diff --git "a/mono/smj/mono.smj.src" "b/mono/smj/mono.smj.src"
new file mode 100644--- /dev/null
+++ "b/mono/smj/mono.smj.src"
@@ -0,0 +1,128180 @@
+Vis hele dokumentet på en side
+Fargekontrast
+Tekststørrelse
+Linjeavstand
+Spaltebredde
+Skriftsnitt
+Justering
+Bilder
+Nullstill utseende
+Hovedinnhold
+Mierreduvvam Máhttodepartementas láhkanjuolgadusá milta 21.06.2013
+Ieŋŋilsgiella le væráltgiella.
+Gå ietjá almatjij ietjá rijkajs æjvvalip, sijdan jali mannulagán, le miján álu dárbbo ieŋŋilsgiellaj.
+Ieŋŋilsgiella aneduvvá filmajn, girjálasjvuodan, lávllagijn, valástallamijn, oassásijn, buktagijn, diehtagin, ja teknologijan ja daj adnosuorgij baktu le ållo bágo ieŋŋilsgielas boahtám mijá giellaj.
+Gå galggap diedojt åhtsåt iehtjama berustimijs jali fágalasj aktijvuodan, de åhtsåp ieŋŋilsgiellaj.
+Ja ieŋŋilsgiella aneduvvá ienebut åhpadusán gå åvddåla ja aj nubbengiellan moatten vidnudagán.
+Jus galggap rijbbat væráldin gånnå ieŋŋilsgiella aneduvvá rijkajgasskasasj guládallamin, le dárbulasj adnet ieŋŋilsgielav ja diehtet gåktu giella aneduvvá duon dán aktijvuodan.
+Dát merkaj åvdedit báhkoboanndudagáv ja tjehpudagáv anátjit giela jiednasystemav, duollatjállemav, grammatihkav ja prinsihpajt gárgadis- ja tækstadahkamij, ja máhttet gielav hiebadit duon dán fáhkaoassáj ja guládallamdilláj.
+Dát sisadná sieradit njálmálasj ja tjálalasj giellaanov ja formálalasj ja iehpeformálalasj giellaanov.
+Vijdábut merkaj dat vieledit kultuvralasj sæbrástallamvuogijt ja vættsásvuodakonvensjåvnåjt gå lip gielav adnemin.
+Gielav oahppá gå adná tevstaj valjesvuodav, gånnå tækstamoallánahkko aneduvvá vijdes dádjadusájn.
+Dási gulluji njálmálasj ja tjálalasj åvddånbuktema moatten kombinasjåvnån, ja moatte njálmálasj ja tjálalasj tevsta digitála mediájs.
+Gå lip diedulattja strategijajda ma aneduvvi gå gielajt oahppap, ja strategijajt ma viehkedi mijáv dádjadittjat ja dádjaduvátjit, de åmastip máhtov ja tjehpudagáv álkkebut ja buorebut.
+Ájnas le aj biedjat allasis ulmijlt gåktu gielav oahppat, ja gávnnat gåktu ulmijda jåksåt ja árvustallat ietjas giellaanov.
+Ieŋŋilsgielav oahppat doalvvu moattegielakvuohtaj mij máhttá sjaddat oassen ietjama persåvnålasj åvddånimes.
+Duodden giella oahppamij galggá ieŋŋilsgiella vaddet dádjadusáv viessomvuohkáj ja kultuvrajda gånnå ieŋŋilsgiella le oajvvegiellan jali almulasj giellan.
+Fága baktu galggap dádjadit gåktu ieŋŋilsgiella aneduvvá rijkajgasskasasj guládallamgiellan.
+Oahppat ieŋŋilsgielak rijkaj birra ja ieŋŋilsgiela ano birra moatten rijkajgasskasasj kontevstajn, vaddá midjij máhttelisvuodav dádjadit væráldav mij mijáv birástahttá ja ieŋŋilsgiela åvddånimev værálda giellan.
+Ieŋŋilsgielak girjálasj tevsta máhtti vaddet låhkåmávov ja tjiegŋalap dádjadusáv iehtjádijs ja ietjastimme.
+Njalmálasj, tjálalasj ja digitála tevsta, musihkka ja ietjá kultuvrraåvddånbuktema máhttá arvusmahttet ietjas gisjugisvuodav ja sjuggelisvuodav.
+Ieŋŋilsgiela fáhka le sihki adnofáhka ja dannelsesfag.
+Dajna vatteduvvá máhttelisvuodav oassálasstet guládallamij persåvnålasj, sosiála, girjálasj ja fágalasj suorgijda.
+Fága baktu oadtju dábálasj giellamáhtudagáv gå gulldal, ságas, låhkå ja tjállá, ja oadtju máhttelisvuodav åmastittjat diedojt ja fáhkamáhtov ieŋŋilsgiela baktu.
+Åvddånibme kommunikatijva ja gielalasj tjehpudagáj ja kultuvralasj dádjadus máhttá åvdedit buorep aktan doajmmamav, dádjadusáv ja vieledusáv ulmutjij gaskan duot dát kultuvra duogátjis.
+Nav sjaddá giella- ja kultuvramáhtudahka oassen gájkkásasj dannelsen ja le siegen nannimin demokráhtalasj berustimev ja guojmmeviesátvuodav.
+Fáhka le juogeduvvam oajvveåsijda, ja juohkka oasen li máhtudakmihto.
+Oajvveoase li oase ållesvuodas ja dajn le aktijvuohta.
+Fáhka le aktisasjfáhka mij gullu divna joarkkaåhpadusáj åhpadusprográmmajda.
+Danen galggá åhpadusáv iesjgeŋga åhpadusprográmmaj hiebadit váj sjaddá nav relevánnta gå vejulasj oahppijda.
+Ieŋŋilsfágan li vissa máhtudakmihto vuodoskåvlå 2., 4., 7. ja 10. jahkedáse maŋŋela ja joarkkaåhpadusá Jo1 oahppogárvediddje åhpadusprográmma/Jo2 viddnofágalasj åhpadusprográmma.
+Oajvveåsij gåvvå:
+Jahkedásse
+Oajvveoase
+Jo1
+Jo2
+(viddnofágalasj oahppo-prográmma)
+Giellaåhpadus
+Njálmálasj guládallam
+Tjálalasj guládallam
+Kultuvrra, sebrudahka ja girjálasjvuohta
+Giellaåhpadusá oajvveoasen le gatjálvis oahppát ådå gielav, oahppat ieŋŋilsgielav, ja vuojnnet aktijvuodav ieŋŋilsgiela ja iednegiela ja ietjá gielaj gaskan.
+Dasi gulli máhtto giela hárráj ja dádjadus ietjas giellaåhpadusá hárráj.
+Máhttet ietjas giellaanov árvustallat ja ietjas åhpadusdárbojt ja válljit hiebalgis strategijajt ja barggovuogijt le dárbulasj gå le oahppamin ja adnemin ieŋŋilsgielav.
+Njálmálasj guládallama oajvveoasen le gatjálvis dádjadit ja adnet ieŋŋilsgielav gå gulldala, håla ja ságastalá ja gå aná hiebalgis guládallamstrategijajt.
+Oajvveoasen le gatjálvis åvdedit báhkoboanndudagáv ja adnet idiomáhtalasj struktuvrajt ja grammahtalasj skåvijt håladattijn ja ságastaládijn.
+Dasi gullu aj ságastit tjielgga jiednadimijn ja intonasjåvnåjn.
+Oajvveoasen le gatjálvis gulldalit, dádjadit ja adnet ieŋŋilsgielav moatten guládallam aktijvuodan.
+Ájnas le vuosedit berustimes ja vieledimev dábálasj sæbrástallamvuogijda.
+Dánna le aj gatjálvis gielav hiebadit ulmmáj ja vuosstájválldijda, duola dagu sieradit formalalasj ja iehpeformalalasj njálmálasj giellaanov.
+Adnet duov dáv mediav ja ressursav, ja gielalasj boanndudagáv åvdedit fágaj ja fáhkaåsij gaskav le guovdátjin dán oajvveoasen.
+Tjálalasj guládallama oajvveoasen le gatjálvis dádjadit ja adnet ieŋŋilsgielav gå le låhkåmin ja tjállemin ja adnet hiebalgis låhkåm- ja tjállemstretegijajt.
+Oajvveoasen le gatjálvis låhkåt duov dáv tevstav ieŋŋilsgiellaj arvusmahtátjit låhkåmávov ja muossádimijt, ja dádjadittjat ja åmastittjat máhtov.
+Dási gullu ållo låhkåm mij åvdet gielladádjadusáv ja tækstamáhtudagáv.
+Låhkåt moattelágásj tevstajt le buorre persåvnålasj åvddånibmáj, láddamij ja kreativitehttaj ja båktå mielav tevstajt dahkat.
+Oajvveoasen le aj gatjálvis tevstajt tjállet ieŋŋilsgiellaj duon dán guládallam aktijvuodan mij arvusmahttá tjállemávov ja muossádimijt, ja dádjadittjat ja åmastittjat máhtov.
+Dánna le aj gatjálvis hiebadit gielav ulmmáj ja vuosstájválldijda, duola dagu sieradit formalalasj ja iehpeformalalasaj tjálalasj giellaanov.
+Oajvveoasen le gatjálvis åvdedit báhkoboanndudagáv ja adnet duollatjállemav, idiomáhtalasj struktuvrajt ja grammahtalasj skåvijt tjáledijn.
+Dási gullu aj dahkat struktuvrajt ja aktijvuodajt tevstajn.
+Oajvveoasen Kultuvrra, sebrudahka ja girjálasjvuohta le gatjálvis kultuvrradádjadusás vijdes sisanujn.
+Álggo le ieŋŋilsgielak rijka, ja guosská guovdásj åsijda sebrudakiellemin, girjálasjvuodan ja ja ietjá kultuvrraåvddånbuktemijn.
+Oajvveoasen le aj gatjálvis máhtov åmastit ieŋŋelskgiela hárráj værálda giellan måttijn adnovejulasjvuodaj.
+Oajvveoasen le gatjálvis árvvaladfat ja barggat fáhkatevstaj, girjálasj tevstaj ja kultuvralasj åvddånbuktemij duot dát medias.
+Dát le ájnas máhtov ja dádjadusáv åvddånahtátjit ja aj vieledusáv iehtjádij viessomvuogijs ja kultuvrajs.
+Akta tijmma le 60-minuhta.
+MÁNÁJDÁSSE
+1.-4. jahkedásen: 138 tijma
+Jahkedásen: 228 tijma
+NUORAJDÁSSE
+8.-10 jahkedásen: 222 tijma
+OAHPPOGÁRVEDIME ÅHPADUSPROGRÁMMA
+Jo1: 140 tijma
+VIDDNOFÁGALASJ ÅHPADUSPROGRÁMMA
+Jo1: 84 tijma
+Jo 2: 56 tijma
+Vuodotjehpudagá li avtajduhtedum máhtudakmihtojda gånnå åvdedi fáhkamáhtudagáv ja li oassen fáhkamáhtudagás.
+Ieŋŋiskgielan dádjaduvvi vuodotjehpudagá náv:
+Njálmálasj tjehpudagá ieŋŋilsgielan li gulldalit, hållat ja aktan doajmmat ieŋŋilsgiela baktu.
+Dát merkaj árvustallat ja hiebadit åvddånbuktemijt ulmmáj, vuosstájválldijda ja dilláj, ja aj oahppat sosiála konvensjåvnåj ja sæbrástallamvuogij birra ieŋŋelskgielak rijkajn ja rijkajgasskasasj kontevstajn.
+Njálmálasj tjehpudagá åvddånibme ieŋŋilsgielan merkaj adnet njálmálasj gielav dárkkelappot ja moatte láhkáj ságastaládijn ja ietjá njálmálasj guládallamin.
+Vijdábut merkaj gulldalit, dádjadit ja ságastallat duov dáv ássjev ja tjuolmaj birra ja daj baktu åmastit fáhkamáhtov.
+Dát merkaj aj dádjadit variántajt njálmálasj ieŋŋilsgielas duot dát guovlos væráldin.
+Buktet tjállet ieŋŋiskgiela hárráj le máhttet buktet åvddån ájádusájt ja vuojnojt tjálalattjat dádjadahtte ja hiebalgis láhkáj.
+Dát merkaj plánit, hábbmit ja ásadit tevstajt majna guládallá, ja gånnå le buorre struktuvrra ja aktijvuohta.
+Duodden le tjállem ájnas ja oassen giellaoahppamis.
+Åvddånit tjállemtjehpudagá hárráj ieŋŋilsgielan merkaj oahppat duollatjállemav, ja báhkoboanndudagáv ja gielalasj struktuvrajt åvddånahttet.
+Vijdábut åvddånahttet máhtudagáv tjálátjit duov dáv dábálasj, girjálasj ja fágalasj tevstajt ieŋŋelsk giellaj iehpeformálalasj ja formálalasj giellaanujn, hiebadum ulmmáj ja vuosstáválldijda.
+Buktet låhkåt ieŋŋliskgielan le oadtjot dádjadusáv duot dát tevstas.
+Dát merkaj ieŋŋiskgielak tevstajt låhkåt vaj dádjat, reflekteri ja åmas dádjadusáv ja máhtov kultuvrajs ja fáhkasuorgijs.
+Dát merkaj aj gárvedit, dahkat ja hárjjánit låhkåt ieŋŋilsgielak tevstajt duon dán sivá diehti, ja duot dát guhkkudagás ja gássjelisvuodas.
+Åvddånit låhkåmtjehpudagá hárráj ieŋŋilsgielan le adnuj válldet låhkåmstrategijajt hiebadum låhkåma ulmmáj maŋenagi gássjelap tevstaj.
+Vijdábut le gatjálvis låhkåt ieŋŋliskgielak tevstajt duolla ja dádjadusájn, ja guoradallat, árvvaladdat, oahppat ja ájádallat duov dáv diedov.
+Buktet rieknit ieŋŋliskgielan le oadtjot adnet guoskavasj matematihkalasj buojkuldagájt ieŋŋliskgiellaj duon dán dilen.
+Dát merkaj dåbddåt mihttimavtadagájt ma ieŋŋliskgielak rijkajn aneduvvi, ja dádjadit ja guládallat tállaj, grafalasj åvddånbuktemij, tabellaj ja statestihkaj ieŋŋliskgiellaj.
+Rieknimtjehpudagá åvddånibme ieŋŋliskgiela hárráj merkaj adnet tállajt ja rieknimav gå åvddånahttá repertoarav matematihka termajs ieŋŋliskgiellaj ma li viettjadum bæjválasj iellemis, ja dábálasj ja fágalasj ássjijs.
+Digitála tjehpudagá ieŋŋilsgielan le máhttet adnet valjep oasev digitála vædtsagijs, miediajs ja ressursajs nannitjit giellaoahppamav, guládalátjit ieŋŋilsgiellaj ja åmastittjat guoskavasj máhtov ieŋŋilsfágan.
+Gå adná digitála ressursajt de vaddá dat máhttelisvuodajt åtsådalátjit ieŋŋilsgielak tevstajt autentalasj dilijn, dat sihtá javllat luondulasj, ij-hiebadum dilijn.
+Åvddånahttet digitála tjehpudagájt merkaj viedtjat ja giehtadallat diedojt majs ådå tevstajt vas dahká.
+Digitála hábmegájbbádus tevstajn merkaj jut effekta, gåvå, tabella, bajelttjállaga ja tsiehke li tjoahkkáj biejaduvvam nannitjit ja gaskostittjat diedojt.
+Dánne le aj gatjálvis adnet digitála gáldojt tjálalasj ja njálmálasj tevstajn, ja adnet lájttalis ja iesjrádálasj guottov gálldoadnuj.
+Digitála tjehpudagá merkaj åvddånahttet máhtov ja persåvnnåsuodjalimev gálldovuosedimij baktu majt maŋenagi dåhkki guoradallat.
+Loahppárvustallama mærrádusá:
+Åbbålasj árvustallam
+Vuohke
+10. jahkedásse
+Oahppe galggi oadtjot avtav tjálalasj ja avtav njálmálasj.
+Jo1 oahppogárvedime åhpadusprográmma
+Jo2 viddnofágalasj åhpadusprográmma
+Oahppe galggi oadtjot avtav åbbålasj karakterav.
+Eksámen - oahppe
+Oahppe soajtti vuorbbáduvvat tjálalasj eksábmaj.
+Tjálalasj eksábma dagáduvvá ja árvustaláduvvá guovdálattjat.
+Oahppe soajtti vuorbbáduvvat njálmálasj eksábmaj.
+Njálmálasj eksábma bájkálattjat dagáduvvá ja sensureriduvvá.
+Oahppe soajtti aj vuorbbáduvvat njálmálasj eksábmaj.
+Eksábmaj gullu ålles fáhka (140 timer).
+Eksámen - privatista
+Gehtja doajmme årnigav ållessjattugij vuodoskåvllååhpadusán.
+Privatista galggi tjadádit tjálalasj ja njálmálasj eksámav.
+Njálmálasj eksábma bájkálattjat dagáduvvá ja árvustaláduvvá.
+Árvustallama dábálasj mærrádusá li mierreduvvam åhpaduslága njuolgadustjállagin.
+Matematihkka le oasse mijá væráltvijddásasj kulturárbes.
+Ulmutja li dålusj rájes juo adnám ja åvddånahttám matematihkav åtsådallamijt systematiseritjit, luondo ja sebrudagá aktijvuodajt dádjadittjat ja universav guoradalátjit.
+Fáhka le aj åvddånam danen gå ulmutja ietja li ávvusam gå li matematihkajn barggam.
+Fáhka moatte ájnas sebrudaksuorgijda guoskat, dagu medisijnnaj, økonomijaj, teknologijaj, guládallamij, energijaháldadibmáj ja biggimij.
+Danen le matematihka tjehpudahka viehka ájnas sebrudagá åvddånibmáj.
+Dåjmalasj demokratija dárbaj viesádijt gudi dádjadi ja lájttálisát árvustalli kvantitatijva diedojt, statistihkalasj analyjsajt ja ekonomalasj prognosajt.
+Navti le matemahtalasj máhtto dárbulasj jus galggá dádjadit ja vájkkudit prosessajt sebrudagán.
+Matematihkalasj máhtto le gássjelisvuodajt tjoavddet ja modellerit vaj analyseri ja hiebat muhtem gássjelisvuodav matematihka hábmáj, dav tjoavddá ja árvustallá man vuogas tjoavdos le.
+Dánna li aj gielalasj ássje, dagu gaskostibme, ságastallat ja resonnerit ájádusáj hárráj.
+Matematihkan álu viehkkenævojt ja teknologijav adná.
+Sihke dav gå máhttá adnet ja árvustallat iesjgeŋgalágásj viehkkenævojt ja daj ráddjidusájt dåbddåt li ájnas oase fágas.
+Matematihkkamáhtto le ájnas vædtsak juohkka ájnegissaj, ja fáhka máhttá vuodov láhtjet joarkka åhpadussaj ja virggeiellema ja asstoájgedåjmaj oassálasstemij.
+Matematihkka le vuodon stuorra oassáj mijá kulturhiståvrås ja logalasj ájádallama åvddånahttemis.
+Navti le fágan ájnas oasse åbbålasj bajásgiessemis gå dat vájkkut identitehttaj, ájádallamvuohkáj ja iesjdádjadussaj.
+Matematihkkafáhka skåvlån le viehkken gå galggá åvddånahttet matematihkka máhtov mav sebrudahka ja juohkka ájnegis dárbaj.
+Jus dáv galggá ållidit de hæhttuji oahppe bessat sihke praktihkalattjat ja teorehtalattjat barggat.
+Åhpadibme målssu ståhkamis guoradalle, sjuggelis ja tjuolmmatjoavdde dåjmaj ja tjehpudakhárjjidallama gaskan.
+Praktihkalasj anon le matematihkka vædtsak.
+Skåvllåbargon ávkástallá fága guovdásj ájádusá, háme, struktuvra ja aktijvuoda åhpadijn.
+Galggá oahppijt alodit matematihkav tjálalattjat, njálmálattjat ja digitálalattjat gaskostit.
+Galggá dilev láhtjet váj sihke báhtja ja næjtso oadtju vijdes åtsådallamijt matematihkkafágajn, man baktu vas buorre miella ja nanos fáhkatjehpudahka boahtá.
+Návti vuodov dahká oahppamij iellemav miehtáj.
+Fáhka le oajvveåsijda juogeduvvam, ja juohkka oasen li máhtudakmihto.
+Fáhka le aktisasjfáhka mij gullu gájka joarkkaåhpadusáj oahppoprográmmajda.
+Danen galggá åhpadusáv iesjgeŋga oahppoprográmmaj hiebadit váj sjaddá nav relevánta gå vejulasj oahppijda.
+Matematihkan li vissa máhtudakmihto vuodoskåvlå 2., 4., 7. ja 10. jahkedáse maŋŋela ja joarkkaåhpadusá Jo1 studerimgárvediddje ja viddnofágalasj oahppoprográmmaj maŋŋela.
+Jo1:an li guokta variánta oahppoplánas.
+T-variánta le ienep teorehtalasj, ja P-variánta le ienep praktihkalasj.
+Goappátja variánta vaddi dábálasj oahppomáhtudagáv oahppogárvedime oahppoprográmmajn aktan juogu de aktisasj prográmmafágajn matematihkan Jo2:n (2T/2P) jali matematihka prográmmafágajn (R1/S1).
+Viddnofágalasj oahppoprográmma oahppe galggi Jo1:an tjadádit gålmmå vidádisåsijt oahppoplánas 1P jali 1T matematihkan.
+Oahppopládna vuoset matematihka máhtudakmihtojt viddnofágalasj oahppoprográmmajn 1T-Y ja 1P-Y.
+Jahkedáse
+Tálla
+Geometrija
+Mihttim
+Statistihkka
+Tálla ja algebra
+Statistihkka, jáhkedahttevuohta ja kombinatorihkka
+Funksjåvnå
+1T
+1P
+Ekonomija
+1T-Y
+1P-Y
+Tálla ja algebra-oajvveoasse galggá tálladádjadusáv åvdedit ja máhtov låpptit gåktu tálla ja tállagiehtadallam systemajn ja minsstarijn doajmmi.
+Tállaj máhttá lågojt ja stuorrudagájt kvantifiserit.
+Tállaj suorgge sisadná ålles tálla, fraksjåvnå, desimaltálla ja prosenta.
+Algebra skåvlån generaliseri tállariekknimav gå bokstáva jali ietjá symbåvlå tállajt åvdåsti.
+Navti sjaddá vejulasj minsstarijt ja aktijvuodajt gåvådit ja analyserit.
+Algebra aneduvvá aj geometrija ja funksjåvnåj oajvveåsijn.
+Geometrija skåvlån mierkki ierit ietján analyserit guovte- ja gålmådimensjonála gåvvusij vuogijt ja konstruksjåvnåjt ja merustallamijt dahkat.
+Geometrijan studeri dynámalasj prosessajt dagu spiedjildibme, jårgijdibme ja dåbedallam.
+Oajvveoasse sisadná aj gåvådit ruktonehtaj, kártaj ja koordináhttasystemaj sajev ja dåbedallamav.
+Mihttim mierkki buohtastahttet ja álu tjadnat tállastuorrudagáv objæktaj jali låhkuj.
+Dát prosæssa gájbbet adná mihttimstuorrudagájt ja hiebalgis teknihkajt, mihttimvædtsagijt ja formelijt.
+Ájnas oase mihttimprosessas le båhtusav árvustallat ja árvvaladdet man iehpesihkara båhtusa li.
+Statistihkkaj gullu dáhtájt plánit, tjoahkkit, organiserit, analyserit ja åvddånbuktet.
+Dáhtáanalyjssaj gullu tjielggit åbbålattjat gåktu dáhtámateriálla le.
+Båhtusij ja dáhtáj åvddånbuktema árvustallam ja lájttális gehtjadibme le ájnas oasse dát prosessas.
+Jáhkedahttevuodariekknimin gæhttjal tállaj tjállet man stuorra jáhkedahttevuohta le jut dáhpádus ajtu dáhpáduvvá.
+Kombinatorihkan barggá systemáhtalasj vuogij gåktu tállajt gávnnat, ja dassta le álu dárbbo gå galggá jáhkedahttevuoda merustallat.
+Funksjåvnnå gåvvit rievddamav jali åvddånahttemav muhtem stuorrudagás mij le muhtem ietjá stuorrudahkaj tjadnum.
+Funksjåvnåjt máhttá moatte láhkáj tjállet, duola dagu foarmmalij, tabellaj ja gráfaj baktu.
+Funksjåvnåj analyjssa mierkki åhtsåt vissa vuogijt, dagu man jåhtelit juoga åvddån ja goassa dát åvddånibme sierralágásj tállajt oadtju.
+Ekonomija-oajvveoasse giehtadallá merustallamijt ja árvustallamijt ma ekonomalasj ássjijda guosski.
+1.-4. jahkedásijn: 560 tijma
+5.-7. jahkedásijn: 328 tijma
+8.-10 jahkedásijn: 313 tijma
+OAHPPOGÁRVEDIME OAHPPOPROGRÁMMA
+Jo1: 140 tijma
+VIDDNOFÁGALASJ OAHPPOPROGRÁMMA
+Jo1: 84 tijma
+Vuodotjehpudagá li integreridum máhtudakmihtojda, gånnå li fáron fáhkamáhtudagáv åvddånahttemin ja li aj dassta oassen.
+Matematihkan dádjaduvvi vuodotjehpudagá náv:
+Njálmálasj tjehpudagá matematihkan mierkki vuojnov hábbmit matematihka gulldalime, håla ja ságastallama baktu.
+Dat sisadná juojddáv miejnnit, gatjádallat ja argumenterit sihke iehpeformála giela, tjielgga fáhkaterminologija ja buojkuldagáj ano baktu.
+Dat sihtá javllat ságastallamijda sæbrrat, ájádusájt subtsastit ja matemáhtalasj tjuolmajt, tjoavddusijt ja strategijajt iehtjádij siegen árvvaladdat.
+Matematihka njálmálasj tjehpudagáj åvddånibme vuolggá matematihka ságastallamijda sæbrramis gitta gássjelap fágalasj ássjijt åvddånbuvtátjit ja árvvalattatjit.
+Vijddábut vuolggá åvddånibme álkkes matematihkalasj gielav adnemis gitta dárkkelis fáhkaterminologijav, javllamvuogev ja buojkuldagájt anátjit.
+Buktet tjállet matematihkan mierkki gåvådit ja tjielggit muhtem ájádallamvuogev ja bágojt biedjat gávnnusijda ja ájádusá.
+Dat sisadná matematihkalasj symbåvlåjt ja formálalasj matematihkalasj gielav adnet tjuolmajt tjoavdátjit ja tjoavddusijt åvddånbuvtátjit.
+Vijddábut dat sihtá javllat dahkat tjuorggamijt, sárggomijt, gåvådagájt, gráfajt, tabellajt ja diagrámmajt ma li vuosstájválldáj ja dilláj hiebaduvvam.
+Tjállem matematihkan le vædtsak ietjas ájádusájt ja oahppamav åvddånahtátjit.
+Matematihka tjállema åvddånibme vuolggá álkkes åvddånbuktemvuogijs maŋenagi formála symbåvllågiela ja dárkkelis fáhkaterminologija adnuj.
+Vijddábut vuolggá åvddånibme álkkes matematihkkafágalasj dilijt tjielggimis ja systematiserimis gitta ålleslasj argumentasjåvnåv tjielggitjit gássjelis aktijvuodaj hárraj.
+Buktet låhkåt matematihkan mierkki dádjadit ja adnet symbåvllågielav ja javllamvuogijt váj dádjat árggabiejve, barggoiellema ja matematihkkafágalasj tevstajt.
+Matematihkkafáhkaj gulluji moatte lágásj tevsta majn li matematihkalasj åvddånbuktemvuoge, gráfa, diagrámma, tabella, symbåvlå, foarmmala ja logalasj ájádallam.
+Låhkåm matematihkan mierkki diedojt sorterit, analyserit ja árvustallat hámev ja sisanov ja aktidit diedojt tevsta iesjgeŋga elementajs.
+Låhkåmåvddånibme matematihkan vuolggá diedojt gávnnamis ja adnemis tevstajn majn le álkkes symbåvllågiella gitta miejnigav dádjadittjat ja reflekteritjit gássjelis fáhkatevstaj badjel majn le dárkkelis symbåvllågiella ja buojkuldagá.
+Buktet riekknit vuodotjehpudahkan mierkki adnet symbåvllågielav, matematihkalasj buojkuldagájt, barggovuogijt ja moatte lágásj strategijajt tjuolmmatjoavddemin ja guoradallamin man álggo le sihke bæjválasj praktihkalasj dille ja matematihkalasj tjuolmma.
+Dat mierkki dåbddåt ja gåvådit dilijt gånnå matematihkka le oassen, ja matematihkalasj metodajt adnet tjuolmaj tjoavdedijn.
+Oahppe hæhttu aj guládallat ja árvustallat makta tjoavddusa dåhkkiduvvi.
+Riekknimåvddånibme matematihkan vuolggá vuodulasj tálladádjadimes ja álkkes tjuolmajt ájttsamis ja tjoavddemis gitta vijdes spekterav kompleksa tjuolmajs analyseritjit ja moattelágásj strategijaj ja metåvdåj tjoavdátjit.
+Dat mierkki maŋenagi ienebut adnet iesjgeŋgalágásj viehkkenævojt riekknimin, modellerimin ja guládallamin.
+Digitála tjehpudagá matematihkan mierkki digitála vædtsagijt oahppamij adnet spelaj, guoradallama, visualiserima ja åvddånbuktema baktu.
+Dáppe le aj sáhka dåbddåt, adnet ja árvustallat digitála vædtsagijt merustallamijda, tjuolmmatjoavddemijda, simulerimijda ja modellerimijda.
+Vijddábut dat mierkki diedojt gávnnat, analyserit, giehtadallat ja åvddånbuktet hiebalasj vædtsagij, ja liehket lájttális gáldojda, analyjsajda ja båhtusijda.
+Digitála tjehpudagáj åvddånahttem mierkki barggat aktiduvvam digitála tevstaj ma sjaddi gássjelabbo ájge tjadá.
+Vijddásappot dat mierkki ájn ienebut vuojnnet man ávkálasj digitála vædtsaga li matematihkkafága oahppamij.
+Loahppaárvustallama mærrádusá:
+Jo1 viddnofágalasj oahppoprográmma
+Jo1 oahppogárvedime oahppoprográmma
+Eksámen - oahppe
+Tjálalasj eksábma guovdásj ásadusájs dagáduvvá ja sensureriduvvá.
+Njálmálasj eksámen bájkálattjat dagáduvvá ja sensureriduvvá.
+Oahppe soajtti vuorbbáduvvat tjálalasj jali njálmálasj eksábmaj.
+Tjálalasj eksámen bájkálattjat dagáduvvá ja sensureriduvvá.
+Eksámen - privatista
+Gehtja doajmme årnigav ållessjattugij vuodoskåvllååhpadusá gáktuj.
+Privatista galggi tjadádit tjálalasj eksámav.
+Eksábma guovdásj ásadusájs dagáduvvá ja sensureriduvvá.
+Árvustallama åbbålasj mærrádusá li åhpaduslága njuolgadustjállagijn.
+Oahppoplánas li guokta variánta.
+2T-variánta le ienep teorehtalasj madi 2P-variánta le ienep praktihkalasj.
+Goappátja variánta vaddi dábálasj oahppomáhtudagáv oahppogárvedime oahppoprográmmajn aktan aktisasj prográmmafágajn matematihkka Jo1:n (matematihkka 1T jali 1P).
+Aktisasjfága
+2T
+Kombinatorihkka ja jáhkedahttevuohta
+Kultuvrra ja modellerim
+2P
+Tálla ja algebra praktihkan
+Modellerim
+Funksjåvnå praktihkan
+Oajvveoasse sisadná aj lokaliserimav ja dåbedallamav tjadádit ja gåvådit.
+Oajvvesuorgge kultuvrra ja modellerim vaddá åbbålasj perspektijvav matematihkka fáhkaj.
+Oajvveoasse gåvvit fága logihkalasj struktuvrav ja vuoset fága histåvråv ja kultuvralasj rållav.
+Modellerim le vuodulasj prosæssa fágan, mij vuolggá juosstá mij ajtu gávnnu.
+Dáv de matematihkalattjat gåvvit modellajn mij hiebaduvvá, ja dan båhtusa dålkkuduvvi vuolggemdile gáktuj.
+Funksjåvnåjt máhttá adnet matematihkalasj modellajt dagátjit praktihkalasj aktijvuodajs.
+Oajvveoasse funksjåvnå praktihkan sisadná gåktu funksjåvnåjt adná gåvvidittjat ja analyseritjit árggabiejve ja virggeiellema situasjåvnåjt.
+Jo2: 84 tijma
+Matematihkka aktisasjfága 2T ja 2P
+Jo2 oahppogárvedime oahppoprográmma
+Mierreduvvam Máhttodepartementas láhkanjuolgadusá milta 01.07.2013
+Luondodieda le åvddånam ulmutjij diehtemvájnogisvuoda ja dárbo diehti gávnnat vásstádusájt ietjama eksistensa, iellema ja iellemvuogij birra ja mijá saje birra luondon ja universan ja le navti oassen mijá kultuvras.
+Sámen badjáni udnásj máná ja nuora sebrudagán mij le bájnnum æjvvalimes árbbedábálasj iellemvuogij ja ådåájggásasj diehtaga ja dárkkelis teknologija gaskan.
+Sáme árbbediehto luondo hárráj gájbbet ålles ájádallamav ja dádjadusáv, gånnå praktihkalasj tjehpudagá dættoduvvi.
+Luondon bierggit ja luondov ávkástallat jiermálasj ja buorre láhkáj li árvulasj sáme tjehpudagá maj baktu máhtto buolvas buolvvaj bisoduvvá.
+Luonndofáhka galggá liehket oassen dán åhpadimes.
+Luonndodiehtaga lága ja teorija li modella duohtavuodas, ja dá modella rievddi jali vijddásappot åvddånahteduvvi ådå observasjåvnåj, gæhttjaladdamij ja ájádusáj baktu.
+Ájnas oasse luonndodiehtagis le diehtet luonndodieda maŋenagi åvddån, ja dutkam ja ådå máhtto luonndodiehtaga ja teknologija suorgijn le ájnas sebrudagá åvddånahttemij ja iellembirrasij.
+Vájku luonndodieda le moatte fáhkasuorgijda juogeduvvam dagu biologija, fysihkka ja kjemija ja geofága, de le ulmmen jut skåvllåfáhka luonndofáhka sihke teorijan ja praktihkalattjat doajmma åbbålasj fáhkan.
+Luondo máhtto, dádjadus ja vásádusá máhtti åvdedit mielav luonndoressursajt suodjalittjat, biologalasj valjesvuodav bisodittjat ja guoddelis åvddånahttemav nannitjit.
+Dán aktijvuodan li sámijn ja ietjá álggoálmmugijn máhtto luondo birra mav galgalulujma vieledit.
+Sæmmi båttå galggá luonndofáhka vájkkudit váj mánáj ja nuoraj vuojno ja guotto åvddåni, ja ájádallagåhti gåktu luonndo, ulmusj, teknologija, sebrudahka ja dutkam aktan doajmmi.
+Dát le ájnas váj juohkka akta bæssá dádjadit iesjgeŋgalágásj luonndodiedalasj ja teknologalasj diedojt.
+Dát galggá liehket vuodon sebrudagá prosessajda sæbrrat.
+Barggat iesjgeŋgalágásj ássjetjuolmaj praktihkalattjat ja teorehtalattjat laboratåvråjn ja luondon le ájnas váj bæssá åtsådallat ja oahppat luonndodiehtaga metodajt ja ájádallamvuogijt.
+Dát le åvdedime sjuggelisvuodav, kritihkalasj dájdov, rabásvuodav ja dåjmalasj oassálasstemav dilijn gånnå luonndofágalasj máhtto ja tjehpudahka le oassen.
+Målsudahkes oahppambirrasa dagu ålggon luondon barggat, gæhttjaladdambargo laboratåvråjn ja guossidime dávvervuorkájn, diehtoguovdátjijn ja viddnudagájn boanndot luonndofága åhpadimev ja båktå imájdallamav ja diehtemvájnov, ja mielav giddi.
+Máhttet iesjgeŋga luonndodiedalasj tevstajt, metodajt ja teknologalasj tjoavddusijt dádjadit vaddi vuogas vuodov virggefágalasj åhpadussaj, vijddásap oahppamij ja iellemájge oahppamij virgen ja asstoájgen.
+Luonndofágan li vissa máhtudakmihto vuodoskåvlå 2., 4., 7. ja 10. jahkedáse maŋŋela ja joarkkaåhpadusá Jo1 studerimgárvediddje ja viddnofágalasj oahppoprográmmajn ja Jo3 lasádus dábálasj oahppomáhtudahkaj.
+Dutke
+ihta
+Ulmusj luondon
+Luondo valjesvuohta
+Rumáj ja varresvuohta
+Fenomena ja ábnnasa
+Teknologija ja
+hábbmim
+Oahppogárvedime oahppo-prográmma
+Dutkeihta
+Guoddelis åvddånahttem
+Biebbmo ja varresvuohta
+Suodnjardibme ja radioaktivitehtta
+Boahtteájge energija
+Bioteknologija
+Jo1 viddnofáglasj oahppo-prográmma
+Vg3 Lasádus dábálasj oahppomáhtudahkaj
+Luonnofágaåhpadusán boahtá luonndodieda åvddån guovte láhkáj:
+Buktagin mij vuoset dav máhtov mij miján dálla le, ja prosæssan mij sisadná gåktu luonndodiedalasj máhtto tsieggiduvvá ja ásaduvvá.
+Prosessan le hypotesaj åvddånibme, gæhttjaladdam, systemáhtalasj váksjoma, dágástallam, kritihkalasj árvustallam, argumenterim, konklusjåvnåj vuodustibme ja gaskostibme.
+Dutkeihta galggá åhpadusán dájt dimensjåvnåjt várajda válldet ja dåjda ietjá oajvvesuorgijda dajt integrerit.
+Oajvveoasse ulmusj luondon le ulmutja birra guhti le oassen luondos ja ulmutja åvdåsvásstádus luondov suodjalit sihke uddni ja boahtte buolvaj gáktuj, sihke indivijda- ja sebrudakdásen.
+Vijddásappot sisadná dat guoddelis åvddånahttema ævtojt.
+Danna le guovdátjin dádjadit gåktu ulmusj máhttá luondov ávkkit, valla aj gåktu ulmutjij dåjma vájkkudi ja rievddadi luondov sihke bájkálattjat ja væráltvijddásattjat.
+Åtsådallama gåktu luondon bierggit, ja oahppat sáme ja ietjá álggoálmmugij árbbedábij birra gulluji aj dán oajvveoassáj.
+Dán oajvveoase guovdátjin le åvddånahttet máhtov luondo hárráj ja luondo valjesvuodav vieledit.
+Jus galggá luondo aktijvuodajt dádjadit de hæhttu diehtet biotalasj ja iehpebiotalasj faktåvråj birra ekosystemajn.
+Dan oasen vaddá ålggobarggo buorre vuodov máhttuj ja guottojda.
+Jo1 dásen li oajvveoase Ulmusj luondon ja Luondo valjesvuohta gåhtjoduvvam Guoddelis åvddånibmen mij vuoset oajvveoase dættov.
+Oajvveoase rumáj ja varresvuohta sisadno le vuostatjin gåktu ulmutja rumáj le tsieggiduvvam, vájkkuduvvá ja rievddá ájgij milta.
+Diehtet gåktu rubmaha iesjgeŋga oase aktan doajmmi le ållu vuodulasj gå galggá dádjadit gåktu iellemvuohke rubmahav ja varresvuodav vájkkudi.
+Rumáj, varresvuohta, iellemvuohke ja biebbmo li álu ássjen median.
+Gå galggá iesj vásstedit ietjas rubmaha ja fysihkalasj ja psyhkalasj varresvuoda åvdås de le ájnas diehtet ja kritihkalattjat árvustallat diedojt dán suorgen.
+Iehtjádijt huksat ja vieledit le aj ájnas dan aktijvuodan.
+Jo1:an le dát oajvveoasse gåhtjodum Biebbmo ja varresvuohta mij vuoset oajvveoase dættov.
+Oajvveoasse sisadná aktijvuodajt luonndofágalasj fenomenaj gaskan, ja gåktu ulmutja li oahppam ávkástallat dajt fenomenajt ja ábnnasijt.
+Oajvveoasse sisadná guovdásj åsijt fysihkas, kjemias ja geofágas.
+Dat vuoset gåktu ábnnasa li tsieggiduvvam ja nubbe nuppe gáktuj reageriji, ja danna giehtadaláduvvi fenomena dagu jiedna, tjuovgga, elektrisitehtta, magnetissma ja energija.
+Mijá iehtjama biejvvesystebma, ednama sadje, ålgoldis vuobman ja dutkam ja teknologija aj giehtadaláduvvi.
+Jo1:an le dát oajvveoasse guoktáj juogeduvvam ja gåhtjoduvvam energija boahtteájggáj ja suodnjardibme ja radioaktivitehtta mij vuoset oajvveoase dættov.
+Teknologija ja hábbmim
+Oajvveoase sisadno le plánit, åvddånahttet, buvtadit ja árvustallat anedahtte buktagijt.
+Aktijvuohta luonndodiehtaga, teknologija ja guoddelis åvddånime gaskan le dán oajvveoasen guovdátjin.
+Teknologija ja hábbmim le moattefágalasj fáhkaoasse luonndofágan, matematihkan ja duojen.
+Jo1:an gåhtjoduvvá dát oajvveoasse bioteknologija mij vuoset oajvveoase dættov
+Akta tijmma le 60 minuhta.
+1.-7. jahkedásijn: 328 tijma
+8.-10 jahkedásijn: 249 tijma (256 tijma oahppijda gudi 10. jahkedásev ålliji jagen 2013/2014)
+Jo1: 56 tijma
+LASÁDUS DÁBÁLASJ OAHPPOMÁHTUDAHKAJ VIDDNOFÁGALASJ
+OAHPPOPROGRÁMMAN
+Jo3: 84 tijma
+Luonndofágan dádjaduvvi vuodotjehpudagá náv:
+Njálmálasj tjehpudagá luonndofágan li gulldalit, ságastit ja ságastallat váj gåvvit, juogat ja åvddånahttá máhtov luonndofágalasj sisanujn mij le váksjomij ja åtsådallamijda tjanádum.
+Dat mierkki luonndofágalasj moallánagájt adnet máhto gaskostimen, gatjádaládijn, argumenteridijn ja tjielggidusájn.
+Dasi gullu aj hiebadit åvddånbuktemijt, moallánagájt ja buojkulvisájt ulmmáj ja vuosstájválldijda.
+Njálmálasj tjehpudagáj åvddånahttem luonndofágan le gulldalit ja ságastallat vásádusáj ja váksjomij birra vaj máhttet åvddånbuktet ja ságastallat gássjelap ássjij birra.
+Dát sisadná ienebut máhttet luonndofágalasj moallánagájt adnet maj vuoset dádjadusáv, ietjas árvustallamijda ja oassálastátjit fágalasj ságastallamijda.
+Buktet tjállet luonndofágan le luonndofágalasj tækstasjáŋŋarijt adnet gå le gatjálvisájt ja hypotesajt dahkamin, plánajt ja tjielggidusájt tjállemin, diedojt buohtastahttemin ja daj birra reflekterimin, ja gáldojt vuogas láhkáj adnemin.
+Dat mierkki aj váksjomijt ja åtsådallamijt gåvådit, diedojt tjoahkkit, vuojnoj åvdås argumenterit ja ålggobargos rapporterit, gæhttjaladdama ja teknologalasj åvddånimprosessa.
+Tjállemprosessa plánimis gárvedibmáj ja tevstaj åvddånbuktemij sisadná luonndofágalasj buojkuldagájt, figuvrajt ja symbåvlåjt adnet hiebadum ulmmáj ja vuosstájválldáj.
+Tjállemtjehpudagá åvddånibme luonndofágan manná álkkes javllamvuogijs maŋenagi tjielggasap luonndofágalasj buojkuldagáj, symbåvlåj, grafihka ja argumentasjåvnå adnemij.
+Dát mierkki máhttet tjállet gássjelap tevstajt maj vuodon le kritihkalasj ja vijdes gáldo hiebadum ulmmáj ja vuosstájválldáj.
+Buktet låhkåt luonndofágan le dádjadit ja adnet luonndofágalasj buojkuldagájt, symbåvlåjt, figuvrajt ja argumentajt ulmmelasj bargo tjadá luonndofágalasj tevstaj.
+Dát mierkki máhttet identifiserit, dålkkut ja adnet diedojt moattebelak tevstajs girjijn, avijsajn, addnobagádusájn, njuolgadusájn, brosjyrajn ja digitála gáldojn.
+Låhkåm luonndofágan le aj kritihkalattjat árvustallat gåktu diedo åvddån biejaduvvi ja argumentajn aneduvvi, duola dagu máhttet sieradit dáhtáj, árvvedimij, tjuottjodusáj, hypotesaj ja konlusjåvnåj gaskan.
+Låhkåmtjehpudagá åvdedibme luonndofágan mierkki gájkka gaskan gávnnat ja adnet tjielgga diedojt álkkes tevstajn dádjadittjat tevstajt ájn vil ienep fáhkabuojkuldagáj, symbåvlåj, figuvraj, tabellaj ja diedojt ma e njuolgga åvddån boade.
+Dárbbo máhttet kritihkalattjat låhkåt ja guoskavasj diedojt gávnnat ja gáldoj åskåldisvuodav árvustallat aj lassán, hiebaduvvam gáldoj anos gitta iesj máhttet åhtsåt ja buohtastahttet diedojt duot dát gáldos ja árvustallat makta hiehpi bargguj.
+Buktet riekknit luonndofágan le tállamateriálav tjoahkkit, hiebadit ja åvddånbuktet.
+Dat mierkki adnet buojkuldagájt, mihttiminstrumentajt, mihttimavtadagájt, foarmmalijt ja grafihkav.
+Riekknim luonndofágan le aj máhttet buohtastahttet, árvustallat ja argumenterit merustallama, båhtusa ja åvddånbuktema li duohta.
+Luonndofága riekknimtjehpudagá åvddånibme le álkkes låhkåm- ja klassifiserimmetodaj anos gitta máhttet arvustallat metodaj, buojkuldagáj, foarmmalij ja mihttimvædtsagij válljimijt.
+Vijddásappot dat mierkki maŋenagi dahkat gássjelap åvddånbuktemijt ja árvustallamijt ja riekknimav fágalasj argumenterimin adnet.
+Digitála tjehpudagá luonndofágan le digitála ræjdojt adnet gå le guoradallamin, registrerimin, merustallamin, visualiserimin, dokumenterimin ja dáhtájt almodime ietjas ja iehtjádij guoradallamijs, gæhttjaladdamijs ja ålggobargos.
+Dat aj mierkki åhtsåmvædtsagijt adnet, åhtsåmstrategijajt buktet ja gáldojt kritihkalattjat árvustallat ja válljit makkir diedo hiehpi iesjgeŋga luonndofágalasj tiebmáj.
+Digitála tjehpudagáj åvddånibme luonndofágan manná álgos buktet digitála ræjdojt adnet gitta ienebut iesjrádálattjat ja dájdulattjat válljit digitála gáldojt, vædtsagijt, mediajt ja diedojt
+Jo3 lasádus dábálasj oahppomáhtudahkaj
+Jahkdásse
+Eksáman galggá praktihkalasj oasse.
+Oahppe soajtti vuorbbáduvvat njálmálasj eksábmaj manna le praktihkalasj oasse.
+Oahppe soajtti vuorbbáduvvat njálmálasj eksábmaj gånnå le praktihkalasj oasse.
+Eksábma sisadná dåssju fágav lasádus dábálasj oahppomáhtudahkaj (84 tijma).
+Gehtja doajmme årnigav ållessjattugij vuodoskåvllååhpadusá gáktuj
+Privatista galggi tjadádit njálmálasj eksámav gånnå le praktihkalasj oasse.
+Cavgil ustibii
+Jogat artihkkala
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Pressesenter / Pressemeldinger / 1,85 miljovdna doarjjan åarjel- ja julevsámi gielladoaimmaide
+Preassadieđáhus
+- Nordlándda fylkkamánni lea dehálaš oasálaš sámegielaid doaibmaplána åarjel- ja julevsámegiela doaibmabijuid čađaheames.
+Ráđđehus doarju danin fylkkamánni gielladoaimmaid jagi 2010's 1,7 milj.
+ruvnnuin, dadjá ođasmahttin-, hálddahus- ja girkoministtar Rigmor Aasrud.
+Dasa lassin juolluduvvo 150 000 ruvdno prošektii YouTube julevsámegillii.
+Nordlándda fylkkamánnis lea ovddasvástádus oktiiheivehit åarjel- ja julevsámi giellaoahpahusa, ja bargá aktiivvalaččat nannemis ja seailluheames gielaid.
+Jagi 2010 leat plánejuvvon moanat doaimma mánáide, nuoraide ja rávisolbmuide.
+Maiddái leat plánejuvvon doaimmat mat loktejit sámi oahpaheddjiid gelbbolašvuođa.
+Soames doaimmat čađahuvvojit Norgga ja Ruoŧabeale iešguđet oassálastit ovttasbargama bakte.
+2009's Ráđđehus doarjjui fylkkamánni doaibmabiju 1,5 milj.
+ruvnnuin.
+- Smávit sámi gielaid dilli lea dramáhtalaš.
+Mun lean ilus fylkkamánni giellabarggu áŋgiruššama, ja bargamis oažžut sajádagaid gos åarjel- ja julevsámegiella geavahuvvo.
+Dát leat doaibmabijut mat leat dehálačča ja váikkuhit ahte smávit gielat ovdánit, lohká stáhtaráđđi.
+Jagi 2008 oaččui prošeakta YouTube julevsámegillii 150 000 ruvdnosaš doarjaga, ja vaikko prošeakta maŋiduvvui veaháš de dat dál lea álggahuvvon ja leat virgádan aitto oahppan julevsámegielat journalistta doaimmaheaddjin.
+Prošeavtta ulbmiliin lea ásahit interaktiiva sajádaga gos julevsámi nuorat sáhttet geavahit giela.
+Ráđđehus doarju prošeavtta ja lea 2010's juolludan 150 000 ruvnno dasa.
+Nordlaanten Fylhkenålma akte vihkeles guejmie dennie barkosne edtja darjomidie åarjel- jih luvlesaemien gïelide tjïrrehtidh dennie dahkoesoejkesjisnie saemien gïelide.
+Reerenasse dan åvteste fylhkenålman gïeledarjomh 1,7 mill.
+kråvnajgujmie dåårje jaepien 2010, orrestehteme-, reereme- jïh gærhkoeministere Rigmor Aasrud jeahta.
+Lissine vaadtasåvva 150 000 kråvnah YouTube-prosjektese luvlesaemien gïelesne.
+Nordlaanten Fylhkenålma diedtem åtna åarjel- jïh luvlesaemien øøhpehtimmiem iktedidh, jïh eadtjohkelaakan barka edtja gïelide nænnoestidh jïh gorredidh.
+Jaepien 2010 jïjnjh darjomh maanide, noeride jih geervide soejkesjamme.
+Aaj darjomh soejkesjamme edtja maahtoem lutnjedh dejtie lohkehtæjjide saemien gïelesne.
+Sæjhta såemies dejstie darjomijstie tjïrrehtidh laavenjostosne ovmessie aktøørigujmie Nøørjesne jih Sveerjesne.
+Reerenasse fylhkenålman darjomh 1,5 mill.
+kråvnajgujmie dåarjoeji 2009.
+- Dïhte tsiehkie dejtie smaave saemien gïelide lea geerve.
+Manne feejjen ihke fylhkenålma dan eadtjohke gïelebarkosne, jïh ihke barkeminie vielie sijjieh sjugniedidh gusnie maahta åarjel- jïh luvlesaemien gïelh nåhtadidh.
+Daate lea darjomh mah dejtie smaave gïelide åajvoehlaakan bæjjese lutnjieh, staateraerije jeahta.
+YouTube-prosjekte luvlesaemien gïelesne 150 000 kråvnah dåarjojne åadtjoeji 2008, jïh akten onne vuertiestimmien mænngan prosjekte vihth juhtieminie aktine aadtjen øøhpehtamme journalistine goh redaktøre mij luvlesaemien soptseste.
+Prosjekten åssjaldahke lea aktem interaktijve sijjiem sjugniedidh gusnie luvlesaemien noerh maehtieh gïelem nåhtadidh.
+Reerenasse darjomem 150 000 kråvnajgujmie dåårje 2010.
+- Nordlánda fylkkamánne le ájnas aktisasjbarggoguojmme gå galggap tjadádit dåjmajt sámegiela doajmmaplánan oarjjel- ja julevsámegielaj gáktuj.
+Dan diehti doarjju ráddidus fylkkamánne gielladåjmajt jagen 2010 1,7 milliåvnå kråvnåj, javllá ådåstuhttem-, háldadus- ja girkkominisstar Rigmor Aasrud.
+Duodden juolloduvvá 150 000 kråvnå prosjektaj YouTube på lulesamisk.
+Nordlánda fylkkamánnen le koordinerimåvdåsvásstádus oarjjel- ja julevsámegiela åhpadusá gáktuj, ja dåjmalattjat barggá gielajt nannit ja bisodit.
+Jagen 2010 li plánim moadda dåjma mánáj, nuoraj ja ållessjattugij vuoksjuj.
+Máhtudaklåpptim sáme åhpadiddjij vuoksjuj le aj plánidum.
+Muhtem dåjma li aktisasjbarggon aktan ietjá guojmij Vuonan ja Svierigin.
+Ráddidus dårjaj fylkkamánne dåjmajt 1,5 milliåvnåj jagen 2009.
+- Smáv sámegielaj dille le alvos.
+Ávon lev fylkkamánne berustimes giellabargon, ja gå barggi ienep arenajt ásadimdiehti oarjjel- ja julevsámegielajda.
+Dá dåjma låggŋiji dáj smávva gielaj dilev, javllá stáhttaráde.
+Prosjekta YouTube på lulesamisk oattjoj 150 000 kråvnå doarjjan jagen 2008.
+Jus ga vehi maŋŋunij de le prosjekta jådon vas áttjak åhpadum julevsámegielak journalistajn redaktørran.
+Prosjevta ájalvis le interaktijva arenav ásadit gånnå julevsámegielak nuora bessi gielastisá adnet.
+Ráddidus doarjju dåjmav 150 000 kråvnåj jagen 2010.
+Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeanta, Akersgt.
+59, Poastaboksa 8004 Dep, 0030 OsloTelefovdna: 22 24 90 90, E-poasta: Webdoaimmaheaddji: | Váldodoaimmaheaddji:
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ealáhus-ja gávpedepartemeanta / Preassaguovddáš / Preassadieđáhusat / 19 gisjugisvuoda libjjáv oadtju
+Preassadieđáhus, 20.06.2012
+Nr.
+19:es oadtju gisjugisvuoda libjjáv.
+Dav Gånågis stáhttaráden mierredij uddni, biehtsemáno 15. biejve.
+Sijájs vidás libjjáv gållen oadtju, madi 14 oadtju libjjáv silban.
+- Gå terror mijájt ládaj snjilltjamáno 22. biejve, lidjin moattes gudi rahtjin sihke Ráddidushuodnahijn ja Utøyan.
+Ráddidus luojvojbarggijt guddnet daj guovte mujttomerkaj baktu ma li mierreduvvam tsieggiduvvat Oslon ja Hole suohkanin.
+Ulmutja gudi li ållu sierraláhkáj luojvot hæggavádá iehtjádij hekkajt gádjum, máhtti gisjugisvuoda libjjáv oadtjot.
+Maŋŋel gå li árvustallam dajt oajvvadusájt ma dálátjij li boahtám le Merrajåhtulakdirektoráhtta oajvvadam 19:es galggi libjjájn guddneduvvat.
+Ráddidus le Merrajåhtulakdirektoráhta oajvvadusáv tjuovvum, javllá æládus- ja oasesminisstar Trond Giske.
+Merrajåhtulakdirektoráhtta dat le oajvvadamoajválasj ja mij le guoradallam jus kandidáhta li libjjá gájbbádusájt ållidam.
+Dát le ieme dábe milta.
+Direktoráhtta le KRIPOSis viehkev oadtjum oajvvadusájt árvustallat.
+Jus muhtema mielas nágin le vajáldahtedum, de dåhkki ájn ienep ulmutjijt libjjáj oajvvadit.
+-Gájka bessi oajvvadit sijájt gejt miejnniji dáv libjjáv oadtjot.
+Dán ájggemierre le ålles vihtta jage.
+Danen ij diehttu soajttá ienep libjjá vatteduvvi åvddålijguovlluj ma li snjilttjamáno 22. bæjvváj tjanádum, javllá Giske.
+Sij gudi libjjáv oadtju li:
+Gållelibjes:
+Oddvar Hansen, Otto Kristian Løvik, Lill Hege Nilsen, Jørn Øverby ja Erik Martinsen Øvergaard.
+Silbbalibjes:
+Lise Berit Aronsen, Thomas Cordtsen, Kjersti Buer Dolve, Sjur Harald Dolve, Marcel Gleffe, Bjørn Kasper Ilaug, Allan Søndergaard Jensen, Bjørn Juvet, Terje Bergan Lien, Christer Lillestrøm, Sissel Martinsen, Ole Johan Simonsen, Julien Lucien Bernard Sué ja Helge Gjerløw Wettre.
+Diedo:
+Aktijvuohta:
+Æládus- ja oasesdepartementa guládallamoajvve Anne Cecilie Lund, 996 21 213,
+Æládus- ja oasesdepartementa præssavákta, tlf 902 51 303, .
+Ealáhus-ja gávpedepartemeanta, Einar Gerhardsens plass 1, Poastaboksa 8014, 0030 Oslo | Tel.
+972 417 890E-poasta: | Neahttadoaimmaheaddji: | Vástideaddji doaimmaheaddji:
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Pressesenter / Preassadieđáhusat / 291 miljovnna Ráđđehuskoartila lassigoluide
+Preassadieđáhus, 06.10.2011
+Ráđđehus árvala stáhtabušeahtas stuorra juolludemiid, mat laktásit ráđđehuskoartila bombafalleheapmái suoidnemánu 22. b.
+Bušeahtas árvalit juolludit 250 miljovnna kruvnno huksengoluide ja doaimmaide, mat laktásit Ráđđehuskoartila ođđasitásaheapmái ja ođđasitceggemii.
+Leat maid árvalan juolludit oktiibuot 26,6 miljovnna kruvnno Ráđđehuskoartila ođđa sihkkarastindoaimmaide, ja vel 15 miljovnna kruvnno rávdnjevuogádaga ođasmahttimii.
+Statsbygg ja DSS ožžot oktiibuot 250 miljovnna kruvnno stáhtabušeahtas ereliiggán goluid gokčamii:
+Stáhtabušeahtas leat árvalan sihkkarastit Ráđđehuskoartila čuovvovaččat:
+Leat maid árvalan juolludit 15 miljovnna kruvnno Ráđđehuskoartila rávdnjevuogádaga ođasmahttimii.
+- Ráđđehuskoartila sihkkarastinbarggut, mat laktásit geahččoguovddážii ja rávdnjevuogádaga ođasmahttimii, leat mávssolaš doaimmat, maid leat guhká plánen.
+Mis leat dasa lassin stuorra ereliiggán golut Ráđđehuskoartila bombafalleheami geažil.
+Sihke Statsbygg ja DSS dárbbašit eanet ruđaid earret eará Ráđđehuskoartila geahču sihkkarastimii, gaskaboddasaš lanjaide daid departemeanttaide, maidda dat guoská, ja gaskaboddasaš lanjaid heiveheapmái, stáhtaráđđi Rigmor Aasrud dadjá stáhtabušeahta ovdanbuktima oktavuođas.
+Stáhtaráđđi deattuha maid, ahte ii leat vel sihkkar makkár čuovvumušat terrordagus leat 2012 bušehttii.
+Loguid sáhttet danin šaddat divustit jagi áigge, go buorebut oaidná goluid ollislašvuođa.
+- Leat maid árvalan, ahte Statsbygg oažžu 20 miljovnna kruvnno sierralágan prošekterendoaimmaide bombafalleheami ja ođđa Ráđđehuskoartila huksema oktavuođas.
+Deattuhan, ahte ádjána muhtin áigge ovdalgo ráđđehus mearrida makkárin Ráđđehuskoartil šaddá boahtteáiggis, Aasrud cealká.
+Staatebudsjedtesne Reerenasse stoerre dåarjoeh raereste mah leah ektiedamme bombadæmman reerenassekvartaalese snjaltjen 22. b.
+Budsjedtesne lea raeriestamme dåarjoeh 250 millijovnh kråvnine bigkememaaksojde jïh darjoemidie mah leah ektiedamme Reerenassekvartaalem vihth bæjjese tseegkedh jïh bigkedh.
+Aaj raeriestamme dåarjoeh orre tjïrkemeråajvarimmide Reerenassekvartaalesne, tjåanghkan 26, 6 millijovnh kråvnine, jïh 15 millijovnh kråvnah juktie straejmiefasseldimmiem bueriedidh.
+Staatebudsjedtesne dle Statsbygg jïh DSS tjåanghkan 250 millijovnh kråvnah åadtjoeh juktie lissiedaerpiesvoeth maeksedh:
+Staatebudsjedtesne dle raeriestamme daejtie tjïrkemeråajvarimmide Reerenassekvartaalesne:
+Aaj raeriestimmine båateme juktie 15 millijovnh kråvnah dåarjodh juktie straejmiefasseldimmiem Reerenassekvartaalesne bueriedidh.
+- Dah tjïrkemebarkoeh Reerenassekvartaalesne ektiedamme orre vaeptiesentraalese jïh bueriedæmman straejmiefasseldæmman leah vihkeles råajvarimmieh mejtie guhkiem soejkesjamme.
+Lissine stoerre lissiemaaksoeh åadtjobe daaresjimmien mænngan Reerenassekvartaalen vøøste.
+Dovne Statsbygg jïh DSS læssanamme vierhtieh daarpesjieh, gaskem jeatjah vaeptiestimmiem tjïrkedh reerenassekvartaalesne, jeatjah sijjieh dejtie gïetedamme departementide, jïh jarkelimmie annjebodts sijjijste, staateraerije Rigmor Aasrud jeahta gosse staatebudsjedtem bæjhkohte.
+Staateraerije aaj tjïerteste annje dle lij rikti daejrieh mah konsekvensh daaresjimmie åtna dan 2012-budsjedtese.
+Dannasinie maahta sjyøhtehke sjïdtedh disse vihth bååstede båetedh mænngan daan jaepien, gosse buerebelaakan daejtie maaksojde daajra.
+- Aaj raeriestamme Statsbygg 20 millijovnh kråvnah åådtje ovmessie prosjekteringebarkojde mah leah ektiedamme bombadæmman jïh bigkemasse dehtie orre reerenassekvartaaleste.
+Manne sïjhtem tjïertestidh ånnetji sæjhta ryøhkedh goske reerenasse sjæjsjele guktie Reerenassekvartaale edtja vååjnedh båetijen aejkien, Aasrud jeahta.
+Stáhtabudsjehtan oajvvat Ráddidus stuorra juollodime ma li tjanádum ráddidushuodnahij bombeládadallamij snjilltjamáno 22. biejve 2011.
+Budsjehtan oajvvaduvvi 250 millijåvnå tsieggimgålojda ja dåjmajda ma gulluji Ráddidushuodnahijt ådåsis ásadit ja tsieggit.
+Oajvvadum le aj juollodime ådå sihkarasstemdåjmajda Ráddidushuodnahijn tjoahkkáj 26,6 millijåvnå kråvnå, aktan 15 millijåvnå strávvejådov buoredittjat.
+Stáhtabudsjehtan oadtju Statsbygg ja DSS tjoahkkáj 250 millijåvnå kråvnå sierralágásj dárbojt gåbtjåtjit:
+Stáhtabudsjehtan li Ráddidushuodnahijn tjuovvovasj sihkarasstemdåjma oajvvaduvvam:
+Oajvvaduvvam le aj juollodit 15 millijåvnå Ráddidushuodnahij strávvejådov buoredittjat.
+- Sihkarasstembarggo Ráddidushuodnahijn ådå váksjumguovdátjijn ja strávvejådov buoredittjat li ájnas dåjma maj lip ájggá juo barggam.
+Duodden oadtjop stuorra lijggegålov gå Ráddidushuodnaha ládadallin.
+Statsbygg ja aj DSS dárbahi lasedum rudájt váksjoma diehti ráddidushuodnahijn, lijggehuodnaha guoskavasj departementajda, ja gasskabåddåsasj huodnahij rievddamijda, javllá stáhttaráde Rigmor Aasrud gå stáhttabudsjehtta åvddån biejaduvvá.
+Stáhttaráde dættot ij le ájn visses gåktu terrorládadallam 2012-budsjehtav vájkkut.
+Danen soajttá hæhttuji vas budsjehtav rievddadit gå ienebut diehti dáj gåloj birra.
+- Oajvvaduvvá 20 millijåvnå juollodit Statsbyggaj muhtem prosjekterimbargojda terrorládadallama maŋŋela ja ådå Ráddidushuodnahij tsieggimij.
+Sidáv ajtu dættodit ráddidus galggá ájn árvustallat gåktu Ráddidushuodnaha galggi liehket boahtteájggáj, ja dási vehi ájgev dárbahip, låhpat Aasrud.
+Preassadieđáhus, 15.05.2012
+Ráđđehus árvala jahkái 2012 lasihit Sámedikki doarjaga 700 000 kruvnnuin máttasámegiela oahpponeavvo- ja tearbmabarggu ovddideapmái.
+Ráđđehus maid árvala juolludit 120 000 kruvnnu sámi giellabálkkašupmái Gollegiella.
+Dát boahtá ovdan dárkkistuvvon našunálabušeahta árvalusas.
+-Máttasámegiella lea rašis dilis.
+Ráđđehus joatká ain barggus gáhttet ja ovddidit máttasámegiela ja vuoruhit oahpponeavvuid máttasámegillii, cealká sámeministtar Rigmor Aasrud.
+Engerdal gielda lea ovdal ožžon jahkásaš doarjaga jođihit Elgå skuvlla ja ovddidit oahpponeavvuid ja tearpmaid máttasámegillii.
+Jahki 2012 lea maŋimuš jahki ahte leat oahppit dán skuvllas, go gielda lea mearridan heaittihit skuvlla čavčča rájes.
+-Skuvla lea mearkkašan hirbmat olu máttasámegiela ovddideapmái.
+Dáinna doarjagiin oažžu Sámediggi dál ovddasvástádusa vuoruhit ja organiseret máttasámegiela oahpponeavvo- ja tearbmabarggu viidáset doaimmaid.
+120 000 kruvnnu sámi giellabálkkašupmáiSámi giellabálkkašupmi Gollegiella geigejuvvo juohke nuppi jagi Davviriikalaš sámi áššiid ámmátorgána bokte.
+Bálkkašupmi lea sullii 120 000 norgga kruvnnu.
+Jagi 2012 lea Norgga vuorru ruhtadit dán bálkkašumi.
+Bálkkašupmi geigejuvvo čakča čoahkkimis gosa servet davviriikkalaš ministarat geat vástidit sámi áššiid Suomas, Ruoŧas ja Norggas, ja namuhuvvon golmma riikka Sámedikki presideanttat.
+Loga eanet Gollegiella bálkkašumi birra
+Reerenasse raereste dåarjoem lissiehtidh Saemiedægkan 700 000 kråvnajgujmie juktie åarjelsaemien learoevierhtie- jïh terminologijeevtiedimmine barkedh jaepien 2012.
+Reerenasse raereste aaj 120 000 kråvnah dåarjodh saemien gïelebaalhkese Gulliegïele.
+Daate tjåådtje raeriestimmesne staeriedamme nasjovnalebudsjedtese.
+- Åarjelsaemien akte prååsehke gïele.
+Reerenasse sæjhta barkoem jåerhkedh juktie åarjelsaemien gïelem gorredidh jïh evtiedidh, jïh åarjelsaemien learoevierhtiejgujmie barkedh, saemieministere Rigmor Aasrud jeahta.
+Engerdalen tjïelte lea aarebi dåarjoem åådtjeme Elgå skuvlese fïerhten jaepien, jïh evtiedæmman åarjelsaemien learoevierhtijste jïh åarjelsaemien terminologijeste.
+2012 lea dïhte minngemes jaepie gusnie learohkh daennie skuvlesne, jïh tjïelte dannasinie sjæjsjalamme skuvline galhkedh tjaktjen raejeste.
+- Skuvle aktem stoerre jïh vihkeles barkoem dorjeme juktie åarjelsaemien gïelem evtiedidh.
+Daejnie sertiestimmine dle Saemiedigkie daelie dïedtem åtna prijoriteradidh jïh öörnedidh dam vijriesåbpoe barkoem åarjelsaemien learoevierhtie- jïh terminologijeevtiedimmine, Aasrud jeahta.
+120 000 kråvnah saemien gïelebaalhkese Fïerhten mubpien jaepien dle saemien gïelebaalhka Gulliegïele vadtasåvva Dehtie noerhtelaanti embetsåårganeste saemien gyhtjelasside.
+Baalhkan stoeredahke lea medtie 120 000 nöörjen kråvnah.
+Jaepien 2012 dle Nöörje sæjhta dïedtem utnedh baalhkam finansieradidh.
+Baalhka vadtasåvva tjaktjen tjåanghkosne dej noerhtelaanti ministeri gaskem mah diedtem utnieh saemien aamhtesi åvteste Såevmesne, Sveerjesne jïh Nöörjesne, jïh saemiedigkiepresidenth dejnie golme laantine.
+Lohkh vielie Gulliegielen bijjre
+Ráddidus oajvvat Sámediggáj juollodit 700 000 kråvnå bargatjit oarjjelsáme oahpponævoj ja terminologijaåvddånibmáj jagen 2012.
+Ráddidus aj oajvvat 120 000 kråvnå juollodit sáme giellabálkkáj Gållegiella.
+Dáv bessá låhkåt dárkestum násjonálbudsjehtan.
+- Oarjjelsámegiella le ájtedum giella.
+Ráddidus sihtá joarkket bargujn nannit ja åvddånahttet oarjjelsámegielav ja vuorodit oahpponævojt oarjjelsámegiellaj, javllá sámeminisstar Rigmor Aasrud.
+Engerdal suohkan le jahkásattjat rudájt oadtjum Elgå skåvlåv dåjmadittjat, gånnå bargaduvvá oarjjelsámegiela oahpponævoj ja terminologijajn.
+2012 le maŋemus jahke oahppij skåvlån, danen hæjttá suohkan skåvlåv dåjmadit tjavtja rájes.
+- Skåvllå le ájnas bargov dahkam oarjjelsámegiela åvdåstibmáj.
+Dájna juollodimijn oadtju Sámedigge åvdåsvásstádusáv oarjjelsámegiela oahpponævo- ja terminologibargov vuorodit ja orgániserit, javllá Aasrud.
+120 000 kråvnå sáme giellabálkkájSáme giellabálkká Gållegiella juogeduvvá fert nuppe jage, ja Nuorttarijkaj sáme ássjij ámmátorgádna dáv bálkkáv juogat.
+Ruhtamákso le birrusij 120 000 tuvsán kråvnå.
+Vuonarijkka ruhtat bálkkáv jagen 2012.
+Bálkká juogeduvvá Nuorttarijkalasj minissterij sáme ássjij tjaktja-tjåhkanimen Vuonarijka, Svieriga ja Suoma gaskan.
+Duodden aj sámedikkepresidenta dát gålmåt rijkajs oassálassti.
+Lågå ienebuv Gållegiela birra
+Telefovdna:
+Mobiila:
+Fáksa:
+Jos jorgaluvvon sámegielat teavstta lea váttis ipmirdit, de gusto dárogielat originála
+teaksta.
+Dersom det er tvil om hvordan en tekst oversatt til samisk skal forstås, er det
+den norske originalteksten som gjelder.
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Stáhtaministara kantuvra / Preassaguovddáš / Pressemeldinger / - Ájnas lávkke åvddålijguovlluj avtastallamådåstussaj
+Ráddidus sihtá láhkatjanádum aktisasjbarggosjiehtadimij suohkanij ja skihppijviesoj gaskan, buoredit ruhtadimsystemav ja ienep hieredimev suohkanijn váj buorep ja guoddelis varresvuodadievnastusáv oadtjop boahtteájggáj.
+Uddni sáddi Ráddidus gålmmå ájnas varresvuodadokumenta guláskuddamij:
+- Dáj ådå lágaj ja ådå varresvuoda- ja huksoplána vuodo baktu joarkkep åvddålijguovlluj avtastallamådåstusájn.
+Avtastallamådåstusá baktu galggap ásadit varresvuodadievnastusáv mij le buorebut aktij måsskidum.
+Sihtap skihpudagájt hieredit ja ráddjit, ja buorep varresvuodadievnastusájt fálaldit dåppe gåggu ulmutja årru, javllá stáhtaminisstar Jens Stoltenberg.
+Avtastallamådåstusá vuodo bigoduváj stuorradiggediedádusán 2009 biehtsemáno, ja doajmmagoahtá ådåjakmáno 1. biejve 2012.
+Stoltenberg nammat gålmmå ájnas dåjma maj hárráj ráddidus dal ádnu vuojnojt:
+1) Suohkana galggi oadtjot rudájt váj bessi mákset pasientajt gudi li juo gergas skihppijvieson, váj bessi sijddasuohkanij boahtet ienni gå sajijt válldet skihppijvieson.
+2) Suohkana oadtju rudájt mákset oasev gålojs muhtem pasienntajuohkusijs gudi skihppijviesojda båhti.
+Návti suohkana bessi hieredit jali suohkandåktårdievnastusá baktu viehkev fállat ienni gå pasienta galggi hæhttut skihppijviessuj.
+3) Suohkana ja skihppijvieso galggi sjiehtadusájt dahkat, duola dagu árvustallat le gus farra mávsulasj ådå giehtadallamfálaldagájt ásadit suohkanijn.
+Ådå lágan suohkanij varresvuoda- ja huksodievnastusáj gáktuj oajvvat ráddidus nággit suohkanijt ja skihppijviesojt aktan barggat.
+Suohkana ja skihppijvieso galggi sjiehtadusájt dahkat váj pasienta e dåssjen skihppijviessuj boade ienni gå sæmmi buorre jali ájn de vil buorep fálaldagáv oadtjot suohkanin ja navti e ga dárbaha skihppijvieson vællahit gå li dåppe gærggam.
+- Návti dilev láhtjep váj suohkana ja skihppijvieso galggi ájn ienep aktan barggat.
+Vuojnnep moadda suohkana ja skihppijvieso li juo aktan barggám vaj pasienta galggi buorep fálaldagáv oadtjot lahkabirrasin.
+Dassta mij sihtap ájn ienebuv, javllá varresvuohta- ja huksominisstar Anne-Grete Strøm-Erichsen.
+- Ráddidus dal ájnas bargov álgat váj buorep dievnastusfálaldagáv oadtjop ja ienep ávkev juohkka varresvuodarudás.
+Riekta le, ja ájnas aj jut biggip varresvuodadievnastusájt lagábuv gåggu årrop.
+Avtastallamådåstus le desentraliserimådåstus ja hieredimådåstus.
+Ådå láhkaoajvvadus sisadná suohkan galggá juohkka suorgev ja ábnnasav adnet álmmukvarresvuoda nannimdiehti.
+Ep åvvånis iehpeda suohkana li gárvvása dán lasedum åvdåsvásstádussaj majt dal oadtju, javllá suohkan- ja guovllominisstar Liv Signe Navarsete.
+Ietja dåjmaj gaskan majt ráddidus oajvvat li dá:
+Uddni buktá ráddidus aj ådå nasjonála varresvuoda- ja huksoplánav buktá guláskuddamij.
+Pládna galggá åvddån biejaduvvat stuorradiggediedádussan 2011 gidá, mij galggá boahtteájge varresvuoda- ja huksodievnastusá vuodon.
+Ráddidus ásat vijdes guláskuddamav nehta baktu, váj juohkkahasj bæssá gullut.
+Guláskuddam dán næhttabájken almoduvvá: http://fremtidenshelsetjeneste.regjeringen.no
+- Oassálaste ja buvte ietjat vuojnojt boahtteájge varresvuodadievnastusá gáktuj, oajvvat varresvuohta- ja huksominisstar.
+Departementenes servicesenter, Einar Gerhardsens plass 3, Poastaboksa 8129 Dep, 0032 OSLO Telefovdna 22 24 90 90 | E-poasta redaksjonen@dss.dep.no
+Preassadieđáhus, 09.08.2013
+Odne lea 5000 álgoálbmotjoavkku mearkabeaivi, miehtá oba máilmmi.
+Borgemánu 9. beaivi lea ON riikkaidgaskasaš álgoálbmotbeaivi.
+Dan beaivve heive maid čájehit solidaritehta álgoálbmogiiguin, geat ellet lossa dilis.
+Máilmmi álgoálbmogat leat badjel vihtta proseantta máilmmi ássiin, eanet go 370 miljovnna olbmo, geat ásset eanet go 90 riikkas.
+Eanaš álgoálbmogiin lea váttis eallindilli, ja ollugiid vealahit ja oaguhit.
+- Máilmmi álgoálbmogiin leat ollu iešguđetlágan gielat ja kultuvrrat, mat leat midjiide riggodahkan.
+Dan mii ávvudit odne, sámeministtar Rigmor Aasrud dadjala.
+- Ollu álgoálbmogiid dulbmet ja oaguhit ja sii dárbbašit min doarjaga ja dohkkeheami.
+Ráđđehus áigu danin ain bargat aktiivvalaččat riikkaidgaskasaččat dan ovdii, ahte stáhtat ja sin álgoálbmogat gulahallet, Aasrud cealká.
+Boahtte jagi ON lágida sierra Álgoálbmogiid máilmmičoahkkima, vuosttaš čoahkkima, mas nationálastáhtat ja álgoálbmogat deaivvadit ja guorahallet nationálastáhtaid geatnegasvuođaid álgoálbmogiid ektui.
+Vai álgoálbmogat livčče nu bures ráhkkanan dan čoahkkimii go vejolaš, de Sámediggi bovdii geassemánus 2013 álgoálbmotkonferánsii Álahedjui.
+Doppe ráhkadedje loahppadokumeantta, man 600 álgoálbmotáirasa buot máilmmi álgoálbmotguovlluin dohkkehedje.
+- Lea sáhka riikkaidgaskasaš álgoálbmotsolidaritehtas.
+Álgoálbmogat leat unnitlogus measta buot riikkain, danin Sámediggái lea mearihis mávssolaš, ahte álgoálbmogat ovddidit oktasaš oaiviliid, nu guhkás go dat lea vejolaš.
+Min máilmmiviidosaš oktiigullevašvuohta addá midjiide fámu, ja dán beaivve lea vuogas čalmmustahttit dan, sámediggeráđđi Vibeke Larsen nanne.
+Máilmmi álgoálbmotbeaivvi ásahedje 1994, ja borgemánu 9. beaivi válljejuvvui daningo ON máilmmi álgoálbmogiid bargojoavkku čoahkkanii vuosttaš háve dan beaivve 1982.
+Bargojoavku gulai prosessii, man vuođul ON váldočoahkkin dohkkehii ON julggaštusa álgoálbmogiid vuoigatvuođaid birra 2007.
+Sápmelaččain lea álgoálbmotstáhtus Norggas, ja borgemánu 9. beaivi lea sámi leavgabeaivi.
+Daan biejjien akte mïerhkebiejjie 5000 ovmessie aalkoealmetjetjïertide abpe veartenisnie.
+Mïetsken 9.b.
+lea ENn gaskenasjovnaale aalkoealmetjebiejjie.
+Daate biejjie lea aaj akte biejjie juktie ektievoetem vuesiehtidh aalkoealmetjetjïertigujmie mah gïerve tsiehkiej nuelesne veasoeh.
+Veartenen aalkoealmetjh leah bijjelen vïjhte prosenth veartenen almetjijstie, vielie goh 370 millijovnh almetjh joekedamme jieniebinie goh 90 laantine.
+Dah jeanatjommes aalkoealmetjh gïerve tsiehkiej nuelesne jielieh, jïh jeenjesh dovne dïedtesimmiem jïh trïegkenassem dååjrieh.
+- Veartenen aalkoealmetjh aktem stoerre gïelen jïh kultuvrelle gellievoetem utnieh, mij mijjem ræjhkoesåbpoe dorje.
+Daam mijjieh mïerhkesjibie daan biejjien, saemieministere Rigmor Aasrud jeahta.
+- Jïjnjh aalkoealmetjh dïedtesimmiem jïh trïegkenassem dååjrieh, jïh mijjen dåarjoem jïh jååhkesjimmiem daarpesjieh.
+Reerenasse sæjhta dan åvteste annje akte eadtjohke guejmie årrodh gaskenasjovnaale barkosne, dan govlesadtemasse staati jïh dej aalkoealmetjetjïerti gaskem, Aasrud jeahta.
+Mubpien jaepien EN aktem jïjtse Veartenekonferansem aalkoealmetjidie öörnede, dïhte voestes konferanse gusnie nasjovnaalestaath jïh aalkoealmetjh gaavnesjieh, juktie nasjovnaalestaaati dïedth almetji vööste digkiedidh.
+Juktie veartenen aalkoealmetjh bööremeslaakan daan konferansese ryöjredidh, Saemiedigkie lij gåassoehtæjja aktene gaskenasjovnaale ryöjreden aalkoealmetjekonferansese Altesne ruffien 2013.
+Desnie aktem galhkuvetjaatsegem dajroeji, maam gaajhkh veartenen aalkoealmetjeregijovnh daelie dåarjoehtieh.
+- Daate lea gaskenasjovnaale aalkoealmetjeektievoeten bïjre.
+Aalkoealmetjh leah unnebelåhkoeh mahte gaajhkine laantine, dan åvteste joekoen vihkeles Saemiedægkan aalkoealmetjh aktine tjåenghkies gïeline soptsestieh, dan gåhkese gåarede.
+Mijjen abpeveartenen ektievoete lea dïhte mij mijjem nænnoestahta, jïh daate biejjie akte hijven nuepie tjoevkesem dïsse bïejedh, saemiedigkieraerie Vibeke Larsen jeahta.
+Veartenen aalkoealmetjebiejjie tseegkesovvi 1994, jïh mietsken 9.biejjien 1982 lij dïhte voestes tjåanghkoe ENn barkoedåehkesne veartenen aalkoealmetjidie.
+Barkoedåehkie lij akte bielie dehtie barkoste mij darjoeji guktie ENn generaalekrirrie ENn bæjhkoehtimmiem aalkoealmetji reaktaj bijre nænnoesti jaepien 2007.
+Saemieh staatusem aalkoealmetjinie Nöörjesne utnieh, jïh mïetsken 9.b.
+lea saemien saevegebiejjie.
+Uddni le mærkkabiejvve 5000 iesjguhtik álggoálmmukjuohkusijda væráldav miehtáj.
+Bårggemáno 9.
+Biejvve le AN:a rijkajgasskasasj álggoálmmukbiejvve.
+Uddni hiehpá solidaritehtav vuosedit álggoálmmukjuohkusij gudi viessu gássjelis dilen.
+Værálda álggoálmmuga tjoahkkáj li badjelasj vihtta prosenta værálda álmmugis, badjelasj 370 millijåvnå ulmutja badjelasj 90 lándajn.
+Ienemus álggoálmmuga viessu gássjelis dilen, ja moaddása niejdeduvvi ja doalvoduvvi.
+- Værálda álggoálmmuga li gielalasj ja kultuvralasj valljudahka mij le midjij boanndudahkan.
+Dáv uddni ávvudallap, javllá sámeminisstar Rigmor Aasrud.
+- Moadda álggoálmmuga niejdeduvvi ja doalvoduvvi ja dárbahi mijá doarjjagav ja duodastimev.
+Danen galggá ráddidus åvddålijguovlluj aj dåjmalattjat oassálasstet rijkajgasskasasj bargguj mij åvdet ságastallamijt stáhtaj ja daj álggoálmmukjuohkusij gaskan, javllá Aasrud.
+Boahtte jage ásadit AN sierra Álggoálmmugij væráltkonferánsav, vuostasj dakkár gånnå nasjonálstáhta ja álggoálmmuga æjvvali ságastalátjit makkir vælggogisvuoda nasjonálstáhtajn li álggoálmmugij gáktuj.
+Váj álggoálmmugijt buoremus láhkáj dán konferánssaj gárvet, ásadij Sámedigge rijkajgasskasasj gárvediddje álggoálmmukkonferánsav Áltán 2013 biehtsemáno.
+Dan konferánsa boados lij loahppadokumænnta masi badjelasj 600 álggoálmmukåvdåstiddje gájka værálda álggoálmmukguovlojs guorrasin.
+- Dát guosská rijkajgasskasasj álggoálmmuksolidaritehttaj.
+Álggoálmmuga li unneplågon vargga juohkka rijkan, danen le viehka ájnas Sámediggáj jut álggoálmmuga nav guhkás gå vejulasj aktisasj jienajn ságasti.
+Mijá væráltvijddásasj aktisasjvuohta le mij mijájt nanni, ja uddni le vuogas biejvve dáv dættodit, javllá sámediggeráde Vibeke Larsen.
+Værálda álggoálmmukbiejvve ásaduváj 1994:n ja bårggemáno 9. biejve lij vuostasj tjåhkanibme AN:a værálda álggoálmmugij barggojuohkusin jagen 1982.
+Barggojuogos lij oassen bargos man boados lij AN:a ållestjåhkanibme mierredij AN:a tjielggidusáv álggoálmmugij riektáj hárráj 2007:n.
+Sáme li Vuona álggoálmmuk, ja bårggemáno 9. biejve le sáme slávggimbiejvve.
+59, Poastaboksa 8004 Dep, 0030 Oslo | Org.
+nr.
+972 417 785Telefovdna: 22 24 90 90, E-poasta: Webdoaimmaheaddji: | Váldodoaimmaheaddji:
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Bargodepartemeanta / Preassaguovddáš / Preassadieđáhusat / Guolleindustriijas galgá álkit oažžut beaiveruđa jos permitterejuvvo gaskaboddosaččat
+Preassadieđáhus, 21.05.2012
+Ráđđehus mudde guolleindustriija bargiid gáibádusaid oažžumis beaiveruđa jos permitterejuvvojit gaskaboddosaččat.
+Ođđajagimánu 1.beaivvi mearriduvvui ahte bargoáigi bajiduvvo 40 proseanttas 50 prosentii go gustovaš sierra njuolggadusat heaittihuvvojedje finánsaroasu geažil.
+- Mii vásiheimmet sávakeahtes bohtosiid, ja daid mii leat dál čorgen, cealká bargoministtar Hanne Bjurstrøm.
+Suoidnemánu 1.beaivvi rájes lea bargoáigi vuoliduvvon fas 40 prosentii jos permitterejuvvo.
+Guolleindustriijas ii gusto bálkágeatnegahttin láhka permitteremiid geažil.
+Guolleindustriija bargit eai oačču bálkká bargoaddis daid vuosttas beivviid permitterenáigodagas, muhto ožžot beaiveruđa vuosttas beaivvi rájes.
+Dábálaččat lea beaiveruhta unnit go bálká, ja dan geažil ožžot guolleindustriija bargit geat permitterejuvvojit uhcit ruđa go earát geat leat permitterejuvvon.
+Dát buhtaduvvo go beaiveruhtabargoáiggieavttut dál vuoliduvvojit 40 prosentii permitterenáiggi.
+Ráddidus vuolet gájbbádusájt bargodisvuodarudájda daj hárráj gudi li muhtem mærr��j bargos ieret guolástusindustrijan.
+Ådåjakmáno 1. biejve rájes biejaduváj gájbbádus barggoájge binnedibmáj 40 prosentas 50 prosænntaj gå sierranjuolgadusá fámoduhteduvvim ma ruhtahiede ájge doajmmin.
+- Vuojnijma da ettjin vájkkuda nav gåktu lij ájádaládum, ja ássjev lip dal rájddam, javllá barggominisstar Hanne Bjurstrøm.
+Snjilltjamáno 1. biejve rájes le gájbbádus binnedum barggoájggáj dajda gudi li muhtem mærráj ierit bargos biejadum vas 40 prosænntaj.
+Guolástusindustrija le bessam bálkkávælggolágas dalloj gå bargge li muhtem mærráj ierit bargos.
+Bargge guolástusindustrijan e bálkáv oattjo barggovaddes vuostasj biejvijt gå li bargos ierit, dan sadjáj oadtju bargodisvuodarudájt.
+Dajna gå bargodisvuodarudá li binnebu gå bálkká, de oadtju da gudi li ierit bargos binnep rudájt gå iehtjáda gudi li ierit bargos.
+Gå bargodisvuodarudá vuoleduvvi 40 prosænntaj, de kompenseriduvvá dan baktu.
+Reerenasse krievemem vuelede juktie reaktoem utnedh biejjiebeetnegh åadtjodh jis bieleldh permidteradamme göölemeindustrijesne.
+Tsiengelen 1.b dle krievmemem barkoetïjjegiehpiedæmman bæjjese bïeji 40 prosenteste 50 prosentese, dannasinie dah sjïerenjoelkedassh mejtie sjïehtesji finansevaahran sjïekenisnie, hiejhtesovvin.
+- Mijjieh vööjnimh daate idtji dan hijven sjïdth, jïh daam libie daelie öörnedamme, barkoeministere Hanne Bjurstrøm jeahta.
+Snjaltjen 1. b. raejeste dle krieveme giehpiedamme barkoetïjjese permidteringesne, vihth våålese bïejeme 40 prosentese.
+Göölemeindustrije ij leah laaken nuelesne baalhkadïedten bïjre permidteringesne.
+Barkijh göölemeindustrijesne eah baalhkam barkoevedtijistie åadtjoeh dej voestes biejjiej permidteringeboelhkeste, sijjeste biejjiebeetnegh åadtjoeh voestes biejjeste.
+Juktie biejjiebeetnegh sïejhmemes leah unnebe goh baalhka, dle dannasinie permidteradamme almetjh göölemeindustrijesne vaenebe beetnegh åadtjoeh goh jeatjah permidteradamme.
+Gosse biejjiebeetnegekrievemem vuelede 40 prosentese permidteringesne, dle daate maahta dam tsiehkiem bueriedidh.
+Bargodepartemeanta, Poastaboksa 8019 Dep, 0030 OsloTelefovdna: 22 24 90 90.
+E-poasta: Webdoaimmaheaddji: Jan Richard Kjelstrup, váldodoaimmaheaddji: Ingrid Dåsnes
+Jos háliidat rievdadit čálasturrodaga, deaddil Ctrl-boalu (Cmd Mac mášiinnas) ja deaddil + stuoridit dahje - unnidit
+Fáttát
+Oza dokumeantta
+Áigeguovdil
+Departemeanttat
+Ráđđehus
+Historjjálaš arkiiva
+Almmustahttináigodat Regjeringen Stoltenberg II
+Almmustahtti: Bargodepartemeanta
+Preassadieđáhus |
+Almmustahtton: 21.05.2012
+Geahpeduvvon buohcuvuođa jávkamat unnidit goluid.
+- Lea illudahtti ahte buohcuvuođa jávkamat leat njiedjagoahtán.
+Dát čájeha ahte Searvvadeaddji bargoeallin doaibmabijut ahte árrat ja buorebut čuovvolit buohccindieđihuvvon olbmuid leat doaibmagoahtán, cealká bargoministtar Hanne Bjurstrøm.
+Mii oaidnit dál ahte geahpeduvvon buohcuvuođa jávkamat unnidit bargočielggadanruhtavuostáiváldiid loguid.
+Bargodepartemeantta álbmotoaju golut leat dárkkistuvvon našunálabušeahtas vuoliduvvon 4,7 miljárdda kruvnnuin, sullii 304,2 miljárdda kruvdnui.
+Bealli dáid ruđain boahtá buohcuvuođa jávkamiid geažil.
+Geahpeduvvon bargočielggadanruhta ja beaiveruđa vuostáiválddit leat váikkuhan ruhtaseastimii.
+Lámisvuođapenšuvdna ja ahkepenšuvdna golut leat veaháš lassánan.
+Lámisvuođapenšuvnna goluid lassáneami ferte árvvoštallat bargočielggadanruđaid ektui.
+Bargočielggadanruhtaortnet ásahuvvui jagi 2010, ja máŋggas geat ožžot dáid ruđaid gaskaboddosaš mearrádusaid vuođul mii loahpahuvvui jahkemolsumis.
+Unnit buohcuvuođa jávkamat leat váikkuhan ahte bargočielggadanruđat leat geahpeduvvon.
+Ráđđehus álggaha jagi 2013 bálkádoarjja geahččaladdanortnega ahte máksit bálkká bargočielggadanruhtavuostáiváldiide dainna ulbmilin ahte oažžut eanet olbmuid bargui ja geahpedit oadjovuostáiváldiid.
+Ahkepenšuvdna golut lassánit dan sivas go eanet olbmot vuollel 67 jagi geavahišgohtet penšuvnna.
+62 jahkásaččaid barggolašvuohta lea seammás fas buorránan maŋimuš jagiid.
+- Mii vásihat ahte ollugat geavahišgohtet penšuvnna vaikko leat barggus.
+Áigodat goas olbmot oažžugohtet penšuvnna ii váikkut áktánasat álbmotoaju goluide.
+Njuolggadusat leat hábmejuvvon dainna lágiin ahte mađi árat oaččut penšuvnna, dađi unnit máksojuvvo jahkásaš penšuvdna, čilge stáhtaráđđi.
+Gå ulmutja li binnebut ierit bargos skihpudagá diehti, de binnu máksusa.
+- Buorre le gå ulmutja le binnebut ierit bargos skihpudagá diehti.
+Vuojnnet IA-dåjma gånnå árabut ja ienebut gåtsedit dajt gudi li skihppenlågådallam doajmmagoahtá, javlla Hanne Bjurstrøm.
+Vuojnnep aj gå ulmutja le binnebut ierit bargos skihpudagá diehti, de binnu aj ulmutjijs gudi li barggovuorddem rudájda tjanádum.
+Álmmukoajo gålo Barggodepartementan li dárkestum nasjonálbudsjehta baktu binneduvvam 4,7 millijárda kråvnåjn birrusij 304,2 millijárda kråvnnåj.
+Lahkke summas le gå gáhtom bargos skihpudagá diehti le binnum.
+Binnep vuosstajvállde barggovuorddemrudájs ja bargodisvuodarudájs buktá aj siesstemav.
+Gålo sáhtuspensjåvnnåj ja boarrásijpensjåvnnåj lassán vehi.
+• Skihpamrudá binneduvvi 2 350 millijåvnå kråvnåjn• Barggovuorddemrudá binneduvvi 3 165 millijåvnå kråvnåjn• Bargodisvuodarudá binneduvvi 1 035 millijåvnå kråvnåjn• Sáhtuspensjåvnnå lassán 560 millijåvnå kråvnåjn• Boarrásijpensjåvnnå lassán 1 750 millijåvnå kråvnåjn
+Sáhtuspensjåvnå lassánimev hæhttu gæhttjat barggovuorddemrudáj binnedime gáktuj.
+Barggovuorddemrudá båhtin jåhtuj jagen 2010, ja moaddásijn li læhkám målssommærrádusá ma låhpadin jahkemålsodijn.
+Barggovuorddemrudáj binnedibme le aj boados gå gáhtom bargos skihpudagá diehti le binnum.
+Ráddidus álgadij jagen 2013 gæhttjalimev bálkkálasádusájn barggovuorddemrudá vuosstájválldij hárráj gånnå ulmme lij oadtjot ienebujt bargatjit ja binnebujt oadjuj.
+Gålo boarrásijpensjåvnnåj lassáni gå ienebu gudi li nuorabu gå 67 jage gájbbedi pensjåvnåv.
+Sæmmi båttå le barggujoassálasstem daj gaskan gudi li badjel 62 jage lassánam dáj maŋemus jagij.
+- Vuojnnep moaddása pensjåvnåv válldi madin li ájn bargon.
+Muddo goassa ájnegattja pensjåvnåv válldi vájkkut binnep mærráj álmmukoajo gålojda ájge badjel.
+Njuolgadusá li nav jus árabut pensjåvnåv ávkástallá des binnep le jahkásasj pensjåvnnå, javllá stáhtaráde.
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Preassaguovddáš / Preassadieđáhusat / Bjørn Olav Megard nammaduvvon jođihit Sámi- ja minoritehtapolitihkalaš ossodaga
+Preassadieđáhus, 04.05.2012
+Stáhtaráđđi nammadii otne ossodatdirektevrra Bjørn Olav Megard ekspedišuvdnahoavdan Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartementii.
+Megard álgá Sámi- ja minoritehtapolitihkalaš ossodaga jođiheaddjin maŋŋil Petter Drefvelin gii manná ealáhahkii.
+Bjørn Olav Megard (40), oahppan cand.polit.
+ja sus lea sosiálaantropologa váldofága Oslo universitehtas.
+Jagi 2009 čađahii son Public Administration mastereksámena Harvard University nammasaš universitehtas.
+Megard lea ovdal bargan ráđđeaddin Gielda- ja guovlodepartemeanttas ja politihkalaš ráđđeaddin Kristtalaš álbmotbellodaga stuoradiggejoavkkus.
+Jagi 2004 rájes lea Megard bargan ossodatdirektevran sámi ja minoritehtapolitihkalaš ossodagas.
+Sámi- ja minoritehtapolitihkalaš ossodagas lea ovddasvástádus oktiiordnet ja ovddidit ráđđehusa politihka sámi álbmoga ja našunála unnitloguid guovdu (romálbmoga, romániálbmoga, kvenaid, juvddálaččaid ja vuovdeláttániid).
+Ossodagas lea buorre oktavuohta ja gulahallan eará departemeanttaiguin ja almmolaš eiseválddiiguin iešguđet dásis, earret eará sihkkarastit ahte sámepolitihkalaš ja minoritehtapolitihkalaš ulbmilat váldojuvvojit vuhtii go politihkka ja doaibmabijut hábmejuvvojit ja álggahuvvojit.
+Ossodagas lea maiddái ovddasvástádus Sámedikki ektui ja muđui eará sámi ja minoritehtaid guoskevaš ásahusaiguin ja organisašuvnnaiguin.
+Staateraeresne daan biejjien dle goevtesedirektööre Bjørn Olav Megardem nammoehti goh orre ekspedisjovnen åvtehke Orrestehteme,-reereme- jïh gærhkoedepartementesne.
+Megard åvtehkinie sjædta Saemie-jïh unnebelåhkoepolitihkeles goevtesisnie mænngan goh Petter Drefvelin lea pensjovnistine sjïdteme.
+Bjørn Olav Megard (40) lea ööhpehtamme goh cand.polit, åejviefaagine sosijaleantropologijesne Oslon Universiteteste.
+Jaepien 2009 maastereeksamenem veelti faagesne Public Administration, Harvard University'sne.
+Megard dååjrehtimmiem åtna goh raeriestæjja Tjïelte-jïh regijovnaledepartementesne jïh politihkeles raeriestæjja KrF'en stoerredigkiedåahkan.
+Jaepien 2004 raejeste dle Megard goevtesedirektöörine orreme saemie-jïh unnebelåhkoepolitihkeles goevtesisnie.
+Saemie-jïh unnebelåhkoepolitihkeles goevtese dïedtem åtna reerenassen poltihkem iktedidh jïh evtiedidh mah leah saemiej jïh dej nasjovnale unnebelåhkoej bïjre (rovme, romanije, kveenh, juvdelassjh jïh skåajjefinnh).
+Goevtesen akte gamte ektiedimmie jeatjah departementi jïh byøgkeles åejvieladtji vøøste ovmessie daltesinie, juktie gorredidh dah saemiepolitihkeles jïh unnebelåhkoepolitihkeles ulmieh gorresuvvieh gosse edtja politihkem jïh råajvarimmieh hammoedidh jïh dejtie aalka.
+Akte gamte gaskese Saemiedigkine, institusjovnigujmie jïh siebriejgujmie saemiej jïh unnebelåhkoej luvnieSaemiej jïh unnebelåhkoej akte gamte gaskese Saemiedigkine, institusjovnigujmie jïh siebriejgujmie.
+Stáhttaráden uddni virggáj biejaduváj åssudakdirektørra Bjørn Olav Megard ådå ekspedisjonoajvven Ådåstuhttem-, háldadus- ja girkkodepartementan.
+Megard Sáme- ja unneplågoálmmugij åssudagá jådediddjen álggá maŋŋel gå Petter Drefvelin le pensjåvnnåj mannam.
+Bjørn Olav Megard (40) le låhkåm cand.polit.
+sosialantropologia oajvvefágajn Oslo universitehtas.
+Jagen 2009 tjálij mastereksámav Public Administration Harvard Universityn.
+Megard le åvddåla læhkám rádevadde Suohkan- ja guovllodepartementan ja RÁb stuorradiggejuohkusa politihkalasj rádevadden.
+2004 rájes le Megard læhkám åssudakdirektørra sáme- ja unneplågoálmmugij åssudagán.
+Sáme- ja unneplågoálmmugij åssudahka vásstet aktijdit ráddidusá sáme- ja nasjonála unneplågoálmmugij (rom, romani, guojna, juvdá ja miehttsesuomaga) politihkav.
+Åssudagán le vijdes aktijvuohta ietjá departementaj ja almulasj oajválattjaj iesjguhtik dásen, ierit ietján váj sihkarasstá sáme- ja unneplågoálmmukpolitihkalasj ulme vuoroduvvi gå politihkka ja dåjma hábbmiduvvi ja jåhtuj biejaduvvi.
+Åssudagán le viehka ållo aktijvuohta Sámedikkijn ja sámij ja ietjá unneplågoálmmugij institusjåvnåj ja organisasjåvnåj.
+Preassadieđáhus, 08.10.2012
+Ulbmillaš doaibmabijuid bakte ja juolludemiid oppalaš lassánemiin kulturulbmiliidda 2005 rájes, lea Ráđđehus viidát dásis nannen kultur-, media- ja eaktodáhtolaš ulbmiliid.
+2013 bušeahttaárvalusain leat oppalaš juolludeamit kulturulbmiliidda lassánan sullii 4,9 miljárdda ruvnnuin 2005-2013 áigodagas.
+KulturáŋggirdeapmiKulturáŋggirdeapmi almmuhuvvui 2004:s, ja lea viidáset ovdánahttojuvvon ja viiddiduvvon jagi 2009:s. Dáinna áŋggirdemiin ráđđehus bijai gudneáŋgiris mihttomeriid kultureallimii ja stáhta resursaatnui kulturulbmiliidda.
+Jagi 2013 bušeahttaárvalus mearkkaša oktiibuot 889,3 miljovnna ruvnno lassáneami dahje 9,8 proseanta kulturáŋggirdeami čuovvoleapmái.
+Váldočuokkisin kulturáŋggirdeamis lea ahte kulturbušeahtta 2014 rájes galgá leat 1 proseantaoasi stáhtabušeahta ektui.
+2013 lassánemiin de kulturbušeahtta sturrodat lassána 0,92 proseanttas 0,96 proseanta rádjái stáhtabušeahta ektui.
+Váldovuoruheamit ja čuovvoleamit 2013 kulturáŋggirdeamis leat:
+320,7 miljovnna ruvnno eanet lassiárvodivatbuhtadussii eaktodáhtolaš organisašuvnnaideRáđđehus árvala 2013 lasihit lassiárvodivatbuhtadusa eaktodáhtolaš organisašuvnnaide 320 miljovnna ruvnnuin.
+Ordnet álggahuvvui jagi 2010:s 396 miljovnna ruvnno sturrosaš juolludemiin.
+Jagi 2013 leat dása ráddjen 948 miljovnna ruvnno.
+Lassiárvodivatbuhtadusa lassáneapmi eaktodáhtolaš organisašuvnnaide lea dat stuorimus priváhta suorggi áŋggirdeapmi mii goassege lea čađahuvvon.
+Ordnet lea leamašan dehálaš rámmaeavttuid buorideapmái báikkálaš servviide.
+Jagi 2011:s ožžo badjel 13 000 organisašuvnna ja joavkkut lassiárvodivatbuhtadusa.
+Kulturdepartemeanta árvala 948 miljovnna ruvnno doarjjan jagi 2013:s.
+114,9 miljovnna ruvnno lassáneapmi lávdedáidagiiGuovlulaš teáhterat ožžot oktiibuot 22,7 miljovnna ruvnno lassáneami.
+Stuorimus lassáneami oažžu Kilden (Agder Teáhter, Kristiansand Symfoniija orkeastar ja Opera Sør) oktiibuot 7,5 miljovnna ruvnno.
+Norgga Opera & Balehttii árvaluvvo 48,5 miljovnna ruvnno lassáneapmi, dan supmis 25 miljovnna ruvnno fitnodaga ekonomiija nannema várás.
+Doarjja guovlulaš operadoibmii lassána 4,8 milj.
+ruvnnuin, ea.ea.
+Bergen Nationála Operai, Oscarsborg Operai ja Kristiansund Operai.
+Bušeahttaárvalusas ožžot nationála teáhterat 16,1 miljovnna ruvnno lassáneami.
+Doaimmaide dánsunsuorggis árvaluvvo sullii 12 miljovnna ruvnno lassáneapmi, dás 5 miljovnna ruvnno ortnegiidda Norgga kulturfoandda vuolde.
+60,1 miljovnna ruvnno lassáneapmi musihkkii Bušeahttaárvalusas nationála ja guovlulaš orkeastariidda árvaluvvo oktiibuot 25,2 miljovnna ruvnno lassáneapmi.
+Lassin dása de lassána doarjja Kristiansand Symfoniija orkeastarii mii lea oassin Kildenis.
+Stavanger Symfoniija orkeastar oažžu 7 miljovnna ruvnno lassáneami, Bergen Filharmoniija Orkeasttar 6 miljovnna ruvnno, Oslo-Filharmoniija 5,4 miljovnna ruvnno ja Davvinorgalaš Opera ja Symfoniija orkeastar 3 miljovnna ruvnno.
+Ortnegiidda Norgga kulturfoandda vuolde lassánit bušeahttaárvalusas 20,1 miljovnna ruvnnuin.
+Dáin ruđain lea 5 miljovnna ruvdno maid leat sirdán Riikkakonsearttain.
+Lávlunjoavkkuid suorgái lasihuvvo doarjja 3,7 miljovnna ruvnnuin; lasihuvvon doarjja dihto lávlunjoavkkuide, doaibmaruđaid nannen, dirigeantaovdáneapmi ja lávlunjoavkodoaibma Kilden vuolde.
+Guovddášfestiválaide árvaluvvo doarjja lasihuvvot 4,6 miljovnna ruvnnuin - ja eará doaibmabijuide musihkkasuorggis 6,5 miljovnna ruvnnuin (earret eará Music Norway, Riksscenen ja Rock City Namsos).
+55 miljovnna ruvnno lassáneapmi dávvirvuorkkáide ja kultursuodjaleapmáiKulturdepartemeanta deattuha nannema, vistesuodjaleami/doaimma ja gaskkusteami go doaibmadoarjja dávvirvuorkkáide nationála museafierpmádagas lassána oktiibuot 51,3 miljovnna ruvnnuin.
+Ráđđehus árvala 9,9 miljovnna ruvnno sturrosaš doarjaga luvvodatprošektii Eidsvoll visttis 2014 vuođđolágaávvudeami oktavuođas.
+Jagi 2013 oppalaš juolludeapmi musea- ja kultursuodjalanulbmiliidda, dáidaga Nationálamuseas, arkitektuvrra ja designa surgiide, lea sullii 1,3 miljárdda ruvnno.
+39,5 miljovnna ruvnno lassáneapmi oinnolaš dáidagiiDoarjjaortnegiidda Norgga kulturfoandda vuolde árvaluvvo doarjja lasihuvvot 4,6 miljovnna ruvnnuin.
+Norgga kulturráđđi oažžu 6 miljovnna ruvnno lassáneami.
+Dain ráddjejuvvo 3 miljovnna ruvdno riikkaidgaskasaš Bergen Assembly dálááiggefestiválii.
+Nationálamusea oažžu oktiibuot 12,6 miljovnna ruvnno lassáneami.
+Dan supmis gálgá unnimusat 5 miljovnna ruvdno adnot Munch-ávvudeapmái jagi 2013:s. Gonagasrohki Christian Frederik bázzái árvaluvvo juolluduvvot 2,7 miljovnna ruvnno ja nationála muitobáikkiide maŋŋil 2011 suoidnemánu 22. beaivvi ges 5,2 miljovnna ruvnno.
+Eará doaibmabijuide oinnolaš dáidaga suorgái árvaluvvo doarjja lassánit 8,4 miljovnna ruvnnuin.
+Dasa lassin lea maiddái árvaluvvon lasihit doarjaga nationála museafierpmádaga dáiddamuseaide 3,7 miljovnna ruvnnuin.
+38 miljovnna ruvnno eanet filbmasuorgáiFilbmasuorggi áŋgiruššamii lasihuvvo doarjja jagi 2013 38 miljovnna ruvnnuin.
+Lassáneapmi mearkkaša earret eará vejolašvuođa nannet dihtorspealuid ja TV-drámá buvttademiid, ja vuoruhit kvaliteahta ja internationaliserema.
+Jahkái 2013 ráđđehus juolluda 10 miljovnna ruvnno s Norgga filmma kvaliteahtabuorideapmái internationaliseremii, vai earret eará galget joksat dan mihttomeari ahte norgga filbma galgá beaggit riikkaidgaskasaččat ja olahit riikkaidgaskasaš bálkkašumiid.
+Ráđđehus juolluda 2013:s 9 miljovnna eanet TV-drámái ja earenoamážit TV-drámáid mánáid ja nuoraid váste.
+Doarjja dihtorspealuid ovdáneapmái lasihuvvo 5 miljovnna ruvnnuin.
+Ráđđehusa mihttomearri ahte duppalastit doarjaga dihtorspealuid ovdáneapmái 2011-dásis Kulturáŋggirdeami II loahpa rádjai jagi 2014:s dáinna de ollašuhttojuvvo.
+Ráđđehusmolsuma rájes 2005 čavčča leat juolludeamit filbma- ja mediaulbmiliidda lassánan 298 miljovnna ruvnnuin.
+Lassáneapmi dušše buvttadeapmái lea lassánan 207 miljovnna ruvnno.
+Kulturáŋggirdeami II mihttomearri lea earret eará ahte Norga galgá leat njunnošis filbma, TV-drámá ja dokumentára suorggis, ja ahte norgga filbma galgá riikkaidgaskasaččat ceavzit ja ahte 25 proseanta kinomárkana filmmain galget leat norgga filmmat.
+ruvnno lassáneapmi gillii, girjjálašvuhtii ja girjerádjosiiddaIvar Aasen riegádeami 200-jagi ávvudeapmi šaddá 2013:s nationála giellajahkin mii čohkkejeaddji ja čáhkkilis ládje galgá čalmmustahttit gielalaš girjáivuođa Norggas.
+2012 ja 2013 stáhtabušeahtaid bakte juolluda Kulturdepartemeanta vuođđodoarjaga Giellajagi doaluide.
+Nationálagirjerájus oažžu 20,4 miljovnna ruvnno lassáneami.
+Oktiibuot árvaluvvo juolluduvvot 874 miljovnna ruvnno gillii, girjjálašvuhtii ja girjerájusulbmiliidda 2013 bušeahttaárvalusas.
+24,5 miljovnna ruvnno lassáneapmi arkiivaulbmiliiddaDoaibmajuolludeamit Arkiivadoaimmahahkii lassána 24,5 miljovnna ruvnnuin 316 miljovnna ruvdnui.
+Doarjja bargiidlihkadusa arkiivii ja girjerádjosii lassána 0,5 miljovnnain 7,3 miljovnna ruvdnui.
+Kulturdepartemeanta árvala 359,5 miljovnna ruvnno arkiivaulbmiliidda.
+3,2 miljovnna ruvnno lassáneapmi kultur- ja ealáhusprošeavttaideRáđđehus áigu ovddidit ođđa doaibmaplána kulturealáhusaide.
+Kulturdepartemeanta, Ealáhus- ja gávpedepartemeanta ja Gielda- ja guovlodepartemeanta ovttasbarget dainna.
+Ráđđehus árvala 3,2 miljovnna ruvnno lasáhusa, nu ahte ollislaš juollodeapmi kultuvrii jagi 2013:s oktiibuot lea 8,8 miljovnna ruvnno.
+20 miljovnna ruvnno eanet buvttadandoarjagiiddaRáđđehus áigu joatkit áigumušainis ahte juolludit mealgadis doarjaga mediašláddjivuođa váste.
+Kulturdepartemeanta áigu, ovttasráđiid Ruhtadandepartemeanttain, váldit oktavuođa ESA:in ságaškuššat dan movt bohtteáiggi mediadoarjja galgá hábmejuvvot.
+Maŋŋil 2006 lassáneami de lea buvttadandoarjja dan rájes duođaid njiedjan.
+Ráđđehus áigu danin lasihit buvttadandoarjaga 20 miljovnna ruvnnuin 2013:s.
+27 miljovnna ruvnno doarjjalassáneapmi nationála kulturvisttiideRáđđehus árvala 195,5 miljovnna ruvnno doarjagiin nationála kulturvisttiide.
+Dát mearkkaša 27 miljovnna ruvnno lassáneami 2012 rájes.
+Dasa lassin árvalit juolludit 109 miljovnna ruvnno Eidsvoll vistti ođasmahttimii Ođasmahttin- hálddahus- ja girkodepartemeanta bušeahta bakte.
+Ođđa tihppenčoavddaRáđđehus árvala ahte Norsk Tipping badjebáhcaga juogadeapmi rievdaduvvo 2015 rájes nu ahte 64 proseanta juolluduvvo falástallanulbmiliidda, 18 proseanta kulturulbmiliidda ja 18 proseanta servodahkii ávkkálaš dahje humaniteara organisašuvnnaide mat eai gula Norgga falástallanlihttui ja Olympia ja paralympia lávdegoddiide.
+Dát juogadančoavddus lea juo árvaluvvon St.dieđ.
+Oassin doarjagiid ođđa juogadanvuogádaga álggahemiin de ráđđehus 2013 bušeahttaárvalusa oktavuođas ovddida árvalusa mas evttohit rievdadit ruhtaspeallolága § 10, nu ahte Norsk Tipping badjebáza juhkkojuvvo 47,9 proseanta falástallanulbmiliidda, 14,6 proseanta kulturulbmiliidda olggobealde stáhtabušeahta, 18 proseanta humanitára ja servodatávkkálaš organisašuvnnaide ja 19,5 proseanta kulturulbmiliidda mat juo leat mielde stáhtabušeahtas.
+Váldoulbmil go tihppenruđaid rievdadanvuohki árvaluvvo rievdaduvvot lei danin vai juolludeamit falástallanulbmiliidda nannejuvvo.
+Dattege čájeha Norsk Tipping einnostus ahte juolludeamit falástallanulbmiliidda juohkinčovdosiin njidjet 2013.
+Bušeahttaproposišuvnnas adnojit dát einnosteamit vuođđun.
+Norsk Tipping ođđa einnosteamit leat eanet positiivan, ja čájehit ahte dietnasat falástallanulbmiliidda njiedjan ii čuoza nu movt ovddit einnostemiin bođii ovdan.
+Norsk Tipping einnosteamit čájehit ahte buori ulbmilat tihppenruhta juogadančovdosa siskkobealde sáhttet oažžut sullii 200 miljovnna eanet go dat logut mat stáhtabušeahttas lea máinnastuvvon.
+Dát mearkkaša earret eará ahte doarjja falástallamii lassána badjel 22 miljovnna ruvnnuin.
+Kulturulbmilat olggobealde stáhtabušeahta ožžot sullii 65 miljovnna ruvnno lassáneami 2012 máksámušaid ektui.
+3 miljovnna ruvnno lassáneami doarjjan eallinoainnuide bealátkeahtes seremoniijalanjaideRáđđehus árvala 10 miljovnna ruvnno eallinoainnuide bealátkeahtes seremoniijalanjaide.
+Dát lea 3 miljovnna ruvnno lassáneapmi.
+Ortnega ulbmilin lea láhčet eallinoainnuide bealátkeahtes seremoniijalanjaid suohkaniin.
+Ortnet lea 2008 rájes stáhta-girkosoabahusa čuovvoleapmin (vrd.
+Evttoh.
+S. nr.
+Ulmiestuvreme råajvarimmiej tjïrrh jïh akte sïejhme lissiehtimmie dåarjojste kultuvreåssjelidie mænngan 2005, dle Reerenasse aktem lutnjemem vadteme gelliesåarhts kultuvre-, meedije- jïh jïjtjevyljehke åssjelidie.
+Budsjedteraeriestimmine jaapan 2013 dah tjåenghkies sertiestimmieh kultuvreåssjelidie læssanamme medtie 4.9 millijardh kråvnajgujmie boelhken 2005-2013.
+KultuvrelutnjemeKultuvrelutnjemem åehpiedehti jaepien 2004, jïh vijriesåbpoe evtiedamme jïh vijriedamme 2009.
+Daejnie lutnjeminie reerenasse syjhtedihks ulmieh kultuvrejieliedasse jïh dan staateles vierhtieåtnose kultuvreåssjelidie bïeji.
+Budsjedteraeriestimmie jaapan 2013 sæjhta jiehtedh aktem tjåenghkies lissiehtimmiem 889,3 millijovnh kråvnine, jallh 9,8 prosenth juktie Kultuvrelutnjeminie vijriesåbpoe barkedh.
+Akte åejviemearhketje Kultuvrelutnjemisnie lea kultuvrebudsjedte åvtelen 2014 edtja 1 prosente årrodh staatebudsjedteste.
+Lissiehtimmine jaepien 2013 dle kultuvrebudsjedte aktem sïllem vaalta 0,92 prosenteste 0,96 prosentese staatebudsjedteste.
+Åejviebarkoeh jïh dåarjoehtimmie Kultuvrelutnjemistie 2013 leah:
+320,7 millijovnh kråvnah lissiehtimmie momskompensasjovnese jïjtjevyljehke siebrideReerenasse aktem lissiehtimmiem 320 milllijovnh kråvnine raereste momskompensasjovnese jïjtjevyljehke siebride 2013.
+Öörnege tseegkesovvi jaepien 2010 aktine dåarjojne 396 millijovnh kråvnine.
+Jaepien 2013 öörnege lea 948 millijovnh kråvnah.
+Lissiehtimmie momskompensasjovnese jïjtjevyljehke siebride lea dïhte stööremes råajvarimmie jïjtjevyljehke suerkesne staatebudsjedten bijjelen naan aejkien.
+Öörnege vihkeles orreme juktie mierietsiehkide bueriedidh voenges siebride.
+Jaepien 2011 jienebh goh 13 000 siebrieh jïh tjïerth momskompensasjovnem dåastoejin.
+Kultuvredepartemeente 948 millijovnh kråvnah dåarjojne raereste jaepien 2013.
+114,9 millijovnh kråvnah lissiehtimmie scenetjeahposeDah regijovnale teaterh tjåenghkies aktem lissiehtimmiem 22,7 millijovnh kråvnine åadtjoeh.
+Kilden (Agder Teater, Kristiansand Symfoniorkester jïh Opera Sør) dam stööremes lissiehtimmiem åådtje, 7,5 millijovnh kråvnah.
+Dan Nöörjen Opera & Ballett'se aktem lissiehtimmiem 48,5 millijovnh kråvnine raereste, daestie 25 millijovnh kråvnah edtjieh ekonomijem sïeltesne nænnoestidh.
+Dåarjoe regijovnale opera-barkose læssene 4,8 mill.
+kråvnajgujmie, g.j.
+Bergen Nasjonale Opera, OscarsborgOperaen jïh Operaen Kristiansundesne.
+Dah nasjovnale teaterh aktem lissiehtimmiem 16,1 mill.
+kråvnine åadtjoeh budsjedteraeriestimmesne.
+Råajvarimmide daanhtsoen sisnjelen aktem lissiehtimmiem medtie 12 millijovnh kråvnine raereste, daan nuelesne 5 millijovnh kråvnah öörnegidie Nöörjen kultuvrefoenten nuelesne.
+60,1 millijovnh kråvnah lissiehtimmie musihkeseBudsjedteraeriestimmesne dah nasjovnale jïh regijovnale orkesterh aktem lissiehtimmiem åadtjoeh, ållesth 25,2 millijovnh kråvnajgujmie.
+Lissine akte lissiehtimmie båata Kristiansand Symfoniorkesterese goh akte bielie Kilden'istie.
+Stavanger Symfoniorkester aktem lissiehtimmiem åådtje 7 millijovnh kråvnine, Bergen Filharmoniske Orkester 6 millijovnh kråvnah, Oslo-Filharmonien 5,4 millijovnh kråvnah jïh Noerhtenöörjen Opera jïh Symfoniorkester 3 millijovnh kråvnah.
+Öörnegh Nöörjen kultuvrefoenten nuelesne læssanieh 20, 1 millijovnh kråvnajgujmie budsjedteraeriestimmesne.
+Daejstie dle 5 millijovnh kråvnah sertiestamme Rikskonsertijste.
+Kovresuerkie aktem lissiehtimmiem åådtjeme 3,7 millijovnh kråvnine, lissiehtamme dåarjoe vaeljehke kovride, lissiehtimmie darjomevierhtijste, dirigenteevtiedimmie jïh kovrebarkoe Kilden'en nuelesne.
+Tjoelmesijjiefestivaalide aktem lissiehtimmiem 4,6 millijovnh kråvnine raeriestamme - jïh jeatjah råajvarimmide musihkesuerkesne 6,5 millijovnh kråvnah (dej gaskem Music Norway, Riksscenen jïh Rock City Namsos).
+55 millijovnh kråvnah lissiehtimmie museumidie jïh kultuvrevaarjelæmmanKultuvredepartemeente leavloem beaja konsolideremasse, gåetievaarjelæmman / gïehteldæmman jïh bïeljelæmman gosse gïehteldimmiedåarjojde museumidie Dennie nasjovnale museumviermesne lissehte tjåanghkan 51,3 millijovnh kråvnajgujmie.
+Reerenasse aktem dåarjoem 9,9 millijovnh kråvnine raereste inventaareprosjektese Eidsvollgåetesne maadthlaakeheevehtimmien sjïekenisnie 2014.
+Dïhte tjåenghkies dåarjoe museume-jïh kultuvreåssjelidie budsjedteraeriestimmesne jaapan 2013, desnie aaj Nasjonalmuseet tjeahpose, arkitektuvrese jïh hammose meatan, lea medtie 1,3 millijardh kråvnah.
+39,5 millijovnh kråvnah lissiehtimmie visuelle tjeahposeDåarjoeöörnegidie Nöörjen kultuvrefoenten sisnjelen, aktem lissiehtimmiem 4.6 millijovnh kråvnine raereste.
+Nöörjen kultuvreraerie aktem lissiehtimmiem 6 millijovnh kråvnine åådtje.
+3 millijovnh kråvnah dejstie dan gaskenasjovnale ektietïjjetjeahpoefestivaalese jåhta, Bergen Assembly.
+Nasjonalmuseet aktem lissiehtimmiem åådtje, tjåanghkan 12.6 millijovnh kråvnah.
+Daejstie dle unnemes 5 millijovnh kråvnah edtjieh Munch-heevehtæmman juhtedh 2013.
+Gånka Christian Frederiken monumentese dle 2,7 millijovnh kråvnah raeriestamme jïh nasjovnale mojhtesesijjide snjaltjen 22.b.
+2011 mænngan, 5,2 millijovnh kråvnah.
+Jeatjah råajvarimmide visuelle tjeahpoen sisnjelen, aktem lissiehtimmiem 8,4 millijovnh kråvnine raereste.
+Lissine aktem lissiehtimmiem 3,7 millijovnh kråvnine raeriestamme tjeahpoemuseumidie Dennie nasjovnale museumviermesne.
+38 millijovnh kråvnah vielie filmesuarkanFilmebarkoe læssene 38 millijovnh kråvnajgujmie 2013.
+Lissiehtimmie gaskem jeatjah nuepieh vadta evtiedimmiem daataspïelijste nænnoestidh jïh dorjemasse TV-draamijste, jïh barkoem lissiehtidh kvaliteeten jih gaskenasjovnaliseradimmien bïjre.
+Reerenasse 10 millijovnh kråvnah vadta kvaliteetelutnjemasse jïh gaskenasjovnaliseradæmman nöörjen filmese 2013, ihke ulmiem jaksedh nöörjen filme edtja gaskenasjovnale bijjiegietjesne årrodh jïh gaskenasjovnale baalhkah åadtjodh.
+Reerenasse 9 millijovnh vielie kråvnah vadta TV-draama'se sïejhmelaakan jïh TV-draam'se maanide jïh noeride sjïerelaakan 2013.
+Dåarjoe evtiedæmman daataspïelijste læssene 5 millijovnh kråvnajgujmie.
+Reerenassen ulmie dåarjojde evtiedæmman daataspïelijste guektiengïerth darjodh 2011- daltesistie åvtelen Kultuvrelutnjemen II tjïrrehtamme 2014, sæjhta jakseme årrodh daejnie.
+Reerenassemålsomen mænngan 2005 dle dåarjoe filme- jïh meedijeååsjelidie læssanamme 298 millijovnh kråvnajgujmie.
+Lissiehtimmie dorjemassese oktegh lea 207 millijovnh kråvnah.
+Dah ulmieh Kultuvrelutnjemisnie II lea gaskem jeatjah Nöörje edtja åvtehkinie årrodh Noerhtelaantine gosse lea filmen, Tv-draaman jïh dokumentari bïjre, nöörjen filme edtja dennie gaskenasjovnale bijjiegietjesne årrodh jïh 25 prosenth dehtie kinofaalenasseste edtjieh nöörjen filmh årrodh.
+millijovnh kråvnah lissiehtimmie gïelide, lidteratuvrese jïh gærjagåetide200-jaepieheevehtimmien sjïekenisnie Ivar Aasenen reakedsbeajjan, dle 2013 akte nasjovnale gïelejaepie sjædta, mij tjöönghkeden jïh faerhmeleslaakan edtja dam gïeleldh gellievoetem Nöörjesne mïerhkesjidh.
+Staatebudsjedten bijjelen jaepide 2012 jïh 2013 dle Kultuvredepartemeente sæjhta 6,5 millijovnh kråvnah dåarjodh juktie maadthmaaksoem Gïelejaepeste maeksedh.
+Nasjovnale gærjagåetie aktem lissiehtimmiem åådtje 20,4 millijovnh kråvnine.
+Tjåenghkies dle 874 millijovnh kråvnah gïelese, lidteratuvrese jïh gærjagåetien åssjelidie raereste budsjedteraeriestimmesne jaapan 2013.
+24,5 millijovnh kråvnah lissiehtimmie våarhkoeåssjelidieGïehteldimmiedåarjoe Våarhkoevearhkan (Arkivverket) læssene 24,5 millijovnh kråvnajgumie 316 millijovnh kråvnaj raajan.
+Dåarjoe Arbeiderbevegelsen våarhkose jïh gærjagåetide læssene 0,5 millijovnine 7,3 millijovnh kråvnah raajan.
+Kultuvredepartemeente 359,5 millijovnh kråvnah våarhkoeåssjelidie raereste.
+3,2 millijovnh kråvnah lissiehtimmie kultuvrese jïh jielemeprosjektideReerenasse edtja aktem orre dahkoesoejkesjem kultuvrejieliemidie åehpiedehtedh.
+Kultuvredepartemeente, Jieleme- jïh åesiestimmiedepartemeente jïh Tjïelte- jïh regijovnaledepartemeente dan bïjre laavenjostoeh.
+Reerenasse aktem lissiehtimmiem 3,2 millijovnh kråvnine raereste, guktie ållesth dåarjoe kultuvrese jïh jielemeprosjktide lea 8,8 millijovnh kråvnine jaepien 2013.
+20 millijovnh kråvnah vielie dorjemassedåarjoseReerenasse sæjhta ulmiem jåerhkedh akten stoerre staateles dåarjoen bïjre meedijagellievoetese.
+Kultuvredepartemeente sæjhta, laavenjostosne Finansedepartemeentine, govlehtalledh ESA'ine juktie digkiedidh guktie edtja meedijedåarjoem evtiedidh båetije aajkan.
+Akten lissiehtimmien mænngan 2006 dle akte real-åhtjanimmie orreme vierhtine dorjemassedåarjose.
+Reerenasse sæjhta dannasinie dorjemassed��arjoem lissiehtidh 20 millijovnh kråvnajgujmie jaepien 2013.
+27 millijovnh kråvnah lissiehtamme dåarjoe nasjovnale kultuvregåetideReerenasse 195,5 millijovnh kråvnah dåarjojne raereste nasjovnale kultuvregåetide.
+Daate akte lissiehtimmie 27 millijovnh kråvnine 2012 raejeste.
+Lissine dle raereste 109 millijovnh kråvnah dåarjodh bueriedæmman Eidsvollgåeteste Orrestehteme- reereme- jïh gærhkoedepartemeenten budsjedten bijjelen.
+Dïhte orre tippe-tjoevtenjeReerenasse raereste daate joekedimmie Norsk Tippingen beetsuvebeetnegijstie 2015 raejeste jorkese, guktie 64 prosenth edtja gaarsjelimmien åssjelidie juhtedh, 18 prosenth kultuvren åssjelidie, jïh 18 prosenth siebriedahkenuhteligs jallh humanitære siebride mah eah leah gårreldihkie Nöörjen gaarsjelimmieseabran jïh olympiske jïh paralympiske moenehtsasse.
+Raeriesti daam joekoedimmietjoevtenjem St.bïevn.
+Goh akte bielie sjïehtesjimmesne dehtie orre joekedimmietjoevtenjistie dle Reerenasse budsjedteraeriestimmien 2013 sjïekenisnie raereste beetnegespïelelaaken § 10 jarkelidh, guktie Norsk Tippingen beetsuvebeetnegh juakasuvvieh 47,9 prosentigujmie gaarsjelimmien åssjelidie, 14,6 prosenth kultuvren åssjelidie staatebudsjedten ålkolen, 18 prosenth humanitære jïh siebriedahkenuhteligs siebride jïh 19.5 prosenth kultuvrese mah leah staatebudsjedten sisnie.
+Åejvieulmie jarkelimmiejgujmie tippe-tjoevtenjisnie lij sertiestimmide gaarsjelimmien åssjelidie lissiehtidh.
+Jalhts dam darjoeji dle aerviedassh Norsk Tippingeste vuesiehtin dah sertiestimmieh gaarsjelimmien åssjelidie tippetjoevtenjen bijjelen, sïjhtin åhtjanidh 2013.
+Budsjedteproposisjovnesne dle daah aerviedassh dah mah våaroemasse bïejesuvvieh.
+Orre aerviedassh Norsk Tippingeste leah buerebe, jïh vuesiehtieh dah baalhkah gaarsjelimmien åssjelidie eah sïjhth dam seamma åhtjanimmiem åadtjodh maam dah aarebi aerviedassh soejkesjamme.
+Dah aerviedassh Norsk Tippingeste vuesiehtieh dah hijven åssjelh tippe-tjoevtenjen sisnjelen maehtieh ovrehte 200 millijovnh vielie åadtjodh goh dah neebneme taallh staatebudsjedtesne vuesiehtieh.
+Daate vuesehte gaskem jeatjah gaarsjelimmie maahta aktem lissiehtimmiem åadtjodh bijjelen 22 millijovnh kråvnine.
+Kultuvren åssjelh staatebudsjedten ålkolen maehtieh aktem lissiehtimmiem åadtjodh ovrehte 65 millijovnh kråvnine, viertiestamme dejnie maam åadtjoejin 2012.
+3 millijovnh kråvnah issiehtamme dåarjoe jieledenøytrale seremonijetjiehtjielidieReerenasse 10 millijovnh kråvnah raereste jieledevuajnoenøytrale seremonijetjiehtjielidie.
+Daate akte lissiehtimmie 3 millijovnh kråvnine.
+Öörnegen åssjele lea jieledevuajnoenøytrale seremonijetjiehtjielidie sjïehteladtedh tjïeltine.
+Öörnege akte vijriesåbpoe barkoe dehtie staate-gærhkoeliktese jaepeste 2008 (v. Raeriest.
+Hiebadum dåjmaj baktu ja ålleslasj nannim kultuvrrajuollodimijs 2005 rájes le Ráddidus vijdes kultuvrra-, media- ja luojvojbarggodåjmajt nannim.
+2013 budsjehttaåvddånbuktema baktu li ålles juollodime kultuvrradåjmajda lassánam sulle 4,9 millijárda kråvnåj 2005-2013 ájggudagán.
+KulturlåpptimKulturlåpptim álgaduváj 2004:n ja vijdeduváj 2009:n. Dájna låpptimijn biejaj ráddidus rahtjalis ulmijt kulturiellemij ja stáhta ressursaadnuj kultuvrradåjmajda.
+2013 budsjehttaoajvvadus mierkki tjoahkkidum lasedibme 889,3 millijåvnå kråvnåj jali 9,8 prosenta Kulturlåpptima tjuovvolibmáj.
+Akta oajvvetjuogga Kulturlåpptimijn le kultuvrrabudsjehtta åvddål 2014 galggá 1 prosennta stáhtabudsjehtas.
+2013 lasedimijn lassán kulturbudsjehtta 0,92 prosentas gitta 0,96 prosentajda stáhtabudsjehtas.
+Kulturlåpptima oajvvevuorodime ja joarkka 2013:n li:
+320,7 milliåvnå lasedum momskompensasjåvnnån luojvoj organisasjåvnåjdaRáddidus oajvvat 320,7 milliåvnå lasedum momskompensasjåvnnån luojvoj organisasjåvnåjda 2013:n. Lasseárvvodivut kompensasjåvnnå doarjjaårnik luojvov organisasjåvnåjda ásaduváj jagen 2010 gå 396 millijåvnå kråvnå juolloduvvin.
+2013:n le årnik 948 millijåvnå kråvnå.
+Momskompensasjåvnnå luojvov organisasjåvnåjda le stuorámus vuorodibme luojvoj suorgen stáhtabudsjehta baktu gudik goassak.
+Årnik le læhkám ájnas bájkálasj siebrij nannidahttijn.
+2011:n oadtjun 13 000 siebre momskompensasjåvnåv.
+Kulturdepartemennta oajvvat 948 millijåvnå doarjjan 2013 jahkáj.
+114,9 millijåvnå lasedibme siednadájddajGuovllo- ja rijkkaoasseteahtera oadtju 22,7 millijåvnå ienep.
+Ienemusát oadtju Kilden (Agder Teater, OperaSør ja Kristiansand Symfoniorkester) 7,5 millijåvnå kråvnåj.
+Den Norske Opera & Ballett juollodibme lassán 48,5 millijåvnå kråvnåj.
+25 millijåvnå kråvnå galggi viddnudagá ruhtadilev nannit.
+4,8 millijåvnå kråvnå lasedibme guovllo- ja bájkkeoperájda duola dagu
+Bergen Nasjonale Operaj, OscarsborgOperaj ja Kristiansund Operaj.
+Tjoahkkidum lasedibme 16,1 milliåvnå kråvnå manni nasjonála teahterijda.
+Ålles lasedibme dánssimij boahtte jage 12 millijåvnå kråvnå, dajs 5 millijåvnå årnigijda Vuona kulturfonda vuolen.
+Badjel 60 milliåvnå musihkkajRáddidus oajvvat nasjonála ja guovloj orkesstera galggi oadtjot 25,2 millijåvnå kråvnå ienep gå uddni.
+Duodden boahtá Kristiansand Symfoniorkester lasedibme mij le oassen Kildenis Kristiansandan.
+Stavanger Symfoniorkester oadtju 7 millijåvnå kråvnå duodden, Bergen Filharmoniske Orkester 6 millijåvnå kråvnå, Oslo-Filharmonien 5,4 millijåvnå kråvnå ja Nordnorsk Opera og Symfoniorkester 3 millijåvnå kråvnå.
+20,1 millijåvnå kråvnå manni Norsk kulturfond årnigij nannimij.
+Lasedimes li 5 millijåvnå kråvnå Rikskonsertajs viettjadum.
+Kåvråjda lassán doarjja 3,7 millijåvnå kråvnåj.
+Lasedibme manná duola dagu tjuoldedum kåvråjda, doajmmarudáj nannimij, dirigænntamålssomij ja Kilden kåvrrådoajmmaj.
+Guovdásjfestiválaj doarjja lassán 4,6 millijåvnåj - ja ietjá dåjma musihkan oadtju 6,5 millijåvnå ienep (dát guosská duola dagu Music Norway, Riksscenen ja Rock City Namsos).
+55 millijåvnå kråvnå duodden dávvervuorkájda ja kultuvrrasuodjalussajKulturdepartemennta dættot aktijdimev, tsiekkadussuodjalimev/dåjmav ja gaskostimev gå nasjonála dávvervuorkkáværmádagá doajmmaruhta laseduvvá tjoahkkáj 51,3 millijåvnå kråvnåj.
+Ráddidus oajvvat 9,9 millijåvnå kråvnå Eidsvolltsiekkadusá inventárraprosjevta juollodibmen vuodolágaávvudallama aktijvuodan 2014.
+Ålles juollodibme dávvervuorkká- ja kultuvrrasuodjalimdåjmajda 2013 budsjehtaoajvvadusán aktan Dájda, arkitektuvra ja designa nasjonálmusajn, le sulle 1,3 millijárda kråvnå.
+39,5 millijåvnå kråvnå lasedibmen visuála dájddajNorsk kulturfond oadtju 4,6 millijåvnå kråvnå visuála dájddaj.
+Norsk kulturråd oadtju 6 millijåvnå kråvnå ienep visuála dájddaj.
+3 millijåvnå dájs manni rijkajgasskasasj dájddafestivállaj Bergen Assembly.
+Nasjonalmuseet oadtju 12,6 mill.
+kråvnå ienep.
+Dájs galggi binnemusát 5 millijåvnå kråvnå Munch-ávvudallamij aneduvvat 2013:n. Gånågis Christian Frederik monumentajda 2,7 millijåvnå kråvnå juolloduvvi 2013:n ja nasjonála mujttomerka 2011 snjilltjamáno 22. biejve maŋŋela oadtju 5,2 millijåvnå kråvnå.
+Dájs 5,2 millijåvnå kråvnå 2013:n mávseduvvi.
+Ietjá dåjmajda visuála dájdan oajvvaduvvá 8,4 millijåvnå kråvnå lasedibme.
+Duodden li 3,7 millijåvnå kråvnå oajvvaduvvam lasedibmen dájddamuseajda Nasjonála dávvervuorkkáværmádagán.
+38 millijåvnå kråvnå lassen filmajdaRáddidus joarkká filmmavuorodimev 38 millijåvnå lasedimijn 2013:n. Dán sjiehtadusá baktu vuona filma buorráni ja rijkajgasskasattjat duvdeduvvi.
+Ålles lasedibme suorgen aj vájkkut váj máhttá TV-dramaj juollodimijt lasedit.
+Ráddidus vaddá 10 millijåvnå kråvnå rijkajgasskasasj bargguj 2013, váj ållit ulmev vuona filma galggi rijkajgasskasattjat bierggit ja rijkajgasskasasj bálkkájt vuojttet.
+Ráddidus vaddá 9 millijåvnå ienep TV-dramaj ållågattjat ja ja TV-dramaj mánájda ja nuorajda sierraláhkáj 2013:n.
+Dáhtáspelaj åvddånibmáj laseduvvá aj juollodibme, vidájn millijåvnåjn.
+Ráddidusá ulmme gærdodit juollodimijt dáhtáspelaj åvddånahttemij 2011-dáses gitta Kulturløftet II låhpadibmáj 2014:n le de dan baktu ållidum.
+2005 ráddidusmålssoma rájes li filmma- ja mediadåjmaj doarjja lassánam 298 millijåvnå kråvnåj.
+Buvtadime lasedibme aktu le 207 millijåvnå kråvnå.
+Kulturlåpptim II ulme li ierit ietján Vuodna galggá Nuorttarijkaj åvdemusán liehket mij filmajda, TV-dramájda ja dokumentárajda guosská, jut vuona filma galggi rijkajgasskasattjat rijbbat ja jut 25% kinomárnánis galggi vuona filma.
+Kråvnå lassánibmen giellaj, girjálasjvuohtaj ja girjjevuorkájdaIvar Aasena riegádime 200-jage ávvudallama aktijvuodan sjaddá 2013 nasjonála giellajahke mij galggá Vuona gielalasj valljudagáv vuosedit tjoahkke ja sebradahtte láhkáj.
+2012 ja 2013 stáhtabudsjehta baktu ruhtat Kulturdepartemennta Giellaráde vuodoruhtadimev 6,5 millijåvnå kråvnåj.
+Nasjonalgirjjevuorkká oadtju 20,4 millijåvnå kråvnå duodden.
+Tjoahkkáj oajvvaduvvi 874 millijåvnå kråvnå giellaj, girjálasjvuohtaj ja girjjevuorkkádåjmajda 2013 budsjehttaoajvvadusán.
+24,5 millijåvnå kråvnå lassánibmen arkijvvadåjmajdaArkijvvadåjmadagá doajmmaruhta lassán 24 millijåvnåj 316 millijåvnå kråvnåjda.
+Barggelihtudisá arkijvva ja girjjevuorkká oadtju 500 000 kråvnå ienep, tjoahkkáj 7,3 millijåvnå kråvnå.
+Kulturdepartemennta oajvvat 359,5 millijåvnå arkijvvadåjmajda.
+3,2 millijåvnå kråvnå lasedibmen kultuvrra- ja æládusprosjevtajdaRáddidus galggá buktet ådå doajmmaplánav kultuvrraæládusájda.
+Kulturdepartemennta, Æládus- ja oasesdepartemennta ja Suohkan- ja guovllodepartemennta aktan barggi dán vuoksjuj.
+Ráddidus oajvvat 3,2 millijåvnå kråvnå lasedibmen, váj ålles juollodibme kultuvrra ja æládusprosjevtajda 2013:n le 8,8 millijåvnå kråvnå.
+20 millijåvnå kråvnå ienep buvtadimdoarjjaj Ráddidus joarkká ulmijn jut stáhta duogen le viehkedit mediavaljesvuodav.
+Kulturdepartemennta ájggu, aktan Finansdepartementajn, válldet aktijvuodav ESA:jn guoradallamdiehti gåktu mediedoarjja galggá boahtteájgijda hábbmiduvvat.
+2006 lassánime maŋŋela li buvtadimdårja rudá binnum.
+Danen sihtá ráddidus buvtadimdårjav lasedit 20 millijåvnå kråvnåj ålles 307,9 millijåvnå kråvnåjda jagen 2013.
+27 millijåvnå kråvnå duodden nasjonála kulturviesojdaKulturdepartemennta oajvvat 195,5 millijåvnå kråvnå doarjjan nasjonála kulturviesojda.
+Lasedibme le sulle 16 prosenta 2012 juollodime vuoksjuj.
+Duodden le Ådåstuhttem- háldadim- ja girkkodepartementa budsjehta baktu oajvvaduvvam juollodit 109 millijåvnå kråvnå Eidsvolltsiekkadusá åbddimij.
+Ådå tippetjåvdaRáddidus oajvvat Norsk Tippinga badjelbátsos 2015 rájes rievddaduvvá váj 64 prosenta valástallamdåjmajda manni, 18 prosenta kulturdåjmajda ja 18 prosenta sebrudakávkálasj jali humanitera organisasjåvnåjda ma ælla Vuona valástallamlihto ja olympalasj ja paralympalasj komiteaj tjanádum.
+Dát juohkemtjåvda åvddån biejaduváj St.died.
+Oassen ådå juohkemtjoavddaga álgadimes buktá Ráddidus 2013 budsjehttaoajvvadusánis oajvvadusáv rievddadit ruhtaspellamlága § 10, váj Norsk Tippinga badjelbátsos juogeduvvá 47,9 prosentaj valástallamdåjmajda, 14,6 prosentaj kultuvrradåjmajda stáhtabudsjehta ålggolin, 18 prosenta humanitera ja sebrudakávkálasj organisasjåvnåjda ja 19,5 prosentaj kultuvrradåjmajda ma li stáhtabudsjehtan.
+Tippetjoavddaga oajvveulmme le nannit valástallamdåjmaj dårjajt.
+Ajtu vuosedi Norsk Tippinga merustallama doarjja valástallamdåjmajda tippetjåvda milta binnu 2013 rájes.
+Budsjehttaproposisjåvnån li dá merustallama vuodon.
+Ådå merustallama Norsk Tippingis li vehi buorep ja vuosedi sisbåhtusa valástallamdåjmajda e ládádalá sæmmi binnedimes dagu åvdep merustallama li vuosedam.
+Norsk Tippinga merustallama vuosedi tippetjåvda vuogas dåjma oadtju sulle 200 millijåvnå ienep gå majt stáhtabudsjehta lågo vuosedi.
+Dát mierkki ierit ietján valástallam soajttá oadtjot badjel 22 millijåvnå lassánimev.
+Kultuvrradåjma stáhtabudsjehta ålggolin máhtti oadtjot sulle 65 millijåvnå lassánimev 2012 máksema buohta.
+3 millijåvnå kråvnå duodden iellemvuojnnobieledis seremonilanjájdaRáddidus oajvvat 10 millijåvnå kråvnå iellemvuojnnobieledis seremonilanjájda.
+Dát le 3 millijåvnå kråvnå lasedibme.
+Årniga ulmme le dilev láhtjet váj oadtju iellemvuojnnobieledis seremonilanjá suohkanijn.
+Årnik le joarkka stáhta-girkkolihtudmes mij 2008:n mierreduváj (gehtja Innst.
+Kulturdepartemeanta, Akersgt 59 (R5), Poastaboksa 8030 Dep, 0030 Oslo Telefovdna 22 24 90 90|E-poasta
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Áigeguovdil / Taler og artikler / Taler og artikler av øvrig ... / Dearvvahansárdni dáiddaskuvlla rahpandilálašvuhtii Kárášjogas
+Sárdni/artihkal, 08.09.2011
+Dearvvahansárdni dáiddaskuvlla rahpandilálašvuhtii Kárášjogas 02.09.2011Stáhtačálli Raimo Valle, Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeanta
+Ráhkis oasseváldit!Lean hui ilus go lean beassan searvat Dáiddaskuvlla rahpamii Kárášjogas.
+Skuvla lea dat vuosttas sámi visuálalaš dáiddaskuvla ja das šaddá dehálaš doaibma ovddidit sámi dáiddavugiid ja sámi iešáddejumi boahtteáiggis.Dieđán man moalkás mátki lea leamaš oažžut dohkkehit skuvlla ja máŋggas leat leamaš mielde dán barggus.
+Lean ilus go Finnmárkku fylkkagielda, Sámediggi ja Kárášjoga gielda ovttas leat ruhtadan dáiddaskuvlla ásaheami ja visteláigogoluid.
+Dát čájeha ahte ovttasbargu addá ovdáneami.Jos vel leamaš ge máŋggas mielde, de háliidan erenoamážit rámidit Sámi dáiddačehpiid searvvi go sii váibatkeahttá leat áŋgiruššan ásahit dáiddaskuvlla.
+Dáiddaoahppu lei okta daid vuosttas áššiin maid searvi ovddidii Sámekonferensii juo jagi 1980.
+2004:s vuođđuduvvui Dáiddaskuvla vuođđudussan.
+Vuođđuduskapitálan skeŋkejedje Sámi dáiddačehpiid searvvi miellahtut iežaset dáiddadujiid.
+Searvái lea danne stuora vuoitun go skuvla dál lea sajis ja ahte oahppit dál čakčat besset álggahit oahpuset.
+Nu go juo diehtibehtet de dáhtu otná ráđđehus buorebut almmolaš jođihuvvon skuvllaid.
+Mii leat almmatge váldán duođas cealkámuša min politihkalaš julggaštusas, gos celkojuvvo: "Ráđđehus háliida oahppovuogádaga mii váldá vuhtii sámiid erenoamáš dárbbuid".Máhttodepartemeanta de dohkkehii jagi 2010 skuvlla doarjjavuoigaduvvon priváhta joatkkaskuvlan ja oahppit ožžot stipeandda ja loana Stáhta loatnakássas.
+Dehálaš ággan dohkkeheapmái lei ahte skuvla fállá dušše dáiddafágaid oahpahusfágan.
+Dáiddaskuvla sáhttá de ovttas dábálaš lohkangealbbuin addit vuođu viidáset visuálalaš dáiddaohppui.
+Oahppu sáhttá maid leat buorre vuolggasadjin visuála dáiddalaš virgedássái.
+Dáiddaskuvla Kárášjogas addá ohppiide vejolašvuođaid oažžut dáiddafágalaš oahpu sámi birrasis ja árjjálaš sámi govvadáiddabirrasis.
+Mun lean sihkkar ahte dii geat váldibehtet oahpu dán skuvllas oažžubehtet buriid rámmaid oahppat visuálalaš dáiddavugiid ja ahte dii lehpet dehálaš váikkuheaddjit sámi kultuvrra boahtteáigái.
+Dáidaga bokte čatnat mii čanastagaid ovddešáigái ja seammás govvet dálá servodaga.
+Sámi dáidda beassá leat mielde duddjomin árvvu ja áddejumi sámi iešvuhtii, kultuvrii ja girjáivuhtii.
+Muhto dáidda, ja dii nugo oahpahusásahussan, galgabehtet bidjat gažaldagaid dálá dillái, hástalit guottuid ja einnostit min boahtteáiggi.
+Mun sávan didjiide buohkaide - skuvlla ohppiide ja bargiide - lihkku boahtte skuvlajagiin ja boahtteáiggiin!
+Vuorbbesávadusá Kárásjågå dájddaskåvlå rahpama aktijvuodan 02.09.2011.Stáhttatjálle Raimo Valle, Ådåstuhttem-, háldadus- ja girkkodepartemennta.
+Gieres gájka!
+Viehka ávon lev gå besav oassálasstet Kárásjågå Dájddaskåvlå rahpamij.
+Skåvllå le vuostasj sáme skåvllå visuála dájddaj ja beras luluj ájnas roalla sáme dájddabargoj ja iesjdádjadusá åvddånimen boahtteájggáj.
+Diedáv guhka manno le læhkám skåvlåv dåhkkidum oadtjot.
+Moaddása li bargguj oassálasstám.
+Ávon lev gå Finmárko fylkkasuohkan, Sámedigge ja Kárásjågå suohkan li aktan dájddaskåvlå ásadimev ja lanjáj lájkov ruhtadam.
+Dát vuoset aktisasjbarggo åvddånahttá.
+Vájku moaddása li rahtham, de sierraláhkáj sidáv rámmpot Sáme dájddársiebrev dijá vissjalis bargo åvdås dájddaskåvlå ásadime vuoksjuj.
+Dájddaåhpadus lij akta dajs vuostasj ássjijs mav siebrre åvdedij Sámekonferánssaj juo jaen 1980. jagen 2004 sjattaj dájddaskåvllå sierra vuododussan.
+Vuododimruhtaj vaddin Sáme dájddársiebre ájrrasa ietjasa dájddagijt.
+Danen le sæbrráj vuojtton gå skåvllå vijmak le sajenis ja oahppe bessi åhpadussaj álgget dán tjavtja.
+Dagu diehtebihtit de ieneplåhkoráddidus almulasj skåvlåjt vuorot.
+Ajtu lip duodaj válldám muhtem javllamusáv mijá politihkalasj vuodon, mij javllá: "Ráddidus sihtá åhpadussystemav mij sámij sierralágásj dárbojt bærrájgæhttjá."
+Danen skåvllå dåhkkiduváj juollodamhiebalgis priváhta joarkkaskåvllån Máhttodepartementas jagen 2010, ja Stáhta luojkkamkássa stipendajda ja lånajda.
+Ájnas oasse dåhkkidimes le dájddafága li skåvlå ålles oahppofálaldahka.
+Danen máhttá Dájddaskåvllå aktan ållågasj studiemáhtudagájn máhttá dilev láhtjet joarkkaåhpadussaj visuála dájdan.
+Åhpadus luluj aj vuogas álggo virggekarrierraj visuála dájdan.
+Kárásjågå Dájddaskåvlån bessi studenta dájddafágalasj åhpadusáv gadtsat sáme birrasin ja dåjmalasj sáme gåvvådájda birrasin.
+Visses lav dij gudi dán skåvlån åhpadusáv gadtsabihtit oadtjobihtit vuogas birástagájt visuála moalgedimvuogijt oahppat ja jut dijá bargo sjaddi ávkken sáme kultuvrraj boahtteájggáj.
+Dájda baktu báttijt tjadnap vássám ájggáj ja sæmmi båttå udnásj sebrudagáv gåvvidip.
+Sáme dájdda luluj viehkken vieledimev ja dádjadusáv låggŋit sáme ieridisájs, kultuvras ja moattevuodas.
+Valla dájdda, ja dij skåvllån, galggá aj gatjádallat dav mij uddni gávnnu, guottojt hásstalit ja ietjama boahtteájgev tjalmadit.Sávav gájkajda - oahppijda ja skåvlå barggijda - enas vuorbev boahtte skåvllåjahkáj ja boahtte ájgijda!
+Heelsegehåaleme tjeahpoeskuvlen rïhpestæmman Karasjohkesne 02.09.2011Staatetjaelije Raimo Valle, Orrestehteme, reereme- jïh gærhkoedepartemente
+Gieries gaajhkesh dovnesh!Manne joekoen geerjene ihke åadtjoem meatan årrodh tjeahpoeskuvlen rïhpestimmesne Karasjohkesne.
+Skuvle lea dïhte voestes saemien skuvle visuelle tjeahpose jïh nov gujht sæjhta aktem vihkeles råållem spealadidh juktie saemien tjeahpoem jïh saemien jïjtjegoerkesem evtiedidh båetijen aejkien.Manne daajram akte guhkies geajnoe orreme juktie jååhkesjimmiem åadtjodh skuvlem åvteste.
+Jeenjesh leah meatan orreme barkosne.
+Manne geerjene ihke Finnmarhken fylhkentjïelte, Saemiedigkie jïh Karasjohken tjïelte leah ektesne beetnehdåarjoeh vadteme juktie tjeahpoeskuvlem tseegkedh jïh gåetiem leejjedh.
+Daate vuesehte laavenjostoe evtiedimmiem vadta.Jalhts jeenjesh viehkiehtamme, sïjhtem daesnie Saemien tjiehpiedæjjaj siebriem heevehtidh dan stoerre barkoen åvteste maam dijjieh dorjeme ihke buektiehtidh aktem tjeahpoeskuvlem tseegkedh.
+Tjeahpoeøøhpehtimmie lij akte dejstie voestes aamhtesijstie maam siebrie åvtese bïeji jïh Saemiekonferansese bøøkti joe jaepien 1980.
+Jaepien 2004 dle tjeahpoeskuvle akte jïjtse stiftelse sjïdti.
+Stiftelseskapitaaline Saemien tjiehpiedæjjaj siebrien lïhtsegh sijjen jïjtsh tjeahpoeh vedtin.
+Dannasinie akte aavre siebrese daate skuvle saahtan lea daesnie, jïh learohkh maehtieh øøhpehtimmiem aelkedh daan tjaktjen.Goh dijjieh badth daejrede dle jienebelåhkoereerenasse buerebh sæjhta byøgkeles skuvlh utnedh.
+Mijjieh ojhte læjhkan aktem lahtestimmiem meatan vaalteme mijjen politihken betnesne, gusnie tjåådtje.
+"Reerenasse sæjhta aktem lïerehtimmievuekiem utnedh mij saemiej sjïere daerpiesvoeth voebnesje".
+Skuvlem dannasinie jååhkesjamme goh akte privaate jåarhkeskuvle mij edtja beetnehdåarjoem utnedh Maahtoedepartementeste 2010, jïh learohkh edtjieh stipendem åadtjodh jïh beetnegh løønedh Staaten løønemekaasseste.
+Akte vihkeles biehkie jååhkesjimmesne lea dah tjeahpoefaagh leah abpe skuvlen lïerehtimmiefaalenasse.
+Tjeahpoeskuvle maahta naemhtie, sïejhme studijemaahtojne ektine, abpe våarome årrodh dan vijriebasse øøhpehtæmman visuelle tjeahpoen sisnjelen.
+Øøhpehtimmie maahta aaj akte hijven aalkove årrodh juktie visuelle tjeahpoen sisnjelen barkedh.Tjeahpoeskuvle daennie Karasjohkesne sæjhta studentide nuepieh vedtedh aktem tjeahpoefaagen øøhpehtimmiem åadtjodh saemien byjreskinie, jïh aktene eadtjohke byjresisnie saemien guvvietjeahpose.
+Manne ojhte daajram dijjieh mah øøhpehtimmiem vaeltieh daennie skuvlesne sijhtieh hijvenlaakan visuelle tjeahpoevuekieh lïeredh jïh dijjieh sïjhtede vihkeles dåarjoem vedtedh dan saemien kultuvrese båetijen aejkien.Tjeahpoen tjirrh maehtebe baantem gårredidh båetijen aajkan, jïh seamma tïjjen daan beajjetje siebriedahkem vuesiehtidh.
+Saemien tjeahpoe maahta meatan årrodh earoem jïh goerkesimmiem sjugniedidh saemien jïjtsevoetese, kultuvrese jïh gellielaaketjasse.
+Bene tjeahpoe jïh dijjieh goh skuvle, edtjieh gyhtjelassh dan bïjre gihtjedh mij lea daelie, båajhtoeh åssjaldahkh haestedh jïh mijjen båetijen aajkan vuejnedh.Manne gaajhkesidie læhkohtem - studenth jïh barkijh skuvlene- dejnie båetije skuvlejaepine jïh båetijen aejkine!
+Preassadieđáhus, 01.11.2012
+Leat go dolkan deavdimis almmolaš skoviid, oastimis friddjamearkkaid ja konvoluhtaid ja sáddemis daid poastaolbmá mielde?
+Dál diesa boahtá loahppa.
+Ollu stáhtalaš ásahusat leat juo digitaliseren iežaset bálvalusaid.
+Lohku boahtá ain lassánit.
+Ovdal jagi 2015 galget stáhtalaš ásahusat digitaliseren ohcanskoviid, dábálaš skoviid ja raporttaid.
+Dan lea ráđđehus mearridan.
+-Ássit vurdet dán áiggi ahte gávdnojit digitála čovdosat maid ieža sáhttet doaimmahit.
+Sii mákset rehkegiid, diŋgojit girdibileahtaid ja gálvvuid neahta bokte.
+Bođolaš geavaheaddjit eai galgga dárbbašit deavdit skoviid, ohcamušaid ja raporttaid báberhámis ja sáddet daid poastta mielde.
+Stáhta galgá fállat bálvalusaidis bođolaš geavaheddjiid vuordámušaid ektui, mii lea digitaliseren, cealká ođasmahttinministtar Rigmor Aasrud.
+Ráđđehusa digitaliserenprográmma, maid stáhtaministtar ja ođasmahttinministtar ovddideigga cuoŋománus dán jagi, ulbmil lea ahte ássit ja ealáhuseallin eai galgga dárbbašit geavahit báberpoastta, muhto baicce gulahallat digitálalaččat hálddašemiin.
+Dál mearrida Ráđđehus áiggi goas stáhtalaš skovit galget gávdnot neahtas, ja goas daid sáhttá sáddet neahta bokte.
+Deháleamos stáhtalaš bálvalusat galget juo digitaliserejuvvot vuosttas jahkebeali 2014.
+Vuosttas jahkebeali jagi 2015 galget buot stáhtalaš bálvalusat digitaliserejuvvon ja gávdnamis neahtas.
+Spiehkastagat dán gáibádusas leat bálvalusat gos sáddejuvvojit uhcit go 3000 skovi jahkásaččat, ja dakkár bálvalusat gos digitaliseren ii leat ávkin bođolaš geavaheaddjái iige hálddašeapmái.
+Vuosttas lávki lea fállat ássiide bálvalusaid neahta bokte.
+Guhkes áiggi vuollái galgá hálddašeapmi fállat eanet alladásat digitála bálvalusaid.
+Alladásat digitála bálvalusaid bokte lea vejolaš earret eará buorebut goallostit geavaheddjiid dieđuid sisasáddemiid etáhtaid fágavuogádagaide.
+Ollu doaimmahusain leat plánat ja strategiijat alladásat digitála bálvalusovdáneapmái, nugo NAV ođasmahttinprográmma.
+Vissjetovveme byögkeles goerh olkese tjaeledh, dejtie gïetine dievhtedh, påastemïerhkh jïh prievieskuahpam åestedh jïh dejtie påastine seedtedh?
+Daelie daate orrije.
+Jïjnjh staateles gïehteldimmieh leah sijjen dïenesjefaalenassem digitalisereme.
+Daelie jïenebh sjidtieh.
+Jaepien 2015 åvtelen dle staateles gïehteldimmieh edtjieh ohtsemh, goerh jïh reektehtsh digitaalelaakan darjodh.
+Dam reerenasse sjæjsjalamme.
+- Daan biejjien dle årrojh digitaale jïjtjegagkestimmievuekieh veanhtadieh.
+Dah reeknegh, gïrtefeelemh jïh vaaroeh nedtesne dongkieh.
+Utnijh edtjieh slyöhpedh goerh, ohtsemh jïh reektehtsh paehpierinie dievhtedh jïh påastine seedtedh.
+Staate edtja sov dïenesjh faalehtidh naemhtie guktie utnijh dam veanhtadieh, jïh dïhte digitaalelaakan, orrestehtemeministere Rigmor Aasrud jeahta.
+Reerenassen digitaliseremeprogrammesne maam staateministere jïh orrestehtemeministere böökti voerhtjen daan jaepien, dle reerenasse jïjtsasse ulmine bïejin, årrojh jïh jieleme edtjieh slyöhpedh paehperepåastem nåhtadidh jïh buerebh digitaalelaakan reereminie govlesadtedh.
+Daelie reerenasse jeahta gåessie dah staateles goerh edtjieh gååvnesidh jïh maehtedh digitaalelaakan seedtesovvedh.
+Dah stööremes staateles dïenesjh edtjieh digitaale årrodh joe voestes bielien jaepeste 2014.
+Eanna voestes bielien jaepeste 2015, dle gaajhkh staateles dïenesjh edtjieh digitaale årrodh.
+Dah mah eah dam krievemem utnieh leah dïenesjh mah vaenebe goh 3000 goerh åadtjoeh fïerhten jaepien, jïh dïenesjh gusnie digitalisereme ij leah maereles gænnah utnijasse jallh reeremasse
+Akte voestes sïlle lea digitaale dïenesjh årroejidie faalehtidh nedtesne.
+Guhkiebasse dle reerenasse edjta vielie digitaale dïenesjh faalehtidh.
+Avanserte digitaliseremen tjïrrh maahta gaskem jeatjah aktem lïhkes iktedimmiem daatijste darjodh, mejtie utnije jïh etaatij faagesuerkieh seedteme.
+Jïjnjh gïehteldimmieh soejkesjh jïh strategijh utnieh akten avanserte digitaale dienesjeevtiedæmman, goh NAV'en orrestimmieprogramme.
+Le gus vájbbam tjáledahttet almulasj sjiemájt, dievddet dajt giedajn, poasstamerkajt ja konvoluhtajt oasstet ja påsta baktu rádjat?
+Dási hæjtto de boahtá.
+Moadda stáhtalasj dåjma li digitáliserim ietjas dievnnofálaldagáv.
+Ja ienep sjaddi.
+Åvddål 2015 galggi stáhtalasj dåjma sadjihij biedjat åhtsåmusájt, sjiemájt ja diedádusájt digitálalattjat.
+Dáv le ráddidus mierredam.
+- Viesáda vuorddi uddni digitála iesjdievnastamtjoavddusijt.
+Sij máksi rieknigijt, diŋŋguji girddemanojt ja gálvojt nehtan.
+Addne galggi bessat dievddemis sjiemájt, åhtsåmusájt ja diedádusájt páhppárin ja påsta baktu rádjat.
+Stáhtta galggá fállat ietjas dievnojt navti gåk addne vuorddá, ja dat le digitálalattjat, javllá ådåstuhttemminisstar Rigmor Aasrud.
+Ráddidusá digitáliserimprográmman majt stáhtaminisstar ja ådåstuhttemminisstar åvdedin vuoratjismánon dá jage, biejaj ráddidus ulmev.
+Viesáda ja æládusiellem galggi bessat adnemis páhppárpåstav ja ienni digitálalattjat guládallat háldadiddjijn.
+Ráddidus ájgev biedjá dalutji gå stáhtalasj sjiemá galggi gávnnut ja máhttet rájaduvvat digitálalattjat.
+Vuostasj stáhtalasj dievno galggi liehket digitálalattjat juo vuostasj biellejagen jagen 2014.
+Åvddål vuostasj biellejahke 2015 galggi divna stáhtalasj dievno digitálalattjat fáladuvvat.
+Tjuoldos dán rávkalvisás le dievno gånnå binnep gå 3000 sjiemá rájaduvvi juohkka jage, ja dievnujn gånnå ij le ávkálasj digitáliserit addnijda jalik háldadibmáj.
+Fállat digitála dievnojt nehta baktu viesádijda le vuostasj lávkke.
+Åvddålijguovlluj háldadus galggá fállat ienep dárkkelis digitála fálaldagájt.
+Dárkkelis digitáliseriga baktu máhttá dahkat lahka tjadnasav rádjamis dáhtás addnijs ja etáhtaj fáhkasystemajs.
+Moadda dåjmajn li plána ja strategija dárkkelis digitála dievnnoåvddånahttemij, duola dagu NAVa åvdåstahttemprográmma.
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Gielda- ja guovlodepartemeanta / Preassaguovddáš / Preassadieđáhusat / Divtasvuona suohkan - suohkana sáme namma
+Preassadieđáhus, 07.10.2011
+Tysfjord kommune sáme namma le Divtasvuona suohkan.Divtasvuona suohkanstivrra mierredij tjåhkanimen guovvamáno 15. biejve 2011 adnet Divtasvuona suohkan suohkana sáme namman.
+Sæmmi båttå åtsåj suohkanstivrra namáv dåhkkiduvvam.Udnásj stáhttaráden le suohkanstivra mærrádus duodastuvvam, suohkanlága § 3 nr.
+3 milta.
+Gielda- ja guovludepartemeantta preassatelefovdna: 22 24 25 00.
+Kommunal- og regionaldepartementet, Akersgata 59, Postboks 8112 Dep, 0032 Oslo | Telefon: 22 24 90 90E-post: | Ansvarlig redaktør: | Nettredaktør:
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Bargodepartemeanta / Preassaguovddáš / Preassadieđáhusat / Doarjja lulli- ja julevsámegielaide
+Bargo- ja searvadahttindepartemeanta lea juolludan buohkanassii 705 000 ruvnnu golmma prošektii maiguin ulbmil lea nannet lulli- ja julevsámegiela.
+Prošeavttat leat dáid guovlluid nuoraid várás.
+- Lulli- ja julevsámegielat leat heajos dilis, ja hoahppu lea álggahit doaibmabijuid maiguin seailluhit ja ovddidit daid gielaid.
+Mun danne lean ilus go buorit prošeavttat álggahuvvojit mat ráhkadit eanet ođđa joregiid dáid sámegielaid várás.
+Nu cealká sámeáššiid stáhtačálli, Raimo Valle.
+Nordlándda fylkkamánni lea ožžon lohpádussii 425 000 ruvnnu lullisámi giellaleairraide mat leat nuoraid várás guđet vázzet 6.-9. luohkáin ja geat oahpahallet lullisámegiela skuvllas.
+Prošeavtta ulbmil lea movttiidahttit eanebuid oahppat lullisámegiela, viiddidit dán giela geavaheami ja ráhkadit dasa eanet joregiid giela geavaheaddjiid ávkin.
+Prošeakta mii lea ráhkaduvvon ovttasráđiid Ruoŧa Sameskolestyrelseniin, lea rájáidrasttideaddji interreg¬prošeakta mii fátmmasta oppa lullisámi guovllu.
+Kintel AS lea ožžon 150 000 ruvnnu prošektii "YouTube julevsámegillii", ja das galget leat julevsámi videosáddagat interneahtas.
+Prošeavtta galget sámegielalaš julevsámi nuorat jođihit, ja áigumuš prošeavttain lea oččodit áigái formálahis ja interaktiiva jorega julevsámegiela várás.
+- Deaŧalaš lea geavahit ođđa joregiid vai sámegiella eambbo geavahuvvošii ja boađášii oidnosii, erenoamážit vai eanet nuorat álggášedje aktiivvalaččat geavahit sámegiela.
+Prošeakta lea čearggus ja mus leat buorit vuordámušat go jáhkán ahte dat sáhttá oaččuhit eanebuid geavahišgoahtit sámegiela.
+Nu dadjá Valle.
+Brekken skole, mii lea Pláššes, lea ožžon 130 000 ruvdnosaš juolludeami, vai joatkkášii áŋgiruššamiid lullisámegiela ovddideapmái.
+Skuvllas lea guovdilis rolla dán guovllu sámi oahppiid vuoigatvuođaid vuhtiiváldimii.
+Barggo- ja sebradahttemdepartemennta l juollodam 705 000 kråvnå tjoahkkáj gålmå prosjæktaj majn ulmme l oarjjel- ja julevsámegielav nannit.
+Prosjevta li nuoraj hárráj dajn guovlojn.
+- Oarjjel- ja julevsámegiela li ållu rasjes dilen, gáhttjo l dåjmajt jåhtuj biedjat dájt gielajt bisodittjat ja åvddånahtátjit.
+Dan diehti lav ávon gå jåhtuj båhti buorre prosjevta ma ienep ja ådå arenajt dahki dájt gielajt anátjit, javllá stáhtatjálle sáme ássjijda Raimo Valle.
+Fylkamánnáj Nordlándan le loabedum 425 000 kråvnå oarjjelsáme giellabiesijda oahppijda 6.-9. klássajn gænna li oarjjelsámegielåhpadus skåvlån.
+Ulmme prosjevtajn le arvusmahttet ratjástimev máhtudagáv oarjjelsámegielan lasedittjat, oablodit gielav ja ienep arenajt giellaadnemij dahkat.
+Prosjækta, mij le gárvedum aktan Sámeskåvlåstivrajn Svieriga bielen, le interregprosjækta rájáj rastá ja guosská oahppijda ålles oarjjelsáme guovlon.
+Kintel OS le oadtjum 150 000 kråvnå prosjæktaj "YouTube julevsámegiellaj", julevsámegielak videosáddagijda internehtan.
+Prosjækta galggá jådeduvvat sámegielak nuorajs, ja ulmme l iehpeformálalasj ja interaktijvalasj arenav julevsámegiellaj dahkat.
+- Ájnas le ådå arenajt adnegoahtet anátjit ja vuojnnusin dagátjit sámegielav, ållagasj nuorajt åttjudittjat gielav ienebut aktijvalattjat anátjit.
+Prosjækta l geldulasj, ja mujna li vuorddemusá dát oadtju ienebut sámástittjat, javllá Valle.
+Brekken skåvllåj Plassjen (Rørosan) le juollodum 130 000 kråvnå joarkátjit skåvlå bargov oarjjelsámegielajn.
+Skåvllå l oajvveroallan sáme oahppij riektájt gåtsedime dán dáfon.
+Barkoe- jïh ektiedimmiedepartemente ållesth 705 000 kråvnah vadteme golme prosjektide mah vuepsiem utnieh åarjel-jïh luvlesaemien gïelh nænnoestidh.
+Doh prosjekt leah noeri vøøste sikteme daejnie dajvine.
+- Tsiehkie lea geerve dejtie åarjel- jïh luvlesaemien gïelide, tjuara varki råajvarimmiejgujmie båetedh edtja dejtie gielide vaarjelidh jïh evtiedidh.
+Dan åvteste geerjene ihke hijven prosjektigujmie nearhka mah jienebh jïh orre sijjieh skaepiedieh gusnie maahta dejtie gïelide provhkedh, staaten tjaelije saemien aamhtesidie, Raimo Valle jeahta.
+Nordlaanten fylhkenålma 435 000 kråvnah åådtjeme åarjelsaemien gïeliebieside dejtie learohkidie 6.- 9.klaassen raajan mah åarjelsaemien øøhpehtimmiem skuvlesne åadtjoeh.
+Prosjekten vuepsie lea ïedtjh vedtedh guktie vielie sijhtieh åarjelsamien lieredh jïh jienebh sijjieh skaepiedidh gusnie maahta gïelem nuhtjedh.
+Prosjekte mij lea dorjeme ektiebarkosne Saemieskuvleståvrojne Sveerjesne, lea akte raastedåaresth interregprosjekte jïh learohkh abpe åarjelsamien dajvesne faarhmeste.
+Kintel AS åådtjeme 150 000 kråvnah prosjektese "YouTube på lulesamisk", luvlesaemien videosaadtegh gaskeviermesne.
+Noerh mah saemien soptsestieh, edtjieh prosjektem juhtedh jïh dan vuepsie lea aktem ovbyjjes jïh interaktive sijjem dan luvlesaemien gielese skaepiedidh.- Vihkeles orre sijjieh åtnose vaeltedh edtja saemien gïelem provhkedh jïh våajnoes darjodh, joekoen guktie edtja buektiehtidh dah noerh saemien gielem vielie pruvhkieh.
+Prosjekte lea gieltegs jïh mov lea stoerre vuartoeh daate prosjekte dorje guktie jienebh saemien gielem nuhtjieh, Valle jeahta.
+Praahken skuvle Røørosesne 130 000 kråvnah åådtjeme edtja skuvlen barkoem åarjelsaemien gïeline guhkiedidh.
+Skuvlen akte vihkeles sijjie edtja saemien learohki reaktah gorredidh daennie dajvesne.
+Bargodepartemeanta, Einar Gerhardsens plass 3, Poastaboksa 8019 Dep, 0030 OsloTelefovdna: 22 24 90 90, E-poasta: Webdoaimmaheaddji: Guttorm Aanes, váldodoaimmaheaddji: Kristin Hetle
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Pressesenter / Pressemeldinger / Doarjja sámegielaid digitála reaidduide
+Tromssa universitehta oažžu ráđđehusas 955 000 kruvnno doarjaga digitála reaidduid ovddideapmái, mat álkidahttet sámegielaid geavaheami.
+Ruđat geavahuvvojit golmma sierra prošektii.
+- Sámegiela ceavzimii lea vealtameahttun, ahte dan sáhttá geavahit digitála árgabeaivvis, ođasmahttinministtar Rigmor Aasrud dadjala.
+Tromssa universitehtas leat ovddidan dihtorjorgalanprográmma betaveršuvnna, masa sáhttá bidjalit davvisámegiel teavstta ja oažžut dan jorgaluvvot dárogillii.
+Dán áigge čállet ollu áššebáhpáriid dárogillii maiddái sámegiel oktavuođain, danin go dat lea álkit go maŋŋá jorgalit teavstta dárogillii.
+Universitehta jorgalanprográmmain sáhttá sámegiela geavahit hálddahusgiellan, nu ahte teavsttat leat maiddái olámuttus dárogielagiidda.
+Ráđđehus doarju prográmma viidásut ovddideami 170 000 kruvnnuin.
+Prošeakta Davvi-Oarje-Ruošša álgoálbmotgielaid giellateknologalaš infrastruktuvra lea okta Davviguovlluid áŋgiruššama olis plánejuvvon prošeavttain.
+Prošeavtta álggaheapmi eaktuda boallobeavdevuogádaga ovddideami dáid gielaide: gielddasámegiella, komi ja njeneca.
+Boallobeavdevuogádaga galgá leat álki sajáiduhttit dábáleamos operatiivavuogádagaide.
+Ráđđehus doarju ovdaprošeavtta 535 000 kruvnnuin 2011.
+Sámegielaid doaibmaplánas namuhuvvo maiddái davvi-, mátta- ja julevsámegiela sátnegirji almmolaš hálddašeapmái, mas jorgaladdet teavsttaid sámegielaide.
+Hálddahussátnegirjjiin jorgaleaddjit ožžot elektrovnnalaš reaiddu, mas sii sáhttet ohcat sániid ja doahpagiid ja buohtastahttit ovddit jorgalusaiguin.
+Tromssa universitehta lea váldán badjelasas sátnegirjji ovddideami, ja oaččui 150 000 kruvnno 2010 davvisámi veršuvnna álggaheapmái.
+Ráđđehus juolluda 250 000 kruvnno hálddahussátnegirjji ovddideapmái 2011.
+Universitete Tromsøsne 955 000 kråvnah dåarjojne åådtje reerenasseste juktie digitale dïrregh evtiedidh juktie edtja aelhkebe sjïdtedh saemien gïelem nåhtadidh.
+Dah beetnegh edtjieh golme ovmessie prosjektide juhtedh.
+-Eevre daerpies saemien gïele maahta åtnasovvedh mijjen digitale aarkebiejjien, jis gïele edtja jåarhkedh jieledh, orrestehtemeministere Rigmor Aasrud jeahta.
+Akte betaversjovne evtiesovveme aktede maasjinejarkoestimmieprogrammeste Universitetesne Tromsøsne, mij nuepiem vadta aktem noerhtesaemien tjaalegem lijmesjidh jïh dle dïhte nøørjen gïelese jarkoestamme sjædta.
+Daan biejjien jïjnjh tjaatsegh nøørjengïelesne tjaalasuvvieh aaj saemiengïelen ektiedimmine, juktie dïhte lea aelhkebe sijjeste nøørjengïelese jarkoestidh mænngan.
+Universiteten jarkoestimmieprogramme dorje guktie saemien maahta reeremegïeline åtnasovvedh, jïh læjhkan gaavnoes årrodh dejtie mah nøørjen gïelem nåhtedieh.
+Reerenasse aktem vijrebe evtiedimmiem daehtie programmeste dåårje 170 000 kråvnajgujmie.
+Prosjekte Språkteknologisk infrastruktur for urfolksspråk i Nordvest-Russland lea akte dejstie soejkesjamme prosjektijstie Noerhtedajve-barkosne.
+Juktie buektiehtidh daejnie prosjektine nïerhkedh dle daerpies aktem tastatuvre-øørnegem evtiedidh dejtie sjyøhtehke gïelide; kildinsaemien, komi jïh nenetsijen gïelh.
+Edtja aelhkie årrodh øørnegem sjïehtesjidh dejnie sïejhmemes operatijvesysteminie.
+Reerenasse dam åvteprosjektem dåårje 535 000 kråvnajgujmie jaepien 2011.
+Akte dejstie råajvarimmijste Dahkoesoejkesjsnie saemien gïelide lea aktem baakoegærjam noerhtesaemien-, åarjelsaemien- jïh julevsaemien gïelide evtiedidh, jïh dam edtja byøgkeles reeremisnie nåhtadidh gosse dejtie saemien gïelide jarkoste.
+Reeremebaakoegærjan tjïrrh dle jarkoestæjjah aktem elektrovneles dïrregem åadtjoeh, mestie maehtieh baakoeh jïh dïejvesh veedtjedh jïh aarebi jarkoestimmiejgujmie viertiestidh.
+Universitete Tromsøsne edtja daam evtiedidh, jïh 150 000 kråvnah åadtjoeji jaepien 2010 juktie noerhtesaemien versjovnine nïerhkedh.
+Reerenasse 250 000 kråvnah vadta dan vijrebe barkose dejnie reeremebaakoegærjine jaepien 2011.
+Tråmså universitehtta oadtju 955 000 kråvnå ráddidusás åvddånahtátjit digitála vædtsagijt maj baktu sjaddá álkkep sámegielajt adnet.
+Rudá galggi gålmmå iesjguhtiklágásj prosjevtajda aneduvvat.
+-Jut sámegiella máhttá mijá digitála árkkabiejven aneduvvat le ållu dárbulasj jus giella galggá bissot, javllá ådåstuhttemminisstar Rigmor Aasrud.
+Masjijnnajårggålime prográmma betaversjåvnnå le Tråmså universitehtan åvddånahtedum.
+Dán prográmma baktu besa lijmmit nuorttasámegiela tevstav ja de dárogiellaj jårggåluvvá.
+Uddni moadda dokumenta dárogiellaj tjáleduvvi tjabu sámegielak aktijvuodan, danen gå dat le álkkep gå maŋŋela dárogiellaj jårggålit.
+Universitehta jårggålimprográmma baktu máhttá sámegielav adnet háldadusgiellan ja ajtu le sadjihin dárogielagijda.
+Ráddidus dán prográmma joarkkaåvddånahttemav doarjju 170 000 kråvnåj.
+Prosjekta Språkteknologisk infrastruktur for urfolksspråk i Nordvest-Russland gullu Nuorttaguovllovuorodime prosjevtajda.
+Jus dát prosjekta galggá jåhtuj boahtet de hæhttu boallobievddeårnik åvddånahteduvvat dajda gålmå gielajda: gielldasámegiella, komi ja nenets.
+Årnik galggá álkke installerit dábálamos operativsystemajda.
+Ráddidus dáv åvddåprosjevtav doarjju 535 000 kråvnåj jagen 2011.
+Akta Sámegielaj doajmmaplána dåjmajs le nuortta- oarjjel- ja julevsámegiela báhkogirjev åvddånahttet mij galggá almulasj háldadussaj ávkken gå sámegielajda jårggål.
+Háldadusbáhkogirje baktu oadtju jårggåliddje elektråvnålasj viehkkenævov massta bágojt ja moallánagájt máhtti viedtjat ja åvdep jårggålimij buohtastahttet.
+Tråmså universitehtta le dáv bargov válldám, ja oattjoj 150 000 kråvnå jagen 2010 nuorttasámegiela versjåvnnåj.
+Ráddidus vaddá 250 000 kråvnå joarkke bargguj háldadusbáhkogirjjáj jagen 2011.
+SAMIFornyings-, administrasjons- og kirkedepartementetPostboks 8004 Dep0030 Oslo Galledančujuhus:Akersgata 59 (R5)
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Pressesenter / Pressemeldinger / Eanet doarjja eanemusat áitojuvvon sámegielaide
+Ráđđehus lasiha doarjaga, mainna nannejit ja ovddidit mátta- ja julevsámegiela, ja juolluda 2 350 000 kruvnno sierralágan doaimmaide, maid Nordlándda fylkkamánni lágida.
+Bargu čađahuvvo ovttasbarggus gielddaiguin, eará fylkkamánniiguin ja sierra skuvllaiguin ja allaskuvllaiguin, ja dainna čuovvulit Sámegiela doaibmaplána.
+Ráđđehus doarju dasa lassin biŧonsámegiela ja nuortalašgiela giella- ja kultuvradoaimmaid.
+- Ráđđehus háliida erenoamážit čalmmustahttit, ahte mis leat golbma ovttaárvosaš sámegiela Norggas.
+Mátta- ja julevsámegielas lea erenoamáš rašes dilli, ja lea mávssolaš áŋgiruššat erenoamážit daid gielaid ovdii, ođasmahttin-, hálddahus- ja girkoministtar Rigmor Aasrud dadjala.
+Nordlándda fylkkamánni áigu earret eará ovddidit márkosámi nuoraid giellaleairraid ovttasbarggus Ruoŧa beale Čohkkirasain.
+Márkosámi guovlu lea Mátta-Romssas ja davit Nordlánddas ja gullá davvisámi giellaguvlui.
+Dárbbašuvvo erenoamážit ásahit deaivvadansajiid, main sáhttet nannet ja ovddidit sámegiela geavaheami dan guovllus.
+Muđui fylkkamánni prográmmas leat ollu doaimmat mátta- ja julevsámi guovllu mánáide, nuoraide ja rávesolbmuide, earret eará mánáidgárdedoaimmat, giellaoahpahus ja giellaleairrat.
+Sáhttá maid namuhit prošeavtta, mas čuvgejit sámegiela geavahusa sosiála mediain, ja mas áigot árvalit mo sámegiela geavaheami daid mediain sáhtášii lasihit.
+Prošeakta čađahuvvo ovttasbarggus Nordlándda universitehtain.
+- Nordlándda fylkkamánni dahká ereliiggán mávssolaš barggu mátta- ja julevsámegiela ja -kultuvrra ovdii, ja lea váldán ovddasvástádusa ollu doaimmain, mat leat mielde Sámegiela doaibmaplánas, stáhtaráđđi Rigmor Aasrud cealká.
+Elgå skuvle lea bálkáhan olbmuid, geain lea nana máttasámegiela gelbbolašvuohta, ja skuvla áigu ovddidit oahppomateriálaid, main olles máttasámeguovlu ávkašuvvá.
+Departemeanta doarju máttasámegiela servodatfágatearpmaid ja servodatfágaoahpponeavvuid ovddidanprošeavtta 400 000 kruvnnuin.
+Dasa lassin skuvla oažžu 550 000 kruvnno doaibmadoarjjan.
+Árran julevsáme guovdásj oažžu dán jagi 300 000 kruvnno doarjaga biŧonsámeguovllu sámi báikenammaprošektii.
+Lea sáhka golmma jagi prošeavttas, mii álggahuvvui 2010.
+Dorjot maid viidáseappot 300 000 kruvnnuin Davvi-Trøndelága fylkkagieldda prošeaktajođiheaddjivirggi, mii álggahuvvui máttasámegiela ja -kultuvrra nannemii ja ovddideapmái fylkkas.
+Prošeavttas deattuhit erenoamážit máttasámegiela oahpahusa sierra dásiin.
+Dáid ruđaid lassin juolludit Njávdáma nuortalaš museai ja ovdaprošektii Nuortalaš kultuvra rájáid rastá maiddái dán jagi 700 000 kruvnno.
+Reerenasse barkoem lissehte juktie åarjel- jïh julevsaemien gïelh nænnoestidh jïh vijriesåbpoe evtiedidh, jïh 2 350 000 kråvnah vadta gellie råajvarimmide, mejtie Fylhkenålma Nordlaantesne stuvrie.
+Edtja barkoem darjodh aktene laavenjostosne tjïeltigujmie, jeatjah fylhkenålmajgujmie jïh ovmessie skuvle- jïh jilleskuvligujmie, jïh lea akte dåarjoehtimmie dejstie råajvarimmijste Dahkosoejkesjisnie saemien gïelide.
+Lissine dle reerenasse dåarjoem vadta pijte- jïh luvliesaemien gïele- jïh kultuvreråajvarimmide.
+- Reerenasse sæjhta joekoen vuesiehtidh mijjieh golme seammavyørtegs gïelh utnebe Nøørjesne.
+Åarjel- jïh julevsaemien gïelh leah aktene joekoen geerve tsiehkesne, jïh vihkeles aktine sjïere barkojne daej gïeli gaavhtan, orrestehteme-, reereme- jïh gærhkoeministere Rigmor Aasrud jeahta.
+Akte dejstie råajvarimmijste mij lea Nordlaanten Fylhkenålman nuelesne, lea gïelebiesieh evtiedidh dejtie maarkesaemien noeride, laavenjostosne dejnie Jukkasjärvi-dajvine Sveerjesne.
+Maarkesaemien dajve lea Åarjel-Tromsesne jïh noerhte Nordlaantesne, jïh lea noerhtesaemien gïeledajvesne.
+Joekoen daerpies gaavnesjimmiesijjieh evtiedidh juktie åtnoem saemien gïeleste nænnoestidh jïh evtiedidh daennie dajvesne.
+Fylhkenålma aaj gellie råajvarimmieh åtna maanide, noeride jïh geervide åarjel- jïh julevsaemien dajvesne, vuesiehtimmien gaavhtan råajvarimmieh maanagiertine, gïelelohkehtimmie jïh gïelebiesieh.
+Maahta aaj aktem prosjektem neebnedh mij edtja åtnoem saemien gïeleste vuartasjidh sosijale meedijinie, jïh råajvarimmieh raeriestidh mah åtnoem saemien gïeleste lissiehtieh daejnie meedijinie.
+Dorje dam prosjektem aktene laavenjostosne Universitetine Nordlaantesne.
+-Fylhkenålma Nordlaantesne aktem joekoen hijven barkoem dorje åarjel- jïh julevsaemien gïelen jïh kultuvren gaavhtan, jïh diedtem vaalteme jïjnjh råajvarimmiej åvteste mah leah Dahkoesoejkesjisne saemien gïelide, staateraerije Rigmor Aasrud jeahta.
+Elgå skuvle ektiedimmiem åtna jïjnjh almetjigujmie mah jolle åarjelsaemien gïelemaahtoem utnieh, jïh sæjhta lohkehtimmievierhtieh evtiedidh mah edtjieh aevhkine sjïdtedh abpe åarjelsaemien dajvesne.
+Departemente aktem prosjektem dåårje juktie faageteermh jïh learoevierhtieh evtiedidh siebriedahkefaagesne åarjelsaemien gïelesne, 400 000 kråvnajgujmie.
+Lissine giehteldimmievierhtieh skuvlese vadta 550 000 kråvnine.
+Árran julevsaemien jarnge 300 000 kråvnah åådtje daan jaepien akten prosjektese saemien sijjienommi bïjre pijtesaemien dajvesne.
+Daate akte golmenjaepien prosjekte mij eelki 2010.
+Jåarhka aaj dåarjoem 300 000 kråvnine Noerhte-Trøøndelagen fylhkentjïelten prosjekten-åvtehkasse maam tseegkeme juktie åarjelsaemien kultuvrem jïh gïelem nænnoestidh jïh evtiedidh fylhkesne.
+Prosjekte lea sjïerelaakan lohkehtimmiem åarjelsaemien gïelesne tjiertestamme, ovmessie daltesinie.Lissine daejtie vierhtide dle Luvliesaemien museume Neiden'sne jïh åvteprosjekte Skoltesamisk kultur over grenser aaj daan jaepien 700 000 kråvnah dåarjojne åadtjoeh.
+Ráddidus laset dårjav oarjjel- ja julevsámegielajt nannit ja åvddånahttet, ja vaddá 2 350 000 kråvnå moadda dåjmajda ma li Nordlánda fylkkamánne duogen.
+Dá dåjma galggi tjadáduvvat aktan suohkanij, ietjá fylkkamánnij ja muhtem skåvlåj ja allaskåvlåj, ja le Sámegielaj doajmmaplána dåjmaj joarkka.
+Duodden ráddidus bihtám- ja lullesáme kultuvrradåjmajt doarjju.
+- Ráddidus sierraláhkáj dættot miján li gålmmå avtaárvvusasj giela Vuonan.
+Oarjjel- ja julevsámegiela li sierraláhkáj ájtedum, ja ájnas le dá guokta giela sierraláhkáj vuorodit, javllá ådåstuhttem-, háldadus- ja girkkominisstar Rigmor Aasrud.
+Akta Nordlánda fylkkamánne dåjmajs le márkásáme giellabiesij åvddånibme aktan Jukkasjávre-guovlojn Svieriga bielen.
+Márkásáme guovllo le Oarjje-Råmsån ja Nuortta-Nordlándan ja nuorttasáme giellaguovlluj gullu.
+Sierralágásj dárbbo le æjvvalimsajijt ásadit sámegielav nannit ja åvddånahttet dán guovlon.
+Ietján prográmman le fylkkamánnen valjes dåjma mánájda, nuorajda ja ållessjattugijda oarjjel- ja julevsáme guovlon daj gaskan mánájgárddedåjma, giellaåhpadibme ja giellabiese.
+Beras luluj nammadit muhtem prosjekta mij galggá sámegielaj anov sosiála mediajn gåvvidit, ja nammadit dåjmajt ma soajttá nanniji sámegielaj anov dájn mediajn.
+Prosjekta tjadáduvvá aktan Nordlánda universitehtajn.
+- Nordlánda fylkkamánne viehka buorre bargov dahká oarjjel- ja julevsámegiela ja kultuvraj åvdås, ja le válldám åvdåsvásstádusáv moaddásijs Sámegielaj doajmmaplána dåjmaj åvdås, javllá stáhttaráde Rigmor Aasrud.
+Elgå skåvllå le tjanádam barggijt alla oarjjelsámegiela máhtudagáj, ja sihtá oahpponævojt åvddånahttet ma lulun ávkken ålles oarjjelsáme guovlluj.
+Departemennta doarjju prosjevtav mij galggá sebrudakfágatermajt ja sebrudakfága oahpponævojt åvddånahttet 400 000 kråvnåj.
+Duodden oadtju skåvllå 550 000 kråvnå doajmmadoarjjagin.
+Árran julevsáme guovdásj oadtju dán jage 300 000 kråvnå doarjjan prosjektaj bihtámsáme guovlo sáme bájkkenamájda.
+Dát le gålmåjahkásasj prosjekta mij álgij 2010:n. Nuortta-Trøndelága fylkkasuohkana prosjektajådediddjevirgge mij le ásaduvvam oarjjelsáme kultuvrav ja gielav nannitjit fylkan oadtju joarkkaruhtadimev.
+Prosjekta sierraláhkáj dættot oarjjelsámegiela åhpadusáv iesjguhtik dásen.
+Duodden dájda rudájda oadtju Lullesáme musea Njájddamin ja åvddåprosjekta Gålldåsáme kultuvrra rijkkarájáj rastá dán jage aj 700 000 kråvnå dårjav.
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Pressesenter / Preassadieđáhusat / Eanet ruđat váidalusáššiid meannudeapmái
+Ráđđehus árvala lasihit almmolaš háhkamiid váidaluslávdegotti (AHVL, dárogillii KOFA) juolludeami 2 miljovnnain kruvnnuin 2012.
+Mávssolaš juolludeapmi dahká vejolažžan meannudit váidalusaid govttolaš áiggis.
+2009 almmolaš ásahusat dahke háhkamiid 327 miljárdda kruvnno ovddas (earret oljosuorggi).
+Lea mávssolaš, ahte lea orgána, mii beaktilit ja dohkálaččat meannuda váidalusaid, go háhkannjuolggadusaid rihkkot.
+Dat sihkkarastá, ahte háhkamiid dahket njuolggadusaid mielde.
+AHVL lea jo guhkit áiggi ožžon eanet ja eanet ođđa áššiid.
+Ráddidus oajvvat lasedit juollodimev almulasj oasstemij gujddimnammadussaj (KOFA) 2 millijåvnå kråvnåj jagen 2012.
+Dát le ájnas doajmma váj bæssá gujddimijt giehtadallat dåhkkidahtte ájge sinna.
+2009:n åstij almulasj suorgge ietján gå ulljosuorgge ålles 327 millijárda kråvnå åvdås.
+Váj sihkarasstá dá oasstema li njuolgadusáj milta de le ájnas orgánajn mij dåbmaris ja dåhkkidahtte láhkáj giehtadallá oasstemnjuolgadusáj gujddimássjijt.
+KOFA ådå ássjij låhko le ájgij tjadá lassánam.
+Preassadieđáhus, 04.09.2013
+Orrestehteme-, reereme- jïh gærhkoedepartemeente jïh Saemiedigkie dam mubpiem reektehtsem buektieh tjïrrehtimmien bïjre Dahkoesoejkesjistie saemien gïelide daan biejjien.
+Reektehtse lea nedtesæjrojne regjeringen.no jïh samediggi.no.
+Dah saemien gïelh leah aktene hijven evtiedimmesne.
+Dïhte saemien gïelegoerehtimmie jaepeste 2012 vuesehte åtnoe saemien gïeleste læsseneminie julevsaemien jïh åarjelsaemien noeri gaskem.
+Dïhte aaj vuesehte stoerre ïedtje gååvnese saemien lïeredh geerve saemiej gaskem.
+- Manne geerjene ihke mijjieh daelie vuejnebe dïhte barkoe saemien gïeli gaavhtan jïh saemien gïelide våajnoes darjodh lea illedahkh vadteme.
+Jis daate hijven evtiedimmie edtja jåerhkedh dle daerpies ulmiestuvreldh barkojne.
+Reerenasse sæjhta dan åvteste aaj båetijen biejjien lïhke Saemiedigkine barkedh juktie vaarjelidh jïh nænnoestehtedh dejtie saemien gïelide, Rigmor Aasrud jeahta.
+Saemiedigkie aktem vihkeles råållam åtna juktie saemien gïelide nænnoestehtedh jïh evtiedidh.
+Dïhte vihkielommes barkoe læjhkan voenges siebriedahkine dorjesåvva.
+Jïjnjh ïedtjeburrieh iktemearan barkeminie juktie saemien gïelem vaarjelidh jïh evtiedidh.
+- Saemiedigkien åejvieulmie evtiedæmman saemien gïelese lea låhkoem gïeleutnijijistie lissiehtidh jïh åtnoem saemien gïeleste lissiehtidh.
+Reektehtse vuesehte mijjieh libie reaktoe geajnosne, men annje daerpies beetnehvierhtieh jïh almetjevierhtieh nænnoestehtedh saemien gïelese.
+Daate lea mij akt mejnie Saemiedigkie sæjhta jåerhkedh barkedh rååresjimmesne reerenassine, saemiedigkiepresidente Egil Olli jeahta.
+Dahkoesoejkesje saemien gïelide fraamme bïejesovvi jaepien 2009.
+Dahkoesoejkesjen ulmie lea jienebh åadtjodh mah saemien nuhtjieh.
+Edtja ulmiem jaksedh viehkine saemien gïelebarkoem nænnoestehtedh ovmessie siebriedahkesuerkine, joekoen lïerehtimmien jïh ööhpehtimmien sisnjeli, byögkeles dïenesje- jïh hoksedïenesji sisnjeli, jïh saemien gïelem nuhtjedh jïh våajnoes darjodh byögkeles ektiedimmine.
+Dahkoesoejkesje saemien gïelide - staatuse 2011 - 2013
+Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeanta ja Sámediggi geigejit odne nuppi raportta dan birra, mo Sámegielaid doaibmaplána čađahuvvo.
+Raportta gávnnat neahttasiidduin regjeringen.no ja samediggi.no.
+Sámegielaid dilli ovdána.
+2012 sámegiela iskkadeapmi čájehii, ahte julev- ja máttasámenuorat leat geavahišgoahtán eanet sámegiela.
+Dat čájeha maid ahte sámi ollesolbmuin lea stuorra beroštupmi oahppat sámegiela.
+- Lean movtta, go sámegielaid ovddideames ja čalmmustahttimis leat bohtosat.
+Jos háliidit dili ain buorránit ovddos guvlui, de fertet ain áŋgiruššat ulbmillaččat.
+Ráđđehus áigu danin ain nannet sámegielaid lagaš ovttasbarggus Sámedikkiin, Rigmor Aasrud dadjala.
+Sámedikkis lea mávssolaš rolla sámegielaid nannemis ja ovddideames.
+Mávssoleamos bargu dahkkojuvvo dattetge báikkálaš servodagain.
+Ollu áŋgiris olbmot barget váibbakeahttá sámegielaid seailluhemiin ja ovddidemiin.
+- Sámedikki váldoulbmil sámegielaid ovddideami oktavuođas lea lasihit sámegielhálliid logu ja sámegiela geavaheami.
+Raporta čájeha, ahte leat bargamin rievttes guvlui, muhto ahte sámegielaid ovddideapmi gáibida eanet ruđalaš ja olmmošlaš návccaid.
+Dan ovdii Sámediggi áigu ain bargat ovttasráđiid ráđđehusain, sámediggepresideanta Egil Olli cealká.
+Sámegielaid doaibmaplána ovddiduvvui 2009.
+Doaibmaplána ulbmil lea oažžut eanebuid sámástit.
+Ulbmila sáhttá juksat dan láhkai, ahte áŋgireappot bargat sámegielaid ovdii iešguđet servodatsurggiin, erenoamážit oahpahusas ja oahpposuorggis, almmolaš bálvalusaid ja fuolahusa lágidettiin ja go geavahit čalmmustahttit sámegiela almmolaš oktavuođain.
+Sámegielaid doaibmaplána - dilli áigodagas 2011 - 2013
+Ådåsmahttem-, háldadim- ja girkkodepartemænnta ja Sámedigge biedji uddni åvddån nuppát rapportav Sámegielaj doajmmaplána tjadádime gáktuj.
+Rapportta gávnnu næhttabielijn regjeringen.no ja samediggi.no.
+Sámegiela li buorep guovlluj åvddånahttemin.
+Sáme giellaguoradallam 2012 rájes vuoset sámegiela adno lassán julevsáme ja oarjjelsáme nuoraj gaskan.
+Dat vuoset aj ållessjattuk sámij gaskan le viehka stuorre berustibme sámegielav oahppat.
+- Ávon lev gå dálla vuojnnep barggo sámegielaj ja daj tjalmostahttema åvdås le vuorbástuvvam.
+Jus dát åvddånahttem galggá buorep guovlluj joarkket de dat gájbbet mij ulmmelattjat barggap.
+Danen galggá ráddidus åvddålijguovlluj aj barggat Sámedikke siegen váj sámegielajt suoddji ja nanni, javllá Rigmor Aasrud.
+Sámedigge le ájnas gå barggap sámegielaj nannimijn ja åvddånahttemijn.
+Ajtu le navti jut ájnnasamos barggo bájkálasj sebrudagájn dagáduvvá.
+Moadda vissjalis ulmutja idja-biejvve barggi sámegielav bisodittjat ja åvddånahtátjit.
+- Sámedikke oajvveulmme sámegielaj åvddånahttema gáktuj le lasedit giellaaddnij lågov ja sámegielaj anov.
+Rapportta vuoset buorre guovlluj lip mannamin, valla ájn le dárbbo nannit sámegielaj rudálasj ja ulmusjlasj ressursajt.
+Dát le juoga majna Sámedigge ájn galggá barggat ráddidusá guládijn, javllá sámedikke presidænnta Egil Olli.
+Sámegielaj doajmmapládna biejaduváj åvddån jagen 2009.
+Doajmmaplána ulmme le ienep sámegiela addnijt åttjudit.
+Dáv galggá jåksåt navti váj nanni sámegielaj vuorodimev iesjguhtik sebrudaksuorgen, sierraláhkáj åhpadime ja åhpadusá suorgen, almulasj dievnastus- ja huksofálaldagájn ja sámegielajt adnet ja vuojnnusij buktet almulasj aktijvuodajn.
+Preassadieđáhus, 03.01.2014
+Gielda- ja ođasmahttinministtar Jan Tore Sanner nammada jođánisbargi ekspeartalávdegotti árvalit eavttuid mat leat dehálaččat gielddaid bargamušaide.
+-Ráđđehus háliida gielddasuorggi mii lea heivehuvvon boahttevaš hástalusaide.
+Mii dárbbašat nannoseabbo ja stuorit gielddaid.
+Dat lea dárbu ássiid buriid bálvalusaid sihkkarastit sin dárbbuid ektui, ja nannet báikkálaš demokratiija.
+Mun nammadan dál ekspeartalávdegotti, man doaibman lea árvvoštallat eavttuid maid vuođul gielddat galget čoavdit iežaset bargamušaid, cealká Sanner.
+Ráđđehus áigu giđđat ovddidit almmuhuvvon gielddaođastusa.
+Gielddaproposišuvnnas.
+mii ovddiduvvo miessemánus, áigu ráđđehus čielggadit manne ođastussii lea dárbu, ođastusa mihttomeriid, ja plána mo ođastusa čađahit.
+Ráđđehus áigu láhčit dili regionála ja báikkálaš proseassaide, gos gielddat galget divaštallat makkár gielddaiguin sii háliidit ovttastahttojuvvot.
+-Báikkálaš gullevašvuohta lea dehálaš ođastusa lihkostuvvamii.
+Máhtolašvuohta ja duohtadieđut galget leat vuođđun gielddaođastusa bargui.
+Ekspeartalávdegotti árvalusat leat hirbmat dehálaččat ráđđehusa viidáset bargui ja ávkkálaččat báikkálaš divaštallamiidda, dadjá gielda- ja ođasmahttinministtar.
+Ekspeartalávdegoddi geige vuosttas oasseraportta giđa mielde.
+Lávdegoddi galgá geahčadit eavttuid mat galget doaimmas vai gielddat sáhttet čoavdit dálá bargamušaid.
+Ekspeartalávdegoddi ovddida loahpparaportta jagi geažis.
+Raporttas čielggaduvvojit eavttut mat galget biddjot vuođđun vai gielddat ožžot ođđa bargamušaid ja eanet iešstivrejumi.
+Raporta galgá geavahuvvot ođđa bargojuohkima barggus.
+Lávdegottis leat mielde hárjánan dutkit ja bargit, ja oktiibuot sii ovddastit máŋggabeallásaš ja nana gelbbolašvuođa gielddasuorggi ektui, mii addá buori vuođu dárkilit guorahallat guoskevaš eavttuid maid vuođul ođastusbargu galgá čađahuvvot.
+Professor Signy Vabo, Oslo ja Akerhus Allaskuvllas (HiOA) galgá jođihit ekspeartalávdegotti.
+Eará miellahtut leat Oslo Universitehta professor Terje Hagen; Norgga teknihkalaš-luonddudieđalaš universitehta (NTNU) servodatekonomiija professor ja TBU jođiheaddji, Lars Erik Borge; dutki Bernt Aslak Brantzæg, Telemárkkudutkan; Giliovdánahttin Gealboguovddáža direktevra, Halvor Holmli; Finnøy gieldda ráđđeolmmái, Helene Ohm ja Lenvik gieldda ráđđeolmmái, Margrethe Hagerupsen.
+Loga ekspeartalávdegotti mandáhta dáppe (girjegiella, pdf)
+Tjïelte- jïh orrestimmieministere Jan Tore Sanner aktem spaajhtebarkije ekspertemoenehtsem nammohte, mij edtja moenemetsiehkie raeriestidh mah leah vihkeles dan laavenjasseloetemasse tjïeltine.
+- Reerenasse aktem tjïeltesektovrem sæjhta mij lea sjïehtedamme jirredebiejjien haestiemidie.
+Mijjieh nænnoesåbpoe jïh stuerebe tjïelth daarpesjibie.
+Daate daerpies dovne dan åvteste edtja hoksedh årrojh hijven dïenesjh åadtjoeh mah leah dej daerpiesvoeti mietie, jïh dam voenges demokratijem nænnoestehtedh.
+Manne aktem ekspertemoenehtsem nammohte daelie, mij edtja moenemevæhtah akten hijven laavenjasseloetemasse tjïeltine vuarjasjidh, Sanner jeahta.
+Glijrese reerenasse sæjhta sov bïeljelamme tjïeltereformem åehpiedehtedh.
+Tjïelteproposisjovnesne , maam suehpeden buakta, reerenasse sæjhta kreajnoehtidh man åvteste daerpies reformine, reformen ulmieh jïh aktem soejkesjem guktie edtja reformem tjïrrehtidh.
+Reerenasse sæjhta regijovnaale jïh voenges prosesside sjïehteladtedh, gusnie tjïelth edtjieh digkiedidh mej tjïeltigujmie dah sijhtieh ektesne sjïdtedh.
+- Voenges reereme lea vihkeles juktie hijven reformem buektiehtidh.
+Seamma tïjjen dle dïhte barkoe tjïeltereformine tjuara daajroem jïh faaktah betnesne utnedh.
+Ekspertemoenehtsen raerieh sijhtieh joekoen vihkeles årrodh reerenassen guhkiebasse barkose, jïh edtjieh nuhteligh årrodh voenges digkiedimmine, tjïelte- jïh orrestimmieministere jeahta.
+Ekspertemoenehtse edtja voestes bieliereektehtsem deelledh daan gïjren.
+Daesnie moenehtse edtja gïehtjedidh mah moenemetsiehkieh mah tjuerieh stïeresne årrodh ihke tjïelth edtjieh loetedh dejtie laavenjasside mejtie daan biejjien utnieh.
+Ekspertemoenehtse edtja sov galhkuvereektehtsem buektedh gööktine jaepine.
+Daesnie edtjieh lïhkebe digkiedidh dejtie moenemetsiehkide mah edtjieh våaroeminie årrodh ihke tjïelth edtjieh maehtedh orre laavenjassh jïh vielie jïjtjestuvremem åadtjodh.
+Reektehtse edtja åtnasovvedh gosse orre laavenjassejoekedimmine barka.
+Moenehtsisnie dotkijh jïh praktihkeles almetjh dååjrehtimmine, mah tjåanghkan aktem gellielaaketje jïh hijven maahtoem utnieh abpe tjïeltesektovren bïjre.
+Daate hijven premissh vadta akten veele digkiedæmman sjyöhtehke moenemetsiehkijste mejtie maahta nuhtjedh reformebarkosne.
+Ekspertemoenehtsen åvtehke lea professovre Signy Vabo, Oslo jïh Akershusen jïlleskuvle (HiOA).
+Doh mubpieh lïhtsegh leah professovre Oslon universiteetesne, Terje Hagen; professovre siebriedahkeekonomijesne NTNU:sne jïh TBU:n åvtehke, Lars Erik Borge; dotkije Bernt Aslag Brantzæg, Telemarkforskning; direktööre Kompetansesenter for distriktsutvikling, Halvor Holmli; raerieålma Finnøy tjïelte, Helene Ohn jïh raerieålma Lenvik tjïeltesne Margrethe Hagerupsen.
+Lohkh abpe mandaatem ekspertemoenehtsasse (gærjagïele, pdf)
+Suohkan- ja ådåstuhttemminisstar Jan Tore Sanner bargadahttá muhtem jåhtelisbargge ássjediehttenammadusáv mij galggá oajvvadit ævtojt suohkanij dahkamustjoavddemij.
+- Ráddidus sihtá suohkansuorgev mij le ihttásj hásstalusájda hiebaduvvam.
+Dárbahip nannusap ja stuoráp suohkanijt.
+Dájt dárbahip sihke dan diehti váj viesáda galggi buorre dievnastusájt oadtjot ma li sijáj dárbojda hiebaduvvam, ja váj bájkálasj demokratijav nanni.
+Dálla bargadahtáv ássjediehttenammadusáv mij galggá árvustallat ævtojt buorre dahkamustjoavddemij suohkanijn, javllá Sanner.
+Gidáj ájggu ráddidus ietjas diedum suohkanådåstusáv buktet.
+Suohkanproposisjåvnån mij moarmesmánon åvddån biejaduvvá galggá ráddidus tjadádit manen ådåstusáv dárbaj, ådåstusá ulme ja pládna gåktu ådåstus galggá tjadáduvvat.
+Ráddidus galggá guovlolasj ja bájkálasj prosessajt ásadit gånnå suohkana galggi dagástallat makkir suohkanij sæhkáj sihti.
+- Bájkálasj tjanástahka le ájnas jus galggá ådåstusájn vuorbástuvvat.
+Sæmmi båttå galggá suohkanådåstusá barggo máhto ja fáktá nanna tsieggiduvvat.
+Ássjediehttenammadusá vuojno li viehka ájnnasa ráddidusá bargguj åvddålijguovlluj ja galggá ávkken bájkálasj dagástallamijda, javllá suohkan- ja ådåstuhttemminisstar.
+Ássjediehttenammadus galggá ietjas vuostasj oasserapportav gidá nalluj buktet.
+Danna galggi árvustallat makkir ævto galggi sajenisá jus suohkana galggi nahkat tjoavddet dajt dahkamusájt ma siján li uddni.
+Ássjediehttejuogos galggá ietjas loahpparapportav buktet jage birán.
+Danna galggi lagábut gehtjadit makkir ævto galggi vuodon jus suohkana galggi ådå dahkamusájt ja ienep fámov oadtjot.
+Rapporta galggá vuodon gå ådå dahkamusjuohkem galggá mierreduvvat.
+Nammadus le aktij biejaduvvam máhtalgis dutkijs ja praktihkkárijs, gudi aktan åvdåsti moattebelak ja vuogas máhtov ålles suohkansuorgen.
+Dá li buorre ævto gå galggá snivva tjadádit guoskavasj ævtojt majt máhttá ådåstuhttembargon adnet.
+Ássjediehttenammadusáv galggá Oslo ja Akershus allaskåvlå (HiOA) professor Signy Vabo jådedit.
+Ietjá ájrrasa li Oslo universitehta professor Terje Hagen; NTNU sebrudakekonomija professor ja TBU jådediddje, Lars Erik Borge; Telemarkdutkama dutke Bernt Aslak Brantzæg; Guovlloåvddånahttema máhttoguovdátja direktørra Halvor Holmli; Finnøy suohkana háldadusoajvve Helene Ohm ja Lenvik suohkana háldadusoajvve Margrethe Hagerupsen.
+Lågå ålles ássjediehttenammadusá mandáhtav (bokmål, pdf)
+Gielda- ja ođasmahttindepartemeanta, Akersgata 59, Poastaboksa 8112 Dep, 0030 Oslo | Telefovdna: 22 24 90 90 | Organisašuvdna nummir: 972 417 858E-poasta: | Webdoaimmaheaddji: | Váldodoaimmaheaddji:
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Bargodepartemeanta / Preassaguovddáš / Preassadieđáhusat / Fylkkamánneámmát oažžu stuorit rolla NAV-geavaheddjiid ektui
+Ráđđehus áigu 2013s álggahit geahččaladdama nannet golbma fylkkamánniámmáha neavvundoaimmaid NAV-geavaheddjiid ektui.
+Geahččaladdamat álggahuvvojit Oslos, Akershusas, Rogalánddas ja Østfoldas.
+- Ulbmil dáinna geahččaladdamiin lea nanusmahttit riektesihkkarvuođa ja buoridit neavvundoaimmaid gielddalaš sosiálabálvalusaid geavaheddjiid ektui, cealká bargoministtar Hanne Bjurstrøm.
+Soria Moria II cealkámušas almmuhii Ráđđehus ahte árvvoštallagoahtit ásahit čálgoáittardeaddji ortnega gokčat NAV, sosiálabálvalusa ja dearvvašvuođabálvalusa dárbbuid.
+Hálddahusa riektesihkkarvuođa dárkilis guorahallama maŋŋá lea ráđđehus mearridan ahte čálgoáittardeaddji ii galgga ásahuvvot.
+NAV čađaha doaimmaidis bokte dađistaga buoret bohtosiid ja bargiid gelbbolašvuohta lea maid buorránan.
+Ráđđehus lea de mearridan deattuhit ja nanusmahttit áššiidčoavdimiid NAV ásahusas ovdalgo hukset ođđa organisašuvnna vuođu rájis.
+Siviilaáittardeaddji meannuda váiddaáššiid NAV ektui, ja bargo- ja čálgosuorggis leat bures láhččojuvvon riektesihkkarvuođaortnegat.
+Ráđđehus juolluda 3,5 miljovnna kruvnnu guovttejagi geahččaladdanprošektii man ulbmilin lea dieđuid juohkit NAV-kantuvrraid bálvalusaid, fálaldagaid ja áššemeannudeami birra.
+Geahččaladdanprošeakta lea geavaheddjiid várás geat ožžot láhkageatnegahttojuvvon gielddalaš bálvalusaid NAV bokte.
+Geahččaladdanortnet áigu eanet geavahit fylkkamánni juridihkalaš ja sosiálafágalaš gelbbolašvuohta.
+Ráddidus sihtá 2013 jage rájes álgadit gæhttjalimijn gånnå gålmmå fylkamánneámmádijda vatteduvvá nannusap bagádallamroalla NAV-addnij gáktuj.
+Gæhttjalime álgaduvvi fylkajn Oslo ja Akershus, Rogaland ja Østfold.
+- Gæhttjalime ulmme le ienebut nannit riektásihkarasstemav ja buoredit bagádallamav suohkanij sosiáldievnastusá addnij gáktuj, javlla barggoministar Hanne Bjurstrøm.
+Soria Moria IIen diededij Ráddidus jut sihtá ájádallat muhtem ordnigav álkkádusoahttsijn mij galggá loavddet NAV, sosiáldievnastusáv ja varresvuodadievnastusáv.
+Gå li dárkkelit guoradallam riektásihkarasstemordinigav háldadusán le ráddidus mierredam ij galga ásadit álkkádusoahttsev.
+NAV buvtat maŋenagi buorep båhtusijt ja virgálattjajn le buorep máhtudahka.
+Ráddidus le dan diehti mierredam tjalmostahttet dahkamusáj nannimav álgos ienni gå ådå organisasjåvnåv álgos tsieggitgoahtet.
+Sivijlaoahttse giehtadalla dálla gujttimusájt ma båhti NAVaj, ja barggo- ja álkkádusoasen li buorre riektásihkarasstemordniga.
+Ráddidus juollot 3,5 milliåvnå guovtejahkásasj gæhttjalibmáj mij galggá vaddet diedojt dievnastusáj, juollodimij ja ássjegiehtadallama hárráj NAV-kontåvråjn.
+Gæhttjalibme le ájádaládum láhkamierredum suohkana dievnastusguovloj addnijda NAVan.
+Gæhttjalimordnik le nannusappot tjanádum fylkamánne juridihkalasj ja sosialfágalasj máhtudahkaj.
+Jaepien 2013 dle reerenasse sæjhta aktine pryövenassine nïerhkedh gusnie golme fylhkenålma-embeth edtjieh aktem veaksahkåbpoe bïhkedimmieråållem åadtjodh NAV-utniji vööste.
+Pryövenassigujmie nearhka fylhkine Oslo jïh Akershus, Rogaland jïh Østfold.
+- Pryövenassen åssjele lea reaktajearsoesvoetem sagki nænnoesåbpoe darjodh, jïh bïhkedimmiem bueriedidh dej utniji vööste mah tjïelten sosijaledïenesjh nåhtadieh, barkoeministere Hanne Bjurstrøm jeahta.
+Soria Moria II'sne dle Reerenasse bieljeli satne sïjhti aktem öörnegem vuarjasjidh aktine velferdtjirkijinie mij edtja NAV'em, sosijaledïenesjem jïh healsoedïenesjem voebnesjidh.
+Akten veele giehtjedimmien mænngan reaktoejearsoesvoeten öörnegijstie reeremisnie, dle reerenasse sjæjsjalamme akte velferdtjirkije ij edtjh tseegkesovvedh.
+NAV daamtaj buerebe illedahkh deellie, jïh barkiji luvnie aaj buerebe maahtoe.
+Reerenasse lea dannasinie sjæjsjalamme buerebe barkoetsiehkieh NAV'sne buektiehtidh betnien luvhtie, buerebh goh aktem orre åårganisasjovnem bæjjese bigkedh betnien luvhtie.
+Daan biejjien dle sivijletjïrkije dah klååkoeh gïetede mah leah NAV'ese, jïh barkoe- jïh velferdsuerkien hijven öörneldihkie reaktajearsoesvoeteöörnegh.
+Reerenasse sæjhta 3,5 millijovnh kråvnah dåarjodh dan guektienjaepien pryövenassese mij edtja bïevnesh vedtedh NAV-kontovri dïenesji bïjre, mejnie viehkehte jïh aamhtesegietedimmien bïjre.
+Pryøvenasse sæjhta stuvreme årrodh dej utniji vööste mah dam laakestilleme tjïelten dïenesjesuerkiem NAV'sne nåhtadieh.
+Pryøvenasseöörnege sæjhta fylhkenålman juridihkeles jïh sosijalefaageles maahtoem buerebelaakan nåhtadidh.
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Bargodepartemeanta / Áigeguovdil / Ođđasat / Gonagaslaš Majestehta sárdni 6.
+Sámedikki rahpama oktavuođas golggotmánu 13.b.
+Ođas
+Mun sávan Sámediggái buresboahtima ovddasvástideaddji daguide ja sávan dan šaddat ávkin sámi álbmogii ja min riikii.
+Sámediggi lea dál doaibman 20 jagi ja lea leamaš deaŧalaš sámi servodaga ovdánahttimis, ja deaŧalaš ovddasteaddji orgánan Norgga sápmelaččaide.
+Sámedikki áŋgiruššan sámi álbmoga vuoigatvuođaid, sámi kultuvrra, sámi gielaid ja sámi ásahusaid bajáshuksemis, lea vuođđudan sápmelaččaide positiiva sámi servodatovdáneami.
+Sámedikki áŋgiruššan riikkarájáid rastá, earet eará Sámi parlamentáralaš ráđi bokte, nanne searvevuođa ja ovttasbarggu eavttuid Ruoŧa, Suoma ja Ruošša sápmelaččaiguin.
+Norgga, Suoma ja Ruoŧa ráđđehusain ja sámedikkiin lea maiddái buorre ovttasbargu.
+Dán rámma siskkobealde lea dál erenoamáš fuomášupmi Davviriikkalaš sámekonvenšuvnna ásaheami bargguide.
+Ulbmilin lea njeadit ovttasbargoeastagiid, vai sápmelaččaid vejolašvuođat doaibmat oktan álbmogin riikkarájáid rastá sihkkarastojuvvo.
+Stáhtaid ovttasbargu Arktalaš ráđis, Barentsráđis, Davviriikkalaš ráđis, ja ráđđehusa bilaterála ovttasbargu Ruoššain, buorida ovttasdoaibmama ja searvevuođa álgoálbmogiid ja earáid gaskka davviguovlluin - mii fas ovddida ipmárdusa álgoálbmogiid beroštumiide ja vuoigatvuođaide.
+Go biras áitojuvvo, de čuohcá dat garrasepmosit máilmmi álgoálbmogiidda.
+Riikkaidgaskasaš áŋgiruššamiinnis, eará eará dálkkádat- ja birasgažaldagain, lea Sámediggi ovttas eará álgoálbmotaktevrraiguin mielde nanneme álgoálbmogiid boahttevaš buolvvaide oadjebas boahtteáiggi.
+Sámediggi oččodii maiddái aktiivadit ON- julggaštusa álgoálbmotvuoigatvuođaid hárrái, mii dohkkehuvvui ON generálačoahkkimis čakčamánu 13.b.
+Sámi báikkálaš servodagaid bisuheapmi ja nannen lea mearrideaddjin jus sámi kultuvra galggaš seailut ealli kultuvran.
+Báikeservodagaid máhttu iežas árbevieruin lea deaŧalaš báikkálaš resursageavaheamis ja ealáhuseallima ja meahcásteami ovdánahttimis mas sámi kultuvra lea vuođđun.
+Sámi kultuvra, giella ja ealáhusdoaibma gillá máŋgga láhkái stuoraservodaga geažil.
+Danne lea aktiiva ja diđolaš servodatplánen dárbbašlaš, maiddái suohkaniin ja fylkkain.
+Lea buorre ahte Sámediggi lea dahkan ovttasbargošiehtadusa fylkkasuohkaniiguin dain guovlluin gos sápmelaččat ásset.
+Lea maiddái illudahtti go sámegiela hálddašanguovlu dál lea viidon golmmain suohkaniin 2006 rájes - namalassii Divttasvuona, Snoåse ja Loabát suohkaniiguin.
+Sámi gielat leat mávssolaš kultuvra, árvvuid ja identitehta guoddit.
+Min servodahkii lea deaŧalaš nannet sámi gielaid ealli atnu-, ovttasdoaibman- ja máhttogiellan maiddái boahtteáiggis.
+Juohkehaš dis guhte geavaha sámegiela dahje áŋgiruššá oahppat ovtta sámegiela leat deaŧalaččat dán oktavuođas.
+Sámedikki bargu sámi oahpahusgažaldagaiguin ja doaibmabijut sámi gielaid várás leat deaŧalaš rámmaeaktun sámi servodaga giellanannemis.
+Stáhtalaš eiseválddit áigot, ovttasráđiid Sámedikkiin maiddái nannet sámi giellaáŋgiruššama, earet eará Sámegiela Doaibmaplána čuovvoleami bokte.
+Sámediggi lea barggustis deattuhan ahte sámi servodat galgá leat searvadahtti servodat masa buohkat galget beassat searvat iežaset vásáhusaiguin.
+Sihke Ráđđehus ja Sámediggi leat deattuhan ahte sámi servodaga girjáivuohta galgá várjaluvvot ja nannejuvvot.
+Sámi giellabarggus deattuhuvvo lullisámegiela ja julevsámegiela nannen.
+Nuortasámegiela ja kultuvrra ealáskahttinbargu lea maiddái álggahuvvon.
+Dasto leat garrasit oččodan eanet sohkabeal dásseárvvu politihkas ja ealáhuseallimis.
+Diđolašvuođa ovdánahttin homofiila ja lesbiska sápmelaččaid dilálašvuođaid hárrái lea nannejuvvon.
+Maŋemus logiid jagiid lea olu báikkálaš servodagain leamaš dáhttu ođđasis ealáskahttit ja nannet sámi identitehta ja gielalaš ja kultuvrralaš gullevašvuođa.
+Olu ovttaskas olbmot ja organisašuvnnat leat bargan buori barggu dan dáfus.
+Dás háliidan giitit sin buohkaid dán mávssolaš áŋgiruššama ovddas.
+Odne rahppojuvvo 6.
+Sámediggi ja áirasiin leat olu deaŧalaš barggut ovddabealde.
+Sin bargguide leat stuora vuordámušat sihke sápmelaččaid bealis ja stáhtalaš eiseválddiid bealis.
+Sámediggi lea leamaš mielde mearkkašahtti stuora barggus vuoigatvuođaovdánahttima ja sámi ásahushuksema ja infrastruktuvrra dáfus.
+Dát bargo ferte jotkojuvvot.
+Seammás lea sihke Sámedikki ja eará almmolaš eiseválddit ovddasvástádus fuolahit ahte Norgga sámepolitihkka ja min álbmotrievttálaš geatnegasvuođat duohtandahkkojuvvojit nu ahte dat oidno ovttaskas sápmelačča árgabeaivvis.
+Sámi geavaheaddjit galget earet eará dovdat seamma ipmárdusa, bálvalusa ja buoredáhtolašvuođa almmolaš orgánain go earát, seammás go sin gielalaš ja kultuvrralaš dárbbut devdojuvvojit.
+Norgga stáhta lea ásahuvvon guovtti álbmoga eatnamiidda.
+Jus sámiid giella, kultuvra ja eallinvuohki galggaš seailut ja oažžut saji ja eavttuid ovdánit, de dárbbašuvvo sihke gulahallan ja ovttasdoaibman.
+Lea illudahtti ahte stáhtalaš eiseválddit ja Sámediggi maŋemus jagiid leat ožžon buriid vásáhusaid das movt vuogádatlaš ja formálalaš ráđđádallan lea mielde ovddideames goabbatbeallásaš máhtu ja ipmárdusa mii lea dárbbašlaš jus mii buori vuogi mielde galgat sáhttit ovttas eallit dán riikkas.
+Olu lea ovdánan dan 20 jagis dan rájes go Sámediggi ásahuvvui.
+Sámedikki bargu lea leamaš deaŧalaš dasa ahte ollusat ožžot buoret áddejumi ja beroštumi sápmelaččaide ja sámi kultuvrii ja gillii.
+Aktiiva politihkain ja sámi perspektiivvaid čalmmustahttimiin servodatdigaštallamis, lea Sámediggi leamaš mielde ovddideames sámi áššiid almmolašvuođas, ja váikkuhan dasa ahte sámivuohta lea oassin min našovnnalaš diđolašvuođas.
+Ipmil buressivdnidivččii Sámedikki doaimma ja daiguin sániiguin raban 6.
+Sámedikki.
+Mån sávav Sámediggáj buorisboahtem åskåldis bargguj ja sávav dat barggo sjaddá ávkken sáme álmmugij ja mijá ájtteklánndaj.
+Sámedigge le dal doajmman guoktalåk jage ja le ájnas oassálassten læhkám mij guosská sáme sebrudagá åvddånibmáj, ja åvdåstiddjen sámijda Vuonan.
+Ietjas vijdes oassálasstemijn sámeálmmuga rievtesvuodaj hárráj, sáme kultuvra ja sáme gielaj hárráj, ja sáme institusjåvnåj ásadimen hárráj le Sámedigge biedjam vuodov vuogas sebrudakåvddånibmáj.
+Sámedikke berustibme åvddånimes nasjonálastáhta rájáj rastá, duola dagu Sáme parlamantáralasj ráde baktu, le buoredam máhtukvuodav nannitjit aktisasjvuodav sámij Svierigin, Suoman ja Ruossjan.
+Buorre aktsasjbarggo le aj ásadum ráddidusáj ja sámedikkij gaskan Vuonan, Svierigin ja Suoman.
+Dán bargon le sierralágásj berustibme tjanádum vijdáp bargguj mij guosská Nuorttarijkalasj sámekonvensjåvnå vuododibmáj.
+Ájggomus le hieredusájt gádodit ma gåhtsi aktisasjbargov, vaj sámij máhttelisvuoda avta álmmugin doajmmat rijkarájáj badjel ållåsit doajmmagoahtá.
+Stáhtaj aktisasjbarggo Arktalasj ráden, Barensráden, Nuorttrijkalasj ráden, ja ráddidusá bilaterála aktsasasjbarggo Ruossjajn, vájkkut stuoráp avtastallamav ja semasvuodav álggoálmmuga ja iehtjádij gaskan nuorttaguovlojn - mij vas vaddá stuoráp dádjadusáv álggoálmmugij berustimijda ja rievtesvuodajda.
+Álggoálmmuga miehtáj værálda guoskadalli garrasabmusijt gå birás ájteduvvá.
+Rijkajgasskasasj bargoj baktu, duola dagu dálkádak- ja birásgatjálvisájn, oassálasstá Sámedigge ietjá álggoálmmukoassálasstij siegen bargguj nannitjit buorre boahtteájgev álggoálmmugij maŋep buolvajda.
+Sámedigge oassálastij dåjmalattjat gå ANa-tjielggidus álggoálmmuga rievtesvuodaj hárráj dagáduváj, ja mij mierreduváj ANa Oajvvetjåhkanimen ragátmáno lågenangoalmát biejve jagen 2007.
+Bájkálasj sámesebrudagáj nannim ja bisodibme le ájnas jus sáme kultuvrra vilá galggá ielle kultuvrran bissot.
+Bájkálasj sámesebrudagáj máhtto ietjás dábij hárráj le ájnas vuodon bájkálasj resurssaávkkidibmáj, ja gå galggá sáme kultuvrraj tjanádum æládusiellemav ja miehttseadnemav åvddånahttet.
+Sáme kultuvrra, giella ja æládusdåjma li moatte láhkáj gárttjásin ja dætto vuolen stuorra sebrudagás.
+Danen le ájnas aktivalattjat plánit sebrudakåvddånahttemav, suohkanij ja fylkaj aj.
+Dan gáktuj le buorre gå Sámedigge le dahkam aktisasjbarggosjiehtadusájt fylkasuohkanij dajn guovlojn gånnå sáme årru.
+Ávvudahtte le aj gå sámegiela háldadimguovllo 2006 jage rájes le vijdedum gålmåjn suohkanijn - Divtasvuodna, Snåasa ja Loabát.
+Sámegiella le ájnas kultuvra, árvoj ja identitehta åvddånibmáj ja nannimij.
+Ájnas le sebrudahkaj jus nannip ja bisodip sáme gielajt ielle adno-, barggo- ja máhttogiellan boahtteájggáj.
+Juohkkahasj dijás guhti sámegielav adná jali ratjás gielav oahppat le ájnas ássjev åvdedime.
+Sámedikke barggo sáme åhpadusássjij ja dåjmaj hárráj sáme giellaguovlojn, vaddá ájnas vuodov bargguj nannitjit giellaåvddånimev sáme sebrudagájn.
+Stáhta oajválattja aktan Sámedikkijn sjaddi aj nannit bargov sáme gielaj hárráj, duola dagu gå Sámegiela doajmmaplánav gåtsedi.
+Sámedigge le bargonis dættodam sáme sebrudahka galggá liehket sebrudahtte sebrudahkan gånnå gájka lulun oassálasstet ietjasa åtsådallamij.
+Ráddidusá ja Sámedikke bieles le dættoduvvam vaj valljudahka sáme sebrudagán galggá bisoduvvat ja nanniduvvat.
+Sámegielaj hárráj dættoduvvá nannit oarjjelsámegielav ja julevsámegielav.
+Barggo ælládahttet lullesáme gielav ja kultuvrav le aj jåhtuj boahtám.
+Duodden le ájnas barggo biejaduvvam dássádusáv nannitjit politihkan ja æládusiellemin.
+Barggo homofijla ja lesbelasj sámij dilev buoredit le åvddånam.
+Dáj maŋemus lågij jagijn le moatten bájkálasj sebrudagán læhkám miella nannit ja åvdedit sáme identiehtav ja gielalasj ja kultuvralasj gulluvasjvuodav.
+Moattes ájnegis almatjijs ja orgánisásjåvnåjs le vissjalit barggam dán hárráj.
+Mån sidáv dálla gå hiehpá gijttet gájkajt dan ájnas ratjástime åvdås.
+Uddni gudát Sámedigge rabáduvvá ja ájrrasijn li moadda ájnas dahkamusá ma li vuorddemin.
+Sijá bargguj li stuorra vuorddemusá sámij ja stáhta oajválattjaj bieles.
+Sámedigge le vájkkudam gå daj maŋemus jagij le viehka barggo dagáduvvam mij guosská rievtesvuodaåvddånibmáj ja sáme institusjåvnnåásadibmáj ja infrastruktuvrraj.
+Dát barggo viertti joarkeduvvat.
+Sæmmi bále le Sámedikke ja ietjá almulasj oajválattjaj barggo bærrájgæhttjat vaj Vuona sámepolitihkka ja mijá álmmukriektá vælggogisvuoda dåmaduvvi dan láhkáj vaj ávkken båhti ájnegis sábmáj bæjválasj iellemin.
+Sámijda le vuordedahtte sæmmi dádjadus, dievnastus ja miededibme almulasj orgánajs degu iehtjádijda, sæmmi båttå gå sijá gielalasj ja kultuvralasj dárbo gåtseduvvi.
+Vuona stáhtta le ásaduvvam guovte álmmuga ednamij nali.
+Ja jus sámij giella, kultuvrra ja viessomvuohke galggá bissot ja åvddånit, de gájbbeduvvi ságastallama ja avtastallama almatjij gaskan.
+Ávvudahtte le gå stáhta oajválattja ja Sámedigge dáj maŋemus jagij li oadtjum buorre åtsådallamijt systemáhtalasj ja formálalasj konsultasjåvnåjs ássjijn ma li ájnnasa sáme sebrudahkaj.
+Dakkár konsultasjåvnå vaddi gasskasasj máhtov ja dádjadusáv mij le ájnas jus ulmutja galggi vuohkasit aktan viessot dán rijkan.
+Dán guovtelåk jagen maŋŋela gå Sámedigge vuododuváj le dáhpáduvvam ållo mij le buorre sámeássjij hárráj.
+Sámedikke barggo le moaddásijda vaddám stuoráp dádjadusáv ja berustimev sámijs, ja sáme gielas ja kultuvras.
+Ietjas aktijvalasj politihka baktu ja gå li tjalmostahttám sáme perspektijvav sebrudakságastallamijn, le Sámedigge vájkkudam vaj sáme ássje li ássjen sjaddam almulasjvuodan, ja sáme ássje uddni li oassen sjaddam mijá aktisasj dádjadusás.
+Mån sávav Jubmel buorissjivnnjet Sámedikke bargov ja sárnov de gudát Sámedikkev rabádum.
+Manne Saemiedigkiem buerie båeteme heelsem akten barkose stoerre diedtine, jih vaajetelem dihte tjuara aavhkan sjidtedh dan saemien åålmegasse jih mijjen maadtoej laantese.
+Saemiedigkie daelie 20 jaepieh giehteldamme jih lea jijtjemse vihtiestamme goh akte vihkeles aktøre dennie saemien siebriedahken evtiedimmesne, jih goh akte vyørtegs giele dejtie saemide Nøørjesne.
+Altese gamte eadtjalgehtemen tjirrh dan saemien åålmegi reaktide, saemien kultuvrese, dejtie saemien gielide jih bigkeminie dejstie saemien institusjovnijstie, dellie Saemiedigkie våaromem biejeme akten hijven saemien siebriedahkeevtiedæmman.
+Saemiedigkien eadtjalgehteme akten evtiedæmman nasjovnalstaati raasti dåaresth, gaskem jeatjebem Saemien parlamentareles raerien tjirrh, lea viehkiehtamme tsiehkide bueriedidh akten nænnoesåbpoe ektievoetese jih laavenjostose dej saemiejgujmie Sveerjesne, Såevmesne jih Russlaantesne.
+Aaj aktem hijven laavenjostoem evtiedamme reerenassi jih saemiedigkiej gaskem Nøørjesne, Sveerjesne jih Såevmesne.
+Daan mierien sisnjelen lea daelie joekoen jijnje tsåatskelesvoetem gårredamme dejnie vijriebasse barkojne aktem Noerhtelaanti saemiekonvensjovnem tseegkedh.
+Dihte vuepsie sæjhta årrodh viehkiehtidh gïertide tsøøpkedh mah laavenjostoem heerredieh, naemhtie guktie saemiej nuepieh jieledh goh akte åålmege laanteraasti dåaresth, gorresuvvieh.
+Dej staati laavenjostoe Arktisk raeresne, Barentseraeresne, Noerhtelaanti raeresne jih reerenassen bilaterale laavenjostoe Russlaantine, viehkehte guktie stuerebe aktivyøki barkoe jih ektiedimmie aalkoealmetji jih jeatjaj gaskem sjædta noerhtedajvine - mij-akt mij viehkehte guktie stuerebe goerkese sjædta aalkoealmetji iedtjide jih reaktide.
+Aalkoealmetjh abpe veartenisnie daamtaj radtsoehkommes behtjiedimmien nuelesne båetieh gosse byjrese lea vaahresne.
+Altese gaskenasjovnale eadtjalgehtemen tjirrh - gaskem jeatjebem klijma- jih byjresegyhtjelassine Saemiedigkie lea meatan, ektine jeatjah aalkoealmetjeaktørigujmie, dennie barkosne aktem jearsoes båetije biejjiem gorredidh aalkoealmetji båetije boelvide.
+Saemiedigkie aaj eadtjohkelaakan viehkiehti dennie barkosne EN-bæjhkoehtimmine aalkoealmetji reaktaj bijre, maam nænnoestin EN'en Generalkrirresne skiereden 13.b.
+Dejtie saemien voenges siebride tjåadtjoehtidh jih nænnoestidh lea vihkeles jis dihte kultuvre edtja jåerhkedh aktem jielije kultuvrem årrodh.
+Dej voenges siebriedahki maahtoe jijtsh dejpeli vuekiej bijre lea vihkeles goh våarome edtja voenges vierhtieh nuhtedh jih dam jielemem jih mihtjiesjielemem evtiedidh mah leah saemien kultuvrese ektiedamme.Saemien kultuvre, giele jih jielemegiehteldimmie lea joekehts vuekine behtjiedimmien nuelesne dehtie stoerresiebriedahkeste.
+Dan åvteste daerpies aktine eadtjohke jih voerkes siebriedahkesoejkesjimmine, aaj tjieltine jih fylhkine.
+Dan åvteste hijven Saemiedigkie laavenjostoelatjkoeh fylhkentjieltigujmie tjaaleme dejnie dajvine gusnie saemieh årroeminie.
+Aaj sjollehke dihte saemien gielen reeremedajve mænngan 2006 lea væjranamme 3 tjieltigujmie - Tysfjorde, Snåase jih Lavangen.
+Dah saemien gielh leah vihkeles guedtijh kultuvreste, aarvojste jih identiteteste.
+Mijjen siebriedahken åvteste lea vihkeles mijjieh maehtebe dejtie saemien gielide gorredidh goh jielije åtnoe,- aktivyøki barkoe- jih maahtoegielh aaj dejtie båetije biejjide.
+Fiereguhte dijjeste mah saemien gielem nuhtjieh, jallh jijnjem berkieh aktem dejstie saemien gielijste lieredh lea vihkeles dennie ektiedimmesne.
+Saemiedigkien barkoe dej saemien øøhpehtimmiegyhtjelassigujmie, jih darjomh dejtie saemien gielide, vihkeles mieriekrievemh biejieh dan barkose dam gieleevtiedimmiem nænnoestidh dennie saemien siebriedahkesne.
+Staateles åejvieladtjh sijhtieh govlehtallemisnie Saemiedigkine, aaj barkoem dejtie saemien gielide nænnoestieh, gaskem jeatjebem dam Dahkoesoejkesjem saemien gielide dåarjodh.
+Saemiedigkie lea altese barkosne leavloem biejeme ihke dihte saemien siebriedahke edtja aktem faerhmeles siebriedahkem årrodh, gusnie gaajhkesh edtjieh maehtedh meatan årrodh sijjen dååjrehtimmiejgujmie.
+Dovne Reerenasseste jih Saemiedigkien bieleste fokusem biejeme edtja dam saemien siebriedahken gellielaaketjem gorredidh jih nænnoestidh.
+Dennie barkosne saemien gieligujmie leavloe biejesåvva åarjelsaemien jih luvlesaemien dåarjedidh.
+Dihte barkoe edtja luvliesaemien gielem jih kultuvrem jieliedehtedh lea joe aalkeme.
+Vijriebasse aaj aktem vihkeles barkoem dorjeme edtja aktem stuerebe mirrestallemem kaarri jih nyjseni gaskem buektiehtidh, politihken jih jielemen sisjneli.
+Dihte barkoe edtja stuerebe voerkelimmiem homofijle jih lesbihke saemiej tsiehkien bijre buektiehtidh lea dåarjedamme.
+Dej minngemes luhkiejaepiej lea veaksehke væljoem jijnjh voenges siebriedahkine orreme dam saemien identitetem jih gielen jih kultuvrelle ektiedimmiem bååstede vaeltedh jih dåarjedidh.
+Jijnjh aktegsalmetjh jih siebrieh leah daesnie aktem stoerre barkoem dorjeme.
+Manne sijhtem nuepiem nuhtjedh gaajhkesidie gijhtedh dan vihkeles barkoen åvteste.
+Daan biejjien dam 6.
+Saemiedigkiem rihpeste, jih dah tjirkijh jijnjh vihkeles barkoeh sijjen uvte utnieh.
+Dej barkoeh sijhtieh stoerre vuartoeh utnedh dovne saemijste jih staateles åejvieladtji bieleste.
+Saemiedigkie lea viehkiehtamme gukte dej minngemes jaepiej lea aktem joekoen stoerre barkoem dorjeme reaktaevtiedimmien jih saemien institusjovnebigkemen jih infrastruktuvren bijre.
+Tjuara daam barkoem guhkiedidh.
+Seamma aejkien sæjhta årrodh dovne Saemiedigkien jih jeatjah byøgkeles åejvieladtji barkoem vuartasjidh guktie Nøørjen saemiepolitihke jih mijjen almetjeriekteles diedth dæjpeles dorjesuvvieh, naemhtie guktie dam aarkebiejjien vuajna dan fïereguhten saaman.
+Saemien utnijh edtjieh gaskem jeatjebem maehtedh veanhtadidh seamma goerkesem, hoksehtimmiem jih faegniedihksvoetem byøgkeles åårganijste goh gaajhkh jeatjebh, seamma tijjen goh dej gielen jih kultuvrelle daerpiesvoete gorresåvva.
+Staaten Nøørje lea tseegkesovveme gøøkte åålmegi dajvesne.
+Dastegh saemiej giele, kultuvre jih jielemevuekie edtjieh maehtedh gorresovvedh jih sijjiem jih tsiehkieh åadtjodh jijtjemes evtiedidh, tjuara govlehtallemem jih aktivyøki barkoem årrodh.
+Dan åvteste hijven staateles åejvieladtjh jih Saemiedigkie dej minngemes jaepiej lea hijven dååjrehtimmieh dorjeme systematihkeles jih byjjes konsultasjovnigujmie dejnie aamhtesinie mah leah vihkeles dan saemien siebriedahkese.
+Dagkeres konsultasjovnh viehkiehtieh aaj dam tjåenghkies maahtoem jih goerkesem skaepiedidh mah leah dan vihkeles juktie mijjieh edtjebe maehtedh hijvenlaakan ektesne veasodh daennie laantesne.
+Jijnjh hijven heannadamme dej 20 jaepiej mah leah vaaseme mænngan Saemiedigkie tseegksovvi.
+Saemiedigkien barkoe viehkiehtamme guktie jijnjesh aktem stuerebe goerkesem jih iedtjem åådtjeme dejtie saemide jih saemien gielide jih kultuvrese.
+Altese eadtjohke politihken tjirrh jih dan åvteste saemien vuajnajimmieh siebriedahkedigkiedimmesne vååjnesasse dorjeme, dellie Saemiedigkie viehkiehtamme guktie saemien gyhtjelassh leah bæjjese båateme dan byøgkeles tjiehtjielasse, jih guktie dihte saemien lea akte bielie mijjen tjåenghkies nasjovnale voerkesvoeteste.
+Manne Jupmelem birrem Saemiedigkien barkoem bueriesjugniedidh jih bæjhkoehtem daelie dam 6.
+Saemiedigkiem goh rihpestamme.
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Gielda- ja guovlodepartemeanta / Preassaguovddáš / Preassadieđáhusat / Hábmera suohkan - sáme suohkannamma buohtalakkoj
+Hábmera suohkanstivrra mierredij tjåhkanimestis gålgådismáno 26. biejve 2010 åhtsåt sáme namáv Hábmera suohkan adnet buohtalakkoj suohkannamman.Stáhttaráden uddni le suohkanstivrra mærrádus duodastuvvam, suohkanlága § 3 nr.
+3 baktu.
+Suohkan- ja guovllodepartementa præssatelefåvnnå: 22 24 25 00.
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Stáhtaministara kantuvra / Áigeguovdil / Sártnit ja artihkkalat / 2012 / Hålla friddjabessambiejven ja nasjonála veteránbiejve, moarmesmáno 8. biejve 2012
+Sárdni/artihkal, 21.05.2012
+Stáhtaministtar Jens Stoltenberg
+Májestehtalasj Gånågis, Veterána, Soldáhta, Gieres gájka!
+Moarmesmáno 8. biejvve beras luluj agev liehket mihás biejvve ietjama rijkatja histåvrån.
+Symbåvllå friddjavuohtaj.
+Friddja álmmuk.
+Rabás demokratija.
+Jagen 1945 vijmak ráfe Europáj máhtsaj.
+Gudájahkásasj sjievnnjet gádoj.
+Dádjadahtes gierddama hiejteduvvin.
+Ietjama rijkka lej ládaduvvam.
+Vuonarijkaga sæbrrin dårruj sijdan ja aj ålggon.
+Doaros vaháguvvama lidjin moattes.
+Álkke lij hådjånit.
+Vuorbbe gå miján lij gånågis Haakon VII ja kråvnnåprinssa Olav.
+Symbåvlå álmmuga miellaj ja soldátaj jálosvuohtaj.
+Akta dajs guhti le oassálasstám dalutjis gå doarro álgij jagen 1940 le Gunnar Sønsteby.
+Sønsteby værrodij ietjas demokratijaj.
+Doaroájgen mielajn friddjavuodas mij rájájt smållij.
+Doaro maŋŋela miella såbadibmáj mij vájmojt lieggij.
+Sån le vuostasj Vuonarijkak guoddemin Suodjalusá Guddnekruossav, majt áttjak oattjoj.
+Doarrokruossav gålmåjn svierdijn le guoddám 1946 jage rájes.
+Moadda buolva li gullam Gunnar Sønstebya jasska ja mihás subttsasav.
+Ulmutjaárvo ja jálosvuoda birra.
+Man divras friddjavuohta le.
+Vuosstetjuodtjo le nålåjt tsieggim ma agev tjuovggi ja vuosedi gæjnov ráfe vuosstij.
+Gijttup ja hievedup Gunnar Sønstebyav uddni.
+Mijá vuorrasamos veterána dårrun nuppát væráltdoaron.
+Mijá nuoramus veterána duostudin diededum ulmusjmuorrodimev Libyan dijmmá.
+Uddni tjuodtjobihtit dánna guorralakkoj.
+Guovte ájggegávdas.
+Guovtemuoduk doarroværjo.
+Valla sæmmi låssis dahkamus.
+Dij lihpit åskåldisát gånågisáv, álmmugav ja ájtteklándav dievnastam.
+Dij lihpit friddjavuodav ja ráfev sádjum.
+Nav le veteranaj avtaraják ja gudnálasj histåvrrå.
+Uddni tjåhkanip Oslon ja ålles rijkan.
+Tjåhkanip gijttevasjvuodav vuosedittjat.
+Didjij veteránajda, dijá fámiljajda ja divna lagámusájda.
+Sæmmi bále vuosedip ahte aktijvuodav moarmesmáno 8. biejves 1945 ep vajálduhte.
+Veterána, sebrudakviesáda, álmmukválljidum ájrrasa ja ráddidus: Mij aktidip g�� Májestehtalasj Gånågis giedjegijt biedjá Nasjonálmonumenntaj dánna Akershus lanen.
+Værált rievddá.
+Suodjalusá dahkamusá aj rievddi.
+Huoman juoga ij rievddaduvá: Mijá aktisasj visjåvnnå jaskadap værálda birra.
+Dåssju buorep orgániseridum værált máhttá nannit ráfev mij bissu.
+Danen vuonarijka soldáta oassálasstin Tysklánda sebrudagáv bajedit gå nuppát væráltdoarro någåj.
+Danen moattes dijás lihpit dievnnum AN-jådeduvvam operásjåvnåj.
+Ja danen lip mij Afghanistanan.
+Mij lip danna gåhtjodusá diehti væráltsebrudagás.
+Mijá soldáhta li javllam sihti sæbrrat, vájku le persåvnålasj vádá buorep iellemav iehtjádijda åttjudit.
+Dakkir lágásj alvos dahkamus ij vargga gávnnu
+Mijá soldátaj bargo duogen le snivva gárvedime.
+Aj muhtem várálasj hárjjidallama.
+Snjuktjamáno 15. biejve dán jage jábmin vihtta soldáta hárjjidallama vuolen.
+Suodjalus láhpij vihtta ájnas ambassadøra.
+Mujttalip sijáv árvujn ja gijttevasjvuodajn.
+Mujttalip uddni sijáv gudi li jábmám madin Vuonarijkav dievnastin.
+Operasjåvnåj aktijvuodan ålggorijkan, jali hárjjidallamij aktijvuodan dáppe sijdan.
+Sij li vaddám gájk ájnnasabmusav: Ietjasa iellemav.
+Usjudallap aj sijáv gudi li vahágahteduvvam guhkesájggáj.
+Usjudallap dijáv gudi juohkka ijá rahtjabihtit låssis ájádusáj ja niegoj.
+Dij ánssidihpit suodjaluvvat gå dahkamusáv ållidihpit.
+Mij gudi jasska sijddaj bátsijma galggap dav åvdåsvásstádusáv válldet.
+Mijá åvdåsvásstádus le aj tjalmostit veteránaj ratjástimev.
+Vaj oadtjobihtit dav vieledimev majt ánssidihpit.
+Berustit le aj rámmpodit.
+Uddni rámmpop dijájt veteránajt.
+Soldáhtta le guddnenammadus.
+Veterádna le guddnenammadus.
+Dij sádjobihtit jasska boahtteájgev ietjama mánájda.
+Dan åvdås dijáv uddni gijttep.
+Snjilltjamáno 22. biejve dijmmá mujteduvájma man rassje jasskavuohta duodalattjat le.
+Dan vierredago suojvanisás tjuodtján udnásj oajvvesáhka:
+Friddjavuohta ja demokrátija åvdås vierttip barggat.
+Vierttip juohkka biejve suodjalit ietjama aktisasj árvojt.
+Gijtto gå gulldali!
+Statsministerens kontor, Glacisgata 1, Poastaboksa 8001 Dep, 0030 Oslo | Telefovdna 22 24 90 90E-poasta: | Ansvarleg redaktør:
+Preassadieđáhus, 03.03.2014
+Hávdádandivatlávdegotti čielggadeapmi (ođđadárogillii)
+Lávdegotti mielas galggašii kremašuvdna nuvttá, ja háliida ahte oapmahaččat eai galgga dárbbašit máksit eanet jos olmmoš hávdáduvvo eará gildii go dan gildii gos son ásai.
+Hehtten dihte ahte olbmot meannuduvvojit sierraláhkai, árvala lávdegoddi álkidahttit njuolggadusaid mat gusket hávdeláigoheapmái.
+-Mun giittán lávdegotti barggu ovddas.
+Mii áigut dárkilit árvvoštallat buot árvalusaid maid lávdegoddi lea ovddidan, cealká kulturministtar Thorhild Widvey.
+-Hávdádanvierut earáhuvvet dađistaga.
+Danne lea dárbu árvvoštallat leat go lágat ja njuolggadusat doarvái bures heivehuvvon servodaga ovdáneapmái, dadjá Widvey.
+Hávdádandivatlávdegoddi nammaduvvui borgemánu 12.b.2012 Stoltenberg II-ráđđehusa bokte.
+Lávdegotti mandáhta lea leamaš geahčadit hávdemeanuid guoskevaš rievttálaš ja ekonomalaš áššiid.
+Hávdádandivatlávdegotti čielggadeapmi galgá dál sáddejuvvot gulaskuddamii.
+Lávdegoddi lea čađahan servodatekonomalaš golloguorahallama mas sihke gistohávdádanmeanut ja ruhkkohávdádanmeanut leat čielggaduvvon.
+Lávdegoddi lea earret eará háhkan dieđuid eará davviriikkain, árvvoštallan stivrendieđuid dárbbuid ja statistihkaid, ja árvalan arvat olu njuolggadusrievdadusaid.
+Váldoárvalusat:
+Lávdegottis leat leamaš:
+Fylhkenålma Erling Lae juvlememaaksoemoenehtsen salkehtimmiem deelli kultuvreministere Thorhild Widveyse daan biejjien.
+Salkehtimmesne moenehtse raereste jienebh maaksoeh hiejhtedh mejtie lïhke fuelhkie tjuara maeksedh juvlemen sjïekenisnie.
+Juvlememaaksoemoenehtsen salkehtimmie (orrenöörjen)
+Moenehtse sæjhta kremasjovne edtja namhtah årrodh, jïh sæjhta lïhke fuelhkie ij edtjh vielie maeksedh dastegh åemiealmetje edtja juvlelgidh aktene jeatjah tjïeltesne goh desnie gusnie årroeji.
+Juktie joekehts gïetedimmiem slyöhpedh dle moenehtse aelhkiehtimmieh njoelkedassine raereste leejjemen bïjre kroepteste.
+- Manne barkoen åvteste gijhtem maam moenehtse dorjeme.
+Mijjieh sïjhtebe aktem veele vuarjasjimmiem darjodh dejstie ovmessie raeriestimmijste mejtie moenehtse lea buakteme, kultuvreministere Thorhild Widvey jeahta.
+- Juvlemen aerpievuekieh leah iktesth evtiedimmesne.
+Dan åvteste daerpies sjïdteme vuarjasjidh mejtie dah njoelkedassh leah nuekies hijven evtiedimmievæhtide sjïehtedamme, Widvey jeahta.
+Juvlememaaksoemoenehtse nammoehtamme sjïdti mïetsken 10.b.
+2012 Stoltenberg II-reerenasseste.
+Moenehtsen mandaate lea orreme dejtie rïekteles jïh ekonomeles gyhtjelasside vuartasjidh juvlemen bïjre.
+Daelie Juvlememaaksoemoenehtsen salkehtimmie edtja govlehtæmman..
+Moenehtse lea siebriedahke-ekonomeles maaksoeryöknedimmiem tjïrrehtamme mij dovne gæstoejuvlemem jïh kravhkajuvlemem vuartesje.
+Moenehtse lea gaskem jeatjah daajroem veedtjeme jeatjah noerhtelaantijste, vuarjasjamme mejtie daerpies stuvremebïevnesigujmie jïh statistihkine, jïh gellie raeriestimmieh buakteme njoelkedassejarkelimmide.
+Fylkkamánne Erling Lae buvtij uddni hávddádimnammadusá tjielggidusáv kulturminisstarij Thorhild Widvet.
+Tjielggidusán oajvvat nammadus gádodit moadda divudijt majt báhttse vierttiji mákset hávddádime aktijvuodan.
+Hávddádimannadusá diedádus (ådådárogiellaj)
+Nammadus sihtá kremasjåvnnå galggá liehket navku, ja aj sihti báhttse e galgga vierttit ienebuv mákset jus ieritvuolgge galggá hávddáduvvat ietjá suohkanin gå danna gånnå åroj.
+Vaj e galga ássjijt tjuolldet de nammadus oajvvat ráhpo fiesstima njuolgadusájt giehpedit.
+- Gijtáv nammadusá bargo åvdås.
+Sihtap snivva árvustallat dajt oajvvadusájt majt nammadus le åvddånbuktám, javllá máhttominisstar Thorhild Widvey.
+- Hávddádimdábe agev rievddi.
+Dan diehti le dárbbo árvustallat jus njuolgadusá li hiebadahtedum udnásj åvddånahttemav sebrudagán, javllá Widvey.
+Hávddádimnammadus nammaduváj bårggemáno 10. b.
+2012 Stoltenberg II-ráddidusás.
+Nammadusá barggo le læhkám guoradallat riektálasj ja ekonomalasj gatjálvisájt hávddádime aktijvuodan.
+Hávddádimnammadusá tjielggidusá galggá dálla guládallamij.
+Nammadus le tjadádum sebrudakekonomalasj gållomerustallamav mij gehtjaj gisstohávddádimev ja urnehávddádimev.
+Nammadus le diedov viedtjam daj ietjá nuorttarijkajs, árvustallam dárbov stivrrimdiedos ja statistihkas, ja le åvddånbuktám moadda oajvvadusájt njuolgadusrievddamij.
+Ájnnasamos oajvvadusá li:
+Nammadusán li:
+Preassadieđáhus, 23.11.2012
+Kriposa oajvve, Odd Reidar Humlegård (51) uddni stáhtadáden nammaduváj politidirektørran gudá jahkásasj gávddavirggáj.
+- Mån ávos nammadav Odd Reidar Humlegårdav ådå politidirektørran.
+Sujna le gåbdes politifágalasj duogásj ja nanos njunnjusjhárjjánibme.
+Mij lip jur álgadam politianalysav åvddånahtátjit Vuona politijav.
+Humlegård galggá jådedit Politidirektoráhtav geldulasj ájgen, javllá justijssa- ja gárvedimminisstar Grete Faremo.
+Humlegård le båddåsattjat læhkám politidirektørra Bårggemáno 24. biejves dá jage.
+Sån bådij virges Kriposa oajvven, gånnå lij læhkám javllamános jagen 2009.
+Dan åvddåla lej vuodjelimpolitija oajvve jages 2003.
+Sån álgij politijan jagen 1984, ja le duola dagu barggam Telemark ja Oslo politiguovlojn, ja læhkám viehkke sysselmánne Svalbardan.
+Humlegård sjattaj jagen 1992 cand.
+jur.
+ja sån le tjadádam befalskåvlåv ja politiskåvlåv.
+Gålmåjahkásasj masterprográmma maŋŋela jådedimen tjadádij sån jagen 1999 Master of Management Handelshøyskolen BIan.
+Kriposen åvtehke, Odd Reidar Humlegård (51) pollisedirektöörine nammoehtamme sjïdti daan biejjien, akten boelhkese mij govhte jaepieh vaasa.
+- Manne geerjene ihke maahtam Odd Reidar Humlegårdem orre pollisedirektöörine nammoehtidh.
+Dan lea gamte pollisefaageles våarome jïh nænnoes dååjrehtimmie goh åvtehke.
+Mijjieh aadtjen aktine polliseanalysine nïerhkeme juktie nöörjen pollisem vijriesåbpoe evtiedidh.
+Humlegård sæjhta Pollisedirektovraatem stuvredh akten murreds tïjjen, justise- jïh gaerviesvoeteministere Grete Faremo jeahta.
+Humlegård lea annjebodts pollisedirektöörine orreme mænngan mietsken 24.b.
+daan jaepien.
+Aarebi lij Kriposen åvtehke, gusnie orreme mænngan goeven 2009.
+Dan åvtelen lij Utrykningspollisen åvtehke 2003 raejeste.
+Dïhte sov barkoem pollisesne eelki 1984, jïh gaskem jeatjah Telemarkesne jïh Oslon pollise-dajvesne barkeme, jïh sysselålman sæjjasadtjine orreme Svalbardesne.
+Humlegård cand.jur, sjïdti jaepien 1992, jïh dovne befalskuvlem jïh polliseskuvlem tjïrrehtamme.
+Akten golmenjaepien maastereprogrammen mænngan stuvremisnie, dle Master of Management veelti Åesiestimmiejolleskuvlesne BI.
+Justiisa- ja gearggusvuođadepartemeanta, Gullhaug Torg 4A, Poastaboksa 8005 Dep, 0030 Oslo | Telefovdna 22 24 90 90 | Org.nr.
+E-poasta: | Webdoaimmaheaddji: Guttorm Aanes | Váldodoaimmaheaddji: Gunnar A. Johansen
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Bargodepartemeanta / Áigeguovdil / Sártnit ja artihkkalat / Julevsáme æjgát- ja giellakonferánssa.
+Sárdni/artihkal
+Ovddeš stáhtačálli Raimo Valle
+PowerPoint (julevsáme)
+Davvisámegillii
+Maŋemus jagij sámepolitihkalasj åvddånibme le dán stuorradiggediedádusá bargo vuodo.
+Soria-Moria-sárnnom aktan rijkajgasskasasj sjiehtadusá vælggogisvuodaj, nasjåvnålasj lága ja dåjmalasj aktisasjbarggo Sámedikkijn le ráddidusá vuodo sáme kultuvrav Vuonan bisodit ja åvddånit.
+Diedádus le ájnnasamos sámepolitihkalasj dokumænnta dán ráddidusás.
+Sáme berustime li guoskaduvvam vargga juohkka sebrudaksuorgen.
+Danen gåvvit stuorradiggediedádus vijddát udnásj sámepolitihkav.
+Sámedikke mærrádusá, rapporta ja vuojno li læhkám ájnnasa valla gæhttjalam lip aj vuojnojt ja ájálvisájt tjoahkkit organisasjåvnåjs, institusjåvnåjs, skåvlåjs, suohkanijs ja priváhta ulmutjijs.
+Stuorradiggediedádusá tjoahkkájgæsos le julevsámegiellaj aj jårggåluvvam.
+Ráddidus sihtá vuorodit sáme addnij aktijvuohta almulasj orgánaj.
+Dát le ájnas danen gå ássje le ájnegis sáme varresvuohta ja riektásihkarvuohta.
+Guoradallama vuosedi sáme giellamáhtudahka almulasj orgánajn vádnun.
+Ælla galles gudi sámegielav låhki alep dásen, ja gássjel le gávnnat ulmutjijt sámegiela máhtudagáj priváhta ja almulasj suorggáj.
+Sierraláhkáj alvos le dát varresvuodasuorgen danen gå dåppe soajtti boastogiehtadallama dáhpáduvvat gå varresvuodabargge e gielav buvte.
+Máhtudagá sáme ássjij birra ietjas suorge jali dåjma sisbielen le ækton buorre ja sæmmiárvvusasj almulasj dievnastusfálaldagájda sáme álmmugij.
+Ráddidus sihtá ienep berustimev sáme vuojnojs ja ássjijs stáhtalasj dåjmajn.
+Buojkulvissan le Barggo- ja álkkádusháldadus juollodimgirjen jagen 2008 bagáduvvam etáhta bargon sáme addnij hárráj.
+Barggo- ja sebradahttemdepartemennta sihtá návti gæhttjalit gåktu buoremus láhkáj máhttá bærrájgæhttjat stáhtalasj etáhta sáme vuojnov vuorodi gå ietjaska dåjmav plániji ja praktihkalasj dåjmaj hábbmidime, ja de návti joarkket ietjá etáhtajda.
+Oajvvaduvvá aj Sáme allaskåvllå luluj ájn vil ienep dåjmalattjat barggat máhtudaklåpptima hárráj almulasj suorgen.
+Ráddidus galggá aj aktan Sámedikkijn árvustallat gåktu sáme álmmuga dålkkumdievnastus máhttá buorebun sjaddat.Mærrádusá ja politihkka suohkana ja fylkkasuohkana dásen le viehka ájnas makta sáme giella, kultuvrra, æládusá ja sebrudakiellem åvddånahteduvvá buorre láhkáj.
+Suohkana li ájnnasamos álkkádusbuvtadiddje ja ráddidus berus avtaárvvusasj álkkádusfálaldagás sáme álmmuga hárráj gånnå gielalasj ja kultuvralasj dárbo ålliduvvi.
+Dát guosská ierit ietján mánájsuodjalussaj, mánájgárddefálaldahkaj, vuodoåhpadussaj, varresvuoda- ja sosialdievnastusájda, vuorrasijsujttuj ja kultursuorgen.
+Barggo- ja sebradahttemdepartemennta ájggu gåhttjot KS:av ja Sámedikkev lagáp aktisasjbargguj suohkanij sáme ássjij bargo gáktuj.
+Duodden galggá fylkkamánne roalla suohkanij gáktuj sáme ássjijn árvustaláduvvat.
+Maŋemus jagijn li moadda dåjma jåhtuj biejaduvvam moatten suorgen sáme gielav nannitjit ja åvddånahtátjit.
+Sæmmi båttå vuosedi diedádusá birrusij 2300 oahppe vuodoskåvlån ja birrusij 500 oahppe joarkkaskåvlån sámegielav låhki.
+Vuojnunagá li dá unna lågo jus buohtastahttá man galles sámegielaga gávnnuji.
+Jáhkedahtte sámegielagijs gáhtu ienebuv gå ådå båhti.
+Danen hæhttup ulmmelattjat barggát sámegielajn gånnå gæhttjá udnásj sámegiela bargo ållesvuodav.
+Ráddidus le aktan Sámedikkijn sámegiela doajmmaplánajn barggám.Doajmmapládna galggá gárves tjavtjan 2008.
+Bargadahttijn galggap gæhttjalit iejvvit sáme giellabirrasijt ja suohkanijt, fylkkasuohkanijt ja fylkkamánnijt sáme giellaháldadusguovlon váj viehkev oadtjop doajmmaplána bargguj.
+Dán doajmmaplána oajvveulme galggi årrot:Lasedit sámegiela addnij lågovLasedit almulasj fálaldagáv sámegiellaj sáme addnijdaSámegielav tjalmostahttet almulasj aktijvuodajnÁjggomus le aj doajmmapládna galggá gåvvidit suorgijt gånnå le dárbbo dutkat ja máhtudagáv låpptit sámegiela birra.
+Sámegielak avijsa li ájnnasa gå galggá sámegielajt bisodit ja åvddånahttet.
+Sæmmi båttå li dárogielak avijsa ájnnasa sidjij gudi e sáme tjállegielav buvte.
+Juollodibme sáme avijsajda le lasedum 5 millijåvnå kråvnåj gitta 18,9 mill kråvnnåj jagen 2008.
+Ráddidus ájggu ájn vil ienep rudá juollodit stáhtabudsjehtan 2009 jahkáj.
+Ådå njuolgadusá sáme avijsaj dårja birra mierredi oasse mij galggá julev- ja oarjjelsámegielak avijssabielijda aneduvvat laseduvvá 1 prosentas gitta 4 prosentajda.Ráddidussaj le ájnas ulmme lasedit sámegiela anov almulasj aktijvuodajn.
+Sámegielav galggá bessat adnet juohkka sajen sebrudagán.
+Stuoráp oasse almulasj diedos hæhttu almoduvvat sámegiellaj aj.
+Váj ásadusá galggi ienebuv sámegielav adnet galggi departementa dáv sierraláhkáj nammadit juollodimgirjijn dajda stáhtalasj ásadusájda masi dát goasská.
+Hásstalus le gå normerimbarggo nuolet manná, sierraláhkáj gå lágajt galggá jårggålit.
+Barggo- ja sebradahttemdepartemennta galggá árvustallat gåktu buoremusát máhttá bærrájgåhtset sámegielav láhkajårggålimijn ja ietjá almulasj jårggålimijn.
+Divtasvuona suohkan oassen sjattaj sáme giellaháldadimguovlos ådåjakmáno 1. biejve rájes jagen 2006.
+Dát le ájnas sáme gielav ja kultuvrav nannitjit guovlon.Guovtegielak háldadibme gájbbet sámegiela åhpadus hæhttu nanniduvvat ja sæmmi aj sáme åhpadusá rekrutterim.Almulasj háldadusán le ájnas máhtudagáj sáme kultuvra birra.
+Diehtep Divtasvuona suohkan le álgadam åhpadusfálaldagáv sáme kultuvrramáhtudagán sierralágásj dættojn julevsáme guovlon barggijda suohkanin.AID galggá sámelágav jårggålahttját oarjjelsámegiellaj ja julevsámegiellaj.
+Terminologijaåvddånibme le ájnas jus almulasj suorgge galggá nahkat vaddet buorre fálaldagáv sáme addnijda.
+Diehtep Divtasvuona suohkan jagen 2002 álgij varresvuodatærmmaprosjevtajn julevsámegiellaj.
+Dán prosjevta båhtusa galggi årrot ságastallamgirjásj, julevsáme varresvuoda terma, medisijna báhkogirjje dárogiellaj ja julevsámegiellaj, aktan kurssamateriála dárogielak varresvuoda- ja huksobarggijda gånnå l julevsáme ságastallama vuodon.
+Divtasvuona suohkan aktisattjat barggá Jielleváre suohkanijn Svierigin prosjevtan.
+Prosjækta le Sámedikkes ja Varresvuoda- ja sosialdirektoráhtas ruhtadum.
+Máhttodepartemennta (KD) galggá guoradallat makta oahppe e oattjo dav åhpadusfálaldagáv sámegielan masi siján le riektá, ja gåktu dáv de máhttá buoredit.KD galggá guoradallat gåktu sáme vuodoskåvllåoahppe, aj sáme guovloj ålggolin, vásedi ietjas oahppamdilev.
+KD ájggu árvustallat jus dåhkki dilev láhtjet váj sij gudi sihti sámegiela åhpadusáv máhtti dav oadtjot duola dago guhkásåhpadime baktu.KD galggá åhtsåt diedojt sámeåhpadusá dárbo birra ållessjattugij gaskan, ja galles dálla oadtju åhpadusáv.Jagen 2008 dagáduvvá sáme guhkásåhpadime pládna.
+Fálaldagá galggi ienep muodugattja sjaddat ja ållesvuohta galggá buorebun sjaddat, ja sihke skåvllåæjgáda ja fáladiddje skåvlå galggi vuoroduvvat.KD galggá aktan AID ja Sámedikkijn álgadit prosjevtav sáme ieddnegiellaanalfabetisma birra.
+Prosjækta galggá ierit ietján guoradallat galles dákkir fálaldagáv sihti.
+Ráddidus ájggu joarkket skåvllåaktisasjbargov rijkkarájáj rastá sáme guovlojn.KD galggá 2008 gidá, såbadit Sámedikkijn ja nammadit barggojuohkusav mij galggá sáme oahpponævo plánav dahkat vuodoåhpadusá hárráj.
+Juogos galggá árvustallat dåhkki gus ienep oahpponævojt jårggålit ja hiebadit Máhttolåpptim-Sáme sisadnuj.
+Juogos galggá aj gæhttjalit fáhkabirrasijt måvtåstuhttet ienep sáme oahpponævojt buvtadit.
+Galggi aj Sámedikke strategalasj oahpponævvoplánav tjadádit.
+Departemennta galggá aktan Sámedikkijn lagábuv gæhttjat gåktu oahpponævoj doarjjaårnik le doajmmam, ja gåktu dav máhttá buoredit.
+Departemennta galggá guoradallat makkir sáme oahpponævo gávnnuji, juogu de prienntidum jali digitála.
+Sierra næhttabájkke sáme oahpponævojda galggá ásaduvvat utdanning.no næhttabájken.
+St.died.
+28 Sámepolitihkka: Giellabarggo le viehka ájnas mánájgárdijda, ja sáme mánájda le buorre giellamåvtåstuhttem mij árrat álggá ájnas jus galggá sámegielav åvddånahttet ja bisodit.
+Sierraláhkáj le ájnas julev- ja oarjjelsámeguovlojt vuorodit danen gå dåppe le gielan rasjes dille.
+Ájn le åbbå stuorra hásstalus gávnnat mánájgárddebarggijt sámegiela máhtudagáj.
+Mij pedagogalasj barggijda guosská, le sáme mánájgárdijn guovtegerdak hásstalus: Åbbålattjat le gássjelis åvddåskåvllååhpadiddjijt åttjudit ja sierraláhkáj sámegiela máhtudagáv.
+Sæmmi båttå le ájnas bisodit barggijt gudi juo mánájgárden barggi.
+Sierralágásj dárbbo le sámegielak barggijda oarjjel- ja julevsáme guovlon.
+Sæmmi le dille aj moatten suohkanin Sis-Finmárko ålggolin.
+Sámedikken le juo 2002 rájes årrum sierra stipænndaårnik åvddåskåvllååhpadiddjijda ja åhpadiddjijda, duola dagu oahpponævvopedagogihkan ja gielan.
+Ierit ietján le stipennda vatteduvvam åvddåskåvllååhpadiddjijda gudi li julevsámegielav låhkåm.
+Hásstalus le ælla vuojga åhttse ja dåssju muhtem gallegattja sijás ållidi juollodimævtojt.Prosjevta diedádus sisadná duola dagu skåvllå- ja åhpadusgatjálvisájt, sijdda ja fámillja, asstoájgge, media, oassálasstem ja mierredibme ja almasjrievtesvuoda.
+Mánájoahttse le nuorttasáme guovlov vuorodam gå li sáme nuorajt ságájdahttám.
+Mánájoahttse gal dættot diedádusán ahte sij diehti da hásstalusá ma li nuorttasáme mánájn li ájn tjielggasabbo oarjjel- ja julevsáme mánájn.
+Danen galggá prosjekta joarkeduvvat gájka sáme mánájda, ij dåssju nuorttasámijda.
+Gå galggá julevsámegielav nannit ja åvddånahttet de julevsámegielaga ietja hæhttuji ienemusát dahkat.
+Árran mánájgárdenis ja julevsáme åhpadime baktu le læhkám ájnas gå julevsámegiella guovlon le nannidum.
+Ájluovta skåvlå barggo aktan ietjá skåvlåj julevsáme guovlon ja Divtasvuona suohkanijn le ájnas vuodo julevsáme giela boahtteájggáj.
+Duodden li ájnegis ulmutja gudi li barggam julevsáme bájkátjav Måskev bisodit ja åvddånahttet ájnas bargov dahkam váj ielle julevsáme giellabirás le suodjaluvvam.Julevsáme giellaåhpadus le ájnnasamos dåjmaj gaskan jus galggá gielav bisodit ja åvddånahttet.
+Danen lev ávon gå Divtasvuona suohkan ja Sámedigge dálla li sjiehtadallamin julevsáme oahpponævoj åvddånahttema birra.
+Ja buorre le aj gå Fylkkamánne Nordlándan le oadtjum åvdåsvásstádusáv julevsáme åhpadusás.Sámegiela doajmmaplánan sihtá ráddidus aj julevsáme gielav nannit.
+Sámedigge, guoskavasj suohkana ja fylkkasuohkana ja iehtjáda gåhtjoduvvi dán bargguj oassálasstet.Ráddidus le 2004 rájes ruhtadam nuortta- ja julevsámegiela duollatjállemprográmmav.
+Vuostasj vattos bådij javllamánon jagen 2007.
+AID le juollodam 1 mll.
+Kråvnå dási jahkáj 2008.
+Ålles duollatjállemprográmma nuortta- ja julevsámegiellaj ålliduvvá 2008-2010.
+2008 rájes lip aj oarjjelsámegiela duollatjállemprográmmajn barggám.AID galggá bærrájgæhttjam ahte gávnnuji oarjjel- ja julevsámegiela tevsta regjeringen.no næhttabájken.Máhttolåpptima oahppoplána gávnnuji nuorttasámegiellaj ja julevsámegiellaj ja jårggåluvvi dálla julev- ja oarjjelsámegiellaj.
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Pressesenter / Preassadieđáhusat / Juolludeamit sámi ulbmiliidda
+Ráđđehus árvala juolludit oktiibuot 843 miljovnna kruvnnu sámi ulbmiliidda 2012.
+Dat lea sullii 17 miljovnna kruvnno eanet go diibmá.
+Jagi 2012 Sámediggi hálddaša 371 miljovnna kruvnno, maid sierra departemeanttat juolludit, ja dat lea sullii 11 miljovnna kruvnno eanet go 2011.
+- Ráđđehus lea maŋimuš golbma jagi juolludan oktiibuot 23 miljovnna kruvnno eanet sámegiela ovddideapmái Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeantta bušeahtas.
+Sámediggái leat juolludan 12 miljovnna kruvnno eanet 2008 rájes, go das lea mávssolaš rolla sámegielaid nannemis.
+Mun lean duhtavaš, go Sámediggái sirdet vel 1 miljovnna kruvnno 2012, stáhtaráđđi Rigmor Aasrud dadjala.
+Ráđđehus lea 2012 bušeahttaárvalusastis evttohan juolludit 5,246 miljovnna kruvnno Divvun-prošektii, 1 miljovnna kruvnno Sámediggái sámi nuoraid diehtojuohkimii ja sámegielaid nannemii ja 9,446 miljovnna kruvnno sámegielaid nannema doarjjaortnegii.
+Divvun-prošeavttas leat earret eará ovddidan stávvaljuohkin- ja riektačállinreaiddu davvi-, julev- ja máttasámegillii ja digitála pedagogalaš reaidduid.
+Ođđaáigásaš giellateknologiija dárbbašuvvo, vai sámegielat ceavzzášedje geavahangiellan dálá servodagas.
+2012 lea vuosttaš jahki, go Tromssa universitehta doaimmaha Divvun-prošeavtta ollásit.
+Jahkái 2012 árvalit juolludit 233,650 miljovnna kruvnno Sámediggái Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeantta bušeahtas.
+Dan lassin lea geavahanláhkai vuoitu, mii juohke jagi čoaggana sámeálbmotfoanddas.
+Kulturdepartemeantta bušeahtas árvalit juolludit 70,4 miljovnna kruvnno Sámediggái 2012 kulturdoaimmaide.
+Dat lea 3 miljovnna eanet go 2011.
+Sámediggái juolluduvvo de kulturdoaimmaide badjel 38 miljovnna eanet go 2005.
+Leat maid árvalan doarjut sámi áviissaid 23,4 miljovnnain kruvnnuin.
+Doarjaga juolludit sámi áviissaid buvttadeapmái ja julevsámi ja máttasámi áviisasiidduid buvttadeapmái.
+Sámi áviissaid doarjja lea lassánan badjel 10 miljovnna kruvnno 2005 rájes.
+Reerenasse raereste ållesth 843 millijovnh kråvnah dåarjodh saemien aamhtesidie jaepien 2012, akte lissiehtasse ovrehte 17 millijovnh kråvnine.
+Jaepien 2012 dle Saemiedigkie sæjhta dåarjoeh reeredh ovmessie departementijste ovrehte 371 millijovnh kråvnine, akte lissiehtasse medtie 11 millijovnh kråvnine jaepien 2011 raejeste.
+- Reerenasse lea dej minngemes golme jaepiej aktem lissiehtassem hokseme ållesth 23 millijovnh kråvnine saemien gïelide Orrestehteme-, reereme- jïh gærhkoedepartemen budsjedten bijjelen.
+Dehtie lissiehtasseste Saemiedægkan mænngan 2008, dle 12 millijovnh kråvnah buerkiestamme dejnie Saemiedigkien vihkeles råålline juktie saemien gïeligujmie barkedh.
+Manne madtjeles ihke Saemiedigkie 1 milljovnh kråvnah vielie åådtje jaepien 2012, staateraerije Rigmor Aasrud jeahta.
+Reerenasse lea sov budsjedteraeriestimmesne jaapan 2012, aktem dåarjoem raeriestamme 5,246 millijovnh kråvnine Divvun-prosjektese, 1 millijovnh kråvnah Saemiedigkien barkose juktie saemien noerh bievnedh jïh saemien gïeligujmie barkedh, jïh 9,446 millijovnh kråvnah dan dåarjoeøørnegasse juktie saemien gïelh nænnoestidh.
+Divvun gaskem jeatjah staavadimmiegïehtjedimmiem jïh staeriedimmieprogrammem evtiedamme noerhte-, julev-jïh åarjelsaemien, jïh digitaale pedagogijen dïrregh.
+Daaj baaletje gïeleteknologije akte krieveme jis saemien gïelh edtjieh maehtedh åtnoegïeline jieledh guhkiebasse daan beajjetje siebriedahkesne.
+Jaepien 2012 dïhte voestes jaepie gosse ellies tijjen Divvunine barka Romsen Universiteetesne.
+Jaapan 2012 dle raereste 233,650 millijovnh kråvnah dåarjojne Saemiedægkan, Orrestehteme-, reereme- jih gærhkoedepartementen budsjedten bijjelen.
+Lissine dïhte fierhten jaepien dïeneste båata Saemiealmetji foenteste.
+Kultuvredepartementen budsjedten bijjelen dle raereste 70,4 millijovnh kråvnah Saemiedægkan dåarjodh, mah edtjieh kultuvreaamhtesidie årrodh jaepien 2012, akte lissiehtasse 3 millijovnh kråvnine jaepien 2011 raejeste.
+Dïhte dåarjoe Saemiedægkan mij edtja kultuvreaamhtesidie årrodh lea læssanamme bijjelen 38 millijovnh kråvnajgujmie mænngan 2005.
+Aaj raeriestamme aktem dåarjoem saemien plaeride 23,4 millijovnh kråvnine.
+Dåarjoe dorjemassese saemien plaeride jåhta, jïh dorjemassese julevsaemien jïh åarjelsaemien plaeriesæjrojde.
+Mænngan 2005 dle dïhte dåarjoe saemien plaeride læssanamme bijjelen 10 millijovnh kråvnajgujmie.
+Sáme dåjmaj juollodibme jahkáj 2012 le tjoahkkáj 843 millijåvnå, 17 millijåvnå lassánibme.
+Jagen 2012 háldat Sámedigge 371 millijåvnå moatte departementaj juollodimij baktu, sulle 11 millijåvnå lassánibme jages 2011.
+- Ráddidus le gålmmå maŋemus jagijt lasedam sámegiela doarjjagav 23 millijåvnåj Ådåstuhttem-, háldadus- ja girkkodepartementa budsjehta baktu.
+Sámedikke juollodimij lasedibme 2008 rájes li 12 millijåvnå boahtám Sámedikke ájnas rolla diehti sámegielaj åvddånime bargon.
+Duodalasj lev gå Sámedigge oadtju duodde millijåvnåv 2012 jahkáj, javllá stáhttaráde Rigmor Aasrud.
+Ráddidus le 2012 budsjehttaoajvvádusánis oajvvadam 5,246 millijåvnå kråvnå juollodimev Divvun-prosjektaj, 1 millijåvnnå kråvnå Sámedikke bargguj sáme nuoraj diehtojuohkemij ja sámegielaj bargguj ja 9,446 millijåvnå kråvnå doarjjaårnigij mij galggá sámegielav nannit.
+Divvun le ierit ietján åvddånahttám duollatjállemdárkastusáv ja korrektuvrraprográmmav nuortta- julev- ja oarjjelsámegiellaj ja digitála pedagogalasj vædtsagijt.
+Ådåájggásasj giellateknologija le ækton jus sámegiella galggá adnogiellan bissot udnásj sebrudagán.
+2012 jahke le vuostasj jahke gå Divvun le ålles dåjman Tråmså universitehtan.
+2012 jahkáj oajvvaduvvá 233,650 millijåvnå kråvnå Sámediggáj Ådåstuhttem- háldadus- ja girkkodepartementa budsjehta baktu.
+Duodden boahtá jahkásasj buvtadus Sámeálmmuga fåndas.
+Kultuvrradepartementa budsjehta badjel oajvvaduvvá juollodit 70,4 millijåvnå kråvnå Sámediggáj kultuvrradåjmajda 2012 jahkáj, 3 millijåvnå kråvnå lasedibme 2011 rájes.
+Sámedikke kultuvrradåjmaj juollodibme le navti laseduvvam badjel 38 millijåvnåj 2005 rájes.
+Oajvvaduvvam le aj 23,4 millijåvnå doarjjan sáme avijsajda.
+Doarjja galggá sáme avijsaj buvtadibmáj ja avijssabielij buvtadibmáj julev- ja oarjjelsámegiellaj.
+2005 rájes le doarjja sáme avijsajda lasedum badjel 10 millijåvnå kråvnåj.
+Suodjalimminisstar Anne-Grete Strøm-Erichsen manná Kabulis ådåsmuhtedum gåvåj suv 11. guossidimes Afghanistanan.
+Sunji le læhkám geldulasjvuohta gæhttjat åvddånahttemav dat rájes gå lij danna gålmmå jage dát rájes.
+Guossidimen iejvvijga såj suodjalimåjvijn Harald Sunde afghanalasj ja vuona fuovav, sáhkadijga moadda oajvemus politihkkárij, nissunparlamentáralattja ja ISAFa oajvemusájt.
+- Muv oajvvegåvvå le ássje doajmmi buorebujt ja ulmutja li ienep måvtuga, javllá Strøm-Erichsen.
+- Valla sæmmi båttå gå guláv buorre subttsasijt, de aj oattjov vuojnnet li vilá hásstalusá.
+Suodjalimoajvve dættot sån vállji duosstot dajt mielludahtte signálajt ma båhti, valla dádjat vilá ållu vájllu åvddål lánnda le stuoves.
+Iejvvijga CRUavAkta dajs buorre subttsasijs le Kabula sierrabulkkejuogos, Crisis Response Unit (CRU), gejda vuona tjiehppesoldáhta rádijt vaddi.
+Juohkusa ådå oajvve, major Khoshhal Sadat rámmpot vuona ratjástimev ja subtsastij vuonarijkaga ålov barggi aktan afghanalasj guojmmebarggij.
+Sadat dættot fuova máhtudagáv, dåbmarisvuodav ja dádjadusáv afghanalasj dilijs.
+Dá åhpaduvvi vuona tjiehppefuovajs.
+- Sadat tjielggasit javlaj vuona ratjástibme vaddá ålov CRUa máhtukvuohtaj buorebuv Kabula oaggásvuodav bisodit, javllá suodjalimminisstar.
+- Vuona tjiehppefuova galggi vuostatjin liehket jagev 2013.
+ISAFa ålles dárbbo jahkáj 2014 ij le tjielggidum.
+De vierttip árvustallat jus soajttá guhkedimev gå le muddo, javllá Strøm-Erichsen.
+Nissuna guovdátjinSuodjalimminisstarin lij buorre tjåhkanibme guokta parlamentáralattjaj, Shukria Barakzai ja Najia Zewari, aktan nissunåvdåstiddjijn Hasina Sagi.
+- Sijá histåvrå ja åtsådallama vájkkudi muv ja li ájnnasa, javllá Strøm-Erichsen.
+Nissunij roalla Afghanistanan viertti vilá guovdátjin liehket.
+Dá nissuna e hiejte, juska ienep næjtso skåvlåv vádtsi, binnep máná jábmi bajássjaddamin buorep varresvuodafálaldagá diehti, binnep iedne jábmi riegádahttemijn, ja nissunij riektá li åvddånahteduvvam dan diehti.
+Sij subtsasti vilá ållo viertti dagáduvvat vaj nissuna divna dásijn galggi muossádit rievddadimev, ja mån doarjodav sijá ratjástimev rievddadimev åttjudittjat, javllá suodjalimminisstar.
+Politihkalasj signálaSuodjaliminisstar iejvvij moadda politihkkárijt, duola dagu suodjalimminisstarav Bismullah Khan Mohammadiav ja sadjásasj sisrijkaminisstarav.
+Sån ådåsmahteduváj ásadimijn afghanalasj oaggásfuovas ja afghanalasj politijajn, ja makkir hásstalusá ma li vilá.
+- Oadtjuv aj signálajt jus máhtti liehket gárvvása ålles åvdåsvásstádusáv váldátjit Afghanistanan jage 2014 maŋŋela.
+Muv dádjadus le dát le juoga majt afghanalattja ålov sávvi, valla sihti aj viehkev åhpadimijn ja rádevaddemijn åvddålijguovlluj, javllá suodjalimminisstar.
+ISAFa oajvvekontåvrån Kabulan, iejvvijga suodjalimminisstar ja suodjalimoajvve oajvemusájt, åvdåstuvvam Nato SCRas, Maurits Jochems ja DCOMISAF generálajn Nick P. Carter.
+Oattjojga árvustallamav oaggásvuoda dile birra Afghanistanan, ja aj transisjonsprosessas mij le jådon 2014 maŋegæhtjáj.
+- Tjielggasit Afghanistanan li stuorra hásstalusá.
+Dá e galla máhte tjoavdeduvvat dåssju doarrodievnujn aktu, ja afghanalattja vierttiji iesj gávnnat tjoavddusijt afghanalasj gássjelisvuodajda.
+Dåssju politihkalasj tjoavdos máhttá ráfev vaddet mij bissu, ja dav tjoavddusav vierttiji afghanalattja iesj gávnnat.
+Siján le vilá ållo barggo, javllá Strøm-Erichsen.
+Guhkesájggásasj guojmmevuohta- Oadtjum lev buorre dádjadusáv hásstalusájs majt da moadda oassálasste vuojnni Afghanistanan åvddålijguovlluj.
+Divna guorrasi ájnnasamos le afghanalasj álmmugav suodjalit, ganugit stuojmmeværmádagájt, åvddånahttet ANSFav vaj galggi máhttet åvdåsvásstádusáv válldet oaggásvuodas, ja aj doarjodit åvddånahttemav afghanalasj institusjåvnåjs.
+Jienastibme jagen 2014 sjaddá ájnas mærkkabiejvve Afghanistadnaj, ja vuoset máhttelisvuodav joarkke stuoves sebrudakåvddånahttemij, oaggásvuohtaj ja sosiálalasj åvddånahttemij, javllá sån.
+- Vuona bieles le læhkám ájnas dættodit sjaddá vilá nanos viehkke Afghanistanan åvddålijguovlluj.
+Mån dættodiv Vuonarijkka sjaddá ekonomalattjat doarjodit desik afghanalasj oaggásvuodafuovajda (ANSF) ja sivijla viehkijn gitta 2017.
+Vuonarijkka le guhkesájggásasj guojmme.
+Dát buoragit vuosstájváldeduváj, hæjttá suodjalimminisstar Anne-Grete Strøm-Erichsen.
+Suodjalusdepartemeantta, Myntgata 1.
+8126 Dep., N-0032 OsloE-poastta:
+DoajmmaGájka lågo 1000-kråvnågin
+Mærrádus 2012
+Rievddam
+Oajvvadus 2013
+Internasjonalt samisk filmsenter
+Kainun institutti - Kvensk institutt
+Museene for kystkultur og gjenreisning i Finnmark
+Scene Finnmark
+Varanger Museum
+Verdensarvsenter for bergkunst - Alta Museum
+Scene Finnmark oajvvadusá milta 0,5 millijåvnå kråvnå lasedimev - 2 millijåvnnåj 2013 jahkáj.
+Várjjat Musea doarjja laseduvvá oajvvadusá milta 1 millijåvnå kråvnåjn váj 2013 doarjja sjaddá 9,1 millijåvnå kråvnå.
+Lasedibme galggá ierit ietján mannat tsiekkadussuodjalibmáj ja doajmmaj.
+Oajvvaduvvá 0,28 millijåvnå lasedibme Rijkajgasskasasj sáme filmmaguovdátjij (ISF).
+ISF:an le nasjonála stáhtus danen gå guovdátja bargo ulmmejuogos le filmmadahkke lándav miehtáj (ja Nuorttarijkan aj).
+Doajmma Gájka lågo li 1000-kråvnågin
+Festspillene i Nord-Norge (FINN)
+Filmcamp
+Hålogaland Teater
+Midt-Troms Museum
+Nordnorsk filmsenter
+Nordnorsk Kunstmuseum
+Nord-Troms Museum
+Perspektivet Museum
+Riddu Riddu
+Sør-Troms museum
+Hålogaland Teatera doarjja lassán oajvvadusá milta 2,1 millijåvnå kråvnåj gitta 45,8 millijåvnå kråvnåjda 2013:n. Lasedimes li 0,7 millijåvnå kråvnå vuodoláhkaávvudallamijda tjanádum.
+Riddu Riddu-festiválla oadtju 0,5 millijåvnå kråvnå lasedimev dårjan - tjoahkkáj 2,1 millijåvnå kråvnå 2013:n.
+Nord-Troms Museum doarjja le oajvvadum lasedum 0,9 millijåvnå kråvnåj ma ierit ietján galggi mannat jåhtemij ådå kultuvrraviessuj Nuorttarájsan.
+Ráđđehus árvala oktiibuot 114,9 miljovnna ruvnno lassáneami lávdedáidda ulbmiliidda.
+Jagi 2013 bušeahtaárvalusas lea oppalaš juolludeapmi lávdedáidagii lagabui 1,9 miljárdda ruvnno.
+16,1 miljovnna ruvnno oppalaš lassáneapmi galgá adnot nationála teáhteriidda Nationálateáhterii, Norgga Teáhterii ja Nationála lávdái.
+7 miljovnna ruvnno sturrosaš lassáneamis Nationálateáhterii de 1,5 miljovnna ruvdno ráddjejuvvo goluide ođđa teáhtervistti čielggadeapmái.
+Guovllu- ja riikkaoasseteáhterat ožžot 22,7 miljovnna ruvnno lassáneami.
+Juolludeamit Norgga Opera & Balehttii lassánit 48,5 miljovnna ruvnnuin.
+25 miljovnna ruvnno leat ráddjejuvvon fitnodaga ekonomiija nannemii.
+Eará bistevaš doaimmat ožžot 11,6 miljovnna ruvnno lassáneami.
+Dát guoská earret eará:
+4,8 miljovnna ruvnno lassáneapmi biire- ja guovlooperaide:
+Lávdedáidda ortnegat Norgga kulturráđis oažžu 6,2 miljovnna ruvnno lassáneami.
+5 miljovnna dáin ruđaid várrejuvvo dánsii.
+Nu lea oppalaš lassáneapmi boahtte jahkái dánsunsuorgái 12 miljovnna ruvnno.
+Lassáneapmi galgá earret eará adnot:
+Reerenasse aktem tjåenghkies lissiehtimmiem 114,9 millijovnh kråvnine raereste scenetjeahpoeåssjelidie.
+Budsjedteraeriestimmesne jaapan 2013 dle tjåenghkies dåarjoe scenetjeahpose mahte 1,9 millijardh kråvnah.
+Akte tjåenghkies lissiehtimmie 16,1 millijovnh kråvnine jåhta dejtie nasjovnale teateridie Nationaltheateret, Det Norske Teatret jïh Den Nationale Scene.
+1,5 millijovnh kråvnah lissiehtimmeste 7 millijovnh kråvnine Nationaltheaterasse, maaksojde juhtieh mah leah ektiedamme salkehtæmman aktede orre gåeteste.
+Regijovne - jïh laantebielieteaterh aktem lissiehtimmiem åadtjoeh 22,7 millijovnh kråvnine.
+Dåarjoe Den Norske Opera & Ballett'se læssene 48,5 millijovnh kråvnajgujmie.
+25 millijovnh kråvnah leah sjïerelaakan mïerhkeme juktie ekonomijem sïelskesne nænnoestidh.
+Jeatjah ihkuve råajvarimmieh aktem lissiehtimmiem åadtjoeh 11,6 millijovnh kråvnine.
+Dej gaskem lea:
+Akte lissiehtimmie 4,8 millijovnh kråvnine regijovne- jïh dajveopera'se jåhta:
+Öörnegh scenetjeahpose Nöörjen kultuvreraeresne aktem lissiehtimmiem åadtjoeh 6,2 millijovnh kråvnine.
+5 millijovnh daejstie leah daanhtsose.
+Dannasinie dle daate ållesth lissiehtimmie daanhtsose mubpien jaepien 12 millijovnh kråvnah.
+Lissiehtimmie gaskem jeatjah jåhta:
+Ráddidus oajvvat tjoahkkáj 114,9 millijåvnå kråvnå lasedibmen siednadájddaj.
+2013 budsjæhttaoajvvadusán le ålles juollodibme siednadájddaj vargga 1,9 millijárda kråvnå.
+Tjoahkkidum lasedibme 16,1 milliåvnå kråvnå manni nasjonála teahterijda Nationaltheatret, Det Norske Teatret ja Den Nationale Scene.
+1,5 milliåvnå 7 milliåvnå kråvnåjs Nationaltheatrij galggi mannat gålojda ådå tsiekkadusáv guoradalátjit.
+Guovllo- ja rijkkaoasseteahtera oadtju 22,7 millijåvnå ienep.
+Ietjá stuoves dåjma oadtju 11,6 millijåvnå duodden.
+Dáj gaskan li:
+4,8 millijåvnå kråvnå lasedibme guovllo- ja bájkkeoperájda:
+Vuona kulturfonda siednadájda årniga oadtju 6,2 millijåvnå kråvnå lassen.5 milliåvnå dájs dánssaj manni.
+Navti le ålles lasedibme dánssimij boahtte jage 12 millijåvnå kråvnå.
+Lasedibme le duola dagu:
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Preassaguovddáš / Preassadieđáhusat / Lihkku beivviin - læhkoeh biejjine - vuorbbe biejvijn!
+Preassadieđáhus, 06.02.2012
+- Otne, guovvamánu 6.beaivve lea Sámi álbmotbeaivi, ja mun háliidan buot sápmelaččaide sávvat lihku beivviin, cealká stáhtaministtar Jens Stoltenberg.
+Miehtá min riikka ja Ruoŧa, Suoma ja Ruošša sápmelaččaid gaskkas ávvuduvvo Sámi álbmotbeaivi iešguđetge láhkai.
+Muhto beaivvi eai ávvut šat dušše sápmelaččat, earret eará geavahit olu skuvllat ja mánáidgárddit dán beaivvi oahpásmuvvat sámi kultuvrrain.
+Soapmásiin lea sámi kultuvra maiddái fáddán olles dán vahku.
+-Dát lea dehálaš beaivi sápmelaččaide, beaivi mii čalmmustahttá sámi oktavuođa ja sámi gullevašvuođa.
+Lea somá oaidnit ahte dát beaivi ávvuduvvo iešguđetlágan doaluiguin olu guovlluin miehtá riikka, maiddái guovlluin gos sámivuohta beaivválaččat ii leat nu oidnosis.
+Dát lea mielde dahkamin dán beaivvi hui erenoamážin midjiide buohkaide, dadjá sámeministtar Rigmor Aasrud.
+Sámi álbmotbeaivi lea čalmmustuvvon daid njealji riikkain gos sápmelaččat orrot jagi 1993 rájes.
+Beaivi dohkkehuvvui virggálaš leavgabeaivin Norggas jagi 2004, ja olu almmolaš ásahusat levgejit sihke sámi ja norgga leavggain.
+Dán jagi levge ráđđehus sámi leavggain Stáhtaministara kantuvrra olggobealde Akershus latnis.
+Beaivi ávvuduvvo maiddái doaluiguin siskkáldasat departemeantasearvevuođas.
+- Daan biejjien, goevten 6.b.
+lea saemiej åålmegebiejjie, jïh mannne sïjhtem gaajhkh saemieh biejjine læhkoehtidh, staateministere Jens Stoltenberg jeahta.
+Abpe laante Saemiej åålmegebiejjiem joekehtslaakan heevehte, jïh aaj saemieh dovne Sveerjesne, Såevmesne jïh Russlaante.
+Men daelie eah leah vielie ajve saemieh mah biejjiem heevehtieh, gaskem jeatjah dle gellie skuvlh jïh maanagierth daam biejjiem nåhtadieh juktie saemien kultuvrine åahpenidh.
+Naaken dejstie aaj saemien kultuvrem aamhtesinie utnieh abpe våhkoem.
+- Daate akte vihkeles biejjie saemide, akte biejjie mij dam saemien ektievoetem våajnoes dorje aaj saemieh gaskemsh.
+Manne geerjene vuejnedh daate biejjie gellie såarhts öörnedimmieh åtna gellene lehkesne laantesne, aaj desnie gusnie dïhte saemien ij leah dan våajnoes biejjieladtje.
+Daate daam biejjiem vielie sjïere gaajhkesidie dorje, saemieministere Rigmor Aasrud jeahta.
+Saemiej åålmegebiejjiem heevehtamme dejnie njieljie laantine gusnie saemieh årroeh mænngan 1993.
+Jaepien 2004 biejjie byögkeles saevegebiejjine sjïdti Nöörjesne, jïh gelline byögkeles gåetine dle saemien saevegem bijjiedieh dejnie nöörjen saeveginie ektine.
+Daan jaepien dle reerenasse dam saemien saevegem bijjede Staateministeren kontovren uvte Akershus festningesne.
+Departementen ektievoete aaj biejjiem heevehte aktine sisnjelds öörnedimmine.
+- Uddni, guovvamáno 6. biejve, le Sámij álmmukbiejvve, ja sávav gájkajda sámijda vuorbbe biejvijn, javllá stáhtaminisstar Jens Stoltenberg.
+Sámij álmmukbiejvve ávvudaláduvvá moatte láhkáj ja sámij gaskan Svierigin, Suoman ja Ruossjan.
+Valla ælla dåssju sáme gudi biejvev ávvudi, vuojnnep moadda mánájgárde ja skåvlå dáv biejvev adni sáme kultuvrraj dåbdijdit.
+Muhtemijn le sáme kultvrra tiebmán ålles vahko.
+- Dát le ájnas biejvve sámijda, biejvve gå sáme aktijvuodav ja sáme gullevasjvuodav ávvudallá.
+Ávon lev gå vuojnáv moatte láhkáj biejvev ávvudalli lándav miehtáj, aj dakkir bájkijn gånnå sámevuohta ij bæjválattjat vuojnnu.
+Navti sjaddá biejvve sierralágásj midjij gájkajda, javll�� sámeminisstar Rigmor Aasrud.
+Sámij álmmukbiejvev li ávvudallam dajn nieljijn lándajn gånnå sáme årru 1993 rájes.
+Biejvve almulasj slávggábiejvven sjattaj Vuonan jagen 2004 ja moadda almulasj tsiekkadusájn sáme slávgájn slávggiji aktan vuona slávgájn.
+Dán jage ráddidus sáme slávgájn slávggi Stáhtaminisstara kontåvrån Akershus laddnen.
+Departementa aktan aj biejvev ávvudalli sisŋeldis ásadime baktu.
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Pressesenter / Pressemeldinger / Lihkku beivviin, buot sámit!
+- Sámi álbmot beaivi - guovvamánu 6. beaivi - lea dehálaš beaivi sápmelaččaide.
+Go beaivi ávvuduvvo nu ollu báikkiin riikkas dagaha ahte sámi kultuvrra eanet boahtá oidnosii almmolašvuođas, dadjá ođđa sámeministtar Rigmor Aasrud.
+Maŋŋil golggotmánu ráđđehusmolsuma de ovddasvástádus sámepolitihka ektui sirdojuvvui Bargo- ja searvadahttindepartemeantas ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartementii, mas Rigmor Aasrud lea ovddasvástideaddji stáhtaráđđi.
+- Sámi álbmotbeaivvi lea lunddolaš geassit ovdan ráđđehusa sámepolitihka vuolggasaji, namalassii dat ahte sápmelaččain ja dážain lea seamma riekti ovdánahttit gielaset ja kultuvrraset.
+Sámegiela doaibmaplána ovddiduvvui diibmá, ja dan čuovvoleapmi jotkojuvvo olles leahtuin, mas earenoamážit áŋgiruššat seailluheames ja ovdánahttimis smávit sámi gielaid, dadjá sámeministtar.
+Aasrud lea aitto máhccan maŋŋil mátkkošteami Finnmárkkus.
+Mátki oktavuođas gallestalle e.e.
+Sámedikki ja moanaid eará sámi ásahusaid.
+Jur ovdal sámi álbmotbeaivvi son galledii Oslo sámi mánáidgárddi vásiheames movt sii ávvudit álbmotbeaivvi.
+Sámi álbmotbeaivi lea ávvuduvvon Norggas, Ruoŧas, Suomas ja Ruoššas 1993 rájes.
+Sámi álbmotbeaivi šattai almmolaš levgenbeaivin Norggas jagi 2004's.
+- Lihkku beivviin!
+- Saemiej åålmegebiejjie - goevten 6.b.
+- lea akte vihkeles biejjie saemide.
+Juktie veehte stuerebe bielieh laanteste biejjiem heevehtieh, dellie dïhte saemien kultuvre vielies vååjnoes sjædta byøgkelesvoetesne, orre saemieministere Rigmor Aasrud jeahta.
+Mænngan reerenassem molsi rihkeden, dellie dam diedtem saemiepolitihkese Barkoe-jïh ektiedimmiedepartementeste sertiestamme Orrestehtemen-, reeremen- jïh gærhkoedepartementese, gusnie Rigmor Aasrud lea reerije staateraerije.
+- Saemiej åålmegebiejjien lea iemie reerenassen åssjaldahkh saemiepolitihken bïjre åvtese buektedh, gidtjh saemieh jïh laedtieh seamma reaktam utnieh sijjen gïelem jïh kultuvrem evtiedidh.
+Dæjman dle dahkoesoejkesjem saemien gïelide bøøkti, jïh dïhte barkoe dam dåarjelidh sæjhta jåarhkedh, jïh edtja joekoen barkedh dejtie smaave gïelide gorredidh jïh evtiedidh, saemieministere jeahta.
+Aasrud aadtjen bååstede båateme aktede fealadimmeste Finnmarhkesne.
+Fealadimmesne gaskem jeatjebem Saemiedigkiem jïh jïenebh jeatjah saemien institusjovnh vaaksjoeji.
+Saemiej åålmegebiejjien åvtelen saemien maanagiertem Oslosne vaaksjoeji, edtja vuejnedh guktie dah biejjiem heevehtin.
+Nøørjesne, Sveerjesne, Såevmesne jïh Russlaantesne saemiej åålmegebiejjiem heevehtamme mænngan jaepien 1993.
+Nøørjesne biejjie byøgkeles saevegebiejjine sjïdti jaepien 2004.
+-Læhkoeh biejjine!
+- Sámij álmmukbiejvve - guovvamáno 6. biejvve - le ájnas biejvve sámijda.
+Gå biejvve ávvudaláduvvá vijddásappot lándan de sáme kultuvrra almulasjvuodan vuojnnusij låggŋiduvvá, javllá ådå sámeminisstar Rigmor Aasrud.
+Gå ådå ráddidus gålgådismánon válljiduváj de jådeduváj sámepolitihka åvdåsvásstádus Barggo- ja sebradahttemdepartementas Ådåstuhttem-, háldadim- ja girkkodepartemenntaj, Rigmor Aasrud vásstediddje stáhttaráden.
+- Sámij álmmukbiejve le luondulasj ráddidusá sámepolitihka vuodov åvddån giesset, namálattjat sámijn ja dáttjajn le sæmmi riektá ietjaska gielav ja kultuvrav åvddånahttet.
+Sámegiela doajmmapládna dijmmá gárveduváj, ja dán plána barggo ållåsit joarkká, sierraláhkáj galggap vuorodit smáv sámegielajt bisodit ja åvddånahttet, javllá sámeminisstar.
+Aasrud le áttjak máhttsam manos Finnmárkon.
+Manon duola dagu Sámedikkev ja moadda ietjá sáme ásadusájt guossidij.
+Sámij álmmukbiejve åvddåla guossidij sáme mánájgárdev Oslon gehtjatjit gåk dal dåppe biejvev ávvudalli.
+Sámij álmmukbiejvve le Vuonan, Svierigin, Suoman ja Ruossjan ávvudaládum 1993 jage rájes.
+Jagen 2004 sjattaj biejvve almulasj slávggábiejvven Vuonan.
+- Vuorbbe biejvijn!
+Digitaliserenprográmmas, mii almmuhuvvui cuoŋománus, ráđđehus dieđihii ahte lea áigumuš garrasit vuoruhit digitaliserema hálddahusas.
+Ráđđehusa váldoáigumuš lea digitála vuogi mielde gulahallat ássiiguin ja ealáhusaiguin.
+Digitaliserenprográmma áigumušaid vuođul de ráđđehus 2013 stáhtabušeahtas árvala viiddis digitaliserendoaibmabijuid.
+- Ráđđehus áigu viidát ja garrasit vuoruhit DGT.
+Dál mii čájehat ahte mii čuovvolat digitaliserenprográmma áigumušaid dehálaš DGT-vuoruhemiiguin olles hálddahusas, dadjá ođasmahttinministtar Rigmor Aasrud.
+Ráđđehus lea earenoamážit vuoruhan áŋgiruššamiid NAV, politiija- ja justissuorggis ja dearvvašvuođa- ja fuolahussuorggis.
+Juolludeamit dagahit máŋggaid ođđa bálvalusaid ássiide.
+NAV galgá earret eará ovdánahttit máŋga iešhálddašanbálvalusaid ja ođđa čovdosiid buot stáhtalaš doarjjasurggiin, earret penšuvdnasuorggis gos juo leat álggahuvvon ođđa vierut ja vuogádatčovdosat.
+Nationála dearvvašvuođa uskkádagas www.helsenorge.no galget maiddái sajáiduvvon máŋga ja buoret čovdosat maid bakte ieš sáhttá háhkat veahki ja bálvalusaid.
+Ráđđehus árvala maiddái juolludemiid dehálaš oktasaščovdosiidda.
+Altinn galget stáđásmahttit ja viidáset ovdánahttit.
+Das galgá ásahuvvot elektrovnnalaš gulahallan bargoaddin (EDAG).
+EDAG galgá dagahit ahte bargoaddi ovddida ovtta raportta virgáibidjama, bálkká ja gessosa birra juohke bargi nammii.
+Álkidahttima mielde galget bargoaddit jahkásaččat seastit unnimusat 500 miljovnna ruvnno.
+EDAG bakte sáhttet maiddái ássit oažžut sihke rievttes dieđuid NAV doarjagiid birra ja jođáneappot.
+Jagi 2013:s áigu ráđđehus maiddái bargat dan badjelii ahte ásahuvvo sihkkaris ja digitála poastakássa.
+Digitaliserenprográmmas dieđihii ráđđehus ahte áigumuša mielde buot fitnodagat ja ássit geat eai ovdalgihtii dan leat várašan, oažžugohtet poastta maid hálddahus sádde digitála poastakássii.
+Geavaheaddjit galget oažžut dieđu juogo sms dahje šleađgapoastta bakte go sii ožžot poastta digitála poastakássii.
+SGD lea aitto ovddidan statistihka mii čájeha ahte stáhta 2011 ollislaš DGT-golut oktiibuot dagahedje 10,8 miljárdda ruvnno.
+DGT-suorggi bušeahtaárvalusaid gaskkas leat:
+Digitaliseringsprogrammesne, maam bæjhkoehti voerhtjen, dle reerenasse aktem stoerre barkoem bieljeli digitaliseremasse reeremisnie.
+Reerenassen ulmie lea digitale govlesadteme edtja åejvienjoelkedassine årrodh gosse årrojh jïh jieleme edtja govlehtalledh.
+Digitaliseringsprogrammen mietie dle reerenasse gellie råajvarimmieh raereste digitaliseremasse staatebudsjedtesne 2013.
+- Reerenasse soejkesjeminie IKT'em vijrieslaakan jïh nænnoeslaakan dåarjoehtidh.
+Daelie vuesiehtibie mijjieh syjhtedasside dåarjedibie digitaliseremeprogrammesne vihkeles IKT-råajvarimmiejgujmie abpe reeremisnie, orrestehtemeministere Rigmor Aasrud jeahta.
+Reerenasse lea joekoen prijoriteradamme råajvarimmieh NAV'sne, pollise- jïh justisesuerkesne jïh healsoe- jïh hoksesuerkesne.
+Dah beetnehdåarjoeh sijhtieh darjodh guktie gellie orre dïenesjh årroejidie sjidtieh.
+NAV edtja gaskem jeatjah jienebh jïjtjegagkestimmiedïenesjh jïh orre vuekieh gaajhkide staateles viehkiesuerkide evtiedidh, bielelen pensjovnesuerkie gusnie joe sjïehtesjamme orre rutijnh jïh öörnegevuekieh.
+Dennie nasjovnale healsoeportaalesne www.helsenorge.no jienebh jïh buerebe jïjtjegagkestimmievuekieh edtjieh aaj båetedh.
+Jeatjah gaavhtan dle reerenasse beetnehdåarjoeh vihkeles ektievuekide raereste.
+Edtja Altinn'em stabiliseradidh jïh vijriesåbpoe evtiedidh.
+Edtja elektrovneles govlehtallemem barkoevedtijinie tseegkedh (EDAG).
+EDAG edtja darjodh guktie barkoevedtijh ajve aktem reektehtsem vadta seehtemi bïjre jïh baalhkan jïh uhtjiedimmien bïjre fierhten barkijdie.
+Aerviedamme daate aelhkiedimmie sæjhta barkoevedtijidie fïerhten-jaepien spååredimmieh vedtedh unnemes 500 millijovnh kråvnine.
+EDAG'ine dle årroejidie jeatjah gaavhtan maehtieh verkebe jïh staeriesåbpoe viehkieh åadtjodh NAV'ste.
+2013 dle reerenasse sæjhta lissine aktem jearsoes, digitale påastekaassem tseegkedh.
+Digitaliseringsprogrammesne dle reerenasse bieljeli dah soejkesjeminie sïelth jïh årrojh mah eah leah gïrredamme, sijhtieh påastem reeremistie åadtjodh dennie digitale påastekaassesne.
+Utnijh edtjieh bieljelimmiem åadtjodh sms'ine jallh e-påastine gosse prievie båata dan digitale påastekaassese.
+SBB lea aadtjen statistihkem buakteme mij vuesehte staaten ållesth IKT-maaksoeh lin 10,8 millijardh kråvnah 2011.
+Budsjedteraeriestimmiej gaskem IKT-suerkesne:
+Digitaliserimprográmman mij vuoratjismánon almoduváj, diededij ráddidus galggin vuorodit háldadusá digitaliserimav.
+Ráddidusá ulmme le digitála guládallam galggá oajvvevuohken gå viesádij ja viddnudagáj guládallá.
+Digitaliserimprográmma milta oajvvat ráddidus viehka vijdes digitaliserimdåjmajt 2013 stáhtabudsjehtan.
+- Ráddidus galggá dal vijdes ja alvos láhkáj IKT:av vuorodit.
+Dálla vuosedip tjuovvop digitaliserimprográmma ulmijt ájnas IKT-vuorodimij baktu ålles háldadusán, javllá ådåstuhttemminisstar Rigmor Aasrud.
+Sierraláhkáj le ráddidus vuorodam NAV, politija- ja riektásuorgev ja varresvuoda- ja huksosuorgev.
+Juollodimijs båhti moadda ådå dievnastusá viesádijda.
+Buojkulvissan galggá NAV moadda iesjbierggimdievnastusájt dahkat ja ådå tjoavddusijt juohkka stáhta máksemsuorggáj, ietján gå pensjåvnnåj gånnå ådå barggamvuoge ja systemtjoavddusa juo li jåhtuj biejadum.
+Nasjonála varresvuodaportállaj www.helsenorge.no galggi aj boahtet ienep ja buorep iesjbierggimdievnastusá.
+Ráddidus aj oajvvat juollodimijt ájnas aktisasjtjoavddusijda.
+Altinn galggá stabiliseriduvvat ja vijdábut åvddånahteduvvat.
+Elektråvnålasj guládallam barggovaddijn (EDAG) galggá ásaduvvat.
+EDAG:a baktu galggi barggovadde dåssju akti rapporterit virggájbiedjama, bálkká ja værromáksem juohkka bargge åvdås.
+Dát giehpedibme vuordedahtte sæsstá binnemusát 500 millijåvnå barggovaddij gålojs.
+EDAG baktu oadtju viesáda aj jåhtelap ja riektá mávsov NAV:as.
+Jagen 2013 sihtá ráddidus duodden barggat dan vuoksjuj jut ásat sihkar, digitála poasstakássav.
+Digitáliserimprográmman diededij ráddidus sijá ulmme le viddnudagá ja viesáda gudi ælla diededam e lágeda, galggi háldadusás påstav oadtjot digitála poasstakássaj.
+Addne galggi diedov oadtjot juogu de sms:a jali e-påsta baktu gå girjje le digitála poasstakássaj boahtám.
+SSB le jur statistihkav åvddån biedjam mij vuoset stáhta ålles IKT-gålo lidjin 10,8 millijárda kråvnå jagen 2011.
+IKT-suorge budsjæhttaoajvvadusá:
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Stáhtaministara kantuvra / Áigeguovdil / Nyheter / Moarmesmáno 8. biejve ávvudallam
+Majestehta Gånågis Harald biejaj uddni kránsav Nasjonálmonumenntaj Akershus lanen, ja guddnedahtij dajt vuonagijt gudi 2. væráltdoaron fællin.
+Moarmesmáno 8. biejvve le Vuona friddjabessambiejvve.
+Dat le aj dat biejvve gå ietjama veteránajt ja sijáj bargov Vuona åvdås guddnedip.
+Badjel 100.000 vuonaga li dievnastam badjelasj 100 rijkajgasskasasj operasjåvnåjn ienep gå 40 lándan.
+Stáhtaminisstar Jens Stoltenberg hålaj kránssabiedjama åvddåla.
+Guoskadij hålanis suodjalusá dåjmav 2. væráltdoaro ájge, ja rijkajgasskasasj operasjåvnåjt dálásj ájge.
+Gijtij veteránajt, sijá fámiljajt ja lagámusájt.
+- Mijá åvdåsvásstádus le aj veteránaj bargov låggŋit.
+Berustit le sæmmi dagu rámmpot, javlaj stáhtaminisstar Jens Stoltenberg hålanis.
+Kránssabiedjama maŋŋela oassálasstin Majestehta Gånågis, stáhtaminisstar ja gåhtjodum guosse INTOPS-vuosádusá rahpamij Suodjalusdávvervuorkán.
+Friddjabessam- ja veteranbiejvve ávvudaláduvvá ráddidusás oajvveásadusájn Oslon aktan bájkálasj ásadusá lándav miehtáj.
+Preassadieđáhus, 03.02.2014
+Gielda- ja ođasmahttinministtar Jan Tore Sanner lea referánsajoavkku nammadan ekspeartalávdegoddái mii bargá gielddaođastusáššiin.
+Referánsajoavku galgá ekspeartalávdegoddái buktit árvalusaid dán barggu oktavuođas.
+Ekspeartalávdegoddi galgá árvalit eavttuid maid vuođul gielddaid sáhttá ovttastahttit, ja bargamušaid čađahit iešguđet gielddain.
+-Lean ilus go mii dál leat ožžon sadjái refereansajoavkku mat ovddastit sihke gielddalaš ja stáhtalaš suorggi.
+Dát joavku sáhttá addit rávvagiid ja oaiviliid daid eavttuid ektui maiguin ekspeartajoavku dál lea bargamin, cealká stáhtaráđđi Jan Tore Sanner.
+- Seammás lea dehálaš ahte bargiidorganisašuvnnat, mat ovddastit gielddabargiid, besset searvat gielddaođastusa barggus juo álggu rájes.
+Mun háliidan govdadis proseassa, dadjá son.
+Ekspeartalávdegoddi, mii nammaduvvui ođđajagimánu 3.b.
+dán jagi, áigu ovddidit vuosttas oasseraportta njukčamánu 24.beaivve.
+Raporttastis áigu lávdegoddi árvalit eavttuid ja prinsihpaid gielddaid ovttastahttimii - vuođđuduvvon gielddaid dálá doaimmaid ala. Báikkálaš-, guovlulaš- ja guovddášeiseválddit galget eavttuid bidjat vuođđun go árvvoštallet gielddaid ovttastahttima ja ođđa gielddastruktuvrra.
+Loahpparaporttas mii ilbmá juovlamánus dán jagi, galgá lávdegoddi maid árvvoštallat eavttuid mat gusket gielddaid ođđa doaimmaide.
+Referánsajovkui leat čohkkejuvvon sátnejođiheaddjit mat ovddastit buot bellodagaid ja ovddastit bures olles riikka.
+Dasa lassin leat vel mielde Fágalihttu ja Akademihkkariid ovddasteaddjit, ja ovddasteaddjit vel muhtun suorgedepartemeanttain ja fylkkamánniid bargolávdegotti jođiheaddji.
+Referánsajoavkku deháleamos doaibma lea gaskkustit oaiviliiddiset eavttuid ektui, lea go dat áigeguovdil ja lea go dat gielddaide dohkálaččat go galget árvvoštallat ovttastahttima ránnjágielddain.
+Ekspeartalávdegotti referánsajoavkku miellahtut:
+Sátnejođiheaddji Alfred Bjørlo (V), Eid gieldaSátnejođiheaddji Marianne Bremnes (AP), Harstad gieldaSátnejođiheaddji Frank Ingilæ (AP), Deanu gieldaSátnejođiheaddji Torhild Bransdal (KrF), Vennesla gieldaSátnejođiheaddji Bjørn Kahrs (H), Randaberg gieldaSátnejođiheaddji Lene Conradi (H), Asker gieldaSátnejođiheaddji Arne Vinje (SV), Vinje gieldaSátnejođiheaddji Jorid Jagtøyen (SP), Melhus gieldaSátnejođiheaddji Kjell Berge Melbybråten (AP), Øystre SlidreSátnejođiheaddji Torbjørn Fylling (FrP), Ørskog gieldaFylkkamánni Erling Lae, fylkkamánniid bargolávdegotti jođiheaddjiErenoamáš ráđđeaddi Anne Grimsrud,FágalihttuAnders Kvam, Akademikerne kommune jođiheaddjiEkspedišuvdnahoavda Oddbjørn Hauge, Mánáid-, dásseárvo- ja searvadahttindepartemeantaEkspedišuvdnahoavda Petter Øgar, Dearvvašvuođa- ja fuolahusdepartemeantaOssodatdirektevra Ann Helen Elgsæther, MáhttodepartemeantaFágadirektevra Ingunn Iversen, Dálkkádat- ja birasdepartemeanta
+Tjïelte- jïh orrestimmieministere Jan Tore Sanner aktem referansedåehkiem nammoehtamme ekspertemoenehtsasse mij tjïeltereformine barka.
+Referansedåehkie edtja raerieh vedtedh ekspertemoenehtsasse daennie barkosne.
+Ekspertemoenehtse edtja moenemetsiehkieh raeriestidh akten hijven tjïeltejuekiemasse jïh hijven laavenjasseloetemasse tjïeltine.
+- Manne geerjene ihke mijjieh daelie aktem referansedåehkiem åadtjobe tjirkijigujmie dovne tjïelten jïh staaten sektovreste.
+Daate dåehkie maahta raeriem vedtedh jïh vuajnoejgujmie båetedh dejtie moenemetsiehkide mejgujmie ekspertemoenehtse barkeminie, staateraerie Jan Tore Sanner jeahta.
+- Seamma tïjjen vihkeles barkoevaeltijesiebrieh, mah leah tjirkijinie dej åvteste mah tjïeltine berkieh, meatan sjidtieh dennie barkosne tjïeltereformeste joe aalkoelistie.
+Manne tuhtjem vihkeles aktem dan gamte gårreldimmiem prosesseste utnedh goh gåarede, jeahta.
+Ekspertemoenehtse, maam nammoehti tsïengelen 3.b.
+daan jaepien, edtja sov voestes bieliereektehtsinie båetedh njoktjen 24.b.
+Daennie reektehtsisnie moenehtse sæjhta raeriestimmiejgujmie båetedh moenemetsiehkide jïh prinsihpide akten hijven tjïeltejuekiemasse - mij våaromem åtna dejnie laavenjassine tjïelth daan biejjien utnieh.
+Dejtie moenemetsiehkide edtja nuhtjedh voenges, regijovnaale jïh staateles daltesisnie goh akte våarome juktie tjïelteaktanimmiem jïh orre tjïeltestruktuvrem digkiedidh.
+Galhkuvereektehtsisnie, mij sæjhta båetedh goeven daan jaepien, moenehtse aaj sæjhta moenemetsiehkide vuarjasjidh orre laavenjasside tjïeltide.
+Referansedåehkesne tjïelten åejvieh gaajhkijste krirrijste jïh gaajhkijste bielijste laantesne.
+Lissine tjirkijh Fagforbundeste jïh Akademikeristie, jïh tjirkijh såemies sektovredepartemeentijste jïh åvtehke fylhkenålmaj barkoemoenehtsasse.
+Akte vihkeles laavenjasse referansedåahkan lea vuajnoeh buektedh mejtie dah dååjrieh dah raeriestimmieh moenemetsiehkide leah sjyöhtehke jïh nuhteligs tjïeltide gosse aktanimmiem vuarjesjeminie kraannatjïeltijste
+Lïhtsegh referansedåehkesne ekspertemoenehtsasse:
+Tjïelten åejvie Alfred Bjørlo (V), Eid tjïelteTjïelten åejvie Marianne Bremnes (AP), Harstad tjïelteTjïelten åejvie Frank Ingilæ (AP), Deatnun tjïelteTjïelten åejvie Torhild Bransdal (KrF), Vennesla tjïelteTjïelten åejvie Bjørn Kahrs (H), Randaberg tjïelteTjïelten åejvie Lene Conradi (H), Asker tjïelteTjïelten åejvie Arne Vinje (SV), Vinje tjïelteTjïelten åejvie Jorid Jagtøyen (SP), Melhus tjïelteTjïelten åejvie Kjell Berge Melbybråten (AP), Øystre SlidreTjïelten åejvie Torbjørn Fylling (FrP), Ørskog tjïelteFylhkenålma Erling Lae, åvtehke fylhkenålmaj barkoemoenehtsistieSjïereraeriestæjja Anne Grimsrud, FagforbundetAnders Kvam, åvtehke Akademikerne, tjïelteEkspedisjovneåvtehke Oddbjørn Hauge, Maana-, mïrrestalleme- jïh ektiedimmiedepartemeenteEkspedisjovneåvtehke Petter Øgar, Healsoe- jïh hoksedepartemeenteGoevtesedirektööre Ann Helen Elgsæther, MaahtoedepartemeenteFaagedirektööre Ingunn Iversen, Klijma- jïh byjresedepartemeente
+Suohkan- ja ådåstuhttemminisstar Jan Tore Sanner le nammadam muhtem referánssajuohkusav ássjediehttenammadussaj mij suohkanådåstusájn barggá.
+Referánssajuogos galggi vuojnojt buktet ássjediehttenammadussaj dán bargon.
+Ássjediehttenammadus galggá oajvvadit ævtojt vuogas suohkanjuohkemij ja buorre dievnastusájda suohkanijda.
+- Ávon lev gå dálla oadtjop sadjásis referánssajuohkusav gånnå sihke suohkanij ja stáhta suorges li ájrrasa.
+Dát juogos máhttá rádijt ja vuojnojt buktet ássjediehttenammadusá ævtojda, javllá stáhttaráde Jan Tore Sanner.
+- Sæmmi båttå le ájnas jut barggeorganisasjåvnå gudi åvdåsti sijájt gudi suohkanijn barggi, oassálassti suohkanådåstusá bargguj juo álgo rájes.
+Sidáv prosæssa galggá nav vijddásit gå vejulasj tjanáduvvam, javllá sån.
+Ássjediehttenammadus mij jåhtuj biejaduváj ådåjakmáno 3. biejve dán jage, galggi ietjasa vuostasj oasserapportav buktet snjuktjamáno 24. biejve.
+Dán rapportan galggá nammadus oajvvadit makkir ævto ja prinsihpa galggi suohkanij juohkema gáktuj - suohkanij udnásj dahkamusáj milta.
+Ævto galggi aneduvvat bájkálasj, guovlolasj ja guovdásj dásen vuodon gå galggá suohkanavtastahttemav ja ådå suohkanstruktuvrav árvustallat.
+Loahpparapportan mij boahtá dán jage javllamánon galggá nammadus aj árvustallat ævtojt ådå dahkamusájda suohkanijn.
+Referánssajuohkusin li suohkanoajve gájka belludagájs ja buorre ájrastibme lándav miehtáj.
+Duodden li Fagforbundet ja Akademikerne ájrastuvvam, aktan muhtem sektordepartementaj ájrrasa ja fylkkamánnij barggojuohkusa jådediddje.
+Ájnas dahkamus referánssajuohkusij le vuojnojt buktet makta ævtoj oajvvadusá vuojnnet hiehpi ja li anedahtte suohkanijda gå galggi árvustallat ráddnásuohkanij avtastahttet.
+Ássjediehttenammadusá referánssajuohkusa ájrrasa:
+Suohkanoajvve Alfred Bjørlo (V), Eid suohkanSuohkanoajvve Marianne Bremnes (AP), Harstad suohkanSuohkanoajvve Frank Ingilæ (AP), Dæno suohkanSuohkanoajvve Torhild Bransdal (KrF), Vennesla suohkanSuohkanoajvve Bjørn Kahrs (H), Randaberg suohkanSuohkanoajvve Lene Conradi (H), Asker suohkanSuohkanoajvve Arne Vinje (SV), Vinje suohkanSuohkanoajvve Jorid Jagtøyen (SP), Melhus suohkanSuohkanoajvve Kjell Berge Melbybråten (AP), Øystre SlidreSuohkanoajvve Torbjørn Fylling (FrP), Ørskog suohkanFylkkamánne Erling Lae, fylkkamánnij barggonammadusá jådediddjeSierrarádevadde Anne Grimsrud, FagforbundetAnders Kvam, Akademikerne suohkan jådediddjeEkspedisjonsoajvve Oddbjørn Hauge, Mánáj-, dássádus- ja sebradahttemdepartemænntaEkspedisjonsoajvve Petter Øgar, Varresvuoda- ja huksodepartemænntaÅssudakdirektørra Ann Helen Elgsæther, MáhttodepartemænntaFáhkadirektørra Ingunn Iversen, Dálkádak- ja birásdepartemænnta
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Pressesenter / Preassadieđáhusat / Nanne ovttasbarggu oktasaččat ávkkálaš organisašuvnnaiguin dearvvašvuođa- ja fuolahussuorggis
+Ráđđehus háliida nannet ovttasbarggu oktasaččat ávkkálaš (ideála) organisašuvnnaiguin dearvvašvuođa- ja fuolahussuorggis.
+Ulbmil lea láhčit buoremus vejolaš bálvalusaid ássiide, ja seammás addit bálvalusaid fálliide stáđđásut rámmaeavttuid.
+Ollu dakkár organisašuvnnat fállet mávssolaš bálvalusaid, ja stáhtaráđđi Rigmor Aasrud lea jo gulahallagoahtán daiguin.
+Jurdda lea dahkat soahpamuša, mainna nannejit buori ovttasbarggu bajimuš prinsihpaid.
+-Háliidat gávnnahit, mo dakkár organisašuvnnaid gealbu boađášii ávkin buoremus lági mielde, Aasrud dadjala.
+- Mii fertet bissut dálá nationála ja EES-rievtti njuolggadusaid siskkobealde, muhto mii háliidat čielgasit čájehit, ahte oktasaččat ávkkálaš suorgi ii galgga jávkat."
+Ráđđehus áigu dan lassin johttáhit muhtun doaimmaid, ovdamearkka dihte ovddidit buori kvaliteahta kriteraid ja gáibádusaid, ráhkadit bagadusa dearvvašvuođa- ja sosiálabálvalusaid háhkama doaibmafriddjavuođa birra ja guhkit soahpamušáigodagaid daid oktavuođain, main dat lea ulbmillaš.
+Reerenasse sæjhta laavenjostoem nænnoestidh ideelle åårganisasjovnigujmie healsoe-jïh hoksesuerkien sisnjelen.
+Ulmie lea dan hijven dïenesjh goh gåarede årroejidie buektedh, lissine vielie daajroes mieriekrïevemh deallahtæjjide.
+Jïjnjh dejstie åårganisasjovnijste leah vihkeles dïenesjedeallahtæjjah, jïh staateraerije Rigmor Aasrud joe aktem dialogem aalkeme juktie akten latjkoen bïjre seamadidh dej bijjemes prinsihpi bïjre akten hijven laavenjostoen gaavhtan.
+- Mijjieh tjoerebe gaavnehtidh guktie mijjieh bøøremeslaakan maehtebe nåhtoem vaeltedh dehtie maahtoste maam dagkerh åårganisasjovnh maehtieh faalehtidh, Aasrud jeahta.
+- Mijjieh tjoerebe dej daaletje nasjovnale jïh EØS-rïekteles njoelkedassi sisnjeli årrodh, bene mijjieh sïjhtebe tjyølkehke årrodh ihke daate ideelle suerkie edtja tjåadtjodh."
+Reerenasse sæjhta lissine jïjnjh råajvarimmiejgujmie aelkedh, goh evtiedimmie hijven kvaliteetevæhtijste jïh krievemijstie, bihkedimmiem darjodh dahkoesijjien bïjre juktie healsoe-jih sosijaaledienesjh skååffedh, jïh guhkebe sjiehtedimmieboelhkh gusnie dïhte maereles.
+Ráddidus sihtá nannit aktisasjbargov luojvoj organisasjåvnåj varresvuoda- ja huksosuorgen.
+Ulmme le álmmugij fállat nav buorre dievnastusájt gå vejulasj duodden stuovvásap birástakævtojda buvtadiddjijda.
+Moadda dájs organisasjåvnåjs li ájnas dievnastusbuvtadiddje, ja stáhttaráde Rigmor Aasrud le juo ságastallamav jåhtuj biedjam man ulmme le guorrasit makkár badjásasj prinsihpa galggi vuodon buorre aktisasjbargon.
+-Hæhttup gávnnat gåktu buoremus láhkáj máhttep ávkkit dav máhtudagáv majt dákkir organisasjåvnå máhtti fállat, javllá Aasrud.
+- Hæhttup dálásj nasjonála ja EØS-riektánjuolgadusáj milta barggat, valla mij sihtap tjielggasit javllat luojvoj suorgge galggá bissot.
+Duodden galggá ráddidus moadda dåjma jåhtuj biedjat, duola dagu buorre kvalitehttagájbbádusájt dahkat, bagádusáv dahkat man sisadno le man mierij sisbielen galggá liehket gå varresvuoda- ja sosialdievnastusájt oasstá ja guhkep kontráktaájggudagá gånnå hiehpá.
+Stáhtačálli Berit Oskal Eira
+Hålla stáhtatjálle Berit Oskal Eira
+baktu, Barggo- ja sebrudahttemdepartemennta
+Sidáv gijttet gåhttjoma åvdås dán
+konferánssaj gånnå fádda le nuorttaguovllobarggo iemeálmmukvuojnojn
+ja álggoálmmugij sadje dán bargon.
+Buorre le gå Nordlánda
+fylkkasuohkan le nuorttaguovllopolitihkav dættodam jahkásasj
+sámekonferánsanis ja gå sáme birrasa bessi dán ássje birra giehttot
+mij sjaddá ájnas ássjen nuorttaguovlo viesádijda boahtteájggáj.
+Ráddidus sávva
+nuorttaguovllopolitihkka galggá hábbmiduvvat nuorttaguovllo
+viesádij rádij milta.
+Gåhttjop gájka gudi nuorttaguovlojs berusti
+vijdes dagástallimij ja vuojnnoåvddånbuktemij.
+Mujsta li gatjádam jus máhtáv hålav
+adnet gånnå bajelttjála le:
+Ráddidusá nuorttaguovllobarggoåvdedibme ja álggoálmmugij sadje
+dán bargon.
+Ráddidusá
+nuorttaguovlloåvdedibme
+Soria Moria- sárnnomin javladuvvá:
+"Ráddidusá mielas le nuorttaguovllo Vuona ájnnasamos åvdedimguovllo
+boahttevasj jagijn."
+Oajvveulmme Ráddidusá
+nuorttaguovllopolithkan le dahkat guoddelis sjattov ja åvddånimev
+nuorttaguovlon.
+Dat sihtá javllat galggap dilev láhtjet váj
+nuorttaguovlo viesáda bessi årrot ielle sebrudagájn gånnå li
+barggosaje ma li boahtteájggáj hiebaduvvam, buorre varresvuoda- ja
+åhpadusmáhttelisvuoda ja valjes luonndo- ja kultuvrravásádusá.
+Ráddidusá politihkka ja åvdedibme
+sámijda ja sáme sebrudahkaj aj guosská.
+Nuorttaguovlo li
+histåvrålasj årromsaje sámijda ja ietjá álggoálmmugijda.
+Álggoálmmukvuojnno le danen oassen åbbå åsijn ráddidusá
+nuorttaguovllopolitihkas.
+Nuorttaguovllopolithka vuodo le
+ulljo- ja gássaråggåm Barentsáben.
+Jus dájt ressursajt ja dåjmajt
+buorre láhkáj háldat, de lulu da liehket åbbå stuorra ávkken
+nuorttavuona rijkkaoassáj.
+Nuorttaguovlloåvdedime sisadno le
+lasedit ja åvddånahttet dåjmajt gátten Nuortta-Vuonan
+petroleumråggåma buohta.
+Galggap åvdedit æládusájt dagu guolástus
+ja merraæládusájt, mannoæládusáv, ednambargov, boatsojsujtov ja
+ietjá æládusájt.
+Álggoálmmuga li ájgij miehtáj
+åvddånahttám ja hiebedam ietjaska kultuvrav ja ávkkim
+luonndoressursajt dájn subarktalasj rabdaguovlojn.
+Buktet
+ressursajt ávkkit ja æládusájt hiebadit guolástusán,
+merraæládusájn, miehttseæládusájn ja ednambargon jali juokkir
+lágásj kombinasjåvnån dájs le læhkám - ja le vil uddnik - ájnas
+álggoálmmugij viessomvuodoj nuorttan.
+Diehtep duola dagu ásadusá gånnå
+uljov ja gássav gáddáj bukti, infastruktuvrra ja ietjá dåjma ihkap
+vahágahtti dáfojt majt árbbedábálasj æládusá adni.
+Ássje l sæmmi
+hyhttotsieggima ja asstoájggedåjmaj hárráj.
+Danen le ájnas háldadit dájt navti
+váj sáme æládusáj ressurssavuodo vuoroduvvá.
+Ráddidus sihtá, ålleslasj
+ressurssaháldadusán, dættodit suoddjit álggoálmmugij æládusáj
+luonndovuodov, kultuvrramujtojt, árbbedábálasj
+álggoálmmukmáhtudagájt ja boatsojsujto duobddágijt, duola dagu ådå
+boatsojsujttolága baktu.
+Dákkir háldadusán galggap aj suoddjit
+merragáddebirrasav ja árbbedábálasj nuorreguolástusáv ja
+luossaguolástusáv.
+Ráddidusá nuorttaguovllopolitihkka
+galggá suoddjit álggoálmmugij iellemvuodov, histåvråv, kultuvrav ja
+æládusájt nuorttaguovlojn.
+Birásháldadibme ja luonndoressursa
+Birás le ájnas álggoálmmugij
+iellemvuoduj, æládusájda ja ressurssaadnuj.
+Ráddidus sjaddá gájbbedit viehka
+ållo birásrávkalvisájt juohkka ájnna dåjmas ja rámmajt biedjat váj
+suoddjip árvulasj ja várnnahis guovlojt nievres vájkkudimes.
+Merrasuvdatjibme nuorttan laseduvvá ja danen sjaddá
+merrasihkarvuohta ja ulljosuodjalus dåssju ájnnasabbo ja
+ájnnasabbo.
+Vuodna galggá åvdemusán liehket
+birásgáhttimin dálkádagá, birásselgaj ja merrabirrasa hárráj
+nuorttan.
+Rijkkajgasskasasj aktisasjbarggo hæhttu nanniduvvat jus
+galggá birásnoadev binnedit nuorttaguovlojn, sierraláhkáj
+Ruossjan.
+Barentsáhpe le akta værálda
+valjesamos merraguovlojs.
+Ráddidus le mierredam ålleslasj
+háldadusplánav mij guosská Barentsáhpáj ja Lofåhta ålggola
+merraguovlojda.
+Ulmme le dilev láhtjet váj máhttá
+guhkesájggásattjat háldadit ja ávkkit uljov, gássav ja guolijt
+merraguovlojn, sæmmi båttå gå birrasav suoddji.
+Dáv ållidahttijn li
+petroleumdåjma vájkkudusá, merrasuvddem ja guolástus dagu
+aktijvuohtan aneduvvam.
+Guolástuspolitihkka
+Guolástuspolitihkka le ájnas oasse
+Dát Ráddidus sihtá guolástusæládusáv
+åvddånahttet
+ådå vuojnojn.
+Mijá mielas galggi båhtusa
+guolástusás ájn ienebut gå åvddåla ávkken boahtet
+merragáddesebrudagájda ma li dájda báddnum.
+Árvo galggi ruopptot
+bájkálasj sebrudagájda.
+Merragáddeguolástus, mij le merrasáme
+kultuvra vuodo, galggá vuoroduvvat dán strategijan.
+Struktuvrradåjma li vijddásit
+guoradaláduvvam.
+Madi dát guoradallam giehtadaláduvvá de ij la
+loahpe oasestit kvåvtåjt ja rievtájt ma e vanntsaj gullu.
+Dahkam
+lip aj gæhttjalimårnigav guovllokvåvtåj gånnå mierredum oasse
+bivdos galggá bájkálattjat gáddáj suvteduvvat.
+Stuorradikke gåhttjoma milta le
+barggo guoradallamijn man sisadno galggá liehket sámij ja iehtjádij
+riektá guolástussaj Finnmárko ålggolin, dal jåhtuj boahtám Carsten
+Smithajn nammadusá jådediddjen.
+Sidáv aj nammadait Sámeráde le
+åvdedam prosjevtajt merraguolástusá ja jávrreguolástusá hárráj
+Arktalasj Ráde guoddelis åvddånime prográmma mierij sisbielen.
+Merraressursaj tjuohppam ja
+háldadus galggá tjuovvot prinsihpav man namma l guoddelis
+åvddånibme.
+Dutkam, váksjudibme ja
+rijkkajgasskasasj aktisasjbarggo galggá vieleduvvat.
+Ájnas sjaddá
+Ruossjajn aktisattjat barggat guolástusháldadusán, valla aj
+merrasihkarvuodan ja ulljosuodjalusán.
+Aktan li dá dåjma åbbå ájnnasa
+ielle sebrudagájda nuorttalamos fylkajn ja jáhkáv dáj dåjmaj baktu
+le sáme merragádde- ja vuodnaguovlojn åbbå buorre boahtteájgge.
+Æládusåvddånibme
+Ráddidus galggá dilev láhtjet váj
+petroleumdåjma Bárentsáben sjaddi man ájnnasa gå ber máhttelis
+bájkálasj ja guovlolasj æládusåvddånimen nuorttan.
+Vájkkudusá
+bájkálasj sebrudagájda nuorttan galggi åvddånahteduvvat duola dagu
+máhtudakåvddånime baktu ja lahka aktisasjvuodajn dutkama ja
+æládusåvddånime gaskan.
+Nuorttalijguovlojn li aj ållo ietjá
+ressursa merraguovlojn, merragátten ja gátten.
+Ráddidus sihtá
+åvddånahttet dálásj ja boahttevasj æládusájt váj máhtti vuodon
+liehket årudahkaj ja sáme kultuvrraj.
+Vuojnnep jåhtålibme Nuortta-Vuonas
+joarkká ja barggosaje vájlluji.
+Dát goasská aj sáme guovlojda.
+Ráddidusán galggá liehket dakkir politihkka váj sjaddá buorre
+årrot ja barggat nuorttaguovlojn - ja massta dåjma ja barggosaje
+goappátja sjiervijda sjaddi .
+Ráddidus galggá jåhtuj biedjat
+árvvoháhkuhimprográmmav tjoahkkeæládusájda sáme guovlojn.
+Mij
+sihtap vieledit æládushiebadimijt ma li ájnnasa sáme
+kultuvrraj ja massta soajttá oadtjot buorre máhttelisvuodajt
+miehttseæládusájda, mannoæládusájda ja duodjáj, aj kombineriduvvam
+ietjá dåjmaj.
+Ráddidus guovttegærddáj laset
+juollodimijt Barents 2020:j, 20 milliåvnå kråvnå jagen 2007.
+Ráddidus árvustallá sierra prosjevtav dahkat Barents 2020:n gånnå
+máhttelisvuoda ja miere sáme guovloj æládusåvddånimen le
+ássjen.
+Ráddidus galggá dåjmalattjat adnet
+dajt vájkkudimnævojt majt máhttá æládusåvddånimen nuorttan.
+Dálla
+lip bessam vas doajmmaj biedjat tjuoldedum barggovaddeværov
+guovllopolitihkalasj vájkkudimnævvon.
+Dát iememusát nuorttan
+vájkkut.
+Fylkkasuohkanijn la aktan
+guovlolasj guojmmerádij stuorra friddjavuohta iesj mierredittjat
+gåktu galggi guovllopolitihkalasj vájkkudimnævojt adnet váj
+guovlojda buoremus láhkáj vájkkudi.
+Jagen 2007 oajvváduvvá
+Nordlánnda oadtju 212,4 milliåvnå kråvnå, Råmsså 140,4 milliåvnå
+kråvnå ja Finnmárkko 111,3 milliåvnå kråvnå dán ulmmáj.
+Duodden juolloduvvá viehka ållo
+ruhta álgadimdåjmajda njuolgga Innovasjon Norge:j, SIVA:j ja
+Dutkamrádáj.
+Nuortta-Vuonan li moadda smávva ja rasjes bájkálasj
+sebrudagá.
+Ráddidus le oajvvádam lasedit smávsebrudakjuollodimijt
+Dánna li hásstalusá sáme
+æládusåvddånibmáj.
+Ájnas le jut sáme oassálasste li dåjmalattja ja
+diededi sij sihti dájt rudájt ma manni innovasjåvnnåj, álgadibmáj,
+viddnudakåvddånibmáj ja smávsebrudakbargguj.
+Låhparapportta Innovasjon Norges
+vuoset smáv álgadiddje ja investora vájlluji æjvvalimsajijt,
+aktisasjbarggoarenajt ja nannusap márnándåjmajt.
+Jáhkáv dát
+sierraláhkáj sáme æládusoassálasstijda goasská.
+Sáme mannoæládusán li moadda smávva
+oassálasste ma vásádustuvrajt fálli iesj genga láhkáj - ja
+aktisattjat barggi aktu stuoráp oassálasstij gáktuj.
+Ájnas le sáme
+oassálasste aktisattjat barggi ja værmástagájt gaskanisá ásadi - ja
+de esski åvddånahtti aktisasj aktisasjbargov stuoráp oassálasstij
+hárráj.
+Juollodime guovlolasj FoU'aj ja
+innovasjåvnnåj oajvváduvvi 42,5 milliåvnå kråvnåjn laseduvvat jagen
+Rudá galggi buoredit aktisasjbargov dutkambirrasij,
+æládusiellemij ja almulasj oajválattjaj gaskan.
+Dánna bierrriji
+sáme birrusa aj berustit.
+Ulmme rudáj le åvddånahttet bájkálasj ja
+guovlolasj birrasijt gånnå barggi árvvoháhkuhimijn majna l
+innovasjåvnnå vuodon, ja lasedit mávsulvis álgadimij lågov.
+Buorre åvddåmærkkan sidáv sáme
+kultuvrra- ja giellaguovdátjijda vuosedit.
+Dá li stuorra
+berustimijn ja ártajn moadda kultuvrrabarggosajijt ietjasa
+birrasijda åttjudam.
+Hásstalav dájt - ja ietjá sáme guovdátjijt
+usjudalátjit gåktu máhtti sáme innovasjåvnnåj ja árvvoháhkuhibmáj
+oassálasstet.
+Åvdep guoradallamijs diehtep sáme
+æládusiellem dábálattjat ij la vuojga aktisattjat barggam
+dutkambirrasij.
+Dáv hæhttup rievddat.
+Lip ham moadda sáme
+dutkambirrasijt oadtjum ma sihkarit li gárvvása sáme álgadiddjijt
+viehkedittjat.
+Ávon lav gå sáme institusjåvnå
+Árran julevsáme guovdásj, Riikkaidgaskasaš Boazodoalloguovddáš,
+Álgoálbmotvuoigatvuoðaid gelbbolašvuoðaguovddáš, Sámi
+allaskuvla/Sámi instituhtta ja Sámi Ealahus- ja Guorahallanguovddáš
+li aktisasjbargov ásadam ja álgadam nuorttaguovlloværmádagáv.
+Aktisasjbargo baktu sáme institusjåvnå buorep láhkáj máhtti
+duosstot nuorttaguovllohásstalusájt sáme sebrudagájda.
+Máhtudakåvddånibme
+Máhtudakåvddånimen nuorttan le
+álggoálmmukvuojnno ájnas.
+Álggoálmmugijn le árvulasj máhtudahka
+luondo, dálkádagá, birrasa ja árbbedábij birra.
+Sij kultuvrraárvojt
+háldadi ja siján li máhtudagá gåktu iellemlájbev ietjastis åttjudit
+gártjes dilen subarktalasj guovlon.
+Dá li ressursa ma galggi vuona
+nuorttaguovllopolitihkan aneduvvat.
+Arktalasj Ráde dálkádakrapportta
+duodas gåktu álggoálmmuga li hiebadallam åvdep
+dálkádakrievddadimijda.
+Udnásj dálkádakrievddadime soajtti
+álggoálmmugij iellemvuogijt ållu rievddadit.
+Ienep máhtudagá dán
+ássje birra galggá vuoroduvvat aktisasjbarggon ietjá lándaj.
+Ráddidus sihtá lahka aktisasjbargov
+álggoálmmukåvdåstiddjij gå galggap nasjuvnalasj
+rievddadimstrategijajt åvddånahttet.
+Ájnas le barggat dan hárráj
+váj álggoálmmugij máhtudagá ja váksjuma guovdásj sajev oadtju
+Arktalasj Ráde dálkádakrapportan.
+Álggoálmmugijn galggá iesj liehket
+máhttelisvuohta lasedit ietjaska máhtudagáv ja kapasitehtav váj
+almma láhkáj bessi vájkkudit ålleslasj sebrudakåvddånimev - ja
+sierraláhkáj åvddånimev nuorttan.
+Sáme dutkambirrasij
+álggoálmmukværmádahka le ájnas ja bierri ájn åvddånahteduvvat váj
+nanni aktisasjbargov akademalasj birrasij gaskan ietjama lándan ja
+aj rijkkajgasskasattjat.
+Boatsojsujto hásstalusá li moatte
+láhkáj aktisattja nuorttaguovlo lándajn.
+Dan diehti ásaduváj
+boatsojsujto fáhka- ja gaskostimguovdásj Guovddagæjnon 2005
+tjavtjan váj boatsojsujttára, dutke ja háldadusá moatte lándajn
+galggi aktisattjat barggat ja diedojt lådnot gaskanisá.
+Dákkir
+aktisasjbarggo ja diehtolånudibme le viehka ájnas nuorttaguovlo
+álggoálmmugijda.
+Stuorra oasse nuorttaguovllodutkama
+rudájs juolloduvvi Vuona dutkamráde baktu.
+Dutkamráde
+dutkamstrategijan nuorttaguovloj hárráj dættoduvvá álggoálmmugij
+berustime ja rievtá li ájnas premissa nuorttaguovlo åvddånahttema
+ja ressurssaávkkima hárráj.
+Ávon lav gå Sáme Allaskåvllå áttjak
+le oadtjum avtse milliåvnå kråvnå "Ealát" prosjæktaj.
+Dán baktu
+oadtju máhttelisvuodav árbbedábálasj máhtudagáv åvddånahtátjit ja
+dav adnet ådå diedoj ja ressurssaháldadime baktu.
+Sáme Allaskåvllå le ham, aktan
+rijkkajgasskasasj aktisasjbarggoguojmij duola dagu Ruossja
+oajvveorganisasjåvnnå iemeálmmugijda nuorttan (RAIPON) álgadam
+rijkkajgasskasasj åhpadusáv gånnå álggoálmmugij dille le
+guovdátjin.
+Åhpadusá baktu oahppi álggoálmmuga iesjmierredime birra
+ja mærrádusprosessaj oassálasstema birra.
+Álggoálmmuga Ruossjan li
+oajvveulmmestudenta ja diedáv dán åhpadusán li lågenanniellja
+studenta.
+Barggo- ja sebrajdahttemdepartemennta le juollodam 320
+000 kråvnå åhpadussaj.
+Álggoálmmugij sadje
+Internasjonaliserima baktu oadtjop
+ådå máhttelisvuodajt, valla sæmmi båttå álggoálmmugij kultuvrra ja
+iellemvuohke gártjeduvvá.
+Jus álggoálmmuksebrudagá galggi dáj
+rievddadimij tjadá rijbbat, de la ájnas jut álggoálmmugij riektá
+vieleduvvi gå ressursajt ja birrasav háldat ja adná
+nuorttaguovlojn.
+Sámedikken galggá liehket almma
+vájkkudimfábmo ássjijn ma li ájnnasa sáme sebrudahkaj ja
+álggoálmmugij sebrudagájda, dasi dal moaddása guorrasi.
+Ráddidus
+sihtá álggoálmmuga nuorttan galggi bessat nannusit vájkkudit
+ietjaska dile åvddånahttemav.
+Nuorttaguovlloássjijn sihtap
+aktijvuodav adnet álggoálmmugij ja agev Sámedikkijn ságastallat ja
+rádádallat.
+Ålggorijkkadepartementan, gænna le åvdåsvásstádus
+nuorttaguovlloássjijs Ráddidusán, le biellejahkásattjat tjåhkanime
+Sámedikkijn.
+Uddni Ráddidus Sámedikkijn moatten ássjen
+rádádallá.
+Dagu lav juo nammadam, de bierriji
+oassálasste sáme guovlojn berustit dajs vájkkudimnævojs ma li
+mierkkiduvvam innovasjåvnnå- ja æládusåvddånibmáj.
+Barggo luluj
+dagáduvvat aktisasjbarggon dutkambirrasij siegen.
+Dánna bierri sáme
+sebrudaoassálasstijn ja dutkambirrasijn liehket guovdásj sadje.
+Sáme institusjåvnåjn ja
+organisasjåvnåjn le læhkám ájnas roalla rijkkajgasskasasj
+aktisasjbargon ráddnáj ietjá lándajn.
+Ájnas le álggoálmmuga bessi
+ájn vil ienep aktisattjat barggat gaskanisá ja ietjá hiebalgis
+guojmij nuorttaguovlojn, sierraláhkáj "álggoálmmugis-álggoálmmugij"
+aktisasjbargon.
+Álggoálmmugij dille le luondulasj ja ájnas oasse
+Ráddidusá aktisasjbargos Ruossjajn.
+Vuodna jådet Arktalasj rádev gitta
+2008 tjaktjaj.
+Dan aktijvuodan ásaduvvá gasskabåddåsasj dåjmadahka
+Tråmsån aktan Svierigijn ja Danmarkojn, gudi Arktalasj rádev jådedi
+tjuovvovasj niellja jage 2008 jage rájes gitta 2012 jahkáj.
+Arktalasj ráde le ájnna guovlolasj
+aktisasjbarggoorgádna gånnå gájka gáktsa arktalasj lánda
+oassálassti; vihtta nuorttarijka lánda, USA, Canada ja Ruossja.
+Álggoálmmugijn le - duola dagu Sámeráde ja Raipona baktu - guovdásj
+sadje ja roalla ráde dåjman.
+Sáme ja ietjá álggoálmmuga
+hasoduvvi oajvvádusájt ja ássjijt Arktalasj Ráde jådedimprográmmaj
+buvtátjit.
+Ráddidusá mielas libá Arktalasj
+Ráde ja Barents-aktisasjbarggo ájnas aktisasjbarggoforuma stáhtajda
+ja álggoálmmugijda nuorttaguovlloássjijn.
+Rijkkajgasskasasj polarjahke
+2007-2008 luluj sjaddat ájnas jahke rijkkajgasskasasj
+polardutkamin.
+Álggoálmmugijn galggá dánna aj liehket luondulasj
+sadje ja rolla.
+Ávon lav gå sáme máhtudakbirrasa Guovddagæjnon
+aktan sihti ásadit rijkkajgasskasasj
+álggoálmmugij polarjage rahpamav Guovddagæjnon
+guovvamánon.
+Barggo- ja sebrajdahttemdepartemennta le juollodam 100
+000 kråvnå konferánsa plánimi.
+Loahppa
+Jus galggap dáppe nuorttan årudit
+dajna dåjmajn majt hálijdip, de hæhttu miján nanos årudahka ja
+viddno.
+Buorre infrastruktuvrra ja moattelágásj æládusiellem le
+årudagá vuodo.
+Jus galggap bisodit positijvalasj
+ulmusjlåhkoåvddånimev, de hæhttup ásadit barggosajijt, aj máhtudak-
+ja kultuvrrabarggosajijt - navti váj guovllo sjaddá miellagiddis
+årromsadje goappátja sjiervijda.
+Ulmutja li má ham da gudi dahki
+nuorttaguovlov árvulattjan ålles lánndaj.
+Jus galggá vuorbástuvvat
+nuorttaguovlloåvddånahttemin, de la máhtudahka akta dajs ájnnasamos
+gájbbádusájs.
+Sáme dutke ja álggoálmmukdutke luluji ietjaska
+gárvedit váj buorep láhkáj máhtti æládusoassálasstijt ja
+-åvddånahttijt viehkedit innovasjåvnåjn ja æládusåvddånahttemijn.
+Ja oassálasste hæhttuji måvtåstahteduvvat váj ájn ienebut
+máhtudagáv åhtsåli.
+Ájnas le sáme oassálasste aktisattjat barggi,
+duola dagu værmástagá baktu, váj sijá jiedna luluj gullut
+stuoráp sebrudakoassálasstij gaskan.
+Sáme hæhttuji oassálasstet
+Sámedikke, sáme institusjåvnåj, organisasjåvnåj ja ietjá
+oassálasstij baktu váj bájkálasj sebrudagá nagodi
+sebrudakrievddamijt duosstot ja rijbadit daj hásstalusáj ma
+nuorttaguovllobargo baktu båhti.
+Barggup dal gájka aktan váj
+nuorttaguovlloåvddånahttem galggá oalle sáme ássjen aj sjaddat!
+Gijtto berustime åvdås!
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Preassaguovddáš / Preassadieđáhusat / Norgga girku historjjálaš láhkaođastus
+Preassadieđáhus, 16.03.2012
+Stáhtaráđis ovddidedje odne proposišuvnna, mas árvalit rievdadit girkolága.
+Ráđđehus čuovvula dan láhkai Girkosoahpamuša, mii guoská stáhta ja Norgga girku gaskavuođa boahtteáiggis.
+Soahpamuša dahke buot Stuorradikki bellodagat 2008.
+Proposišuvnnas árvvoštallet maid Norgga girku demokratiijaođastusa.
+Demokratiijaođastus lea guorahallojuvvon, vai Stuorradiggi dan vuođul sáhtášii čuovvulit Vuođđolága rievdadusárvalusaid, maid leat ovddidan girkosoahpamuša vuođul.
+Ráđđehus árvala, ahte Girkoráđđi nammada boahtteáiggis Norgga girku bismmáid, ja ahte Girkočoahkkin mearrida man láhkai nammadit, jienastit jna.
+gitta virgádeami rádjai.
+Proavásiid virgádanválddi árvalit bidjat bismágodderáđđái, mii dálá dilis jo virgáda gielddabáhpaid ja eará searvegoddebáhpaid.
+Vuođđoláhkii ja girkoláhkii árvaluvvon rievdadusat mielddisbuktet, ahte láhka ii šat gáibit, ahte stáhtaráđđi, geas lea ovddasvástádus girkoáššiin, lea Norgga girku miellahttu.
+Departemeanta ferte boahtteáiggisge mearridit muhtun áššiid, mat gusket girku ohppii.
+Dalle galget mearrádusa oahppavuođu čielggadit dan láhkai, ahte bivdet bismmás ja vástideaddji girkoorgánas cealkámuša.
+- Mun lean hui duhtavaš dainna, ahte mii leat dál ovddidan proposišuvnna, mas árvalit girkolága rievdadeami ja demokratiijaođastusa árvvoštallama, stáhtaráđđi Aasrud dadjala.
+- Mii leat doallamin áigeplána girkosoahpamuša čuovvuleamis.
+Sávan, ahte mii maid nagodit meannudit dáid áššiid dan láhkai, ahte bisuhit ovttaoaivilvuođa, mii min čohkke girkopolitihka váldoáššiid hárrái.
+Vuođđolága ja girkolága rievdadusat eai mielddisbuvtte Norgga girku ja stáhta earráneami.
+Girku muddejuvvo ain sierra girkolágain ja ruhtaduvvo almmolaš bušeahtain.
+Báhpat leat maid ain stáhta virgeolbmot.
+- Mun sávan, ahte mii leat bidjan vuođu dasa, ahte Norgga girku - maiddái máŋggakultuvrralaš ja máŋgga oskku fátmmasteaddji Norggas - sáhttá leat rabas ja ovttaidahtti álbmotgirku, Aasrud dadjala.
+Staateraeresne daan biejjien aktem proposisjovnem böökti raeriestimmiejgujmie jarkelimmide gærhkoelaakesne.
+Reerenasse dan åvteste Gærhkoeliktesem dåarjede, dïhte latjkoe dan båetije tsiehkien bïjre staaten jïh Dan nöörjen gærhkoen gaskem.
+Gaajhkh krirrieh Stoerredigkesne dan latjkoen bïjre seamadin jaepien 2008.
+Proposisjovnesne aaj akte vuarjasjimmie demokratijejarkoste Dennie nöörjen gærhkosne.
+Giehtjedimmie demokratijereformeste edtja våaromem vedtedh Stoerredægkan raeriestimmiejgujmie vijriesåbpoe barkedh jarkelimmiej bïjre Maadthlaakesne, mah leah bæjjese vaalteme gærhkoeliktesen mietie.
+Reerenasse raereste Gærhkoeraerie edtja bispide Dennie nöörjen gærhkosne båetijen aejkien barkose seehtedh, jïh Gærhkoeraerie edtja nænnoestidh guktie prosesse nominasjovnine, steemmadimmine jnv.
+edtja årrodh barkoeseehtemen raajan.
+Raereste faamoem pråastide barkose seehtedh bispedajveraaran bïejedh, mij daan biejjien joe såaknen hearrah jïh jeatjah åålmegehearrah barkose seehtie.
+Doh raeriestamme jarkelimmieh Maadthlaakesne jïh gærhkoelaakesne sijhtieh jiehtedh ij sïjhth vielie naan krievemh laakesne årrodh staateraerije guhte dïedtem åtna gærhkoeaamhtesi åvteste, edtja lïhtseginie årrodh Dennie nöörjen gærhkosne.
+Aaj båetijen aejkien dle departemente tjuara såemies aamhtesh sjæsjalidh mah leah gærhkoen learoen bïjre.
+Dellie edtja pryövedh dam learoeligke våaromem sjæjsjalæmman tjïelkestidh, aktine lahtestimmine dehtie sjïere bispeste jïh dehtie gyrhkeles åårganeste mij dïedtem åtna.
+- Manne joekoen madtjeles mijjieh daelie aktem proposisjovnem buakteme jarkelimmiej bïjre gærhkoelaakesne jïh evalueringen bïjre demokratijereformeste, staateraerije Aasrud jeahta.
+- Mijjieh gåhkese båateme dejnie vijriesåbpoe barkojne gærhkoeliktesistie.
+Manne ojhte vienhtem mijjieh aaj buektiehtibie daejtie aamhtesidie gïetedidh naemhtie guktie dïhte tjåenghkies sïemesvoete gorresåvva gærhkoepolitihken åejviegyhtjelassine
+Dah jarkelimmieh Maadthlaakesne jïh gærhkoelaakesne eah leah akte tsoepkenasse Dan nöörjen gærhkoen jïh staaten gaskem.
+Gærhkoe sæjhta annje stuvrelgamme årrodh akten jïjtse gærhkoelaaken tjïrrh, jïh byögkeles budsjedth sijhtieh beetnehvierhtieh dåarjodh.
+Jïh hearrah sijhtieh annje staaten dïenestalmetjine årrodh.
+- Manne gegkestem mijjieh daejnie aktem hijven våaromem bïejeme ihke Dihte nöörjen gærhkoe- aaj dennie jienebekultuvrelle jïh jienebereligijööse Nöörjesne - maahta akte gaahpoeh jïh feerhmeles almetjegærhkoe årrodh, Aasrud jeahta.
+Stáhttaráden uddni biejaduváj åvddån muhtem proposisjåvnnå gånnå oajvvaduvvi rievddama girkkolágan.
+Návti ráddidus tjuovvol Girkkosåbadimev, sjiehtadus stáhta ja Vuona girkko boahtteájge aktijvuoda gaskan.
+Divna belludagá Stuorradikken dasi sjiehtadin jagen 2008.
+Proposisjåvnån le aj Vuona girkko demokratijaådåstusá evaluerim.
+Demokratijaådåstusá tjadádime ulmme le Stuorradiggáj dilev láhtjet váj máhtti tjuovvolit Vuodolága rievddama ævtodusájt, ma li girkkosåbadime aktijvuodan låggŋiduvvam.
+Ráddidus oajvvat Vuona girkko biskåhpa boahtteájggáj galggi Girkkorádes virggáj biejaduvvat, ja Girkkotjåhkanibme galggá mierredit gåktu prosessa nominasjåvnåjn, jienastimijn jnv.
+gitta virggáj biedjamij galggá.
+Pråvståjt virggáj biedjat oajvvaduvvá bisspaguovllorádáj biejaduvvat, mij uddni juo suohkanbáhpajt ja ietjá tjoaggulvisbáhpajt virggáj biedjá.
+Oajvvadum Vuodolága ja girkkolága rievddama mierkki ij desti lága baktu gájbbeduvá stáhttaráde guhti girkkoássjij åvdås vásstet, galggá Vuona girkko ájras.
+Boahtteájggáj aj departemennta hæhttu muhtem ássjijt mierredit ma girkko oahppaj guosski.
+De galggá mærrádusá åhpalasj vuodo tjielggiduvvat guoskavasj biskåhpa ja vásstediddje girkkolasj orgána javllamusá baktu.
+- Viehka dudálasj lev gå dálla lip girkkolága rievddama ja demokratijaådåstusá evaluerima proposisjåvnåv åvddån biedjam, javllá stáhttaráde Aasrud.
+- Girkkosåbadime tjuovvolimijn lip dal buorre jådon.
+Doajvov dájt ássjijt aj nahkap giehtadallat navti váj vijdes avtamielalasjvuodav girkkopolitihkan bisodip.
+Vuodolága ja girkkolága rievddama ij mierkki Vuona girkko ja stáhtta sirraba.
+Girkko galggá boahtteájgijda aj sierra girkkolága baktu dåjmaduvvat ja almulasj budsjehtaj baktu ruhtaduvvat.
+Ja báhpa galggi vilá stáhta virgen.
+- Doajvov dájna lip dilev buoragit láhtjám váj Vuona girkko - aj moattekultuvralasj ja moatteåskulasj Vuonan - luluj liehket rabás ja sebradahtte álmmukgirkko, javllá Aasrud.
+Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeantaPoastaboksa 8004 Dep, 0030 Oslo
+Fitnanadreassa: Akersgt.
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Bargodepartemeanta / Preassaguovddáš / Preassadieđáhusat / Ođđa válgaortnet sámediggeválgii 2009
+Sámediggi lea ožžon ođđa válgaortnega mii galgá doaibmat dán jagi sámediggeválgga rájis mii lea čakčamánus.
+Stuorát muhto hárvvit válgabiirret galget buoridit jienasasteaddjiid logu válgii.
+- Áigumuš njuolggadusaid nuppástuhttimiin lea oččodit eanebuid searvat válgii, álkkásmahttit ja njuovžžálmahttit válgga lágideami, ja vel dat ahte sámedikki legitimitehta ja árvofápmu galggašii buorránit, cealká bargo- ja searvadahttinministtar Dag Terje Andersen.
+Ođđa válgaortnet mearkkaša:
+Buot gielddat/suohkanat main 30 olbmo dahje eanebut leat čálihan iežaset Sámedikki jienastuslohkui, galget maid lágidit nu ahte olbmot sáhttet jienastit válgabeaivvige.- Nu sohpet buorebut oktii jienastuslohkui čálihuvvon olbmuid lohku ja daid jienasteaddjiid lohku mat leat guđege áirasa duogábealde.
+Ođđa válgaortnet maid geahppuda sámedigge¬válgga lágideami riikka eanaš gielddain/suohkaniin.
+Mii leat mearrideaddji deattu bidjan dasa maid Sámediggi oaivvilda go leat ođasmahttán válgaortnega, dadjá stáhtaráđđi Andersen.
+Bargo- ja searvadahttindepartemeanta sádde odne johtočállosa mas leat dieđut Sámedikki válgaortnega nuppástusaid birra.
+Láhkaásahus sámediggeválgga birra
+Johtočállosis ja mearrádusain mat leat Sámediggeválgga birra, biddjojuvvojit sámegiel veršuvnnat departemeantta neattasiiduide www.regjeringen.no/aid ja Sámedikki neahttasiidduide www.samediggi.no.
+Sámedigge le ådå válggaårnigav oadtjum mij guosská dán jage sámedikkeválga rájes ragátmánon.
+Stuoráp ja binnep válggabijre galggi válggaoassálasstemav lasedit.
+- Njuolgadusrievddamij ulmme le válggaoassálasstemav lasedit, ruváp ja giehpep válggatjadádibme aktan lasedum duodastibme ja stáhtus Sámediggáj, javllá barggo- ja sebradahttemministar Dag Terje Andersen.
+Ådå válggaårnik sisadná:
+Gájka suohkana galggi dagu åvddåla dilev láhtjet váj åvddågiehtaj bæssá sámedikkeválggaj jienastit.
+Suohkana gånnå li gålmmålåges jali ienep Sámedikke jienastuslåhkuj tjáledum galggi aj dilev láhtjet váj bæssá válggabiejve jienastit.
+- De sjaddá buorep aktijvuohta jienastuslågo stuorrudagá gaskan ja galla jiena li juohkka ájrrasa duogen.
+Ådå válggaårnik aj sámedikkeválga tjadádimev giehpet ienemusájn lánda suohkanijs.
+Dættov lip biedjam Sámedikke vuojnnuj gå válggaårnigav lip rievddam, javllá stáhttaráde Andersen.
+Barggo- ja sebradahttemdepartemennta sáddi uddni tjállusav Sámedikke válggaårniga rievddamij gáktuj.
+Ådå njuolgadusá Sámedikke válga gáktuj gávnnuji dáppe lovdata.no.
+Sáme versjåvnå tjállusis ja Sámedikke válgganjuolgadusás gávnnuji departementa næhttabielijn www.regjeringen.no/aid ja Sámedikke næhttabielijn www.samediggi.no.
+Saemiedigkie orre veeljemeøørnegem åådtjeme mij lea daan jaepien saemiedigkieveeljemistie skiereden.
+Stuerebe jih vaenebe gievlieh edtjieh veeljijidie lissiehtidh.
+-Dihte vuepise dej njoelkedassejorkestimmiejgujmie lea jienebh veeljijh, verkebe jih aelhkebe veeljemetjïrrehtimmie, jih stuerebe laakevåarome jih vyørtegsvoete Saemiedægkan, barkoe -jih ektiedimmieministere Dag Terje Andersen jeahta.
+Orre veeljemeøørnege sæjhta jiehtedh:
+Gaajhkh tjïelth edtjieh goh aarebi sjiehteladtedh åvtelbodti tjaatsestæmman saemiedigkieveeljemasse.
+Doh tjïelth, gusnie 30 jallh jienebh lea tjaaleme Saemiedigkien veeljemelåhkosne, edtjieh aajh sjiehteladtedh tjaatsestæmman jijtjehke veeljemebiejjien.
+- Buerebe akteraerie sjædta man gellie almetjelåhkosne tjaalasovveme jih man gellie tjaatsestamme fiereguhten tjirkijasse.
+Dihte orre veeljemeøørnege aaj saemiedigkieveeljemem aelhkebe dorje jienebisnie dejstie laanten tjïeltijste.
+Mijjieh stoerre leavloem biejeme Saemiedigkien vuajnose gosse veeljemeøørnegem staeriedamme, staateraerije Andersen jeahta.
+Barkoe- jih ektiedimmiedepartemente daan biejjien aktem bæjhkoehtimmiem olkese seedtie dej jorkestimmiej bïjre Saemiedigkien veeljemeøørnegisnie.
+Orre mieriedimmie veeljemen bïjre Saemiedægkan lea daesnie, lovdata.no.
+Saemien tjaalegh bæjhkoehtimmeste jih mieriedimmeste veeljemen bïjre Saemiedægkan sijhtieh departementen nedtesæjrojde båetedh www.regjeringen.no/aid/dok jih Saemiedigkien nedtesæjrojde www.samediggi.no
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Stáhtaministara kantuvra / Áigeguovdil / Sártnit ja artihkkalat / 2012 / Stáhtaministara ođđajagesárdni 2012
+Sárdni/artihkal, 01.01.2012
+(Nord-samisk oversettelse, sør-samisk og lulesamisk oversettelse lenger ned)
+Ráhkis dii buohkat,
+Guokte mánu dassá riegádii unna Danicaš Manilas.
+Son šattai máilmmiboargár nummir čieža miljárda.
+Muhtun mánuid geažis riegáda mánná gii šaddá norgalaš nummir vihtta miljovdna.
+Mo son manná dieinna guovttuin?
+Makkár boahtteáigi vuordá sudno?
+Ná jerret váhnemat.
+Nie leat váhnemat áiggiidčađa jearran buot riikkain, go ođđa mánná riegáda máilbmái.
+Dien magihkalaš ravkalanbottus riegáduvvo šiehtadus agibeaivái.
+Ráhkisvuođa-šiehtadus mii gierdá buot.
+Danne lea nu máŧohis surgatlaš go nuorra olmmoš jápmá.
+Ii oktage eadni leat oaivvilduvvon massit bártnis.
+Ii oktage áhčči galggašii massit nieiddas.
+Suoidnemánu 22.beaivve gillájedje ollugat.
+Áhčit, eatnit, oappát, vieljat, ádját ja áhkut fertejedje vázzit dan losses geainnu hávdeeatnamii.
+Dat bávččagahtii min váimmuid.
+Lean jurddašan sin birra geat besse heakkas ja oarbásiid birra juohke beaivvi dáhpáhusa rájes.
+Mo manná dinguin?
+Manne galggai dát dáhpáhuvvat?
+Vihtta mánu maŋŋil dárbbašit mii ain diehttit vai áddet.
+Jahki 2012 addá ođđa vástádusaid.
+Vuosttažettiin galgá vuos diggeášši vearredahkki vuostá.
+Dasto galgá kommišuvdna muitalit čiŋatkeahtes ja vuoiggalaš suoidnemánu 22.b.
+historjjá.
+Dát mearkkaša ahte mii fertet hálddašit oaidnaleami vearredahkkiin.
+Mun lean oadjebas dasa ahte dan mii nagodat.
+Norgga álbmot han čálii historjjá diimmá geasi.
+Álggos bomba ja báhčimat suorggahedje min.
+Muhto de dáhpáhuvai juoga.
+Mii čuožžileimmet, savdnjileimmet eret balu ja njuolggočilggiid doarjjuimet demokratiija.
+Mii dovddaimet dan ruvsovázzimis ja spáiddarvázzimis.
+Hávdádemiin, girkuin, moskeain ja TV-ovddas.
+Mii leimmet okta álbmot.
+Álbmot čájehii iežas buoremus beali deaivvadettiin eallimis vearrámus dáhpáhusa.
+Dát lea nannen mu jáhku ahte olbmuin gávdno buorredáhtolašvuohta.
+Doaivagii.
+Ja fápmu olbmuid dáhtus.
+Suoidnemánu 22.beaivve riegádedje maid mánát Norggas.
+Okta sis lei Thomas.
+Son lea virkos ja duđavaš gánddaš Lillehammeris.
+Thomas ferte eallit dainna duohtavuođain ahte su riegádanbeaivvi muitojuvvo moraš.
+Mii fertet fuolahit ahte nu ii šatta.
+Mii fertet čájehit ahte dát roassu maiddái buvttii liekkusvuođa ja árvvolašvuođa min riikii.
+Thomas ja Danica galgaba goabbat sajis máilmmis rávásmuvvat.
+Min doaibma šaddá de čájehit man ollu sudno ovttastahttá dan sadjái go earuha.
+Jos mii čájehat dáhtu oahppat guhtet guimmiideamet birra, de ovdánat olmmožin.
+Jos mis leat návccat árvvusatnit sierranasvuođaid, de nanusmuvvat.
+Jos duostat luohttit guhtet guimmiidasamet, de mii ollet guhkkelii.
+Soaitá Thomas ja Danica šaddaba ustibat boahtteáiggi Facebook bokte.
+Thomas oahppá Manila birra.
+Ja Danica oažžu govaid maid ii goassige leat oaidnán: Lillehammer njuikenluohkát.
+Dá lea interneahta buoremus bealli.
+Interneahtta lea heajumus go totaliteara doalvvuheaddjit ožžot hállat moaittekeahttá sevdnjes čiegain neahta bokte.
+Dán fertet hálddašit stáđisvuođain.
+Mii galgat ádjit sin doppe eret máhtolašvuođa čuovgasiin.
+Vuostálastit ekstremismma mearkkaša váldit ovddasvástádusa boahttevuhtii.
+Mun ávžžuhan buohkaid doaibmat digitála ránnjááhkkun.
+Ii fal dárkkistit oaiviliid dahje jávkadit divaštallamiid.
+Mii galgat gierdat unohisvuođaid.
+Mii suhttada, hárdá ja velá hirpmahuhttá.
+Muhto - mii fertet maid vuosttaldit.
+Mii galgat vástidit.
+Dat mearkkaša čájehit ovddasvástádusa sátnefriddjavuhtii go cealkit: "Ii fal, dus lea boastut".
+Mii dahkat dan beaiveboradanáiggi bargosajis.
+Dál lea áigi dahkat seammá neahta bokte.
+Ođđa jahki lea farga jándor boaris.
+Mii galgat maiddái jagi 2012 geavahit dehálaš doaimmaide:
+Vuostálastit geafivuođa máilmmis.
+Bargat ráfi ovdii.
+Ja gádjut dálkkádaga.
+Dát lea min vealgi boahttevuhtii.
+Dát lea mearehis viiddis doaimmat.
+Lea álki jurddašit ahte ii ábut.
+Muhto dan de gal dahká.
+Máilbmi ovdána garra bargguid bokte ja go geađggi bardá geađggi ala. Máŋga čuohtemiljovnna olbmot leat gáddjojuvvon geafivuođas.
+Unnit olbmot duššet sođiin.
+Eanebut ellet friddjavuođas.
+Ja eai goassige ovdal leat olbmot beassan válljet iežaset jođiheddjiid friddja ja demokráhtalaš válggaid bokte.
+Mii vásiheimmet dan arábalaš giđas.
+Álbmoga gáibádusat jávkadedje stivrejeddjiid giellásiid ja bággejedje dovddastit rievdadusaid.
+Almmatge.
+Dat mii mu njuorasmahttá persovnnalaččat lea ahte eai šat jáme nu olu mánát ja eanet eatnit cevzet.
+Riegádanbeaivi, beaivi goas son addá ođđa eallima, lea ain olu nissonolbmuid varaleamos beaivi.
+Eanet čalbmeeatnit, ođđa riegádahttin-klinihkat ja buoret čorgatvuohta dagahit ahte eanet nissonolbmot cevzet.
+Diibmá gájuimet eanet go 600 000 máná.
+Máŋgasa dušše dálkkasnáluin.
+600 000 mávssolaš olbmo.
+Norga lea láidesteaddjin dás.
+Mii sáhttit dáinna buohkat čevllohallat.
+ON dálkkádatpanela várre dávjjibut ja garraseabbo garra dálkkiid vuostá mat leat vuordagis.
+Norggas ledje garra dálkkit juovllaid ja ođđajagi gaskkas.
+Didjiide čuozai garrasit geat vásiheiddet garra biekkaid billistemiid.
+Muhto olles Norga lea čuvvon din.
+Mii rápmot oarjenorgga ássiid návccaid hálddašit dákkár duođalaš ja varalaš dilálašvuođaid.
+Ja mun giittán sin geat árjjálaččat veahkehedje, čorgejedje ja divodedje.
+Dađibahábut duššai okta gádjunbarggus .
+Go mun vuolggán Oarje-Norgii moatti beaivvi geažis de háliidan divaštallat gearggusvuođa singuin geat vásihedje garra dálkkiid.
+Mii fertet bures ráhkkanit dálkkádatváikkuhusaid ektui.
+Muhto buot vuosttamužžan fertet doaimmaid bokte eastadit daid.
+Dálkkádatbarggu ektui lei mannan jahki beahttu.
+Mii vásiheimmet gal ovdáneami, muhto áššit eai čoavdásan Durban čoahkkimis ge.
+Muhto mii eat sáhte vuollánit.
+Norga ferte ain leat geatnegahtti šiehtadallamiid hoahpuheaddji.
+Sivas go eai gávdno eará molssaeavttut.
+Máilbmi ferte ovttasdoaibmat.
+Muđui beahtit mii Danica Manilas ja Thomasa Lillehammeris.
+Eará hástalus ođđajagis lea eurohpalaš vealgeroassu.
+Dát ášši orru guoskamin ruđaide.
+Muhto duohtavuođas lea dát ášši olbmuid birra.
+Mii oaidnit fas stuorra bargguhis olmmošveagaid Eurohpás.
+Olu nuorat leat massimin jáhku boahtteáigái.
+Dan ii sáhte Eurohpá dohkkehit.
+Midjiide Norggas lea ášši dan birra ahte sihkkarastit min bargosajiid ja bisuhit huksenreanttu.
+Mii eat dieđe man garrasit dát boahtá midjiide čuohcat.
+Muhto mun lohpidan ahte mii áigut vuosttaldit go dárbbašuvvo.
+Nugo ovdalge leat dahkan.
+Oadjebas boahtteáigi ii šatta ráfi haga.
+Olu norgalaččat oassálastet ráfisuodjalus doaimmaide miehtá máilmmi.
+Veahkkebargin, miidnačorgejeaddjin dahje piráhta-bivdin Somalia rittu olggobealde.
+Dávjá leat varalaš doaimmat.
+Diibmá suodjaledje norgalaš girdit Libya álbmoga Gaddafi garra stivrejumis.
+Viiddis ovttastumis barge min soalddáhat buori barggu, ja leat maŋŋil ožžon olu ánssášeaddji rámi min lihtolaččain.
+Min soalddáhat leat jagi 2001 rájes doaibman Afghanistanas.
+Jagi 2012 álggahuvvo soalddáhiid geahpadeapmi.
+Mun hirbmadit čevllohalan daid doaimmaiguin maid min soalddáhat leat čađahan Afghanistanas.
+Mii giitit váimmolaččat buohkaid geat leat searvan ráfidoaimmaide.
+Seammás muitit mii maid sin geat leat duššan.
+Mii leat vuot massán min buoremusaid.
+Oberstløytnanta Siri Skare duššai ON-kantuvrra falleheamis Mazer-i-Sharif báikkis.
+Jurista Ingrid Midtgaard duššai bombafalleheamis ON vuostá Nigerias.
+Mii leat stuorra morrašiin váldán vuostá jápmaságaid.
+Sii leat álo min mielde.
+Dán jagi háliidan sáddet erenoamáš liegga dearvvuođaid Majestehtii Gonagas Haraldii ja Majestehtii Dronnet Sonjai.
+Soaitá ahte ii goassige ráfiáiggis leat gonagasbearaš nu lahka leamaš iežas álbmoga go maŋŋil suoidnemánu 22.beaivve.
+Lagasvuođain ja liekkusvuođain sii jeđđejedje.
+Gonagas, Dronnet ja Ruvdnaprinsapárra.
+Jierpmálaš sániiguin buoridedje sii bákčasiid.
+Dán jagi deavdiba sihke gonagas ja dronnet 75 jagi.
+Vihtta miljovnna norgalačča háliidit ávvudanjagis giitit, sávvat lihku ja sávvat buot buoremusa Gonagas Haraldii ja Dronnet Sonjai.
+Juovlamánu 14.beaivve ledjen mielde ávvudeamen Roald Amundsen ja su olbmáid Lullipolas.
+Lei munnje stuorra dáhpáhus.
+Olbmot miehtá máilmmi gudnejahtte polasáŋgáriid ja norgga flávdda.
+Šuoŋat lávlagis "Ja vi elsker" šattai oassin viiddis českes jaskesvuođas.
+Norga lei nu lahka, vaikko leimmet oalle guhkkin.
+Doppe, guhkkin eret, vásihin Norgga mainna mii buohkat sáhttit čevllohallat.
+Riika ovdavázziiguin geat leat ráhkadan historjjálaš luottaid.
+Álbmot geas ledje návccat hálddašit bahávuođa buorrevuođain dalle go mii geassit vásiheimmet surgadis fallehemiid.
+Ja juohkebeaivválaš sáŋgárat geat smávva riikka dahket stuorra riikan.
+Lehkos nu ahte mii dien vuoiŋŋas hábmet boahttevuođa.
+Buorre ođđajahki!
+(Sør-Samisk)
+Orrejaepiehåalome
+Tsïengelen 1.b.
+Gieries gaajhkesh dovnesh
+Göökten asken gietjeste onne Danica reakasovvi Manilesne.
+Dïhte veartenen tjïjhtje millijardh almetjinie sjïdti.
+Gööktine askine akte onne maana sæjhta reakasovvedh mij nöörjen almetjinie nommere vijhte millijovnh sjædta.
+Guktie sæjhta dej guaktajgujmie sjïdtedh åvtese?
+Man båetijen aejkien dejtie vuertieminie?
+Naemhtie eejhtegh gihtjieh.
+Naemhtie eejhtegh gihtjeme, abpe tïjjen jïh gaajhkine laantine, gosse aktem orre jieledem voestes aejkien gaavnesjieh.
+Daan heamtureligke ståantetjen akte sjïehtedimmie reakasåvva ihkuven aajkan.
+Akte sjïehtedimmie gieriesvoetese mij gaajhkem tööllie.
+Dannasinie dan gaajh vædtsoes gosse akte noere almetje sealede.
+Ij naan tjidtjie edtja baernebem dassedh.
+Ij naan aehtjie edtja njiejtebem dassedh.
+Snjaltjen 22.b.
+gellie almetjh vædtsoesvoetem dååjrin.
+Aehtjebh, tjidtjebh, åerpenh jïh aahkah aajjah tjoerin dam leevles geajnoem kroeptese vaedtsedh.
+Dïhte vaajmoem baektjiedi.
+Manne ussjedamme dejtie mah åadtjoejin guhkiebasse jieledh dah mah beetsin, fïerhten biejjien mænngan.
+Guktie dijjine daelie?
+Mannasinie daate tjoeri heannadidh?
+Vïjhte askh mænngan daarpesjibie annje daejredh juktie guarkedh.
+Jaepien 2012 sæjhta orre vaestiedassh vedtedh.
+Voestegh reakta-aamhtese båata dan almetjen vööste mij dam darjoeji.
+Dan mænngan dle kommisjovne edtja sov tjïelke jïh eerlege histovrijem soptsestidh snjaltjen 22. biejjeste.
+Dïhte sæjhta jiehtedh mijjieh tjoerebe ikth vielie töölledh baahhasvoetem råakedh.
+Manne gujht daajram mijjieh dam buektiehtibie.
+Juktie dah nöörjen almetjh histovrijem tjeelin dæjmetje giesien.
+Voestegh dle eevre sjaavoejimh bombeste jïh skuehtijste.
+Dle mij akt heannadi.
+Mijjieh tjuedtjielimh, asvem sovnjedimh jïh tseagkasjimh demokratijen gaavhtan.
+Mijjieh dam damtimh blommaraajrosne jïh govkijeraajrosne.
+Juvleminie, gærhkojne, moske'ine jïh TV-sjeermi uvte.
+Mijjjieh limh akte åålmege.
+Gosse dam vearremesem jieliedisnie råakin, dle almetjh dam bööretjommesem jïjtsistie veedtjin.
+Dïhte mov jaahkoem veaksahkåbpoe dorjeme ihke dam bueriem almetjinie jaehkedh.
+Håhkose jaehkedh
+Jïh faamose akten åålmegen væljosne.
+aaj maanah Nøørjesne reakasovvi.
+Akte dejstie lij Thomas.
+Dan biejjien dïhte akte madtjeles baarnetje Lillehammerisnie.
+Thomas tjuara jieledh jïh daejredh altese reakedsbiejjie lea sårkose ektiedamme.
+Mijjieh edtjebe hoksedh ij ajve naemhtie sjïdth.
+Mijjieh edtjebe vuesiehtiedh daate nåake heannadimmie aaj maam akt baahkes jïh vyörtegs åvtese lutnji mijjen laantesne.
+Thomas jïh Danica edtjieh geerve almetjinie sjïdtedh fïereguhtene bielesne dehtie tjåenghkies veartenistie.
+Mijjen barkoe lea dejtie vuesiehtidh man jïjnje vielie mij dejtie aktene, goh dejtie joekehte.
+Gosse mijjieh væljoem vuesiehtibie sinsitnien bïjre lïeredh, dle mijjieh goh almetjh sjïdtebe.
+Gosse buektiehtibie joekehtsvoetide ååktedh, dle veaksahkåbpoe sjïdtebe.
+Gosse doestebe jearsoesvoetem damtedh sinsætnan, dle guhkemosth båatebe.
+Akten biejjien dle kanne Thomas jïh Danica voelpine sjidtieh dennie båetijen aejkien Facebookesne.
+Thomas Manilan bïjre leara.
+Jïh Danica guvvieh mestie akt åådtje satne ij gåessie gænnah vuajneme: njulhtjemebahkide Lillehammerisnie.
+Daate lea gaskeviermie sov bööretjommesisnie.
+Gaskeviermie sov vierremesisnie lea gosse totalitære tjeejehtæjjah åadtjoeh soptsestidh jemhkelds roenine nedtesne, bielelen naaken dejtie tjøødtjehte.
+Dam tjoerebe vihtiesvoetine dåastodh.
+Mijjieh edtjebe dejtie olkese trumhpestidh daajroen tjoevkesinie.
+Ekstremismen vuestie soptsestidh lea diedtem vaeltedh dan båetijen aejkien åvteste.
+Manne gaajhkesidie haastam hijven digitaale kraannagujnine sjïdtedh.
+Ij dannasinie dijjieh edtjede mielh staeriedidh jallh digkiedimmide gatskelidh.
+Mijjieh edtjebe dam töölledh mij lea leajhroes.
+Dïhte mij naskohte, giepedahta jïh aaj heajhkaldahta.
+Men - mijjieh edtjebe vuesiehtidh.
+Mijjieh edtjebe vaestiedidh.
+Lahtestimmiediedtem vuesehte gosse jeahta: " Ijje, datne miste vaaltah"
+Mijjieh dam darjobe beapmoebuertesne barkosne.
+Daelie tïjje båateme mijjieh tjoerebe dam nedtesne aaj darjodh.
+Dïhte orre jaepie varke akten dygnen båeries.
+Mijjieh edtjebe jaepien 2012 aaj dejnie stoerre barkojne nåhtadidh:
+Veartenen giefiesvoeten vööste gæmhpodh.
+Raeffien åvteste barkedh.
+Jïh klijmam beerkedh.
+Dam darjobe dan båetijen aejkien gaavhtan.
+Daate lea gaajh stoerre barkoeh.
+Aelhkie vienhtedh daate ij gåaredh.
+Men nov gujht gåarede.
+Tjarke barkoen tjïrrh, jïh gosse aktem gierkiem dan måbpan bïejebe, dle veartene åvtese jåhta.
+Gellie stoerretjuetie almetjh leah naan gille jaepine giefiesvoeten svaalhtesijstie loevenamme.
+Vaenebh dåarosne sealadieh.
+Jienebh raeffesne veasoeh.
+Jïh ij gåessie gænnah jienebh almetjh sijjen åvtehkh veeljeme frijje jïh demokratijen veeljemi tjïrrh.
+Mijjieh dam vihth vööjnimh dennie arabijen gïjresne.
+Almetjevæljoe slognide regimijste noeli, jïh jarkelimmieh noerhki.
+Læjhkan.
+Dïhte mij mov vaajmoem jeenjemes doehtede, lea vaenebh maanah sealadieh jïh jienebh tjidtjieh åadtjoeh guhkiebasse jieledh.
+Baersieldimmiebiejjie, dïhte biejjie ietnie orre jieledem vadta, lea annje dïhte vaaregommes biejjie jïjnjh nyjsenæjjaj jieliedisnie.
+Jienebh tsegkietnieh, orre baersieldimmieklinihkh jïh buerebe skåernehksvoete darjoeh guktie dah tjidtjieh åadtjoeh guhkiebasse jieledh.
+Minngemes jaepien 600 000 jienebh maanah beerkimh.
+Jïjnjh dejstie ajve aktine strijtjkine.
+600.000 dovres jieledh.
+Jïh Nøørje akte tsevtsiedæjja.
+Dam maehtebe garmedidh.
+EN'i klijmadåehkie daamtajåbpoe jïh vierrebe værsjoej vööste vaarohte båetijen aejkien.
+Værsjoeh aaj jåvli Nøørjesne.
+Uvtemes dijjide mah åårkanen earjoehtimmieh dååjrin.
+Men abpe Nöörje dijjem fulkesamme.
+Mijjieh gutnedibie guktie jillieladtjh buektiehtibie dan asvoeh tsiehkieh haalvedh.
+Jïh manne gutnedem gaajhkide dijjide mah viehkiehtamme, beerkeme jïh davvome.
+Gaatesjen dle akte almetje hïegkem dassi barkosne.
+Gosse Jillielaantese vualkam muvhtine biejjine dle sïjhtem digkiedidh dejgujmie mah væjrosne barkeme, guktie mijjieh maehtebe dagkaridie væjrojde reejrehtidh.
+Tjoerebe reejrehtidh klijmajarkelimmiej vööste.
+Men uvtemes tjoerebe barkedh dejtie heerredidh.
+Klijmabarkoen åvteste dle dæjmetje jaepie lij nåake.
+Sïllh åvtese dorjesovvi, men vaallah tjåanghkoe Durbanesne gænnah gaajhkem buektiehti.
+Men ibie maehtieh jammaridh.
+Nøørje edtja annje tsevtsiedæjjine årrodh, åeliedihks latjkoej åvteste.
+Juktie ij leah mij akt jeatjah.
+Veartene tjuara ektesne årrodh.
+Jeatjah gaavhtan biehtebe Danicam Manilesne jïh Thomas Lillehammerisnie.
+Akte jeatjah haesteme daan orre jaepien lea dïhte europejen laajkoeneavroe.
+Vååjnoe goh dïhte lea beetnegi bïjre.
+Men raaktan lea almetji bïjre.
+Vihth veljies barkoenamhtah almetjh Europesne vuejnebe.
+Jïjnjh noerh lea jaahkoem dasseminie dan båetijen beajjan.
+Europa ij maehtieh dam luhpiedidh.
+Mijjese Nöörjesne dle mejtie buektiehtibie barkoesijjide jïh gåetiereentam gorredidh.
+Ibie daejrieh man tjarke daate neavroe mijjem tsevtsie.
+Men manne luhpehtem mijjieh edtjebe gaajhkem darjodh gosse daerpies.
+Guktie aarebi dorjeme.
+Ij naan jearsoes båetijen aejkien sjïdth jis ij leah raeffie.
+Jïjnjh nöörjen almetjh leah meatan dennie barkosne mij raeffiem sjugnede bïjre jarkan veartenisnie.
+Goh viehkiehtæjjah.
+Mine-sjeakojh.
+Jallh goh pirate-vijrijh Somalijen mearoegaedtien ålkolen.
+Daamtaj vaarege barkoeh.
+Dæjman nöörjen girtijh dejtie libyjen almetjidie vaarjelin Gaddafi-regimen julmiesvoeten vööste.
+Mijjen almetjh ålkone leah dej væjkelommes gaskem aktene gamte ektiedimmesne, jïh mijjen allijerth dejtie garmerdamme.
+Afghanistanesne nöörjen soldaath viehkine orreme mænngan 2001.
+Jaepien 2012 edtjebe aelkedh viehkiem giehpiedidh.
+Manne dan garmeres mejnie mijjen soldaath dorjeme Afghanistanesne.
+Sïjhtem gaajhkesidie vaajmoste gijhtedh, mah leah ålkone barkeminie raeffien åvteste.
+Seamma tïjjem måjhtelibie dejtie mah hïegkem dasseme.
+Mijjieh vihth dasseme naaken mijjen bööretjommesijstie.
+Oberstløytnante Siri Skare aktene hamhkosne sealadi EN-kontovren vööste Mazer-i-Sharifesne.
+Juriste Ingrid Midtgaard båvvasi aktene bomba-hamhkosne EN vööste Nigerijesne.
+Mijjieh dïjride dej sealadimmien bïjre stoerre sårkojne dåastoejimh.
+Dah sijhtieh iktegisth mijjine årrodh.
+Daan jaepien sïjhtem aktem lissie baahkes heelsegem seedtedh majesteete gånka Haraldese jïh majesteete drööhnege Sonjese.
+Kanne ij gåessie gænnah raeffietïjjen dle gånkafuelhkie lïhkebe sov åålmegidie orreme goh snjaltjen 22.b.
+mænngan.
+Lïhkevoetine jïh baahkine soelkedassem vedtin.
+Gånka, drööhnege jïh kronprinspaarre.
+Vijsies baakoejgujmie vaejviem læjnoedehtin.
+Daan jaepien dovne gånka jïh drøøhnege 75 jaepieh illieh.
+Vïjhte millijovnh nöörjen almetjh sijhtieh gijhtedh, læhkoehtidh jïh dam bööretjommesem vaajtelidh gånka Haraldese jïh drööhnege Sonjese heevehtimmiejaepien.
+Gieries gaajhkesh dovnesh,
+Goeven 14.b.
+lim meatan jïh Roald Amundsen jïh altese kaarrh heevehtim Åarjelpovlesne.
+Daate akte stoerre heannadimmie.
+Almetjh abpe veartenistie polareheeltide jïh dam nöörjen saevegem earoehtin.
+Dïhte tjoeje Nöörjen åålmegelaavlomistie "Ja vi elsker" akte bielie sjïdti dehtie stoerre veelkes sjeavohtsvoeteste.
+Nööjre lij dan lïhke, jalhts mijjieh limh dan guhkene dubpene.
+Desnie, guhkemes dubpemes, dle aktem Nöörjem vööjnim maam maehtebe garmerdidh.
+Akte laante pijoneerigujmie mah histovrijen gïejh bïejeme.
+Akte åålmege mij buektiehti nåakevoetem buerievoetine dåastodh gosse mijjieh daan giesien dejtie julmies hamhkojde dååjrimh.
+Jïh aarkebiejjien gaagnes almetjh mah aktem onne laantem stoerre darjoeh.
+Baajh daennie aajmosne årrodh guktie mijjieh dan båetijen biejjien sjugnedibie.
+Buerie orrejaepie!
+(Lulesamisk)
+Gieres gájka,
+Guovte máno rájes riegáduváj Danica Manilan.Sån sjattaj væráltviesát nummar gietjav millijárda.Muhtem máno duogen riegát mánásj guhtimusj sjaddá Vuonarijkak nummar vihtta millijåvnå.
+Gåktu galggá dáj unnagattjaj gevvat?Mij sunnuv vuordasj dán iellemin?
+Nav æjgáda gatjádi.Nav li æjgáda gatjádam buolvaj miehtáj, juohkka rijkan, gå vuostasj bále buorástahtti ådå iellemav.Dan sjivnnjedum båttå riegáduvvá lihtto ihkeven ájggáj.Lihtto gieresvuodas, mij gájkka gierddá.
+Danen le nav låssåt gå nuorra ulmusj jábmá.Ij aktak ieddne galga bárnes láhppet.Ij aktak áhttje galga niejdas láhppet.
+Snjilltjamáno 22. biejve moaddásij iellem ládaduváj.Áhtje, iedne, oarbbena, ádjá ja áhko vierttijin låssis mielajn rábo guoran tjuodtjot.
+Dát gal vájmoma báktjij.
+Juohkka biejve lev usjudallam sijájt gudi hekkav bierggijin, ja sijájt gudi báhtsin.Gåktu dijájn manná?Manen så lik dát dáhpáduváj?
+Vihtta máno dán maŋŋela vierttip vilá diehtet vaj galggap dádjadit.
+2012 vaddá ådå vásstádusájt.
+Vuostatjin álggá digge vierredahkke vuosstij.Dan maŋŋela galggá kommisjåvnnå subtsastit ietjas tjielgga ja duodalasj snjilltjamáno 22. biejve-subttsasav.Dát merkaj mij vierttip nahkat bahudagáv vas duosstot.Dav jáhkáv vissásit galggap nahkat.Danen gå Vuonarijka álmmuk tjálij histåvråv dijmmá giese.
+Vuostatjin suorgganijma bombas ja skåttajs.De juoga dáhpáduváj.Mij vuosteldijma balov, ja tjuodtjelijma demokratija åvdås.
+Besajma dåbddåt dav ruvssogárggájn ja loavggágárggájn.Hávddádusájn, girkkojn, moskeajn ja TV-skjermajn.Mij lijma akta álmmuk.Duosstomin værámusáv iellemin, ulmutja vuosedin buoremusáv ietjastisá.Dat le nannim muv jáhkov ulmutja buorrevuohtaj.Dårvvuj.Ja fábmuj mij álmmuga mielav tjuovvu.
+Snjilltjamáno 22.biejve riegádin aj máná Vuonarijkan.Akta sijájs lij Thomas.
+Uddni le sån báhtjasj buorre mielan Lillehammerin.
+Thomas viertti dåhkkidit ahte riegádimbiejvves le surgguj tjanádum.
+Mij galggap bærrájgæhttjat vaj ij sjatta dåssju dan láhkáj.Mij galggap vuosedit gåk dát hæhkkahiehte båvtij lieggavuodav ja værddogisvuodav ietjama rijkan.
+Thomas ja Danica galggaba bajássjaddat goabbák bielen aktisasj ednamin.Mijá dahkamus le vuosedit sunnuj man ållo aktit sunnuv, ienni gå mij sirát sunnuv.
+Gå le miella oahppat nubbe nuppes, de åvddånip ulmutjin.Gå nahkap sieradusájt vieledit, de gievrrop.Gå duosstap nubbe nubbáj luohtedit, jåksåp guhkemusát.
+Avta biejve ihkap Thomas ja Danica sjaddaba rádna boahtteájge Facebookan.
+Thomas oahppá Manila birra.Ja Danica oadtju gåvåjt massta goassak ij la vuojnnám: sasskamdievá Lillehammerin.
+Dát le internehta buoremus bielle.
+Internehta værámus bielle le gå tjáddjididdje bessi ájádusájt juogadit internehta tjiegos bielijn.Dav vierttip nannusit duosstot.
+Máhtudagájn galggap sijájt ierit rádjat.
+Gå vuosteldip ekstremismav de válldep åvdåsvásstádusáv boahtteájges.Hástáv divnajt sjaddat buorre digitála ráddnááhkátja.
+Ij dan diehti gå galggap sensurerit jali hávkkadit ságastallamijt.Galggap gierddat vuorrástuvvat.
+Moasjev, assjmat ja mij alvaduhttá.Valla -galggap mávsedit.Galggap vásstedit.
+Vuosedit moalgedisåvdåsvásstádusáv le javllat: "Boasstot le dujna"Dav dahkap bargon bårådijn.Dálle le muddo aj internehtan nav javllat.Ådå jahke le ruvva tijmma boares.Galggap jagev 2012 adnet stuor dahkamusájda.
+Oajbbot værálda hæjosvuoda vuosstij.Barggat ráfe åvdås.Gádjot dálkádagáv.Dav lip vielggen boahtteájge åvdås dahkat.
+Dá li alvos dahkamusá.Álkke le usjudallat ahte ij lijssi.Valla dav de dahka.
+Låssis bargo baktu, gå giergge biejaduvvá gierge nali, de værált åvddån.
+Moadda tjuohte millijåvnå ulmutja li bessam hæjosvuoda giddagisás.
+Binnebu doarojn jábmi.
+Ienebu friddjavuodan viessu.Ielvijma mij dáhpáduváj árába gidá.
+Fábmo álmmuga mielan rihtsudij regijmaj gællásijt ja tjåhttij rievddadusájt.
+Huoman.Mij muv ienemusát duohtadallá, le gå binnep máná jábmi ja iedne rijbadi.Riegádimbiejvve, dalloj gå nissun ådå iellemav riegádahttá , le vilá várálamos biejvve moadda nissunijda.
+Ienep tsaggeiedne, ådå riegádahttemklinihka ja buorep rájnasvuohta viehket iednijt rijbadittjat.
+Åvdep jage bierggijma 600 000 ienep máná.
+Moaddásijt dåssju dálkastsirkunijn.
+600 000 divras iellema.
+Ja Vuonarijkka le jådedime dáv.Dassta máhttep mihástallat.
+AN:a dálkádahkpanella várrot boahtteájge sieldes dálkes.
+Dálkke lij aj basijgaskan Vuonarijkan.
+Dát vájkkudij vuostatjin dijájt gen æjggo biejsteduváj.Valla ålles Vuonarijkka le dijájt tjuovvum.
+Vieledip allelahájt gudi rijbadin dákkir låssis dile tjadá.
+Vierttiv rámmpot dijájt gudi lihpit viehkedam gájotjit ja divvot.Luodjomláhkáj avtav láhpijma dán bargon.
+Gå alás manáv muhtem biejve duogen, galgav rádodit sijájn gudi li stoarmo sinna læhkám gåktu agev gárvvásin liehket viehkijn.Hæhttup ietjama gárvedit dálkkádakrievddamijda.
+Valla gájkinåvdemusát barggat váj e dáhpáduvá.
+Danen gå dálkadakássje lij dijmásj hådjånibme.
+Åvddånijma ássjijn, valla tjåhkanibme Durbanin ittjij nagá ássjev låggnit.Valla ep máhte vuollánit.
+Vuonarijkka galggá vilá jådedit bargov tjanátjit sjiehtadusájt.Ælla ietjá ráde.
+Værált hæhttu aktidit.
+Jali de ep nagá doarjjot Danicav Manilan ja Thomasav Lillehammerin.
+Ietjá hásstalus ådå jagen le europealasj vielggehiehte.
+Vuojnnet dåssju biednigijda guosská.Valla jus riekta de ulmutjijda guosská.
+Vilá vuojnnep man moaddása li bargo dagi Europan.
+Moatten nuoran ij la dårvvo boahtteájggáj.Dav ij Europa máhte dåhkkidit.
+Vuonarijkan le dárbbo barggosajijt bisodit ja oaggit goahteræntojt.
+Ep diede gåk dát Vuonarijkav sjaddá guosskat.Valla loabedav galggap giehtadallat dilev gå le dárbbo.Nav gåk åvddåla lip dahkam.
+Boahtteájgev ij máhte åskeldit jus ij la ráfe.Moadda Vuonarijkaga barggi ráfe åvdås væráldav miehtáj.Viehkkebarggen.Rádjamin gåddemijnajt.Jali piratajt oagodi Somália merragátten.
+Álu li várálasj gåhtjodusá.Dijmmá hálediddje Vuonarijkas bælostin Libya álmmugav Gaddafi vuosstij.
+Mijá gádtse lij oasse tjiehpemusájs gåbdes koalisjåvnån, ja li tjavtja rájes ietjama guojmijs rámmpodum.
+Afghanistanan li soahteålmmå oassálasstám 2001 rájes.2012 sjaddá jahke gå gádtse galggá binneduvvat.Mån lev mihá dassta majt ietjama soahteålmmå li dahkam Afghanistanan.
+Gijttep sijájt gudi li barggamin ráfe åvdås.Sæmmi båttå mujtudallap sijájt gudi jábmin.Lip vas muhtemijt mijá tjiehpemusájs massám.
+Oberstløytnant Siri Skare jámij gå AN-kåntåvrrå Mazer-i-Sharifan ládaduváj.
+Jurissta Ingrid Midtgaard jámij gå AN bombiduváj Nigerian.
+Gulájma sunnu jábmema birra låssis vájmoj.
+Libá agev mijá siegen.
+Dán jage sidáv liegga varrudagájt rádjat majestehtta gånågis Haraldij ja majestehtta dråtnigik Sonjaj.
+Ihkap gånågisfámillja ij la guossak lagábu ietjas álmmuga læhkám ráfeájgen gå maŋŋela snjilltjamáno 22.biejve.Lahkavuodajnisá la lieggavuodajnisá jaskadin mijájt.Gånågis, drådnik ja kråvnnåprinssapárra.
+Vijses bágoj báktjasijt giehpedin.
+Dán jage dievddeba sihke gånågis ja drådnik 75 jage.
+Vihtta millijåvnå rijkav miehtáj sihti gijttet ja vuorbev sávvat gånågis Haraldij ja drådnik Sonjaj dán ávvojage.
+Gieres gájka,Javllamáno 14.biejve oassálasstiv ávvudallamav Roald Amundsenis aktan ålmmås Oarjjepåvlån.Stuorra dáhpádus lij.
+Ulmutja ålles væráldis ávvudallin suv ja Vuonarijka slávgáv.
+Jiedna álmmuklávllagis sjattaj oasse vielggis sjávodisvuodas.
+Vuonarijkka lij lahkusin, juska lijma guhkken ierit.Dåppe, guhkemusán ierit, vuojnniv Vuonarijkav massta máhttep mihástallat.
+Rijkka njunnjutjij gudi li luottajt histåvrråj dahkam
+Álmmuk mij nagáj duosstot bahávuodav buorrevuodajn gå giesen ládadalájma.
+Ja mihtoga árkkabiejven ma dahki ietjama rijkatjav stuorren.
+Lehkus dát vuojŋŋanis majna boahtteájgev hábbmip.
+Vuorbbe ådå jagijn!
+Statsministerens kontor, Glacisgata 1, Poastaboksa 8001 Dep, 0030 Oslo | Telefovdna 22 24 90 90E-poasta:
+Preassadieđáhus, 30.05.2013
+- Doajmmaplánajn "Nuorajda buorep álgov vaddet" li OECD:a sebrulasj lánda tjielggasit diededam dálla ájggu nuoraj bargodisvuodav bajemussaj biedjat boahtte jage bargojs, javllá finansminisstar Sigbjørn Johnsen.
+Dán jagásj minisstartjåhkanimen Parijsan mierredin aj dahkat doajmmaplánav værrogarvvema vuosstij.
+Angel Gurría, OECD oajvvetjálle, Pierre Moscovici, Frankrijka finansminisstar ja Sigbjørn Johnsen.
+Gåvvå: OECD/Victor Tonelli
+Vuodna jådedij dán jagásj OECD (ekonomalasj aktisasjbarggo ja åvddånahttema organisasjåvnnå) minisstartjåhkanimev.
+Bajeltjállagijn "It's all about people; Jobs Equality and Trust" dættoduváj man nievres láhkáj ekonomalasj hiehte sebrudahkaj vájkkut ja man ájnas le bargodisvuodav binnedit, sierraláhkáj nuoraj gaskan.
+Lågo Economic Outlookas ma åvddån biejaduvvin konferánsan vuosedi væráltekonomija sjaddo le ájn nievres vargga vihtta jage maŋŋel gå globála finanshiehte álgij.
+Sierraláhkáj le åvddånahttem muhtem lándajn Europan juorrulibmen.
+Euroguovlon le dálla gudát jahkeneljadis gånnå BNP binnu.
+Alla bargodisvuohta le ja dat aj lassán moatten lándan Europan.
+- Balláp gå vuojnnep bargodisvuodav nuoraj gaskan muhtem lándajn.
+Spanian ja Hellasin li dálla badjelasj 50 prosenta barggijs bargodime.
+Konferánsan li moaddása juorrulam ihkap massep ålles buolvav Europan.
+Danen lev ávon gå OECD dættot galggap oahppat guhtik guojmestimme mij doajmmá gå galggap nuorajt oadtjot ruopptot bargguj, javllá Johnsen.
+Oanegis ájge nalluj vuoset doajmmapládna virggehárjjidallamij ja sisboahtodoarjjagij, madi guhkep ájge nalluj bierri nuoraj åhpadibme hiehpat dasi mav barggoiellem ajtu åhtsål.Minisstara aj dagástallin dåjmajt váj værrorájgijt buodu ja diedo buorebut jåhti.
+- Dájna vuoset OECD sij li åvdemusán ja siján soajttá ájnas roalla váj ájraslándaj værrosisboados le nav stuorre gå galggá, javllá Johnsen.
+Minisstara, finansminisstar Sigbjørn Johnsen ja ållu oalgesbielen ålggorijkkaminisstar Espen Barth Eide.
+Gåvvå: OECD
+OECD le G20 gåhttjoma milta barggám váj værrosystema galggi sjaddat ienep rievtesferduga, duola dagu værrogarvvemav ja nierbagis værroplánimav binnedit.
+Dát doajmma minisstarijs doarjoduváj sierra tjielggidusá baktu.
+Tjielggidusán, mav Ruossja, Brasil, Indonesia, Oarjje-Afrihka ja Argentina aj doarjjun, vájnnodi OECD rijkajt tjadádit rijkajgasskasasj værronjuolgadusájt váj rijkajgasskasasj viddnudagá e besa værov binnedit navti váj jåhti ruhtabátsov lándajda gånnå ij le heva værro.
+OECD, gejn uddni li 34 ájraslánda, mierredij aj jåhtuj biedjat muhtem prosessav váj Colombia ja Latvia bessi organisasjåvnnåj sæbrrat.
+Costa Rica ja Litauen aj bessi sjiehtadallagoahtet ájrastime gáktuj 2015 rájes.
+Ruossja le juo dákkir prosessan, ja duodden barggá OECD aj aktan Brasilajn, Indiajn, Kinajn, Oarjje-Afrihkajn ja Indonesiajn gudi gájka minisstarráde tjåhkanibmáj sæbrrin.
+RuhtadandepartemeantaGulahallanovttadatPoastboksa 8008 Dep0030 Oslo Galledančujuhus:Akersgata 40Oslo
+Ruhtadandepartemeanta, Akersgata 40, Poastaboksa 8008 Dep, 0030 Oslo | Tel: 22 24 90 90, Fáksa: 22 24 95 05 | Org.
+972 417 807E-poasta: | Neahttadoaimmaheaddji: | Vástideaddji doaimmaheaddji:
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Pressesenter / Preassadieđáhusat / Ollu huksendoaimmat 2012
+2012 stáhtabušeahtta čájeha, ahte Ráđđehus deattuha ain stáhta viiddis huksendoaimmaid.
+Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeantta investerenbušeahtta lea 3,2 miljárdda kruvnno.
+- Stáhta galgá čájehit huksenealáhussii ovdamearkka hukseheaddjin ja opmodathálddašeaddjin, earret eará biras- ja energiijaáššiin, universála hábmemis ja arkitektuvrra oktavuođas.
+Lagamus jagiid vuoruhit erenoamážit dakkár dáluid, mat leat buorebut birrasa ja energiija dáfus, ođasmahttin-, hálddahus- ja girkoministtar Rigmor Aasrud dadjala.
+Departemeanta jođiha barggu, mas guorahallet ja prošekterejit Ráđđehuskoartila dáluid divodeami suoidnemánu 22. beaivvi terrordaguid geažil.
+Bargu vuoruhuvvo 2012.
+Ráđđehus árvala juolludit ruđa čuovvovaš stuorra prošeavttaide boahtte jagi bušeahtas:
+Ráđđehus árvala juolludit 2012 oktiibuot 205,75 miljovnna kruvnno, mainna jotket muhtin eará dáluid prošekterema:
+Divodit áŋgireappot opmodagaid Stáhta stohpoláigoortnega hálddašeapmái, jođiheapmái ja bajásdollui leat bušeteren 1,6 miljárdda kruvnno 2012.
+Dakkár opmodagaid jođiheapmái ja bajásdollui, main eai čoggo boađut, eanaš kulturhistorjjálaš opmodagaide, árvalit juolludit dán jagi 18,8 miljovnna kruvnno.
+Gonagaslaš opmodagaid hálddašeapmái, jođiheapmái ja bajásdollui leat bidjan 84 miljovnna kruvnno 2012.
+Šloahta robi divvuma gollorámma lea 117 miljovnna kruvnno.
+Bargu gárvejuvvo 2013.
+2012 leat árvalan juolludit 50 miljovnna kruvnno.
+Suoidnemánu 22. b. terrordagu čuovvumušat2012 geavahuvvo 130 miljovnna kruvnno buhtaduslanjaide ja sihkkarastin- ja buoridanbargguid gokčamii suoidnemánu 22. b. terrordagu geažil.
+Golloárvvoštallama hárrái lea eahpesihkkarvuohta, nu ahte logu soitet divustit maŋŋá.
+Staatebudsjedte jaapan 2012 vuesehte Reerenasse jåarhka jïjnjh staaten gåetieh bigkedh.
+Skåårvemebudsjedte Orrestehteme- reereme- jïh gærhkoedepartementen nuelesne lea 3,2 millijardh kråvnah.
+- Staate edtja goh bigkemehïerre jïh eekereerije åvtehkisnie årrodh goh akte hijven åvteguvvie bigkemejielemen sisnjelen, gaskem jeatjah gosse lea byjresen jïh energijen, universelle hammoen jïh arkitektuvren bïjre.
+Joekoen dle dïhte barkoe vielie byjrese-jïh energijevietseles gåetiejgujmie sæjhta tjarki prioriteradamme årrodh jaepiej åvtese, orrestehteme-, reereme- jïh gærhkoeministere Rigmor Aasrud jeahta.
+Departemente barkoem stuvrie juktie salkehtidh jïh prosjekteradidh dejtie barkojde bigkemen bïjre Reerenassekvartalesne, daaresjimmien mænngan snjaltjen 22.b.
+Daate sæjhta akte prijoriteradamme barkoe årrodh 2012.
+Mubpien jaepien budsjedtesne dle reerenasse raereste beetnegh dåarjodh daejtie stuerebe prosjektide:
+Reernasse raereste ållesth 205,75 milllijovnh dåarjodh 2012 juktie prosjekteringen jåarhkedh gellie gåetijste:
+Nænnoestamme barkoe juktie eekh gorredidhReeremasse, gïehteldæmman jïh gorredæmman gåetijste staaten gåetieleejjeme-øørnegen sisnjelen, dle budsjedteradamme 1,6 millijovnh kråvnajgujmie jaepien 2012.
+Gïehteldæmman jïh gorredæmman dejstie eekijste mej åvteste ij naan dienesjimmie, åajvahkommes kultuvrehistovrijen eekh, dle raereste daan jaepien 18,8 millijovnh kråvnah dåarjodh.
+Reeremasse, gïehteldæmman jïh gorredæmman dejstie gånkan eekijste, dle 84 millijovnh kråvnah lyjkeme jaapan 2012.
+Bueriedimmie Slåahten rehpeste aktem maaksoemieriem åtna 117 millijovnh kråvnine.
+Barkoe edtja gaervies årrodh 2013.
+Jaepien 2012 dle raeriestamme 50 millijovnh kråvnah dåarjodh.
+Daaresjimmien mænngan snjaltjen 22.b.Jaapan 2012 dle lyjkeme 130 millijovnh kråvnah juktie jeatjah sijjieh leejjedh, jïh tjïrkeme- jïh bueriedimmiebarkoem maeksedh daaresjimmien mænngan snjaltjen 22.b.
+Daennie aervehtsisnie jïjnjh ovseekere biehkieh mejtie tjuara mænngan staeriedidh.
+2012 stáhtabudsjæhtta vuoset Ráddidus joarkká stáhta tsieggimdåjmajt vuorodit.
+Investerimbudsjæhtta Ådåstuhttem- háldadus- ja girkkodepartementan le 3,2 millijárda kråvnå.
+- Stáhtta galggá tsieggimoajvven ja åbmudakháldadiddjen liehket buorre åvddågåvven, duola dagu birrasa ja energija gáktuj, gájkkásasj hábbmim ja arkitektuvrra.
+Sierraláhkáj galggap birás- ja energivuogas tsiekkadusájt vuorodit boahtte jagijda, javllá ådåstuhttem-, háldadus- ja girkkominisstar Rigmor Aasrud.
+Departemennta jådet guoradallam ja prosjekterimbargov tsiekkadusáj Ráddidushuodnahijn snjilltjamáno 22. biejve terrorládadallamij maŋŋela.
+Dát sjaddá vuorodum barggo jagen 2012.
+Boahtte jage budsjehtan oajvvat ráddidus tjuovvovasj stuoráp prosjevtajda rudájt juollodit:
+Ráddidus oajvvat juollodit tjoahkkáj 205,75 millijåvnå jagen 2012 joarkket prosjekterit tjuovvovasj tsiekkadusájt:
+Åbmudagáv ájmon anedit vuoroduvváStáhtalasj goahtelájkkomårniga tsiekkadusáj háldadussaj, doajmmaj ja ájmon anedibmáj le budsjetteridum 1,6 millijárda kråvnåj jagen 2012.
+Doajmmaj ja divudibmáj åbmudagájs ma e sisbåhtusav vatte, ienemus oassáj kultuvrrahiståvrålasj åbmudagá, oajvvaduvvá dán jage 18,8 millijåvnå juollodibme.
+Gånågislasj åbmudagáj háldadussaj, doajmmaj ja ájmon anedibmáj le biejaduvvam 84 millijåvnå 2012 jahkáj.
+Slåhta dæhkko divudibme máksá 117 millijåvnå.
+Barggo galggá 2013:n ålliduvvat.
+Jagen 2012 le oajvvadum 50 millijåvnå juollodit.
+Snjilltjamáno 22. biejve ládadallama vájkkudusá2012 jahkáj li biejaduvvam 130 millijåvnå lijggeviesoj lájgguj ja sihkarvuoda- ja divvombargguj snjilltjamáno 22. biejve ládadallamij maŋŋela.
+Dát merustibme ij le ållu visses ájn ja soajttá hæhttu maŋŋela bajedit.
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Bargodepartemeanta / Preassaguovddáš / Preassadieđáhusat / Ođđa penšuvdnaortnet árvaluvvon sámediggeáirasiidda ja báikkálaš álbmotválljejuvvon áirasiidda
+Preassadieđáhus, 08.06.2012
+Bargodepartemeanta árvala ahte penšuvdna sámediggeáirasiidda ja gielddaid ja fylkkagielddaid álbmotválljejuvvon áirasiidda berre heivehuvvot álbmotoaju ođđa ahkepenšuvdnii.
+Árvalusat vástidit eanaš ođđa penšuvdnaortnega rievdadusaid mat gustojit stuoradiggeáirasiidda ja ráđđehusmiellahtuide.
+Árvalus lea otne sáddejuvvon gulaskuddamii, ja gulaskuddanáigemearri lea čakčamánu 15.beaivvi 2012.
+Gulaskuddanárvalusaid duogáš lea ahte stuoradiggeáirasat ja ráđđehusmiellahtut leat ožžon ođđa penšuvdnaortnega ođđajagimánu 1.beaivvi 2012, ja áimmahuššá seammá prinsihpaid mat leat álbmotoaju ođđa penšuvnnas.
+Penšuvdna galgá addojuvvot lassin álbmotoaju ahkepenšuvnna.
+Departemeanta árvala dál steammaláhkái rievdadit sámediggeáirasiid vástesaš penšuvdna láhkaásahusa ja gielddaid ja fylkkagielddaid álbmotválljejuvvon áirasiid vástesaš penšuvdna láhkaásahusa.
+Árvalusa váldočuoggát:
+Barggodepartemennta oajvvat sámedikkeájrrasij ja suohkanij ja fylkasuohkanij álmmukválljiduvvamij pensjåvnnå beras luluj ådå álmmukoajo álldarpensjåvnnåj hiebaduvvat.
+Oajvvadusá li ienemus oassáj stuorradikkeájrrasij ja ráddidusájrrasij pensjåvnnåårniga rievddama milta.
+Oajvvadus le guládallamij sáddidum uddni, guládallamájggemierre le ragátmáno 15. biejve 2012.
+Guládallamoajvvadusá duogásj le stuorradikkeájrrasa ja ráddidusájrrasa li 2012 ådåjakmáno 1. biejve rájes ådå pensjåvnnåårnigav oadtjum, man vuodo le sæmmi prinsihpa dagu ådå álldarpensjåvnnå álmmukoajon.
+Pensjåvnnå le lassen álmmukoajo álldarpensjåvnnåj.
+Departemennta oajvvat dal sæmmi rievddadusájt sámedikkeájrrasij pensjåvnnåårniga njuolgadusán ja suohkanij ja fylkasuohkanij álmmukválljiduvvamij pensjåvnnåårniga njuolgadusán.
+Dá li oajvvadusá ájnnasamos oase:
+Barkoedepartemeente raereste dah pensjovnh saemiedigkietjïrkijidie jïh almetjeveeljeldh almetjidie tïeltine jïh fylhkentjïeltine byöroeh sjïehtesjamme sjïdtedh dan orre aalterepensjovnese almetjetrygdeste.
+Raeriestimmieh leah åajvahkommes seamma goh dah aadtjen tseegkeme jarkelimmieh pensjovneöörnegisnie stoerredigkietjïrkijidie jih reerenasselïhtsegidie.
+Raeriestimmie lea seedtesovveme govlehtæmman daan biejjien, govlehtimmiemierie lea skïereden 15.b.
+Govlelehtimmieraeriestimmiej våarome lea stoerredigkietjïrkijh jïh reerenasselïhtsegh orre pensjovneöörnegem åådtjeme tsïengelen 1.b.
+raejeste, mah våaromem utnieh dejnie seamma prinsihpine goh orre aalterepensjovne almetjetrygdesne.
+Pensjovne vadtasåvva goh akte ryöktesth lissiehtahke aalterepensjovnese almetjetrygdeste.
+Daelie departemeente seammaplïeres jarkelimmieh raereste mieriedimmesne pensjovneöörnegen bïjre saemiedigkietjirkijidie, jïh mieriedimmesne penjovneöörngegi bïjre almetjeveeljeldh almetjidie tjïeltine jïh fylhkentjïeltine.
+Daate lea raeriestimmiej åejvievbiehkieh:
+Láhko álmmukmiehttse Nordlándan almulattjat rabáduváj birásgáhttimminisstaris Bård Vegar Solhjellas uddni.
+Tjáppa dálken lidjin moaddása boahtám ásadibmáj oassálastátjit váren.
+Láhko le mijá 36. álmmukmiehttse gátten ja le 188 neljudakkilomehtara vijddásasj.
+Álmmukmiehttse le julevsáme guovlon, dassta namma boahtá.
+- Návti oadtju Láhko rijkajgasskasasj stiemmpelav luonnduj.
+Álmmukmiehtse le nammadus mij le dåbdos væráldav miehtáj.
+Dánna válldep várajda sihke dajt sierralágásj karstduobddágijt ja valjes sjaddoiellemav, javlaj Solhjell.
+Duodden stáhtarádáj oassálasstin aj fylkkamánne, Oarjjelij-Bájddara, Meløya ja Bájddara suohkanoajve, Sámedikke sadjásasj presidænnta ja birásdirektørra.
+Láhko álmmukmiehttse le Glomfjordguovlon, dat le Sáltoduoddara-Svartisen luonndomiehtse lahka, ja le akta dajs stuorámus åjdå guovlojs Nordlándan.
+Álmmukmiehtsen gávnnu stuorámus guovllo manna le alpina kárssta Vuonna.
+Kárssta le namma geologalasj duobddágijda ma li hábbmidum gå luovvasap bávte li luovvanam, dáppe le sáhka kálkkavares.
+Sierralágásj karstduobddága ja bávte ma li valjes sjattojda ávkken le oajvvesivva suodjalibmáj.
+Botanihkkárijda le guovllo sierralágásj miellagiddevasj, gávnnuji ienep gå 260 slája.
+Grønlandsstarr ja nuorttalap tinderublom li da ma li ienemus vuorjjá.
+Iesjguhtiklágásj bárdaálga gávnnuji moatten jávren guovlon, ja guovllo le nasjonála guovdásj guovllo ájtedum sládjaj gråkrans ja vargga ájtedum sládjaj kanadaglattkrans.
+Moaddása jávrijs guovlon ållidi kálkkajávre ja bárdaálgajávre luonndoslájaj ævtojt.
+Kálkkajávre li viehka ájteduvvam Norsk rødliste for naturtyper 2011 milta.
+Miján le vuogas vuona árbbedáhpe bivddet, guollit ja váren váttsatjit ja Láhko le viehka ájnas várrevádtsemguovllo dán oasen Nordlándas.
+Dáppe le ållo várrevádtsem jagev miehtáj.
+Bivddet, guollit ja váttsatjit li ájnnasabmusa ja dáv bæssá dahkat álmmukmiehtsen åvddålijguovlluj.
+MiljøverndepartementetP.B.
+Birasgáhttendepartemeanta, Kongens gate 20, Poastaboksa 8013 Dep, 0030 Oslo | Tlf: 22 24 90 90, Faks: 22 24 95 60E-poasta: | Váldodoaimmaheaddji: Jon Berg
+Preassadieđáhus, 08.11.2012
+- Sidáv buorre fágalasj vuodov boahtteájge organiserimij politi- ja lænsskaetáhtas, javllá justijssa- ja gárvedimminisstar Grete Faremo.
+Dan diehti nammat ráddidus barggojuohkusav mij galggá guoradallat hásstalusájt vuona politijan.
+Politiguoradallam galggá vatteduvvat NOUaj biehtsemáno åvddåla jagen 2013.
+Dát galggá liehket vuodo guhkesájggásasj pládnaj åvddånahttemij politias mij galggá åvdeduvvat stáhtabudsjehtan jahkáj 2014.
+- Gå dal lev læhkám justijssa- ja gárvedimminisstar jagev de le mujna tjielgas visjåvnnå makkir guovlluj justijssasuorgge viertti mannat.
+Ulmme le ienep jasskavuohta, buorep hieredibme ja dievno ienep sadjihin justijssasuorgen.
+Politiguoradallam le vuostasj lávkke dán bargon, javllá Faremo.
+Guoradallamjuogos galggá jådeduvvat Arne Røksundas, departemænntaráde Guolástus- ja merraguovllodepartementan.
+Sujna ja juogosájrrasin Frede Hermansen li duogásj bargujn Suodjalusá guhkesájgeplánajn.
+Politidirektørra Odd Reidar Humlegård ja PST-oajvve Benedicte Bjørnland galggaba aj liehket oasse juohkusis.
+Guoradallamjuogos galggá duola dagu árvustallat politija resurssaanov, vuorodimijt, máhtudagáv, jådedimev ja organiserimav.
+Galggá aj árvustallat jus guovdálasj háldadusresurssa máhtti dåmaduvvat ietjá láhkáj vattátjit ienep politifámojt guovlojn.
+Galggá aj árvustallat makkir rievddama máhtti dagáduvvat vaj politija dahkamusá máhtti buorebut ja dåbmarappot tjadáduvvat.
+- Gájbbádus guoradallamij le láhkapolitijav nannit.
+Lænsskakontåvrå ja bájkálasj politistasjåvnå ja politisaje galggi vilá liehket ájnnasa hieredimbargon kriminalitehtas ja bargujn jasskavuodav åttjudit, javllá Faremo.
+Barggojuohkusin galggi liehket dá:
+- Manne aktem hijven faageles våaromem sïjhtem juktie båetijen aejkien pollise- jïh lientsiesuerkiem öörnedidh, justise-jïh gaerviesvoeteministere Grete Faremo jeahta.
+Dannasinie reerenasse aktem barkoedåehkiem tseegkie mij edtja haestiemidie nöörjen pollisesne analyseradidh.
+Edtja polliseanalysem deelledh aktene NOU'sne ruffien åvtelen 2013.
+Dïhte edtja våaroeminie årrodh akten guhkies evtiedimmiesoejkesjasse polliseste, maam edtja staatebudsjedten raeriestimmesne åehpiedehtedh jaapan 2014.
+-Mænngan justise- jïh gaerviesvoeteministerinie orreme aktem jaepiem, dle aktem tjïelke vuajnoem åtnam man otnjegasse justisesuerkie tjuara vaedtsedh.
+Ulmie lea lissiehtamme jearsoesvoete, buerebe heerredimmie jïh aelhkebe dïenesjh gaavnedh justisesuerkesne.
+Polliseanalyse lea voestes sïlle daennie geajnosne, Faremo jeahta.
+Arne Røksund, departemeenteraerie Gööleme- jïh mearoegaedtiedepartemeentesne edtja analysedåehkiem stuvredh.
+Dovne dïhte jïh dåehkielïhtsege Frede Hermansen leah Forsvaren guhkiesoejkesjinie barkeme.
+Pollisedirektööre Odd Reidar Humlegård jïh PST-åvtehke Benedicte Bjørnland edtjieh aaj dåehkesne årrodh.
+Analysedåehkie edtja gaskem jeatjah pollisen vierhtieåtnoem, prijoriteradimmieh, maahtoem, stuvremem jïh öörnedimmiem vuarjasjidh.
+Dïhte edtja vuarjasjidh mejtie maahta vihkeles reereles vierhtieh jeatjahlaakan nuhtjedh, juktie vielie pollisefaamoem dajvine vedtedh.
+Dïhte edtja aaj vuarjasjidh mah jarkelimmieh mah maehtieh dorjesovvedh, ihke pollisen barkoeh maehtieh buerebelaakan jïh radtjoesåbpoe dorjesovvedh.
+- Akte krievenasse analysese lea lïhkepollisem nænnoesåbpoe darjodh.
+Lientsiekontovrh jïh voenges pollisestasjovnh jïh pollisepåasth edtjieh annje dejtie vihkielommes biehkide årrodh dennie kriminaaleheerreden jïh jearsoesvoetesjugneden barkosne, Faremo jeahta.
+Barkoedåehkesne daah leah meatan:
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Pressesenter / Pressemeldinger / Ráđđehus nanne sámi gielaid áŋgiruššama
+Juolludeamit sámi ulbmiliidda dagaha 2011:s sullii 829 miljovnna ruvnno, mii mearkkaša 27 miljovnna ruvnno lassáneami 2010 rájes.
+2011 rájes Sámediggi hálddaša sullii 360 miljovnna ruvnno, oktiibuot 13 miljovnna ruvnno lassáneapmi.
+Ráđđehus lea 2011 bušeahtaárvalusastis evttohan lasihit juolludeami sámi gielaide velá 10 miljovnna ruvnnuin Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeanta bušeahta bakte.
+Dát mearkkaša oktiibuot 23 miljovnna ruvnno lassáneami maŋimus golmma jagi badjel sámi gielaid doaibmaplánii Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeanta bušeahta bakte.
+Divvun-prošeakta lea ovdánahttán giellareaiddut nugomat elektrovnnalaš čállindárkkisteami, riektačállinprográmma ja pedagogalaš prográmmaid iešguđet sámi gielaide.
+Dákkár dihtorprográmmaid ovdánahttin lea eaktun dasa ahte sámi gielat galget ceavzit atnugiellan dálá servodagas.
+- Lea leamašan dehálaš dáhkidit Divvun doaimma ovddasguvlui, ja mun dieđán ahte Sámediggi maiddái lea bargan gávdnamis guhkesáigge čovdosiid prošektii, mii lea doaibman 2004 rájes.
+Mun lean danin hui duhtavaš go 10 miljovnna ruvnno sturrosaš giellaáŋgiruššandoarjagis lea árvaluvvon ráddjet 4,7 miljovnna ruvnno Divvunprošektii ásahit doaibma- ja ovdánahttinorganisašuvnna, lohka stáhtaráđđi Rigmor Aasrud.
+Sámediggái, mas lea dehálaš sajádat sámegiela áŋgiruššanbarggus, sirdojuvvo 3,5 miljovnna ruvdno dan 10 miljovnna ruvnnos mii lea ráddjejuvvon giellaáŋgiruššamii.
+Ráđđehus árvala ahte Sámediggi galgá oažžut 225,655 miljovnna ruvnno Ođasmahttin-, hálddahus, ja girkodepartemeanta bušeahta bakte.
+Lassin dasa boahtá vel Sámeálbmotfoandda jahkásaš reantodienas.
+Kulturdepartemeanta kap.
+320 Dábálaš kulturulbmilat, poasta 73 Nationála kulturvisttit bakte lea árvaluvvon juolluduvvot 5 miljovnna ruvdno doarjjan huksenprošektii Davviálbmogiid guovddážis (ovddit Ája Sámi guovddáš) Gáivuonas.
+Ođđa lanjat galget gárvvistuvvot gussiid ja gehččiid várás 2011 geasi.
+Ođasmahttin, hálddahus- ja girkodepartemeanta bušeahta kap.
+2445 Statsbygg vuolde lea árvaluvvon juolludanrámma mii fátmmasta ruđaid dasa ahte prošekteret ođđa lanjaid Saemien Sijti Snoasas.
+2011:s lea maiddái áigumuš prošekteregoahtit Sámi dáiddamusea Kárášjogas.
+Dïhte dåarjoe saemien åssjelidie sæjhta jaepien 2011 medtie 829 millijovnh kråvnah årrodh, akte lissiehtimmie 27 millijovnh kråvnine, jaepien 2010 raejeste.
+Saemiedigkie sæjhta jaepien 2011 medtie 360 millijovnh kråvnah reeredh, akte lissiehtimmie 13 millijovnh kråvnine.
+Reerenasse lea sov budsjedteraeriestimmesne jaapan 2011 raeriestamme dåarjoem saemien gielide lissiehtidh orre 10 millijovnh kråvnajgujmie Orrestehteme-, reereme- jïh gærhkoedepartementen budsjedten bijjelen.
+Daate akte lissiehtimmie sjædta ållesth 23 millijovnh kråvnine dej golme minngemes jaepiej dan Dahkoesoejkesjasse saemien gielide, Orrestehteme-, reereme- jïh gærhkoedepartementen budsjedten bijjelen.
+Divvun-prosjekte aktem gïeledirregem evtiedamme goh elektrovneles staavadimmieviehkie, staeriedimmieprogramme jïh pedagogeles programmevaaroe dejtie joekehts saemien gïelide.
+Evtiedimmie dagkeres daataprogrammeste lea daerpies jis dah saemien gïelh edtjieh vijriebasse jieledh goh åtnoegielh daan beajjetje siebriedahkesne.
+- Joekoen vihkeles orreme vierhtieh Divvun'en vijriebasse giehteldæmman gorredidh, jïh manne aaj daajram Saemiedigkie barkeme vielie guhkiebasse øørnegh gaavnedh dan prosjektese, mij lea juhteme 2004 raejeste.
+Manne dannasinie joekoen madtjeles juktie gïelebarkoen sisnjelen, mij 10 millijovnh kråvnah åådtjeme, lea raeriestamme 4,7 millijovnh kråvnah læjkodh juktie aktem giehteldimmie- jïh evtiedimmiesiebriem Divvun'se tseegkedh, stateraerije Rigmor Aasrud jeahta.
+Saemiedigkie, mij aktem joekoen vihkeles sijjiem åtna dennie barkosne saemien gïelide, 3,5 millijovnh kråvnah åådtje dehtie gïeledåarjoste 10 millijovnh kråvnine.
+Reerenasse raereste Saemiedigkie edtja 225,665 millijovnh kråvnah åadtjodh Orrestehteme-, reereme- jïh gærhkoedepartementen bijjelen.
+Lissine dïhte fïerhten jaepien baalhka Saemieåålmegen foenteste båata.
+Kultuvredepartementen kap.
+320 nuelesne, Sïejhme kultuvreåssjelh, påaste 73 Nasjovnale kultuvregåetieh, lea 5 millijovnh kråvnah dåarjojne raeriestamme dan bigkemeprosjektese Noerhtealmetji jarnge / Senter for nordlige folk (aarebi Ája Saemien jarnge) Kåfjordesne.
+Dah orre gåetieh edtjieh gaervies årrodh guesside giesien 2011.
+Orrestehteme, reereme- jïh gærhkoedepartementen kap.
+2445 nuelesne Statsbygg, lea aktem dåarjoemieriem raeriestamme gusnie aaj vierhtieh dan soejkesjæmman orre gåetijste Saemien Sijtese Snåasesne leah meatan.
+Jaepien 2011 ussjede aaj Saemien tjeahpoemuseumem soejkesjidh Karasjohkesne.
+Sáme dåjmaj juollodibme jagen 2011 le sulle 829 millijåvnå, 2010 rájes 27 millijåvnå lassánibme.
+Jagen 2011 háldat Sámedigge sulle 360 millijåvnå, 13 millijåvnå lassánibme.
+Ráddidus le budsjehttaoajvvadusánis 2011 oajvvadam sámegielaj juollodimev lasedit 10 millijåvnå kråvnåj Ådåstuhttem- háldadus- ja girkkodepartementa budsjehta baktu.
+Dat sihtá javllat ålles 23 millijåvnå lasedibme maŋemus gålmmå jage Sámegielaj doajmmapládnaj Ådåstuhttem- háldadus- ja girkkodepartementa budsjehta baktu.
+Divvun-prosjekta le åvddånahttám giellaviehkkenævojt namálattjat elektråvnålasj tjállemviehkke, korrektuvrraprográmma ja pedagogalasj prográmma iesjguhtik sámegiellaj.
+Dákkir prográmmaj åvddånahttem le ævtton jus sámegiela galggi adnogiellan bierggit udnásj sebrudagán.
+- Ájnas le læhkám jut Divvunav joarkkep, ja diedáv Sámedigge le aj guhkesájggásasj tjoavddusijt prosjekta gáktuj åhtsålam, mij le 2004 rájes doajmmam.
+Danen lev viehka dudálasj gå giellavuorodime 10 millijåvnåjs li 4,7 millijåvnå juolloduvvam Divvun doajmma- ja åvddånahttemorganisasjåvnå ásadibmáj, javllá stáhttaráde Rigmor Aasrud.
+Sámedigge, manna le viehka ájnas roalla sámegiela bargo hárráj, oadtju 3,5 millijåvnå 10-milliåvnnåsasj giellavuorodimes.
+Ráddidus oajvvat Sámedigge galggá oadtjot 225,655 millijåvnå Ådåstuhttem- háldadus- ja girkkodepartementa budsjehta baktu.
+Duodden boahtá jahkásasj ruhtabátsos Sámeálmmuga fåndas.
+Kultuvrradepartementa kap.
+320 Allmenne kulturformål, post 73 Nasjonale kulturbygg le oajvvadum vihtta millijåvnå doarjjan tsieggimprosjektaj Nuorttalij årro álmmugij guovdásj (åvdep Ája Sáme guovdásj) Gájvuonan.
+Ådå viesso ålliduvvi váj máhttá álmmugij rabáduvvat 2011 giese.
+Ådåstuhttem- háldadus- ja girkkodepartementa budsjehta kap.
+2445 Statsbygg le oajvvadum juollodimrámma mij sisadná rudájt ådå viesov tsieggit Saemien Sijten Snåsan.
+Jagen 2011 galggá Sáme dájddadávvervuorkká Kárasjågån prosjekteriduvvat.
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Áigeguovdil / Ođđasat / Ráđđehus ráhkada ollislašvuođa várdosa dan hárrái mo čuovvulit raportta sápmelaččaid birra
+Norga áigu čuovvulit ávžžuhusaid, maid álgoálbmotvuoigatvuođaid spesiálaraportevra lea ovddidan Norgga sápmelaččaid hárrái.
+Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeanta jođiha barggu, mas ráhkadit ollislašvuođa várdosa daid surggiid hárrái, main lea lunddolaš bargat.
+Dat ovdanbuktojuvvui ON' bistevaš álgoálbmotforuma 11. čoahkkaneamis New Yorkas ikte.
+ON' álgoálbmotvuoigatvuođaid spesiálaraportevra, James Anaya, ovddidii čakčat 2011 raporttas Norggas, Ruoŧa ja Suoma sápmelaččaid dili hárrái.
+Raportta vuođđun lea konferánsa, maid Sámi parlamentáralaš ráđđi lágidii cuoŋománus 2010.
+Konferánsii serve golbma sámedikki ja golmma ráđđehusa ovddasteaddjit, ja spesiálaraportevra čohkkii doppe dieđuid ja oaiviliid.
+Ollislaš čuovvulanvárdosa ovdanbuktet vehá ovdalaš go álgoálbmogiid áššiid meannudit rievttes ON-orgánain 2012.
+Várddus ođasmahttojuvvo 2013 ja 2014.
+Norgga sáhkavuorru Bistevaš forumis (eaŋgalsgillii) Spesiálaraportevrra raporta Norgga birra (PDF)
+Vuodna sihtá tjuovvot álggoálmmugij riektáj sierrarapportøra rapporta oajvvadusájt sámij dile vuoksjuj Vuonan.
+Ådåstuhttem-, háldadus- ja girkkoderpartemennta jådet bargov gånnå galggá gåvvidit dajt suorgijt ma li luondulattja.
+Dát åvddån biejaduváj AN:a stuoves álggoálmmukforuma 11. sesjåvnån New Yorkan iektu.
+AN:a sierrarapportørra ággoálmmugij riektáj vuoksjuj, James Anaya, buvtij tjavtjan 2011 ietjas rapportav mij gåvvit sámij dilev Vuonan, Svierign ja Suoman.
+Rapporta vuodon le muhtem konferánssa mav Sáme parlamentáralasj ráde tjadádij 2010 vuoratjismáno.
+Konferánssaj oassálasstin gålmmå Sámedikke aktan daj gålmåj ráddidusáj åvdåstiddje, ja sierrarapportørra de navti diedojt ja vuojnojt oattjoj.
+Dát tjálos mij gåvvit gåktu Vuodna le ássjijn barggam gárveduvvá åvddål álggoálmmukássje giehtadaláduvvi guoskavasj AN-orgánajn 2012:n ja ådåstahteduvvá 2013:n ja 2014:n.
+Vuona sáhkavuorro Stuoves forumin (tæksta ieŋŋilsgiellaj) Sierrarapportøra rapportta Vuona vuoksjuj (PDF)
+Nöörje sæjhta juvnehtimmide dåarjedidh sjïerereektijeste aalkoealmetji reaktide, tsiehkien bïjre saemide Nöörjesne.
+Orrestehteme, reereme- jih gærhkoedepartemeente barkoem stuvrie juktie aktem vuesiehtimmiem darjodh dej suerkiej bïjre gusnie iemie.
+Dam åehpiedehti EN'en ihkuve forumisnie aalkoealmetji 11. sesjovnesne, New York'sne jååktan.
+En'en sjïerereektije aalkoealmetji reaktide, James Anaya, sov reektehtsem tsiehkien bïjre saemide Nöörjesne, Sveerjesne jïh Såevmesne deelli tjaktjen 2011.
+Reektehtse våaromem vaalta aktene konferansesne maam Saemien parlamentarihkeles raerie öörnedi voerhtjen 2010.
+Konferansesne lin tjïrkijh dejstie golme saemiedigkijste jïh tjïrkijh dejstie golme reerenassijste, gusnie sjïerereektije bïevnesh jïh vuajnoeh dejstie åadtjoeji.
+Dïhte vuesiehtimmie dåarjedimmien bïjre sæjhta illehtamme årrodh åvtelen aalkoealmetje-aamhtesh gïetesuvvieh dejnie sjyöhtehke EN-åårganine 2012, jïh vuesiehtimmiem sæjhta orrestidh jaepiej 2013 jih 2014.
+Nöörjen håaleme Ihkuve forumisnie (eengelske tjaalege) Sjïerereektijen reektehtse Nöörjen bïjre (PDF)
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Pressesenter / Preassadieđáhusat / Ráđđehus vuoruha digitála bálvalusaid ovddideami
+Ráđđehus háliida, ahte almmolaš digitála bálvalusaid ovddidit johtileappot ja árvala danin juolludit ollu ruđa DGT-ulbmiliidda ja stáhta DGT-prošeavttaide.
+- Dan láhkai mii buoridit almmolaš hálddašeami dási, ja luvvet áiggi, mainna earret eará sáhttit meannudit áššiid johtileappot ja dahkat bargguid, mat eaktudit searvama ja persovnnalaš gulahallama, ođasmahttinministtar Rigmor Aasrud dadjala.
+Čuovvovaš viiddis DGT-prošeavttaide juolludit ruđa ráđđehusa 2012 bušeahtas:
+Reerenasse sæjhta driektem bueriedidh juktie byøgkeles digitaale dienesjh evtiedidh, jïh raereste dannasinie stoerre dåarjoeh IKT-ektiedamme aamhtesidie jïh staaten IKT-prosjektide.
+- Daate sæjhta kvaltiteetem bueriedidh byøgkeles reeremasse, jïh tijjem sjugniedidh maam gaskem jeatjah maahta nåhtadidh verkebe aamhtesegïetedæmman jïh barkojde mah krïevieh almetjh stïeresne, jïh persovneles gaskesem, orrestehtemeministere Rigmor Aasrud jeahta.
+Daah stoerre IKT-prosjekth leah dåarjoeh åådtjeme reerenassen raeriestimmesne budsjedtese jaapan 2012:
+Ráddidus sihtá buoredit jådov almulasj digitála dievnastusáj åvddånahttemin ja dan diehti oajvvat stuorra juollodimijt IKT-gullevasj dåjmajda ja stáhtalasj IKT-prosjevtajda.
+- Dát buoret almulasj háldadime kvalitehtav, ja oadtjop ienep ájgev mij ierit ietján máhttá aneduvvat ássjegiehtadallamájgev oanedittjat ja bargojda ma gájbbedi jut almma ulmusj gávnnu gejna guládallá, javllá ådåstuhttemminisstar Rigmor Aasrud.
+Ráddidusá 2012 budsjehttaoajvvadusán li rudá juolloduvvam tjuovvovasj stuorra IKT-prosjevtajda:
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Preassaguovddáš / Preassadieđáhusat / Ráđđehuskvartála boahtteáigi
+Preassadieđáhus, 26.01.2012
+Ráđđehus lea mearridan čohkket departemeanttaid lahka ja birra dálá ráđđehuskvartála.
+Mo dáinna áššiin galgá bargat viidáseappot, čielgá maŋŋil go ráđđehus lea čađahan viiddis, rabas proseassa gos iešguđet bealit besset buktit iežaset cealkámušaid.
+-Mii háliidat gullat maid olbmot oaivvildat ovdalgo ráđđehus mearrida áigugo bisuhit dálá huksehusaid dahje hukset ođđa, muitala hálddahusministtar Rigmor Aasrud.
+Sierra blogga ásahuvvo man bokte buohkat sáhttet almmuhit iežaset oaiviliid ovdal cuoŋománu 1.beaivve: Blogg.regjeringen.no/regjeringskvartalet
+Mearrádus doalahit ráđđehuskvartála čoahkis lea ávžžuhuvvon sihkkarvuođa sivaid geažil.
+Seammás šaddá ovttasdoaibman beaktileappot ja mátkkošteamit departemeanttaid gaskka ja Stuoradiggái šaddet oaneheabbo.
+Ii leat dárbbašlaš gaikut goappáge huksehusa vahágiid geažil.
+Huksehusat čužžot nannosit, muhto daid ferte divvut.
+Alla geardeviesus leat eanemus divodandárbbut lassin daid vahágiid maid bombba dagahii.
+Dál galgá čađahuvvot konseaptaválljenčielggadus.
+Okta molssaeaktu lea hukset ráđđehuskvartála nu go dat lei ovdal suoidnemánu 22.beaivve.
+Lea maid vejolaš gaikut buot huksehusaid, muhto gávdnojit maid máŋga gaskamolssaeavttu.
+Dasa lassin háliida ráđđehus ahte ovddiduvvojit molssaeavttut mat sisttisdollet vejolašvuođaid sirdit Olgoriikadepartemeantta ja Birasgáhttendepartemeantta ráđđehuskvartálii.
+Viidásut barggus evttohuvvojit danne máŋga molssaeavttu.
+-Lagamus mánuid fertet mii buohtastahttit iešguđet ákkaid, ja dát ii leat álkis dahku, ja iige leat proseassa maid galgá geahppadit meannudit, lohká Aasrud.
+Aasrud muitala maid ráđđehusa mearridan ahte ráđđehuskvartála ovddideapmi galgá dáhpáhuvvat stáhtalaš, iige gielddalaš plánain.
+Dát dahkkojuvvo sihkkarvuođa ja ovdáneami geažil.
+Dát mearkkaša ahte stáhta váldá ovddasvástádusa plánabarggu jođiheamis, muhto dieđusge galget buot áššáigullevaš ásahusat váldojuvvot vuhtii plána- ja huksenlága gáibádusaid ektui.
+Dál ii leat vuos čađahuvvon ekonomalaš luoitu iešguđet molssaeavttuid ektui.
+Dát dahkkojuvvo konseaptaválljejumi olgguldas kvalitehtasihkkarastimis (KS 1).
+Reerenasse sjæjsjalamme departementh edtjieh tjåenghkies årrodh daan beajjetje reerenassekvartaalen sisnie jïh bïjre.
+Guktie edtja åvtese darjodh sæjhta voestegh nænnoestidh mænngan reerenasse aktem gamte, gaahpoeh prosessem tjïrrehtamme gusnie ovmessieh guejmieh edtjieh åadtjodh raeriestimmiejgujmie båetedh.
+- Mijjieh sïjhtebe govledh maam almetjh vienhtieh åvtelen reerenasse dam minngemosth sjæjsjalimmiem vaalta, mejtie edtja dejtie gaavnoes gåetide utniehtidh jallh orresistie bigkedh, reeremeministere Rigmor Aasrud jeahta.
+Akte jïjtse blogge tseegkesåvva gusnie gaajhkesh meahtieh raeriestimmiejgujmie båetedh voerhtjen 1.b.
+raajan: Blogg.regjeringen.no/regjeringskvartalet
+Dïhte sjæjsjalimmie aktem tjåenghkies reerenassekvartaalem tjåadtjoehtidh lea juvnehtamme jearsoesvoeten gaavhtan.
+Seamma aejkien dle dïhte dorje guktie ektiebarkoe radtjoes sjædta, jïh åenehks geajnoe dovne departementi gaskem jïh Stoerredægkan.
+Ij guhte dejstie skaarijste naakenidie gåetijste lea naemhtie guktie daerpies rïjvestidh.
+Dah konstruksjovnh leah jearsoes men tjuara dejtie dåvvodh.
+Duarpatjommes jollegåetiem bueriedidh dej skaaraj mænngan mejtie bomba darjoeji.
+Daelie edtja aktem salkehtimmiem tjïrrehtidh konsepteveeljemen bïjre.
+Akte alternatijve sæjhta årrodh reerenassekvartaalem bæjjese bigkedh guktie lij åvtelen snjaltjen 22.b., men jeatjah gaskoehalternatijvh aaj gååvnesieh.
+Lissine dle reerenasse sæjhta alternatijvh utnedh gusnie lea nuepie Ålkoerijhkedepartementem jïh Byjresevaarjelimmiedepartementem reerenassekvartaalese sertedh.
+Dannasinie jienebh alternatijvh sijhtieh dorjesovvedh dennie vijriesåbpoe prosessesne.
+- Dej båetiji aski tjoerebe dejtie ovmessie vuajnojde sinsitnien vööste vïekesjidh, ij leah daate akte aelhkie sjæjsjalimmie, jïh vaallah akte prosesse gænnah maam tjuara aelhkieslaakan darjodh, Aasrud jeahta.
+Aasrud aaj jeahta reerenasse lea sjæjsjalamme evtiedimmie reernassekvartaaleste edtja staateles, ij tjïelten soejkesjinie årrodh.
+Dam jearsoesvoeten jïh barkoen åvtese gaavhtan dorje.
+Dïhte sæjhta jiehtedh staate diedtem vaalta soejkesjebarkoem åvtese juhtedh, men gaajhkh gïetedamme suerkieh edtjieh hævvi govlehtoevedh soejkesje-jïh bigkemelaaken krievemi mietie.
+Annjebodts ij leah ekonomeles aarvehtsh tjïrrehtamme dejtie ovmessie alternatijvide.
+Edtja dam darjodh akten byjngetje kvaliteetegorredimmien tjïrrh konsepteveeljemistie (KS 1).
+Ráddidus le mierredam departementa galggi liehket tjoahken udnásj ráddiduskvártalan ja lahkusin.
+Gåktu joarkket galggá, mierreduvvá esski maŋŋel gå ráddidus le rabás, vijdes prosessav tjadádam gånnå iesjgeŋgalágásj berustiddje galggi bessat oajvvadusájt buktet.
+- Sihtap gullat majt ulmutja miejnniji åvddål ráddidus vijmak mierret jus galggap ieme tsiekkadusájt várajda válldet jali tsieggit ådå, javllá háldadusminisstar Rigmor Aasrud.
+Blogga álgaduvvá gånnå gájka bessi oajvvadusájt buktet gitta vuoratjismáno 1. biejve: Blogg.regjeringen.no/regjeringskvartalet
+Ráddiskvartálav aktan bisodit le sihkarvuoda diehti vuogas.
+Sæmmi båttå de dåjmalis aktisasjbarggo ja oanegis væddja departementaj gaskan ja Stuorradiggáj.
+Ep dárbaha gajkkot bæjsstanimij diehti.
+Tsiekkadusá tjuodtju, valla hæhttuji divoduvvat.
+Allablokkan le ienemus divudimdárbbo duodden bæjsstanimijda bomba diehti.
+Dálla galggá konseptaválljimguoradallam tjadáduvvat.
+Akta vejulasjvuohta le ráddiduskvartálav tsieggit dagu lij åvddål snjilltjamáno 22.
+Biejve.
+Dåhkki aj divna tsiekkadusájt gajkkot, valla moadda vejulasjvuoda li aj daj gaskan.
+Duodden sihtá ráddidus ahte vejulasjvuohta Ålggorijkadepartementav ja Birásgáhttimdepartementav ráddiduskvartállaj jåhtet åvddån biejaduvvá.
+Danen galggi moadda vejulasjvuoda prosessan guoradaláduvvat.
+- Boahtte mánojn hæhttup dájt vejulasjvuodajt nubbe nuppijn buohtastahttet, ij la álkke dáv mierredit ja prosessa ietjastis le aj hásstalus, javllá Aasrud.
+Aasrud javllá aj ráddidus le mierredam stáhtta iesj, suohkana sajen, galggá ráddiduskvartála plánav åvddånahttet.
+Dáv sihkarvuoda ja buorre jådo diehti.
+Dat mierkki stáhtta pládnabargos vásstet, valla gájka guoskavasj ásadusá galggi diedon bessat vuojnojt buktet pládna- ja tsiekkaduslága milta.
+Gåloj merustallama e ájn gávnnu mij guosská iesjguhtik vejulasjvuohtaj.
+Dáv galggá dahkat ålgoldis kvalitehtasihkarasstema baktu konseptaválljimis (KS 1).
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Ođasmahttin-, hálddahus- ja... / Pressesenter / Preassadieđáhusat / Romssa Universitehta oažžu sámegielat divvunprográmma ovddasvástádusa
+Preassadieđáhus, 30.06.2011
+Divvun, sámegielat riektačállinreaidu, lea dál ásahuvvon bistevaš ortnegiin Romssa Universitehtas.
+Prošeavtta čuovvoleami ja ovdánahttima ovddasvástádus sirdojuvvo odne virggálaččat Sámedikkis universitehtii.
+Divvun lea sámegielat riektačállindárkkisteapmi buot daid golmma sámegielaide mat geavahuvvojit Norggas.
+Bargu álggahuvvui 2004 ovttasbargoprošeaktan gaskal Sámedikki ja Romssa universiteahta.
+Jagi 2007 almmuhuvvui giellareaidu davvi- ja julevsámegielaide, ja 2010:s almmuhuvvui lullisámegielat čoavddus.
+Riektačállinreaidu lea nuvttá ja dan sáhttá viežžat interneahta fierpmádagas.
+- Divvunprošeavtta guhkitáiggi mihttun lea fállat ođđaáigásaš giellateknologalaš čovdosiid sámi servodahkii.
+Dat lea dehálaš reaidun vai sámegiella galgá ceavzit geavahangiellan eanemus lági mielde servodatsurggiid, maiddai daid surggiin gos ođđaáigásaš teknologiija lea eaktun, dadjá ođasmahttin-, hálddahus- ja girkoministtar Rigmor Aasrud.
+Aasrud searvvai doaluide Romssas jietna/govvarusttega bakte ja ovddidii dearvvuođaid sidjiide geat ledje Romssa universiteahta doaluin Romssas.
+Divvunprográmma leat máŋga duhát Davviriikkalaš geavaheaddjit viežžan, ja eatnasiin leat dušše positiiva mearkkašumit divvunprográmmii.
+Teknologiija mii geavahuvvo lea giellasorjjasmeahttun ja sáhttá nu buorre vuođđun jus vástideaddji čoavddus galgá ráhkaduvvot eará unnitlogugielaide.
+Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeanta (FAD) lea, ovttas Sámedikkiin ja Máhttodepartemeanttain, jahkásaččat 2004 rájes ruhtadan giellareaiddu ovdánahttima.
+Doarjja bargui áimmahuššamis ja viidáset ovdánahttimis giellareaiddu juolluduvvo dán jagi rájes bistevaš doarjjan stáhtabušeahta bakte.
+Jagi 2011 lea ráddjejuvvon 4,7 miljovnna ruvdno Divvun doibmii FAD bušeahta bakte.
+Divvun, akte saemien reaktoetjaelemedïrrege lea daelie goh akte ihkuve öörnege tseegkesovveme Romsen Universiteetesne.
+Daan biejjien dïedtem dejnie vïjriebasse barkojne jïh evtiedimmine prosjekteste Saemiedigkeste universiteetese sertiesti.
+Divvun akte saemien staeriedimmieprogramme gaajhkide golme saemien gïelide mah Nöörjesne åtnasuvvieh.
+Barkoe eelki 2004 goh akte laavenjostoe Saemiedigkien jïh Romsen Universiteeten gaskem.
+Jaepien 2007 aktem gïeledïrregem böökti noerhte- jïh julevsaemien gïelide, jïh 2010 aktem seamma öörnegem åarjelsaemien gïelese böökti.
+Maahta staeriedimmiedïrregem nedteste veedtjedh jïh lea namhtah nåhtadidh.
+- Divvunen ulmie guhkiebasse lea daaj-baaletje gïeleteknologeles öörnegh faalehtidh dan saemien siebriedahkese.
+Daate akte vihkeles dåarjoe ihke saemien gïelh edtjieh maehtedh jåerhkedh jieledh goh akte åtnoegïele dan jïjnjh suerkine goh gåarede siebriedahkesne, aaj dejnie suerkine gusnie daaj-baaletje teknologije akte krïebpesjimmie, orrestehteme, reereme jïh gærhkoeministere Rigmor Aasrud jeahta.
+Aasrud lij meatan Romsesne akten video-heelsegen tjïrrh dejtie mah lin meatan öörnedimmesne Romsen Universiteetesne.
+Daan mearan gellie tåvsenh utnijh Noerhtelaantine Divvunem våålese leesseme, jïh dah mah aalkeme dïrregem nåhtadidh leah åajvahkommes hijven bïevnesh bååstede vadteme.
+Teknologije mij lea våaroemisnie gaajhkide gïelide sjeahta, jïh maahta dannasinie hijven våaroeminie årrodh seammaplïeres öörnegidie jeatjah unnebelåhkoegïelide.
+Orrestehteme-, reereme- jïh gærhkoedepartemente (ORG) lea Saemiedigkine jïh Maahtoedepartementine ektine, beetnehvierhtieh dåårjeme juktie dïrregidie evtiedidh fïerhten jaepien mænngan 2004.
+Juktie gorredidh jïh vijriebasse evtiedidh dam barkoem dle daan jaepien raejeste tseegkeme goh akte ihkuve dåarjoe staatebudsjedtesne.
+Jaepien 2011 lea 4,7 mill.
+kråvnah Divvunese lyjkeme ORG'en budsjedten bijjelen.
+Divvun, sáme duollatjállemvædtsak, le dal ásaduvvam stuoves årnigin Tråmså universitehtan.
+Prosjevta tjuovudibme ja åvddånibme uddni almulattjat vatteduváj Sámedikkes universitehttaj.
+Divvun le sáme korrektuvrraprográmma gájka gålmmå sámegielajda ma Vuonan aneduvvi.
+Barggo álgij jagen 2004 aktisasjbarggon Sámedikke ja Tråmså universitehta gaskan.
+Jagen 2007 almoduváj giellavædtsak nuortta- ja julevsámegiellaj, ja jagen 2010 almoduváj sæmmilágásj vædtsak oarjjelsámegiellaj.
+Korrektuvrravædtsagav máhtá nehtas viedtjat nåvkå.
+- Divvuna guhkesájggásasj ulmme le fállat ådåájggásasj giellateknologalasj tjoavddusijt sáme sebrudahkaj.
+Dát le ájnas viehkken jus sámegiella galggá bissot adnogiellan nav moatten sebrudaksuorgen gå vejulasj, aj suorgijn gånnå ådåájggásasj teknologija le gájbbádus, javllá ådåstuhttem-, háldadus- ja girkkoministar Rigmor Aasrud.
+Aasrud oassálastij ávvudallamij Tråmsån videovarrudagá baktu sidjij gudi lidjin Tråmså universitehtan.
+Divvun le náv guhkás viettjaduvvam moadda tuvsán addnijs Nuorttarijkan, ja sij gudi li vædtsagav adnuj válldám li ienemus oassáj dav buorren gávnnam.
+Teknologija mij le vuodon ij le mierredum giellaj tjanádum ja navti soajttá liehket vuodon sæmmilágásj tjoavddusijda ietjá unneplågogielajda.
+Ådåstuhttem-, háldadus- ja girkkodepartemennta (ÅGD) le, aktan Sámedikkijn ja Máhttodepartementajn ruhtadam vædtsaga åvddånahttemav jahkásattjat 2004 rájes.
+Ájmon anedit ja vijddábut åvddånahttet Divvunav le dán jage rájes stuoves juollodibmen biejaduvvam stáhtabudsjehtan.
+Jagen 2011 le ÅGD'a budsjehta baktu juolloduvvam 4,7 millijåvnå kråvnå Divvunij.
+Preassadieđáhus, 25.06.2013
+Ráđđehus viiddida dán jagi sámi ofelašortnega njealját ofelaččain.
+Lassin vel ovttain nuorain sáhttet sámi ofelaččat galledit eambbo skuvllaid miehtá riikkas dieđuiguin sámi kultuvrra ja servodatdilálašvuođaid birra.
+Mihttomearri lea juohkit dieđuid ja buoridit miellaguottuid sámi álbmoga guovdu.
+- Ofelašortnet lea bures lihkostuvvon ja bivnnuhis doaibma mainna joksá dáčča nuoraid dieđuiguin sápmelaččaid birra.
+Mun lean danin ilus go mii dál viiddidit dán ortnega, vai eambbogat sáhttet oažžut dieđuid sápmelaččaid ja sámi dilálašvuođaid birra.
+Mus lea stuora jáhkku dasa ahte eanet máhttu sáhttá váidudit ovdagáttuid, dadjá sámeministtar Rigmor Aasrud.
+Sámi ofelaččat leat iešguđetge sámi guovlluid nuorat.
+Nuorat válljejuvvojit jahkásaččat ohcanvuoru vuođul, ja ođđa ofelaččat almmuhuvvojit sámi festiválas Márkomeanus suoidnemánus.
+Sámi allaskuvla hálddaša ofelašortnega ja dan ruhtada Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeanta.
+Dássážii leat golbma ofelačča mátkkoštan fárrolaga galledit skuvllaid.
+Viiddidemiin njealját ofelaččain, de sáhttet sii mátkkoštit guovtti joavkkus ja dasto ollet galledit mihá eanet skuvllaid go ovdal.
+DuogášSámi ofelaččaid ortnet álggahuvvui geahččalanprošeaktan 2004:s ja 2008 rájes šattai bissovaš doaibman.
+Prošeavtta jurdda lei ahte sámi nuorat galget gaskkustit máhtu iežaset árgabeaivvi birra njuolggo gulahallamis eará nuoraiguin.
+Ofelaččat galledit skuvllaid, organisašuvnnaid ja servviid miehtá riikkas muitalit sámi kultuvrra ja servodatdilálašvuođaid birra áigodagas mii bistá ovtta jagi.
+Ofelašortnet árvvoštallojuvvui 2007:s ja árvvoštallojuvvui leat hui bures lihkostuvvon prošeaktan.
+Sihke oahpaheaddjit, oahppit ja ofelaččat ieža oaivvildedje ahte konseapta doaimmai bures ja lei hui ávkkálaš.
+Loga eambbo Sámi allaskuvllas Sámi ofelaččaid birra
+Reerenasse öörnegem saemien tsïegligujmie væjrene daan jaepien aktine njealjadinie tsïegline.
+Aktine vielie noerine dåehkesne, dle dah saemien tsïeglh maehtieh jienebh skuvlh vaaksjodh bïjre jarkan laantesne, jïh saemien kultuvren jïh siebriedahken bïjre bievnedh.
+Ulmie lea daajroem geerjehtidh jïh vuajnojde bueriedidh saemiej bïjre.
+- Vååjneme tsiegleöörnege akte hijven jïh lyjhkedihks råajvarimmie orreme, juktie nöörjen noerh saemiej bïjre bievnedh.
+Manne dan åvteste geerjene ihke mijjieh öörnegem vijriedibie, guktie bïevnesh saemiej jïh saemien tsiehkiej bïjre maehtieh jieniebidie båetedh.
+Manne ojhte vïenhtem lissiehtamme daajroe sæjhta båajhtoeh vuajnoeh giehpiedidh, saemieministere Rigmor Aasrud jeahta.
+Dah saemien tsïeglh leah noerh dejstie ovmessie saemien dajvijste.
+Dah noerh veeljesuvvieh akten ohtsemen mænngan fïerhten jaepien, jïh dennie saemien festivaalesne Márkomeannu snjaltjen, sæjhta dejtie orre tsieglide åehpiedehtedh.
+Tsïegleöörnege reeresåvva Saemien jilleskuvleste, jïh Orrestehteme-, reereme- jïh gærhkoedepartemeente öörnegem maaksa.
+Daan mearan dle golme tsïeglh ektesne minneme juktie skuvlide vaaksjodh.
+Gosse aktine njealjadinie tsïegline væjrene, dle maehtieh göökti göökti mïnnedidh, jïh dan åvteste jienebh skuvlh vaaksjodh goh aarebi.
+VåaromeDaate öörnege saemien tsïegligujmie eelki goh akte pryövenasseprosjekte jaepien 2004, jïh 2008 raejeste akte tjåadtjoen råajvarimmie sjïdti.
+Dïhte åssjaldahke dejnie prosjektine lij saemien noerh edtjieh daajroem buektedh sijjen aarkebiejjien bïjre, ryøktesth jeatjah noeride.
+Tsïeglh skuvline, åårganisasjovnine jïh siebrine minnieh abpe laantesne, juktie saemien kultuvren jïh siebriedahken bïjre bievnedh aktem jaepiem.
+Tsiegleöörnege vuarjasjamme sjïdti 2007, jih dellie tjielkesti daate lij akte joekoen hijven prosjekte.
+Dovne lohkehtæjjah, learohkh jïh tsïeglh jïjtje vienhtin daate öörnege lij hijven jïh lij gaajh nuhteligs.
+Lohkh vielie Saemien tsïegli bïjre Saemien jïlleskuvlesne
+Ráddidus stuoret årnigav sáme oahpestiddjij dá jage nælját oahpestiddjijn.
+Duodde nuorajn juohkusin máhtti sáme oahpestiddje guossidit ienep skåvlåjt rijkav birra diedujn sáme kultuvra ja sebrudakdilij birra.
+Ulmme le diedov oabllot ja buoredit vuojnov sáme álmmuga birra.
+- Oahpestiddjeårnik le vuorbástuvvam ja le læhkám mielagiddis doajmma jåvsåtjit vuona nuorajt diedoj sámij birra.
+Lav dan diehti ávon gå dal stuoredip årnigav, vaj diedo sámij ja sámij dile birra máhttá jåksåt ienep ulmutjijt.
+Mån nannusit jáhkáv lasse diehto binnet åvddågáttojt, javllá sámeminisstar Rigmor Aasrud.
+Sáme oahpestiddje li nuora dajs moadda sáme guovlojs.
+Nuora válljiduvvi juohkka jage åhtsåmprosessa maŋŋela, ja ådå oahpestiddje oahpásmahteduvvi sáme festiválan Márkomeannun snjilltjamánon.
+Oahpestiddjeårnik háldaduvvá Sáme allaskåvlås ja ruhtaduvvá Ådåstuhttem-, háldadus- ja girkkodepartementas.
+Dá rádjáj li gålmmå oahpestiddje aktan skåvlåjt guossidam.
+Stuoredimijn nælját oahpestiddjijn máhtti manádit guokta juohkusij ja navti jåksåt ienep skåvlåjt guossidit gå åvddåla.
+DuogásjÅrnik sáme oahpestiddjij álgaduváj gæhttjalimprosjæktan jagen 2004 ja sjattaj stuoves doajmma jages 2008.
+Prosjevta ájádus le sáme nuora galggi diedov juohket ietjas árggabiejves njuolgga guládallamijn ietjá nuoraj.
+Oahpestiddje guossidi skåvlåjt, organisasjåvnåjt ja siebrijt ålles rijkan diedojt juogátjit sáme kultuvra ja sebrudakdile birra avta jage birán.
+Oahpestiddjeårnik árvustaláduváj jagen 2007 ja gåvviduvvá riek vuorbástuvvam prosjæktan.
+Sihke åhpadiddjij, oahppij ja oahpestiddjij mielas lej doajmma vuogas ja riek ávkken.
+Lågå ienebuv Sáme oahpestiddjij birra Sáme allaskåvlå bielen
+Suodjalimminisstar Anne-Grete Strøm-Erichsen ja justijssa- ja gárvedimminisstar Grete Faremo vuollájtjálleba sjiehtadusáv.
+(Gåvvå: Suodjalimdepartemænnta.)
+Stáhtaráde justijssa- ja gárvedimdepartementan ja suodjalimdepartementan vuollájtjállin uddni sjiehtadusáv gånnå Suodjalibme bærrájgæhttji virgálattjajt Sebrudakoaggásvuoda ja gárvedime Direktoráhtas (DSB) rijkajgasskasasj dåjmajn.
+Jages 1999 le DSB viehkedam FNav doarjjaresurssaj viehkkebarggijda humanitæra hiedijn.
+Doarjja le vuostatjin ålles tælltasijda ja smáv, jåhtem IKT-juohkusa ásadibmáj dárbulasj infrastruktuvrav ja guládallamav saljon hiede vuostasj oasen.
+Tysklandbrigada rájes jagen 1947, le Suodjalus rádjam badjelasj 100 000 vuona soldáhtajt ienep gå 100 rijkajgasskasasj dåjmajda badjelasj 40 rijkajn.
+- Dá li læhkám låsså dåjma, ja mij diehtep ájnasvuodav buorre varresvuodaoatsodimijn.
+Mån lev dan diehti riek dudálasj gå dát máhtudahka dálla máhttá ávkken boahtet DSBa virgálattjajda.
+Sjiehtadus mij vuollájtjáleduvvá le båhtus buorre sivijlla-doarrodievno aktisasjbargos, javllá suodjalimminisstar Anne-Grete Strøm-Erichsen.
+- Daj låsså dåjmajn majt DSB tjadádi hiedijn ålggorijkajn, le válljim virgálattjajs ájnas, ij dåssju fágalattjat ja persåvnålattjat, valla aj medisijnalattjat.
+Ájnas le aj virgálattjajt buoragit giehtadallat gå sijddaj båhti, ja vaj oadtju dárbulasj oatsodimev, javllá justijssa- ja gárvedimminisstar Grete Faremo.
+Departemænntasjiehtadus tjuovvu St. died.
+34 (2008-2009) "Suodjalimvælggogisvuodas veterádnaj", virgálattjajs gåtsedime hárráj ålggorijkalasj oassálasstemin, ja dan åvddåla ja maŋŋela.
+Sjiehtadusá baktu ja dan aktisasjbargujn DSBa ja Suodjalusá gaskan, sjaddi medisijnalasj vælggogisvuoda ålliduvvat dakkir láhkáj mij ållit stuoradikkediedádusá ájggomusájt.
+Vaarjelimmieministere Anne-Grete Strøm-Eriksen jïh justise- jïh gaerviesvoeteministere Grete Faremo gosse latjkoen jååhkesjin.
+(Guvvie: Vaarjelimmiedepartemeente)
+Staateraerieh Justise- jïh gaerviesvoetedepartemeentesne jïh Vaarjelimmie-departemeentesne aktem latjkoem jååhkesjin daan biejjien ihke Forsvaret edtja barkijh dehtie Direktoratet for samfunnssikkerhet og beredskap (DSB) dåarjedidh gaskenasjovnaale barkojne.
+Mænngan 1999 dle DSB EN'em dåarjoevierhtiejgujmie viehkiehtamme viehkiebarkijidie humanitæære katastrofine.
+Dåarjoe lea uvtemes ållesth låavthgåetiejerkieh, jïh smaave, mobijle IKT-dåehkieh juktie daerpies infrastruktuvrem jïh govlesadtemem tseegkedh dennie voestes boelhkesne aktede stuerebe katastrofeste.
+Mænngan Tysklaantebrigaden gïehteli jaepien 1947, dle Forsvaret olkese seedteme vielie goh 100 000 nöörjen soldaath, vielie goh 100 gaskenasjovnaale operasjovnide bijjelen 40 laantine.
+- Daate krievije barkoeh orreme, jïh mijjieh ojhte daejrebe gaajh vihkeles healsoem vaaksjodh.
+Dannasinie joekoen geerjene ihke daate maahtoe daelie maahta aevhkine sjïdtedh DSB'en barkijidie.
+Latjkoe mij dorjesovvi lea illedahke aktede hijven sivijle-militæære laavenjostoste, vaarjelimmieministere Anne-Grete Strøm-Eriksen jeahta.
+- Dejnie krievije barkojne mejtie DSB vaalta gosse katastrofh ålkoelaantesne, dle vihkeles barkijidie veeljedh, ij ajve faageles jïh persovneles, men aaj medisijnen barkijh.
+Aaj vihkeles barkijh hijvenlaakan gïetesuvvieh gosse gåetide vihth båetieh, jïh dam daerpies viehkiem åadtjoeh, justise- jïh gaerviesvoeteministere Grete Faremo jeahta.
+Departemeentelatjkoe St.bïevnistie 34 (2008-2009) båata "Fra vernepliktig til veteran".
+Gorredimmien bïjre barkijijstie åvtelen, gosse jïh mænngan meatan orreme ålkoelaanten operasjovnine.
+Latjkoen tjïrrh jïh dan minngebe laavenjostoen tjïrrh DSB'en jïh Forsvaret gaskem, sæjhta dejtie medisijnen krievenasside dåastodh guktie dah stoerredigkiebïevnesen åssjaldahkide illieh.
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Bargodepartemeanta / Preassaguovddáš / Preassadieđáhusat / Bearráigeahčču nannet bargiidsuorggis
+Bargobearráigeahčču oažžu 5 miljovnna kruvnnu bearráigeahččat ásahusaid mat vuvdet ja ostet bargofámu.
+- Lea dehálaš nanusmahttit Bargobearráigeahčču vai sidjiide addo vejolašvuohta sihkkarastit duođalaš bargoeallima.
+Áŋggirdeamivuoruheamit earret eará bargiidsuorggis gáibidit olu resurssaid.
+Bargobearráigeahčču galgá láhkačuovvoleami fuolahit, cealká bargoministtar Hanne Bjurstrøm.
+Bargobearráigeahčču lea 2006 rájes máŋgii ožžon doarjaga, earret eará čađahit ráđđehusa guokte doaibmaplána sosiálalaš vealaheami vuostá.
+Maŋimuš jagi lea bearráigeahčču dávjjibut bearráigeahččan bargodili dakkár ásahusain mat vuvdet ja ostet bargofámu.
+Jagi 2012 lea Bargobearráigeahčču ožžon oktiibuot 15 miljovnna kruvnnu.
+Doaibmabidjopáhka čuovvoleapmi
+Dan oktavuođas go EO sadjásašdoaimmahusdirektiiva lea laktaduvvon EES-šiehtadussii de Ráđđehus dál árvala viiddis doaibmabidjopáhka sihkkarastit ahte direktiivva ovttaárvosašvuođaprinsihpat geavatlaččat čuvvojuvvojit.
+Bargobearráigeahčču oažžu guovddáš rolla doaibmabidjopáhka čuovvoleamis.
+Bargobearráigeahčču galgá oaivadit ja juohkit dieđuid ođđa ovttaárvosašvuođa regeliid birra mat gusket láigohuvvon bargiide ja sihkkarastit ahte ovttaárvosašvuođaprinsihpat doahttaluvvojit.
+Bargobearráigeahčču galgá maid bearráigeahččat ođđa njuolggadusaid ságaškuššangeatnegasvuođaid ásahusaid láigohuvvon bargiid ektui.
+Barggobærrájgæhttjo oadtju 5 millijåvnå kråvnå bærrájgæhttjat dåjmajt ma fálli ja bálkkiji barggofámov.
+- Ájnas le nannit Barggobærrájgæhttjov vaj máhtti sihkarasstet barggoiellemav duodaj.
+Vuorodibme bargos mij dagáduvvá duola dagu barggijsuorge gáktuj gájbbet ållo ressursav.
+Barggobærrájgæhttjo viertti gåtsedit vaj njuolgadusá tjuovoduvvi, javlla barggominisstar Hanne Bjurstrøm.
+Barggobærrájgæhttjo le nannidum moaddi 2006 jage rájes, duola dagu gå ráddidusá guokta doajmmaplána sosiála hilgodime hárráj tjadáduvvin.
+Dán maŋemus jage le bærrájgæhttjo ratjástam bærrájgæhttjat barggodilijt dåjmajn ma fálli ja bálkkiji barggofámov.
+Jagen 2012 le Barggobærrájgæhttjo barggo nannidum 15 millijåvnå kråvnåjn.
+Gå EUa vikárbyrådirektijvva EØS-sjiehtadussaj biejaduváj le ráddidus oajvvadam vijdes doajmmafálaldagáv sihkarastátjit vaj direktijva avtadássásasj giehtadallam tjadáduvvá praktijkalattjat.
+Barggobærrájgæhttjon le ájnas barggo gåtsedit doajmmafálaldagáv.
+Barggobærrájgæhttjo galggá bagádallat ja diedojt juohket avtadássásasj giehtadallam hárraj gå lájggiji barggofámov ja gåtsedit vaj avtadássásasj giehtadallam doajmmá.
+Barggobærrájgæhttjo galggá aj gåtsedit ja bærrájgæhttjat dajt ådå mærrádusáj dágástallamvælgo birra gå lájggiji ulmutjijt dåjmajda.
+Barkoevaaksjome 5 millijovnh kråvnah åådtje juktie sïeltide vielie vaaksjodh mah gïehteleminie lååjkedimmine jïh leejjeminie barkoefaamoste.
+- Vihkeles Barkoevaaksjomem lissiehtidh guktie dah maehtieh viehkiehtidh aktem eensi barkoejieledem gorredidh.
+Prijoriteringe råajvarimmijste mah daelie dorjesuvvieh gaskem jeatjah barkoefaamoesuerkien vööste, jïjnjh vierhtieh krievieh.
+Barkoevaaksjome edtja giehtjedidh njoelkedassh fulkesuvvieh, barkoeministere Hanne Bjurstrøm jeahta.
+Barkoevaaksjomem nænnoesåbpoe dorjeme gellien aejkien mænngan 2006, gaskem jeatjah gosse reerenassen göökte dahkoesoejkesjidie tjïrrehti sosijale dumpingen vööste.
+Minngemes jaepien dle vaaksjome g.j.
+lissiehtamme vaaksjomebarkoem barkoetsiehkiejgujmie dejnie sïeltine mah barkoefaamoem lååjkedieh jïh leejjieh.
+Jaepien 2012 dle Barkoevaaksjomem lissiehtamme tjåanghkan 15 millijovnh kråvnajgujmie.
+Sjïehtesjimmien sjïekenisnie EU'en sæjjasadtjebarkijebyrå'en bïhkedassijste EØS-latjkosne, dle reerenasse gellie råajvarimmieh raeriestamme juktie gorredidh direktijven seammagïetedimmieprinsihpe rïektesisnie fulkesåvva.
+Barkoevaaksjome aktem vihkeles råållem åådtje råajvarimmiepaahkem dåarjedidh.
+Barkoevaaksjome edtja bïhkedidh jïh bïevnedh dej orre njoelkedassi bïjre seamma gïetedimmien bïjre dejstie leejjeme barkoevaeltijijstie, jïh viehkiehtidh gorredidh ihke daate prinsihpe seamma gïetedimmiem bïjre fulkesåvva.
+Barkoevaaksjome edtja aaj vaaksjomem utnedh dejnie orre nænnoestimmine digkiedimmiedïedten bïjre, leejjemeåtnoen bïjre sïeltesne.
+Suvddemgirdde mij Vuonan le ISAF-operasjåvnån báhtsá Afghanistanaj gålmmå máno guhkebut, gitta snjilltjamáno 1. bæjvváj 2013.
+Suvddemgirdde lij dåjman Afghanistanan 2012 gålgådismáno 1. biejve rájes.
+Álgo rájes galggin dåppe liehket guhtta máno, ja jut vejulasj lij guhkedit gålmmå máno vil.
+Dálla le mierredum suvddemgirdde, mij le Hercules C130J, galggá operasjåvnnåj oassálasstet gitta snjilltjamáno 1. biejve 2013.
+- Suvddemgirdde le viehka ájnas ja bivnos oasse ISAF-operasjåvnås.
+Dat vijdet kapasitehtav jåhtet sihke ulmutjijt ja dárbbagijt jåhtelit ja sihkarit.
+Sæmmi båttå le girden ájnas roalla dálla gå ISAF hiebat ietjas ja dárbaj suvddet ålov åvddål sjielvvi sijddasuvddem, javllá suodjalusminisstar Anne-Grete Strøm-Erichsen.
+Girdde ja bargge li stasjoneridum Mazar-e Sharifan, ja viehkedi ISAF-operasjåvnåv ålles Afghanistanan - ij dåssju vuona soahteålmmåjt.
+Soahteålmmåj boahtteájggeVuona soahteålmmå Afghanistanan galggi 2013:n guovten sajen liehket: Mazar- e Sharif ja Kabul.
+Ienemus oasse sijájs galggi Mazar-e Sharifan liehket, gånnå Vuodna duola dagu galggá nuorttarijkaj politijahárjjidallevehkaj oassálasstet.
+Sierrapolitijaj hárjjidallam Kabulan joarkká.
+Dálla besa vuojnnet makkir soahteålmmå Vuonan li Afghanistanan boahtte jage:http://www.regjeringen.no/nb/dep/fd/aktuelt/nyheter/2012/norske-styrker-i-afghanistan-i-2013.html?id=704820
+Dás don leat: Ráđđehus.no / Bargodepartemeanta / Preassaguovddáš / Preassadieđáhusat / Fidnovihkeođastus
+Ráđđehus áigu buhtadit guokte fidnovihkeortnega áigeguovdilis bargovihkedáhkádusain.
+Ráđđehus maid árvala rievdadit fidnovihkelágaid ja heivehit daid otná bargoeallimii.
+- Árvalus mearkkaša ahte otná guovttesuorat vuogádat šaddá čielgaseabbo ja álkit, mat máŋgasiid mielas leat váddásat ja eahpečielgasat.
+Mii háliidat maiddái eanet searvama bargoeallimis, cealká bargoministtar Hanne Bjurstrøm.
+Dál ferte fidnovaháguvvan olmmoš bargat goabbatlágan njuolggadusaid ektui ja ahte ášši meannuduvvo guovttelágan hálddašanortnegis.
+Muhtumat leat vásihan ahte sii ožžot buhtadusa nuppi ortnegis, ja nuppis eai.
+- Mun gal ádden ahte muhtumat atnet dán vuoigatmeahttumin, lohká stáhtaráđđi.
+Váldorievdadusat ođđa fidnovihkeortnegii leat ovddiduvvon jagi 2012 Dárkkistuvvon Našunálabušeahtas.
+Árvalus mielddisbuktá ođđa láhkarievdadusa man vuođul áiddo ásahuvvon fidnovihkeovttadat galgá buhtadusgáibádusaid mearridit.
+Ráđđehus áigu ovddidit láhkaárvalusa giđđat 2013.
+Fidnobuohcuvuođalistu vuogádat joatkkašuvvá, muhto dainna láhkaspiehkastagain ahte buohcuvuođat mat eai leat fievrriduvvon listui sáhttet dohkkehuvvot fidnobuohcuvuohtan maŋŋil juohke ovttaskas ášši konkrehta árvvoštallama.
+Lassin vel ásahuvvo vuogádat mii addá vejolašvuođaid dađistaga rievdadit fidnobuohcuvuođalistu, ja dás ožžot bargoeallin oasálaččat dehálaš rolla ođđa bistevaš fidnobuohcuvuođalávdegotti searvama bokte.
+- Árvalus suddje fidnovaháguvvan olbmuid vuoigatvuođaid, hábme áigeguovdilis regeliid fidnovigiid várás positiiva dásseárvováikkuhusaiguin ja bargoaddiid golut maiddái dollojuvvojit dohkálaš rámmaid siskkobealde, dadjá bargoministtar Hanne Bjurstrøm.
+Ráddidus sihtá udnásj guokta ordniga mij guosská virggevahágahttemij målssot muhtem ájggerievtes barggovahágahttem buhtadusájn.
+Oajvvaduvvi aj rievddadusá virggeskihpudaknjuolgadusáj gáktuj vaj da buorebut hiebaduvvi udnásj barggoiellemij.
+- Oajvvadus álkkebun dahka udnásj guovte-giejak systemav, mij moaddásijs aneduvvá gássjelin.
+Mij ávttjip aj stuoráp oassálasstemav barggoiellema oassálasstijs, javllá barggominisstar Hanne Bjurstrøm.
+Uddni hæhttu ulmusj guhti le bargadijn vaháguvvam tjuovvot guokta sierra njuolgadusá, ja suv ássje giehtadaláduvvá guovten adminitratijvalasj mannulagán.
+Muhteme li oadtjum buhtadusáv avtan ordnigin, valla hilgoduvvam nuppen.
+- Dádjadav mån dát dåbddu boasstot, ja danen de rievddadip dav, javllá stáhtaráde.
+Oajvveássje ådå virggevahágahttemordniga oajvvadusán gávnnuji Dárkestuvvam Nasjnálabudsjehtan 2012.
+Oajvvaduvvá ådå njuolgadusá gånnå ådå barggovahágahttemavtadahka galggá mierredit buhtadusá gájbbádusájt.
+Ráddidus buktá láhkaárvvalusáv gidán 2013.
+Systebma virggeskihpudaklistajn joarkeduvvá, valla dajna tjuolldusijn ahte skihpudagá ma ælla listan huoman dåhkkiduvvi virggeskihpudahkan árvustallama baktu juohkka avta ássjen.
+Duodden ásaduvvá muhtem systebma gånnå le máhttelis dárkestit virggeskihpudaklistav, gånnå aj barggoiellema oassálasstijn le ájnas roalla gå oasev válldi ådå, stuoves vieggeskihpudaknammadusás.
+- Árvvalus sjaddá nannit virggevaháguvvamij rievtesvuodajt, buktet ájggeárvulasj njuolgadusájt virggeskihpudagáj hárráj positijvalasj avtadássásasj vájkkudusájt ja sæmmi båttå anedit gålåjt barggovaddijda dågålasj rámmaj sisbielen, javllá barggominisstar Hanne Bjurstrøm.
+Reerenasse sæjhta målsodh daan beajjetje göökte öörnegh barkoehaevide, aktine tïjjestaeries barkoehaevietjirkeminie.
+Raereste aaj jarkelimmieh barkoeskïemtjelassenjoelkedassine juktie dejtie sjïehtedidh daan beajjetje barkoejieliedasse.
+- Raeriestimmie sæjhta darjodh guktie aelhkebe sjædta viertiestamme daan beajjetje guektiengïerth öörneginie, maam jeenjesh tuhtjieh geerve jïh måjkoes.
+Mijjieh aaj sjïehteladtebe guktie dah guejmieh barkoejieliedisnie tjerkebe meatan sjidtieh, barkoeministere Hanne Bjurstrøm jeahta.
+Daan biejjien dle akte almetje mij haeviem barkosne åådtjeme, göökte joekehts njoelkedassi nualan båata, jïh altese aamhtese gïetesåvva göökte reereminie.
+Såemies lea dååjreme maaksoem åådtjodh aktene dejstie öornegijstie, men nyöjhkemem åådtjeme dennie mubpene.
+- Manne gujht guarkam almetjh tuhtjieh daate eevre båajhtode, jïh daelie maam akt dejnie darjobe, staateraerije jeahta.
+Raeriestimmien åejvievæhtah akten orre barkoehaevieöörnegasse leah buakteme Staeriedamme Nasjovnalebudsjedtesne jaapan 2012.
+Raeriestimmie dorje guktie akte serteme sjædta akten njoelkedassevierhkese, gusnie akte orre tseegkeme ektievoete barkoehaevide edtja krievemidie nænnoestidh maaksoen bïjre.
+Reerenasse ussjede aktem laakeraeriestimmiem buektedh gïjren 2013.
+Jåarhka öörneginie aktine barkoeskïemtjelasselæstojne, men aktine sjïere njoelkedassine mij sæjhta jiehtedh skïemtjelassh mah eah læstosne tjåadtjoeh, dejtie maahta læjhkan goh barkoeskïemtjelassh jååhkesjidh akten vihties vuarjasjimmien mænngan, dennie sjiere tsiehkesne.
+Lissine akte öörnege tseegkesåvva gusnie gåarede barkoeskïemtjelasselæstoem ahkedh staeriedidh, gusnie aaj barkoejieleden guejmieh sijhtieh aktem vihkeles råållem utnedh ihke meatan aktene orre, nænnoes barkoeskïemtjelassemoenehtsisnie.
+- Raeriestimmie sæjhta reaktide gorredidh dejtie mah haeviem barkosne åådtjeme, tïjjestaeries njoelkedassh sjugniedidh barkoeskïemtjelasside mah leah hijven mïrrestallemen gaavhtan, jïh seamma aejkien barkoevedtiji maaksojde eensi mieriej sisnjeli utniehtidh, barkoeministere Hanne Bjurstrøm jeahta.
+Hovedområder
+Her har vi samlet informasjon som er relevant for:
+Du er her:
+Dánna åhpadiddje gávnná buojkulvisájt gåktu máhttá barggat máhtudakmihtoj 7. dásen.
+Dánna vuoseduvvá gåktu máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn ,sisanon ja barggamvuogijn, gåktu vuodotjehpudagá åvtåsduhteduvvi ja gåktu åhpadus máhttá hiebaduvvat juohkka åvta oahppáj.
+Árvustallam bargadahttijn ja máhttelis gielladomena li gárvvidusá oase.
+Åhpadusá mihttomierre le oahppe galggá máhttet
+Giella- ja kultuvrradiedulasjvuohta
+Hásstálus la dahkat åhpadusgárvvidusáv mij gåbttjå ålles máhtudakmihtov.
+Danen båhti åhpadusmihttomiere vuojnnuj máhtudakmihtojn.
+Åhpadusmihttomiere le lávkke gåktu máhtudakmihtojt jåksåt.
+Ulmme le oahppe galggá máhttet:
+Árvustallamgájbbádusá gåvvidum sjiemán:
+Dákkir sjiebmá máhttá buorre vuodon árvustallamságastallamijda åhpadiddje ja oahppe gasken.
+Sjiebmá máhttá aj sjiehtadallat tjálálasj duodastahttemijt juohkka avta oahppe mahtudagáv , d.d.
+duodastahttem jahkebielleárvustallamin javllaj jali gæssáj.
+Oahppe reklábma- jali vuobddemplakáhtav dahki.
+Sij mierredi makkir buktagav reklábma- jali vuobddemplakáhtta galggá fállat, ja gesi.
+Åhpadiddje máhttá viehkedit ájádallat.
+Oahppe vierddiji diedojt buvta birra gávnnat, vaj reklábma sjaddá nåv almma gåk máhttelis le.
+Sij máhtti d.d.
+internehtav adnet.
+Oahppe dahki ájáduskártav gånnå gåvvidi buvtav moattelágásj verbaj ja adjektijvaj.
+Oahppe tjoahkkiji gåvåjt ja bágojt duot dát ájggetjállagis ja gåvåstagáv dahki.
+Sij gåvåstagáv ålles juohkusij åvddånbukti.
+Åhpadiddje tjállá duola degu táblluj dajt adjektijvajt majt oahppe adni, ja vuoset adjektijva máhtti sige vuodo- ja attributijvalasj hámen liehket.
+Le gus dá positijvalasj jali negatijvalasj hámen?
+Gávnnuji gus bágo ma buorebut hiehpi?
+Le gus sieradus makkir adjektijva rekláman næjtsojda gå báhtjajda aneduvvi?
+Oahppe galggi reklábma- jali vuobddemplakáhttaj gæhttjalit gávnnat ja adnet ådå bágojt.
+Ulmme le oahppe galggi buoredit ietjas gielav, d.d.
+báhkogirje baktu.
+Sij vierddiji báhkogirjev aktijvalattjat adnet, vaj bágo sisanov gávnni.
+Åhpadiddje viehket oahppijt bágojt gávnnat majt sij dievddi sjiebmáj.
+Sjiebmá vuoset jus oahppe dádjadi bágojt ja jus viehkev dárbahi dajt dádjadittjat.
+Oahppe gæhttjaladdi ja tjálli reklábma- jali vuobddemplakáhtav pc'aj tækstagiehtadallamprográmmajn.
+Sij gæhttjaladdi gåktu vidjura li tevsta ja gåvåj gaskan gå gæhttji jus muhtema gåvåjs rávkki sierra gielav.
+Oahppe reklámajt åvddånbukti ja dættodi háme, bájno ja tekstuvra aktijvuodav moattelágásj hærvvatjállagijn.
+Sij máhtti photostory'av adnet, gåsi sij låhki tevstav ja hiebalgis gåvåjt ja musihkav biedji.
+Oahppe galggi maŋutjissaj gárves buktagav juohkusij njálmálattjat åvddånbuktet, ja reklábma- jali vuobddemplakáhtav sæjnnáj gatsostit.
+Gå galggi åhpadusdåjmajt válljit, de vierddi åhpadiddje vuodon válldet mij juo skåvlån gávnnu.
+Dá dåjma e rávka nåv ålov rámmafaktåvrajs.
+Dajnas le máhttelis enep dåjmajt válljit.
+Oahppe lijkkuji álu barggat moattelágásj dåjmaj ma e nåv guhkev vibá.
+Muhtema dåjmajs måvtåstuhtti ájnegisoahppev ienebu.
+Oahppe ietja diehti majna buoremusát lijkkuji barggat ja goassa buoremusát oahppi.
+Åhpadiddje máhttá iesj gæhttjat makkir dåjma buoremusát hiehpi,ja de hiebadit åhpadusáv juohkkahattjaj.
+Ulmme åhpadusájn le oahppe oahppi.
+Ájnas la åhpadus ij sjatta avtat bieles, valla moatteláhkáj bargadum.
+Muhtem oahppe oahppi buoremusát gå sáhkadi.
+Iehtjáda buoremusát gå ietjasa labudi ja rubmahav adni.
+Ja muhtema gå giedaj barggi, madi muhtema vas buoremusát gå gæhttji jali váksjuji.
+Ienemusát aktiduvvi moattelágásj oahppamvuoge.
+Makkir oahppamvuohke válljiduvvá doajmmaj máhttá tjuodtjot d.d.
+barggoplánan.
+Dánna oahppe máhtti diededit makkir oahppamdoajmmaj buoremusát lijkkujin.
+Iesjguhtik oahppamdoajmma mij la nammadum sjiemán vuollelin, gåbttjå duojt dájt oahppamvuogijt.
+Kinestetihkalasj oahppe/Taktihkalasj oahppe
+Muhtem oahppijda máhttá liehket hásstálus mierredit jus galggi reklábma- jali vuobddemplakáhtav dahkat.
+Åhpadiddje vierddi viehkedit.
+Gå oahppe galggi ájáduskártav dievddet, de máhttá åhpadiddje viehkedit sijáv bágojt gávnnat, ja gárgadisájt dahkat.
+Oahppe máhtti aj tjuorggamij dievddet.
+Ietja sij galggi mierredit gåktu plakáhtta galggá.
+Muhtem oahppijda máhttá liehket hásstálus gávnnat mij la dåjma oajvvemåhkke.
+Jus oahppe oadtju barggat moattelágásj ja miellagiddis dåjmajn de dahkamusá aj åvdedi oahppamav.
+Barggo de vierddi oahppijda hiebaduvvat.
+Árvustallama bargadahttijn vuodo vierddi liehket gájbbádusá ma li tjanádum åhpadusmihttomierijda.
+Åhpadiddje hæhttu diededit oahppijda jus buvtaválljim dåhkki tjadádit, ja dágástallat sijájn majt galggi dahkat ja gånnå gávnnat ávkálasj diedojt.
+Åhpadiddje vierddi aj diededit makkir bágojt ja moallánagájt bukti adnet.
+Le gus d.d.
+adjektijva positijvalattja, ja máhtti da aneduvvat vájkkudimnævvon dán ássjen?
+Máhtti gus oahppe adnet ájáduskártav viehkken tjáledahttijin.
+Åhpadiddje máhttá aj diededit/åvddålijguovllujdiededit oahppijda oahppamságastallamijn.
+Ságastallit mij la buorre, ja såbadit majna sij hæhttuji enebu barggat.
+Diededa gåktu li válljim gåvåjt.
+Gånnå oahppe li gåvåjt gávnnam?
+Manen válljijin dav gåvåv/dajt gåvåjt?
+Hiehpá gus tæksta gåvvuj?
+Le tæksta almma ja dågålasj?
+Le gåvå almma ja dågålattja?
+Dagá barggoplánajt diededimsjiemáj gåsi dåhkki sárgastit.
+Dánna oahppe ietjasa árvustalli.
+Vuojnni majt bukti ja majna åvddålijguovlluj vierddiji barggat.
+Åhpadidddje vaddá njálmálasj diedojt bargadahttijn.
+Maŋŋela gå oahppe li ietjasa árvustallam, máhttá åhpadiddje diededit majna sij dárbahi ienebu barggat.
+Oahppe galggi oadtjot juojddá majna rahtji.
+Ja sæmmi bále galggi sij máhttet vuorbástuvvat.
+Dán láhkáj ienebu vuojnni ietjas oahppamis.
+Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet: Oahppe ságasti mihtoj, mihttomierrejåksåmgájbbádusáj ja reklábma- jali vuobddemplakáhta sisanoj birra.
+Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet: Oahppe dahki ájáduskártajt.
+Sij tjálli ja dahki reklábma- jali vuobddemplakáhtav.
+Máhttet låhkåt: Oahppe låhki reklábma- jali vuobddemplakáhtav.
+Máhttet riekknit: Matematihka moallánagájda le dárbbo gå galggi dádjadit tállajt, man ållo le ja hattijt gå barggi reklábma- jali vuobddemplakáhtaj.
+Máhttet digitála ræjdojt adnet: Tjálálasj oasen bargon máhttá Pc'a aneduvvat.
+Dájna oahppe máhtti nehtan gávnnat reklábma- jali vuobddemplakáhtajt buojkulvisájt ja adnet dajt árvusmahttemin ietjas bargon.
+Oahppijda le barggo sæmmilágátjav sámegiellaj dahkat.
+Sij máhtti aj internehtan duov dáv åhtsåmmotåvråv adnet, ja aj gåvåjt gávnnat.
+Dát buojkulvis hiehpá buoragit guhkásåhpadibmáj.
+Åhpadiddje vierddi dahkat barggotjielggidusáv man milta oahppe barggi.
+Sij máhtti åhpadiddjáj vuosedit dav gárvvidum reklábma- jali vuobddemplakáhtav.
+Gielladomedna máhttá dagáduvvat dan gergas reklábma- jali vuobddemplakáhta gáktuj.
+Dajna de divna guládallama reklábma- jali vuobddemplakáhtaj birra sjaddi sámegiellaj.
+tæstaoajvvádusáelen ragnhild sara: joatke ain.
+sii.
+194,"biras váikkuha giela"/ "sámi media" áviissat, radio, tv ja interneahtta"liv inger somby: media.
+davvi girji 2000 harald gaski: sáme tjálle, 2007tveterås, arntsen ja jernsletten: samisk kunst og kulturhistorie 2002liv inger somby: gielas gillii mielas millii 6 mediagirjje, davvi girji 2006
+næhttaresursahttp://www.infonuorra.no/http://www.risten.no/exist/risten/index.htmlhttp://www.samer.se/http://oahpa.uit.no/http://www.udir.no#/upload/brosjyrer/gavnos.pdfwww.glosor.euhttp://www.e-skuvla.no/?dokument=2010-11-05.10:25:32.txt
+Tjielggidus bagádallamij " Gielladomena " Dábálasj girjjálasjvuohta ja oahppamusá " Vurderingsressurser: Skolenettet.no/vurdering " Oahppamusá dásij milta buojkulvisájda "
+Kirsten Pope og Máret Sárá, Eatnigiella, Fáddágirji 10, Davvi Girji 2005
+Kurt Tore Andersen, Lednegiella 9, Iđut 2004
+Jåma, Albert; Joma, Liv Karin, Granefjell, Aasta Joma: Gorredh gïelem, Fylkesmannen i Nordland, 2004; Vaarjoebovresne, s. 130, Maam sïjhth åestedh?
+S. 132-133, Voepte-bietskiedæjjan luvnie, s. 134
+Kontakt oss
+Til kontakt- informasjon
+Snarveier
+Til innhold sortert etter type
+Ressurser
+Gå rett til
+Om direktoratet | Kontaktinformasjon | Tlf: 23 30 12 00 | Vi bruker informasjonskapsler - hva er det?
+Ansvarlig redaktør: Helge Lund
+Nyheter| Presse |In English |Om direktoratet | Kontaktinformasjon | Om cookies | Tlf: 23 30 12 00
+Lukk X
+Vi vil gjerne ha din hjelp til å gjøre udir.no bedre.
+Fant du det du trengte på denne siden?
+Er den bra eller kan den bli bedre?
+Vi kan ikke svare på denne meldingen.
+Send en e-post til redaksjon@udir.no hvis du har spørsmål.
+Dine meninger er viktige for oss.
+Vi vil bruke dem til å gjøre udir.no bedre.
+Vi kan ikke svare på tilbakemeldingen din her, så send en e-post til redaksjon@udir.no hvis du har spørsmål.
+Dánna åhpadiddje gávnná buojkulvisájt gåktu máhttá barggat máhtudakmihtoj 8. dásen.
+Dánna vuoseduvvá gåktu máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn , sisanon ja barggamvuogijn, gåktu vuodotjehpudagá åvtåsduhteduvvi ja gåktu åhpadus máhttá hiebaduvvat juohkka åvta oahppáj.
+Árvustallam bargadahttijn ja gielladomena li gárvvidusá oase.
+Åhpadimgárvvidus ij álu gåbtjå ålles máhtudakmihtov.
+Máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn.
+Læreplan i norsk for VG1
+Språk og kultur
+Mål for opplæringen er at eleven skal kunne
+Ulmme bargojn le oahppe galggi oahppat ådå bágojt ja moallánagájt.
+Sij galggi oahppat virggenamájt ja máhttet ságastit moattelágásj virgij ærádisá birra.
+Dát merkaj oahppe galggi máhttet:
+Gájbbádusá vierddiji dagáduvvat aktan oahppij.
+Árvustallambuojkulvisá
+Oahppe máhttá tjielggit gåktu moadda moattelágásj terma li badjánam, jårggålum terma aj.
+Oahppe máhttá adnet dajt ja ådå termajt dahkat.
+Oahppe sámás muhttijn.
+Oahppe bágojt báhkogirjen dåbddå.
+Oahppe muhttijn ådå bágojt ja moallánagájt adná.
+Oahppe sámás moattelágásj dilijn
+Oahppe máhttá bágojt báhkogirjen gávnnat ja adnet bágojt báhkogirjes
+Oahppe álu adná ådå bágojt ja moallánagájt.
+Oahppe sámás aktijvalattjat moatten moattelágásj dilijn.
+Oahppe máhttá hiebalgis bágojt báhkogirjen gávnnat ja adnet dajt aktijvalattjat.
+Oahppe adná maŋenagi huj ållo ådå bágojt ja moallánagájt.
+Åvddål gå oahppe álggi barggát, máhttá åhpadiddje muhtem dábálasj virgijt ja muhtem árbbedábálasj sáme virgijt åvddånbuktet.
+Dibde oahppev válljit virgev majt sihtat lij, jali virgev majt dåbddå.
+Oahppe vierddi tjállet bágojt ja moallánagájt majt juo máhttá.
+Dát sjaddá gærddádibme ja vuodon bargguj åvddålij guovlluj.
+Oahppe ussjudalli mij la ávkalasj oahppat.
+Sij máhtti báhkogirjev adnet.
+Gut máhttá viehkedit hiebalgis bágojt ja moallánagájt gávnnat?
+Máhttá aj ávkálasj ásadit aktisasjbargov Sámedikke giellakonsulentaj jus bágo/moallánagá galggi dagáduvvat/hiebaduvvat.
+Maŋŋela vierddi åhpadiddje tjielggit njuolgadusájt gåktu ådå termajt sámegiellaj dahkat.
+Muhtem viehkke dánna gavnnu: giella.org.
+Oahppe vierddiji allasisá báhkobáŋkav dahkat.
+Báhkobáŋŋka máhttá doajmmat moatte láhkáj.
+Åhpadiddje máhttá dibddet oahppijt báhkobáŋkav sierra temájda dahkat, duola degu sierralágásj virggáj jali sierralágásj valástallamij.
+Báhkobáŋkan máhtti dåjma, dáhpádusá, åtsådallama jnv.
+Báhkobáŋkan vierddiji bágo majna oahppe barggi ja ma li ájnnasa temá hárráj.
+Bágo vierddiji liehket alfabehtalattjat.
+Joarkkit listav maŋenagi gå ådå bágo ihtali.
+Åhpadiddje galla máhttá tjállet parantessaj ma dá bágo li dárogiellaj.
+Lisstaj máhttá åhpadiddje biedjat vuodohámij duohkáj sierralágásj såjådimijt jali vuosedit dássemålssusimijt, duola degu.barggat (rgg-rg) - gjøre, arbeidediehto (ht-d) - kunnskapsiesstet (sæsstá) - spare
+Oanegis buojkulvis virggetebmáj:
+Ietjá máhttelisvuohta le bágov válljit vuodon gå galggi ådå bágojt dagátjit, gåhtjos báhkokártta.
+Man stuorre dat galggá vierddi oahppe dárbbuj hiebaduvvat.
+Barggat - arbeide
+Barggo - arbeidBargge - arbeiderBarggovadde - arbeidsgiverBarggo - arbeidsoppgaveBarggodahkamus - arbeidsoppgaveBarggo - sysselsettingBargodisvuohta - arbeidsledighetBarggoiellem - arbeidslivBarggodille - arbeidsforholdBarggokåntåvrrå - arbeidskontorBarggomiella - arbeidslystBarggosaddje - arbeidsplassBarggi belludahka - Arbeiderpartet
+Åhpadiddje vierddi aj vuosedit gåktu oahppe máhtti dárkkelit báhkogirjijn ja báhkolisstaj barggat.
+Sámegielan gávnnuji moadda báhkogirje, ja muhttijn la dárbbo gæhttjat moatten báhkogirjijn vaj gávnnat bágov majt li åhtsåmin.
+Oahppe vierddiji oahppat gåktu báhkogirjev adnet.
+Gå oahppe bágov sámegiellaj gæhttjá, de vierddi diehtet makkir báhkoklássaj báhko gullu, ja dåbddåt oanádusájt báhkogirjen d.d.
+s.=substantijvva ja v.=værbba.Máhttá aj liehket ávkálasj báhkogirjen guoradallat tjielggidusáv dáros sámegiellaj, jus la sisadno bágo milta.
+Dát la aj diedon gå oahppe vuostak bágov dárogiellaj gæhttjá.
+Dánna soajttá boasstot sjaddá jus ij guoradalá báhkotjielggidusáv sámegiel-dáro báhkogirjen.
+Soajttá bágon li moadda sisano, ja jus da li nammadum alfabehtalattjat, de ij agev enemus dábálasj báhko tjuottjo vuostak.
+Oahppe máhtti adnet spelav " Báhkobiŋŋgu" gå barggi báhkooahppamijn:
+Gåvvå: Jan Arne Varsi
+Oahppe máhtti åhtsåt ådåsijt ja ájggeguovddelis dáhpádusájt ma gulluji dan virggáj majt li válljim.
+Das maŋŋela mahtti oahppe aktan ságastit virgij birra.
+Sij máhtti aktan barggat guovtes ja guovtes, ja álggusit gatjávisájn majna nubbe barggá.
+Oahppe galggi ietjasa virgijt njálmálattjat åvddånbuktet.
+Oahppe virgijt dåjda ietjá oahppijda jali åhpadiddjáj åvddånbukti, ja dát sjaddá vuodon ságastallamijda ma klássan jali fáhkaåhpadiddjijn joarkki.
+Jus la máhttelis de máhtti oahppe guossidit sámegielagav sierra virgen ja ságájdahttet suv.
+Ságájdahttem máttá báddiduvvat mp3-spællárij jali dakkári.
+Loahppabarggo máhttá dagáduvvat moatte láhkáj.
+Oahppe máhtti stuoredit ietjas báhkoboanndudagáv oajvvetjåvdabágoj.
+Majt dárbaj gå galggá guládallat dán temá birra?
+Dánna oahppe máhtti adnet digitálalasj ájádallamkártav struktureritjit temáv.
+Oahppe gudi dárbahi ienep hásstálusájt bargon, máhtti báhkotjielggidusájt sámegiellaj tjállet.
+Oahppe máhtti vuodon adnet moattelágásj gåvåjt vaj ságastit máhtti mij hiebalgis le dan ájggeguovddelis dilen.
+Oahppe máhtti adnet mobiltelefåvnåv, mp3-spællárav báddimrustigijt jali dakkárijt, ja dasi báddit bágojt ja moallánagájt majt sij maŋŋela máhtti gulldalit.
+Dát máhttá báhkoåhpadusáv nannit.
+Gå oahppe aktu barggi, máhttá åhpadiddje ságastallamráddnan liehket.
+Åhpadiddje de vierddi aj dahkat sæmmilágásj åvddånbuktemav virge birra vaj oahppe máhtti hárjjidallat gatjálvisájt åvddånbuktemij dahkat.
+Åhpadiddje hiebat ietjas åvddånbuktemav oahppe dássáj.
+Árvustallama bargadahttema vuodon vierddiji gájbbádusá ma li tjanádum åhpadusmihttomierijda.
+Barggit aktan oahppij gájbbádusájt dahkat.
+Dágástit sijájn makkir strategija báhkoboanndudagáv nanniji.
+Dánna hæhttuji oahppe ietja árvustallat: Mij la muv báhkoboanndudagáv nannim?
+Diededa oahppijda makkir bágo li sijájn báhkobáŋkan, ja ietján bágojt majt sij li dahkam vuogij milta gåktu ådå bágojt dahkat.
+Diededime galggi javllat majt oahppe bukti ja gåktu sij åvddålijguovlluj vierddiji barggat.
+Diededimbuojkulvisá
+Mij la buorre:Dån subtsasti moadda hiebalgis virgij birra ma gulluji duv åhpadusprográmmaj.Dån hábmedi miellagiddis gatjálvisájt bargoj birra.
+Majt máhtá buoredit:Dån máhtá ienebut hábmedit ma lidjin ávke ja ma ællin dajn virgijn man birra ságasti.
+Mij la buorre:Dån aktijvalattjat sámásta.
+Mån vuojnáv dån álu adnegoadá ådå bágojt ja moallánagájt.
+Dálla de moadda virggenammadusájt máhtá.
+Majt máhtá buoredit:Dån máhtá hárjjidallat ienebut dajt bágojt ma li báhkobáŋkan ja aktijvalattjat dajt adnet.
+Dála le muhtem buojkulvisá gåktu oahppe máhtti iesjárvustallat.
+Muv virggesuorggeválljim:
+Oahppe dævddá ájggeguovddelis mihttojt maŋenagi sjiebmáj ja árvustallá ietjas.
+Báhkobáŋŋka
+Oahppij báhkobáŋŋka gal máhttá liehket digitálalasj.
+Dát máhttá degu skálmma majt oahppe aktu jali aktan åhpadiddjijn árvustalli.Makkir bágojt li oahppe oahppam?Makkir bágo li gássjela oahppat?Majt oahppe máhttá dahkat vaj dajt gássjelis bágojt oahppá?Majt oahppe vierddi skálman rievddadit?
+Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet: Njálmálasj tjehpudáhka le oajvvedoajmma dán buojkulvisán.
+Máhttet digitála ræjdojt adnet: Oahppe adni digitálalasj báhkogirjijt, risten.no, ja statistihkajt virgij gáktuj, ssb.no .Oahppe adni digitálalasj vuosádusprográmmajt (Open Office Impress, Powerpoint jali juohkirik vuosádusprográmmav).
+Sij dahki báhkobáŋŋkav ja báhkokártav ja adni Open Office Writer, Word jali muodulágásj tækstagiehtadallamprográmmav, ja digitálalasj ájáduskártav dahki.
+Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet: Stuorra báhkoboanndudahka vaddá buorre vuodov iehtjá tevstajt dagátjit.
+Oahppe báhkolisstajt tjálli.
+Máhttet låhkåt: Låhkåt ja gulldalit le tjåvda ådå åtsådallamijda.
+De vierddi aj åhpadiddje åvddånbuktemav virges dahkat vaj oahppe oadtju gárvvedit gatjálvisájt dasi.
+Oahppe máhttá ietjas virggeválljim åhpadiddjáj åvddånbuktet, ja åhpadiddje åvddånbuktá virgev.
+Dåhkki aj lasedit ienep virgijt jali moattelágásj dilijt tjanádum virggáj.
+Girjjevuorkká ja/jali girjjevuorkkár máhttá gielladomednan liehket.
+Jus girjjevuorkkár le sámegielak de máhttá liehket guládallamulmusj ja viehkken diedojt gávnnat virgij birra.
+Guorrasit guládallama sámegiellaj galggi.
+Jus oahppobagádiddje jali rádediddje le sámegielak, vierddi sån bargguj oassálasstet.
+Máhttá almmulasj diedojt vaddet åhpadusá, virgij ja bargoj birra.
+Jus ælla nåv moattes sámegielagijs skåvlån, ietján gå åhpadiddje, máhttá plakáhtta gånnå li virggenammadusá gielladomednan dagáduvvat.
+Divna guládallamijda ma gulluji bargguj le plakáhtta vuodon, ja divna guládallama li sámegiellaj.
+TækstaoajvvádusáAnders Kintel: Syntaks og ordavledninger i lulesamisk, Samisk utdanningsråd 1991Torkel Rasmussen: Gielas Gilli Mielas Milli 3, Davvi Girji 2006Siv Kintel og Jan E. Hafstad: Hárjjidallama, 1991Maaren Palismaa: Giella le fábmo, Davvi Girji 2010
+Næhttaresursavilbli.nohttp://www.samit.no/termer.htmhttp://www.samit.no/callinravvagat.pdfinfonuorra.noOrdbøkerSamisk grammatikkssb.no giella.orgwww.glosor.eu
+Jovnna-Ánde Vest: Sámi synonymat, Sámediggi 2005
+Elen Ragnhild Sara, Giellasuonat, Davvi Girji 2007
+Bull, Ella Holm: Åarjel-saemien 6, Idut 2000; Guktie journalistine sjidtedh, s. 102-103
+Gaski, Harald jïh Kappfjell, Lena: Saemien tjaelijh, Calliid Lágádus, 2006
+Sj nr.
+53-2009: Luste jih daerpies øøhpehtimmie
+36-2006: Maria fierhtene gåetesne (Mari Vinka Ikea-sne barka)
+Dánna åhpadiddje gávnná buojkulvisájt gåktu máhttá barggat máhtudakmihtoj 9. dásen.
+Dánna vuoseduvvá gåktu máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn, sisanon ja barggamvuogijn, gåktu vuodotjehpudagá åvtåsduhteduvvi ja gåktu åhpadus máhttá hiebaduvvat juohkka åvta oahppáj.
+Árvustallam bargadahttijn ja jus soajttá gielladomedna li gárvvidusá oase.
+Ulmme bargojn le oahppe galggi máhttet ådåsijt vuogas láhkáj dágástit, ja máttet ietjas vuojnojt åvddånbuktet.
+Bargon oajvváduvvi oahppe báhkobáŋkav jali báhkokártav tebmáj dahkat, gehtja buojkulvisáv 8. dásen.
+Dát merkaj oahppe galggá máhttet:
+Dagá gájbbádusájt aktan oahppij.Árvustallambuojkulvis:
+Oahppe galggi ájggeguovddelis ådåsav Sámen median gávnnat.
+Sij máhtti válljit ássjev d.d.
+ávijsas, magasijnas, internehtas, radio'as, tv'as jali muodulágátjis.
+Oahppe låhki ássje birra ja tjåvdabágojt tjálli.
+Tjåvdabágojs sij oanegis referáhtav ássje sisanos tjálli.
+Das maŋŋela galggi sij ietjasa vuojnov dán ássje birra subtsastit.
+Vijdábut galggi oahppe oassálasstet temá birra dágástallamin.
+Maŋŋel gå ássjev li dágástallam, máhtti oahppe tevstav tjállet degu tjoahkkájgæsos.. Máhtti aj låhkkijtjállagav tjállet.
+Oahppe vierddiji adjektijvajt adnet gå galggi sijá vuojnojt ådåsij birra tjielggit, galla ienebut gå buorre/nievrre.
+Bágo ma li ávkálattja: miellagiddis, hásstáliddje, diedulasj, suohtas, guhkálasj, geldulasj, alvadahtte, jáhkedahtte jnv.
+Vijdábut oahppi oahppe tjielggit manen sijá vuojnno le nav gåk le.
+Gávna doajmmaj hiebalgis bielijt ávijsájn jali dakkirijin.
+Dála li biele Ávvir ávijsas:
+20 gatjálvisá ådåsa birra
+Dát doajmma le dagu tv- jali radioprográmma 20 spørsmål.
+Åhpadiddje jali akta oahppijs gávnná ådåsav.
+Máhttá liehket ulmutja jali dáhpádusá birra.
+Akta gatját, ja sujsta gæssta gatjádi máhttá jur vásstedit le, jali ij le.
+Sån gut gatját, galggá gæhttjalit gávnnat riekta vásstádusáv, dánna riekta ådåsav, åvddål gå divna gatjálvisá li gietjen.
+Sámegielan le dát ávkálasj ståhka danen gå gatjálvisán ja vásstádusán le sæmmi værbba ja dáv máhtti oahppe hárjjidallat.
+Er det en mann?
+- Ja/nei.Le gus dat ålmåj?
+- Le/ij la.
+Snakker han samisk?
+- Ja/nei.Le gus sámegielak?
+Davvesámegiellaj gávnnu dálla viek ållo jiednafijla.
+Julevsámegiellaj ja oarjjelsámegiellaj le binnep, valla muhtema galla gávnnuji.
+Gå galggá tjadádit dáv gárvvidusáv da hæhttu adnet prográmmajt: iTunes, Media Player, Mp3-spiller, Audacity ja jiednabáddimprográmmav.
+Viehtja iTunes nehtas.
+Prográmman dåhkki diŋŋgut radio ja tv-prográmmajt gåhtjos podkast'a baktu.
+Duola degu Izu jali ådåsa.
+Gå prográmma li vietjadum de dåhkki dajt biedjat mp3-spællárij, jali dåhkki aj gæhttjat ja gulldalit prográmmajt dáhtámásjijnan.
+Jus le cd'a, de dåhkki dajt dáhtámásjijnan adnet.
+Oahppe máhtti jiednafijla jali tv-prográmma vuodon ietja reportassjav jali muodulágátjav dahkat.
+Oahppe máhtti ietjas jiednafijlajt dahkat jiednabáddimprográmma baktu, dá gávnnuji juohkka dáhtámásjijnan.
+Oahppe máhtti aj ietjas jiednafijlajt mp3-spællári dahkat.
+Prográmman Audacity dåhkki biesskedit jiednafijlajt jus ij sidá ålles fijlav adnet.
+Jiednafijla majt oahppe dahki, máhtti liehket gárves buktaga majt åhpadiddje árvustallá.
+Åhpadiddje vierddi diededit oahppijda dan birra gåktu li ássjev válljim ja man ájggeguovddelis dat le.
+Dágástit aj oahppij gåktu sij ássjev gávnnin, ja manen sij dav válljijin.
+Dibde oahppijt iesj åvddånbuktet majt sij li bargon oahppam.
+Árvustallamin bargadahttijn máhttá åhpadiddje diededit gájbbádusáj milta masi sij li åvdutjis guorrasam.
+Dibde oahppijt árvustallat makkir árvojt ássje åvdet, ja makkir árvojda oahppe ietja dættov biedji.
+Diededa ma li moattelágásj árvo, ja gåktu árvo máhtti vuojnnut moatteláhkáj duoj dáj vuojnoj milta.
+Árvustallambuojkulvisá:
+Mij la buorre:Dån ietjat vuojnojt tjielgga åvddånbuvtáMuv mielas de dån buoragit ietjat vuojnojt argumenteri.
+Majt máhtá buoredit:Dån máhtá sieradit ietjat vuojnojt moattelágásj bágoj.
+Mij la buorre:Dån gávnni hiebalgis ådåsav.Dån mujttala ássjev buoragit.
+Majt máhtá buoredit:Dån máhtá ienebut tjielggit duov dáv vuojnov ássje birra.
+Iesjárvustallat åhpadusmihtojt
+Dála le buojkulvisá gåktu oahppe máhtti iesjárvustallat:
+Muhtem oahppijda le nuoges hásstalus gávnnat ássje oajvvesisanov ja dav njálmálattjat mujttalit.
+Tæksta vierddi oahppe dássáj hiebaduvvat.
+Muhtem oahppijda máhttá liehket nuoges gávnnat avtav argumentav tevstan.
+Dáv sij ånigattjat njálmálattjat åvddånbukti.
+Oahppe máhtti viehkev oadtjot gåktu sij galggi gárgadisájt javllat.
+Åhpadiddje máhttá vuosedit oahppijda muhtem buojkulvisájt gåktu álgget vuojno tjielggidusáv duon dán láhkáj: Muv mielas...Åvdemusát muv mielas le....Oajvveulmme ássjen le...Vijdábut le muv vuojnno...Dat mij la buorre dán ássjen le....Masi mån iv lijkku le... Dat mij la miellagiddis le....
+Muhttijn la dárbbo oahppev viehkedit vuosedit buorep ja nievrep bielijt ássjen.
+Åhpadiddje máhttá dibddet oahppev gávnnat ássjev gånnå le tæksta sige sámegiellaj ja dárogiellaj, nåv vaj oahppe gudi sierralágásj viehkev dárbahi máhtti dav dárogieltevstas oadtjot.
+Oahppe máhtti dágástallamav jådedit ja ietja årrot báhkojådediddjen.
+Muhtem oahppijda le gássjel ietjasa vuojnojt åvddånbuktet.
+Oahppe máhtti vuodon válldet sierralágásj dilev jali rållav gå galggi vuojnojt tjielggit ja gåvådit, duola degu pc'a ano birra skåvllåbargon: Mij la ávkálasj ja mij ij la?
+Makkir la duv vuojnno?
+Oahppe máhtti gæhttjat ja gulldalit ådåsijt ja dan láhkáj gárvedit ietjasa.
+Sij galggi mujttet guokta lågev bágo majt galggi tjálestit, bágo majt unnán dåbddi jali ållu amás bágo.
+Muhtem oahppe måvtåstuhttemijn nuppengielan vájvástuvvi.
+Photostory'av adnem máhttá bargov suohttasabbo dahkat.
+De oahppe máhttá iesj gåvvit ja dajt adnet vuodon oanegis subttsasav dahkat, majt njálmálattjat åvddånbuktá.
+Photostory le nåvku ja álkke adnet, ja danna dåhkki tevstav gåvåjda lijmmit.
+Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet: Njálmálasj guládallam le oajvvedoajmma dán buojkulvisán.
+Máhttet adnet digitála ræjdojt: Oahppe galggi máhttet åhtsåt internehtan hiebalgis diedojt ma gulluji ássje sisadnuj.
+Sij máhtti aj ájáduskártajt adnet systematiseritjit argumentajt ja árvojt.
+Dát máhttá vuodon åvddånbuktemij.
+Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet: Oahppe tjálli tjåvdabágojt ja referátajt, systemátiseriji, ájádusrájdojt/ájádusájt ja argumentajt maŋenagi dágástallamin tjálesti.
+Oahppe máhtti tjuovvot sæmmi gárvvidusáv mij la tjielggidum baddjelin.
+Oahppe máhtti aj tv-report��sjav dahkat.
+Sij ássjev åvddånbukti, ja åhpadiddje máhttá ådåslåhkken studion liehket.
+Ådåslåhkke gatját reporteris gut vásstet.
+Dát aj nuppe guovlluj máhttá dagáduvvat.
+Gielladomedna máhttá dagáduvvat aktan sámeådåsij.
+Da máhtti sáme ávijsa, radio- ja tv-sáddaga jali ådåsbiele internehtan.
+Dibde oahppijt duolloj dálloj oanegattjat ådåsijs subtsastit.
+Divna guládallama li sámegiellaj.
+sara, elen ragnhild: joatkke ain, davvi girji 2006somby, liv inger: gielas gillii mielas millii 6, mediagirji, davvi girji 1998somby, liv inger: gielas gillii mielas millii 6, mediagirji, davvi girji 2006duot dát mágásijnna: æsj, gábá, bårjås
+gávnos:http://www.udir.no/Lareplaner/Veiledninger-til-LK06/Ovrige-veiledninger/Samisk-innhold-i-Kunnskapsloftet--et-ressurshefte-for-larere-i-grunnopplaringen/
+http://nuorajtv.no/
+julevsámebåddå jnv:http://sverigesradio.se/sida/default.aspx?programid=3967
+nord-salten avis:http://www.nord-salten.no/no/nyheter/samisk/
+http://avvir.nohttp://lotta.yle.fi/srwebanar.nsf/sivut/ovdasiidu2004http://nrk.no/samihttp://nrk.no/podkasthttp://galdu.org
+Inga Alette Anti og Solfrid Sara Eira, Sáni Sadji 5, Davvi Girji 1998
+Kirsten Marit Olsen og Bodil Utsi Vars, Sáni Sadji 6, Davvi Girji 2001
+Kirsten Pope ja Máret Sárá, Eatnigiella, Fáddágirji 1A, Davvi Girji 2001
+Elen Ragnhild Sara, Gealbosuonat, Davvi Girji 2009
+Kurt Tore Andersen, Lednegiella 8, Iđut 2002
+Dánna åhpadiddje gávnná buojkulvisájt gåktu máhttá barggat máhtudakmihtoj 10. dásen.
+Dánna vuoseduvvá gåktu máhtudakmihto vuojnnusij båhti åhpadusmihttomierijn, sisanon ja barggamvuogijn, gåktu vuodotjehpudagá åvtåsduhteduvvi ja gåktu åhpadus máhttá hiebaduvvat juohkka åvta oahppáj.
+Árvustallam bargadahttijn ja gielladomena li gárvvidusán oase.
+Dát åhpadimgárvvidus vuoset gåktu barggat stuorra báhkoboanndudagáv åhtjudit ja gåktu moattelágásj njálmálasj rållajn dajt adnet.
+Læreplan i norsk
+Språk og kulturMål for opplæringen er at eleven skal kunne
+Åhpadusmihttomiere lagábu vuojnnuj båhti duon dán dilen majt oahppe vállji.
+Dánna muhtem dábálasj åhpadusmihttomiere vuoseduvvi, ja åhpadusdåjman ienep konkrehtalasj buojkulvisá vuoseduvvi.
+Oahppe galggá máhttet:
+árvustallambuojkulvisá, njálmálasj máhtudagá
+Mån máhtáv muhtem mærráj ságastit dilij milta
+a) Dibde oahppijt guhtik gålmmå gatjálvisá dahkat d.d.
+giela birra.
+Dát bajet temáv.
+Jus la dárbbo de máhttá åhpadiddje oahppijt gatjálvisáj viehkedit:Máhtá gus nammadit muhtem gielajt majt bæjválattjat gulá?Man álu sámásta juohkka biejve?Manen la sámegiella ájnas?
+b) Dibde oahppijt gulldalit musihkav, gæhttjat gåvåjt jali dali nav.
+Sij tjálli ietjasa ájádusájt ja dåbdojt, ja lisstaj tjálli d.d.
+verbajt, substantijvajt ja adjektijvajt
+c) Dahkit báhkospelav åvddål gå oajvvedoajmma álggá.
+Spella galggá tjielggit bágojt ja moallánagájt valla oajvvebáhko ij galga nammaduvvat.Dahkit kårtåjt bágoj ma gulluji oahppopládnamihttuj: tjielggit dárkkelit gåktu giela ja kultuvra Sámen dejvadi ja gilposti, ja gåktu ietjas giella ja kultuvrra åvddån ja rievddá buohta ietjá gielaj ja kultuvraj.
+Bágo kårtåjn galggi jur sámegiellaj tjuodtjot.
+Makkir bágojt vállji doajmmaj, oahppijda hiebaduvvá.
+Kårtå galla dåhkkiji lamineriduvvat vaj mahtti aktelattjat aneduvvat.
+Buojkulvisá bágojda ma máhtti kårtåjn tjuodtjot:
+Giella (språk)
+Identitehtta (identitet)
+Kultuvrra (kultur)
+Rijddo (konflikt)
+Aktisasjbarggo (samarbeid)
+Dárojduhttem (fornorskning)
+Oajvválattja (myndigheter)
+Guládallam (kommunikasjon)
+Dánna gåvvidum kårtåj:
+Gå galggi hárjjidallat gatjálvisájt dahkat de máhttá gatjálvistjåvda aneduvvat.
+Gatjálvistjåvda doajmmá dan láhkáj juhte vásstádus vatteduvvá ja de oahppe galggi vásstádussaj gatjálvisájt dahkat.
+Åhpadiddje máhttá gárves sjiemájt dahkat ma aktalasj åhpadusdåjmajn aneduvvi.
+Buojkulvis Vásstádus Sámedigge, ja gatjálvisá ma gulluji dasi máhtti liehket.
+Mij la Kárásjågån?
+Sámedigge
+Gånnå li 39 ájrrasa?
+Oahppe galggi gárvedit ságájdahttemav, tjadádit dav ja oajvvesisanov ságájdahttemis mujttalit.
+Bargo tjadá galggi oahppe gåhtsevattja årrot dan hárráj gåktu guládallamdille gielav bájnni.
+Man birra galggi oahppe gatjádit?
+Gåktu galggi gatjádit?
+Majt vierddiji dahkat gå galggi dárkkelis láhkáj åvddånbuktet.
+Dagá moattelágásj rållajt oahppijda, jali dibddet ietjasa válljit ja hábmedit rållajt.
+Máhttá liehket mánná sáme/dárogiel mánájgárden jali ietjá ållessjattuk sábme gut la ållessjattugin sámegielav oahppam.
+Máhttá nuorav ságájdahttet gåhtjos lijggebágoj anoj birra, jali áhkov dárojduhttema birra.
+Oahppijn gænna li valljes giella ja moallánakboanndudáhka, máhtti hasoduvvat tjadádit ságájdahttemav vani manusa dagá.
+Oahppijda gudi dárbahi dårjav, máhtti åvdutjis ållu gárves gatjálvisá dagáduvvat.
+Oahppe máhtti filmmit jali báddit ságájdahttemijt digitálalattjat vuodon åvddålijguovloj bargguj.
+Oahppe máhtti ságájdahttet mánájt vuolep dásijn.
+Dát aj rávkká giella le hiebaduvvam.
+Oahppe gudi barggi buoragit, máhtti hasoduvvat ságájdahttemijs dahkat reportásjav mij galggá sáddiduvvat radio'an jali tv'an.
+Oahppe gudi sámásti buoragit, máhtti hasoduvvat lågåtjit ja ålgolt åhpatjit báhkotsoabmijt.
+Diededimbuojkulvisá:
+MáhtudakmihtoUlmme åhpadusájn le oahppe galggá máhtttet
+Mij le buorre:Dån gávna buorre buojkulvisájt gåktu giela ja kultuvra dejvadi ja gilposti Sámen sierraláhkáj sámegielagij ja dárogielagij gassken.
+Majt máhtá buoredit:Dån vierddi gávnnat buojkulvisájt gåktu giella ja kultuvrra sámij gasskan duon dán sáme guovlon dejvadi ja gilposti
+Mij le buorre:Dujna le stuorra báhkoboanndudahka.Dån hiebada gielav buoragit ságájdahttemrållan.
+Majt máhtá buoredit:Dån máhtá sieradit gielav buorebut ságájdahttem referáhtajn.
+Dála muhtem buojkulvisá gåktu oahppe máhtti ietjasa árvustallat:
+Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet: Oahppe gatjálvisájt hábmedi.
+Sij maŋenagi tjálli vásstádusájt gatjálvisájda ja referáhtajt tjálli.
+Dán gárvvidussáj máhttá åhpadiddje gæhttjalit gávnnat ságastallamrádnajt vuorrasijvieson, nuorajkluppajn, kafeajn, dållågátten, jåhkågátten jali muodulágásj sajijn gånnå sámegielaga æjvvali.
+Guorrasit ságastit vissa temáj jali vissa tjuolmaj birra.
+Divna guládallama galggi sámegiellaj.
+Jus lihpit jur klássalanján, de dåhkki sámeslávgáv tjuottjodattjat bievden.
+Madin slávggá le badjen da divna sámásti.
+Jens-Ivar Nergård: "Det skjulte Nord-Norge"
+Jan Helge Soleng: i: Árvvut, árvo, vierhtie, samiske verdier:"mo geavahit deaivvadansajiid gaskaoapmin go lea bargamin nuoraid árvvuiguin", sosiale arenaer som middel for arbeid med verdier blant ungdom.
+Verdikommisjonen, Davvi Girji 2003.
+Joatkke ain s. 17-23, Elen Ragnhild Sara, Davvi Girji 2006
+Film: Min mors hemmelighet.
+Ellen-Astri Lundby , Sonar Film DA 2009
+Film: Fjellfinnhua, Guro Saniola Bjerk, SaniolaProductions/GuroSaniola Bjerk 2010
+Filmma: Kautokeino-opprøret
+Anta Pirak: Jåhttesáme viessom, girjje ja cd'a,
+Anders Nystø ja Sigmund Johnsen: Sámásta 1, ja Hárjjidusá 1, Báhko 2000
+Anders Nystø ja Sigmund Johnsen: Sámásta 2, ja Hárjjidusá 2, Báhko 2001
+Kurt Tore Andersen: Gå skirri sádá
+Torkel Rasmussen: Gielas Gilli Mielas Milli 3, Davvi Girji 2006
+Torbjørn Storjord: Samene i Nord-Salten, Th Blaasværs forlag 1993
+Liv Inger Somby: Gielas Gillii Mielas Millii 6 Mediagirjje, Davvi Girji 2006
+http://lul.skrivebua.no/
+Gielladille Sámen moatten láhkáj ij la tjielgga.
+Moattes máhtti gielav njálmálattjat valla e máhte tjállet.
+Moattes dádjadi gielav valla e sáhkada.
+Moattes sihti gielav oahppat.
+Sæmmi bále le geográfalasj sieradusá.
+Guovdásj sáme guovlojn gullu sámegiella juohkka sajen, valla ietjá sajijn sámásti jur muhtem fámilja.
+Mij åhpadussaj guosská, li hásstálusá åvdemusát mánájt ja nuorajt oadtjot njálmálattjat guládallen ja dåjmalattjat guovtegielagin.
+Sij de dárbahi buorre sáhkadambájkijt, ulmutjijt ja dilijt gånnå gulli gielav ja máhtti sámástit.
+Dá dán bagádallamin gielladomednan gåhtjoduvvi.
+Åvvå væráldin li moattegielak sebrudagá gånnå ieneplågo giella le vuostasjgiellan.
+Duohta le, ij nágin tijmma vahkkuj le nuoges oahppat unneplågo gielav vaj dat oahppijda sjaddá viesso giellan.
+Gå sámegiella åhpaduvvá nubbengiellan, le dákkir åhpadusvuohke årrum dábálasj ja le vil uddnik.
+Máhttá javllat, dát le gienes åhpadusvuohke.
+Dákkir vuohke de årru hárinissan gå skåvllå galggá årrot ræjddo jårggålit giellamålssomav.
+Sierraláhkáj dát boahtá vuojnnusij oarjjelsáme dáfojn gånnå li ienep nubbegielak oahppe ienni gå vuostasj gielaga.
+Jus mij galggap sámegielav bisodit ja nannit nubbegiel åhpadusá baktu, de vierddiji oahppe oadtjot nannusap guovtegielak modellajt sæmmi vuoge milta gåktu ietjá rijka Europan ásadi nubbegiel åhpadusáv iemeårroj unneplågo gielajt.
+Buoremusát lij jus åhpadus divna fágajn luluj årrot sámegiellaj.
+Giellaháldadusguovloj ålggolin ælla nav moadda skåvlå ma li dáv tjadádam.
+Sivva dási le árbbedábálasj organiseridum sámegielåhpadus, sámegielak åhpadiddje vánesvuohta, binná oahppamnævo sámegiellaj fágajn ja binná oahppe juohkka skåvlån.
+Huoman le máhttelis ásadit åhpadusáv nannusap giellalávgoj hámijn ienni gå uddni, ietjá bágoj javladum, vijdedit sámegielak domenajt bájkálasj gájbbádusáj milta.
+Sámeladnja máhttá ásaduvvat skåvlån sáme ståhkusij, girjij, musihkaj, biktasij, duojij ja ietjá rustigij, duola degu låvdagoahte tjiegan ja låvdagoahte ålggon.
+Ladnja ja låvdagoahte aneduvvi aktelasj.
+Gå oahppe li danna de ságasti sij jur sámegiellaj, rumájgielajn jali ij.
+Sij vierddiji ålgusjbælláj mannat gatjádittjat dárruj.
+Oahppijn máhttá aj sierra subtsastambåddå gånnå åhpadiddje jur sámás ja aj vuoset bágoj sisanov gåvåj subtsasdahttijn.
+De sjaddá "time out" jus dárogiella galggá aneduvvat.
+Gesi ij le máhttelis sierra ladnja, máhttá dagáduvvat plakáhtta jali ietjá dåbddomerka ma vuojnnuji gå ladnja galggá årrot gielladomedna jali sámegielak ladnja.
+Ietjá buojkulvis le dahkat sáme giellabájkev jali gielladomenav le oadtjot vuorasulmutjijt jali ietjá resurssaulmutjijt gejt oahppe máhtti duolloj dálloj guossidit.
+Sij aj, dá ulmutja, guossidit oahppijt skåvlån.
+Dánna dåhkkiji praktihkalasj dahkamusá aneduvvat vuodon guládallamin, duola degu sáme biebbmo, duodje jali juojgos, lávlla/lávllajuohkusa jali muoduklágátja.
+Vuollelin tjuovvu gielladomednabuojkulvisá ma máhtti nannit giellaåhpadusáv sámegieloahppijda.
+Vaj buoremus vájkkudusáv giellaåhpadusás oadtjot vierddi åhpadiddje organiserit dav nav vaj oahppe fáladuvvi ienemus domenajs nammadum vuollelin.
+Álu gávnnuji moadda sámegielak resurssaulmutja láhkabirrusin.
+Gåhttjut sijájt nåv ruvva ja álu gåk máhttelis le, duola degu smidás duoddjárijt, subtsastiddjijt, várreulmutjijt, artistajt ja vuostasjgielakoahppijt.
+Ájnas le sjiehtadusájt resurssaulmutjij tjielgga dahkat vaj sij galggi jur sámásti.
+Tjielggi manen nav galggi barggat.
+Ietján máhtti dárustahttját jus vásedi oahppe e dádjada.
+Åhpadiddje ja resurssaulmutja máhtti såbadit åvtutjis gåktu rijbadit dakkir dilij.
+Roallaoavdástallmin aneduvvi sáme figuvra ja/jali biktasa.
+Oahppe tjágñi sámegielak roallaj dalága gå dá aneduvvi.
+Da máhtti liehket sámefiguvra ma gåvviji bállotjiektjijt, giehtabállospællárijt, vuoddjijt, dálkudiddjijt, guollárijt, ællobarggijt jnv.
+Oahppe galggi sámástit dan rålla milta mij sijájn le.
+Ane sosiála mediajt.
+Oahppe tjáhttiji duolloj dálloj sábmáj.Sij máhtti fágalattjat aktan barggat, duola degu temá birra sábmáj digitála wiki'av tjállet.
+Ájnas la adnet sierra klássalanjáv gånnå sámegielåhpadus galggá jage tjadá.
+Dánna máhtti divna sáme rustika vuorkkiduvvat.
+Oahppij bargo ja plakáhta giellaåhpadimen máhtti gatsoduvvat sæjnnáj ja ij le de dárbbo rijddalit saje nanna.
+Tjiehka klássalanján máhttá ållåsit nammaduvvat sámegieldomednan.
+Åhpadiddje ja oahppe dahki sjiehtadusáv gånnå ja gåktu guládallam galggá klássalanján.
+Låvdagoahte máhttá tsakkaduvvat skåvlå láhkusin.
+Dánna máhttá sámegiel åhpadus årrot dábálattjat.
+Ietjá oahppe máhtti aj gámáv adnet gå sijájn li sáme temá.
+Sij máhtti dán láhkáj oadtjot positijvalattjat åtsådallat sámev, duola degu sáme biebmojt, subttsasijt ja juojggusijt.
+Ássat ålggoskåvlåv sáme láhkábirrusin, tjanádum duola degu sáme árbbedábálasj æládusájda ja/jali dåjmajda.
+Stádaskåvlå sámegiel oahppe máhtti gávnnat ja adnet aktisasj miehttse- jali luonndosajev stáda láhkabirrusin.
+Dánna oahppe máhtti adnet aktisasj giellabájkev ájggeguovddelis temáj soames bále jage nalluj.
+Guossidibme, skåvllåmanno ja sajijskåvlå máhtti guossiduvvat.
+Dán láhkáj máhtti oahppe iejvvit iehtjádijt gudi sámásti, ja oahppat binnáv árbbedábálasj sáme æládusáj birra.
+Ájnas le dahkat sjiehtadusájt tjielgga resurssaulmutjij vaj sij jur sámásti.
+Gielladomena tjanádum fágajda:
+Madi åhpadiddje ienebut sámás, dadi buorep le.
+Huoman vierddi åhpadiddje vissásit diehtet jus oahppe dádjadi mij javladuvvá.
+Åhpadiddje ij bierri jårggålit ienebuv gå dárbulasj le, nåv vaj oahppe dádjadi ávkálasj la oahppat sámegielav.
+Sámegiella ja praktihkalasj fága aktan le sierraláhkáj ávkken giellaoahppamin.
+Ållo dádjadusás máhttá tjanáduvvat praktihkalasj dåjmajda degu, biebbmodahkamij, duodjáj ja lásjmudallamij.
+Musihkan le juojggamladnja buojkulvissan.
+Madi ienebut åhpadus le sámegiellaj praktihkalasj fágajn, dadi buorep le.
+Dåjma ja giella vuodusti nubbe nuppev.
+Ållo sebrudakåhpadusás máhttá sámegiellaj årrot.
+Viehka dat viehket nannit ja báredit oahppij báhkoboanndudagáv.
+Dát le aj viehkken oahppijda sámástit duon dán dilen mij guosská bæjválasj iellemij ja aj dålutjij.
+Sierraláhkáj sáme momenta oahppoplánan máhtti dagáduvvat sámegiellaj
+Ávkálsj le barggat riekknimijn vuodotjehpudahkan ja matamatihkajn sábmáj, duola degu stuorrudahka, hábme, jåhto sajen ja buohtastahttem.
+Árbbedábálasj sáme riekknim máhttá aj tebmán.
+Sáme girjos hiehpá buoragit hámen ja geometrian.
+Matematihkka ja duodje máhtteba dánna dagáduvvat fágajgasskasattjan.
+Máhttá ávkálasj álgadit ådå temáv jali ådå ábnnasijt dárruj.
+Ådå sáme moallánagá tjanádum sæmmi ábnnasij álgadi sæmmi bále.
+Dan maññela åhpadiddje sámás ja jårggål jus dárbbo le dádjadime hárráj.
+Gehtja ienebu dán birra, Øzerk (2006-2).
+Ájnas le aj oahppe jage tjadá dahki sámegielak "buvtagijt" moatten fágajn, fágajgasskasattjat ja digitálalattjat aj.
+Gielladomena tjanádum ájggáj:
+Gielladomena tjanádum sáme gåvåstagájda:
+Giellatjåhkanime
+Dahpádusá:
+Ietján:
+Madi ienep girje li sadjihin, dadi ienep låhkåm máhttá sámegiellaj sjaddat.
+Ruossabágo máhtti dagáduvvat dáhtámasjijnan.
+Gávnnuji prográmma ma nåvku dåhkkiji aneduvvat.
+Oahppe dahki gåvvårájdojt/videoav tevstaj.
+Dáv dåhkki dahkat divna fágajn.
+Filma, spela jnv.
+Juojggam sáme mánájlávla, sáme musihkka, sálma, sáme subttsasa jnv.
+Sáme mánájfilma ja prográmma mánáj-tv'an
+Sijdan:
+Dagá oahppijt diedulattjan gejna sij máhtti sijdan sámástit.
+Dát le ájnas sadje giellaoahppamij danen gå æjgáda, oarbbena ja ietjá berraha máhtti måvtustuhttet oahppev sámegielav oahppat ja oahppe máhtti sámástit ienebuv gå ij le skåvllåájgge.
+Juska moadda æjgáda e sámásta ållåsijt, máhtti ienemus oasse binná sámegielav.
+Divna vierddiji sáhkadit majt máhtti, lehkusa makkir dásen.
+Asstoájgge:
+Dagá oahppijt diedulattjan gejna sij máhtti sámástit.
+Siján li márjju rádna gudi sámásti, ja gávnnuji sámegielak girjje, ávijsa, ájggetjállaga majt sij máhtti aloduvvat låhkåt.
+Máhtti gávnnut tv-prográmma majt oahppe máhtti gæhttjat, ja dåjma majta máhtti oassálasstet gielav nannitjit.
+Muhtema máhtti álgadit giellakáfeajt ásadit.
+Jus galggá vuorbástuvvat giellabiessemodellaj nammat Øzerk (2006) dájt ájnas faktåvråjt:
+Vuodo nanos guovtegielak oahppammodællaj juo biejaduvvá mánnágárden.Buorre sámegielak åhpadus mánnágárden, duola degu giellabiessemodella tjadá, le ávkálasj gå galggá ásadit nanos giellabiessemodellajt skåvlån.
+Dån máhtá låhkåt ienebuv giellabiessemodella birra ja rasjes ja nanos guovtegielak oahppomodella birra girjijn Todal (2002), Todal (2007), Øzerk (2006-1) og Øzerk (2006-2).
+Juuso, Jane (2009): Tar språket mitt tilbake, Isak Saba senteretTodal, Jon og Pope, Martin (1996): Våg å snakke, Samisk utdanningsrådTodal, Jon (2007): Samisk språk i Svahken sijte, Samisk språkvitalisering gjennom barnehage og skule, Dieđut.
+Sámi Instituhtta/Nordisk Samisk InstituttØzerk, Kamil Z. og Juuso, Randi (1999): Pedagogisk idébok for tospråklige barnehager, Samisk utdanningsråd
+Todal, Jon (2002): "...jod fal gáhttet gollegielat" Vitalisering av samisk språk i Norge på 1990-talet, Universitetet i TromsøØzerk, Kamil (2006-1): Tospråklig opplæring, utdanningspolitiske og pedagogiske perspektiver, Vallset: Oplandske BokforlagØzerk, Kamil (2006-2): Fra språkbad til språkdrukning, Vallset: Oplandske BokforlagØzerk, Kamil (2007): Tospråklige overgangsmodeller og tosidige modeller, organisering, prinsipper og praksis.
+Vallset: Oplandske Bokforlag
+Gehtja aj dábálasj girjálasjvuodalistan ienep hiebalgis girjijt.
+Boine, Liv Tone: Gielas Gillii Mielas Millii 6, Mediagirji, Davvi Girji 1998
+Bongo, Marit: "Samisk mat år 2000".
+Fagtrykk Alta 2000
+Edström, Prost, Holmberg, Utsi: Čuoja čáppa litna jietna, Sámi šuoŋat, Davvi Girji os, 1995.
+Einarsen, Heidi Guttorm: Searvva fal!
+Davvi girji 2005
+Fjellheim, Frode: juoigama vuođul, Vuolie Forlag, 2005
+Gaup, Elisabeth Utsi: Suga, suga su, DAT, 1997.Kan kjøpes på: http://www.dat.net/main.html
+Gaup, Karen Ellen: Girjjo-Gárjjo, Muitalusat, máidnasat, sátnevádjasat, árvádusat ja diiddat, Davvi Girji, 2001
+Gaup-Westerlund, Stina: Lávllagirji, Luleå alltryck AB 1980
+Hætta, Inga Laila- Hætta Skarvik, Inga: Ruoktumet, Davvi Girji, 1996.
+Hætta/Kristensen: Čuovvul dál!
+Davvi girji.
+Kaspersen, Ardis.
+"Samisk mat og kultur".
+Oslo: Landbruksforlaget.
+Kåven, Brita m.fl.
+: Sámi-Dáru Sátnegirji/Samisk-Norsk ordbok, Davvi Girji OS, 1995
+Lukkari, Pekka: Lavlagak II, Helsseg, 1963.
+Meløy: Giella Sámis.
+Davvi media a.s. 1989
+Nergård, Jens-Ivar: Det skjulte Nord-Norge, Ad Notam Gyldendal 1994
+Nickel, Klaus Peter: Samisk grammatikk, Universitetsforlaget, Sámi oahpahusráddi/Samisk utdanningsråd, 1990
+Persen, Nan: Eappelgáhkku.
+Persen, Nan: Láibbážat.
+Qvigstad, Just K.: Lappiske eventyr og sagn, 4 bd., 1927-29 Lappische Erzählungen aus Hattfjelldalen, 1924 og Lappischer Aberglaube, 1920 og Lappishe Sprichtswörtel und Rätsel, 1922 og Lappische Heilkunde (med bidrag fra K. B. Wiklund), 1932 Lappische Wetterkunde, 1934.
+Sara: Joatkke ain.
+Davvi girji 2006
+Sálbmagirji, Verbum, Oslo, 1996.
+Sálbmagirji II, Verbum, 2005.
+Skuvlasálbmagirji, Verbum, 1995.
+51 sálmma, Sámi sálbmakomitea, 1990, (ukjent forlag)
+Solbakk, Aage: Geografiija 8, Davvi Girji OS, 1999
+Árvvut, árvo, vierhtie, samiske verdier: Verdikommisjonen, red.
+Edel Hætta Eriksen, Davvi Girji 2003
+Wersland/Rognli: Joik i den gamle samiske religionen, Yoik in the Old Sami Religion, Vett og Viten, 2006
+Westerlund, Stina-Gaup: Lávllagirji, Luleå Alltryck, AB, 1980.
+Westerlund, Stina-Gaup: Lávlungirji, Sámiskuvlastivra, Luleå Alltryck, AB, 1987.
+http://www.snl.no/.nbl_biografi/Just_Qvigstad/utdypning
+www.yr.no
+www.ealat.org
+www.logas.no
+www.lohkan.no
+www.egirji.no
+www.davvin.no
+www.e-skuvla.no
+www.infonuorra.no
+www.kafjord.kommune.no
+www.risten.no
+Samisk Læringsnett
+http://www4.ur.se/gulahalan/
+http://eurotalk.com/en/product.php?productid=AMT5069
+http://web3.custompublish.com/getfile.php/13701.136/SOrdbok.pdf?return=www.kafjord.kommune.no
+http://kampanj.samer.se/pages2/default.asp
+http://www.skanland.vgs.no/skanland/samiskfolkediktning/index.htm
+http://www.uta.fi/~km56049/same/puzzles/indexp.html
+http://www.vilbli.no
+http://www.samit.no/termer.htm
+http://www.ssb.no
+http://www.avvir.no
+http://lotta.yle.fi/srwebanar.nsf/sivut/ovdasiidu2004
+http://www.nrk.no/sami
+http://www.galdu.org
+http://www.galdu.org/web/index.php?sladja=25&vuolitsladja=11&vuolitvuolitsladja=2&giella1=nor
+http://samediggi.no/Artikkel.aspx?AId=56&back=1&MId1=11&MId2=123
+http://www.samit.no/Handlingsplan_2009_samisk_sprak.pdf
+http://www.kafjord.kommune.no/nytt-algu-hefte.4486443-21590.html
+CD Suga, suga, su, DAT, 1997
+Finnes å få kjøpt på: http://www.dat.net/main.html
+Jagi mánut - Fuolkevuohta, Møller kompetansesenter, Samediggi 2004
+51 sálmma, Sámi sálbmakomitea, 1990.
+(ukjent forlag)
+http://web3.custompublish.com/getfile.php/13701.136/SOrdbok.pdf?return=www.kafjord.kommune.nohttp://kampanj.samer.se/pages2/default.asphttp://www.skanland.vgs.no/skanland/samiskfolkediktning/index.htmhttp://www.uta.fi/~km56049/same/puzzles/indexp.html
+Bårjås, populærvitenskapelig tidsskrift fra Árran - lulesamisk senter, 8270 Drag (på norsk og lulesamisk)
+Duolja-Sandström, Sigga: BIEJVVE BÅKTÅ MUV-Lávllomgirjje, 1991.
+Gælok, Paul: Haŋŋá boade gáddáj , 1990
+Skolebøker/-hefter og fagbøker/-hefter:
+Bergsland, Knut: Gåebrehki soptsesh, Universitetsforlaget, 2. utgave, 1987
+Brooks, Felicity jih Litchfield, Jo: Låhkoe, Idut, 2006
+Bull, Ella Holm: Laavlomh maanide, Idut, 1998.
+Sanghefte og cd
+Bull, Ella Holm, Jacobsen, Anna: Guktie derhvie-gåetiem tseegkedh, Davvi Girji o.s., 1994
+Bull, Ella Holm: Jielije saemien.
+Voestes gærja, Samisk Utdanningsråd 1996
+Mubpie gærja, Samisk Utdanningsråd 1996
+Bull, Ella Holm: Ovmese veareldh, Universitetsforlaget, 1985
+Bull, Ella Holm: Åarjel-saemien 1, Davvi Girji OS, 1998
+Bull, Ella Holm, Åarjel-saemien 2, Davvi Girji, 2006
+Bull, Ella Holm: Åarjel-saemien 3, Davvi Girji OS, 2005
+Bull, Ella Holm: Åarjel-saemien 4, Davvi Girji OS, 1995
+Bull, Ella Holm: Åarjel-saemien 5, Davvi Media o.s., 1986/86
+Bull, Ella Holm: Åarjel-saemien 6, Idut 2000
+Bull, Ella Holm: Dejpeladtje muvhth vätnoeh jih vuekieh, Samernas utbildningscentrum, 2001
+Bull, Ella Holm: Arbeidshefter og kassettband til Åarjel-saemien 1-5
+Dunfjeld, Anne-Lise: Juvrh jïh gïejh daelvege, Dialecta 2004
+Dunfjeld, Anne-Lise: Kreekh gaertienisnie, Dialecta 2004
+Fjellheim, Frode: Med joik som utgangspunkt, Vuelie forlag, 2004
+Fjellgren, Laila: Laavloeh, Sameskolkanseliet, Jokkmokk, 1996.
+Jaahkenelkien, Aanna: Goltelidh jïh soptsestidh, Daasta Berteme, 1993.
+Hefte og kassett.
+Jaahkenelkien, Aanna: Luste lohkedh, Samisk utdanningsråd, 1996Hefte og kassett.
+Jåma, Albert; Joma, Liv Karin, Granefjell, Aasta Joma: Gorredh gïelem, Fylkesmannen i Nordland 2004
+Jåma, Albert; Joma, Liv Karin, Granefjell, Aasta Joma: Gorredh gïelem - Barkoegærja!, Fylkesmannen i Nordland 2004
+Kappfjell, Tom: Laahkoeh, Th.
+Blaasværs Forlag, 1991
+Palismaa, Maaren: Gïele lea faamoe, Davvi Girji OS, 2002
+Persen, Nan: Laajpetjh, Idut, 2006
+Persen, Nan, Paanne-laejpieh, Idut, 2006
+Persen, Åge: Bovve biejjie jïh våhkoeh ryøknoe
+Persen, Åge: Tijje
+Persen, Åge: Tijje barkoe-gærja
+Teksthefter til eksamen: Sørsamisk som 1. og 2.språk
+www.udir.no - Se under: Velg tema - eksamen i grunnskolen - eksempeloppgåver og eksamensoppgåver for Kunnskapsløftet; eksamensoppgave gitt i 2008.
+Ta kontakt med skoleeier, for å få passord.
+Utsi, Gun M.: Bovtsen Guelmieh, Sijti Jarnge, 1994
+Vangberg, Åsta og Brandsfjell, Helen Blind: Saemesth amma!
+Sørsamisk for nybegynnere - bok 1 og øvingsbok 1, Sijti Jarnge 2003
+Sørsamisk for nybegynnere - bok 2 og øvingsbok 2, Sijti Jarnge 2004
+Sørsamisk for nybegynnere - bok 3 og øvingsbok 3, Sijti Jarnge 2005
+Sørsamisk for nybegynnere - bok 4 og øvingsbok 4, Sijti Jarnge 2006
+Gïelemaahtotje - Liten grammatikk, Sijti Jarnge 2006
+CD: Saemesth amma!
+Sørsamisk for nybegynnere - lyd fra bok 1-4, Sijti Jarnge 2006
+Vesterbukt, Anne-Lise jih Dunfjeld, Anne-Lise: Åarjelsaemien learoeviertie 1.-3. skuvlejaapan nr.
+1 og 2., Samisk utdanningsråd, 1990
+Aagård, Anita jih Larsen, Tone Marie: Baalka, Davvi Girji os 2002
+Skjønnlitteratur - Bøker og hefter:
+Aesuvpen soptsesh, Idut 2006
+Andersson, Elsa: Soptsesh, Saemieskuvlen-ståvroe, 1988
+Bakke, Aslaug: Dihte orre bijle, Idut 1996
+Bross, Helena: Voejeme gåatesne, Saemienskuvlen ståvroe, 1995
+Bergström, Gunilla: Buerie jijje Aalfone, Sameskolstyrelsen
+Birkeland, Kirsti: Staaloeh vienhtieh aske lea dålle, J.W.
+Cappelens Forlag as 2002
+Bull, Ella Holm og Bergsland, Knut: Lohkede saemien, Davvi Girji O.S, 2. opplag, 1993.
+Bok og kassetter
+Bull, Ella Holm: Jåvle-laavlomh, Idut, 1996.
+Bull, Ella Holm: Ov-messie darjomes, Idut 2000
+Bull, Ella: Tsååbpe-niejten jih tsååbpe-baernien bijre, Jårgalæddji Å.s., 1984
+Cappelen, Bodil: Pingvinjen Povje, Davvi Girji os 1993
+Clevin, Jørgen: Jaahke jïh Joakime, H. Aschehoug & Co, Oslo 1975
+Croser, Josephine, Vassiliou, Stella: Goh Ealla laejresne dabran, Gan forlag 2001
+Eira, Marit Gaup m.fl.
+: Aanna gon Birjeh
+Gaebpien, Gåsta/Kappfjell, Gustav: Gaaltije, DAT,
+Gaski, Harald & Kappfjell, Lena: Åvtese jåhta, åarjel-saemien tjaalegh jih tjaalegh åarjelsamien, DAT o.s 2005
+Graham, Amanda: Gaske-jijjen jemhkielisnie, Gan forlag 2001
+Graham, Amanda, White, Annie: Gaahkoe-snaejrie, Gan forlag 2001
+Gullietjååtsele, Universitetsforlaget, 1982
+Guttorm, Marit, Skals, Dagny: Maarja, Saemien øøhpehtimmieraerie, 1986
+Hætta, Inga Laila, Hivand, Aino: Tjoejhke, Gan forlag 2002
+Hætta, Inga Laila, Hivand, Aino: Maadtege haadtohte, Gan forlag 2002
+Jaahkenelkien, Aanna: Don jih daan bijre I, Daasta berteme 1997
+Jaahkenelkien, Aanna: Don jih daan bijre II, Daasta berteme 1998
+Jaahkenelkien, Aanna: Don jih daan bijre III, Daasta berteme 2000
+Hætta, Susanne: Akten biejjien Aannine, Idut, 2007
+Lindgren, Barbro, Eriksson, Eva: Maaxen raajhpese, Saemieskuvlen ståvroe 1997
+Lindgren, Barbro, Eriksson, Eva: Maaxen njaptja, Saemieskuvlen ståvroe 1997
+Lindgren, Barbro, Eriksson, Eva: Maaxen beeretje, Saemieskuvlen ståvroe 1997
+Magga, Lajla Mattsson: Meerke, Idut 2008
+Mienna, Jens Martin: Væssj-Bualehke, Davvi Girji OS 2005
+Moses, Brian, Hedström, Marcus: Manne aavonte, Saemieskuvlen ståvroe, 1997
+Moses, Brian, Hedström, Marcus: Manne billem, Saemieskuvlen ståvroe, 1997
+Moses, Brian, Hedström, Marcus: Manne hujnies, Saemieskuvlen ståvroe, 1997
+Moses, Brian, Hedström, Marcus: Manne måeresne, Saemieskuvlen ståvroe, 1997
+Nejne, Sagka: Ovmese vaajesh, Sameskolstyrelsen, 1998
+Njieljie åålmeg-heamturh, Saemiedigkie, 2002 (liten bok og cd)
+Olofsson, Christer: Gåessie dah jeatjebh åerieminie, naemhtie soptsesovvin Jïjnjevaereste, Gullers Förlag, 2007
+Olsen, Inger Margrethe, Helander, Liisa: Saajve-Læjsa, Davvi Girji o.s, 1995
+Prøysen, Alf: Snahkere Aannesja jih jåvle-aajja, Tiden Norsk Forlag 1984
+Rasmussen, Torkel, Helander, Liisa: Mejtie sånn jåvle-aajja daan jaepien båata?, Davvi Girji OS, 1998
+Rustad, Kjersti Lunde: Dåeredh Ingriden, Jåhhan jih govsen gåajkoe, Landbruksforlaget, 1996
+Sárgon, Sollaug og Aslaksen, Inger-Lise: Åvlan aarke-biejjie, Iđut 2007
+Seierstad, Inger: Deblie, Saemien Ööhpehtimmieraerie 1998
+Seierstad, Inger: Gaahtoen tjovketje, Saemien Ööhpehtimmieraerie 1999
+Seierstad, Inger: Guffa, Saemien Ööhpehtimmieraerie 1999
+Seierstad, Inger: Jåvvan gærjetje, Saemien Ööhpehtimmieraerie 1999
+Seierstad, Inger: Laadtege-sualadæjja, Saemien Ööhpehtimmieraerie 1998
+Skåra, Eva: Orre tjielke, Idut 1997
+Sokki, Risten: Mov kråahpe, Solum forlag 2007
+Sunden, Torvalde, Andreen Omare: Miehtjiesdajven baernie, Det Norske Samlaget 1997
+Sunden, Torvalde jih Øyenen Wenche: Gåaltoe, Det Norske Samlaget, 1997
+Vangberg, Åasta: Tjaangh gåatan
+Vars, Elle Márja: Tjaebpemes låvnadahke, Idut 2004
+Wolde, Gunilla: Tåamma bigkie, Jårgalæddji Å.s, 1985
+Wolde, Gunilla: Tåamma bååhkesje, Jårgalæddji Å.s, 1985
+Wolde, Gunilla: Tåamma dåakteren gåajkoe vaadtsa, Jårgalæddji Å.s, 1985
+Wolde, Gunilla: Tåamma gaahtojne reejrie, Jårgalæddji Å.s, 1985
+Wolde, Gunilla: Tåamma gon Krihkeh, Jårgalæddji Å.s, 1985
+Wolde, Gunilla: Tåamma jeatjh vaarjoeh tsaaka, Jårgalæddji Å.s, 1985
+Wolde, Gunilla: Tåamma laavkoeminie, Jårgalæddji Å.s, 1985
+Wolde, Gunilla: Tåamma olkese vaadtsa, Jårgalæddji Å.s, 1985
+Wolde, Gunilla: Tåamma sjeakoeminie, Jårgalæddji Å.s, 1985
+Åarjel-saemieh, Viesterviellien Pøøvle: Dah golme åerpenh, årbok 1982/83
+Bibeltekster, -hefter, -lydbøker:
+Aalkuvesne, Nøørjen Bijbelesaervie/Det norske bibelselskap, 1995
+Baartijmeuse, Nøørjen Bijbelesaervie/Det norske bibelselskap, 1995
+Dihte åårmege saamarite, Nøørjen Bijbelesaervie/Det norske bibelselskap, 1995
+Bientie, Anne-Grethe Leine: Vadtese.
+Saernie Kristusen bïjre, Idut 2008
+Maarhkosen vaentjele.
+Jupmelen rijhke lea gietskesne, Nøørjen Bijbelesaervie/Det norske bibelselskap (bok og kassetter), 1993
+Taylor, Kenneth N.: Mov voestes Bijbele man guvvieh, International Bible Society, Europe 1999
+Den norske salmeboka, har salmer på sør-, lule- og nordsamisk.
+Ordbøker og grammatikk:
+Amery, Heather & Cartwright, Stephen: Voestes 100 baakoeh, Saemien øøhpehtimmieraerie
+Amery, Heather & Cartwright, Stephen: Voestes 1000 baakoeh, Saemien øøhpehtimmieraerie, 1998
+Bergsland, Knut: Sydsamsik grammatikk, Davvi Girji o.s., 2. utgave 1994
+Bergsland, Knut jïh Magga, Lajla Mattsson: Åarjel-saemien-daaroen baakoegærja, Sydsamisk-norsk ordbok, Idut, 2. opplag 2007
+Helander, Liisa: Guvvieh - baakoegærja, Saemien øøhpehtimmieraerie, 1997
+Magga, Lajla Mattsson: Norsk-sydsamisk ordbok, Daaroen-åarjelsaemien baakoe-gærja, Idut 2009
+Frändén, Märit, Lundqvist, Bjørn og Wilson, Karin: Verbh.
+En sydsamisk verbhandbok, Uppsala Publishing House, 2007
+Israelsson, Per Martin & Nejne, Sagka: Svensk-sydsamisk Sydsamisk-svensk ordbok och ortnamn, Daaroen-åarjelsaemien Åarjelsamien-daaroen baakoegärja jih sijjenommh, Saemiedigkie/Sametinget, Sverige 2008.
+Cd/dvd:
+Heamturh eatnamistie, gaedtijste, Norsk filminstitutt
+Kraannan maanah, Minimedia, 2010
+Sydsamerna - möt jojken, slöjden, historien, språket, Gaaltije 2001
+Tegn Brum 2, Møller kompetansesenter, Trøndelag kompetansesenter, Spesialpedagogisk senter i Nordland.
+www.statped.no/moller
+Sápmi, Sameskolstyrelsen i Sverige, Sametinget i Finland, Samisk Utdanningsråd i Norge
+Leekedimmien bïjre, Saemien Sijte, Saemiedigkie 2009.
+DVD jïh baakoegærja.
+VHS:
+Barnehagen ved slakteplassen, Forbruker- og administrasjonsdepartementet 1986
+Daanhtsoen amma!
+(Let's Dance!
+), Norsk filminstitutt 1991, www.nfi/filmbutikken
+Gaallabaernieh, videjove golme åarjelsaemien Gaallabaerniej bijre, Ninne Film AS 2004
+Govnebuatska - jih giemhpes viehkiehtæjja, Norsk filminstitutt
+Karijuse jih Baktuse, Statens filmtilsyn, åarjelsamien gïelese 1996, video og hefte
+Lopmegaahtoe, Statens filminstitutt, Saemien Øøhpehtimmieraerie 1999, video og hefte
+Saemien tsiehkie - 13, ditniebarkoe, Det norske filminstituttet, 1984
+Sørsamene, Det norske filminstituttet, 1993
+Tjohkele - vårt arvefjell?
+Plakater:
+Sametingets slektsplakat
+Sametingets plakatserier:
+- Laahkoeh
+- Daelvievaarjoeh
+- Maam jovkedh, laejpieh, maam laejpien nille biejedh
+- Jaevrien-guelie, Saelhtien-guelie
+- Maelie-goervh
+- Sysngelasjh jih tjåelieh
+Internettlenker:
+www.bamma.no
+www.samer.se
+http://skuvla.info/index-n.htm (Samisk skolehistorie - internettversjon)
+http://giellatekno.uit.no/norsk.html
+www.risten.no/exist/risten/index.html
+www.ur.se/gulahalan/
+http://skolenettet.no/moduler/Module_FrontPage.aspx?id=16547&epslanguage=NO (Samisk læringsnett)
+www.aajege.no
+www.learoevierhtieh.no
+www.sami.uit.no/
+www.antropologi.info/blog/links/sapmi_en_nasjon_blir_til
+www.skolverket.se/sb/d/2164/a/12213;jsessionid=EF70A4A55522E8C8109AD3912BAD6245 (Europeisk språkportfolio - svensk utgave)
+http://ssm.skrivebua.no
+www.glosboken.se
+www.eclipsecrossword.com
+www.samediggi.no
+http://pdl.asp-hedmark.no (Plattform for digital læring - Midt Østerdal)
+Bagádallama ja buojkulvisá gå barggat Oahppoplánajn- sámegiella nubbengiellan.
+Oahppoplána máhtudakmihto le lågev dássáj juogeduvvam.
+Bagádallam vuojnnusij buktá muhtem máhtudakmihtojt ja vaddá buojkulvisájt gåktu oahppamdåjmaj, hiebadum åhpadusáj, vuodotjehpudagáj, gielladomenaj ja árvustallamij divna lågev dásij barggat.
+Åhpadiddje ja skåvlå máhtti bagádallamav adnet bájkálasj oahppoplánabargon ja konkrehtalasj åhpadimgárvvidussan.
+Duola degu 1.-4. dásijn Hiebadum åhpadus vatteduvvi buojkulvisá gåktu åhpadimgárvvidusá máhtti hiebaduvvat iesjgeŋga áldarjuohkusij danen gå oahppijn máhtti álggovuodo sierra liehket álgos vájku man dásen li.
+Oajvveoulmme oahppoplánan le fáhka sámegiella nubbengiellan aktan fágajn dárogiella, biedjá vuodov nåv vaj oahppe galggi dåjmalasj guovtegielaga sjaddat.
+Oahppe galggi måvtåsduhteduvvat ja jállot sámegielav válljit guládallamgiellan bæjválattjat.
+Bagádallam vuoset buojkulvisájt oajvvesuoasijs Njálmálasj guládallam ja Giella- ja kultuvrradiedulasjvuohta.. Bagádallam ij gåbtjå divna máhtudakmihtojt oahppoplánan.
+Vuodotjehpudagá duola degu sábmáj máhttet njálmálattjat åvddånbuktet ij la diehttelisvuohta oahppijda fágan sámegiella nubbengiellan.
+Bagádallam vaddá åhpadiddjáj bagádallamijt, vuohketjielggidusájt ja buojkulvisájt ma máhtti viehkken liehket bargon oahppijt oadtjot luondulattjat sámástittjat.
+Ájnas la guoradallat gåktu gielladille ja giellaárvvo le skåvlån, suohkanin dábálattjat ja fylkan.
+Giellaåhpadusá dárbo várieriji duojn dájn guovlojn.
+Buojkulvissan máhtti ienep åhpadiddje aktan guoradallat jali oahppe mátti tjadádit dav jus máhttelis le.
+Guoradallam máhttá vuosedit gielladomenajt gånnå sámegiella le nanos ja máhtti ávkálasj vædtsaga giellaåhpadimen liehket.
+Máhttelis le ásadit sierra sámegieldomenajt, duola degu bájkijt, lanjájt, ulmutjijt, dåjmajt jali ájggegávdajt.
+Gehtja sierra artihkkal gielladomenaj birra.
+Dåhkki aj adnet Europeisk Språkperm (ESP) guoradallama bargon.
+Guoradallama tjadá máhtti oahppe tjielggit makkir sámegieldásen sij li, ja gåktu sij ietjasa gielav máhtti åvdedit.
+Skåvlå gånnå li gallegasj oahppe juohkka klássan, máhtti dahkat plánajt ma aktelasj mátsi álggo, gasska ja nuorajdássáj gånnå temá Samen2 ja 3 li.
+Nåv de máhtti divna oahppe juohkusin barggat sæmmi temájn.
+Åhpadiddje hiebat oahppe áldara ja åvddåmáhtoj milta.
+Náv oahppe máhtti aktan barggat oahppamdåjmaj.
+Åtsådallamij milta oadtju moadda oahppe åhpadusáv guhkásåhpadime tjadá, ja dát máhttá hásstádussan liehket.
+Muhtem dásijn le guhkásåhpadibme lagábu tjielggiduvvam.
+Bagádallamin le sierra oasse progresjåvnå birra.
+Dát gåvvi gåktu giellaåvddånibme le tjanádum máhtudakmihtojda ma bagádallamin gávnnuji.
+Bagádallam le dagáduvvam vaj galggá máhttet aneduvvat divnajn sámeguovlojn.
+Muhtem sajijn vierddi åhpadiddje hiebadahttet oahppamnævojt ja vædtsagijt bájkálasj dilij milta.
+Oahppamnævovidjura sámegielan ælla gåktuk duhtam lágátja, valla bagádallamin le lissta gånnå li muhtem oahppamusá ma gávnnuji.
+Bagádallamin le moadda konkrehtalasj buojkulvisá oahppamdåjmajda.
+Moadda dájs dåjmajs máhtti divnajn dásijn dagáduvvat.
+Nåv de bagádallam máhttá aj årrot degu konkrehtalasj bagádibme oahppamdåjmaj hárráj
+Dánna åhpadiddje gávnná buojkulvisájt gåktu máhttá barggat máhtudakmihtoj 1. dásen.
+Árvustallam bargadahttijn ja gielladomena li oase gárvvidusán.
+Goassa: gå skåvllå álggá tjavtjan (Ij la vuordedahtte oahppe bukti låhkåt ja tjállet.)
+Njálmálasj guládallamÅhpadusá mihttomierre le oahppe galggá máhttet
+Giella- ja kultuvrradiedulasjvuohta Åhpadusá mihttomierre le oahppe galggá máhttet
+Máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn, gånnå javladuvvá mij galggá åhpaduvvat.
+Åhpadusmihttomiere le akta lávkke gåktu máhtudakmihtojt jåksåt.
+Norsk: etter 4. årstrinn i norsk læreplan, hovedområde språk og kultur
+Oahppe galggi dåbddåt bágojt ja moallánagájt bælválasj dilijs, duola degu ietjas ja berrahij birra.
+Oahppe galggi de máhttet:
+Åhpadiddje tjállá åhpadusmihttomierijt duola degu vahkkopládnaj jali gávddapládnaj ja diedet oahppijt ja sijdav ájge bále viehka åvddåla gå gárvvidus álggá.
+Juohkka ájnna åhpadusmihttomierre vierrdi tjielgga, ja oahppe vierddiji máhttet dajt itjas iesjárvustallamin adnet.
+Máhtudagá barggotjielggidus - diehtet, dahkat, dádjadit.
+Luojkadum Fjørtoft, Henning: Effektiv planlegging og vurdering.
+Rubrikker og andre verktøy for lærere, Fagbokforlaget 2009
+Diedo
+Tjehpudagá
+Dádjadusá
+Oahppe oahppi sámegiellaj buorástahttet, guhtik guojmesa ja åhpadiddjev giedas válldi ja javlli buoris.
+Maññela oahpásmuhtti ietjasa guovtes ja guovtes ja javlli: Buoris, muv namma le XXXX.
+Dánna máhttá åhpadiddje aj adnet sáme giehtadåhkojt gudi buorástahtti ja oahpásmahtti ietjasa guhtik guojmmásisá.
+Mañutjissaj li divna oahppe buorástahttám ja oahpásmuhttám ietjasa.
+Dála l buojkulvis gåktu buorástahttet giehtadoahkoj:
+Gåvvå: Ánte Siri, Sámi allaskuvla-Sámi University College
+Vuostasj váhko galggi juohkka tijma klássa ja skåvlå namájt njálmálattjat hárjjidallat.
+Dassta maŋŋela juohkka nuppe tijma dan gávda.
+Gå juojgaj, lávllagagij ja sálmaj birra oahppi, de dåhkki adnet cd'av ja internehtav jali bájkálasj kåvråjn jali lávllomjuohkusijn aktan barggat.
+Oahppe máhtti aj oadtjot tevstajt jali jiednafijlajt sijddabarggon.
+Æjgáda jali iehtjáda lávllu sidjij ja sijájn aktan.
+1.Dahkat namma- ja berajspelavOahppe barggi guovtes ja nieljes aktan.
+Dahki spelav spellamplánav sárggomijn, ja sárggu luottav mij juogeduvvá 48 ruvtojta.
+Dát la tjalmanspella, gånnå galggi identitehtav oadtjot, ja dievddet dav duojna dájna diedujn.
+Gå gájka li oadtjum guhtik máhttelisvuodav juohkkat suorges (gávtselágásj suorge),gå tjalman la mierredam makkir ruktuj båhtin, de galggi subtsastit nubbe nubbáj mahkkir identitehtav li oadtjum, mij namma le, gånnå årru, jali juoga berrahij birra jnv.
+Gehtja val oahppe agev oadtju dav vuogev masi vuostatjin dæjvvi, gå ådå suorggáj båhti.
+Oahppe gåvådalli gå spellamplánav dahki, ja gávnni hiebalgis namáv spellaj.
+Gå gájka li tjadádum ietjas spelav, de máhtti lånudit spellajt ja nav aktelasj oadtjot ådå identitehtajt.
+2.Dahkat álkkes berajmuorav
+Dála le gåvvå muoras ruvtoj, gåggu bajemusán le gåvvåj oahppes ja suv nammaj sadje.
+Vuolep dásen le gåvåjda æjgádijs ja sunnu namájda sadje.
+Vuolemus dásen le gåvåjda áhkojs ja ádjájs ja sijáj nammajda sadje.
+BuojkulvisLoaggaVájku dát la iesjárvustallam, máhttá loagga aj aneduvvat guládallamin åhpadiddjijn nåv vaj iehtjáda e oadtjo gullat ja/jalik árvustallamav låhkåt.
+Oahppe máhtti vuostasjgiellaj tjállet.
+Unnes oahppe máhtti viehkev æjgádijs jali åhpadiddjes oadtjot:
+BuojkulvisOahppe mierkkiji dajt åhpadusmihttomierijt majt bukti.
+Bágo ja moallánagá ma li buore máhttet gå ságastav
+Moallánagá:
+Åvddånbuktet diedojt lagámus berrahij birra
+Åvddånbuktet ietjam ietjáláhkáj
+Máhttet ságastallamav dábálattjat
+Diedádus åvddålijguovlluj
+Mihttomierrejåksåmsjiebmá árvustallamin bargadahttijn aneduvvá, javladum ietjá bágoj de oahppe árvustallá ietjas bargadahttijin.
+Tjielggi oahppáj mij sujsta vuordeduvvá, duola degu oahppe galggá guovten vahkon máhttet sierralágásj bágojt ja moallánagájt berrahij birra.
+Bargadahttijn máhttá åhpasiddje gæhttjat jus oahppe bukti juojgav, lávllagav jali sálmav mierredum ájggáj.
+Ållesjattuk låhkå sjiemáv oahppijda gudi iesj mierkkiji makkir dásen sij ietjasa mielas li.
+Mij guosská hiebadum åhpadussaj nuoramus oahppijda, de la vuogas åvdutjis sijáj sámegielav guoradallat.
+Åhpadiddje máhttá vuostak juohkka åvtå æjgátpárajn ja maŋŋela oahppijn ságastit.
+Vuoseda gåvåv duola degu berrahijs ja gæhttjala majt oahppe máhttá ållu álgos.
+Dåhkki aj åhpadiddje oanegis subttsasav sámegiellaj subtsas ja åtsådallá man ålov oahppe dádjadi.
+Oahppijda gudi ælla oahppam sámegielav åvtutjis, le ájnas tijma li suohttasa ja måvtåstuhttem.
+Ane gálvojt degu doahkojt, ståhkusijt, ja sámegálvojt duola degu sjuohpanav, låvdagoadátjav, rággasav jnv.
+ja subttsasijt, rijmajt, gáritjisájt, juojgajt ja lávllagijt.
+Lávlla "Tjalmme, tjalmme, njunnje, njálmme, biellje, biellje vuopta" sámegiellaj máhttá lávlloduvvat ja háddidallat moattelágásj fártajn, huj jåhtelit ja huj suojmma.
+Mij guosská oahppijda gudi álggi sámegielajn nuppengiellan, sámegiella 2 ja 3 nuorajdásen ja joarkkaskåvlån, de vierttiji oahppamnævo hiebaduvvat sidjij.
+Dåhkki sámegielnuorajt guossen klássaj gåhttjot,ja oahppe máhtti sijájt buorástahttet ja oahpásmahttet ietjasa sidjij, ja gasskanisá (duola degu sáme oahpestiddje).
+Lávllaga máhtti liehket sáme raplávlla, juojggamtjuojalvisá givsedime, iesjdåbdo ja identitehta birra.
+Namma- ja berajspella hiehpá aj vuorrasap oahppijda gesi máhttá lasedit sisanov, duola degu virge, asstoájggeberustime jnv.
+Máhttet tjálálattjat ja njálmálattjat åvddånbuktet: Tjálálasj åvddånbuktem ij la ájn vuordedahtte, valla sijájt gudi juo bukti tjállet dåhkki alodit tjállet sámegiellaj bágojt lagámus berrahij birra.
+Dibde oahppijt gulldalit moallánagájt ja maŋŋela javllat dajt.
+Åhpadiddje máhttá aj njálmálattjat gæhttjalit gávnnat gåktu oahppe moallanagájt dádjadi.
+Máhttet låhkåt: Ij la vuordedahtte oahppe galggi máhttet låhkåt sámeberaj moallánagájt, valla sijájt gudi juo máhtti låhkåt vierddiji aloduvvat låhkåt ájnnasamos moallánagájt.
+Máhttet rieknit: Dibde oahppijt guovtes ja guovtes jali stuoráp juohkusa, rieknit galla oarbbena, ádjá ja áhko sijájn li ietjasa ja nuppij familjan.
+Máhttet digitála ræjdojt adnet: Dibde oahppijt internehtav adnet ja sáme berajmoallánagájt duon dán næhttasijdon åhtsåt.
+Gehtja Gávnos, Sámedikke sijddabielle, giella.org, risten.no.
+Dán tebmáj máhtti oahppe vuostasj 5-10 minuhta tijmas/biejves hárjjidallat ietjasa sámegiellaj buorástahttet ja oahpásmahttet.
+Oahppe máhtti tjuodtjot, ja gå sij tjuodtjo de galggá gájka majt javlli liehket sámegiellaj.
+Gehtja ietján dábálasj oasen gielladomenaj birra.
+Elisabeth Utsi Gaup: Suga, suga su, DAT.
+http://www.dat.net/main.html
+CD Suga, suga, su, DAT.
+Máidnot Hearrá, Skuvlasálbmagirji, Verbum, 1995.
+Paul Gælok: Haŋŋá boade gáddáj , 1990.
+Ella Holm Bull: Laavloeh maaniide
+Sigga Duolja-Sandström: BIEJVVE BÅKTÅ MUV-Lávllomgirjje, 1991.
+Karen Ellen Gaup: Girjjo-Gárjjo, Muitalusat, máidnasat, sátnevádjasat, árvádusat ja diiddat, Davvi Girji, 2001
+Ulike kilder om loggskriving, eksempelvis:
+http://www2.skolenettet.no/html/met/mekf/mek68.html Just K. Qvigstad: Lappiske eventyr og sagn, 4 bd., 1927-29 Lappische Erzählungen aus Hattfjelldalen, 1924 og Lappischer Aberglaube, 1920 og Lappishe Sprichtswörtel und Rätsel, 1922 og Lappische Heilkunde (med bidrag fra K. B. Wiklund), 1932 Lappische Wetterkunde, 1934.
+Siv - Ingunn Kintel ja Adele Nystø: Lávllaga, 2005
+Julevsáme sálmmagirjje
+Hamery&Cartwright: Muv vuostasj 100 bágo, Samisk utdanningsråd 1996
+Hamery&Cartwright: Muv vuostasj 1000 bágo, Samisk utdanningsråd 1998
+Inga Laila Hætta: Mån Måj Mij, Idut 2003
+Lilian Urheim: Giella Miella bokstávgirjje 1995
+Gaup, Guttorm Sparrok ja Nergård: Gietjav tjappa 1, Davvi Girji 2009
+Eira ja Gaup: Ánin Dánin, Muv låhkåmgirjje ja Muv barggogirjje, Davvi Girji 2010
+Lisa Helander: Muv gåvvåbáhkogirjje 1997
+http://www.kunnskap6.no/data/Courses/s_courses/samisk/Basis_lulesamisk-flash/LiteracyNo1_toc_lsam.swf
+Berajmuorra: http://www.kunnskap5.no:443/data/Courses/s_courses/samisk/Gastta_julev_samegillii/bjork1.flo
+Berit Johnskareng, Boađe mu mielde, Davvi Girji 2000Inger Seierstad, Sarrit, Davvi Girji 2002
+Sanghefte og cdBull, Ella Holm: Jåvle-laavlomh, Idut, 1996.
+Sanghefte og cdBull, Ella Holm: Åarjel-saemien 1: Davvi Girji OS, 1998Bull, Ella Holm, Åarjel-saemien 2: Manne aahkan aahvuve, Davvi Girji, 2006Fjellgren, Laila: Laavloeh, Sameskolkanseliet, Jokkmokk, 1996.
+Sanghefte og cdFjellheim, Frode: Med joik som utgangspunkt, Vuelie forlag, 2004Jaahkenelkien, Aanna: Luste lohkedh, Samisk utdanningsråd, 1996 + kassettKappfjell, Tom: Laahkoeh, Th.
+Blaasværs Forlag, 1991Vesterbukt, Anne-Lise jih Dunfjeld, Anne-Lise: Åarjelsaemien learoeviertie 1.-3. skuvlejaapan nr.
+1 og 2., Samisk utdanningsråd, 1990Aagård, Anita og Larsen, Tone Marie: Baalka, Davvi Girji, 2002Sametingets slektsplakat - LaahkoehCD: Kraannan maanah, Minimedia, 2010CD: Sydsamerna - möt jojken, slöjden, historien, språket, Gaaltije 2001Barne-TV, Sámi radio, om sørsamisk joik, Jonhild Jåma og Elle Ristin UtsiDen norske salmeboka, har salmer på sør-, lule- og nordsamisk.
+Dánna åhpadiddje gávnná buojkulvisájt gåktu máhttá barggat máhtudakmihtoj 2. dásen, gåktu máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn ,sisanon ja barggamvuogijn, gåktu vuodotjehpudagá åvtåsduhteduvvi ja gåktu åhpadus máhttá hiebaduvvat juohkka åvta oahppáj.
+Goassa: akta beri goassa
+ÅvddåmáhtoOahppe dádjadi muhtem mærráj sámegielav, ja máhtti oassálasstet sámegiellaj bæjválasj ságastallamijda.
+Jienajt ja alfabehtav li sij juo oahppam.
+Norsk: etter 4. årstrinn i norsk læreplan, hovedområde språk og kultur:
+Oahppe galggi máhttet oassálasstet bæjválasj ságastallimij duola degu rájnasvuoda,rubmaha,rádnaj ja buoremusrádnaj birra.
+Åhpadiddje vierddi åhpadusmihttomierijt duola degu vahkkopládnaj jali gávddapládnaj tjállet, ja diededit oahppijt ja sijdav ájge bále viehka åvddåla gå gárvvidus álggá.
+Juohkka åhpadusmihttomierre vierddi vuojnnuj boahtet, ja oahppe galggi máhttet dajt adnet ietjasa iesjárvustallamijn.
+Máhtudagá
+Praktihkalasj dahkamusáOahppe basádi, sujddiji ja målsudi duola degu njuorakdoahkov.
+Bårråmbåtta maŋŋela skuorru sij bánijt ja ságasti majt sij barggi.
+Buojkulvis: " Mån mánás vuoptajt basáv, mån bánijt skuorov")
+Lávllot aktan oahppij lávllagav rubmaha ja rubmahaoasij birra.
+Dibde oahppijt buoremusrádnajt guossen klássaj gåhttjot.
+Oahppe oahpásmahtti ietjasa rádnajt dåjda ietjá oahppijda.
+Sáme doahko iesj guhtik guovlos Sámen
+Gáritjis (bujkulvis, gávnnu Utsi Gaup: Suga suga su, girjen ja CD'an, danna davvesámegiellaj, dánna jårggåluvvam julevsámegiellaj)
+Gietjav tjáhpa tjáhppis tsitsátjaTjåhkkåji ja tjuohki tjátjevTjadá tjåddåga tjoajvváj tjålijda
+Jali ietjá gáritjis.
+Dibde gáritjisáv siejnen klássalanján gahtsahit, ja oahppijn aktan dav juohkka biejve hárjjidallat.
+Vatte oahppijda gáritjisáv sijddabarggon sihke tjálálattjat ja jiednafijllan.
+Lávlla vahkkobiejvij birra juohkka tijma lávloduvvá, ja oahppe dahkamussan oadtju oahppat dav nágin berrahi gut dav ij åvdutjis máhte.
+Dat gávnnu Ella Holm Bulla lávllomgirjen oarjjelsámegiellaj.
+Mánnodahka le vuostasj biejvveDijsdahka nubbeGoalmát gasskavahkko leJa duorastahka le næljátVidát biejvve le bierjjedakJa lávvodak le gudátGiehttjit sådnåbiejvve leJa dat la ålles vahkkoAkta, guokta, gålmmå, nielljaVihtta, guhtta, gietjavVuostasj, nubbe, goalmátNælját, vidát, gudát giehttjit
+Gåvvå oahppamnævos Gietjav tjáppa (gávnnu davve-, julev- ja oarjjelsámegiellaj)
+RiegádimbiejvverijmmoJuohkkahasj dahká riegádimbiejvverijmov, dsj lagámus berrahij, ja klássarijmov gåvåj ja riegádimbiejvij.
+Rijmmo álu njálmálasj hárjjidallamin aneduvvá.
+VahkkobiejvvespellaDahkit vahkkobiejvvespelav mij mánnorijmos vuolggá, doajmmamkårttå juohkka bæjvváj (vargga degu stagánspella).
+Tjalman aneduvvá gå galggá jåhtet åvddån mánnospelan.
+Duola degu dijsdagá 5.biejvve miessemánon:
+"Gehtja dálkev ålggon uddni.
+Jus le bæjvádahka de ganuga ja vuojŋada dållågátten ja tjuottjo badjel åvtåv vuorov.
+Jus la åmågis jali muohta/rássjodálkke, de gáhtjada ja håjggåda tjalmanav vat ådåsis."Oahppe javlli juohkka bále dav vahkkobiejve namáv dasi gåsi båhti, ja åhpadiddje jali ietjá ållessjattuk viehket doajmmamkårtåv låhkåt sidjijda oahppijs gudi dárbahi.
+Sån gut vuostatjin boahtá mållaj, mij la maŋemus biejvve mánon vuojttá.
+BuojkulvisLoaggaJuska dát la iesjárvustallam, de máhttá loagga aj guládallamijn åhpadiddjijn aneduvvat ja nåv de iehtjáda e oattjo låhkåt.
+Dát máhttá vuostasjgiellaj tjáleduvvat.
+BuojkulvisOahppe mierkkiji dajt åhpadusmihttomierijt majt máhtti.
+Bágojt ja moallánagájt ma li ávkálasj máhttet gå dáj birra ságastav
+Åvddånbuktet máhtojt rájnasvuoda birra
+Ietjá láhkáj åvddånbuktet ietjam
+Bisodit ságastallamav
+Diedádus åvddålij guovlluj
+Nuorap oahppijda máhttá Thomas lávggom-girjje kopieriduvvat, ja aj lamineriduvvat, ja låhkåmkårttån aneduvvat, ja da máhtti vuossan årrot, ja skåvlån ja sijdan aneduvvat.
+Oahppe nuorajdásen ja joarkkaskåvlån gudi li 2. dásen, máhtti guossebarggen sámemánájgárden ja sujddit mánátjijt doahkoj sajen.
+Sij máhtti aj mánáj rubmaha ja varresvuoda birra sámástit.
+Diehttelis de dát sierralágásj huksamav skåvlå bieles rávggá.
+Nuorajskåvlåoahppe ja oahppe joarkkaskåvlån máhtti ságastit ietjaslágátjij birra ja rubmaha,ja ietjas varresvuoda birra, duola degu lásjmudaládijn.
+Máhttet tjálálattjat ja njálmálattjat åvddånbuktet: Oahppe máhtti bágojt ja moallánagájt rubmaha, rájnasvuoda ja bádneskuorroma birra sierra tjállemgirjjáj tjállet.
+Sij aj máhtti ålles gárgadisájt ja oanes subttsasav temá birra tjállet.
+Mij guosska njálmálasj tjehpudagájda de la hárjjidallam sierraláhkáj ájnas.
+Máhttet låhkåt: Oahppe galggi máhttet låhkåt bágojt, moallánagájt ja ålles gárgadisájt dahkamusáj birra ma guosski rájnasvuohtaj.
+Máhttet riekknit: Dibde oahppijt riekknit hattijt rájnasvuodagálvojn ma li fámilja lávggomlanján.
+Máhttet digitála ræjdojt adnet: Dibde oahppijt internehtav adnet ja rájnasvuoda moallánagájt sámegiellaj åhtsåt duon dán næhttabielen (Gávnos, giella.org ja risten.no).
+Vuoseda tækstabuojkulvisájt, ja dibde oahppijt åhtsåt ja dåbddåt åhtsåmbålujn rájnasvuodamoallánagájt.
+Dajna gå oahppe bukti tjállet, máhttá akta gielladomedna årrot gávnnat sáme vuostasjgielak klássav ráddnaklássan ja sijájn jur sámegiellaj tjáhttit.
+Máhttá aj interaktijvalasj prográmmajt njuolggaguládallamin adnet.
+Papirdukker (for læreren: Wersland/Rognli: Joik i den gamle samiske religionen, Yoik in the Old Sami Religion, Vett og Viten, 2006.)
+Frode Fjellheim: juoigama vuođul, Vuolie Forlag, 2005.
+Stina-Gaup Westerlund: Lávllagirji, Luleå Alltryck, AB, 1980.
+Stina-Gaup Westerlund: Lávlungirji, Sámiskuvlastivra, Luleå Alltryck, AB, 1987.
+Pekka Lukkari: Lavlagak II, Helsseg, 1963.
+"Barnehageeske" - kommer ut også på sørsamisk.
+Fra Thomas lávggoda-boka, læreren kan skanne inn bilder og skrive ut forstørra bilder som kan henge på veggen i klasserommet.
+Seppola, Haldis Helander, Nilsen, Unni Trosten ja Aslaksen, Inger-Lise: Vahkkosánit.
+Paul Gælok: Haŋŋá boade gáddáj , 1990.Sigga Duolja-Sandström: BIEJVVE BÅKTÅ MUV-Lávllomgirjje, 1991.Siv-Ingunn Kintel ja Adele Nystø: Lávllaga, 2005
+Sara Aira Fjällström ja Mandy Senger: Buoremus Ájgge, cd'a 2007
+Julevsáme sálmmagirjjeInga Laila Hætta: Mån Måj Mij, Idut 2003
+Brooks ja Litchfield: Tálla , Idut2006
+Gaup, Guttorm ja Nergård: Gietjav tjappa 2, Davvi Girji 2011
+Gaup, Guttorm ja Nergård: Gietjav tjappa 3, Davvi Girji 2011
+Risten Sokki: Muv rumáj, Solum forlag 2007
+www.glosor.eu
+Inger Seierstad, Luomi, Davvi Girji 2002
+Sollaug Sárgon og Inger-Lise Aslaksen, Ovllá árgabeaivi, Iđut
+Astrid Turi Gaup, Luonddumearkkat, Davvi Girji 1999
+Berit Johnskareng, Boađe mu mielde, Davvi Girji 2000
+Sollaug Sárgon og Inger-Lise Aslaksen, Åvlan aarke-biejjie, Iđut 2007
+Jaahkenelkien, Aanna: Goltelidh jih soptsesdidh, Daasta Berteme, 1993 + kassetter
+Nejne, Sagka: Ovmese vaajesh, Saemskolstyrelsen 1988; Jaepien Boelhkh s. 19-22; Mov kråahpe s. 47-49Sokki, Risten: Mov kråahpe, Solum forlag 2007
+Dánna åhpadiddje gávnná buojkulvisájt gåktu máhttá barggat máhtudakmihtoj 3. dásen.
+ÅvddåmáhtoOahppe juo máhtti moallánagájt sámegiellaj bæjválasj biebmoj birra ja máhtti ságastallamijda daj birra oassálasstet.
+Oahppe galggi oassálasstet ságastallamijda bæjválasj dilij birra ietjasa iellemin, duola degu goahtedivrij, ávkkedivrij, biebmoj, biebbmoábnnasij, biebbmodahkamij ja sámebiebmoj birra.
+Åhpadiddje vierddi åhpadusmihttomierijt duola degu vahkkopládnaj jali gávddapládnaj tjállet ja diededit oahppijt ja sijdav ájge bále viehka åvddåla gå gárvvidus álggá.
+Divna sierralágásj åhpadusmihttomierre vierttiji tjielgga bihkusit, ja oahppe galggi máhttet dajt adnet ietjasa iesjárvustallamijn.
+Praktihkalasj dahkamusáGå la ålggobiejvve de máhtti oahppe válldet ietjasa goahtedivrijt fáron jali fámiljav/rádnajt aktan goahtedivrij dakkir bæjvváj gåhttjot.
+Oahppe dahki guokta bájkálasj bårråmusá.
+Lájbbot duola degu sáme hællogáhkojt, muorjjit jali guolijs jali biergojs biebmov riejddit.
+Jus la máhttelis de máhtti oahppe ádjájt ja áhkojt gåhttjot ja/jali ietjá vuorasulmutjijt tjadádimen oassálasstet.
+Dibde oahppijt tjielggit gåktu málesti ja biebmov málestahttijn árvustallat.
+Oahppe máhtti gæhttjalit duola degu goahtedivrij ja ávkkedivrij moallánagájt ja nammadusájt mujttet.
+Dahkit sjiemáv majt oahppe sijdan aktan æjgádij ja ietjá berrahij dievddi.
+Gåhtjo oahppijt sjiemáv strategalasj saddjáj sijdan gatsostit ja aj kopiav sjiemas skåvlåj gatsostit.
+Dibde oahppijt nubbe nuppev sjiemá sisanov gulástallat, degu "bena-ådåk".
+Oahppe máhtti låkkav tjállet iesjárvustallen, jali åhpadiddjijn guládallat vaj iehtjáda e oattjo låhkåt árvustallamav.
+BuojkulvisLoagga
+BuojkulvisOahppe mierkkji dajt åhpadusmihttomierijt majt bukti.
+Dáv máhtáv buoragitBiejvve:
+Bágo ja moallánagá ma li ávkálasj máhttet gå ságastav dáj birra
+Åvddånbuktet diedojt
+Mij guosská málestibmáj ja lájbbomij de máhttá oahppij iesjrádálasjvuohta dåjmajn duon dán dásen varierit.
+Máhttelis le barggat aktan ietjá fágaj, duola degu luonndofágajn ja biebbmo-ja varresvuohtafágajn.
+Valla dæddo le gåktu oahppe sámasti.
+Máhttet tjálálattjat ja njálmálattjat åvddånbuktet: Oahppe máhtti tjállet bágojt ja moallánagájt goahtedivrij, ávkkedivrij, sáme biebmoj ja biebbmoábnnasij birra.
+Gå oahppe barggi biebmoj praktihkalattjat de máhtti sij maŋenagi tjielggit majt barggi sihke nubbe nubbáj ja åhpadiddjáj.
+Máhtti tjielggit gåktu biebbmo vuojnnu, májsstá ja hapsijt
+Máhttet låhkåt: Oahppe galggi máhttet bágojt ja moallánagájt ja ålles gárgadisájt låhkåt bargo birra gå sijájn li goahtedivre ja ávkkedivre ja gå biebmojt dahki/riejddiji.
+Máhttet riekknit: Dibde oahppijt riekknit majt máksá goahtedivrev adnet.
+Sij máhtti budsjehtav biebbmoriejddimis skåvlån dahkat, ja dav majt fámillja gållåt váhkon
+Máhttet digitála ræjdojt adnet: Dibde oahppijt adnet internehtav ja åhtsåt sámemoallánagájt divrij ja biebmoj birra.
+Gehtja Gávnos, Sámedikke sijddabielle, giella.org ja risten.no.
+Vuoseda tækstabuojkulvisájt ja dibde oahppijt åhtsåt ja dåbddåt divrij- ja biebbmomoallánagájt tevstan.
+Sáme biebbmodahkama hárráj máhttá doajmma iesj liehket gielladomednan.
+Gå oahppe riejddiji sámebiebmojt de luluj sámástit.
+Sámi biebmu - Samisk mat, oppskrifter, ulike kilder, eksempelvis:
+Inga Laila Hætta-Inga Hætta Skarvik: Ruoktumet, Davvi Girji, 1996.
+Bongo, Marit.
+"Samisk mat år 2000".
+Stornes: Reinkjøtt-marked.
+Persen, Nan: Guollemális.
+Iđut ja Davvi Stádaped 2009.
+Lulesamiske matoppskriftsbøker
+Sørsamiske matoppskriftsbøker
+Beanastallan - hundespill, foreligger på nordsamisk og kommer ut på sørsamisk, utgitt av Davvi Girji OS/Anne Jannok Eira/Anne Marit G. Eira 2008:
+Lisa helander: Muv gåvvåbáhkogirjje 1997 Inga Laila Hætta: Mån Måj Mij, Idut 2003
+Nan Persen: Lájbe, Idut 2005 Synnøve Løge ja Geirulv Ulland, Slåppå, Idut
+Nan Persen: Ehpalgáhkko, Idut 2010
+Demensforeningen i Tysfjord: Sáme biebbmo vuorrasijda Báhko 2008
+Anna Riwkin-B: Elli Kári Sámi Girjjit 1994
+http://www.infonuorra.no/samisk-mat.htmlhttp://www.karasjok.kommune.no/files/samiskskoleportal/skoleportal/0-web/norsk/06-02sammat.htm
+Stullán, Sámedikki dieđut Nr.
+1 Geassemánnu 2009, Sametinget - Avdeling for opplæring, språk og kultur, Diehtosiida, Hánnoluohkká 45, 9520 Kautokeino
+Inger Seierstad, Jeret, Davvi Girji 2004
+Laila Aleksandersen, Fierbmun, Davvi Girji 2006
+Bull, Ella Holm: Åarjel-saemien 2, Davvi Girji OS, 2006
+Nejne, Sagka: Ovmese vaajesh, Sameskolstyrelsen, 1998; Buerie båeteme beapmoe-buartan, s. 13-16
+Sametingets plakatserie: -Maam jovkedh
+Dánna åhpadiddje gávnná buojkulvisájt gåktu máhttá barggat máhtudakmihtoj 4. dásen.
+Árvustallam bargadahttijn, gielladomena ja guhkásåhpadibme li gárvvidusán oase.
+4.dásse le låhpalasj dásse sáme 3 aj.
+Akta hásstalus Sáme 2 ja 3ajn le oadtjot oahppijt sámastittjat.
+Vuollelin vuoseduvvi máhtudakmihto oahppamplánas 4.dáses, ma tjoahkkáj doarjju njálmálasj guládallamav.
+Dát buojkulvis vuoset drámá ja roallaoavdástallama tjadá gåktu oahppe máhtti ságastit sáme árbbedábálsj æládusáj birra.
+Buojkulvisá oajvvetjalmos le njálmálasj guládallam.
+Dán bagádallamin le máhtudakmihtto oassálasstet ságastallamijda sáme árbbedábálasj æládusáj birra váldedum maŋen.
+Sivva le, oahppamplánan 4. dásen le dát máhtudakmihtto sierra hásstalus.
+Njálmálas guládallam
+Ulmme le oahppe galggi máhttet ållo bágojt bæválasj dilij birra, gåsi aj sáme árbbedábálsj æládus oahppij láhkabirrusijn gullu.
+Ietjá bágoj javladum galggá oahppe máhttet:
+Dæddo le biejadum dahkamus galggá almma.
+Dánna galggi oahppe dahkat ja tjadádit roallaoavdástallamav bæjválasj dilij birra árbbedábálasj æládusán, ja nav vuosedit ietjas máhtudagájt.
+Navti oahppe oadtju máhttelisvuodav máhtojt ja gielav sæmmi gå almma iellemin adnet.
+Åhpadusdåjma tjanádum åhpadusmihttomierijda li vuodon roallaoavdástallamij majt oahppe galggi dahkat.
+Dánna le dálásj ællobarggo lullesáme guovlon biejadum vuodon.
+Ællobarggo le miehtáj Sámen.
+Sæmmi ájggeguovdelis le biedjat vuodon ietjá árbbedábálasj sáme æládusájt degu guollim, ednambarggo, duodje ja ietjá miehttseæládusá ja tjoahkkeæládusá.
+Máhtudakmihto gånnå le mihtomierejåksåma dåbddomerka ja åhpadusmihttomiere gånnå le mihtomiere jåksåm gájbbádusá, vierttiji tjielggiduvvat oahppijda.
+Tjadáda dájt ja dágásta njálmálattjat sijájn.
+Mihttomiere máhtti klássalanján vuojnnut, ja/jali barggamplánan årrot oassen.
+Jus dåbddomerka jali gájbbádusá tjáleduvvi duola degu barggopládnaj máhtti æjgáda oassálasstet bargon.
+Oajvvádusájt ma li åhpadusmihttomierij gájbbádusá dåhkki sjiebmáj tjállet.
+Mánájdásijn nammaduvvi dáse vuolep,gasska ja alep, ja nuorajskåvlån ja joarkkaskåvlån káráktera aneduvvi.
+Tabælla galggá dagáduvvat álkkep vuodoskåvllåj ienni gå joarkkaskåvllåj.
+Dát buojkulvis berus juhte aj galggá nuoraj- ja joarkkaskåvlå Sámegiel 3 (1-4 dásen) aneduvvat.
+Dån máhtá muhtem bágojt ja moallánagájt bæjválasj vidjuji birra.
+Dån máhtá muhtem bágojt ja moallánagájt dán æládusá birra.
+Dån máhtá viek ållo bágojt ja moallánagájt bæjválasj vidjurij birra.
+Dån máhtá viek ållo bágojt ja moallánagájt dán æládusá birra.
+Dån máhtá sierraláhkáj ållo bágojt ja moallánagájt bæjválasj vidjurij birra.
+Dån máhtá sierraláhkáj ållo bágojt ja moallánagájt dán æládusá birra.
+oahppat nágin bágojt ma gulluji sámegiela låhkåm- ja rieknimvuohkáj
+Juska sáme låhkåm- ja riekknimvuohke gullu 6. dássáj de hiehpá dav dánna álgadit.
+Duola degu ulmutjij tjoahkketálla (guovtes, gålmås, nieljes jnv.
+- akta, guokta, gålmmå ulmutja aktan), boahttsuj (guoktagis, gålmmågis, nielljagis jnv, - guokta, gålmmå, niellja boahttsu aktan) ja ællostuorrudáhka (tjårrågasj, návkká, ællo - muhtem boahttsu, 50-150 boahttsu, ájn vil enep boahttsu) ja oasse ælos máhtti hiebalgis moallánahkan årrot.
+Juohkka sáme árbbedábálasj æládusájn gávnnuji låhkåm- ja rieknimvuoge ma dánna dåhkkiji aneduvvat.
+Sjiebmá hiehpá sige åhpadiddje árvustallamij bargadahttijn ja oahppe iesjárvustallamij.
+Sjiebmá máhhtá aj vuodon oahppeságastallamij jali åvddånahttemságastallamij åhpadiddje, oahppe ja æjgádij gasskan.
+Dánna åhpadiddje gávnna buojkulvisájt gåktu máhttá máhtudakmihtoj 4. dásen barggat; sisanujn ja oahppamdåjmaj, vuodotjehpudagáj, hiebadum åhpadusáj, guhkesåhpadimij ja árvustallamij bargadahttijin.
+Gájbbádus le oahppe galggi muhtem mærráj máhttet bæjválasj moallánagájt, ja tállabágojt ja rájddobágojt.
+Åvddålin åhpadimgárvvidusá de la ávkálasj ja vuogas bæjválasj moallánagájt ja tállajt gærddodit.
+Åhpadiddje ájnnasamos bágojt ja moallánagájt tjadát.
+Dála vuojná guokta kårtå ådå bágoj ja moallánagáj:
+Gåvvå: Elin Fjellheim, Elgå skuvle
+Maŋŋela máhtti oahppe ájnnasamos moallánagájt oahppat duon dán dåjma baktu, duola degu báhkoloop, siejnnespella ja rumájspella.
+Oahppamvuogetjielgadusá
+-låhkåt ja tjállet, filmav gæhttjat, tjuorggat, barggogirjij barggat, ja ájáduskártav tjuorggat
+-gåvåjda ja bágojda
+- duohtadit gálvojt, barggat giedaj, pc'ajn barggat, siejnneplákáhtajt dahkat, spellat, tjállet, biesskedit, lijmmit
+-tjåvdariggasijn ja hárbbobrehtajn barggat
+-labudit ja ålles rubmahav adnet, moattelágásj spelajt spellat, teaterav spieledit ja praktihkalasj barggguj
+-siejnne- ja guolbbespellaj
+Gåktu oahppe máhtti gærddodit ja ådå bágojt oahppat, gehtja artihkal báhko-oahppama birra ja artihkal oahppam strategiaj birra ieŋŋilsgiela bagádusán.
+Válde álggon dav mij oahppejuohkusij hiehpá.
+Roallaoavástallam le akta vuohke oadtjot oahppijt sámastihttjat.
+Roallaoavdástallamin ij la ham "oahppe iesj" gut ságas, valla roalla.
+De la ham álkkebu duosstat ságastit ja nåv de ij ballat buosstot javllat.
+Gå oahppe roallaoavástallamav dahki, de la sijájn dat ájádallam dille.
+Buojkulvis
+Lárkkamin æjvvalip.
+BuojkulvisDálvve
+Dánna dåhkki hiebadit oahppij åvddåmahtulasjvuoda milta.
+Duola degu lárkkamin, njuovvamin, ja låhkåmin.
+Ájnas le oahppe ietjasa rållaj oahpástuvvi vaj jálo sjaddi.Dahkit ságastallamijt juohkka vidjurij birra.
+Dibde oahppijt hiebalgis ájggeguovddelis vidjurijt dahkat.
+Gájka máhtti oassálasstet åvtå bále oavdástallamin, valla dåhkki aj sæmmi lanján duot dát "ságastallamstasjåvnnå" mij aj máhttá gielladomdenan liehket.
+Lågå enebu gielladomenaj birra sierra artihkal.
+Ságastallamstasjåvnnå 1 Ulmusj boahtá ráddnátjæros ja sihtá gæhttjat jus ælon li sijá boahttsu.
+Goalmát ulmusj boahtá ja gatjádallá guohtoma birra, gåktu giesse ja tjaktja l læhkám jnv.
+Ságastallamstasjåvnnå 2Guovtes ságastallaba makkir/gen boahttsu ráddnátjæros li tjoahkkidum.
+Ságastallamstasjåvnnå 3Muhtem ulmutja tjåhkkåji dållågátten ja ságasti bæjválasj vidjurij birra.
+Náv dåhkki vidjujit jåhtet stasjåvnås stasjåvnnåj, ja ådå vidjura badjáni dárboj milta.
+Dá li nannimgierge ma gielav buoredi.
+Mierreda galles galggi roallaoavdástallamin oassálasstet, sámegieltijmaj oahppijlågå milta.
+Åhpadiddje máhttá aj oassálasstet vaj enebu sjaddi.
+Vuollelin tjuovvu oajvvádus ulmusj- ja ságastallamstasjåvnåkårtåjda majt oahppe dievddi.
+Ulmusj 1
+Namma:Áldar:Gut lav:Iesjvuohta/luonndo:Beraj/barggoráddna/Barggoviehkke/ietjá gasskavuohta
+Ulmusj 2
+Ságastallamstasjåvnnå 1
+Gånnå:Gut:Dáhpádus:Man birra ságastallat:
+Ságastallamstasjåvnnå 2
+Sæmmilágásj vuoge ja háme máhtti aneduvvat gå galggi roallaoavdástallamav ietjá árbbedábálasj sáme æládusájs dahkat.
+Juohkka akta dájs æládusájs dåhkki sámegieldomednan, majt oahppe máhtti guossudit ja dassta roallaoavdástallamav dahkat.
+Roallaoavdástallam le aj gielladomedna.
+Gehtja sierra artihkkalav ja enep buojkulvisájt gielladomenaj birra.
+Roallaoavdástallam dåhkki aj vijdeduvvat ja vuodon storyline-prosjæktaj.
+Hiebada oavdástallama stuorrudagáv oahppij milta, galles li, sijáj åvddådiedoj ja áldarij milta, duola degu makkir ulmutja, ja galla ságastallamstasjåvnå galggi.
+Gå oahppe ietja oassálassti rållajt tjálátjit de sij adni ietjas åmastam máhtojt.
+De la åhpadiddje barggo oahppijda hásstalusájt hiebadit.
+Galla dåhkki moadda ságastallamstasjåvnå.
+Máhttá ságastallamstasjåvnnå gåsi turista jali iehtjáda guossáj båhti.
+Danna vattaduvvi diedo bájke histåvrå ja árbbedábij birra.
+Dát ságastallamstasjåvnnå hiehpá oahppijda gænna l buorre sámegiella, ja vuorasap oahppijda gudi tjuovvu oahppamplánav sáme 3.
+Roallaoavdástallam máhttá liehket gássjelabbo tjadádit guhkásåhpadimá baktu, valla jus gárvveda de la máhttelis.
+Galla oassálasste galggi, le gatjálvis gåktu åhpadus le gárvvidum ja jus le máhttelis åhpadit moaddásav åvtå bále buohtalakkoj.
+Sæmmi ulmutjin máhtti ienep rålla liehket.
+Váttesvuohta boahtá dassta gå ij le máhttelis vuojka labudit kamera åvdån.
+Ja máhttelisvuoda li aj tjanádum dasi gåktu teknihkalasj rustiga li.
+Gå galggá tjåhkkåhit moatten sajen ja roallaoavdástallamin huoman sæbrrat sæmmi bájkálasjvuodan, de dat rávkká ienep dádjadimev rållajda.
+Gárvvidusá roallaoavdástallamij li da sæmmi gå klássalanján.
+Roallaoavdástallama tjadádallamij le tjanádum gåktu organiseridum la ja gåktu rustika li.
+Jus la jur åhpadiddje ja akta oahppe de vierddi hiebadallat dasi, de máhtti sunnun goappánik moadda rålla.
+Jus le máhttelis ienebujda siegen årrot, de le ham ienebu gejda rållajt máhttá juohket.
+Ietjá máhttelisvuohta le guhkásåhpadimoahppe máhttá tv barggen ja diededit sierra dáhpádusás sáme árbbedábálasj æládusás.
+Jus libá guovtes, de máhttá nubbe ságájdahttet nuppev temá birra.
+De máhttá guhkásåhpadimkamera liehket tv kameran, ja åhpadiddje prográmma vuosstájvállde.
+Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet: Njálmálasj tjehpudáhka le oajvvedoajmma dán buojkulvisán, sierraláhkáj ságastallat iehtjádij.
+Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet: Oahppe moalgedimijt roallaoavdástallimij tjálli.
+Máhttet låhkåt: Álggon tebmáj le buorre gávnnat ja låhkåt tevtstajt ma li hiebadum oahppejuohkusij Sáme 2 ja 3aj.
+Máhttet riekknit: Åhpadimgárvvidusán li riekknimtjehpudagá, sihke ámmulasj ja da ma juohkka æládussaj gulluji.
+Duola degu boahttsujt låhkåt vaddá máhttelisvuodav riekknimvuogijt ja muhtem moallánagájt ællostuorrudagáj birra oahppat.
+Iesjguhtik sáme árbbedábálasj æládusájn li sierra låhkåma majt dåhkki buojkulvisán adnet.
+Máhttet digitála ræjdojt adnet: Dáhtá baktu hiehpá roallakårtåjt ja ságastallamstasjåvnåjt dáhkat.
+Moalgedimijt dåhkki dáhtámásjijna, mp3-spællára, mobiltelefåvnå jnv.
+tjadá hárjjidallat.
+Giehpep sjaddá oahppijda åvddånbuktemav gárvedit, ja árvustallat ietjas bargov gå bessi gulldalit ietjas moalgedimijt.
+Árvustallama buojkulvisájn galggi åvdedit oahppamav diededimij/åvddåndiededimij tjadá ma måvtåstuvvi ja diedulattjan dahki.
+Åhpadusmihttomiere gájbbádusá galggi oahpes ja sadjihin oahppijda bargo álgon.
+Muhtem láhkáj árvustallamav bargadahttijn jali åvddåndiededimev vaddet vuoseduvvá vuollelin.
+Dån máhtá:Dån dádjada man birra mij ságastip ja vássteda åvtåjn bágojn
+Hárjjidalá:Harjjidalá válldet bágov juska ij la divna gárvvidum.
+Maŋenagi ájádalák giella buorrán.
+Gæhttjala ådå bágojt ålles gárgadisájn adnet, ij jur åvtåjn bágojn vásstedit.
+Dån máhtáDån vuoseda dån máhtá ienemus moalgedimijt.
+Hárjjidalá:Åhpa rållav buoragit vaj sjattá roalla.
+Dánna vuoseduvvá loagga árvustallen.
+Loagga jali oase låkkas vierddiji sámegiellaj tjáleduvvat.
+Hiebada oahppij sámegielmáhtudagáj milta.
+Juogosloagga 1, álggoloaggaDát juogosloagga aneduvvá åvddål gå dáhká ja tjadát roallaoavdástallamav.
+Loagga aj dåhkki aktugasj loaggan.
+Dánna tjielggiduvvá gut oassálasstá, mij tebmá le, vidjurijt ja mihtojt.
+Barggamvuoge vatteduvvi.
+Árvustallam ja moalgedime åhpadiddjes li aj.
+Dán buojkulvisán máhttá tjuovvot juohkuslåkkav 1 dánna liŋŋka.
+Juogosloagga 2, maŋenagiloaggaDát loagga le bargadahttijnloagga mij gåvvit vidjurijt, barggamvuogijt ja árvustallamav, duodden vuojnojt åhpadiddjes.
+Dát loagga máhttá aj aktusasj loaggan.
+Gehtja www.lex.no/vurdering.
+Jus juogosbarggo vihpá, de la ávkálasj tjállet moadda maŋenagilåkka bargadahttijn.
+Juogosloagga 3, loahppaloaggaMaŋŋel gå roallaoavdástallam la tjadádum, máhttá prosessav ja båhtusijt tjoahkkájgiesset låkkan, aktusattjat jali juohkusin.
+Dánna dåhkki barggojuogo, aktisasjbargo jnv.
+tjoahkkájgieseduvvat, valla tjalmmusin galggá giellamáhtudak ja åhpadusmihttomiere.
+Åhpadiddje maŋutjissaj buktá vuojnojt.
+Máhttelis le oahppe ietjasa árvustalli árvustallamgájbbádusáj milta ma li tábellan vuollelin nammadum, ja adni sæmmi mierijt degu Europalasj giellapássan (ESP).
+Dáv máhtáv
+MANGLER SAMISK TEKST HER!
+Dáv máhtáv vehiBiejvve:
+Dáv máhtáv ållu buoragitBiejvve:
+Mån máhtáv bæjválasj vidjurij birra ságastit
+Mån máhtáv árbbedábálasj æládusájs majna mij lip barggam ságastit
+Mån máhtáv bágojt ma gulluji sáme låhkåm- ja riekknimvuohkáj
+Mån máhtáv moalgedimijt roallaoavdástallamij tjállet
+Mån máhtáv moalgedimijt ja roallaoavdástallamav njálmálasj ságastallamij tjadádit
+Oasse iesjárvustallamin máhtti oahppe árvustallat makkir ådå moallánagájt sij li oahppam.
+Gehtja aj 7. dásev gåktu lasedit dáv sjiemáv.
+Åhpadiddje máhttá oahppij iesjárvustallamav tjadádit ja ietjas árvustallamijt njálmálattjat ja/jali tjálálattjat buktet.
+Gå aktelasjárvustallam le ållim, de vierddiji oahppe ástov oadtjot buorridit bargov vaj ávkke åhpadusás nanniduvvá.
+Sørsamisk:Bergsland, Knut: Gåebrehki soptsesh, Universitetsforlaget, 2. utgave, 1987Bergsland, Knut: Sydsamisk grammatikk, Davvi Girji o.s., §§129, 131, 134Bull, Ella Holm og Bergsland, Knut: Lohkede saemien, Davvi Girji O.S, 2. opplag, 1993Bull, Ella Holm: Åarjel-saemien 5, Davvi Media o.s., 1986/86Bull, Ella Holm: Dejpeladtje muvhth vätnoeh jih vuekieh, Samernas utbildningscentrum, 2001Utsi, Gun M.: Bovtsen Guelmieh, Sijti Jarnge, 1994Várjavuonna, Meara ávkástallan, Isak Saba guovdás, 2009
+Brooks ja Litchfield: Tálla, Idut 2006Kjersti Lunde Rustad: Vuolggup Greidungij gájtsaj lusi, Landbruksforlaget 1995Karen Maria Eira Buljo: Vuolggup Inngá Karinijn elluj, Landbruksforlaget 2001Vuolggup Idá ja sávtsaj lusi Landbruksforlaget 1997 Åge Persen: Ájgge ja Ájgge barggogirjje Idut 1999Stig Riemmbe Gælok: Biehtár ja Duommá háhkabivdon, Dávvi Girji 1999Aino Hivand: Mujtá gus?
+Gollegiella forlag 2009Vidar Vassvik ja Hanne Solem: Nuorre, GAN forlag 2004Gun Aira ja Ingegjerd Vannar: Jåvvå giesse, Baldusine 2010www.glosor.euhttp://www.e-skuvla.no/?dokument=2010-11-05.10:25:32.txt
+Kirsten Porsanger og Kari Ludvigsen, Fiervái, giehtagirji, Davvi Girji 1998
+Hans Fr.
+Eriksen, Rittus áhpái, Davvi Girji 2000
+Felicity Brooks og Jo Litchfield, Logut, Iđut 2004
+Berit Johnskareng, Oaidnalit, Davvi Girji 1995
+Øyvind Ravna, Reindriftssamer - boazodoallosámit, DAT 2007
+Anta Pirak, Jåhtte sáme viessom, Th.
+Blaasværs Forlag, 1993
+Stig Gælok, Gihttse, Gájttsa, Båhttje, Th.
+Blaasværs Forlag 1992
+Bergsland, Knut: Sydsamisk grammatikk, Davvi Girji o.s., §§129, 131, 134
+Bull, Ella Holm: Åarjel-saemien 5, Davvi Media o.s., 1986/86.
+Bok og kassetter.
+Utsi, Gun M.: Bovtsen guelmieh, Sijti Jarnge, 1994
+Sametingets plakatserie: jaevrien-guelie, saelhtien-guelie
+Dánna åhpadiddje gávnná buojkulvisájt gåktu máhttá barggat máhtudakmihtoj 5. dásen.
+Dánna vuoseduvvá gåktu máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn,sisanon ja barggamvuogijn, gåktu vuodotjehpudagá åvtåsduhteduvvi ja gåktu åhpadus máhttá hiebaduvvat juohkka åvta oahppáj.
+Árvustallam bargadahttijn gielladomena ja guhkásåhpadibme li gárvvidusá oase.
+Akta hásstalus Sáme 2 ja 3ajn le oadtjot oahppijt sámastihttjat.
+Dánna vuoseduvvá gåktu oahppe luondulattjat ja bæjválattjat máhtti dálkij, dálkkemerkaj, muohttagij ja fierda birra ma lij gielladile ságastit.
+Matematikk (Norsk/samisk læreplan)
+Statistikk (etter år 4)
+Åhpadusmihttomiere le akta lávkke máhtudakmihtoj jåksåma guovlluj.
+Ulmme le oahppe galggi aktijvalattjat sámástit moattelágásj gielladilijn, gånnå li bágo ma tjielggiji dálkijt, dálkkemerkajt, muottagijt ja fierdav.
+Oahppe de galggá máhttet:
+Dæddo le biejadum dáhkamusá galggi luondulattja ja almma.
+Dánna oahppe galggi vuosedit ietjasa máhtudagájt gå dálkkediedádusájt dahki, gånnå li akta jali ienep dájs bágojs: dálkke, dálkkemerka, muohta ja fierdda.
+De sij oadtju máhttelisvuodav máhtudagáv adnet sæmmi gå almmalattjat.
+Dálkkediedádussa máhttá liehket ållu ietjálágásj, ienebu gåvådallam gå dat majt mij gullap radioan jali vuojnnep tvan.
+Oahppamdåjma tjanádum åhpadusmihttomierijda li dán buvta vuodo, dánna dálkkediedádusá majt oahppe galggi dahkat.
+Oahppe hæhttuji dåbddåt máhtudakmihtojt, åhpadusmihttomierijt ja gájbbádusájt gåktu mihttomierijt jåksåt.
+Tjielggi oahppijda ja dágástalá njálmálattjat sijájn.
+Mihttomiere máhtti vuojnnusin klássalanján ja oassen barggoplánan.
+Jus li tjáledum barggopládnaj, da máhtti æjgáda bargguj oassálasstet.
+Oahppe vierddiji oassálasstet gájbbádusájt tjállet.
+Dan tjadá dåbddu barggo sidjij gullu, ja sij oadtju aktisasj dádjadusáv gåktu kvalitehtta galggá dan bargon mij galggá dagáduvvat.
+Jus li oassálasstám dán prosessan, de iesjárvustallam máhttá álkkep sjaddat ja sij ienebu oahppi.
+Álkkep sjaddá oahppijda dádjadit majt åhpadiddje le árvustallam ja gåktu ja manen sij li oadtjum sierra båhtusav.
+Dán buojkulvisán tjielggiduvvá oajvvádusá gájbbádusájda gåktu mihttomierijt huj buoragit jåksåt.
+Åhpadiddje ja oahppe máhtti árvustallat jus dá gájbbádusá tjielggiji dav bargov majt galggi barggat, ja hiebadit dajt daj milta.
+Maŋŋela tjálli gájbbádusájt dåjda ietjá dásijda.
+Oahppe vierddiji oassálasstat gájbbádusájt gájka dásijda tjállet.
+Sjiemán vuollelin mánájdásen aneduvvi vuolep, gasska ja alep dáse, ja karaktera nuorajdásen ja joarkkaskåvlån.
+Tabælla máhttá dagáduvvat álkkebu vuodoskåvllåj gå joarkkaskåvllåj.
+Gájbbádusá máhtti oahppijda ietjá láhkáj gå tabellan vuoseduvvat.
+Gájbbádusbuojkulvisá gåktu jåksåt alep mihttomierij:
+Dån máhtá tállajt, tállabágojt, rájddotállajt ja mihttimmoallánagájt adnet gå mihtti muohttagav ja rásjov millimehtarin ja centimehtarin.
+Dån máhtá dálkij ja temperatuvraj birra ságastit
+Dån máhtá dahkat ietjat dálkkediedádusájt måttijn dárkelis ja tjielgga moallánagáj.Dån dálkkediedádusáv buorre ja duolla gielajn åvddånbuvtá.
+Sjiebmá máhttá vuodon árvustallamij bargadahttijn majt åhpadiddje dahká, ja aj oahppij iesjárvustamij.
+Sjiebmá máhttá aj vuodon oahppeságastallamij jali åvddånahttemságastallamij åhpadiddje, æjgádij ja oahppe gasskan.
+Dánna åhpadiddje gávnná buojkulvisájt gåktu máhttá barggat máhtudakmihtoj 5. dásen; sisanujn ja oahppamdåjmaj, vuodotjehpudagáj, hiebadum åhpadusaj, guhkásåhpadimij ja árvustallamijn bargadahttijn.
+Buorre le jus oahppe máhtti temájn barggat åvddålijguovlluj jage tjadá, duola degu tjavtjan, dálven ja gidán, ja gå sierralágasj dálkkedile skåvlåjage nalluj sjaddi.
+Gájbbádus le oahppe galggi åvdutjis máhttet dajt ienemus vuodulasj moallánagajt dálkij ja fierdaj birra.
+Moallánagá gærdoduvvi åvddålin juohkka barggogávda dájna temájn.
+Oahppe aj galggi åvdutjis dåbddåt tállabágojt ja ræjddotállajt.
+Da máhtti gærdoduvvat dan baktu gå gávdan áktijvvalattjat rijmov adni.
+Gehtja aj 2. dásen gånnå tjielggiduvvá mij le vahkkobiejvvespella.
+Tjalmosta gåktu biejve sámegiellaj javladuvvi.
+Gávnnuji ållo tjalmanspela majna dåhkki tállabágojt ja rájddotállajt gærddodit/oahppat.
+Álkkemus vuohke le håjggådit tjalmanav ja de javllat tállav majt vuoset.
+Oahppe máhtti håjggådit moadda tjalmana åvtå bále, tjoahkkáj låhkåt tállajt majt vuosedi ja dav sámegiellaj javllat.
+Gåvvå- ja báhkolotto, báhkobiŋŋgo, loop, ja ienep dåjma maj dåhkki doajmmat gå ådå moallánagájt galggi oahppat.
+Dálkkelotto máhhtá aneduvvat gå galggá gærddat ja lasedit báhkoboanndudagáv.
+Gehtja dánna gåktu oahppe máhtti gærddot ja oahppat ådå bágojt, gehtja artihkkalav artihkkal báhko-oahppama birra ja artikkal oahppamstrategijaj birra ieŋŋilsgiela bagádusán.
+Oahppamvuoge
+-labudit ja ålles rubmahav adnet, spellat duov dáv spelav, teaterav spellat, ja praktihkalattjat barggat - siejnne - ja guolbbespellaj
+Ane rijmov gåsi oahppe dálkke- ja fierddakårtåjt dabrriji rijmmuj.
+Oahppe adni dáv ja jus máhttelis le, de juohkka biejve bæjválasj dálke birra ságasti.
+Oahppe máhtti aj dálkke- ja fierddakårtåjt maŋenagi dahkat, ja vat adnet dajt ja duoddit dajt nuppe barggamgávddaj sæmmi temájn.
+Álgadit ådå moallánagájt máhttá dahkat moatte láhkáj, duola degu siejnnespelajn.
+Dagá avtav kårtåv juohkka moallánahkaj.
+Nuppe bælláj tjáleduvvá báhko sámegiellaj ja nuppe bælláj dárogiellaj.
+Gahtsut kårtåjt sæjnnáj.
+Åhpadiddje jali oahppe låhkå kårtåv sámegiellaj, oahppe åhtså dárogielbágov siejnen, viehká ja tsábmes kårtåv juojnak, duola degu tjuruktsábmanijin.
+Moallánagájt aj máhttá hárjjidallat javllat dárogielas sámegiellaj.
+Kårtåjt dåhkki aj guolbbáj biedjat.
+Varijerijit!
+Gehtja aj 6. ja 7. dásijn gånnå oahppamvuoge lagábu tjielggiduvvi.
+Gåvvå: Ina Beate Somby, Prestvannet skole.
+Oahppe máhtti dánna
+Dahkit dáv ådåsis moaddi jage nalluj.
+Luluj vuogas jus la máhttelis hárjjidallat juohkka biejve guovten gålmån vahkon.
+Jus dát ij maná, de hárjjidallit juohkka sadjihasj tijma (sámegieltijmajn, jali ietjá tijmajn sámegielåhpadiddjijn).
+Jus li oahppe gudi e máhte dálkke- ja fierddamoallánagájt, vierddiji sij tjadádit dájt ja barggat daj gávda álgo rájes.
+Sæmmi láhkáj tállabágoj, rájddobágoj ja mihttimmoallánagáj millimehtar ja centimehtar.
+Dáv máhttá dahkat gåvvå- ja báhkolottojn, dálkkebiŋgujn jnv.
+Oahppijn gænna li buorre giella dálkij- ja fierdaj birra, máhtti temá álgon viehkedit dåjt ietjá oahppijt gudi máhtti binnebu.
+Ihkap máhtti sij ietja vásstádusáv oadtjot dahkat unnes åhpadimgárvvidusáv temá birra.
+Sij máhtti oadtjot sierra vásstádusáv dálkkediedádusájs, nihtadiagrámmajs ja tjuorggat diedojt tábellajda jnv.
+Oahppe máhtti aj oadtjot viddnon tjoahkkit ienep diedojt dálkij, dálkkemerkaj, muohttagij ja fierdaj birra gå sij vuorasulmutjijt ietjaska lahkusin ságájdahtti.
+Dánna buojkoduvvá gåktu guhkásåhpadibme máhttá aktiduvvat interaktijvvalasj oahppamvuoduj.
+Gárvvidussan guhkásåhpadibmáj, ja bargguj guhkásåhpadimtijmaj gasskan oahppamvuodo aneduvvá.
+Dánna åhpadiddje aj oadtju diedojt jus oahppe li dahkam bargojt ma li almmaduvvam, ja åhpadiddje iesj máhttá árvustallat vásstádusájt sierra diedádusáj baktu ma li tjoahkkidum oahppamvuoduj.
+Dán buojkulvisán le d.d.
+tækstagiehtadallamprográmma ja riekknimprográmma duodden videokonferansarustikijda aneduvvam.
+Dála tjuovvu oajvvádus oahppamdåjmajda gåktu guhkásåhpadibme ja interaktijvvalasj oahppamvuodo aktiduvvi:
+Gåktu ietján oahppamvuodov adnet
+Enep buojkulvisá, gehtja sierra artihkkalav gielladomenan.
+Máhttet åvddånbuktet njálmálattjat: Njálmálasj tjehpudáhka le oajvvedoajmma dán buojkulvisán.
+Máhttet åvddånbuktet tjálálattjat: Dálkkeváksjoma tjáleduvvi ja klássaladnjaj gatsosduvvi.
+Tjálálasj váksjoma dagáduvvi njálmálasj åhpadusá maññela, ja oahppe máhtti de guhtik vuorov tjállet dálkkeváksjomijt.
+Guhkásåhpadimoahppe tjálli dálkkeváksjomijt ja sáddiji åhpadiddjáj.
+Máhttet låhkåt: Oahppe tevstajt låhki, d.d.
+artihkkalijt ja girjátjijt, dálkij- ja fierddavidjurij ja dálkkemerkaj birra.
+Dát hiehpá temá álgon ja bargadahttijin.
+Hiebalgis låhkåmbiehkijt máhtti oahppe aj sijdan låhkåt.
+Máhttet riekknit: Praktihkalasj bargoj tjadá skåvlå dálkkemihttimstasjåvnån gærddodi oahppe tállabágojt ja mihttimbágojt millimehter ja centimehter.
+Máhtti aj hárjjidallat riekknit millimehterij ja centimehterij.
+Oahppe máhtti oahppat/gærddot rájddotállajt gå mihttima vuostasj, nuppát, vidát biejve jnv.
+birra ságasti.
+Buktet digitálalasj ræjdoj barggat: Dálkkediededimedahkama tjadá mij galggá internæhttaj biejaduvvat oahppe oahppi mp3-spællárav adnet, pc'ajn báddit, ja soajttá redigerit ja jiednafijlav næhttaj biedjat duola degu oahppamvuodon, bloggan, næhttabiellen.
+Árvustallam buojkulvisájn galggi oahppamav åvdedit.
+Gájbbádusá gåktu åhpadusmihttomierijt jåksåt galggi oahppasa ja sadjihin oahppijda bargo álgon.
+Akta vuohke gåktu vaddet aktelasjárvustallamav ja åvddåli guovlluj diedujt vuoseduvvá vuollelin:
+Dån máhtá:tállabágojt adnet
+Hárjjidalá:oahppat rájddotállajt nåv vaj máhtá dajt adnet sæmmi aktijvalattjat gå tállabágojt
+Maŋŋela de rájddotállajt aná gå galga oahppeguojmmáj biejvij birra dán máno subtsastit
+Dån máhtá:moadda dajs ájnnasamos moallánagájt dálkij birra
+Hárjjidalá: subtsastit oahppeguojmmáj åvdep biejve, ævtásj ja udnásj dálkij birra
+Gulldala gå oahppeguojmme subtsas dálkijt birra sæmmi biejvijs.
+Viehkedit nubbe nuppev gávnnat ienep bágojt dálkij birra ma li læhkám dájt biejvijt.
+Gávnnu moadda lágásj skálma, d.d.
+barggoskálma/prosæssaskálma ja vuosádallamskálma/árvustallamskálma.
+Barggoskálmmaj biejaduvvi bargo majna oahppe barggi gárves buktagin.
+Árvustallamskálmmaj biejaduvvi gárves buvta aktan oahppe ájádallamij ietjas bargoj ja buvtaj birra.
+Gehtja aj guhkásåhpadibmen gånnå li digitálalasj skálma nammadum.
+Ájggeguovddelis gatjálvisá dánna le:Majt lav oahppam?Makkir ulmijt lav jåksåm?Masi lav mån smidá?Majt hæhttuv buoredit?Majna vierddiv ienebut barggat?Gåk vierddiv åvddålijguovlluj barggat?
+Álggon tebmáj, máhtti oahppe loaggaj tjállet dajt moallánagáj majt máhtti temá birra, ja dajt majt sij hálidi oahppat.
+Máhtti aj tjállet dajt dálkkemerkajt majt dåbddi.
+Oahppe vierddi aj árvustallat ietjas bargadahttijn, dagu dal náv:Majt máhtáv?Majt hæhttuv ienebut hárjjidallat?Gåktu dav dagáv?
+Gå tebmá le gærggam, de oahppe ådå låkkav tjálli majt sij li oahppam gájbbádusáj åhpadusmihttomierij jåkssåma milta.
+Oahppe vierddiji aj låkkav tjállet majt li sij dahkam, majt li oahppam ja jus lidjin gássjelisvuoda ja jus lidjin, manen lij nav.
+Sij vierddiji ájádallat gåktu sij bágojt, moallánagájt ja tema sisanov buoremusát oahppi.
+Ja duodden åhpadiddje árvustallá, ja diedet oahppijda.
+Oahppe máhtti aj aktan ájádallat.
+Ietjá láhkáj le dahkat åvddågæhttjalimev temá birra.
+Dát dåhkki ådåsis dagáduvvat gå oahppe li tjadádum temáv.
+Gæhttjalibme máhttá vuodon árvustallimij sige oahppijda ja åhpadiddjáj.
+Gå árvustallam bargadahttijn le dagádum, vierddi assto vaj oahppe buoredi ietjasa bargov ja oahppam lassán.
+Bergsland, Knut: Gåebrehki soptsesh, Smååjvehkh s. 89-90, Universitetsforlaget, 1987
+Bull, Ella Holm: Laavlomh maanide, CD, 1997: Gusnie aske
+Jaahkenelkien, Aanna: Goltelidh jïh soptsestidh, Daasta Berteme, 1993
+Jaahkenelkien, Aanna: Luste lohkedh, Samisk utdanningsråd, 1996
+Teksthefte Sørsamisk som 2.språk, eksamen 2004: Naestieh, Dejpeladtje jaahkoeh (s. 8), Skiedtje mij sijhti askem tjååhpedehtedh (s. 10), Askedibie (s. 13)
+Teksthefte Sørsamisk som 2.språk, eksamen 2005: Vearelde (s. 10), Habletjh (s. 11), Gåaltoe (s. 15)
+Sund, Torvald: Gåaltoe, Det Norske Samlaget, ......
+Aagård, Anita Dunfjeld, Larsen, Tone Marie: Baalka, Davvi Girji OS, 2001
+Ryd, Yngve: Snø - en renskötare berättar, Ordfront förlag, 2001.
+Åge Persen: Ájgge ja Ájgge barggogirjje Idut 1999
+Brooks ja Litchfield: Tálla , Idut 2006
+Anders Nystø ja Sigmund Johnsen: Sámásta 1 Báhko 2000
+Anders Nystø ja Sigmund Johnsen: Sámásta 2 Báhko 2001
+Tove Solum: Verden er så stor så stor, Solun forlag 2003
+Lilian Urheim: Giella Miella låhkåmgirjje Samisk Utdanningsråd 1997
+Solbakk, Aage: Geografiija 8, Davvi Girji OS, 1999.
+Omhandler også samiske værtegn og tidsberegning.
+Europeisk språkpass (ESP)
+Harald O. Lindbach, Gáttiin ja meara nalde, Sámi Oahpahusráđđi 1995
+Jane Elliot Colin King, Mánáid vuosttaš, Leksikon nuoramusaide, Sámi Oahpahusráđđi 1996
+Sverre Porsanger, Spilddis bivlii, Deanu Giellagáddi 2009
+Bergsland, Knut: Gåebrehki soptsesh, Smååjvehkh s. 89-90, Universitetsforlaget, 1987.
+Bok og cd.
+Bull, Ella Holm: Laavlomh maanide, hefte og CD, 1998: Gusnie aske
+Dánna gávnná åhpadiddje buojkulivisájt gåktu sån máhttá barggat máhtudakmihtoj 6. dásen.
+Dánna vuoseduvvá gåktu máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn, sisanon ja barggovuogijn, gåktu vuodotjehpudagá åvtåsduhteduvvi ja gåktu åhpadus máhttá hiebaduvvat juohkka åvtå oahppáj.
+Árvustallam bargadahttijn ja jus gielladomena soajtti, li gárvvidusá oase.
+Dát buojkulvis vuosádallá muhtem dåjmav gåsi ulmusj vállji muhtem bæjvválasj dilev gånnå le gåvo ja/jali dåjma.
+Kompetansemål etter 7. årstrinn, samfunnskunnskap
+Mat og helse, hovedområde mat og kultur
+Oahppen galggá báhkoboanndudak mij bæjvvalattjat le dárbulasj.
+Máhtudakmihto, åhpadusmihttomiere ja mihttomiere jåksåm gájbbádusá galggi tjielggiduvvat oahppijda.
+Åhpadiddje galggá tjadádit njálmálattjat gájbbádusájt oahppijda.
+Máhtti årrot vuojnnusin klássalanján jali årrot barggoplánan oasse.
+Jus gájbbádusá tjáleduvvi duola dagu barggoplána oasen, máhtti æjgáda/åvdåstiddje bargguj oassálasstet.
+Mihttomiere jåksåm gájbbádusá máhtti tjáleduvvat sjiemá sisi.
+Káráktiera li dagu nuorajskåvlån ja joarkkaskåvlån.
+Oahppe máhttá dahkat gárgadisájt ma li moahttelágátja ja tjielgga.
+Oahppe máhttá giehttot muhtem gåvo birra måttijn gárgadisájn ma li dagádum moahttelágásj vuogijn.
+Buojkulvis mij tjuovvu, vuoset gåktu oahppe válljiji allasisá ábnnasav mij gávnnu sjiemán gåhtjodum Bæjvválasj dile.
+Åhpadiddje máhttá aj mierredit åvddåla gå barggo álggá, sierralágásj temáv majna oahppe galggi barggat.
+Dán åhpadusdåjman le tebmá lájbbom.
+Oahppamdoajmma juogeduvvá vaj sjáddi sierralágásj dåjma, sihke práktihkkalasj ja teorehtalasj dåjma.
+Vaj dá dåjma lij moattelágátja le ájnas.
+Barggo máhttá ásaduvvat gå stasjåvnnåbarggo.
+Åhpadiddje de mierret man guhkev barggat juohkka stasjåvnån ja majt oahppe dajn galggi barggat.
+Máhtti stásjåvnå gånnå oahppe galggi låhkåt sige tjavgga ja sjávot, ájádallat, ságastit, dágástallat, tjuorggat ja tjállet.
+Kultuvrradiehto- subttsasa, dábe, viessomtjerda- allaájge/base (javlla, bæssátja jnv.
+) - musihkka, girjjálasjvuohta ja filma- sáme histåvrrå- sáme njálmálasj giehttomdábe, dålusjsubttsasa, båva, juojggama- ulmutja gielladáfon
+Dát sjiebmá vuoset muhtem bæjvválasj dilijt buojkulvissan majt åhpadiddje máhttá biedjat oahppamdåjmaj vuoduj.
+Gávnnuji ållo buorre gåvo nehtan ma vuosedi næhttabåhtusijt ma li ævtoduvvam.
+Åhpadiddje giehttu mij tebmá le, dan baktu gå låhkå oanegis giehtov jali subttsasav mij hiehpá tebmáj.
+Oahppe oadtju kopijav giehtos, ja mærkku bágojt ja moallánahkkojt ma li ådåsa.
+Oahppe de oahpástuvvi dajda ådå bágojda ja moallánagájda ma tebmáj gulluji.
+Åhpadiddje gatjádallá juojddá tevstas, ja oahppe vásstedi.
+Duon dán lágásj kårtå jali gåvo ma hiehpi tebmáj, aj dåhkkiji oahppamnævvon.
+Gå åhpadiddje dajt vuosádallá, de galggi oahppe subtsastit majt vuojnni.
+Gå åhpadiddje ságastallá oahppij temá birra, de galggá sån årrot nav njuolggá ja tjielgga gåk máhttelis le.
+Gatjáda duola dagu náv: Gut le dát?
+Gånnå le dát?
+Mij dáhpáduvvá dán gåvon?
+Makkár barggo le dát?
+Manen bargaduvvá náv?
+Mij le ávkken návti barggat?
+Mij dal dáhpáduvvá?
+Ájnas le tjuovvot gåktu sjaddá mańenagi bargadum, duola dagu jus tebmá le lájbbot.
+Viertti álgget gárvedimijn ja de joarkket gåktu dal oajvvedoajmma bargaduvvá ja mańemus gåktu ållit ja de vuosedit mij sjattaj dát bargos.
+Maŋŋutjissaj máhtti oahppe subtsastit subtssasav álgos gæhtjáj.
+Buojkulvis: Kårtå Thomas lájbbu:
+Gåvvå: Ina Beate Somby, Báhpajávre skåvllå.
+Gå dal åhpadiddje le låhkåm ja subtsastam temá birra, de galggi oahppe dievddet DHO-sjiemáv.
+Gehtja kápihttalav gånnå tjáleduvvá árvustallama birra.
+Åhpadiddjen galggi kårtå gånnå duot dát gåvvo.
+Kårtå máhtti vuosedit verbajt ja substantijvajt ma gulluji tebmáj.
+Kårtåjn galggi sierralágásj bájnnokåvdå massta galggá dåbddåt makkár bágo le dajda tjáledum.
+Verba soajtti årrot kårtå ma lij alega birrális jali kårtå máhtti lijmmiduvvat alek páhppárij.
+Ietjá báhkoklássajn máhtti årrot ietjá bájnokåvdå - duola dagu substantijvajn ja ádjektijvajn.
+Ájnas le tjállet verbajt infinitiv hábmáj ja substantijvajt nominativ hábmáj.
+Ádjektijva máhtti tjáleduvvat sige predikatijva ja attributijva hámijda.
+Gå li bájnnokåvdå, de vuojnni oahppe ma li duo ja dá báhkoklássa.
+Gå oahppe galggi oahppat grámmátihkav, de máhtti kårtå årrot viehkken.
+Oahppe dahki gárgadisájt ja ienebut såjådi verbajt, substántijvajt ja pronomenijt.
+Buojkulvis: Kårtå gånnå duot dát bájnno.
+Åhpadiddje gávnná ja/jali iesj dahká hiebalgis rijmav, gáritjisáv jali divtav mij tebmáj hiehpá.
+Oahppe kopijajt oadtju.
+Tevstav aj máhttá sæjnnáj jali táblluj gatsostit vaj dat le vuojnuosin divna oahppijda.
+Buojkulvis: Mij la dát?
+Åhpadiddje gávnná juokkir lávllagav mij hiehpá tebmáj.
+Oahppe oadtju kopijav lávllagis majt sij sierra lávllomskálmá sisi biedji.
+Lávllagis aj máhttá válldet stuorra kopijav A-3 árkkaj, ja sæjnnáj jali táblluj gatsostit.
+Oahppe de oahppi lávllagav ja lávvlu dav.
+Buojkulvis: Lávlla
+Gåvvim: Ina Beate Somby, Báhpajávre skåvllå.
+Oahppe ådå bágojt ja moallánagájt muhtem lotus-sjiebmáj tjálli.
+Lotus-sjiebmá le mierkkidum duoj dáj bájnoj ja báhkoklássaj.
+Oahppe tjálli bágojt sjiemá sisi dan milta gåktu bájno le.
+Buojkulvissan de galggi verba tjáleduvvat alek dajvvaj.
+Substantijva tjáleduvvi sierralágásj dajvajda duola dagu biebmo og gievkanvættsaga.
+Gå de oahppe li gærggam sjiemáv dievddet, de galggi sij sjiebmáj gæhttjat ja gárgadisájt dahkat.
+Gárgadisá dagáduvvi sihke tjálálattjat ja njálmálattjat.
+Buojkulvis: Makkár lotussjiebmá máhtta årrot
+Oahppe ådå bágojt muhtem báhkogirjjáj tjálli.
+Máhtti aj tjállet vuollalahkkoj muhten árkkaj jali pc'a sisi.
+Vuostak sáme bágojt åvtå rabddaj ja de nuppe rabddaj árka dáro bágojt.
+Ja gå de máhtsasti árkav, de sjaddi sáme bágo åvtå bælláj ja dáro bágo nuppe bælláj.
+Oahppe dal hárjjidalli ietjasa dádjadit dájt ådå bágojt juogu dal aktu jali aktan muhtem iehtjádijn.
+Akta oahppe biedjá tjuvdev dan báhkuj mij javladuvvá ja nubbe oahppe gæhttjá jus le duolla.
+Åhpadiddje dahká kårtåjt gånnå li tjáledum moattelágasj bágo jali de oahppe tjálli bágojt páhper bæhkátjijda.
+Maŋenagi gå oahppe mujtti bágojt ålgolt, máhtti sij biedjat kårtåjt/bágojt muhtem lihte sisi.
+Lihte sisi de sjaddi ienep ja ienep ådå bágo.
+Oahppijda le ájnas gærddot dájt ådå bágojt ja álu adnet dajt vaj sijá báhkoboanndudahka lassán.
+Buojkulvis: báhko tjåvdariggasin
+Oahppe aj máhtti ståhkat duoj dáj spelaj ma li tjanádum tebmáj.
+De oahhpamdoajmmaj váriásjåvnnå sjaddá.
+Åhpadiddje dahká spelajt - muhtema gæhppada ja muhtema gássjela.
+Máhtti årrot diellospela duola dagu loop, memory, domino, hárppodiello, bingo ja tsibrromdiello gånnå li sierralágásj gássjelisvuoda: gåvvå-gåvvå, gåvvå-báhko ja báhko-báhko.
+Buojkulvis: bingo, loop, tsibrromdiello, diellospella
+Åhpadiddje girjátjav dahká moattelágásj barggodahkamusáj.
+Álgon galggi åhpadusmihttomiere vuojnnuj boahtet ja da ådå bágo ja moallánagá majt oahppe galggi oahppat.
+Tevsta máhtti årrot guhkebu ja oanebu ja duot dát tjerdas.
+Barggodahkamusá máhtti årrot giehpebu ja gássjelappo, duola dagu gå galggá bájnnet juojddá, tjállet bágojt ja gárgadisájt dahkat ma gulluji gåvojda ja giehtojt jali ruossabágojt tjállet.
+Oahppe tjálli giehtov mij muhtem gåvvåj gullu.
+Jus oahppijs le ålos, máhttá åhpadiddje válljit jur åvtåv gåvåv ja gatsostit dav pc'a åvddåbælláj.
+Guhtik fuorvav galggi oahppe tjállet giehtov mij gullu gåvvåj.
+Åhpadiddje dal máhttá álgov dahkat ja de oahppe guhtik fuorvav joarkki.
+Oahppe tjálli guhtik binnátjav.
+Ij aktak oahppe dárbaha berustit majt ietjá oahppe juo li tjállám åvddåla suv.
+Gå dal divna oahppe li juojddá tjállám, de åhpadiddje dáv tjáledum giehtov priennti.
+Åhpadiddje giehtov oahppijda tjavgga låhkå, ja sæjnnáj dav gatsos.
+Muhtem oahppe máhtti ietja dav tjáledum giehtov låhkåt.
+Oahppe galggi internetta baktu åtsåt ienep diedojt temá birra jali gávnnat duola dagu gåktu galggá sáme biebmojt bårråmláhkáj dahkat.
+Oahppamdoajmma viertti hiebaduvvat oahppij tjehpudahkaj.
+Oadtjot divna oahppijt ságastittjat le ájnas.
+Jus oahppe máhtti åvtåjt bágojt ja moallánahkkojt javllat, de oadtju dåbddåt jut sij rijbbi.
+Ságastallam galggá oahppij máhtudakmihtoj milta hiebaduvvat.
+Åhpadiddje gatját ja oahppe vásstedi.
+Jus oahppe li smidá ja temáv máhtti buoragit, de galggá åhpadiddje sijáv hásstet ietjá ja tjiegŋalap gatjalvisájda ja vásstádusájda.
+Oahppe máhtti aj temá birra tjállet, lehkus giedajn jali pc ajn.
+Máhttelis le aj dåjmadit duoj dáj lotus-sjiemáj.
+Muhtemijn li dåssju gallegasj valla stuorra rubrihka ja muhtemijn moadda ja smávva rubrihka.
+Dajda sjiemájda gånnå gallegasj rubrihka, máhtti oahppe tjuorggat gåvojt ja gåvostagájt.
+Oahppe aj máhtti biesskedit gåvojt juosstá ja lijmmit dajt sjiemá sisi.
+Åhpadiddje aj máhttá skánnit ja nav kopijat oadtjot muhtem árkkaj.
+Oahppe galggi ietja mierredit mij sjiemá sisadno galggá.
+Máhttelis le aj dahkat juokkir lágásj báhkobáŋkajt.
+Buojkulvissan máhttá laminerit ådå bágojt kårtåjda ja de dajt kårtåjt tjåvdariggasij biedjat.
+Oahppe aj máhtti dahkat báhkobáŋkav sierralágásj skálmmáj pc'an.
+Vaj åhpadus sjaddá moattelágásj, le ájnas.
+Dan diet e barggobåttå galga årrot ilá guhkaga.
+Åhpadiddje aj galggá gárvvit oahppamav vaj dat åvdet åhpadusáv ja åvddånimmielav vaddá.
+Åhpadiddje galggá gehtjastallat vaj gávnná makkár oahppamdåjma li buoremusá oahppijda gå daj galggi barggat, ja ma buoremusát åvddedi oahppamav.
+Oahppe galggi oadtjot barggodahkamusájt majt buoragit ájmmudi.
+Dan diehti viertti åhpadiddje sidjij dahkamusájt ja dåjmajt ma hiehpi oahppij máhtukvuodajda dahkat.
+Oahppe de barggi oahppamábnnasij duon dán ietjaska láhkáj ja dárbahi ájgev iesj gen ga milta.
+Åhpadiddje galggá ásadit åhpadusáv vaj sisadno ja barggotjerda hiehpi divna oahppijda.
+Oahppijn li iesj gænnanik vuohke mij vájkkut gåktu sij ja man ålov sij oahppi.
+Gatjálvis máhttá duohttat duov gåktu oahhpamábnnasa látjeduvvi oahppijda.
+Dan diehti le ájnas gávnnat ållo ja moattelágásj barggodahkamusájt ja dåjmajt ja spelajt temáj ja dásij milta.
+Gájkka galggi sadjihin oahppamlanján årrot.
+Oahppe de aj máhtti allasisá tjuolldet barggodahkamusájt ma li konkrehtalattja, ulmmelattja ja ma ietja vuosedi gåktu barggat.
+Åhpadiddje galla viertti álu iesj dajt dahkat, dajna gå binná gárvvidum oahppamusá gávnnuji sámegiellaj.
+Åhpadiddje máhttá dagu kártav dahkat gåktu oahppij máhtukvuohta le oahppat, nåv vaj åhpadusvuohke hiebaduvvá oahppijda buoremus láhkáj.
+De ham de vat åhpadus ienebut hiebaduvvá oahppijda, gudi de åvddåni fágalattjat mihttomiere ja máhtudakmihto hárráj.
+Åhpadiddje galggá tjuovvot gåktu oahppiij máhtukvuoda le oahppat, ja makkár vuogij sij oahppi ja gåktu sijá oahppam -ja åvvdånamprosæssa manná.
+Åhpadiddje galggá gæhttjat ja diehtet majt oahppe gudik ájge máhtti, ja maŋenagi åvdedit ja viehkedit hárjjidallamijt iesj gen ga oahppij milta.
+Tjuovvolissta vuoset oahppamdåjmajt majt guhtik buorren adná ja inemusát åvddedi oahppamav:
+Oahppe dal galggi ietja árvustallat majt sij ajtu máhtti, majt bukti ja majt sij li oahppam.
+Gå dav galggi gávnnat, de máhtti sij dievddet DHO-sjiemáv.
+Siemáv galggi oahppe dievddet åvddåla gå sijá oahppamdoajmma álggá.
+Máhtudakmihto, åhpadusmihttomiere ja dåbddomerka jali mihttomiere jåksåm gájbbádusá galggi årrot dåbddusa oahppijda ja vuojnnusij barggoplánan ja klássalanján boahtet, duola dagu plákáhtan mij siejnen gatsaj.
+Ájnas le åhpadiddje oahppij tjadát ma da dåbddomerka jali mihttomiere jåksåm gájbbádusá le.
+Le aj áj ájnnas jut dá le konkrehtalattja.
+Duoj dáj dásij dåbddomerkajt máhttá tjielggit, nav gåktu dát buojkulvis vuoset:
+Dån le jåhtuj boahtámDån máhtá muhtemav dajs ienemus bæjválasj bágojs ma gulluji tebmáj.
+Dån máhtá nágin åhpadum bágojt åvddånbuktet.Dån máhtá nágin oanegis gárgadisájt ma gulluji tebmáj dahkat, ja dajt ságastallamijn adnet.Dån máhtá vásstedit gatjálvisájt åvtåj bágoj.
+Dån le buoragit jåhtuj boahtámDujna le viehka buorre báhkoboanndudak mij guosská tebmáj.Dån máhtá moadda åhpadum bágojt åvddånbuktet.Dån máhtá dahkat gárgadisájt gånnå le sisadno ja ságastit ietjádij temá birra.
+Dån máhtá gatjálvisájt ålles gárgadisáj vásstedit.
+Dån le guhkás boahtámDujna le buorre báhkoboanndudak temá birraDån máhtá ållo åhpadum bágojt ållu buoragijt åvddånbuktet.Dån máhtá dahkat gárgadisájt gånnå le moattelágásj ja tjielgga giella ja sehkanit hæhkka sáhkaj temá birra.Dån gatjálvisájt ållåsit ja ålles gárgadisáj vássteda.
+Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet: Njálmálasj doajmmá le ájnnasamos dán buojkulvisán.
+Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet: Oahppe tjálatji gå dievddi DHO-ja lotussjiemáv ietjasa oahppamdåjma oassen.
+Máhttet låhkåt: Gå juokkir temáv álgatji, de máhttá sihke åhpadiddje jali/ja oahppe hiebalgis tevstajt låhkåt.
+Máhttet riekknit: Praktihkalas bargoj baktu, duola dagu lájbboma baktu, dåjmadi ja mujtudalli oahppe gåktu sáme vuoge milta tállajt låhkåt ja riekknit.
+Máhttet digitála ræjdoj adnet: Tjálálasj barggodahkamusájn oahppe pc'av adni.
+Gåvojt sij gávnni internehtan jali sij tjálli ietjá gåvo birra mij soajttá gávnnut.
+Dát buojkulvis hiehpá buoragit guhkásåhpadibmáj dajna gå oahppamdoajmma dættov biedjá gåktu njálmálattjat gielav åvddånbuktet.
+Åvdås álggá de viertti åhpadiddje juo gávnnat makkár barggovuoge hiehpi buoremusát.
+Åhpadiddje máhttá dahkat duojt dájt kårtåjt, spelajt ja barggodahkamusájt ma oahppijda rájaduvvi.
+Oahppe ja åhpadiddje máhtteba ságastallat temá birra madin oahppe duola dagu memorykårtåjt biessket.
+Jus le ávkálasj juojddá práktihkkalattjat dahkat mij tebmáj guosská, duola dagu jus galggá lájbbot jali biebmojt gárvvásin dahkat, de máhttá de doajmma jali gievkan gielladomednan årrot.
+Diellospella jali siejnneplakáhtta temá birra aj máhttá gielladomednan årrot.
+Gájkka guládallama diellospela jali plakáhta birra galggi sámegiellaj.
+2007Einarsen: Searvva fal!
+2005Sara: Joatkke ain.
+67Meløy: Giella Sámis.
+Davvi media a.s. 1989Nan Persen: Eappelgáhkku.
+Iđut 2008, Ehpalgáhkko Nan Persen: Láibbážat.
+Iđut 2003, Lájbátja Inga Karlsen: Jåvvåviellja - manno Ukráináj, Davvi Girji 2004Anders Urheim: Buojddedågge, buojddedågge Báhko 2004 Tveterås, Arntsen ja Jernsletten: Samisk kunst og kulturhistorie 2002Johnskareng, Nordal, Ulfrstad ja Kaia Kalstad: Stádamáná 1999
+http://lexin.nada.kth.se/lang/trio/ls/lulesamiska.htmhttp://www.logas.no/http://www.lohkan.no/http://www.egirji.no/default.aspx?module=Dokument3&ID=111http://www.davvi.no/site/index.php?s=01&y=2010&l=sam (Boađe mu mielde) http://www.e-skuvla.no/?index=Infohttp://www.infonuorra.no/http://www.kafjord.kommune.no/http://www.risten.no/exist/risten/index.htmlhttp://www4.ur.se/gulahalan/http://www.skolenettet.no/moduler/Module_FrontPage.aspx?id=16547&epslanguage=NOhttp://www.ur.se/samasta/www.glosor.euhttp://www.e-skuvla.no/?dokument=2010-11-05.10:25:32.txthttp://www.infonuorra.no/samisk-mat.html
+Kirsten Pope og Liisa Helander, Govvamuitalusat, Davvi Girji 1990
+Bull, Ella Holm: Åarjel-saemien 6, Idut, 2000; Sååkehtje-kraesieh s. 65-66, Fierpen-roehtse, s. 73, Faatna, s. 77, Jearja, s. 78, Guktie gåmpoem jurjiehtidh s. 107-109
+Bergsland, Knut: Gåebrehki soptsesh, Universitetsforlaget, 1987; Maelieh laejpie s. 41
+Jåma, Albert; Joma, Liv Karin, Granefjell, Aasta Joma: Gorredh gïelem, Fylkesmannen i Nordland, 2004; Peebpere-gåetie s. 120, Jååktetje laejpie-daen beajjetje gaahkoe s. 212.
+Persen, Nan: Paanne-laejpieh, Idut, 2006
+Sametingets plakatserie:-Maelie-goervh-Sysngelasjh jih tjåelieh
+Deiddelaste namájt tábellajn gávnatjit åhpadimgárvvidusájt.
+Mujttalus >Sjiebmá åvddånbuktemav árvustallat >Tjálálasj bargov árvustallat >Subttsasijn álgget >Nannimtjála >DHO-sjiebmá >Ságájdahttemsjiebmá >
+Gåktu sjiemáv dahkat báhkosåjådimijt hárjjdalátjit >Digitála gåvvåsubtsas sámegielfágan >Hábmedit tevstajt ma tjállemsåhpamusájt tjuovvu >Mujttolissta tjálálasj sámegiella >Bokstávvaåhpadusá birra - árvustallam bargadahttijn >Tjoahkkájgessusav tjállet >
+Næhttaresursa ja girjálasjvuohta >
+Tjálálasj máhtudáhka
+Dásse: 5.-7. jahkedásse
+Tiebmá: árbbedábálasj bargo
+Dát åhpadimgárvvidus le buojkulvis gåktu barggat 5.-7. jahkedásijn.
+Máhtudakmihto máhtti vuojnnuj boahtet åhpadusmihtojn, ma li lávke gåktu jåksåt máhtudakmihtojt.
+Åhpadimgárvvidus vuoset muhtem barggamvuogijt, gåktu vuodotjehpudagá åvtåstuhteduvvi ja gåktu åhpadiddje hiebat åhpadusáv oahppij milta ja sijáv bargadahttijn árvustallá.
+Mierkki åhpadimgárvvidus ij álu gåbtjå ålles máhtudakmihtov.
+Dát buojkulvis vuoset gåktu oahppe oahppi bágojt ja moallánagájt adnet gå suojnniji.
+Gárvvidus máhttá aneduvvat arvusmahttemin ja hábmen ietjá dåjmajda duola dagu guollim, gárvedimen guolijt, båndorsijdan ja vanntsabiggimin jnv.
+Máhtudakmihto 7. jahkedáse maŋŋela
+Árbbedábálasj máhtto
+Ietjá hiebalgis máhtudakmihto 7. jahkedáse maŋŋela
+Tjálálasj guládallam (sámegielfágan)
+Njálmálasj guládallam (sámegielfágan)
+Luonndofáhka
+Duodje ja hábbmim
+Adnoduodje ja hábbmim
+Máhtudakmihto båhti vuojnnuj åhpadusmihttomierijn, ja åhpadusmihttomiere le lávkke gåktu jåksåt máhtudakmihtojt.
+Oahppe galggá máhttet
+Máhttet låhkåt: Oahppe tiemá birra tevstajt låhki
+Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet: Oahppe adni bágojt ja moallánagájt ma gulluji árbbedábálasj bargojda hiebalgis vidjurijn, ja mujttali, ságasti ja tjoahkkájgiessi tiemáv.
+Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet: Oahppe diedojt tiemá birra tjálesti ja tevstajt gåvåjda tjálli.
+Máhttet digitála ræjdojt adnet: Oahppe tjállemprográmman tjálli ja digitála kámeráv adni.
+Åhpadiddje tjadát muhtem ådå bágojt ja moallánagájt suojnnima birra.
+Álgget ådå moallánagáj máhttá dagáduvvat moatte láhkáj, duola dagu gåvvå- ja báhkolottov ja báhkobiŋguv jnv adnet.
+Gåktu oahppe máhtti ådå bágojt oahppat, gehtja artihkal báhkooahppama birra ja artihkal oahppamstrátegijaj birra bagádallamin ieŋŋilsa oahppamplánan.
+Åhpadiddje máhttá tjavgga låhkåt tevstav suojnij birra oahppijda gudi ságasti aktan sisano, bágoj ja moallánagáj birra.
+Åhpadiddje ja oahppe gatjádi tevsta birra, ja oahppe vásstedi.
+Oahppe ietja tiemá birra tevstajt låhki.
+Gehtja vaj tevstajn li moattelágásj gássjelisvuodadáse.
+Resurssaulmusj máhttá boahtet ja subtsastit gåktu suojnijt suoddat ja gárvedit dajt.
+Oahppe ságájdahtti suv.
+Hiehpá buoragit ja le ávkálasj resurssaulmusj maŋen le ålles prosessa tjadá.
+Oahppe gávnni gåvåjt moattelágásj suojnijs nehtan ja/jali sjaddogirjijn ja tjálli daj birra.
+Oahppe gæhttji filmav Med sennagress i støvlene.
+Loahppabarggon ságasti oahppe filma sisano birra, ja mujttali sisanov.
+Åhpadiddje åhtså ájge bále vædtsagijt majda le dárbbo ålggodåjmajn.
+Oahppe ja/jali åhpadidddje gåvvi madin oahppe ålggon barggi.
+Gåvå galggi loahppabargon aneduvvat.
+1.Suojnnit
+Ålles prosessa tjadá le ájnas åhpadiddje adná riekta nammadusájt vædtsagijn, buvtagijn ja prosessajn.
+Oahppe galggi aj adnet dájt bágojt bargadahttijn.
+Åhpadiddje subtsas gånnå gávnnat suojnijt.
+Suojnnesajen vuoset åhpadiddje iesjguhtik tjerdajt ja vuoset ja tjielggi gåktu suojnijt.
+Åhpadiddje gånsijn suojnijt suoddá ja tsábmá dajt.
+Bargadahttijn tjielggi ja subtsas oahppijda mij dáhpáduvvá, ja gåktu dagáduvvá.
+Maññela oadtjo oahppe ietja gæhttjalit.
+Gå oahppe li gærggam suoddat ja tsábmet, vuoset ja subtsas åhpadiddje gåktu bilkkit suojnijt.
+Gå oahppe li suojnijt bilkkim, de tjadni dajt aktan guokta ja guokta, gatsosti dajt ja de vierttiji da gåjkkåt.
+Suojnijt aj dåhkkiji vierradit, de sjaddi jårbbis viera.
+Oahppe oadtju ietja gæhttjalit vierradit..
+Madin oahppe barggi, de åhpadiddje vádtsá iesjgeñga oahppe milta ja ságas majt sij dahki nav vaj oahppe hárjjáni moallánagájt adnet ja nammadit dåjmajt.
+Oahppe ságasti guhtik guojmijnisá madin barggi, ja hasoduvvi nubbe nubbáj biedjat gatjávisájt majt sij vásstedi bargadahttijn.
+Loahppabarggo skåvlån
+Gå oahppe galggi tjállet gåvåjda, máhttá dát dagáduvvat moatte láhkáj.
+Oahppe aktu barggi, guovtes ja guovtes jali juohkusijn.
+Oahppe válljiji gåktu sij sihti gárvedit ja åvddånbuktet ståffav.
+Sij adni gåvåjt majt sij jali åhpadiddje le válldám.
+Oahppe tjuorggi prosessav ja tevstajt gåvåjda tjálli.
+Dáv máhtti sij åvddånbuktet njálmálattjat klássa åvdån.
+Jus oahppe sihti dahkat digitála subttsasav, máhtti gåvå skánniduvvat ja vuorkkiduvvat åvddånbuktemprográmmaj.
+Ienep barggobuojkulvisá oahppijda:
+Oahppe máhtti tjállet jur ájnegis bágojt ja gárgadisájt gåvåjda jali guhkep tevstajt.
+Man ålov guhtik barggá ja man ruvva soajttá årrot moattelágásj.
+Muhtem oahppe máhtti dættov biedjat ietjas bargov njálmálattjat åvddånbuktet.
+Dánna le sierraláhkáj ájnas gullat jus oahppen le nágin ietjas lahkusin gejna sij máhtti ságastit tiemá birra, jali gejt sij máhtti ságájdahttet.
+Dát åhpadimgárvvidus máhttá tjanáduvvat hospiterimåhpadussaj.
+Hospiterimåhpadus le dat gávdda gånnå oahppijn gænna li guhkásåhpadime sámegielfágan, hospiteriji skåvlån gåsstå oadtju guhkásåhpadimev.
+Dábálsj le divna jali juohkusa oahppijs gudi tjuovvu guhkásåhpadimev, båhti avta bále hospiterimåhpadussaj.
+Hospiterimåhpadusá nalluj oassálassti oahppe barggoprosessan ja gåvviji.
+Loahppabarggo máhttá dagáduvvat maŋŋela gå oahppe ja åhpadiddje vas æjvvali nehtan.
+Giehpedittjat guládallamav åhpadiddje ja oahppe gasskan le ávkken dokumentajt juohket åhpadusvuodon.
+Árvustallam bargadahttijn
+Oahppe oadtju avtatrájes árvustallamav tjáledahttijn, ja árvustallamij le åhpadusmihttomiere vuodon.
+Ájnas le åhpadiddje låggŋi åvddån mij le vuogas tevstan, ja nanni dav.
+Dahkkir vuogas merka máhtti liehket jus oahppe tjuovvu tiemáv jali tæksta buoragit gåvvåj jali gåvåjda hiehpá.
+Máhttá liehket oahppe le tjiehppe tjálátjjit guhka gárgadisájt, le váttuk mujttet merkajt dagu tjuogga ja gatjálvismærkka ja tjállá stuorbokstávajn daj merkaj maŋŋela.
+Åhpadiddje diedet majt oahppe máhttá dahkat vaj buoret tevstav.
+Åhpadiddje alot oahppijt tjálátjit gå konkrehtalasj diedojt vaddá majt sij máhtti ja majna sij vierttiji åvddålijguovlluj barggat ja makkir vuogijn.
+Oahppe ietjasa ja guhtik guojmesa árvustalli
+Duodden árvustallamij bargadahttijn åhpadiddjes máhtti oahppe ietjasa ja guhtik guojmesa árvustallat
+SARA, JOHN ISAK 2008 (1989): Gámasuidnen.
+2. deaddileapmi.
+Kárášjohka: Davvi Girji.
+1. geardde almmuhuvvon: Kárášjohka: Davvi media, 1989.
+BERGSLAND, KNUT 1987: Gåebrehki soptsesh.
+(Røros-samiske tekster).
+Oslo: Universitetsforlaget.
+2. utgave.
+BULL, ELLA HOLM 2001: Dejpeladtje muvhth vätnoeh jih vuekieh.
+Jokkmokk: Samernas utbildningscentrum.
+FJÄLLGREN, LAILA - ANDERSSON, ELSA 1983: Mujtesh.
+Sameskolstyrelsen.
+Filmma: Suejnie-tjuahpesne
+Julevsámegiellaj:
+Gøran Andersen: Láttakjáhke ja biernnajáhke, Báhko 2005
+Muhtem gåvå suojnnima birra: http://www.ajtte.com/wp-content/uploads/2010/10/Ekosockarskoh%C3%B6-text-o-bild.pdf
+Filmma:
+Med gress i støvlene.
+Teknisk produsent: Videomaker i samarbeid med representanter for barnehagestyret i Nord-Trøndelag 1987.
+Video utgitt av Forbruker- og administrasjonsdepartementet.
+Skriftlig kompetanse
+Dásse: 8.-10. jahkedáse
+Tiebmá: moallánagá boatsojæládusán
+Ájgge: guhtta tijma skåvlån ja akta biejvve gárden
+Dánna åhpadiddje gávnná buojkulvisájt gåktu sån máhttá hiebadit åhpadusáv nav vaj oahppe jåksi 10. jahkedáse máhtudakmihtojt.
+Dán åhpadimgárvvidusán vuoseduvvá gåktu máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn, ma li lávke máhtudakmihtojt jåksåt.
+Åhpadimgárvvidusán le muhtem barggamvuoge, gåktu vuodotjehpudagá åvtåstuhteduvvi ja gåktu åhpadiddje hiebat åhpadusáv oahppijda ja sijájt bargadahttijn árvustallá.
+Dát åhpadimgárvvidus le buojkulvis gåktu oahppe máhtti barggat åhpatjit moallánagájt ma li boatsojæládusán.
+Sæmmi láhkáj le máhttelis hiebadit dáv gárvvidusáv ietjá tiemájda gå barggá árbbediedoj, duola dagu guollim ja ednambarggo.
+Ietjá guoskavasj máhtudakmihto 10. jahkedáse maŋŋela
+Máhtudakmihto båhti vuojnnuj åhpadusmihttomierijn, ma li lávke gåktu jåksåt máhtudakmihtojt.
+Gå tiebmá le boatsojæládus, de oahppe galggi máhttet
+Máhttet låhkåt: Oahppe låhki f��hkatevstajt boahttsuj ja boatsojæládusá birra girjijn ja internehtan, ja låhki ietjasa tevstajt.
+Máhttet njálmálattjat åvddåbuktet: Oahppe gulli ja adni moallánagájt ja nammadusájt skåvlån ja gárden.
+Ságasti ulmutjij æládusán.
+Åvddånbukti juohkusa bargov skåvlån sige guhtik guojmmásisá ja æjgádijda.
+Máhttet rieknit: Gå oahppe li gárden , galggi merusti sulli galla boahttsu åvtå bále gárddáj luojteduvvi, galli viedtji trøaj ja galla miese li danna åvtå bále.
+Jus la almulasj boatsojlåhkåm, hiehpá tjuovvot dav ja oahppat gåktu ja manen dát tjadáduvvá.
+Máhttet digitála vædtsagijt adnet: Oahppe tjálli dáhtámásjijnajn ja vuorkkiji digitála gåvåjt ja/jali filmajt bargon.
+Oajvveulmme dájna bargujn le oahppe oahppi ådå moallánagájt ma boatsojæládussaj gulluji, vaj sij stuoredi ietjasa báhkoboanndudagáv.
+Gå oahppe galggi oahppat ådå moallánagájt, vierttiji gulldalit, gæhttjat, dádjadit, javllat ja adnet moallánagáv moaddalágásj dilijn, sige njálmálattjat ja tjálálattjat.
+Dánna hiehpá adnet DHO-sjiemáv gå åhpadiddje galggá guoradallat majt oahppe boatsojæládusás diehti, makkir moallánagájt dåbddi ja majt sihti diehtet.
+Gå oahppe barggi moallánagáj tiemán, máhtti adnet nannimtjállagav
+Hiebalgis moallánagá máhtti liehket moallánagá dáj birra
+Åhpadiddje tjielggi
+Åhpadiddje viertti åvdutjis gávnnat diedojt bájke birra majt oahppe galggá guossidit.
+Åhpadiddje viertti bagádit gånnå diedojt gávnni, duola dagu girjjenamájt ja næhttaadressajt, ja gejt le mávsulasj guládallat, duola dagu muhtemijt boatsojæládusán.
+Oahppam galggá dáhpáduvvat sige skåvlån ja gárden.
+Oahppe barggi juohkusijn.
+Divna juohkusa máhtti barggat sæmmi bargujn, jali válljiji vaj oadtju juollodum guhtik tiemáv.
+Juogosbarggo vaddá oahppijda sosiála hárjjidusav, ja oadtju máhttelisvuodav moallánagájt adnet majt oahppi gå guládalli nubbe nuppijn.
+Juohkusa gávnni diedojt ietjasa tiemá birra lagámus sijdan.
+Manádi gárden, tjuovvu bargov, tjálli, tjuorggi ja gåvviji.
+Gatjádalli ælloniehkijs ja ietjá resurssaulmutjijs.
+Sij vierttiji gárvedam majt galggi gatjádit.
+Dánna máhtti adnet tjuokkajt DHO-sjiemás.
+Oahppe hárjjáni moallánagájt adnet gå ságasti ulmutjij æládusán.
+Oahppe låhki tiemá birra girjijn ja internehtan.
+Skåvlån tjállá juohkka juogos diedoj milta majt sij li gárden tjoahkkim, jali divna dagáduvvi tiebmáavijssan sæjnnáj.
+Juohkusa bukti åvddån ietjasa bargov.
+Jugos A - miessemærkkom
+Gåktu tjadáduvvá jali dagáduvvá mærkkom?
+Gárden galggi oahppe tjoahkkit diedojt gåktu miessemærkkom dáhpáduvvá, dat rájes gå boahttsuv viedtji gárddáj gitta luojtti dav gárdes vas.
+Sij máhtti gatjádit, gåvvit ja tjuorggat.
+Skåvlån galggi oahppe tjállet, tjuorggat ja vuosedit gåvå viehkken, gåktu mærkkom dáhpáduvvá dat rájes gå boahttsu viehtjaduvvá gárddáj desik boahttsu luojteduvvi gárdes vas.
+Sáme moallánagájt diedulattjat adni.
+Juogos Á - boatsojmerka
+Gárden galggi oahppe tjoahkkit boatsojmerkajt ma gulluji sijda ælloniehkijda ja sijá fámiljajda.
+Sij galggi tjuorggat sijáj merkajt ja tjállet makkir mærkká gullu gesi.
+Oahppe gatjádi ruovddegiejaj namájt, duola dagu sliebttje, sliebttjeoanádis, biehkke, tsiehkes, skivnnje, tjuollda jnv.
+Sij gåvviji merkajt.
+Skåvlån galggi oahppe tjállet, tjuorggat ja vuosedit gåvå viehkken boatsojmerkajt ma gulluji bájke ælloniehkijda ja sijáj fámiljajda.
+Tjielggiji juohkka merkav bágoj ja adni sáme nammadusájt diedulattjat.
+Juogos B - Guolggabájnno oajvven ja gårodin
+Gárden galggi oahppe gatjádit, tjuorggat ja gåvvit guolggabájnojt boahttsu oajven ja gårodin.
+Guolggabájnno gårådin máhttá liehket giebak, tjuorggat, bejuk/vielguk, sliegŋá jnv.
+Buojkulvisá boahttsu oajve guolggabájno;
+Tjáhppisnjunnje, gabbaoajvve, gárjek, tjuosek jnv.en
+Skåvlån galggi oahppe tjállet, tjuorggat, ja vuosedit gåvå viehkken guolggabájno boahttsu oajven ja gårådin.
+Sij galggi sáme nammadusájt diedulattjat adnet gå tjielggiji.
+Juogos D - Årega ja niŋŋelisboahttsu áldarij milta
+Gárden galggi oahppe gatjádit, tjuorggat ja gåvvit åregijt ja niŋŋelisboahttsujt duon dán álldarin.
+Galggi adnet sáme nammadusájt gatjálvisájn.
+Buojkulvisá hiebalgis bágo, miesse, tjermak, vuonjal, årek, vuobes, sarves, álldo, rådno, gåddudis, gásjek, nammaláhppe jnv.
+Skåvlån galggi oahppe tjállet, tjuorggat ja vuosedit gåvå viehkken nammadusájt årek ja niŋŋelisboahttsuj álldara milta.
+Sij galggi diedulattjat sáme nammadusájt adnet.
+Juogos E - Tjoarve, majt vuosedi
+Gárden galggi oahppe gatjádit, tjuorggat ja gåvvit tjårvijt ja boahttsujt tjårvij.
+Sij galggi sámegielnammadusájt gatjálvisájn adnet.
+Buojkulvisá hiebalgis bágo le nulppo, nalak jnv.
+Skåvlån galggi oahppe tjállet, tjielggit, tjuorggat ja vuosedit gåvå viehkken duojt dájt nammadusájt tjårvijn ja boahttsujn moattelágásj tjårvij.
+Sij galggi sáme nammadusájt diedulattjat adnet.
+Loahppabarggo
+Oahppe máhtti
+Åhpadiddje bagát oahppijt nav vaj sij válljiji dahkamusájt majna rijbadi, ja navti ådå máhtudagájt åvddånahtti.
+Dánna le sadje moattelágásj gássjelisvuodajda dahkamusájda, sige man ållo ja man ruvva mahttá hiebaduvvat.
+Galla moallánagá ja man gássjela li, hiebaduvvá juohkka aktaj.
+Muhtema sihti barggat ienemusát njálmálsj gielajn, madin iehtjáda máhtti åvddånbuktet sige njálmálattjat ja tjálálattjat.
+Muhtema oahppijs dárbahi sierra hásstálusájt ja máhtti oadtjot vásstádusáv ságájdahttet ienep resurssaulmutjijt ja subtsastit majt li gávnnam, ájnegis oahppáj, juohkusijda ja klássaj.
+Dát åhpadimgárvvidus ja tiebmá hiehpá buoragijt guhkásåhpadime hospiterimgávddaj.
+Hospiterim le dat gávdda gå oahppe gænna li guhkásåhpadibme sámegielfágan, hospiteriji skåvlån gåstå guhkásåhpadibme boahtá.
+Dábálasj le divna oahppe gudi tjuovvu guhkásåhpadimev båhti sæmmi bále hospiterimij.
+Hospiterimbåttå oassálassti oahppe dåjmajn gárden, ságasti ulmutjij æládusán ja gåvviji.
+Loappabarggo máhttá dagáduvvat maŋŋela gå åhpadiddje ja oahppe vas æjvvali nehtan.
+" Vuosádallam árvustallamsjiebmá
+" Tjálálasj prosjæktabargo iesjárvustallam
+Njálmálasj gáldo
+Tjálálasj gáldo
+SOLBAKK, AAGE 1997: Sámi historjá 2.
+Kárášjohka: Davvi Girji OS.
+EIRA, NILS ISAK 1984: Boazobargi giella.
+Guovdageaidnu: Sámi instituhtta.
+EIRA, NILS ISAK 1994: Bohccuid luhtte.
+Guovdageaidnu: DAT
+NIELSEN, KONRAD - NESHEIM, ASBJØRN 1979: Lappisk (Samisk) ordbok I-III.
+NIELSEN, KONRAD - NESHEIM, ASBJØRN 1979: Lappisk (samisk) ordbok IV Systematisk del.
+KÅVEN, BRITA - JERNSLETTEN, JOHAN - NORDAL, INGRID - EIRA, JOHN HENRIK - SOLBAKK, AAGE 1995: Sámi - dáru sátnegirji.
+Samisk-norsk ordbok.
+Kárášjohka: Davvi Girji o.s.
+DAVVI GIRJI OS.
+2008 (2000): Stor Norsk-samisk ordbok.
+Dáru - sámi sátnegirji.
+Opplag.
+[Kárásjohka:] Davvi Girji os.
+DANELL, ÖJE - GAARE, ELDAR - NIEMINEN, MAURI - WARENBERG, KRISTINA 1997: Boazoguohtoneatnamiid šattut.
+Oslo: Landbruksforlaget
+I denne boka finner du både sørsamiske, nordsamiske og lulesamiske reinbenevninger: UTSI, GUN MARGRETH 1994: Bovtsen guelmieh.
+[Hattfjelldal:] Sijti Jarnge.
+BERGSLAND, KNUT - MAGGA, LAJLA MATTSSON 2007 (1993): Åarjelsaemien-daaroen baakoegærja.
+Sydsamisk-norsk ordbok.
+[Indre Billefjord:] Iđut.
+2. opplag.
+MAGGA, LAJLA MATTSSON 2009: Norsk-sydsamisk ordbok.
+Daaroen-åarjelsaemien baakoegærja.
+YNGVE RYD: Ren och varg, Samer berättar , Natur&Kultur 2007
+ANTA PIRAK: Jåhtte sáme viessom, Blaasvær forlag1993 ja jiednagirjje 2010
+Næhttabiele
+Internehtan gávnnap diedojt duon dán bielen.
+Dánna aj gávna boatsojmerkajt:http://www.reindrift.no/index.gan?id=300&subid=0 www.bamma.no
+Dásse: Jo1- oahppogárvedime åhpadusprográmma ja Jo2 - viddnofágalasj åhpadusprográmma
+Tiebmá: sjáŋŋara
+Ájgge: nieljet tijmas guhtta tijmmaj
+Åhpadiddje åhtså muhtem buojkulvisájt gåktu sån máhttá hiebadit åhpadusáv nav vaj oahppe jåksi Jo1 - oahppogárvedime åhpadusprográmma ja Jo2 - viddnofágalasj åhpadusprográmma máhtudakmihtojt.
+Dánna vuoseduvvá gåktu máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn, ma li lávke máhtudakmihtojt jåvsåtjit.
+Åhpadimgárvvidus vuoset muhtem barggamvuogijt, gåktu vuodotjehpudagá åvtåstuhteduvvi ja gåktu åhpadiddje hiebat åhpadusáv oahppijda ja sijáv bargadahttijn árvustallá.
+Oahppe galggi aj ietjasa ja guhtik guojmesa bargov árvustallat.
+Mujte dát åhpadimgárvvidus ij ållåsit gåbtjå vuostasj máhtudakmihtov.
+Sjáŋŋar mij dánna le dættodum le kåserija.
+Máhtudakmihto Jo1 - oahppogárvedime åhpadusprográmma ja Jo2 - viddnofágalasj åhpadusprográmma maŋŋela.
+*Dát máhtudakmihtto ij guoska oahppijt viddnofágalasj åhpadusprográmman.
+Åhpadusmihttomiere le lávkke máhtudakmihtojt jåvsåtjit.
+Máhttet låhkåt: Oahppe adni ávkálasj låhkåmstrátegijajt.
+Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet: Oahppe oassálassti dágástallamijn, gulldali iehtjádij vuojnojt ja bukti åvddån iehtjasij vuojnojt.
+Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet: Oahppe bukti åvddån ájádusájt ja vuojnojt majt tjállema tjadá li gávnnam
+Máhttet digitála ræjdojt adnet: Oahppe lájttalisát adni duov dáv elektronalasj gáldov.
+Åhpadiddje le åvdåtjis válljim kåserijav mij hiehpá aktisasj barggon klássan.
+Oahppe oadtju dáv kåserijav juogedum elektronalattjat jali páhppára nanna.
+Oahppe låhki dav sjávot aktu allasisá jali tjavgga aktan klássan.
+Åhpadiddje máhttá låhkåt kåserijav tjavgga, jali oahppe máhtti jiednabáddimav gulldalit.
+Åhpadiddje tjielggi, ja oahppe ságasti mij dåbddomerkaj kåserijav.
+Dættoda sierraláhkáj delbastimev.
+Dåhkki tjállet dåbddomerkajt lisstaj táblon.
+Oahppe máhtti aj ietja dåbddomerkajt tjállet.
+Åhpadiddje jali oahppe válljiji tiemáv kåserijaj majt oahppe galggi tjállet.
+Oahppe sjávot låhki, duola degu Koseriija- ja dan fuolkehámit: Sátneduddjon ja sátnestoahkan, (I boka Sátneduojit s. 9-13)
+Åvddål gå oahppe låhkkåji, tjállá åhpadiddje táblluj muhtem bágojt/moallánagájt, tevstas majt oahppe galggi låhkåt.
+Gå oahppe li kåserijav låhkåm ja ájádallam majt li låhkåm, de dájt gatjálvisájt vásstedi:
+Oahppe ságasti aktan kåserija birra, vásstádusájt vuodon adni.
+Ságasti delbastime birra.
+Oahppe ånigis tjoahkkájgessusav kåserijas tjálli, ja ságasti aktan majt li tjuolldám.
+Oahppe ietja kåserijav tjálli.
+Muhtem oahppe máhtti aktisasj tiemáv válljit ja aktisasj kåserijav juohkusbarggon tjállet.
+Divna vuorkkiji kåserijajt aktisasj elektråvnålasj vuorkkáj gå li gærggam.
+Oahppe máhtti guhtik guojmesa kåserijajt låhkåt, jali máhtti tjavgga låhkåt guhtik guojmmásij.
+Åhpadiddje låhkå kåserijajt ja oahppijda oahppamåvdedim diedádusájt vaddá.
+Gut tjállá/ságas?
+ráddje
+Oahppe gudi e ietja buvte kåserijav låhkåt, máhtti farra låhkåmav gulldalit.
+Tjoahkkájgessusa sadjáj le máhttelis tjállet tjåvdabágojt.
+Kåserija majt oahppe tjálli, máhtti liehket iesjgudiláhkáj sige guhkudáhka ja masjvalisvuohta.
+Muhtema máhtti ietjasa kåserijajt tjavgga låhkåt iehtjádijda gudi jur gulldali.
+Muhtema máhtti låhkåt måtij oahppeguojmij kåserijajs ja dajt arvusmahttemin ietjasa tjállemin adnet.
+Gå oahppe juohkusijn barggi, máhtti sij huomáhahttet ja arvusmahttet nubbe nuppev.
+Muhtemijda le álkkebu álgget gå li iehtjádij aktan, ja tækstadahkam aktan máhttá viehkedit sijáv ávvuadallat tjállet.
+Oajvvádusá ma badjáni, máhtti liehket sige miellagiddis ja suohttasa.
+Gå moattes moaddalágásj fámoj ja vaddásij oassálassti, máhttá dat aktisasj barggo buorre sjaddat.
+Oahppe máhtti ålov nubbe nuppes oahppat.
+Dát åhpadimgárvvidus hiehpá buoragit guhkásåhpadibmen, dan diehti gå le máhttelis tjadádit dåjmajt vargga sæmmi láhkáj gå dábálasj åhpadimen.
+Underveisvurdering
+Dán åhpadimgárvvidusán máhttá åhpadiddje adnet sjáŋŋarlistav vuodon árvustallamin, ja dasi vuosedit gå oahppijt diededit.
+Sæmmi le åhpadusmihttimierijn majt oahppe galggi dåbddåt.
+Duodden åhpadiddje árvustallamij bargadahttijn máhtti oahppe ietjasa ja guhtik guojmesa árvustallat.
+Oahppe máhtti tjállemprosessan bargadahttijn njálmálattjat árvustalladuvvat ja gå gærggi kåserijajn tjálálasj diededimev.
+Le ájnas diededit dan láhkáj mij viehket oahppijt fágalattjat åvddånit.
+Sij vierttiji positijvalattjat diededuvvat majt sij bukti.
+Dættoda sierraláhkáj sjáŋŋarspesifihkka dåbddåmerkajt.
+Oahppe hæhttuji diededuvvat majna galggi barggat, ja gåktu dav galggi barggat.
+Dála le muhtem oajvvádusá tjuolmajda
+Nagát gus oahppe låhkkev giddit?
+Le giella njálmálasj?
+Hávskkudahttá gus kåserija?
+Adná gus oahppe dielbev?
+Loaggá gus sån låhkkev jali gulldalidjev tjuolo tjuottjodusáj?
+Mij la sivva dasi jus vásstádus avtan jali ienebun dájda gatjálvisájda sjaddá le?
+Majt dát tækstaj vájkkot?
+Mij la sivva dasi jus vásstádus avtan jali ienebun dájda gatjálvisájda sjaddá ij la?
+Majt oahppe máhtti divvot vaj kåserija bárrán?
+Vuollelin tjuovvu sjiebmá majt åhpadiddje máhhtá adnet.
+Hiehpá aj gå oahppe galggi ietjasa ja guhtik guojmesa árvustallat.
+Ietjá sjiemá ma hiehpi:
+" Árvustallmsjiebmá 1 Prosjæktabarggo - tjálálasj barggo
+Girje
+LUKKARI, RAUNI MAGGA 2009: Lex Sápmi.
+Oslo: Cappelen forlag
+SOLBAKK, JOHN TRYGVE 2006: Sátneduojit.
+Kárášjohka: NRK Sámi Radio/ ČálliidLágádus
+GUTTORM, TRYGVE 2009: Áššis áššái.
+Áššeprosa teakstačoakkáldat.
+JERNSLETTEN, PER 1998: Hála ja čále ná.
+Njálmmálaš ja čálalaš giellageavaheapmi Kárášjohka: Davvi Girji OS
+GASKI, HARALD 2006: Iešguđet ge čálushámit - esseija, koseriija, petit paper ja artihkal.
+Artikkel i tidsskriftet: Sámis - Sámi čálakultuvrralaš áigečála nr 3/2006.
+" http://www.samifaga.org/web/index.php?sladja=40&giella1=sam
+KURT TORE ANDERSEN: Sjáŋŋar låhkåmgirjje,
+HARALD GASKI; Sáme tjálle, Tjálliij Lágádus 2007
+Viehkkegirjje:
+JANSSON, BENTHE KOLBERG ET AL.
+2007: Tema VG1 Norsk språk og litteratur.
+Lærebok og tekstsamling.
+Oslo: Samlaget.
+Árbbedábálasj diehto
+Bagádallam le dagáduvvam divna oahppijda gænna le åhpadus sámegiella vuostasjgiellan, akta gånnå Vuonan sij årru.
+Dat vaddá konkrehtalasj bagádallamijt ja buojkulvisájt gåktu åhpadiddje máhttá oahppoplánajn barggat sámegielajn vuostasjgiellan - sáme 1.
+Åhpadiddje hiebat åhpadusáv bájkálasj dilijda.
+Bagádallam ij ållåsit gåbtjå máhtudakmihtojt, valla válldá vuodon muhtem máhtudakmihtojt ja vuoset muhtem åhpadimgárvvidusájt majt åhpadiddje máhttá ietjá máhtudakmihtojda hiebadit.
+Bagádallamin le buojkulvisá gåktu åhpadiddje máhttá oajvveoasij barggat Tjálálasj guládallam ja Árbbedábálasj diedo
+Oahppoplánan sámegiella vuostasjgiellan le máhtudakmihto vuodoskåvlå 2., 4., 7., ja 10. jahkedásij maŋŋela, joarkkaåhpadusá Jo1 ja Jo2 ja Jo3 - oahppogárvedime åhpadusprográmma maŋŋela ja Jo1 ja Jo2 viddnofágalasj åhpadusprográmma maŋŋela.
+Bagádallam tjuovvu dajt sæmmi dásijt gå oahppoplánan.
+Danen ælla åhpadimgárvvidusá juohkka jahkedássáj, valla juohkka åhpadimgárvvidus máhttá hiebaduvvat dan sierra jahkedássáj gå tiemá skåvlå bájkálasj oahppoplána milta galggi åhpaduvvat.
+Ájggeaddno mij la nammadum buojkulvisájn le jur oajvvádus.
+Åhpadiddje merustallá dáv ulmij ja dárboj milta.
+Man mælggadav åhpadiddje mierret juohkka åhpadimgárvvidusán, duola degu gåktu ietjá fága åvtåstuhtti.
+Buojkulvisá åhpadimgárvvidusán vuosedi duola degu gåktu máhtudakmihto máhtti åhpadusmihttomierijn vuojnnuj boahtet.
+Bagádallamin le dæddo biejadum hiebadum åhpadussaj, variasjåvnnå barggammvuogij, åvtåstuhttet vuodotjehpudagájt ja árvustallam bargadahttijn.
+Árvustallam ja bagádallam galggaba mielastuhttet, måvtåstuhttet oahppijt fágaj bargatjit ja gåktu barggat.
+Árvustallama tjadá bargadahttijn oadtju oahppe, åhpadiddje ja æjgáda/åvdåstiddje diedojt oahppe bargo, oahppama, båhtusij ja åvddånime birra.
+Åtsådallama vuosedi oahppe buoremusát oahppi gå
+Lågå ienebu dán birra dánna veiledningen til lokalt arbeid med læreplaner.
+Viddnodakfágalasj åhpadusprográmmajn le tijmmalåhko sámegielfágan binnebu gå Jo1 ja Jo2 oahppogárvvidime åhpadusprográmman.
+Dáv viertti åhpadiddje berustit gå åhpadimgárvidusáv dahká.
+Oajvveoasen Tjálálasj guládallam la låhkåm ja tjállem tjalmmusin.
+Låhkåm ja tjállem libá buohtalakkoj prosessa åhpadusán.
+Oahppe galggi låhkåt ja gulldalit iehtjádij tevstajt.
+Sij galggi åtsådallat, árvustallat ja dádjadit, ja galggi máhttet iehtjádij tjálálattjat guládallat.
+Oajvveoasse Árbbediedo le giellaåvddånime birra.
+Danna le árbbedábálasj moallánakaddno ja åvddånbuktemvuoge.
+Oahppe oahppi oassálasstema tjadá dålutja, dálásj ájge ja boahtteájge birra..
+Sáme subtsastallamdábe, sáme juojggama, lávllaga ja sálma, báhkotsoame ja dijda1 Sáme subtsastallamdábe, sáme juojggama, lávllaga ja sálma, báhkotsoame ja bierggim2.
+"Diidat/dijda - folketro (tradisjoner, skikker, leveregler) om hvordan håndtere ulike situasjoner og fenomener i dagliglivet" (Kilde: Læreplan i samisk som førstespråk - Samisk 1.) 2.
+"Birgejupmi/bierggim/bïerkenidh - det å klare seg, berge seg med, mestre" (Kilde: Læreplan i samisk som førstespråk - Samisk 1.)
+Dásse: Jo2 - viddnofágalasj åhpadusprográmma ja lasádus dábálasj oahppomáhtudahkaj viddnofágalasj åhpadusprográmma
+Tiebmá: låhkåmstrátegija - låhkåt åhpatjit
+Ájgge: guhtta åhpadimtijma
+Åhpadimgárvvidus vuoset buojkulvisáv gåktu barggat máhtudakmihtoj jåvsåtjit.
+Dánna vuoseduvvá gåktu máhtudakmihto båhti vuojnnuj åhpadusmihttomierijn, ma li lávke gåktu máhtudakmihtojt jåksåt.
+Åhpadimgárvvidus vuoset ájggeguovddelis barggamvuogijt, gåktu vuodotjehpudagá åvtåstuhteduvvi ja gåktu åhpadiddje hiebat åhpadusáv oahppijda ja árvustallá sijájt bargadahttijn.
+Åhpadimgárvvidus vuoset gåktu oahppe máhtti oadtjot buorre låhkåmstrátegijajt gå barggi gålmåjn tevstajn.
+Máhtudakmihto Jo2 - oahppogárvedime åhpadusprográmma ja lasádus dábálasj oahppomáhtudahkaj -viddnofágalasj åhpadusprográmma maŋŋela
+Åhpadusá mihttomierre le oahppe galggi máhttet
+Ietjá hiebalgis máhtudakmihto
+Oahppoplánan Sámegiella vuostasj giellan le sierra máhtudakmihto låhkåmstrátegijajda 7. jahkedáse maŋŋela: "Åhpadusá mihttomierre le oahppe galggá máhttet adnet duov dáv låhkåmstrategiijav gå låhkå duov dáv tevstav duon dán láhkáj" Oahppoplánan sámegiella vuostasj giellan LK06-S'an le vuodotjehpudahka máhttet låhkåt dættodam "Duon dán sjáŋŋara tækstalåhkåmijn moatten gássjelisvuodadásen åvddånahteduvvá tækstadádjadus ja ávkálasj låhkåmstrategija" Dan diehti åhpadimgárvvidussa le vuododam dan nali oahppe dåbddi ja duov dáv låhkåmstrátegijav li adnám.
+Ulmme dájna åhpadimgárvvidusájn le oahppe galggi gæhttjaladdat duojt dájt låhkåmstrátegijajt, gávnatjit makkár låhkåmstrátegija hiehpi sidjij duon dán dilen.
+Ulmme oahppijda le låhkåt vaj buoremusát oahppi.
+Oahppe galggi máhttet
+Åhpadiddje ságas oahppij åhpadusmihttomierij birra, ma li lávke jåvsåtjit máhtudakmihtojt.
+Máhttet låhkåt: tevstajt låhkåt
+Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet: ságastallat ja dágástallat tevstaj birra ja ságastallat låhkåmstrátegijaj birra
+Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet: iesjárvustallamav tjállet
+Máhttet digitála ræjdojt adnet: tevstajt internehtas viedtjat
+Oahppe subtsasti låhkåmstrátegijaj birra majt sij dåbddi, ja ságasti strátegijaj birra majt sij ienemusát adni.
+Tjielggiji låhkåmstrátegijajt.
+Dassta man birra oahppe subtsasti ja tsuojggiji dagá gåvåv táblluj.
+Dát máhttá åhpadiddjáj gåvådit majt oahppe bukti, ja oahppe guojedi dåjs nuppijs.
+Jus bihkus oahppe e nav moadda låhkåmstrátegijajt dåbdå, viertti åhpadiddje merustit jus vierttiji ienebujn oahpástuvvat, gæhttjaladdat dajt ja adnet dajt aktijvalattjat árvustalátjit gåktu da doajmmi juohkkahattjaj duon dán låhkåmin.
+Dassta maŋŋela oahppe dágástalli makkir låhkåmstrátegija sijá mielas li ávkálattja gå galggi låhkåt gålmmå tevsta majt åhpadiddje sidjij vuoset.
+Henriksen, Henrik A.: Væhas skuvlai birra Finmarkost.
+Nuorttanaste 30.11.1902
+Lund, Gustav F.: Vela væhaš skuvlai birra Finmarkost.
+Vogt, Nils Collet: Okta giella Finnmárkkus!
+Sámás: Issát Sámmol Heatta
+Åhpadimgárvvidusáv dåhkki tjuovvot juska klássa ietjá tevstajt vállji.
+Vuodon dágástallamij vierttiji oahppe dåbddåt manen galggi tevstajt låhkåt.
+Buojkulvisá
+Ságastallam ja diedojt åhtsåt
+Gatjálvisåvddåmerka
+Guovten tevstan le ortográfija ietjá gå guolmádin.
+Makkir vuorddemusájt dát låhkåmij vaddá?
+Gåktu oahppe dáv åtsådalli?
+Gåvåv oadtjotOahppe låhki namájt ja bajelttjálajt ja gåvåjt gæhttji.
+Subtsasti majt sij ájádalli tevsta/tevstaj tiebmá le.
+LåhkålitOahppe låhkåli tevstav/tevstajt ja gássjelis bágojt gávnni.
+Åhpadiddje ságas oahppij daj gássjelis bágoj birra ja oahppe tjielggiji bágojt.
+Sij máhtti báhkolistav tjállet báhkotjielggidimij.
+Dárkkelis låhkåmOahppe tevstav/tevstajt låhki gávnatjit makkir guotto båhti vuojnnuj tevstajn.
+Låhkåma maŋŋelaÅhpådiddje ságas oahppij majt gávnnin lågådahttijn tevstajt.
+Sij subtsasti makkir strátegijajtsij adnin ja árvustallat dajt.
+Sij tjielggiji mij dåjmaj, ja mij ittjij dåjma duon dán dilen.
+Ihkap muhtemij mielaj milta le vilá gássjel dádjadit man birra tevsta li, jali makkit guotto båhti vuojnnuj.
+De oahppeguojme máhtti tsuojggit ja bagádit gåktu galggi låhkåt vaj vásstádusájt gávnni.
+Oahppe árvustalli bagádallamijt ja gæhttjaladdi avtav jali ienebuv dajs.
+Sij diededi gåktu dát manáj.
+Guovtes ja guovtes jali juohkusijn oahppe tjoahkkájgessusav tevstajs dahki, ja tevstav tjálli oajvvevuojno birra tevstan.
+Oahppe máhtti oadtjot barggon tjielggit guládallamvuogijt ja guládallamstrátegijajt sáme sebrudagájn åvdebut ja dálla.
+Vuodon adnbi tevstajt.
+Åvddånbukti dáv njálmálattjat oahppeguojmijda, jali tjálálattjat åhpadiddjáj.
+Lågå Henriksena ja Lunde (gehtja Åvddål låhkåma jali Resursa vuolen) tevstajt tjavgga aktan muhtemijs oahppijs.
+Ganuga gå la dárbbo tjielggit bágojt ja jus tjállemvuohke dahká tevstav gássjel låhkåt.
+Divna sjávot låhki Nils Collet Vogta tevstav.
+Sijájn gænna le dárbbo máhtti astos barggat , ja sijájn gudi jåhtelit barggat, såbada makkir bargojn galggi joarkket gå gærggi barggat, nav vaj sij gudi vilá låhki e hiemssiduvá.
+Åhpadiddje ságas ájnegisoahppijn hásstálusáj birra gå tevstajt låhki, ja viehket sijájt gæhttjaladdat hiebalgis strátegijajt.
+Muhtema árvvaladdi sierra dåbddåmerkajt tevstajn ja gielalasj vájkkodimnævojt unnep juohkusijn.
+Muhtema árvvaladdi mij jáhkedahtte ulmme le læhkám tevstajt tjállet.
+Åhpadimgárvvidus buoragit guhkásåhpadibmen hiehpá.
+Oahppe ietjasa árvustalli bargo álgadimen.
+Majna sij ietjasij mielas buoragit bukti?
+Mij la gássjelis?
+Sij tjåvdabágojt jali låkkav dán birra tjálli.
+Dát vaddá åhpadiddjáj ávkálasj diedojt nav vaj máhttá barggoprosessan duorjodit oahppijt buoremusát gåk máhttelis le.
+Åhpadiddje mujttádahttá oahppijt åhpadusmihttomierijt.
+Sij galggi gæhttjaladdat ienep låhkåmstrátegijajt ja árvustallat ietjasa ávkev låhkåmis.
+Sij galggi tjielggit mij la ávkken ja mij ij la duon dán låhkåmstrátegijan ja ávkálsj låhkåmstrátegijajt válljit.
+Barggogávda gietjen gæhttji oahppe majt sij li dán bargo álgon tjállám, ja árvustalli gåktu dille dálla le.
+Le gus sij ådå strátegijajt gæhttjalam?
+Le gus sij gávnnam strátegijav mij sidjij buoragit hiehpi?
+Bukti sij juoga dálla majt sij etjin åvddåla buvte?
+Majt li barggam vaj smidáp sjaddat?
+Gåktu le dát doajmmam?
+Máhtudakmihtojt árvustallat
+Dála tjuovvu buojkulvis gåktu åhpadiddje oahppij máhtudagájt árvustallá.
+Åhpadiddje oahpásmahttá oahppijt daj máhtudagáj maj galggi kåksåt ja tjielggit mihttomierrejåksåma dåbddomerkajt.
+Dá dåbddåmerka sjaddi vuodon gå åhpadiddje galggá oahppijn ságastit suv máhtudagáj birra.
+Sjiemán mij tjuovvu, le máhtudahka tjielggidum gålmån dásen.
+Sjiebmá máhttá aneduvvat vuodon gå oahppe máhtudagá duodastahteduvvi, duola degu jahkebielárvustallamin .
+Dáse hiehpi gå åhpadiddje galggá vuosedit oahppijda makkir dásijn sij li jali majna galggi åvddålij guovlluj barggat, ja gå åhpadiddje sihtá vuosedit åvddånahttemav.
+Tjielggit ja árvustallat ietjas låhkåmstrátegijajt
+Vuollegis máhtudahka
+Ållu buorre jali buorre máhtudahka
+Huj buorre máhtudahka
+Dån subtsasta muhtem låhkåmstrátegijaj birra majt la adnám, ja gåktu da duv mielas li dunji doajmmam
+Dujna le moattelágásj låhkåmstrátegija ja máhtá dajt tjielggit
+Dån diedulattjat vállji duov dáv låhkåmstrátegijav duon dán låhkåmbargguj ja máhtá tjielggit manen
+Sij galggi tjielggit mij la ávkken ja mij ij la duon dán låhkåmstrátegijan ja ávkálsj låhkåmstrátegijajt válljit.
+Tevsta: http://skuvla.info.
+ELFRID BOINE - SIRI BROCH JOHANSEN - SVEIN LUND - SIV RASMUSSEN (DOAIM.)
+2010: Sámi skuvlahistorjá 4.
+3 tevsta:
+HENRIKSEN, HENRIK A.: Væhas skuvlai birra Finmarkost.
+LUND, GUSTAV F.: Vela væhaš skuvlai birra Finmarkost.
+VOGT, NILS COLLET: Okta giella Finnmárkkus!
+Oarjjelsámegiellaj
+JÅMA, ALBERT: Skuvlen jih båatsoeburrien gaskesne.
+http://skuvla.info/skolehist/albert-s.htm
+THOMASSON, JONAR: Åarjelh-saemien lohkehtæjja viehkine bøøti.
+http://skuvla.info/skolehist/jonar-s.htm
+KAPPFJELL, SOFIE - WESTERFJELL ,EBBA: Internate buerebe voenen skuvleste.
+http://skuvla.info/skolehist/ebbasofie-s.htm
+ANDERSEN, THORBJØRN: Rektovre luhkie tjijhtje jaepieh åarjelh-saemien skuvlesne.
+http://skuvla.info/skolehist/thorbj-s.htm
+Julevsámegiellaj
+ANTA PIRAK: Jåhtte sáme viessom, Blaasvær forlag 1993, gávnnu aj jiednagirjjen CD, ja aj åvdep tjállemvuogijn
+LIV INGER SOMBY: Gielas Gilli, Mielas Milli 6, mediagirjje.
+Davvi Girji 2006
+KAIA KALSTAD,Dan ájge ulmusj, http://skuvla.info/skolehist/kaia-s.htm, Artihkal girjes Sámij skåvllåhiståvrrå 2.
+Davvi Girji 2007.
+KARL M. PAULSEN, Åhpadibme julevsámegiellaj dárojduhttemájgen http://skuvla.info/skolehist/kalle-s.htm Artihkal girjes Sámij skåvllåhiståvrrå 2 .
+Dásse: Jo3 - oahppogárvedime åhpadusprográmma ja lasádusá dábálasj oahppomáhtudahkaj - viddnofágalasj åhpadusprográmma
+Tiebmá: jårggålit tevstajt dárogielas sámegiellaj
+Ájgge: gaktsa åhpadustijma
+Dát åhpadimgárvvidus le buojkulvis gåktu oahppe máhtti barggat vaj jåksi máhtudakmihtojt.
+Dánna vuoseduvvá gåktu máhtudakmihto båhti vuojnnuj åhpadusmihtojn, ma li lávke jåvsåtjit máhtudakmihtojt.
+Åhpadimgárvvidus le buojkulvis gåktu oahppe máhtti åmastit ja hárjjidit máhtudagáv jårggålit ja hiebadit iehtjádijs tjáledum tevstajt dárogielas sámegiellaj.
+Máhtudakmihto Jo3 - oahppogárvedime åhpadusprográmma ja lasádusá dábálasj oahppomáhtudahkaj - viddnofágalasj åhpadusprográmma maŋŋela
+Máhtudakmihto båhti vuojnnuj åhpadusmihttomierijn, ma li lávke jåvsåtjit máhtudakmihtojt.
+Máhttet låhkåt: Oahppe adni moattelágásj låhkåmstrátegijajt gå fáhkatevstajt ja tjáppagirjálasjtevstajt låhki vaj buorre dádjadusáv sisano birra oadtju.
+Låhki báhkolistajt páhppárin ja nehtan.
+Oahppe låhki tevstajt majt li jårggålam, sige ietjasij ja nuppij.
+Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet: Oahppe ságasti tevstaj birra majt sij li jårggålam, ja árvvaladdi duov dáv tjoavddusav.
+Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet: Oahppe jårggåli dárogieltevstajt sámegiellaj ja sámegiel jårggålimev tjálli.
+Åhpadiddje oahpásmahttá tiemáv ja giehttu gåktu tevstajt jårggålit ja hiebadit.
+Oahppe ságasti dán birra ja subtsasti ietjasij åtsådallamijt ja vuojnojt
+Galba skåvlån máhtti liehket jårggåluvvam dárogielas sámegiellaj.
+Jus nav de oahppe guoradalli galbajt ja ságasti makkir bágo li aneduvvam.
+Guorrasi gus oahppe jårggålibmáj?
+Le gus sijájn ietjá oajvvádusá?
+Oahppe tjielggiji ietjasij oajvvádusájt.
+Jus ælla galba jårggåluvvam sámegiellaj, máhtti oahppe dágástallat manen nav le.
+Oahppe buohtastahtti dárogieltevstajt ja sámegieltevstajt ja sagasti giela birra duola degu avijsabajelttjálajn, almodusájn, reklámajn, gåhttjomijn, láhkatevstajn ja plakáhtajn.
+Åhpadiddje åhtså ånigis, álkkes dárogieltevstav.
+Tiebmá máhttá liehket åvtåtjis oahppijda oahpes.
+Oahppe låhki tevstav snivva, ja barggi muhtem minuhta ietja jårggålit dav sámegiellaj.
+Maŋŋela oahppe dav aktan jårggåli.
+Tjállit divna táblluj.
+Oahppe máhtti tjállet sæmmi ietjasij girjijda.
+Dibde oahppijt bargadahttijn dágástallat iesjgudilágásj oajvvádusájt ja tjoavddusijt.
+Oahppe ságasti manen jårggålibme dárogielas sámegiellaj máhttá liehket hásstálus.
+Åhpadiddje ságas oahppij man ájnas la dåbddåt sisanov tevstan majt galggi jårggålit.
+Sij vierttiji aj diehtet makkir ájggomus tevstajn le.
+Ulmme le jårggålimen galggá sæmmi sisadno gå álggotevstan.
+Åhpadiddje ja/jali oahppe åhtsi muhtem dárogiel tevstajt ma hiehpi jårggålit.
+Oahppe máhtti válljit oasev tevstajs ma máhtti liehket sige fáhkatevsta ja tjáppagirjálasj tevsta.
+Oahppe dahki báhkolistav majt adni jårggålahttijn.
+Dát dahká álkkebu mujttet bágojt, ja oahppe vissásit adni sæmmi bágov juohkka bále gå jårggåli vattedum bágov.
+Oahppe jårggåli kåserijav dárogielas sámegiellaj.
+Ane duola degu magasijnav Bårjås.
+Divna bágo li julevsámegiellaj ja dárogiellaj.
+Maŋŋela máhtti divna buohtastahttet ietjasij jårggålimev girjjetevstajn.
+Oahppe ságasti aktan ærádisáj birra, árvustalli dajt ja tjielggiji ietjasij vuojnojt.
+Åhpadiddje åhtså muhtem dárogiel divtajt ma li sámegiellaj jårggåluvvam ja hiebaduvvam.
+Oahppe låhki divtajt ja buohtastahtti dárogiel ja sámegiel sisanov.
+Sij ságasti aktan bágoj ja hiebadimij birra ma li válljidum.
+Das maŋŋela jårggåli oahppe ietja dárogiel divtav sámegiellaj.
+Oahppe låhki ietjasij divtajt guhtik guojmmásij ja ságasti hiebadimij birra ma li dagádum.
+Oahppe máhtti ietja tjállet divtav dárogiellaj ja sámegiellaj jårggålit ja hiebadit dav.
+Guovtes ja guovtes máhtti jårggålit guhtik guojmesa divtajt ja ságastit aktan guovtes ja guovtes båhtusa birra maŋŋela.
+Bargo låhpadimen máhtti oahppe guoradallat makkir hásstálusá le læhkám, ja majt sij li oahppam.
+Tevsta ma galggi jårggåluvvat, máhtti liehket moattelágásj gássjelisvuodaj vaj divna oahppe oadtju barggat tevstaj majna le vejulasjvuohta rijbadit, ja sæmmi bále juojddá man vuossti rahtjat.
+Oahppe máhtti juohkusijn barggat báhkosuorgudimij.
+De oahppe máhtti viehkedit nubbe nuppev ja oahppat guhtik guojmesta.
+Muhtem oahppe máhtti oadtjot sierra hásstálusájt.
+Sierralágásj åvddånbuktemvuoge ja báhkotsoame máhtti liehket gássjel jårggålit, duola degu báhkotsoabme "Buorep jådon gå årron" Njuolgga jårggåluvvam "Bedre vandrende enn stilleværende".
+Dárogiellaj javladuvvá "Borte bra men hjemme best".
+Ájnas le oahppe tijmajn bessi nav ålov gåk máhttelis njálmálattjat hárjjidallat .
+Divna ma li buojkudum gárvvidusán, máhtti njálmálattjat dagáduvvat.
+Tjálálasj bargov máhtti oahppe sijdan barggat, ja åvddånbuktet bargov njálmálattjat åhpadiddjáj.
+Jus ienep gå akta oahppe oassálasstá guhkásåhpadimen, máhtti sij gulldalit nubbe nuppev ja dágástallat nubbe nuppijn duodden åhpadiddjijn.
+Báhkosuorgudime ja moallánagá le guovdásj dán bargon.
+Åhpadiddje árvustallá oahppijt njálmálattjat jali tjálálattjat gå åhpadusmihttomierij barggi.
+Åhpadiddje váksjut ja ságas oahppij gå låhki tevstav oahpástuvátjit sisanojn åvddåla gå álggi jårggålit.
+Adni gus sij ávkálasj låhkåmstrátegijajt?
+Dádjadi sij gus man birra tæksta le?
+Åhpadiddje bagádallá.
+Åhpadiddje vaddá diedojt oahppijda tjårggitjit sij dádjadi dahkamusá ulmev ja gåktu sij vierttiji barggat.
+Åhpadiddje hæhttu gæhttjalit gávnadit jus oahppe dárkkelit ájádalli bágos báhkuj ja jårggåli dajt njuolgga nav, jali jus máhtti ållesvuodav ájádallat ja hiebadit jårggålimev vaj sisadno buoragit boahtá åvddån.
+Åhpadiddje árvustallá jus oahppe bukti báhkosuorgudimijt buoragit ja jus bukti bágojt sámegiellaj dahkat.
+Oahppe oadtju diedojt majt sij bukti, majt sij vierttiji ienebu hárjjidallat ja gåktu dát máhttá/viertti dagáduvvat.
+Giella dán jårggålum tevstan máhttá aj árvustalladuvvat.
+Dåhkki gæhttjat tjállemvuogev, gåktu gárgadisájt ásaduvvam li, gárgadisáj guhkudáhka ja gåktu giella jåhto.
+Árvustallamsjiebmá mij máhttá aneduvvat tjálálasj barggo
+Mujte åhpadiddje aj galggá árvustallat man mudduj oahppe li máhtudakmihtojt jåksåm.
+Oahppe hæhttuji diedolattja makkir máhtudakmihtojn sij barggi.
+Makkir mudduj bukti oahppe jårggålit ja hiebadit iehtjádij tevstajt dárogielas sámegiellaj?
+Mij merkaj iesjgudilágásj doajmmamdásev?
+LUKKARI, RAUNI MAGGA 2009: LEX Sápmi.
+Oslo: Cappelen forlag.
+Ávvir
+BÅRJÅS, magasijnna Árranis Divtasvuonan, muhtem artihkkala sige dárogiellaj ja sámegiellaj.
+NORD-SALTEN AVIS, juohkka nummarin ja aj nehtan http://www.nord-salten.no/, artihkal sige sámegiellaj ja dárogiellaj.
+HARALD GRUNDSTRØM; Báhkogirjje pdf fijllan nehtan, http://www.sametinget.se/14885
+Artihkkala julevsámegiellaj , jårggålam dárogielas.http://skuvla.info/skolehist/pite-s.htm ja http://skuvla.info/skolehist/pite-s.htm#sundsfjord
+ANDERS KINTEL: Syntaks og ordavledninger lulesamisk, Samisk Utdanningsråd 1991
+Tiebmá: sáme subtsastallamvuohke ja ietjá álggoálmmuk subtsastallamvuoge
+Ájgge: gávtset tijmas lågev tijmmaj
+Dát åhpadimgárvvidus le buojkulvis gåktu oahppe máhtti barggat jåvsåtjit máhtudakmihtojt ma li nammadum vuollelin.
+Dánna vuoseduvvá gåktu máhtudakmihto båhti vuojnnuj åhpadusmihttomierijn, ma li lávke gåktu jåksåt máhtudakmihtojt.
+Åhpadimgárvvidus vuoset muhtem barggamvuogijt, gåktu vuodotjehpudagá åvtåstuhteduvvi ja gåktu åhpadiddje hiebat åhpadusáv oahppijda ja árvustallá sijájt bargadahttijn.
+Le aj buojkulvisá gåktu oahppe ietjasa ja guhtik guojmesa árvustalli.
+Åhpadimgárvvidus vuoset gåktu oahppe máhtti buohtastahttet guovte álggoálmmugij
+Máhtudakmihto Jo2 - oahppogárvedime åhpadusprográmma ja lasádusá dábálasj oahppomáhtudahkaj - viddnofágalasj åhpadusprográmma maŋŋela
+Máhttet låhkåt: Oahppe låhki duov dáv dålusj subtsasav, giehtov, dijdav ja ietjá tevstajt ma tiebmáj gulluji.
+Sij låhki guokta subtsasa majt galggi buohtastahttet.
+Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet: Oahppe subttsasav njálmálattjat åvddånbukti.
+Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet: Oahppe tjálli subtssasav, tjálli sierra dåbddåmerkajt gå buohtastahtti subtssasijt duot dát kultuvras.
+Máhttet digitála ræjdojt adnet: Oahppe tjálli subttsasav dáhtámasjijnan ja divvu ietjasa tevstajt maŋŋela gå åhpadiddje ja/jali oahppeguojmme le tjálálattjet ja/jali njálmálattjat diededam.
+Sij máhtti sjiemáv dahkat gånnå buohtastahtti subttsasijt iesjgeŋga kultuvras.
+Åhpadiddje oahpásmahttá tiemáv subtsastit árbbedábálasj sáme dålusj subtssasav, jali dibdá oahppijt jiednabáttev gulldalit dakkir subtssasasijn.
+Oahppe ságasti aktan majt sij diehti sierra dåbddåmerkaj birra sáme subtastallamvuogen.
+Åhpadidddje tjielggi sáme árbbedáben ij álu le álkke sieradit nammadusájt ja snivva tjielggit mij la dålusj subtsas ja mij la subtsas/giehtto.
+Maŋŋela subtsas åhpadiddje álggoálmmugij girjálasjvuoda birra histåvrålasj perspektijvan.
+Oahppe gæhttji avtav jali moadda filma.
+Máhttelis la DVDajt luojggat Sámedikke oahpponævvoguovdátjin Guovdagæjnon.
+Oahppe ságasti filmaj sisanoj birra.
+Filmmabuojkulvisá:
+Oahppe ságasti aktan makkir dåbddomerka li dålusj subtssasijn, ja tjálli aktisasj listav dåbddåmerkaj.
+Dåbddåmerka vuodon, tjálli oahppe ietja subtssasijt.
+Hárjjidalli subtsastit subtssasijt, ja oahppeguojmmáj, juohkusij jali ålles klássaj subtsasti.
+Oahppe gulldali guhtik guojmesa subtssasijt ja diededi makkir dåbddomerkajt ielvvin ja majt sáme subtsastallamvuoges dåbddin.
+Oahppe låhki avtav sáme ja avtav inuihta dålusj subtssasav ja buohtastahtti dajt.
+Dålusj subtsas oajvvádusá
+Oahppe dahki sjiemáv majt sij adni gå buohtastahtti sáme dålusj subtssasijt ietjá álggoálmmukij subttsasij.
+Sjiemán la gålmmå gárggása.
+Gåro gárggásij tjálli mij la sierralágásj sáme subtssasijn.
+Oalges gárggásij tjálli sij mij la sierralágásj árbbedáben majna sij buohtastahtti.
+Gasskogárggásij tjálli oahppe mij la sæmmilágásj dajn guovte kultuvrajn.
+Máhttá bájnojn mierkkit gåro ja oalges gárggásin dajt tjuokkajt ma li sierralágátja dajn guovte kultuvran.
+Sæmmiláhkáj máhtti oahppe buohtastahttet sáme dålusj subttsasav subttsasijn ietjá árbbedábes.
+Subtssasijt majt oahppe låhki, máhtti guhkebu ja oanebu, ja iesjgeñgalágásj gásjelisvuodaj.
+Muhtema li oahppijda oahpes ja iehtjáda vas ådå.
+Gå oahppe ietja galggi subtsastit, buohtastahttet ja tjállet subttsasijt le álkkebu vuodon válldet oahpes subttsasijt gå amás subttsasijt..
+Muhtem oahppe subtsasti binnáv sáme subtsastallamvuoge birra, medin iehtjáda snivva tjielggiji ájnnasamos dåbddåmerkajt.
+Muhtem oahppe diktiji subtssasijt ma sisanojn ja ásadimijn li vargga sæmmi gå álggoversjåvnnå subttsasin majt sij åvtåtjis dåbddi, jali ahtjak li låhkåm.
+Iehtjáda vas luovviji ietjasa ájnegissubttsasijs, sjáŋŋara sisbielen tjálli ja sæmmi boahta aj sáme árbbedábij milta.
+Oahppe ietja válljiji gallásij ja gesi sihti subtssasav subtsastit.
+Muhtema jálot subtsasti jur åhpadiddjáj jali oahppeguojmmáj.
+Iehtjáda soapptsu gå le ienep gulldalidje.
+Muhtem oahppe låhki ienep subttsasijt ja subtssasijt moattet álggoálmmugijs ja buohtastahtti dajt ietjá subttsasij.
+Duodden njálmálattjat subtsastit máhtti muhtema drámátiserit subtssasav.
+Dát åhpadimgárvvidus hiehpá buoragit guhkásåhpadibmen danen gå oahppe galggi subtsastit, ságastit ja buohtastahttet subttsasijt.
+Åhpadiddje sjaddá gulldalidje ja ságastallam- ja/jali dágástallamguojmme.
+Åhpadiddje oadtju buorre vejulasjvuodav åhpadit ja dibddet oahppev hárjjidallat árbbedábálasj bágojt ja moallánagájt.
+Åhpadiddje oahppijt bargadahttijn njálmálattjat ja/jali tjálálattjat árvustallá.
+Mávsulasj le diededit oahppijda dan láhkáj sij diehti majna galggi barggat vaj ietjasa máhtudagájt åvdedi.
+Sij aj dárbahi bagádallamijt gåktu sij máhtti dav dahkat.
+Gå oahppe subttsasijt tjálli, de vuostasj tjállusij oadtju diededimijt.
+Sij oadtju diehtet mij la buorre, ja bagádallamijt gåktu joarkket bargov subttsasijn.
+Vuoduj válldit listav dåbddåmerkaj.
+Majt la oahppe maŋen válldám ja mij vájllu?
+Åhpadiddje máhttá adnet Árvustallamsjiebmá: Prosjæktabarggo- njálmálasj åvddånbuktem ja Árvustallamsjiebmá: Guhkestjálos árvustallamin.
+Dá aj dåhkkiji gå oahppe galggi ietjasa jali guhtik guojmesa árvustallat.
+Iesjárvustallam jali guhtik guojmesa árvustallam Dála le buojkulvis majt oahppe máhtti adnet gå galggi ietjasa árvustallat, ja/jali gå galggi diededimijt nubbe nubbáj vaddet.
+Sij árvustalli majt sij bukti ja majt máhtti/vierttiji dahkat jåvsåtjit alep máhtudagájt.
+sáme subtsastallamdábe birra subtsastit
+tjielggit guovdásj moallánagájt ma sáme subtsastallamdáhpáj gulluji
+FRIIS, JENS ANDREAS 1999: Áfruvvá.
+I: Else Søndergaard (red) et al.
+: Mearragátti muitalusat.
+Indre Billefjord: Iđut.
+Eventyret "Áfruvvá" er første gang publisert i: Friis, J.A.
+1871: Eventyr og Folkesagn.
+Christiania: Cammermeyer
+Oslo: Universitetsforlaget, 2. utgave.
+BIRKELAND, KIRSTI 2002: Staaloeh vienhtieh aske lea dålle.
+[Oslo:] J.W.
+Cappelens Forlag as
+BULL, ELLA HOLM - BERGSLAND, KNUT 1993: Lohkede saemien.
+Kárášjohka: Davvi Girji o.s., 2. utgave.
+(bok og kassetter)
+QVIGSTAD, JUST KNUD 1996: Aarporten jih ��arjel-smaaregen soptsesh.
+[Kautokeino:] Samisk utdanningsråd.
+Dájt dåhkki luojkkat Sámedikke oahpponævoguovdátjin, Kautokeino.
+Lohkanboddu 1 ja 2, Sara Margrethe Oskal muitala muitalusaid (VHS163 og 164)
+Gánda ja Golleloddi (DVD 97)
+Njieljie åålmeg-heamturh.
+Saemiedigkie 2002 (liten bok og cd)
+Heamturh eatnamistie, gaedtijste.
+Heamturt eatnam subttsasa duoppet dáppet.
+Máidnasat duoppil dáppil DVD.
+Oslo: Norsk filminstitutt
+"Máret áhkku muitala".
+Produsent: NRK Sámi Radio 1991 28 min.
+(Sametingets læremiddelsentral DVD 130)
+"Máret áhkku muitala muitalusa".
+Produsent: NRK Sámi Radio 1991.
+Qvigstad, Just: Subttsasa Nordlándas.
+Forlaget Báhko 2008, 46 s.
+Storjord, Thorbjørn: Lulesamiske eventyr, Bodø lærerhøgskole 1991, 42 s.
+Julevsámebåddå; http://sverigesradio.se/sida/gruppsida.aspx?programid=3967&grupp=13550
+TOVE SOLUM; Verden er så stor så stor, Solun forlag 2003
+KLAUS SLAVENSKY; Sangens kraft, Det danske senter for menneskerettigheter 1994
+Gut subttsasin oassálasstá:
+Gånnå li sij?
+Goassa dáhpáduvvá?
+Mij dáhpáduvvá?
+Manen dáhpáduvvá?
+Gåktu subtsas hæjttá?
+Sisadno
+Jiednadibme
+Luovvit ietjas manusis
+Sáhkat gæhttjijda
+Ålles åvddånbuktem
+Bagádallama:
+Barggo:
+Oahppe namma:
+Moalgedime:
+Maŋen:
+Tiebmá:
+Namma: Biejvve:
+Temá álgon máhtti oahppe DHO-sjiemáv adnet.
+Dási sij tjálli ietjasa åvddåmáhtojt suorge birra mierkkidum D ajn.
+D le majt oahppe diehti.
+Gárggásin H tjálli oahppe man birra sij ienebu hálijdi diehtet.
+Gárggásin O tjálli oahppe gávda gietjen majt sij li oahppam.
+Ságájdalle:
+Ságájdahttemobjækta:
+Mierredum biejvve ja ájgge:
+Æjvvalimsadje:
+Gatjálvis:
+(Ane gatjádallambágojt - gut, mij, gånnå, gåktu, nav vaj besa bágojs le ja ij la vásstádussajn.)
+Vásstádus:
+Jus åhpadiddje vuorkki guoros dokumentav mállan, máhttá adnet dav gå maŋŋela muodulágásj hárjjidallamijt dahká.
+Guoros málav dahkat majt maŋŋela dåhkki dievddet aneduvvá vuorkkimvejulasjvuohta Lagre som -> filtype: Regneark-mal.
+Rabá ådå guoros barggogirjev riekknimárkkaprográmmanDievde dárbulasj diedojt sellajda.
+Dájn ruvvtojn ij viertti liehket rabddalinja danen gå sella hæhttuji buoragit vuojnnut låhkåt.
+Oahppe máhtti moattelágásj prográmmaj dahkat buorre digitála åvddånbuktemijt álkkes nævoj.
+Barggo hiehpá divnajn jahkedásijn.
+Man ållo ja makkir dásse máhttá dássáj ja ájnegisoahppáj hiebaduvvat.
+Åhpadiddje viertti iesj buktet adnet dajt ienemus anedum funksjåvnåjt åvddål gå oahppij barggagoahtá.
+Jus oahppe li abmasa barggamvuogijn, vierttiji sij vuostak aktan dahkat ånigis gåvvåsubttsasav.
+Åhpadiddje vuoset, tjielggi ja bagát.
+Maŋŋela máhtti oahppe ietja gæhttjalit.
+Gåvvåsubttsasa máhtti maŋenagi sjaddat guhkaga, masjvala ja fágalasj sisanov adnet.
+NB!
+Mujte oahppij ságastit rievtesvuoda gåvåjda ja gálldoadno birra.
+Tjálálasj guládallamin le ållo majt oahppe galggi oahppat.
+Duola degu galggi sij nuppát jahkedáse rájes máhttet giellajienajt ja tjállet unnes ja stuorra bokstávaj.
+Maŋenagi galggi oahppat tjállemvuogev, sige duolla tjállet ja mærkkomav.
+Galggi máhttet tjálálattjat åvddånbuktet nav vaj iehtjáda dádjadi majt sij tevstan åvddånbukti.
+Oahppe vierttiji diedulattja liehket bágo tjáleduvvi ietjáláhkáj majt javladuvvi.
+Sámegiela riektatjállemnjuolgadusá le hábbmidam dan láhkáj vaj nav moattes gåk máhttelis le galggi máhttet tjálálattjat sámegiellaj guládallat.
+Jus divna lidjin tjállet ietjasij vuogij milta, de li galla gássjel sjaddat ja nav guhkke iehtjádij tevstajt låhkåt.
+Juohkka tæksta vierttij lågåduvvat fonologalattjat, mij le hirmmat guhkke låhkåt gå ortográfalatjjat låhkåt.
+Dat vas vájkkut låsebu sjaddá sámegielav låhkåt gå duola degu dárogielav, ja dat ij la galla ájádusáj milta.
+Vuollelin gávnnu lissta tjuokkaj mij le oahppija ávkálasj tjuovvot, gå tjálli.
+Lissta máhttá ávkálasj viehkken oahppijda 2. gitta 10. jahkedásijn.
+Åhpadiddje máhttá válljit muhtem tjuokkajt vaj lissta álggotjálláj doajmmá.
+Maŋenagi máhtti ienep tjuokka duoddiduvvat.
+Dáv åhpadiddje hiebat ájnegisoahppe tjállemmáhtudagáj milta.
+Klássan máhtti åhpadiddje ja oahppe mierredum ájgen dárkkelit ájádallat muhtem tjuokkajt listas ja daj barggat desik oahppe dåjmalattjat adni dajt ietjasij tjállemin.
+Vuorasap oahppe aj dárbahij gærddomijt ja mujttádusájt.
+Oahppe máhtti hárjjidallat dav majt sij e riekta máhte, aktu jali juohkusijn.
+Vuostasj bále oahppe listajn barggi , viertti åhpadiddje dárkkeit tjielggit goassa ja gåktu dat galggá aneduvvat.
+Maŋŋela gæhttjali oahppe ietja listajn barggat.
+Sij adni dav gå tevstajt páhppárij jali pcaj tjálli.
+Dan láhkáj oahppe dárkkelit tjuokkajt listan ájádalli gå tjálli duon dán ulme milta, duola degu ietjá fágajn.
+Oahppe aj adni dav gå ietjasa tevstajt gehtjadi ja divudi.
+De gæhttji listan tjuokkes tjuokkaj desik guoradallam li bargov divnaj tjuokkaj milta.
+Nuorap oahppijn le oanep lissta gå vuorasappojn.
+Moatteda listav, stuoreda dav ja gatsosta dav sæjnnáj klássalanján nav vaj le álkke oahppida dav vuojnnet.
+Juohkkahasj viertti ietjasa listav adnet majt juogu lijmmiduvvi tjállemgirjjáj , bævddáj ja/jali gatsoduvvi táblluj jali galmmaskáhppaj.
+Lissta hiebaduvvá sige klássa ja ájnegisoahppe dárboj milta.
+Tjuokka listan máhtti målssot sajev nav vaj daj maj oahppe dan gávdan ienemusát barggi li bajemusán.
+Nuppen gávdan dættoduvvá juoga ietján.
+Åhpadiddje ságas oahppijn dábálasj njuolgadusáj birra ma li listan båhti vuojnnuj.
+Maŋŋela lijmmiji oahppe listav tjállemgirjjáj jali bævddáj.
+Mujttemlissta viertti aj vuojnnusin klássalanján, vaj álkke le gehtjastit dasi gå dárbbo le.
+Ulmme bargojn le oahppe galggi tjállet dádjadahtte tevstajt ma tjállemsåhpamusájt tjuovvu.
+Njuolgadusá galggi vædtsagin liehket majt oahppe luondulattjat adni gå tjálli.
+Dá máhtudakmihto javlli juoga oahppij tjállemmáhtudagáj birra:
+Tjálálasj guládallam
+Máhtudakmihto 2.jahkedáse maŋŋela
+Máhtedakmihto 4. jahkedáse maŋŋela
+Máhtudakmihto Jo1 - oahppogárvedime åhpadusprográmma maŋŋela/ Máhtudakmihto Jo2 - viddnofágalasj åhpadusprográmma maŋŋela
+Máhtudakmihto 4. jahkedáse maŋŋela
+Dát artihkal guoradallá muhtem bielijt álggoåhpadusán ma gulluji bokstávvaåhpadussaj ja låhkåm-ja tjállemåvddånahttemij.
+Ulmme álggoåhpadusájn le oahppe galggi nav smidás låhkke sjaddat vaj sij máhtti duolla låhkåt moattelágásj tevstajt, sisanov dádjadit ja ávkken adnet dav diedov majt lågådahttijn oadtju.
+Oahppe galggi aj oahppat dádjadáhtte tevstajt tjállet ja guládallat tevstaj tjadá .
+Duodden galggi sij oahppat dábálasj tjállemnjuolgadusájt.
+Buohtalakkoj boktávvaåhpadussaj barggi oahppe ietjá giellaåvddånahttemdåjmaj.
+Le ájnas åhpadiddje dárkkelit gåhtso gåktu álggolåhkken låhkåm åvddån.
+Oahppijn le dárbbo buorre ja moattelágásj duorjojda ja hárjjidallamijda.
+Sij galggi sige njálmálattjat ja tjálálattjat máhttet vuojnnet ja gullat aktisasjvuodav giellajienaj ja tjállemmerkaj gaskan.
+Maŋenagi galggi sij aj máhttet moadda giellajiena ja tjállemmerka aktan tjadnat báhkon ja moallánahkkon.
+Åhpadiddje viertti dåbddåt jiednavuogádagáv juohkka avta oahppe giellasuorgen ja diehtet gåktu dát giellasuorgge sierat sáme tjállemgielas.
+Le ájnas oahppe li diedulattja tjállemgiella le konvensjåvnnå ja tjállemgiella ij álu tjuovo giellasuorgev.
+Sierraláhkáj le ájnas åhpadiddje tjielggi sieradusájt giellasuorgij ja tjállemgiela gaskan ja vuoset gåktu dát tjoavdeduvvá tjállemgielan.
+Le ájnas oahppe hárjjáni bokstávajt riekta tjállet.
+Sjierta máhtti liehket gássjel jårggålit.
+Åhpadidddje diedulattjat ja systemalattjat åhpat ja hárjjidalátjit le assto.
+Le buorre jus oahppe máhtti vuojnnet gåktu bokstáva galggi tjáleduvvat medin tjálli, juogu bokstávvagoaden jali plakáhtan gånnå bokstávaj alludahka, hábme ja tjállemguovllo tjielgga vuojnnuj boahtá.
+Oahppe vierttiji låhkåt juojddáv juohkka biejve.
+Álgon le nuoges sij låhki avtav jali guokta bokstáva.
+Maŋenagi laseduvvi bokstáva nav vaj sjaddi stávvala, bágo, gárgadisá ja tevsta.
+Låhkåm hiebaduvvá ájnegis oahppe máhtudáhkaj.
+Oahppe vierttiji juojddá juohkka biejve tjállet.
+Jus oahppijn le binná åtsådallama tjállet, tjálli sij vuostak ietjas namáv jali ihkap álggobokstávav familjasebrulattjaj namájn ja maŋŋela ålles namáv.
+Dagá vidjurijt gånnå le luondulasj tjállet.
+Oahppe tjálli duola degu namájt tjuorggasijda, diededimijt ja mujttolistajt, ja ietjas åtsådallamij birra tjálli.
+Oahppe tjálli gåvådallamtjállagijt, bokstávajt, bagojt ja gárgadisájt ja gitta ålles tevstajda.
+Oahppe vierttiji vejulasjvuodav oadtjot njálmálattjat juohkka biejve åvddånbuktet.
+Sij subtsasti, gatjálvisájt vásstedi, tjielggiji ja åvddånbukti vuojnojt.
+Sij oahppeguojmij ja åhpadiddjijn ságasti.
+Vaj oahppe galggi åvdånahttet sige gielalattjat ja njálmálattjat åvddånbuktet le ájnas dættov biedjat sij galggi ålles gárgadisájt hábmedit.
+Jus oahppe jur vásstedi ájnegisbágoj, máhttá åhpadiddje nuppádis javllat ålles gárggadisájn ja alodit oahppijt sæmmi láhkáj barggat
+Dála tjuovvu muhtem momenta ma li ájnnasa oahppij låhkåm-ja tjállemåvddånahttemin.
+Juohkka oahppe árvustalladuvvá sierra ja álu nav vaj le máhttelis duoddeviehkev árrat ássat jus oahppe rahtjá.
+Juohkka bokstávva sierra árvustalladuvvá.
+Dála tjuovvu buojkulvissjiebmá åhpadiddje máhttá adnet árvustallamin gå oahppe barggi vattedum bokstávajn ja jienajn, duola degu a.
+Oahppe máhtti adnet sæmmilágásj sjiemáv gå sij ietjasa árvustalli.
+Valla sjiemán viertti de binnep tjuokka.
+Giella álkkebun dagáduvvá, ja sjiebmá dagáduvvá guovte hábmáj, akta stuorbokstávaj ja nubbe unnesbokstávaj.
+Ane tjuorggasijt duodden tækstaj.
+Biellje máhttá gåvåstit oahppe galggá gulldalit, tjalmme vuoset oahppe galggá gæhttjat ja blyánnta subtsas oahppe galggá tjállet.
+jienadit jienav
+dåbddåt jienav gå åhpadiddje jienat moadda jiena maŋŋálakkoj
+gullat jus bágon le dat jiedna
+gullat jus jiedna le álgon, gassko jali bágo gietjen
+låhkåt galli jiedna gullu bágon
+åhtsåt bágojt ma jienajn álggi
+låhkåt galli bokstávva gávnnu bágon ja gárgadisán
+giedajn tjállet bokstávav riekta tjállemguovlluj, sige stuor- ja unnesbokstávajt
+tjállet bágov mij bokstávajn álggá
+tjállet bágov gånnå bokstávva le gassko jali gietjen
+tjállet bokstávav ja bágov bokstávajn dáhtámásjijnajn
+dåbddåt bokstávav moattelágásj terdaj, hámij ja stuorrudagáj
+Baal, Lisa - Wirkola, Kirsten 2007: Ávkin ja hávskin - Rávvagat mo álglohkanoahpahusain bargat.
+[Kárášjohka:] Sámediggi 2007
+Eira, Inga Ravna 1994: Lohkanoahppu Hállama Vuođul.
+[Guovdageaidnu]: Sámi oahpahusráđđi.
+2. preanttus.
+Eira, Karen Inga - Gaup, Inger Ellen 2009: Ánin Dánin.
+Oahpaheaddji neavagirji.
+Kárášjohka: Davvi Girji os.
+Wirkola, Kirsten - Baal, Lisa 2003: Hoahkat ja stoahkat.
+Rávvagat mo sámegielain bargat 1. luohkás.
+[Kárášjohka:] Sámediggi 2003.
+Nehtan gávnnuji ållo resursa.
+Dánna li jur muhtema maŋen váldedum.
+Åhpadiddje máhttá gávnnat ienep resursajt gå manná dájda bielijda, jali gå åhtsåmmotåvråjt adná.
+Gávnnu aj digitáliseridim girje nehtan.
+Dajt gávnná åhtsåmmotåvrå jali girjjevuorká åhtsåmdievno baktu.
+Nasjåvnnålasj girjjevuorkán le muhtem digitáliseridum nævo duola degu girje, avijsa, ájggetjállaga jnv.
+Da máhtti nåvku lågåduvvat Vuonan.
+Gehtja: " www.nb.no/
+Sámedikken le aj sámegiel oahpponævvoportálla gånnå gávna ávkálasj ásjijt.
+" www.ovttas.no
+Dásse: 1.jahkedásse
+Tebmá: stávvala
+Ájgge: åvtåt tijmas guovte tijmmaj
+Dát åhpadimgárvvidus le buojkulvis gåktu barggat máhtudakmihtoj 1. ja 2. jahkedásen.
+Máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn, ma li lávkke gåktu máhtudakmihtojt jåksåt.
+Åhpadimgárvvidus vuoset muhtem barggamvuogijt, gåktu vuodotjehpudagá åvtåstuhteduvvi ja gåktu åhpadiddje hiebat åhpadusáv oahppijda ja sijájt bargadahttijn árvustallá.
+Dási aj gullu gåktu oahppe ietjasa ja guhtik guojmesa árvustalli.
+Dát buojkulvis le stávvalij barggat.
+Oahppe galggi gávnnat galla stávvala li duon dán bágon.
+Vállji bágojt duot dát báhkoklássas, ij jur substantijvajt.
+Sierraláhkáj ájnas la verbaj barggat.
+Dát la barggo mij nuoramus oahppij aktelasj viertti dagáduvvat.
+Máhtudakmihtto vuojnnuj boahtá åhpadusmihttomierijn, mij le lávkke máhtudakmihto jåksåt.
+Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet le dánna gulldalit bágojt ja javllat dajt.
+Máhttet riekknit sámegielfágan le dánna máhttet stávvelijt låhkåt.
+Åhpadiddje dahká juo åvddåla páhperbæhkátjijt bágoj majt oahppe galggi biesskedit stávvalijda.
+Dán dåjman galggi oahppe dádjadit ja dåbddåt bágojn li moadda stávvala.
+Åhpadiddje vuoset vuostak gåktu juohket bágojt stávvalijda gå bágov tjavgga javllá ja avtabuohta spædtju stávvalijt bágon.
+Das maŋŋela máhtti oahppe oajvvádusájt buktet bágojda majt sij spædtju stávvelin.
+Gehtja val sjaddá duot dát báhkotjærdda degu subtsanstijva, verba ja adjektijva.
+Vuostak máhtti oahppe álgget duola degu namáj, das maŋŋela majt sij barggi, jnv.
+Sieradussan máhtti oahppe duola degu gahppat galla stávvala li bágojn.
+Gå oahppe bukti låhkåt galla stávvala li bágon, hárjjidalli sij gulldalit juohkka avtav stávvalav.
+Maŋŋela gæhttjali oahppe gulldalit vuostasj ja maŋemus jienav stávvalin.
+Danna sij bieljijt adni, ja sij máhtti "gulldalit njálme sinna" jus le dárbbo.
+Åhpadiddje javllá bágov tjavgga ja javlla de vuostasj stávvalav bágon.
+Divna gulldali makkir jienajn stávval álggá.
+Maŋŋela gulldali divna mij la maŋemus jiedna stávvalin.
+Ávkken le álgget bágoj gånnå le stávval mij hæjddá jienajn majt dåhkki vihpadit (kontinuant), duola degu Mán- (no).
+Gå oahppe dáv bukti de máhtti barggat nuppijn stávvalijn.
+Buorre le tjielggit oahppe galggi jur dárkkelit ájádallat nuppev stávvalav, ja tjielggit mij dát stávval le.
+Maŋŋela gulldali sij makkir jiena li stávvala sinna.
+Maŋenagi gå oahppe oahpásmuvvi dájna teknihkajn, le aj álkkebu sidjij gulldalit makkir dássemålssusibme le duon dán bágon ja soajttá buohtastahttet minimála párajn.
+Minimála pára le duola degu mánno-máno, guolle-guole.
+Maŋenagi joarkki oahppe bágoj ietjá dássemålssudimij barggat.
+Dát barggo boahtá ávkken duollatjállemij.
+Dát barggo sjaddá viehkken tjállemvuohkáj.
+Tjále bágojt páhperbæhkátjijda, akta báhko guhtik páhperbæhkátjij.
+Galggi bágo guovtijn ja gålmåjn stávvalij.
+Bieja páhperbæhkátjijt bievde nali nav vaj bágo e vuojnnu.
+Oahppe válldá guokta bæhkátja.
+Ávkke le sån galggá gávnnat bielitjijt.
+Bielitja li guokta bágo sæmmi stávvellågojn.
+Jus ij bielitjijt gávna de biejaduvvi bæhkátja ruoptot bievde nali.
+Dat oahppe gut maŋŋutjissaj le gávnnam ienemus bielitjijt le vuojttám.
+Moatte oahppáj máhttá hásstálus liehket spædtjot ja låhkåt stávvalijt sæmmi bále.
+Danen vierttiji sij álgon dárkkelit ájádallat avtav ássjev ájgen.
+Máhttelis le aj rytmajn bajedit avtav ja avtav tjuvdev maŋenagi gå báhko javladuvvá.
+Oahppe gudi bukti tjállet, máhtti tjállet bágov stávvalij.
+Jus oahppe adni såjodum bágojt, viertti sij aj tjállet/javllat vuodohámev.
+Buojkulvis: bas-sat ba-sáv bå-råj-ma
+Mihttomierejåksåm/máhttodásse galggá tjanáduvvat máhtudakmihtojda- juogu avta jali juohkusijs máhtudakmihtojs.
+Oahppijda galggá dåbdos ja bigos mij dættoduvvá gå suv máhtudagá árvustalladuvvi.
+Oahppe oadtju njálmálasj ja/jali tjálálasj árvustallamav bargadahttijn.
+Válde vuodon åhpadusmihttomierijt.
+Ájnas le vaddet diedojt ma åhpadusáv åvdedi nav vaj oahppe fágalattjat åvddåni.
+Oahppe vierttiji diehtet majt bukti, ja majna vierttiji ienebuv barggat ja gåktu sij galggi barggat.
+Iesjárvustallam
+Duodden árvustallam bargadattijn åhpadiddjes máhtti oahppe árvustallat ietjasa ja nubbe nuppev.
+Buojkulvisá iesjárvustallamsjiemá:
+Namma:
+Biejvve:
+Oarjjelsámegiellaj:
+BULL, ELLA HOLM 1996: Jielije saemien.
+Voestes gærja.
+[Kautokeino:] Samisk Utdanningsråd.
+BULL, ELLA HOLM 1998: Åarjel-saemien 1.
+Karasjok: Davvi Girji OS.
+AAGÅRD, ANITA - LARSEN, TONE MARIE 2002: Baalka.
+Karasjok: Davvi Girji os.
+BRANDSFJELL, HELEN BLIND - FJELLHEIM, MONA - NOODT, TRINE 2010: Gïeline goetsebe 1.
+Åarjelsaemien voestes jïh mubpiengïeline.
+Lohkemegærja.
+Oslo: Solum forlag
+Nuorttasámegiellaj:
+WIRKOLA, KIRSTEN - BAAL, LISA 2000: Hoahkat ja stoahkat.
+[Guovdageaidnu]: Sámediggi
+Boađe mu mielde: http://www.davvi.no/eGirji/580/580intro.php
+Eira, Karen Inga Gaup, Inger Ellen , Ánin Dánin Muv bokstávvagirjje ja Ánin Dánin Muv barggogirjje, Davvi Girji 2010
+Tjoavde 1-4 , web bielle nehtan http://e-skuvla.no/?dokument=2009-12-10.11:20:05.txt
+Gaup, Guttorm, Nergård, Sparrok, Gietjav tjáppa 1, Davvi Girji 2009
+Dásse: 2.jahkedásse
+Tiebmá: berraha
+Ájgge: gålmåt tijmas vidá tijmmaj
+Dát åhpadimgárvvidus le buojkulvis gåktu barggat máhtudakmihtoj 1. ja 2. jahkedásijn.
+Barggo le berajnammadusáj birra.
+Máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn, ma li lávke gåktu jåksåt máhtudakmihtojt.
+Dánna le aj buojkulvisá gåktu oahppe ietjasa ja nubbe nuppev árvustalli.
+Máhtudamihto 2. jahkedáse maŋŋela
+Ietjá guoskavasj máhtudakmihto 4. jahkdáse maŋŋela
+Máhtudakmihto båhti vuojnnuj åhpadusmihttomierijn, ma li lávke gåktu jåksåt máhtudakmihtov.
+Máhttet låhkåt le dánna låhkåt berajnammadusájt.
+Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet le dánna máhttet dádjadit ja javllat berajnammadusájt.
+Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet le dánna máhttet tjállet berajnammadusájt.
+Máhttet digitála ræjdojt adnet le dánna tjállet berajnammadusájt dáhtámásjijnan ja adnet digitála ræjdojt gå daj barggá
+Åhpadiddje álggá guoradallat makkir berajnammadusájt oahppe máhtti, ja jus divna dåbddi ja máhtti adnet riekta berajnammadusájt.
+Ájnas le åhpadiddje åvdåtjis ájádallam le makkir berajnammadusá máhtti aneduvvat oahppij hárráj.
+Muhttijn viertti tiebmá giehtadaláduvvat dábálasj láhkáj muhtem oahppij hárráj.
+Tjadádit guovdálasj moallánagájt degu ieddne, áhttje, oabbá, áhkko, áddjá, siessá, muohtá, goasske, ænoj, tjiehtje ja iehke ja sáhkadit oahppij daj birra.
+Ietjam birra subtsastit
+Dibde oahppijt njálmálattjat ietjasa birra, ietjasa fámilja ja lagámus berrahij birra subtsastit.
+Ájnas le oadtjot divnajt oahppijt oassálastátjit ságastallamin.
+Maŋŋela máhtti sij oahppat tjállet berajnammadusájt.
+Nannitjit báhkogåvåjt de oahppe máhtti tjuorggat gåvåjt jali lijmmit gåvåjt ma bágojt gåvviji.
+Dahkat berajmuorav (Viettjadum sáme 2)
+Dála le gåvvå muoras nieljetjiegagin gånnå le sadje tjuorggamij jali gåvvuj oahppes ja suv namma bajemusán.
+Vuolep dásen le sadje tjuorggamijda jali gåvåjda æjgádijs/åvdåstiddjes ja sijáj namájda.
+Vuolemus dásen le sadje áhkoj ja ádjáj gåvåjda ja namájda.
+Ietjá máhttelisvuohta le biesskedit gåvåjt avijsajs ja magasijnajs ja dahkat gåvådallamfámiljav.
+GÅVVÅTEVSTA JÅRGGÅLAM:
+Mun = jeg, eadni= mor áhčči = far Áhkku = bestemor Áddjá = bestefar
+Divna oahppe galggi vuodon barggat sæmmi dahkamusáj, valla sieradibme le makkir válljima oahppe ja åhpadiddje dahki.
+Muhtema barggi duola degu moallánagáj lagámus fámiljan, madi iehtjáda barggi måttijn moallánagáj ja berajnammadusáj dábálattjat.
+Oahppamdåjma vierttiji hiebaduvvat oahppij tjehpudahkaj.
+Buojkulvissan máhtti muhtem oahppe jur adnet nammadusájt njálmálattjat, madi iehtjáda adni dajt njálmálattjat ja tjálálattjat.
+" Lågå danna ienebut
+Oahppe máhtti njálmálattjat ja/jali tjálálattjat árvustalladuvvat bargadahttijn.
+Ájnas le diededit dan láhkáj oahppe diehti majt bukti, majna vierttiji ienebut barggat ja gåktu buoremusát dav barggi.
+Duodden árvustallamij bargadahttijn åhpadiddjes máhtti oahppe árvustallat ietjasa ja guhtik guojmesa.
+Dála le buojkulvis majt oahppe máhtti adnet gå árvustalli ietjasa, ja gå galggi diededit guhtik guojmmásisá.
+Namma:Biejvve:Dásse:
+Dievde berajnammadusájt ma hiepi åvddål gå oahppe sjiemáv adnegåhti.
+Sámedikke plakáhta: BerajnammadusáOarjjelsámegiellaj:BULL, ELLA HOLM 1980: Åarjelsaemien 2.
+Side 40-101, + arbeidsbok.
+Spill til Åarjelsaemien 2.BULL, ELLA HOLM 1998: Laavlomh maanide.
+Duola degu lávlla: Manne aahkan aahkoveKappfjell, Tom: Laahkoeh, Th.
+Nuorttasámegiellaj:HERMANSEN, JAN OLE: Fuolkelávlla"Bearašspeallu." Spill fra Ája språksenter, Kåfjord kommune.
+http://www.kafjord.kommune.no/beara-speallu.329557-21590.html
+Julevsámegiellaj:a
+INGER MARIE OSKAL: Berajgåhppå julevsámegiellaj.
+Sámedikke plakáhta: Berajnammadusá
+ANDERS NYSTØ, SIGMUND JOHNSEN, Sámásta 2, Berrajlåjko Divtasvuonan (L. Vitsák) Báhko
+INGA LAILA HÆTTA: Mån Måj Mij, temagirjje, Iđut 2003
+SIV INGUNN KINTEL, ADELE RAHKA NYSTØ, Lávllaga, Báhko 2005
+Dásse: 3.-4. jahkedásse
+Tiebmá: subtsas
+Ájgge: gålmmåt tijmas vidá tijmmaj
+Dát åhpadimgárvvidus le buojkulvis gåktu barggat 3. ja 4. jahkedásijn.
+Máhtudakmihto máhtti vuojnnuj boahtet åhpadusmihttomierijn, degu lávkke gåktu máhtudakmihtojt jåksåt.
+Åhpadimgárvvidus vuoset duojt dájt barggamvuogijt, gåktu vuodotjehpudagá åvtåstuhteduvvi ja gåktu åhpadiddje hiebat åhpadusáv oahppijda ja sijájt bargadahttijn árvustallá.
+Dánna le buojkulvis gåktu ietjas ja guhtik guojmesa árvustallat.
+Dát åhpadusgárvvidus le gåktu subttsasijt tjállet ja ij ållåsit gåbtjå vuostasj máhtudakmihtov.
+Máhtudakmihto 4.jahkedáse maŋŋela
+Máhtudakmihto båhti vuojnnusij åhpadusmihttomierijn, ma li lávke gåktu jåksåt máhtudakmihtojt.
+Máhttet låhkåt: Oahppe ietjasa subttsasav duolla låhki, avtatrajes, riekta jienadi ja luondulasj intonasjåvnåjn.
+Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet: Oahppe tjálli subttsasav ja dættodi majt åhpadusmihttomiere bukti åvddån.
+Máhttet digitála ræjdojt adnet: Oahppe hárjjáni tjállemprográmmajt adnet gå subttsasijt tjálli.
+Moatte oahppijda le ienep mielludahtte digitálalattjat tjállet gå giedaj tjállet.
+Álkke le oahppijda divvot ja buoredit tevstav gå pc'ajn tjálli.
+Åhpadiddje tjállá subttsasav mij doajmmá modællan/åvddågåvven gåktu subtsas le dagádum, ja låhkå dav oahppijda.
+Subtsas mij la tjáledum oahppes máhttá aj aneduvvat jus la dågålasj rávkkamij milta majt åhpadusmihttomiere åvddånbukti.
+Oahpásmahtttet bargov gåktu subttsasav tjállet dan láhkáj vaj máhttá måvtåstuhttet oahppijt ávojn tjállet.
+Muhtem oahppe måvtåstuvvi gå diehti nágin galggá låhkåt jali gulldalit sijá subttsasav.
+Sij de oadtju dåbddåt bargon le ájggomus, ja nav de sjaddá ienebut ávkálasj.
+Vállji tiemájt ma árvvedahtte li miellagiddisa, jali dibde sijáv ietjasa tiemáv válljit.
+Oahppe máhtti tjåhkkåhit aktan degu gievllen ja njálmálasj subttsasav aktan dahkat.
+Guhtik vuorov máhtti sij dahkat guhtik gárgadisáv.
+Tjállet subttsasav
+Vuostak oahppe aktan ájáduskártav dahki.
+Sij oadtju ájádallamájgev ja bukti maŋŋela oajvvádusájt.
+Åhpadiddje ájádusájt táblluj tjállá, ja oahppe válljiji man birra sihti tjállet, oajvvádusáj milta.
+Oahppe dahki ájáduskártav ietja ja adni dav gå ásadi sisanov ietjasa subttsasijda.
+Ájnas elementa máhtti liehket ulmutja, bájke, ájge ja dáhpádusá.
+Maŋŋela álggi oahppe subttsasijt giedajn jali pc'ajn tjállet.
+Ietjá lahkanime
+Ájnas le oadtjot divna oahppijt oassálasstátjit ságastit subttsasa birra nav vaj sij plánav dahki ja åvddånbukti dav åvddål gå tjálláji.
+Gå oahppe tjálli ájáduskártav, máhttá åhpadiddje viehkedit sijáv gávnnat bágojt ja hábbmedit gárgadisájt.
+Tállajt biedjat / nummererit bágojt ájáduskártan máhttá liehket viehkken gå galggá mujttet gudik årnikin ájádusá galggi subttsasin.
+Tjállet gárgadisájt gåvåjda gåvvårájdon máhttá viehkken strukturerit subttsasav.
+Oahppe galla máhtti sárggot subttsasav vuostak ja da esski tjállet.
+Muhtem oahppijt le dárbbo viehkedit gárgadisájt hábbmedit jali oadtjot gárgadisájt dagádum gå li subttsasijn barggamin.
+Muhtem oahppe bukti ja siján le aj miella tjállet guhka subttsasijt ja máhtti barggat dajna sæmmi subttsasijn mælggadav, madin ietjá oahppe álggi ådå ja ietjá bargojda.
+Muhtem oahppe gis máhtti moadda subttsasa tjállet.
+Jus oahppe le tjállam sierralágásj oanegis subttsasav, máhttá åhpadiddje kopierit dav, biesskedit dav luondulasj oasijda ja lijmmit dajt ådå árkkaj nav vaj sjaddi rabás gasska.
+De oahppe máhttá duoddit ienep gárgadisájt vaj oadtju ienep dárkkelap subttsasav.
+Dát diehttelis ruvva dagáduvvá jus oahppe tjállá pc'ajn.
+Oahppe galggi aktelasj tjállemprosessa tjadá bagádusájt oadtjot, ja åhpadusmihttomiere galggi bagádusán vuodon.
+Åhpadiddje alot oahppijt tjálátjit gå vaddá konkrehtalasj oajvvádusájt jali gå dibddá oahppev buktet oajvvádusájt ságastallama baktu.
+Ájnas le tsuojggit mij la buorre subttsasin, duola degu subttsasin le namma, álggo ja loahppa, ahte oahppe tjuovvu tiemáv jali le buorre aktijvuohta /ruoppsis lájgge subttsasin.
+Oahppe joarkki dajna mij la buorre.
+Åhpadiddje diedet aj majt oahppe máhttá dahkat mij subttsasav buoret, duola degu oatjot ienep oasijt oajvveoasen, mujttet låhpadimev jali gæhttjat tjadá subttsasav ja biedjat merkajt ja stuorra álggobokstávajt tjuokkaj maŋŋela.
+Oahppe ietjasa ja guhktik guojmesa árvustalli
+Duodden árvustallamij bargadahttijn åhpadiddjes máhtti oahppe ietjasa ja guhtik guojmesa árvustallat.
+Dála le buojkulvissjiebmá majt oahppe máhtti adnet gå ietjasa árvustalli.
+Dát sjiebmá máhttá aj aneduvvat gå oahppe galggi vaddet diedojt guhtik guojmmásij.Dån biejaduvvá mån saddjáj.
+SUSEGG, BRIT ARNA 2003: Verket-leseren-livet.
+En ny litteraturdidaktikk.
+Oslo: Cappelen akademisk forlag.
+KAIA KALSTAD: Giella fábmo, låhkåmgirjje ja barggogirjje, Báhko 2006
+Småsagor - julevsáme CD, Sveriges Utbildingsradio AB 2009
+Tjoavde 1-4, web bielle, http://e-skuvla.no/?dokument=2009-12-10.11:20:05.txt
+KAREN INGA EIRA, INGER ELLEN GAUP, Ánin dánin Muv låhkåmgirjje Davvi Girjji 2009
+INGA KARLSEN: Jåvvåviellja, gålmmå girje.
+Davvi Girji OS
+BÅRJÅS 2007, magasijnna Árranis, Divtasvuonan
+HARALD GRUNDSTRØM; Dålusj giehto, Blaasværs forlag 1993
+INGA LAILA HÆTTA: Mån Måj Mij, Iđut
+Dásse: 3. jali 4. jahkedásse
+Tiebmá: oahppat bájkásasj sáme bájkkenamájt
+Ájgge: vihtta åhpadustijma
+Dát åhpadimgárvvidus le buojkulvis gåktu barggat 4. jahkedásijn.
+Liege dárkkel åhpadimgárvvidus ij álu gåbtjå ålles máhtudakmihtov.
+Máhtudakmihto máhtti boahtet vuojnnuj åhpadusmihttomierijn, ma li lávke gåktu jåksåt máhtudakmihtojt.
+Åhpadimgárvvidus vuoset muhtem barggamvuogijt, gåktu vuodotjehpudagá åvtåstuhteduvvi ja gåktu åhpadiddje hiebat åhpadusáv oahppijda ja árvustallá sijáv bargadahttijn.
+Dánna le aj oajvvádusá gåktu ietjas árvustallat ja guhtik guojmesa árvustallat.
+Buojkulvis vuoset gåktu oahppe máhtti barggat vaj oahppi sáme bájkkenamájt láhkabirrusin jali Sámen.
+Dán bargon máhtti ja viertti åhpadiddje fágajgasskasattjat barggat gå sámegiel ja sebrudakåhpadimev aktan tjadná.
+Máhttelis le aj luonndofágav tiebmáj tjadnat.
+Åhpadimgárvvidus máhttá hiebaduvvat 3. jahkedássáj jus bájkálasj oahppopládnaj hiehpá.
+Åhpadiddje máhttá sige oanedit ja guhkedit dav oajvvádum barggamájgev.
+Jus oahppe fágajgasskasattjat dájna tiemájn barggi, le dárbbo ienep ájgge jus jur sámegielajn barggi.
+Giella anon
+Ietjá guoskavasj máhtudak mihto
+Jus åhpadiddje mierret avtastahttet sebrudakfágav åhpadimgárvvidussaj le dá máhtudakmihto ájggeguovdelis
+Máhtudakmihto 4. jahkedáse maŋŋela sebrudakfágan - Sáme oahppopládna
+Geografija
+Ulmme åhpadusájn le oahppe galggá máhttet
+Histåvrrå
+Máhtudakmihttomiere båhti vuojnnusij åhpadusmihttomierijt, ma li lávke jåvsåtjit máhtudakmihtojt.
+Máhttet låhkåt sihtá dánna javllat oahppe galggi låhkåt bájkkenamájt kártajn, tevstajn ja låhkusijn.
+Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet sihtá dán åhpadimgárvvidusán javllat oahppe oassálassti ságastallamijn bájkkenamáj ja duobddák- ja tjátjádaknammadusáj birra.
+Sij gatjádalli dåjs iehtjádijs diedojt oadtjotjit ja åvddånbukti majt li bájkkenamáj birra gávnnam.
+Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet sihtá dánna javllat oahppe tjálli fáktátevstajt gånnå li bájkkenamá.
+Máhttet rieknit sihtá javllat oahppe adni kárttakoordinatajt gå sij åhtsi bájkkenamájt kártajn.
+Jus dárbbo le de máhtti sij aj oadtjot diehtet ma li UTM-posisjåvnå.
+Máhttet digitála ræjdojt adnet sihtá dánna javllat oahppe galggi adnet internehtav gå galggi åhtsåt ájggeguovddelis diedojt digitála kártajs ja adnet diedojt tjállemprográmman.
+Åhpadiddje ja oahppe vierttiji åvddålin jali sæmmi bále barggat bájkkenamáj ja aj sáme duobddak- ja tjátjádaknammadusáj.
+De oahppe oadtju tjiegŋalap gåvådallamav gåktu sáme bájkkenamá li dagádum.
+Guovlojn gånnå gávnnuji ållo bájkkenamá sámegiellaj , le luondulasj oahppe vuostak namáj lahkabirásin barggi.
+De vuostak oahpástuvvi namáj bájken gånnå sij årru.
+Jus oahppe årru bájken gånnå le gássjel gávnnat sáme bájkkenamájt, máhtti sij barggat duobddágij ja tjátjádagáj nammadusáj, duola degu váre, tjåhkå, vákke, jågå ja vuona.
+Bájke máhtti liehket ietjasij årrombájke jali ietjá bájke majt sij buoragit dåbddi.
+Máhttá liehket æjgádij jali áhkoj ja ádjáj riegádimsadje jali ietjá bájkke gåsi oahppe dåbddå sån gullu.
+Bájkijn gånnå le gássjel gávnnat sáme bájkkenamájt, viertti åhpadiddje liehket gárves oahppijt viehkedit gávnnat bájkkenamájt majt galggi oahppat.
+Máhttelis le aj hiebadit bargov gå válljiji bájkkenamájt jali stádanamájt stuoráp sáme bájkijs duola degu Vadsø, Skádne, Bodåddjo, Divtasvuodna, Ájluokta, Árbårdde jali Snåsa.
+Tjadádibme
+Joarkket bargov
+Åhpadiddje ságas oahppij majt sij li gávnadam.
+Juohkka oahppe subtsas de binnáv ietjas bájkkenamá birra.
+Maŋŋela gatjádi oahppe nubbe nuppes dan birra majt sij li sutsastam.
+Duodden le máhttelis lasedit bargov sáme duobddáknammadusáj.
+De oahppa galggi aj tjielggit mij le duola degu jávrre, jåhkå, tjáhtjálak, vágge, várre ja miehtse.
+Oahppe ja åhpadiddje válljiba barggamvuogijt ma hiehpi juohkkahattjaj, gehtja oajvvádusáv Tjadádime vuolen.
+Muhtema jåksi barggat moadda bájkkenamáj, sige lahkusin ja guhkebun, ja duon dán láhkáj.
+Muhtem oahppe barggi ienemusát njálmálasj bargoj , madin iehtjáda tjálli divnajt, bájkkenamájs gitta tjielggidusájda ja fáktátevstajda.
+Åhpadiddje árvustallá oahppijt bargadahttijn njálmálattjat jali tjálálattjat.
+Válldá vuodon åhpadusmihttomierijt .
+Ájnas le diededit dan láhkáj vaj le ávkken oahppáj vuodon fágalasj åvddånime hárráj
+Buojkulvisá gåktu jåksåt mihttomierijt
+Buojkulvisá vuosedi vuostasj gålmmå åhpadusmihttomiere.
+Åhpadus-mihttomiere
+Oahppe iesj aktu vállji bájkkenamáv.
+tjielggit bájkkenamáv
+Oahppe dåbddå bájkkenamáv.
+Oahppe bájkkenamá oajvvesisanov tjielggi
+Oahppe gávnná ietjá bájkkenamájt gånnå sæmmi nammadus aneduvvá.
+Oahppe subtsas makkir oase bájkkenamán le.
+Oahppe tjielggi massta bájkkenamma boahtá.
+Oahppe gávnná ietjá bájkkenamájt ma luondulattjat dán bájkkenammaj gulluji.
+Oahppe tjielggi manen sajen le dát namma.
+Oahppe tjielggi majt bájkkenamá vuostasj oasse bájke birra subtsas.
+Oahppe tjielggi majt nammadus subtsas dán sierra bájke birra ja dábálattjat dákkir sajij birra.
+ságastit duobddák- ja tjátjádak nammadusá birra
+Oahppe subtsas jus bájkenamma le duobddák jali tjátjádak.
+Oahppe subtsas bájkkenamá jali tjátjádagá birra nav vaj oahppe lunna le tjielgga gåvvå makkir tjærdda dat le.
+Oahppe tjielggi nammadusáv bájkenamma viehkken.
+Oahppe tjielggi gåktu dákkir tjærdda duobddák jali tjátjádak le ja tjielggi makkir dåbbdomerka li dakkir bájkijn.
+Oahppe adná bájkkenamáv buojkulvissan.
+Oahppe tjielggi nammadusáv dábálasj vuodon, duola degu mij jávrre le.
+Oahppe buohtastahttá ietjá sæmmilágásj nammadusáj, duola degu luoppal, sláddo.
+Oahppe gåvvi gåktu muhtem sierralágásj bájkke le, dan nammadusá milta gåsi duobddak gullu.
+Dála li buojkulvisá gåktu oahppe máhttá ietjas árvustallat.
+Dát sæmmi sjiebmá máhttá aneduvvat gå oahppe galggi guhtik guojmesa árvustallat.
+De målssu bágov mån bágujn dån.
+Dánna gávna kartajt åbbå Vuonas gånnå bájkkenamá aj li sámegiellaj tjáledum: www.statkart.no
+Dánna gávna ienemusát dárogiel bájkkenamájt, valla muhtem sámegielnamá le aj tjáledum.
+Bielle le jur dárogiellaj: http://www.kartiskolen.no/
+Dánna gávnnu bájkkenamá moattet guovlojs åbbå Vuonas.
+Bájkenamá sámegiellaj le juogedum fylkaj ja suohkanij milta:
+http://no.wikipedia.org/wiki/Kategori:Lister_over_samiske_navn; http://wapedia.mobi/no/Kategori:Lister_over_samiske_navnhttp://www.infonuorra.no/samiske-stedsnavn/179-samiske-stedsnavn.htmlhttp://www.infonuorra.no/samisk-sprak/6-samiske-stedsnavn.html
+Dánna dåhkki tjállet bájkkenamájt ja oadtjot muodulágásj namájt ietjá gielajda: http://giellatekno.uit.no/cgi/geo.sme.html
+Ietjá namá:
+http://skuvla.info/ssh-baiki-n.htm.
+Bájkkenamá Gájvuonan:http://www.gaisi.no
+Bájkkenamá Porsáŋgan:http://www.mearrasapmi.no/index.php?option=com_sobi2&catid=2&lang=nb
+Bájkkenamá sámegiellaj Ullsfjord: http://www.tromso.kommune.no/samiske-stedsnavn-i-ullsfjord.158570.no.html
+Bájkkenamá sámegiellaj Røyrvik: http://wapedia.mobi/no/Samiske_geografiske_navn_i_R%C3%B8yrvik
+Bájkkenamá sámegiellaj Svahken Sijte:http://primusweb.no/things/kart-som-viser-samiske-stedsna/NF/NF.13366-001/image/121253
+JOHANSEN, YNGVE 2007: Rákkonjárga - Sámi báikenamat; samiske stedsnavn i Berlevåg kommune.
+Indre Billefjord: Iđut (CD-ROM) MYRNES, MARTIN - OLSEN, ASLAUG - SÁMIGIEL BEROŠTEADDJIK 2010: Samiske stedsnavn i Evenes - Evenáši sámi báikenamak.
+[Evenskjer:] Skániid girjieHELANDER, KAISA RAUTIO 2008: Namat dan nammii.
+Sámi báikenamaid dáruiduhttin Várjjaga guovllus Norgga uniovdnaáiggi loahpas.
+Guovdageaidnu: Sámi allaskuvla, Sámi dutkaninstituhttaISRAELSSON, PER MARTIN - NEJNE, SAGKA 2008: Svensk-sydsamisk Sydsamisk-svensk ordbok och ortnamn.
+Daaroen-åarjelsaemien Åarjelsamien-daaroen baakoegärja jih sijjenommh.
+Kiruna: Saemiedigkie/ Sametinget.
+BERGSLAND, KNUT 1995, 1996, 1998: Bidrag til sydsamenes historie.BERGSLAND, KNUT - MAGGA, LAJLA MATTSSON 2007: Åarjel-saemien-daaroen baakoegærja.
+[Indre Billefjord:] Iđut, 2. opplag.MAGGA, LAJLA MATTSSON 2009: Norsk-sydsamisk ordbok.
+Daaroen-åarjelsaemien baakoe-gærja.
+[Indre Billefjord:] Iđut.SAMMALLAHTI, PEKKA 1993: Sámi-suoma-sámi sátnegirji.
+Saamelais-suomalais-saamelainen sanakirja.
+Ohcejohka: Girjegiisá oy.KÅVEN, BRITA - JERNSLETTEN, JOHAN - NORDAL, INGRID - EIRA, JOHN HENRIK - SOLBAKK, AAGE 1995: Sámi-dáru sátnegirji.
+HANS RAGNAR MATHISEN: Divtasvuona kártta
+THORBJØRN STORJORD: Tysfjord Divtasvuodna, sentraltrykkeriet 1998
+BÅRJÅS 2001, magasijnna Árranis, Divtasvuonan
+ANDERS URHEIM; Buojddedågge buojddedågge, Báhko
+TORKEL RASMUSSEN; Gielas Gillii, Mielas Milli 3, Davvi Girji 2006
+Mijá dahkamus la åvdedit ja doarjjot sebrudagá bargov varresvuodav åvddånahttet, nievres varresvuodav duostudit ja suoddjit varresvuohtanihto umasslágásj tjerdajda.
+Barggap dahkamusáj ráddidusás, valla vuorjját mijá dago åledi njuolgga álmmugij.
+Doajmmap ienni nåv gåk guovdátjin máhttudagáj ja aktijbarggo hárráj buojkulvissan dajvajda, lánndadikkijda ja kommuvnajda, lenastivrajda ja miellogisvuohtaorganisasjåvnåjda sijá bargon.
+Buorre varresvuohta l ájnnasamos viessomin ienemusájda.
+Ulmutjij varresvuohta Svierigin la guhkes ájgen buoreduvvam.
+Gasskaviessomguhkkudahka lassán ja ietjá mihto varresvuohtaj aj manná buorre guovlluj.
+Tjoahkkájgessusin viessop buorebut, valla sieradusá juohkusij gaskan gejn li nievremus ja buoremus varresvuohta vuojnnet lassán gå unnu.
+Midjij la danen stuorra dahkamus åvdåjdit ájnnasamos álmmukvarresvuohtaássjijt ja viehkedit gádodit hieredisájt ma gávnnuji vaj ålles álmmugin galggá buorre ja avtalágásj varresvuohta.
+Priváhttaulmutja vuoseduvvi 1177 Vårdguiden rádevaddemij ja vähkkáj jali lagámus sujttoguovdátjij, infeksjåvnnåklinijkkaj jali gábnnjadálkudimduostudahkaj medisijnalasj árvustallamij.
+Suoddjit ietjat ja iehtjádijt soahpodimes
+info@folkhalsomyndigheten.seVäxel: 010-205 20 00
+Folkhälsomyndigheten är en nationell kunskapsmyndighet som arbetar för en bättre folkhälsa.
+Det gör myndigheten genom att utveckla och stödja samhällets arbete med att främja hälsa, förebygga ohälsa och skydda mot hälsohot.
+Vår vision är en folkhälsa som stärker samhällets utveckling.
+Skydda dig och andra från smittspridning på lulesamiska.
+Binneda aktavuodaj lågov skihpa ulmutjij.
+Suoddji ietjat ja iehtjádijt skihppamis.
+Vuollelin bagádip gåktu besa soahpomis.
+Gájkaj åvdåsvásstádus la hieredit covid-19 soahpomav.
+Gáhtti iehtjádij lahka årrot goappátjagá sinna ja ålggon.
+Åro hejman bargos jali skåvlås jus la skibás ja dujna l snuohpa, gåsås jali feber.
+De dån i iehtjadijt soabo.
+Fámon la aj jus dujna l vehik feber.
+Åro hejman nåv guhkev gå la skibás.
+Jus nävro ja i bierggi ietjassujtujn hejman de máhtá riŋŋgit 1177 skihpasujttorádevaddemij.
+Máhttelis la mannat ruoptus bargguj jali skåvllåj vájku dujna l gåsås váni slijve dagi jus la vássám 7 biejve dat rájes gå skihppáji ja dån la årrum symtomadagi binnemusát guokta jánndura.
+Vuorde binnemusát guokta jánndura maŋŋela gå la buorránam åvddål gå maná ruopptot bargguj jali skåvllåj.
+Vuorrasappujn la stuoráp vádá tjavgga skihppát.
+Danen la ájnas ij guossidit ulmutjit skihpadåben jali vuorrasijårromijn.
+Dån gut barga vuorrasij sujton i galga bargguj mannat jus dujna li moadda symtoma skibádagás.
+Symtoma covid-19 skibádahkaj li åvdemusát feber ja gåsås.
+Vuojŋŋamvájve, snuohpa, njunnjebuodusibme, tjiebetbáktjasa, oajvveluottudahka, måjdås, diehkko- ja ladásluottudahka li aj iemelágásj symtoma.
+Ienemusá oadtju giehppis vájvijt ma ietjastis gáhtu ietjassujtujn hejman.
+Muhtema tjavgga skihppáji buojkulvissan vuojŋŋamvájvij ja giehpesvuolsjijn.
+Gulá gus symtomajs muhtemav de gähttjala i gávnadit ietjá ulmutjij.
+Ábnnasa ma virusav oabllodi li sieldes såhpulisá ja álkket dähppu giedajda.
+Oabllu gå giedas buorástahtá.
+Álu basá danen giedajt sájbujn ja liegga tjátjijn, binnemusát 20 sekunda.
+Basá agev giedajt gå häjmmaj boadá jali gå bargguj boadá gå la ålggon årrum.
+åvddål gå bårå, biebbmogiehtadimen ja gå la hivsigin mannam.
+Giehtasprijtta lisj dávk alternatijvva gå ij la máhttelis giedajt bassat.
+Jus sájbbo ja tjáhtje ij gávnnu, de ane giehtasprijtav binnemusát 60 procännta alkoholajn.
+Gå gåså ja gasná de oabllu smávva gåjkanisá såhpulis ábnnasij ma máhtti virusav oabllodit.
+Gåså ja gassne giehtagávan jali páhpernjunnjesagárdagán de hiereda soahpomav oabllot ietjat birrusij jali ietjat giedajda.
+Håjggåda agev páhpernjunnjesigárdagáv páhperlihttáj ja basá giedajt.
+Soahpom oabllu sjnjartjáj tjadá tjalmijn, njunjen ja njálmen.
+Danen gáhtti tjalmijt, njunjev ja njálmev duohttat.
+Om det nya coronaviruset och sjukdomen covid-19
+Åda coronavirusa hárráj ja covid-19 skibádahka (PDF, 441 kB)
+Detta verk, och texter och bilder i tillhörande pdf:er, är licensierat under en Creative Commons Erkännande-DelaLika 4.0 Internationell Licens.
+Kirken.no bruker såkalte cookies til trafikkmåling og optimalisering av innhold.
+Hvis du klikker "Jeg forstår, lukk meldingen" aksepterer du at vi bruker cookies på sidene.
+Vil du vite mer om cookies, trykk "les mer".
+Sáme girkkoráde bivddi skallolåhkkijt vidát rijkkavijddásasj sáme skallolæjrraj Vuonan.
+Sáme identitehtta ja risstalasj jáhkko le guovdátjin.Dán jage læjrra le Borgen læjrrasajen Omasvuona suohkanin Tråmsån.
+Læjrra le duorastagás 8. biejve sådnåbæjvváj 11. biejve snjuktjamánon 2018.
+Skallolåhkke tjoaggulvisájs ålles lándan bivddiduvvi oassálásstet.
+Skallolåhkke oassálassti mæssogárvedimen, jáhkkoåhpadusán ja ietjá dåjmajn ålggon ja sinna.
+Ájggomus la gålmmå sámegiela, oarjjelsámegiella, julevsámegiella ja nuorttasámegiella galggi aneduvvat ålles læjrraájge dárogiela buohta.
+Dæddo biejaduvvá hiebadahtátjit åhpadimev, dåjmajt ja væjttoájgev, vaj gájkka oassálasste dåbddi ietjasa siegen sámegielak jáhkkoaktisasjvuodan ålles læjrraájge.
+Sáme skallolæjrra ásaduvvá ja tjadáduvvá aktisasjbarggon Sáme girkkorádijn, tjoaggulvisájn gånnå sáme årru ja gålmå nuorttalamos bisspaguovlojn.
+Ulmme le dahkat sáme skallolejrav oassálasstij ålles lándas.
+Sáme girkkoráde le måttijt jagijt ásadam sáme nuorajájllegijt kursaj nuorra jådediddjijda gudi li guovdásj guojmmebargge skallolæjrra båttå.
+Gejna ságastit:
+Tove-Lill Labahå Maggaseniorrádediddje jáhkkoåhpadibme
+Epoassta: tm884@kirken.no
+Besøksadresse:
+Stakkevollveien 41
+9010 Tromsø
+Samisk kirkeråd
+Postboks 799 Sentrum
+E-post: post.kirkeradet@kirken.no
+Sámi girkoráđđi - Sáme girkoráde - Saemien gærhkoeraerie - Samisk kirkeråd
+På Länsstyrelsens webbplats används kakor (cookies) bland annat för anonym statistik.
+Du hjälper oss att göra en bättre webbplats om du accepterar kakor.Läs om kakor och hur vi använder dem
+Lenastivrra Stockholma lenan (Länsstyrelsen i Stockholms län) ja Sámedigge (Sametinget) li ådåjakmáno 1.b.
+2010 rajes oajvveåvdåsvásstediddje aktidittjat ja dåbelijtjuovvot gåktu Svieriga unneplågopolitijkka tjadáduvvá rijkan.
+Javllamánon 1999 rijkabiejvve mierredij Svierik (Sverige) galgaj säbrrat Europaráde (Europarådet) rábmakonvensjåvnnåj suoje birra rijkalasj unneplågojda ja europalasj biejadus rijkadajva- jali unneplågogiela birra.
+Rijkabiejve (Riksdagen) mierredin aj unneplågopolitijka birra ja vidá rijkalasj unneplågo dåhkkidimev ja sijá gielajt (gájkka várietehta).
+Vihtta dåhkkidum rijkalasj unneplågo Svierigin li juvdára, roma, sáme (gudi aj li iemeálmmuga), svieriksuobmelattja ja duorosliegega.
+Histåvrålasj unneplågogiela li jiddisch, romagiella, sámegiella, suomagiella ja meängiella.
+Aktisattjat unneplågogielajda l gå sij li álmmugahttám Svierigav guhka ájgev ja sij li juohkusa tjielgga aktisasjvuodajn.
+Siján li aj ietjasa religiåvnålasj, gielalasj jali kultuvralasj sierratjärdda ja sihti ietjasa identitehtav bisodit.
+Unneplågopolitijkka gåbttjå ássjijt suoddjima ja dårja birra rijkalasj unneplågojda ja histåvrålasj unneplågogielajda.
+Buoredit rijkalasj unneplågoj suojev l Svieriga bargo oasse suoddjit ulmutja riektájt.
+2009 jagen ráddidus oahpásmuhtij ådå unneplågopolitijkalasj strategiddjav biedjamdagoj nannidittjat rijkalasj unneplågoj riektájt ájn vil.
+Oassen ráddidusá strategiddjan la aj fámon ådåjakmáno 1.b.
+2010 rájes láhka rijkalasj unneplågoj ja unneplågogielaj birra.
+Strategiddja sisanet muhtem oajvvadusájt nannidittjat rijkalasj unneplågoj riektájt praktijkalattjat, iehtjádij siegen biedjamdago:
+Ladda ner foldern
+Vi tar gärna emot dina synpunkter om du hittat något felaktigt på den här sidan.
+Din kommentar skickas till sidansvarig redaktör.
+Postadress: Box 22067, 104 22 StockholmBesöksadress: Hantverkargatan 29Telefon: 010-223 10 00E-post: stockholm@lansstyrelsen.se
+Láhka rijkalasj unneplågoj ja unneplågogielaj birra fábmuj bådij ådåjakmáno1.b.
+Målssu lágajt riektá birra sámegielav ja suomagielav ja meängielav tjuottjudusfábmudagájn ja duobbmoståvlåjn adnet.
+Rievddadusá li aj dagádum sámediggelágan ja sosiáladievnastuslágan.
+Svieriga rijkajgasskasasj välggogisvuoda li vaj muhtem unneplågoriektá galggi ålliduvvat jårbbå rijkan.
+Gájkka vihtta rijkalasj unneplågo danen ådå lágas (2009:724) gåbtjåduvvi.
+Nåv gåhtjoduvvam vuodosuodje mierkki iehtjádij siegen:
+Dasi vil li fámon sierralágásj riektá suoma- sáme- ja meängielagijda färttáhasj tjuottjudusguovlon.
+Dá riektá li iehtjádij siegen:
+Lenastivran Stockholman la aktan Sámedikkijn viddnon dåbelijtjuovvot lágav rijkalasj unneplågoj ja unneplågogielaj birra mij fábmuj bådij ådåjakmáno 1.b.
+Lenastivrra ja Sámedigge galggá jáhkásattjat dahkat tjoahkke árvvalimev gåktu lága tjuovoduvvá ja diededit dáv ráddidussaj.
+Lenastivrra galggá aj aktan Sámedikkijn aktijdit bargov unneplågopolitijkalasj ulmijda rijkalattjat.
+Mierkki buojkulvissan mij galggap tjadádit diededimdagojt ja doarjjot kommuvnajt ja unneplågojt sijá rahtjamin vuododit rádedimev kommuvnalattjat.
+Viddno l vil Lenastivrra ja Sámedigge galggá juogadit stáhtadårjav kommuvnajda ja lánndadikkijda ma säbrri tjuottjodusguovlojda.
+Lenastivra máksá jahkasattjat organisasjåvnnådårjav organisasjåvnåjda ma åvdåsti rijkalasj unnepågojt juvdára, roma, svieriksuobmelattja ja duornosliegega.
+Ulmme dårjajn la doarjjot ja giehpedit organisasjåvnåj dåjmajt.
+Doarjja njuolgaduvvá biejadusás (2005:765) stáhtadårja birra rijkalasj unneplågojda.
+Organisasjåvnå ma máhtti oadtjot organisasjåvnnådårjav li rijkaorganisasjåvnå jali organisasjåvnå rijkadåjmajn ma
+Ålles budjehtas 97 miljåvnå kråvnå majt ráddidus várraj biedjá unneplågopolitijkkaj 2014, mávseduvvi 70 miljåvnå kråvnå kommuvnajda ja lánndadikkijda stáhtadoarjjan.
+Stáhtadoarjja galggá aneduvvat rádedimen unneplågoj ja lassegålojda unneplågolága dahkama gáktuj, ij dakkirijda majt juo åvdebut la välggogis dahkat, buojkulvissan dålkåv bálkkit ja juogadit stuoves siebrredårjav.
+Máhttelis adnosuorge li iehtjádij siegen:
+Vuodobiedniklåhko kommuvnnaj la 660 000 kronor jahkáj.
+Kommuvna binnep
+gå 50 000 viesájdiddje oadtju 1 vuodobiedniklågov
+gitta 80 000 viesájdiddje oadtju 1,5 vuodobiedniklågov
+gitta 100 000 viesájdiddje oadtju 2 vuodobiedniklågo
+gitta 400 000 viesájdiddje oadtju 3 vuodobiedniklågo
+400 000 viesájdiddje jali ienebu oadtju 4 vuodobiedniklågo
+Kommuvnna ma säbrri ienep gå avta tjuottjudusguovlluj oadtju duottev 500 000 kråvnå.
+Lánndadigge/bájke oadtju 250 000 kråvnå.
+Lahka rijkalasj unneplågoj ja unneplågogielaj birra javllá tjuottjudusguovloj låhko gålmå unneplågogiellaj - suomagiella, sámegiella ja meängiella - laseduvvá gietjat kommuvnas Norrbottena lenan gitta 68 kommuvnajda Svierigin.
+Suomagiela tjuottjudusguovllo gåbttjå kommuvnajt Borlänge, Borås, Botkyrka, Degerfors, Enköping, Eskilstuna, Fagersta, Finspång, Jiellevárre (Gällivare), Gävle, Göteborg, Hallstahammar, Haninge, Haparanda, Hofors, Huddinge, Håbo, Hällefors, Kalix, Karlskoga, Giron (Kiruna), Köping, Lindesberg, Luleå, Motala, Norrköping, Norrtälje, Bájel (Pajala), Sandviken, Sigtuna, Skinnskatteberg, Skövde, Solna, Stockholm, Sundbyberg, Sundsvall, Surahammar, Södertälje, Tierp, Trosa, Trollhättan, Ubmeje (Umeå), Uddevalla, Upplands Väsby, Upplands-Bro, Uppsala, Västerås, Älvkarleby, Örebro, Österåker, Östhammar ja Övertorneå.
+Sámegiela tjuottjudusguovllo gåbttjå kommuvnajt Árjepluovve (Arjeplog), Árviesjávrrie (Arvidsjaur), Berg, Dorotea, Jiellevárre, Härjedalen, Jåhkåmåhkke (Jokkmokk), Giron, Krokom, Liksjuo (Lycksele), Máláge (Malå), Suorssá (Sorsele), Lusspie (Storuman), Straejmie (Strömsund), Ubmeje, Vualtjere (Vilhelmina), Åre, Älvdalen ja Staare (Östersund).
+Tjuottjudusguovllo meängiellaj gåbttjå kommuvnajt Jiellevárre, Haparanda, Kalix, Giron, Bájel ja Övertorneå.
+Tjuottjudusguovlojn suomagiellaj, sámegiellaj ja meängiellaj li aj lánndadikke Dalarna, Gävleborg, Jämtland, Norrbotten, Stockholm, Södermanland, Uppland, Västerbotten, Västmanland, Västernorrland, Örebro, Östergötland ja Västra Götalandsregionen.
+Ietjá kommuvnajn li aj máhttelisvuohta iesjmiedogisláhkáj åhtsåt tjuottjudusguovlojda säbrrat.
+Ráddidus (Regeringen) mierret dakkir säbrrama gáktuj åtsålvisá maŋŋela kommuvnas mij sihtá säbrrat.
+Åtsålvis galggá sisiboahtám Ráddiduskansliddjaj (Regeringskansliet) maŋemusát vuoratjismáno 1.b.
+§ 1 Namma
+Værmádagá namma l:
+NetSam
+- Sámegielåhpadusá værmádahka
+- Sámi oahpahusa fierpmádat
+- Viermievierhkie saemienlïerehtæmman
+- Nettverk for samiskopplæring
+§ 2 Ulmme
+Værmádagán le ulmme åvdedit ja åvddånahttet sámegielåhpadusáv dábálasj sáme oahppaplánaj milta ja sámegielaj oahppaplánaj milta Vuonan.
+Værmádahka galggá åvddånahttet, bærrájgåhtset ja aktisasjbargov ásadit máhtudagáj hárráj sáme åhpadusán/profesjåvnån.
+Værmádahka galggá aj doajmmat arenan sáme giellaåhpadusá diehto- ja åtsådallamlånudibmáj.
+§ 3 Sebrulasjvuohta
+Åhpadiddje, studenta ja skåvllåjådediddje, gudi barggi sámegielåhpadusájn, máhtti sæbrrat værmádahkaj.
+Institusjåvnå ja iehtjáda, gudi barggi sámegielåhpadusájn, máhtti aj siegen liehket værmádagán.
+Værmádagá sebrulasjvuohta le nåvku, valla oassálassti vierttiji tjáledit dåjmadagá baktu.
+Værmádahka ij mávse oassálasstij gålojt ma gulluji værmádagá oassálasstemij.
+§ 4 Organiserim
+Værmádagá dåjmadahka/bæjválasj doajmma biejaduvvá Sáme låhkåmguovdátjij.
+Nannitjit aktijvuodav værmádagán máhtti bájkálasj værmádagá ásaduvvat iesjguhtik dásijn, fágajn ja gielajn.
+Ásaduvvi aj værmádagá virggeguojmij gaskan, gudi barggi aktisasj hásstalusáj, gånnå máhttá oadtjot bagádallamav mentoris.
+Værmádaga arkijva, bievddegirje, ruhtalåhko ja rapporterim vuorkuduvvi Sáme låhkåmguovdátjin, gænna l åvdåsvásstádus værmádagá ruhtalågos.
+Dåjmadahka doajmmá ja vállji næhttatjoavddusav mij la hiebalgis værmádahkaj.
+§ 5 Ruhtadibme
+Aktisasjbarggoguojme juollodi rudájt værmádagá doajmmaj.
+§ 6 Stivrrajuogos
+Værmádahka jådeduvvá stivras, gånnå máhtti liehket gitta vihtta sebrulattja.
+Stivrrajuohkusin la jådediddje, nubbenjådediddje ja stivrrasebrulattja.
+Sihke skåvllåæjgáda/jådediddje ja åhpadiddje bierriji liehket stivrrajuohkusin, ja stivrrajuohkusin bierriji liehket åvdåstiddje sihke nuortta-, julev-, ja oarjjelsáme guovlojs.
+Stivrrajuohkusa sebrulattja ja persåvnålasj sadjásattja válljiduvvi dábálattjat 2 jahkáj.
+Válljimin bierri dættoduvvat jut ij ålles stivrrajuogos målsoduvá sæmmi ájge.
+Stivrrajuogos doajmmá aj válljimnammadussan.
+Værmádahka gåbttjå stivrrajuohkusa gålojt.
+§ 7 Stivrrajuohkusa bargo
+Stivrrajuogos galggá:
+-giehtadallat ássjijt ma gulluji værmádagá doajmmaj,
+ja jåhtuj biedjat dåjmajt ma máhtti åvddånahttet dan ulmev.
+- værmádagá sebrulattjajs oadtjot árvvalusájt dárboj hárráj
+- diedojt juohket, rapporterit ja tjuovvolit bargojt værmádagán
+§ 8 Tjåhkanime
+Juohkusa jådediddje gåhttju aktan dåjmadagájn stivrrajuogostjåhkanimijda ja jådet dajt.
+Jus jådediddje ij sebra tjåhkanibmáj, de nubbenjådediddje dav jådet.
+Gåhtjoduvvá tjåhkanimijda nav álu gå jådediddje/stivrrajuogos gávnat.
+Ásaduvvi ienemusát 4 stivrrajuogostjåhkanime jahkáj.
+Ålles stivrrajuogos ja sadjásattja æjvvali vuostásj tjåhkanimen juohkka válggagávdan.
+§ 9 Dåjma
+Værmádagán le jahkásasj tjåhkanibme.
+Ásaduvvá dalloj gå li kursa, seminára ja konferánsa.
+Værmádagá oassálasste máhtti ietja organiserit bájkálasj ja guovlo tjåhkanimijt dárboj milta.
+Værmádagán galggá liehket ietjas næhttabielle mij ájmon aneduvvá ja ådåstuhteduvvá.
+Næhttabielen galggi aj bájkálasj juohkusa ja nammadusá oadtjot máhttelisvuodav ietjasa diehtobielev adnet.
+Stivrrajuogos ásat barggoplánav válggagávddaj.
+§ 10 Hiejttem
+Værmádagá hiejttem máhttá dåssju mierreduvvat jahketjåhkanimen (dábálasj jali sierra), ja binnemusát 2/3 ieneplågujn jienastiddjijs registreridum sebrulattjajs.
+Hiejttemoajvvadus galggá diededuvvat gå jahketjåhkanibmáj gåhtjuduvvá.
+§ 11 Njuolgadusá
+Njuolgadusá mierreduvvi værmádagá álgadimtjåhkanimen.
+Gå njuolgadusá galggi mierreduvvat jali rievddaduvvat, de viertti mærrádusán liehket 2/3 ieneplåhko jienastiddjijs registreridum sebrulattjajs.
+Jahketjåhkanime gåhttjomin galggi njuolgadusáj rievddadamoajvvadusá boahtet åvddån værmádagá sebrulattjajda.
+Pdf- fil: Oajvvadus njuolgadusajda
+Fyll inn i feltene under, eller klikk på et ikon for å logge inn:
+Du kommenterer med bruk av din WordPress.com konto.
+( Logg ut /
+Endre )
+Du kommenterer med bruk av din Google+ konto.
+Du kommenterer med bruk av din Twitter konto.
+Du kommenterer med bruk av din Facebook konto.
+Kobler til %s
+Send meg e-post hvis det kommer oppfølgende kommentarer.
+NSR
+Ukategorisert @smj
+Sån sihtá ienep sáme huksoviesojt, ienep åhpadum sáme skihppijsujttárijt ja sáme guovllomedisijnalasj guovdátjijt.
+- Sámijn aj galggá buorre varresvuodafálaldahka, javllá Ann-Mari Thomassen (Viestarmera válggaguovllo NSR áirrasa ja 1. kandidáhta).
+Ann-Mari Thomassen.
+Viestarmera válggaguovllo NSR áirrasa ja 1. kandidáhta.
+Sáme varresvuodafálaldahka le ájnas Ann-Mari Thomassenij ietjas vásádusáj diehti.
+Ietjas vásádusá ham álu politihkav buoredi.
+Sijdan årru ietjas sámegielak iedne siegen, jur dan diehti gå sihtá sunji jasska vuorastimbiejvijt vaddet.
+- Moaddása lip mij lagámusá gudi måråstip gåktu mijáj vuorrasij árkkabiejvve sjaddá gå edesti nagá ietjasa sujttit, javllá sån.
+Sáme varresvuohta dikken
+Danen galggá Sámedigge tjielggasit sáme varresvuoda ássjijt låpptit direktoráhta, departementa ja varresvuodaviddnudagáj åvdås.
+Uddni bæssá Sámedigge stivrraájrrasijt nammadit Helse Nordaj, valla Thomassen vájllu dåjmalasj politihkav mij tjielggi majt stivrraájrrasa galggi ietjasa ámmádin åvdedit ja oajvvadit.
+- Maŋŋel gå lip stivrraájrrasijt nammadam de sjávvun, ep gulá majt li varresvuodaviddnudagán nagádam.
+Hæhttup juojddáv dájna dahkat váj Sámedigge agev máhttá dåjmalasj varresvuodapolitihkav åvddånahttet, javllá sån.
+Ja varresvuodaviddnudagá li ájnnasa, da ham fálli sáme varresvuodafálaldagáv.
+Gå Sámen le nav guhkke manádit - skihppijviesojda aj - de galgaj gæhttjalit ásadit sáme distriktmedisijna guovdátjijt váj sáme oadtju fálaldagáv gåggu årru.
+- Dálla barggi guovlomedisijna guovdátjijn Ájluovtan, ja dáv bargov NSR ållåsit doarjju, javllá Thomassen.
+Sáme huksovieso
+Vuorrasij vieso li aj ájnnasa.
+Márkásáme guovlon li NSR:a sámesiebre aktan Loabagáddie Siida (SFF) dåjmalattjat barggam dán vuoksjuj.
+- Boahtám lip dan rádjáj váj Skáne suohkan ságastallamtjåhkanibmáj gåhtjoj ja dassta lip viehka ávon.
+Evenássje suohkan lij aj fáron.
+Danen gå márkáguovlojn dárbahip sáme vuorrasijsijdajt, dættot sån.
+Dav le iesj vásedam.
+Varresvuodabargge li Ann-Mari Thomassenij riŋŋgum suv dålkkudahtátjit gå ælla ietja buktám ietjasa pasientaj guládallat.
+- Dárbahip ienep sáme giellamáhtudagáv bæjválasj sujton ja huvson.
+Luojvot lev dålkkån barggam.
+Dav lev dahkam danen gå æhtsáv ietjam álmmugav, valla lev suohkanijt diededam návti ij galga liehket.
+Akti muhtem vuorrasap ulmusj goaloj ja sidáj ienep biktasijda gárvvunit.
+Dát le ham ållu vuodulasj dárbbo, danen hæhttup kursajt fállat váj bæssá bæjválasj sujton guládallat årroj - jus biebmov dárbahi jali gåggu báktji, javllá sån.
+Sáme dålkkumdievnastusájt hæhttu aj nannit, dagu skihppijviesojn ja hiehtevuosstájválldemijn Hárstán, Narvijkan ja Bådådjon.
+- Sáme pasienta galggi bessat liehket jasska.
+Danen hæhttu Sámedigge barggat váj oadtju sáme giella- ja kulturmáhtudagáv oahpposystemajn.
+Sáme pasienta li lándav miehtáj, ij dåssju sáme suohkanijn.
+Skihppijsujttárijn, viehkkesujttárijn ja dåktårijn galggi sáme giella- ja kulturdádjadus, javllá sån ja le gárves sáme varresvuodapolitihkav vijddásappot åvddånahttet Sámedikken.
+Politikk, Sametingsgruppa
+Uddni diededuváj vuona oarjjeallebielle sjaddá oassen Hábmeris.
+NSR:a sámediggeájras ja åvdep sámediggeráde Ann-Mari Thomassen ávvus ådåsijs.
+NSR:a sámediggeráde oajvvadij jagen 2016 Nordlánda fylkkamánnáj ja ráddidussaj Divtasvuonav juohket.
+- Dálla la ráddidus tjuovvum rádijt ma NSR-rádes dijmmá båhtin, ja álmmukberustimev mav allebiele álmmuk álgij.
+Uddni la ávvobiejvve julevsáme giellaj, kultuvrraj ja varresvuohtafálaldahkaj dálla gå julevsáme guovllo nanniduvvá.
+- NSR doarjju Divtasvuona juohkemav, valla galggap aj mujttet årru sáme aj dan bielen mij dálla galggá sjaddat oassen Áhkánjárgas ja Bálágis.
+E galga oadtjot væráp fálaldagáv juohkema diehti, ja ådå suohkan Áhkánjárgga-Bálák-Divtasvuodna hæhttu sjaddat oassen sáme giellaháldadimguovlos.
+NSR miejnni sáme berustime galggi liehket oassen suohkanådåstusá árvustallamis.
+Thomassen sihtá mujttádahttet ij la ájn tjielgas gåktu galggá sjaddat nav gåhtjodum ETS-suohkanijda Evenássje, Dieldanuorre ja Skáne.
+Nyheter, Politikk, Sametingsgruppa
+SISADNO:
+Sáme aktisasjbarggo
+Giella
+Varresvuohta ja hukso
+Åhpadus ja mánájgárde
+Alep oahppo ja máhttoåvddånahttem
+Kultuvrra ja valástallam
+Duodje
+Duobddága ja birás
+Æládus ja årrom
+Media ja guládallam
+Rijkajgasskasasj barggo
+Iellemvuojnno ha vuojŋŋalasj árvo
+SÁMEDIGGE
+VSR ájggu barggat nav vaj:
+SÁME AKTISASJBARGGO
+GIELLA
+VARRESVUOHTA JA HUKSO
+ÅHPADUS JA MÁNÁJGÁRDE
+Mij guosská MÁNÁJGÁRDIJDA de ájggu VSR barggat vaj:
+Mij guosská SKÅVLÅJDA ájggu VSR barggat vaj:
+ALEP OAHPPO JA MÁHTTOÅVDDÅNAHTTEM
+KULTUVRRA JA VALÁSTALLAM
+KULTUVRA gáktuj sihtá VSR dájt ássjijt låpptit:
+VALÁSTALLAMA gáktuj sihtá VSR dájt ássjijt låpptit:
+DUODJE
+NSR galggá dáj åvdås barggat:
+DUOBDDÁGA JA BIRÁS
+VSR galggá barggat dáj ássjij gáktuj:
+ÆLÁDUS JA ÅRROM
+Mij guosská BOATSOJSUJTTUJ ájggu VSR barggat váj:
+Mij guosská GUOLLIMIJ ájggu VSR barggat dáj ássjij åvdås:
+Mij guosská EDNAMBARGGUJ ájggu VSR barggat váj:
+Mij guosská MIEHTTSE- ja TJOAHKKEÆLÁDUSÁJDA ájggu VSR dájt ássjijt låpptit:
+Mij guosská SÁME ÁLGADIBMÁJ JA INNOVASJÅVNNÅJ ájggu VSR barggat váj:
+MEDIA JA GULÁDALLAM
+VSR ájggu dáj ássjij åvdås barggat:
+RIJKAJGASSKASASJ BARGGO
+IELLEMVUOJNNO JA VUOJŊŊALASJ ÁRVO
+VSR ájggu dáj ássjij åvdås barggat:
+(Du kan velge nordsamiske (finsk), lulesamiske (dansk), sørsamiske (svensk) eller norske undertekster under innstillinger.)
+Gieres gájka
+Dán jage lidjin javla sierráláhkáj buorisboahtema munji guhka ja låsså tjavtja maŋŋela.
+Sávav diján aj la læhkám ráfálasj javllaájllek.
+Boahtte jage galggap ávvudallat 100 jage sámepolitihkalasj bargojn gå æjvvalip Tråanten (Roandemin) 2017 guovvamáno.
+Sávav nahkap 2017 jage såbadit sáme sebrudagán, jut gájka lulujma dåbddåt ienep aktijvuodav ja fámov.
+Tjavtjan lij miján gielladagástallam mij lij gássjel, valla ihkap mij gájka máhttep juojddáv dassta oahppat?
+Vájku gåggu manádav ja sámijt iejvviv, de iejvviv aj várnnahisvuoda subttsasijt.
+Merragátten la ienemusát duv subtsas guhti illa bessam sámegielav oahppat dárojduhttema diehti mij muv ienemusát duohtat.
+Dådnå guhti muhttijn dåbdå degu sáme sebrudagá ålggolin.
+Ihkap la gullam dådnå illa nuoges buorre sábme, danen gå muhttijn ij la sáme aktisasjvuohta duodaj nuoges sebradahtte.
+Ihkap jur dat sámegiella masi dån gullu dakkár giella majt e galles buvte, ja dan diehti gássjelabbo oahppat.
+Ij vájmogielav buktet.
+Dat dåbddo ij la munji amás.
+Muv æjgáda ejga munji sámásta, vájku ietja sámástijga.
+Luohtedin dallusj ájge rádijda fáhkaulmutjijs jut mánájda ij lim buorre guovtegielak liehket.
+Munji sjattaj stuorra guorosvuohta, vájnno.
+Maŋŋela iellemin, maŋŋel gå ållessjattugin lidjiv sámegielav oahppam ja jur lidjiv ietjam vuostasj mánáv riegádahttám, vásediv ietjá lágásj várnnahisvuodav.
+Galggiv gus sámástit da vierdev majt buktiv, mij ietjam mielas ij lim nuoges?
+Ihkap de sjaddiv masset dav persåvnålasj lahkavuodav mij galggá iedne ja niejdas gaskan?
+Lidjiv ájn skihppijvieson gå dav alvos mærrádusáv dahkiv, mánájn asken.
+Álgon mánnáj tsamádiv - nav suorgganahtte ja várnaj lij vásádus.
+Gå dálla ruopptot gehtjadav dási, de sjattav goarssá.
+Dálla diedáv riekta válljijiv, ja dát válljim la ihkap dat massta lav ienemus mihá uddni.
+Lav aj mihá gå dálla jagen 2016 almulasjvuodan sámástav, vájku juohkka vuostasgielak máhttá dunji javllat muv giella galla ij la mettulasjvuodaj dagi.
+Gå ságastav moaddásij sijájs gænna la sámegiella sijddagiellan, de la ietjá várnnahisvuohta ja báktjasa.
+Dádjadav gåktu dujna gævvá, dån guhti ihkap la givseduvvam danen gå la sábme ja sámásta.
+Ihkap gullam la duv dárogiella ij la perfekt muv lágátjijs, gænna l dárogiella vuostasjgiellan.
+Ihkap aj dåbdå dakkir persåvnålasj åvdåsvásstádusáv dassta jut mijáj duogen la, guhti sámástip, gielav åvddålijguovlluj bisodit.
+Sáme álmmuk, sávav javlaj badjel validip ietjama sebrudagá ærránimev tjoavddet.
+Vuoj ibmahijt gå miján ájn li ietjama giela.
+Mij gájka, ietjama tjehpudagáv, dahkat majt máhttep váj boahtteájggáj aj bissu.
+Sávav dáv bargov aktan máhttep dahkat, vani gillarij gahttjamis ja ieridit almma ja rasjes sámij gaskan.
+Danen gå mij lip gájka sæmmi buorre sáme.
+Dån guhti sámásta.
+Ja dån guhti illa sámegielav oahppam.
+Sávav oadtjobihtit ráfálasj basijgasskabiejvijt, ja jut bases boahtep ådå fámoj ja luohtádusájn nubbe nubbáj.
+Sávav ájn buorre javlajt!
+Kirsti Guvsám, Oarjje-vuodna válggaguovllo NSR áirrasa ja 1. kandidáhta, le álu Oslon.
+Juohkka bále gå dåhku boahtá de åhtsål æjvvalimsajev gånnå máhttá guorrit.
+Sadje gånnå máhttá ietjá sámijt iejvvit.
+Mav sávvá, le æjvvalimsadje gånnå sáme stádavaljesvuohta luluj luorkijdit.
+Kirsti Guvsám.
+Oarjje-vuodna válggaguovllo NSR áirrasa ja 1. kandidáhta.
+Javladuvvá Oslo le dat stáda gånnå ienemus sáme årru.
+Ajtu ij sámevuohta heva dáppe vuojnnu.
+Dájna sihtá Kirsti Guvsám juojddá dahkat.
+- Galggá liehket sadje sábmen liehket vájku stuorra stádan årru.
+Vuona stáda hæhttuji dilev láhtjet ielle sáme sebrudagájda.
+Galga bessat bajássjaddat sáme identitehtajn dáppe aj, miejnni sån.
+Guvsám iesj årru tjáppa sajen Bud Nuortta-Vestlándan.
+Mánnávuodan lij ålov Divtasvuonan Nordlándan gåggu sámevuohta le nanos.
+Suv mielas le sáme arena binnemusát sæmmi luondulasj Oslon ja Biergunin dagu Divtasvuonan.
+- Vuoj jus miján luluj sáme kulturviesso, ja maŋenagi sáme "sijdda" Oslon.
+Sadje gånnå luondulattjat máhttá guorrit, gånnå uvsa li rahpasa juohkka biejve.
+Dåppe besa iejvvit barggijt gudi berusti, ij dåssju luojvojbargge gudi dugnada baktu hæhttuji sáme stádakultuvrav låpptit muhtem lávvodagá duolloj dálloj, ájádallá sån tjavgga.
+Viesso gånnå máhttá liehket giellaguovdásj, kafea, duodjevuobddem ja sáme kultursiedna.
+Luondulasj sáme æjvvalimsadje.
+- Valla dåj ietjá stuorra stádajn dárbahi aj sajev gånnå sáme bessi æjvvalit.
+Arena gånnå sáme kultuvrra vuojnnusij boahtá.
+Duola dagu sáme vahkko Biergunin, oajvvat Kirsti.
+Diedo sámij birra
+Ietjas bargos Oslo sámesiebren måttij jagij tjadá, gånnå lij duola dagu jådediddjen muhtem ájge, vuojnná Kirsti aj stuorra dárbbo le diedojda sámij ja sámij ássjij birra.
+Dát luondulattjat gullu oassen sáme vieso dåjmas oajvvestádan.
+- Ienebu ja ienebu gatjádalli sámij ja sámevuoda birra.
+Dákkir diedo e uddni heva gávnnu.
+Álu le Oslo sámesiebrre ja ájnegis ulmutja hæhttum diedojt vaddet vájku dát ajtu le almulasj åvdåsvásstádus, tjielggi Kirsti.
+- Uddni hæhttu tjielgga snuoggat jus galggá vuogas diedojt gávnnat sámij birra, dættot sån sjuohkkanisátjijn.
+Lagáp aktisasjbarggo
+Kirsti vuojnná ållo galggá sajenis åvddål dákkir vijdes sáme fálaldahka jåhtuj boahtá oajvvestádan.
+Ienemusát le ruhtadime duogen.
+Sihke ráddidus, Sámedigge ja suohkan hæhttu dási sæbrrat.
+- Sámedigge hæhttu sierraláhkáj barggat váj suohkana ållåsit válldi åvdåsvásstádusáv sáme ássjijs ja buorep fálaldagáv sáme álmmugij fállat.
+Aktisasjbarggo suohkanij ja Sámedikke gaskan luluj buorre viehkkenævvo jus galggá dav nahkat, jáhkká Kirsti Guvsám.
+- Hæhttup aktisasjbarggoguojmijt åhtsåt.
+Galggap barggat váj oadtjop Oslo ja Biergun suohkanijt ja ietjá stádasuohkanijt dákkir sjiehtadusájt vuollájtjállet, loabet NSR-politihkkár.
+Guvsám le læhkám Sámedikken 2005 rájes ja dálla le gierddamahttásin sjaddamin.
+Fylkkasuohkana ja joarkkaskåvlå lulu ietjá aktisasjbarggoguojme jáhkká sån.
+- Sámevuohta ruvva gáhtu gå stádajda jåhtå.
+Dajna hæhttu juojddá dahkat.
+Hæhttup gierkkamis ráhpuj ájádallat.
+Galggá bessat sábmen liehket ja oadtjot fálaldagáv vájku gånnå årru ja vájku makkir dárbo dujna li, lehkus dal mánájgárde jali vuorrasijsijda birra sáhka, tjuottjot Kirsti Guvsám.
+Sáme nuora dárbahi bargojt jus galggi smáv bájkijn årrot.
+Viktor Inge Paulsen (Viestarmera válggaguovllo NSR 2.kandidáhta) sihtá sáme kultuvrav låpptit nuoraj gaskan.
+Viktor Inge Paulsen.
+Viestarmera válggaguovllo NSR 2. kandidáhta.
+- Vuoj man buorre le gå nahkap dájt guokta ulmijt ållidit kulturbarggosajij ja kulturæládusáj tjadá, javllá Viktor.
+Sijdan Divtasvuonan jådet Doajmmasiebrre Julev-Sámev (DSJ) ja sån le aj Julevsáme Vahko boahtte prosjæktajådediddje.
+- Mån dåbdåv ájnnasamos majt máhttep dahkat váj julevsámegielan ja kultuvran galggá tjuovggis boahtteájgge le dav vuojnnusij buktet ja vuosedit nuora máhtti árbbedábijt adnuj válldet ådåájggásasj væráldin aj, javllá Viktor.
+Álgadibme
+- Hæhttup gáhttit jut stuorámus ja ájnnasamos sáme birrasa åvddålijguovlluj e stádajda ásaduvá.
+Julevsáme kultuvrra buoremusát bierggi julevsáme dáfon, danen le mijá duogen nuoges barggosajijt ásadit váj bæssá dáppe årrot, javllá nuorajkandidáhtta.
+Dåjma maj åvdås Viktor ájggu barggat li duola dagu kulturbarggosajij ja kulturæládusáj doarjjagav vijdedit, aktan almma láhkáj vuorodit álgadimev.
+- Dåjma dagu álgadimprosjækta Indigee li viehka ájnnasa.
+Hæhttu bessat oadtjot doarjjagav viddnudagájt ásadittjat aktan buorre prográmmajda bessat gåggu ájálvisájt bæssá åvddånahttet ja viehkev oadtjot værmádagás, låhpat Viktor Inge Paulsen.
+Ságastallám boahtteájge ådå ja stuoráp Hábmera suohkanin birra.
+Joarkkan suohkanrefoarmmaj gåhttju Sálto sámesiebrre NSR ságastallamij ja dágástallamij ådå Hábmera suohkana birra ja gåktu suohkan galggá sáme suohkanin.
+Makkira li hásstalusá ja vejulasjvuoda ådå suohkanstruktuvraj, ja gåktu galggá Hábmera suohkan dahkat julevsáme gielav ja kultuvrav guovdátjin.
+Gånnå ja goassa?
+Mánnodagá, moarmesmáno 15. biejve, kl.
+1800, Árran julevsáme guovdátjin, Ájluovtan.
+Ságastalátjit båhti:
+NSRs presidentkandidat til sametingsvalget 2017, AIli Keskitalo, og leder for Sálto sámesiebrre og NSRs 1.-kandidat i Vesthavet valgkrets, Mikkel Eskil Mikkelsen
+Aili Keskitálo, presidænntaoajvvadus NSR
+Jan Folke Sandnes, bahkojådediddje Hábmerin
+Mikkel Eskil Mikkelsen, vuostasj ájrasasses NSR Viesstemeran.
+Åvdåstiddje sáme æjgátsiebres.
+Diakåvnnå Divtasvuona Girkkulasj aktisasjráde.
+Giella ja åhpadibme
+Gåktu galggá ådå suohkan háldadit julevsámegielak åhpadimev mánájgárdij ja skåvlåj?
+Galggá gus Ájluovta skåvllå sáme profijllaskåvllån?
+Le gus ulmme fállat sámegiellaåhpadusáv Hábmerav miehtáj?
+Sjaddá gus Hábmera suohkan buktet háldadahttját julevsámegielav.
+Varresvuohta
+Buorre sáme varresvuodafálaldahka vádnunam måttijt jagijt.
+Gåktu máhttá sihkarasstet buorre sáme varresvuodafálaldagáv ådå suohkanin?
+Duodden la Divtasvuona-ássje bájnnim ådåsijt ja sebrudagáv maŋemus jagev.
+Le gus sáme varresvuodaguovdásj vásstádussan daj hásstalusájda?
+Oversikt over noen inngrep i Tysfjord- og Hamarøy-området.
+(Skjermdump fra nrk.no.)
+Árealla ja birás
+Hábmerin la boandás minerállagávnos.
+Linnájávrre la guoradaláduvvam ja gå la binnemusát 100 milijåvnå tåna vuodjagierges mij vuordedahtte buktá 25 milliárda rudáv la Linnájávren jáhkedahtte stuorámus gávnos Nuortta-Europan.
+Duodden guoradaláduvvá minerállagávnnusa ietjá sajijn Divtasvuoana.
+Gåktus val sjaddá mijá ednamij jus ihti gruvvodåjma Hábmerij ja bieggamillo Divtasvuodnaj?
+Ålgoduvvi gus sámij berustibme ja riektá?
+Gulldaliddje gåhtoduvvi gatjáldittjat.
+Buoris boahtem!
+NSR-U
+NSR-N, nuorat, rabas virge
+NSRa nuorajnammadussaj åhtsåduvvá tjálle 20-25% virggáj.
+NSR-N jådet NSRa nuorajdåjmajt.
+NSR åhtså tjállev gut sjaddá stuoves oassen NSR-familjas, ja máhttá iesjrádálattjat barggat, åvdåsvásstádusáv válldá ja viehket ietjas buorre aktisasjbarggomáhtukvuodajn.
+Jus buoragit aktan hiehpap de besa nuorajnammadusáv viehkedit ájnas bargoj.
+Duodden sjatta oassen NSRa dåjmadagás ja dán tjadá besa aj barggat geldulasj bargoj majt dåjmadakjådediddje vaddá.
+Nuorajnammadusá birra
+Nuorajnammadus jådet NSRa nuorajdåjmajt, NSRa bieles moalget nuorajgatjálvisáj gáktuj ja NSR:v åvdås sihke nasjonálalattjat ja rijkkagasskasattjat ietjá nuorajsiebrij aktijvuodan.
+Nuorajnammadusán la jådediddje, nubbejådediddje, gålmmå sebrulattja ja vihtta sadjásasj sebrulattja.
+Dábálattjat gájka tjåhkani, ja ássjijt mierredi guorrasime/konsensus prinsihpa milta.
+Nuorajnammadusán la stuoves sadje NSRa rijkkatjåhkanimen.
+NSR-U-ere høsten 2014.
+(Foto: Kenneth Hætta)
+Virge birra
+Nuorajtjálle barggodahkamusá li duola dagu viehkedit nuorajnammadusáv tjåhkanimijn ja tjåhkanimij gaskan, nuorajnammadusá mærrádusájt tjadádit, barggat nuorajnammadusá prosjevtaj ja sebrulasjbargoj.
+Virggáj dættoduvvá mássjkisvuohta, berustibme politihkas ja siebrrebargos, duodden aj tjállemmáhtudahka.
+NSR ájggu nannit dåjmadagá sámegiellamáhtudagáv ådå virgádimij baktu.
+Danen sávvap åhttse buktá nuortta-, julev- ja/jali oarjjelsámegielav sihke njálmálattjat ja tjállálattjat.
+Barggosadje l NSRa dåjmadagán Guovddagæjnon, valla árvustallap aj vejulasjvuodav sijdas barggat.
+Maneldibme l vuordedahtte.
+Sávvap virggáj álgá nav ruvva gå vejulasj.
+Bálggá sjiehtadusá milta.
+Jus li gatjálvisá jali sáva vil ienep diedojt, guládalá nuorajnammadusá jådediddjijn Ánde Trosten, tlf.
+928 54 972, jali NSRa dåjmadagájådediddjijn Thomas Myrnes Nygård, tlf.
+Åhtsåmus aktan CV:jn viertti liehket NSRa háldon åvddål gålgådismánno 7. biejvve 2015.
+Åhtsåmus elektråvnålattjat sáddiduvvá e-påsta baktu nsr@nsr.no jali dábálasj påsta baktu NSR, Pb.
+173, 9521 Guovdageaidnu.
+RSS-feed
+Velg språk!
+Vietjá NSRa válgaprográmmav 2009-2013 dástta.
+Veedtjh NSRen veeljemeprogramme 2009-2013 daesnie.
+Last ned valgprogrammet 2009-2013 i PDF-fil her.
+Viečča válgaprogramma 2009-2013 dáppe.
+VUONA SÁMIJ RIJKASIEBRE BIRRA
+Vuona Sámij Rijkasiebrre (NSR) le sáme oajvveorganisásjåvnnå mij vájmmelisát dåjmat kultuvrra-, sebrudak-, ja tjuovggidusbargov ietjas bájkálasj siebrij baktu, ja Sámediggeválggaj oassálasstá.
+NSR tjoahkki sámijt divna guovlojs ja divna æládusájs ja berustiddjejuohkusijs bargguj aktisasj buorren gájka sámijda.
+Vuododime rájes jagen 1968 le NSR læhkám máhttelisvuohtan gájka sámijda dahkat ietjas jienav gullut vuona ja rijkajgasskasasj sebrudagájn.
+NSR le læhkám guovdásj fábmon sáme sebrudakiellemav ja kultuvrav ásadimen ja åvddånahttemin 40 jage alluj.
+NSRn le læhkám njunnjusattja Sámedikken ásadime rájes gitta 2007 tjaktjaj.
+2007-tjavtja hæhttuj NSR åhtsåt låhpadimev sámediggeráden.
+NSR le dálla njunnjusasj vuosstálasstejuogos Sámedikken.
+Tjuovvuvasj presidenta Sámedikken le Vuona Sámij Rijkasiebrev åvdåstam:
+· Ole Henrik Magga, Guovdageaidnu (1989-1997)
+· Sven-Roald Nysnø, Divtasvuodna (1997-2005)
+· Aili Keskitalo, Guovdageaidnu (2005-2007)
+Sámediggeválggaj 2009 le NSR rijkatjåhkanibme 2008 válljim Aili Keskitalov presidænntaájrasassán.
+NSR VISJÅVNNÅ LE: VIESSO JA RÁVAS SÁBME
+NSR visjåvnnå le moattegerdak ja rávas sáme sebrudagá.
+Mij barggap oadtjot rabás ja sebrudahtte ådåájggásasj sáme sebrudagá gånnå roaddo ulmusjárvos ja máhttelisvuohta persåvnålasj åvddånahttemij ja vájmmelis oassálasstemij sebrudaktsieggimin dættoduvvá.
+NSR sihtá åvddånahttet árvojt duola dagu avtaárvvusasjvuodav, dássádusáv, solidaritehtav ja ráfálasj aktisasjvuodav álmmugij gaskan.
+Mij sihtap bisodit ja åvddånahttet dav moattegerdakvuodav kultuvralasj åvddånbuktemijs ja árvvovuojnojs majt mijá sebrudakiellem le.
+Danen le ájnnasin joarkket sáme guovlulasj aktisasjbarggovuogijt åvddånahttet, duola dagu sjiehtadusájt, værmádagájt ja æjvvalimsajijt.
+Sihke árbbedábálasj ja ådåájggásasj årromdábe, gehtjadum rijkajrasstididdje vuojnos vierttiji maŋen váldeduvvat.
+Boahtteájge åvddånahttem nuorttaguovlojn arktalasj rijkajn buktá moadda hásstalusá oajválattjajda, institusjåvnåjda ja sivijla sebrudahkaj nuorttan.
+Dát la tjanádum dálkádagá rievddadusájda, rijkaj suverenitehta ájggomusájda ja militera-, økonomalasj ja birás- ja ressurssa guoskavasj sihkarvuohtaj, luonndoluohkkoj ávkástallamij ja transporttaj, mij guosská rievtesvuodajda ja sebrudakpolitihkkaj.
+Danen le ájnas åvddånahttet diedojt, máhtudagájt ja máhtukvuodav álmmugin dákkár hásstalusájt duostotjit.
+Boahtteájge sáme kultuvra ja iellemvuoge vuodo le aj buorre birás, resursaj ja kulturmujtoj háldadime duogen.
+Mijá visjåvnå le guottedahtte biráspolitihkajn barggat ja vájmmelis kultursuodjalimpolitihkajn mij sihkarasstá boahtteájggásasj luonndo- ja kultuvrravuodov, ja vaj luonndoluohkkoj ávkástallam dagáduvvá dan láhkáj vaj ij biejste iellemvuodov boahtte buolvajs.
+Sámijn sierra álmmugin le iesjmierredibmáj rievtesvuoda.
+Dát buktá rievtesvuodajt ja vælggogisvuodajt tjuottjodittjat sámesebrudagá åvddånahttemav, dán vuolen aj ietjas luonndoluohkkoj badjel mierredit, mierredit ietjama økonomalasj ja sosiálalasj åvddånahttemav ja rievtesvuoda ásadit ja åvddånahttet ietjasa sebrudakinstitusjåvnåjt.
+Sæmmi båttå le sáme viesáda ietjasa rijkajn gånnå guhtik årru.
+Dát vaddá rievtesvuodajt ja vælggogisvuodajt åvddånahttemin oassálasstet ietjasa aktisasj sebrudagán aktan dåj iehtjádij.
+Duodden le sáme aktan iehtjádij duosstomin moadda aktisasj hásstalusájt sebrudakåvddånahttemin.
+Dát buktá ienep tjalmostimev buorre aktisasjtjoavddusijda dárbojt majn li sáme álggoálmmukrievtesvuodaj vuodon.
+Danen ájggu NSR barggat nav vaj lága ja ietjá dåjma bisodittjat sáme rievtesvuodajt ja berustimijt, oattjotji stuoráp loabálasjvuodav stuorrasebrudagán.
+Sáme årru giejvoj, ja de li sáme sijda - merragáttijn ja sisednamijn - ma li árbbedábálasj tjavelk sáme sebrudak-, kultuvrra- ja æládusiellem.
+NSR sihtá nannit sámebájkálasjsebrudagájt ma li árranin sáme árvojda ja iellemvuohkáj.
+Ienebu ja ienebu stádajda ja tjoahkkebájkijda årruji.
+Sæmmi ájnnasin le sidjij aj vaddet sáme iellemvuodov, kultuvralattjat, sosiálalattjat ja virgálattjat.
+Rievdadum årromdábe bukti hásstalusájt ja dájt hásstalusájt duostotjit le ájnnasin barggomáhttelisvuodajt nuorajda alla åhpadusájda åvddånahttet ja sierraláhkáj láhtjet sajev nissunbarggosajijda sáme guovlojn.
+Miján le vuodulasj rievtesvuoda - ja iesjrádálasj åvdåsvásstádusáv - åvddånahttet ja gaskostit máhtudagáv ietjama ja mijá birrusij birra.
+Mijá boarrásijn le sierralágásj sadje sáme máhtudakguodden, giellaguodden ja árvoj gaskostiddjen.
+Boares sáme li guovdásj resurssan ja aktijvuohta buolvaj gaskal le ájnnasin sáme sebrudaktsieggimin.
+NSR barggá aktidit árbbedábálasj máhtudagáv diedalasj máhtudagájn sihkarasstem diehti sáme sebrudagáv ådåájggásasj sebrudahkan.
+Skåvllå sáme sebrudagán le ájnas sadje gaskostit árvojt, máhtudagájt ja guottojt ja galggá vaddet ållu buoremus álgov sjattatjit vájmmelis oassálasste sáme sebrudagán.
+NSR barggá sáme skåvllå galggá liehket alla kvalitehtajn gånnå sáme máná ja nuora oadtju buoremus máhttelis hiebadum sáme åhpadusfálaldagáv.
+Sáme mánájn ja nuorajn galggi liehket máhttelisvuoda oadtjot ådåsmáhtedum ja ájggeguovddelis oahpponævojt.
+Mij barggap nav vaj gájkka sáme mánájn ja nuorajn galggá liehket ájnegis rievtesvuoda sámegiela åhpadussaj ja åhpadussaj sámegiellaj.
+Sáme giella le dajs ájnnasamos tjårgijs sáme sebrudagán.
+NSR barggá oattjotjit giellalåpptimav mij galggá sihkarasstet nav vaj gájkka sámijn le máhttelisvuodasáme giellasajijda, sáme dievnastusfálaldagá ja máhttelisvuoda ietjasa gielav adnet.
+Sáme giela galggi nanniduvvat ja joarkeduvvat ienep giellaguoddij baktu ja gå mij sihkarasstep sáme giela oabllomav.
+Dárbbo le ådå ulmmelasj giellapolitihkkaj ålov lasedittjat sámij lågov gudi sámásti ja sámegielav tjálli.
+NSR barggá nav vaj sáme æládusá nanniduvvi vuodon barggosajijda ja árvvoháhkuhibmen sáme ævtoj milta guoddelis rámmaj sissŋelin.
+Ådåsmahtte ja ij ådåsmahtte luonndoluohkkojt Sámen li materiála vuodon sáme kultuvrraj.
+Gulástus, ællosujtto, ednambarggo, miehttseæládusá ja dájt tjoahkkeæládussan ma aj li nanos sáme kultuvrraguodde.
+NSR sihtá ájn nannit dájt vuodon sáme sebrudakiellemis.
+Sæmmi båttå le aj láhtjet nav vaj æládus- ja sebrudakåvddånáhttem gånnå sáme ietja li vájmmelisá, ietjas sidodij ja dárboj milta, máhtti iejvvit ja ávkkit dajt máhttelisvuodajt boahtteájge industrija ávkkim luonndoluohkkojs máhttá vaddet.
+Dáv dan láhkáj mij sihkarasstá mijá sebrudagá ájn iellet ja gå ij ådåsmahtte luonndoluohkko nåhki.
+Dákkár luonndoluohkkoj ávkástallam galggá sáme sebrudagájda ávkken båhti ja nanniji bájkálasj, guovllo ja nasjonálalasj økonomijav.
+NSR mielas le aktijvuohta rájáj rastá mierredimen árbbedábij bissomav ja sáme moattelágásjvuodav bisodime.
+NSR mielas viertti látjeduvvat buorep máhttelisvuoda nannitjit aktisasjbargov rájáj rastá ássjijn ma gulluji sáme gielajda, kultuvrraj ja sebrudahkaj.
+Mij barggat oattjotjit ienep rádjárasstididdje sáme organiserimav.
+Dát hæhttu liehket ierit ietján ájnnasamos ulmijs Nuorttarijkaj sámekonvensjåvnåjn.
+Solidaritehtta le guovdátjin NSR politihkan.
+NSR ájggu barggat åvdedittjat rasistalasj guottoj vuosstálasstemav ja homofijlaj dåhkkidimev.
+NSR sihtá guottoj hárráj bargujn, diehtojuohkemijn ja máhtudaklåpptima dåjmaj baktu vuosteldit sosiála, sjiervij gáktuj, etnihkalasj ja politihkalasj badjelgæhttjalimev.
+NSR mielas galggá nissunijn ja ålmmåjn dássásasj máhttelisvuoda liehket iellemin, åhpadusájn ja virggeválljimijn, ja sjiervij gáktuj galggi aj liehket sæmmi máhttelisvuoda sebrudakiellemav vájkkudit.
+Rijkajgasskasasj solidaritehtta le ájnas danen gå dát buktá nannimav divna álggoálmmugij ævtojt boahtteájgen.
+Sáme álmmuk máhttá, guovdásj oajválattjajn siegen, buktet buorep iellemævtojt álggoálmmugijda ietjá guovlojn væráldin.
+NSR le nannusit barggamin rijkajgasskasasj álggoálmmugij aktisasjbargon danen gå vuojnnep ávkev oahppat iehtjádij åtsådallamijs, sihke gå le sáhka guovdásj oajválattjaj gáktuj ja rievtesvuodagatjálvisájn, valla aj stuoráp globála aktisasjhásstalusáj duola dagu hæjosvuohta, varresvuodagatjálvisá, åhpadusmáhttelisvuoda, dálkádakrievddama, ja nuoskodibme.
+NSR ájggu barggat nav vaj åhpadusvuogádus válldá álgov sáme oahppe ja sáme sebrudagá dárbojs.
+Mijá ulmmen le nav vaj dát galggá vuojnnut åbbå sáme åhpadusvuogádusán.
+Sáme oahppijn le rievtesvuohta oadtjot åhpadusáv sáme tiemájn ja åhpadusáv sámegiellaj.
+Gájkka oahppe galggi oadtjot åhpadusáv sámij dile birra.
+NSR barggá åbbålasj sáme åhpaduspolitihka baktu tjavggit aktisasjbargov rijkajrájáj rastá mij guosská pládnabargguj ja oahpponævvoåvddånahttemij.
+Sáme oahppe sierra dárboj hæhttuji sihkarasteduvvat hiebadum åhpadusfálaldagájt ja sierrapedagogalasj viehkev sáme árvoj vuodon.
+Vuona Sámij Rijkasiebre mielas galggá skåvlåjn ja mánájgárdijn fysihkalasj birás ma dievddi pládnatjoahkkij gájbbádusájt.
+Gájkka sáme mánájn galggá liehket juoga sáme birra - vájku gånnå sij årru.
+Sámevuoda tjalmostuhttema baktu árggabiejvvedilijn mánájgárdijn ja skåvlåjn, máhttá sámevuohta sjaddat luondulasj oasse aj dåj ietjá oahppij árggabiejves Vuonan.
+Sáme oahppijn ja åhpadiddjijn galggi liehket oahpponævo juohkka fágan juohkka jahkedásen åhpadusvuogádusán.
+Sihkarastem diehti juohkkahasj oadtju máhttelisvuodajt åhpadussaj, barggá NSR nav vaj galggá ratjáduvvat åhpadus diehto- ja guládallamteknologija baktu, gå dát ij máhte bájkálasj sáme åhpadiddjijs dagáduvvat.
+NSR sihtá systemahtalasj ratjástimev ållessjattukåhpadusá hárráj sihke formálalasj åhpadusvuogádusán ja sáme åhpaduslihtoj baktu.
+NSR ájggu barggat nav vaj sámegielak máhtudakbirrusav åvddånahteduvvá ja nannit sáme guoskavasj tiemáj dutkamav.
+NSR mielas galggá sáme dutkambirás åvddånahteduvvat vaj vájmmelis oassen sebrudakåvddånahttemin sjaddá.
+Sáme árbbedábálasj viertti liehket luondulasj oasse máhtudakvuodos sáme dutkamis ja diehtagis.
+Dát máhtudakvuodo galggá aktan alleværálda dutkamijn vuodov dahkat luonndoluohkkoj háldadibmáj sáme guovlojn.
+Mánájgárde
+Sámedikken ájggu NSR barggat nav vaj:
+o ájnegis rievtesvuohta sáme mánájgárddesaje láhkamierreduvvi
+o suohkana oajválattja ienep mánájgárdijt ásadi
+o ienep åvddåskåvllååhpadiddje sáme giella- ja kultuvrramáhtudagájn åhpaduvvi
+o sámegielak mánájgárdijda lasse doarjjaga juolloduvvi.
+Vuodoskåvllå
+o sáme mánáj rievtesvuoda åhpadussaj sámegielan ja sámegiellaj ålliduvvá
+o åhpadusláhka rievdaduvvá vattátjit sáme mánájda ájnegis rievtesvuodajt åhpadussaj sámegiellaj
+o ålgoldisævto sáme åhpadussaj hæhttuji nanniduvvat nav vaj oahppe vatteduvvi åhpadusáv ietjasa gielladásen.
+o sáme árbbedábe, giella ja árvo gaskostuvvá åbbålasj åhpadusvuogádusá tjadá
+o åhpadus hiebaduvvá næhtta oahpponævoj baktu ja aktisasj prográmmavuodo baktu gájkaj hárráj.
+o åvddånahteduvvi åhpadusvuoge nubbengiellaoahppijda nav vaj dá sjaddi doajmme guovtegielaga
+o rádjárasstididdje aktisasjbarggo látjeduvvá sáme skåvlåj gaskan
+o buorre årniga lasse giellabarggijda åhpadusán ásaduvvi, vájk boarrásap sámij gudi resurssaulmutjin li árbbedábálasj máhtudagá åhpadusán ja sámegielan
+o sáme sierrapedagogalasj doarjjavuogádus nanniduvvá
+o sáme sisadno Assto Ájge Årnigin ja kultuvralasj skåvllåvuossan sihkarasteduvvá.
+Joarkkaåhpadus
+o åhpadusláhka rievdaduvvá vattátjit sáme oahppijda rievtesvuodajt joarkkaåhpadussaj sámegiellaj
+o sáme joarkkaskåvlå åvddånahteduvvi vijdábuj nasjonálalasj resurssa- ja máhtudakguovdátjin sáme joarkkaåhpadusá hárráj
+o guovllo joarkkaskåvlå, aktan fylkasuohkanij, oadtju ásadit sáme fálaldagájt ietjasa fáhkafálaldagájn
+o ásaduvvi joarkkaåhpadusá fálaldagá sáme oahppijda divna sáme guovlojn
+o háldadusåvdåsvásstádus sáme joarkkaskåvlåjs sirdeduvvá Sámediggáj
+o fáhkaåhpadusfálaldahka ællosujton, duojen, tjoahkkeæládusán ja luonndoávkástallamin nanniduvvá ja sihkarasteduvvá
+o stipænndaårniga oahppijda gejn li sámegiella fágaj gaskan árvustaláduvvá ulmijn boahtteájggásasj nannima diehti
+o sámegiella vuostasj- jali nubbengiellan joarkkaskåvlån galggá vaddet sierratjuorgajt gå alep åhpadussaj åhtså
+o ásaduvvá diehtotjoahkke sáme skåvllå-/åhpadusfálaldagájs ja stipendajs sáme oahppijda/studentajda majt gávna vilbli.no ja utdanning.no næhttasajijn
+o ásaduvvá rádjárasstididdje aktisasjbarggo åhpadusinstitusjåvnåj gaskal joarkkaåhpadusá dásen
+o dagáduvvi ja álgeduvvi dåjma ma dahki nav vaj binnep oahppijs hiejtti joarkkaåhpadusás sámij nuoraj gaskan, duola dagu verddebearašortet baktu joarkeduvvá
+o ålgoldisævto sámegiela åhpadussaj nanniduvvi nav vaj oahppe oattjotji åhpav ietjasa gielladásen.
+Ållessjattukåhpadus
+o dagáduvvá sierra sáme ållessjattukåhpaduspládna mij sisadná dárboj guoradallamav, åvdåsvásstádusáv ja barggojuohkemav sáme ållessjattukåhpadusá hárráj
+o ållessjattuk sámij rievtesvuodajt sámeåhpadussaj sihkarasteduvvá láhkatjoahkkij ja ruhtadimårnigij baktu
+o sáme joarkkaskåvlå, suohkana ja sáme åhpaduslihto oadtju økonomalasj resursajt látjátjit ållessjattukåhpadusáv ja kurssafálaldagájt hiebadum sáme sebrudahkaj ja æládusiellemij
+o ásaduvvá sáme ållessjattukåhpadusá aktøraj værmádahka
+o sáme ållessjattukåhpaduslåpptim åvddånahteduvvá oattjotjit ienep vájmmelis giellaaddne.
+Oahpponævo
+o oahpponævvo åvddånahttembarggo hiebadum sáme oahppijda nanniduvvá lasse ruhtajuollodimij baktu
+o ienep pedagogalasj viehkkenævo åvddånahteduvvi sáme mánájgárdijda
+o digitála oahpponævo ja tiebmágirjátja vuoroduvvi
+o látjeduvvá dille åhpadiddjijda oadtjot sijáv oahpponævoj bargatjit
+o resurssaskåvlåårnigav árvustallat ja åvddånahttet sáme oahpponævvobuvtadimen.
+Alep åhpadus ja dutkam
+o studenta rekrutteriduvvi sáme dábálasj- ja åvddåskåvllååhpadiddjeåhpadussaj, ierit ietján stipendårnigij ja desentraliseridum låhkåmfálaldagáj
+o ienebu válljiji alep åhpadusáv sámegielan, buorep låhkåmfálaldagáj ja stipendårnigij baktu
+o gávnnu duodde- ja joarkkaåhpadusfálaldagá sáme skåvllåj hiebadum, duola dagu giellaoahppamvuoge, guhkásåhpadim- ja oahpponævvopedagogihkka
+o máhtudagá sáme vidjurij birra galggá liehket profesjåvnnå- ja vuodoåhpadusájn divna universitehtajn ja allaskåvlåjn
+o gávnnuji buorre ruhtadimårniga sáme dutkamij, ja vaj dutkametihkalasj barggo nanniduvvá
+o institusjåvnå majn le åvdåsvásstádus ja dahkamusá sáme alep åhpadusás ja dutkamis nanniduvvi ja arvusmahteduvvi aktisattjat barggat
+o Sáme allaskåvllå åvddånahteduvvá universitehttan
+o duodastuvvam sáme árbbedábálasjmáhtudahka dåhkkiduvvá vuodon dutkamijn ja dássáduvvá ietjá dutkamij vuodon háldadibmáj.
+Sáme giela li tjårggen sáme sebrudagájda ja giella guoddá mijá kultuvrav, mijá máhtudagájt ja mijá árvojt.
+Moattes sámijs li bajássjaddam sámegiela dagá, ja iehtjáda li sjaddam bajás sámegiela låhkåm- ja tjállemhárjjidallama dagá.
+NSR ájggu láhtjet dilev nav vaj gájkka sáme oadtju máhttelisvuodav åhpatjit sámegielav tjálalattjat ja njálmálattjat adnet.
+Dát barggo galggá boahtet dagu ållessjattukåhpaduslåpptim.
+NSR mielas le barggo sihkarasstet ja åvddånahttet sáme gielajt hæhttu liehket dajs ájnnasamos rahtjamussuorggen åvddålij guovlluj.
+Dáj sierra sáme gielajn li sierralágásj hásstalusá ja danen le ájnas dåjmajt iesjgeŋga láhkáj hábbmit nav vaj dá oadtju dássásasj máhttelisvuodajt vijdábuj viessot ja åvddånahttet.
+NSR ájggu barggat åvddånahtátjit ulmmelasj giellapolitihkav mij vieledahttá dájt sierralágásj dárbojt sihkarastátjit avtaárvvusasj giellafálaldagáv.
+Sierra tjalmostahttem viertti bájkijn gånnå sáme giela li nievres dilen, dán vuolen gålldåsámegiella, oarjjelsámegiella, julevsámegiella ja bihtámsámegiella.
+NSR barggá politihkalattjat ja praktihkalattjat vaj sámegiella galggá bissot, nanniduvvat ja åvdeduvvat.
+Mij sihtap láhtjet dilev giella moattegerdakvuohtaj, ierit ietján normeriga ja åvddånahttema sáme giellasuorgijs vuoroduvvi giellabargon.
+Máná ja nuora galggi oadtjot nannusap diedojt sáme giellamoattegerdakvuodas.
+NSR mielas le giellaaddne ja sierraláhkáj giellaguodde ållu mierredime jus giela galggi bissot.
+Giellaguodde li ulmutja gejn le ieddnegiellan ja vuostasjgiellan dat giella massta sáhka le.
+Diehttelis de le NSR mielas vuordedahtte dille le látjedum nav vaj le máhttelisvuohta adnet sámegielav njálmálattjat ja tjálalattjat almulasj institusjåvnåjn gånnå sámelága giellanjuolgadusá li fámon.
+NSR ájggu barggat nav vaj boahtteájge sáme giellabarggo tjielggá mij guosská ruhtadimijda ja rollaj juohkemij.
+Ájnnasin le sáme gielajt åvddånbuktet, ja sáme gielaj anov duon dán dásen lasedit.
+NSR barggá vaj sáme giela látjeduvvi anátjit diehtojuohkem- ja guládallamteknologijan, nav vaj nuorap buolvva bajássjaddá sáme gielajn dåjmalasj giellan juohkka suorgen.
+NSR ájggu barggat nannitjit ienep sáme giela anov tjálalasj aktijvuodajn.
+NSR barggá nav vaj sámegiella aneduvvá dutkamgiellan ja máhtudakgaskostimen.
+Mijá ulmme le nav vaj ienep dutkamijt ja máhtudakåvddånahttemav oadtjop mij guosská sáme gielaj adnuj.
+o oahppe galggi oadtjot giellaåhpadusáv dan giellasuorggáj gåsi sij gulluji
+o sáme giellaguovdátja galggi oadtjot máhttelisvuodajt álgget ienep gielladåjmaj
+o ållessjattuklåpptim vuoroduvvá sámegielajn guovdátjin
+o giellagáhttim ja sámegielak fáhkatærmma åvddånahttem vuoroduvvá.
+Sámegiella almulasj aktijvuodajn
+o látjeduvvá sámegiela adnuj almulasj institusjåvnåjn
+o ásaduvvá bærrájgæhttje orgádna sáme gielajda ierit ietján sihkarasstet vaj sámelága giellanjuolgadusá tjuovoduvvi
+o boahtteájge organiserim, ruhtadibme ja rollaj juohkem sáme giellabargon guoradaláduvvá ja tjielggá, gånnå friddja stáhta orgádna árvustaláduvvá ásaduvvat
+o ásaduvvi ienep sáme giellaguovdátja ja ieme guovdátja åvddånahteduvvi
+o sáme bájkkenamá dássáduvvi dáro namáj rahtegalbajn ja kártajn sáme guovlojn
+o divna almulasj tsiekkadusá galbbiduvvi sámegiela háldadusguovlojn
+o ådåájggásasj guládallamháme dagáduvvi sáme gielaj adnuj aj
+o www.risten.no ja www.divvun.no vijdábuj åvddånahteduvvi
+o dutke hásstaluvvi sámegielav dutkamgiellan anátjit
+o giellasuorgij normerim ja vokabulárra sáme giellasuorgijn vuoroduvvá
+o látjeduvvá nav vaj ienep dutkam gielaj ælládahttemij birra dagáduvvá
+o dutkam sáme vuostasj- ja nubbengiela åhpadusá hárráj tjavggiduvvá
+o vijdábuj fáhkabarggo giellahiståvrån ja bájkkenamáj dutkam vuoroduvvá.
+Kultuvrra le aktisasjvuohta ájádusájs, árvojs ja njuolgadusájs majt sebrudagán li ja majt ulmusj sihtá vijdábuj guoddet boahtte buolvvaj.
+NSR ájggu nannit, bisodit ja åvdedit sihke ådåájggásasj ja árbbedábálasj sáme kultuvrramáhtudagáv.
+NSR sihtá arvusmahttet sáme kultuvrraiellemav sáme kultuvrrabarggosajij ienedime baktu.
+Viesso ja nanos sáme bájkálasjsebrudagá ja árbbedábálasj æládusá ja viessomtjerda li ájnas tjuorggen sáme kultuvra buvtadimen.
+Duodje hæhttu bisoduvvát ájnas kultuvrraguodden ja sáme æládussan.
+Dájddasjiehtadus Sámedikke ja Sáme dájddaráde gaskal le ásaduvvam bargatjit dájddárij iehtjas vuorodimij milta sáme dájdav nannitjit.
+Dát sihtá javllat dájddára li siegen mierredimen vuorodimij gáktuj ja NSR sihtá nannit dájddasjiehtadusáv vædtsagin sáme dájdav vuorodittjat.
+Dárbbo le sáme originalgirjálasjvuohtaj ulmutjijda gájkka álldarij gáktuj, huoman hæhttu vuoroduvvat sjadde buolvaj girjálasjvuoda dárbojda.
+Sáme girjálasjvuohta hæhttu ådåstuhteduvvat duostotjit udnásj låhkkij gájbbádusájt.
+Dárbbo ájn lasse doarjjagijda oajválattjajs sáme girjálasjvuoda buvtadittjat ja juogadibmáj gå li binná låhkkij siváj diehti.
+Sáme musihkka ja juojggusa li guovdátjin sáme kultuvra åvddånbuktemin.
+Musihkka rájáj rassti ja dahká aktijvuodav kultuvraj ja ulmusjtjerdaj gaskan.
+Ájnas le de vaddet musihkkaj ja juojggusij buorre åvddånahttemmáhttelisvuodajt.
+Sáme festivála li ájnas saje sáme dájddaj, kultuvrraj ja duodjáj, ja li ájnas saje sáme iesjdåbdov åvddånahttemin ja dádjadussaj sáme gatjálvisájs.
+Duodden de vaddi festivála sáme dájddárijda ja artistajda máhttelisvuodajt dahkat ja åvddånahttet iehtjasa åvddånbuktemijt.
+Sáme siednadájdda le tjårggen sáme kultuvrraiellemij.
+Friddja teáhterjuohkusa ja Åarjelhsaemien Teatere / Sydsamisk Teater le nannim moattegerdakvuodav sáme teáhteriellemin, sæmmi bále gå Beaivváš Sámi Teáhter lasedij maneldamåvddånbuktemijt ja moattegerdakvuodav buvtadimen dahká ienebu oadtju teáhteris ávkev.
+Beaivváš Sámi Teáhterin le aj ájnas doajmma siednadájdav Sámes gaskostit ja aj rijkajgasskasj aktijvuodan.
+Dárbbo le gájkka åsijt sáme siednadájdas åvddånahttet ja daj kvalitehtav dárkestit ienep åhpadusá tjalmostime hárráj ja buoredittjat buvtadimmáhttelisvuodajt.
+NSR mielas le teáhterdoajmma mánájda ja nuorajda ájnas rahtjamussuorgge åvddålij guovlluj.
+Gåvådum dájdda hæhttu álmmugij sadjihin boahtet.
+Danen NSR barggá dájdda distribueriduvvá duola dagu årnigij baktu ma arvusmahtti sáddimvuosádusáj åvddånahttemav.
+Duodden le dárbbo vaddet gåvådum dájddaj vuodov joarkátjit fágalasj åvddånahttemav sáme dájddaåhpadusá ásadime sihkarasstema baktu.
+Multimedijaj tjadá duola dagu filma, televisjåvnå ja internehta tjadá jåkså ulmusj stuorra publikumav.
+Filmmadájdda le agev åvddånahttemin sáme filmmafestiválaj baktu ja daj baktu majt sáme fáhkabargge suorgen li dahkam.
+NSR sihtá sihkarasstet sáme filmmafágalasj birrusij ásadimijt.
+Gå sáme filmma ja TV-buvtadimev nanni sjaddá ulmusj máhttet sámegielav nannit ja oadtjot vijdes máhtudak ja kultuvrragaskostimev sáme vidjurij birra.
+Nanos sáme valástallamiellem le ájnas iesjdåbddofaktåvrrå nuorajda, ja nanos åvddånbuktemvuohke aktisasj árvojs ja njuolgadusájs.
+Ájnas le vaj máhttelisvuoda li gånnå divna guovlojs Sámen æjvvali valástallamijda ja gilppusijda.
+NSR ájggu liehket sáme valástallam- ja nuorajorganisasjåvnåj máhttelisvuodaj vuoddje bargujn aktisasj sáme valástallam ja valástallamfágalasj gatjálvisájn.
+Hierggevuodjema li sierralágásj gilpustallamsuorgge, mij aj buktá nanos histåvrålasj dábijt bisodittjat arktalasj álggoálmmugij gaskan.
+NSR ájggu danen lasse vuorodimev moattegerdak kultuvrraiellemijt, bájkálasj festiválajt ja ietjá sáme dåjmajt sáme bájkálasjsebrudagájn duola dagu sáme kulturmujtoj duodastimev, suodjalimev, háldadimev ja gaskostimev.
+NSR ájggu barggat nav vaj dille látjeduvvá viesso sáme kultuvrraiellemijda aktisasj sajijn ja ulmusjbuolvaj berustahtek.
+NSR ájggu arvusmahttet nav vaj sáme nuora ietja máhtti liehket siegen dåjmajt dahkamin iehtjasa bájkálasjbirrusin.
+Sámedikken ájggu NSR barggat nav vaj friddjafoannda ásaduvvá sáme nuorajda.
+Dát galggá liehket doarjjaårnigin nuorajda gånnå álkkes giehtadallamprosessajn máhtti åhtsåt doarjjarudájt duon dán kultuvrradåjmajda, Stáhta nuoraj friddjafånda modellas.
+Girjálasjvuohta
+o ådå sáme tjálle rekrutteriduvvi
+o ienep nuorra sáme tjálle rekrutteriduvvi
+o ienep sáme tjálle oadtju máhttelisvuodajt girjálasjvuodajn ållesájggáj barggat
+o sáme girjálasjvuohta sadjihij biejaduvvá divna bibliotehkajn, buojkulvissaj girjje oasstemav arvusmahttet
+o ienep sáme girjálasjvuohta buvtaduvvá mánájda ja nuorajda
+o ienep sáme jiednagirje buvtaduvvi
+o dutkama sáme girjálasjvuodan vuoroduvvi, dáj vuolen sáme båva, subttsasa, myjta ja juojggustevsta.
+o duodje kultuvrraguodden dåhkkiduvvá ja vatteduvvá åvddånahttemmáhttelisvuodajt
+o duodje máhtudagá ja tjehpudagá joarkeduvvi ådå ulmutjijda
+o ienep duodje bagádallamvirge ásaduvvi
+o buorre ævto duodjárijda vatteduvvi, duola dagu sadjihin biedjat duodjuhimhuodnahijt ja vædtsagijt.
+Sáme musihkka, juojggusa ja festivála
+o dahkkerievtesvuoda juojggusijda sihkarasteduvvi
+o ådåájggásasj sáme musihka ja juojggusij åvddånahttema vuoroduvvi
+o doarjjaårniga sáme musihka ja ådå musihkkaj åvddånbuktemvuogijda buoreduvvi
+o sáme musihkkárijda vatteduvvá stuoráp máhttelisvuoda gaskostittjat sáme musihkav ja juojggusijt, nasjonálalattjat ja rijkajgasskasattjat
+o festivála ma uddni oadtju vuododoarjjagav Sámedikkes nanniduvvi
+o unnep festivála ja kultuvrraásadime åvddålij guovlluj åvddånahteduvvi
+o ienep sáme dájddára ja artista oassálassti rijkajgasskasasj álggoálmmukfestiválajn.
+Teáhter, siednadájdda ja gåvådum dájdda
+o åhpadusfálaldagá sáme teáhterbarggijda åvddånahteduvvá
+o Beaivváš Sámi Teáhter nanniduvvá maneldimteáhterin nasjonálalasj åvdåsvásstádusá háldon
+o sierra sáme teáhterviesso tsieggiduvvá Guovdageaidnuj
+o Åarjelhsaemien Teatere / Sydsamisk Teater nanniduvvá
+o saje ásaduvvi sáme mánáj- ja nuorajteáhterijda
+o friddja teáhterjuohkusa doarjjagijt oadtju sáme vuosádusájt buvtadittjat ja maneldammanojda
+o friddja revyjuohkusa máhttelisvuodajt oadtju sáme revybargov åvddånahttet
+o sáme dájddamusea tsieggiduvvá
+o luojkkamårniga ásaduvvi sáme dájdda vuosádusájda sáme guovdátjijn ja almulasj tsiekkadusájn
+o Sáme dájddaráde nanniduvvá
+o sierra sáme dájddaåhpadus ásaduvvá.
+Filmma ja multimedija
+o sáme mánáj-tv bæjválattjat sáddiduvvá
+o ienep sámegielak filma buvtaduvvi
+o filmmafáhkaj rekrutterim nanniduvvá
+o sáme filmaj ja TV buvtadimmáhttelisvuoda nanniduvvi
+o sáme filmaj juogadibme ieneduvvá márnánfievrrima ja vuosedime baktu filmmafestiválajn
+o sáme filma ja TV-prográmma digitaliseriduvvi
+o filma ja TV-buvtadime sadjihin biejaduvvi bibliotehkajda ja sáme guovdátjijda
+o filma ienebut sámegiellaj dubbiduvvi, sierraláhkáj mánájda ja nuorajda
+o ienep sámegielak multimedijabuvtaga dagu spela ja DVDa buvtaduvvi
+o sáme filmmaguovdásj ásaduvvá.
+Valástallam
+o oassálasstem rijkajgasskasasj valástallamijn, duola dagu Arctic Winter Games ieneduvvá
+o ienep oasse spellamrudájs manni sáme valástallambargguj, ja vaj valástallamvieso ja ásadusá sáme guovlojn ásaduvvi
+o sáme nasjonálalasj ja guovllo ásadus nuorttarijkaj sabekgilppusijda ja hierggevuodjemijda ásaduvvá
+o sáme valástallamsuorge, duola dagu sabekgilppusijn, sjuohppimijn ja hierggevuodjemijn le åvddånahttemmáhttelisvuoda.
+NSR ájggu sihkarasstet avtaárvvusasj varresvuoda- ja sosiálafálaldagá ma hiebaduvvi sáme addnij ålles iellemájge dárbojda.
+Dát máhttá liehket sáme álmmukmedisijnna, nuoges kultuvrra- ja giellamáhtudagáv varresvuodabarggijn gudi sáme pasientajn ja sijá lagámusáj dahkamuhá li.
+Dievnastusáj ma mánájda ja nuorajda fáladuvvi, de galggá máná buoremus vieledusáj milta mij mierret makkár fálaldagáv mánná galggá oadtjot.
+NSR mielas le sáme varresvuodabarggij ja fáhkaulmutjij rekrutterim ájnas nannitjit sámij addnij varresvuodafálaldagáv.
+NSR ájggu barggat nav vaj sáme varresvuodadåjma ásadibme guoradaláduvvá.
+Varresvuodadoajmma mij sisadná institusjåvnåjt ma juo li dåjman uddni ja ma li sierra sámij dárboj hárráj ásadum, duola dagu SANKS, Sámi Sierradoavttirguovdáš Kárášjogan ja Sáme varresvuodadutkama guovdásj.
+Sierra sáme varresvuodadoajmma buktá ienep vissásap varresvuodadievnastusáv masi sáme álmmugin le gájbbádus, ja åvdet diedulasjvuodav sáme giela, kultuvra ja iesjdåbdo birra varresvuodafálaldagájn.
+Dutkam ja statistihkka sáme varresvuoda- ja sosiáladievnastusáj gáktuj hæhttu liehket vuodon boahtteájge mærrádusájda.
+Sáme sebrudagá vádnuni ålov das mierredimvuodos mav ietján diehttelisvuohtan aneduvvá.
+Dåjma ma åvdedi varresvuodav ja ma skihpudagájt ja mentálla varresvuodav duostudi li aj ájnnasa viesso sáme sebrudagájda.
+NSR ájggu barggat nav vaj guovdásj dásen biejaduvvi tjielgga ævto gåktu varresvuoda- ja sosiáladievnastusá ulmijt sáme álmmuga hárráj galggi jåvsåduvvat.
+Sáme addnijperspektijvva
+o åbbålasj ja avtaárvvusasj varresvuoda- ja sosiáladievnastus åvddånahteduvvá sáme álmmuga hárráj
+o gájkka sáme addne sihkarasteduvvi vaj oadtju varresvuoda- ja sosiáladievnastudájt sámegiellaj ma li hiebadum addnij dárbojda ja kultuvralasj duogátjij
+o sáme boarrásijn galggá liehket rievtesvuohta huksuj iehtjasa ævtoj milta, gånnå sámegiella, sáme árvo, ja árbbedábálasj sáme biebbmo li ájnas oase huvsos
+o fálaldagá psyhkalasj varresvuodasuodjalussaj sámij hárráj nanniduvvá
+o joarkkasuodjalus lagámusájda iesjsårmmimij maŋŋela nanniduvvá
+o barggo sáme varresvuoda fáhkatermaj vuoroduvvá
+o telemedisijnalasj fálaldahka sáme guovlojn vijdeduvvá
+o nuoges dålkkumdievnastus ja sámegielak diehtojuohkem sáme pasientajda skihppijviesojn sihkarasteduvvá
+o sámegielak siellohuksamdievnastus ásaduvvá skihppijviesojda gånnå li sáme pasienta
+o sáme mánáj rievtesvuoda sihkarasteduvvi mánájsuodjalusá bargon
+o máná ja nuora iejvviji viehkkebarggijt sáme gielajn ja kultuvrradádjadusájn
+o åvdåsvásstediddje oajválattja oattjotji sáme gielav ja kultuvrramáhtudagáv biebbmosijdajda ja mánájsuodjalusfálaldahkaj
+o sáme mánájoahttse ásaduvvá
+o PP-dievnastus sáme guovlojn tjalmostuvvá ja vaj sáme máhtudahka dievnastusán nanniduvvá
+o sáme mánáj ja nuoraj hiehtetelefåvnnå ásaduvvá
+o ásaduvvá oatsodimdoajmma nuorra sámijda.
+Gárramduostodiddje barggo ja kriminállahukso
+o ienep gárramdáhtes fálaldagá nuorajda aktisattjat suohkanij fáladuvvi
+o ienep resurssa vatteduvvi duostodittjat gárevábnnasij anov
+o kriminállahukso hábbmiduvvá sámijda hiebatjit.
+Avtastallam varresvuodadievnastusán
+o sámegielak varresvuodabargge åhpaduvvi
+o vuodo- ja joarkkaåhpadusá dålkåjda ásaduvvá
+o sáme varresvuodadoajmma guoradaláduvvá.
+NSR ájggu arvusmahttet priváhta dåjmalasjvuodav mij vuodov dahká moattelágásj æládus- ja sebrudakiellemij.
+Árbbedábálattjat le sáme luondos ællám, sáme guovlojn le ájn luonndovuodok æládusá ájnas oassen bargojs ja árvvoháhkuhimes.
+Ådå infrastruktuvrra, ådå máhtudakinstitusjåvnå ja vijdábujgárvedibme luonndoluohkkojs sáme guovlojn máhttá buktet ietjá æládus ásadimijt.
+NSR ájggu barggat nav vaj sáme innovasjåvnnåprográmma ásaduvvá dajna ulmijn arvusmahtátjit æládusinnovasjåvnåv ja nannitjit ådå máhtudakvuodok æládusáj ásadimev.
+Ulmmen sáme æládusåvddånibmáj le sihkarasstet árvvoháhkuhibme ieneduvvá ja kultuvralasj ja sebrudak biele æládusás bisoduvvi.
+NSR mielas galggá árbbedábálasj máhtudahka dåhkkiduvvat, ja aktan dutkamvuodok máhtudagájn vuodov dahkat luonndoluohkkoj háldadimen.
+Mij barggap nav vaj stuoráp láhkáj galggi luonndoluohkko bájkálattjat ja guovllo háldaduvvat, lahkavuoda ja gasskasasj tjanástagáj prinsihpaj gáktuj.
+NSR ájggu barggat nav vaj vuodoæládusá rievtesvuoda sihkarasteduvvi, ja nav vaj sáme rievtesvuodadádjadusá ja árbbedábe bisoduvvi ja biejaduvvi vuodon láhkaásadimijn ja háldadibmáj.
+NSR barggá nav vaj miehttseæládusáj luohkkoj vuodo ja æládusbarggij rievtesvuoda nanniduvvi guoskavasj miehttseláhkaásadimijn.
+NSR ájggu nannit ja åvddånahttet vuodoæládusájt duola dagu ednambargov, ællosujtov, guládusáv, miehttseæládusáv ja duojev, ja dáj tjoahkkáj æládussan.
+Dáv sihtap dahkat árvvalusáj baktu guovdásj ednambarggo- ja ællosujttosjiehtadallamijda ja Sámedikke æládus vájkkudimnævoj baktu, ja aj Tjoahkkeæládusáj árvvoháhkuhimeprográmma baktu.
+NSR ájggu barggat nav vaj ruhtadoarjja buvtadimåvddånahttemij ja jådedimbargguj ieneduvvá.
+Duodjesjiehtadus galggá liehket guovdásj nævvon duodjeæládusáv åvddånahtátjit gånnå duodjára iehtjas rievtesvuohta mierredimen ja vuorodimen dættoduvvá.
+NSR ájggu sjiehtadusáv vijdábuj åvddånahttet ja nannit.
+NSR doarjju ulmev oadtjot økologalasj, kultuvralasj ja økonomalasj guoddelis ællosujtov.
+Sámedikke árvvalusáj baktu guovdásj sjiehtadallamijda ájggop mij barggat nav vaj ællosujto ålgoldisævto nanniduvvi.
+NSR ájggu aj ådå ællosujttolágav tjuovvolit, ja joarkket bargujn nannitjit ællosujto rievtesvuodajt sisŋeldis iesjmierredibmáj boahtteájge ællosujttolága rievddadusájn.
+NSR barggá nav vaj árvvoháhkuhibme merragátten galggá nanniduvvat aktisasjvuoda resursaj buorre ja bælostahtte stivrrima baktu, bájkálasj háldadim dættodimijn.
+Mij ájggop Merragátteguolástusjuohkusa ja Sámeriektájuohkusa oajvvadusáv tjuovvolit, ja barggat nav vaj sáme rievtesvuoda merraluohkkojda dåhkkiduvvi dan láhkáj vaj ávkken boahtá ålles meragátte álmmugij.
+Ednambarggo sáme guovlojn hæhttu nanniduvvat ja NSR ájggu danen Sámedikke ednambarggodiedádusáv tjuovvolit boahtte guhttalin.
+Mij ájggop ierit ietján nasjonálalasj ednambarggopolitihkav guovloj gáktuj dahkat gæhttjalim diehti vuogijt hiebadit hásstalusáj ja luondulasj dilij gáktuj sáme guovlojn.
+Sámedikke æládus guoskavasj vájkkudimnævo vierttiji boahtet divna sáme álmmugij ávkken.
+NSR barggá nav vaj Sámedikke doarjjaårniga sihkarasteduvvi jåvsådittjat nissun ja ålmmå æládusbarggijt, ásadiddjijt ja vidnudakæjgádijt.
+Dát le hásstalussan gå moatten dájs æládusájs le ålmmåjs mierrediddje.
+Danen le ájnnasin Sámedikke vájkkudimnævoj adnemav sjiervij gáktuj gåtsedit.
+Guolástus, ællosujtto ja ednambarggo
+o merraguolástusjuohkusa árvvalus sjaddá mierredum láhkan ja vijdeduvvá guosskat divna sáme årromguovlojda
+o areálladivuda ásaduvvi guollebiebbmamrustigijs ma manni suohkanijda jali bájkálasj háldadusorgánajda.
+o åbbålasj háldadus sihkarasteduvvá merraluohkkoj hárráj sáme guovloj nav vaj luonndoluohkkoj vuodo sáme kultuvrraj sihkarasteduvvá aj.
+o vuodoæládusáj rekrutterim sihkarasteduvvá nuorájoasseårnigij baktu, buolvaj gasskasasj sirddema ællosujton ja sihkarasstet ienep nuorap ednambarggijt
+o ællosujttolága ja pládna- ja tsiekkaduslága mærrádusá aktanahteduvvi nannitjit ællosujto vájkkudusájt sebrudakplánimin.
+o ællosujto areállasuodjalus nanniduvvá
+o máhtudahka ja dádjadus ællosujto birra álmmugin laseduvvá
+o Sámedikke sadje ællosujto boahtteájgev sihkarasstem nanniduvvá æláduspolitihkalasj ja háldadusgatjálvisáj baktu
+o ednambarggo bisoduvvá ja nanniduvvá sijdajn, ájnegattjan jali tjoahken ietjá æládusájn
+o sáme guohtomæládusáj berustime urudisháldadusán berustuvvi
+o stuoráp dæddo bájkálasj luohkkoj adnemij ja ávkástallamij, dán vuolen aj bájkálasj vijdábujgárvedimev vuorodit
+o økologalasj ednambarggo laseduvvá.
+Duodje, miehttseæládusá ja tjoahkkeæládusá
+o duodjesjiehtadus åvddånahteduvvá vædtsagin duodjeæládusáv nannitjit
+o NSR ájggu barggat lasedittjat duodjebuvtagij jådedimev
+o miehttseæládusáj luohkkoj vuodo ja æládusbarggij rievtesvuoda nanniduvvi guoskavasj miehttseæládusláhkaásadimijn árbbedábálasj luohkkoadnema vuodon
+o tjoahkkeæládusá nanniduvvá dagu hiebadahkes oassen sáme æládusájs
+o sáme rievtesvuoda ja sáme adno dåhkkiduvvá gå ednamijt suodjali
+o motåvrråvuodjem miehtsijn hæhttu sihkarasteduvvat nav vaj sáme æládusá máhtti åvddånahteduvvat guoddelis láhkáj.
+o Sámedikke sadje æláduspolitihkan ja háldadusgatjálvisájn nanniduvvá.
+Ådå æládusá
+o ienep systemahtalasj máhtudaklåpptim æládusájda vatteduvvá
+o nasjåvnålasj ja guovllo mannoæládus vuorodime sihkarasteduvvi tjielgga sáme sisanujn
+o buorre kvalitehtak barggo sáme destinasjåvnnåæládusáj hárráj nanniduvvá
+o sáme viddnodoajmma sihkarasteduvvá ja åvddånahteduvvá
+o æládusinnovasjåvnnå arvusmahteduvvá sáme innovasjåvnnåprográmma baktu, ierit ietján åvddånahtátjit sáme máhtudakvuoduk æládusáj hárráj
+o sáme sisadno doajmme almulasj kulturbarggosajij vuorodimijn bisoduvvá
+o máhtudagá, tjehpudagá, ja máhtukvuohta álmmugin åvddånahteduvvi nuorttaguovloj åvddånahttemin duostotjit ådå hásstalusájt
+o hásstalusá rievddam årrumdábij hárráj duostoduvvi ierit ietján nav vaj barggofálaldagá nuorajda alla máhtudagájn ja sierra láhtjet dilijt nissunbarggosajijda sáme guovlojn.
+Árbbedábálasj luondo ávkástallam ja árbbedábálasj biebbmokultuvrra le nanos sáme guovlojn.
+Viesso luonndoluohkkaj suodjalibme ja sjaddam ja viessomsajijt dájda suodjalit le vuodon NSR biráspolitihkkaj.
+Mij galggap liehket jasska dasi vaj biebbmo majt mij ávkástallap le sihkar ja ij la mijá varresvuodav vahágahttemin.
+NSRaj le diehttelis vaj økologalasj perspektijvva ja guoddelis åvddånahttem gájbbádus galggá liehket vuodon divna boahtteájge politihkkaj luondo háldadimen.
+Ij makkárak åvddånahttem sáme guovlojn galga mannat jali vaddet ihkeva vádájt jali bæjsstanimev viesso luonndoluohkkojs masi sáme álmmuk le gasskasattjat tjanádum ietjas kultuvrav ja árbbedábijt ávkkit.
+Miján le guhtik guojmmásimme hásstalussan diedulasjvuodav oadtjot jut mijá luonndo ávkástallam aj máhttá liehket ájtton iehtjama kultuvra luonndovuoduj.
+Sáme rievtesvuodaj oajbbom luonndoluohkkojda ij galggá vuojteduvvat jus luonndo galggá vuojtádallat.
+Sáme berustime hæhttuji vuoroduvvat juohkkalágásj láhka- ja pládnabargon.
+Álggoálmmuga e galga ålgustuvvat iehtjasa guovlojs ásadimij sivás ma birásnuoskodim vájkkudusájt bukti, duola dagu olljo-, gássa ja minerálajbuvtadimijn ja tjáhtjefábmodulvvadimijn.
+Moattes álggoálmmugijs viessu biráshásstalusáj ma li hæjosvuohtaj tjanádum.
+NSR dåbdås mij sáme viessop biráshásstalusáj tjanádum mijá boanndudahkaj ja dát midjij vælggogisvuodav buktá.
+Mij ájggop barggat vaj birásperspektijvva vuodon biejaduvvi sjiehtadusdåjmajn, duola dagu aktisasjsjiehtadusájn fylkasuohkanij ja guovdásj oajválattjaj konsultasjåvnåjn.
+Dálkádak, birás ja energija
+o Sámedigge galggá liehket birásfyjrran gænna le iehtjas CO2 låhko
+o divna Sámedikke mærrádusájn vuogas vieledusá váldeduvvi birás- ja dálkádakgatjálvisájn
+o mij juohkep diedojt rijkajgasskasasj sebrudahkaj dálkádakrievddamij vájkkudusájt
+o ienep dutkam birás- ja dálkádakgatjálvisáj gáktuj sáme guovlojn dagáduvvá
+o mij sáme galggap vaddet vájmmelis guorrasimev jus dåjma ma stuorra areálajt gájbbedi sáme guovlojn galggi ásaduvvat
+o galggá liehket alemus sihkarvuohta olljo- ja gássadåjmajn ja buorre gergasvuohta merraguovlojn
+o nuoges váksjom le økovuogádusás
+o birás ja sosiála vájkkudusguoradallama gájbbeduvvá æládusdåjmaj hárráj.
+o badjásasj plána bieggamillopárkajda sáme guovlojn åvddånahteduvvi
+o Finnmárkoopmodat (Finnmárkoåbmudagá) strategijajn li birásvieledusá guodde vuodon
+o álggoálmmukstandarda sihkarasteduvvi ådå dåjmaj ásadimijn duola dagu minerálla-, olljo- ja gássabuvtadimijn
+o buorre ja riekta diedo vatteduvvi bájkálasjálmmugij birásselgaj gávnnuma birra.
+o guottoj dahkam barggo energija adnema gáktuj dagáduvvá.
+Luondo ávkástallam ja suodjalibme
+o økologalasj prinsihpa, bájkálasj árbbedábe ja dábe galggi biejaduvvat vuodon luondo ávkástallamin
+o nissunij ja ålmmåj luondo ávkástallam galggá sihkarasteduvvat avtaárvvusasj vuodon rámmajn
+o suodjalimprosessa galggi buktet nannusap sáme ávkástallamvuogijt ja sáme rievtesvuodajt.
+NSRan le ulmmen barggat sáme rievtesvuodajt oadtjot dåhkkidum vuodon sáme kultuvrav, gielav ja sebrudakiellemav bisodittjat ja nannitjit.
+Miján sámijn le rievtesvuoda ednamijda ja tjátjijda ja luohkkojda ma li mijá materiálak kultuvra vuodon.
+Moadda lága ja årniga li ásaduvvam sáme gielav, kultuvrav ja æládusiellemav åvdedittjat ja åvddånahtátjit Vuonan.
+Guhkes bálkká le ájn duohtan dagátjit avtaárvvusasj dievnastusájt sáme álmmuga hárráj.
+Hásstalussan le oadtjot moattelágásj dåjmadagájt Sámedikke ålggolin aj lágajt oadtjot praktihkalasj jåhtuj.
+NSR sihtá jut sáme sebrudakåvddånahttem buorre åvddånahtedum ja máhtulasj sebrudakdoajmmijs ja ájnegis ulmutjijs oassálassti sáme demokratija tsieggimin.
+Ulmmen midjij le sáme ietja galggi ietjasa organiserit ietjasa ævtoj milta.
+Mij sihtap arvusmahttet ienep oasse álmmugis oassálastátjit vájmmelis sáme sebrudaktsieggimin.
+NSR ájggu sihkarasstet sáme ájrastimev divna guoskavasj aktijvuodajn.
+NSR mielas le sáme boarrása resurssan gejn li árvulasj máhtudahka sáme kultuvra, árbbedábij ja sebrudakvidjurij birra.
+NSR ájggu barggat nav vaj galggá látjeduvvat dille nav vaj sáme boarrása ietja galggi åvdedit oajvvadusájt gåktu boarrásij sadje rádevadden ássjijn ma li merkahahtte sáme álmmugij máhtti várajda váldeduvvat sámediggevuogádusán.
+Gájkka sáme juohkusij ájrastahttemav sihkarasstet ja sijájn guládallat le ájnas oasse demokratija árvos.
+NSR ájggu barggat nav vaj lullesámij gájbbádusá ásadittjat lahka guládallamav Sámedikkijn ájnas ássjijn sihkarasteduvvi.
+Dát buktá systemáhtalasj bargov sihkarasstet guládallamvuogijt ja nannit lullesámij máhttelisvuodajt organisasjåvnnåbargguj.
+Sáme medijaj åvddånahttemin li demokrahtalasj ja giellapolitihkalasj biele.
+Sáme álmmugin li rievtesvuoda moalgedim- ja diehtojuohkemfriddjavuohta, ja rievtesvuoda åvddånahttet ietjasa friddja bieledis medijainstitusjåvnåjt.
+Stáhtan le vælggogisvuohta láhtjet dilev nav vaj mij sáme máhttep ávkástallat medijas ja teknologijas vædtsagin kultuvrraåvddånahttemin ja moalgedimfriddjavuodav duohtan dahkat.
+NSR ájggu Sámedikke baktu liehket vájmmelis vuoddjen suohkanij, fylkasuohkanij ja stáhta gáktuj bisodittjat ja nannitjit årromav sáme sijdajn.
+NSR ájggu åvddånahttet aktisasjbarggosjiehtadusájt fylkasuohkanij.
+NSR vuojnos le bájkálasj, guovllo ja nasjonálalasj sáme institusjåvnå li saje sáme sebrudagáj åvddånahttemin.
+Iesjmierredim perspektijvas le ájnnasin jut álggoálmmuga ietja åvdåsvásstádusáv válldi ietjasa boahtteájges, valla dát ij máhte dagáduvvat nuoges resursaj, máhtudagáj ja moatten åvddånahtedum sebrudaksuorgij institusjåvnåj dagá.
+Árkijva, bibliotehka ja musea háldadi aktisasj mujtojt sihkarasstema, bisodime ja gaskostime milta diedojt ja dáhpádusájt sáme vidjurij birra vijdábuj barggamijda ja dutkamijda.
+Moatteláhkáj máhtti dá vaddet buorre ja jasska referánssaævtojt åvddånahtátjit buorre sáme iesjgåvåv.
+Sáme sebrudakåvddånahttem
+o Sámedigge dævddá ájggomusáv liehket orgádnan mij åvdet sáme álmmuga rievtesvuodajt iesjmierredibmáj åvdåsvásstediddje vuogijn
+o ásaduvvá vælggogis budsjæhttasjiehtadallama Sámedikke ja Ráddidusá gaskan stáhtabudsjehta prosessaj gáktuj
+o sáme sebrudagán galggá liehket rievtesvuodaj milta oasse sisboados æládusájs sáme guovlojn
+o ådå luonndoluohkkoj ávkástallamvuoge galggi boahtet sáme sebrudahkaj ávkken ja bájkálasj, guovllo ja nasjonálalasj økonomijav nannit
+o doajmme lága ja stáhta vájkkudimnævo sáme gielav, kultuvrav, æládusájt ja sebrudakiellemav åvdedittjat praktihkalattjat tjadáduvvi
+o konsultasjåvnnåårnik joarkeduvvá ja nanniduvvá almma kanállan sjiehtadallamijn
+o sáme rievtesvuoda Tråmså, Nordlánda ja guovlojn oarjjelsáme álmmugijn dåhkkiduvvi
+o háldadusårniga álmmukrievtesvuoda gájbbádusáj gáktuj ásaduvvi sámeriektájuohkusa oajvvadusá milta
+o sáme rievtesvuodadádjadusá ja árbbedábe váldeduvvi várajda vuona láhkaásadimijn ja háldadusájn
+o sáme berustime ja adnemguovlo várajda váldeduvvi ja suodjaluvvi vuona luonndoluohkkoj láhkaásadimijn.
+Medija ja guládallam
+o sáme mánájn ja nuorajn galggá liehket buorre medijafálaldahka hiebadum áldarjuohkusij gáktuj, bæjválasj TV- ja radiosáddagij, sáme ájggetjállagij ja gåvvårájdoj baktu
+o sáme duon dán medijaj baktu oadtju ådåsijt, dágástallam- ja magasijnnasáddagijt ma gåbttji sáme sebrudagá moattegerdakvuodav
+o rádjárasstididdje aktisasjbarggo medijaakt��raj gaskal nanni sáme aktisasjvuodav ja sebrudakdágástallamav
+o sáme pressadoarjja aneduvvá vájmmelisát arvusmahtátjit ienep sámegiela anov, sierraláhkáj oarjjel- ja julevsámegiellaj
+o etihkkabarggo sáme medijajn nanniduvvá, buojkulvissaj sierra sáme pressafágalasj juohkusa ásadimev doarjjot
+o konsesjåvnnågájbbádusá priváhta medijaaktørajda tjuovvoluvvi nav vaj vijdes medijafálaldagá sámijda sámegiellaj åvddånahteduvvi
+o ienep sámegielak journalista åhpaduvvi.
+Viesso bájkálasj sebrudagá
+o Sámedikke kulturpolitihkka åvddånahteduvvá dajna ájádusájn oadtjot ásadum ådå, ja sihkar doajmmamav doajmme kultuvrra- ja doajmmaviesojs
+o kollektijvvafálaldagá sáme guovlojn ja ietján, ja rijkajrájáj rastá buoreduvvi
+o mobijlla gullummáhttelisvuoda ja gåbdåbáddeásadime sáme guovlojn buoreduvvi
+o almulasj barggosaje ásadimijda máhttelisvuoda látjeduvvi sáme guovlojn
+o guojnaj ja ietjá nasjonálalasj unneplågo máhttelisvuoda bisodittjat ja åvddånahtátjit ietjasa kultuvrajt, gielajt ja sebrudakiellemijt nanniduvvi.
+Sáme institusjåvnå
+o sáme institusjåvnå nanniduvvi institusjåvnåjn ja sebrudagájn guládallamijn
+o Sáme Arkijvva åvddånahteduvvá diedalasj duodastimguovdátjin
+o sáme guovdátja oadtju máhttelisvuodajt sihkarasstet ja vuorkkot priváhta arkijvajt
+o sáme bibliotehkaj aktisasjbarggo aktanahteduvvá nuorttarijkaj dásen
+o sáme girjjebussaj årnik sihkarasteduvvá økonomalattjat ja vijdeduvvá
+o Sámedikke museapládna ja oasseguoradallam sáme museaj hárráj Tråmsån ja Nuortta-Nordlándan tjuovvoluvvá ja vaj sáme museajn galggá ájnas sadje kultuvrrasuodjalusán
+o sáme kultuvrraárvvodávvera Sábmáj máhtsaduvvi
+o sáme musea åvddånahteduvvi máhtudakguovdátjin kulturmujttosuodjalusán ja gaskostimen
+o Várdobáiki márkosáme guovdásj tsieggiduvvá
+o bájkálasj máhtudakguovdátja ásaduvvi duodastittjat sáme kultuvrav ja árbbedábálasj máhtudagájt sáme kultuvrra- ja æládusvidjurij birra, duola dagu luossaguollimis jågåjn ja meran, miehttseæládusájs ja tjoahkkeæládusájs
+o sáme giellaguovdátja sihkarasteduvvi
+o sáme æjvvalimsaje nanniduvvi, dajna ulmijn maŋenagi sjaddat stuoves sáme institusjåvnnån.
+Vuojŋŋalis árvo ja åssko le agev læhkám guovdátjin mijá álmmuga árggabiejven.
+NSR mielas le dá árvo ájnnasa bisodit, gå li oassen mijá sebrudagá vuodos.
+Friddja åsskomáhttelisvuoda le ulmusjrievtesvuohtan.
+Dájna duogátjijn sihtá NSR dættodit merkahimev dassta gå sebrudahka vaddá sajev sáme iellemvuojnnoárvojda Sámen.
+NSR sihtá aj gádodit badjelgæhttjalimev ulmutjijs ietjálágásj vuojnoj åsko ja iellemvuojno duogátjis
+Vuona girkko lij stáhta guhkagiehtan dárojduhttempolitihkan ja le dan láhkáj buktám sáme giela, kultuvra ja árvoj vádnunimev.
+Vuona girkko le ándagis ádnum dájs mættojs, ja dát girkkov vælggogissan dahká vuosedittjat sidodav vahágahttemav buohttit.
+NSR vuorddá danen Vuona girkko buktá merkahahtte resursajt sáme girkkoiellemij.
+NSR ájggu danen barggat nav vaj:
+o oadtjot ålgusvattedum iellemvuojnnodiehto girjálasjvuodav sámij hárráj ja sámegiellaj, sierraláhkáj mánájda ja nuorajda
+o doarjjot åsskotevstajt oadtjot báddáj lågådum tjalmedimijda ja boarrásappojda
+o sáme iellemvuojnnoárvojt girkkuj tjáhkkidit
+o Sáme girkkorádev nannit økonomalasj ja ulmusjlasj resursaj
+o iellemvuojnnodiehto nuorajbargov ásadit rijkaj rájáj rastá
+o arvusmahttet ienep sámijt girkko virgijda
+o arvusmahttet teologija åvddånahttemav sáme perspektijvas
+o sáme giela ja sálmmadábijt nannit tjoaggulvisiellemin
+o ietjá iellemvuojnnofálaldagáj dárbojt guoradallat mánájda ja nuorajda sámegiellaj.
+Sámedigge galggá ietjas bargov nannit nuorttarijkaj, guovllo ja rijkajgasskasasj orgánaj - duola dagu ÅN.
+Sámedikken galggá liehket njuolgga guovtebelak aktisasjbarggo ietjá álggoálmmugij ja sijá ájrrasij.
+Sámedikke ja Sáme parlamentáralasj ráde baktu galggap åvddånahttet solidaritehtalasj aktisasjbargov ietjá álggoálmmugij væráldin.
+NSR mielas galggá Sámedigge liehket lihtodiddjen ja rijddotjoavdde ietjama sebrudagán ja ietjá almmugij gáktuj.
+ÅNa ållestjåhkanibme mierredij ragátmáno 13. b.
+2007 álggoálmmugij rievtesvuoda deklarasjåvnåv.
+Deklarasjåvnnå guosská stuorra ieneplåhkuj værálda rijkaj vidjurijda álggoálmmugijda.
+Deklarasjåvnnå biedjá unnemus standardijt ja ierit ietján álggoálmmugij rievtesvuodav iesjmierredibmáj duodas.
+NSR arvusmahttem rijkajgasskasasj bargguj gehtjaduvvá guovte perspektijvas.
+Nuorttarijkaj sáme aneduvvi álu vuorbálap dilen viessomin gå ietjá álggoálmmuga ietjá sajijs væráldin, gå sáme gehtjaduvvi viessomin jasska dilen vehin vájkkudimmáhttelisvuodaj guovdásj oajválattjaj gáktuj.
+Nubbe vuojnno le jut sáme li, rijkajgasskasasj prosessaj vájkkudimmáhttelisvuodaj tjadá, máhtti mijáj ietjama dilev buoredit daj vælggogisvuodaj baktu masi Vuodna le tjanádum rijkajgasskasasj lágaj ja konvensjåvnåj gáktuj.
+NSR ájggu nannit dáv sáme berustimev rijkajgasskasasj bargon sihke organisásjåvnnån ja ietjá álggoálmmukparlamentaj aktan ja aktisattjat vuona ja nuorttarijkaj oajválattjaj.
+Mij lip akta álmmuk, vájku iehpeluondulasj stáhtarájá mijáv juohki.
+Sáme ruossja bielen iejvviji ietjá, ja álu låsep, hásstalusájt dagu sáme vuona bielen, ja dárbbo le ienep rahtjamijda sáme álmmugav tjoahkkit.
+Sámijn nuorttarijkajn le åvdåsvásstádus juohket åtsådallamijt ja máhtudagájt sámij ruossja bielen.
+Sierraláhkáj mij guosská politihkalasj máhtudahkaj ja åtsådallamijda ásadittjat institusjåvnåjt ja politihkalasj orgánajt, ja diehto rijkajgasskasasj prosessajs, lágajs ja konvensjåvnåjs ma máhtti vájkkudit sámij dilijt.
+NSR le aj berustime bátte sámij gaskan galggi nanniduvvat, ja dát máhttá dáhpáduvvat almma aktisasjbargo baktu ja njuolgga aktijvuodajn ulmutjij.
+o ÅNa deklarasjåvnnå álggoálmmugij rievtesvuodaj birra ja ietjá rijkajgasskasj instrumenta hiebaduvvi vuona láhkaj
+o Nuorttarijkaj Sámekonvensjåvnnå ratifiseriduvvá nuorttarijkajs
+o Sáme Parlamentaralasj Ráde åvddånahteduvvá
+o aktisasj gájk-sáme parlamentajn bargaduvvá
+o aktisasjbarggo sámij gaskan divna nielje rijkajn åvddånahteduvvá ja nanniduvvá
+o Sámeráde nanniduvvá dagu paraplyorganisásjåvnnån ja NGO ierit ietján lasse ruhtajuollodimij baktu
+o Sámijn divna nielje rijkajn galggá liehket máhtudahka rijkajgasskasasj lágaj ja konvensjåvnåj birra ma njuolgga vájkkudi ietjasa iellemvuoduj ja æládusiellemij
+o sáme, dagu avta nasjåvnnån, li dudálattjat ájrastuvvam rijkajgasskasasj prosessajn ma guosski álggoálmmugij dilijda
+o sáme ruossja bielen Sáme oadtju ásadum sámepolitihkalasj avtadagáv mij le dássásasj sáme parlamentaj nuorttarijkajn
+o aktisasjvuoda ja aktisasjbarggo álggoálmmugij gaskan Barentzguovlon nanniduvvá doajmme vájkkudimnævoj baktu
+o álggoálmmuga sihkarasteduvvi Barentzrádáj ájrastuvvamav
+o sámij sadje arktalasj aktisasjbargon nanniduvvá
+o álggoálmmugij parlamenta sjaddi ájrastit ÅNa stuoves álggoálmmukforumin
+o sierra barggojuogos ásaduvvá álggoálmmugijda ådåstuhtedum Nuorttalasj dimensjåvnån mij le aktijvuohtan EU, Islánda, Vuona ja Ruossja gaskan
+o sámeprotokolla (3. protokolla) Suoma ja Svieriga EUaj sæbrramsjiehtadusán, árvustaláduvvá EØS-sjiehtadussaj maŋen váldeduvvat nav gåktu Sámeriektájuogos II le oajvvadam.
+Maŋimuš kommentárat artihkkalaiidda
+Norgga Sámiid RiikkasearviNorske Samers RiksforbundPoastboksa 173 - 9521 GUOVDAGEAIDNUTlf.
+Hápmen: Samipress Medietjenester Siidovuogádat: Interkodex A/S
+Nordlándaåtsådibme dåjmat åtsådimbargov sebrudakdiedalasj ja vidnudakrudálasj suorgijn.
+Miján la ållo fágalasj máhtto, ja barggap fágajgasskasattjat.
+Nordlándaåtsådibme åvddånahttá máhtudagáv sebrudak- ja æládusiellemij vaj mijá åtsådimbåhtusa ávkken sebrudahkaj båhti.
+Mijá bruttoruhtajådedibme l 35 milliåvnå kråvnnåj ja lip birrusij 40 bargge.
+Birrusij bielle mijá sisbåhtusis boahtá Vuona Åtsådimrádes.
+Nubbe bielle boahtá ienemusát prosjæktaruhtadibmen almulasj oajválattjajs.
+Mij lip oassen gåbdes åtsådimbirrusis Nordlánda Universitiehtan ja aktan barggap ietjá nasjåvnålasj ja rijkajgasskasasj åtsådimbirrusij.
+Dåjmalattjat aj oassálasstep åvddånahttemprosessajn aktan æládusiellemin ja almulasj oassálasstij.
+Nordlándaåtsådibme l bihtám- ja julevsáme guovlujn ja guovlolattjat tjalmostahttep Nordlánda fylkav gånnå li nuortta-, julev- ja bihtámsáme.
+Mijá mielas li sáme vuojno dárbulattja gájkkásasj åtsådimijda sebrudahttet duon dán suorggáj, ja mij barggap aj sierra åtsådimij sáme sebrudahkaj.
+Nammadip giella- ja kultuvrraåtsådimev sebrudakdile perspektijvan ja tjanádum skåvllåj, bajássjaddamij ja ietjá almulasj dievnastusájda.
+Ålov mijá åtsådimes birás- ja æládussuorgen nuorttalij guovlov tjalmostahttá, gånnå sáme- jali álggoálmmukperspektijvva le guoskavasj.
+Mij åtsådip dájn suorgijn gånnå sáme vidjura ja perspektijva binnebut jali ienebut li oassen jali snivábut tjielggidum guovdátjin:
+Åtsådimbåhtusa åvddånbuvteduvvi diedádusáj, ártihkkalij ja lågådallamij baktu.
+Nordlándaåtsådibme sjattaj 1.1.2010 oasesiebrren mav Nordlánda Universitiehtta ja vuododus Nordlándaåtsådibme aktan æjggu.
+Instituhtta ásaduváj jagen 1979 ja vuostasj 30 jage lij priváhta, iesjæjggo, almulasjávkkás vuododus.
+Nordlandsforskning utfører forskningsoppdrag innen samfunnsvitenskapelige og bedriftsøkonomiske fagområder.
+Vi har stor faglig bredde og arbeider tverrfaglig.
+Nordlandsforskning utvikler kunnskap for samfunns- og næringslivslik at våre forskningsresultater kommer samfunnet til nytte.
+Vi har en bruttoomsetning på rundt 35 millioner kroner og er omtrent 40 medarbeidere.
+Rundt halvparten av inntektene våre kommer fra Norges Forskningsråd.
+Den andre halvparten kommer i hovedsak fra prosjektoppdrag for offentlige myndigheter.
+Vi er en del av et bredt forskningsfellesskap ved Universitetet i Nordland og samarbeider med andre nasjonale og internasjonale forskningsmiljø.
+Vi deltar også aktivt i utviklingsprosesser sammen med næringsliv og offentlige aktører.
+Nordlandsforskning ligger i pite- og lulesamisk område og har et regionalt fokus på Nordland fylke som har nord-, lule- og sørsamisk befolkning.
+Vi anser samiske perspektiver som viktige å inkludere i vår generelle forskning på ulike felt, og vi jobber også mer spesifikt med forskning for det samiske samfunn.
+Vi kan her nevne forskning på språk og kultur fra et samfunnsmessig perspektiv og knyttet til skole, oppvekst og andre offentlige tjenester.
+Mye av vår forskning innen miljø og næring har et nordlig fokus der et samisk eller urfolksperspektiv er svært relevant.
+Vi forsker innenfor disse tematiske områdene der samiske forhold og perspektiver i større eller mindre grad er integrert eller satt mer spesifikt i fokus:
+Forskningsresultater formidles gjennom rapporter, artikler og foredrag.
+Nordlandsforskning ble 1.1.2010 et aksjeselskap eid av Universitetet i Nordland og stiftelsen Nordlandsforskning i fellesskap.
+Instituttet ble opprettet i 1979 og var de første 30 årene en privat, selveid, allmennyttig stiftelse.
+Nordlandsforskning
+Postboks 1490
+Norge
+Besøksadresse: Universitetsalleen 11
+E-post nf@nforsk.no
+Personvern
+Sámedigge le gávnnam årromsajijt, værrodimsajijt, rábojt, bivddoråkkijt, gierggebuodojt ja moadda ietjá sáme kulturmujtojt Balsjord-Hámmárfest-guovlon.
+Dáv vuosedi Sámedikke registrerima.
+Moadda kulturmujtojs máhtti biejsteduvvat tsieggidimes.
+Statnetta konsesjåvnnååhtsåmusá aktijvuodan, ådå 420 kV-fábmolednigij Balsfjorda ja Hámmárfesta gaskan, álgaduváj prosjækta Sámedikken tjielgadittjat jus ja makkir mærráj stuoredibme sjaddá duohtadit sáme kulturmujtojt ma li automáhtalattjat suodjaluvvam.
+Moadda kulturmujto
+Plánidum linnja manná duobddágij tjadá gånnå ælla læhkám jali dåssju muhtem mærráj kulturmujttoregistrerima åvddåla.
+Sámedigge le dan diehti guoradallam ja registrerim linnjaguovlo milta jagijn 2010, 2011 ja 2012.
+Gávnaduvvam li lagábuv 1000 kulturmujto ma muhtem mærráj duohtaduvvi jus linnja tsieggiduvvá.
+- Kulturmujttolåhko le alvaduhtte stuorak, javllá Kjersti Schanche, Sámedikke prosjæktajådediddje kulturmujttoregistrerimin.
+Gå dá kulturmujto båhti maŋŋálakkoj linnjaguovlo milta de la dát mærkka dájn duobddágijn gávnnuji moadda luotta dålusj dåjmajs ja årudagájs, ja vuojnnet dá li læhkám ájnas adnoduobddága dålen, javllá Schanche.
+Juohkka goalmát kulturmujtto le automáhtalattjat suodjaluvvam lága milta.
+Da nuppijn le iehpetjielgas suodjalimstáhtus jali de li ådåsap ájgijs.
+Kulturmujto iehpetjielgas stáhtusijn máhtti aj lagábuv guoradallamij baktu liehket automáhtalattjat suodjaluvvam.
+Værrodimsaje
+Kulturmujttoslájajs máhtti nammaduvvat árrana - gånnå ienemusát li låvdasaje, tsiekkima, vuohtjemtjiega/bogastilla, gierggebuodo, slabá ja suoja, mielkketjiegá ednamij báledum, gierggevuoná, bivddoråkke, rábo, gábmásaje, darvvemillo (vuomijn), siejde ja værrodimsaje.
+Moatten sajijn li registreridum gierggetsiekkadusá gånnå doajmma ij le diehtte.
+Moadda dajs kulturmujtojs ma li registreridum, sierraláhkáj várijn, li luotta boatsojsáme gávddaårromsajijs jali dåjmajs tjanádum ællosujttuj sierra gávdas.
+- Akta dajs alvaduhtte gávnnamijs le værrodimsadje stuorra, sárak gállo guoran, gånnå skuvrre biernas le sárgodum rájggáj gállon.
+Dát gávnadus le guhkket ierit linnjas, ja ij ájteduvá tsiekkadusás, javllá prosjæktajådediddje Kjersti Schanche.
+Máhtti biejsteduvvat
+Sámedigge le gávnnam moadda sajijt gånnå tsieggidibme linnjas máhttá biejstet kulturmujtojt.
+- Lip dal guládallamin Statnettajn gånnå gæhttjalip gávnnat tjoavddusijt gåktu tsieggidibme galggá duohtadit nav binná kulturmujtojt gå máhttelis, javllá Schanche.
+Dát gájbbet duola dagu stuorediddje viertti diedojt juohket divna barggijda kulturmujtoj birra ja dahkat tjielgga njuolgadusájt gåktu dá galggi bisoduvvat.
+Valla muhtem sajijn ij le máhttelis bessat sierraloahpeåhtsåmusás, mij galggá Rijkaantikvárraj rájaduvvat.
+Dajn sajijn le ihkap dárbbo lagábuv guoradallamij/arkeologalasj bállemij.
+Uddni dát vuojnnet guosská gåjt 4 guovlojt, javllá Schanche.
+Ienep diedojt oattjo: Prosjæktajådediddje Kjersti Schanche 784 74 011
+Diedádus tjuovvu.
+Nuorttarijkalasj sámegielaj fáhka- ja resursaguovdásj Sáme Giellagálldo l uddni ådå næhttabielijt adnegoahtám.
+Ådå næhttabielijn li sierra biele oarjjel-, julev-, nuorttasámegiela ja aj anára- ja lullesámegiela gáktuj.
+- Buojkulvissan oarjjelsámegiela bielijn álkket gávnná diedojt oarjjelsámegiela ådå termajt ja normierimijt, ja dåjmaj birra ma oarjjelsámegiellaj guosski.
+Sæmmi láhkáj doajmmi adjáj ietjá sámegielaj biele, subtsas Sáme Giellagáldo fáhkajådediddje Mika Saijets.
+Álu næhttabielij sisadno jårggåluvvá sámegiellaj ja sæmmi sisadno máhttá moatte giellaj låhkåt.
+Sámi giellagálldo l ådå næhttabielijt dahkam iesjgeŋga sámegiela addnij dárboj vuodon.
+Iesjgeŋga sámegielan li sierra dárbo ja hásstalusá.
+- Oarjjelsámegielaga álu åhtsi oarjjelsámegiela ådå termajt oarjjelsámegielan, e anáragielan.
+Danen lip válljim almodit iesjgeŋga giela gáktuj sierra biele dan sadjáj gå dahkat vihtta sæmmilágásj biele iesjgeŋga sámegiellaj, tjielggi Saijets.
+Ådå næhttabájkkáj tjoahkkiduvvi diedo sámegielajda guosske dáhpádusájs, dagu sámegielkursajs, seminárajs ja konferánsajs.
+Dán láhkáj aj addne diedojt álkket gávnni avta ja sæmmi næhttabájken.
+- Sámi Giellagálldo diehttelis muhtem dáhpádusá ásat, valla ienemus dáhpádusájn li ietjá ásadiddje.
+Boahtte lávkke le guládallat giellaguovdátjij, allaskåvlåj, universitiehtaj ja ietjá dåjmij, ma ásadit duola dagu sámegielkursajt, ja sijás diedojt oadtjot.
+Dán láhkáj mij nahkap diedojt ietjama ådå bielijda tjoagget, subtsas Saijets.
+Næhttaadressa www.giella.org baktu giellaaddne máhtti gatjálvisájt sáddit ja oadtjot giellaadnemij guosske bagádusájt ja árvvalusájt duola dagu hiebalgis bágoj birra.
+Artihkkalijn tjálleduvvi iesjgeŋgalágásj giellaássjijs, dagu giellajuohkusij mierredam termajt ja normierimij birra.
+Sámegielak bielijn li sválldasa elektråvnålasj báhkogirjijda ja ietjá sámegiela riektatjállema gáktuj dagáduvvam ávkálasj barggoræjdojda.
+Dasi duodden næhttabielijn li suoma-, Svieriga ja Vuona dárogielak vuollebiele, majn li diedo sámegielaj ja Sámi Giellagáldo birra.
+Duoddediedo: Sámi Giellagáldo Mika Saijets, +47 90 20 11 38
+Sámedikkeráde l nammadam ådå sebrulattjajt Sámedikke nuorajpolitihkalasj nammadussaj (SáNuN), mij galggá doajmmat ájggegávdan 2018-2021.
+Ådå SáNuN sebrulattja:
+Jådediddje Ole Henrik Bjørkmo Lifjell (Nordlánnda), Maja Fjellstrøm (Nuortta-Trøndelága), Stine Ericsson Anti (Lulle-Finnmárkko), Grete Julianne Skum (Alle-Finnmárkko) ja Alfred Mikkel Kuoljok (Nordlánnda)
+Sadjásattja:
+Laara Sparrok (Nordlánnda), Andine Knudtson (Oarjje-Vuodna), Kristine Ballari (Lulle-Finnmárkko), Sajana Olsen (Romsa), Katja Elise Utsi (Nordlánnda)
+Sámedikkeráde nammadij ådå Sámedikke nuorajpolitihkalasj nammadusáv tjåhkanimen Oslos iektu 14.12.17.
+Oajvvadusá lidjin boahtám NSR:s, Jåhttesáme listas, Åarjel-Saemiej Gïelhas, Barggijbelludagás ja Oalgesbelludagás.
+- Mij lip vuodulattjat barggam ja buoremus vuoge milta juohkusij oajvvadusájt vieledam.
+Gájkka oajvvadiddje juohkusa li oadtjum juogu stuoves jali sadjásasj sebrulattjav, javllá sámedikkeráde Juhána Biera Biret Márjá/Berit Marie P.E.
+Eira, gut la dat Sámedikkeráden gænna l åvdåsvásstádus SáNuN:aj.
+Sámedikke nuorajpolitihkalasj nammadus (SáNuN) la ásaduvvam buoredittjat sáme nuoraj máhttelisvuodav vájkkudimes Sámedikke politihkav.
+Nammadus galggá doajmmat guládallamásadussan sáme nuoraj ja Sámedikke gaskan, valla galggá aj liehket guláskuddamásadus ja "dárkestiddjen" Sámedikke gáktuj nuorajássjij aktijvuodan.
+Dajna vuogijn máhttá SáNuN viehkedit Sámedikkev hábmedime dikke nuorajprofijlav ja nuorajpolitihkav.
+- Sjaddá oalle suohtas ådå nammadusáv iejvvit ja diedáv sij li vájmmelisá nuoraj ássjij åvdedittjat, javllá Eira.
+Jus li gatjálvisá, guládalá sámedikkerádijn Juhána Biera Biret Márjá/Berit Marie P.E.
+Eira, mob.
+Sámedikke ållestjåhkanibme la mierredam ådå vuorodimijt stipænndaj alep åhpadussaj jahkáj 2018.
+Sámedikke ållestjåhkanibme la mierredime Sámedikke budsjehtav jahkáj 2018, mierredam jut dåssju studenta mánájgárddeåhpadusán ja duon dán åhpadiddjeåhpadusán gudi stipendav alep åhpadussaj jagen 2018 oadtju.
+Sámedigge vuorot dájt åhpadusájt dan diehti gå la sieldes vádne sámegielak åhpadiddjijs mánájgárden ja vuodoskåvlån.
+Ållagasj dát julev- ja oarjjelsáme giellaguovlojda guosská.
+Sámedigge ja Statskog libá sjiehtadam aktisasjbarggosjiehtadusáv ådåstuhttet.
+Ådås sjiehtadusán, mij vuolláj tjáleduvvá dijstagá 13. biejve ådåjakmánon, le Statskog ja Sámedigge galggaba hiebadahttet vaj ságastallama nanniduvvi tsieggijiddjij ja sáme riektáaddnij gaskan gå areálaj adno rievdaduvvá.
+-Mij sihtap arvusmahttet tsieggijiddjijt ja industrijaásadiddjijt gudi sihti árbbedábálasj sámij guovlojn dåmadit vaj ájgás båhtali sáme riektáaddnij, buojkulvissan ællosujtujn.
+Konkrehtalattjat merkaj dát mij vuorddep æládusiellem viggá ságastallat ja ájgás boahtet sijájn gudi li riektáaddne guovlojda.
+Ij la desti nuoges dåssju vieledit oajválattjaj prosessajda, dættot Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo.
+Dahkat enustahtte máhttelisvuodajt
+Stivrrajådediddje Gunnar Olofsson le aj ávon gå aktisasjbarggosjiehtadus la ådåstuhtedum ja åvddånahtedum.
+-Sjiehtadus vuoset Statskog sihtá viehkedit vaj máhttelisvuoda li enustahtte goappátjagá riektáaddnijda ja industrijaásadiddjijda, javllá Olofsson.
+Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo ja Statskoga stivrrajådediddje Gunnar Olofsson tjálleba gålmåjahkásasj sjiehtadusá vuolláj hotellan Clarion Hotel Royal Christiania ådåjakmáno 13. biejve kl.
+Lågå ålles sjiehtadusáv dánna:
+http://www.statskog.no/Statskog/samfunnsansvar/Sider/Samarbeidsavtale_Statskog_Sametinget.aspx
+Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo, 971 29 305
+Stivrrajådediddje Gunnar Olofsson, 0046 70 3341516
+Duoddetjála:
+Lågå ienebuv Statskogas: www.statskog.no
+Silje Karine Muotka
+Sámedigge barggá moatte láhkáj dájt ulmijt jåvsåtjit.
+Miján le aktisasjbarggo guovdásj oajválattjaj ja diedojt juohkep ja bagádallap sámeåhpadusá birra.
+Mij ruhtadoarjjagijt ja stipendajt juollodip, oahpponævvobuvtadimev háldadip, oahppoplánajt dahkap ja vuodoåhpadusá alep åhpadusá ja dutkama ålgoldisævtojt nannip.
+Åhpaduslága 6 kapihttalin li mærrádusá ma gulluji sáme åhpadussaj vuodoskåvlån (§ 6-2) ja joarkkaskåvlån (§ 6-3).
+Nuortta-, julev- ja oarjjelsámegiella.
+Ájnegis oahppen le danen láhkamierredum ájnegis rievtesvuohta sámegiella fága åhpadussaj mánáj-, nuoraj ja joarkkaskåvlån, berustahtek gånnå rijkan årru.
+Oahppe iesj vállji makkár sámegielav sihtá oahppat.
+Åhpaduslága § 6-2 milta le oahppijn vuodoskåvlå álldarin gudi årru sáme guovlojn rievtesvuohta åhpadussaj sámegielan ja sámegiellaj.
+Dát sihtá javllat oahppijn le rievtesvuohta åhpadussaj sámegiellaj ietjá fágajn aj, jut åhpadus sámegiellaj galggá.
+Háldadusguovlo ålggolin le sámijn rievtesvuohta sámegiellaj åhpadusáv oadtjot jus binnemusát 10 oahppe dáv sihti, ja nav guhkev gå dá juohkusijn li 6 oahppe.
+Suohkan máhttá biedjat åhpadusáv avta jali moatte skåvllåj suohkanin.
+Suohkana li da ma mierredi makkár skåvlåjn dákkár fálaldagá máhtti liehket.
+Skåvllåæjgádin le badjásasj åvdåsvásstádus vaj oahppij rievtesvuoda sáme åhpadussaj dievdeduvvi.
+Åhpaduslága § 6-3 sisadno le joarkkaskåvlå åhpadus.
+Sáme oahppijn le ájnegis rievtesvuoda åhpadussaj sámegielan joarkkaskåvlån.
+Joarkkaskåvlå åhpadussaj máhttá departemænnta vaddet láhkatjállusijt jut muhtem skåvlå galggi fállat åhpadusáv sámegielan jali sámegiellaj, ja sierra fágajn.
+Åhpaduslága § 7-1 láhkatjállusa milta le oahppijn rievtesvuohta sierra åhpadimvuogijda nav guhkás jus skåvlå ietjas åhpadiddje e máhte dáv vaddet.
+Dábegis láhkáj de sihtá dát sierra åhpadimvuohke javllat guhkásåhpadus, intensijva åhpadus jali læjrraskåvlå åhpadus.
+Vuodoskåvlå ja joarkkaskåvlå åbbå Vuonan li åhpaduslága § 6-4 milta biejadallam åhpadusáv sámeálmmuga, sáme gielaj, kultuvra ja sebrudakiellema birra vattátjit.
+Oahppijn friddjaskåvlåjn ælla makkárak rievtesvuoda sámegiela åhpadussaj.
+Sáme oahppe friddjaskåvlåjn hæhttuji sierra sámegiela åhpadusáv åhtsåt.
+Skåvlå ietjas duogen le jus sáme åhpadusáv fálli ietjasa oahppijda.
+Sámedikken li niellja stuoves aktisasjtjåhkanime Máhttodepartementajn jahkáj ma guoskadalli mánájgárddáj, vuodoåhpadussaj ja alep åhpadussaj.
+Sámedigge mierret, Máhttodepartementa ævtoj sissŋelin, oahppoplánajt sámegielan vuodo- ja joarkkaskåvlåjda ja duodjefáhkaj, boatsojsujttofáhkaj ja sierra sáme fágajda joarkkaåhpadusájn.
+Oahppoplánaj njuolgadustjállaga §2-3 ja §3-4 baktu biejaduvvá sámij birra, ja sijá giela ja sebrudakiellema birra åhpaduvvat duon dán fágaj baktu.
+Máhtto- ja åhpadusdepartementa ævtoj sissŋelin le Sámedikken fábmudahka njuolgadustjállagijt aktan sisanojn vaddet dákkár åhpadibmáj.
+Sámedigge galggá konsulteriduvvat juohkka åhpadusássjij ma sámij berustimijda guosski.
+• Ovttas.no - Sáme oahppamnævo nehtan
+Mij lip tjoaggám gåvåjt, girjijt, filmajt, jienajt, oahppamnævojt ja digitála ressursajt mij giehpet bargov dunji sáme åhpadiddjen.
+Máhta aj gávnnat artihkkalijt sáme ássjij birra ja pedagogalasj bagádallamijt.
+Ovttas.no
+Sámediggeráde le guhkev juo måråstam jut politijan ælla heva giella- ja kultuvrramáhtudagá ja navti sámij riektásihkarvuohta hedjun.
+Ássje le dal Riektá- ja gárvvásindepartmenta åvdås låggŋidum.
+- Tjabu dåppe gånnå tjiehpes bargge sáme giella- ja kultuvrramáhtudagájn gávnnuji de le læhkám hásstalus sijájt virggáj biedjat sáme guovlojn.
+Akta sivájs soajttá liehket ij le læhkám tjielgas gåktu sij galggi virggájbiedjadimen vuoroduvvat, tjielggi sámediggepresidennta Egil Olli.
+Olli javllá vijddábut Sámediggeráde le sihtam nav jåhtelit gå máhttelis båhti njuolgadusá ma vuorodi sámegielak barggijt ja barggijt gejn le kultuvrramáhtudahka sáme guovlo virgijda.
+Riektá- ja gárvvásindepartemennta le dal tjielgadam dáv ja javlli bæssá sihke dættodit, ja aj gájbbedit sámegiela- ja kultuvra máhtudagáv sáme guovlojn dárbboánályjsa milta.
+- Ávvusav gå Riektá- ja gárvvásindepartemennta le tjoavddusav duodas válldám ja miejnniji sámegiela- ja kultuvra máhtudagáv máhttá sihke dættodit ja gájbbedit sáme guovlojn, javllá presidennta Egil Olli.
+Máhtto daj sebrudagáj birra gånnå politijabargge barggi le ájnas gå galggá dilijt dádjadit, bájkálasj sebrudagá sisbælláj bessat ja duohta diedojt oadtjot.
+- Danen li sámegiela- ja kultuvra tjiehpe politijabargge sáme guovlojn ájnnasa sámij riektásihkarvuodav bisodittjat, låhpat presidennta Egil Olli.
+Sámediggepresidennta Egil Olli, tlf.
+Sáme giella le vuodoárvvo.
+Duon dán guovlojn Sámen li moattes ållessjattugijs ma åvdeå dárojduhttempolitihkas li ietjasa iednegielav massám.
+Dan diehti le stuorra dárbbo ållessjattukåhpadimes sámegielan vuodo- ja joarkkaskåvlå dásen.
+Sámedigge vuojnná dárbov láhtjet kursajt udnásj æjgádijda le mierredime giela åvddånahttemav boahtte ájgijda.
+Sámediggeráde ájggu barggat nav vaj:
+Sámedigge le Sáme Allaskåvllåj vaddám bargov åvddånahttet ja tjadádit 5-jahkásasj giellaprográmmav sámegielan oassen giellaprográmmas sidjij gudi e máhte sámegielav nuortta-, julev- ja oarjjelsáme guovlojn.
+Ållessjattukåhpadimprográmma galggá hiebaduvvat bájkálasj dárbojda.
+Giellaåhpadibme galggá liehket vuodum bájkálattjat ja vuolgasadjen bájkálasj sierravuodaj bisodittajt ja nannitjit bájkálasj sáme iesjdåbdov.
+Ållessjattukprográmman li dá dáse:
+a) Álggokurssa 1 sámegielan
+b) Álggokurssa 2 sámegielan
+c) Sámegiela semesterábnas
+Ulmmen le jut 5-jahkásasj giellaprográmma baktu álgeduvvi dåjma ma máhtti buktet ienep sámegiela addnijt.
+Ulmmejuohkusin li gájkka gudi e sámásta vijddát geográfalasj guovlojn ja sierraláhkáj guovlojn gånnå dárojduhttem le ienemusát vahágahttám.
+Prosjækta máhttá vuosedit buorre båhtusijt mij gullu galles ållessjattuga gudi li sáme åhpadimev tjadádam ja galla giellaguovdátja ja ietjá institusjåvnå li prosjevtajn barggam.
+Maŋŋela gå ållessjattukåhpadimprográmma álgij, le registreridum stuoráp rekrutterim vijddábut låhkåmijda sámegielan.
+Vijddábujda le ulmmen álgget kursajt oarjjel- ja julevsáme guovlojn, ja stuorámus stádajn Vuonan.
+Kursa galggi buktet máhttelisvuodajt sidjij gudi e sámásta oadtjot gielasa ruopptot, ja vaj sámegielaga galggi sábmáj låhkåt ja tjállet oahppat.
+Kursa aj galggi vaddet máhttelisvuodav studiemáhtudagáv oadtjot dábálasj studijijt joarkátjit.
+Dáj ássjij dálla barggap:
+Åhpaduslága § 4A-1 milta le ållessjattugijn rievtesvuohta hiebaduvvam vuodoskåvlå åhpadussaj.
+Ållessjattugijn gejn li rievtesvuoda vuodoskåvlå åhpadussaj li aj rievtesvuoda bagádallamijda guoradalátjit ietjas åhpadusdárbojt, ja rievtesvuoda åhpadibmáj mij le hiebaduvvam ietjas máhtudahkaj ja åvddånime dárbojda.
+Ållessjattugijs ij gájbbeduvá avtak fágaj ålles åhpadusáv tjadádit.
+Vijddábut de li ållessjattugijn Åhpaduslága § 4A-3 milta rievtesvuoda joarkkaåhpadussaj dat jages gå li 25 jage dievdde.
+Rievtesvuohta joarkkaåhpadussaj le sidjij gudi li ållim vuodoskåvlåv jali muodugattjav, valla ælla åvdebut joarkka åhpadusáv ållim.
+Ållessjattuga gudi válldi joarkkaåhpadusáv galggi álggovuodon tjuovvot dábálasj oahppoplánajt.
+Åhpaduslága § 4A-4 milta le suohkanin ja fylkasuohkanin vælggogisvuohta láhtjet dilev vuodoskåvlå åhpadussaj ja joarkka åhpadussaj ållessjattugijda, ja sij máhtti adnet oahppolihtojt, dåhkkiduvvam næhttaskåvlåjt ja iehtjádijt gudi fálli vuodoåhpadusáv ja joarkkaåhpadusáv ietjas vælggogisvuodav åhpadusás ållessjattugijda dævdátjit.
+Ållessjattugijn gejn li rievtesvuoda joarkkaåhpadussaj, li rievtesvuoda oadtjot ietjasa almmamáhtudagájt árvustaláduvvat ja máhtudakduodastussaj.
+Máhtudakduodastus galggá fylkasuohkanis vatteduvvat.
+Máhttodepartemænnta
+Åhpadusdirektoráhtta
+Fylkamánne
+Sáme oahppolihtto (SOL) le Stuorradikkes dåhkkiduvvam oahppolihtto stáhtadoarjjagij rievtesvuodaj Ållessjattukåhpaduslága milta jages 1976.
+SOL:a oajvveulmmen le doajmmat åhpadus- ja studerimdåjmajt sámij gaskan.
+Sámedikke ållestjåhkanibme l bajemus orgádna ja oajválasj.
+Sámedigge dåjmas hiebat dajda rámmajda ma li mierreduvvam lágan Sámedikke ja ietjá sáme rievtesvuodaj birra (sámelágan).
+Ållestjåhkanibme barggoårnigav mierret,aktan njuolgadusáj gájkka Sámedikke dåjmajda.
+Ållestjåhkanime dábálattjat dåladuvvi niellji jahkáj, sæmmi vahkojt gå li nammadustjåhkanime (komiteatjåhkanime).
+Mánnodagá ja dijstagá li nammadustjåhkanime, ja ållestjåhkanibme gaskavahkos bierjjedahkaj.
+2017-2021 ájggegávddaj li tjuovvovasj belludagá Sámediggáj válljiduvvam:
+Ållestjåhkanime jådedibme dahká ássjelistav, gåhttju ja jådet Sámedikke ållestjåhkanimijt Sámedikke mierredum barggoårnigij ja njuolgadusáj milta.
+Ållestjåhkanime jådedime dahkamusá le duola degu permisjåvnnååhtsåmusájt mierredit, mærrádusárvvalusájt ållestjåhkanibmáj åvdedit ássjijn ma guosski Sámedikke barggoårnigijt ja mierredit ássjegárvedime hárráj ållestjåhkanimijda.
+Ållestjåhkanime jådedimen li vidás gudi válljiduvvi ållestjåhkanime ájrrasijs.
+Válggagávdan 2013-2017 li dá ájrrasa ållestj��hkanime jådedimen:
+Sámedigge oajvvat suodjaluvvam Ceavccageađgiv/Mortensnesav Unjárga suohkanin, aktan bivddoásadusá gåttes Noidiidčearru/Kjøpmannskjølen Báhcavuona suohkanin ja Gollevárri Dæno suohkanin, ja duodden gierggeájggesajijn Ruovdenjunjlovta/Gropbakkengen Unjárga suohkanin merustaláduvvi aktidum væráltárbbesadjen UNESCOa væráltárbbelistan (World Heritage List).
+Jagen 2011 nammaduváj barggojuogos oassálasstemijn iesjrádálasj ássjediehttijs, Finnmárko fylkkasuohkanis, Unjárga suohkanis ja Sámedikkes.
+Rijkaantikvárra le oassálasstám váksjárijn.
+Barggojuogos le, aktisasjbargujn Unjárga suohkanijn, tjadádam tjåhkanimijt duohtaduvvam ássjeoassálasstij ja álmmuktjåhkanimijt suohkanijn.
+Guoskavasj suohkana ja Finnmárko fylkkasuohkan li miellusa prosjæktaj.
+Sierra gájkkásasj árvvo
+Da niellja guovlo li divna várjjaksámij dålusj addne- ja årromguovlon, dassta namma Várjjat Siida væráltárbbesadje.
+Duodden tjiegŋodibmáj ja duoddimij dan årrom- ja åsskohiståvrråj mij juo le Ceavccageađgi/Mortensnesan, li dájn gålmmå duobddágijn sierra kulturhiståvrålasj kvalitehta.
+Tjoahkkáj li dájn niellja sajijn, Ceavccageađgijn/Mortensnesajn oajvvebájkken, sierralágásj buojkulvisá årromij, bivddemij ja åsskuj Arktalasj guovlojn 12000 jagij tjadá.
+Da li iesjgeŋgalágátja mij guosská kulturmujttolahkavuodav, dilev, variasjåvnåv ja kronologalasj tjiegŋudagáv, sæmmi båttå gå li åvdåstiddje guovlo åvddåhiståvrås ja sáme histåvrås ållåsit.
+Vuona oajvvadumlissta Vuostasj lávkke bargon le oadtjot guovlojt tjáledum vuona oajvvadussaj væráltárbbelisstaj (tentatijvva lissta).
+Sámedikke oajvvadus, gånnå álggotjála le ieŋŋilsgiellaj, le dan diehti hábbmidum UNESCO háme milta tjáledibmáj oajvvaduslisstaj.
+Vuonarijkan li uddni guhtta guovlo ma li UNESCOa væráltárbbelisstaj tjáleduvvam:
+http://unesco.no/kultur/verdensarven/verdensarv-i-norge/
+http://www.riksantikvaren.no/Norsk/Tema/Verdensarv/
+Jus sidá ienep diedojt: Seniorádevadde Audhild Schanche, + 47 481 99 656
+Lågå oajvvadusáv ieŋŋilsgiellaj jali dárogiellaj dánna:
+Sáme æládusá li dijdalattjat årrum tjaddnum luonnduj.
+Sáme li viedtjam viessomlájbev ja sisboadov tjuohppamis miehttsevaddásij baktu, guollimis, ednambargos ja ællobargos, mij aj la vaddám ábnnasijt duodjáj ja fert slaje joarkkagárvedimbierggasijda.
+Sáme vierrek hárjján åvddånahttet nåv vaj ij bieste sijá ietjas kultuvrav.
+Dat mássjkedis ja oajvvás vuojnno rievddamusájda ja ådåájádallamijda la ájnas árvvo sámeæládusåvddånahttemin uddniga.
+Ednambarggo- ja biebbmodepartemænnta ij berusta Sámedikke ja Vuona Ællosámij Rijkasiebre tsuojggidusáv (NBR) hiejttedimes ællobarggoháldadime guovllojådediddjes ja Fylkkamánne vuollájbiedjamav háldadimkontåvråjs.
+- Dákkir ålgoduvvam Sámedikkes ja NBRas le munji riek alvos.
+Rievddama sjaddi dáhpáduvvat Sámedikke guorrasime dagi, javllá sámedikkeráde ájras Ellinor Marita Jåma.
+Diededime dagi tjuottjodij Ednambarggo- ja biebbmodepartemænnta sáhkadiedádusán vuoratjismánon 2011 gåktu ællobarggoháldadibme galgaj rievdaduvvat.
+Rádádallama organiserimrievddama birra álgaduvvin esski snjuktjamánon 2012 maŋŋel gå departemænnta dåhkkidi árvvaladdat ietjá tjoavddusijt.
+- Sámedigge ja NBR li oajvvadam snivva ájádallam såhpamusoajvvadusájt, valla departemænnta ij le sihtam mijá vuossti boahtet.
+Muv mielas máhttá gatjádit jus departemænnta le rádádallam buoremus ájggomusáj ja ulmijn guorrasit nav gåk vierttiji, javllá Ellinor Marita Jåma.
+Ællobarggo le ájnna æládus mij le kultuvralasj sáme æládus, ja le tjiehkagiergge sáme kultuvran.
+Stuorradigge le badjel 20 jage ja moaddi moalgedam sámepolitihkalasj ulmme le sirddet mierredimfámov ássjijn ma sierraláhkáj sáme álmmugav guoskat sáme sebrudahkaj.
+Stáhtta le aj álmmukriektálattjat vælggogis nannit vaj sáme iesj mierredit gåktu háldadit ietjas æládusájt.
+- Departemænnta vállji ællobarggoháldadimev mij guodá guoskavasj sámepolitihkav ja álmmukriektálasj vælggogisvuodajt.
+Oadtjop ællobarggoháldadimev duodastusá dagá.
+Akta båhtus dássta le Sámedigge viertti gæssádit nammadum ájrrasijt Ællobarggostivras.
+Háldadibme duodastusá dagá le hæjos háldadibme.
+Dát rievdadibme sjaddá ájggomusáj vuossti doajmmat, javllá Ellinor Marita Jåma.
+Ednambarggo- ja biebbmodepartementa oajvvadus rievddamij ællobarggolágas guovllostivrra hiejttema hárráj, aktan vuollájbiedjamijn ællobarggoháldadusás Fylkkamánnáj galggá giehtadaláduvvat Sámedikke ållestjåhkanimes åvddål láhkaárvvalus åvdeduvvá Stuorradiggáj.
+Guládallamulmusj:
+Rádeájras Ellinor Marita Jåma, tlf.
+Kronihka: Sámedikkeráde Mariann Wollmann Magga.
+Áttjak lip ávvudallam 100-jage ávvudimev vuostasj sáme tjåhkanimes Tråanten (Roandemin).
+Guovvamáno 6.biejve 1917 álgij vuostasj vuostasj sáme rijkatjåhkanibme, álgadum ællosámenissunis Elsa Laula Renberg.
+Ávvudimvahkon dálla 2017 lidjin ållo daj sæmmi ássje ássjelistan jur gåktu lij 1917.
+Aktisasjbarggokonferánsan boatsojsujttoæládussaj areállahásstalusá ja ilá stuorra urudisnággo dágástaláduvvin.
+Dágástallamin tjielggasit åvddån bådij, almmavuohta ij la sæmmi boatsojæládusá vuojnos gå oajválattjaj vuojnos.
+Danen midja dálla hæhttup, maŋŋela dan sierralágásj tjáppa ávvudimes Tråanten, duodaj dágástallat makkir ..... ma hæhttuji sajenisá jus boatsojsujtto galggá rávas æládussan adjáj boahtteájge liehket.
+Ájnas le gæhttjat åvddålijguovlluj - mij galggap dáppe liehket 100 jage duogen ja mij galggap ællosujton barggat 100 jage duogen.
+Sámediggáj la ájnas barggat vaj boatsojsujton li buorre rámmaævto vuododum boatsojsujto sierralágásjvuoda nanna kultuvralasj sáme æládussan.
+Dát buktá jut boahtteájge tjoavddusa - da ma galggi 100 jage tjuodtjelij guovlluj bissot - galggi åvddånahteduvvat boatsojsujto vuodon.
+Sáme boatsojsujtto la guhka histåvrrå nuorttaguovlojn.
+Boatsojsujtto le æládussan sjaddam aktijvuodan boahttsujn, ulmutjijn ja dan ednamijn majt adná.
+Æládus le vuododum gájkbelak luohkkoávkástallamis tjierre arktalasj ednamin.
+Dálásj ájge le boatsojæládus ihkeva ájnas sáme kultuvrraj, giellaj ja sebrudakiellemij.
+Boatsojsujton li sierralágásj buktaga majt fálli, bierggobuvtadiddjen ja mannoæládusoassálassten.
+Ållo máhttelisvuoda li lasedam árvvoháhkuhibmáj.
+Valla ávvudimjagen 2017 álu boatsojæládus gåvviduvvá æládussan mij ij gudik goassak máhte ietjas berustimijt bærrájgåhtset.
+Stáhtta hæhttu dåmadit vaj boatsojæládus ietjas vuosstáj várjjaluvvá.
+Boatsojlåhko hiebaduvvá ja dárkestuvvá.
+Sæmmi ájge vuordeduvvá boatsojsujtto aktelattjat galggá mæhtjánit stuorsebrudagá berustimij åvdås, ja ij liehket åvddånimhieredussan industrialisierimsjålledimen nuorttaguovlon.
+Stáhta boatsojæláduspolitihkka la mælggadav læhkám vuododum dan nanna, boatsojæládusán lij loahpe guovlov adnet, ja de hæhttuj mæhtjánit ednambargo berustimijs ja stuorsebrudagá biggimdárbojs.
+Jus ga boatsojæládus maŋenagi le stuoráp riektásuodjalimev oadtjum, de moaddi hæhttum guohtomednamij iehtjádijda vaddet.
+Ållagasj le oarjjelsáme boatsojæládus boadádallam energijja- ja industrijjabiggimijda.
+Nubbe dåbddomærkka stáhta boatsojæládusá politihkan vuojnnet le regulerim- ja dárkestimdárbbo, gånnå politihkkára mælggat ájgev sierraláhkáj li berustam ællosujtárij boatsojlågojs.
+Ållagasj 80-lågo rájes li boatsojlåhko guovlojn Finnmárkon anedum gássjelisvuohtan ja dav lågov dárkestit li dat rájes stivrrim ednagav boatsojpolitihkan.
+Ållo boatsojsujttoåtsådiddje li tsuojgodam, aktelasj dåbddomærkka Vuona boatsojæládusháldadimen la mælggadav læhkám vádnu dádjadus sáme doajmmajådedimes ja máhtudakvuodos.
+Boatsojæládus ij la háldaduvvam sierralágásjvuodas milta vuododum miehtseluohkoj nanna ja hiebadam dan milta, vuododum sáme kultuvra nanna, valla gehtjadum variánntan ednambargos.
+Dát la buktám slájvvim sisŋeldis regulierimdåjmajt majt boatsojsujtto dábij milta la adnám, duola dagu álgadum aktisasj guohtomednama ja sijda/konsesjåvnå ma vat li buktám lasedam gilpustallama guohtomednama nanna ja posisjonierim boatsojlågoj.
+Imálasj le gå ij la sæmmi berustibme oajválattjajs tjielggitjit rievtesvuodajt guohtomednamijda ma li vuodon boatsojlågov mierredittjat.
+Ådå boatsojæládusláhka mierreduváj 2007, maŋŋela dárkkelis åvddåbargos massta ælloniehke aj oassálasstin.
+Tjielgga ulmijn lasedam priváhta autonomijjajn boatsojæládussaj, maŋŋela moadda jage gånnå almulasjvuohta ålov li stivrrim, lidjin ållo vuorddemusá.
+Oajválattjaj bieles vuorddin dávk boatsojæládus iesj tjoavddin dajt gássjelisvuodajt ma lidjin ihtam ja majt iehtja ællim nahkam tjoavddet?
+Lågev jage maŋŋela vuojnnet, vuorddemusá ælla ållidum.
+Oajválattjaj mielas sisŋeldis iesjrádálasjvuohta ij dåjma, æládusá mielas ælla siján vædtsaga stivrritjit.
+Åtsådibme ja Rijkadárkastusá diedádus jages 2012 vuosádalli boasto almulasj háldadibmáj guhka ájgev.
+Diedádus mij almoduváj javllamáno 2016 hásstalusáj birra boatsojæládusá iesjstivrrimij vuoset jut nav gåktu dille lij dalloj gå láhka bådij, lij låsså barggo boatsojæládussaj åvdåsvásstádusáv válldet sadjásis åttjudit sisŋeldis njuolgadusájt tjanádum guohtomrievtesvuodajda ja boatsojlåhkuj æládusán bájnnim jergalasj hiebadahttemis ja gilpustallamis.
+Faktåvrå ma galgalulun viehkedit sisŋeldis iesjstivrrimij mij luluj vuorbástuvvat, ællim nappu sajenisá.
+Dav buohttitjit lip mij maŋemus jagijt vuojnnám gå stáhta oajválattja maŋenagi boatsojæláduslágan rievddat ja boatsojæládusáv háldadimen.
+Dát dagáduvvá váni gehtjastak juohkka rievddadimev åbbålasj perspektijvan, nav gåktu Sámedigge moaddi la sihtam.
+Dárbbo le åbbålasj guoradallamij ja strategijaj jåvsådittjat ulmmáj guoddelis boatsojæládussaj.
+Luondulasj le álgget árvustallamin 2007-l��ga doajmmajbiedjamijn ja dan vájkkudusáj, ja gehtjadit dárbojt lágav rievddadittjat dan aktijvuodan.
+Boatsojæláduspolitihkan li moadda buojkulvisá gå ælloniehkij jiena e jåvsåda ja mærrádusá dagáduvvi ælloniehkij ietjasa åjvij badjel.
+Sámedikken ja boatsojæládusán galgalulun oalle vájkkudimfábmo, ja oajválattja hæhttu gulldalit makkir tjoavddusa dal åvddåj biejaduvvi.
+Mærrádusá ja prosessa ma li dárbulattja rávas boatsojæládussaj guhkesájggásasj perspektijvan viertti legitimitehtav ællobargon ja sáme sebrudagán adnet.
+Muv miela milta ællosáme ja sáme oassálasstem la vuodon buorre tjoavddusijt gávnatjit dálásj ájge hásstalusájn boatsojæládusán.
+Dakkir oassálasstem le vuogas tjoavdos aktisasj luohkojt háldadittjat væráldav miehtáj, ja dat luluj aj mávsulasj boatsojæládussaj.
+Sametingspresident Aili Keskitalo, 6. februar, Porsanger.
+Gieres gájkka divna.
+Vuorbbe biejvijn.
+Uddni, guovvamano 6. biejve, aktan ávvudallap ietjama álmmukbiejvev Vuonan, Svierigin, Suoman ja Russlándan.
+Ávvudallap slávgájn ja álmmuklávllagijn.
+Diedoj ietjama histåvrås ja gehtjastagájn boahtteájggáj.
+Arvudallap hávsskudagájn, njálga biebmujn ja moatte lágasj dåjmaj sámij bájkálasj sebrudagájn.
+Mijá álmmukbiejvve le viehka nuorra, dåssju 21 jage vuoras.
+Ávvudallamijn li moadda háme, dajt vuojnáv gå guossidav duov ja dá suohkanav ja sajev.
+Juoŋga birra tjåhkanip degå aktisasj gåvåstagáj ja dåjmaj.
+Sæmmi láhkaj gå mij gætjo ájge hábbmip ietjama sebrudagá sisanov, de hábbmip sisanov ietjama - sámij - álmmukbiejvev.
+Uddni ávvudallap mij lip gudi lip.
+Mij lip sáme, ja dav lip mij guhtik ietjama láhkáj.
+Ållo le aktisasj, valla ållo le aj sierralágasj.
+Guovvamano 6. biejvve le diehttelis mihásvuoda biejvve, valla sæmmi ålov aktisasjvuoda biejvve, moattevuodajn ja valjesvuohtaj,
+Sáme li ávvudallam guovvamano 6. biejvev álmmukbiejvven jage 1993 rájes.
+Dán jage álmmukbiejvve le huoman sierralágásj midjij Vuonan.
+Dán jage tjalmostahttep goappátjaga Sámedikke 25-jage ávvudimev ja vuodolága 200-jage ávvudimev.
+Dat vaddá midjij sjiehtes båttåv snivva ájádalátjit álmmukstivrav ja mijá demokráhtalasj ideálajt.
+Vuodoláhka le demokratija tsieggimgierge.
+Moallánahkan mijá buoremus ja ájnnasamos ideálajda.
+Vuodoláhka vedjadahttá ájnegisá, álmmukjuohkusij ja stáhta ássjijt.
+Valla huoman gållin 100 jage vuodolága vuostasj almodusás desik nissuna oadtjun gájkkásasj jienastimriektáv.
+Gållin vargga 200 jage åvddål iemeálmmugij ja unneplågoj suodjalibme sjaddin oassen vuodolágas.
+Dat vuoset vuodoláhka gájk åvdemusát le ietjas ájge mánná, dan sebrudagá majt dat galggá hiebadit.
+Dat la moallánahkan mijá gájk buoremus ideálajs - nåv gåktu mij agev mierredip dajt.
+Ja dat rievddá maŋenagi gå sebrudahka rievddat ideálajt ja árvojt.
+Jagen 1988, jahket åvddåla gå vuostasj Sámedigge rabáduváj, oattjoj vuodoláhka ådå mærrádusáv mij sihkarastij sámij sierra stáhtusav ja suodjalimev:
+"Det paaligger Statens Myndigheter at lægge Forholdene til Rette for at den samiske Folkegruppe kan sikre og udvikle sit Sprog, sin Kultur og sit Samfundsliv."
+Da lidjin ájgenis tjiegŋalis rievddadime, ja vilá adni muhtema dát dåhkkidibme sámijs iemeálmmugin la rijddooarren.
+Valla uddni le Sámedigge vuona demokráhtalasj vuogádagá sisŋutja oasse.
+Dát ij la giehtjen dåhkkidime oajbbomis, valla ienebut joarkka.
+Dan jage tjuodtjop mij vuodolága viehka stuorra rievddadimij åvdån.
+Vuodulasj almasjrievtesvuoda galggi láhkaj tjáleduvvat, lága giellahábme galggá ådåstuhteduvvat.
+Midja sáme lip akta álmmuk, rievtesvuodajn ja friddjavuodajn ietja mierredit ietjama boahtteájgev.
+Sámegiella ja dárogiella li avtaárvvusasj giela Vuonan.
+Miján li gájkka oare vuorddet dat gåvviduvvá buorebut udnásj vuodolágan gå 200 jage dás åvddåla.
+Ideála demokratijas, rievtesihkátvuodas, buohtaárvos ja hållamfriddjavuodas ma li biejadum vuodoláhkaj dahkin máhttelissan midjij sámijda åvddånahtátjit ietjama nasjåvnålasj parlamentav.
+Vuodoláhka ja Sámedigge li sihkarvuohtan demokráhtalasj oassálasstemij ja mijá friddjavuodaj ja rievtesvuodaj mærrásasj åvddånibmáj nåv gå álmmuk.
+Mij ep aktu ávvudalá uddni.
+Juogatjip biejvev væráldijn, rijkajn, sijdajn.
+Gåhttjop gájkka rádnájt, rádnajt ja guojmmeviesádijt oassálastátjit ávvudallamijda.
+Dát la biejvve vuosedittjat mihásvuodav dassta majt lip: álmmuk nieljen stáhtan.
+Álmmuk mij juogasj gielav, histåvråv, kultuvrav ja mijá aktisasj boahtteájge niegojt.
+Giella dárbaj vehik viehkev.
+Dan diehti almodip mij uddni dievnastusáv www.satni.org: digitála báhkogirjje gålmå sámegielaj gaskan aktan nuorttarijkaj gielaj.
+Doajvov dat sjaddá viehkken didjij gudi sihtabihtit ja ávkkit sámegielav.
+Muv niehko le boahtteájgge goassa nuora álkkes láhkáj máhtti åhpadusáv válljit ja ietjasa gielav ávkkit vissesvuodajn sámegiella le aj viesso giella væráldin.
+Boahtteájgev goassa sámegiella ja mijá kultuvrra aneduvvá boanndudahkan ja mahttudahkan, ja ij noaden.
+Niegadav boahtteájgev goassa sáme sebrudahka ij aneduvá gåtsanin åvddånibmáj, valla le luondulasj oasse mijá nasjåvnålasj ja buohtaárvulasj aktanviessomis.
+Daggu válldep duohtan majt Gånågis javlaj Sámedikke rahpambåttå jagen 1997: Vuona stáhtta le vuododuvvam guovte álmmuga duobddágijda: láttij ja sámij.
+Uddni ávvudallap.
+Dav dárbahip, dav lip ánssim.
+Valla mujttit aj dat biejvve le boados moatte ulmutja oajbbomis moadda jage daj friddjavuodaj ja rievtesvuodaj åvdås ma li miján uddni.
+Mij vájaldip sijáj luottaj milta.
+Sij li vuosedam værált agev máhttá rievddaduvvat buorebuj.
+Danen gå sij gudi væráldav rievddadi, li dakkira gudi jáhkki dat máhtta rievddaduvvat.
+AktijvuohtaSámediggepresidenta Egil Olli, tel.
+Politihkalasj ássje:
+Såbadibme Vuona ja Svieriga gaskan mij gullu rádjárasstidim ællosujttuj, vuoset mierredimev gåktu ælloguohtom rájá badjel galggá doajmmat.
+Rádjárasstidibme ællosujton la dålusj árbbedáhpe åvddåla Vuona ja Svieriga rijkarádjá gieseduváj.
+Lappekodisilla 1751 rájes lij vuostasj såbadibme sámij rievtesvuodaj birra mij gullu boatsojæládussaj rájáj rastá.
+Svieriga ja Vuona boatsojguohtomsåbadime vuollájtjáleduváj vuostasj bále Svierigis ja Vuonas jagen 2005, valla vuosstemiella ællosámijs ij la konvensjåvnnå tjårggiduvvam.
+Vuona ja Svieriga Sámedigge aktan Svieriga Sámij Rijkasiebrre ja Vuona Ællosámij Rijkasiebrre, li gåhtjoduvvam Vuona ja Svieriga rádediddjes joarkket bargujn Svieriga ja Vuona boatsojguohtomsåbadimijn.
+Ulmme l oadtjot såbadimev mij gåtset gájkaj rievtesvuodajt ja divna berustimijt buorre vuoge milta.
+Vuona Sámedigge l oadtjum åvdåsvásstádusáv jådedit prosessav ja dan diehti sihtap guládallat guoskavasj ællosujttotjieldij váj sihkarastátjit buoremus ássjegiehtadallamav.
+Guoskavasj ællosujttotjielde gåhtjoduvvi aktijvuodav mijájn válldet jus vuojnni dárbov Sámedikkijn guládallat dájna ássjijn.
+Ájggemierre ådå såbådimijn barggat le jagev ragátmáno rájes 2012.
+Tjåhkanibme Svieriga ja Vuona boatsojguohtomsåbadime barggojuohkusin la biejaduvvam basádismánnuj 16.bve 2012, kl 10-15.Tjåhkanibme ásaduvvá Rica Victoria Hotellan Oslon.
+Siste hendelse:
+Reinbeitedistrikter og samebyer
+Samedigge le giesen 2012 gehtjadam 330 tsiekkadusájt prosjevtan "gehtjadibme ja registrerim sáme tsiekkadusájs".
+Jagen 2011 Sámedigge álgadij, aktan Rijkaantikvárajn, registrerimprosjevtav sáme tsiekkadusájs.
+Barggo álgaduváj sæmmi båttå nuorttasáme-, márkkosáme- ja oarjjesáme guovlon.
+Prosjækta galggá gehtjadit, tjáledit ja dilev árvustallat automáhtalasj suodjalum ja ådåp sáme tsiekkadusájn.
+Tjuovvovasj suohkanijn gehtjadime tjadáduvvin: Grane, Hattfjelldal, Skádne, Dædno ja Oarjje-Varanger.
+Dájn 3-jahkásasj prosjevta baktu ájggu sámedigge registrerit sáme tsiekkadusájt ma li vuorrasabbo gå 100 jage ja dan diehti automáhtalattjat suodjalum ålles Vuonan.
+Sáme kultuvrra ja diehtoguodde
+-Dålusj sáme gådijn li moadda kvalitehta ma li ájnnasa várajválldet.
+Da subtsasti histåvråv sáme kultuvra ja identitehta birra, ja dan diehti le ájnas registrerit ja bisodit sáme tsiekkadusájt, javllá prosjæktajådediddje Mia De Coninck.
+Dá tsiekkadusá li ájnas kulturárbbe, ja bierriji nanniduvvat sáme kultuvrra ja diehtoguodden, javllá De Coninck.
+Sámedikke prosjæktajådediddje Mia De Coninck javllá siján le læhkám buorre aktisasjbarggo goahteæjgádij giese gehtjadimijn.
+Lip gullam moadda mielagiddis subttsasijt tsiekkadusáj birra.
+Ja lip iejvvim moadda æjgádijt gudi li tsiekkadusájt bisodam.
+Goahteæjgáda sjaddi oadtjot girjev tjadádam gehtjadime birra javllamánon 2012.
+Dan baktu hasoduvvi joarkket bisodimev dájs tsiekkadusájs, mij buoremusát dagáduvvá dábálasj ano baktu aktan gehtjadimijn ja ájmonanedimijn duolla dálla.
+Jus le dárbbo åbddimbargguj tsiekkadusán dát galggá dagáduvvat aktisasjbargujn Sámedikkijn.
+Gehtjadam 330 tsiekkadusájt
+Sámedigge le dálátjij låhkåm 130 skiejá, 70 goade, 24 fievse, 8 ednamtjællára ja 3 gámá.
+Skiejájn li læhkám duot dát adnoulmme ja moattelágásj konstruksjåvnå.
+Máhtti liehket gæhppada ja ilmmega jali låssåda ja divtuga.
+Da tjuodtju stålpaj nanna jali gierggehårij nanna.
+Gådijs li ájn ienep variánta, 1, 1 ½ jali 2 etásja, 2-lanjá, 4-lanjá, dimmbaris dagádum, panelaj jali ij.
+Divna slája tsiekkadusá subtsasti ietjas láhkáj sáme adnoguovlo birra.
+Diedo ja tjállaga ma li tjoahkkidum dáj tsiekkadusáj birra galggi Askeladdenij biejaduvvat, Rijkaantikvára nasjonálalasj kulturmujto diehtobássaj.
+Danna máhtá åhtsåt tjuovvovasj næhttabielen http://www.kulturminnesok.no/
+Åhtsi æjgádijt ja diehtovaddijt
+Sámedigge ájggu gehtjadit Råmså ja oarjjelsáme guovlon boahtte jage.
+Æjggu gus dån oabme sáme tsiekkadusáv jali le dujna bájkálasj diehto sáme tsiekkadusáj birra ja ájgo oassálasstet dájna, de máhtá Sámedikkijn guládallat.
+Rádjala gåvåv ja diedov tsiekkadusáj birra, subtsas prosjæktajådediddje Mia De Coninck.
+Prosjæktajådediddje Mia De Coninck, tel.
+78 47 40 23, mobijlla 90 79 98 19, e-poassta:mia.de.coninck@samediggi.no
+Prosjæktaguojmmebargge Elin Kristina Jåma, tel.
+78 47 40 34, mobijlla 94 82 59 78, e-poassta:elin.kristina.jama@samediggi.no
+AN:a ållestjåhkanime presidænnta, Ambasadørra Nassir Abdulaziz Al-Nassar (Qatar), le mierredam gåhttjot Sámedikke rijkajgasskasasj åvdåstiddjev John B. Henriksen, ja Mexico FN-ambassadørav Luis Alfonso de Alba, suv åvdås rádádallat AN:a ájrasstáhtaj ja álggoálmmugij AN:a álggoálmmugij væráltkonferánsa tjadádime vuoksjuj.
+Væráltkonferánssa ásaduvvá jagen 2014.
+AN:a ållestjåhkanibme mierredij 2010 javllamáno galggi álggoálmmugij væráltkonferánsav ásadit jagen 2014, man ulmme galggá álggoálmmugij riektáj ásadibme, danna aj AN:a álggoálmmukriektáj tjielggidusá (álggoálmmuktjielggidus) mærrádusáj milta.
+AN:a ållestjåhkanibme gåhtjoj ållestjåhkanime presidentav ájrasstáhtaj ja álggoálmmugij rádádallat konferánsa tjadádime vuoksjuj , danna aj álggoálmmugij oassálasstem prosessan.
+Ållestjåhkanime presidænnta le girjes baktu vuoratjismáno 5.
+Biejve 2012, ájrasstáhtaj ambassadørajda New Yorkan, ájrasstáhtajt diededam gåhttjum le Ambassadørav Luis Alfonso de Alba, ja John B. Henriksen dakkir rádádallamijt tjadádit suv åvdås.
+Lågå nammadimgirjev dáppe.
+Gárvedime Væráltkonferánssaj
+Sámediggepresidænnta Egil Olli gåhtjoj, AN:a stuoves álggoálmmukforuma sesjåvnån 2011:n, værálda álggoálmmugijt gárvedimkonferánssaj Altan 2013 biehtsemáno.
+Dán gárvedimkonferánsa ulmme le viehkedit værálda álggoálmmugijt gárvedit dán ájnas væráltkonferánssaj ja álggoálmmugij riektáj tjadádibmáj.Værálda álggoálmmuga li AN:a ållestjåhkanime presidentav ávttjim nammadit guoktásav gudi galggaba viehkedit væráltkonferánsav ásadit - akta guhti ájrasstáhtajt åvdet ja nubbe guhti álggoálmmugijt åvdet.
+Sámedikke rijkajgasskasasj ájras John B. Henriksen ja Mexico AN-ambassadørra Luis Alfonso de Alba libá gåhtjodum dáv bargov dahkat boahtte sjiehtadallamijn.
+Sámediggepresidænnta Egil Olli, guhti dálla aj doajmmá Sáme parlamentáralasj ráde presidænntan, javllá viehka dudálasj le dájna nammadusájn.
+- Dát le ájnas ja histåvrålasj politihkalasj åvddånahttem danen gå dát le vuostasj bále álggoálmmukåvdåstiddje le nammaduvvam almulasj roallaj AN:a ållestjåhkanimes, javllá presidænnta Egil Olli.
+Presidænnta Olli joarkká AN:a ållestjåhkanime presidænnta, Ambassadørra Nassir Abdulaziz Al-Nassar, ietjas mærrádusá baktu vuoset sån ja ájrasstáhta dåjmalattjat gæhttjali álggoálmmugij riektájt tjadádit.
+- Dát nammadus le ájnas lávkke álggoálmmugij aktisasj riektáj dåhkkidime vuoksjuj, duola dagu gå da javladuvvi AN:a álggoálmmuktjielggidusán.
+Mån lev - Vuona sámediggepresidænntan ja Sáme parlamentáralasj ráde presidænntan - viehka mihá gå sámij rijkajgasskasasj åvdåstiddje le dán ájnas ja histåvrålasj posisjåvnnåj nammaduvvam, låhpat Egil Olli.
+Presidænnta Egil Olli, tlf.
+Sámedikke rijkajgasskasasj åvdåstiddje John B. Henriksen, tlf.
+Sorter etter:
+Ráfájduhtedum huodnahij æjgádijn la riektá rádijda dåjmajs ja hoajddos ja gåktu åtsålvisáv hábbmit ja ássjegiehtadallamrutijnajda.
+Sámedigge sihtá aj merustallat jus planeridum dåjmajda hæhttu sierraloahpe.
+Åtsålvis rievddadimijda ma e pládna- ja tsieggimlágas rájaduvvá njuolgga Sámediggáj giehtadallamij.
+Sámedigge rádjá ietjas árvvalusáv Rijkkaantikvárraj guhti låhpalattjat mierret jus sierraloahpe vatteduvvá rievddadittjat ráfájduhtedum huodnahijt jali ij.
+Merustallamin ja árvvalusán Rijkkaantikvárraj dahká Sámedigge árvvaladdamijt ådåájggásasj sebrudagá gájbbádusáj ja kultuvrramujttoárvo gaskan.
+Sierraloahpádusmærrádusan máhtti liehket gájbbádusá rievddadimij tjadádibmáj ja stuorrudahkaj.
+Háldadus giehtadallá juohkka ájnna sierraloahpeåtsålvisáv gev ga sierra.
+Aktijvuohtadiedo
+Poasstadræssa
+Sámediggi - Sametinget
+Ávjovárgeaidnu 509730 Karasjok/Kárášjohka
+Skuolkan/epoassta
+Telefaksa: +47 78 47 40 90samedigg@samediggi.no
+Bargge
+Seniorrádediddje Randi Sjølie, huonajsuodjalusá fáhkavásstálasj
+Skuolkan: 78 47 40 18 randi.sjolie@samediggi.no
+Same huodnahij registrerima fáhkavásstálasj:
+Mia De Coninck, prosjæktajådediddje,
+Skuolkan: 78 47 40 23mia.de.coninck@samediggi.no
+Elin Kristina Jåma, prosjæktabargge
+Skuolkan: 78 47 40 34elin.kristina.jama@samediggi.no
+Vuona ja Svieriga ælloguohtomkonvensjåvnå barggojuogos buktá bierjjedagá snjuktjamáno 21. biejve rievddadimoajvvadusájt Vuona ja Svieriga ælloguohtomkonvensjåvnnåj Vuona ednambarggo- ja biebbmominsstarij Sylvi Listhaug ja Svieriga ednamdáfominsstarij Eskil Erlandsson.
+Barggojuohkusin li åvdåstiddje Vuona ja Svieriga sámedikkijs, Svieriga sámij rijkkalihtos ja Vuona ællosámij rijkkalihtos.
+Barggojuohkusa jådediddjen le Ellinor Marita Jåma Vuona Sámedikkes.
+Barggojuogos la ságastallamij baktu tjieldij dahkam oajvvadusáv ådå konvensjåvnnåtækstaj.
+Barggojuohkusin li stuorra vuorddámusá juhte ráddidusá biedji barggojuohkusa bargov ja oajvvadusájt vuodon ælloguohtomkonvensjåvnå dåhkkidibmáj.
+Barggojuogos la biedjam vuoduj juhte aktisasjbarggosjiehtadusá lulun liehket oajvvenjuolgadussan tjieldij gaskan.
+Iehpesemasvuohta gæhttjaluvvá vuostak tjoavdeduvvat sjiehtadusáj baktu ja dan maŋŋela márjju såbadahttem Ælloguohtomnammadusá viehkijn.
+-Boadodis sjiehtadallama tjoavdeduvvi Ælloguohtomnammadusá baktu mij mierret guohtombájkijt, guohtomájgijt ja boatsojlågov.
+Gujddimorgádna le Alepgæhttjalimnammadus, mij låhpalattjat mierret, subtsas barggojuohkusa jådediddje Ellinor Marita Jåma.
+Guohtomriektáj kárttim ja sihkarasstem
+Nasjåvnålasj ælloæláduspolitihkka le jagij nalluj divvum tjieldij guohtomguovlojt.
+Barggojuogos adná mierrediddjen boahtteájgij ælloæládussaj rájáj rastá juhte tjadáduvvá riektátjielggidus vaj riektávuodo tjielggá nåv vaj guohtomvuodudahka boahtte ájgij tjoavdeduvvá váni stuorra rijdoj.
+Muhtem ælloniehke ælla ásadam dáhperievtesvuodajt ietjasa ådå guovlojda.
+Dát la ájnas oasse daj hásstalusájs ma ájgij nalluj li bájnnám ællobargov rájaj rastá.
+-Dat iehpesihkarvuohta mij la dagádum nasjåvnålasj politihkas ja luluj tjoavdeduvvat almulasj kárttima ja rievtesvuodaj dåhkkidime baktu dajda guovlojda, javllá Jåma.
+Urudisá ájtti ælloæládusáv
+-Stuorra urudismáddo le konvensjåvnnåguovlojn goappátjijn rijkajn.
+Vidjura li ájtton ekonomalasj, ekologalasj ja kultuvralasj guoddelisvuohtaj goappátjijn rijkajn.
+Urudisá ájtti iellemvuodov moaddásijda, javllá barggojuohkusa jådediddje Ellinor Marita Jåma.
+-Nasjåvnålasj urudispolitihkka viertti vieledit ælloæládusá båhtusijt konvensjåvnnåguovlojn goappátjijn rijkajn, javllá Jåma.
+Ælloæládusá guovloj suodjalibme
+Aktelattjat dagáduvvi gártjedime guohtomguovlojn goappátjijn rijkajn gånnå konvensjåvnnå le fámon.
+Same bieles váseduvvá dát degu guohtomguovlojn ælla riektá ja oalle suoje.
+-Luluj liehket paradoksan jus ælloæládus rájáj rastá suoddjiduvvá konvensjåvnå baktu, ja dan ga maŋŋela ájteduvvá gártjedimijs ietja guovlos, javllá Jåma.
+Tjuovvolibme vijddábut
+Sámediggeráde ájras Henrik Olsen gijttá barggojuohkusav bargos.
+Sån gijttá aj divna tjieldijt ma li viehkedam prosessan.
+-Sámediggeráde vuorddá dála juhte Svieriga ja Vuona ráddidusá tjuovvoli barggojuohkusa oajvvadusájt.
+Ájnas le mij oadtjop konvensjåvnåv mij válldá várajda gájkka oassálasstij riektájt ja ássjijt buorre láhkaj, javllá Sámediggeráde ájras Henrik Olsen.
+Dála li barggojuohkusa divvomoajvvadusá:
+Lågå ienebut bargos: http://www.sametinget.no/Naeringer/Reindrift/Norsk-svensk-reinbeitekonvensjon
+Ienep diedo:
+Barggojuohkusa jådediddje: Ellinor Marita Jåma, + 47 916 13 460
+Sámediggeráde ájras Henrik Olsen, + 47 907 75 219
+AktijvuohtaSámedikkeráde Vibeke Larsen, tlf: +47 941 30 116
+Guovvamáno 6. biejvve le almulasj slávggimbiejvve Vuonan ja tjalmostahteduvvá ålles rijkan sámij álmmukbiejvven.
+Moadda dáhpádusá ja gåvåstagá li tjanádum bæjvváj Sámediggeráde tjalmostahttá biejvev oassálastedijn ålles rijkan.
+Biejvve tjalmostahttá vuostasj sáme rijkkatjåhkanimev mij aneduváj Metodistaj girkkon Roandemin jagen 1917.
+Dat lij vuostasj bálle gå sáme lidjin tjoahken bargatjit aktisasj sámeássjij rijkaj rájaj rastá.
+Biejvve ávvudaláduváj vuostasj bále jagen 1993.
+Sáme slávggáÁjnas gåvåstahka ávvudaládijn guovvamáno 6. biejvev le slávggá.
+Same slávggá le aktisasj divna sámijda, berustahtek gudi rijkan sij årru.
+Slávggá dåhkkiduváj bårggemáno 15. biejve 1986 13. nuorttarijkaj sámekonferánsas Åren, Svierigin, ja dat la hábbmidum sáme dájddáris Astrid Båhl Ivggobadás Tråmsån.
+Oajvvegåvvå le váldedum goabddás ja divtas "Biejve bárne" oarjjelsámes Anders Fjellneris.
+Dan divtan gåvvi Fjellner sámijt biejve bárnnen ja máno niejddan.
+Gievlle le biejve (ruoppsis gievllebielle) ja máno (alek gievllebielle) gåvåstahka.
+Almulasj dåhkkidum gåvåstahkaSame slávggá dåhkkiduváj almulattjat jagen 2003 Vuonan rievddadusáj baktu Sámelágan ja lágan "Lov om flagging på kommunenes offentlige bygninger" .
+Stuorradigge fábmodij dan ga båttå Sámedikkev mierredittjat njuolgadusájt gåktu slávgáv adnet.
+Sámedigge mierredij dáv moarmesmano 27. biejve jagen 2004.
+Slávgán la virgálasj stáhtus, valla dat ij la álmmukslávggá mij åvdåstahttá gånågisrijkav Vuonav álmmukriektálattjat ja stáhttariektálattjat.
+Sáme álmmuklávlaSame álmmuklávla, Sámevierrega lávla, la dikta Isak Sabas, tjáledum ja almoduvvam avijsan Sagaid Muittalægje jagen 1906.
+Sámekonferánsan Åren jagen 1986 mierreduváj dat sáme álmmuklávllagin.
+Diktaj dagáduváj tjuojalvis Arne Sørlias, ja tjuojalvis dåhkkiduváj 15. sámekonferánsas Helsinkin.
+Tæksta le jårggåluvvam nuorttasámegielas duojda ietjá sámegielajda.
+Moallánagáv "álmmukbiejvve" adnetGå guovvamáno 6. biejvve mierreduváj sáme álmmukbiejvven 1992 jage sámekonferánsas, de lij mærrádus sámegiellaj ja danna lij moallánahka "sámi álbmotbeaivi".
+Riekta jårggåluvvam dárogiellaj sjaddá dat "samisk/samenes nasjonaldag", sáme/sámij álmmukbiejvve.
+Muhtem dárogielak jårggålusájn la "samefolkets dag" vuojnnum, dajna gå sáme la "same", álmmuk la "folk" ja biejvve le "dag".
+Svieriga dárogielak jårggålusán sámekonferánsas aneduváj moallánahka "samernas nationaldag".
+Moallánagá "samefolkets dag" ja "samisk folkedag" li sjaddam båhtusin iehpetjielgas jårggålusájs ja muhtem mærráj gå moallánahka "nasjonaldag" muhtemijs la aneduvvam rijddooarren.
+Sámekonferánssa biejaj farra oarren sáme li akta álmmuk (nasjåvnnå) ja moallánagá adno dan diehti ij gájbbeda sierra stáhtav.
+Goappátjagá sámekonferánssa (maŋŋela Sámeráde) ja nuorttarijkaj sámedikke adni moallánagáv "nasjonaldag", álmmukbiejvve, virgálattjat.
+Lågå ienebuv dassta dájn sválldasijn:
+Wikipedia:
+Gáldu
+Lovdata
+Diedádus "Oajvvadusá etalasj njuolgadusájda sáme varresvuohtaåtsådimijda ja humanbiologalasj materiálajda" almoduvá javllamáno 4.biejve kl.
+14.00 Sámedikken.
+- Njuolgadusá galggi nannit vaj åtsådibme berus ja vielet sáme kultuvrav ja sáme sebrudagájt åtsådimprosessajn, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Nammadus mav Sámedigge nammadij jådeduváj profesåvrås Siv Kvernmo, UIT.
+Nammadusán lidjin åvdåstiddje sáme varresvuodafágalasj åtsådimbirrusis ja juridihkalasj tjiehppijs.
+Barggojuohkusa mandáhtta l dahkat oajvvadusáv njuolgadusájda sáme varresvuohtaåtsådimijda.
+Oajvvadusán galggá gåbttjåt sáme varresvuohtaåtsådimijt gájkkásattjat ja åtsådimprosjevta gånnå biologalasj materiála li oasen.
+Nammadus galggá árvustallat jus la máhttelis gåvåv dahkat makkir sáme humanbiologalasj materiála li dálla vuorkuduvvam.
+Vijddásappot identifisieriduvvá ja tjuolmman dagáduvvá duot dát hásstalus dájt materiálajt vuorkudittjat ja mierredittjat.
+Gåvån hæhttu sisadnet árvvaladdama makkir etalasj tjuolma njuolgadusájda gulluji.
+Juogos ájggu aj árvvaladdat makkir juridihkalasj stáhtus dakkir njuolgadusájn galggi.
+Vijddásappot giehtadallat ráddidusán, ietjá sámedikkijn ja gasskarijkalasj álggoálmmukforumijn viertti aj nammaduvvat.
+Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo javllá ulmme etalasj njuolgadusáj sáme varresvuohtaåtsådimijda ja almasjvuoda biologalasj materiálajda la bagádit ájnegis åtsådiddjev, åtsådiminstitusjåvnåjt, sáme sebrudagájt ja ájnegis ulmutjijt makkir åtsådimetalasj prinsihpa lulun vuodon liehket sáme varresvuohtaåtsådimijda.
+- Ájnas le jut sáme dárbo ja riektá bærrájgåtseduvvi varresvuohtaåtsådimen, mij guosská æjgguj iehtjama ulmusjmateriálajda ja aj gåktu dát åtsådibme tjadáduvvá, javllá Keskitalo.
+Ienep diedo: Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo, 971 29 305.
+Juogosjådediddje profesåvrrå Siv Kvernmo, 922 34 511.
+Kvernmo oassálasstá almodimes ja vásstet gatjálvisájt oajvvadussaj njuolgadusájda.
+Almodibme la sámedikkehuodnahin mánnodagá javllamáno 4. biejve kl.
+14.00 tjåhkanimlanján 214
+Ulmme doarjjaårnigij:
+Sáme musihka ja juojgaj buvtadibme.
+Doarjjaoadtjo årnigin:
+Vidnudagá ma dårjav oadtju vierttiji liehket tjáledum Vuona Avtadakregisstarin.
+Institusjåvnå njuolgga dårjav Sámedikke budsjehta baktu oadtju, e dårjav oattjo.
+Tjuovvovasj dåjmajda máhttá dårjav åhtsåt:
+Gájbbádusá åhtsåmusá sisadnuj ja hábmáj:
+Merustallamnjuolgadusá:
+Ássjegiehtadallamájgge:
+Åhttse máhttá vásstádusáv åhtsåmusás vuorddet 3 máno maŋŋela gå åhtsåmus la duostoduvvam, gehtja háldaduslágav § 11.
+Båddåsasj diehto háldadusássjen sáddiduvvá åvddåla mánnut maŋŋela åhtsåmus la duostoduvvam.
+Elektråvnålasj åhtsåmussjiebmá
+Vuollelin gávna sválldasijt ja ietjá ávkálasj diedo Áltá 2013 álggoálmmukkonferánsa birra ja AN:a 2014 álggoálmmugij væráltkonferánsa birra.
+SámediggePraktihkalasj diedo Áltá 2013 álggoálmmukkonferánsa birra.
+FinnmárkkohállaGånnå Áltá 2013 álggoálmmukkonferánssa galggá liehket.
+WCIP2014Álggoálmmugij næhttabájkke åvddål AN:a 2014 álggoálmmugij væráltkonferánssa.
+Facebook.com/wcip2014Álggoálmmugij bielle Facebookan åvddål AN:a 2014 álggoálmmugij væráltkonferánssa.
+Twitter.com/wcip2014Álggoálmmugij Twitter-kanálla åvddål AN:a 2014 álggoálmmugij væráltkonferánssa.
+AN-tjielggidus álggoálmmugij riektáj hárrájAN:a ållestjåhkanibme mierredij jagen 2007 aktisasj tjielggidusáv álggoálmmugij riektáj hárráj.
+AN:a stuoves forum álggoálmmukássjij hárrájRádevadde ja koordinerijiddje álggoálmmukássjij orgádna AN:an.
+AN:a ållestjåhkanibmeAN:a ållestjåhkanibme le akta Aktidum nasjåvnåj oajvveorgánajs ja dåppe le juohkka akta AN:a sebrulasj lándajs.
+AN:a 2014 álggoálmmugij væráltkonferánssaAN:a ållestjåhkanime mærrádus 2014 álggoálmmugij væráltkonferánsa birra.
+Ájnas dokumentaIesjguhtik dokumenta li tjáledum moatten álggoálmmukaktijvuodan gárvedibmen 2014 væráltkonferánssaj.
+Sámedigge Áltá 2013 konferánsav guossot ja le teknihkalasj ásadiddje.
+Duodden vásstet Sámedigge kulturprográmmas ja side-eventajs konferánsan.
+Sámedigge fállá åbbålasj diedojt konferánsa birra, ja konkrehta diedojt dan praktihkalasj tjadádime birra.
+Jus sidá ienebut diehtet sisano ja prosessa birra konferánsa åvddåla jali madi le jådon, de máhtá válldet aktijvuodav rijkajgasskasasj koordinerimjuohkusijn (Indigenous Global Coordinating Group).
+John B. Henriksen
+Rijkajgasskasasj åvdåstiddjejohn.henriksen@samediggi.no
+Hege Fjellheim
+Riektáj ja rijkajgasskasasj ássjij åssudakdirektørra
++47 78 47 40 47 hege.fjellheim@samediggi.no
+Jan Roger Østby, guládallamdirektørra
++ 47 481-44696jan.roger.ostby@samediggi.no
+Hanne Holmgren, fáhkaoajvve
++ 47 906-73883hanne.holmgren@samediggi.no
+Anders Henriksen, guládallamrádevadde
++47 784-74065anders.henriksen@samediggi.no
+Pål Hivand, guládallamrádevadde
++47 932 46 605pal.hivand@samediggi.no
+Álggoálmmugij rijkajgasskasasj koordinerimjuohkusin (GCG) li åvdåstiddje iesj guhtik álggoálmmukguovlojs væráldav miehtáj.
+GCG:a præssaulmutja
+Alyssa Macy
+Skype: alyssa.macy
+Fax: +1 917-591-5222alyssamacy@gmail.com
+Ghazali Ohorella
+Skype: gohorella
+Mobile: (+31) 630-027695ghazali@siwalima.org
+Gájka journalista gudi sihti sisi bessat rijkajgasskasasj, gárvediddje álggoálmmukkonferánssaj Finnmárkkohállan Áltá 2013 aktijvuodan hæhttuji akkrediteriduvvat.
+Oassálasstem le nåvkå ja akkrediterim vatteduvvá nav guhkás gå le sadje, ajtu le rádje gitta niellja åvdåstiddje juohkka mediumas.
+Præssaladnja
+Sierra præssaladnja aj galggá ásaduvvat gånnå bæssá hárpodis næhttaj, barggosaje ja njuolggasátta konferánssaguovdátjis.
+Bæssá aj mierredum sajijda sjielvvi konferánssasálan.
+Præssaladnja le rabás sådnåbiejve biehtsemáno 9. biejve rájes ja dan maŋŋela juohkka biejve konferánsav miehtáj gasskal 08.00 ja 07.00.
+Præssaaktijvuohta
+Gehtja gudi vásstedi præssaaktijvuodas Sámedikken ja globála koordinerimjuohkusin.
+Fálaldagá nehtan
+Ålles konferánssa streamiduvvá live nehtan, ja báddima ålgus biejaduvvi ålles konferánsa miehtáj.
+Dokumenta, resolusjåvnå ja ietjá tjálalasj materiála biejaduvvi næhttaj.
+Viehkke
+Sámedikke guládallamåssudahka le sajenis ålles konferánsav miehtáj viehkken pressa åvdåstiddjijda.
+Facebook: World Conferanse on Indigenous Peoples 2014
+Twitter: @wcip2014
+Sámedigge: www.sametinget.no/Alta2013Hashtag Twitterin: #wcip2014 ja #alta2013
+Áltá 2013 ásaduvvá Finnmárkkohállan Áltán.
+Ienep diedo hálla birra ja ma dåhppe gávnnuji oattjo bæjválasj jådediddjes Tommy Hæggernæs, tel.
++47 908 77 868 jali Sámedikke guládallamdirektøras Jan Roger Østby, tel.
+Kulturprográmma biejves bæjvváj Áltá 2013.
+Sådnåbiejve biehtsemáno 9. biejve
+20:00 Vuosstájválldem
+*20:00 Rabás konferánsapub "Studenthuset"21:30 Filmmaprográmma: Native Shorts 1
+Mánnodagá biehtsemáno 10. biejve
+12:00 Márnán
+15:00 Dájddavuosádusá Finnmárkkohállan
+20:00 Rabás konferánsapub "Studenthuset"
+20:30 Teáhter: Beaivváš Sámi Nasjonalteahter: Ridnoaivi ja nieguid oaidni 21:30 Filmmaprográmma: Native Shorts 2
+Dijstagá biehtsemáno 11. biejve
+18:30 Nuoraj lávdde guovdo Áltá20:00 Rabás konferánsapub "Studenthuset"
+Gasskavahko biehtsemáno 12. biejve
+20:00 Rabás konferánsapub "Studenthuset"20:00 Loahppakonsærtta Nive Nielsenijn ja Mari Boinejn
+Sámedigge le gåhttjum álggoálmmukåvdåstiddjijt ålles væráldis rijkajgasskasasj ja gárvediddje álggoálmmukkonferánssaj Áltáj, Finnmárkon biehtsemáno 8. gitta 12. biejve 2013.
+Sulle 800 álggoálmmukåvdåstiddje, -rádevadde, iesjguhtik observatøra ja mediaulmutja ålles væráldis båhti Áltáj 2013 biehtsemáno gárvedittjat AN:a ållestjåhkanime álggoálmmugij væráltkonferánssaj mij le New Yorkan 2014:n.
+Information about Áltá 2013 in english
+Web-tv: Álta 2013 live
+Egil Olli
+Áltá 2013 gárvediddje álggoálmmukkonferánsa ulmme le aktisasjbargov lasedit, aktan ájnas tjuolmajt gávnnat ja koordinerit værálda álggoálmmugij gaskan gå galggá álggoálmmugij almasjrievtesvuodajt sihkarasstet væráltkonferánsan (UN World Conference on Indigenous Peoples, WCIP) jagen 2014.
+Vuona Sámedigge le Áltá-konferánsa guossodiddje, ja praktihkalattjat ásat dáhpádusáv.
+Sámedikken le lahka aktisasjbarggo globála álggoálmmugij koordinerimjuohkusijn (Indigenous Global Coordinating Group - GCG), mij ásaduváj 2014 væráltkonferánsa aktijvuodan.
+GCG:an le aj åvdåsvásstádus Áltá 2013 gárvedime konferánsa sisano ja tjadádime åvdås.
+Konferánssa le rabás akkrediteridum åvdåstiddjijda medias ja delegáhtajda dajs avtse iesj guhtik álggoálmmukguovlojs væráldin, sijá rádevaddijda ja observatørajda.
+Ålles konferánssa njuolgga internehtan sáddiduvvá.
+Ienep diedo Áltá 2013 birra
+Rabás åhtsåmmierre.
+Gut máhttá dårjav oadtjot:
+Masi máhttá dårjav oadtjot:
+Máhttá dårjav oadtjot prosjevtajda ma doajmmaj biedjat sáme árbbedábálasjdiehto vuodoåhpadusaj ja (bájkálasj) oahppoplánajda.
+2020 vuorodime:
+Man ållo dårjav máhttá oadtjot:
+Lenemus dårjav mav máhtá oadtjot la 150 000 kråvnå rádjáj
+Elektronisk søknadsskjema
+Doarjja árbbedábálasj máhttuj ja sáme miehttsimij vuodoskåvlån.
+Rabás åhtsåmmierre
+Vuodoskåvlå gånnå oahppe oadtju åhpadusáv sámegielan.
+Vidnudagá, institusjåvnå ja organisasjåvnå ma dårjav oadtju, galggi liehket tjáledum Vuona Avtadakregisstarin.
+Masi máhttá dårjav oadtjot:Máhttá dårjav oadtjot prosjevtajda vuodoskåvlån ma åvddånahtti sámegielav, iesjdåbdov ja árbbemáhto doalvvomav.
+Dårja åhpadusprosjevtajda majn la ulmmen rádnastallam ja rádnastallamvuoge, sáme miehttsim ja árbbedábálasj bivddo ja guollim, ja duodjeprosjevta majn la ulmmen árbbemáhtov ja sámegielav nannit.
+Sámedigge dårjav juollot konkrehta prosjevtajda gånnå vuodoskåvlå oahppe sáme árbbemáhtov oahppi, ja prosjevtajda gånnå árbbemáhtto sjaddá oassen skåvlå bájkálasj oahppoplánajda.
+2019 vuorodime:
+Man ållo dårjav máhttá ooadtjot:
+Guládallamulmusj: Berit Sara S. Buljo, +47 78 48 42 26, Inger Anne Marie Pulk, +47 78 48 42 07
+Sámedikken le badjásasj åvdåsvásstádus åbbålasj tjuovvolimes ja bagádallamis gájkka plánajs, vájkkudimguoradallamijs ja mærrádusájs ma tjuovvu pládna- ja tsiekkaduslága pládnaoasev mij guosská luonndovuodov nannitjit sáme kultuvrraj, æládusájda ja sebrudakiellemij.
+Dát le pládna- ja tsiekkaduslága milta.
+Thomas Åhrén
+Sámedikke ájggomussan le:
+Sámedigge barggá dálla dáj ássjij:
+Sámedikke åvdåsvásstádusSámedikken le badjásasj åvdåsvásstádus åbbålasj tjuovvolimes ja bagádallamis ietjas plánimbagádusá gáktuj.
+Sámedikke plánimbagádusá milta oassálasstá Sámedigge ájnas diedoj plánima gáktuj pládnafábmudagáj gáktuj.
+Sámedigge vaddá javllamusájt ja buktá aj vuosteldimijt suohkanplánaj areállaåsijda ja regulerimplánajda.
+Sámedigge máhttá aj åvdedit vuosteldimijt konsesjåvnåj ássjegiehtadallamijn tjátjádakregulerimlága, energijalága ja tjáhtjeresurssalága milta, ja Sámedigge máhttá gájbbedit guovlloplánajt Birássuodjalimdepartementa giehtadallamij jus plána ålgusti jali e bærrájgåtse berustimijt ma li ájnnasa sáme kultuvrraj ja æládusájda.
+Duv vájkkudimeSámedikke bargon fysihkalasj plánimijn li bájkálasj diedo ja dádjadusá ájnnasa Sámedikke árvustallamijn ja javllamusájn.
+Pládna- ja tsiekkaduslága milta li aj suohkana vælggogisá sihkarasstet dåjmajt nannitjit almma oassálasstemav gånnå ulmmen la oadtjot diedulasj guorrasimev njuolgga vájkkuduvvam sáme berustimij ja bájkálasj sebrudagáj.
+Árrat åvddånbuktet tjielgga vuojnojt oajvvadusájda ja dåjmajda le ájnas guládibmáj ja vaj Sámedigge máhttá vuojnojt tjuovvolit.
+Sámedigge mierredij plánimbagádusáv jagen 2010.
+Plánimbagádus láhtjá dilev nav vaj gájkka plána, vájkkudimguoradallama ja mærrádusá ma tjuovvu pládna- ja tsiekkaduslága pládnaoasev nanniji sáme kultuvra luonndovuodov, æládusájt ja sebrudakiellemav.
+Sáme kulturgoade, teáhtera, festivála ja musea li ájnas arena tjalmostahtátjit, bisodittjat ja åvddånahtátjit sáme dájdav, kultuvrav ja kultuvrraárbev.
+Dá ásadusá li tsiekkima sáme bájkálasj sebrudagájn, sij fálli kulturæládusbarggosajijt guovlojn.
+Institusjåvnnåásadibme ja institusjåvnnååvddånibme li dan diehti ájnnasa sáme sebrudagá ja sáme demokratija bisodibmáj ja åvddånahttemij.
+Henrik Olsen
+Sámedigge barggá dáj ássjij åvdås:
+Ekonomalasj vájkkudimnævo
+Ulmme Sámedikke vájkkudimnævoj sáme kulturdåjmadimarenajda li sáme institusjåvnå ja arena dájdda- ja kulturåvddånbuktemij, ma li sáme sebrudak -ja demokratiåvddånahttema guovdásj oassálasste ja premissavadde.
+Oasseulme li doajmmelis sáme arena dájdda- ja kulturåvddånbuktemij, kulturinstitusjåvnå ja musea nanos fágalasj dásijn.
+Sámedigge vaddá dårjav njuolgga 27 iesjgeŋgalágásj kulturdåjmadimarenajda jagen 2013: Sáme kulturgoade ja kulturåvddånbukteminstitusjåvnå (12), sáme festivála (7), sáme teáhtera (2) ja sáme musea (6).
+Dårja njuolgga sáme kulturdåjmadimarenajda galggi oassálasstet:
+Jagen 2013 le ådå åhtsåmårnik "Arena dájdda- ja kulturåvddånbuktemij".
+Dát ådå årnik laset vuorodimev sáme dájddárijn, kulturdiedádusá milta.
+Oasse vuorodimijs dán årnigin le stuoráp tjalmostahttem ådådahkodåjmajn ma galggi oassálasstet åvddånahttemij sáme institusjåvnåjs ja arenajs dájdda- ja kulturåvddånbuktemij.
+Årnik doarjot aj arenajt, værmádagájt ja aktisasjbarggoprosjevtajt ma oassálassti lasse rijkajgasskasasj åvdedibmáj ja eksportaj sáme dájdas ja sáme dájddárijs rijkajgasskasasj márnánij, ja duodden álgadimstipænnda nuorra sáme dájddárijda
+Vijdes duoddara gárttjádisáj dagá lij vuodon válldet gárdev tiebmán.
+Sassne jali siejnne ráddji ja suoddji divna dåjmajt vieson, siejne gárddu ja ulmutjijt tjoahkkiji.
+Madin ilmme doarges tjoasskemis galmma tjuovgan, galggi ulmutja dåbddåt lieggasav ja suodjalimev sinna.
+Ålles viesso galggá vuosedit sisbielev mij le tjielggasit ráddjidum garra luondos, tjoasskemis ja muohttagis.
+Matematihkalasj geometrija le tjielgas ja vaddá viessuj ánssidum værddogisvuodav ja stuorravuodav.
+Vinjogis ålggosiejnne, gárdde, badján njuolgga dagŋasis, spálkodum gåbtjås ájádusájt tjadná sassnáj, jali loavddagij mij biejaduvvá birra.
+Dav tjielgas rájáv ålgusjbiele ja sisbiele gaskan li gæhttjalam nannit gå tjáŋa njuolgga goahtáj, sieradus ålgusjbieles sisbælláj le sæmmi tjielgas dagu låvdagoaden.
+Gå sisi boadá de interiørra vuojnnusij boahtá, ja ælvá vuobmanav sæmmi láhkáj ja sæmmi tjielggasit dagu ælvá vuobmanav låvdagoaden.
+Dievastjåhkanimladnja, girjjevuorkká, vájaldimhálla, tjåhkanimlanjájt vuojná, ja aj oasse ålgusjbieles dåbddu oassen interiøras.
+Vájaldimhálla
+Vájaldimhálla tjadná dajt iesjgeŋgalágásj dåjmajt akti, sæmmi båttå gå vájaldimhálla le goade ájnnasamos ladnja.
+Dássta vuojná divna dåjmajt, juohkka ietjá ulmutjav ja luondujn aktijvuodav oattjo.
+Da iehpeformálalasj, valla ájnas ságastallama máhtti dán lanján tjadáduvvat, mij geometrija diehti dádjaduvvá vájaldimoassen avta gietjen, valla gå boadá lagábut dievastjåhkanimlanjá de gåbddu, ja váttsáldahka sjaddá rabás ja tjáppa ladnjan sajijn stuoráp tjoahkkijda ulmutjijs.
+Vájaldimhálla buohta le rabás gallerija nuppát etásjan, dássta le guovladahka rabás ladnjaj ålggon, duoddarijda, girjjevuorkkáj ja dievastjåhkanimladnjaj.
+Sámedikken li dálla dievastjåhkanime niellji jahkáj, dájn vahkujn tjåhkani ájrrasa divna guovlojs ja li gárvvunam iesjgeŋgalágásj sierra bájnos gáptijdisá.
+Dat gievledis vájaldimhálla ja da rabás interiøra li dagu rabás siedna, divna vuojnni nubbe nuppev ja da - guovte láhkáj - bájnos ulmutja rievddadi goadev moattebájnuk ja viesso siednaj vuosstebiellen vijdes duobddágijda ålgusjbielen.
+Hiervvidibme
+Skierroj nanna vájaldimhállan le dájddár Kristin Ytreberg sierra ja tjáppa láhkáj biedjam sáme báhkovádjasijt danijn ja metálla-návlij.
+Dá tjuodtju dagu bajedum gåvå biehtsepanela vuossti, ja målssu vuogev gå biejvve vájalt dan gievllelasj goade birra, ja tjuovgga moatteláhkáj siejnev dæjvvá.
+Mujteduvvá vijsesvuodabágojt, ma li ájnnasa sáme kultuvran, åvddål tjágŋá dievastjåhkanimladnjaj ja mássjelit ja tjielggasit ietjas vuojnov åvdet.
+Dievastjåhkanimladnja le sierra vuobman tjanádum aktij oajvvegådijn loavdedum råvijn.
+Sámedikke ájlis ladnja, dievastjåhkanimladnja, åvdeduvvá dan oalle ladnjan gåk galggá, dåbedum gájkka ietjá jutsás - aj visualalattjat.
+Ladnja le ållu vinndegij dagi man tjadá máhtá luodov vuojnnet, vinndek badjen buktá galla dav sierra tjuovgav ladnjaj, ja vájkkut ilmev, vájku le biejvve idjaguovddela jali gåmo sjævnnjat guovsagisájn libudime badjen.
+Smáv låhkåmlámpo juohkka ájrrasa bievden ráddjij dajt smávva priváhta vuobmanijt dan vuobmalis lanján.
+Tsiekkadus iesj le vinjok tjubuk mij ienebuv sieradahttá nálajt mij hábbmit sajev ja jalgudagáv gånnå tjuovgga sisi bæssá.
+Luotta
+Dájddár Hilde Schanke Pedersen le hiervvidum dav stuorra betoaŋŋaskierrov alvos abstrákta gåvåjn gånnå emálja ja bládegålle li stuorra sinkpláhttaj biejadum.
+Gåvvå tjielggasit mielav tjadná sáme kultuvrraj, ja juska le fábmogis, de ij le ilá tjierggat lanján, valla farra vaddá ladnjaj hámev ja ájn ienep oavdos vuogev.
+Girjjevuorkká
+Girjjevuorkká le låptå lágásj ja tjanáduvvá ålggoladnjaj stuorra glássarahpamij oarjás, gallerijan badjen gávnnuji moadda girjjehilldo girjijs dievva.
+Gå goahtáj tjáŋa de dát sieldes ladnja rabáduvvá, girje lanjáv dievddi, madi dievastjåhkanimlanjáv vuojná stuorra glássarahpama tjadá.
+Låhkåmsaje vinndegij milta bivddi låhkåmij dagu rabás muŋŋkasælla.
+Tjalmme bæssá vuojŋadit dan sjávos luondon, madi dahpadum muŋŋkacella låhkåmij li biejadum hiebalgis láhkáj gallerijan.
+Inuihtaj ja sámij bajemus oajve oassálassti boahtte vahko arktalasj guovlo gárvedimtjåhkanimen ANa væráltkonferánssaj álggoálmmugij hárráj jagen 2014.
+Tjåhkanimen tjáleduvvá loahppatjála gånnå inuihtaj ja sámij vuorodime væráltkonferánssaj tjoahkkiduvvi.
+ANa væráltkonferánssa álggoálmmugij hárráj
+Duogásj arktalasj guovlo tjåhkanibmáj le ANa tjadádibme væráltkonferánsas álggoálmmugij hárráj ragátmáno 22. ja 23. biejve 2014 New Yorkan.
+Dat rájes gå ANa generaltjoaggulvisá resolusjåvnnå jagen 2010 mierredij ásadit alep dáse tjåhkanimev, namá vuolen "væráltkonferánssa álggoálmmugij hárráj", de le læhkám juorrulibme makkir láhkáj álggoálmmugij oassálasstem sihkarasteduvvá væráltkonferánsa gárvedimen, madi konferánssa vihpá ja gåtsedibmen væráltkonferánsa båhtusijs.
+Álggoálmmuga li dan diehti rijkajgasskasasj dásen ásadum aktisasjbargov sihkarastátjit álggoálmmugij oassálasstemav buorre láhkáj.
+Dát aktisasjbarggo boahtá dan rabás ja bælládis ájádustjåhkanimes Københavnan jur ANa væráltkonferánsas álggoálmmugij hárráj, gånnå København-resolusjåvnnå mierreduváj.
+København-resolusjåvnnå mierredij ásadit globála aktidamjuohkusav.
+Globála aktidamjuogos tjadádij vuostasj tjåhkanimev New Yorkan snjuktjamánon dá jage.
+Arktalasj guovllo vuostatjin
+Akta álggoálmmugij strategijajs le tjadádit guovlulasj gárvedimtjåhkanimijt væráltkonferánssaj.
+Álggoálmmuga ålles væráldin gárvedij væráltkonferánssaj, ja divna 7 guovlo ájggu tjadádit gárvedimtjåhkanimijt åvddåla vuoratjismáno 2013.
+Arktalasj guovllo galggá gålgådismáno 23. ja 24 biejve tjadádit guovlulasj álggoálmmukgárvedimtjåhkanimev Nuukan Grønlandan.
+Arktalasj guovllo le vuostasj, dajs 7 guovlojs, tjadádittjat gárvedimtjåhkanimev væráltkonferánssaj jagen 2014.
+Arktalasj álggoálmmukoajve gåbdet oassálassti Nuukan
+Tjåhkanimen Nuukan oassálassti ienemusoasse inuihtaj ja sámij åjvijs.
+Duola dagu galggá lánndastivrraoajvve Grønlanda iesjstivrrimin, Kuupik Kleist, arktalasj gárvedimtjåhkanimev rahpat.
+Grønlanda iesjstivrrima lándadikkeoajvve, Josef Motzfeldt, Sermersooqa suohkana oajvve, Asii Chemnitz Naruo, ja Grønlanda presidænnta Inuit Circumpolar Councilan (ICC) Carl Christian Olsen ja Alaska presidænnta ICCan James Stotts galggi oassálasstet inuihtaj bieles.
+Sámij bieles oassálassti Sámij parlamentáralasj rádes (SPR), presidentajn Egil Olli, SPR ájrrasijn Aili Keskitalo ja SPRa ájrrasijn prosessan væráltkonferánsa vuossti, John B. Henriksen.
+Sámeráde le aj gåbdet åvdåstuvvam ja duola dagu sadjásasj presidænnta Olav Mathis Eira oassálasstá.
+Arktalasj tjielgadus væráltkonferánsa birra álggoálmmugij hárráj jagen 2014
+Gávnnu oajvvadus arktalasj tjielggidussaj væráltkonferánsa birra álggoálmmugij hárráj.
+Dát oajvvadus tjáleduváj åvdåstiddjij inuihtaj ja sámij bieles.
+Tjåhkanibme rahpá dágástallamijda Arktalasj tjielggidusá sisano oajvvadusá birra.
+Ietjá ássje prográmman Nuuk-tjåhkanimen le duogásjdiedo ANa væráltkonferánssaj álggoálmmugij hárráj 2014, diedo globála aktidimjuohkusa bargo birra, åvddånbuktem Ánartjielgadusás væráltkonferánssaj álggoálmmugij hárráj 2014 ja diedo rijkajgasskasasj gárvedime álggoálmmukkonferánsa birra Altan 2013.
+[link til inarierklæringen på alle språk]
+Boahtte tjåhkanimbájkke sjaddá Alta 2013
+Sámedikkepresidænnta Egil Olli gåhtjoj dijmásj ANa stuoves ságastallamsajen álggoálmmukássjij hárráj rijkajgasskasasj gárvedahttemij álggoálmmukkonferánssaj Altan.
+Dát gåhttjom gåbdet doarjodaláduváj álggoálmmukprosessajs ANan, stuoves ságastallamsajijs ja ássjediehtteprosessan álggoálmmukriektáj hárráj, ja aj álggoálmmugijs væráldav birra.
+Vuona sámedigge le gárvedimgoahtám duostotjit álggoálmmukájrrasijt Altaj gávdan biehtsemáno 8. biejves gitta 13. bæjvváj 2013.
+Båhtusa arktalasj guovlo gárvedimtjåhkanimes Nuukan gålgådismáno 23. ja 24. biejve 2012 le duodden ájnas oasse gárvedahttemis væráltkonferánssaj jagen 2014, aj riek ájnas guovdásasj viehkke gárvedahttemij álggoálmmukkonferánssaj Altan jagen 2013.
+Arktalasj guovllo viertti aj plánit oassálasstemav rijkajgasskasasj gárvedahttem álggoálmmukkonferánsav Altan biehtsemánon 2013.
+Boahtte tjåhkanamsadje arktalasj álggoálmmukåjvijda sjaddá jur Altan gávdan biehtsemáno 8. biejve gitta 13. bæjvváj 2013.
+Dat gájkbadjásasj ulmme la Sámedikke árvvodahko prográmmajn la lasedit árvvodagov tjadu innovatijvva tjoahkkeæládusáj ja sáme mannoæládusájn.
+Kombinasjåvnnå ålolágásj æládusájs la tradisjåvnnå ja le årrum viehka dábálasj sáme sebrudagájs.
+Dakkir æládushiebadibme dahká dav máhttelis juohket vádáv ienep dåjmajda.
+Vehka adná máhttelisvuodav lasedit sijá sisboahto máhttelisvuodav ja oadtjot sisboadov moattet dåjmas.
+Ålon sáme dáfon la binná ressursajs degu dal vijddudagájs, ja unna oasátja guolleæládussaj ja ednambargguj.
+Kombinasjåvnnå ietjá æládusáj dahká dav máhttelissan årrot rabddabielijn gånnå ietján ælla ressursa dåssjå åvtå lágásj æládussaj.
+Prográmma biejaduváj mannuj 2008 ja dåjma bargaduvvin sisi jahkásattjat Sámedikke budsjæhttaj.
+Prográmman la ekonomalasj ålgoldis 8,5 millijåvnåjn kråvnåjn.
+Árvvodahkoprográmma æláduskombinasjåvnnåj ja sáme mannoæládusán la ulmme:
+Doarjjaårniga mihttomierre:
+Sáme kulturásadusá ma åvddåni fágalattjat ja institusjåvnålattjat.
+Årniga doarjjaoadtju:
+Dájda dåjmajda máhttá dårjav åhtsåt:
+Gájbbádus åhtsåmusá sisadnuj ja hábmáj:
+Giehtadallamájgge:
+Åhttse máhttá vásstádusáv åhtsåmussaj vuorddet 3 máno maŋŋela gå mij lip åhtsåmusáv oadtjum, gehtja háldadimlága § 11.
+Båddåsasj diedádus háldadimássjijn sáddiduvvá maŋemusát máno maŋŋela gå mij lip åhtsåmusáv oadtjum.
+Guládallamdiedo:
+Duojen la avtamielakvuohta ådå æládussåbadusas jahkáj 2014.
+Såbadus jahkaj 2014 la 9,4 miljåvnå kråvnå.
+Hábme le ietjájduhtedum passijvva doajmmadoarjjaårnigis ienebut åvddånahttema guovlluj - dakkir jårgijdimes lav mån viehka ávon, javllá sámediggeráde Marianne Balto.
+-Mån lav dudálasj gå duodjeorganisasjåvnå li miellusa vuorodittjat vuobddem- ja fállodåjmajt, javllá sámediggeráde Marianne Balto.
+Dát máhttá rahpat ådå oasástallamijda ja ådå buktagijda, javllá Balto.
+Jagen 2014 le duodjarijn máhttelisvuoda guossidit nuppijt duodjárijt gejn li sierra máhttudagá duodjebuktagin.
+Sámediggerade le moadda jage vuorodam máhtudaklåpptimav duodjesuorgen.
+Oassálasste såbadusán li Samedigge, Sámiid duodji ja Duojáriid ealáhussearvi.
+Guládallamålmåj: Rádesebrulasj Marianne Balto, skuolkan 480 63358
+Sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen sihtá vuorbev sávvat ålles bihtámsáme giellasebrudahkaj goappátjagá Vuona ja Svieriga bielen gå vijmak la almulasj dåhkkiduvvam tjállemvuogev oadtjum.
+Sáme giellavalljudahka nanniduvvá ja dát la mærkkabiejvven ålles sáme sebrudahkaj.
+- Udnásj biejvve le ávvobiejvve.
+Sáme giela li mærkkagåvvån mijá aktisasjvuohtaj, mijá árbbáj ja li bádden mijá ájttegijda.
+Giela baktu sjaddi iesjdåbddo ja tjadnusa masi ulmusj gullu, berustahtek makkir sámegielav buktá jali man ednagav jali man binnáv gielajt buktá, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Sámedikkeráde l uddni sæbrramin bihtámsámegiela tjállemvuoge almodime Sillbamusean Árjepluoven, Svierigin, gånnå ávvudallam kl.
+Svieriga ja Vuona Sámedikke li dárbov vuojnnám bihtámsáme tjállemgielav mierredit.
+Sáme parlamentáralasj ráde (SPR) vattij mierredimbargov Giellagálldoj, nuorttarijkalasj aktisasj sámegielaj máhtto- ja luohkkoguovdátjij.
+- Vuona Sámedikke bieles sidáv gijttet sebrulattjajt Sáme Giellagáldo bihtámsáme nammadusán, ja sávav vuorbev ålles bihtámsáme giellasebrudahkaj.
+Mån doajvov gájka gudi bidumsámegielav adni, ådå tjállemvuogev adnuj válldi, javllá Mikkelsen.
+Sámedikken la sierra åvdåvásstádus sámegielajt åvdedit ja ulmmen le juhte sámegiela galggi sebrudagán gullut, aneduvvat ja vuojnnut.
+Javllamánon 2018 Sámedikke ållestjåhkanibme mierredij Gïelelutnjeme/Giellalåpptim/Giellalokten - Sámedikke strategijja sámegieljda, mij la båhtusin VAT 2016:18 Vájmogiela gåtsedimes.Giellalåpptima baktu la Sámedigge vælggogissan guoradalátjit udnásj dilev ubbmem-, bihtám- ja gålldåsámegielajn, ja guoradalátjit makkir resursajda li dárbbo dáj gielaj anov lasedittjat.
+- Guoradallam midjij buorep vuodov buktá gielladåjmajt iesjgeŋga birrasin jåhtuj biejatjit, ja vaddá gåvåv bargos mij la dagádum ja máhttelis buorre vuogijt gávnná ubbmem-, bihtám- ja gålldåsámegielajt ælládahtátjit.
+Uddni diehtep juhte bihtámsámegiella l ælládahttemprosessan Vuona bielen, javllá Mikkelsen.
+Sámedikkeráde dættot dáv bargov buorre åvddågåvvån vuosedittjat manen la ájnas ja dárbbo aktan barggat rijkajrájáj rastá tjállemvuogev mierredime.
+- Bisodittjat ja åvddånahtátjit unnep sámegielajt hæhttu stuoves dåjmajt adnet.
+Buojkulvissan dakkir doajmmaj la stuoves tjállemvuohkemierrediddje orgánav ásadit.
+Sámedikkij ulmme le ásadit Sáme Giellagáldov stuoves tjállemvuohkemierrediddje orgádnan ásadit 2020 jage alluj, låhpat Mikkelsen.
+Ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Mikkel Eskil Mikkelsenijn, +47 917 42 161, mikkel.eskil.mikkelsen@samediggi.no
+Sámedigge la oadtjum barggon javllamusáv Stuorradiggáj buktet Duohtavuoda- ja semadimkommisjåvnå mandáhta birra.
+Danen lip ásadip rabás tjåhkanimijt moatten sajen Sámen, ja dujsta sihtam javllamusájt dán bargguj.
+Dálla hábbmigoahtá Sámedigge javllamusáv, mij galggá giehtadaláduvvat Sámedikke ållestjåhkanimes.
+Dakkir kommisjåvnnå mij luluj ájnnasin ja luluj buorre sajev oadtjot sebrudagán luluj ræjddon liehket miellaguottojt rievddadime.
+Danen la ájnas gávnnat guhtimusj sebrudaksuorgijda kommisjåvnnå barggo galggá guosskat.
+Sámedigge diehtá, sáme álmmuk la gillam stáhtalasj dárojduhttempolitihka diehti, mij vibáj ienep gå 100 jage.
+Edna sábme vilá dárojduhttema hávijt guoddi, ájnegis ulmutjin ja sebrudahkan.
+Ájnas oasse semadimes la aktisasj dádjadibme histåvrås, mij lij duohtavuohtan ja mij lij vierrevuohtan åvdep ájge, ma ihkap vilá li vájkkudime, ja aj gåvåjn histåvrå nievres bielijs badjelgæhttjamis ja vierredagojs vijddásasj ja guhkesájggásasj vájkkudimij.
+Dievalasj semadibme la gássjel åttjudit åvddåla duohtavuohta l sajenis ja duodastuvvam nav guhkás gå máhttelis, ja åvddåla oajválattja ja álmmuk duodaj li buojkkám mij la dáhpáduvvam ja makkir vájkkudimijt åvdep politihkka la maŋep buolvajda buktám.
+Ulmme luluj snivva guoradallam mij doajmmá tjårggisvuohtan tjuovvo dåjmajda.
+Semadimbargo aktijvuodan la ájnas juhti sij gudi iesjgeŋgaláhkáj li vásedam ja gillam dárojduhttemav oadtju máhttelisvuodav ietjasa subttsasijt subtsastit.
+Kommisjåvnån la sáhka ådå máhtudagáv ásadit ja máhttogaskostimev mij dahká juhti l máhttelis udnásj sebrudagáv Vuonan dádjadit.
+Lågå aj: Første utkast til mandat for kommisjonen som skal se å fornorskingspolitikken overfor samer og kvener/norskfinner om dens konsekvenser
+Lågå aj: Stuorradikke mærrádus duohtavuoda- ja semadimkommisjåvnå birra
+Lågå aj: Sámedigge duohtavuoda- ja semadimkommisjåvnåv doarjju
+Lågå aj: Kronihkka: Ålos vilá moatte buolvaj ja ietjasa låsså nådijt guoddi
+Sámedigge l dållam rabás tjåhkanimijt dáppe:
+Guovvamáno 12. b., kl.
+18.00, Ä'vv Saa'mi Mu'zei, NjávdánGuovvamáno 13. b., kl.
+18.00, Várjjat Sámi Musea, VuonnabahtaGuovvamáno 15. b., kl.
+18.00, Álttá Sámi Giellaguovddáš, ÁltáGuovvamáno 21. b., kl.
+19.00, Gjenreisningsmuseet, HámmárfeastaGuovvamáno 22. b., kl.
+18.00, Davvi álbmogiid guovddáš, GáivuotnaSnjuktjamáno 1. b., kl.
+19.00, Sámi Viessu, OsloSnuktjamáno 5. b., kl.
+18.00, Sámiid Vuorká-Dávvirat, KárášjohkaSnuktjamáno 12. b., kl.
+18.00, Rádeviesso suohkanstivrralanján, RomsaSnuktjamáno 20. b. kl.
+18.00, Várdobáiki, EvenáššiSnuktjamáno 21. b. kl.
+18.00, Árran julevsáme guovdásj, DivtasvuodnaSnuktjamáno 22. b., kl.
+18.00, Sámi giella- ja kulturguovddáš, PorsáŋguVuoratjismáno 3. b., kl.
+18.00, LES-viesso, GuovdageaidnuVuoratjismáno 9. b., kl.
+18.00, Fjellkysten Gjestehus, LoabátVuoratjismáno 12. b., kl.
+18.00, Stormen girjjevuorkká, BådåddjoVuoratjismáno 16. b., kl.
+16.00, Saemien Sijte, SnåaseVuoratjismáno 17. b., kl.
+18.00 Hotel Nordkyn, Gilivuonan, DavvesijdanVuoratjismáno 24. b., kl.
+18.00, Aajege Saemien gïele- jïh maahtoejarnge, RööroseVuoratjismáno 25. b., kl.
+18.00, Best Western Plus Hotel Bakeriet, Tråante
+Sámedikke le háldadimfábmudahka kulturmujttolága milta ja pládna- ja tsiekkaduslága milta.
+Tjuodtjelij vahko la Sámedikke sjaddam-, hukso- ja åhpadusjuogos juogosmanoj nanna Ájluovtan Divtasvuonan, ja dan aktijvuodan bivddiduvvá rabás álmmuktjåhkanibmáj rabás tiemájn.
+Dát la vuostasj juogosmanno Sámedikke sjaddam-, hukso- ja åhpadusjuogos tjadát válga maŋŋela, ja juohkusin árrat sjiehtadin juhti juogosmanno galgaj Divtasvuodnaj.
+Sámedikke sjaddam-, hukso- ja åhpadusjuohkusin la oajvvevásstediddje sebrudaksuorgijs sjaddam, åhpadus, giella ja varresvuohta.
+Juogosmanoj nanna galggi guovten biejven ienep tjåhkanimijt iesjgeŋga ásadusáj tjadádit.
+- Mij sihtap ienebuv diehtet Divtasvuona sáme sebrudagá åvddånime duogátja birra, ja galggap æjvvalit ásadusájt ma li sámegiela adnemav Divtasvuonan låpptim.
+Mij sihtap aj gehtjadit Divtasvuona sebrudagá hásstalusájt, duola dagu gåktu Divtasvuona-ássje gåtseduvvá, ja gåktu sáme ássje sjaddi gåtseduvvat suohkanavtastahttema maŋŋela, javllá juohkusa jådediddje Márjá-Liissá Partapuoli.
+Gasskavahko 17.10.18 kl.
+17.00 juogos viesádijt rabás álmmuktjåhkanibmáj bivddi.
+Álmmuktjåhkanibme l Árrana auditåvrån/lågådallamlanján kl.
+Tjåhkanimen la rabás tiebmá, ja juogos bádtji álmmugav bajedittjat dajt ássjijt ma li ájggeguovddelisá sebrudagán.
+Juohkusin la ienemusát oajvvevásstediddjen dájs sebrudaksuorgijs: sjaddam, åhpadus, giella ja varresvuohta.
+- Mij ávvudallap viesádij guládalátjit ja gulátjit makkir ássjijs viesáda berusti.
+Álmmuktjåhkanimen bessi bajedit vájk makkir tiemáv, jus ga dal gullu vássám ájggáj, dálásj ájggáj jali boahtte ájggáj, javllá juohkusa jådediddje Márjá-Liissá Partapuoli.
+Tjuovvovasj juogossebrulattjat oassálassti juogosmannuj:
+Partapuoli, Márjá Liissa (NSR-NSR/SáB) - JuogosjådediddjeGaski, Jørn Are (Bb) - Sadjásasj jådediddjeHornæs, Mona (NSR) Jacobsen, Gunn Anita (NSR) Nilut, Anne Henriette Reinås (NSR) Valkeapää, Niko (NSR) Kvernmo, Ann Karin (NSR) Utsi, Nils Mikkelsen (NSR) Erke, Elisabeth (GB) Olli, Kåre (Belludakpolitihkas iesjrádálasj) Wilhelmsen, Kjellrun (NORD) Finbog, Ann-Elise (SáB/SfP)
+Sámedigge sihtá vuojnojt oadtjot dájddárijs ja kultuvrrabarggijs, danen gå kultuvrrabargo hábbmim le jådon.
+Sámedigge ásat Dájddárkonferánsav tjaktjaj mij sjaddá æjvvalimsaje gånnå bæssá vuojnojt buktet, dagástallat ja dájdav vuosedit.
+Sámedigge le kultuvrradiedádusáv dahkamin mij galggá tjielggit Sámedikke boahtteájge kultuvrrapolitihkav.
+Dan aktijvuodan ásaduvvi moadda tjåhkanime gånnå bæssá vuojnojdis buktet.
+Åvdemus æjvvalimsadje sjaddá Dájddárkonferánssa mij tjadáduvvá sámediggevieson Gárásjågån ragátmánon.
+- Dát le vuostasj bále Sámedigge dájddárkonferánsav ásat, javllá Larsen gen mielas le viehka ájnas vuojnojt oadtjot dájddártjiehpijs.
+Dán ájnas bargguj sihtá Sámedigge guládallat nav moaddásij dagu vejulasj, kultuvrraberustiddjij, ásadiddjij ja kultuvrrabarggij.
+- Galggap aj muhtemij guossidit, unnep tjåhkanimijt tjadádit váj oadtjop nav ållo ájádusájt dagu vejulasj, låhpat rádeájras Vibeke Larsen
+Aktijvuohta: Rádeájras Vibeke Larsen, tlfnr: +47 941 30 116
+Ællosujton la stuorra árvvo sáme kultuvrraj ja sebrudakiellemij, ja danna le merustahtek árvvo mij gullu giellaj, kultuvrraj, ja æládussaj sámij guovlojn.
+Ællosujtto gávnnu Hedmarkas Finnmárkkuj, suohkan-, fylkka- ja Vuona ja Svieriga rijkkarája rastá.
+Ællosujton la guovdásj sadje sámekultuvran, nåv gå akta gallegis æládusájs tjanádum kultuvrraj.
+Ællosujto rievtesvuodajt oatsodit le iesj vuodo Sámedikke ællosujttopolitihkan.
+Mij dættodip aj ællosujto árbbedábálasj sierravuodav fámilljaæládussan.
+Ællosujto tjadnusa sámekultuvrraj le dat mij dahká æládusáv nåv sierralágátjin.
+Akta ájnnasamos ulmijs Sámedikke ællosujttopolitihkan la bisodit dajt lahka tjanástagájt æládusá ja kultuvrradåjmaj gaskan.
+Ællosujto stuorámus hásstalus li gártjes duobddága ja aktelasj nággidibme stuorsebrudagás ællosujttoduobddágij birra.
+Ællosujtto dárbaj vuododuobddágijt ma sihkarassti guoddelisvuodav ja åvddånahttemav.
+Ráfájdahtedum urudisá dahki jahkásattjat bæjskojt ma stuorra vahágijt dahki.
+Muhtem bájkijn li vahága nåv stuore vaj ájtti ællosujtov ållåsit.
+Ájnas la adnet hiebalgis lågov urudisájda ællosujttoguovlojn, ja vahága vierttiji buohttiduvvat.
+Sámedigge barggá guoddelis sáme ællosujto åvdås.
+Guoddelis ællosujtto sjaddá gå:
+Tjielde gånnå sáme ællosujtto dåjmaduvvá loavddá 40% Vuona duobddágijs, ja jåkså Finnmárkos nuorttan gitta Engerdalaj Hedmarkan oarjján.
+Sáme ællosujtto dåjmaduvvá aj Trollheimenin sierra riektámærrádusájn vuodon.
+Oarjjelij Vuona várreduobddágijn dåjmaduvvá ællosujtto boatsojsiebrren, ednamlájggosjiehtadusáj vuodon.
+Vuodna le juogedum 6 ællosujttoguovllon:
+Sámedikken ij la formálalasj vásstádus ællosujtos Vuonan.
+Ællosujtto háldaduvvá nasjåvnålattjat Ednambarggodirektoráhtas, mij la njuolgga Ednambarggo- ja biebbmodepartementa vuolen.
+Ednambarggodirektoráhtta le ællosujtto stivra dåjmadahka.
+Ællosujttoháldadus guovlojn le biejadum vidá nuorttalamos fylkkamánnij vuolláj.
+Sámedigge nammat gålmmåsav gietjat sebrulattjajs ællosujttostivrraj.
+Sámedigge nammat guoktásav gudát sebrulattjajs gålmå nuorttalamos guovllourudisnammadusájda Finnmárkon/Tråmsån, Nordlándan ja Trøndelágan.
+Sámedigge nammat avtav vidát sebrulattjajs Hedmarka urudisnammadussaj.
+Rievtesvuoda:
+Ællosujttoláhka
+Lága ájggomus la sihkarasstet ællosujttodajvajt sáme ælloguododimguovlojn ájnnasamos luohkkovuodon ællosujttuj.
+Dajvajt sihkarasstet la sijáj vásstádus goappátjagá gejn la
+Sámedikke budsjæhtta 2015-jahkáj mierreduváj ållestjåhkanimen bierjjedagá javllamáno 5. biejve.
+Rádeájras Ann-Mari Thomassen la dudálasj gå Sámedigge le mierredam budsjehtav mij låppti sáme sebrudagáj boahtte ájggáj.
+- Sámedigge sihtá jagen 2015 vuorodit sámemánáj oahppamnævojt ja mijá aktisasj kultuvrraárbev hiebadahtedijn sáme museajt åvddånahtátjit vijdábut, javllá rádeájras Thomassen.
+2015-jage budsjehtan li 21 025 000,- åhttsij oasse oahppamnævoj åvddånahttemij, dát la 3 400 000 kråvnå lassánibme jage 2014 rájes.
+- Sámemánáj oahppamnævojt vuorodijn sihtap viehkedit vaj ienep sáme máná galggi oadtjot sáme skåvllågirjijt ávkkit.
+Dat la viehka ájnas giela boahtteájggáj ja mánáj åvddånahttemij, javllá rádeájras Ann-Mari Thomassen.
+Juollodibme sáme museajda le aj lasedum.
+Dát la 4 218 000,- lassánibme.
+Rádeájras Thomassen tsuojgot sáme musea li viehka maŋebun vuona museajs mij guosská ekonomalasj åvddånahttemav ja dát juollodibme boahtá viehkken vinjogisvuodav njuolggitjit, ja duodden sáme kultuvrraárbev álkkebun ávkástalátjit.
+- Aktisasj sáme kultuvrraárbbe le boanndá, valla viehka ållo dassta le vuorkkidum arkijvajda ja tjællárijda.
+Sihtap sáme museajt vuorodit dajna gå le niddo ájnas mijá kultuvrradávvera oadtju værddogis sijdajt ja sjaddi bárrusin gajkajda.
+Kultuvrraárbe baktu nannip Sámeednamav boahtte ájgijda.
+Ålles biednikmierre stuoda ja åtsådahtte vájkkudimnævojda le 2015-jage budsjehtan 270 722 000,-.
+Rádeájras Ann-Mari Thomassen, skuolkan 900 57 123.
+Mijá javllarijmmo 2013 lij vuosedibme 24 ambassadørajs.
+Javllamánno 1.b
+Namma: Inger Máret Ánne Eira
+Man vuoras: 24 jage
+Årromsadje: Tromsø
+Barggo: StudænntaGåktu le miella uddni: Buorre mielan dajna gå eksábmadiertjeguddama li vássám ruvva ja javlla le lahkanime!
+Javllamánno 2.b
+Namma: Ina-Theres Sparrok
+Man vuoras: 18 jage
+Årromsadje: Smalåsen
+Barggo: StudænntaGåktu le miella uddni: Uddni lav ajtu niddo buorre mielan:D
+Javllamánno 3.b
+Namma: Risten Gutnel Guttorm Eira/ Áilen Nigá Dávvet Ásllaga Risten Gutnel
+Årromsadje: Karasjok
+Barggo: 4. jages åhpadiddjestudænntaGåktu le miella uddni: Dálla lav tjállemin sijddaeksámav mij galggá sisi 16. dán máno, ja ávvudaláv aj javlajda.
+Javllamánno 4.b
+Namma: Naima Khan Nergård
+Álldar: Jur dävddám 18
+Årrumsadje: Jielleváren, Svieriga bielen
+Barggo: Lågåv muv goalmát jáge joarkkaskåvlånGåk dåbddo la uddni: Anáv ållo dahkamusá valla ietján lav ávon
+Javllamánno 5.b
+Namma: Ánde Trosten
+Man vuoras: 23
+Årromsadje: Deatnu
+Barggo: Sadjásasj/studænnta Gåktu le miella uddni: Ihkeva buorre!
+Javllamánno 6.b
+Namma: Inga Maja Eira Hætta
+Man vuoras: 17
+Årromsadje: Áltá
+Barggo: Áltá joarkkaskåvllåGåktu le miella uddni: Lev nav ávon, gå vijmak la javllamánno!
+Javllamánno 7.b
+Namma: Ánná Káisá Eriksen Partapuoli
+Man vuoras: 19
+Årromsadje: Oslo/Skáne
+Barggo: StudænntaGåktu le miella uddni: Lev ávon ja bargál
+Javllamánno 8.b
+Namma: Durra-Lásse Lars-Juhana Johan
+Man vuoras: 25
+Årromsadje: Guovddagæjnno/Råmsså
+Barggo: StudænntaGåktu le miella uddni: Lev ávon ja dudálasj
+Javllamánno 9.b
+Namma: Sara Mariell Anti
+Årromsadje: Kárásjjåhkå
+Barggo: StudænntaGåktu l miella uddni: Uddni lav sieldes ávon!
+Javllamánno 10.b
+Namma: Melissa Annie Fofonoff
+Årromsadje: Girkkonjárgga
+Barggo: Oahppe Girkkonjárga joarkkaskåvlånGåktu le miella uddni: Mån lav ávon, ja ávvudaláv javlajda
+Javllamánno 11.b
+Namma: Emmi Alette Danielsen
+Áldar: 17 år
+Årromsadje: Røros
+Barggo: Gjøsvika sykehjem, Vitus apotek Røros ja duodden lav ållesájge varresvuohtabarggen Rørosa joarkkaskåvlån.Gåktu le miella uddni: Miella le buorre, soaptsov skåvlåjn ja æhtsáv Rørosan årrot.
+Javlla le nåv hávsskes ájgge.
+Javllamánno 12.b
+Namma: Silje Somby
+Årromsadje: Alta, boadáv Guovddagæjnos
+Barggo: Giellaåvdåstiddje, joarkkaskåvllåoahppeGåktu le miella uddni: Lev ávon gå vijmak la javllamánno.
+Ávvudaláv gå galgav mannat bivvalis rijkkaj 
+Javllamánno 13.b
+Namma: Helge Aslaksen Ravna
+Áldar: 20
+Årromsadje: Oslo
+Barggo: Jussastudænnta ja pikkoloGåktu le miella uddni: Mujna le dåbmaris biejvve låhkåmsálan, ja adnet lav viehka vissjal.
+Javllamánno 14.b
+Namma: Marit-Sofie Mathisen
+Áldar: 17
+Årromsadje: Reahpin, Unjárgan.
+Årov dalla årruhattjan skåvlå guoran Girkkonjárgan.
+Barggo: Studænntan Girkkonjárga joarkkaskåvlån, maŋep jagev studiespesialisering.Gåktu le miella uddni: Ávon, ja viehka ávvudaláv javlajda!
+Javllamánno 15.b
+Namma: Viktor Inge Paulsen
+Áldar: 21
+Årromsadje: Ájluokta (Divtasvuodna)
+Barggo: SámediggeájrasGåktu le miella uddni: Viehka vájbbam, valla mássjel ja sihkar allasim.
+Javllamánno 16.b
+Namma: Tuva Svendsen
+Áldar: 19
+Årromsadje: Karasjok/Tromsø
+Barggo: StuderivGåktu le miella uddni: Jur uddni lav vehik diertjeguddamin.
+Mujna le sijddaeksábma mij galggá ålliduvvat.
+Vallak dat la dagádum, de lav oalle ávon ja degu gæhppum.
+Javllamánno 17.b
+Namma: Ellen-Sara Sparrok
+Áldar: 16
+Årromsadje: Aarborte
+Mån lav studænnta.
+Valástallamsuorgen Muoffen.
+Uddni lav ållu buorre mielan.
+Ávvudaláv javlajda ja gå lav friddja.
+Javllamánno 18.b
+Namma: Jon-Christer Mudenia
+Áldar: 18 år
+Årromsadje: Gárdat, Dænon
+Barggo: StudænntaGåktu le miella uddni: Ávvudaláv gå buktá ållo muohttagav vaj máhtáv skuvterav luovvit ja mannat mæhttsáj.
+Javllamánno 19.b
+Namma: Maja Søøfe Larsen
+Årromsadje: Snåase
+Barggo: StudænntaGåktu le miella uddni: Uddni lav ávon, dajna gå le vijmak javllamánno ja javla lahkani.
+Javllamánno 20.b
+Namma: Ánne Márget Somby
+Årromsadje: Báhkiljohka
+Barggo: Manáv skåvlåvGåktu le miella uddni: vehik vájbbam, vijmak bierjjedahka
+Javllamánno 21.b
+Namma: Ellen Magdalena A. Sara
+Årronsadje: Leavdnja
+Áldar 15
+Barggo: studænntaGåktu le miella uddni?
+Viehka buorre.
+Javllamánno 22.b
+Namma: Hilje Kristoffer Jåma
+Årromsadje: Raavrevihke
+Barggo: Låhkåmin lav varresvuohtafáhkabarggen Kråangken jåarhkeskuvle, ja bargav vehik skihppijsijdan.
+Ietján politihkalasj dåjmalasj.
+Gåktu le miella uddni?
+Adnet lav juolodibme.
+Ávvudaláv viehka javllaloahpáj ja sijddaj njálga biebbmuj.
+Sjaddá hávsske gå famillja tjåhkan.
+Javllamánno 23.b
+Namma: Linn Birgitte Njuolla
+Áldar: 16 jage
+Barggo: oahppe Girkkonjárga joarkkaskåvlånGåktu le miella uddni: Buorak, ávvudalá ålov javlajda!
+Javllamánno 24.b
+Namma: Mikkel Rasmus Logje
+Årromsadje: Láhpoluoppal/ Guovdageaidnu
+Áldar: 22
+Barggo: ÅhpadiddjeskåvllåoahppeGåktu le miella uddni?
+Viehka buorre miella.
+Sjaddá hávskke gå eksámaj gergav ja váldáv javllaloabev.
+Rahpamájge:
+Mánnodagás - Bierjjedahkaj,kl.
+Telefaksa: +47 78 47 40 90samediggi@samediggi.no
+Poasstaadressa:
+Sámedigge - Sametinget
+Ávjovárgeaidnu 50 9730 Karasjok/Kárášjohka
+Aktijvuodadiehto Sámedikke barggija gávna dánna.
+På Facebook kan du diskutere med oss og foreslå saker vi kan jobbe med
+Rss feed
+Sámedigge ja Raavrevijhke suohkan vuollájtjálli aktisasjbarggosjiehtadusáv guovtegielakvuoda gáktuj.
+- Viehka ávvusav gå Raavrevijhke suohkan sihtá oassálasstet oarjjelsámegielav åvddånahttet ja åvdedit, javllá rádeájras Ellinor Marita Jåma.
+Raavrevijhke le Jåma sijddasuohkan.
+Sámedikken li aktisasjbarggosjiehtadusá lågij suohkanij ja nieljij fylkkasuohkanij.
+Raavrevijhke suohkana sjiehtadus vuollájtjáleduváj gå Sámedigge, suohkana ja fylkkasuohkana æjvvalin aktisasjbarggosjiehtadusájt tjuovvolit.
+-Suohkana ja fylkkasuohkana li ájnnasa gå galggá sámegielav åvddånahttet.
+Danen lip viehka ávon gå suohkana ja fylkkasuohkana åvdåsvásstádusáv válldi váj sámegiela galggi ielle giela boahtteájgijda aj.
+Sámedikke ulmme le aktisasjbarggosjiehtadusá galggi ræjddon buorre guládallamij ja aktisasjbargguj sámegiela vuoksjuj.
+Majt uddni válljit mierkki juojddáv sámegielaj boahtteájggáj, javllá rádeájrasEllinor Marita Jåma.
+Sáme giellaháldadimguovlon li sáme- ja dárogiela avtaárvvusasj giela.
+Dat mierkki juohkkahattjan le riektá sámegiellaj dievnastuvvat gå válldá aktijvuodav suohkanijn ja ietjá almulasj ásadusájn.
+Ienep diedo:Rádeájras Ellinor Marita Jåma, + 47 916 13 460
+Sámediggeráde Inger Eline Eriksen Fjellgrena mielas la sáme sebrudahka vuorbástuvvam sadjáj oadtjot Duohtavuodakommisjåvnåv gå li nav buoragit aktan barggam.
+Iektu Stuorradigge mierredij ásadit Duohtavuoda- ja såbadimkommisjåvnåv, mij galggá guoradallat dárojduhttempolitihka vájkkudusájt Vuonan.
+Sámediggeráde Inger Eline Eriksen Fjellgren tjuovoj dán ássje dágástallamav Stuorradikken ja sån duodaj tjaŋgedij dájna mærrádusájn.
+- Sámedikken la læhkám buorre aktisasjbarggo ållusij ja danen lip vuorbástuvvam kommisjåvnåv sadjáj oadtjot.
+Fjellgren ållagasj nammat aktisasjbargov Sámedikke vuorrasijrádijn.
+- Sámedigge l gijttevasj dan åvdås majt Sámedikke vuorrasijráde la dán ássjen måttijt jagijt barggam.
+Ållagasj buorre lij gå sij sæbrrin rabás guláskuddamij Stuorradikken.
+Mávsulasj lij gå Stuorradigge besaj gullat majt ållessjattuk ulmutja li åtsådallam ja gåktu li hæhttum gierddat stáhta politihka diehti.
+Sámediggeráden Fjellgrenan árrat lij juo tjåhkanibme Trygg Jakolajn Vuona Guojnnalihton.
+Dåppe aktisattjat strategijjajt dagájga gåktu dakkir kommisjåvnåv åttjudit.
+Dan tjåhkanime maŋŋela Sámedigge girjev fylkasuohkanijda sáme guovlon sáddij gånnå bivddij sijáv kommisjåvnå ásadimev doarjjot, ja nav li aj maŋŋela dahkam.
+Sámedigge la aj ednagit Sáme girkkorádijn guládallam, ja sijá doarjja la læhkám stuorra ávkken.
+- Girkko ja stáhtta libá áttjak sirádam.
+Girkkon la ájn ájnas sadje Sámen ja aj ietján Vuonan, ja adjáj stuorradiggeájrrasij gaskan.
+Sábmelattjajda la árvvon gå girkko mijáv dán bargon doarjju.
+Mij vierttip mujttet adjáj dav vuojŋŋalasj oasev dán såbadimbargos huksat.
+Girkkon la dat máhtto mij dasi gájbbeduvvá, javllá Fjellgren.
+Jus ájgo ságájdahttemav, de guládalá aktijvuodav sámediggerádijn Inger Eline Eriksen Fjellgrenajn, mob.
+Sámedikke ållestjåhkanibme galggá giehtadallat oajvvadusájt rievddadimijda Vuona ja Svieriga ælloguohtomkonvensjåvnnåj javllamáno álgon.
+Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo javllá barggojuohkusa oajvvadus le buorre vædtsak åvddånahtátjit ælloguohtomav rájaj rastá Vuona ja Svieriga gaskan.
+Jagen 2012 ásadin Vuona ja Svieriga Sámedikke, Vuona ællosámij rijkkalihtto (NRL) ja Svieriga sámij rijkkalihtto (SSR) barggojuohkusav mij galgaj buktet oajvvadusájt rievddadimijda ælloguohtomkonvensjåvnnåj.
+Vuona Sámedigge le bargov jådedam.
+Juohkusa jådediddje le åvdep rádeájras Ellinor Marita Jåma Åarjel-Saemiej Gïelhes.
+Lahka aktijvuohta gájkaj
+Gájkka tjielde Vuona ja Svieriga bielen lidjin gåhtjodum buvtátjit árvvalusájt bargguj.
+Diehtojuohkema åvddånimes li biejadum Vuona Sámedikke værmádakbielijda.
+Duodden ásaduváj seminárra Stjørdalan tjieldijda ma guoskaduvvin.
+Semináran lij dagástallam barggojuohkusa oajvvadusájs.
+Tjielde ma lidjin lahkalakkoj juogeduvvin juohkusijda ja aktisattjat barggin hásstalusáj aktanbarggomahttelisvuodaj birra ietjasa dáfon.
+-Barggojuohkusa ulmme le læhkám válldet várajda sáme ællosujtov rádjáguovlojn, ja dan diehti le læhkám ájnas válldet divna oassálasstijt sæhkáj dan bargon, javllá Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo.
+Ij lim liehket máhttelis tjoavddet hásstalusájt rádjáguovlojn vijdes sámij oassálasstema dagá, javllá Keskitalo.
+Moadda hásstalusá
+Barggojuohkusa bargo baktu le sjaddam tjielgas ællosujton Vuona ja Svieriga rájáj rastá li moadda stuorra hásstalusá, nåv gå buojkulvissan vánes tjielgasvuohta rievtesvuodaj hárráj, urudisáj vahága, areállagártjedibme ja ådå konvensjåvnnåguovlo.
+-Konvensjåvnnå ij gudik gåktuk tjoavde divna hásstalusájt ma li ællosujton rádjáguovlojn.
+Dan diehti le ájnas tjalmostahttet dájt hásstalusájt stáhta oajválattjajda Vuonan ja Svierigin, ja dav de sihtap dahkat, javllá Keskitalo.
+Nanni aktisasjbargov
+Barggojuogos oajvvat tjieldijn le máhttelis ásadit aktanbarggosåbadusájt ma máhtti tjoavddet árggabiejve hásstalusájt ællosujton rájáj rastá, buojkulvissan areállaanov.
+Barggojuogos aj oajvvat majna vuogijn rijdojt tjoavddet Vuona ja Svieriga tjieldij gaskan.
+-Sáme barggojuohkusa oajvvadusá li buorre ja konstruktijvva árvvalusá Vuona ja Svieriga ráddidusájda, javllá Keskitalo maŋemusát.
+Sámedigge háldat muhtem dårjajt ja stipendajt ma li siegen sáme kulturárbev bisodime ja joarkkemin.
+Sámedigge juollot stipendav studentajda gudi alep åhpadusáv julevsámegielan jali oarjjelsámegielan tjadádi, ja studentajda márkkosáme guovlos gudi sáme giellaåhpadusáv tjadádi.Korona virusa diehti guhkiduvvo stipenda åhtsåmusájggemierre vuoratjismáno 30. bæjvváj 2020.
+Sámedigge juollot giellamåvtåstuhttemstipendajt oahppijda gænna li sámegiella fáhkan joarkkaskåvlån.Korona virusa diehti guhkiduvvo stipenda åhtsåmusájggemierre vuoratjismáno 30. bæjvváj 2020.
+Sametinget gir tilskudd til samiske barnehager og samiske avdelinger i norsk barnehager som bygger på samisk språk og kultur.OBS!
+Søknadsfrist er endret til 15.05.2020.
+Sametinget gir tilskudd til barnehager som gir tilbud om samisk språkopplæring.
+Ulmme doarjjaårnigijn le juhti álmmugin la máhttelisvuohta oahppat ja åvdedit sámegielav.
+Åhtsåmájggemierre: 15.02.20
+Gudi máhtti dårjav oadtjot: Æjgáda ja addne sáme kulturmujtojda ja doarromujtojda sáme duobddágijn.
+Masi máhtti dårjav oadtjot:
+Tsiekkadussuodjalimprosjevta:
+Registrierim ja duodastime:
+Hoajddo ja hiebadahttem:
+Man ednagav máhtti oadtjot: Gitta 400 000,- kråvnå.
+Jus sjaddi hásstalusá åhtsåmsjiemá gáktuj, máhttebihtit doarjjaårniga guládallamulmutjij guládallat.
+Guládallamulmutja årnigij: Ahkep rádevadde Lars Børge Myklevold, +47 78 48 42 73, ahkep rádevadde Kjartan Gran, +47 78 48 42 84, ahkep rádevadde Ingvild Larsen, +47 78 48 42 79, fáhkajådediddje Elin Rose Myrvoll, +47 78 47 40 20
+Sámedigge dårjav vaddá dábálasj ja sierralágásj hiebadum oahpponævojda vuodoåhpadussaj.
+Almmudagá, vidnudagá ja priváhta ásadu'sá ja ietjá birrasa.
+Ådå åvddånibmáj, buohtalasj almodimijda, ådåsit dieddelibmáj, gárves oahpponævojt ådåstuhttemij, lasse åsijda jali oahpponævoj/ oahpporájdoj gárvedibmáj.
+Gitta 100% dårjav oahpponævoj åvddånahttemij ja buvtadibmáj.
+Sámedigge jahkásattjat iesjgeŋga fágaj ja klássaj vuorodimij gaskan mierret.
+Jus dårja åtsåduvvi prosjevtajda jahkásasj vuorodimij ålggola, viertti argumentajt ja duodastusájt dárbbuj buktet.
+Oahpponævoj máttasámegiellaj:
+Oahpponævoj julevsámegiellaj:
+Oahpponævoj nuorttasámegiellaj:
+Sierralágásj hiebadum oahpponævo nuortta-, julev- ja oarjjelsámegiellaj dábálasj hiebadibmáj lassen:
+Sametinget holder på å utarbeide konkurransegrunnlag for anbud på læremiddelutvikling med teamaer som omhandler forebygging av rus, vold, overgrep og mobbing.
+Nevnte prioriteringen utgår derfor gjeldende søkerbaserte tilskuddsordning
+Guládallamulmusj: Karen Lovise Siri Stångberg, +47 78 48 42 16, Berit Sara Sara Buljo, +47 78 42 42 26
+Sámedikke åvdåsvásstádus mij guosská sáme dájda åvddånahttemij le bærrájgæhttjat dájddárijn le buorre ja oaggás birásdile sijá æládusájda.
+Galggap hiebadahttet vaj oadtjop valjes sáme kulturiellemav sæmmi båttå gå galggap hiebadahttet profesjonaliserimij ja kvalitehttaj.
+Galggap aj hiebadahttet árbbedábálasj moalgedimhámijda, sæmmi båttå de galggap hiebadahttet sáme ájggásasjdájddaj.
+Sáme le álmmuk moadda gielaj.
+Dát valjesvuohta galggá vuojnnut aj kulturaktijvuodan.
+Sámedikke ájnnasamos vædtsak dán bargon le ekonomalasj vájkkudimnævo, valla aj vájkkudimmáhttelisvuoda ma li miján guládallama, aktijvuoda ja aktisasjbargo baktu ietjá almulasj oajválattjaj.
+Sámedikke vájkkudimnævoj ulmme dájdda- ja kulturdåjmadibmáj le moattebelak sáme dájdalasj ja kultuvralasj åvddånbuktema ma tjalmostahteduvvi sebrudagán.
+Oasseulmme le gåbdå ja buorre kulturfálaldahka sáme álmmugij.
+Sámedikken li ruhtadårja majt máhttá åhtsåt kulturdåjmadibmáj, máhttá rudájt åhtsåt sámegielak girjálasjvuohtaj, sáme musihkkaj, sámegielak gåvvårájdojda, sáme girjjealmmudagájda ja kulturdåjmajda.
+Dájddársjiehtadus le aktisasjbarggosjiehtadus Sámedikke ja Sáme Dájddárráde gaskan (SDR).
+Sámedigge juollot rudájt jus åtså musihkkaj, girjálasjvuohtaj, gåvvårájdojda, sáme girjjealmmudagájda ja kulturdåjmajda.
+Dán årnigin li sierra åhtsåmussjiemá, sierra njuolgadusá ja sierra åhtsåmusájggemiere.
+Dårja majt máhtá åhtsåt musihkkaj, girjálasjvuohtaj, gåvvårájdojda, girjjealmmudagájda ja kulturdåjmajda galggi dájda viehkken vaj:
+Dájddársjiehtadibme
+Sámedigge ja Sáme Dájddárráde (SDR) hiebadijga 19.08.2004 aktisasjbarggosjiehtadusáv (dájddársjiehtadusáv).
+Oassálasste le sjiehtadusán gávnnam vaj"dat la dárbbo åvddånahttet buorev ja ålolágásj sáme kultuvrra iellemav ja at vidjura gárveduvvi dahkuj ja åvddånbuktem sáme girjálasjvuohta, musijka, dánssa ja teáhter, filmma ja gåvådusdájdda ja dájddaduodje.
+Dasi lassen gávnnin oassálasste vaj dat la viehka stuor potensiálla kultuvrajn vuodon åvddånahttet sáme sebrudagáv, Dat sisadná gájkka gitta máhtos tjanádum dålusj dábijda filmma rádjáj, mannoæládussaj, hábmedibmáj ja kultuvrrabuvtadibmáj ".
+Vuodon dájddársjiehtadusás tjadájt Sámedigge ja SDR jahkásasj sjiehtadallamijt gånnå sisano ja ekonomija ålgoldis boahtte jahkásasj sjiehtadussaj mierreduvvá.
+Sáme dájddársjiehtadusán li rudá: Dájddafoanndaj, stipendajda sáme dájddárijda, doajmmadoarjjaj dájddárorganisasjåvnåjda ja Sáme dájddárdádáj, sáme ájggásasj dájda ja dájddaduoje oasstemårnigij, fáhkakonsulentajda, vuosádusmávsojda, sáme tjáppagirjálasjvuoda, musihka ja juojga oasstemårnigij.
+Dá rudá háldaduvvi Sáme dájddárrádes ja RidduDuottarMuseas.
+Sámedikken le æjgon duot dát dájddadahko, sámij dájddárijs ja láttij dájddáris.
+Dájddadago li dagádum divna tjerdaj teknihkaj, dán vuolen árbbedábálasj sáme duodje, tjuollusa ja ådåájggásasj gåvvådájdda.
+Muhtem dájddárijs ja dájddadagojs ma li Sámedikketsiekkadusán åvdåstahtedum li:
+Hilde Skancke Pedersen
+Dat oavdos ja geldulasj væggamalerija Luotta -Spor dájddáris Hilde Skancke gávnnap Sámedikke dievastjåhkanimlanjá sis- ja ålgusjbielen.
+Sinkpláhtta betåŋa nanna hållamståvlå/podiuma duogen dievastjåhkanimlanján (dagádum emáljas ja bládegålles sinka nanna) ja siejnij milta dievastjåhkanimlanjá ålgusjbielen (foajéan) ja vuolleetásjan auditåvrå ålgusjbielen, metállapláhtajda bårådum arkeologalasj bátsadisá (sáme årrom- ja hávddesajijs) majt sámekultuvrra le guodám goahtesajijs/gievlij ja labyrintaj baktu.
+Hilde Skancke Pedersen lij akta guovtes gut vuojtij dahpadum gilppusav 12 bivddidum dájddarijs gå ájggun Sámedikketsiekkadusáv hiervvidit.
+Kristin Ytreberg
+Hiervvidus Den som... dájddáris Kristin Ytreberg gávnnu juohkka siejnen vájaldimhállan.
+Guokta elementa li adnuj váldedum: daddnim arvusmahtedum sáme girjjusis ja báhkovádjasijs ja vijsesvuodabágo J. Quigstada tjoahkkijs.
+Ytreberg lij akta guovte dájddárijs gudi vuojtijga dahpadum gilppusav 12 bivddidum dájddarijs gå ájggun hiervvidit Sámedikketsiekkadusáv.
+Kåre Kivijärvi
+Sámedikke girjjevuorkán gávnnu Kåre Kivijärvia Fra de store banker (1959/1961), aktan gåvåjn Kvinne (muohtogåvvå) Unjárgas (1972).
+Gåvå li moattedime (2004) oalle gåvås 1/9 (dát merkaj vuostasj aktse gåvåjs sæmmi motijvas).
+Gåvå oasteduvvin etáhtas Utsmykningsfondet for offentlige bygg gå galggin hiervvidit Sámedikketsiekkadusáv jagen 2000.
+Ieme gåvå bæjsstanin biejvvetjuovgas, ja moattedime gåvåjs gatsoduvvin 2004 gidá girjjevuorkkáj.
+Harald Bodøgaard
+Tjuolos Rød, dagádum granihtas (1999), dagáduváj dájddáris Harald Bodøgaard ja lij vattáldahka vidnudagás Bjørn Bygg AS, Råmsås gå Sámedikketsiekkadus almulattjat rabáduváj basádismánon 2001.
+Eva Bergmann
+Gåvvå Finnmark i gull dagádum metállabájnoj (1965) le dagádum dájddáris Anna Eeva Bergman.
+Gåvvå le vattáldahka Nuortta-Trøndelaga, Nordlánda, Råmså ja Finnmárko fylkkasuohkanijs gå sámedikketsiekkadus rabáduváj basádismáno 2. biejve 2001.
+Astri Aasen
+Gåvå dájddáris Astri Aasen vuostasj sáme tjåhkanimes Roandemin jagen 1917 gávnnuji duola dagu hállan dievastjåhkanimlanjá guoran.
+Sámedigge åstij dájt Trondheim Kunstmuseumis 80-jahke ávvudibmáj guovvamáno 6. biejve 1997.
+Gåvå vuosádaláduvvin Metodistgirkko tjællárin Roandemin.
+Diedá gus avtak gut la barggam sámegielav nannitjit, åvddånahtátjit ja bisodittjat?
+Dálla le muddo oajvvadusájt Sámedikke giellaarvusmahttembálkkáj 2017 oajvvadittjat.
+Juohkka nælját jage Sámedigge giellaarvusmahttembálkáv juohká ájnegis ulmutjij jali vidnudahkaj, prosjæktaj jali organisasjåvnnåj gut/mij ednagit la barggam sámegielav nannimin, åvddånahttemin jali bisodime.
+Bálkká le 50.000 kråvnå ja dájddadiplåvmmå.
+Sámedikkeráde mierret gut galggá bálkáv oadtjot.
+Guddnebálkká gálggiduvvá Sámedikke biehtsemáno ållestjåhkanime aktijvuodan.
+-Moattes sáme giela åvdås barggi, ájnegis ulmutja, organisasjåvnå ja institusjåvnå gudi/ma li dahkam, ja vilá dahki, ihkeva buorre bargov sámegielaj åvdås.
+Mij sámedikkeráden ávvudallap åttjudittjat ja árvustalátjit måttijt buorre oajvvadusájt, ja ávvudallap Giellaarvusmahttembálkáv gudát bále juogatjit, javllá sámedikkeráde Lars Filip Paulsen, gut sámedikkeráden la vásstálasj sámegielajs.
+Bálkká maŋemusát juogeduváj 2013.
+Dalloj tjálle, juojgge ja åhpadiddje Ánte Mihkkal Gaup/Iŋgor Ántte Ánte Mihkkal, Guovdagæjnos, dav oattjoj.
+Sáme giellaráde vuododij giellaarvusmahttembálkáv jagen 2000 ja bálkká vuostasj bále juogeduváj Sámedikke ållestjåhkanime basádismáno tjåhkanimen jagen 2000.
+Dan maŋŋela la Sámedikke giellastivrra ja sámedikkeráde bálkáv juohkám.
+Sámedikke giellaarvusmahttembálkká juogeduváj Æjgátjuohkusij Divtasvuonan jagen 2000, Giellajuohkusij Skániijn jagen 2001, Harry Solhaugij Gáivuonas jagen 2002 ja Sagka Stångbergij Dearnas jagen 2009.
+Gájka bessi oajvvadit guhtimusj luluj giellaarvusmahttembálkáv vuojttet, ja ájggemierre oajvvadusájt sádditjit la vuoratjismáno 30.biejve.
+Oajvvadusá sáddiduvvi samediggi@samediggi.no.
+Sámeednam dárbaj ienep sámegielak åhpadiddjijt mánájgárdijn ja vuodoskåvlån.
+Danen Sámedigge dálla juollot superstipendav 50.000 kråvnnåj sidjij gudi dájn suorgijn låhki.
+2018 rájes Sámedigge juollot 50.000 kråvnå jahkáj superstipænndan sidjij gudi låhki vuodoskåvllååhpadiddjeåhpadusáv jali mánájgárddeåhpadiddjeåhpadusáv man la sámegiella fáhkan.
+Sámedikke ållestjåhkanibme la mierredam, stipænnda alep åhpadussaj jages 2018 vatteduvvá dåssju mánájgárddeåhpadiddje åhpadusá ja iesjgeŋga åhpadiddje åhpadusáj studentajda.
+Sámedigge dájt åhpadusájt vuorot dajnas gå vádnuni viehka ållo sámegielak åhpadiddje mánájgárdijn ja vuodoskåvlån.
+(lenke)
+2018 tjavtjan álgaduvvá oarjjel- ja julevsáme åhpadiddjeåhpadusáv masterdásen 1-7 Nuortta Universitiehtan.
+Sáme Allaskåvlån álgaduváj tjavtjan 2017 vuodoskåvllååhpadiddjeåhpadusáv 1-7 ja 5-10.
+Studenta dájn åhpadusájn bessi stipendav Sámedikkes åhtsåt.
+Superstipænnda juolloduvvá adjáj sidjij gænna li læhkám sámegiella vuostasj- jali nubbengiellan joarkkaskåvlån ja gudi låhki vuodoskåvllååhpadiddjeåhpadusáv man sámegiella l fáhkan jali mánájgárddeåhpadiddjeåhpadusáv.
+Njuolgadusá stipendajda dánna gávna.
+Duodden dasi jut gájka åhpadiddje bargov oadtju maŋŋela gå li åhpadusájn gærggam, de la dálla aj rudálattjat gánnedahtte åhpadiddjeåhpadusáv álgget ja tjadádit.
+Stáhta lådnakássa l ásadam sierra årnigijt sidjij gudi normieriduvvam ájgev ållidi, la li aj sierra årniga sidjij gudi Nuortta-Vuodnaj barggagåhti åhpadusá maŋŋela ja sidjij gænna li sámegiella fáhkan.
+Lågå ienebuv Stáhta lådnakássa bielijn dánna ja dánna.
+Åhtsåmájggemierre alep åhpadussaj la vuoratjismáno 15. biejve.
+Maŋŋemus ájgijn li læhkám mediaássje iebdedime ja rasissma birra sámij vuosstij.
+- Vassjás moalgedime ja vahágahttema ælla åvvånis dåhkkidahtte berustahtek makkir vuodujn moalgedime ja vahágahttema dáhpáduvvi, javllá sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars.
+- Ij galga liehket navti vaj "dav vierdev gal viertti gierddat gå le sábme".
+Sámedikkeráde bieles ájgov doarjjot dajt gudi ietjas vásádusájt åvdedi; dij lihpit jálo ja dijá åtsådallama sjaddi viehkedit iehtjádijt sæmmi dilen, javllá sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars.
+- Maŋemus ájgijn lip gullam alvos subttsasijt árggabiejvverasisma ja njuolgga vahágahttema birra ájnegattjaj vuosstij sáme duogátjijn.
+Alvaduváv gå dát vilá dáhpáduvvá Vuonarijkan jagen 2012, ja dát vuoset miján divnajn le barggo bærrájgæhttjat vaj æjgáda ja åhpadussystebma åhpadi mánájt ja nuorajt vieledime birra ietjá kultuvraj ja identitehtaj hárráj.
+Valla ållessjattugijn le sierralágásj åvdåsvásstádus, vieledibme kultursieradusáj hárráj le vuodulasj árvvo mijá sebrudagán, javllá Laila Susanne Vars.Sadjásasj presidænnta Vars duobbmi rasistalasj bahádagojt ja rámmpu dajt gudi ietjas vásádusájt åvdedij.
+Sámedikkeráde le juo Antirasistalasj Guovdátjijn guládallam ja sihtá dal guoradallat máhttelisvuodajt ienep aktisasjbargguj oajbbomin gåhtjodum árggabiejvverasissma vuossti majt moadda sáme vásedi.
+Måråsti stuorrudagá diehti
+Rasissma le juohkka badjelgæhttjam vuodujn etnisitehtan, ájtteklándan jali lijkkebájnon.
+Vuonarijkan le rasissma buorggo lága baktu Stráffalága § 135a milta ja Badjelgæhttjamlága § 4 milta.
+- Rasissma ij ietjastis gádo, ja Sámedikkeráde le Ráddidusáj åvddånbuktám suráv gå nav moattes sámijs vásedij bærrájgæhttjamav ja rasismav Vuonarijkan uddni.
+Lip oajvvadam dåjmajt, sierraláhkáj åhpadusán ja diehtobargon.
+Mijá mielas le ájnas sebrudak oadtju diehtet árggabiejvverasissma birra, ja median le ájnas roalla.
+Sámedikkeráde hasot divnajt Antirasistalasj Guovdátjijn guládallat jus vásedij árggabiejvverasismav, sij máhtti viehkedit gássjelis dilen, hæjttá Laila Susanne Vars.Dála li Antirasistalasj guovdátja oajvvadusá:
+Ájnas le dåmadit gå rasissma vuoseduvvá, ja dát máhttá moatte láhkáj dagáduvvat.
+Jus váseda rasismav:
+Antirasistalasj Guovdátja rádevaddekontåvrån li guhka åtsådallama rasissmaássjij.
+Rája e-påstav jali riŋŋgu 23 13 90 00 sjiehtadittjat persåvnålasj rádevaddemav.
+Dássádus- ja badjelgæhttjamoahttse giehtadallá ássjijt ja bagádallá badjelgæhttjamássjijn navku.
+Rasissma nehtan:
+Jus vuojná rasistalasj moalgedimijt internehtan máhtá diededit njuolgga KRIPOSij sijá diededimnævo baktu.
+Rasistalasj moalgedime máhtti aj diededuvvat njuolgga ságastallamsajij dåjmadiddjijda.
+Guládalá biele åvdåsvásstediddjijn.
+Moadda bielijn li uddni diededimboalo hiebalgahtes tjállagijda.
+Ane dajt!
+Facebookan li tjielgas njuolgadusá gånnå rasistalasj sisadno ij dåhkkiduvá, ja máhtá diededit juohkusijt jali ietjá sisanov mij duv mielas le rasistalasj.
+Le sváldas vuolemusán juogos-bielen gånnå tjuodtju "diededa juohkusav" gånnå namádisát máhtá diededit ja aj tjielggit manen juogos duv mielas galggá gádoduvvat.
+Moaddása e sidá persåvnålattjat segaduvvat duon dán sivá diehti.
+Antirasistalasj Guovdátjij máhtá liehket namádibme, sij máhtti duv åvdås bulkkáj diededit, mediajn guládallat, webhotellaj guládallat jali guládallat biele åvdåsvásstediddjij.Guládallamulmusj:
+Sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars, tlf.
+Sidá gus Sámedikke ájrasjuohkuj vájkkudit?
+Sámedikken li 39 ájrrasa 7 válggabijras.
+Avtan válggabijran li moadda suohkana.
+Dat la sæmmi gå stuorradiggeválgan gånnå ájrrasa juohkkat fylkas válljiduvvi.
+Jus sidá sámedikkeválgan jienastit hæhttu liehket Sámedikke jienastuslågon tjáledum.
+Valla diehti gus dån juhte jienastuslåhko la dat mij mierret galla ájrrasa juohkkat válggabijras Sámediggáj válljiduvvi?
+Dån besa siegen Sámedikke ájrasjuogov vájkkudittjat gå ietjat jienastuslåhkuj ietjat válggabijran tjáleda.
+Duv tjáledibme hæhttu miján liehket åvddåla gasskaijá biehtsemáno 30.biejve 2019.
+Ájgij tjadá li ájádallam sámegielav oassen suoma-ugralasj giellajuohkusis urála giellafámiljan, ja læhkám sirádum ietjasa lagámus fuolkijs (balto-suoma) badjel 3.000 jage.
+Ådå dutkam vuoset sáme giellajuogos le gåjt dal sæmmi boares dagu germána giellajuogos ja gåjt dal guovte gierde boarrásabbo gå romána giellajuogos.
+Aili Keskitalo
+Sáme giellaguovllo gåbttjå åsijt Vuonas, Svierigis, Suomas ja Gárjjelis.
+Gielaj rájá e rijkarájájt tjuovo.
+Julevsámegiella ja oarjjelsámegiella ságastuvvi Vuonan ja Svierigin.
+Bihtámsámegiella ja ubbmemsámegiella dåssju Svierigin, gáhtum Vuonan.
+Nuorttasámegiella Vuonan, Svierigin ja Suoman ságastuvvá.
+Ánarsámegiella ságastuvvá dåssju Suoman.
+Áhkkilsámegiella, gielldasámegiella ja dárjjesámegiella ságastuvvá dåssju Gárjjelin, ja gålldåsámegiella sihke Suoman ja Gárjjelin (ja åvddåla Vuonan aj).
+Áhkkilsámegielan, majt åvddålå jáhkkin lij gáhtum, gávnnu huoman uddni.
+Ájnegis vuoras ulmusj sáhkat vilá áhkkilsámegielav aktijvalattjat ságastallamijn gielldasámegielagij.
+Muhtem ájnegattja ságasti áhkkilsámegielav passijvva giellan, iesjgeŋga dásen.
+Dá lågev giela li juogedum guovte oajvvejuohkusijda: allesáme ja lullesáme.
+Allesáme ja lullesáme oajvvejuohkusijn li tjoahkkáj niellja vuolep juohkusa: oarjep, nuortap, sisednam ja suoloj (guoládak).
+Rijkajgasskasasj aktijvuodan li gájka sámegiela ájtedum, duodaj ájtedum jali vargga gáhtomin.
+Ájtedum giella le giella man låhko mánájs gudi gielav bukti binnu, duodaj ájtedum giella le giella mav vargga dåssju ållessjattuga bukti, ja vargga gáhtum giella le giella mav dåssju muhtem gallegasj vuorrasappo hålli.
+Sámegiela li Vuonan suoddjidum duola dagu 169.
+ILO-konvensjåvnås, Vuonarijka Vuodolágas, Bájkkenammalágas, Sámelága giellanjuolgadusájs ja Åhpaduslága baktu.
+Rijkajgasskasattjat li sámegiela suoddjidum duola dagu nuorttarijkaj gielladeklarasjåvnå ja European Charter for Regional and Minority Languages baktu.Ienemus håladum sámegiela Vuonan uddni li oarjjelsámegiella, julevsámegiella og nuorttasámegiella.
+Ienemus håladum sámegiela Vuonan uddni li oarjjelsámegiella, julevsámegiella og nuorttasámegiella.
+Oarjjelsáme årromguovllo Vuonan le Sáltoduoddaris nuorttan gitta Elgåaj Hedmárkon oarjján.
+Ulmutja årru duoggu dággu miehtáj dan vijdes geográfalasj guovlo.
+Jáhkedahtte e ienebu gå lahkke oarjjelsámijs gielav buvti.
+Oarjjelsámegielan li guokta oajvvegiellasuorge:
+Nuorttap oarjjelsámegiella, aj gåhtjodum Åsele (Vapsten, Gaala, Aarborte, Bindal, Nååmesjevuemie Vuonan, Vapsten Tärnan, Vueltjere, Frostviken Svierigin)
+Oarjep oarjjelsámegiella, aj gåhtjodum Jämtland (guovllo Snåasa ja Verdala gaskan, Muoráhkka Vuonan, Jinjevaerie, Offerdal, Njaarke, Gálpe, Skalstugan, Såahka ja Härjedálen Svierigin).
+UNESCO listan mij guosská ájtedum gielajda le oarjjelsámegiella tjáledum duodaj ájtedum giellan.
+Binná addne ja stuorra vijddudagá dahká gássjelin oarjjelsámegielajn barggat.
+Sebrudahka dárbaj ållo ulmutjijt oarjjelsámegiela máhtudagájn.
+Ållagasj guosská dát åhpadiddjevirgijda, oahpponævoj åvddånibmáj ja almulasj háldadibmáj ja dievnastusfálaldagájda.
+Ubbmemsámegiella håladuváj Ruovatvuonan, Hemnesan ja Korgenin vuona bielen.
+Ságastuvvá Maskauren, Ståkken, Alep Kikkejauren, Lulep Kikkejauren Árjepluoven ja Arviesjávren, Málágin, Granan ja Umbyn Tärnan Svierigin.
+Svierigin li dåssju muhtem gallegasj hoalle vil, ja giella aneduvvá vargga gáhtum giellan.
+Vuona bielen aneduvvá gáhtum giellan.
+UNESCO listan mij guosská ájtedum gielajda le ubbmemsámegiella tjáledum duodaj ájtedum giellan jali vargga gáhtum giellan.
+Bihtámsáme giellaguovllo ráddjiduvvá vuona bielen Sáltovuonas nuorttan ja Ranvuonas oarjján, ja dasi gullu Bájddar, Sálát, Oarjjelij Bájddar, Meløy, Rødøy, oase Bådådjo ja Fuosko suohkanijs.
+Svieriga bielen manná rádjá nuorttalap Arviesjávres ja Árjapluoves gitta Bihtáma ædnuj Norrbottena länan Svierigin.
+Bihtámsámegiella gålmå oajvvegiellasuorggáj juogeduvvá:
+Nuortap bihtámsámegiella (Luokta-Mavas, Ståkke).
+Guovdásj bihtámsámegiella (Semisjaur-Njarg).
+Oarjep bihtámsámegiella (Svaipa).UNESCO listan mij guosská ájtedum gielajda le bihtámsámegiella tjáledum duodaj ájtedum giellan jali vargga gáhtum.
+Svieriga bielen li muhtem gallegasj giellaguodde aktan dutkij ja muhtem rahtjalis ulmutjij Vuona bieles aktan barggagoahtám gæhttjalit gielav gádjot.
+Moadda tuvsán bágo li juo tjoahkkidum ja dássta galggá báhkogirjje sjaddat.
+Julevsáme giellaguovllo Vuonan le Bálágis nuorttat gitta Sáltoduoddarij oarjján, ja dasi gullu duola dagu Divtasvuodna, Hábmer ja Fuolldá ja oase Fuosko suohkanis Sálton.
+Svierigin håladuvvá julevsámegiella Bihtámænos oarjján gitta Gájddumædnuj nuorttan Jåhkåmåhke ja Váhtjera suohkanijn Norrbottena länan Svierigin.
+Julevsámegiella nielje oajvvegiellasuorggáj juogeduvvá:
+Nuortap julevsámegiella (Unna tjerusj).
+Guovdásj julevsámegiella (Sirges ja Jåhkågasska Jåhkåmåhken Svierigin, Bálák, Divtasvuodna, Hábmer ja Fuolldá ja oase Fuosko suohkanis Vuonan).
+Miehttse julevsámegiella (Gällivare, Serri ja Udtja Svierigin).
+Oarjep julevsámegiella (Duorbun Svierigin).UNESCO listan mij guosská ájtedum gielajda le julevsámegiella tjáledum duodaj ájtedum giellan.
+Sæmmi láhkáj dagu oarjjelsáme giela hárráj, de sebrudahka dárbaj ållo ulmutjijt julevsáme giellamáhtudagáj.
+Nuorttasámegiella le stuorámus giellajuogos sáme gielaj gaskan, birrusij 90% sámegielagijs nuortagahtti.
+Nuorttasámegiella ságastuvvá ienemusát Finnmárko ja Råmså fylkajn ja suohkanijn Dielldasuollu ja Evenássje Nordlándan vuona bielen.
+Nuorttasámegiella nielje oajvvegiellasuorggáj juogeduvvá:
+Merrasámegiella
+- Lulle merrasáme (Várjatvuodna ja Lágesvuodna).
+- Guovdásj merrasáme (Riehppovuodna ja Sválesnuorre).
+- Alle merrasáme (Áltávuodna ja Návuodna).
+Finnmárkkosámegiella
+- Lullefinnmárkko: Uhtsajåhkå, oase Ánaris Suoman, Kárásjåhkå, Porsáŋŋgo, Dætno Vuonan.
+- Allefinnmárkko: Ænodahka, Soahtegiellda, oase Ánaris Suoman, Guovddagæjnno, Áltá Vuonan)
+Duornossámegiella
+-Girjjis: Gällivares nuortta-luksa, Nuorttagájddom Svierigin
+- Allelij oasse Ænodagás Suoman, Ufuohtás gittu Ivgguj, Ivggovuodnabadá ja Rájsá gaskan Vuonan.
+- Gárasávvun: Könkämävuoma ja Lainiovuoma, Ivggo ja Báhccavuodna Vuonan.- Jukkasjávrre: Saarivuoma, Dálmma, GabnáLeavnas-Kaalasvuoma, Kalix ja Haparanda Svierigin.
+UNESCO listan mij guosská ájtedum gielajda le nuorttasámegiella tjáledum ájtedum giellan.
+Moatten sajen sáme giellaháldadimguovlo ålggolin le nuorttasámgiella ájn gássjelis dilen.
+Dát ållagasj guosská moatte merrasáme dáfojda Råmsån ja Finnmárkon ja markasáme guovlojda Oarjjelij-Råmsån ja Nuorttalij-Nordlándan.
+Ánarsámegiella håladuvvá Ánara suohkanin Suoman (Ánarjávre birra).
+UNESCO listan mij guosská ájtedum gielajda le ánarsámegiella tjáledum duodaj ájtedum giellan.
+Gålldåsámegiella guovte oajvvegiellasuorggáj juogeduvvá:
+Nuortap gålldåsámegiella (Muotka, Paatsjoki, Petsamonkylä) Oarjep gålldåsámegiella (Suonikylä, Notozero-Girvasozero)
+Vuonan gålldåsáme Oarjje-Várjjak suohkanin årru, åvdemusát Njájddamin, valla aj Girkkonjárgan ja Báhtsakvákken.
+Juogos le viehka unne ja sij li ájnna gudi lullesáme kultuvrav guoddi Vuona bielen.
+Suomabielen årru gålldåsáme Tjievetjávren ja Njiellimin Ánarjávrgátten.
+Gárjjelin le gålldåsámegiella gáhtum ja Vuonan dåssju muhtem gallegattja gielav bukti uddni.
+UNESCO listan mij guosská ájtedum gielajda le gålldåsámegiella tjáledum duodaj ájtedum giellan.
+Dá giela Guoládagán Ruossjan håladuvvi.
+Muhtem dutke tjuottjodi maŋemus áhkkilsámegiella hoalle jámij jagen 2003, madi ådå giellaguoradallam javllá gávnnuji vil hoalle ja navti le giella ienemus ájtedum sámegiella Ruossjan.UNESCO listan mij guosská ájtedum gielajda le guoládaksámegiela juogos tjáledum duodaj ájtedum jali vargga gáhtum giela.
+Girjjegiella:
+Sáme giellajuohkusin le guhka jali oanes tjállemgielahiståvrrå gielas giellaj.
+Vuostasj girje sámegiellaj båhtin 1600-lågon.
+1600-1700-lågon tjállin sæmmi bokstávaj sámegiellaj dagu dárogiellaj.
+1800-lågon båhtin muhtem ådå bokstáva sámegielajda ma ælla anon ietjá gielajn daj sæmmi guovlojn (duola dagu dáro-, suoma- ja gárjjelgielan).
+Gudán sámegielan le standardiseridum tjállemgiella: oarjjel-, julev-, nuortta-, ánar- ja gålldåsámegiella adni vijdedum versjåvnåjt latijna alfabehtas.
+Giellda- ja dárjjesámegiellaj tjálli hiebadum kyrillalasj alfabehtajn.
+Duodde bokstáva ma vijdedum latijna alfabehtajn tjáleduvvi li dá: Gålldåsámegiella: Áá Ââ Čč Ʒʒ Ǯǯ Đđ Ǧǧ Ǥǥ Ǩǩ Ŋŋ Õõ Šš Žž Åå Ää
+Ánarsámegiella: Áá Ââ Ää Čč Đđ Šš Žž
+Nuorttasámegiella: Áá Čč Đđ Ŋŋ Šš Ŧŧ Žž
+Julevsámegiella: Áá Ŋŋ
+Oarjjelsámegiella: Ïï
+Gálldo:
+- Pekka Sammallahti
+- Bruce Morén-Duolljá- Elisbath Scheller
+Sámedikkeráde Vibeke Larsen oassálasstá AN:a nissunkommisjåvnnåjNew Yorkan.Dán jagásj AN:a nissunkommisjåvnå fádda le dierredibme nissunij vuosstij.
+-Moadda álggoálmmuknissuna væráldav miehtáj vásedi dierredimev sijdan ja almulasj oajválattjajs, ja danen sihtap fáttav nissunkommisjåvnå tjåhkanimen låggŋit, javllá rádeájras Vibeke Larsen.
+AN:a nissunkommisjåvnnå álggá mánnodagá sjnjuktjamáno 4. biejve ja vihpá guokta vahko.
+Kommisjåvnnå galggá árvustallat mij le åvddåla dagádum dan aktijvuodan, ådå hásstalusájt identifiserit, rijkajgasskasasj standardijt dahkat ja ådå politihkav hábbmit dásseárvo ja nissunij riektáj gáktuj.
+Sámedigge oassálasstá Vuona delegasjåvnån mav Máná-, dásseárvvo- ja sebradahttemminisstar Inga Marthe Thorkildsen jådet.
+Tabu fádda
+-Dierredibme nissunij vuosstij le aj hásstalussan sáme sebrudagán.
+Dav diehtep, valla ep rat diede le gus dat væráp jali buorep gå ietján sebrudagán, javllá rádeájras Vibeke Larsen.
+2012 tjavtja almodin Sámedigge ja Justijssadepartemænnta aktan dutkamprosjevtav namájn: Dierredibme lahka aktijvuodajn sáme sebrudagájn.
+Ettjin åvvå fálaldagá boade, ja danen prosjækta vas ådåsis almoduvvá jagen 2013.
+-Diehtep dierredibme lahka familjan le dakkir ássje man birra ij sáhkada sáme sebrudagájn ge.
+Gássjel le sáhkadit ja diehtet dan birra jut dierredibme sijda nielje siejnij sisbielen dahpáduvvá.
+Valla Sámedigge jáhkká ep goassak gåsik ássjijn boade jus ep duosta dav vuojnnusij låggŋit, javllá Larsen.
+-Mij ep åvvånisgalga dåhkkidit dierredimev lahka fámiljan ja danen sihtá sámediggeráde gávnnat ma li sivá gå ulmutja dierredi lahka fámiljav.
+Sihtap diehtet gåktu almulasj ásadusá viehkedi sámijt gudi li hæhttum dierredimev gierddat ja makta le sáme giella- ja kultuvrramáhtudahka siján, javlláVibeke Larsen.
+AN:a álggoálmmugij sierrarapportørra James Anaya le javllam dierredibme nissunij ja næjtsoj vuosstij, sihke álggoálmmukålmmåjs ietja ja iehtjádijs, le viehka ájnas ássje gå le sáhka almasjrievtesvuodaássjijs ma álggoálmmugijt vájkkudi.
+Guotto
+Sámedigge sihtá ienebut hieredit ja guottojt rievddat dán ássjen.
+-Nuorra sáme nissuna galggi diehtet e sij galga gierddat tsábbmut ietjasa guojmijs ja nuorra sáme ålmmå galggi diehtet ij le dåhkkidahtte tsábbmet váj mak navti galggá tjuolmav tjoavddet, javllá rádeájras Vibeke Larsen.
+Ienep diedo: Rádeájras Vibeke Larsen, + 47 941 30 116 jali vibeke.larsen@samediggi.no
+http://www.un.org/womenwatch/daw/csw/57sess.htm
+- Da duosstelis ulmutja gudi li ietjasa vásádusáj birra Divtasvuona-ássje gáktuj subtsastam, hæhttuji dálla oatsoduvvat.
+Sij e máhte galluga báhtset, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Divtasvuona-ássje l læhkám stuorra sáhkan 2016 giesse rájes.
+Ássje álgij dajna gå 11 divtasvuonaga subtsastin VG-avijsan biehtsemáno 11. biejve 2016 jut sij li seksuálalasj illastimijt gillam.
+151 illastimássje - 82 gillajiddje
+Bulke li gávnadam tjoahkkáj 151 seksuálalasj illastimássje majn li tjanástagá Divtasvuodnaj.
+Registrieridum li tjoahkkáj 82 gillajiddje ja 92 gáttádallam illastiddje.
+Ålov dájs ássjijs li tjervas seksuálalasj illastime - dagu mánáj nággoválldema, ja oabmásamos ássje l dáhpáduvvam 1953:n. Dajs 151 ássjijs ma li åtsådaláduvvam, li 106 ássje hiejteduvvam oabmomájggemiere diehti.
+Tjoahkkáj li lågev guoddalime mierreduvvam.
+- Bávtjas la gullat dav stuorrudagáv mij Divtasvuona tjervas illastimsubttsasijs le.
+Valla buorre le, ja adjáj dárbbo, gå bulke li nav dárkkelit barggam, javllá Mikkelsen.
+- Dát la læhkám máhttelis dåssju dan diehti gå sij gudi li illastimijt vásedam, li nagádam boarkkit sjávodisvuodav dakkir tiemá birra mij midjij gájkajda guosská.
+Sámedikke bieles lip mihá ja gijttevattja dan giervvudagá åvdås majt li vuosedam, javllá Mikkelsen.82 ulmutja nammaduvvi gillajiddjen.
+Gillajiddje li 4 ja 75 jage gaskan.
+Sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen dættot ájnnasin sij e galga oarbesvuohtaj báhtset gå bulke dálla låhpadi Divtasvuona-ássjev prosjæktan.
+- Gájk ájnnasamos dálla le, illastime gillajiddje Divtasvuonan oadtju dárbulasj viehkev ja buohttimav.
+Sæmmi diehtep jut vahágahttem ij guoska dåssju sidjij gudi njuolgga dav vásedi.
+Dat guosská ålles familljaj ja gájkajda gudi li lahka aktijvuodan dasi.
+Divtasvuona sebrudahka dárbaj oatsodimev ja dårjav, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Moadda instánsa mæddám - dárbbo luohtádusáv ásadit
+- Sjávodisvuohta ja tabua li dahkam, máná ja nuora ælla oadtjum dav suoddjimav mav siján la gájbbádus oadtjot.
+Gillajiddje gudi li ietjasa subttsasav subtsastam, li vásedam nihtodimijt.
+Ájnas gatjálvis midjij la gåktu mij sáme sebrudahkan máhttep rabásvuodav ja luohtádusáv dahkat, javllá Mikkelsen.
+Diedádus "Jus duosta gatjádit, de duossti ulmutja vásstedit" Viehkkeapparáhta ja bulke vásádusá vahágahttemij lahka aktijvuodan sáme sebrudagán, vuoset jut sáme álmmugin vádnun luohtádus viehkkeapparáhttaj.
+Bulke loahppadiedádus Divtasvuona-ássjij aktijvuodan vuoset dav sæmmi.
+- Bulke li vájvaham gå sij ælla barggam nuoges buorre bargov biehtsemáno 2016 rádjáj ja li dálla álgadam bargov luohtádusáv nannit.
+Valla dagu diedádus vuoset, de li aj ietjá viehkkeinstánsa ma li mæddám, duola dagu mánájgárdde, skåvllå, varresvuohtasujtár, mánájsuodjalus, javllá Mikkelsen.
+Guhkesájggásattjat la ájnas tjårggit jut viehkkeapparáhtan la dárbulasj máhtudahka ja máhtukvuohta dakkir ássjijt duostutjit ja aj giehtadalátjit, dættot Mikkelsen.
+Dánna la duola dagu sáhka suohkana varresvuodadievnastusás man la máhtudahka sáme gielas ja kultuvras, ja jut psyhkalasj varresvuodasuodjalus, dagu SÁNAG, oadtju máhtukvuodav duostutjit vahágahttemijt ja illastimássjijt dågålasj vuogijn.
+- Sámedikke bieles ájggop dáv iehtjama bargon gåtsedit, javllá Mikkelsen.
+Duola dagu vuojnná Sámedigge dárbov ållåsit guoradallat Divtasvuona-ássjev, ja adjáj dav gåktu ietjá viehkkeinstánsa giehtadalli guoddalam ássjijt ja måråstimdiededimijt.
+Jus li gatjálvisá, guládalá sámedikkerádijn Mikkel Eskil Mikkelsenijn, mob.
+Sámedigge juollot 205.000 kråvnå doarjjan Árran julevsáme guovdátjij Divtasvuonan ásadittjat nuorajkonferánsav mij galggá rahpat ságastallamijda seksualitehta ja råhtsatjime hárráj.
+Tjadádime sáme nuorajkonferánsav, Árran ållagasj nuorajt tjalmostahtti Divtasvuonaássje maŋŋáj.
+Sij sihti oaggásvuodav tjalmostahttet; oaggásvuohta ietjasa rájájs, liehket Divtasvuonas, ietjasa identitiehtan sábmen liehket, mihástallat ietjasa kultuvras, árvvogisvuodas, dåjvujn ja jáhkujn boahtteájggáj.
+Sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen
+- Ariená nuorajda la ájnas, ja ållagasj ájnas la gå dagáduvvi ariená gånnå nuora bessi goappátjagá sisanov hábbmit ja ságastallamav jådedit.
+Ávvusav dát álgadimes, mij la boahtám Árranis ja Doajmmasiebrre Julevsámes (DSJ), javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Konferánsan galggi ájggeguovddelis tiemá, duola dagu rájájt biedjat, seksualitiehta tjábbudagás, gåktu nubbe nuppijt huksat, rájá madtjuhime ja nálsodime gaskan.
+Konferánssa l oassen prosjevtas Jasska/Trygg.
+Ájnas aspækta dát konferánsas la sávadus viehkedit ariednáj gånnå mánáj ja nuoraj identitiehtta nanostuhteduvvi, tjadádime dåjmajt gånnå sáme giella ja kultuvrra l vuodon, ja viehkedit oaggásvuohtaj ja mihástallamij ietjasa sáme identitiehta hárráj.
+- Sámedigge vuojnná ájnas tiebmá konferánsan bajeduvvá.
+Divtasvuonaássje maŋŋela ållusin lidjin moadda gatjálvisá, ja moadda negatijva dåbdo ja alvaduhttema.
+Vuogas la gå Árran sihtá tjalmostahttet seksualitiehtav ja råhtsatjimev tiebmán, nuorragierdde ulmmejuohkusin, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen, ja vuorbev vijddásap bargojn Árranij sávvá.
+Ságájdahtátjit ja gatjálvisájda, guládalá sámedikkerádijn Mikkel Eskil Mikkelsen, mob.
+Sámedikkeráde juollot aktisattjat 600 000 kråvnå doarjjan guovte oarjjelsáme giellaprosjæktaj.
+Praahken (Brekken) skuvle Rørosan oadtju 300 000 kråvnå doarjjan álgadittjat ja vijddásappot åvddånahtátjit sámegielak arienájt gånnå sámegiella dåjmalattjat aneduvvá.
+Dáv galggi dahkat tjadádime gålmmå sáme giella- ja kulturæjvvalime juohkka skåvllåjage oahppijda gudi Røros-sáme guovlluj gulluji.
+Æjvvalimijn dættoduvvi njálmálasj ja tjálalasj dåjma, gånnå oassevállde sábmáj guládalli.
+Dát la duodden dábálasj åhpadussaj vuodoskåvlån.
+Dahkamin sámegielak arienájt gånnå oarjjelsámegiella dåjmalattjat aneduvvá, la ulmme nannit ja lasedit adnemav oarjjelsámegielas Røros-guovlon.
+Dåjma tjadáduvvi aktan Aajege - saemien gïele- jïh maahtoejarnge Rørosan.
+Sámedikkepresidenta Aili Keskitalo mielas li giellaariená ájnnasa, gånnå giella ja kultuvrra ælládahteduvvi, bisoduvvi ja nanostuhteduvvi.
+- Ållagasj la ájnas Røros-guovlon, gånnå oarjjelsámegielan ij la luondulasj ariedná almulasj institusjåvnåj ålggolin, javllá Keskitalo.
+Duodden dájda juollot sámedikkeráde duoddejuollodimev 300 000 kråvnnåj Trøøndelaagen fylhkentjïelte Aajege - saemien gïele- jïh maahtoejarnge Rørosan baktu, tjadádittjat prosjevtav "Saamastalledh", mij la stuorra prosjækta gånnå guhtta oarjjelsáme institusjåvnå aktan barggi.
+Ulmme l åhpadimvuogijt åvddånahttet kommunikatijva giellaåhpadusán, oahpporesursajt åvddånahttet ja máhtudagáv lasedit åhpadimvuogen åhpadiddjida gudi sámegielan åhpadi.
+Sámedikkepresidenta mielas la ájnas oarjjelsáme prosjevtajt doarjjot.
+- Ållagasj la ájnas juhte oarjjelsáme oahpponævo sadjihij båhti, ja vaj åhpadimvuoge dagáduvvi giellaåhpadussaj ja vaj máhtudahka åhpadiddjij gaskan låpptiduvvá.
+Mij la sierra prosjevtan "Saamastalledh" la dat, dat la aktisasjbarggo måttij oarjjelsáme institusjåvnåj gaskan, javllá Keskitalo.
+Ságájdahtátjit jali gatjálvisájda, guládalá sámedikkepresidentajn Aili Keskitalojn.
+Sámedigge dårjav vaddá mánájgárdijda ma dåjmalattjat barggi sámegielav nannimin ja åvdedime mánájgárdijn.
+Åhtsåmájggemierre:
+Rabás åhtsåmájggemierre 01.10.2020 rádjáj
+Gudi máhtti dårjav oadtjot?
+Mánájgárde ma sámegielak fálaldagáv vaddi.
+Mánájgárde máhtti dårjav oadtjot prosjevtajda ma viehkedi sámegielav ja kultuvrav nannimin mánájgárden.
+Vuoroduvvam prosjevta li:
+Man ålov máhttá doarjjan oadtjot:
+Dårja stuorrudahka merustaláduvvá tjielggiduvvam åhtsåmusá ja prosjæktatjielggidusá vuodon, 300 000 kråvnå rádjáj.
+Vuolemus doarjjamierre l 40 000 kråvnå.
+Guládallamulmusj: Anna Kristine Skum Hætta, tlf +47 78 48 42 57, Kathrine Anti, +47 78 47 41 25
+Stuorradigge l jahkáj 2018 juollodam 1 millijåvnåv kråvnå dåjmajda givsedime vuosstáj mánáj ja nuoraj gáktuj gænna li sáme duogátjij, giellaj ja kultuvrraj.
+Gå Stuorradigge giehtadaláj 2018 stáhtabudsjehtav, mierreduváj juollodit 1 millijåvnå kråvnå sáme dåjmajda givsedimev hieredittjat.
+Dåjmaj ulmmen la unnedit givsedimev mánáj ja nuoraj gaskan, gænna li sáme duogásj, giella jali kultuvrra.
+Dát máhttá guosskat dåjmajda mánájgárden, vuodoskåvlån jali joarkkaskåvlån, jali tjanádum asstoájggedåjmajda mánájda ja nuorajda.
+Máhttelis la dårjav åhtsåt duola dagu dåjmajt gaskostittjat avta jali moatte sámegiellaj.
+Dåjma máhtti liehket bájkálattjat jali nasjåvnålattjat.
+Sávadahtte l jåksåt nav edna máná ja nuora gå máhttelis.
+Dåjma galggi liehket priváhta jali iesjmiellusasj organisasjåvnåj dåjmaj baktu.
+Jáhkedahtte sáme organisasjåvnåjn li sierra dågålasjvuohta hiebalasj dåjmajt hábbmitjit, ja ávttjiduvvi åtsåtjit.
+Doarjja máhttá doarjjaj avta jahkáj juolloduvvat, ma tjadáduvvi juogu organisasjåvnå dábálasj dåjman jali prosjæktavuododum doajmman organisasjåvnån.
+Doajmmaguhtal l birrusij 12 máno dat rájes gå doarjjaoadtjo oadtju doarjjagirjev miededum doajmmaåhtsåmusáj gáktuj.
+Åhpadusdirektoráhtta åhtsåmusájt árvustallá ja mierret rudájt juogadimes.
+Dav dahki åbbålasj árvustallam vuodon.
+Budsjæhtta doarjjajuollodimev stivrri.
+Stuorradikke juollodibme 1 millijåvnå kråvnnåj la bajemus rámma ålles doarjjaruhtaj mij máhttáj 2018 juolloduvvat.
+Åhtsåmájggemierre l bårggemáno 31. biejve 2018.
+Lågå ienebuv doarjjaårniga birra ja åtså dårjav
+Rabás åhtsåmájggemierre: Doarjjaårnigin la rabás åhtsåmájggemierre basádismáno 1. biejve rádjáj.
+Åhtsåmusá maŋenagi giehtadaláduvvi.
+Ássjegiehtadallam la birrusij guokta máno.
+Dájda máhtá dårjav oadtjot:
+Gut máhttá åhtsåt:
+Náv ednagav máhtá doarjjan oadtjot:
+Tjuovvovasj tjuovvusa galggi åhtsåmusáv tjuovvot:
+Ietjá gájbbádusá:
+Doarjjaårniga gájbbádusá årnigij li giellaprosjevta njuolgadusájn.
+Guládallamdiedo: Anne Marit Triumf +47 78 48 42 11 ja Siv Marit R. Eira +47 78 47 40 72
+Sámedikkeráde vaddá 150.000 kråvnå doarjjan Grønnåsen skåvllåj Bådådjo suohkanin prosjæktaj nannitjit julevsámegielav hållamgiellan mánáj gaskan Bådådjon, dåjmaj baktu gånnå dættot sáme árbbemáhtov boahtte buolvajda vaddet.
+Ållo mánájda la skåvllå ájnna giellaariedná, mij dahká juhte la ållagasj ájnas mánájda lasedit máhttelisvuodav åvdedittjat sámegielav avtastallamgiellan gaskanisá.
+Prosjækta dættot sáme njálmálasj subtsastimárbbemáhtov, sámegielav stuvssimgiellan ja duoje vuodoteknihkajt ja duodjetermajt.
+Prosjevta ulmmejuogos li oahppe gejn li sámegielåhpadus Bådådjo suohkanin.
+- Muv mielas la ájnas juhte oahppe oadtju sáme giellaåhpadusáv praktihkalasj bargo baktu.
+Sæmmi prosjækta vájkkut sáme árbbedábálasj máhtov ienebut skåvlån anátjit, gå máhtto sirdeduvvá vuorrasap ulmutjijs ådå buolvajda duoje ja sáme giellaåhpadusá dættodime, javllá sámedikkeráde Berit Marie E. Eira.
+Sámedikken li doarjjaårnik massta máhttá åhtsåt ja man la rabás åhtsåmájggemierre, mij la hiebaduvvam vuodoskåvlåjda gånnå li oahppe gudi åhpadusáv sámegielajn oadtju.
+Ulmme dårjajn la doajmmaj biedjat sáme árbbedábálasj máhtov vuodoskåvllåj ja bájkálasj oahppoplánajda.
+Ienep diedo doarjjaårniga birra ja doarjjanjuolgadusáj birra
+Ságájdahttemij, guládalá sámedikkerádijn Berit Marie P.E.
+Sámedikkeráde juollot 320.000 kråvnå Guovdagæjno nuorajskåvllåj mij galggá aktan barggat avtastallamsijdajn (verddesiida) oahppijt åhpadittjat boatsojsujto ja avtastallama birra.
+Guovdagæjno nuorajskåvllå ájggu ásadit aktisasjbargov avtastallamsijdajn (boatsojsujttosijdajn).
+Sijdda galggá sjaddat stuoves avtastallamsijddan skåvllåj, gåsi oahppe aktan åhpadiddjij bessi mannat boatsojsujto ja avtastallama birra oahppat, ja oahppat majda dakkir "boatsojsujttorádna" (nuorttasábmáj verdde) la viehkken boatsojsujttobargon.
+Oahppe galggi oassálasstet ienemus bargojda ja dahkamusájda boatsojsujton, sæmmi láhkáj duot dát dahkamus luondulattjat boatsojsujtov jagev miehtáj tjuovvu.
+Prosjevta dahkamusá ja dåjma galggi filmmiduvvat ja åvddånahteduvvat oahpponævvon, ma sæmmi bále sjaddi duodastussan man láhkáj åhpadusariedná máhttá klássalanjás sirdeduvvat.
+Duodje ienemus fágajda
+Guovdagæjno nuorajskåvllå galggá aj oahppijt oahpásmahttet duon dán duodjuhimvuohkáj nuortta,- julev- ja oarjjelsámeguovlos.
+Åhpadiddje galggi oahpástuvvat ja árvvon adnegoahtet duodjeåhpadusáv gájkajn fágajn åvdedittjat sáme skåvlå sisanov ja oahppij árbbediedov.
+Duodjeåhpadus galggá oassen ienemus skåvllåfágajn sjaddat, duola dagu galggi oahppe matematihkav dádjadit duoje baktu.
+Skåvllå galggá aktan barggat Sáme Allaskåvlåjn ja ietjá duodjedåjmadiddje gåsstå luondulattjat máhtudagáv viedtjá.
+- Ájnas la árbbediedov skåvlån nannit
+Sámedikkerádesebrulasj Juhána Biera Biret Márjá/Berit Marie P.E.
+Eira javllá, goappátja prosjevta li ájnas viehkken man láhkáj árbbediedov máhttá skåvlån joarkket.
+- Mijá mielas la árbbediehto skåvlån nanniduvvá.
+Prosjækta l siegen åvddånahttemin sámegielav, iesjdåbdov ja árbbediedov vaddet, gå oahppe praktihkalasj dahkamusáj ja dåjmaj baktu oahppi sáme termajt sáme boatsojsujton.
+Eira javllá, sáme skåvlåjn galggá sáme sisadno gånnå oahppe bessi dåbddåt ietjasa sáme kulturárbev ja sáme gielav.
+-Jur gå oahppe dákkir prosjevtajn barggi, oahppi mihástallat ietjasa sáme iesjdåbdos ja sáme kulturárbes, ja dåbdijdi jasskavuodav ietjasa iesjdåbdojn, javllá Eira.
+Gatjálvisá jali ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Juhána Biera Biret Márjájn/Berit Marie P.E.
+Eirajn, mob.
+Gåvå
+Sámediggerade le juollodam dårjav duodjeoassásijda Inka AS i Kárásjjågån ja Manndalen Husflidlag Gájvuonan.
+Sámedikken le vájkkudimnævvoårnik dåjmajda ma åvddånahtti oasestimev stuoves duodjeoassásijn ma vuobddi goappátjagá ietjasa ja iehtjádij duojijt.
+- Inka AS oadtju dáv dårjav dán jage aj, ja oadtju dan diehti 179 500 kr doarjjan Sámedikkes.
+Manndalen Husflidlag oadtju 175 000 kr.
+Doajvov dát sjaddá buorren ja viddnudagá jådedi ienep duojev.
+Javllá rádeájras Silje Karine Muotka.
+- Ájggomus dájna doarjjaårnigijn la mij sihtap viddnudagájn stuoves oassásij galggi liehket buorre vidjura vaj bisodi dåjmajdisá.
+Dan diehti lav ávon gå doarjodip guokta nanos viddnudagá, javllá Muotka maŋemusát.
+Sámediggeráde ájras Silje Karine Muotka, skuolkan 984 87 576
+Sámedikke rádeájras Henrik Olsen adná vájvven gå moattekultuvralasj guovllomedisijnalasj guovdátja plána Divtasvuonan hiejteduvvi.
+Sámedigge vattij giesen 2013 biednikdoarjjagav dakkár guovdátjav guoradalátjit.
+- Mij doarjjop ájádusáv vilá, ja adnep dat la goappátjagá buorre ja dárbulasj.
+Sáme álmmuk Divtasvuonan ja Nuortta-Sálton duodaj dárbaj varresvuohta- ja sosiáladievnastusájt ma vieledi sámegielav ja sámekultuvrav, ja suohkanijn la vælggogisvuohta hiebadittjat avtaárvvusasj dievnastusájt gå dakkir dárbo li, javllá rádeájras Henrik Olsen.
+Barggo ásadit hiebadahtedum varresvuohtafálujn julevsámijda álgij jagen 2005, dajna mij dalloj gåhtjoduváj "Sáme varresvuohtaguovdásj julevsáme guovlon".
+Jagen 2008 vijdeduvvin plána ájádussaj stuoves moattekultuvralasj varresvuohta- ja sosiálafágalasj fállon, hiebadahtedum julevsáme guovlluj Nordlándan.
+Sámedigge juollodij vásse giese 240.000 kråvnå prosjevtav tjielggitjit.
+Sámedikke rádeájras Henrik Olsen árvvet akta suohkan aktu ij nagá prosjevtav dåmadit, ja doajvvu divna suohkana masi dat guosská máhtti duodaj tjoavddusav gávnnat.
+- Máhttelisvuoda dán prosjevtan li majt mij divna vierttip åhtsåt, da ma máhtti viehkken buoredit varresvuohta- ja sosiáladievnastusájt julevsámijda.
+Sámedigge le moadda jage investerim viehka ållo luohkojt nannitjit vuodovarresvuohtafálojt julevsámijda.
+Valla mij ep vuorbástuvá dájna jus da suohkana masi dát guosská ælla dåjmalasj æjgáda prosæssaj.
+Dan diehti vájnnodav garrasabmusit prosjevtajn vijdábut barggat, javllá Olsen maŋutjissaj.
+AktijvuohtaSámedikke rádeájras Henrik Olsen, skuolkan 907 75 219
+Sámedikkeráde juollot 200.000 kråvnå doarjjan Árran julevsáme guovdátjijt bærrájgåtsåtjit dájddavattáldagáv mav sáme dájddár Elle Hánsa/Keviselie/Hans Ragnar Mathisen la vaddám.
+Elle-Hánsa/Keviselie/Hans Ragnar Mathisen
+Elle-Hánsa/Keviselie/Hans Ragnar Mathisen sihtá dájddatjoahkkev Árran julevsáme guovdátjij vaddet, vaj avta tjoahkken bissu.
+Tjáledum la sjiehtadus dájddára ja Árran gaskan.
+Merustallam li 15.000 dájddadago.
+Stuorámus oasse dájddatjoahkkes la gåvvådájdda ja birrusij 40 kárta duot dát guovlos Sámes majt la giedajn tjuorggam.
+Sámedikkeráde mielas dát prosjækta buktá sierralágásj máhttelisvuodav vuorkudittjat sáme dájdda- ja kultuvrradávverav åvddålijguovlluj, ja duodden buktá máhttelisvuodav dajt vuosedittjat stuoves ja aj båddåsasj vuosádusájn.
+Sametingsråd Silje Karine Muotka
+- Elle-Hánsa/Keviselie/Hans Ragnar Mathisen la dåbdos sáme dájddár ja dán aktavuodan la åbbå ávkálasj sebrudahkaj juhti suv dájdda vuorkudaláduvvá oaggásvuodan boahtteájggáj, ja åbbå ájnas la aj juhti dát vuorkudibme dájdas avta tjoahkken bukti vaj sáme sebrudagá boahtte buolva bessi dájdav vuojnnet, javllá sámedikkeráde Silje Karine Muotka.
+Dájdda l ålles viessomis dájddárin.
+Elle-Hánsa/Keviselie/Hans Ragnar Mathisen la oassálasstám lågodis vuosádusájn ja ållo almulasj institusjåvnå li dájdas oasstám, daj gaskan Nasjonalmusea dájddaj.
+Jagen 2017 lij sån oassen Documentas, mav moaddásij mielas la værálda ájnnasamos vuosádusariedná dálásjájge dájddaj.
+Ulmme dårjajn 200.000 kråvnnåj ja tjårggit dájddavattáldagáv oaggás fievrrimav, tjáledimev ja vuorkudimev.
+Jus li gatjálvisá jali ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Silje Karine Muotka, mobijlla +47 984 87 576.
+Sámediggeráde l juollodam rudájt almmudahkaj Iđut almodittjat julevsáme almodusájt girjijs Språk 2 ja Språk 4, ma aneduvvi guovtejagágij ja nieljejagágij gielav guoradalátjit.
+Juolloduvvam la 93.000 kråvnå rádjáj almodittjat julevsáme almodusáv Erna Horn & Astrid L. Dalina girjev Språk 2 - Kartlegging av barnets språk ved 2-årskonsultasjonen på helsestasjonen, ja 85.000 kråvnå rádjáj almodittjat julevsáme almodusáv Erna Horn & Astrid L. Dalina girjev Språk 4 - Kartlegging av barnets språk ved 4-årskonsultasjonen på helsestasjonen.
+Giellagæhttjalime/guoradallamnævo galggi viehkken liehket guoradalátjit máná gielav guovtejagák- ja nieljejagák-konsultasjåvnåjn varresvuodastasjåvnån.
+Prosjæktaj gulluji guoradallamsjiemá ja addnijbagádus.
+- Sámedigge vuojnná dárbov guoradallamnævojda adjáj julevsábmáj, javllá Sámedikke sadjásasj presidænnta Lars Filip Paulsen.
+Duola dagu la Divtasvuona suohkan gatjádam julevsáme almodusájt giellagæhttjalimijs.
+Sámedigge l åvddåla rudájt juollodam guoradallamnævojt nuorttasábmáj ja oarjjelsábmáj jårggålittjat ja hiebadittjat.
+- Vaj galggá liehket dássádus ja avtaárvvusasjvuohta gielaj gaskan ja vaj julevsáme mánájn galggá sæmmi riektá ietjasa giellaåmastimev åvddånittjat, guoradalátjit ja gæhttjalittjat, vuojnná Sámedigge dárbov guoradallamnævojda adjáj julevsábmáj, javllá Paulsen.
+Almmudahka Iđut galggi nannit vaj giellagæhttjalibme márnánahteduvvá ja juogaduvvá sáme álmmugij.
+Ienep diedo, guládalá sadjásasj presidæntajn Lars Filip Paulsen, mobijlla 916 18 561.
+Sámediggeráde juollot 228 tuvsán kråvnå doarjjan prosjæktaj mannoiellemav julevsáme guovlon.
+Árran julevsáme guovdásj galggá tjadádit guovte ja lahkke jage mannoiellemprosjevtav julevsáme guovlon 2014 - 2016 jagij gávdan.
+Sáme mannoiellem la binnáv loavddam julevsáme guovlon ja prosjevta ulmme le ásadit edisik gålmmå viddnudagá åvddål 2016.
+Árran sihtá rekrutterit sáme ásadiddjijt gudi hálijdi åvdedit sáme mannoiellemav, ásadit æjvvalimsajijt ja dahkat åvddånahttemav julevsáme guovlon.
+Sámediggeráde ájrrasa Silje Karine Muotka ja Ann-Mari Thomassen javllaba prosjækta le miellagiddis ja dan diehti juollot Sámediggeráde 228 tuvsán kråvnå prosjæktaj.
+-Kultuvrraæládusá li muhtema rijka miellagiddisamos ja sjaddelamos æládusájs, ja mij doajvvop moadda ådå ásadusa sjaddi, javllá rádeájras Silje Karine Muotka.
+-Sámediggeráde barggá nanos ja moattebelak æládusiellemav ásadittjat.
+Kultuvrraæládusá maj vuodo le sámekultuvrra, luonndo ja birás máhtti sjaddat ájnas æládussan moatte sáme sebrudahkaj, javllá rádeájrasAnn-Mari Thomassen.
+Sámedigge le dálla barggamin strategijajn lasedittjat vidnojt sáme kultuvrraæládusájn ja le ásadam nåv gå guokta viddnudakåvddånahttemprográmma Finnmárkon ja Tråmsån.
+Lågå ienebuv:
+http://www.sametinget.no/Naeringer/Kulturnaering/Satser-paa-kulturnaering-i-Troms
+http://www.sametinget.no/Naeringer/Kulturnaering/Dahttu-programmet-for-kulturnaering-i-gang
+Sametingsråd Silje Karine Muotka, 984 87 576
+Sametingsråd Ann-Mari Thomassen, 900 57 123
+Sámedikkeráde la juollodam rudájt Hemnes ubbmemsáme forumij, ubbmemsáme báhkogirjev almodittjat.
+- Ubbmemsáme báhkogirjje sjaddá merkahit ednagit ja symbåvllåárvvon gájkajda gudi måttijt jagijt li barggam bisodime ja åvdedime ubbmemsáme gielav ja kultuvrav, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Sámedikkeráde la juollodum 165.000 kråvnå prosjæktaj gárvedit ja almodit ubbmemsáme báhkogirjev gånnå li 4300 ubbmemsáme bágo.
+Vuoratjismáno 6. biejve 2016 ubbmemsáme tjállemvuohke almulattjat Sáme Parlamentárálasj Rádes dåhkkiduváj.
+Dálla báhtsá maŋemus oasev báhkogirjes ållit, ja dat galggá almoduvvat 2018.
+- Ubbmemsáme tjállemvuohke báhkogirjen luluj vaddet ienep dádjadusáv ja máhtov sáme viessomvuoges, vuovddesámij ja aj várresámij gaskan.
+Báhkogirjje nanni sáme ájádallamvuogev ja ja sáme árbbedábijt sisanos baktu.
+Dåssju gallegattja ubbmemsámegielav Vuona bielen ságasti, valla Svieriga bielen ienebu gielav ságasti.
+Prosjevta baktu báhkogirjje almoduvvá ubbmemsáme - Svieriga dárogiela versjåvnåv ja Svieriga dárogiela - ubbmemsámegiela versjåvnåv.
+Dát versjåvnnå Svieriga dárruj la ållu dárbulasj vaj maŋŋela Vuona dárogiela versjåvnnå almoduvvá, ja dajnas la dát almodibme ávkken adjáj Vuona bælláj.
+- Jus ubbmemsámegiella galggá viessot ja åvddånahttet la báhkogirjje oalle ájnas, berustahtek bágo tjielggiduvvi Vuona jali Svieriga dárogiellaj.
+Báhkogirjje le mierredime ubbmemsáme oahppogirje ja ienep åhpadusmateriála buvtadibmáj, javllá Keskitalo.
+Guokta ietjá sáme giellaprosjevta oadtju aj dårjav sámedikkerádes.
+Guovdagæjno Girkkosuohkan oadtju 300.000 kråvnå nannitjit ja bisodittjat árbbedábálasj sáme jáhkkogielav.
+Pládna ja ulmme le, máná, nuora ja ållessjattuga tjåhkani aktisasj æjvvalimijda gånnå jáhkkogiella ja terminologijja ságastaláduvvi.
+Guovdagæjno Girkkosuohkan la ælvvám, boahtte buolvan la edna vánesvuohta ja vádnun dádjadus jáhkkogiellaj.
+- Juska sámegiella l bæjválasj giellan Guovdagæjnon, le dárbbo jut máná, nuora ja ållessjattuga æjvvali sámegielav nannitjit, javllá Keskitalo.
+ABC Company E-skuvla OS oadtju 300 000 kråvnå ásadittjat SAAL 2 kursav Kárášjågån.
+Dát la joarkke sámegielkurssa sidjij gudi vehik sámegielav máhtti ja li ållim SAAL 1 kursav.
+- Ájnas la, sij gudi e rat sámegielav buvte bessi sámegielav oahppat, vaj dåjmalasj guovtegielaga sjaddi.
+Gå amásgielaga sámegielav oahppi, sámegiella ienebut bæjválattjat barggosajijn ja sijdajn aneduvvá, de ep dárbaha dárogielav oajvvegiellan adnet, ja ij ga dålkåv, javllá Keskitalo.
+Ienep diedo, guládalá sámedikkepresidentajn Aili Keskitalo +47 971 29 305
+Bilder av sametingspresident Aili Keskitalo
+Sámedigge juollot 60 tuvsán kråvnå Helgeland Sámiid Searvij tjadádittjat vuostasjviehkkekursav ællobarggijda ja iehtjádijda gudi maneldi ja barggi váren.
+- Ienebujda åhpadit vuostasjviehkev ja HLR:av, de ienebu gájoduvvi, javllá Sámediggeráde ájras Henrik Olsen.
+Helgeland Sámiid Searvi tjállá åhtsåmusán læhkám li moadda sårme ællobargon maŋemus jagijt.
+Stuorra dárbbo le åhpadimes vuostasjviehkkesuorgen gajkajda gudi maneldi ja barggi várijn.
+Helgeland Sámiid Searvi sihtá aktisasjbargov Akut och Katastrofmedicinsk Centrum:ijn Norrlands universitetssjukhus:ajn Ubbmemin ja Norsk luftambulanse:jn tjadádittjat vuostasjviehkkekursav ællobarggijda ja birástahtte værmádahkaj.
+Sámedikke radeájras Henrik Olsen javlla prosjækta le ájnas doajmma buoredittjat barggobirrasijt ja sihkarvuodav ællobarggijda, ja dan diehti doarjjop prosjevtav 60 tuvsán kråvnåjn, javllá Olsen.
+Doajmma doarjoduvvá aj Nordlánda fylkkasuohkanis ja Gjensidige vuododusás.
+Sámedikke rádeájras Henrik Olsen, 907 75 219
+Sámedigge le sámij álmmukválljidum orgádna Vuonan.
+39 ájrrasa válljiduvvi gietjat válggaguovlos juohkka nælját jage.
+Sámedigge galggá nannit sámij politihkalasj dilev ja åvdedit sámij ássjijt Vuonan, barggat vaj sáme álmmuk giehtadaláduvvá avtaárvvusattjat ja rievtesferduk láhkáj ja hiebadahttet vaj sáme máhtti ietjasa gielav, kultuvrav ja sebrudakiellemav åvddånahttet.
+Árran lulesamiske senter.
+Postadresse: Njárgga 33, 8270 Drag
+samediggi@samediggi.no
+Åpningstider, mandag-fredag: 08.00-15.30
+Sámedikkeráde la juollodam 15,1 millijåvnå kråvnå mánájgárddedoarjjan 62 mánájgárddáj ja 20 åvddånahttemprosjæktaj ja mánájgárddemateriálajda.
+Dán jage la Sámedigge oadtjum vil ienep åhtsåmusá gå goassak åvddåla, ja stuorra lassánibme l mánájs gænna li sáme mánájgárddefálaldagá.
+Dán jage li 848 máná Vuonan gænna li sáme mánájgárddefálaldagá.
+Dijmmá lidjin 758.
+- Muv mielas la hármmat buorre gå Sámedikke vuorodibme mánájgárddefálaldagájda li båhtusijt buktám.
+Ienep ja ienep máná sáme mánájgárddefálaldagáv oadtju, ja dat la ihkeva buorre.
+Boahtteájge giellaaddne li dájn mánájgárdijn, ja Sámedikke bieles sihtap tjielggasit mánáj árggabiejvev mánájgárdijn vuorodit, javllá Sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Sametingsråd Mikkel Eskil Mikkelsen
+Juollodam li dårja 19 åvddånahttemprosjæktaj man ulmme l nannit mánájgárde árggabiejvvegielav bájkálasj árbbedábálasj sáme kultuvra baktu.
+Duola dagu li dårjav juollodum sierra sáme giellabarggijda, giellatjiehppe/gielebarkije, mánájgárdijda nuortta- ja oarjjelsáme guovlojn.
+- Prosjevta dagu giellatjiehppe/gielebarkije la juoga mav dálásj sámedikkeráde la válljim vuorodit danen gå sihtap nannit sámegiela sajev mánájgárdijn ienebut gå bæjválasj barggij baktu.
+Dát vaddá mánájgárdijda rámmajt giellabargguj ja dajnas la árvvusasj ressursan mánájgárdijda, ållagasj mánájgárdijda sáme guovddaguovloj ålggolin, javllá Mikkelsen.
+Dán jage juollodimij baktu vuorodij Sámedikkeráde aj ådå mánájgárddefálaldagá ásadimev.
+Roandema suohkan oadtju 300 000 kråvån ásadittjat ådå sáme mánájgárdev Roandema suohkanin.
+Sámedikkeráde la aj juollodam dårjav pedagåvgålasj materiálajda.
+Dán jage lij dåssju akta åhttse dán årnigij.
+Davvi Girji OS la oadtjum 1 568 800 kråvnå åvddånahtátjit materiálapáhkev pedagåvgålasj materiálaj ma arvusmahtti dájdojt anátjit ja rubbmelasj dåjmajda.
+Sámedikkeráde juollodij aj 7 120 000 kråvnå doarjjan sáme mánájgárdijda ja sáme åssudagájda dáttja mánájgárdijn.
+Doarjja l juogadam 31 mánájgárddáj dán jage, priváhta ja aj suohkanij sáme mánájgárdijda ja åssudagájda.
+Lassen la juollodum 2 535 000 kråvnå doarjjan sámegiellaåhpadussaj mánájda dáttja mánájgárdijn.
+Dårja juolloduvvin 31 mánájgárddáj rijkav miehtáj.
+- Doarjjaårniga Sámedikken li siegen nannimin.
+Mánájgárde Vuonav miehtáj dálla bessi ietjasa fálaldagáv nannit ja mánájda vaddet buorep sámegielak árggabiejvev doarjjaårniga diehti.
+Midjij la ájnas mánájt vuorodit ja barggat vaj galggi buoremus fálaldagáv adnet, ja dán jage juollodime li ájnnasa dan ulmmáj jåvsådittjat, låhpat Mikkelsen.
+For spørsmål eller intervju, kontakt sametingsråd Mikkel Eskil Mikkelsen, mob.
+Bilder av Mikkel Eskil Mikkelsen
+Duodje la ájnas identitehta dahkkedoajmma manna le stuor merkadus sáme kultuvrraj ja giellaj.
+Ållo nissun adni duojev oajvveæládussan jali duodden ietjá dåjmajda.
+Sámedigge ulmme la badjeloajve le åvddånahttet duodje æládusáv alep vuojtojn ja lasijn jådojn iesjdagádum gálvojs.
+Ann-Mari Thomassen
+Sámedigge barggá dán åvdås:
+Nav vaj mij galggap åledit mijá ulmmelijt la Sámedigge viehkken fágalasj bagádusáj duodjárijda, tjadádit æládussjiehtadusájt duodjáj ja ruhtadårjav dåjmajda ma li viehkken åvddånahttet njuolgga duodje æládussaj.
+Sámedigge jahkásattjat sjiehtadallá æládussjiehtadusáv duodjeæládussaj.
+Sámedigge aj háldat rudájt dåjmajda duodjeæládusán.
+Innovasjon Norge háldat viddnudakájgodum rudájt duodjeæládussaj.
+Suohkana æládusfoannda máhttá ruhtadit unnep dåjmajt ja prosjevtajt.
+Æládussjiehtadusá milta duojen juohká Sámedigge dájt ruhtadoarjjagijt:
+Fássta Juollodime
+Duodjesjiehtadallamij oassálasste li boahtám ájgás, ja 2015-jage såbadusán la 8,1 milijåvnå kråvnå mierre.
+Sámedigge ja duodjeorganisasjåvnå Sámiid Duodji ja Duojáriid ealáhussearvi li ma sjiehtadalli duoje æládussåbadusáv, ja Sámediggeráde Silje Karine Muotka le dudálasj såbadusájn.
+- Mån lav viehka ávon gå bådijma ájgás viehka fávdda.
+Ulmme le åvddånahttet duojev æládussan lassánam mávsánisvuodajn ja oasestimijn iesjdagádum duojijn.
+Dággu sihkarasteduvvi duodjárij ekonomalasj vidjura, subtsas Muotka.
+Duodjeorganisasjåvnå sihti ietja háldadit årnigav doajmmadårjajn, valla åvddål nåv sjaddá, de sihti såbadusá oassálasste merustallat båhtusijt dakkir ássjijs 1.1.2016 rájes.
+- Sámediggeráde vuorddá båhtusijt dát ájnas bargos, ja le ávon gå organisasjåvnå sihti åvdåsvásstádusáv válldet, javllá Muotka.
+- Organisasjåvnå li åtsådam viejedusáv duojes kultuvrraæládussan.
+Oasse såbadusas le Sámedigge ájggu álgget kultuvrraæládusprosjevtav gånnå duodje ja sámekultuvrra li guovdásj oase, hæjttá Muotka.
+Sámedikke ásadibme jagen 1989 ednagit vuododuvvá miededime niejdde dárojduhttempolitihkav mij álgij juo 1800-lågoj álgon.
+Sáme li gillam niejddemav stáhta bieles mij vargga ålles kultuvrav muorrodij, valla sáme rievtesvuodaj vuojnnusij boahtem ja Sámedikke ásadibme ij la dåssju båhtusin boastolágásj stáhta politihkas.
+Sámedigge ja sáme rievtesvuoda li aj båhtusin dassta, sáme li læhkám ja li vilá sierra álmmugin ietjasa árbbedábij ja ásadusáj, ma mælggadav histåvrålasj perspektijvan li læhkám iesjrádálattja.
+Sáme li unneplåhkon Vuonan ja dajnas e åleda dábálasj demokráhtalasj orgánajn ma li vuododum ieneplåhkodemokratijjan.
+Sæmmi li sámijn álggoálmmugin riektá ietjasa boahtteájgev vájkkudit bisodime ja åvddånahttemin ietjasa gielav, ietjasa kultuvrav ja sebrudakiellemav.
+Vuodolága §108 tjáleduvvá: "Stáhta oajválattjan la åvdåsvásstádus dilev láhtjet vaj sáme álmmukjuogos máhttá ietjas gielav, ietjas kultuvrav ja ietjas sebrudakdilev bisodit ja åvddånahttet."
+Dasi duodden la Vuonan vælggogisvuoda sámij vuoksjuj duola dagu Sámelága, Finnmárkolága, Pládna- ja tsiekkaduslága, Kulturmujttolága, Boatsojæláduslága, Åhpaduslága ja Bájkkenammalága baktu.
+Dutkam ja alep åhpadusá vuorodibme le ájnnasin bisodittjat, nannitjit ja åvddånahtátjit sáme sebrudagáv.
+Sámedigge vuojnná dárbov dutkaduvvam diedojda bajássjaddam- ja åhpaduspolitihkan.
+Sámegielav dutkamgiellan le ájnnasin åvddånahttet.
+Ájnnasin le aj láhtjet dilev ja arvusmahttet ienep sámijt dutken sjattatjit ja dutkat ietjas sebrudagán.
+Vuojnnep aj ájnnasin åvddånahttet stuoráp ja ienep stuoves fáhkabirrusijt sáme dutkamijda ja alep åhpadusájda, gånnå åbbålasj sáme vuojno berustuvvi.
+Akta dájs åsijs prosessan le jut Sáme allaskåvllå åvddånahteduvvá álggoálmmukuniversitehttan.
+Sæmmi båttå sjaddá guovdátjin barggat nav vaj sáme vuojno båhti juohkka alep åhpadussaj Vuonan.
+Sámedigge iesj ij dutkamijt tjadáda, valla vuojnná ávkev dajs diedojs majt dutkama sissŋelin ja ålggolin sáme sebrudagán máhtti vaddet.
+Sámedigge rahtjá dáj ássjij:
+Ednamij ja resursaj guhkepájge adno vaddá åmastam-, háldadim- ja adnorievtesvuodajt ednamijda ja resursajda.
+Dat mij vuolgadij Áltá-tjátjádagá dulvvadime vuosstálastemijt lej gå vádnunij sámij ednam- ja resurssarievtesvuodaj dåhkkidibme.
+Akta vuosstálasstimij båhtusijs lej gå ráddidus jagen 1980. nammadij sámij rievtesvuodanammadusáv mij galgaj tjielgadit "...sáme álmmuga riektálasj dilev ednamijda ja tjátjijda adnem- ja åmastamrievtesvuodaj gáktuj".
+Sáme rievtesvuodanammadus åvdedij vuostasj oassetjielggidusáv jagen 1997 ja nuppev oassetjielggidusáv vas 2007.
+Dåhkkidimes ednam- ja resursarievtesvuodajda gullu dasi majt vuostatjin máhttá gåhttjot priváhta rievtesvuodadille.
+Dát iereduvvá almulasjrievtálasj dåjmajn ma reguleriji tjáhtje- ja ednamresursaj anov, ja mij aj galggá sihkarastet sáme kultuvra iellemdilev.
+VAT 1997: 4 Sáme kultuvra luondovuodo http://www.regjeringen.no/nb/dep/jd/dok/nouer/1997/nou-1997-4.html?id=140720
+VAT 2007: 13 Dat ådå sámeriektá Sáme rievtesvuodanammadusá tjielggidus http://www.regjeringen.no/nb/dep/jd/dok/nouer/2007/nou-2007-13.html?id=491883
+Sámedigge bargon le:
+• Liehket konsultasjåvnabiellen ráddidussaj mierredattijn lágav mij sihkarasstá sámij rievtesvuodajt ednamijda ja resursajda mij le tjanádum almasjrievtesvuodajda ja histåvrålasj adnuj.
+• Nammadit gålmmå ájrrasa gudát ájrrasijs Finnmárkoåbmudahkaj mij háldat ednamijt ja resursajt Finnmárkon finnmárkolága milta.
+• Mierredit njuolgadusájt dasi gåktu galggá árvustallat dajt vájkkudusájt majt rievdaduvvam adno dahká sáme kultuvrraj, boatsojæládussaj, miehttseadnuj, æládusbargguj ja sebrudakiellemij.
+• Giehtadallat ássjijt gånne le sáhka Finnmárko miehtse rievddaduvvam anos majt Finnmárkoåbmudahka åvdet Sámediggáj.
+Ednambarggo la viehka ájnas oasse åvddånahttemijn viesso årrombájkijda ja sámekultuvraj.
+Sámedigge barggá suoddjimijn ja åvddånahttemijn ednambargov mij la ájnas kultuvrraguodde ja ádjánahttá.
+Viesso årrombájkke la dat buoremus duodastus bisodit ja åvddånahttet sáme kultuvrav ja gielav.
+Danen la dat stuor hásstalus Sámediggáj gullen ietjas dahkat vuona fábmodusáj gå li gatjálvisá ma guosski åvddånahttemav ednambargos sáme guovlojs.
+Sámedigge barggá dán åvdås:
+Mij boahtep åledit mijá ulmmelijt gå barggap dáj åvdås:
+Mijá aktisasjbarggoguojmme:
+Barggat vaj sámij ednam ja resurssa árbbedábálasj adno vaddá avtaárvvusasj åmastam- ja adnorievtesvuodajt, nav gåktu iehtjádij adno le dahkam, lej guovdátjin ådå sáme kultuvrrarahtjamusán 1960-lågo låhpa rájes gitta 1970-lågo álgo rádjaj.
+Akta oajvvesivájs Áltá-tjátjádagá dulvvadime vuosstálasstemijda lej gå sámij ednam- ja resurssarievtesvuoda ællim dåhkkiduvvam.
+Danen vuododuváj Sámij rievtesvuodanammadus ja biejaduváj tjielggitjit dákkár rievtesvuodajt.
+Máhttá javllat sámij ednam- ja resurssarievtesvuoda le ájnas ja mierrediddje berustibmen Sámediggáj.
+Nannit álmmukriektáv álggoálmmugij ednam- ja resurssarievtesvuodaj dåhkkidime aktijvuodan ja ásadit máhttelisvuodajt vaj rijka lágaj baktu dákkár rievtesvuoda dåhkkiduvvi le Sámediggáj læhkám guovdátjin gitta álggorájes.
+Sámedigge sihtá:
+Sámedigge le dálla barggamin:
+Sámedikken le åvsdåsvásstadus jut sáme ájnegis ulmutjin ja sáme álmmugin histåvrålasj adno ednamijs ja resursajs dåhkkiduvvá sæmmi láhkáj gå iehtjádij adno.
+Dát stáhta oajválattjaj rádádallamij ja aktisasjbargo baktu dáhpáduvvá.
+Ájgge gållå dán bargguj ja åvddånibme le ienemusát ráddidusá miela duogen.
+Sámediggáj le ájnas diehtet vijdes láhkáj majt ulmutja usjudalli boahtteájge tjoavddusij gáktuj.
+Sámeriektájuohkusa tjuovvolime bargon lip danen moadda álmmuktjåhkanimijt ásadam.
+Dákkir tjåhkanime ja aktijvuohta sáme organisasjåvnåj ja ásadusáj le viehka ájnas.
+Dån besa Sámedikkev vájkkudit ietjat organisasjåvnåj baktu.
+Sámedikken ij la háldadimfábmudahka konsesjåvnnåmærrádusájs energijatsiekkadusájs ja minerálladåjmajs.
+Lága ma dákkár dåjmajt reguleriji li, tjátjádakregulerimláhka, energijaláhka, tjáhtjeresurssaláhka ja minerálláhka.
+Háldadimfábmudahka dáj lágaj baktu le Norges Vassdrag og Energidirektorat (Vuona tjátjádak ja Enerigijadirekroráhtta) ja Direktoratet for mineralforvaltning (Minerálajháldadim dierektoráhtta).
+Dá l��ga li ájnnasa danen gå dåjmajt reguleriji ma vuorddedahtte bukti stuorra vájkkudusájt sáme kultuvra luonndovuoduj.
+Sámedikke åvdåsvásstádus:Sámedigge ij la háldadimfábmudahka tjátjádakregulerimlága, energijalága, tjáhtjeresurssalága ja minerállalága milta.
+Mærrádusá dáj lágaj milta e máhte huoman mierreduvvat åvddåla konsultasjåvnå li Sámedikkijn læhkám.
+Minerállaássjijn li Sámedikken sierra prosessa minerálaktørajn njuolgga ja vuordeduvvá jut sjiehtadallama tjadáduvvi åvddåla máhttá doajmmakonsesjåvnåv åhståt.
+Duv vájkkudibme:Sáme rievtesvuodaj æjgádij ja bájkálasj sebrudagáj berustime ja rievtesvuoda li ájnnasa bærrájgåhtset mærrádusprosessan.
+Danen barggá Sámedigge jut almma konsultasjåvnå tjadáduvvi sijáj, ja vaj sij båhti sæhkáj sjiehtadallamijda doajmmavidnudagájn.
+Hjørnegården, Postboks 46, 9439 Evenskjer
+Utmarksdomstolen for Finnmark
+Ájggemierre ássjev miehttseduobmoståvlå åvddåj låggŋit le 18 máno maŋŋel gå Finnmárkokommisjåvnnå le rapportastis almodam.
+Miehttseduobmoståvllå vuohtuj válldá Finnmárkokommisjåvnå rapportav gå ássjev giehtadallá.
+Miehttseduobmoståvlå mærrádusáv máhttá Alemusriektáj guoddalit.
+2011 basádismáno rádjáj ij lim Miehttseduobmoståvllå ájn nammadum.
+Finnmárkokommisjåvnnå vuostasj rapporta vuordedahtte gárvestuvvá sulle 2011-2012 jahkemålssomájgge.
+Justijsadepartemennta ja Sámedigge li rádádallagoahtám miehttseduobmoståvlå nammadime vuoksjuj.
+Finnmárkoláhka
+Finnmárkokommisjåvnå ja Finnmárko miehttseduobmoståvllå láhkaásadus
+Svieriga ja Vuona boatsojguohtomsåbadime aktijvuodan gåhttju dal sámediggeráde guoskavasj æládusdåjmadiddjijt ságastallamijda.
+- Æládusá vuojno ja oajvvadusá li ájnnasa jus galggap guorrasit båhtusa badjel massta lip avtamielalattja sáme bieles, javllá rádeájras Ellinor Marita Jåma.
+Vuona-svieriga boatsojguohtomsåbadibme vuollájtjáleduváj 2009:n Vuona ja Svieriga gaskan ja vuona ja svieriga ráddidusá ájggu dal såbadimev vuollájtjállej lagámus ájge.
+- Dan aktijvuodan galggi Vuona ja Svieriga Sámedikke, Vuona boatsojsámij rijkkasiebrre ja Svieriga sámij rijkkasiebrre joarkket såbadime badjel guorrasit.
+Jus dát barggo ij åvddåna de ájggu sihke vuona ja svieriga oajválattja vuollájtjállet ja jåhtuj biedjat dáv såbadimev man badjel juo li guorrasam, tjielggi rádeájras Jåma.
+Konvensjåvnå bargon le ájggemierre jage duogen 2012 ragátmáno rájes.
+- Vuona Sámedikke duogen le dal åvdåsvásstádus prosessav jådedit ja danen sihtap guládallat guoskavasj tjæroj váj barggo buoragit jåhtå åvddån.
+Gåhttjop guoskavasj tjærojt mijájn aktijvuodav válldet jus sihtá Sámedikkijn guládallat, javllá rádeájras Ellinor Marita Jåma.
+Dan diehti gå sihtá barggo galggá åvddån jåhtet de sihtá tjærojs gullat åvddål 15.
+Máhtá riŋŋgut Seniorrádevaddáj Ingeborg Larssenij, tlf 78 47 40 00 jali e-påstav tjállet: ingeborg.larssen@samediggi.no.
+Sámedikkeráde Lars Filip Paulsen doajvvu gájka gudi berustalli sáme gielaj boahtteájges, válldi åvdåsvásstádusáv ja ietjasa vuojnojt sáddiji ráddidussaj ja Sámediggáj VAT 2016:18 Vájmogiela vuoksjuj.
+- Ihkeva ájnas le gå sáme sebrudahka dálla ietjas åvdåsvásstádusáv válldá ja ietjas vuojnojt buktá oajvvadusáj birra ma galggi sámegielajt nannit.
+Jus mij ep berusta, gåktu máhttep vuorddet dáttaj stuorsebrudahka galggá berustit?
+Ávttjiv ájnegis ulmutjijt, æjgádijt, áhkojt ja ádjájt, organisasjåvnåjt ja siebrijt, ja aj æládusoassálasstijt ietjasa vásstádusájt sádditjijt åvddåla ilá maŋŋet sjaddá.
+Lågå oajvvadusájt tjielggidusán, ja tjále jus dajda guorrasa, javllá sámedikkeráde Lars Filip Paulsen gut Sámedikkeráden sáme gielajs vásstet.
+Sáddi ietjat guláskuddamvásstádusáv dán sválldasa baktu.
+Sámedikke oajvveulmme sáme gielaj åvddånahttemijn le ienedit sámegielagijt, ja lasedit sámegielaj anov serbrudagán.
+Sámedigge galggá gielajt bisodit ja åvddånahttet, ja la dan diehti dåjmalasj roalla gåtsedime VAT:av 2016: 18 Vájmogiella.
+Oassen dat bargos le Sámedigge muhtem guláskuddamseminára gájkka gålmån sámegiellaguovlon ásadam, gånnå Sámedikkeráde lij ájrastuvvamin.
+Duodden dasi le Sámedigge politihkalattjat ja háldadusá bieles oassálasstám guláskuddamseminarájn ietjá oassálasstij dåjmadimes.
+Ulmme lij båktet nav stuorra berustimev gå máhttelis tjielggidusá birra arvusmahtátjit nav ålos gå máhttelis sáme sebrudagán iehtjasa guláskuddamvásstádusájt sádditjit åvddåla guláskuddamájggemiere mij la snjuktjamáno 15.biejve 2017.
+- Dáv ájggegávdav lav gullam moadda subttsasa sáme giellaárggabiejves ja daj moadda moattelágásj hásstalusáj birra iesjgeŋgalágásj giellaguovlojn.
+Stuorra berustibme lij juohkka semináran gånnå lav oassálasstám.
+Dálla le ájnas jut dát berustibme tjielggasit åvddån boahtá ráddidussaj ja mån doajvov nav ålos gå máhttelis astijdi njuolgga árvvalusájt buktet tjielggidusá ja dan oajvvádusáj birra.
+Árvvalusá ietjá dåjmajda máhtti aj viehkedit boahtteájge sámepolitihkav moatten suorgen hábbmitjit, javllá sámedikkeráde Lars Filip Paulsen.
+Gehtja guláskuddamseminárajt ájn akti dánna:Guláskuddamseminárra Rørosan guovvamáno 16.biejve tjalmostahtij oarjjelsáme giellaguovlov.Guláskuddamseminárra Divtasvuonan guovvamáno 23.biejve tjalmostahtij julevsáme giellaguovlov.Guláskuddamseminárra Guovdageinnun guovvamáno 28.biejve vuorodij nuorttasáme giellaguovlov.
+Nammadusá oajvvadusá dåjmajda ja boahtám árvvalusá guláskuddamin árvustaláduvvi Sámedikkes aktan Suohkan - ja ådåstuhttemdepartementajn.
+- Mij lip gætjo ájgev javllam mij barggat dajna vaj dát VAT ij biejaduvá lådaj ja de vadjáluvvá.
+Dát tjielggidus midjij histåvrålasj máhttelisvuodav sáme gielaj árvov låpptitjit vaddá, ja mån bivddiv juohkka avtav sebratjit dan bargguj.
+Buolle mielajn sidáv Vájmogiella gåtseduvvá proposisjåvnåjn mij lágajt ja dåjmajt aktijvuodan gehtjat, javllá sámedikkeráde sebrulasj.
+Lågå aj kronihkav sámedikkerádes Lars Filip Paulsenis Vájmogiela birra.
+Duodden láhkarievddadimijda le avtajienalasj Sáme giellanammadus duola dagu árvustallam njuolgadusájt tjuovvomav ja åvdåsvásstádusáv juogadimev Sámedikke, stáhtalasj oajválattjaj ja duon dán suorgij gaskan almulasj háldadimen.
+Nammadus la buktám dåjmajt ma guosski ienep sebrudaksuorgijda, valla dåjma mánájda ja nuorajda mánájgárdijda ja skåvlåjda li dættodum ihkeva ájnnasin gåtsedittjat.
+Lågå gájkka oajvvadusájt dánna.
+Dá oajvvadusá li ållagasj dájda suorgijda tjanádum:
+Vuostasj maj hæhttu dahkat la viedtjat áppav Instagram.
+Dat la gåvvåjuogatjimáppa mij miedet duv gåvåjt juogatjit.
+Gájbbádus jus jur duv gåvå båhti fáron kámpánnjaj la dujna le rabás profijlla.
+Dav gehtja dån ietjat biejadusájn.
+Jus i sidá ietjat profijlav rahpat, de le nubbe vuohke duodde kontov ásadit.
+Instagram la nåvkå, de dat ij dunji majdik mávse.
+Gåktu tevstav biedjat gåvvåj?
+Gávnnuji moadda applikasjåvnå majt máhtta viedtjat mávso dagi goappátjagá Google Playan ja iTunesin.
+PicLab ja LineCamera li muhtem ietjá máhttelisvuoda.
+Same tjåvdabievdde giehtaskuolkanin
+Mavas galga e ájn gávnnu sáme tjåvdabievde divna skuolkanijda.
+Valla huoman gavnnuji moadda vuoge gåktu sámegielak bokstávaj tjállá giehtaskuolkanin.
+Android-skuolkanijda gávnnu nuorttasáme tjåvdabievdde.Scandinavian keybordmahtta viettjaduvvat Google Playas.
+Jus i sidáScandinavian keyboard:avadnet, de le aj máhttelisHrvatski:avadnet, kroahta tjåvdabievdev, mij la juo biejadum skuolkanij.
+Danna oadtju bokstávajtáčđšž (gå guhkev dæbtjoacdsz), ájnna bokstávaj ma gáhtu li deŋŧ.
+iPhonej jali Nokiaj ij gávnnu nuorttasáme tjåvdabievdde.
+Nåv gå Android-skuolkanijn, de máhtá adnetHrvatski, kroahta tjåvdabievdev, mij la juo biejadum skuolkanij.
+Julevsamegiellaj: http://ntec.no/samisk/
+Nuorttasámegiellaj: http://giellatekno.uit.no/words/dicts/index.nno.html
+Oarjjelsámegiellaj: http://giellatekno.uit.no/words/dicts/index.nno.html
+Gåktu oadtju sámegielak tjåvdabievdev dáhtámasjijnnaj:
+Snivva tjielggidus gåktu sámegielak tjåvdabievdev dáhtámasjijnnaj oadtju gávnnu Giellatekno sijddabielen: http://giellatekno.uit.no/doc/infra/docu-keyboard.nno.html
+Sámegielak divvomprográmma:
+Giellatekno sijddabielen máhtá viedtjat Divvomav,duollatjállemræjddo Windowsij, MacOS:aj, OpenOffice & LibraOfficej, aktan InDesignaj.
+http://divvun.no/no/index.htm
+Duodden gávnnuji digitála báhkogirje, interaktijva sáme giellakursa jårggålimdievnastus nuorttasámegielas dárogiellaj masjijna baktu.
+GÅLLEGIELLA- Nuorttarijkaj sáme giellaguddnebálkká juogeduvvá gávtsát bále tjavtjan 2018, sámeministarij ja sámedikkepresidentaj jahkásasj tjåhkanimen basádismáno Oslon.
+Giellaguddnebálkká juogeduvvá aktugattjajda jali organisasjåvnåjda Vuonan, Svierigin, Suoman jali Gárjjelin sámegielajt åvddånahtátjit.
+Gållegiella- Nuorttarijkaj sáme giellaguddnebálkká l ásaduvvam sámeministarijs ja sámedikkepresidentajs Vuonan, Svierigin ja Suoman.
+Guddnebálkká juogeduvvá fert nuppát jage, vuostasj bále jagen 2004.
+Guddnebálkká stuorrudak le 15 000 euro.
+Giellaguddnebálkká ulmme l sámegielajt åvddånahttet ja várjjalit Vuonan, Svierigin, Suoman ja Gárjjelin.
+Giellaguddnebálkká juogeduvvá aktugattjajda, juohkusijda, organisasjåvnåjda, siebrijda ja institusjåvnåjda gudi li árvostahttám sámegielav/sámegielajt tjálalattjat, njálmálattjat jali ietjá láhkáj.
+Gájklágátja álggaga ma åvddånahtti gielav vieleduvvi.
+Guddnebálkká máhttá juogeduvvat guoktásij.
+Viesádijt, organisasjåvnåjt, institusjåvnåjt ja fábmudagájt Vuonan, Svierigin, Suoman ja Gárjjelin máhtti nammadit åhttsev giellaguddnebálkkáj 2018.
+Buvte tjálalasj oajvvadusáv vuojtten ja tjálalasj tjielggidusájn 2 biele.
+Sáddi oajvvadusáv åvddål ragátmáno 9. biejve 2018.
+Diededibme rájaduvvá árvustallamrádáj:
+Gollegiella - bedømningskomiteen SAMI, Kommunal- og moderniseringsdepartementet,Postboks 8112 Dep, 0032 Oslo, NorwayTel: +47 22 24 68 46e-mail: postmottak@kmd.dep.no
+Sámegielåhpadiddje ja dutke Mikael Svonni, tjálle Kerttu Vuolab ja lullesámegiela åhpadiddje Seija Sivertsen oadtju dán jagásj giellabálkáv Gållegiella.
+Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo ja Suohkan- ja ådåstuhttemminisstar Jan Tore Sanner sávvaba vuojttijda edna vuorbev bálkájn.
+-Dán jagásj gålmmå Gållegiella vuojtte li viehkedam ja ájn viehkedi sámegielav nannit.
+Iesjgeŋga láhkáj li sámegielav åvdedam.
+Sij li buorre åvddågåvå gájkajda gudi sámegielas berustip, javllá suohkan- ja ådåstuhttemminisstar Jan Tore Sanner.
+Giellabálkká le álgaduvvam Vuona, Svieriga ja Suoma minisstarijs gudi sáme ássjij åvdås vásstedi ja dáj lándaj sámedikkepresidentajs.
+Nuorttarijkaj Gållegiella-bálkká ulmme le sámegielav åvdedit, åvddånahttet ja bisodit Vuonan, Svierigin, Suoman ja Ruossjan.
+Bálkká juohkka nuppát jage vatteduvvá ja vuostasj bále jagen 2004.
+Bálkká stuorrudahka le 15 000 euro.
+-Sámegiela li dætto vuolen dáj lándaj oajvvegielajs.
+Sámegiela boahtteájgge le dan duogen jut giella aneduvvá ja vuojnnu nuorttarijkajn, ja danen le nuorttarijkaj giellaaktisasjbarggo ájnas gå galggá sámegielav boahtteájggáj sihkarasstet.
+Giellabálkká Gållegiella galggá viehkken sámegiela stáhtusav låpptit, ja sávvap vuojtte ietjasa ájnas bargojt joarkki, javllá Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo.
+Pekka Sammallahti le Gållegiela nammadusá åvddåulmusj.
+Nammadus tjielggidusánis tjállá ierit ietján:
+Mikael Svonni bálkáv oadtju suv guhkesájggásasj bargo åvdås nuorttasámegielajn svieriga bielen.
+Svonni le nuorttasámegielav moatte láhkáj åvdedam, ja suv giellabarggo le læhkám viehka ájnas nuorttasámegiela åvddånahttemij Svierigin.
+Kerttu Vuolab bálkáv oadtju suv guhkesájggásasj bargo åvdås nuorttasámegiela tjáppagirjálasjvuodajn.
+Nammadusá mielas Vuolab sierraláhkáj ánssit bálkáv danen gå le valjes báhkoboanndudagáv bisodam ja åvddånahttám nuorttasámegielan.
+Seija Sivertsen oadtju Gållegiella-bálkáv danen gå iellemájge miehtáj le lullesáme gielav, kultuvrav ja sebrudagáv åvdedam.
+Gållegiella juollodibme tjadáduvvá nuorttarijkaj minisstarij ja sámedikkepresidentaj tjåhkanimen Helssegin bierjjedagá 21.11.14
+Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo, + 47 971 29 305
+Dát dáhpáduvvá válga rájes desik ådå Sámedigge l vuododuvvam.
+Maŋŋela válga galggá Sámedigge válggabåhtusav dåhkkidit ja ájrrasijt juohket Sámedikke ållestjåhkanimjuohkusij, fáhkajuohkusijda ja ietjá juohkusijda majt Sámedigge l ásadam.
+Gålgådismáno 11.biejve Sámedikke ådå nielje jage gávdda rabáduvvá.
+Gå válggaboados ja fábmodusá vatteduvvi sámeválggastivrajs, galggá gárvedime fábmodusjuogos båddåsasj fábmodusájt guoradallat.
+Dát juogos válljiduváj maŋemus ållestjåhkanimen.
+Dan rádjáj gå fábmodusá li dåhkkiduvvam ådå ájrrasa båddåsattjat doajmmi.
+Gå ådå ájrrasa gålgådismáno 11.biejve tjåhkani, de ållestjåhkanibme vuododuvvá.
+Gå ájrrasa ållestjåhkanimhuodnahin tjåhkkåhi, li sijá tjåhkkåhimsaje mierredum dan vuodon makkir válggabijrraj gulluji.
+Válggaboados iesjgeŋga ájrrasa tjåhkkåhimsajev mierret.
+Presidænntaj ja rádesebrulattjajda li sierra saje mierredum.
+Válggabijraj vuostasj ájras fábmodusáv åvddåj biedjá.
+Dan maŋŋela ållestjåhkanibme fábmodusjuohkusav vállji mij låhpalattjat galggá fábmodusájt dåhkkidit.
+Biejvvet maŋŋela ållestjåhkanibme vat tjåhkan, ja dalloj Sámedigge låhpalattjat válggabåhtusav dåhkkit, ja dajna aj ájrrasijt.
+Dan maŋŋela ållestjåhkanibme barggagoahtá ja vuostak ållestjåhkanimjådediddjijt vállji.
+Gå ållestjåhkanimjådediddje li válljidum, de sij Sámedikke ållestjåhkanimev jådedahttjáji.
+Ållestjåhkanibme de Sámedikke presidentav vállji, guhti ietjas politihkalasj tjielggidusáv buktá ja rádesebrulattjajt nammat.
+Presidænnta ja rádesebrulattja låhpadi de ållestjåhkanimájrrasin ja ja sijá sadjásattja sajev válldi ållestjåhkanibmáj.
+Dánna lip tjoahkkim vásstádusájt gatjálvisájda ma álu gatjádaláduvvi sámediggeválga 2017 birra.
+Goassa l válggabiejvve?
+Sámediggeválga válggabiejvve l mánnodagá ragátmáno 11. biejve 2017.
+Muhtem suohkanin la válgga adjáj sådnåbiejve ragátmáno 10. biejve.
+Gånnå máhtá válggabiejve jienastit?
+Válggabiejve hæhttu jienastit dan suohkanin gånnå la Sámedikke jienastuslåhkuj tjáledum.
+Dån la tjáledum jienastuslåhkuj dan suohkanin gånnå álmmuklågo milta biehtsemáno 30. biejve 2017 la duv årromadræssan.
+Gut máhttá sámediggeválgan 2017 jienastit?
+Gájka gudi li Sámedikke jienastuslåhkuj tjáledum åvddåla biehtsemáno 30. biejve 2017, máhtti dan jage válgan jienastit.
+Gut hæhttu árabut jienastit?
+Dån hæhttu árabut jienastit jus duv suohkanin li binnep gå 30 sámedikke jienastuslågon tjáledum.
+Jus dát duv suohkanij guosská, de diededuvvá dan birra válggakårtån mav oattjo.
+Dån máhtá aj ietjat suohkanijn njuolgga guládallat dáv guoradalátjit.
+Goassa máhtá árabut jienastit?
+Dábálasj árabut jienastibme bissu bårggemáno 10. biejves gitta ragátmáno 8. bæjvváj.
+Gånnå máhtá árabut jienastit?
+Dån máhtá árabut jienastit vájk makkir suohkanin Vuonan.
+Dan diehti máhtá jienastit ietjá suohkanin gå dan suohkanin gånnå åro ja la jienastuslåhkuj tjáledum.
+Dån máhtá aj ietjat suohkanijn guládallat goassa ja gånnå máhtá árabut jienastit.
+Majt hæhttuv buktet gå jienastit ájgov?
+Dån dárbaha fábmogis duodastusáv (duola dagu pássa, vuodjemkårttå, báŋŋkakårttå gåvåjn).
+Dån i dárbaha válggakårtåv buktet.
+Valla huoman ávttjip válggakårtåv maŋen váldátjit.
+Válggakårttå válggafunksjoneraj bargov álkkebun dahká ja iesj ájgev sæstá.
+Manen iv la válggakårtåv oadtjum?
+Gájka jienastiddje oadtju válggakårtåv påstan dan álmmukjienastuslågo tjáledum adræssaj mij li siján biehtsemáno 30. biejve 2017.
+Jus illa válggakårtåv oadtjum, de soajttá la påstan láhppum, jali dån la sirddemav maŋŋela biehtsemáno 30. biejve diededam.
+Máhtáv gus ådåsit jienastit válggabiejve jus lav árabut jienastam?
+Jus la árabut jienastam de i máhte válggabiejve jienastit.
+I ga máhte moaddi árabut jienastit.
+Jus sidá ienep gå avtav válljidum buktagis/buktagijs, de dánna dievde galla sidá juohkka diŋgas.
+Giella l ájnas kulturguodde ja iesjdåbddomærkka.
+Vuodulasj almasjrievtesvuohta l adnet mahttelisvuodav ietjas gielav adnet, ja álggoálmmugin la sámijn duodden vil riektá, ietjasa giella suodjaluvvá.
+Sámedigge barggá vaj:
+Biejve: Gålgådismáno 21.
+Sadje: Rijkav miehtáj
+Gesi: Gájkdivna li bivddidum
+Le gus dån goassak ussjolam, manen sámegiella ij mielkkepáhkijn, galbajn jalik næhttabielijn vuojnnu?
+Dájna la dån bivddidum Giellavahkkuj 2019.
+Sebra giellalåpptimij!
+Sáme giallanammadus almodij gålgådismáno 10. biejve 2016 guorahallamav VAT 2016: 18.
+Guoradallama ulmme l læhkám árvustallat ja árvvalit dåjmajt nannitjit doajmme ja avtaárvvusasj almulasj dievnastusájt sámegielajda.
+De mest brukte samiske språkene i Norge i dag er nordsamisk, lulesamisk og sørsamisk.
+Pitesamisk og østsamisk er i en vitaliseringsfase i Norge.
+De samiske språkområdene strekker seg tradisjonelt over deler av Norge, Sverige, Finland og Russland.
+Riksgrensene er trukket på tvers av språkgrensene.
+Stedsnavnloven gir bestemmelser om stedsnavn i offentlig bruk.
+Loven gjelder i hele landet og dermed også i hele det samiske språkområdet.
+Stedsnavnloven skal sikre samiske stedsnavn i samsvar med nasjonalt lovverk og internasjonale avtaler og konvensjoner.
+Det stilles krav til bruk av korrekt stavemåte og bruk av samiske tegn.
+Sámegielaj háldadimguovlon li sámegiella ja dárogiella avtaárvvusasj giela.
+Dát merkaj, gájkajn la riektá dievnastusájt sámegiellaj oadtjot gå válldi aktijvuodav almmulasj ásadusáj ma li sámegielaj háldadimguovlo sisbielen.
+Den samiske folkegruppen i Norge skal kunne sikre og utvikle sitt språk, kultur og sitt samfunnsliv.
+Sametingene i Sverige, Finland og Norge igangsatte et treårig grenseoverskridende samarbeidsprosjekt.
+Videreføringsprosjektet Sámi Giellagáldu er det samiske folkets felles og samtidig øverste vedtaksorgan i spørsmål som vedrører samiske språk.
+Aktisasj gájkka giellaguovdátjijda la ulmme sámegielajt tjalmostahttet ja viehkedit vaj sámegiela bisoduvvá ja åvddånahteduvvá.
+Giellaguovdátja ietjasa dåjmaj baktu li ållu guovdátjin sámegielav ietjasa lagámus birrasijn tjalmostahttemin.
+Sámegiela vidjura li moattelágátja guovlos guovlluj.
+Giellaguovdátja gæhttji vidjurijda ietjasa guovlojn ja álgadi dåjmajt hiebadum dárbojda gen ga guovlon.
+Sametingsrådet samarbeider med ulike forsknings- og utviklingsaktører for å styrke det språkteknologiske tilbudet innen alle de samiske språkene.
+De samiske språkene trenger språkbrukere, og aktive språkbrukere behøver moderne hjelpemidler for data, nett og mobile enheter.
+Valg av språk til sitt barn er kanskje ikke alltid et ukomplisert valg, og mange opplever endel problemstillinger i forbindelse med det.
+Sametinget vil bidra til bevisstgjøring blant foreldre om språkvalg, spre informasjon og veiledning samt være til støtte for foreldre.
+Språkambassadørene, språkforsker Berit Anne Bals Baal og Aili Keskitalo, som da var sametingspresident (Foto Jan Roger Østby)
+Sáme giellavahko ulmme l sáme gielaj árvov låpptit, ja buoredit máhtov sáme giela ja kultuvra birra ålles sebrudagán.
+Jur dan vahkon galggi sámegiela gullut ja vuojnnut juohkka sajen.
+Le gus dån goassak ussjolam, manen sámegiella ij mielkkepáhkijn, galbajn jalik næhttabielijn vuojnnu?Sámedigge sihtá jut sámegiela galggi luondulasj oassen sebrudagás liehket, ja danen bivddip Giellavahkkuj, gålgådismáno 21.
+- 27. biejvij 2019.Giellavahko baktu sihtá Sámedigge tjalmostahttet sámegielajt gájkka sebrudaksuorgen vuojnnusin dahkat.Majna dån máhtá viehkedit?
+Åttjuda bájkálasj kafieja bårråmusfálov avta sámegiellaj jårggålittjat, ásada giellakafiejav jali gatsosta Giellavahko plakáhtav ietjat vinndegij.Márjju dujna li ietjá buorre ájádusá ja sidá Giellavahkkuj sæbrrat?Tjálesta giellalokten@samediggi.no, jali guládalá ietjat lagámus sáme giellaguovdátjijn!
+Lågå aj: Giellavahkko 2019
+Giellavahko ulmme l sáme gielaj árvov låpptit, ja buoredit máhtov sáme giela ja kultuvra birra ålles sebrudagán.
+Giellavahkon mij aktan tjalmostahttep ja buoredip máhtov sámegielaj birra ålles sebrudagán.
+Priváhta ja almulasj ásadusá, æládusiellem, organisasjåvnå ja ietjá oassevállde bivddiduvvi sámegielajt tjalmostahtátjit jur dan vahkon.
+Aktan válldep stuoráp åvdåsvásstádusáv sámegielaj gullumis, vuojnnemis ja adnemis gájkajn sebrudaksuorgijn.
+Giellavahkko l oassen Sámedikke guhkesájggásasj giellaratjástimes - Giellalåpptim, ja dat la aj Sámedikke AN álggoálmmugij rijkajgasskasasj giellajage oajvvetjalmostibme.
+Vájku li ájteduvvam gáhtomis, de sámegiela ájn bissu.
+Doajvvo le.
+Sámij gaskan la diedulasjvuohta giela ja giellaválljima gáktuj, ja ienep ja ienep ulmutja válljiji sæbrrat kursajda åttjudittjat gielav ruoptus mav mijá mátto li massám.
+Guovlojn gånnå sámegiella ij la måttijt buolvajt aneduvvam, dálla nuorra ållessjattuga sámegielav ruoptus válldi ja várrogisát gæhttjali dav vijddásappo mánájdisájda vaddet.
+Ådå sámegielak buolvva sámegielak mánáj li sjaddamin dálla.
+Vuona sebrudahka la aj sáme kultuvrav fármastam, ja sáme rijkav miehtáj åtsådalli juhte sijá kultuvrra ja giela ienebut dåhkkiduvvi.
+Berustibme sáme sebrudahkaj la stuorre, ja ájgge goassa aktisasj giellaratjástimev dahkat, ij lulu buorep.
+Åttjuda bájkálasj kafieja bårråmusfálov avta sámegiellaj jårggålittjat, ásada giellakafiejav jali gatsosta Giellavahko plakáhtav ietjat vinndegij.
+Márjju dujna li ietjá buorre ájádusá ja sidá Giellavahkkuj sæbrrat?
+Tjálesta giellalokten@samediggi.no, jali guládalá ietjat lagámus sáme giellaguovdátjijn!
+Moadda sáme giellaguovdátja ájggu Giellavahkov ávvudallat.
+Jus sidá viehkedit jali dujna li ájádusá, de guládalá daj.
+Dánna gávna guládallamdiedojt gájkka sáme giellaguovdátjijda Vuonan
+Goarrista mijá Facebook- dáhpádusáv ådåsmahttemijt tjuovudittjat!
+Lågå aj: Mij la giellalåpptim?Lågå aj: Rijkajgasskasasj álggoálmmukgielaj jahke - IYIL 2019
+Vuona, Svieriga ja Suoma sámedikke ásadi aktisasj giellaseminárav dålkåjda, jårggåliddjijda ja ietjá giellabarggijda.
+Sámedikke ásadi aktan 9.-10.10.2019 giellaseminárav Anárin ållagasj sidjij gudi sámegielaj barggi: jårggåliddjen, dålkkån jali ietjá giellabarggen.
+Seminárra ásaduvvá Vuona, Svieriga ja Suoma sámedikkij ja Sáme Giellagáldo aktisasjbarggon ja la oassen sámedikkij AN:a álggoálmmukgielaj jage tjalmostahttemis.
+Dán gålmå sámedikke aktisasj ásadime ussjolmis la giellabarggij máhtudagáv doarjjot, vaddet máhttelisvuodav tjiegŋalabbo giellaássjijt dágástalátjit ja dålkåj, jårggåliddjij ja giellabarggij bargguj tjiegŋodit guoskavasj gatjálvisájda, máhttelisvuodajda ja hásstalusájda.
+Dát seminárra fállá aj máhttelisvuodav ådå værmádagáv ja aktisasjbarggogasskavuodajt giellabarggij gaskan dagátjit ja náv aj nanostuhttet rájájrasstijiddje aktisasjbargov sámegielaj gáktuj.
+Ávos sámedikke bivddi gájka giellaberustiddjijt giellaseminárraj 9.-10.10.2019 Anárij!
+Seminára prográmma ja ietjá diedo almoduvvi maŋŋela.
+Diededibme seminárraj oassálasstet rabáduvvá tjaktjagiesen 2019.
+Lassediedo:
+Anne Kirste Aikio, mobiltelefåvnån +358 40 7075626Mikkel Rasmus Logje, mobiltelefåvnån +47 412 65 375Marie Louise Allas, mobiltelefåvnån +46 70-367 46 82
+Lågå ienep
+NOU 2016: 18 - Hjertespråket
+NOU 2016: 18 - Oanehisveršuvdna, njealji gillii
+I internasjonal sammenheng er alle samiske språk karakterisert som truede, alvorlig truede eller nesten utdødde språk.
+Samiske språk er beskyttet av blant annet ILO-konvensjon 169, Norges grunnlov, Stedsnavnloven, Samelovens språkregel i Norge og gjennom opplæringsloven.
+Internasjonalt er samiske språk beskyttet av blant annet nordisk språkdeklarasjon og European Charter for Regional and Minority Languages.
+Se mer fakta om samiske språk på internettsiden til Store norske leksikon.
+Sametingets stedsnavntjeneste tilbyr informasjon og hjelp i arbeidet med samiske stedsnavn.
+Alle statlige, fylkeskommunale og kommunale organ som skal vedta skrivemåter av stedsnavn, skal legge saken fram for stedsnavntjenesten.
+Ta kontakt med Sametinget ved spørsmål om stedsnavn, per epost eller ring +47 78 47 40 00.
+Sámegielaj háldadimguovlon li Guovdageinnu, Kárášjoga, Deanu, Unjárga ja Porsáŋgu suohkana Finnmárkon, Gáivuona ja Loabága suohkana Tråmsån, Divtasvuona ja Aarborte suohkana Nordlándan, Snåase, Raarvihke ja Røros suohkana Trøøndelaagen fylhkentjïelten.
+Njieljja nuorttalamos fylkasuohkana, Finnmárkko, Tråmsså, Nordlánnda ja Trøøndelaage gulluji aj háldadimguovlluj.
+Lov om Sametinget og andre samiske rettsforhold (sameloven):
+Kapittel 3.
+Samisk språk.
+Forskrifter som hører til Lov om Sametinget og andre samiske rettsforhold (sameloven) som omhandler samisk språk:
+Forskrift til sameloven (lov 12. juni 1987 nr.
+56) om forvaltningsområdet for samisk språk
+Forskrift til samelovens språkregler
+Forskrift til rett om opplæring i samisk
+Lov om stadnamn:
+Lov om stadnamn
+Forskrift til lov om stadnamn
+Sámi Giellagáldu er et faglig sakkyndig organ, som tilbyr språkhjelp og veiledning i spørsmål som gjelder bruken av de samiske språkene.
+Sámi Giellagáldu godkjenner nye termer, vedtar normering, språkrøkt, stedsnavn, utvikling av språket og navnetjeneste og gir informasjon om de samiske språkene.
+Språkbrukerne kan sende språkspørsmål til Sámi Giellagáldu via facebook-siden eller via e-post.
+Sámi Giellagáldu tilbyr språkhjelp i forbindelse med sør-, lule- og nordsamisk og også enaresamisk og østsamisk.
+Mer informasjon om virksomheten til det felles nordiske språkorganet finner du på hjemmesidene til Sámi Giellagáldu.
+Jus sidá ienep diedojt giellaguovdátjij fálaldagáj birra, guládalá njuolgga:
+Divvun-prosjektet og talesyntese for nordsamisk språk er begge viktige språkprosjekter som i sin tid ble etablert i Sametingets regi, men som nå er overført til UiT Norges Arktiske Universitet.
+Sametinget samarbeider om allerede eksisterende og nye prosjekter for å øke antallet og kvaliteten av teknologiske språkverktøy.
+Sametinget har hatt en språkkampanje Snakk samisk med barnet, i perioden høsten 2016 - våren 2017.
+Formålet med kampanjen var å belyse temaet språkvalg for barn, og to-/flerspråklighet.
+Kampanjen har en egen Facebook-side.
+Her finner du mer informasjon om tospråklighet og barns språkutvikling.
+Sámedigge le dahkam miellagiddis konferánssaprográmmav, ja sávvá dijáv buorisboahtem miellagiddis konferánssabiejvijda Kárásjjågån guovvamáno 10. ja 11. biejve 2015.
+Konferánssa le gulldalimlanján
+http://tv.samediggi.no
+Dijstagá 10. biejve
+1. oasse.
+Guovtegielakvuohta suohkansuorgen
+Buorisboahtem, Sámediggepresidenta Aili Keskitalo baktu
+Diedo Sáme giellajuohkusa birra, jådediddje Bård Magne Pedersena baktu
+Guovtegielakvuohta - udnásj vidjura, hásstalusá ja vuorddámusá, Sámediggepresidenta Aili Keskitalo baktu
+Sámedikke nuorajnammadusá ja vuorrasijráde vuorddámusá suohkanijda, SUPU ja vuorrasijráde baktu
+Káffabåddå ja gáhkutja, sjatto
+Suohkanij/fylkkasuohkanij vuorddámusá ja ájálvisá Sámedikke ja giellanammadusá bargguj, javllamusá Porsáŋgo suohkana ja Snåase suohkana baktu
+Dagástallam
+Lunssja (Sámedikken)
+2. oasse.
+Suohkanådåstibme
+Suohkanådåstibme.
+Sáhkavuorro ássjedåbdde barggonammadusá Lars Erik Borge baktu
+Ráddidusá sáme perspektijvva suohkanådåstimen, stáhttatjálle Anne Karin Olli baktu
+Ájgge gatjálvisájda
+Suohkanådåstibme - sáme perspektijvva, rádeájras Ann-Mari Thomassena baktu
+Javllamusá suohkanådåstibmáj, Finnmárko fylkkamánne ja Gáivuona suohkana baktu
+Gåktu vájkkut suohkanådåstibme sámeguovloj gielav, kultuvrav ja sebrudakiellema åvddånimev.
+Javllamusá Deanu suohkana ja Kárásjjågå suohkana baktu
+Dagástallam.
+Vuorodiddje: Loabaga suohkana suohkanoajvve Erling Bratsberg
+Vuostasj biejve låhpadibme.
+Mállása Scandic Hotel Karasjok hotellan
+Gasskavahko guovvamáno 11. biejve
+3. oasse.
+Æládus- ja sebrudakåvddånime
+Ájádusá ievtásj biejves, Aili Keskitalo baktu
+Diedo Dáhttu prosjevtas, Ragnhild Dalheim Eriksen, Sámedikke baktu
+Sáme sebrudagá åvddånime merka.
+Majt dahki suohkana ma vuorbástuvvi?
+Knut Vareide, Telemarksforskning, baktu
+Makkár vájkkudusá li udnásj åvddånime merkajn ja suohkanådåstimen sáme guovloj æládus- ja sebrudakåvddånibmáj boahtte ájge.
+Tjoahkkájgæsos (ålles konferánsas), Sámediggepresidenta Aili Keskitalo baktu
+Låhpadibme ja vuolggem sijddaj
+Bussasáhtto Scandic Hotel Karasjok hotellas Levnja girdádahkaj
+Sáme giellaguovdátja li ájnas ásadusá.
+Da sámegielav ja kultuvrav nanniji, giellaarenájt ásadi, ja li ietjasa bájke sáme álmmuga identitehtahábbmijiddjen.
+Dav vuoset evaluerim mav Norut Alta - Áltá le Sámedikke åvdås dahkam.
+Sámedikke ájggomus giellaguovdátjij le jut sámegiella galggá gullut ja vuojnnut giellaguovdátjij doajmmaguovlon.
+Guoradallamin gåktu sáme giellaguovdátja dáv ulmev ållidi le dát evaluerim vidjurijt gæhttjam sisŋálattjat juohkka giellaguovdátjin, ja gåktu da doajmmi iesjgeŋga birrasij ja aktan Sámedikkijn.
+10 giellaguovdátja
+Evaluerim sisadná 10 giellaguovdátja ma li Sámedikkes dårjav oadtjum.
+Giellaguovdátja li Unjárgan, Dænon, Porsáŋgon ja Áltán Finnmárkon, Gájvuonan, Tråmsån ja Loabagin Råmsån, Evenássjen ja Divtasvuonan Nordlándan ja Rørosin Oarjje-Trøndelágan.
+Dá lågev giellaguovdátja li álgaduvvam iesjgeŋga ájggegávdan, ja moatte láhkáj åvddånam iesjgeŋga sáme birrasin.
+Muhtem sajijn li giellaguovdátja sajájduvvam oassen sáme bájkálasj sebrudagájs, ietjá bájkjin vas dagu "sáme suollu" dáttja ieneplågosebrudagán.
+Dát mierkki hásstalusá ma sámegiela nannimij guosski li ietjálágátja guovlos guovlluj.
+Juohkka giellaguovdátjin li sierralágásj hásstalusá mij guosská organiserimij, ruhtadilláj ja sámegielak ja bájkálasj máhtudagá åttjudibmáj, vuoset evaluerim.
+Oajvvat moadda dåjma
+Norut Alta - Áltá oajvvat moadda dåjma váj giellaguovdátjij bárggodilev buoret.
+Akta dåjmajs le doajmmaruhtadårjav lasedit ja giellakursajda stuoves ruhtadimev gávnnat.
+Navti sjaddá álkkep åtttjudit ja bisodit barggijt alla giellamáhtudagáj.
+Giellaguovdátja beras lulujin dættodit tjoahkkit árbbediedov mij ájn gávnnu guovlon.
+Norut Áltá oajvvat aj giellaguovdátja galgalulujin ienebut vuojnnusij boahtet sáme birrasij ålggolin aj.
+Máhtti fállat sámegiela ja kultuvra kursajt ietjá ulmmejuohkusijda guovlonisá.
+Giellaguovdátjijt vijddábut åvddånahttet
+-Sámedikkeráde sihtá giellaguovdátjij siegen gæhttjat makkir vejulasjvuoda ja dárbo bierriji vuoroduvvat giellaguovdátjij boahtteájge gáktuj, javllá rádeájras Ellinor Marita Jåma.
+Ienep diedo: Prosjektaoajvve Norut Alta - Áltá as Vigdis Nygaard.
+Suv jåvså telefåvnån 78 45 71 00 jali rádeájras Ellinor Marita Jåma 916 13 460.
+Sámegiella le vattáldahka mijá ájttegijs.
+Vattáldahka majt mij vas galggap vaddet mijá maŋep buolvajda.
+Giella javllá juojddáv gudi mij lip, ja nanni mijá tjanástagájt sáme aktisasjvuohtaj.
+Ælla divna sáme máná ja nuora oadtjum sámegielav oahppat, valla giella le huoman viehka ájnas sidjij aj.
+Juska ulmusj ij sámegielav håla, de le sámegielan huoman stuorra árvvo.
+Dan diehti gå sáhka le identitehtas ja aktisasjvuodas.
+Gåktu sáhkadit ja dåbddåt ulmusj la oassen juosstá mij la stuoráp.
+Sámedigge rahtjá sámegielav nannit, åvddånahttet ja bisodit juohkka guovlon Sámeednamin.
+Sámedigge sihtá divna mánájn ja nuorajn galggá liehket máhttelisvuohta oahppat sámegielav danna gånnå sij årru, ja máhttelisvuohta hållat sámegielav árggabiejven.
+Sámedigge barggá vaj máná ja nuora ålles rijkan galggi oadtjot máhttelisvuodajt oahppat sámegielav skåvlån.
+Mij sihtap ienebu galggi sámegielav oahppat, danen gå dåssju dajna vuogijn tjårggip vaj giella viessu vijddábut ja máhttá åhpaduvvat boahtte buolvajs.
+Mij sihtap aj ienebu galggi sámástit nåv dájvváj gå máhttelis, ja jus riekta juohkka aktijvuodan.
+Sámedigge sihtá galggá liehket luondulasj sámástit goappátjagá oassásin, tjiektjamhárjjidusán nåv gå skåvlån.
+Mij sihtap sámegiella galggá vuojnnut sosiála medijajn.
+Mij sihtap sámegiella galggá gullut gahttunin, váren ja skåvllåsaljon.
+Sámedigge le dan diehti álgadam Giellakampánjav "Sámásta mujna".
+Doajvvop dat kampánnja galggá viehkedit stuoráp diedulasjvuohtaj sámástittjat ienep aktijvuodajn, arvusmahtátjit sámegielav åhpatjit, lasedittjat ienep jådå arenajn sámástittjat ja almulasj aktijvuodajn sámástittjat .
+"Sámásta mujna" le rijkavijddásasj guoddokampánnja mij loavddá divna sáme nuorajt, goappátjagá sijáv gudi bukti sámástit, vehik sámástit ja gudi e buvte sámástit.
+Kampánja ulmme le viehkedittjat:
+Mijá hásstalus la oadtjot ájnegattjav válljitjit sámegielav.
+Sámegiela boahtteájgge le tjanádum juohkka aktaj mijás adná sámegielav luondulasj guládimgiellan juohkka aktijvuodan gå máhttelis, ja sihtá ja dåjmalattjat vállji sámegielav oahppat.
+Mijá diedádus le sámegiella le ájnas ja ávkká.
+Åhpa sámegielav, sámásta, vállji sámegielav!
+Mij lip divna siegen gielav bisodime gå sámástip.
+Ájnas le aj dættodit stuorra ávkke le liehket guovtegielagin, ja moadda barggomáhttelisvuoda rahpusi boahtteájgen.
+samastamujna@samedigge.no
+Sámedigge juollot giellamåvtåstuhttemstipendajt oahppijda gænna li sámegiella fáhkan joarkkaskåvlån.
+Korona virusa diehti guhkiduvvo stipenda åhtsåmusájggemierre vuoratjismáno 30. bæjvváj 2020.
+Huomaha jus dån la nuorap gå 18 jage, hæhttu åhtsåmus duv æjgádij/åvdåstiddjij ID-pårtå baktu sáddiduvvat.
+Åhtsåmmierre: 30.04.2020
+Åhtsåmusá skåvllåjahkáj máhtti sáddiduvvat sisi 16.01.2020 rájes 30.04.2020 rádjáj.
+Gudi máhtti stipendav oadtjot?
+Jus galga stipendav oadtjot hæhttu liehket oahppen almulattjat dåhkkidum åhpadimsajen Vuonan, dåhkkidum åhpadusdoarjjaj Stáhta lådnakássas åhpadussaj.
+Åhttse gudi li tjanádum almulasj dåhkkidum åhpadimsadjáj Svierigin ja Suoman, hæhttuji liehket Vuona stáhtaviesádin ja siján li riektá doarjjaj Stáhta lådnakássas åhpadussaj Vuonan.
+Man ednagav máhtá stipænndan oadtjot:
+Tjuovvusa åhtsåmussaj:
+Ienep diedojt stipænndaævtoj birra:
+Gehtja stipænndanjuolgadusájt.
+Guládallamulmutja:
+Anne Marit Triumf, tlf.
+Sáme Giellagálldo tjoahkki sámegiela ássjediehttijt Anárij, gålgådismáno 6. biejve ja gåhttju giellaaddnijt seminárraj Sajosij ságastalátjit makkár rahtjamusá li nielje sámegielajn mij gullu giellasuodjalibmáj, normerimij ja moallánakbargguj.
+Sæmmi båttå besa gullat niellja sierra sámegiela.
+Giellasemináran tjalmostahteduvvá Sámedikke gålmåjahkásasj rádjárasstididdje giellaaktisasjbarggoprosjevta álgadibme.
+Suoma Sámedikke sáhkajådediddje, Tiina Sanila-Aikio, rahpá seminárav.
+Giellagáldo joarkkemprosjevta álgadimseminárra l rabás juohkkahattjaj.
+Oassálasste máksi ietja manno-, biebbmo- ja idjadimgålåjt.
+Seminárra dålkkuduvvá sámegielajs suomagiellaj ja svierigadárogiellaj.
+Buoris boahtem!Prográmma
+9.30 Káffa
+10.00 Álggobágo Sáme Parlamentáralasjráde åvdåstiddjijn/ Suoma Sámedikke sáhkajådediddjijn Tiina Sanila-Aikio
+10.15 Vuona Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo
+10.30 Eino Koponen: Prinsihpa giellasuodjalimbargon ja hiebadibme gålldåsámegiellaj
+11.10 Johanna Ijäs: Tjoahkkájbiejadum bágo nuorttasámegielan ja daj tjállemvuohke
+11.50 Sáme Åhpadusguovdátja sámemusihka oahppij vuosádus auditåvrån
+12.30 Biebbmo
+13.30 Petter Morottaja: Gåktu bisodit Anára sámegielav?
+14.10 Svenn-Egil K. Duolljá: Muhtem giellaåhpalasj njuolgadusá julevsámegielan giellamierredime hárráj
+14.50 Marko Marjomaa: Giellagáldo-prosjækta
+15.00 Låhpadibme
+Ånigattjat prosjevta birra
+Sáme Giellagálldo l sáme álmmuga aktisasj ja bajemus ássjedåbdde ja mierredimorgádna mij guosská sámegielaj gatjálvisájda.
+Sáme Giellagálldo fállá giellaviehkev njuolgga giellaaddnijda.
+Sáme Giellagáldo bargguj gullu aj moallánakbarggo, giellamierredibme ja giellasuodjalimbarggo.
+Duodden dási galggá Giellagálldo juohket diedojt sámegielaj birra ja giellafágalasj ássjij birra.
+Giellagáldo joarkkemprosjækta ruhtaduvvá Interreg V Nord -oasseguovllo Nuortta Sábme, Lapin Liitto, Råmså fylkkasuohkan ja Suoma -, Svieriga - ja Vuona Sámedikkijs.
+Prosjækta jådeduvvá Suoma Sámedikkes.
+Giellavahkku/ Gïelevåhkoe/ Giellavahkko rabáduvvá moatte bájkálasj dåjmajn rijkav miehtáj.
+Almulasj rahpam la Oslo Sámi viesun mánnodagá gålgådismáno 21. b. kl.
+Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo Giellavahkov rahpá.
+Suohkan- ja ådåsmahttemminisstar Monica Mæland aj rahpamij sæbrrá.
+Rahpama aktijvuodan li aj iesjgeŋgalágásj kultuvralasj hávsskudahttema dagu konsertasj, romána åvddånbuktem ja vuosádus.
+Dasi duodden guossodip gáhkov, káfav ja sáftav.
+Buorisboahtem gájkajda!
+Sáme girjálasjvuoda årnik åhtsåmusá vuodon doarjju sáme girjálasjvuodav, tjáppa- ja fáhkagirjálasjvuodaprosjevtajt ma vidnudagájs åvdeduvvi.
+Sáme girjálasjvuoda doarjjaårnik doarjju sáme girjálasjvuodav, goappátjagá tjáppa- ja fáhkagirjálasjvuoda prosjevtajt ma dåjmadagájs åvdeduvvi.
+Åhtsåmusá merustaláduvvi moatte guoskavasj berustime hárráj.
+Årniga doarjjaoadtjo:
+Almmudagájn/dåjmadagájn ma oadtju njuolgga dårjav almmudakdoarjjan Sámedikke budsjehta baktu ij la rievtesvuohta dårjav oadtjot dán doarjjaårniga baktu mij åhtsåmusáv gájbbet.
+Ålggorijkalasj dåjmadagá tjáledum Vuonan e dårjav oattjo (NUF).
+Máhttelis la dårjav åhtsåt tjuovvovasj dåjmajda:
+Ienep diedo merustallamnjuolgadusáj hárráj - gehtja åhtsåmsjiemáv ja årniga njuolgadusájt.
+Åhtsåsjiebmá
+Sámedikke girjjevuorkká l Kárášjågån ja oassen Sámedikke háldadusás.
+Girjjevuorkán la Vuona stuorámus tjoahkke girjij ja ietjá materiálaj sáme gielajda ja sáme dilij birra vájk makkir giellaj.
+Dájt máhttá luojkadit vájku makkir bájkes Vuonan.
+Rabásájge:
+Rahpamájge Girjjevuorkká l rabás mánnodagás bierjjedahkaj 09.00-15.30.
+Jus sidá ietjat nammaj diŋŋgot jali luojkkat Sámedikke girjjevuorkás hæhttu liehket tjáledum luojkke girjjevuorkán.
+Luojkke ietjá bájkes rijkan máhtti buoremusát mijás luojkkat ietjasa lagámus girjjevuorká baktu.
+Ietjá girjjevuorkás luojkkat
+Jus materiálla mav dån sidá ij la girjjevuorkán, máhttep dunji dav ietjá fáhkagirjjevuorkás rávvit (mælggatluojkkam).
+Diŋŋgot ietjat nammaj, rávvit ja guhkedit luojkkamav ORIA baktu
+ORIA nbaktu máhtá girjijt åhtsåt.
+Danna aj máhtá ietjat nammaj diŋŋgot, rávvit jali luojkkamav guhkedit.
+Gájkka girjjevuorká máhtti girjjepáhkijt (depot) mijás luojkkat.
+Miján la stuorra tjoahkke fáhkagirjálasjvuodas ja tjáppagirjálasjvuodas mánájda ja ållessjattugijda, iesjgeŋga sámegiellaj.
+Duodden luojkadip DVDajt, CDajt ja jiednagirjijt.
+Oasse l luojkke /girjjevuorká sávadusáj milta.
+Máhttelis la mælggadav luojkkat.
+Násstetjoahkken li birrusij 1200 girjjenamá (tittala) ma li sáme dilij hárráj jali avta sámegiellaj tjáledum.
+Ienemus oasse girjjenamájs li oabmásabbo gå 100 jage.
+Tjoahkken li antikváralasj, vuorjjás, oabmásap ja mávsulasj girje ja ájggetjállaga, ja muhtem kárta 1669 rájes.
+Duodden li aj gallegasj girjjenamá maŋemus 100 jages ma li sierralágásj árvvusattja.
+Tjoahkke l áttjak gehtjadum ja gájkka girjjenamá li dálla girjjevuorkkávuogádahkaj tjáledum.
+Dan diehti, sæmmiláhkáj gå ietjá tjállaga, máhttá dajt åhtsåt.
+Ienemus tjállagij gáktuj násstetjoahkken la akta girjje biejadum magasijnnaj mav máhtá luojkkat, valla da girje ma li násstetjoahkken ij oattjo sijddaj luojkkat.
+Dajt máhttá muhtem bále viettjaduvvat ja girjjevuorká lågåduvvat.
+Sámedikke girjjevuorkká ásadij jagen 2014 sierra álggoálmmuktjoahkkev.
+Sáme bibliografijja Vuonan álgaduváj Universitiehttagirjjevuorkán Roandemin jagen 1980, åvddåla dat jagen 1993 almulattjat sirdeduváj Nasjonalgirjjevuorkkáj.
+Badjelasj 20 jage dat rájes, ságastahttjájin máhttelisvuodas aktisasj sáme bibliografijjav dahkat vuododum daj sáme bibliografijjaj nanna ma buvtaduvvi Ruossjan, Suoman, Svierigin ja Vuonan.
+Da gålmmå ietjá rijka li viehkedam låhpadimbargov ållitjit aktisasjbargon BIBSYSajn mij aj dievnastusáv dåjmat.
+Anátjit ORIAv vuostak ietjat luojkken tjáleda.
+De luojkkamkårtåv oattjo mij aj duv luojkke-IDn sjaddá.
+Dassta maŋŋela ietjat bessambágov máhtá oadtjot sisi låggitjit ORIAj.
+Muv bielle/gåktu bessambágov dahkat
+ORIAj låggi sisi gå dieddela "Logg på" ållu bajemusán oalges bielen.
+Sámedikke girjjevuorkká ij la rahpamfállon sislåggimbielen.
+Hæhttu válljit BIBSYSav institusjåvnnån.
+Låggi sisi ietjat luojkkeIDajn ja BIBSYS-bessambágojn.
+E-poassta: sambib@samediggi.noTelefåvnnå: +47 78 47 40 00
+Oabmásamos girjij gaskan dán tjoahkken máhttá nammadit Manuale Lapponicum tjáledum Olaus Stepani Graanas (Stockholm 1669) ja Lapponia tjáledum Johannes Schefferusis, ienep almodusá 1674 rájes ja åvddålijguovlluj.
+Álggoálmmuktjoahkken li tjállaga álggoálmmugij birra ålles væráldin, ja dan li udnásj biejve bájkoj 200 girjjenamá.
+Dajnas li girje majt Sámedigge l tjoahkkim ja vattáldahkan oadtjum tjáleduvvam ja ulmutja bessi dajt luojkkat/mælggadis luojkkat.
+Ávjovárgeaidnu 50, 9730 Karasjok
+sambib@samediggi.no
+Følg biblioteket i sosiale medier
+Facebook
+Instagram
+Gå uddni sjnjuktjamáno 8. biejve ávvudallap rijkajgasskasasj nissunbiejvev ja 100 jage nissunij jienastimriektáj Vuonan, de le ájnas mujttet vájku lip guhkás ållim, de le ajtu vil váttsos, javllá sámedikkepresidænnta Egil Olli.
+- Ájgij tjadá le sáme sebrudahka læhkám dásseárvvusasj sebrudahka, gånnå nissunijn le guovdásj roalla læhkám.
+Tjuohte jage dássta åvddåla vuojnijma dav duola dagu sáme åvddånissuna Elsa Laula Renberg bargo tjadá.
+Uddni máhttep dásseárvov gåvvidit Sámedikke sjiervvejuogadime baktu.
+Miján le álmmukválljidum tjoaggulvis gånnå 49% li nissuna ja 51% li ålmmå, javllá presidænnta Egil Olli.
+Sån vijddábut dættot vájku sáme sebrudahka le guhkás ållim de ep la ájn gåggu galggap, lehkus dal ietjama rijkan jali rijkajgasskasattjat.
+- Dásseárvvo le juoga man åvdås ep goassak galga hiejttet barggat parlamænntan, sebrudahkan ja guojmmealmatjin.
+Sávav gájka nissunijda vuorbbe biejvijn, låhpat presidænnta Egil Olli.
+Guhka váttsos
+Rádeájras Vibeke Larsen oassálasstá vuona delegasjåvnnåj AN:a nissunkommisjåvnån (CSW) ja nissunbiejvev New Yorkan ávvudallá.
+Vuona delegasjåvnån le sån åvdedam álggoálmmuknissunij hásstalusá gå galggá dierredimev nissunij vuosstij hieredit.Sámedikke ájalvisá milta oajvvadij Vuodna Álggoálmmuktjielggidusáv fáron válldet nissunkommisjåvnå loahppadokumenntaj.
+- Dierredibme le vuogas vuohke gå galggá nissunijt sjávvunahttet ja hæssodit.
+Ietjasa jienav låpptit ja gullut mierkki fábmo.
+Ja galle le sijájs gudi e nissunijt ane ålles, iesjrádálasj ulmutjin, sihke bájkálattjat ja væráltvijddásattjat.
+Danen le ávvosáhka gå sjielvvi nissunijbiejven besav subtsastit jut dálla vuojnnet vijddásit guorras dasi jut álggoálmmuknissunij riektá suodjalibmáj galggá sierraláhkáj dættoduvvat, javllá Vibeke Larsen New Yorkas.
+Sámedigge oassálasstá aj álggoálmmuknissunij værmádagán CSW:an.
+Dánna barggá dan vuoksjuj jut álggoálmmugij nissunij hásstalusájt galggá fáron oadtjot loahppadokumænntaj.
+- Álggoálmmuknissuna berusti rasismav åvdedit sivvan dierredibmáj, álggoálmmuknissuna gejt oajválattja ja militerra dierredi aktan nissuna gudi hæhttuji gierddat doaro ja mijnaj diehti.
+Moaddásijn le aj dakkir dille jut álggoálmmukguovloj nuoskodime diehti vahágahteduvvi sij gudi li iesselissan ja sijá máná.
+Moatten álggoálmmuksebrudagán ælla lága jalik riektásystema ma li dågålattja nissunijt várajda válldet.
+Navti álggoálmmuknissuna viehka gássjelis dilláj båhti.
+Moaddása dájs nissunijs ietjasa ja fámilja hekkajn pánntan álggoálmmuk- ja nissunriektájt åvdedi.
+Rádeájras Vibeke Larsen låhpat dajna jut mij gudi lip álggoálmmuk avta værálda boandámus rijkajn beras lulujma ietjá álggoálmmugij åvddånahttema ja riektáj åvdås barggat, dásseárvvosuorgen aj.
+- Miján li riektá ja bessap álkkádusfálaldagáv ávkkit ma ietjá álggoálmmugijda le dåssju niehkon.
+Danen galggá Sámedigge barggat dan vuoksjuj jut nanni álggoálmmuknissunij sajev ja fámov rijkajgasskasattjat.
+Rádeájras Vibeke Larsen, tlf.
+Sámedigge le sijddabællásis biedjam guládallamnotáhtav duon ja dán doarjjaårnikháme birra.
+Guládallamájggemierre le bårggemáno 8. biejve.
+Sametinget sentral i regulering av fisket i Tanavassdraget
+Nærmere regler om lokal rettighetsbasert forvaltning av fiske i Tana- og Neidenvassdragene fastsettes i forskrift.
+Denne bestemmelsen i finnmarksloven ble fulgt opp med nedsetting av et utvalg - Tanautvalget - som i 2009 avga en innstilling med forslag til forskrifter.
+Sametinget avga i 2010høringsuttalelse til denne forskriften og fulgte opp med konsultasjoner med Miljøverndepartementet om fastsettelsen av dem.
+Dárkkelap njuolgadusá bájkálasj rievtesvuodaj vuododuvvam guolleháldadibme Deanus ja Njávdán-tjátjádagájn mierreduvvá njuolgadustjállaga baktu.
+Dát mærrádus finnmárkolágan tjuovvu nammadusá "Deanulávdegotti" nammadime baktu, ja mij 2009 åvdedij mærrádusárvvalusá aktan njuolgadustjállagijn.
+Sámedigge åvdedij jagen 2010 gulaskuddamtjielggidusáv dán njuolgadustjállagij ja tjuovvolij ássjev rádádallamijn Birasgáhttimdepartementajn njuolgadustjállaga mierredime hárráj.
+Njuolgadustjála bådij fábmuj guovvamánon 2011.
+Njuolgadustjála merkaj ahte galggá ásaduvvat bájkálasj háldadimásadus, Deanutjátjádagá guolástusháldadibme.
+Dåjma degu bivddokårtåj vuobddem, guolástusa bærrájgæhttjo ja bivddoraporterim ma dálla gulluji lensmánnáj, politiijamesterij ja fylkamánnáj sirdeduvvi bájkálasj háldadimorgádnaj.
+Deanutjátjádagá guolástamháldadimes galggi liehket aktse ájrrasa, ja dajs galggi vidás nammaduvvat daj gaskas gejn li bivddemrievtesvuoda (luossagirjjeæjgáda), ja Deanu ja Kárášjoga gielda nammadi goabbák guokta ájrrasa svihtjobivddolåbijn, luossagirje dagi.
+Siján gejn le bivddemrievtesvuohta le ieneplåhko háldadimorgánan.
+Valla huoman gájbbeduvvá mierreduvvam ieneplåhko ájnnasamos ássjijn.
+Viermmimloahpe gullu ájn Deanuliege bæjválasj ednamæjgádijda.
+Dálásj aktisasjtjåhkanibme (åvdusj luossadigge) joarkeduvvá dajda gejn li bivddemrievtesvuoda.
+Aktisasjtjåhkanimen le fábmo válljit ájrrasijt daj gaskan gejn li bivddemrievtesvuoda ájrrasin Deanutjátjádagá háldadibmáj.
+Deanutjátjádagá háldadibme háldat sisboadojt bivddokårtåj vuobddemis dárbulasj háldadimdåjmajda.
+Nav joarkeduvvá dálásj ortnik gånnå sisboado guolástimes aneduvvi tjátjádagá bærrájgæhttjuj ja ietjá háldadimdåjmajda.
+Jage låhpan rudá ma e aneduvá oajvvaduvvi juogeduvvat nav vaj da gejn le bivddemrievtesvuoda oadtju 75% ja háldadimfoanndaj biejaduvvá 25%.
+Dát le njuolgadustjála man milta bájkálasj háldadibme reguleriduvvá Deanus ja oalggejågåjn nav guhkás bajás gå luossa goarŋŋu.
+Njuolgadustjála boahtá vuoratjismáno 1. biejve 1911 Gånågislasj resolusjåvnå sadjáj.
+Njuolgadustjállaga láhkavudo le finnmárkoláhka § 28, danen galggá aj njuolgadustjála ållidahttet dálásj rievtesvuodajt finnmárkolága §5 milta ja ietjá mærrádusajt 1.kapihtalin ja ållagasj § 1 ulmme ja § 3 aktavuohta álmmukriektáj.
+Njuolgadustjállaga láhkavuodo le aj láhka moarmesmáno 15. biejve 1992 nr.
+47 luossabivddu ja sájvvaaguolástime birra jná.
+(Luossa- ja sájvvaguolástimláhka) § 6 nubbe ladás gånnå javladuvvá Gånågis máhttá mierredit dárkkelap njuolgadusájt gå ásaduvvi sierra orgána anadroma luossaguolij háldadibmáj, ja vijdasappot ahte departemænnta máhttá mierredit dárkkilap njuolgadusájt bivddoháldadime doajmmaj ja ássjegiehtadallamij.
+Dasi lassen luossa- ja sájvvaguolástimláhka aj mierret rámmajt bájkálasj resurssaháldadibmáj dan baktu gå birásoajválattja mierredi bivddomierev guolleresursaj ávkástallama aktijvuodas.
+Ávkástallama aktijvuodan galggá aj luonndoslájajvuodaláhka adnuj boahtet.
+Dán aktijvuodan le deanuláhka ájnas danen gå dat mierret bivddoriektáv luossagirjjeæjgádijda § 1 milta.
+Njuolgadustjála § 3 mierret gænna li bivddemrievtesvuoda, gejn le svihtjobivddoloahpe § 4 ja § 5 milta.
+Njuolgadustjállaga § 10 árvvalusá milta le Deanutjátjádagá guolástimháldadimen riektá gártjedit bivdov, vijdabut gå majt birásoajválattja le dahkan luossa- ja sájvvaguolástamlága milta, guollenále berustimij jali guolástime diehti.
+Vijdedit guolástimev vássttediddje láhkáj ij le loahpe, nav gåktu aj le ietjá jågåjn.
+Njuolgadustjála guollenále ja guolástime bájkálasj háldadibme Deanus
+Sámij riektáj mera resursajda láhkadibme ja dåhkkidibme le læhkám ájnas ássjen Sámediggáj dallutjis gå Sámedigge álgaduváj.
+Sámedigge dálla barggá dáj vuoksjuj:
+Finnmárkolága bargon lidjin konkrehta guolastusnjuolgadusá ájnas fáddan riektákomitea rádádallamin.
+Finnmárkolága giehtadallama boados lij Stuorradigge mierredij:
+"Stuorradigge gåhttju Ráddidusáv nav ruvva gå máhttelis sámij ja iehtjádij guolimriektájt meran Finnmárko ålggolin, dánna aj unnemus kvotav vantsajda vuolel lågev mehter guhkkudagá, ja tjuovvoliddje ássjev dán birra Stuorradiggáj buktet."
+Ævtod.O.
+nr.80 (2004-2005) ieneplåhko javlaj "gatjálvisá ma sáme guovloj merraguollimij riektájda ja háldadibmáj li vijddát ja moaddi tjielgadum, sierraláhkáj 1990-2001 ájggudagán".
+Ienplåhko jårkij ahte "ieneplåhko oajvvadusá milta ij [máhte] hilggot ahte sihke álmmukriektán ja Vuona riektán e gávnnu lájddistime váj sierraláhkáj vielet merrasámij guovlo guollimháldadusá hábbmimav ja dåjmav.
+Udnásj dile gáktuj ij le tjielgas gåktu dá berustime vuohkasamos vuoge milta galggi doajmme guollimháldadusán vuoroduvvat".
+Ráddidus gåhtjoj Guolástus- ja merragáddedepartementav bærrájgæhttjat ahte Stuorradikke gåhttjommærrádus tjuovoduvvá.
+Sámedikke rádádallamij maŋŋela nammadij Guolástus- ja merragáddedepartemennta ássjedåbddenammadusáv - Merragáddenammadus - mij prinsihpalasj vuodo milta galggá tjielgadit sámij ja iehtjádij guollimriektájt Finnmárko ålggolin.
+Merragáddenammadus tjielgadusástis åvdedij, VAT 2008: 5 Guollimriektá meran Finnmárko ålggolin.
+Les mer om Kystfiskeutvalgets innstilling her.
+- Lean ilus go dadjat juo ovttajienalaš Sámediggi dál ovt...
+Sámediggeráđđi lea nammadan ráđđeaddi Liss-Ellen Ramstad...
+Sáme álggoálmmugin la aktisasj rievtesvuohta dievalasj diedojda ietjas varresvuoda birra.
+Dakkir diedo gájbbedi sáme tjerdalasjvuodav varresvuodaregisstarin registrierit.
+Sámedikke ållestjåhkanibme la danen mierredam guoradallat máhttelisvuodajt ja ævtojt registrieritjit sáme tjerdalasjvuodav Álmmukregisstarin ja láhkamierredum varresvuodaregisstarijn.
+Varresvuodaregisstara aneduvvi diehton skihpudakgávnnusij Vuonan, ja guoradalátjit sivájt skihpudagájda duola dagu bårredávdda ja tsåhkevihke.
+Uddni tjerdalasjvuohta ij registrieriduvá láhkamierredum varresvuodaregisstarijn.
+Dát la árbben maŋep væráldadoaros.
+Danen ep vissásit diede, man ållo duola dagu bårredávdda ja tsåhkevigága sáme álmmugin.
+Dakkir diedojda li ájnnasa hieredittjat skihpudagáv viesajdiddjijn.
+Gå mij Vuonan åttjudallap duola dagu bårredávddaj jali tsåhkevihkáj, de la mijá dálkudiddjen bággo dáv diededit Bårredávddaregisstarij ja/jali Tsåhke- ja varravárrevihkeregisstarij, mij dávdav tjadná mijá sierra personnummarij Álmmukregisstaris.
+- Sámedigge sihtá aj guoradallat máhttelisvuodav sáme tjerdalasjvuodav personnummarij tjanátjit, nav vaj ienep diedojt sáme álmmuga varresvuoda birra oadtjop, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Uddni l juo máhttelis sáme gielav registrierit, valla dan sivá diehti gå moadda sáme e sáme gielav buvte, la dárbbo ienep diedojda ma registrieriduvvi.
+Sámedikke jienastuslåhko la dåssju jienastuslåhko ja iehpedievalasj álmmukregisstarin.
+Jus ga uddni ij la loahpe tjerdalasjvuodav almulasj regisstarin registrierit, la ænndu loahpe dakkir registrierimijda guoradallamprosjevtajn.
+Viesajdiddjeguoradallamijn gå SAMINOR ja nuorajvarresvuodaguoradallamijn li tjoahkkidum edna diehto sáme tjerdalasjvuodas, skihpudagás ja varresvuodas.
+- Dá li buktám edna ájnas diehto sáme álmmukvarresvuoda hárráj, valla da ælla rijkav miehtáj, ja tjadáduvvi dábálattjat dåssju juohkka 10. jage.
+Láhkamierredum varresvuodaregisstara ådåstuhteduvvi maŋenagi, da li rijkav miehtáj ja midjij jahkásasj statistihkajt vaddi skihpudagáj hárráj Vuonan.
+Dan diehti Sámedikke mielas varresvuodaregisstarijn hæhttuji diedo sáme tjerdalasjvuoda hárráj, åttjudittjat dievalasj diedov sáme álmmukvarresvuoda hárráj, javllá Mikkelsen.
+Gåssuk la ájnas mujttet garrasamos dárojduhttemájgev tjadáduvvin sáme guoradallamijt majn lidjin tjielgga nálleidiolåvgålasj vuodo.
+Guoradallama merkahin duola dagu hávdijt rievvot ja vuoledime miehttima sáme oajvveskuvres edna sáme guovlon, mælggadav maŋep væráldadoaro maŋŋela.
+Mikkelsena mielas udnásj guoradallijn ja varresvuodaoajválattjajn hæhttu liehket diedulasjvuohta dán histåvrå hárráj, ja duodastit jut mujto ja skábmo guoradallamijs ja dárojduhttemis li vilá viesso dálásj Sámeednamin.
+- Ájnas la, varresvuodaprosjevta ja máhttelis boahtteájge varresvuodaregisstarijn, åvddånbukti diedojt sámij varresvuoda birra várrogisát ja sieradusáj, vaj ienep stigmatisierim hiereduvvá.
+Danen Sámedikkeráde sihtá, etalasj njuolgadusá sáme varresvuodaguoradallamijda sadjihij biejaduvvi nav ruvva gå máhttelis, ja dan diehti bargov álgat guoradalátjit máhttelisvuodajt ja ævtojt sáme tjerdalasjvuodav registrieritjit Álmmukregisstarij la láhkamierredum varresvuodaregisstarijda, javllá Mikkelsen.
+Jus li gatjálvisá jali ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Mikkel Eskil Mikkelsen +47 917 42 16
+39 ájrrasa galggi Sámediggáj válljiduvvat.
+Gå válggalanjá giddiduvvi, galggi gájkka jiena ma lidjin árabut jienastimen vattedum ja válggabiejve lågåduvvat.
+Válggaboados tjadáduvvi guovten vuoron.
+Vuostak galggá mierreduvvat galla ájrassaje juohkka belludagán jali juohkka listan galggá Sámedikken liehket.Dassta maŋŋela hæhttu mierredit guhtimuttja belludagás/listas galggi dajt sajijt oadtjot (ájrrasijt válljim).
+Vuogádahka le vuododum dasi, ájrassaje galggi juogaduvvat gasskavuohtalågoj milta belludagáj/juohkusij gaskan dan jienastuslågo vuodon majt juohkka válggalissta oadtju.
+Prinsihppa gåhtjoduvvá gasskavuohtalågoj válgga.
+Mandáhtajt juogadibme iesjgeŋga listaj gaskan dagáduvvá sæmmi matematihkalasj vuoge milta gå stuorradiggeválgan, fylkadiggeválgan ja suohkanstivrraválgan.
+Vuohke gåhtjoduvvá hiebadum St. Laguë vuohken.
+Dat merkaj, iesjgeŋga lista jienastimlågo vuostak juogaduvvi lågojn 1,4 ja dassta maŋŋela lågoj 3-5-7-9 jná.
+Dáj juogadimij baktu båhti moadda lågo, nav gåhtjoduvvam kvotienta.
+Kvotienta ásaduvvi stuorrudagá milta.
+Ájrassaje juogaduvvi dajda listajda majn li stuorámus kvotienta.
+Vuostasj mandáhtta manná dan lisstaj man le stuorámus kvotiænnta, nubbe mandáhtta dan lisstaj man la nubbe stuorámus kvotiænnta jná.
+Gå ájrassaje li listajda juogadum, galggi ájrrasa válljiduvvat.
+Dát dáhpáduvvá dán láhkáj:
+Ájrrasijt válljimin lågåduvvi dåssju da namá ma li vuostasj sajen jienastimlistajn.
+Dat guhti ienemus jienajt dán låhkåmin oadtju, válljiduvvá.
+Dassta maŋŋela lågåduvvi dav guhti li nubben jienastimlistajn.
+Dat ájrasasses guhti ienemus jienajt oadtju gå biejaduvvi aktij båhtusijt goappátjij låhkåmis ierit sij gudi li juo válljidum, válljiduvvi.
+Náv joarkeduvvá desik gájkka ájrrasa li válljidum.
+Jus jienastiddje rievddadime jienastimlistan galggá máhttet vájkkudit persåvnnåválljimij, hæhttuji ienep gå bielle belludagá jienastiddjijs li dahkam rievddadime sæmmi ájrasassá gáktuj.
+Sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen hålla bidumsámegiela tjállemvuohke almodime aktijvuodan, Sillbamusean Árjepluoven 20.8.2019, kl 15.00.
+"I speak my favorite language because that's who I am.
+We teach our children our favorite language, because we want them to know who they are."
+Dá li vijsesvuodabágo javladum vuorrasap ulmutjis (elder), Christine Johnson, Tohono O'odham, American Indian Language Development Institute, biehtsemánno 2002)
+Máhttep rievddadasstet ja ienni návti javllat:
+"I write my favorite language because that's who I am.
+We teach our children to write our favorite language, because we want them to know who they are."
+Gå njuolgga julevsábmáj jårggål sjaddá náv:
+"Mån hålav/tjáláv ietjam favorihtta gielav danen gå dat lav mån.
+Mij åhpadip iehtjama mánájt favorihtta gielama hållat/tjállet danen gå sihtap sij galggi diehtet gudi sij li."
+Valla jus gielav galggá tjállet, de viertti liehket tjállemgiella.
+Mån sidáv gijttet Svieriga Sámedikkev ja ásadiddjijt gå lihpit Vuona Sámedikkev dán stuorra ávvudallamij bivddim.
+Vuona Sámedikke bieles sávav vuorbev ålles bihtámsáme giellasebrudahkaj Svieriga ja Vuona bielen.
+Hálijdip vuorbev sávvat gå vijmak lihpit almulasj dåhkkiduvvam tjállemgielav oadtjum.
+Valla ij la dát dåssju ávvobiejvve bihtámsáme giellasebrudahkaj, dát la mærkkabiejvve ja ávvobiejvve ålles sáme sebrudahkaj.
+Uddni mij duodastip gielama, mij duodastip gielama duodaj gávnnuji, mij duodastip bihtámsámegiela sajev mijá sebrudagán.
+Dajnas de miehtá sámeednama ávvudallap gå bihtámsámegiela tjálemvuoge mierreduvvi almulattjat, ja mij ávvudallap ja mihástallap gå gielalasj ja tjálalasj valjesvuohta åvddån.
+Gå Sámegiela li mærkkagåvvån mijá aktisasjvuohtaj, mijá árbbáj ja li bádden mijá ájttegijda.
+Giela baktu tjadnusa nanostuvvi masi ulmusj gullu, berustahtek makkir sámegielav ulmusj buktá jalik man binnáv jali man ednagav gielav buktá.
+Sáme giellapolitihkka guosská dan diehti goappátjagá massám gielav ruoptus válddet, ja sámegielajt åvddånahttet dajn guovlojn gånnå sámegiella bæjválattjat aneduvvá.
+Juska li iesjgeŋgalágásj gielladile, de giela mijájt aktij tjadná aktisasj sávadusán sámegielajt bisodit, åvddånahttet ja nannit.
+Sámedikkij la sierra åvdåsvásstádus åvdedittjat sámegielajt ja avtaárvvusasjvuodav sámegielaj gaskan.
+Sámedikke sihti sámegiela galggi sebrudagán gullut, aneduvvat ja vuojnnut.
+Ragátmáno 19. biejve jagen 2014, Sáme giellanammadus nammaduváj Gånågis resolusjåvnå baktu guoradalátjit láhkatjoahkkev, dåjmajt ja årdnigijt sámegielajda Vuonan.
+Dát giellanammadus tjielggi, Vuona Almmulasj tjielggidusán 2016:18 Vájmogiela, sámegielaj dilev ja tjalmostahttin muhtem gássjelisvuodav sámegielaj hárráj.
+Tjielggidusá milta le dárbbo ratjástibmáj sámegielaj gáktuj gájkka dásen sebrudagán.
+Ållagasj mánáj ja nuoraj giellarievtesvuodajt dættoduvvi.
+Dan aktijvuodan dåhkkidij Vuona Sámedikke ållestjåhkanibme javllamánon 2018, Gïelelutnjeme/Giellalåpptim/Giellalokten - mij la Sámedikke strategijja mij guosská sámegielajda - mij la båhtusin ja gåtsedibmen Vájmogiella-tjielggidusás.
+Giellalåpptima baktu le Sámedigge vælggogissan guoradalátjit udnásj dilev ubbmem-, bihtám- ja gålldåsámegielajn, ja aj guoradalátjit makkár ressursajda li dárbbo daj sámegielaj anov lasedittjat.
+Guoradallam vaddá midjij buorep vuodov jåhtuj biejatjit ájggeguovddelis gielladåjmajt iesjgeŋga birrusin, ja vuoset bargov mij la dagádum ja gávnnat buorre vuogijt barggat gå galggá ælládahttet ubbmem-, bihtám- ja gålldåsámegielajt.
+Giellalåpptim tjalmostahttá vuojnnusin dahkat, åvddånahttet, rekruttierit ja máhtudaklåpptim gájkka dásen.
+UNESCO listan ájteduvvam gielaj, bihtámsámegiella aneduvvá tjierggis ájteduvvam giellan jali vargga gáhtomin.
+Svierigin li bájkoj 20-50 ulmutja gudi vilá bihtámsámegielav uddni ságasti.
+Vuonabielen gis UNESCO adná bihtámsámegiella l gáhtum.
+Giellaguoradalle Bruce Morén-Duolljá gåktu dáv máhttep dádjadit jus gehtjadip væráldav miehtáj ja javllá
+"bájkoj 6909 viesso gielajs duodastahtedum Ethnologueas (Lewis 2009), li bielle dajn binnep gå 7600 hoalle.
+Loattjesmeran (Stillehavet:in) li bielle gielajn binnep gå 1000 hoalle.
+Ájnas la dánna diehtet moadda dájs unnep gielajs ælla ienep gå gallegis tjuohte hoalle ja ælla huoman ájteduvvam.
+Almma láhkáj histåvrålattjat li gájkka gielajn årrum dåssju gallegasj addne."
+Dát midjij javllá, ij la giellaaddnij låhko mij aktu mierret jus giella galggá "bissot" jali "gáhtot".
+Moadda sivá li dasi manen sámegiela li ájteduvvam giellan; duola dagu jus giela e dåhkkiduvá, jus ælla rievtesvuoda gielajda, ja jus li binná giellaresursa.
+Valla ájnnasamos le dát: sij gudi dájt gielajt bukti e nav vuojga dajt ane, ja dajnas ælla nav nuoges máná gudi gielajt oahppi birrusijn gånnå giella l dábálasj oasse iellemis.
+Ájnna vuohke gielav bisodit la dav adnet!
+Ja joarkken dasi la UNESCO giellatjiehppe moalgedam jut "giellavalljudahka le ihkeva ájnas almasjárvvuj.
+Juohkka ájnna giella guoddá sierralágásj máhtov álmmuga birra.
+Dajnas la juohkka avtav gielav masset, åbbå massem almasjvierregij."
+Uddni diehtep bihtámsámegiella l giellaælládahttemprosessan.
+Dálla gávnnuji duola dagu bihtámsáme báhkogirjje ja grammatihkkagirjje.
+Jagen 2006 álgaduváj stuorra barggo Vuonan ja Svierigin bihtámsáme bágojt tjoahkkit.
+Esski lågev jage maŋŋela - jagen 2016 - vijmak báhkogirjje almoduváj.
+Jagen 2014 låhpaduváj gålmåjahkásasj duodastahttemprosjækta, bihtámsáme bájkkenamá Vuonan.
+Guokta jage maŋŋela gå báhkogirjje almoduváj (2018), vattij Sáme parlamentaralasj ráde (SPR) dahkamusáv nuorttarijkalasj aktisasj sámegielaj máhtto- ja luohkkoguovdátjij, Sáme Giellagállduj - álgadittjat bargov normerit bihtámsáme tjállemgielav.
+Dát vuoset manen la ájnas ja dárbbo aktan barggat giellanormerimijn rijkajrájá rastá.
+UNESCO:a milta le bihtámsámegiella akta dajs 9 viesso sámegielajs uddni.
+Tjállemvuohke vuoset stuorra ja ájnas sieradusá manen bihtámsámegiella aneduvvá sierra giellan.
+Buojkulvissan dássemålssomsystiebma ja vokállarievddadimsystiebma.
+Juska bihtámsámegiella ij la årrum almulasj tjállemgiellan de la huoman giella måttijt buolvajt bæjválattjat håladuvvam.
+Ja vilá ga uddni bihtámsámegiella gullu, valla ihkap ienemusát vuorrasap ulmutjij gaskan.
+Munji dåbddu dagu Árjepluovve komuvnna l juo vuojnnám árvov gielan bájkálasj årroj gaskan.
+Mån sávav bájkálasj oajválattja goappátjagá Svieriga ja Vuona bielen máhtti aktan barggat oaggitjit bihtámsámegiela boahtteájgev.
+Sávav bihtámsáme giellasebrudahka ávvudallá gå vijmak lip dåhkkidum tjállemvuogev oadtjum.
+Udnásj biejvve le ávvobiejvve.
+Nav gåktu mij juo diehtep, la Aktidum Nasjåvnå (AN) mierredam 2019 jage tjadá galggi iemeálmmugij giela sierralágásj berustimev oadtjot.
+Ja uddni oadtju bihtámsámegiella vijmak dav berustimev mav ánssit.
+Vijmak bihtámsámegiella aj normeridum tjállemgiellan sjaddá.
+Vuona Sámedikke bieles sidáv gijttet Sáme Giellagáldo ájrrasijt bihtámsámegiela normerimjuohkusin (jådediddje, Peter Steggo, Inger Fjellås, Ole Henrik Magga, Bruce Morén-Duolljá ja juogostjálle, Ann-Charlotte Sjaggo), dat buorre ja ájnas bargos majt lihpit dahkam ja åvddånbuktám.
+Dát barggo la ihkeva ájnas ja mån lav huj ávon gå mån besav boahtet diehki Árjjepluovváj ávvudalátjit ja oasev válldet dat ávos mij la dánna uddni.
+Gijtto muv oase åvdås!
+Sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsena hålla Sáme allaskåvlå 30 jage ávvudime aktijvuodan:
+Gieres venaga.
+Gijtáv de gåhttjoma åvåds!
+Stuorra ávon la munji boahtet diehti ávvudalátjit Sáme Allaskåvlå 30 jage dijá siegen.
+Munji la viehka suohtas gå dálla mån sebrav goalmát 30 jage ávvudallamij dán jage 2019.
+Munji ávvudallam álgij juo vuoratjismáno 22. bijeve - Dan biejve mån iesj dievddiv 30, ja de jårkij dat Sámedikke 30-jage ávvudallamijn: Dalloj lidjin hávsskes håla sámedikken, ja sierralágásj buorre konsærtta ISAKijn Sámedikke tsiekkadusán Kárásjågån.
+Ja dalla vas, lij jåvsådam 30.jage ávvudallam Sáme Allaskåvlån, mav vil jáhk��v la ávvudallam mij mujttuj dæhppu.
+Mij lip divna gålmås dævddám 30 jage.
+Ja usjudallam lav vehik dan álldara birra.
+Le gus dat sæmmi dievddet 30 jage báhttjaj riegáduvvam 1989, dagu instutisjåvnåjda gudi lij aj 30 jage vuoras.
+Valla vuoras?
+Mij la dáhpáduvvam dajna báhtjajn ja institusjånåj 30 jagij sinna?
+Le gus dat báhttja vuorastuvvam?
+Iv la mån dal bárep vuorastuvvam, valla iv la ga huoman ållu nuorra - Soajttá ållessjattuk la dat báhko mij buoremusát hiehpá.
+Na Sáme Allaskåvllå ja Sámedigge?
+Máhttá gus adnet Sáme allaskåvlåv ja Sámedikkev vuoras ja guddneværddogis institusjåvnnå?
+Nei, ij la 30 jáhkásasj institusjåvnnå ij la muv mielas guddneværddogis - dat oadtju vuorddet desik da institusjåvnå dievddi 70 jage.
+Na gåk de gå báhttja dævddá 70?
+Le gus dalloj de vuoras ja guddneværddogis jali kánnu gåk iennisgiellaj javlli elders?
+Iv gåjt mån diede, muv konklusjåvnnå le dáj ájadusáj baktu le at sihke mån ja institusjåvnå lij sjaddam viehka ålov 1989 jage rájes.
+Ehpit gus guorrasa gå javlav at lep dal ållessjattugin ja lip dagu láddam divna gålmås dáj 30 jagij?
+Gå gåhtjoduvviv hållat uddni, tjuovvun 3 hásstaliddje ja mielagiddis gatjálvisa:
+MIj la sáme allaskåvllå munji?
+Makkira lij muv ájádusá Sáme allaskåvlå boahtteájge birra?
+Ja makkir la Sáme allaskåvlå 70 jage dásátjis, jagen 2089?
+Dá gajtálvisá lij duodaj hásstalam muv - soajtta manemus gajtálvis ienemusát.
+Dat la gatjálvis mij la muv mielas miellagiddis, ja ietjam lunna gåjt usjudaláv, na jus mån iesj lidjiv gájkdiehtte jali buktuv tsoavttsot.
+Jus persåvnålasj bieles vásstedav, de la Sáme Allaskåvllå åvddåmærkkan Sábmáj.
+Ietjá bágoj, dat la ájnnasamos institusjåvnåjs sáme sebrudagán mij goasská alep åhpadusáv ja dutkamav.
+Valla mujna la aj lagáp aktijvuohta Sáme Allaskåvllåj.
+Juska mån iv la dánna gaddtsam åhpadusávm de la mujna oabbá ja mánávuodaráddna gudi libá dánna stipendiahttan.
+Ja mån dal goarsástaláv sunnus!
+Jus gehtjav ienep bargo tjalmij baktu, gå mån sámediggeráden, de l3 mujna læhkam moadda buorre tjåhkanime dánna.
+Sámedigge ja Sáme Allaskåvllå la dahkam buorre ságastallamav moadda jagij badjel, ja mån savav ja doajvov dat joarkká dan láhkáj.
+Danna la læhkám ávkálasjvuohta nubbe nuppes mij la buorijt buktám juska la sierra dahkamusá ja goabbák åvdåsvásstásebrudagán.
+Buorre buojkulvissan dasi la prosæssa mij dalloj gå ájgojma tsieggit sáme skihppijsujttáråhpadusáv sáme allaskåvllåj ja Tråmså universitiehttaj.
+Sámediggáj lej ájnas oadjot sáme skihppijsujttáråhpadusáv dan diehti gå dajs la vádno.
+Dajnas lej luondulasj tjåhkanaddat Same allaskåvlåjn ja Uitajn ja duodden ruhtadit åvddåprosjevtav.
+Duodden ságastalájma dáv ássjev ráddidusájn - ja de vuorbástuvájma.
+25 åhpadussaje sáme skihppijsujttáråhpadussaj.
+Sámedigge la tjuovvolam dav prosessav ja ádnum at mierreduvvá njásjonálla njuolgadusá sáme skihppijsujttáråhpadussaj.
+Mij sávvap at dat sjaddá sáme profesjåvnnååhpadus - sáme åhpadus gånnå sáme pasiænnta ja addne la guovdátjin, ja ij ieme násjonálla skihppijsujttáråhpadus mij åhpaduvvá sámegiellaj.
+Dan baktu vuosedip man ávkálasj la aktan barggat - Aktan lip gievra.
+Sáme Allaskåvllå la ájnna sáme máhtudakinstitusjåvnnå mij åvdet åhpadusáv ja dutkamav.
+Nav dat sjaddá aj boahtteájgen, edesik nav guhkas gåk mån buvtav gehtjadit uddni, gå ælla uddni plána dahkat sæmmilágásj institisjåvnåv sámeednamin.
+Sáme Allaskåvllå, gå la ájnna åhpadus ja dutkaminstitusjåvnnå, hæhttu boahtteájge buorep láhkáj dagu fármudallat Sámeednam.
+Mån javlav dáv dan diehti gå muhttijn dagu gullu at Sáme Allasvkållå le bátsám nuorttasábmáj ja bájnnum dassta at la ásaduvvam Vuonarijkkaj.
+Dat la åvvå vájvve - hæhttup de aktan barggat vaj lasedip åhpadusvejulasvuodajt ja dutkamvejulasjvuodajt - sæmmi båttå gå hábbmigoahtep Sáme Allaskåvlåv iemeálmmukuniversitiehttan.
+Sáme allaskåvllå hæhttu joarkket sáme åhpadusfálaldagáv ja buktet sáme dutkamav.
+Makkir åhpadusá galggi fáladuvvat ja makkir galggá dutkam le mierreduvvam sáme sebrudagás, ja daj dárbojs ma lij sáme sebrudagán.
+Dasi hæhttu sáme allaskåvllå hiebadit, ja rievddat fálaldagáv ájggáj ja bájkkáj.
+Sáme sebrudahka ij la makkirak statisk sebrudahka ja rievddá nav gåk ietjá sebrudagá - dat sihtá javllat at sáme allaskåvllå hæhttu gehtjadit ålggolin dáj siejnij ja åmastit dav dárbov mij la sámeednamin ja dassta mij dáhpaduvvá sámen.
+Introvert ja rievddamáhtes institusjåvnå dagu bátsudallá jali bátsudissan sjaddá.
+Dát ij galga dáhpaduvvat Sáme Allaskåvlåjn ja muv ráde la dajnas tsieggit bieljijt ja tjalmijt váj vuojnnebit ja dádjadihpit mij dáhpaduvvá miehtá sámeednamin.
+Sáme Allaskåvllå la mijá sebrudagá kompetansenjunjusj.
+Ja de giehtov njunjusj ja autoritiehtta åhpadusán ja dutkamin, ja aj dasi mij gullu máhtudahka sáme sebrudagá åvdås ja máhtudahka sáme sebrudahkaj.
+Gå sámedikkes dárbahip dutkamav ja eksperjat, de la Sáme Allaskåvllåj gåsi galggap jårgidit gå galggap politihkalasj mærrádusájt dahkat.
+Dán ássjen de doarjov ietjá autoritiehtav dáj ássjij nanna.
+Åvdep Sámediggepresidænnta ja professor emeritus Ole Henrik Magga.
+Mån gulliv suv radiosáddagin gålgådismáno 9. biejve, dan biejve gå sámedigge rabáduváj 1989.
+Gå sujsta gatjádin makkir vuorddemusá sujna lij Sámediggáj, de vásstedij dale náv: "Sámedigge adná ålgoldis tjehpudagáv, Sámedigge hæhttu ienep adnet ietjama tjehpudagáv." Magga ittjij nammada Sáme Allaskåvlåv, valla jáhkáv sån dalloj aj giehtoj dav tjehpudagáv mij la buojkulvissan Sáme Allaskåvlån.
+Sáme Allaskåvllå máhtudakbirás la ájnas bájkálasj, regonalalasj ja násjonála åvddånahttem ja rievddamprosessaj.
+Muhttijn la åvvå luondulasj at Sámedigge sæbrra dasi, ietjá bálij ep galga ja et ga bierri sæbrrat dakkir prosessajda.
+Dasi sivvan le dat roalla mij la Sámedikken galggá politihkalasj aktørran ja sáme mierrediddjen.
+Sámedigge danen dárbaj at soames iehtjádav gut buktá bærráj gæhttjat sáme vuojnov duon dán aktijvuodan.
+Sáme Allaskåvlå máhtudakbirrasa dagi ep mij bierggi sámedikken.
+Mån sávav danen dan roalla merkadus duodaj aneduvvá badjen ja åvddånahteduvvá mij goasská sisadnuj ja kapasitiehttaj.
+Jus vuojnnebit Sáme allaskåvlå 100 jage ávvudallamav dánna diehtosijdan jagen 2089.
+Danna la ja duot dát oajválasj.
+Rektor ráhpa dav ávvudallamav ja subtsas sij dal galggi gæhttjat majt jagen 2019 giehttun gå 30 jagijt ávvudallin.
+Dale dan skjærmmaj ihtá hæhkkat Sámediggeráde Mikkelsen - dat sjabes ja doajmmelis 100 jagák Mikkelsen la iesj danna tjuovvomin, diedon vuostasj rádan dánna guddneguossen.
+Da gudi lij danna 100 jage ávvudallamin vuorddi dal majt Mikkelsen javlaj 70 jage dássta åvddålas - Lej gus sån gájkdiehtte ja diedij gus sån gåktu sjattaj boahtteájgge?
+Ja dála boahtá majt Mikkelsen javlaj jagen 2019 gå sáme allaskåvllå dievdij 30 jage:
+Gå iv ja gájkdiehtte ja iv ga diede mij vuorddá mijájt de lav mån dahkam muhtem senario mij guosská Sáme Allaskåvlåv jagen 2089.
+Gå lij åvdep vahko 75-jage dat rájes gå Finnmárkko bessaj soades ja doaros, de mån ájádallagåhtiv ájggeperspektijvav dålutjij ja åvddålijguovlluj.
+70 jage udnátjis de lej stuorra oasse sámes vássedam katastrofajt gånnå gåddålin ulmutjit, deporterijuvvin ja buolldin ålles Finnmárkov.
+Báhtarin várrijda ja nav de bessin værámusás, ja da gudi báhtsin ja båhtin ruopptot evakuerimis tsieggigåhtin vas ietjasa sebrudagáv.
+Viehka ållo gádoj ja láhppuj, valla uddni de la miján moaddásijn buorre dille.
+Dan sivá diehtit, de muv senario lij værrámusá ja aj buoremusá.
+Ij la galla gássjel didjij dádjadit mån sávav at dát manemus senario le dat mij ålliduvvam gå mån danna vuostasj rádan tjåhkkåhav gå sáme allaskåvllå dævddá 100 jage.
+Gijtto berustime åvdås.
+Le dujna miella oahppat muhtem bágojt sámegiellaj?
+Jali sidá rámpodit soabmásav ietjá sámegielajn majt iesj sáhkada?
+De máhttá dát báhkogirjásj bæjválasj bágoj ja gárgadisáj nuorttasábmáj, julevsábmáj ja oarjjelsábmáj liehket dunji viehkken.
+Giellakampánnja "Sámásta munji" almot dálla báhkotjuohkkev ja gárgadistjuohkkev.
+Dát girjásj máhttá aneduvvat duon dán aktijvuodan.
+Báhkogirjátjin gávnnuji fertbæjvvásasj bágo ja moallánagá, muhtem ávkálasj madtjuhimvuoge ja gárgadisá gåktu galga ságastallagoahtet.
+- Ij la dát makkirak oahppogirjje, valla hávsskes vuohke sámegielav oahppat.
+Dánna ij la låsså grammatihkka, ájnat ávkkás moallánagá, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Báhkogirjásj la sierraláhkáj nuorajda, ja vaddá dunji bágojt ja gárgadisájt majt besa adnet tjabu skåvlån, sijdan, gå la rádnastallamin, luondon ja festan.
+Sámedigge sávvá girjásj luluj boahtá dunji ávkken gut juo sámásta jali sáhkada moadda sámegiela ja dunji gut hálijda oahppat sámev.
+- Javla avtav bágov juohkka biejve, tjále gárgadisáv ja rája ráddnaj jali biedjala ietjat Instagrámmaj.
+Viehkeda jut sámegiella boahtá ienep vuojnnu ja gullu árggabiejven ja sosiála median, bádtji sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Dála boahtá báhkogirjásj:
+Dánna máhtá rávvit báhkogirjátjav
+Báhkogirjásj la juo biejadum poasstaj sidjij guhti li juo diŋŋgum.
+Ienemusát 10 girje juohkka rávvagin.
+Sámediggeráde diedádus sámegiela gáktuj le vijmak gárves ja galggá ållestjåhkanibmáj åvddån biejaduvvat basádismánon.
+Diedádusán oajvvaduvvá duola dagu sáme giellaháldadimguovlov hiejtedit ja sámelága giellanjuolgadusá galggi juohkka sábmáj guosskat ålles Vuonan.
+- Háldadimguovllo, dagu uddni doajmmá, mierkki sámijn le iesjguhtik riektá sámegiela adnuj årromsaje milta.
+Dát ieridis ij le dåhkkidahtte ja danen oajvvadip hiejtedit sáme giellaháldadimguovlov, javllá rádeájras Ellinor Marita Jåma.
+Sámelága giellanjuolgadusá javlli sáme- ja dárogiela li avtaárvvusasj giela.
+ILO-konvensjåvnnå 169 mierret ájnegis sámen le riektá ietjas gielav oahppat ja adnet.
+Vuodna le dáv konvensjåvnåv vuollájtjállám, ja navti lip vælggogisá dilev láhtjet almulasj dievnastusájda sámegiellaj suohkana, fylkkasuohkana ja ietjá almulasj háldadimen.
+- Miejnnip juohkka sámegielagin galggá sæmmi riektá sámástit dagu dárogielagijn le dárustit, tjuottjot rádeájras Ellinor Marita Jåma.
+Ájnas gielav vuojnnusij buktet
+Guoradallama vuosedi sebrudakåvddånibme gånnå ulmutja stádajda jåhtåli, mierkki ienep sáme årruji sáme giellaháldadimguovlo ålggolij.
+Danen le dárbbo nannit ájnegis ulmutja riektáv sámegielav adnet almulasj aktijvuodan vájk gånnå årru.
+- Muv mielas galggá sámegiella, mij ham le almulasj giella, ienebut aneduvvat almulasj háldadusán ja almulasj diedo hæhttuji sámegiellaj aj almoduvvat.
+Dát le ájnas ij jurra dåssju ájnegisáj giellariektájt ållidittjat vájku ber gånnå årru, valla aj váj sámegiella vuojnnusij boahtá ja árvvon aneduvvá Vuonan, javllá rádeájras Jåma.
+Hásstalusá
+Gielladiedádusán boahtá aj åvddån vijdedum riektá sámegielav adnet almulasj aktijvuodajn soajttá hásstalussan muhtem suohkanijda.
+- Dáj hásstalusáj tjoavdos soajttá njuolgadusájt hiebadit.
+Ajtu muhtem ållu vuodulasj giellariektá hæhtuji ålles lánndaj guosskat.
+Da li giellariektá åvddåskåvllåoahppijda, riektá åhpadussaj sámegielan ja -giellaj, riektá varresvuohta- ja huksodievnastusájda sámegiellaj, riektá bisodit riektásihkarvuodav ietjas giellaj ja riektá girkko dievnastusájda sámegiellaj, tjielggi rádeájras Ellinor Marita Jåma.
+Maŋutjissaj tsuojggi Jåma Sámedikke gájkbadjásasj ulmme le ienebu oadtju láhkamierredum riektáv ietjasa iednegielav, sámegielav, adnet vájku dal makkir suohkanin årru.
+Gielladiedádus åvddån biejaduvvá Snåasa Hotellan, duarsta basádismáno 22. biejve.
+Almodime aktijvuodan ásaduvvá miniseminárra.
+Ålles prográmma dáppe gávnnu, ja juohkkahasj le buorisboahtem.
+Sáme li Nuorttakalåhtan viessum sierra álmmugin ietjas gielajn, ietjas árbbedábij ja æládushiebadimij guhkev åvddål gå nasjonálstáhta vuododuvvin.
+Gå rájá sátsaduvvin 1751, de sáme sjaddin álmmugin årromguovloj nieljen rijkan: Vuonan, Svierigin, Suoman ja Ruossjan.
+Sáme árbbedábálasj duobddága li Guoládagás lullenuorttan Engerdalláj Oarjje-Vuonan ja Idrej Oarjje-Svierigin.
+Dát guovllo gåhtjoduvvá sámegiellaj Sámeednamin.
+Dárojduhttem
+1800-jagijn lassán diedulasjvuohta Vuona nasjåvnå birra.
+Vuodna oattjoj vuodolágav jagen 1814 viehka stuorra iesjrádálasjvuodajn ja dajna tjuovoj vuona nasjåvnnåtsieggim.
+Jagen 1848 tjuottjodij ráddidus ja stuorradigge Finnmárko ednama lidjin stáhta ednama juo dålutjis.
+Sivvan lij guovllo lij "gålgge sámij" årromguovllo, mij galgaj sievvet jåhtålibme ittjij miededa æjggumriekáv åmastit.
+Máhttelisvuohta ednamijt æjggut reguleriduváj tjavgga Vuona oajválattjajs.
+Jage 1888 maŋŋela oadtjun dåssju ulmutja Vuonas ja Svierigis ednamav åmastit Vuonan, ja vuona viesádimvuodav oadtjun dåssju sij gudi dárogielav buktin.
+Jagen 1902 mierredij Stuorradigge ådå ednamvuobddemlágav.
+Dán lágan le tjáledum dåssju vuona stáhtaviesáda máhttin ednamav oasstet, ja galgaj dættoduvvat sån guhti ednamav oattjoj oasstet lij ávkken ednambarggen ja sån "...som kunne tale, lese og skrive det Norske Sprog og benytte det til daglig Brug.
+(...guhti buvtij hållat, låhkåt ja tjállet dárogielav ja adnet dav bæjválattjat.) ".
+Láhka lij fámon gitta jahkáj 1965.
+Dárojduhttempolitihkka tjavggiduváj nuppát væráltdoaro vuosstij.
+Jagen 1924 javllá buojkulvissan parlamentáralasj skåvllåkommisjåvnnå náv: "Samisk åndsliv og kultur er noe som ikke finnes.
+Hele folkets egenart og begavelse peker ikke i den retning.
+(Sáme vuojŋŋalasj iellem ja kultuvrra ij gávnnu.
+Ålles álmmuga sierralágásjvuohta ja vaddása e dan guovlluj vuoseda)."
+Maŋep væráltdoaro maŋŋela dárojduhttempolitihkka nåhkågoahtá.
+Valla vihpá huoman ájn alvadahtte guhkev.
+Gielalasj ja tjerdalasj vuojnno unneplågojda rievdaduváj maŋep væráltdoaro maŋŋela.
+Rijkkagasskasasj ulmusjrievtesvuohtabarggo vájkkudij vaj såbadusá ulmusjrievtesvuodaj hárráj dagáduvvin goappátjagá Eurohpán ja AN:an.
+Dát vájkkudij aj vuona oajválattjaj guottojt unneplågojda, ållagasj sámijda.
+Almulattjat bådij dát vuojnnusij jagen 1948, gå skåvllådåjmadagá Aktidimnammadus buvtij moadda oajvvadusá ulmijn hiebadittjat skåvllåfálaldagájt sáme mánájda.
+Dat juogos oajvvadij sámegiella luluj oadtjot stuoráp sajev åhpadimen, aktan sáme kultuvrrahiståvråjn ja sáme sijddabargujn.
+Daj dåjman siegen ma álgeduvvin Aktidimnammadusá oajvvadusáj milta lij risstalasjvuohtagirje guovtegielaktevstaj Tråmså åhpadiddjeskåvlån jage 1953 rájes.
+Jagen 1956 nammaduváj Sámekomitea (komitea tjielggitjit sámeássjijt).
+Komitea árvvalus mij åvdeduváj jagen 1959, aneduvvá unneplåhkopolitihka jårgestibmen.
+Álgon sieveduvvá unneplåhkoássje li sjaddam ienep ájggeguovddelissan:"Unneplåhkoássje væráldav birra li sjaddam åvvånagi ienep buolle ássjen gå åvddåla, ja juska mijá lándan ittjij dåhkki giehttot sáme unneplåhko le niejdedum sæmmiláhkáj gå moatten ietjá sajen væráldin, de lij tjielgas mijá lunna lidjin aj mætto dagádum.
+Dat guosská dan diehti skåvllåpolitihkav mijá jahketjuoden gitta maŋep væráltdårruj."
+(Sámekomitea árvvalus, 6. bielen).
+Komitea anij ietjas dahkamussan "gæhttjalit gávnnat njuolgadusájt ja ulmev oajválattjaj politihkkaj sámij hárráj mij máhttá nannit sáme unneplågov ekonomalattjat, sosiálalattjat ja kultuvralattjat" (19. bielen).
+Árvvalusán tjuorgaduváj vuodovuojnno mij rievdaj dárojduhttempolitihkas.
+Komitea miejnnij vuona sámepolitihkka galgaj farra rahtjat nannitjit sámijt álmmugin, åvddånahttet vieledusáv álmmugij gaskan ja álgadit ekonomalasj ja sosiálalasj dåjmajt ådåstuhtátjit sáme iellemvuogev ja duodde integrerimav vuona sebrudahkaj.
+Positijvva sierra ávkke aneduváj dárbulattjan vaj avtaárvvusasj riektá sjaddin sámij ja láttij gaskan.
+Árvvalusá guovdásj oajvvadus lij sierra sáme guovlov nannit, gånnå degu sierra njuolgadusá galggin liehket fámon sámegiela stáhtusa gáktuj, goappátjagá skåvlån ja almulasj háldadusán.
+Komitea tjuottjodij dakkir guovllo juo gávnnuj.Ulmme oajválattjaj sámepolitihkkaj vierttij liehket nannit sámijt álmmugin.
+Komitea miejnnij positijvva sierra ávkke lidjin dárbulattja vaj avtaárvvusasj riektá sjaddin sámij ja láttij gaskan.
+Ráddidus ittjij tjuovvola Sámekomitea oajvvadusájt diedádusán Stuordiggáj jagen 1963.
+Ráddidus gålågattaj miejnnimis majdik sámijs tjerdalasj unneplåhkon, sáme farra nammaduvvin "samisktalende nordmenn" (sámegielak vuonaga).
+Ráddidus dárkkelappot tjielggij ulmme sámekultuvrav bisodit galgaj liehket geŋga ulmutja duogen.
+1970-jagij lågon dåhkkiduvvagåhtin sáme unneplåhkon Vuonan.
+Åhpadibme sámegiellaj mierreduváj riektán jagen 1967 ja sáme joarkkaskåvllå ásaduváj Kárásjåhkåj sæmmi jage.
+Jagen 1973 ásaduváj kultuvrraguovdásj Sáme instituhtta/Nordisk samisk institutt Guovddagæjnon.
+Dát sjattaj maŋenagi tjielggidus- ja guoradallaminstituhttan.
+Ådå sámepolitihkka
+1960 ja 70 jagijn sjattaj nuorap buolvva sámijs ienep diedulattjan ja rievdadiddjen.
+Sámeássje sjaddin aj ienebut álggoálmmukássjen.
+Sáme organisasjåvnå barggin dåjmalattjat oassálastátjit rijkkagasskasasj álggoálmmukbargon nåv gå Álggoálmmugij væráltráde (WCIP) vuododusá baktu jagen 1975.
+Dárojduhttempolitihkka mij lij vihpam 1800-jagij maŋep oases lij tjavgámus Áltástuojme birra.
+Rijddo álgij gå Stuorradigge jagen 1978 mierredij dulvvadit Alta-Guovddagæjno tjátjádagáv ja fábmobuvtadagáv ásadit.
+Dát doalvoj garra vuosstálasstemijda, aksjåvnåjda ja demonstrasjåvnåjda sámijs ja biráspolitihkalasj guovlos.
+Ålles Áltá-ássje vásedij moadda vuorrádisá, nåv gå nælggodime Stuordikke ålgusjbielen jagijt 1979 ja 1981 ja stáhttaministara kontåvrå åmastibme jagen 1981.
+Rijddo gerralij gå 600 politiulmutja sámeårruhav sjuovvijin ja sváldasvegav Savvunis (Stilla) gádodin ådåjakmáno 15. biejve jagen 1981.
+Vuona oajválattjaj vásádusá Áltá-ássjen vuosedij dárbov sáme organisasjåvnåj guládallat.
+Oajválattja vásedin máhttelisvuoda ja máhtukvuoda sámijt stivrrit lidjin viehka unnum, sæmmi båttå gå Vuona vuohke gåktu ietjas álggoálmmugav dåmadij alvaduhtij rijkkagasskasattjat.
+Áltá-ássje merkaj ájggemålssomav Vuona sámepolitihkan.
+Sáme dåhkkiduvvin ij dåssju unneplåhkon, valla aj álggoálmmugin.
+Gå rijddo stáhta oajválattjaj ja sámij gaskan lij garrasabmusin jagijt 1980-81, de lij dárbbo politihkalasj miededimijs sáme riektáj birra.
+Båhtusin lij semalasjvuohta ráddidusá ja sámeorganisasjåvnåj gaskan jut ássje galgaj lagábut guoradaláduvvat.
+Ráddidus nammadij Sámeriektájuohkusav ja Sámekultuvrrajuohkusav duostudahkan sámij rávkalvisájda.
+Sámeriektájuogos buvtij jagen 1984 vuostasj árvvalusáv,"Om samenes rettsstilling (Sámij riektávidjurij birra) ".
+Dat dagáj vuodov Stuorradikke mærrádussaj jagen 1987 Sámelága birra (Lov om Sametinget og andre samiske rettsforhold (Láhka Sámedikke ja ietjá sáme riektávidjurij birra)).
+Sámeláhka hábbmij riektálasj vuodov Sámedikke ásadibmáj.
+Vuostasj Sámediggeválgga tjadáduváj ragátmánon jagen 1989, ja vuostasj Sámedigge rabáduváj gålgådismáno 9. biejve 1989 Kárásjågån S.M.
+Gånågis Olav V.
+Sámediggepresidenta:
+1989 - 1997 Ole Henrik Magga (Vuona Sámij Rijkasiebrre)
+1997 - 2005 Sven-Roald Nystø (Vuona Sámij Rijkasiebrre)
+2005 - 2007 Aili Keskitalo (Vuona Sámij Rijkasiebrre)
+2007 - 2013 Egil Olli (Barggijbelludahka) 2013 - dd Aili Keskitalo (Vuona Sámij Rijkasiebrre)
+Gå rájá sátsaduvvin 1751, de sáme sjaddin álmmugin årromguovlojn nieljen rijkan: Vuonan, Svierigin, Suoman ja Ruossjan.
+Dát guovllo gåhtjoduvvá sámegiellaj Sámeednamin/Sábmen.
+Vuodna oattjoj vuodolágav jagen 1814 viehka stuorra iesjrádálasjvuodajn ja dajna tjuovoj Vuona nasjåvnnåtsieggim.
+Sivvan lij guovllo lij "gålgge sámij" årromguovllo, mij galgaj sievvet jåhtålibme ittjij miededa æjggumriektáv åmastit.
+Jage 1888 maŋŋela oadtjun dåssju ulmutja Vuonas ja Svierigis ednamav åmastit Vuonan, ja Vuona viesádimvuodav oadtjun dåssju sij gudi dárogielav buktin.
+Dán lágan le tjáledum dåssju Vuona stáhtaviesáda máhttin ednamav oasstet, ja galgaj dættoduvvat sån guhti ednamav oattjoj oasstet lij ávkken ednambarggen ja sån "...som kunne tale, lese og skrive det Norske Sprog og benytte det til daglig Brug.
+Dárojduhttempolitihkka tjavggiduváj maŋep væráltdoaro vuosstij.
+Hele folkets egenart og begavelse peker ikke i den retning."
+("Sáme vuojŋŋalasj iellem ja kultuvrra ij gávnnu.
+Ålles álmmuga sierralágásjvuohta ja vaddása e dan guovlluj vuoseda").
+Gielalasj ja tjerdalasj vuojnno unneplågojda rievddaduváj maŋep væráltdoaro maŋŋela.
+Rijkajgasskasasj almasjrievtesvuodabarggo vájkkudij vaj såbadusá almasjrievtesvuodaj hárráj dagáduvvin Eurohpán ja aj AN:an.
+Dát vájkkudij aj Vuona oajválattjaj guottojda unneplågoj vuoksjuj, ållagasj sámij vuoksjuj.
+Daj dåjman siegen ma álgeduvvin Aktidimnammadusá oajvvadusáj milta lij risstalasjvuodagirje guovtegielaktevstaj Tråmså åhpadiddjeskåvlån jage 1953 rájes.
+Jagen 1956 nammaduváj Sámekomitea (komitea sámeássjijt tjielggitjit).
+Álgon sieveduvvá unneplåhkoássje li sjaddam ienep ájggeguovddelissan:
+"Unneplågoássje væráldav birra li sjaddam åvvånagi ienep buolle ássjen gå åvddåla, ja juska mijá lándan ittjij dåhkki giehttot sáme unneplåhko le niejdedum sæmmiláhkáj gå moatten ietjá sajen væráldin, de lij tjielgas mijá lunna lidjin aj mætto dagádum.
+Dat guosská dan diehti skåvllåpolitihkkaj mijá jahketjuoden gitta maŋep væráltdårruj." (Sámekomitea árvvalus, 6. bielen).
+Komitea anij ietjas dahkamussan "gæhttjalit gávnnat njuolgadusájt ja ulmev oajválattjaj politihkkaj sámij hárráj mij máhttá nannit sáme unneplågov rudálattjat, sosiálalattjat ja kultuvralattjat" (19. bielen).
+Komitea mielas Vuona sámepolitihkka galgaj farra rahtjat nannitjit sámijt álmmugin, åvddånahttet vieledusáv álmmugij gaskan ja álgadit rudálasj ja sosiálalasj dåjmajt ådåstuhtátjit sáme iellemvuogev ja duodde integrierimav Vuona sebrudahkaj.
+Árvvalusá guovdásj oajvvadus lij sierra sáme guovlov nannit, gånnå degu sierra njuolgadusá galggin liehket fámon sámegiela stáhtusa gáktuj, skåvlån ja aj almulasj háldadusán.
+Komitea tjuottjodij dakkir guovllo juo gávnnuj.
+Ulmme oajválattjaj sámepolitihkkaj vierttij liehket nannit sámijt álmmugin.
+Komitea mielas positijvva sierra ávkke lidjin dárbulattja vaj avtaárvvusasj riektá sjaddin sámij ja láttij gaskan.
+Ráddidus ittjij tjuovvola Sámekomitea oajvvadusájt diedádusán Stuorradiggáj jagen 1963.
+Ráddidus dárkkelappot tjielggij ulmme sámekultuvrav bisodit galgaj liehket iesj geŋga ulmutja duogen.
+Jagen 1973 ásaduváj kulturguovdásj Sáme instituhtta/Nordisk samisk institutt Guovddagæjnon.
+1960 ja 70 jagijn sjattaj nuorap buolvva sámijs ienep diedulattjan ja rievddadiddjen.
+Sáme organisasjåvnå barggin dåjmalattjat oassálastátjit rijkajgasskasasj álggoálmmukbargon nav gå Álggoálmmugij væráltráde (WCIP) vuododusá baktu jagen 1975.
+Rijddo álgij gå Stuorradigge jagen 1978 mierredij dulvvadit Alta-Guovddageainnu tjátjádagáv ja fábmobuvtadagáv ásadit.
+Ålles Áltá-ássje vásedij moadda vuorrádisá, nåv gå nælggodime Stuordikke ålgusjbielen jagijt 1979 ja 1981 ja stáhtaministara kontåvrå åmastibme jagen 1981.
+Rijddo gerralij gå 600 bulkke sámeårruhav sjuovvijin ja sváldasvegav Savvunis (Stilla) gádodin ådåjakmáno 15. biejve jagen 1981.
+Oajválattja vásedin máhttelisvuoda ja máhtukvuoda sámijt stivrrit lidjin viehka unnum, sæmmi båttå gå Vuona vuohke gåktu ietjas álggoálmmugav dåmadij alvaduhtij rijkajgasskasattjat.
+Sáme Vuona rijkan dåhkkiduvvin ij dåssju unneplåhkoálmmugin, valla aj álggoálmmugin.
+Ráddidus nammadij Sámeriektájuohkusav ja Sámekultuvrrajuohkusav duostudahkan sámij gájbbádusájda.
+Sámeriektájuogos buvtij jagen 1984 vuostasj oasseárvvalusáv,"Om samenes rettsstilling (Sámij riektávidjurij birra) ".
+Vuostasj Sámediggeválgga tjadáduváj ragátmánon jagen 1989, ja vuostasj Sámedigge rabáduváj gålgådismáno 9. biejve 1989 Kárášjågån Majestehtalasj Gånågisás Olav V.
+1989 - 1997 Ole Henrik Magga (Vuona Sámij Rijkasiebrre) 1997 - 2005 Sven-Roald Nystø (Vuona Sámij Rijkasiebrre) 2005 - 2007 Aili Keskitalo (Vuona Sámij Rijkasiebrre) 2007 - 2013 Egil Olli (Barggijbelludahka) 2013 - 2016 Aili Keskitalo (Vuona Sámij Rijkasiebrre) 2016 - 2017 Vibeke Larsen (Arbeiderpartiet) 2017 - udnátjij Aili Keskitalo (Vuona Sámij Rijkasiebrre)
+Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo oassálasstá iemeálmmugij ássjij stuoves forumin New Yorkan vuoratjismáno gietjen.
+Nuora, iesjvahágahttem ja iesjgåddem li akta dajs tiemájs ma hásstali Sámedikkev ållagasj dán jage.
+Juohkka jage ásaduvvá AN:a iemeálmmugij ássjij stuoves forum New Yorkan.
+Dán jage sesjåvnnå le ájggegávdan vuoratjismáno 20. biejves moarmesmáno 1. bæjvváj 2015.
+Sámediggeráde bieles oassálassti Sámerdi9kke presidænnta Aili Keskitalo, politihkalasj rádediddje Runar Myrnes Balto ja Sámedikke rijkkagasskasasj ájras John Bernhard Henriksen.
+Sámedikke nuorajpolitihkalasj juogos (SUPU) ájrastahteduvvá Ida Ristiinna Hætta Ophaugas dán jage.
+Hiebalgis sámijda
+Moadda tiemá li ma hásstali Sámedikkev.
+Iemeálmmugij væráltkonferánsa ja dan loahppadokumænnta jages 2014.
+Ássje giehtadaláduvvá foruma vuostasj biejve.
+Dan båttå ásaduvvá seminárra Columbia Universityn ájggegávdan vuoratjismáno 24. ja 25. biejvijt væráltkonferánsa loahppadokumenta sisano birra gånnå Sámedigge aj oassálasstá.
+http://www.columbia.edu/cu/cser/downloads/UiTColumbiaSeminar.pdf
+Maŋep vahko giehtadaláduvvá AN:a tjielgadus iemeálmmugij rievtesvuodajs ma agev li hiebalgisá Sámediggáj.
+-Sámedigge aj vuorddá oattjotjit diehtet ma li ájádussan foruma boahtte ájge bargguj, danen gå dijmmá diededuváj gæhttjat makkir vuoge ja máhttelisvuoda gávnnuji forumav ådåstittjat, javllá Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo.
+Iesjgåddem ja iesjvahágahttem
+Stuoves forumin li nuora, iesjvahágahttem ja iesjgåddem tiebmán sesjåvnnåbåttå.
+-Dát la stuorra gássjelisvuohta mij ållagattjat dæjvvá moadda iemeálmmuksebrudagájt, ja mij gájbbet dalá dåjmajt hieredittjat dakkir nievres åvddånahttemav.
+Ulmutja gudi soaggu li aj sebrudagá gassjelisvuohta ja ållo báktjasin sidjij gudi báhtsi sámij guovlojn, javllá Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo.
+-Tiebmá guosská mijáv ja mij sihtap giehttot mijá åtsådallamijs iesjvahágahttemijt ja iesjgåddemijt hieredit, javlla Keskitalo.
+Gejna guládallat: Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo, 971 29 305
+Ienebuv låhkåt:
+http://undesadspd.org/IndigenousPeoples.aspx
+Sámedigge le media baktu vuohttám NVEa le konsesjåvnåv vaddám Statnett SFas tsieggitjit ådå 420 kV elfábmolinjav Báhccavuonas Hámmárfeastaj.
+Elfábmolinnja guoskat tjoahkkáj 30 tjæro ja duodden allo sáme kulturmujto.
+Huoman ij le NVE berustam Sámedikke gatjálvisájt ja vaddám konsesjåvnåv Statnett SFaj tsieggitjit elfábmolinjav.
+- Sámediggeráde le gåhttjum NVEav vuorddet konsesjåvnnåmærrádusájn desik gå Sámedikke ållestjåhkanibme le ássjev giehtadallam, valla NVE le hæjttám rádádallamis Sámedikkijn dán ássjen ja dahkam konsesjåvnnåmærrádusáv.
+Dát le vájvahatte, javllá sámedikkeráde Vibeke Larsen.
+Konsesjåvnå ássje guosská viehka stuorra duobddágijda sáme guovlojn.
+Åhtsåmussaj gullu elfábmolinnja 370 km guhkkudagájn mij manná muhtem daj stuorámus tjæroj tjadá Vuonan.
+- NVEa dåmadibme dán konsesjåvnnååhtsamusá hárráj hieret Sámedikkev buktemis ietjas vuojnojt dán ássjen.
+Dát doadjá prinsihpajt rádádallamsjiehtadusán Sámedikke ja stáhta gaskan.
+Sámedikkeráde ij ane dáv dågålattjan ja sihtá rádádallamijt Oljo- ja energijadepartementajn dán ássjen, javllá sámedikkeráde Vibeke Larsen låhpalattjat.
+Kontaktperson:
+Aktijvuohta: Rádeájras Vibeke Larsen, tlf.
+Sámediggeráde ájras Silje Karine Muotka ballá birrasijn ja ælloæládusá boahtteájgijn Fálesnuoren maŋŋel gå suohkan- ja ådåstuhttemminisstar Jan Tore Sanner dåhkkidij Nussira ja Gumppenjunje regulerimplánav Fálesnuore suohkanin Finnmárkon.
+-Iv la alvaduvvam, valla huoman hådjånam gå suohkan- ja ådådstuhttemminisstar Jan Tore Sanner vaddá loabev dåjma regulerimpládnaj gånnå le ráddjidum ávkke sebrudahkaj dan båttå gå dakkár råkkådagán sjaddi stuorra negatijva vájkkudusá birrasij, guollimij ja ælloæládussaj, javllá Sámediggeráde ájras Silje Karine Muotka.
+Regulerimplána dåhkkidimen biedjá suohkanminisstar vuoduj juhte ij aktak råkkådakdoajmma máhte álgeduvvat åvddål gå li boahtám ájgás ælloæládusájn buohttimdåjmaj birra.
+Duodden dási vierttiji plána dåhkkiduvvat Birásdirektoráhtas ja hæhttu vatteduvvat doajmmaloahpe minerállaoajválattjajs.
+-Gájbbádus juhte Nussir ASA hæhttu boahtet ájgás ælloæládusájn dåjmaj birra le huoman positijvva, jus dal råkkådahka ij álgeduvá vajku dakkir såbadus ij sjatta.
+Ájnas le juhte ælloæládus ij dåbdå nággiduvvam dåhkkidittjat juojddáv majna e máhte viessot, javlla Muotka.
+Gå dat la javladum de gávnav imálattjan gå minisstar Jan Tore Sanner dajna vuogijn sjahtjal álmmukriektá åvdåsvásstádusav råkkådakdoajmmaj sihkarastatjit vuodudagáv sidjij gudi ælloæládusás viessu.
+Ássje vuoset makkár stuorra gássjelisvuoda li ráddidusan iesj tjadádittjat álmmukriektá vælggogisvuodajt almma ássjijn, javllá Muotka.
+-Mån miejnniv boasstot la, ja ij la bælostahtte miededit råkkådakdåjmav nåv gå planeridum Nussirin ja Gumppenjunjen.
+Dan diehti joarkav mån bargov vaj dakkir doajmma ij jåhtuj biejaduvá, ja moadda vuoro oajválattjaj galggi sjaddat goappatjagá nuoskodimlága, tjahtjenjuolgadustjállaga ja minerállalága hárráj, javlla Muotka maŋemusát.
+Sámediggeráde ájras Silje Karine Muotka, + 47 984 87 576
+Dån máhtá ietjat jienastuslåhkuj akta goassa tjáledit, valla jus ietjat åvddåla biehtsemáno 30.biejve tjáleda, la siegen vájkkudime galla ájrrasa iesjgeŋga válggabijrra boahtte sámedikkegávddaj 2021-2025 oadtju.
+Jus galga ietjat Internehta baktu diededit, hæhttu sisi låggit ietjat ID-portálajn/MinID.
+Låggi sisi
+Gájka gudi ietjasa sábmen sárnnuji, ja gænna juogu
+a) Suv sijddagiella *le sámegiella*b) Sujna le, jali læhkám li æjgáda, áhkko ja áddjá jali máttaráhkko jali máttarádjá gænna le/lij sámegiella sijddagiellanc) Le ulmutja mánná gut le jali læhkám la jienastuslågon*Sijddagiellan merkaj dat giella mij lij anon sijdan sjattadijn.
+Álu aneduvvá báhko iednegiella.
+Jus ienep giela aneduvvin sijdan sjattadijn, galggá sámegiella liehket akta dajs.
+Sáme gudi li stáhtaviesáda ietjá nuorttarijkan máhtti ietjasa jienastuslåhkuj tjáledit jus biehtsemáno 30.biejve válggajagen li tjáledum álmmuklågon Vuona viesádin maŋemus gålmmå jage válggabiejve åvddåla.
+Sáme gudi ælla nuorttarijkajs, máhtti ietjasa jienastuslåhkuj tjáledit jus li læhkám tjáledum álmmuklågon Vuona viesádin maŋemus gålmmå jage válggabiejve åvddåla.
+Viettja pdf-sjiemáv vuollelin, dievde dav ja sáddi dav dievdeduvvam ja vuollájtjáleduvvam Sámediggáj.
+Jus sidá ietjat Sámedikke jienastuslågos ierit diededit, de hæhttu Sámediggáj e-påstav jali girjev sáddit.
+Diededime ierit hæhttu ietjat namáv ja personnummarav tjállet.
+Jåhtotjála Sámediggeválga njuolgadusáj rievddama birra - Diedo jienastiddjijda gudi dåssju bessi åvddågiehtaj sámediggeválgajda jienastit.
+Ådåstuhttem-, háldadim- ja girkkodepartemennta le mierredam ådå nuppát lahtasav § 39 a njuolgadusán javllamáno 19. biejve 2008 nr.
+1480 Sámediggeválga birra.
+Rievddam almoduváj ja jåhtuj biejaduváj javllamáno 19. biejve 2012.
+Ij la agev nav álkke tsiekkadusá álldarav gávnnat.
+Jahkegærdojt låhkåma baktu la Sámedigge tsiekkadusájt gávnnam ma li oabmásabbo gå vuostak jáhkijma.
+Duodastuváj juhte dát skiedjá Fjelltunan Siellagin lij ajtu 50 jage oabmásabbo gå majt vuostak várudalájma.
+Gåvvå: Sámedigge
+Sámedikke tsiekkadussuodjalimprosjækta registrieri sáme tsiekkadusájt ma li tsieggidum jagen 1917 jali åvddåla, ja nav li automáhtalattjat ráfájduhtedum.
+Akta dajs tsiekkadusájs la Siellagin, duobddágin Fjelltun.
+Danna tsæggaj skiedjá mav álgon várudalájma 1800-lågo gietjen tsieggiduváj, jali 1900-lågo álgon.
+Valla dendro-ájggemerustallamvuogijn - jahkegærdojt ájggemerustallam - máhtij merustallat juhte skiedjá duodaj la tsieggidum birrusij 1845/46, ja ælla nav vuojga ietjá sáme tsiekkadusá nav oabmása.
+- Ienemusá dajs birrusij 900 tsiekkadusájs majt lip registrierim, li tsieggidum 1800-lågo gietjen ja 1900-lågo álgon, ja de la ihkeva suohtas gå gávnnap nav oames tsiekkadusájt gå dáv Siellagin, javllá Mia De Coninck, prosjæktajådediddje Sámedikke tsiekkadusregistrierimprosjevtan.
+Dendroekolåvggå Andreas Kirchhefer la dat gen viddno Sámedikkes lij guoradallat dimmbarij álldarav.
+Gå la ålggobieles tsiekkadusáv guoradallam, válldá boarrimgæhttjalimijt man vuodon máhttá tsiekkadusá álldarav merustallat, valla aj ábnnasij ja daj kvalitiehta birra.
+Dáv dahká gå låhkå ja snivva jahkegærdoj minsstarav guoradallá.
+Buojkulvissan báhkka giesen sjaddi gåbdes jahkegærdo, ja sekka jahkegærdo gå la galmma giesse.
+Jahkegærddogæhttjalime skiejás duobddágin Fjelltun Siellagin (gåvvå: Andreas Kirchhefer)
+Skiejás Siellagin mij la tsieggidum guoradallin gålmmå soahkemuora, ja da vuosedin juhte tjuoladuvvin jagijn 1844-46.
+Jáhkedahtte skiedjá tsieggiduváj dan maŋŋelattja.
+- Dimmbara lidjin divras ábnnasa majt álu ådåsis aneduvvin.
+Dan diehti li moadda tsiekkadusá tjåskåj iesjgeŋga álldaris.
+Mij máhttep vehik dan birra oahppat gåktu ulmutja dålusjájge tsiekkadusájt ja ábnnasijt bisodin ja ådåsis dajt adnin, javllá fáhkajådediddje Sámedikke tsiekkadussuodjalimåssudagán, Elin Rose Myrvoll.
+Dimmbara lidjin divras ábnnasa majt álu ådåsis aneduvvin.
+Dan diehti li moadda tsiekkadusá tjåskåj iesjgeŋga álldaris (Foto: Andreas Kirchhefer)
+Moatte sivá diehti dát vuohke aneduvvá.
+Juogu l iehpevissesvuohta tsiekkadusá álldarij hárráj ja le gus åvddåla vaj maŋŋela ráfájduhttemrájá 1917 tsieggidum, jali jus sihtap åttjudit duodastusáv álldaris njálmálasj diedoj hárráj.
+Dajs birrusij 900 ráfájduhtedum sáme tsiekkadusás li válldám jahkegærddogæhttjalimijt dåssju 14 tsiekkadusás.
+Jahkegærddoájggemerustallama li tjadádum tjuovvovasj suohkanijn (tsiekkaduslåhko parantesan): Gáivuotna (2), Ivgu (2), Báhccavuotna (3), Siellat (2) ja Kárášjohka (5).
+- Mij doajvvop bessap dáv vuogev adjáj boahtteájge ávkástallat, åttjudittjat duolla diedojt automáhtalattjat ráfájduhtedum sáme tsiekkadusáj birra, javllá Mia De Coninck.
+Ann-Mari Thomassen sárdni
+Gieres gájka - gieres oassálasste ja julevsáme giellakonferánsa ásadiddje.
+Sámediggeráde åvdås sidáv gijttet bivddimis diehki giellakonferánssaj julevsáme hærvvaviessuj - Árranin.
+Sámediggeráde ájrrasin, lav ávon ja mihá gå lav dánna uddni ja oattjov dan ájnas julevsáme giellakonferánssaj hållat.
+Mij gudi lip dálla dán lanján, lip tjåhkanam dan diehti gå sihtap dahkat gájkka majt máhttep sihkarastátjit guoddelis ja buorre boahtteájgev julevsáme giellaj.
+Man ållo ávvudahtte le vuojnnet gå le nåv ålos mijás!
+Gijtto Árranij ja Divtasvuona suohkanij ma konferánsav ásadi.
+Sámedikken le vásstádus sámegielav åvddånahttet, ja dan gáktuj lav mån viehka ávon gå li nåv ållo gielladåjma julevsáme guovlojn.
+Ållagasj alvaduhtte le gå li nåv ållo dåjma dan båttå gå ulmusjlåhko biedjá luondulasj rájájt ulmusjluohkojda.
+Gå li nåv ållo dåjma bájkálattjat, de dahki da vaj Sámedigge máhttá doarjodit dajt buorre bargojt.
+Maŋemus gålmmå jage le Sámedigge juollodam badjel 24,5 miljåvnå dåjmajda ma giellaj guosski, 874 000 giellaj mánnágárdijn, badjel 10 miljåvnå julevsáme oahppamnævojda, 37 800 stipendajda alep åhpadusán, 2,4 miljåvnå Árrana giellaguovdátjij ja lagábuj 7,9 miljåvnå guovtegielakvuoda bargguj Divtasvuona suohkanin.
+Dát la dat barggo majna moattes dijás dán huodnahin bæjválattjat barggabihtit, ja mån lav viehka ávon gå dat vaddá máhttelisvuodajt Sámediggáj ållånahttet dav vásstádusáv mij la miján julevsáme gielas.
+De le tjielgas Sámedigge galggá ájn buorep bargov dahkat julevsáme giela åvdås.
+Jus lulujma dudálattja same sebrudagá vidjurij, de ij lim dárbbo liehket sámepolitihkkárin.
+Na javllup de dåssju, viehka stuorra barggo le mijá åvdån sihkarastátjit julevsámegiela boahtteájgev.
+Sámedigge aktelattjat rahtjá buorebut ávkkitjit dajt rádjodum luohkojt ma li miján háldadusán.
+Mån jáhkáv miján la gájkka vuojttet gå aktan låggŋip gielav, ja vuojnáv Sámedikke bieles hæhttup ienebut tjalmostahttet lagáp ságastallamijt dijájn gudi gielajn barggabihtit bæjválattjat.
+Dat gå Sámedigge bierri adnet prinsihpalasj iesjmierredimev sámegiela badjel, dat merkaj midja gájkka dán lanján galggap adnet dav iesjmierredimev.
+De galggap ájn vil buorebut sáhkadit aktan boahtte ájge.
+Akta mijá dåjmalamos barggonævojs majna sámegielav åvdet li giellaguovdátja.
+Da li gielladajva mánájda, nuorajda ja ållessjattugijda gånnå sámegiella håladuvvá, gullu ja vuojnnu.
+Sámediggeráde sihtá giellaguovdátja galggi sebrudahkaj sehkanit, ja bájkálasj ulmutja giellaguovdátja guovlon luondulattjat guládalli giellaguovdátjijn gå åhtsi sáme gielladajvajda ja giellakursajda.
+Mij hásstalip giellaguovdátjijt ájádalátjit giellaåhpadimev álggij rájes allaskåvlå fálaldusájda.
+Le gus fállo gájkka mierijn?
+Julevsáme guovlon le miján uddni Árran, mij dahka buorre bargov.
+Árran dahka goappátjagá gielladajvajt ja giellakursajt, ja Sámedigge sihtá vilá doarjjot Árranav dán bargon man ulmme le ienebu gudi gielav adni ja lasedum giellaadno.
+Duodden sihtap ávkkit aktisasjbarggosjiehtadusáv mij áttjak vuollájtjáleduváj Bådådjo suohkanijn ságastittjat máhttelisvuodav ásadittjat giellaguovdátjav dåppe.
+Bådådjon årru moadda julevsáme, ja giellaguovdásj dåppe máhttá ájn vil låggŋit fálojt julevsámijda.
+Duodden máhttá dat aj nannit bargov bihtámsámegielajn.
+Mujna le miella gullat gåktu didja árggabiejve giellabarggen merustallabihtit dav máhttelisvuodav.
+Sámedigge le áttjak joarkkam prosjevtav aktisasj nuorttarijkaj same fáhka- ja luohkkoguovdátjav, Giellagaldov, gålmåjn jagijn.
+Dan gávdan galggá bargaduvvat oarjjel-, ubbmem-, julev-, nuortta-, anár- ja lullesámegielajn.
+Ulmme le ásadit stuoves samegiela fáhka- ja luohkkoguovdátjav.
+Midja Sámedikken lip dudálattja gå lip oadtjum joarkedum prosjevtav, dan diehti gå terminologija- ja normerimbarggo li ájnnasa sámegiela åvddånahttemij.
+Gieres giellaulmutja,
+Jus galggap gielav gádjot, de hæhttup mánáj álgget.
+Gænna le mærrádus jus mánná galggá sámegielagin sjaddat?
+Åvdemusán li æjgáda gudi hæhttuba válljit - gielav válljit - mánájdiska.
+Sámedigge sihtá æjgáda galggi diehtet ålov diedulasj giellaválljimis.
+Dan diehti oajvvat Sámediggeráde budsjæhttaoajvvadusán jahkáj 2016 almodit ådå giellakampánjav "Sámásta mánnáj".
+Ulmme le diededit æjgádijt, mánnágárdijt ja varresvuohtainstitusjåvnåjt man ájnas la gielav diedulattjat válljit, makkár ávkke le guovte- jali moattegielakvuodajn ja makkár giellarievtesvuoda li same mánájn mánnágárden ja skåvlån.
+Sáme mánnágárddefálaldusá ja sámegiella skåvlån li ma mierredi jus mánná galggá sámegielav adnet fáron ållessjattuga iellemij.
+De boahtá sebrudahka, ja Árran mánnágárdde, ájnna mánnágárdde Vuonan gånnå julevsámegiella le oajvvegiellan, merkaj ålov gielav åvddånahtátjit ja bisodittjat.
+Árran mánnágárde bargos li moadda máná oadtjum fálaldagájt.
+Sáme mánájgárdde le årrum gájbbádussan vaj moattes li mannam vijddábut alep åhpadussaj julevsámegielajn.
+Dánna sidáv májnnot Árran mánnágárdev gå sij suoddjiji gielav ja oatsodi vaj vijddábut doalvoduvvá.
+Dáv la árvvogis vijddábut oatsodit!
+Divtasvuona suohkanin li 18 oahppe gejn la sámegiella vuostasjgiellan vuodoskåvlån ja 49 oahppe gejn la sámegiella nubben giellan.
+Duodden li oahppe gudi oadtju guhkásåhpadimev julevsámegielan.
+Lága baktu viertti sihkarasteduvvat vaj oahppe gudi oadtju guhkesåhpadimev aj oadtju rievtesvuodajt guosseoahppen liehket.
+Mån sidáv gájkka máná adnet sæmmi rievtesvuodajt sámegiellaj ja sámegielan åhpaduvvat ålles rijkan.
+Ja de maŋemusát sidáv sávvat gájkajda konferánsav gånnå le ållo sisadno ja mij arvusmahttá, ja dáj biejvij maŋŋela dáppe dán tjáppa Divtasvuonan mannap sijdajdimme ållo arvusmahttemij ja herdujn bargatjit vijddábut ja vuorodittjat julevsámegielav.
+Gijtojt mujsta!
+Karin Tuolja, Jåhkåmåhkes, Svieriga bielen ja Jekaterina Mechkina, Murmanskas, Ruossja bielen oadtjoba nuorttarijkalasj giellabálkáv Gållegiella jahkáj 2018
+Suoma Sámedikke presidænnta Tiina Sanila-Aikio, Vuona Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo, vuojtte Karin Tuolja, jurysebrulasj Vuona bieles Solvår Knutsen Turi, Svieriga Sámedikke presidænnta Per-Olof Nutti
+Karin Tuolja la viessomájgev julevsámegielajn barggam Svieriga bielen.
+Sån la barggam åhpadiddjen, jårggåliddjen, oahpponævvoåvddånahtten ja duollatjállemlåhkken.
+Tuolja la guovdásj ulmusj julevsáme giellabirrasin, ja la adnám guovdásj rållav giellaaktisasjbargon Vuona ja Svieriga bielij gaskan, ållagasj mij guosská ådå bágojt ja termajt åvddånahttemij, ja Rámátjårggålibmáj.
+Jekaterina Mechkina oadtju dan jagásj Gållegiella-bálkáv danen gå mælggadav la barggam nannimin gielldasámegielav Ruossja bielen.
+Sån la oassálasstám bargguj åvddånahttet báhkoboanndudagáv ja sierra gielldasáme báhkogirjev.
+Mechkina la girjijt tjállám, jårggålam girjijt ja oahpponævojt åvddånahttám.
+Suv girjij baktu li moattes oahpástuvvam gielldasámij viessomij ja kultuvrraj Murmanska guovlon.
+Gållegiella - Nuorttarijkalasj sáme giellabálkká juogeduvvá gávtsát bále.
+Giellabálkká galggá viehkedit åvdedittjat, åvddånahtátjit ja bisodittjat sáme gielajt Vuonan, Svierigin, Suoman ja Ruossjan.
+Giellabálkká máhttá juogeduvvat ájnegis ulmutjijda, organisasjåvnåjda jali institusjåvnåjda ma li dahkam sierra ratjástimev sáme gielajt åvdedittjat.
+Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo ja stáhtaráde Monica Mæland Suohkan- ja ådåstuhttemdepartementan sávvaba goappátjijda bálkkávuojttáj vuorbev.
+- Goappátja bálkkávuojtte libá buorre åvddågåvven, ja libá ájnnasa bargon nannimin julev- ja gielldasámegielav, javllá stáhtaráde Monica Mæland Suohkan- ja ådåstuhttemdepartementan.
+- Moadda buorre oajvvadusá kandidáhtajda lidjin, gudi li ednagit rahtjam sámegielaj åvdås.
+Oajvvadusá gåbttji vargga gájkka sáme giellaguovlojt, ja vuosedi stuorra variasjåvnåv ja valljudagáv.
+Goappátjagá organisasjåvnå ja ájnegis ulmutja, árbbedábálasj ja ådåájggásasj giellaarienájt li oajvvaduvvam ja árvustaláduvvam.
+Dat stuorra berustibme bálkás, ja daj moatte buorre ja iesjgeŋgalágásj kandidáhtaj, li sivvan måvtugisvuohtaj sáme gielaj boahtteájge hárráj, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Juryan lidjin Neeta Jääskö Suoma bieles, David Kroik Svieriga bieles, Nina Afanasieva Ruossja bieles, ja Solvår Knutsen Turi ja Jane Juuso Vuona bieles.
+Bálkká juogeduvvá Oslon basádismáno 26.biejve Karin Tuoljaj, ja Murmanskan basádismáno 29. biejve Jekaterina Mechkinaj.
+Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo, 971 29 305
+Sámedigge vállji tjuovvovasj 3 fáhkajuohkusa: pládna- ja ruhtadimjuohkusav, bajássjaddam-, hukso- ja oahppojuohkusav ja æládus-ja kulturjuohkusav.
+Fáhkajuohkusijn galggi gájka sámediggeájrrasa liehket.
+Juohkusijda galggi válljiduvvat jådediddjev ja sadjásasj jådediddjev.
+Gå jådediddje válljiduvvá ieneplågo ájrrasij gaskan, de válljiduvvá sadjásasj jådediddje unneplågo ájrrasij gaskan.
+Fáhkajuohkusa åvddajbukti oajvvadusájt ållestjåhkanibmáj dakkár ássjijn majt ållestjåhkanimnjunnjutja juohkusijda sáddi.
+Juohkka ássjen juohkusa åssjejådediddjev vállji.
+Fáhkajuogostjåhkanime dåladuvvi ållestjåhkanimij åvddåla.
+Sámedikken li tjuovvovasj fáhkajuohkusa:
+Lassen fáhkajuohkusijda li Sámedikken aj dárkestimjuogos ja válggajuogos.
+Dárkestimjuogos galggá doajmmat parlamentárálasj dárkastiddjen ja dárkestit ásadusájt ma ruhtaduvvi Sámedikke budsjehta baktu.
+Dát merkaj adjáj Sámedikke jahkeruhtalågov ja rijkarevisjåvnå máhttelis tsuojggidusájt dárkestit.
+Juogos máhttá tjadádit dav dárkestimev Sámedikke háldadusáv mij sijá mielas la dárbulasj.Dajn ássjijn majt Dárkestimjuogos giehtadallá, sij åvddånbikti mærrádusárvvalusádisá njuolgga Sámedikke ållestjåhkanibmáj, juogu sierra ássjen jali juohkusa jahkediedádusá baktu.
+Válggajugos giehtadallá ássjijt majn Sámedikke ållestjåhkanibme galggá åvdåstiddjijt válljit ásadusájda sisbiele ja ålgusjbiele Sámedikke vuogádaga.
+Juohkusa barggon la gárvedit ja giehtadallat ássjijt majt ållestjåhkanibme l juohkusij sáddim ja åvdedit mærrádusárvvalusáv ållestjåhkanibmáj.
+Rijkajgasskasasj álggoálmmukgielaj jagi gáktuj hásstalip duv juojgav sámegielajda biejatjit.
+Juojggamgilppusijn ájggu Sámediggi, aktan NRK Sámijn, tjalmostahttet ja låpptit juojgav ja sáme gielajt.
+Gilpos la oassen sáme giellavahkos 2019
+- Gájka gudi sihti máhtti juojgav jali vuolev giellalåpptimij biedjat, javllá Sámedikke giellaåssudagá direkterra Anne Britt K. Hætta.
+Juojgga galggá gåvvidit sámegielajt, sáme sebrudagá gielladilev jali giellalåpptimav tjalmostahttet.
+- Vuolláj ja juojggaj la tjanádum sáme giella, kultuvrra ja sáme árbbedábe.
+Dan diehti li da ájnnasa giellalåpptimin, javllá Hætta.
+Dån máhtá juojggat, tsoabbmot, ármmadit jali ådjådit.
+Galggá liehket árbbedábálasj juojgga musihka dagá.
+Vuojtto l 20.000 kråvnå vuojttojuojggaj.
+Juojgga ij galga vihpat guhkep gå gålmmå minuhta.
+Ájggemierre oajvvadusáv gilppusij sádditjit la sådnåbiejve gålgådismáno 6. biejve.
+Gålgådismáno 7. ja 8. biejvij válljiduvvi juojgajt ma gilppusij bessi.
+Válljidum juojgajt almoduvvi gålgådismáno 9. biejve.
+Dan maŋŋela la máhttelis gulldalit ja jienastit nehtan dav masi buoremusát lijkku.
+Jienastibme vihpá gålgådismáno 16. bæjvváj.
+Vuojttojuojgga almoduvvá gålgådismáno 22. biejve.
+Dån dagá juojgav jali vuolev, juojgga ij galga åvddåla almulattjat gullum.
+Filmmi ietjat giehtatelefåvnåjn gå juojga jali tsoabmo.
+Maná dán adræssaj ja sáddi videofilmatjav dán adressa baktu: https://bidra.nrk.no/joik
+Jus li gatjálvis, de máhtá aktijvuodav válldet Sámedikke giellaåssudagá direkterrajn Anne Britt K. Hætta + 47 78 48 42 91, jali fáhkajådediddjijn Per Johannes Marainen, +47 78 48 42 78.
+Gåtsedibmen diedádussaj vahágahttemij birra lahka gasskavuodan sáme sebrudagájn bivddi Sámedigge sáme suohkanijt aktisasjbargguj buoredittjat fálaldagáv sidjij gudi vahágahttemav lahka gasskavuodan vásedi.
+Diedádus vahágahttemij birra lahka gasskavuodan sáme sebrudagájn la tjadádum Nasjåvnålasj máhttoguovdátjis vahágahttemij ja traumáhtalasj diertjestibmáj ja almoduváj Sámedikken snjuktjamáno 8.biejve 2017.
+Diedádus "Jus duossta gatjádit, duossti ulmutja vásstedit" la vuododam ságastallamij fáhkabarggij ja viehkkeapparáhtajn sáme guovlojn, ja tjalmostahttá gåktu sáme vaháguvvama viehkkeapparáhtas duostoduvvi.
+Diedádus aj guoradallá jus li vidjura sáme sebrudagá sisbielen vaj ålgusjbielen ma vájkkudi galla vahágahttema dagáduvvi.
+- Diedádusán åvddån boahtá, ålos e bulkkáj jalik viehkkeapparáhttaj luohteda gå viehkkeapparáhtan ælla duola dagu sáme giella- ja kultuvrramáhtudagá, javllá sámediggeráde Mariann Wollmann Magga.
+- Mij hæhttup båhtusijt duodaj válldet ja oajválattja hæhttuji dåjmajt jåhtuj biedjat aktan sáme sebrudagájn, suohkanij ja Sámedikkijn.
+Diedádus la ájnas vædtsagin dan aktijvuodan, javllá Magga.
+Sámedikkeráde Mariann Wollmann javllá ulmme tjåhkanimij la diedádusáv dåbddusin suohkanijda dahkat, ja plánav åttjudit gåtsedibmáj gåktu suohkana máhtti rievddadimijt dahkat buoredittjat fálaldagáv sidjij gudi vahágahttemav lahka gasskavuodan vásedi.
+- Duodden la aj sávadahtte oadtjot gullat majt suohkana Sámedikkes vuorddi joarkka gåtsedimbargon, javllá Magga.
+Sámediggepresidænnta Vibeke Larsen ja rádesebrulasj Mariann Wollmann Magga tjåhkanibá mánáj- ja dássádusminisstarijn Solveig Horneijn ja stáhtatjállijn Justijssa- ja gárvedimdepartementan duorastagá biehtsemáno 15. biejve diedádusá gåtsedime birra.
+Vuostasj tjåhkanibme diedádusá birra lij biehtsemáno 7. biejve 2017 Romsa suohkanijn.
+Vijddábut la tjåhkanibme Snåasa suohkanijn biehtsemáno 12. biejve.
+Duodden dajda le bivddidum tjåhkanibmáj Divtasvuona suohkanijn, valla dan gaktuj la ájn iehpetjielgas.
+Dánna besa ienebuv låhkåt:
+Artikkel: Jus duosta gatjádit, duossti ulmutja vássteditKronihkka: Allit sjávot åroRaporta "Om du tør å spørre, tør folk å svare"
+Ságájdahtátjit:
+Sámediggeráde Mariann Wollmann Magga, mobijlla 977 02 350
+Åpningstider, man-fre: 08:00 - 15:30
+Ráddidus Finnmárkokommisjåvnåv nammadij maŋŋel gå lij Sámedikkijn rádádallam 2008 snjuktjamáno, ja danna le jådediddje ja niellja ietjá ájrrasa.
+Sij li:
+Finnmárkokommisjåvnnå galggá tjielgadit addno- ja åmastimriektájt dajn ednamijn ma Statskog SF háldos Finnmárkoåbmudagá hállduj biehtsemáno 1. biejve 2006.
+Ulmme le tjielgadit daj riektáj vijddudagáv ja sisanov majt Finnmárko álmmuk le ásadam dáj ednamij åmastime, vierojduvvam ano jali ietjá riektávuodo, duola dagu bájkálasj dábe baktu.
+Kommisjåvnå konklusjåvnnå mierreduvvá maŋŋel gå le árvustallam anov mij le læhám guovlon.
+Dán árvustallamin kommisjåvnnå árvustallá ano guhkkudagáv ja sisanov, dan aktijvuodan aj makta le læhkám sierra váj intensijvva adno, ja makta addnijn le læhkám dádjadahtte jáhkko ahte sijáj adno le læhkám riekta.
+Finnmárkokommisjåvnån le oajvveåvdåsvásstadus ássje diedoj gáktuj.
+Kommisjåvnnå iesj hæhttu bærrájgæhttjat jut duohta ja histåvrålasj dile ma dárbahuvvi riektádile tjielggamij, nuoges buoragit tjielgaduvvi.
+Kommisjåvnnå máhttá åhtsåt njálmálasj diedojt ja tjálalasj diedojt dagu dokumenta jna majt dárbahi oassen ássjediedojda.
+Kommisjåvnnå máhttá aj guoradallamijt ja tjielgadimijt tjadádit ma li dárbulattja ietjasa loahpamærrádussaj.
+Ássjedåbdde tjielgadime majt kommisjåvnnå le iehtjádijt gåhttjum dahkat juohkka akta tjielggijiddje/dutkamásadus iesj sisano åvdås vásstet.
+Tjielgadime galggi kommisjåvnå konklusjåvnåj vuodon.
+Gå Finnmárkokommisjåvnnå la gárvvásit guovlov tjielgadam de bukti rapportav gånnå galggi diedo:
+Finnmárkokommisjåvnå raportta galggá álmoduvvat, ja Finnmárkoåbmudahka galggá juogu de dåhkkidit jali hilggot kommisjåvnå konklusjåvnåjt.
+Finnmárkokommisjåvnnå galggá såbadit jus biele e kommisjåvnå konklusjåvnåjda guorrasa.
+Finnmárkokommisjåvnå ja Finnmárko miehttseduobmoståvllå njuolgadustjála
+Finnmárkokommisjåvnnå
+Álggálmmukriektá milta galggi stáhta kárttit ja identifiserit álggoálmmugij ájnegasj ja aktisasj åmastim- háldadim- ja addnoriektájt.
+Finnmárkolága mierredime baktu sajájduváj årnik man milta dákkár riektájt identifiseri ja dåhkkit Finnmárkon.
+Dát barggo le rievddam riektáprosessan manna le ietjas kárttimkommisjåvnnå mij rapportajt dahká, såbadi gå li såbamahtesvuoda kommisjåvnå rapporta gáktuj, rijdojt sierraduobmoståvlån tjoavddi majt le vejulasj Alemusriektáj guoddalit.
+Dákkár årniga ællá ásaduvvam árbbedábálasj sáme guovlojn Finnmárko ålggolin.
+Sáme riektájuogos le oajvvadam vásstediddje årnigijt ásadit aj dajda guovlojda ma li Finnmárko ålggolin.
+Sámedikke åvdåsvásstádus:Sámediggi vájkkut váj kárttimlága barggo joarkká ja åvddån árbbedábálasj sáme guovlojn Finnmárko ålggolin.
+Gå dákkár lágáj birra rádádallá de le Sámedikken åvdåsvásstádus bærrájgæhttjat jut lága li álmmukriektá birástagáj sisbielen.
+Letjat riektáj gáhttima diehti Finnmárkokommisjåvnå bargon de le ájnas duodastusájt ja diedojt guovlo ano birra kommisjåvnnåj åvdedit.
+Diehtosiida, Hánnoluohkká 45, 9520 Kautokeino
+Rabasáiggit, mánnodagas bearjadahkii: 08.00-15.30
+Divna Sámedikke ájrrasa li sebrulattja avtan gålmåt fáhkakomiteas ma giehtadalli ássjijt ja åvdedi árvvalusájt Sámedikke ållestjåhkanibmáj.
+Fáhkakomitea li dá:
+Kirsti Guvsám (Njunnjusasj)
+Ronny Wilhelmsen (Lijggenjunnjusasj)
+Toril Bakken Kåven
+Aud Marthinsen
+Láilá Susanne Vars
+Vibeke Larsen
+Knut Inge Store
+Ellen Kristina Saba
+Jovna Zakarias Dunfjell
+Anita P. Ravna
+Laila Nystad
+Beaska Niillas
+Ellinor Marita Jåma (Njunnjusasj)
+Viktor Inge Paulsen (Lijggenjunnjusasj)
+Kjellrun Wilhelmsen
+Lars Oddmund Sandvik
+Johan Vasara
+John Kappfjell
+Lise-Katrine Mo
+Lars Filip Paulsen
+Sandra Márjá West
+Jørn Are Gaski
+Hartvik Hansen
+Mariann Wollmann Magga (Njunnjusasj)
+Mathis Nilsen Eira (Lijggenjunnjusasj)
+Christina Henriksen
+Tor Gunnar Nystad
+Marit Kirsten A. Gaup
+Per Mathis Oskal
+Per A. Bæhr
+Marie Therese N. Aslaksen
+Arthur Tørfoss
+Isak Mathis O. Hætta
+Inger Eline Eriksen
+Kjetil Romsdal
+Komiteatjåhkanime tjadáduvvi ållestjåhkanimij åvddålattja.
+Dábálattjat mierreduvvi niellja vahko komitea- ja ållestjåhkanimijda.
+Komiteatjåhkanime tjadáduvvi mánnodagá ja dijstagá, ållestjåhkanibme gasskavahkos bierjjedahkaj.
+Duodden fáhkakomiteajda gávnnuji aj Dárkastuskomitea ja Válggakomitea.
+Dárkastuskomitea galggá parlamentalattjat dárkestit ja stivrrit dåjmajt ma biednigahteduvvi Sámedikke budsjehta baktu.
+Oasse dássta le aj dárkestit Sámedikke jahkebiedniklågov ja soajtedahtte tsuojggidusajt biedniklåhkuj Rijkkadárkastusás.
+Komitea máhttá aj tjadádit guoradallamijt Sámedikke háldadusan majs komitea adná dárbov.
+Dárkastuskomitea vaddá mærrádusárvvalusájt Sámedikke ållestjåhkanibmáj ássjijn majt dat giehtadallá, juogu sierra ássjen jali komitea jahkediedádusá baktu.
+John Kappfjell (Njunnjusasj)
+Marie Therese Nordsletta Aslaksen (Lijggenjunnjusasj)
+Válggakomitea giehtadallá ássjijt gånnå Sámedikke ållestjåhkanibme galggá mierredit válgaj birra orgánajda Sámedikke sis- jali ålgusjbielen.
+Komitea dahkamus le gárvedit ássjev ja árvvalusáv vaddet ållestjåhkanibmáj dan ássjen majt komitea le ållestjåhkanimes oadtjum.
+Mathis Nilsen Eira (Njunnjusasj)
+Marit Kirsten Anti Gaup (Lijggenjunnjusasj)
+Isak Mathis O. HættaLijggeájrrasa:
+Viktor Paulsen
+Ellinor Marita Jåma
+Verneområdestyrer
+Njuolgadusáj ulmmen le nannit jut konsultasjåvnå galggi liehket buorre jáhkujn ja ulmijn guorrasittjat gasskala stáhtta avta bielen ja Sámedigge, sáme berustimij organisásjåvnå ja sáme rievtesvuoda æjgáda nuppe bielen, gájkka oajvvadusáj birra mij gullu suodjalusájda luondomoattebelakvuohtalága milta sáme guovloj.
+Sjiehtadus nanni Sámedikke sajev konsultasjåvnnåbiellen suodjalimfábmudagán ålles ássjegiehtadallamin, dåjmaj álggodiedojs gitta Ráddidusá loahppagiehtadallamij, sæmmi båttå gå ådå luondomoattebelakvuohtalágá milta li fylkamánne, Luondoháldadus direktoráhtta ja Birássuodjalimdepartemænnta ma li vásstediddje pládnafábmudagá suodjalimoajvvadusáj gárvedim bargon.
+Sámedikkeráde Henrik Olsen la kronihkav tjállám mij guosská duohtavuodakommisjåvnnåj Vuona sáme ja guojna álmmugij gáktuj.
+Javllamáno 15. biejve Sámedigge sebraj tjåhkanibmáj Stuorradikke presidænntaåvdegij gånnå lij sáhka duohtavuodakommisjåvnås sáme ja guojna álmmugij gáktuj.
+Tjåhkanibme lij vuodon bargguj masi miján li stuorra vuorddemusá.
+Sáme ja aj guojna li hæhttum gillat stuorsebrudagá illastimev mijá identitehta ja kultuvra dárojduhttemij.
+Dássta li háve sjaddam, ájnegis ulmutjijda ja aj sebrudahkaj, man vijddudagá birra mij ep ájn diede.
+Mij diehtep, kolonisierimij ja badjelgæhttjamij lip mij guoskadallam.
+Mij diehtep juhti vuornnom, binnep árvov vaddet, gielav ja kultuvrav masset ja skábmo iesjdåbdov ja buorre iesjgåvåv niejddi.
+Mijá mielas ájgge le láddam dajna juojddá dahkat.
+Ij iehtjama árvov binnedittjat, valla vaj máhttep boahtteájggáj mihát mannat álmmugin man vássám ájgge le tjielgaduvvam.
+Histåvrrå dárojduhttempolitihka birra la aj histåvrrå ulmutjij birra gudi bierggijin berustahtek oajválattjaj garra bargos mijáv vuojnnemahttásin dahkamis.
+Valla dat la læhkám divras, ja ålos vilá moatte buolvaj ja iehtjasa låsså nådijt guoddi, ja dåbddi jut dáv noadev duodaj sihti guodet.
+Sámediggáj la ájnas, duohtavuodakommisjåvnnå galggá liehket kommisjåvnnå mij guosská sáme álmmugij allasis.
+Galggá liehket máhttelisvuohta vájkkudit bargguj kommisjåvnå mandáhta vájkkudime baktu, ja maŋŋáj dan baktu juhti iehtjama vásádusáj birra subtsastip.
+Danen ájggop mij árrat 2018 sáme álmmugij allasis máhttelisvuodav vaddet subtsastittjat iehtjasa vuojnojt makkir tiemáj duohtavuodakommisjåvnnå luluj barggat.
+Dát luluj midjij ávkken gå mij galggap Stuorradikkijn rádádallat dan birra majna duohtavuodakommisjåvnnå luluj barggat.
+Mij jáhkkep sáme sebrudahkaj la ávkken duohtavuodakommisjåvnås.
+Valla mij jáhkkep, adjáj dáttja sebrudahkaj la dassta ávkken.
+Sæmmi gå sábmelattja li duolmoduvvam ja skámáduhteduvvam, li aj dáttja vásedam histåvråv ja ideologijjav mij la subtsastam, sáme li nievrep ulmutja gænna ij la sæmmi árvvo gå siján.
+Máhttá aj dáttjajda liehket ávkken dat histåvrålasj noades ierit bessat.
+Semadimkommisjåvnnå Ruonasednamin la jur árvvalusájdis buktám.
+Danna vuoseduvvá dárbbuj histåvråv ietjas ævtoj milta åvdedittjat ja dárbbuj duodastittjat ja majt kolonisierim la Ruonasednama álmmugij merkaham.
+Kommisjåvnnå aj subtsas, dárbbo l semadit vássám ájgijn ja álmmuga trauma:jt huksat.
+Juohkka álmmugin galggá liehket sijá iehtjasa duohtavuoda- ja semadimprosæssa, ja mij sáme galggap dav prosessav hábbmit gåktu midjij la buoremus.
+Sæmmi la semadibme prosæssa mij ájgev gájbbet.
+Miján hæhttu sidot nubbe nuppev gulldalit ja iehtjádij vásádusájt dåhkkidit.
+Gierddisvuohta ja sidot bávtjas subttsasijt gierddat li guovdásj faktåvrå.
+Valla sæmmi hæhttu liehket jáhkko nanos sáme álmmugij boahtteájggáj.
+Mån jáhkáv mij væhkkálakkoj dav nagádip.
+Kronihkka guoradallamdiedádusá almodimes: vahágahttema birra lahka gasskavuodan sáme sebrudagán snjuktjamáno 8. biejve.
+Uddni, nissunbiejven, Sámedigge ja Justijssadepartemænnta åvddånbukti åtsådimdiedádusáv vahágahttema birra lahka gasskavuodan sáme sebrudagán.
+Diedádusá vuodon li ságastallama fáhkabarggij ja viehkkeinstánsaj Sámen, ja tjalmostahttá gåktu sáme vaháguvvama viehkkeapparáhtas duostoduvvi.
+Jus li vidjura sáme sebrudagá sisbielen vaj ålgusjbielen ma vájkkudi galla vahágahttema dagáduvvi, adjáj dåmaduvvi.
+Mij mujttep Saminor:a åtsådimdiedádus mij 2015 almoduváj, ja åvddånbuvtij jut 49% sáme nissunijs lidjin vaháguvvam.
+Dá lågo mijáv alvaduhttin, ja biejaj tiemáv bajemussaj politihkalasj ássjelistan Sámen.
+Mij dárbahijma dádjadit manen dat dáhpáduvvá?
+Fáhkaulmutja ja bulkke li oassálasstám ájnas jienaj diedádusán.
+Sivva le rámmpot sijá máhtukvuodav ja sidodav lájttálisát ietjasa bargov ja hásstalusájt gehtjatjit.
+Edna buorre barggo sijá fáhkasuorgen dagáduvvá, valla vuoseduvvá aj stuorra hásstalusájda.
+Viehkkeapparáhtta diehtá aj dat la suorgge edna sjávodisvuodaj ja tabu:aj.
+Gássjel la njuolgga gatjádit vahágahttema birra.
+Valla gåktu akta giehtadalle javllá: "Jus duosta gatjádit, duossti ulmutja vásstedit".
+Vuoseduvvá aj, gávnnuji sierra hásstalusá duosstomin vaháguvvamijt sáme duogátjijn.
+Luohtádus sáme álmmugin bulkkáj ja viehkkeapparáhttaj ij la heva.
+Dát vádna luohtádus viertti dádjaduvvat gåvvimin la garra dárojduhttem- ja mastadimpolitihkav sámij vuosstáj.
+Vuojnnet la nav, adjáj dán aktijvuodan guoddep dav låsså árbev dárojduhttempolitihkas.
+Gåktu akta oassevállde guoradallamin javllá: "Iv la nav vuojga láttij birrasin barggam, valla jáhkáv miján vádnun luohtádus, dat guosská histåvrålasj traumajda dajnas gå sáme li láttijda masstam, bákko tjadá hæhttujin dárustit.
+Mij ep luohteda avtak oajválattjaj, girkko ja skåvllå ja diedaåtsådiddje, dakkir ulmutjijt gejda ájgij tjadá lip oahppam ij galga luohtedit".
+Ságastit sieldes illastimij birra buoremusát dahká iednegiellasis viehkkeapparáhttaj mij dádjat sebrudagáv gånnå viessu.
+Moatten sáme sebrudagán la miján garra sjávodisvuodakultuvrra.
+Moattes e dåhkkida diededimev vahágahttema birra.
+Dat máhttá ålles familja árvov biejsstet, márjju ålles sáme sebrudagá árvov.
+Sivá li aj jáhkket moadda ájnegattja li vaháguvvam skámov tjiegadittjat.
+Læstadiánarij tjoaggulvis la ájnas moatte sámijda, valla ij gudik goassak máhte riekta sjaddat gå åssko aneduvvá vaháguvvamav sivádittjat ja skámádittjat.
+Dáj birra vierttip duosstat tjielggasit diededit.
+Vahágahttem ij la priváhta ássje mij sisbielen galggá tjoavdeduvvat.
+Vahágahttem la siválasj stráffuduvvat ja galggá riektávuogádagán dåmaduvvat, dat vuogádagás massta mij sáme aj li oassen.
+Mij dárbahip aj låhpadit jahtov gievras sáme birra, guhti gájkka gierddat galggá.
+Gártjedam miellaguotto jut sáme næjtso ja nissuna galggi hæhttut gierddat vahágahttemav ietjasa lagámusájs hæhttup dåssjidit.
+Mij dárbahip sebrudagáv, gånnå ulmutja priváhta rájá vieleduvvi ja gånnå vahágahttem ij gudik goassak dåhkkiduvá.
+Ij dåhkki ilá ednagit dættoduvvat: åvdåsvásstádus vahágahttemis la vahágahtte duogen, ij vaháguvvama.
+Dájna diedádusájn lip vijddásappot lávkkim, vahágahttema vuosstij oajbbot lahka gasskavuodan sáme sebrudagán.
+Vahágahttem ij binnu juska tiebmá guoradaláduvvá, valla mij lip siegen tabu:ajt tiemá birra doadjemin gå bihkusit ássjev ságastallap.
+Mån jáhkáv sáme sebrudahka l gárves dakkir dágástallamij.
+Valla dáv bargov ep máhte galluga dahkat.
+Guokta jage dássta åvddåla Saminor ietjas lågojt åvddånbuktin.
+Dat rájes lip binnáv guovdásj oajválattjajs gullam.
+Máhtudagájn mij dálla le miján, merkahi konkrehtalasj dåjma viertti doajmmaj biejaduvvat.
+Valla mij dárbahip ienep máhtudagáv suorgen, ep åvvånis diede nav ålov gå dárbahip dan suorgen.
+Sámedikkeráde sjaddá dáv gåtsedit guovdásj oajválattjaj ságastallamin.
+Vierttip tjielggasit diededit mij dárbahip sierra dåjmajt dáv gássjelisvuodav duostotjit, ja mij dárbahip dajt dåjmajt dálla.
+Gå sáme álmmuk la gárves sjávodisvuodav ja skámov doajátjit ij stuorsebrudahka máhte tjielgga sjávodisvuodajn vásstedit.
+Vibeke Larsen, sámedikkepresidæntta
+Sáme álmmuga histåvrålasj háve li tjiegŋalisá ja mij dárbahip sierra rájnnidimprosessav jus da galggi savvet.
+Luodjomláhkáj Vuona ráddidus ij duosta histåvråv aktan mijájn gehtjadit, tjállá sámediggepresidænnta Vibeke Larsen dán kronihkan.
+Oanedum versjåvnnå dát kronihkas almoduváj NRK Ytring:an 12.04.17.
+Dáv máhtá dánna låhkåt.
+De vijmak bigoduváj - ráddidus ij sidá álgadit duohtavuodakommisjåvnåv sámijt dárojduhttemis dajnas gå balli dat vuorddemusájt ådå dåjmajda buktá.
+Iv máhte javllat alvaduvviv, valla huoman hármmadit hådjåniv.
+Håjen, danen gå buorre aktijvuohta dáttjaj ja sámij gaskan gájbbet mij lip miellusa mijá aktisasj histåvråv gehtjadittjat.
+Miellusa gehtjadittjat båhtusijt majt stáhta politihkas sámij vuoksjuj, ja vájkkudimijt midjij álmmugin ja ájnegis ulmutjin.
+Sáme sebrudagán li moadda subttsasa ma ælla subtsastuvvam ja moadda háve ma ælla savvám.
+Subttsasa ájges gå ietjas identitiehtav, gielav ja kultuvrav sloanjerdit sjattaj oajbbomin viessot vaj ij viessot - ållusijda.
+Subttsasa hávij birra ma li dæhppum ulmutjij rubmahij ja miellaj, ja ma máhtti liehket siegen tjielggimin manen dálásj ájgge åtsådaláduvvá nav gåktu åtsådaláduvvá.
+Majt duodaj la dal ájn Sámedigge ádnomin?
+Tjielggasit mån sidáv diededit: Dát ij la makkirak árvvalus budsjæhttadágástallamij, gånnå Sámedigge ienep ruhtadimev stáhtas ádnu.
+Mij sihtap rabás prosessav, gånnå stáhtta álgadimev dahká dárojduhttemav gehtjadittjat, ja makkir vájkkudimijt dat la ulmutjijda ja sebrudahkaj buktám.
+Makkir båhtusa sjaddi ja gåktu daj dåmadit, vierttip dalloj mierredit.
+Mij ep diede majt kommisjåvnå barggo buktá.
+Vierttip loajtoj vuorddet.
+Midjij la dát máhttelisvuohtan besatjit jahketjuodijs badjelgæhttjamis ja vuollegis iesjdåbdos.
+Midjij la dát gæjnnon nasjåvnnån ja álmmugin.
+Sáme álmmuk ij galga ietjas vaháguvvama roallaj biedjat.
+Mij sihtap åvddålijguovlluj lávkkit mihás álmmugin tjielggam gasskavuodajn iehtjama histåvrråj.
+De moattes sjaddi javllat: Diján la máhttelisvuohta demokráhtalasj åvdåstibmáj Sámedikke ja rádádallamsjiehtadusá baktu.
+Gånågis Harald la dijás ándagis ádnum almulasj Vuonarijka åvdås.
+Ij la gus dat nuoges?
+Ij la, dat ij la nuoges.
+Stáhtta la viehkedam Sámedikkev ássat ja mijáv vuodolága baktu suodjalam.
+Valla mijá histåvrålasj háve li stuorábun, ja dárbahi sierra rájnnidimprosessav savvánittjat.
+Ævto såbadusprosæssaj le, duohtavuohta hæhttu duodastuvvat.
+Mij máhttep gudnálasj ålmmåjs oahppat dagu Desmond Tutu bargostis såbadime birra.
+Duohtavuohta hæhttuj duodastuvvat, ja da ma vierret lidjin ulmutjijs váldedum hæhttujin ruoptus vatteduvvat.
+Sáme álmmuk la aj vásedam, kultuvrra, giella ja viessomvuohke le ierit váldeduvvam.
+Da ma vierret li mijás váldedum ælla ájn ruoptus vattedum.
+Bååstede-prosjækta la akta buojkulvis dasi.
+Jahketjuodij tjadá li sáme dávvera sáme sebrudagás viettjadum ja dávvervuorkájda biejadum.
+Mij lip dálla prosessan gånnå gåhttjop dajt ruoptus sáme dávvervuorkájda máhtsaduvvat.
+Valla dat máhtsadibme ij máhte dáhpáduvvat åvddåla stáhtta miedet máhtsadimes ja vuorkudimes sáme dávvervuorkájda mákset.
+Åbddit ráddnavuodav ij gudik goassak dagáduvá jus rádnastat suoláda ja ándagis áno ja dån i miededa ruoptus vaddet dav majt la suoládam.
+Sáme girkkogárdijt li histåvrå tjadá åtsådiddje rievvum, buorissjivnnjedum girkkos ja stáhtas.
+Dat la buktám, bátsidisá moatte mijá ájttegis vuorkuduvvi dahpadum vuorkudagán Oslon.
+Dá li tjiegŋalis háve sámijn, ma hæhttuji rájnniduvvat dan baktu jut stáhtta miedet máhtsadime åvdås åvdåsvásstádusáv válldet.
+Surggo massám gielas, iesjdåbdos ja vádna máhtudahka ietjas histåvrås, la låssåt ållusijda.
+Dav surgov dárbahip stáhtas viehkev divutjit.
+Sáme iesjdåbddo la sjaddam nannusabbo maŋemus jagijt.
+Nav nanos vaj duosstap tabu:ajt doadjet ja ságastit ássjij birra mijá sebrudagán ma ælla vuohkasa.
+Marion Knutsena rabásvuohta seksuála råhtsatjimij birra Divtasvuonan la læhkám árvulattjan moaddásijda.
+Mij lip jur almodav åtsådimdiedádusáv: "Jus duosta gatjádit, duossti ulmutja vásstedit".
+Diedádus vuoset, vahágahttem la duodaj tabu:an sáme sebrudagán, ja histåvrålasj trauma dárojduhttemis la akta tjielggimfaktåvråjs.
+Mij gåhttjop aktisasjbargov ráddidusájn dåjmalattjat vahágahttema vuosstij bargatjit, ja duodaj sivájt dasi gávnnat.
+Valla ep la dán rádjáj vásstádusáv oadtjum.
+Valla ietjá oassálaste vuojnni sæmmi dárbov.
+Sáme girkkoráde sihtá dåjmalasj oassevállden duohtavuodakommisjåvnån liehket.
+Guojnajn li aj iehtjasa histåvrrå, masi la dárbbo tjiegŋodit.
+Ássje la aj bajedum Stuorradikken ájrrasijs gudi dárbov vuojnni duohtavuodav bigodittjat.
+Globála álggoálmmukværáldin la dát oahpes tiebmá.
+Kanada la duosstam ietjas kolonisierimhiståvråv duodaj válldet, ja dåhkkit jut dat la álggoálmmugijda ållo vaháguvvama buktám.
+Mij sihtap dåjmalasj oassevállden dakkir duohtavuoda- ja såbadimprosessan liehket.
+Dát sjaddá låsså prosæssa midjij aj, valla mijá mielas la ájgge láddam dálla dav tjadádittjat.
+Luodjomláhkáj Vuona ráddidus ij duosta duohtavuodav aktan mijájn gehtjadit.
+Sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen baktu.
+Nasjåvnålattjat vuoroduvvá alep kvalitiehtav mánájgárdijda.
+Sámedigge vuorot nannit kvalitiehtav sáme mánájgárdijn.
+Man ájnas buorre mánájgárddefálaldahka le dájna dættoduvvá.
+Dáv vuojnnep duola dagu ådå njuolgadusáj baktu ienep ållessjattuga mánájgárdijn, giellagájbbádusá mánájgárddeåhpadiddjijda , máhtudakstrategijja ja ådå rámmapládna mánájgárdij gáktuj.
+Sáme mánájgárddesuorgen li edna hásstalus.
+Sáme mánájgárddesuorgge galggá goappátjagá nasjåvnålasj ja oajválattjaj gájbbádusájt duhtadit ja ållidit sáme sebrudagá vuorddemusájt ja gájbbádusá nannitjit ja åvddånahtátjit sámegielav, kultuvrav ja sebrudakiellemav.
+Sámedigge l mælggadav barggam sáme mánájgárddefálaldagáj.
+Ulmij milta ratjástimijn nasjåvnålasj oajválattjaj vuoksjuj la sisadno sáme mánájgárddefálaldagán buoreduvvam ådå rámmaplánan.
+Ådå rámmapládna nammat sámegielav ja kultuvrav ållu tjielggasit ja sierra, ja dá ålles rámmaplánav tjuovvu.
+Rámmapládna njuolgadustjállagin mánájgárddeláhkaj, ij la gudik goassak nav tjielggasit sáme giela ja kultuvra hárráj ja dajna la duodaj lávkke åvddålijguovlluj sáme mánájda mánájgárdijn.
+Ådå rámmapládna biedjá gájbbádusájt mánájgárddebarggijda ja mánájgárddeæjgádijda, ja maŋŋela gå sáme sisadno l nanniduvvam ja tjielggasit åvddån boahtám rámmaplánan, de Sámedigge dáv gåtset avtajn mánájgárddeprosjevtajn.
+Båhtusa dát prosjevtas máhtti liehket oassen ådå rámmaplánav doajmmajbiedjamis.
+Mánájgárddeprosjækta galggá liehket vædtsagin tjielggitjit mij sáme mánájgárdde le, mij sáme mánáj bajedibme le, man láhkáj galggá nanos giellamodellaj milta barggat ja ma li sáme árvo ja njuolgadusá ja gåjt man láhkáj sáme kultuvrajn mánájgárden barggat.
+Dát la prosjækta masi li stuorra vuorddemusá, man baktu galggap vásstedit mij sáme mánájgárdde le.
+Sámedikke bieles la vuojtto gå ienep ja ienep máná sáme fálaldagáv mánájgárden oadtju.
+Danen la ájnas juhti sáme mánájgárddefálaldagá ålles Vuonan li sjaddamin ja båhti ienep mánájgárde sáme fálaldagájn majna máná sáme gielav ja kultuvrav åmasti.
+Duogátjin sávadussaj vijdedam mánájgárddefálaldagáv, lågo vuosedi stuorra vánesvuodav sámegielak mánájgárddeåhpadiddjijs, ja nággo barggijda la stuorak gå sámegielak birás li unne ja ieneplågogiella lassán.
+Dát dahká juhti ájggomusá ma biejaduvvi rámmaplána ja ienep gájbbádusáj baktu ienep ållessjattugijda ælla gasskavuodan duohta lågoj sámegielak mánájgárddeåhpadiddje mierijn.
+Nappu l dárbbo ulmij milta vuorodibmáj rekruttierimij.
+Tjoavddusin dán bargon la barggosajevuododum mánájgárddeåhpadiddjeåhpadusá ma duola dagu fálaldahkan Sáme Allaskåvlån sjaddi.
+Dakkir åhpadus gånnå låhkke tjuovvu bielleájggeåhpadusáv madi mánájgárden barggi.
+Duodden dasi l dárbbo duoddeåhpadussaj mánájgárddepedagogihkan, sámegielan ja sáme árbbedábálasj máhtudagán.
+Valla dát gájbbet ressursajt sáme máhtudakåvddånibmáj vuoroduvvá.
+Gåtsedimjuogos mánájgárddeåhpadiddje åhpadussaj la låhpalasj diedádusás Máhttodepartemænntaj diedádus nr.5.2017 oajvvadam Sáme Allaskåvllåj juhti da ásadi máhtudakguovdátjav åhpadiddjeåhpadussaj.
+Mujna li vuorddemusá åvddån biejatjit ássjev rekruttierima birra Sámedikke ållestjåhkanibmáj dáv guhttalav.
+Giellanammadus javllá diedádusás VAT 2016: Vájmogiella, juhti sámegielak mánájgárdde l ájnnasamos ájnegis doajmma sámegielav nannitjit, bisodittjat ja ælládahtátjit.
+Mánájgárdde vuodov dahká bargguj sámegiellaj ja kultuvrraj.
+Sámedikke bieles lip duodaj válldám dav diedov mij VAT 2016:18 Vájmogiella: Dálla l ájgge ratjástit sámegielajda.
+Ávvudaláv mánájgárdijt mánájgárddeprosjevta baktu tjuovotjit, ja ulmij milta bargatjit mánájgárddeåhpadiddjeåhpadussaj rekruttieritjit.
+Tjálle: Sámedikkerádesebrulasj Mikkel Eskil Mikkelsen
+Áttjak semadam aktisasjbarggosjiehtadusá Varresvuoda Nuortta:jn le Sámedigge premissavadden gå dievnastusá sáme álmmugij galggi åvddånahteduvvat.
+Dan rållan sihtap dilijt varresvuodasuorgen tjalmostahttet gånnå sáme pasienta e nuohkásit huvsaduvá.
+Sámedigge sihtá dajt hásstalusájt majt sáme pasienta ja addne prosessajda bukti ja daj vuodon hábbmit ja åvddånahttet avtaárvvusasj varresvuoda- ja huksodievnastusájt gånnå sáme pasiænnta l guovdátjin.
+Miján li moadda prosessa majn galggap varresvuodadievnastusájt sáme álmmugij hábbmit.
+Prinsihpa dán bargon li tjielggasa.
+Mij sábmelattja buoremusájt sámij dilijt dåbddåp ja mij buoremusát máhttep árvvalusájt ja vuorodimijt dahkat ma galggi dåjmajt avtaárvvusasj varresvuodadievnastusáfálaldagáj gáktuj buktet.
+Dát duodastuvvá rijkajgasskasasj konvensjåvnåj baktu riektá mierredimoassálasstemij ja vájkkudibmáj.
+Danen la Sámedigge, aktisasjbarggosjiehtadusá Varresvuoda Nuortta baktu, ja sáme fáhkabirrasa guovdátjin dajn prosessajn ma li jåhtuj biejadum.
+Åvdemusát la sáhka guovte prosessa birra.
+Gájkka guovloj varresvuodavidnudagá galggi dahkat guovlo badjásasj åvddånahttemplánav sierravarresvuodadievnastussaj jahkáj 2035 rádjáj.
+Åvddånahttemplána galggi gåvvidit ájnnasamos hásstalusájt ja strategalasj suorgijt sierravarresvuodadievnastusán 2035 rádjáj.
+Vijddásappot la strategalasj åvddånahttem sierravarresvuodadievnastusájt sáme pasientajda rijkan.
+Varresvuohta Nuortta la aktan Sámedikkijn dáv bargov álggám.
+Aktisasjbarggosjiehtadus ja prosessa sáme álmmuga, Sámedikke ja Varresvuohta Nuortta gaskan, dahki bargov avtaárvvusasj varresvuodadievnastusáj ådådahkobarggon moatte láhkáj.
+Ij la gudik goassak åvddåla hábbmim ja åvddånahttem sáme varresvuodadievnastusájs tjadáduvvam nav ednagit gå majt dálla ájggop.
+Sáme pasiænnta ij la gudik goassak guovdátjin åvddånahttemplánan læhkám.
+Dat gájbbet mij åbbålattjat udnásj varresvuodafálaldagájt gehtjadip ja daj vuodon plánajt dahkap.
+Midjij Sámedikkeráden la ájnas vuodulasj bargov dán suorgen dahkat.
+Mijá vuorodibme sjaddá hábbmit ja vijddásappot åvddånahttet ja gárvedit dási dáj prosessaj baktu.
+Dát sihtá javllat, mijá ájggomus la tjoahkke sáme varresvuodadievnastus åbbålasj prosessan tjalmostahttet.
+Mij sjaddap udnásj hásstalusájt tsuojgodit, ja prosessaj baktu láhtjet hásstalusájt tjoavdátjit ma li sáme institusjåvnåjn mij guosská åvddånahttemmáhttelisvuodajda ja organisierimij.
+Dákkir lahkanimvuogijn sihtá Sámedigge siegen liehket åbbålasj dievnastusfálaldagáv dahkat.
+Dát ij la varresvuodadievnastusájt gárvedit dálásj fálaldagáj sadjáj, ij ga guoska daj åvddånahttemij.
+Ij la ga lahkanimvuohke ij ga åvddånahttembarggo dálásj fálaldagáj niedjen.
+Dát la ásadibme mij vielet duola dagu Sáme Varresvuodasijda máhttelisvuodajt ja dárbojt åvddånahttemij, ja åvddånahttem gånnå ep bieja sáme álmmugav dakkir dilláj gånnå hæhttup válljit sierravarresvuodadievnastusáj gaskan.
+Dajnas hæhttup diedulattjat liehket juhti jus galggap dájna bargujn vuorbástuvvat hæhttup vijdes lahkanimvuogev adnet, vijdes dádjadusáv dajs varresvuodadievnastusfálaldagájs ma galggi ásaduvvat.
+Jus galggap vuorbástuvvat hæhttup aktan barggat, dádjadusájn juhti le nasjåvnålasj fálaldagá ma galggi ásaduvvat.
+Árvvalusájt dán bargguj åttjudittjat la ájnas stuorra berustibmáj.
+Danen la Sámedigge tjåhkanimijt dållam oarjjelsáme varresvuodabirrusij ja duodden dajda, stuoves tjåhkanimijt Sáme dåktårsiebrijn sjiehtadam.
+Åvddånahttempládna l prosæssa mav Varresvuoda Nuortta æjggu, dahkamussan Varresvuoda- ja huksodepartementas rádádallamijn Sámedikkijn.
+Juska dahkamus la vattedum Varresvuodadepartementas, de li Sámedikken vuorddemusá juhti Varresvuoda Nuortta, vuollásasj vidnudagájis, vuoset juhti åvddånahttemplánajt æjggu ja sáme varresvuodagatjálvisájt æjggu.
+Dán aktijvuodan la ållagasj Finnmárko skihppijviesso (Finnmárkku buohcciviessu) guovdásj rållan.
+Gå dálla sáme varresvuodagatjálvisá tjalmostahteduvvi li mujna vuorddemusá juhti dievnastusfálaldagá sáme álmmugij åvddånahteduvvi buorre ja mielos aktisasjbargon Varresvuoda Nuortta:jn.
+Ájgge l nannit sáme vájkkudimfámov iehtjama álggoálmmukæládussaj.
+Nasjåvnålasj boatsojæláduspolitihkan gávnnuji edna buojkulvisá, sáme jienajt e gulldala.
+Tjálle: Silje Karine Muotka, sámedikkerádeájras
+Sámedigge juo jagen 2016 Sámedikke boatsojæládusdiedádusáv giehtadaláj, gånnå åvddånboahtá juhti Sámedikke mihttomierre boatsojæláduspolitihkan la nannit boatsojæládusá areálajt ja riektávuodov.
+Boatsojæládus ij la dåssju ájnas sáme æládus ja biebbmobuvtadiddje, valla aj ájnas giella- ja kulturguodde mij dárbaj vuordedahtte rámmajt jus galggá bierggit.
+Ájnas la aj æládusáv ållåsit nannitjit ja åvdedittjat árvvoháhkuhimev boatsojæládusán.
+Dat aj merkaj boatsojæládus hæhttu háldaduvvat álmmukriektá gájbbádusáj milta iesjmierredibmáj ja juhti almulasj háldadibme hæhttu dåhkkidahtte boatsojæládusás ietjastis ja sáme sebrudagás.
+Nasjåvnålasj boatsojæláduspolitihkan gávnnuji edna buojkulvisá gånnå boatsojæládussábmelattja e iehtja besa vájkkudit mærrádusájda ma sidjij guosski, ja Sámedikkev jalik æládusáv e gulldala.
+Dálásj politihkalasj njunnjutja Sámedikken sihti ienep politihkalasj ratjástimev boatsojæládussuorggáj ja vuodoæládussuorggáj gájkkásattjat.
+Mijá mielas juojddá hæhttu dagáduvvat nannitjit lagábuj ulmmáj jåvsådittjat boatsojæláduspolitihkka man la álmmukriektá njuolgadusáj milta.
+Mij lip dálla vuorodam rudájt lijgge fáhkavirggáj boatsojæládussuorgen ja juollodam bielle millijåvnåv viehkedittjat boatsojæláduslágav guoradalátjit, ja tjielgga oajvvadusájt buktet lágav rievddadittjat.
+Duodden dasi lip nannim riektádoarjjaårnigav mav vuododijma åvdep guhttalin.
+Mij diehtep æládussaj la dat åvvå ájnas årnik, masi maŋemus jagijt lip åhtsåmusájt ienep gå 7 millijåvnå kråvnnåj oadtjum.
+Sámedikkeráde dálla aj gájbbet juojga dagáduvvá boatsojæládusstivra háldadimstruktuvrav nannitjit ájnna orgádnan sáme mierredimoassálasstemij.
+Sáhka l álggoálmmukæládusás, ja lága milta mierredime le, nammadum stivrrasebrulattja Sámedikkes adjáj dåhkkiduvvi máhtulattjan boatsojæládusstivrav jådedittjat ja máhtti barggat daj ulmij gáktuj ma li Sámediggáj ulmmen boatsojæláduspolitihkkaj.
+Jus li gatjálvisá majt Ednambarggo- ja biebbmodepartemænnta sihtá ietjá láhkáj merustallat gå boatsojæládusstivrra, galggi rádádallama Sámedikkijn dagáduvvat.
+Desik dá vidjura li hiebaduvvam, Sámedigge ij sidá sebrulattjat boatsojæládusstivrraj nammadit.
+Sámedigge huoman vuorddá buorre politihkalasj prosessajt rievddadittjat mijá dálásj duhtamahtesvuodav stivra organisierimij.
+Dássta IJ tjuovo sáme jiena sjávoduvvi, háldadusán ja boatsojæládus máhttá Sámediggáj luohtedit juhti mij vilá sjaddap ájnas doarjodiddjen æládussaj.
+Mærrádus hæhttu gehtjaduvvat dan nannidum ratjástime gáktuj mav mij boatsojæládussuorgen ájggop.
+Guovdásj oajválattja válljijin jagen 2012 háldadusstruktuvrav æládusán rievddadit, váni rádádallamis boatsojæládusájn jalik Sámedikkijn.
+Guovlostivra hiejteduvvin ja udnásj háldadusstruktuvran li oajválattja, boatsojæládus ja Sámedigge ájrastuhttemin dåssju boatsojæládusstivran.
+Boatsojæládusstivra mærrádusájt máhttá val Ednambarggo- ja biebbmodepartemænntaj guoddaluvvat, mij aj máhttá instruierit - ja jus iesj sihtá, stivra mærrádusájt fámoduhttet.
+Mij lip aj åtsådallam, Ednambarggo- ja biebbmodepartemænnta la dárkestam ja fámoduhttám mærrádusájt boatsojæládusstivran bajemus boatsojlågoj birra, ja tsuojgodam boatsojæládusstivrav giehpedimplánajt mierredittjat.
+Dá mærrádusá li dagáduvvam váni Sámedikkev diededimes jalik almma rádádallamis.
+Dat merkaj, sebrulattjajn gejt Sámedigge boatsojæládusstivrraj nammat, ælla iesjrádálasj roalla jalik mandáhtav Sámedikkes oadtjum.
+Dat la vuohke mij ij dåjma, ja mij tjuottjodip dáv rievddadit.
+Stuorradikkediedádusán mij åvddån biejaduváj Stuorradiggáj jagen 2017 gåvviduvvi udnásj struktuvrra boatsojæládusháldadussaj la hásstaliddje jus galggá Stuorradikke ulmev boatsojæládussaj jåvsådittjat.
+Dajnas Ráddidus dárbov vuojnná háldadusáv álkkebun ja dåbmarappot dahkat, ja gåvvi gålmmå sierra vuoge boahttevasj háldadibmáj.
+Akta vuohke la bisodit boatsojæládusstivrav gåktu la dálla.
+Nubbe máhttelisvuohta la sirddet háldadusbargov Ednambarggodirektoráhttaj ja ietjájduhttet Boatsojæládusstivrav tjielgga Boatsojæládusfágalasj rádáj, ja goalmát la hiejtedit Boatsojæládusstivrav ja háldadusbargov Ednambarggodirektoráhttaj sirddet.
+Giehtadallamin diedádusáv komitean, komitea javllá dájt rievddadusájt ájggu dahkat lahka aktisasjbargon æládusájn.
+Sámedigge gájbbet åbbålasj rievddadimev boatsojæláduslágas vaj sjaddá dågålasj dásen álmmukriektá milta, ja organisierimav boatsojæládusháldadusás ja aj boatsojæládusstivras mij la dåhkkidahtte ja luohtedahtte sáme sebrudagájda.
+De esski máhttep ságastit álggoálmmukæládusás sáme iesjmierredimijn.
+Sáme skihppijsujttáråhpadus ja sáme åhpadiddjeåhpadusá vaddi da guovte nuorttalamos universitiehttaj ájn nannusap guovlolasj ja hiebalgis profijlav, sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen dán kronihkan tjállá.
+Da guokta nuorttalamos universitiehta li jåhtuj biedjam jali biedjamin sáme åhpadusájt.
+Nuortta Universitiehtta l jåhtuj boahtám julevsáme ja oarjjelsáme vuodoskåvllååhpadiddjeåhpadusájn, ja sáme barggosadjevuododum mánájgárddeåhpadiddjeåhpadus la boahtemin.
+Romsa Universitiehtta ja Sáme Allaskåvllå li gárvedime sáme skihppijsujttáråhpadusáv.
+Mij lip dálla guhkás boahtám duostutjit stuorra ja guovdásj sáme sebrudakhásstalusájt.
+Miján la duodaj åhpadiddjevádne sáme giellamáhtudagájn skåvlåjda ja aj mánájgárdijda.
+Bæjválattjat Sámedigge diededuvvá mánájgárdijs ja skåvlåjs majn li hásstalusá tjanádum sáme åhpadiddjemáhtudagáv rekruttieritjit.
+Dá li hæhkka hásstalusá mijá sebrudagán, valla guhkesájggásattjat li tjoavddusa sajenisá.
+Danen la buorre vuojnnet gå Nuortta Universitiehtta vuorodimijnis vuorbástuvvá oahppobájkij goappátjagá Bådådjon ja Levangerin sáme vuodoskåvllååhpadiddjeåhpadusájda.
+Danna l aktidibme 2016 læhkám guovdátjin dakkir åhpav tjadádittjat ja álgadittjat, ja buktám la positijva åvddånahttemav Nuortta Universitiehta guovllotjanástahkaj oarjjel- ja julevsáme guovlojda.
+Ásadit sáme skihppijsujttáråhpadusáv UiT ja Sáme allaskåvlå baktu la sæmmi ájnas.
+Biedjit mujtojda, dát ij la skihppijsujttáråhpadus binná sáme sisanujn, valla sáme skihppijsujttáråhpadus.
+Dát fálaldahka la viehkken mijá rijka stuorra dárbbuj skihppijsujttárijda, valla duodden la gájksáme dimensjåvnnå gå la máhttelis Svieriga ja Suoma sáme bielijs rekruttierit.
+Sæmmi bále la sáme skihppijsujttáråhpadus duodastussan prinsihppaj jut sáme álmmugin la riektá gájbbedit avtaárvvusasj varresvuodadievnastusájt ja dat vásstet dajda dárbojda ma li sáme viesajdiddjijn varresvuodadåjmadagá gáktuj.
+Dá li gålmmå guovdásj sáme åhpadusinstitusjåvnå ma aktan stuorra sáme sebrudakdárbojt duosstu.
+Åhpadusinstitusjåvnå dálla ietjasa profijlajt åvddånahtti, ja ietjasa guoskavattja dahki sierralágásj åhpadusáj, ma rijkajgasskasattjat sjaddi åttjudit sierra máhtudagáv iesjgeŋga suorgen.
+Sámedigge sihtá aktan barggat åhpadusinstitusjåvnåj åvddånahtátjit ja åttjudittjat ienep sáme åhpadusájt.
+Mij sihtap danen barggat vaj dálásj struktuvra, lága ja njuolgadustjállaga e galga hieredit sáme sebrudagá dárbojt tjoavddemav.
+Mij galggap iehtjama oasev åvdåsvásstádusás válldet, rekruttieritjit åhpadusájda stipænndaårnigij ja dåjmalattjat joarkkaskåvllåoahppijt rekruttierit.
+Sámedikkeráden rámmpov buorre ja vuodulasj bargov institusjåvnåj bieles.
+Mån ávvudaláv dat aktisasjbargos mij la boahtemin daj gålmå institusjåvnåj gaskan, ja ávos vuordáv dajt boahtte sáme åhpadusájt ma sadjihij båhtali.
+Sæmmi bále sihtá Sámedigge álgadimev åhpadusinstitusjåvnåjs gåtsedit, oajvvadime stuoves sáme ájrastuhttemav universitiehtaj stivrajda.
+Dat nanni universitiehtaj sajev guovlojn ja universitiehtaj doajmmaguovllo tjielgastuhttá.
+Mij dárbahip dákkir institusjåvnåjt ja mij dárbahip daj sidodav sáme sebrudagá dárbojt duostutjit.
+Sámedikke kultur- ja valástallamstipænnda galggá måvtåstuhttet sáme nuorajt sebratjit dájddaj, kultuvrraj ja valástallamij.
+Niellja stipenda 25 000 kråvnnåj juogaduvvi.
+Stipænnda manná aktugasj ulmutjij goappásj sjierves.
+Sij gudi stipendav oadtju galggi liehket 16 ja 25 jage gaskan dan jage gå stipennda juogaduvvá.
+Åhtsåmájggemierre kultur- ja valástallamstipænndaj nuorajda la gålgådismáno 15. biejve 2019.
+Åhtsmusá sáddidum dán biejve maŋŋela e giehtadaláduvá.
+HUOM!
+Jus åhttse la nuorap gå 18 jage, hæhttu åhtsåmus åvdåstiddje ID-pårtå baktu sáddiduvvat.
+Kulturæládusá li akta lánda geldulamos ja jåhtelamos sjadde æládusájs.
+Sáme sebrudagán le dát vuoras æládus juo, ja danna le buorre potensiálla.
+Uddni duodjára ja dájddára lándav miehtáj gæhttjali allasisá bargov dahkat ietjasa dájdda- ja kulturjavllamusás.
+Kulturæládusáj birra:
+Sámedigge æládusáv návti defineri: Priváhta viddnudagá ma kultuvralasj buvdajt hábbmiji ja vuobddi gálvoj jali dievnastusáj hámen.
+Dán buojkuldahkaj tjárggi smáv ájnegis ulmutja viddnudagájs gitta stuorra viddnudagájda.
+Kulturæládusbargge viessu buvdajs vuobddemis muhtem márnánij ja sihti dåjmadit- jali juo dåjmadi mávsánis æládussan.
+Oasse sisbåhtusis soajttá aj almulasj doarjjagis jali ietjá dårjas boahtet.
+Mannoæládus aneduvvá sierra æládussan, gånnå sáme kulturoase li guovdásj oasse viddnudagáj dåjmas.
+Sámedikke kulturæládusán li tjuovvovasj ulme ja strategija mierredum sáme kulturæládusá vuoksjuj:
+Oajvveulmme:
+Oasseulme:
+Strategija:
+Barggobiejadibme lassán kulturæládusájn sáme guovlojn.
+Dav vuoset diedádus Sámediggáj dagádum Telemarkforskningis.
+Diedádus vuoset lassánibme le læhkám stuorámus dáhpádus- ja doajmmavidnudagájn ja berustimorganisasjåvnåjn.
+Barggobiejadibme le vargga gærdoduvvam ja le stuoráp lassánibme gå rijkaguovlon ja vuonarijkan ietján, vuoset diedádus Telemarkforskningis.
+Sáme guovlojn 594 ulmutja barggi duon dán kulturvirgijn.
+204 dájs barggi mediajn, 110 barggi muhtem dájdalasj bargujn, 228 ulmutja barggi kultuvrraåvddånbuktemijn, d.d.
+dávvervuorkán ja girjjevuorkán barggi, ja 52 ulmutja barggi dájddaåhpadimijn kulturskåvlån jali muodugasj bargujn.
+Vuona kulturlåhko
+Vuona kulturlåhko le jahkásasj gåvvå kulturfálaldagáj ja kulturdåjmaj birra vuona suohkanijn, guovlujn ja fylkajn.
+Låhko le vuododam diedoj moadda almulasj etáhtajs, berustimorganisasjåvnåjs ja siebrijs.
+Dán diedádusán åvddånbuktá Telemarkforskning båhtusijt ja dárkkelis gåvåv sáme suohkanijs.
+Dájddasuohkan
+Tjoahkken li 96 dájddára gudi sáme guovlojn årru, vuoset diedádus Telemarkforskningis.
+Dát vaddá guokta dájddára juohkka tuvsán viesádij, dájddársuohkadis mij le birrusin lahkke rijka gasskamieres.
+Låhko dájddárijs sáme guovlon le lassánam 6% maŋŋemus jage.
+Rijkan ietján ij le læhkám lassánibme dájddársuohkadisán.
+Suohkanijs sáme guovlojn, le Guovddagæjnno stuorra dájddársuohkan.
+Dánna gávna tjoahkkáj 30 dájddára mij sjaddá 10,2 juohkka tuvsán viesádij, dát vuoset akta prosænnta álmmugis le sebrulasj avta jali moadda dájddaorganisasjåvnåjn.
+Guovddagæjnon aktu li 17 tjuojadiddje ja komponista, gietjav oavdástalle ja guhtta visualalasj dájddára.
+Guovddagæjnno gárggaluvvá goalmát sadjáj dájddasuohkanijs Vuonan.
+Kulturdiedádus
+- Diedádus sjaddá ájnas diehtovuodo bargujn Sámedikke kulturdiedádusájn, javllá rádeájras Marianne Balto.
+Akta sivájs lassenibmáj kulturæládusán le Sámedikke ruhtadoarjjaårnik, javllá Balto.
+Jus sidá ienep diedov:
+Vuona kulturlågo prosjæktajådediddje le dutke Bård Kleppe.
+Sujna máhtá telefåvnå baktu guládallat 911 97 543 jali e-påsta baktu kleppe@tmforsk.no.
+Rádeájras Marianne Balto + 47 480 63 358
+Vuonan registrieridum ålggorijkak vidnudagá (VRÅ) e dårjav oattjo.
+Suohkana e dårjav oattjo ietján gå kulturdåjmajda Sámij álmmukbiejvev ávvudalátjit.
+Dårjav máhttá tjuovvovasj dåjmajda åhtsåt:
+Doarjja ij vatteduvá:
+Elektråvnålasj åhtsåmsjiebmá
+Sámedigge le jages 2001 læhkám háldadimfábmudahkan sáme kulturmujtoj gáktuj ålles Vuonan.
+Sáme kulturmujto li udnásj sáme årrombájkijn, Hedmárkos oarjján gitta Finnmárkkuj nuorttan.
+Åvdep ájgij lij sáme årrombájkke guhkebuj oarjás ja alás.
+Sáme kulturmujto aj dåppe gávnnuji.
+Ma li sáme kulturmujto?
+Kulturmujttolágan tjielggiduvvi kulturmujto náv "gájkka bátsidisá ulmutjij dåjmajs mijá fysihkalasj birrusin, dáj vuolen saje gåsi li histåvrålasj dáhpádusá, åsko jali dábe tjanádum".
+Kulturbirás le bájkke gåsi kulturmujtto gullu oassen stuoráp ja ålles aktijvuodas.
+Máhttá liehket ællosáme gábmá- jali låvagoahtesadje ja gárddesadje, bivddobátsidisá bivddoråkkij, vuohtjemtjiegána ja bierggovuorká, merrasáme sijdda aktan gådijn, návsstijn ja fiervváskiejájn, jali jávrre aktan ráhposuollutjijn ja værrodimsajijn.
+Kulturbirrusin aj máhttá liehket bájkke gåsi histåvrålasj dáhpádus, åssko jali dáhpe gullu, ja danen ij le agev duobddák mij le ulmutjis fysihkalattjat vájkkuduvvam.
+Kulturmujttolága baktu galggi kulturmujto ja kulturbirrusa bisoduvvat gálldon diedojda, vásádusájda ja iesjdåbdduj, ja adnoresurssan boahtteájggáj.
+Sáme kulturmujto li fysihkalasj duodastusá sáme årromijda ja ájnas iesjdåbddo- ja rievtesvuohtavuojnnuj.
+Barggosuorge:
+Areálpolitihka ulmme:
+Dåjma:
+Gåktu barggap dáj ássjij
+Sáme kulturmujto ma li 100 jage li automáhtalattjat ráfájduhtedum.
+Dát aj gullu tsiekkadusájda.
+Automáhtalattjat ráfájduhtedum kulturmujto li automáhtalattjat suodjaluvvam mij sihtá javllat suodjaluvvam divna dåjmajs mij bæjsstá jali vahágahttá, jådedime, ietjájduhttema, gåbttjåma jali hiebalgahtes biledime, dáj gaskan aj dåjmajs ma ietjájduhtti gåktu kulturmujto vuojnnu.
+Sámedigge hæhttu åhtsåmusáv oadtjot gå dákkár dåjma soajtti.
+Dábálattjat divna lágásj tsiekkadusdåjma ja dahkamuhá luondon jali automáhtalasj ráfájduhtedum vieson.
+Jus soajttá plánidum doajmma kulturmujtov bahtá vájkkudit, de háldadus vargga agev buktá vuosteldimev.
+Doajmmaæjgát máhttá de sierraloabev åhståt suodjalimmærrádusájt.
+Sámedigge vaddá de ássjáj Rijkaantikvárraj rádev.
+Rijkaantikvárra mij le sieraaloabe fábmudahka, máhttá huoman loabev vaddet doajmmaj muhtem sierra ævtoj milta.
+Dákkár ævto máhtti liehket dutkambállema, jali ráfájduhtedum viesov oabddit antikváralasj vuojnoj milta.
+Dát sihta javllat binnemus máhttelis ábnas målsoduvvá, ja da ma målsoduvvi, målsoduvvi sæmmilágásj abnnasij.
+Sámedikken li ietjanis sierra hoajjdoprosjevta ruhtadoarjjagijn Rijkaantikváras.
+Miján li aj doarjjaårniga dákkár prosjevtajda, gånnå ullmejuohkusin li ierit ietján musea ja kulturmujtoj æjgáda ja addne.
+Kulturmujttoláhka vaddá Sámediggáj loabev dahkat dárbulasj dåjmajt "hoajdotjit ja åvddånbuvtátjit" automáhtalasj ráfájduhtedum kulturmujtojt.
+Dákkár dåjma máhtti liehket luonndosjattoj hoajddo, fysihkalasj dåjma dagu galppim, kulturbálggá, ráfájduhtedum viesojt oabddit, ådåsis tsieggim ja jådedibme.
+Jus iehtjáda sihti hoajddo- ja åvddånbuktemdåjmajt tjadádit, hæhttu dát dáhpáduvvat kulturmujttoháldadusá avtajrádijn .
+Dájt maŋemus jagijt li Sámedikken læhkám moadda registrerimprosjevta Fylkesmánne vidnujs.
+Duogátjin le Fylkesmánne nasjonálpárkaj ja suodjalimguovloj háldadimplánaj barggo.
+Registrerimbargo li tjadáduvvam guovlojn ma åvdutjis li binnáv guoradaládum, dagu stuorra várreduobddágijn.
+Dát barggo le buktám ållo ådå registrerimijt ja lasse diedojt åvdep ájgij sáme ávkástallamav dákkár guovlojs.
+LáhkatjoahkkeSámedikke háldadimfábmudahka le loahpádum kulturmujttolágan ja pládna- ja tsiekkaduslágan:
+KulturmujttoláhkaPládna- ja tsiekkadusláhka
+Guovdásj aktisasjbargge
+Válde aktijvuodav mijájn
+Sámedikke kulturmujttoháldadus le divna Sámedikke guovllokåntåvråjn ásaduvvam.
+Juohkka kåntåvråjn gávnnu aj fágalasj vásstediddje tsiekkadussuodjalimen.
+Háldadusán barggi arkeologa ja bargge gejn li sierra máhtudahka sáme kulturmujtojs ja sáme histåvrås ja gielajs.
+Finnmark kåntåvrrå, Vuonnabadán:
+Tråmså kåntåvrrå, Olmájvákken:
+Tromsø:
+Nordlánda kåntåvrrå, Ájluovtan:
+Arne Håkon Thomassen, tlf: +47 78 47 41 69
+Oarjjelsáme guovloj kåntåvrrå, Snåase:
+Tsiekkadussuodjalusá fáhkavásstediddje:
+Sámedikke kulturpolitihkalasj oajvvebarggo le hiebadahttet sáme dájdda- ja kultuvrradåjmadibmáj ja daj åvddånahttemij.
+Sáme sebrudak le vilá sebrudakásadimájgen, gånnå vuodooase kultuvran ja gielan li vuoroduvvam ja vilá vierttiji vuoroduvvat.
+Dát rávkká nanos rahtjamav sáme sebrudagás iesj, sáme institusjåvnåjs, Sámedikkes ja stáhta oajválattjajs.
+Sámedigge vuojnná ietjas åvdåsvásstádussan várajda válldet ja åvddånahttet dajt álgadimijt ja dåjmajt ma li sáme sebrudagán ja liehket ájnnasamos premissavadde dán prosessan.
+Stáhta oajválattjajn le huoman bajemus åvdåsvásstádus hiebadahttet vaj sáme sebrudahka iesj oadtju máhttelisvuodav ietjas sebrudakásadimev åvddånahttet.
+Guovlo ja bájkálasj oajválattjajn le aj åvdåsvásstádus oassálasstet aktisasj åvddånahttemin sáme kultuvras, kulturiellemis ja sáme institusjåvnåjs.
+Sámedigge barggá vaj juohkkahattjan galggá liehket máhttelisvuohta muossádit sáme dájdav ja kultuvrav.
+Mij lip mihá ietjama histåvrås, kultuvrraárbes ja dájdas ja kultuvras.
+Sihtap hiebadahttet viesso ja valjes dájdda- ja kulturiellemij buorre kvalitehtajn mij hábbmiduvvá, dagáduvá, åvddånbuvteduvvá ja muossáduvvá ja mij le sadjihin juohkkahattjajda.
+Sáme dájddára ja kulturdåjmadiddje galggi máhttet viessot ietjas dåjmas.
+Sáme institusjåvnå li mijá ájnnasamos arena åvddånbuvtátjit sáme dájdav ja kultuvrav.
+Da vaddi kulturbarggosajijt sáme sebrudagán ja li ájnas oassálasste sáme dájda ja kultuvra åvddånahttemin.
+Generalforsamling Åarjelhsaemien Teatere.
+Sted: Mo i Ran...
+Sválldasa lágajda ja njuolgadustjállaga ma gulluji sámegiellaj
+Láhka giessemánno 12. b.
+56: Sámedikke ja ietjá sáme rievtesvuodaj birra (sámeláhka).
+(Dåssju dárruj)
+Kapihtal 3.
+Sámegiella
+Njuolgadustjállaga ma guosski Sámeláhkaj:
+Njuolgadustjála sámeláhkaj (láhka biehtsemánno 12.
+B 1987 nr 56) sámegielaj háldadusguovllo lága birra
+Njuolgadustjála sámelága giellarievtesvuoda birra
+Njuolgadustjála sámegiela åhpadime rievtesvuoda birra
+Bájkkenammaláhka:
+Láhka bájkkenamáj birra
+Njuolgadustjála bájkkenamáj birra
+Sámedikken ij la mákkárik háldadimfábmudahka luondo moattebelakvuodav bisodittjat ja ávkástallamijda.
+Luonndomoattebelakvuohtalága mærrádusá galggi árvustaláduvvat gáljkka mierredimijn ma máhtti luondon moattebelakvuodav vájkkudit.
+Lágan le ulmmen ierit ietján sáme kultuvra vuodov nannit, sáme árbbedábálasj diedojt biedjat vuodon háldadimen ja dættodit sáme kultuvra luondovuodov vieledit gájkka dåjmajn lága milta.
+Sámedigge le guládallamorgádna ja moatten ássjijn konsultasjåvnnåbielle Fylkamánnáj, Luonndoháldadus direktoráhttaj ja Birássuodjalusdepartemænntaj dåjmajda ja mærrádusájda lága milta.
+Dálla barggá Sámedigge dáj ássjij:
+Sámedikke vásstádusSámedigge ij la háldadusfábmudahkan luonndomoattebelakvuohtalága milta, valla guládallamorgádna ja konsulterimbielle stáhta birássuodjalimfábmudagáj mærrádusájn ja dåjmajn ma máhtti sáme berustimijt vájkkudit.
+Duv vájkkudahttemSámedigge dættot bájkálasj diedojt ja dájadusájt mærrádusájn mij guosská luondo moattebelakvuoda adnemav ja suodjalimev.
+Tjoavddusa vájmmelis bájkálasj vájkkudahttemij mærrádusprosessajn li danen sjaddam ienep dábálattjan.
+Dát dáhpáduvvá sierra láhkáj mærrádusájn ma guosski mærrádusájda luosa suodjalimen ja háldadimev.
+Sámediggi bargá dan ala ahte árbevirolaš sámi geavahus bi...
+Jagen 2010 de Sámedigge ja Birássuodjalimdepartemænnta gu...
+- Muv vájmmo lieggan gå jur Gånågis la sijás gudi dalága berustahttjáj mijá ávttjimussaj oassálastátjit giellavahkkuj, ja mij duodaj ávvudallap Gånågissaj vuosedittjat mij bájkálattjat Kárášjågån dagáduvvá sámegielav tjalmostahtátjit ja nannitjit, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Stuorra ávojn bæssá Sámedigge diededit jut gånågisviesso la sávvam oassálasstet giellavahko ávvudallamijda.
+Majestiehtta Gånågis Harald oassálasstá ávvudallamijda giellavahkon Kárášjågån gålgådismáno 24. biejve.
+Ávvudallamij aktijvuodan Gånågis duola dagu Kárášjågå vuodoskåvlåv guossit, ja Giellalåpptima giellabálkáv juohká.
+Dát la ållu ådå giellabálkká, gå Sámedigge sihtá oasseválldijt, æládusiellemav jali siebrijt guddnedit ma viehkedi sámegielajt tjalmostahttet bájkálattjat ja nasjåvnålattjat.
+- Mån doajvov gájka, nav gåktu Majestiehtta Gånågis Harald, sæbrri ávvudallamijda ja ásadusájda giellavahkon, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Sámedigge l álgadam nasjåvnålasj giellavahkov gålgådismáno 21.-27.
+biejvij.
+Giellavahkko l oassen Sámedikke guhkesájggásasj giellaratjástimes - Giellalåpptim, ja la aj oassen Sámedikke ávvudallamis AN rijkajgasskasasj jages álggoálmmukgielajda - IYIL19.
+- Sámegiella l ieneplåhkogiellan Kárášjågån, valla gåssuk la ájnas gielav tjalmostahttet oassásijn, mánájgárdijn, skåvlån ja aj ietján mijá suohkanin.
+Mij ávvudallap Majestiehtta Gånågissaj vuosedittjat dav bargov mav dahkap sámegiela gáktuj Kárášjågån, javllá suohkanoajvve Svein Atle Somby.
+Giellavahko duogátjin la tjalmostahttet sáme gielajt ålles sebrudagán.
+Sámedigge l ávttjim priváhta ja almulasj oasseválldijt, æládusiellemav, organisasjåvnåjt ja bájkálasj oasseválldijt dán geldulasj bargguj sebratjit.
+Mij lip ávttjim ásadusájt dagátjit, dåjmajt ja ietjá ásadusájt sámegielajt tjalmostahtátjit.
+Giellavahko aktijvuodan li moadda iesjgeŋgalágásj ásadusá ja dåjma rijkav miehtáj, adjáj Suoma biele Sámen.
+- Prográmma iesjgeŋga ásadusájda rijkav miehtáj ælla ájn gárvvása, valla vuojnnet berustibme giellavahkov ávvudalátjit la stuorre, ja vuoredahtte moadda ásadusá sjaddi.
+Mån hármmat ávvudaláv, ja sámedikkeráde sjaddá vahko birán oassálasstet nav edna ásadusájda gå máhttelis.
+Ragátmáno gietjen Tråmså ja Finnmárko fylkamánne sáddi diedojt akkreditierima hárráj.
+Náv sáddi elektråvnålasj máksemusáv ja páhpermáksemusáv Sámediggáj
+Dån i máhte máksemusáv (rieknigav) e-påsta baktu sáddit.
+Dån hæhttu máksemusáv elektråvnålasj standárdajn EHF jali páhperhámen påstan sáddit.
+Elektråvnålasj máksemusáv sáddit (EHF)
+Digitaliseringsrundskrivet milta gájbeduvvá stáhta vidnudagájs galggi gájbeduvvat máksemusájt elektråvnålasj standárdajn EHF-formáhtan.
+Máksemusá Sámedikke elektråvnålasj máksemusadræssa l Sámedikke organisasjåvnånummar: 974760347
+Mierkki máksemusáv diŋŋgomreferansájn: 1660 + diŋŋgodiddje åvddåbokstáva, buojk: 1660XXX.
+Válde aktijvuodav diŋŋgodiddjijn jus ij referánsav almoda.
+Majt hæhttu dån gálvvoásadiddjen dahkat EHF-máksemusájt sádditjit?
+Diedo EHF birra DFØ næhttabielijn
+Diedo EHF birra Difi næhttabielijn
+Sámedigge l oassten Direktoratet for økonomistyring:is.
+Dån máhtá guládallat DFØ:jn gatjálvisáj elektråvnålasj máksemusá birra, e-poassta: elfak@fdo.no jali telefåvnån 40767157.
+Páhpermáksemusáv sádditjit
+Jus i máksemusáv EHF-formátan uddni sáddi, máhtá máksemusáv páhperhámen Sámedikke máksemusadræssaj sáddit:
+Sámedikke máksemusadræssa:
+Sámedigge - SametingetFakturamottak DFØPostboks 4746 Torgarden7468 Trondheim
+Mierkki máksemusáv diŋŋgomreferansájn!
+Sáme mánájgárdde le mánájgárdde sáme mánáj ja sáme mánájda.
+Mánnágárdde gånnå le sámegiella doajmmagiellan, ja sierra dættojn sáme kultuvrraj.
+Dæddo le aj biejaduvvam máhttet sáme giellaåhpadusáv buktet dajda mánájgárdijda gånnå li dárbo.
+Gájkka sáme mánájn le rievtesvuoda mánájgárddefálaldagájda ma ietjasa kultuvrav ja gielav vieledi.
+Sámedigge rahtjá vaj mánájgárde galggi nahkat sámemánájda vaddet buorre fálaldagáv mij sijá gielav ja kultuvrav vielet.
+Nannusamos vájkkudimnævvo sáme mánájgárddemánáj gielav ja kultuvrav nannitjit le ruhtadoarjja mánájgárdijda.
+Sámedikken li aj stipænndaårniga, ierit ietján rekrutteritjit sámegielak barggijt mánájgárdijda.
+Stipenda máhtti vatteduvvat oahppijda joarkkaskåvlåjda, ja studentajda allaskåvlåjn ja universitehtajn.
+Sámedigge ásat værmádaktjåhkanimijt barggijda sáme mánájgárdijn, vattátjit kvalitehta åvddånahttemav ja máhttolåpptimav.
+Sámedigge vaddá aj sáme åhpadusáj bagádallamav mánájgárddesuorgen.
+Sámedikken li moadda aktisasj barggoguojme ma barggi jåvsåtjit mijá ulmijt.
+Mánájgárdij Æjgátnammadus
+Fylkkamánne
+Miján le aj lahka aktisasjbarggo ájnegis suohkanij.
+Suohkanijn le åvdåsvásstádus jut mánájgárde vaddi buorre fálaldagájt sámegielan ja kulturåhpadusán.
+Suohkana li aj mánájgárdij bærrájgæhttje, priváhta mánájgárdij gáktuj aj.
+Sámedikken li aj aktijvuoda ájnegis mánájgárdij, ja ietjá mánájgárddeæjgádij ietján gå suohkanij.
+Fylkamánne åvdåsvásstádussan le suohkanijt ja ietjá mánájgárddeæjgádijt bagádallat, ja oatsodit jus suohkana dahki gájbbeduvvam bargov.
+Sámedikken li nåvkå buktaga majt mánájgárdijda fállá.
+Sámedigge l mánájgárddeprosjevta SáMOS (Sáme máná ådå sebrudaklanján) gáktuj almodam girjev Maanaj gaavhtan/Mánáj diehti/Unna olbmožiid dihte/Med tanke på barna, ja SáMOS-vuossav man sinna li gukse tjáhtjebåhtål, biebbmolihtte, reflæksavesta, slergun ja gállobivtádis.
+Girjje l mánájgárdijda vaj bargge låhkåt ja SáMOS-vuossa gis mánájgárddemánájda.
+Buktagijt máhttá diŋŋgut njuolgga e-påsta baktu: ellen.janne.siri@samediggi.no jali ovttas.no næhttabájke baktu.
+Javllamáno 2019: Sámedikken li nåhkåm vuossa ja dan diehti ij daj máhte desti diŋgot, valla girje gal ájn máhttá diŋgot.
+Tjálesta diŋŋgomin mánájgárde namáv ja adressav, ja galla vuossa ja girje ájgo.
+Sámedikke berus mánáj riektájs ja dárbos sámegielav ja kultuvrav várajda válldet mánájsuodjalusá huvson.
+Nasjonála oajválattjaj duogen le guovdásj mærrádusájt dahkat váj sáme máná bessi gielasa ja kultuvrasa bisodit mánájsuodjalusá huvson.
+Mánájsuodjalus le suohkana duogen.
+Mánájsuodjalusdievnastus galggá ierit ietján rádijt vaddet fámiljajda, guoradallat diedádusájt mánáj bajássjaddamdile gáktuj, mierredit mánájsuodjaluslága milta ja ássjijt fylkkanammadusá giehtadallamij gárvedit.
+Stáhtta Bufetata baktu vásstet biebbmosijdajs, hiehtesijdajs ja mánájsuodjalusásadusájs.
+Ája senter for nordlige folk, 9144 Samuelsberg
+Dujna ij la máhttelis mannomáksemusáv jali máksogájbbádusáv páhperhámen sáddit.
+Vidno álgon besa portállaj Selvbetjening for mottaker av honorar.
+Sámedigge dárbaj diedojt ma li sjiemán "skjema for oppdragstaker" vaj máhttá bessamloabev vaddet, jus sierra viddnosjiehtadus ij la tjáledum.
+Sjiebmá jali viddnosjiehtadus sáddiduvvá duv guládallamulmutjij Sámedikken jali Ekonomijjaåssudahkaj.
+Diedoj milta ma åvddåj båhti viddnosjiehtadusán jali sjiebmá viddnobarggáj, Ekonomijjaåssudahka vaddá loabev portallaj bessat, ja diedov gå dujna l bessammáhttelisvuohta.
+Gå la doajmmam bargov Sámedikke åvdås, besa refusjåvnåv gájbbedit mannogålojs/ietjá gålojs ja ietjat máksogájbbádusájt dási tjáledit.
+Sisiloggim dáhpáduvvá ID-portena baktu (MinID, BankID, Buypass ID, jali Commfides e-ID).
+Viehkke ja bagádusá
+Lagáp adnembagádusájt, aktan videobagádusáj, gávna dánna.
+Teknihkalasj gatjálvisáj, guládalá DFØs Kundesenter, tlf.
+Jus li gatjálvisá bargo birra jali mij dán háldadibmáj guosski, guládalá ietjat guládallamulmutjijn jali Sámedikke Ekonomijjaåssudagájn: Telefåvnnå: 784 74 000
+Doajmme næhttalåhkke
+Ane Internet Explorer 11.
+Ienebuv næhttalåhkkij birra.
+Sámedigge la garrasit prioriterim bargov gávnnat tjoavddusijt ma máhtti nanosduhttet riektáv guollimij årrojda merrasáme guovlojn.
+Merrasáme kultuvrra la vuododum vuodna- ja merragáddeguollimijn, juogu dal degu aktu æládus, jali aj aktisattjat ietja æládusáj.
+Dálásj iemeálmmukriektá tjuodtju dan æktuj mij dåhkkit sámij histåvrålasj riekta degu dal merragádde- ja vuodnaguollim sijá årudakguovlojn.
+Sámedigge la aj tjuottjodam prinsihpav dán láhkáj, mij la lahka luonndovaddásij adná tjuohppamriektáv histårjålasj ja dáhpeperspektijvan.
+Lagos- ja dárbboprinsihppa la biejadum degu lájddimprinsihppan sissŋelin Sámedigge vuorodimen marijnaæládusájda.
+Tjádu jahkásasj budsjehtaj la Sámedigge biedjam vájkkudimnævojt marijnaæládusájda.
+Dajna gå vaddet dårjav investerimijda guollárvantsajda, ådåstuhttemijda lagos-vuosstájválldemásadusájda ja viehkedit buvtaåvddånahttemav sisŋelt marijnaæládusdåjmaj, máhttá ájn garrasuppot viehkedit bisodit ja nannit nanos guollárbirrusijt sáme merragádde- ja vuodnasebrudagájs.
+Riektá:
+Guollim vuonajs ja merragáddetjátjen, degu ábnas kultuvrravuodon, la låhpalattjat årroma- ja dåjmaj sáme lagos-sebrudagájn merragátte milta.
+Dan diehti vaddet guollárijda stuoráp fámov ja vájkudimev gå adno vaddásijs mierreduvvá.
+Regionála háldadus, sáme oasseválldij ja aktisasjmierredimijn, la sissŋela almasjriektá unnesmierij ja buohta almasjriektáj njuolgadusáj iemeálmmugij ja unneplågoj milta.
+Hásstalus la, lassen riektáperspektijvvaj, tjadu ulmmelasj vájkkudimnævvo gárvedit buorep ekonomalasj ålgoldisævtojt vanntsaådåstuhttemij, bisodit vuosstájválldem bielev lokála varásbiergasbuktemij ja nannit ådåálggemav guollárvirggáj.
+Les mer om fiskerettigheter.
+Dánna gávna logov ja diehtotjállagijt Sámedikke birra.
+Sáme media dahkamus le diededit sáme álmmugav ja gaskostit diedojt, fáktájt ja dádjadusájt sebrudagá vijddudagás.
+Sáme mediafálaldagájn ja sáme almodusájn le stuorra árvvo tjalmostahttemij sámegielas, oassen giellaåvddånimen ja giellaåhpadusán ålles sáme álmmugij, ja sierraláhkáj mánájda ja nuorajda.
+Sámedikke vájkkudimnævoj ulmme median le moattebelak media mij tjalmostahttá sámegielav, kultuvrav ja sebrudakiellemav.
+Oasseulmme le ásadit ja åvddånahttet sáme mediav mij vaddá sebrudakberustallamav.
+Sámedigge rudájt juollot njuolgga 6 iesjgeŋgalágásj mediajda jagen 2014: Sáme almodusá (5) ja Julev Film AS.
+Julev Film dåjmat NuorajTV:av, mij le ájnas mediafálaldahka internehtan julevsáme nuorajda.
+Ruhtajuollodibme njuolgga mediajda galggá oassálasstet arenajda gånnå sámegiella, kultuvrra ja sebrudakiellem le sierra jiedna, ja le identitehtahábbmididdje.
+Slår ring om kyst- og fjordbefolkningens historiske rettigheter
+nr.80 (2004-2005) ieneplåhko javlaj "gatjálvisá ma sáme guovloj merraguollimij riektájda ja háldadibmáj li vijddát ja moaddi tjielgadum, sierraláhkáj 1990-2001 ájggudagán".
+Ienplåhko jårkij ahte "ieneplåhko oajvvadusá milta ij [máhte] hilggot ahte sihke álmmukriektán ja Vuona riektán e gávnnu lájddistime váj sierraláhkáj vielet merrasámij guovlo guollimháldadusá hábbmimav ja dåjmav.
+Sámedikke ållestjåhkanibme le ássjen 23/08 åvdedam guládallamjavllamis Merragáddeguollimnammadusá mærrádusárvvalussaj, ja dajda åsijda Sáme riektájuogos II árvvalusájs ma merradåjmajda goasski.
+Sámedigge Merragáddeguollimnammadusáv ållåsit ja vuoset aj dasi jut dát tjoavdos galggá aj goasskat merrasáme guovlojda Finnmárko oarjjelin.Jagijt 2009 ja 2010 tjadáduvvin rádádallama Guolástus- ja merragaddedepartementa ja Sámedikke gaskan Merragáddenammadusá árvvalusá tjuovvolime gáktuj.
+Rádádallamijn tjielgaj biele ettjin guorrasa álmmukriektá vijddudagá gáktuj ja histåvrålasj addnoriektá gáktuj.
+Vájku ettjin riektávuodo dålkkuma gáktuj guorrasa, de biele vuorodin tjoavddusijt maj birra guorrasin.
+Sámedigge le miehtám tjoavddusij mij mierkki ahte ådå mærrádusá sajájduvvi ieme lágajda.
+Dájt máhttá 7 tjuorgaj tjoahkkájgiesset:
+Ådå láhkamærrádus dåhkkiduvvá mij lága baktu nanni guollimriektáv oassálasstemlága § 21:n:
+Hieredimij dagá ma vuostasj lahtasin li mierredum, le ulmutjijn gudi årru Finnmárkon, Nuortta-Råmsån ja ietjá suohkanijn Råmsån ja Nordlándan ietján gånnå li árbbedábálasj merrasáme guovlo riektá guollit játtiv, sájdev ja juvsov jnv.
+Dábálasj guollimvædtsagij ja ja jus guollár æjggu mærkkatjáledum vantsav vuollel 11 mehtera ja ietján ållidahttá gájbbádusájt guollárlåhkuj tjáledit.
+Departemænnta máhttá dárkkelap doajmmaguovlobv dán mærrádussaj ja makkár guollij dat guosská.
+Dát láhkaoajvvadus mierkki ahte guollimriektá lágalattjat suodjaluvvá ja mierkki sæmmi båttå jut sij gejn le dákkár riektá galggi gájkaj iehtjádij åvddål vuoroduvvat gå le resursavánesvuohta.
+Ietján hæhttu dáv mærrádusáv dádjadit aktan merraresursalága §11 dættodimmærrádusá gáktuj.
+Dán mærrádusá diehti ij departemænnta besa giehpedit jáddi-, jukso- ja sájddebivdov dajn guovlojn ma li mærrádusán nammadum, dagu departemænnta ajtu máhtij udnásj lága láhkavuodojn.Guollimriektá mærrádus ij le dåssju Finnmárkkuj ráddjidum dagu Merragáddenammadus oajvvadij, ájnat guosská ålles merrasáme guovlluj, dagu Sámedigge ietjas guládallamjavllamusán gájbbedij.
+Departemænnta le mærradusá milta oadtjum fámov mierredit geográfalasj doajmmaguovlov ja makkár guollimvuogijda mærrádus guosská.
+Åvdåstiddje li rádádallamin tjadádam guolástussuorge åvddånimev daj suohkanijn ma Sámedikke åhtsåmusvuodulasj æládusåvddånimdoarjjaga doajmmaguovllu (SUF) ja ietjá suohkanijn nuorttalamos fylkajn, ja dát vuoset jut suohkanijn må ållåsit jali muhtem mærráj li oassen SUF:as le guollárlåhkom oassálasstemvejulasjvuohta, vadnasa, jnv.
+binnum ienep gå ietjá suohkanijn.
+Návti le luondulasj sebradahttet SUF-suohkanijt duodden suohkanijda Finnmárkon ja Nuortta-Råmsån, váj várnnahis guollársebrudagá Finnmárko ja Nuortta-Råmså oarjjelin aj várajda váldeduvvi lágadime aktijvuodan.
+Merraresursalága 11.
+Paragráffaj mierreduvvá sierra dættodimmærrádus:
+Daj guovloj gáktuj majda oassálasstemlága § 21 maŋemus ladás guosská, gå mera villda resursa kvåvtå juolloduvvi, ja gå dá resursa ietján reguleriduvvi, de galggá sierraláhkáj sáme anov dættodit ja majt adno sáme bájkijda mierkki.Oassálasstemlága § 21 riektámærrádus galggá dán dættodimmærrádusá milta dålkkuduvvat mij galggá stáhta åvdåsvásstádusáv merrasámij materiálalasj vuodo åvdås bærrájgæhttjat resursaj háldadimen.
+Njuolgadustjálan mierreduvvá gielldet stuorra vantsajt vuonaj sinna guollmis:
+Dåssje vuollel 15 mehtera guhkkusasj vantsa ma dábálasj vædtsagij guolliji bessi mierredum vuodnalinjaj sisbielen guollit.
+Dáv mærrádusáv máhttá tjuolldot jus le vallje resursajs.Njuolgadustjála mærrádus ållidahttá riektá- ja dættodimmærrádusájt navti jut vatteduvvá sihke prinsihpalattjat dåhkkiduvvá gájka guolleslájajt guollit ja gå guolástusás almulattjat reguleriduvvá nálledile milta jnv., de merrasáme kultuvrra galggá nannusit dættoduvvat.
+Vuodnaguolástusá mærrádus le aj muhtem láhkaj vuodnariektá gå stuoráp vantsa e guhkás jåde.
+Guollimriektá le vanntsastuorrudahkaj tjanádum, mij Sámedikke mielas ij la vuogas tjoavdos.
+Valla jus dav gæhttjá aktan dættodimmærrádusájn mij ij le vanntsastuorrudahkaj tjanádum, aktan vuodnaguolástusá ráddjimijn vantsajda badjel 15 mehtera guhkkudagá de máhttá javllat oajvvevieledus mij le dåhkkidit ja sihkarasstet vuodna- ja merragáddeguolástusáv várajda váldeduvvá.
+Aktijvuohta dáj mærrádusáj gaskan galggá lága tsuojggidusájn.
+Vuojnnet dættodimmærrádusá tsuojggidusán galgá tjuodjot juogu dan guovlluj ahte gå merraresursajt reguleri de galggá sierraláhkáj merrasáme kultuvrav vieledit aj dakkir bájkijn gånnå sáme guolástus le binnum jali gáhtum danen gå guollimkvåvtå ælla vattedum jali resursaj ietjá regulerimij diehti jali ietjá resursaávkástallama diehti dájn guovlojn.
+Finnmárkolága § 29 ådå nuppe lahtasin mierreduvvá gåktu bájkálasj histåvrålasj riektájt kárttit ja dåhkkidit:
+Kommisjåvnnå máhttá aj tjielgadit ájnegis ja aktisasjriektágájbbádusájt guollimsajijda Finnmárko merra- ja vuodnaguovlojn majt nasjonála riektá vuodon le háhkudam
+Dát mærrádus le Merragáddeguolástusnammadusá finnmárkoguollimlága § 13 oajvvadusá ja Sámeriektájuogos 2 oajvvadusá tjuovvolibme.Finnmárkolága § 29 ådå 2.
+Lahtasa mærrádus, mierret jut "suodjaluvvam riektá" guollimsajijda meran máhtti Finnmárkokommisjåvnnåj åvdeduvvat.
+Sæmmi láhkáj gå ednamano- ja åmastamriektá gájbbádusá, galggi guollimriektágájbbádusá dálásj riektá vuodon tjielgaduvvat.
+Dat mierkki galggá sáme árbbedábijt ja riektádádjadusájt aj vieledit.
+Danen gå ILO-konvensjåvnnå 169 manná Finnmárkolága mærrádusáj åvdån § 3 milta ja AN konvensjåvnnå sivijla ja politihkalasj riektáj birra (SP) manná vuona riektá åvdån almasjriektálágan galggá aj álmmukriektá liehket oassen kommisjåvnå árvustallamijs ållu guovdásj riektávuodon.
+Merraresursalága § 8b baktu mierreduvvá sáme oassálasstem resursaj háldadijn:
+Departemennta máhttá aktisasj Finnmárko, Råmså ja Nordlánda vuodnaguolástus-nammadusáv ásadit, jali juohkka fylkkaj sierra nammadusáv.
+Sámedikken ja dajn gålmåjn fylkkasuohkanijn galggá riektá nammadusá ájrrasijt nammadit.
+Departemennta máhttá dárkkelap njuolgadusájt mierredit vuodnaguolástus-nammadusá nammadussaj ja makkár dahkamusá galggi dasi gullut.
+Gå le sáhka vuodnaguolástus-nammadusá ásadime birra li Guolástus- ja merragáddedepartemennta ja Sámedigge sjiehtadam ahte galggá liehket akta nammadus manna galggi liehket tjoahkkáj sæmmi ållo ájrrasa gudi li Sámedikkes nammadum dagu fylkkasuohknijs, duola dagu 3+3.
+Vijddábut li guorrasam nammadus galggá nanos fágalasj ja politihkalasj orgádna mij galggá guovdásj æktodiddjen guolástusháldadusá gáktuj ja danna galggi duohta ja ájnas dahkamusá.
+Gå le sáhka makta mierredimfábmo nammadusán galggá, de le Samedigge vuosedam dasi jut tjoavdos gånnå nammadus ij besa majdik mierredit le álmmukriektá vuolemus dáse vuolen, vuoseduvvá almulasjriektálasj resursaháldadusá oassálasstema riektáj mij sámijn le ILO art.
+15 milta.
+Sámedigge le rádádallamijn dættodam jut rádádallamvuohke mij Vuonan le dálla rádádallamsjiehtadusá milta le ILO 6. art.
+Tjadádibme mij ij maná sæmmi guhkás dagu ILO 15. art.
+Danen Sámedikke gájbbet åbbålattjat ja nammadusá fámo gáktuj jut ájge tjadá dát hæhttu åvddålij jåhtet navti váj oadtju tjoavddusav mij le tjielgga álmmukriektálasj birástagáj sisbielen.Danen ij Sámedigge dáv båhtusav ane låhpalasj tjoavddusin Merragáddeguolástusnammadusá oajvvadusá tjuovvolimes.
+Danen le rádádallamijn såbadam tjuovvoliddje rádádallamprosessav nammadusá dahkamusáj gáktuj.
+Oassálasstemláhkaj ådå mærrádus mierreduvvá:
+Láhka galggá aneduvvat álmmukriektá álggoálmmugij ja unneplågoálmmugij njuolgadusáj milta.
+Mærrádus mierkki oassálasstemlága duodastus galggá Vuona álmmukriektálasj vælggogisvuodaj milta tjadáduvvat, ja jut láhka le guoskavasj álmmukriektá álggoálmmugij ja unneplågoálmmugij njuolgadusáj birástagáj sisbielen.
+Mærrádusá ájnnasamos sisadno le dat dálásj álmmukriektálasj vælggogisvuodajt vuojnnusij buktá.
+Dåjma galggi jåhtuj biejaduvvat váj guolástusriektáj ja merrasáme kultuvra dættodibmáj boahtá dárkkelap sisadno.Rabás juohkusij biejaduvvá jáddikvåvttå, mij le stuoves åvddål juohkusijda juohká jahkásasj regulerimijn.
+Dákkár vuodokvåvtå stuorrudagáv le álgo rájes mierredam 3000 tonnaj, valla Sámedigge le ævtodam dán stuorrudagáv galggá jævdálasj sjiehtadallamij baktu mierredit man vuodon li:
+Guolástus- ja merragáddedepartemennta ájggu láhkaproposisjåvnåv åvdedit dájna såbadimijn ja Sámedikke 2011 tjavtja avtamielakvuodajn ja dårjajn vuodon.
+VAT 2008:5 Guollimriektá meran Finnmárko ålggolin
+Sámedikke strategijja sámegielajda.
+Sámegiela li ájnnasa ájnegis giellaaddnáj, sáme viesajdiddjijda ja sáme sebrudagá åvddånahtátjit.
+Sámegiela ij dåssju guládallamij guoska, valla tjanádum la sáme identitiehttaj, kulturárbbáj ja masi ulmusj gullu.
+Sámegiela li mærkkagåvvån mijá aktisasjvuohtaj, mijá árbbáj ja la bádden mijá ájttegijda.
+Sáme giellapolitihkka guosská dan diehti goappátjagá massám gielav ruoptus válldet, ja sámegielajt åvddånahttet dajn guovlojn gånnå sámegiella bæjválattjat aneduvvá.
+Juska li iesjgeŋgalágásj gielladile, de giella mijájt aktij tjadná aktisasj sávadusán sámegielajt bisodit, åvddånahttet ja nannit.
+Sáme giellapolitihkka guosská aj rámmaævtojda, lágajda, ja giellaaddnij árggabæjvváj.
+Sámegiela juohkka sebrudaksuorggáj guosská, ja buorre giellapolitihkka hæhttu dáv gåvvit.
+Sámedigge hálijt juhte sámegiela gulluji, aneduvvi ja vuojnnuji sebrudagán, ja Sámedikke giellastrategijja - Gïelelutnjeme - Giellalåpptim - Giellalokten tjalmostahttá vuojnnusin dahkat, åvddånahttet, rekruttierit ja máhtudaklåpptim gájkka dásen.
+Ållagasj dættoduvvá giellafálaldagá mánájda ja nuorajda.
+Gïelelutnjeme - Giellalåpptim - Giellalokten tjalmostahttá aj aktisasjbargov ja aktidimev ásadusáj, orgánaj ja organisasjåvnåj gaskan ma sámegielaj barggi.
+Mijá visjåvnnå le juhte sámegiela galggi liehket luondulasj oassen sebrudagás, ja juhte gájka galggi bessat gullat, vuojnnet ja adnet sámegielajt gájkka sebrudaksuorgen.
+Sámegiela galggi liehket luondulasj oassen árggabiejves sáme- ja aj dárogielagijda.
+Sámedikke giellapolitihka vuodon la guhkesájggásasj barggo ja gåtsedime VAT 2016:18 Vájmogiella.
+Mijá strategijja sámegielajda la Sámedikke njuolgadussan bargon Vájmogielav gåtsedime.
+Badjásasj ulme Sámedikke giellastrategijjaj - Gïelelutnjeme - Giellalåpptim - Giellalokten li:
+Dán strategijjan gålmmå badjásasj ratjástimsuorge dættoduvvi:
+Viettja Giellalåpptim-tjállagav jus ienep diedojt sidá
+Mikkel Eskil Mikkelsen Sápmi Too sáhkavuorro:
+Gieres ásadiddje, gieres guosse - lahkusis ja mælggadis, gieres dij gájka.
+Stuorra ávvo ja guddne la munji gå besav Sámedikkev åvdåstit dán dájddadáhpádusán SápmiToo.
+Báhko SápmiToo spiedjildasstá dav dåbdos MeToo sebrudakájggedábev mij dálla la viehka ájgev ieneplågo sebrudagán vihpam.
+Fenomiedna la galla aj sáme guovlojda jåvsådam, valla esski uddni mij jieddnát javllap jut MeToo guosská aj Sámeednamij/Sábmáj - SápmiToo.
+Sáme sebrudahka la tjadádam måttijt lávkijt dåbdåstimij, ja buktet ságastahttját mijá bávtjas ja gássjelis tiemáj la ihkeva ájnas lávkke nannitjit ienep rabásvuodav mijá smávva sebrudagájn.
+Dajnas gå ep máhte vajálduhttet, mijá sebrudagá li smávva ja rasje ja dát la álu tjielggidussan gå rahpasit subtsastit dáhpádusáj ja tiemáj birra ma li tabu:an, álu gássjel sjaddá ja dåbddu lijgge noaden rasjes dilen.
+Sæmmi bále la ájnas dajt tjalmostahttet, vaj bæssá dáj dilij juojddá dahkagoahtet.
+Juonná mij hæhttup val álgget.
+Gå duodaj dåbdijdip dát la gássjelisvuohtan dánna aj, la dat ájnas vuostasj lávkken.
+Dan diehti dárbahip arienájt ja æjvvalimsajijt gånnå máhttep dájda bávtjas ja gássjelis tiemájda lahkanahttját.
+Danen lav ihkeva ávon gå SápmiToo uddni duohtan dagáduvvá dáppe Sámen.
+Ij la mælggat dat rájes gå mij Divtasvuonan, gåsstå mån lav, lij konsærtta, Mihá, sjávodisvuoda boarkkima aktavuodan maŋŋela daj subttsasij ma åvddån båhtin Divtasvuona sebrudagán.
+Dajnas gå hæhttup duosstat ságastit, adjáj dáppe Sámen.
+Ja mij la val buorep gå dájda baktu dav dahkat?
+Dájdda lij mijá lájddistiddjen åvddåla, ållagasj sáme sebrudagá tsieggima aktavuodan.
+Mijá veterána dájddára li maŋemus jagijt vijmak ållidam dan berustibmáj ja dåhkkidibmáj mav mælggadav li ánssidam.
+Dan aktavuodan lij OCA ájnas doarjjan, ja Sámedigge l gijttevasj dat ratjástimes OCA la sáme dájddárijda dahkam ja vilá dahká.
+Nav aj uddni, gå mijá nuorap dájddárij jiena sáme dájddárkollektijvan, Dáiddadállu, mierredin tjalmostahttet sjávodis subttsasijt ja dav sjávodis báktjasav mav nav ålos guoddi.
+Dát subtsas dan fámo birra mij dájdan máhttá liehket, ja daj måttij hieredusáj birra ma mijá duosstelis dájddárij baktu boarkkiduvvi, uddni åvdåstahttemin Dáiddadállu:s mij ållagasj vuojnnusij boahtá akta dajs stuorámus dájddárkollektijvas, ij dåssju Sámen, valla aj dáttjaj rijkaj.
+Dáiddadállu l dá gålmmå biejve bargadam, OCA ja Sámedigge lidjin viehkken, ja båhtusin la ihkeva geldulasj prográmma edna dájdaj ja kultuvrajn, ja mån duodaj ávvusav gå besav dáv sierralágásj dáhpádusáv muossádit.
+Dan diehti mihástaláv gå Sámedigge la siegen dán aktisasjbarggoprosjevtan OCA.jn og Dáiddadállu:jn.
+Mån doajvov dát la dåssju álggon guhka rájdduj dájddaæjvvalimij ja ásadusáj ma li viehkken sáme sebrudahkaj mijá trauma:jt ja surgov dålvudittjat, valla aj ávvudalátjit moattebelakvuodas ja kultuvralasj valjesvuodas.
+Mij galggap dal gullat moatte bieles gåktu máhttá dádjadit SapmiToo, ja mån galla ávvudaláv oasálastátjit ságastallamij ja aj gullat iehtjádij jiermmás ságajt ja ájalvisájt.
+Ja ávon lav gå mån besav dánna tjuodjot sávvajt dijájt divajt buorisboahtem.
+Vuorbbe tjuovvus dáhpádusájn!
+Minerállaæládus la ietjá lágásj gå ienemus æládusá danen gå dat rudájt gájbbet, konjunktuvrajt tjuovvu ja duodden dasi ij rat diede jus sjaddá viessot.
+Dat muorrot edna duobddága sieldes birásvájkkudimij, dat ij la ådåsmahtte ja danen álu åvdån sjaddá bisso ådåsmahtte æládusájda.
+Sámedikkeráde Inger Eline Eriksena baktu
+Norsk Bergindustri gåvvit minerállaæládusáv vásstádussan dárbbuj æládusåvddånahttemij nuorttan.
+Sámedigge ij la æládusá ietjastis vuosstáj, valla gruvvodåjmadibme ij la agev vásstádussan æládusåvddånahttemij nuorttan.
+Nuorttan la åvddånibme, ja diedádusá æládusminisstarij 2013 vuoseduvvá, árvvoháhkuhimvejulasjvuohta minerállaæládussaj nuorttan la unnep gå ienemus ietjá suorgijn nuorttan.
+Dajnas Sámedigge dåjmalattjat barggá åvddånittjat ådåsmahtte æládusájt gå kulturæládus, mannoæládus, miehttseæládus, guollim ja boatsojæládus.
+Gå minerállaæládus álu buktá ratjáldagáv ruhtavuojttuj mij ij la vuordedahtte ja edna vájkkudusájt birrasijda, bisso æládusájda ja sebrudahkaj, la ájnas láhkatjoahkkijn mij gåvvit ådåájggásasj demokráhtalasj sebrudaknjuolgadusájt ja álggoálmmukrievtesvuodajt.
+Dakkir láhkatjoahkke ij la ájn miján.
+Ij la dárbbo minerállalágav árvustallat dav gávnatjit.
+Duot dát ráddidus la buoragit dåbddåm Sámedikke vuojnov minerállalága birra.
+Stuorradikke ieneplåhko la ållu diedulattjat mierredam lágav mij ij ietján dagá gå juorruladdá sijájt gudi guoskadalli.
+Åvddånbuktet jut Sámedigge la dat mij gássjelisvuodajt minerállaæládussaj buktá, la tjævto boasstot.
+Dav majt Norsk Bergindustri vuojnnet ij la ållåsit dádjadam, muhttijn ij la máhttelis gruvvodåjmadagájn ja árbbedábálasj bisso æládusá sæmmi guovlon.
+Gávnnuji prosjevta, duola dagu Nussir Riehpevuonan, gånnå noade ietjá æládusájn sjaddi ilá låssåda.
+Sámedigge le Vista Analyse baktu vuosedam vájkkudusájt ietjá æládusájda dagu guollim, merraæládus ja boatsojæládus, dahká nav jut Nussira prosjækta ij beras luluj tjadáduvvat - dat ij la sebrudakekonomijjaj ávkká.
+Duodden dasi máhttá prosjækta buktet, ælloniehke gænna li vehka dåjma hæhttuji dåjmajdisá hiejtedit.
+Dá tjoahkkáj dahki, Sámedigge diehttelis ij máhte prosjevtav dåhkkidit.
+Dáv vuosteldimev gåvvidit æládus- ja åvddånahttemvasjulattjan bigot ij dåssju ráddjidum dádjadusáv mij la sebrudakåvddånahttem, valla aj vádna dádjadusáv sáme rievtesvuodas ja ma li sáme kultuvra vuodon.
+Jus Norsk Bergindustri:a mielas sij li ednagav dahkam nanostuhtátjit vaj minerállaæládus dåmaduvvá álggoálmmugij rievtesvuodaj milta, luluj sijáv hådjodit gå minerállaæládus Nuortta-Vuonan le nievremus dásen Vuona ålggorijkalasj instituhta gárggalime milta buvtadimindustrijja dåmadime álggoálmmukrievtesvuodajt ålles Arktisin.
+Vuona buvtadimindustrijjan ælla makkirak strategija sáme sebrudakåvdåsvásstádusáv váldátjit.
+Jus sihtá rievddadimijt la álu vuogas ietjajnis álgget.
+De máhtti Norsk Bergindustri ja aj Sámedigge vuosedit ráddidussaj ja Stuorradiggáj jut láhka- ja ekonomijjarámmajt minerállaæládussaj vierttiji rievddaduvvat.
+Biehtsemánon jage 2010 mierredij Sámedigge minerállabagádusáv bærrájgehtjatjit sáme kultuvra, æládusáj ja sebrudakiellema vieledusájt plánimij hárráj almma guoradallamijda, gæhttjalimválldemijda ja minerállaresursaj ávkástallamijda árbbedábálasj sáme guovlojn.
+Minerállabagádus praktiseriduvvá avtastaládijn minerállavidnudagáj ma ájggu minerálajt guoradallat ja ávkástallat sáme guovlojn.
+Sametinget mineralveileder
+Sámedigge le sæmmi båttå moalgedam jut: ".. sihti láhkaásadimev mij vaddá máhttelisvuodav minerállaresurssaj ávkástallamav árbbedábálasj sámij guovlojn.
+Sámedigge sihtá láhkaásadimev mij vaddá guhkesájggásasj gåvåv gájkka bielijda ja árbbedábálasj ja ådå æládusájt máhtukvuodav aktisattjat doajmmat."
+Sámedikke barggo minerállágajn le bissum badjel 10 jage.
+Oajvvadus minerálláhkaj le giehtadaládum Sámedikke ållestjåhkanimes jagijn 1997, 1999, 2003, 2008 ja 2009.
+Sámedigge le oajvvadussaj javllamusájt buktám almmulasj guoradallamij baku guokti, Ráddidusá guládallamoajvvadussaj akti, ja Ráddidusá láhkaoajvvadussaj gålmmi.
+Ådåjakmános jagen 2007 ja biehtsemánnuj jagen 2008 lidjin konsultásjåvnå Æládus- ja oasestimdepartementa ja Sámedikke gasskala ådå minerállalága birra.
+Konsultásjåvnåjn vádnunij sidot almma konsulterima tjoavddusijt gávnnat masi máhttin guorrasit.
+Sámedigge sáddij rapportav gidán 2009 Ráddidusá minerállalágaoajvvadusá birra ILO, AN álggoálmmugij Sierrarapportørraj ja ANa álggoálmmugij rievtesvuodaj Sierratjiehpijmekanissmaj.
+ILO ja AN Sierrarapportørra guoppátjagá li Ráddidusáv gåhttjum ruvvaláhkáj Sámedikkijn vas konsulterigoahtet oattjotjit lágav mij bærrájgæhttjá sámij rievtesvuodajt åbbå sáme guovlon.
+Duodden álgadim mærrádusájda minerállalágan, de le dát tjanádum nielje oajvvedásijda minerálladåjmajn.
+Dá li tjanádum 1) åhtsåmij, 2) åhtsåmrievtesvuohtaj ja vuorrodibmáj, 3) ávkástallamrievtesvuohtaj ja 4) doajmmakonsensjåvnnåj.
+Minerállalága ulmmen le åvdedit ja nannit sebrudahkaj vásstediddje háldadimev ja minerállláresursaj adnemav guoddelis åvddånahttema prinsihpaj gáktuj.
+Lágan le aj sierra mærrádus jut viledime galggi vuoseduvvat minerállaresursaj háldadimen (§ 2).
+Mærradus tjieggdahttá masi láhka galggá liehket vájkkudimnævvon jåvsåtjit, ja ma li ájnnasamos sebrudakdahkamusá majt láhka galggá tjoavddet.
+§ 2 bokstávan b vuoseduvvá jut lága milta le dahkamussan bærrájgæhttjat sáme kultuvra luonndovuodov, æládusájt ja sebrudakiellemav.
+Lágan le aj sierra mærrádus mij mierret jut láhka galggá aneduvvat álmmukrievtesvuodaj njuolgadusáj gáktuj mij guosská álggoálmmugijda ja unneplågojda (§ 6).
+Dánna vuoseduvvá sierraláhkáj AN konvensjåvnnåj sivijla ja politihkalasj rievtesvuodajda jages 1966 (SP) ja ILO-Konvensjåvnnåj nr.
+169 álggoálmmugij ja tjedalasjálmmugij iesjrádálasj stáhtajn (ILO 169), valla aj ietjá álmmukrievtesvuodaj njuolgadusájda.
+Dán aktijvuodan de nammaduvvát viertti ANa-tjielggidus álggoálmmugij rievtesvuodaj hárráj mierreduvvam generaltjåhkanimes ragátmáno 13. b.
+Oanegattjat åvddånbuktem minerállalága guovdásj mærrádusájt minerálaj háldadime ja ávkástallama birra, masi stáhtta æjggurievtesvuodajt tjuottjot, åvddånbuktá:
+Åhtsåmrievtesvuohta le minerállalágan kvalitatijvalattjat gartjeduvvam åvdep njuolgadustjoahkke gáktuj, dajnas gå åhtsåma e galga buktet vahágijt.
+Sæmmi båttå de le åhtsåmrievtesvuoda kvantitatijvalattjat vijddádum gå dálla aj guosská ednamæjgádij minerálaj gáktuj.
+Åhtsåma ma e buvte vájkkudusájt ja vahágijt máhtti dagáduvvat ednamæjgáda ja ávkástallerievtesvuodaj æjgáda guorrasime dagá (§§ 8 ja 9).
+Åhttsen le huoman diededimvælggogisvuohta (§10).
+Guoradallamrievtesvuohta minerálajda masi stáhtta ��jggurievtesvuodajt tjuottjot gájbbet stáhtas loabev (§13).
+Guoradallamrievtesvuohta buoremus vuorrodimijn le aj ækton ávkástallamrievtesvuodav oattjotjit.
+Guoradallen le vælggogisvuohta Minerálajháldadime direktoráhtav, ednamæjgádav ja ednamaddnev diededit gålmmå vahko åvddåla barggo álgeduvvá (§18).
+Guoradallamrievtesvuodaj sisadno le tjanádum dasi ma li dárbulattjan árvustallat jus gávnnuji ávkástallamárvvo minerála (§19).
+Madin åhttse dåssju máhttá dahkat ráddjidum bargov bajeldisás, máhttá guoradallamrievtesvuodaj æjgát boarrit gæhttjalimijt ja rájgijt ednamin råggåt.
+Vijddábut de le guoradallamrievtesvuodaj sisadno aj oadtjot dárbulasj ednamav bargojda, dán siegen aj ibbnomsajijt dárbulasj vædtsagijda.
+Vájkkudusá ednamin galggi huoman liehket ráddjidum ja båddåsattja, ja e máhte dagáduvvat nav vaj bukti ilá vahágijt.
+Ávkástallamrievtevuohta minerálajda masi stáhtta æjggurievtesvuodajt tjuottjot vatteduvvá åhtsåma baktu dasi gænna le Guoradallamrievtesvuohta buoremus vuorrodimijn ja guhti máhtti jáhkedahttet ávkástallamárvulasj minerála guoradallambájken gávnnuji (§ 29).
+Ávkástallamrievtesvuodaj æjgádin li rievtesvuoda válldet ja ávkástallat minerálajt masi stáhtta æjggurievtesvuodajt tjuottjot (§32).
+Doajmmakonsesjåvnnå Minerálajháldadime direktoráhtas gájbbeduvvá ávkástallat minerálajt ienebut gå 10.000 m3 suohkadis.
+Doajmmakonsesjåvnnå máhttá dåssju vatteduvvat dasi gænna le ávkástallamrievtesvuohta.
+Ævto máhtti tjanáduvvat konsesjåvnnåj (§43).Lága álggomærrádusájn li njuolgadusá sáme kultuvrav bærrájgehtjatjit (§2) ja jut láhka galggá aneduvvat álmmukrievtesvuodaj gáktuj ma guosski álggoálmmugijda ja unneplågojda (§6).
+Dá åbbålasj mærrádusá ælla tjuovodum konkrehta njuolgadusáj ma nanniji dákkár tjuovvolimev.
+Dát gullu vuostatjin árbbedábálasj sáme guovloj gáktuj Finnmárko ålggolin.
+Minerállalága § 17an li sierra njuolgadusá ássjegiehtadallama ja vieledusáj hárráj guoskadallam sáme berustimij gáktuj Finnmárkon gå åhtsi guoradallamrievtesvuodajt (§17), ávkástallamrievtesvuodajt (§30), doajmmakonsesjåvnåv (§43) ja eksproprijerimav (§40) minerálajda masi stáhtta æjggurievtesvuodajt tjuottjot .
+Árvustallam- ja dættodahttemnjuolgadus sáme kultuvra vieledusá hárráj Finnmárkon doajmmá aj ednamæjgádij minerálaj eksproprierimij.
+§ 17 merkaj jut Finnmárkon:
+Lága § 17 le ráddjidum dåssju Finnmárkon doajmmat.
+Mærrádus ij la tjielgas mij guosska sámij rievtesvuodajda konsulteritjit ájggomusájn oattjotjit diedim guorrasibmáj loabev oadtjot guoradallam-, ávkástallamrievtesvuohta ja doajmmakonsesjåvnå åhtsåma baktu.
+Minerállalága § 58n le sierra njuolgadus jut departemænnta njuolgadusjállaga milta máhttá mierredit alep ednamæjgátdivudav minerálaj åvdås masi stáhtta æjggoreivtesvuodajt tjuottjot Finnmárkoåbmudagá ednamijn.
+Mærrádus le Ráddidusá bieles gæhttjalibme miededittjat ILO 169 artihkal 15.
+2 gájbbádusájt álggoálmmugij rievtesvuodav oassáj ávkástallamárvos minerálajs masi stáhtta æjggoreivtesvuodajt tjuottjot.
+Ráddidus le lága njuolgadustjállagin mierredam dát aledum Finnmárkoåbmudagá ednamæjgátdivudav 0,25% vuobddemárvos.
+Sámedigge sihtá adnet moattelágásj æládusiellemav mij la bissel goappásj sjiervijda.
+Sámedigge sihtá rievddadit ierijt jåhtemgålgov sáme dáfojs.
+Ásadit moattelágásj æládusiellemijt ja barggosajijt nuorajda la ájnas jus galggá vuorbástuvvat dajna.
+Jåhtem sáme guovlojs dahká hásstalusájt bisodit almasjlågov.
+Lassen barggosajijda la dat ájnas bisodit bisselis bájkálasj sebrudagáv gånnå nuora sihti årrot.
+Aktisattjat barggat suohkanij ja iehtjádij gejn la åvdåsvásstádus dåmajda sisŋelt degu dal infrastruktuvrra, kultuvrra- ja skåvllåfálaldagá li ájnnasa Sámediggáj.
+Avtagærddásasj æládusiellem máhttá årrot rassje bájkálasj sebrudagájda jus sjaddi hæhkka rievddadusá æládusiellemin.
+Dat vuoseduvvá sebrudagájn Porsáŋgun, Oarjje-Varangerin ja Mo i Ranan ma hæhttujin tjadádit stuor rievddadusprosessajt maŋŋel barggebinnedimij.
+Sámedigge sihtá åhtsålit æládusiellemav muhtem sierra suohkanijs ja iejvvit ásadit æládusdoajmmijt.
+Sisŋelt sáme kultuvrraæládusáj la dárbbo buvtaåvddånahttemijda ja værmádakdahkuj.
+Sámedigge sihtá ásadit ållo- ja moattelágásj æládusiellemijt dán baktu:
+Dat la Sámedigge diedádusá milta æládusåvddånime sáme guovloj birra.
+Vuonan registrieridum ålggorijkak vidnudagájda (VRÅ) ij doarjja vatteduvá.Suohkanijn ja stáhtaásadusájn ælla riektá dårjav oadtjot.
+Turnemannodoarjja:Ienemus doarjja turnemanojda la 50 000 kråvnå.
+Doarjja gåbttjå dakkir gålojt ma luondulattjat turnemannogålojda gulluji, dánna aj:
+Sáme musihkkárij rijkajgasskasasj promotierimij:Ienemus doarjja rijkajgasskasasj promotierimij la 50 000 kråvnå.
+Musihkkavideo:Ienemus doarjja l 50 000 kråvnå rádjáj
+Juojgaj ja sáme musihka tjalmostahttem ja gaskostibme sisriikkas ja ålggorijkan, aj sáme musihka sihke árbbedábálasj ja ådå vuogijn
+Sámediggeráde le juollodam 2,3 mill kråvnå musihkkaalmodimijda jagen 2014.
+Dán jage juollodime musihkkaj le doarjja vattedum goappátjagá ådåájggásasj ja árbbedábálasj sáme musihkkaj.
+Musihkkaalmodimij ulmme le åvdedit buorre sáme musihkav majt gájka máhtti ávkkit.
+- Dan jage åtsålvisá ja juollodime vuosedi ållo miellagiddis dáhpaduvvá sáme musihkkaiellemin, segadahttijn moadda sjáŋŋara, ja moadda nuorra artista gejn la alla dásse.
+Mij lip aj ávon juojggusa buorre åvddånimes, javlla Olsen
+Tjoahkkáj li 18 almodime oadtjum dårjav dan jage.
+Dajs li moadda nuorra artista.
+Dasi gulluji nåv gå Biru Baby Áltás, Katarina Barruk ja Marja Helene Fjellheim Mortensen.
+Doarjja le aj vattedum gietja almodibmáj juojggusij, guokta almodime åsskotåvnåj ja guokta almodime musihkajn mánájda.
+- Dan jage åtsålvisájn la læhkám alla dásse, ja mij lip aj ávon gå li nåv moattes gudi sebrudahtti juojggusav árbbedábálasj jali ådåájggásasj hamen musihkan, javllá Sámediggeráde ájras Henrik Olsen.
+Dan jage åhttsij mierre lij badjelasj vihtta millijåvnå kråvnå.
+- Hæhttup nannit sámegielajt ja nanostuhttet buorre dievnastusájt sáme álmmugij, javllá Suohkan- ja ådåstuhttem minisstar Jan Tore Sanner.
+Uddni sån vuodot almulasj nammadusáv mij galggá tjadádit ja gæhttjat udnásj årnigijt, dåjma ja njuolgadusá ma gulluji sáme gielajda Vuonan.
+- Sámegiela li rasjes dilen.
+Vuojnnep dálásj njuolgadusá e hieba udnásj sebrudahkaj ja máhtudahka vádnu, javllá Sanner.
+Sámelága giellanjuolgadusá, ma mierreduvvin jagen 1990, merustalli sáme giellaaddnij rievtesvuodav adnet sámegielav almulasj oajválattjaj aktijvuodan.
+Dat rájes gå giellanjuolgadusá mierreduvvin jagen 1990, le årrum stuorra rievddama almulasj suorgen organiserima hárráj.
+Duodden li sáme jåhtåm tjoahkkebájkijda ja stuoráp stádajda, udnásj háldadusguovloj ålggolij.
+Danen la dárbbo åbbålasj árvustallamij sámegielaj njuolgadusá hárráj.
+Dárbbo l aj juogadit åvdåsvásstádusáv Sámediggáj ja iesjgeŋgalágásj almulasj háldadusájda
+- Hæhttup ådåstuhttet njuolgadusájt ja dåjmajt váj hiehpi ietjama sebrudahkaj, ja sjaddi anedahtte ja hiebadahtes tjoavddusa, javllá Sanner.
+Sån vuoset dárbov njuolgadusájda, årnigijda ja dåjmajda ma doarjju giellaanov ja åvddånimev.
+- Mij lip aktan Sámedikkijn dahkam buorre bargov nammadusá ásadimijn.
+Ávon lav gå dán bargon bessap oasev válldet ulmutjij buorre máhtudagáj ja moattelágásj åtsådallamij, javllá Sanner.
+Sámedikkepresidænnta, Aili Keskitalo la ávon gå dal vuododuvvá almulasj nammadus gut galggá guoradallat láhkatjuohkkev dåjmajt ja årnigijt sámegielaj hárráj.
+- Sámedigge álgadij dájna bargujn dan diehti gå mij lip vuojnnám dárbov nanostuhttet ájnegis ulmutjij rievtesvuodav adnet sámegielav bæjválasj giellan, degu mánnágárden, skåvlån, gå la dárbbo varresvuodadievnastusájda ja dábálasj almulasj etáhtaj aktijvuodan.
+Dárbbo l guoradallat barggovuogijt gå galggá nanostuhttet sámegielaj boahtteájgev, javllá Keskitalo.
+Sámegiela addnem ja máhtudahka målssu iesjgeŋgalágásj giellaguovloj ja suohkanij gaskan.
+Nammadus galggá árvustallat hiebalasj tjoavddusijt ma giehpedi ja vieledi suohkanij sierralágásj hásstalusájt ja dárbojt
+Nammadus biedjá dættov årnigijda ja dåjmajda ma bádtjiji suohkanijt bisodittjat barggijt sámegielmáhtudagájn, ja dan láhkáj måvtåstuhttet ulmutjijt oahppat sámegielajt ja adnuj válldet.
+Ja dan láhkáj bisodit suohkanijt ja ietjá dievnastusájt giellamáhtudagájn.
+Gåhtjodusáv majt Sámedigge ja Ráddidus li dahkam, vuoset dát la ájnas ja dárbulasj barggo majt nammadus galggá ållidahttet.
+Suohkan- ja ådåstuhttem minisstar, Jan Tore Sanner ja Sámedikke presidænnta, Aili Keskitalo sávvaba vuorbev bargujn.
+Nammadusá ájrrasa li:
+Vuododum fylkkamánne Råmsån, Bård Magne Pedersen (njunnjusj), TråmssåSunnde Sis-Finnmárko Diggeriektán, Finn Arne Selfors (nammadusá sadjásasj), Deatnu
+Sadjásasj suohkanoajvve, Ronny Berg, Áltá
+Rádevadde Elin Fjellheim, Engerdal
+Suohkanoajvve, Jens Johan Hjort, Tråmsså
+Polijssaoajvve, Ellen Katrine O. Hætta, Girkkonjárgga
+Oajvvedåktår, Frøydis Nystad Nilsen, Kárásjjågås
+Professor, Jon Todal, GuovddagæjnnoStipendiáhtta,Inga Lill Sigga Mikkelsen, Divtasvuodna
+Nammadus galggá åvddånbuktet diedádusáv åvddål guovvamáno 15.b.
+Sámedikke doarjjaårniga sámegiela vuoksjuj doarjju sáme giellabargov.Dav vuoset muhtem guoradallam mav Norut Alta - Áltá le dahkam Nordlandsforskning/Nordlánda dutkama siegen Sámedikke åvdås.
+Rapportta"Evaluering av Sametingets søkerbaserte tilskuddsordninger for samisk språk"åvddån biejaduváj Sámedikken mánnodagá 18.02.13.
+Guoradallama ulmme le gåvåv åttjudit sihke gåktu doarjjavuosstájvállde Sámedikke dårjav adni ja gåktu Sámedigge iesj doarjjaårnigijt háldat.
+Giellabargov "dáddi"
+Akta rapporta oajvvekonklusjåvnåjs le jut gielladoarjja doajmmá dagu "dáden" massta tjuovvu ålles suohkkis vuobme giellabargos.
+Sebrudagá åvdås doajmmá dát vuomásj lahka aktijvuodan ietjá gielladåjmaj ja sáme giellapolitihka siegen man åvdås Sámedigge vásstet.
+Guoradallam vuoset doarjjavuosstájvállde li viehka dudálattja årnigijn.
+Moaddásijda dájs giellaprosjevtajs le Sámedigge ájnnasamos ruhtadiddje.
+Danen le årnik ájnas sámegiela diedulasjvuohtaj ja åvddånahttemij.
+Rádeájras Ellinor Marita Jåma javllá Sámedigge galggá rapportav snivva låhkåt, danen gå dat sjaddá ájnas gå galggá buoredit Sámedikke doarjjaårnigijt sámegiela vuoksjuj.
+-Sámegiella le alvos dætto vuolen, ja danen le ájnas jut Sámedikke giellarudá buoremus láhkáj aneduvvi.
+Danen le ájnas årnigav guoradallat váj gávnná gåktu máhttá årnigav buoredit, javllá rádeájras Ellinor Marita Jåma.
+Norut Alta - Áltá ja Nordlandsforskning/Nordlánda dutkam li aktan dáv guoradallam.
+Seniordutke Eva Josefsen le prosjevtav jådedam ja suv siegen libá barggam dutkeguovtes Áila Márge Varsi Balto Norut Alta - Áltás ja Marit Solstad Nordlandsforskning/Nordlánda dutkamis.
+Seniordutke Eva Josefsen, + 47 915 51 794 ja rádeájras Ellinor Marita Jåma, + 47 916 13 460.
+Sámedigge ja Oslo suohkan sihti sáme fálaldagájt nannit oajvvestádan sierra aktisasjbarggosjiehtadusá baktu.
+- Aktisasjbarggosjiehtadus galggá dahkat álkkebun liehket sábmen Oslon.
+Oslon li moadda sáme, ja mijá ulmme le sij galggi oadtjot nåv buorre fálaldagájt gå máhttelis, javllaba rádeájras Ann-Mari Thomassen ja máhtto ja åhpadusá rádeájras, Anniken Hauglie.
+Sámedigge ja Oslo suohkan li moadda jage dagástallam gåktu nannit ja åvddånahtedit mánnágárdev, skåvlåv, varresvuohta- ja kultuvrrafálaldagájt sámijda oajvvestádan.
+Guokta jahkásasj aktisasjbarggotjåhkanime li læhkám politihkalasj mieren.
+Rádeájras Anniken Hauglie máhtoj ja åhpadusá Stadarádeåssudagán la mannam Guovddagæjnon ja adnám æjvvalimijt Sámediggerádijn.
+Rádeájras guossidaláj aj duov ja dáv sáme fáhkabirrusav degu Sáme allaskåvlåv ja Gáldov.
+Dála sihti goappátjagá suohkan ja Sámedigge álgadit prosessav dagátjit aktisasjbarggosjiehtadusáv mij galggá nannit sámegielav, kultuvrav ja varresvuodav Oslon.
+Moadda stádaráde åssudagá aj segaduvvi dán bargguj.
+Tjåhkanimen Guovddagæjnon árvvalattaduvvin máhttelisvuoda dahkat æjvvalimsajijt sáme vuorrasappojda ja ásadit sierra skihppijsijddaåssudagáv stádan.
+Sáme vieso biednigahttem dagástaladuváj aj tjåhkanimen.
+Kultuvralasj skåvllåvuossa gáktuj sihtá Oslo suohkan lasedum aktijvuodav bájkálasj sáme birrasij Oslon.
+Sámedigge ja Oslo suohkan galggi árvvaladdat gåktu ienep sáme oahppijt oadtjot åhpatjit sámegielav 1. giellan.
+Sámedikken la uddni aktisasjbarggosjiehtadus Tråmså suohkanijn, ja dahkamin la aktisasjbarggosjiehtadusáv Áltá suohkanijn.
+Sámedigge-ráde ájras Ann-Mari Thomassen, 900 57 123
+Mahtoj ja åhpadusá rádeájras, Anniken Hauglie, 480 82 601
+Kultuvrra, giella ja rijkagasskasasj barggo li ájnas vuorodimguovlo Sámedikke budsjehtan jahkáj 2013.
+- Sáme institusjåvnå ja festivála li ájnas ásadime ja ájnas arena kultuvrra-, giella- ja identitehtaåvddånahttemij, javllá rádeájras Vibeke Larsen.
+Sáme kulturinstitusjåvnå li ájnnasa ásadittjat sáme almulasjvuodav, åvdedit dádjadimev sáme kultuvras ja råvijt biggit kultuvraj gaskan.
+Dá institusjåvnå åvdåsti aj ájnas sáme kulturbarggosajijt gånnå sámegiella le guovdátjin.
+-Sámedikkeráde joarkká nannimijn sáme kulturinstitusjåvnåjs ja lip ávon gå lip oajvvadam gålmmå festiválajt oassen Sámedikke budsjehtas, javllá rádeájras Vibeke Larsen.
+Dát galggá oassálasstet vaddet oakkev ja åvddånahttemav, javllá Larsen.
+Julevsáme vahkko ásaduvvá juohkka jage Divtasvuonan julevsáme gielajn ja nuorajn guovdátjin.
+Raasten Rastah - oarjjelsáme kulturfestiválla ásaduvvá juohkka nuppát jage Rørosan ja le rádjágasskasasj festiválla oajvvedættojn mánájn ja gielan.
+Sáme vahkko Råmsån oajvvaduvvá aj Sámedikke budsjæhttaj.
+Sámedigge ja Vuona álmmukmusea li sjiehtadam máhtsadimev kulturárbijs sáme museajda.
+Sámedikkeráde gåtset sjiehtadusáv ja juollot 1 millijåvnå kråvnå prosæssaj gárvedittjat máhtsadimprosjevtav Bååstede.
+Sáme giellaratjástibme
+- Jahke 2013 le nasjonála giellajahke, ja de le navti stuorra ávvo almodit sámedikkeráde budsjehta baktu oajvvat ruhtadårjav guokta ådå sáme giellaguovdátjijda.
+Dá li Storfjord giellaguovdásj Storfjordan ja Gïelearnie Røyrvikan, javllá rádeájras Vibeke Larsen.
+Sámedikkeráde aj duosstu signálajt giellaguovdátjijs dárbos ienep oakkev rudáj hárráj, ja oajvvat ásaduvvá åvddånahttemdoarjja sáme giellaguovdátjijda gudi juo ruhtadårjav Sámedikkes oadtju.
+- Le aj ávvosáhka gå Røyrvik suohkan oassen sjaddá sámegiela háldadimguovlos, ja oadtju dan diehti guovtegielakvuodarudájt Sámedikkes.
+Dát sjaddá oassálasstet nannimij gielas guovlon gånnå sámegiella le oajtedum, javllá Larsen.
+Sámedikke oajvveulmme bargujn sámegielajn le oadtjot ienep giellaaddnijt ja lasedit anov sámegielas.
+Aktijvuodan giellajagijn 2013 oajvvat sámedikkeráde dan diehti giellaratjástimev måvtåstuhtátjit lasse adnuj sámegielajs ja oadtjot ienep ulmutjijt sámegielav åhpatjit.
+Tjoahkkiji álggoálmmugijt Altaj
+Sámedikke le dåjmav válldám ásadimes gárvediddje álggoálmmukkonferánsas jagen 2013, vaj álggoálmmuga galggi máhttet gárvedit væráltkonferánssaj jagen 2014.
+Gárvediddje konferánssa tjadáduvvá Altan biehtsemánon 2013.
+ANa stuoves ságastallamsadje ja ANa tjiehppejuogos álggoálmmugij hárráj li goappátja sávvam dáv dåjmav buorisboahtem.
+Værálda álggoálmmuga li aj sæbrram konferánssaj.
+Sámedigge jáhkká birrusin 800 álggoálmmukájrrasa ja váksjára sjaddi konferánsan oassálasstet Altan jagen 2013.
+- Sámedigge barggá álggoálmmugij riektáj mierredit ietjas åvddånahttema badjel ja riektáj várajváldátjit ietjas ássjijt rijkajgasskasattjat.
+Dan diehti le aj ájnas tjalmostit rijkajgasskasasj bargov, javllá rádeájras Vibeke Larsen.
+Sáme viehkkeorganisasjåvnnå Mama Sara Education Foundation le rudáj viehkedam Masaiajt dárbujn skåvlås ja åhpadimes, ja vuoset viehkke álggoálmmugij gaskan máhttá sieradusáv dahkat.
+Oajvvaduvvá Sámedigge stuoves ruhtadårjav vaddá Mama Sara Education Foundationij.
+Ienep sáme sisadno median
+Sámedigge vuojnná dárbov nannit sáme sisanov aktisasjsáddimin, ja ájggu álgadit ådå dåjmajt aktan birrusijn ma barggi ja máhtti åvddånahttet ådå vuogijt sáme åhpadusfálaldagájda.
+Sámedikkeráde oajvvat juollodit 1,5 millijåvnå kråvnå prosjæktaj gånnå ulmme le oadtjot sámegielav ienep vuojnnusij median.
+- Sámegielak diehtoprográmma tvan máhtti åhpadusaktijvuodan aneduvvat sáme skåvlåjn, skåvlåjn ietján ja ållessjattukåhpadusán.
+Sámedigge vuoset NRKa vuorodimijda NRK Skole ja NRK Kunnskapskanalen ma máhtti liehket máhttelis vuoge ja aktisasjbarggoguojme åvddånahtátjit ådå sáme fálaldagájt, javllá Larsen.
+Sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars la dudálasj gå Máhtudakdepartemænnta l mierredum ådå njuolgadusáv mánájgárddeåhpadiddjeåhpadusá rámmaplánaj birra.
+Sámedigge ja ráddidus libá konsultasjåvnåj tjadá avtamielalattja gå ådå mánájgárddeåhpadiddje åhpadussaj biejaduvvá ienep dættov åvdedit dádjadusáv sáme kultuvra birra.
+Dat la ájnas oasse ja gullu Vuona nasjåvnålasj kultuvrraj.
+Vijddásappot galggá mánájgárddeåhpadiddje dåbddåt iemeálmmugij árvov ja sijá nasjåvnålasj ja rijkagasskasasj rievtesvuodajt.
+- Le buorre gå boahtteájge mánájgárddeåhpadiddje oadtju ienep máhtudagáv da guovte stáhtavuododuvvam álmmuktjerda birra Vuonan, javllá Sámedikke sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars.
+Máhttolåpptim mánájgárddeåhpadiddjeoahppijda le tjuovodum tsuojggidusán nasjåvnålasj njuolgadusán mánájgárddeåhpadiddjeåhpadusán.
+Duodden nasjåvnålasj njuolgadusá ma li lájddistiddjen juohkka ásadusájda ja dá galggi biejaduvvat doajmmaj sijá fáhkaplánajda.
+Sámediggeráde l dudálasj gå konsultasjåvnåj tjadá máhttá viehkedit váj ienemus åhpadimijs oadtju njuolgadusájt mij bærrájgæhttjá sáme perspektijvav dasi mij gullu åhpadimijda gånnå láhkanjuolgadusá li vuododum fáhkan åhpadusinstitusjåvnåjn ja sijá prográmmaplánajn.
+Le ájnas dan diehti váj gájkka studenta Vuonan oadtju dárbulasj máhtudagáv sámij birra iemeálmmugin.
+Mánájgárddeåhpadiddje oahppe oadtju aj máhtudagáv ja bessi oahpásmuvvat sáme kultuvrajn, histåvråjn ja sebrudakiellemijn.
+- Gájkka mánájn li rievtesvuohta avtaárvvusasj åhpadussaj.
+Sámemánájda l ájnas oadtjot oahppat iehtjas kultuvra birra juo mánájgárden.
+Ja ietjá mánájda le aj ájnas oahppat sáme dilij birra nav árrat gå máhttelis.
+Máhtto l tjåvda gasskasasj vieledussaj ja gierddisvuohtaj.
+Máhto tjadá dahkap råvijt kultuvraj gaskan Vuonan, javllá Sámedikke sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars.
+Sadjásasj presidænnta, Laila Susanne Vars, tlf.
+Oahpponævo divna fáhkasuorgijn ja divna fágajn galggi gávnnut oarjjel- julev-, ja nuorttasámegiellaj ulmijt jåvsåtjit mánájgárde rámmaplánan ja Máhttolåpptim - Sáme oahppoplánatjoahkken.
+Sámedikken le åvdåsvásstádus tjielggidahttet ulmijt, strategijajt ja dåjmajt vájkkudimnævojt åvddånahtátjit oahpponævojt pládnatjoahkke milta ja jahkásasj budjehtaj baktu
+Sámedikken le åvdåsvásstádus rudájt juollodit ja vájkkudimnævvoadnemav tjuovvot ja dárkestit láhkatjoahkkij, njuolgadusáj milta.
+Sámedigge barggá oahpponævoj mierreduvvam strategijaj milta Sámedikke oahpponævvoåvddånahttema jagijda 2009-2012 strategalasj plána milta.
+Plána milta galggap:
+Ovttas.no - Sáme oahppamnævo nehtan
+www.ovttas.no
+Hiehteguovdásjdåjmadahka, Dássádus- ja nuppástimoahttse ja Sámedigge tjielggasit javlli: Vahágahttem nissunij vuosstij ja lahka gasskavuodan sáme sebrudagán hæhttu duodaj váldeduvvat.
+AKTISASJ PRÆSSADIEDÁDUS HIEHTEGUOVDÁSJDÅJMADAGÁS, DÁSSÁDUS- JA NUPPÁSTIMOAHTTSES JA SÁMEDIKKES:
+Lahkusij 49 prosenta sáme nissunijs Vuonan li vaháguvvam vahágahttemij jali råhtsatjibmáj, vuosedi lågo diedádusás Vuona nasjåvnålasj institusjåvnås almasjrievtesvuoda hárráj.
+Bæhtádallam viehkkeapparáhttaj máhttá aj buktet, sáme nissuna e oattjo dav viehkev mij la sijá gájbbádussan.
+Diedádusán vuoseduvvá dasi, vahágahttema sáme guovlojn máhtti tjanáduvvat måttij buolvaj dárojduhttempolitihkkaj.
+Dille l sieldes.
+Stuorra dárbbo l ådåstuhtedum ratjástibmáj badjásasj doajmmaplánaj, suohkanijt bærrájgæhttjat ja aktidum suohkandievnastusájda má li sajenisá.
+- Dáv ep nagá galluga tjoavddet.
+Divtasvuonaássje li álgadibmen ja de lij sebrudahka iesj mij maŋŋutjissaj bajedij ássjev vaj vuogádahka hæhttuj dåmadit.
+Sáme sebrudahka sihtá rievddadimev.
+Ráddidus hæhttu jåhtuj biedjat doajmmaplánav vahágahttema ja råhtsatjime vuosstáj sáme sebrudagán, almma ja hiebadum dåjmaj, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Tiebmátjåhkanimen vahágahttem nissunij vuosstij ja lahka gasskavuodan sáme sebrudagán Sámedikken, Kárášjågån basádismáno 26. biejve, lij stuorra avtamielakvuohta dasi, bulkke ja viehkkeapparáhtta hæhttuji ietjasa máhtudagáv sáme gielaj ja kultuvraj hárráj nannit.
+Tjåhkanibme lij aktisasjbarggo Sámedikke, Hiehteguovdásjdåjmadagá ja Dássádus- ja nuppástimoahttse gaskan kampánja Sjávodisvuohta gåddå gasskavuodan.
+Vádnunime gielalasj hiebadibme ja kulturmáhtudahka li duodde hieredime vaháguvvamijda gudi viehkev dárbahi.
+Ållusij mielas sijás gudi oassálasstin tjåhkanibmáj, la stuorra dárbbo doajmmapládnaj vahágahttema ja råhtsatjime vuosstáj sáme sebrudagán, mij dagáduvvá aktan sáme organisasjåvnåj.
+Bajeduváj aj, gájka máhtti ja hæhttuji viehkedit vahágahttemav nissunij ja lahka gasskavuodan vuosteldittjat gå duossti dan birra ságastit ja diededit jus gáddali vahágahttemav.
+Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo mielas gássjelisvuohta hæhttu ájn ienebut tjalmostahteduvvat.
+- Vahágahttem hæhttu dálla hiejteduvvat.
+Stuorrudahka la duodastuvvam ja hæhttup dåjmajt álgadit.
+Oajválattja, Justijssadepartemænnta njunnjutjin, hæhttuji doajmmaplánav dahkat, mij jåhtuj biejaduvvá ja gåtseduvvá.
+Vahágahttem la ållagasj vuojnnemahttásin sáme birrasijn, valla dat ij merkaha jut dat dåhkkiduvvá.
+Sáme ålmmå ja báhtja hæhttuji ájn ienep rahpusit ságastittjat vahágahttema birra, javllá Keskitalo.
+Dássádus- ja nuppástimoahttse Hanne Bjurstrøm javllá jut tjielgas la viehkkeapparáhtta ij nagá jåksåt sáme álmmugij duostutjit, suoddjitjit jalik viehkedittjat gå nissuna vaháguvvi lahka gasskavuodan.
+- Tjielgadusá li moadda: giella, máhtudahka sáme kultuvras, luohtádus, rudá, geográfálattjat mælggat gasska, viehkkeapparáhtta ij la aktiduvvam.
+Dájs ælla aktak buorre oarre, valla hásstalusá majt stáhtta hæhttu tjoavddet.
+Vaháguvvam sámijn li sæmmi riektá buorre væhkkáj gå gájka iehtjáda suohkanin, javllá Bjurstrøm.
+Tove Smaadahl, Hiehteguovdásjdåjmadagá bæjválasj jådediddje, javllá dárbbo l lasedum ratjástibmáj duostutjit ja suoddjitjit.
+Guoradallama vuosedi jut álu vaháguvvam nissuna sáme sebrudagán e duosta vahágahttema birra subtsastit.
+- Nievres suohkanekonomijja ájttá Sáme hiehte- ja incestguovdátjav Kárášjågån, mij la ájnna Vuonan mij fálaldagáv vaddá ållagasj sáme álmmugij.
+Sáme hiehte- ja incestguovdásj hæhttu bisoduvvat.
+Buorre fálaldahka sáme álmmugij hæhttu tjårggiduvvat, mij sáme gielav ja kultuvrav bærrájgåhtså, javllá Smaadahl.
+Dagádum la låhpadimdokumænnta tjåhkanimes, mij duola dagu la vásstádussan stáhtatjálláj Knut Morten Johansenij Justijssa- ja gárvedimdepartementas, gut oassálastij tjåhkanibmáj Kárášjågån.
+Juohkka jage basádismáno 25. biejve mujttádahteduvvá rijkajgasskasasj biejvven vahágahttema vuosstij nissunij ja álgadibmen rijkajgasskasasj AN-kampánnjaj "16 Days of Activism Against Genderbased Violence".
+Sjávodisvuohta gåddå la dán kampánja vuolen ja la aktisasjbarggo Hiehteguovdásjdåjmadagá ja Dássádus- ja nuppástimoahttse gaskan.
+Dán jage aj aktan barggap Sámedikkijn tjalmostahttemin vahágahttemav nissunij vuosstáj ja lahka gasskavuodan sáme sebrudagán.
+Sjávodisvuohta gåddå la ruhtadum Kompetansenter for kriminalitetsforebygging:is.
+Kampánja oajvveulmme l viehkedit duostutjit nav gåhtjodum guojmmegåddålimijt.
+Muhtema vuojnnin, muohtema diehtin, valla ettjin aktan majdik dagá.
+Dánna besa ienebuv Sjávodisvuohta gåddå -kampánja birra låhkåt.
+Guládallam:Guládalá mijá guládallambarggij jus sidá ienep diedov jali ságájdahtátjit:
+Sámedigge giellalåpptimbálkáv vuostasj bále juohká Sáme giellaváhko ja Rijkajgasskasasj álggoálmmukgielaj jage 2019 aktijvuodan.
+Oajvvada dåjmav jali organisasjåvnåv, mij vuohkasit adná ja tjalmostahttá sámegielav (-jt) bæjválasj dåjmas.
+Bálkká l 30.000 kråvnå ja dájddádiplåvmmå.
+Sámedikkeráde sebrulattja ja Sámedikke háldadus e máhte bálkáv oadtjot.
+Juohkkahasj bæssá oajvvadit, guhti luluj giellalåpptimbálkáv vuojttet.
+Tjielggi oajvvadusát ånigattjat tjálalattjat ja sáddi dav Sámediggáj ragátmáno 9. biejve åvddåla.
+Sámedikkeráde mierret guhti bálkáv oadtju.
+Bálkká vatteduvvá giellaváhko ásadime aktijvuodan gålgådismáno 24. b. Kárášjågån.
+Oajvvadusájt máhttá dási sáddit: samediggi@samediggi.no
+Diedá gus skåvlåjt ma buoragit rasisma ja badjelgæhttjama vuosstáj barggi?
+Oajvvada dajt Benjaminbálkkáj!
+Gájka bessi oajvvadusájt sáddit, ájggemierre l gålgådismáno 1.biejve.
+Byste av Benjamin
+Benjaminbálkká l skåvllåbálkká, ja guoddá Benjamin Hermansena namáv guhti gådduj Holmlian jagen 2001.
+Sivvan suv gåddet lij rasissma.
+Skåvlå ma bálkáv oadtju dåjmalattjat rasisma vuosstáj barggi ja aj gájkka nuppástime guottoj ja dagoj vuosstáj.
+Dán rádjáj la akta skåvllå Nuortta-Vuonan bálkáv vuojttám, Vuotnasiida (Sjøvegan) skåvllå jagen 2015.
+Vuorjját háldadus oajvvadusájt nuorttalamos rijkaguovlos oadtju.
+Moattes usjudalli, barggo rasisma vuosstáj guosská gåktu unneplågooahppe ietjasa skåvlån dåmaduvvi, ja dajnas juhti skåvlåjn gånnå ælla unneplågooahppe e máhte buoragit rasisma vuosstáj barggat.
+Ij la dat nav.
+Barggo rasisma ja nuppástime vuosstáj la åvdemusát miellaguottoj barggat.
+Vuojttoskåvllå hásstalusájt rasisma gáktuj duodaj válldá, ja dahká bargov rasisma vuosstáj oassen ietjas skåvllåárggabiejves.
+Sámedikken la ájras Benjaminbálká juryan, manna ietján li Marit Hermansen (åhpadiddje ja Benjamina ieddne), Holocaustguovdásj, Dássádus -ja nuppástimoahttse, Antirasistisk senter, Åhpaduslihtto, Æjgátnammadus vuodoskåvlåjda ja Oahppijorganisasjåvnnå.
+Bálkkájuohkem la jahkásasj mujttádahttema aktavuodan rijkajgasskasasj Holocaustbæjvváj.
+Åhpadusministar bálkáv gálggi, ja vuojttoskåvllå oadtju 250 000 kråvnå.
+Oajvvada skåvlåjt Benjaminbálkkáj åvddåla gålgådismáno 1. biejve.
+Lågå ienebuv: https://benjaminprisen.no/
+Guhtimusj bierri vuojttet Sámedikke giellaarvusmahttembálkkáv?
+Juohkka nælját jage juogat Sámedigge bálkkáv ulmutjij jali viddnudahkaj, prosjæktaj jali organisasjåvnnåj gut la vissjalit barggam sámegielajn mij gullu giellanannimij, åvddånibmáj jali bisodibmáj.
+Bálkká ij juogeduvá Sámedikke ájrrasijda jali háldadussaj.
+Bálkkán juogeduvvá 50.000 kråvnå ja duodden dájddadiploma.
+Gájkka bessi májnodit gut viertti oadtjot giellaarvusmahttembálkkáv.
+Tjielggi ånigattjat ietjat oajvvadusá birra ja sáddi Sámedikke åssudahkaj åvddål sjnjuktjamáno 15.bve.
+Sámediggeráde mierret gut galggá bálkkáv oadtjot.
+Giellaguddnebálkká juogeduvvá Sámedikke ållestjåhkanime aktijvuodan, biehtsemáno.
+Máná ja nuora dajs gietjav álggoálmmukguovlojs hasoduvvi sáddit gåvåv ietjas niehkohyhtos.
+Aktisasjbarggo vuoseduvvá biehtsemánon álggoálmmukkonferánsan Arktisin: ÁLTÁ 2013.
+800 guossididdje ålles væráldis båhti nuortas oassálastátjit "rijkajgasskasasj gárvediddje álggoálmmukkonferánssa álggoálmmugij væráltkonferánssaj".
+Duogásj
+800 máná ja nuora ålles Finnmárkos ja Frankrijkas li juo sáddim gåvåjt dájddaprosjæktaj mij åvddåla le Frankrijkan læhkám dájddárguoktá Josée Coquelin ja Laila Kolostyák baktu.
+Prosjekta dálla joarkká váj máná ja nuora ålles væráldis gåhtjoduvvi.
+Sáddidum gåvå aktij biejaduvvi aktisasj installasjåvnnåj mij galggá álggoálmmukkonferánsa delegáhtajt sávvat buoris boahtem.
+Tiemá
+Juohkkahasj dárbaj suodjalimev, jasskavuodav, dåhkkidimev ja aktijvuodav.
+Suodje mijáj dárbojda
+Desik dálkke buorrán.
+Mannávuoda dago
+Dagádum dassta majt gávnni.
+Juohkka lágásj dálkkádagán.
+Juohkka birrasin.
+Mijá vuostasj ájalvis sijdas.
+Hyhtto oadtju mijáv niegadittjat.
+Máná ja nuora juohkka álldarin gåhtjoduvvi gåvåjt dahkat ietjasa tiemá milta.
+Besa materiálajt ja teknihkav friddja válljit.
+Juohkka gåvån galggá stuorrudahka 15 cm x 15 cm.
+Ájggemierre gåvåjt sáddit le vuoratjismáno 26. biejve 2013.
+Gåvå diehki sáddiduvvi: ÁLTÁ 2013 Mari Bottolfsen baktu, Alta videregående skole, Skoleveien 15, 9510 Alta, Norge
+Ávvudallap dijá gåvåjt oadtjot, åvddålgiehtaj edna gijtto
+Sámedigge ållestjåhkanimen le Sámedikke alemus orgádna ja oajválasj.
+Ållestjåhkanime jådedibme dahká ássjelistav, gåhttju ja jådet Sámedikke ållestjåhkanimijt Sámedikke barggoårnigij ja njuolgadusáj milta.
+Sámediggi lea 2011-s ásahan Sámedikki váiddalávdegotti doarjjaáššiid várás.
+Áigumuš ásahemiin lea sihkkarastit ahte Sámedikki doarjjahálddašeapmi ollašuhttá hálddašanlága gáibádusaid váiddagieđahallama birra.
+Sámedikkeráde ájrrasa nammaduvvi presidentas, guhti jådet rádev.
+Sámedikkepresidænnta válljiduvvá ieneplågos Sámedikke dievastjåhkanimes.
+Ráde doajmmá dagu Sámedikke ráddidus, ja tjadát bæjválasj dåjmadimev.
+Sámedikke nuorajpolitihkalasj nammadus (SNPN) ásaduváj nannimdiehti sáme nuoraj vájkkudimfámov Sámedikke politihkan.
+Sámedigge nammat ådå vuorrasijrádev.
+Sámediggeráde ájras Henrik Olsen javllá vuorrasijráde galggá liehket fáron Sámedikke vuorrasij politihkav hábbmimin.
+Plánimbagádus láhtjá dilev nav vaj gájkka plána, vájkkudimguoradallama ja mærrádusá ma tjuovvu pládna- ja tsiekkaduslága pládnaoasev nanniji sáme kultuvra luonndovuodov, æládusájt ja sebrudakiellemav
+Sametinget planveileder
+Muhtem guovdásj elementa pládna- ja tsiekkaduslágan Sámediggáj li:
+Sámediggepresidænnta Aili Keskitalo ja Sámediggeráde ietjá ájrrasa li mierredam ja juogatjam politihkalasj vásstádussuorgijt gaskanisá.
+Dánna gávna guhtimusj politihkalasj suorges la geŋga vásstádus.
+Overordnet ansvar for alle saksområder
+Kunnskap, miljø og næring
+Giellapolitihkka hæhttu aktijvuodan åvddånahteduvvat, juogu dáhpáduvvá sáme giellabirrusijn jali ásadusájn bájkálattjat, regionálalattjat, nasjåvnålattjat jali rijkajgasskasattjat.
+Åbbålasj ja semalasj giellapolitihkka gånnå nasjåvnålasj, regionála ja suohkanij oajválattja ja oassevállde aktan barggi galggap láhtjet dilev vaj sámegiela li luondulasj, sebrudakguodden ja viesso giellan sebrudagán.
+Dát la visjåvnnån Sámedikkeráde strategijjajn sámegielaj gáktuj - Giellalåpptim.
+Foto: Kirsten Appfjell, Sámediggi.
+- Mijá ájnnasamos barggo la láhtjet dilev sámegielajda ja vaj ulmutja bessi gielav oahppat.
+Dat sihtá javllat, mij hæhttup láhtjet dilev åhpadussaj sámegielan ja anátjit sámegielav gájkajn arienájn sebrudagán.
+Mij hæhttup aj tjalmostahttet sámegielajt almulattjat, ja dahkat buorre sjaddamdilijt gielajda, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Sámedigge sihtá nannit ja åvddånahttet sámegielajt åbbålasj giellaratjástimen gånnå ratjástibme galggá gájkajn sebrudaksuorgijn.
+Vuorbástuvátjit dan bargon gájkka giellaratjástibme hæhttu aktijvuodan gehtjaduvvat ja ásaduvvat ietjá giellabargo nanna.
+Gielalåpptimijn sámedikkeráde almot edna konkrehta dåjma iesjgeŋga ratjástimsuorgijn.
+Muhtem dåjma sihtá Sámedigge iesj tjadádit, ietjá dåjma gájbbedi aktisasjbargov ietjá oasseválldij.
+Akta oajvveságajs giellalåpptimin la, nanos låpptim sámegielaj gáktuj hæhttu sáme sebrudahka aktan dahkat.
+Sámedigge la tjanádum dasi, almulasj ja priváhta oassevállde ja ásadusá åvdåsvásstádusáv válldi sámegielajt nannitjit, ja viehkedi vaj sámegiela sebrudagán vuojnnuji.
+- Mij sihtap danen bivddit ja bádtjit gájkka æládusiellemav, ásadusájt, organisasjåvnåjt, priváhta ja almulasj oasseválldijt ja duv viehkedittjat giellalåpptimij.
+Mij sihtap juohkka akta galggá åvdåsvásstádusáv válldet bájkálattjat, regionálalattjat jali nasjåvnålattjat sámegielajt tjalmostittjat ja anátjit, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Min boazu - áttjak álgaduvvam boatsojnjuovadimvidnudahka, la buorre buojkulvissan man láhkáj sámegiella tjalmostahteduvvá.
+Vidnudahka adná sámegielav gájkajn ietjas buvtadusájn, dåbddomerkan, almodusájn ja diedujn sosiála medijján ja guládallamin ælloniehkij.
+Mij sihtap ienep dákkir buojkulvisájt.
+Ja sihtap jut galggá liehket luondulasj jut sámegiella ja dárogiella buohtalakkoj vuojnnuji, juogu dal biebmojn, almodusájn jali sosiála medijján.
+- Vijddásappot sihtap jut gájka oasseválldijt ienebut galggi gatjádit giella - ja kulturmáhtudagáv, ja dajna vuogijn viehkedit vaj máhtudahka aneduvvá árvvon ja ávkálattjan.
+Priváhta ja almulasj oassevállde lulun aj dåjmalattjat barggat rekruttieritjit sámegielak máhtudagáv ietjasa fáhkasuorgijda.
+Dát sihtá javllat, gatjádit oahppobájkijs, vaddet signálajt man ednagav sámegiella ja kultuvrramáhtudahka gatjádaláduvvi, ja diedojt juogatjit duon dán karrieramáhttelisvuodaj birra, javllá berustiddje sámedikkepresidænnta.
+Dálla presidænnta sihtá duv aj sæhkáj dán miellagiddis bargguj, gå juohkka sáme báhko la ájnas.
+Jus juohkkahasj viehket binnátjijn, de tjoahkkáj la enas.
+Álggup uddni!
+Jus li gatjálvisá jali ságájdahtátjit, guládalá: Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo, +47 971 29 305.
+Gasskavahko gålgådismáno 11.biejve 2017 rabáduvvá 8.
+Sámedigge.
+Majestiehtta Gånågis ja Gånågisallavuoda Kråvnnåprinssa libá guossen rahpamin.
+Præssa bivddiduvvá rahpamij.
+Dajnas gå ælla nav ållo saje dåssju akkreditieridum journalista bessi sámedikkehuodnahij gasskavahko gålgådismáno 11.biejve.
+Akkreditieridum journalista bessamkårtåv Sámedikkes oadtju.
+Diededibme:
+Tjálalasj diededibme sáddiduvvá jan.roger.ostby@samediggi.no
+Tjálesta gájkajt gudi sihti duv dåjmadagás oassálasstet, ja mujte juohkkahattjaj namájt, e-poasstaadressajt ja telefåvnnånummarijt.
+Mujte diededit jus la journalissta jali gåvvididdje.
+Diededimájggemierre akkreditierimij la bierjjedagá 06.10.17.
+Ælla nav vuojga saje ållestjåhkanimsálan, gallerijjan jalik biejvvebårråmbåttå ja danen Sámedigge sjaddá sajijt juohket.
+Praktihkalasj diedo:
+Gájka præssaulmutja hæhttuji ietjasa diededit Sámedikke duostudagán gasskavahko gålgådismáno 11.biejve åvddåla kloahkka 12.00.
+Præssamáhppa aktan prográmmajn, diedoj ja hålaj juogaduvvá.
+Tjåhkanimladnja 121 la mierredum præssaj.
+Tjåhkanimladnja l boadáldagá buohta.
+Danna bæssá tv:aj ja hárpodis værmádahkaj.
+Akkreditieridum journalista biejvvebiebmov Sámedikken oadtju.
+NRK Sápmi sáddi njuolgga rahpamis TV:an ja radion.
+Rahpam aj njuolgga Sámedikke næhtta-tv:n sáddiduvvá.
+Åssudakdirektørra Jan Roger Østby, + 47 481 44 696
+Fáhkajådediddje Sara Beate Eira Persson, 472 70 764
+Sámedikke mielas boatsojæláduspolitihkka hæhttu liehket álmmukriektá milta.
+Sámedigge gájbbet nannidum vájkkudimev boatsojæládusstivrraj, ja sihtá boatsojæládusstivrav rievddadit vaj sáme mierredimoassálasstem bærrájgåtseduvvá.
+Sæmmi bále Sámedigge ietjas bargov boatsojæládusássjijn nanni.
+- Mijá mielas juojddá hæhttu dagáduvvat nannitjit lagábuj ulmmáj jåvsådittjat boatsojæláduspolitihkka man la álmmukriektá njuolgadusáj milta ja masi boatsojæládus iesj ednagit luohtet, javllá Muotka.
+Dane diehti sámedikkeráde ij sidá sebrulattjajt boatsojæládusstivrraj nammadit åvddåla stivrra máhttá jådeduvvat stivrrasebrulattjas gev Sámedigge la nammadam.
+Vijddásappo la gájbbádussan jut da sebrulattja gejt Sámedigge stivrraj nammat, galggi máhttet barggat Sámedikke boatsojæláduspolitihka badjásasj ulmij milta .
+- Sámedikke mielas boatsojæládus la álggoálmmukæládus, ja dan diehti la ållu ájnas dát vuojnnu boatsojæládusstivran, mij la maŋemus orgádna boatsojæládusháldadusá suorgen gånnå Sámedigge ja aj guovdásj oajválattja sebrulattjajt nammadi, javllá Muotka.
+Jagen 2012 háldadusstruktuvrra boatsojæládusán rievddaduváj, gå duola dagu guovlostivra hiejteduvvin.
+Ednambarggo- ja biebbmodepartemænnta l moaddi dárkestam ja fámoduhttám mærrádusájt boatsojæládusstivran bajemus boatsojlågoj birra, ja tsuojgodam boatsojæládusstivrav unnedimplánajt mierredittjat.
+Dá mærrádusá li dagáduvvam váni Sámedigge ja æládusá diededimes jalik rádádallamis.
+- Mij miededip prosessav nannitjit sáme vájkkudimfámov boatsojæládusstivran, ja vuorddep ådå stivrrasebrulattjaj nammadimijn desik stivra sebrulasjjuohko ja doajmma li mijá vuorddemusáj milta, javllá sámedikkeráde Silje Karine Muotka.
+Sån javllá ij dárbov vuojne nammadit sebrulattjajt jus Sámedikken ij la oalle vájkkudimfábmo, ja jut stivrrasebrulattja danen bessi iesjrádálasj rållav adnet mandáhtajn Sámedikkes.
+Sámedikkerádesebrulasj javllá ulmme ij la binnedit sáme mierredimoassálasstem æládusán, valla ienni æládusáv nannit - mav aj dahká gievrrodime Sámedikke ratjástimev boatsojæládusássjijn.
+Dán prosessan la duodden åvvå dárbulasj boatsojæládusstivra dåjmav, mandáhtav ja sebrulasjjuogov tjielggit.
+- Juo vuostasj budsjehtan la ieneplågojuogos rudájt vuorodam lijgge fáhkavirggáj boatsojæládussuorgen, ja bielle millijåvnåv viehkedittjat boatsojæláduslágav guoradalátjit, ja ienebuv dårjajda maj vuodon li åhtsåmusá, javllá dudálasj Muotka.
+Sámedigge la riektádoarjjaårnigav, mij la ájnas årnik æládussaj, gånnå maŋemus jagij åhtsåmusá badjelasj 7 millijåvnå kråvnnåj vuosedi stuorra dárbov lasedibmáj.
+Posisjåvnnå la aj nammadam sisŋeldis vuodoæládusjuohkusav mij galggá gehtjadit vuodoæládusáj vidjurijt ja árvvalusájt buktet ådå ja rievddadam politihkalasj ratjástibmáj suorgen.
+- Tjoahkkáj lip merustallam jut dát luluj boatsojæládusáv nannit.
+Sámedigge nanostuhttá bargov lasedum ressursaj ja rudáj, sæmmi gå ienebut politihkalasj fámov ja ja gájbbádusájt oajválattjaj gáktuj biedjat.
+Muotka jáhttá jut Sámedigge åskåldisát æládusá bielen tjuodtju daj hásstalusáj gáktuj maj rijbadi.
+Ienep diedo, guládalá sámedikkerádijn Silje Karine Muotka, telefåvnnå 984 87 576
+Sámedigge ja Sáme dájddárráde li sjiehtadamDájddársjiehtadusáv jahkáj 2020
+- Sáme dájdda ja sáme dájddára li ájnnasa sáme sebrudagá tjalmostahttemis ja åvddånahttemis, ja mån lav ávon ja mihá gå sáme dájdda maŋemus jagijt la åbbå vuohkásit tjalmostahteduvvam, goappátjagá bájkálattjat, nasjonála dásen ja adjáj rijkajgasskasattjat, javllá sámedikkeráde Henrik Olsen.
+Henrik Olsen (Foto: Kenneth Hætta)
+Dájddársjiehtadusá rámma l 8 570 000 kråvnå, mij la 220 000 kråvnå lasádussan.
+Rudá li vuoroduvvam Sáme dájddárráde ja dan gudá dájddárorganisasjåvnå doajmmaj ma li tjanádum dájddárrádáj.
+Vuorodum li aj rudá dájddafoanndaj ja vuosádusdivudij.
+Aktisasjbarggoguojme li aj sjiehtadam sjiehtadusán sjiehtadam jut sihti vuorodit ja ienep rudájt dájddárstipendajda biedjat.
+Aktisasjbarggoguojme li vijddásappot sjiehtadam aktisasjbargov åvddånahttet, ja dálla li barggamin aktisasjbarggosjiehtadusáv nielje jahkáj sadjáj oadtjomin.
+- Aktisasjbarggosjiehtadus Sámedikke ja Sáme dájddárráde gaskan mijá dájddárijda stuorra vájkkudimfámov åvddånibmáj sáme dájddaviessoma gáktuj vaddá, ja la siegen sáme dájddaj ja sáme dájddárijda buorre rámmaævtojt láhtjemin, javllá sámedikkeráde Henrik Olsen.
+Gatjálvisájda vássstedittjat jali ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Henrik Olsenijn, +47 907 75 219
+Sámedikkeráde juollot 150 000 kråvnå vuododussaj Stiftelsen ferske Scenerij buvtadittjat teáhtarvuosádusáv Muohtadivggažat/Lyden av snø.
+Tiebmá vuosádussaj la gålldåsámij kultuvrra ja histåvrrå rádjáduobddágin alleednama ja ruossja biele gaskan.
+Ájgegávdan 1826-1949 rájá Vuona, Suoma ja Ruossja gaskan rievddaduvvin moaddi, ja gålldåsámij árbbedábálasj viessomvuohke gássjel sjattaj.
+- Sámedikkeráde l ávon siegen liehket duohtan dahkamin teáhtarbuvtadimev mij tjalmostahttá gålldåsáme álmmuga vájves histåvråv rájádis álmmugin mij boadádaláj fábmogis vieldijda rájájt mierredittjat, javllá sámedikkeráde Henrik Olsen.
+Vuosádus gåvvit gålmåt vuodos ma sierralakkoj tjielggi iellemis rádjeednamin lulleednama ja alleednama gaskan, ja dan ulmutjijt.
+Guovlon dáhpáduvvin dajs bahámus doarrodáhpádusájs, ja la guovllo gånnå vielde Ruossja ja USA maŋemus 100 jage li adnám edna doarroressursajt rájáv ietjasa gasskaj mierkkitijt.
+Vuostasj vuosádus la mierredum biehtsemánnuj 2020, ja vuosádus vuoseduvvá Festspillene I Nord-Norge:n. Dan maŋŋela vuosádus mannuj galggá.
+Ságádahtátjit jali gatjálvisájda, guládalá sámedikkerádijn Henrik Olsenijn telefåvnån 907 75 219
+Sámedikkeráde doarjju guokta julevsáme giellaprosjevta rudáj.
+Giellaspælla New Amigos Online galggá åvddånahteduvvat julevsábmáj ja oahppe Divtasvuonan galggi æjvvalit giellabæssáj Jåhkåmåhken.
+- Julevsámegiella dárbaj sajijt gånnå sáme giellaaddne bessi gielav njálmálattjat adnet, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Sámedikkeráde juollot 300.000 kråvnå doarjjan NA TECHNOLOGIES DA:j åvddånahtátjit giellaspellav New Amigos Online julevsábmáj.
+Dat la gåvssjim duohtavuodas ja sámegielak ariedná gånnå giella aneduvvá gasskasasj aktisasjbargo baktu.
+Duodden gávnnu singel-player mode gånnå oassálaste bessi hárjjidallat videobáddimij iednegielagij iesjgeŋga giellasuorggáj.
+- Doajmmaplánan sámegielajda åvddån boahtá juhte sáme máná ja nuora dárbahi bessat digitála oahppamressursajt iednegielasa adnet.
+New Amigos la suohtas guovtegielak spælla mij juohkka ahkejuohkusijda hiehpá, javllá Keskitalo.
+New Amigos Online vaddá åhpav juohkkahattja milta aktisasj dahkamuháj baktu nehtan.
+Studenta li resursa nubbe nubbáj, ja skåvllådilen sjaddá åhpadiddje roalla hiebadit gånnå New Amigos Online la duodden ietjá åhpadibmáj.
+Dáhpádus sjaddá persåvnålattjat ja sebrudahtte gånnå oahppe rijkav miehtáj ja væráldav miehtáj bessi nehta baktu æjvvalit.
+- Nannitjit julevsámegielav, ja ållagasj guovlojn gånnå giella l rasjes dilen, la Sámedikke mielas dárbbo åvddånahttet digitála giellaapplikasjåvnåjt julevsámegiellaj.
+Sámedikkeráde juollot aj dårjav 160.000 kråvnnåj Divtasvuona suohkanij prosjæktaj Giellabiesse 2019, masi oahppe tjåhkanaddi "giellalávggomij" julevsámegielan.
+Dán jagásj Giellabiesse ásaduvvá Jåhkåmåhken Svieriga bielen.
+Oajvveulmme giellalávggomijn la buojkuldagá ja moallánagá tjanádum ællosujttuj ja várráj julevsámij gaskan.
+Sjaddá aj åhpadus vuodulasj hållavuogijn bæjválasj gielan.
+Tiebmá vahkkuj sjaddá åvdemusát oahpásmuvvat várre- ja ællosujttokultuvrraj Sirggá tjielden ja oahpásmuvvat sámekultuvrraj nuppen bielen rájá.
+- Giellabiesse l buorre ja ájnas gielladoajmma julevsáme guovlon.
+Giella l rassje dan guovlon, ja gájkka dakkir dåjma li positijva sámegiellaj.
+Dijmmá lij muodugasj giellabiesse, valla dalloj lij Ájluovtan ja guosse Jåhkåmåhkes båhtin.
+Diedádus vuoset juhte dat ásadus vuorbástuváj, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo, telefåvnån +47 971 29 305
+Sámedikkeráde la juollodam dårjav 100.000 kråvnnåj prosjæktaj Duodji Dreamers Riddu Riđđun.
+Duojarat i Duodji Dreamers fra øverst til venstre: Lisa Lyngman Gælok , Niká Pittja, Merethe Kuhmunen, Ove Stødle, Laila Mari Brandsfjell, Sara Inga Utsi Bongo, Milana Sapelnikova, Patric Jonsson, Sandra Márjá West og Anniina Turunen.
+Duodji Dreamers la dájddavuosádus gånnå 10 nuorra duodjára 20 ja 35 jagij gaskan ájádalli duoje birra udnásj ådåájggásasj sebrudagán ja almmavuodan.
+Vuosádusá tjalmostahttem la guoddelisvuohta.
+Da 10 duodjára li válljim iesjgeŋga dájddadagov tjoahkkes Sáme Dájddamagasijnas (RDM) arvusmahtátjit ådå dájddadahkuj majt ietja li dahkam.
+Goappátjagá dago ma li sijáv arvusmahttám ja ådå dago li oassen vuosádusás.
+Sámedikkeráde Silje Karine Muotka
+- Sámedikkeráde vuojnná, prosjækta máhttá liehket rabástahkan duojev tjalmostahtátjit, ja gå la festiválan nav edna guosse, de prosjækta máhttá liehket mielludahtte vájkkudibmen duodjeæládussaj, javllá sámedikkeráde Silje Karine Muotka.
+Duodji Dreamers la aktisasjbarggo Riddu Riđđu, Davvi álbmogiid guovddáš ja Sáme Dájddamagasijna gaskan, ja vuosádus rabáduvvá Riddu Riđđu-festiválan snjilltjamáno 11. biejve.
+Duodjára oassálassti adjáj aktisasjságastallamij lávvodagá snjilltjamáno 14.
+Biejve, gånnå tiebmán la mij guoddelisvuohta sijá bargguj duodjesuorgen merkaj, ja man láhkáj duodje máhttá åvddånahteduvvat ja gænna l riektá duojev åvddånahtátjit.
+Adjáj Tråmså fylkasuohkan la prosjevtav merustallam ihkeva vuohkasin ja jur ulmij milta aktisasjbarggosjiehtadusán Sámedikken arvusmahtátjit nuorra duodjárijt rekruttierimij, ja dan vuodon 30 000 kråvnå prosjæktaj juollodam.
+- Mij doajvvop Finnmárko fylkasuohkan aj prosjevtav doarjju, javllá Muotka.
+Jus li gatjálvisá jali ságájdahtátjit, guládalá sámedikkeráde sebrulattjajn Silje Karine Muotka, tel.
+Duodjeorganisasjåvnnå Duojáriid Ealáhussearvi sihtá dal duodjáj stuoráp márnánij gå uddni la.
+Sámedikkeráde l dálla juollodam 895.625 kråvnå rádjáj MIS of Sápmi:j, mærkkagálvvovuorodibmáj duojen.
+Sámedikken la ulmme, duodje galggá åvddånahteduvvat boahtteájggásasj ja gæssu æládussan sáme guovlon.
+Akta dajs ájnnasamos ræjdojs duojev åvddånahtátjit la Æládussjiehtadus duodjeæládussaj mij sjiehtadaláduvvá duodjeorganisasjåvnåj ja Sámedikke gaskan.
+Æládussjiehtadusán duodjeæládussaj 2017 biele sjiehtadin biedjat 900 000 kråvnå mærkkagálvvoprosjevtajda majt Sámiid Duodji ja Duojáriid Ealáhussearvi máhtti åhtsåt.
+Sámedikke mielas dát prosjækta máhttá siegen liehket vájkkudime årniga ulmmáj jåvsådittjat.
+- Mij doajvvop dát luluj buorre åvddånahttem duodjárijda, ja jut dát luluj sijá æládusáv nannit, javllá sámedikkeráde Berit Marie P.E.
+Eira.
+Uddni ælla ietjá mærkkagálvvoorganisasjåvnå duojen Vuonan.
+Mærkkagálvvoorganisasjåvnnå galggá dåjmadit márnánahttemav ja vuobddemav válljiduvvam duodjárij åvdås.
+Ulmme mærkkagálvvovuorodimijn MIS of Sápmi la dahkat mávsánis ja guoddelis vidnudagájt.
+Dat sihtá javllat duodjára galggi duoje buvtadimes viessot.
+Sæmmi l aj sávaldahka Duojáriid Ealáhussearvis jut mærkkagálvvovuorodibme luluj vájkkudit máhtudakgaskustibmáj sáme kultuvra, viessoma ja viessomuháj birra.
+Oahpásmahttet sáme duojev ålggobiele márnánijda máhttá dasi vájkkudit.
+- Sámedikkeráden li vuorddemusá åvddånimev tjuovutjit mav mærkkagálvvovuorodibme buktá, javllá Eira.
+Guládalá: Sámedikkeráde Berit Marie P.E.
+Sámedigge ja ráddidus li guorrasam láhkanjuolgadusáj gáktuj rádádallamijda ådå kapihttalin sámelágan.
+Láhkaoajvvadus joarket ienemusájt rádádallamvuogijt ma mierreduvvin 2005 ja la gåtsedibmen oajvvadusás Sámeriektájuohkusis, mij lij guláskuddamin gidán 2009.
+- Mij lip dálla vuododam buorep tjielgasvuodav man láhkáj avtav dajs ájnnasamos ræjdojs sámepolitihkan galggá aneduvvat.
+Rádádallamnjuolgadusá tjårggi juhti Sámedigge ja ietjá njuolgga guosske sáme berustiddje oassálassti guorrasittjat mærrádusájn ma midjij ednagit merkahi.
+Njuolgadusá li ájnnasa vaj Sámedigge ja aj ietjá sáme berustiddje bessi siegen liehket hábbmimin ja mierredime boahtteájge ævtojt sáme giela, kultuvra, æládusáj ja sebrudakiellemij gáktuj, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Rádádallamvælggogisvuohta suohkanijda ja fylkasuohkanijda tjanáduvvá láhkaj vaj látjeduvvá iesjgeŋgalágásj vuogijda rádádallamvælggogisvuodav bærrájgåtsåtjit, vuododuvvam dan dádjadusá nanna, stuorra sieradusá li suohkanij gaskan, stuorrudagá, máhtudagá ja oassálasstemvuogij gáktuj sáme berustiddjijs.
+- Gå suohkanij ja fylkasuohkanij rádádallamvælggogisvuodajt lága baktu mierreduvvi, nanniduvvá aj vuodov aktisasjbargguj sáme berustiddjij, suohkanij ja fylkasuohkanij gaskan.
+Láhka láhtjá dilev vaj dát rádádallamvælggogisvuohta máhttá iesjgeŋgaláhkáj bærrájgåtseduvvat, ja dajnas li mujna vuorddemusá buorre prosessajda dán gáktuj, buoremussan bájkálasj, guovlo ja sáme sebrudakåvddånahttemij, javllá Keskitalo.
+Sámedikkeráde oajvvadusáv Sámedikke ållestjåhkanibmáj åvddåjbuktá miededimgiehtadallamij, åvddåla ráddidus proposisjåvnåv Stuorradiggáj åvdet.
+Ságájdahtátjit, guládalá sámedikkepresidentajn Aili Keskitalo, telefåvnån 971 29 305
+Sámedikkeráde åvdet ássjev giellaguovloj ja suohkankategorijjaj birra ållestjåhkanibmáj javllamánon.
+- Gielladille iesjgeŋga guovlon galggá vuodon liehket boahtteájggásasj giellagárvedimen, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Sámedikkeráde ednagit vuorot gåtsedit VAT 2016:18 Vájmogiella.
+Sámedikken la ulmme nannit ja åvddånahttet sámegielajt rijkav miehtáj.
+- Akta dajs stuorámus hásstalusájs uddni la dat, dálásj háldadimguovllo sáme gielajda ij vieleda jut gielladille l iesjgeŋgaláhkáj suohkanis suohkanij, javllá Keskitalo.
+Udnásj årniga baktu la gájkajn suohkanin sæmmi gájbbádusá juska gielladille ja galla sámegielaga suohkanijn li moattelágátja.
+VAT 2016:18 Vájmogiella oajvvat hiebadam årnigav sierra kategorijjaj suohkanijda ma li sámegiela háldadimguovlon, namálattjat giellabisodimsuohkana, giellaælládahttemsuohkana ja stádasuohkana.
+Sámedikkeráden li vuorddemusá, giellaguovllo sierra suohkankategorijjaj ienebut sjaddá suohkanij dárbojt ja hásstalusájt vieledit.
+- Mij diehtep gielladille le iesjgeŋgaláhkáj suohkanijn.
+Muhtem suohkanin la sámegiella viesso giellan juohkka suorgen suohkanin, valla ietjá suohkanin la ållu ietjá láhkáj, ja dajn suohkanijn la dárbbo buoredit máhtudagáv sámegielan.
+Dajnas la åbbå ájnas jut dagáduvvá njuolgadusmærrádusá ma buorebut duohtavuodav gåvvi, javllá Keskitalo.
+Sámedikkeráde oajvvat, giellaluohkkosuohkana sjaddá ådå kategorijjan duodden gålmå kategorijjaj mav giellanammadus tjielggidusás oajvvadij.
+- Miján li dálla guokta suohkana gånnå sámegiella l ieneplåhkogiellan.
+Dát la sierralágásj dille sáme gielaj hárráj, ja mijá mielas la ájnas nannit vaj miján boahtteájgen vilá li suohkana gånnå sámegiella l ieneplåhkogiellan.
+Mijá mielas dá suohkana li luohkkosuohkana, ja sávvap da suohkana lulun máhttet bærrájgåhtset muhtem bargov mij la ávkken ålles sebrudahkaj, javllá Keskitalo.
+Sámedikkeráde mielas la ájnas tjalmostahttet, ietjá suohkanin li aj muhtem åvdåsvásstádusá ájnegis sáme giellaaddnáj, ja dajnas oajvvat sierra kategorijjav ietjá suohkana.
+Vijddábut la Sámedikkeráde bieles ávkken smávep stádajt giellaguovlluj sebrudahttet, ja dajnas oajvvat kategorijja namma l stádasuohkana, ja ij ga stuorstádasuohkana, nav gåktu giellanammadus oajvvat.
+- Sáme giellaguovllo ij dåssju ålles sáme álmmugij guoska, valla merkaj aj ednagav ietjá oajvvadusájda gåtsedibmáj ma li Vájmogiella-tjielggidusán.
+Mielastam la dárbbo mij dálla dágástallap dáv ássjev ållestjåhkanimen, låhpat sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Guládalá: sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo, +47 971 29 305
+Dijstagá gålgådismáno 22. biejve kloahkka 11:30 almoduvvá mánáj applikasjåvnnå "10/20 bágo" City Scenan Áltán.
+Sámedigge l sáme giellavahko aktijvuodan hábbmim applikasjåvnåv mij åvdemusát la hiebaduvvam mánájgárddemánájda ja vuodoskåvllåoahppijda.
+Ulmme appajn la åhpadit gájka mánájgárddemánájda ja vuodoskåvllåoahppijda 10/20 bágo sámegielajda.
+- Sámegielajt vuojnnusin dahkamis la aj sáhka máhttogaskostimes.
+Mij sihtap jut sebrudahka galggá oadtjot ienep máhtov ja dádjadusáv sámegielajs, kultuvras ja sebrudakiellemis.
+Mij jáhkkep jus gájka máná sámegielajda oahpásmuvvi, de la dat siegen gielaj árvov låpptimin ja sæmmi bále aj låppti dádjadusáv gielaj sieradusájs, javllá sámedikkeráde Silje Karine Muotka.
+Bágo appan li goappátjagá julev-, oarjjel- ja nuorttasámegiellaj ja dájda bágojda li aj jiednabátte.
+Duodden máhttá appan vahkkobiejvijt, lågojt, bájnojt ja guokta mánájlávllaga oahppat.
+Jus li gatjálvisá jali ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Silje Karine Muotka, mobijlla +47 984 87 576, silje.karine.muotka@samediggi.no
+Sámedikkeráde l dálla juollodam ienep gå 20,1 millijåvnå kråvnå oahpponævojt åvddånahtátjit.
+Dán jage la doarjja oahpponævo sidjij gænna li oarjjel- ja julevsámegiella nubben giellan vuorodam.
+Sámedikkeráde l juollodam rudájt åvddånahtátjit oahpponævo oarjjelsámegiellaj sierra åhpadimvuoge baktu giellaåhpadibmáj mij dahká nubbegiellaåhpadusá oahppijt dåjmalasj guovtegielagin.
+Mij guosská nuorttasámegiellaj la Sámedikkeráde dårjav juollodam åvddånahtátjit mobilapp:ajt nubbegiellaoahppijda nuorttasámegiellaj, mij galggá nubbegiellaåhpadusáv nuorttasámegiellaj dåbmarabbo dahkat.
+Sámedikkeráde vuojnná ja gávnat, nuortta-, oarjjel- ja aj julevsámegiellaj li duodaj ájteduvvam giellan.
+- Mij lip ávon gå dán jagásj budsjehtan lip bessam dårjav vaddet mij giellaåhpadusáv åvdet, nanni mánáj ja nuoraj låhkåmav, ja ájn duodden la hiebadum sidjij gænna li sierra dárbo oahpponævojda giellaåhpadusá vuoksjuj, javllá sámedikkeráde sebrulasj Mikkel Eskil Mikkelsen.
+- Oarjjelsámegiela vuoksjuj lip mij dårja baktu vijmak ulmmáj jåvsådam buvtadit åbbålasj oahpponævojt oarjjelsámegiellaj vuostasjgiellan nuorajskåvlå dássáj sjållert Mikkelsen.
+- Mij lip vuorodam oahpponævojt ma gåbttji låhkåmhárjjidussaj julevsámegiellaj ja oarjjelsámegiellaj, ja dårjav vaddám åvddånahtátjit álkkeslåhkåmgirjátjit oarjjelsámegiellaj joarkkaskåvllådássáj.
+Låhkåmgirjátjijn li tjielgga progresjåvnå ja dássejuohkem, mij la ávkken låhkåmhárjjidussaj, joarkká Mikkelsen.
+Sámedikke mielas la aj ájnas vuorodit oahpponævojt duojen sáme kultuvrav ja árbbediedojt dårjatjit ja vijddásappot vattátjit.
+Oahpponævvo Duodjegáldu vuodoskåvllåj galggá dálla jårggåluvvat ja hiebaduvvat julevsámegiellaj ja oarjjelsámegiellaj.
+Duodden dasi la Sámedikkeráde aj vuorodam dårjav tiemá oahpponævojda duojen oarjjelsámegiellaj gitta joarkkaskåvllådássáj.
+- Biebbmo- ja varresvuodafágan la vádnunam åbbålasj oahpponævojt sámegiellaj.
+Dálla ávos besav diededit, mij lip juollodam dårjav avta åhttsåj gænna l ulmme åvddånahttet oahpponævvorájdov gasskadássáj.
+Rájddo l gájkka gålmå sámegiellaj ja dajn la prienntidum ja digitála oase, låhpat rádesebrulasj Mikkelsen.
+Sámedigge oattjoj åhtsåmusájt aktisattjat 33,2 millijåvnå kråvnnåj.
+- Jus ga li edna åhtsåmus budsjæhttarámma gáktuj la sámedikkeráde dudálasj gå dán jage lip nahkap gåbttjåt ienemusáv vuorodam suorgijs, javllá Mikkelsen.
+Sámedikke doajmmapládna oahpponævojt åvddånahtátjit gávddaj 2015-2018 li vuodon Sámedikke jahkásasj vuorodimijda.
+Oahpponævojt majda lip dårjav juollodam galggi åvddånahteduvvat daj ådå oahppoplána milta ma gárveduvvi 2019.
+Mijá ulmme l aj juhti ådå oahpponævoj buvtadiddje galggi dajt gárvedit gålmå ja bielle jahkáj.
+Ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Mikkel Eskil Mikkelsenijn, +47 917 42 161.
+Sámedigge ja Suohkan- ja ådåstuhttemdepartemænnta li avtamielaga ådå suohkanrájá gáktuj Hábmera ja Áhkánjárga gasskaj.
+Sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen la dudálasj tjoavddusijn, mij duola dagu nanos julevsáme háldadimsuohkanav buktá.
+Konsultasjåvnåjn ådå suohkanrájá birra Hábmera ja Áhkánjárga gasskaj, guorrasin Sámedigge ja departemænnta mánnodagá vuoratjismáno 16. biejve.
+Ådå rádjá sjaddá alternatijvva D Nordlánda fylkamánne tjielggidusán, mij nanos julevsáme háldadimsuohkanav buktá.
+Dájna ådå Hábmer sjaddá ájnna suohkan mij julevsámegielav háldat ålles rijkan, ja mij galggá gielladievnastusájt ietjas álmmugij fállat.
+-Dát buktá nanos ja åbbålasj julevsáme háldadimsuohkanav.
+Hábmer sjaddá guovdátjin julevsámegielav ælládahttemin.
+Mij berustip dassta, juhti suohkanin galggi buorre máhtukvuoda dán ájnas bargon, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+-Ájnas la juhti Hábmera suohkan oadtju dajt máhttelisvuodajt majt dárbaj åvddånahtátjit suohkanådåstuhttema ulme milta.
+Sámedigge la berustam nannimin juhti goappátjijn suohkanijn dán ådå tjoavddusin la vuodo mij dahká dajt nannusin ja gievrran boahtteájggáj, javllá sámedikkeráde Silje Karine Muotka, vásstálasj politihkkár guovlopolitihkas Sámedikken.
+Sámedigge ja viesajdiddje álgadibme Divtasvuonan li gatjálvisán mij guosská Divtasvuona juohkemij, dættodam máhttelisvuodajt tjoahkkitjit julevsáme birrasav Divtasvuona allebielen julevsáme birrasijn Hábmerin.
+-Åvdep prosessajn lip tjielggim sáme guovlojt Divtasvuonan ja daj guovloj histåvrålasj adnemav tjadádam.
+Ådå suohkanrádjá buktá juhti sáme árbbedábálasj guovlo sjaddi avtan ja sæmmi suohkanin.
+Dát buktá ienep åbbålasj háldadimev sáme berustimijs, javllá Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Tjåhkanimen departementajn ságastallin aj gåktu sáme viesajdiddje suohkanin galggi bisodit dajt riektájt ma giellaháldadimguovlojt tjuovvu, gå Divtasvuona lulle guovlo dálla ådå Áhkánjárga suohkanij galggi.
+-Dáv galggap vijddásappot departementajn ja Áhkánjárga suohkanijn gåtsedit.
+Ij máhte nav liehket juhti viesajdiddje riektájt massi gå suohkanrájá rievddaduvvi, låhpat Mikkelsen.
+Lågå ienebuv ráddidusá næhttabielijn.
+Sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen, telefåvnnå 917 42 161
+Sámedikkeráde Silje Karine Muoka, telefåvnnå 984 87 576
+Sámedikkeráde juollot 1 442 740 kråvnå juojggusijt ja sáme musihkav almodittjat.
+Låge åhtsåmusás li gietjav åhtsåmusá árbbedábálasj juojggusav almodittjat.
+Dát la vuostasj bále Sámedigge li nav edna åhtsåmusáv almodittjat árbbedábálasj juojggusa, massta sámedikkeráde Henrik Olsen sjamut.
+Dát vuoset juhte berustibme árbbedábálasj juojggusis la stuorre.
+- Sámedigge adná ájnnasin doarjjot almodimijt árbbedábálasj juojggusij, ja gå li nav moadda almodusá li vehi sieradusá ja sierralágásjvuodajt buoragit duodastuvvi.
+Almodusá sjaddi stuorra árvvon goappátjagá kultuvralattjat ja musihka histåvrå gáktuj, javllá Olsen.
+Ulmme juollodimij la åvdedit buorre sáme musihkav mij li sadjihin ållusijda.
+Dán jage li vuoroduvvam bielle gålmå millijåvnå kråvnå juojggusa ja sáme musihkav almodittjat.
+Rudá juogaduvvi guovte åhtsåmvuorruj, ja boahtte åhtsåmájggemierre l gålgådismáno 1. biejve 2019.
+Sámedigge l juo oadtjum gatjálvisájt boahtte åhtsåmájggemiere gáktuj.
+- Mij doajvvop moadda buorre åhtsåmusá nuppe vuorruj aj båhtali.
+Olsen javllá årnik vuododam åhtsåmusáj nanna almodittjat juojggusav ja sáme musihkav la ájnas sáme tjuojadiddjijda.
+- Årnik máhttá liehket buorre vuodon sáme artistaj máhttelisvuohtaj ienep ulmutjijt jåvsådittjat, javllá Olsen.
+Tjuovvusin la gåvvå juollodimijs.
+Jus li gatjálvisá jali ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Henrik Olsenijn telefåvnån +47 907 75 219
+Sámedikkeráde l ihkeva ávon dajna gå Saemien Sijte dálla vijmak oadtju juollodimijt ådå huodnahij Snåasaj.
+Uddni åvddån bådij, ráddidus stáhtabudsjehtan ájggu árvvalit álgadimjuollodimev Saemien Sijtaj, ja juhti huonaj galggá gárves liehket jagen 2021.
+Hálijdav vuostatjin vuorbbesávadusájt Saemien Sijtij ja oarjjelsáme birrasij sárnnot, gå vuojnnet vijmak Saemien Sijte oadtjomin la ådå ja árvulasj huodnahav oarjjelsámijda ja oarjjelsáme kultuvrraj.
+Sæmmi máhttá aj javllat, udnásj biejvve l stuorra ávvobiejvve ålles Sámeednamij, javllá Sámedikkeráde Henrik Olsen.
+Oarjjelsáme li badjelasj 30 jage barggam åttjudittjat ådå oarjjelsáme dávvervuorkáv ja kulturguovdátjav.
+Sámedikken la mælggadav læhkám nanos politihkalasj avtamielakvuohta belludagáj gaskan juhti Saemien Sijte l akta dajs stuorámus vuorodimijs Sámedikken.
+Stáhtabudsjæhtta almoduvvá mánnodagá kl.
+- Dát la akta dajs værámus kulturmujttoláhkadoadjemijs majt lip vuojnnám, javllá seniorrádevadde Arne Håkon Thomassen Sámedikken ja åssudakjådediddje Geir Davidsen Nordlánda fylkasuohkanin.
+Moarmesmáno 14.biejve ájttsin Nordlánda fylkasuohkan ja Sámedigge jut soames la råggåm birrusij 80 rájge suodjaluvvam kulturmujton Kalleholmenin Vågana suohkanin.
+Dánna l sijddabátsidis ja moadda sáme kulturmujto, ma kulturmujttolága baktu li automáhtalattjat suodjaluvvam.
+Diedoj daj birra gávnnuji duola dagu sajen kulturminnesok.no.
+Nordlánda fylkasuohkana Kulturmujttopládna Lufoahttaj (2007) la Kalleholmen tjalmostahteduvvam sierra ja vuoroduvvam duobddágin nasjåvnålattjat ja aj guovlluj la ájnas kulturmujtto ja kulturbirás.
+Dánna li soames jali soabmása råggåm birrusij 80 rájge (gehtja kártav).
+Dát la tjielggasit kulturmujttolágav doadjet, mij duola dagu javllá jut "ij la loahpe dåjmajt jåhtuj biedjat ma lulun biejsstet automáhtalattjat suodjaluvvam kulturmujto, jali vádáv dahkat vaj máhtti biejsteduvvat".
+Vihtan la birrusij vahkko dáhpádusá åvddåla vuojnnám ulmutjav metalldetektåvråjn Kalleholmenin råggåmin, valla dalloj ittjij dádjada majt vuojnij.
+Åssudakjådediddje Geir Davidsen Nordlánda fylkasuohkanin tsuojgot dasi, metállajt åhtsåt moatte bále buktá jut dålusj gávnijt gávnná.
+Danen Kulturmujttolága njuolgadusá ållagasj dán asstoájggedoajmmaj guosski.
+Ájnas la aj, sij gudi metalldetektåvråv adni, oahpásmuvvi lágajda ja njuolgadusájda ma dasi guosski.
+Ållagasj li Rijkaantikvára njuolgadusá metalldetektåvråjt priváhta adnema gáktuj vuododuvvam oahpes prinsihpa nanna jut hæhttu diehtet majt dahká, ja aj vuosedit várrogisvuodav automáhtalattjat suodjaluvvam kulturmujtoj lahkusin.
+Jus ij diede gåktu dåmadit la buoremus vuostak mijájn guládallat, låhpat Davidsen.
+Seniorrádevadde Arne Håkon Thomassen Sámedikkes låhpat alodime ulmutjijt gudi biejvijt åvddåla moarmesmáno 9.biejve li gáddalussjam jus li juoga ælvvám dajt bulkkáj diededittjat, gå da diedo lulun miellagiddevasj diedo vijddásap åtsådibmáj.
+Gasskavahko moarmesmáno 23.biejve galggi Sámedigge ja Nordlánda fylkasuohkan duobddágav ådåsit guoradallat.
+Medijá bivddiduvvi mijáv æjvvalittjat Kalleholmenin kloahkka 14.00 sæmmi biejve.
+Seniorrádevadde Arne Håkon Thomassen, Sametinget, kulturmujttoåssudahka, tlf: 78 47 41 69, mobijlla: 47 85 39 13
+Åssudakjådediddje Geir Davidsen, Nordlánda fylkasuohkan, Kulturmujto Nordlándan, mobijlla: 97 14 63 68
+Sámedigge l juollodam badjelasj 10 millijåvnå kråvnå doarjjan kulturmujttosuodjalimsuorgen.
+Duola dagu li ienep bihtámsáme prosjevta rudájt oadtjum.
+- Bihtámsáme guovlon la dálla positijva ælládahttem.
+Dan diehti la ållagasj ávvodahtte viehkedit bihtámsáme kulturárbev nannitjit, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Høyskytte fra Tollådal i Beiarn (foto: Sametinget)
+Sámedigge l maŋemus jagijt bihtámsáme kultuvrav ja kulturárbev ållagasj vuorodam, adjáj doarjjaårnigij baktu.
+Aktan Bådådjo suohkanijn ja Nordlandsmuseet:jn la Sámedigge virgev tsiekkadussuodjalimsuorgen ruhtadam.
+Vuorodibme l oassen aktisasjbarggosjiehtadusás Bådådjo suohkana ja Sámedikke gaskan.
+Åbddit bihtámsáme tsiekkadusárbev la ruhtaduvvam moatte prosjevta baktu.
+Bihtámsáme kulturmujto Sáltoduoddarin galggi aj registrieriduvvat.
+- Bihtámsáme tsiekkadusárbbe l árvvon dajnas gå dáppe gávnnuji muhtema dajs oabmásamos sáme tsiekkadusájs.
+Tsiekkadusájt oahpásmahttet nanni bihtámsáme iesjdåbdov, javllá Keskitalo, guhti vássám duorastagá rabáj konferánsav jur bihtámsáme histåvrå ja tsiekkadusdábij birra Sáltoduoddarin.
+Keskitalo ja sámedikkeráde kultursuodjalibmáj Berit Marie E. Eira ávvudallaba aj gå bessi rudájt juollodit prosjevtajda ma boandás sáme kulturhiståvråv gæhttjijda oahpásmahtti.
+Ienep stuorra láhtjema li dan diehti rudájt galbbitjit oadtjum.
+Årøyholmenin Ivguvuonan galggá merrasáme histåvrå ja dålusj sáme åsko birra gaskostuvvat.
+Porsaŋgun tjáppa kulturduobdá histåvråjn stáloj birra látjeduvvá.
+Gahpervákken (Kaperdalen) Sážžán galggi dålusj miehttsesáme årromsaje vuoseduvvat.
+Juollodum li aj rudá kulturmujtojt Guittanasan (Kvitnes) ja Guolleveaigåhpen (Molvik) Bearalvágen látjátjit.
+Moatten guovlon ælla sáme kulturmujto guoradaládum.
+Registrierimprosjevta li ájnnasa vuosedittjat sáme anov ja årromav.
+Akta prosjækta mij la dårjav dán jage oadtjum, la registrierima Návetvuomen ja Návuodnabadán.
+Ællosujtto ja bájkálasj årro galggi dán bargguj oassálasstet.
+- Prosjækta midjij edna kulturmujto ja histåvrå buktá, boahtte buolvajda ávvon, javllá sámedikkeráde Eira.
+Sámedigge l 2012 rájes registrierim ráfájduhtedum sáme tsiekkadusájt ma li 1917 rájes jali oabmásappo.
+Moaddalågenan tsiekkadusájs li dálla birrusij 900 tsiekkadusá registrieridum.
+Moattes li buojkkám, sijá æjgon la automáhtalattjat ráfájduhtedum tsiekkadus ja oadtjum li rudájt dáv åbdditjit.
+Tsiekkadusæjgáda gudi li dårjav oadtjum årru sáme årromguovlov miehtáj.
+Sámedigge sierra årnigav háldat ráfájduhtedum sáme tsiekkadusájda ma li priváhta æjgon.
+Ajtu guhtta millijåvnå kråvnå li dan ulmmáj juolloduvvam.
+Ságájdahtátjit jali gatjálvisá, guládalá sámedikkepresidentajn Aili Keskitalojn, telefåvnån +47 971 29 305.
+Ådå biskåhpa nammadusá gáktuj Nuortta-Hålogalánda bisspaguovlon sárnnu Sámedikke presidænnta ávov gå ådå biskåhpan li buorre diedo sáme vidjurijs.
+-Sidáv vuorbev sávvat pråvsståj Olav Øygard nammadusájn ådå biskoahppan Nuortta-Hålogalánda bisspaguovlon, javllá Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo.
+Presidænntaj la ájnas gå Nuortta-Hålogalánda biskåhpan li buorre diedo sáme sebrudagás ja girkkoiellemis.
+-Girkkon le guovdásj sadje sáme sebrudagán, ja ájnas la gå biskåhpan li buorre diedo sáme vidjurijda, árggabiejve iellemij ja vuojŋalasj iellemij.
+Olav Øygardav nammadit tjuovvu dan hárráj buorre dábijt bisspaguovlon, ja gå sujna li dárkkelis diedo goappátjagá sáme sebrudahkaj ja sámegiellaj, de lav mån sihkar sån sjaddá Per Oskar Kjølåsa árvvogis tjuovvoliddjen, javllá Keskitalo.
+- Luodjom láhkáj stuorradiggediedádus boatsojæládusá guoddelisvuodas vuoset, ælla sámijt gulldalam dán bále ga, javllá sámediggeráde Mariann Wollmann Magga.
+Maŋemus stuorradiggediedádus boatsojæládusá birra almoduváj 1992.
+Uddni åvddånbuvtij ednambarggo- ja biebbmoministar Jon Georg Dale ådå stuorradiggediedádusáv boatsojæládusá guoddelisvuodas.
+- Dát luluj máhttelisvuohtan ráddidussaj boatsojæláduspolitihkav njuolggitjit mij mælggadav la boasto guovlluj mannam.
+Ienni vuojnnep vilá li oajválattjaj dárkestim- ja regulierimdárbo ma li vuodon politihkkaåvddånahttemin, javllá Wollmann Magga.
+Sámedigge l mælggadav tsuojgodam, boatsojæládusá roalla guovdásj sáme kultuvrraguodden viertti vuodon liehket boatsojæláduspolitihkav hábmedime.
+Edna sáme ællosujtto-åtsådiddje li tsuojgodam, ájnas dåbddomærkka Vuona boatsojæládusá háldadime le vádna dádjadus árvvovuodos, sáme ællosujttovuogij birra ja máhtukvuoda diedojs.
+- Vuojnnet ráddidus ienemusát berus sáme ællosujtov dárkkelit regulierimis.
+Æládusåvddånahttem ja dåjma ælloniehkijda e vuoroduvá.
+Gå ájnnasamos diedo ráddidusás le boatsojlågov elektråvnålasj chips:aj dárkestit ja láhkaj åttjudit riektáv boatsojlågov bihkusij buktet, le rahtjalisvuohta dåssju hådjånibmen, tsuojggi Wollmann Magga.
+Sámedigge adjáj hådjån ráddidusá nievres rahtjalisvuodas boatsojæládusá areállavuodov bisodit.
+Boatsojæládus mij la luonndovuododum æládussan le báddnum guohtomduobddágijda jus æládusán galggá boahtteájgge.
+- Boatsojæládusá stuorámus hásstalus la areállavuodov bisodit.
+Stuorámus ájtto boatsojæládusá guoddelisvuohtaj le lasedam nággo duobddágijda, luonndovahágahttema duola dagu duobddágijt muorrodit ja lassánam mannulahka, tsuojgot Wollmann Magga.
+- Muv mielas dåjma tjanádum areállaháldadibmáj mav ráddidus dálla åvddån biedjá, ælla nuohkása boahtteájggásasj rávas boatsojæládusáv nannitjit.
+Ráddidusá vádna doajmmelisvuohta bisodittjat boatsojæládusá guohtomduobddágijt li vuosstálakkoj prosessa boatsojlågov unnedime mij la jådon, tjuottjot Wollmann Magga.
+Ráddidus diedet, sihtá ekolåvgålasj guoddelisvuodav boatsojæláduslága ulmmeparagráffan vuorodit.
+Sámedikke bieles dakkir vuorodibme gájbbet vuorodimev guohtomduobddágijt bisodit ja návdijt unnedit, ja ij dåssju boatsojlågov unnedimev vuorodit.
+- Dættodit gasskavuodav ekolåvgålasj, rudálasj ja kultuvralasj guoddelisvuodav luluj ållu ietjá tjalmostahttemav buktet dakkir ájnas politihkalasj dokumentan, ja luluj bisodit boatsojæládusáv álggoálmmukæládussan, låhpat Mariann Wollmann Magga, guhti dættot man buorre le gå Vuona Boatsojsámij Rijkalihtto ja Sámedigge aktan departementajn galggi guoddelisvuoda ulmijt lagábut gehtjadit.
+Ságájdahtátjit, guládalá sámediggerádijn Mariann Wollmann Magga, tlf.
+Her kan man lese mer om den nye stortingsmeldingen.
+Sámedikkepresidænnta Vibeke Larsen la ávon gå Stuorradikke dárkastus- ja konstitusjåvnåkomitea sihtá rabás gatjádallamav duohtavuodas dárojduhttema birra.
+Stuorradikke dárkastus- ja konstitusjåvnnåkomitea mierredij dijstagá vuoratjismáno 25.biejve 2017 ásadit rabás stuorradiggegatjádallamav duohtavuodas dárojduhttema birra Vuona sáme ja guojna álmmugij gáktuj.
+- Sámedigge le gájbbedam jåhtuj biejaduvvá duohtavuodakommisjåvnnå mij duodas vájkkudusájt stáhta guhkesájggásasj mastadimpolitihkas, mij ednagit la sámijda vájkkudam.
+Ássjen le, åttjudit tjielgga gasskavuodav lahka nasjåvnålasj histåvrråj, mij badjelgæhttjamav ja vierredagov sáme álmmugij buvtij.
+Rabás gatjádallam luluj tjalmostahttet manen la dárbbo dakkir guorradallamij ja mån lav ávon gå komitea dasi miedet, javllá sámediggepresidænnta Vibeke Larsen.
+Dárkastus- ja konstitusjåvnnåkomitea la mierredam rabás gatjádallamav ásadit, masi guoskavasj organisasjåvnå ja institusjåvnå bessi diededit ietjasa moalgedimijt åvddånbuvtátjit.
+Duodden dasi galggá komitea ietjas árvvalusáv ássjáj buktet ja Stuorradikke ållestjåhkanimen sjaddá dágástallam duohtavuodakommisjåvnå birra åvddåla biehtsemáno 21. biejve dán jage, duodas komiteatjálle Thomas Dam Sámediggáj.
+Mærrádusá duogen le ájrasoajvvadus 8:30 S (2016-2017) stuorradiggeájrrasijs Kirsti Bergstø ja Torgeir Knag Fylkesnes, gudi libá oajvvadam jut Stuorradigge åtsådimkommisjåvnåv ásat, mij galggá duohtavuodakommisjåvnnån dárojduhttemis ja vierredagojs sáme ja guojnaj álmmugij gáktuj Vuonan.
+- Mån guorrasav oajvvadiddjijda gudi tsuojggiba jut la Stuorradigge, gænna l vásstálasj Vuona stáhta bieles, mij luluj álgadimev dakkir guoradallamkommisjåvnåv dahkat.
+Sáhka le åvdåsvásstádusáv válldet dat oases Vuona histåvrås mij merkahij sámijt ja guojnajt badjelgæhttjat.
+Dan baktu aj buoremus láhkáj gávnná gåktu vássámájge hávijt luluj dálkudit, javllá sámediggepresidænnta Vibeke Larsen.
+Fylkadikke Tråmsån, Nordlándan ja Nuortta- ja Oarjjel-Trøndelágan li dálla doarjjomjavllamusájt Sámediggáj buktám mij guosská duohtavuodakommisjåvnå álgadibmáj.
+Sáme girkkoráde la aj doarjjum dakkir kommisjåvnå álgadimev.
+- Dát tjielgastuhttá gåbddå politihkalasj dårja birra mijá gájbbádussaj duohtavuodakommisjåvnås, mav aj doajvov Stuorredigge vijddásappo prosessan dåmat, låhpat sámediggepresidænnta Vibeke Larsen.
+Ságájdahtátjit, guládalá sámediggepresidentajn Vibeke Larsen, tlf: 941 30 116
+Lågå ålles ájrasoajvvadusáv dánna.
+Sámedikke mielas sierravarresvuodadievnastusá organisierim Vuonan hæhttu gåvvidit sámij sierralágásj dilev álggoálmmugin.
+Åvdep vahkon Sámedikke ållestjåhkanibme giehtadaláj ássjev sáme sierravarresvuodadievnastusájt åvddånahttet ja organisierit.
+Ássje vuodon la guovdásj oajválattjaj dahkamus Varresvuoda Nuortta RHF:aj bærrájgåtsåtjit strategalasj åvddånahttemav sierravarresvuodadievnastusájs sáme álmmugij.
+Sámedigge l dudálasj gå barggo l jåhtuj boahtám.
+Dán dahkamusá baktu guovdásj oajválattja dåhkkidi jut sámijn li sierralágásj dárbo ja iehtjasa lahkanimvuoge iehtjasa varresvuohtaj ma gájbbedi jut duostuduvvi varresvuodasuorges mij la hiebadum sijá gielaj, kultuvra ja sebrudakiellema milta.
+Dálla sáme varresvuodainstitusjåvnå li ekonomijja ja aj organisierima gáktuj vuollásasj varresvuodadåjmadagá vuolen, ja dajn ælla nav vuojga vájkkudimfábmo iehtjasa ressursajda jalik iesjstivrrimij.
+Sámedikke mielas oalle sáme iesjmierredibme ja mierredimoassálasstem hæhttu stivrrimorgánajn bærrájgåtseduvvat, ja aj varresvuodadievnastusájt sáme pasientajda gárvedime, hábbmimin ja organisierimin.
+- Badjásasj organisasjåvnnåstruktuvrra hæhttu duodastit jut sámijn la rievtesvuohta iesjmierredibmáj.
+Rievtesvuohta iesjmierredibmáj håbbmimin, stivrrimin ja bærrájgæhttjamin hæhttu vuodon liehket gå galggá organisierit hiebadum varresvuodadievnastusájt sáme pasientajda, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Sámedikke mielas dárbbo l dárkkelappot gæhttjat man láhkáj sáme varresvuodadievnastusá lulun organisieriduvvat, nav vaj sáme varresvuodadievnastusá li sadjihin sáme pasientajda rijkav miehtáj.
+- Vierttip varresvuodadåjmadakmodellav gehtjadit.
+Vuogas organisierim sierravarresvuodadievnastusájs galggá badjásasj dásen nannit vaj gájka sáme oadtju dajt dievnastusájt ma li sijá gájbbádussan, javllá Mikkelsen.
+Sámedikke mielas aktidibme sáme fáhkaressursajs la ájnas momænntan dán bargon.
+Lulun ásaduvvat sáme fáhkaværmádagá suohkanrájáj rastá ja sierravarresvuodadievnastusá ma sáme pasientajt gåtsedi.
+Mikkelsen tsuojgot aj dasi, ælla nav ållo sáme fáhkaulmutja.
+Sáme álmmuk la báddnum organisierimvuogijda ma bukti jut bæssá sáme fáhkaulmutjijt nav ålov gå máhttelis másjket ávkkit.
+- Dárbbo l ájádallat åbbålattjat ja badjásattjat man láhkáj sierravarresvuodadievnastusá sáme álmmugij lulun organisieriduvvat buvtátjit buorep ja ienep åbbålasj dievnastusájt sáme pasientajda vaddet man vuodon la sáme giella ja kultuvrra, javllá Mikkelsen.
+Jus li gatjálvisá jali ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Mikkel Eskil Mikkelsenijn mobijlan +47 917 42 161.
+Ássjepáhppára ja mærrádus
+Sámedikkeráde l dårjav juollodam sáme giellaprosjevtajda, ja dan bále vuorodam giellaprosjevtajt oarjjel-, bihtám- ja julevsáme guovlojt.
+Duola dagu Rørosnytt oadtju 300.000 kråvnå doarjjan ásadittjat ådå oarjjelsámegielak ådåsnæhttabielev.
+- Oarjjelsáme giella l nanostuvvamin maŋŋela gå la læhkám garrasit ájteduvvam.
+Ásadit oarjjelsáme ådåskanálav máhttá liehket ájnas nannitjit oarjjelsámegielav bæjválasj giellan, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Ulmme prosjevtajn la næhttabájkev oarjjelsámegiellaj ásadit, ådåsij ma oarjjelsámijda guosski ja oarjjelsáme dåjmadagáv sadjásis oadtjot.
+- Mijá mielas la ájnas juhte oarjjelsáme bessi ådåsijt ja ietjá ájggeguovddelis ássjijt ietjasa giellaj låhkåt.
+Dát næhttabájkke goappátjagá nanni ja åvddånahttá oarjjelsámegielav, javllá Keskitalo.
+Ietjá oarjjelsáme prosjevta ma li doarjodum li Trøøndelaagen fylhkentjïelte/ Aaajege - saemien gïele- jïh maahtoejarnge ma oadtju 100.000 kråvnå doarjjan ásadittjat seminárav Gïeleviermie oarjjelsámegiela dile birra, mij ásaduvvá Rørosan basádismáno 7.-8.
+Rørosa suohkan oattjoj 80.000 kråvnå doarjjan ásadittjat rájájrasstijiddje sáme musihkkafestiválav basádismáno 7.-10.
+Dát festiválla sjaddá oassen Raasten Rastah festiválas mij juohkka jage ásaduvvá.
+Duoddara Ráfe, Bájdár suohkanin, oadtju 300.000 kråvnå bihtámsámegielav ælládahtátjit.
+Duola dagu galggá Duoddara Ráfe aktan bihtámsáme giellaberustiddjij Svieriga bielen barggat.
+Julevsáme guovlon oadtju Hábmera suohkan 75.000 kråvnå doarjjan giellakurssaj mánájda gænna li sámegiella vuostasjgiellan, ja 75.000 kråvnå giellakurssaj mánájda gænna li sámegiella nubbengiellan.
+Nuorttasáme prosjevta li aj doarjoduvvam.
+Čálliid lágádus oadtju 300.000 kråvnå doarjjan prosjæktaj "Sámegielat girjjit ohcet geavaheddjiid" (Sámegielak girje addnijt åhtsi).
+Prosjækta ásat 25 æjvvalime gånnå tjálle mánájt ja nuorajt hávsskudahtti låhkåma ja oavdástallama baktu.
+Unjárga suohkan oadtju 150.000 kråvnå giellakurssaj mij galggá viehkedit sijáv gudi li sáme álggokursav tjadádam sámástittjat.
+Sámedikkeráde l juollodam 200.000 kråvnå doarjjan prosjæktaj Bædi & Børdi, mij la manno-app sámegiellaj Nuortta-Vuona turisstabájkij birra.
+Sáme girkkoráde oadtju 150.000 kråvnå prosjæktadoarjjan ásadittjat sáme skallolåhkkijlejrav.
+Dán jage skallolåhkkijlæjrra ásaduvvá 6. bále.
+- Ållagasj la ávvudahtte gå gå mij jur álggoálmmukgiellajagen muossádip nav stuorra berustimev giellaprosjevtajs, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Guokta ållu ådå tjálle libá dårjav Sámedikkes oadtjum nuorajgirjijda.
+Sámediggeráde la juollodam dårjav sáme girjálasjvuoda almodimijda dán jahkáj.
+Lagábuj 100 åhtsåmusá lidjin boahtám, åhtsåmruhta aktisattjat birrusij 25 millijåvnå kråvnå.
+Dán jahkáj lij mierredum birrusij 6 millijåvnå kråvnå sáme girjálasjvuohtaj.
+- Nuorajgirjálasjvuohta sámegiellaj la mælggadav gatjáduvvam, ja dan jage lip de válljim dav vuorodit.
+Duola dagu libá guokta ållu ådå tjálle dårjav oadtjum ietjaska giehtatjállusijda.
+Goappátja libá tjállemåhpav tjadádam, subtsas rádesebrulasj Mariann Wollmann Magga.
+Saia Stueng la tjádadam tjállemåhpav mav Sámedigge ja Sáme Dájddárráde/Sáme girjetjállij Siebrre la jådedam.
+Sån gåvvi nuorra næjtsov ja suv åtsådallamijt gå joarkkaskåvlåv vádtsá.
+"Hamburgerprinseassa" nammasasj girjje l nuorajda tjáleduvvam.
+Edel Maret Gaino la aj tjállemåhpav tjadádam ja sån tjállá "Balddonasat vai veahkit" nammasasj girjenis ietjálágásj, balldalahtte subttsasij birra majda ulmusj vuosstemielajn gæssu.
+Girjje l tjáleduvvam nuorajda, valla la aj buorre girjálasjvuohta ållessjattugijda.
+Dajda duodden li aj juollodum dårja ådå mánájgirjijda ja aj diktagirjij, gåvvårájdoj ja fáhkagirjij almodimijda.
+Ierit ietján la mánájgirjje "Tjirrh/Čebo" dårjav oadtjum.
+Dav la Laila Mattsson Magga tjállám ja dan álggo giehtatjálos la oarjjel- ja aj nuorttasámegiellaj.
+Adjáj Samuel Gæloga mánájgirjje "Ruoppsisgállo", julevsámegielak álggo giehtatjállusijn, la dårjav oadtjum.
+Dánna vuojná gájkka juollodum åhtsåmusájt:
+Guládallamdiedo: Rádesebrulasj Mariann Wollmann Magga, telefåvnnå 97702350
+Árvustallam Duodjeinstituhtas vuoset jut instituhtta merkaj ednagav kulturguodden ja háldadiddjen iehperubbmelasj (vuojŋŋalasj) kulturárbes.
+Tjavtjan 2018 Sámedigge bargadahtij Telemarksforskningav Duodjeinstituhtav árvustalátjit.
+Árvustallam la gehtjadam man mudduj Duodjeinstituhtta la viehkken Sámediggáj ulmijda jåvsådittjat duodjesuorgen, man mudduj bagádalleårnik Duodjeinstituhta baktu la viehkken Sámediggáj ulmijda jåvsådittjat duodjesuorgen ja oajvvadit dåjmajt vijddásap ulmmejåvsådibmáj.
+Sámedikke ulmme duodjesuorggáj la jut galggá liehket ienep oassálaste æládusán, ienep profesjonalitiehtta, ja ienep mávsánis bargo ja ienep rudájt tjijnnit.
+Duodjeinstituhta dåjma la vuostatjin duodje kultuvrran ja giehtabarggon.
+Diedádus gávnat, instituhtta ij nav vuojga doarjo Sámedikke ulmev duodje æládussan ja jut instituhtta ij ållåsit nagá ietjas mandáhtav jåvsådit åvddånahttem- ja máhtudakguovdátjin duodjesuorggáj æládussan, kultuvrraj ja giehtabargguj.
+Duodjeinstituhta roalla ja dajt bargojt majt dahki kultuvrraguodden ja iehperubbmelasj kulturárbbe guodden, li huoman ájnnasa.
+Dánna viehkedi Sámedikke ulmmáj nannitjit sáme kultuvrav, iesjdåbdov ja kulturárbev.
+- Duodjeinstituhtan la ájnas roalla kulturguodden ja árbbemáhtov háldadiddjen, javllá sámedikkeráde Berit Marie E. Eira.
+Diedádus árvval jut Duodjeinstituhtta joarkeduvvá, valla gártjedum mandáhtajn.
+Juogu dal máhtudakguovdátjin duodjáj iehperubbmelasj kulturárbben, jali máhtudakguovdátjin hábmedibmáj, buvta- ja márnánasstemåvddånahttemij.
+- Diedádus árvval iesjgeŋgalágásj máhttelisvuodajt Duodjeinstituhtav åvddånahtátjit, javllá Eira.
+Sån dættot jut Sámedigge ij la avtak vuojnov merustallam.
+Vuostak galggá diedádus åvddån biejaduvvat bierjjedagá 15.03 Áltán, aktan duola dagu Duodjeinstituhtajn ja duodjeorganisasjåvnåj.
+Diedádus la almulasj.
+- Mij bivddip gájkajt gudi duojes berustalli ietjasa árvvalusájt Sámediggáj oajvvadittjat nav ruvva gå máhttelis, låhpat sámedikkeráde Berit Marie E. Eira.
+Lågå diedádusa
+Jus li gatjálvisá jali ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Berit Marie E. Eira, mobijlla 913 28 626
+Sámediggeráde la aktisattjat juollodam badjelasj 14 millijåvnå kråvnå dårjajda æládus-, giella-, kultuvrra-, mánájgárdde-, varresvuohta- ja sosiála suorgijn ja guovlo prosjevtajda gávdan guovvamáno 10.biejves moarmesmáno 4.bæjvváj dán jage.
+Vihtta guolleduostudagá li aktan oadtjum vargga 1,7 millijåvnå kråvnå doarjjan Sámedikkes.
+Bájkoj 7,5 millijåvnå kråvnå li duon dán æládusprosjæktaj juolloduvvam.
+Sámediggeráde Mariann Wollmann Magga subtsas, guollimæládus la miehtebiekkan ja ålos dårjav åhtsi, guollimvantsajt oastátjit ja guolleduostudagájt ásadittjat ja åvddånahtátjit.
+- Sámedigge la ájnas oassevállde vájkkudimnævojt adnemin bisodittjat ja åvddånahtátjit gæssu ja ávkkás guolástusæládusáv sáme merragádde- ja vuodnaguovlojn, javllá Magga.
+Magga subtsas, ållagasj la juollodum edna ruhta guolleduostudagájda maŋemus ájgev, ålles vihtta duostudagá li aktisattjat 1.666.000 kråvnå oadtjum.
+Dá li duostudagá Storekorsnesan, Nerveian, Skarsvågan, Sjursjokan og Nordvågenin.
+- Ájnas la láhtjet dilev vaj unnemus vantsa bessi guolijt vuobddet ja ihkeva ájnas la åvddånahttet ja nannit bájkálasj duosstomstruktuvrav bisodittjat joarkke dåjmav guolástimen bájkálasj merragádde- ja vuodnaguovlojn.
+Máhttelisvuohta bájkálattjat vuobddet unnemus vantsajda la gájbbádussan bisodittjat årrom- ja barggostruktuvrav merrasáme guovlojn, javllá Magga.
+Sámediggeráde la juollodam badjelasj 1,3 millijåvnå kråvnå muhtem mannoæládusvidnudagájda sisi oastátjit ja åvddånahttemdåjmajda.
+Arctic Nuvsvåg AS Loppan, Tufjord Molta & Utleie AS Måsøyan, Vesterelvjenta AS, Koppangen brygger AS Lyngenin, og Aernie AS Ranan li dårjav oadtjum.
+- Sáme mannoæládusán la dárbbo iesjgeŋgalágásj fálaldahkaj.
+Mannoæládus la ájnas vuorodibme Sámediggáj, javllá Magga.
+Sámediggeráde la aj doarjjum rijkaorganisasjåvnåv Sámiid Duodji ja Duojáriid ealáhussearvi goabbák 150.000 kråvnåj, vaj duodje lulun vuojnnusin ávvudimvahkov Tråante 2017.
+Magga javllá sjaddin gålmmå ihkeva hávsskes biejve márnánijn stuorra låvdagoaden Roandema guovdon, gånnå 32 vuosediddje vuobddin buoremusáv boahttsubiergos, duojijs ja sáme hábmedimes iesjgeŋga guolos Sámen.
+- Åtsådallama vuosedi, låvdagoahte luluj máhttet guovtegærddáj ájgev danna liehket ja liehket guovtegærddáj stuorak.
+Ihkeva stuorra berustibme lij, javllá dudálasj Magga.
+Sámediggeráde la aj juollodam dårjav 26 kulturprosjæktaj, ma aktisattjat li vargga 1,5 millijåvnå kråvnå oadtjum.
+Dan aktavuodan Magga dættot gålmmå nissuna gudi li dårjav oadtjum.
+Bente Haarstad la oadtjum 74.000 kråvnå vuosádussaj gåvvådokumentarav oarjjelsáme boatsojsujtos.
+Simone Grøtte Pedersen la oadtjum 150.000 kråvnå dánssavuosádussaj Glemt, nuortta-Vuona doarrohiståvrå birra ja vuostasj vuosádus la ásadusán Festspillene i Nord-Norge.
+Maret Anne Sara la oadtjum 149.900 kråvnå prosjæktaj Pile o'Sápmi, mij la dájdalasj dahko mij dagáduváj vuosteldibmen ja symbåvllån stáhta boahttsujt bággonjuovadimes Finnmárkon.
+- Bente Haarstad dahká ihkeva buorre bargov oarjjelsáme boatsojsujttokultuvrav duodastime.
+Simone Grøtte Pedersen ienebut ja ienebut vuojnnusij boahtá juohkka dánssimvuosádusán.
+Maret Anne Sara dájdav adná boatsojsujto dilev tjalmostahtátjit, ja sån la aj jieddnás politihkalasj jiedna, javllá sámediggeráde Mariann Wollmann Magga.
+Gehtja makkir prosjevtajt ma li dårjav oadtjum ájggegávdan 10.02.17- 04.05.17:
+Ságájdahtátjit, guládalá sámediggerádijn Mariann Wollmann Maggajn, mobijlan 977 02 350.
+Sámedikke giellaarvusmahttembálkáv oadtju ulmusj guhti ednagit la barggam sámegielav bisodime, nannimin ja åvdedime.
+Jane Astrid Juuso, Unjárgas, la rahtjam åvdedime sámegiela adnemav ja joarkedimev Unjárga suohkanin.
+Juska sámegiella l bæjválasj giellan ållusijda Unjárgan, gåssuk la dætto vuolen sosiála aktijvuodan, gånnå dárogiella l ráddijiddjen.
+Jane Astrid Juuso bargos baktu jådedime suohkana giellaguovdátjav, Isak Saba guovddáš, sávret la barggam åttjudime sosiála arienájt gånnå sámegiella vuoroduváj.
+Dát la birástahttám mánájt, nuorajt, ållessjattugijt ja aj vuorrasijt.
+- Jane Astrid Juuso l vájkkudam dasi, Unjárgan la buorre buorre ja vuogas giellaåvddånibme.
+Sån la bálkáv ánssidam måvtåstuhttemis nuorajt ja vuorrasijt sámegielav dåjmalattjat ságastittjat, javllá sámediggepresidænnta Vibeke Larsen.
+Juuso la aj fágalattjat giellaælládahttemijn barggam dahkamin kursav "Váldáv gielam ruoptus/Jeg tar språket mitt tilbake", mij dálla aj la anon Svieriga biele Sámen.
+- Jane Astrid Juuso la tjadádam dakkir prosjevtajt bargonis suohkana giellaguovdátja jådediddjen, valla ietjas sávresvuohta la ednagit vájkkudam ådå giellaaddnijt måvtåstuhttemin ja rekruttierimin, javllá Larsen.
+Bálkká l 50 000 kråvnå ja dájddadiploma mav Sven Niklas Blindh la dahkam.
+Sáme giellaráde vuododij giellaarvusmahttembálkáv jagen 2000.
+Dan maŋŋela la Sámedigge giellastivrra ja Sámediggeráde bálkáv vaddám.
+Åvdep giellaarvusmahttemvuojtte li Æjgátjuogos Divtasvuonas jagen 2000, Giellajuogos Skánijs 2001, Harry Solhaug, Gáivuonas 2002, Sagka Stångberg, Dearnas 2009 ja Iŋgor Ántte Ánte Mihkkal/Ánte Mikkel Gaup, Guovdageainnus jagen 2013.
+Ságájdahtátjit, guládalá sámediggepresidentajn Vibeke Larsen, telefåvnån +47 941 30 116.
+Ådå prosjevtajn "Sjuggelis suohkan", mij árrat juo æládusáv ja suohkanav fárruj oadtju, galggá Sámedikke vuorodimev sáme kultuvralasj ja sjuggelis æládusájn dåbmarabbo sjaddat.
+Áttjak mierredum doajmmaplánan "Kulturell og kreativ næring - et uforløst potensiale" li moadda ådå vuorodimsuorge sajájduvvam.
+"Sjuggelis suohkan" la Sámedikke ådå vuorodimsuorgge.
+Dánna Sámedigge fárruj válldá ja aktan barggá suohkanijn ja æládusájn nav árrat, vaj barggo tjanáduvvá suohkana njunnjusijda ja dajda oassálastijda gudi li fáron.
+Jagen 2018 galggá prosjækta tjadáduvvat avtan suohkanin Sámen, mij sjaddá gæhttjalimsuohkanin, ja majna ja gæssta Sámedigge galggá åtsådallamijt åttjudit.
+- Dájna vuogijn doajvvop vuorodime æládusáv galggá stuoráp vájkkudusájt buktet, javllá sámediggeráde Mariann Wollmann Magga ja subtsas, Sámedigge l bajedam ássjev kultuvralasj ja sjuggelis æládusáj tjåhkanimijn suohkanij.
+- Dáv æládusáv vuorodit la ájnas kultuvrav bisodittjat, sæmmi gå máhtti ådå barggosajijt dahkat.
+Ållusijda gudi dan suorgen doajmmi ij la ruhta jådedimfábmon, valla ásadibme l álu tjanádum persåvnålasj dájdalasj mihttomierijda ja sjuggelis doajmmamij dajna sidodijn sáme kultuvrav ja identitiehtav dáj baktu nannit, javllá Magga.
+Sámedigge galggá vájkkudit dasi, sáme dájddára ja kulturbargge máhtti lasedit ietjasa sisboadov vaj máhtti ietjasa dåjmajn bierggit.
+Mihttomierev jåvsådittjat ájggu Sámedigge huksat vaj æládus åvddån máhtudaklåpptimijn, værmádagáj, aktisasjbargojn, ruhtaháhkuhimijn, identitiehtajn ja aj idealismajn.
+Ådå doajmmabiedjam 2017 ja 2018 gáktuj la Dáhttu 2.0, prográmma mij la dagádum sáme kultuvralasj ja sjuggelis æládusvidnudagáj gáktuj majn la åvddånimájggomus.
+Prográmma oassálassten oadtju 30 tijma bagádimev.
+Edna oassálasstijn la bájkálasj/guovlojn márnán.
+Guoradallama vuosedi, ávkástallamav buoredittjat viertti vidnudagá márnánguovlov stuoredit.
+Dat galggá Dáhttu 2.0 oajvveájggomussan liehket.
+- Sjuggelisvuohta la ájnas vidnudagáj åvddånibmáj gå galggi ådå márnánijt gávnnat.
+Muv mielas sáme sjuggelis æládusájn la stuorra máhttelis gájkajn åsijn rijkan, ja ållagasj rijkajgasskasattjat, låhpat sámediggeráde Mariann Wollmann Magga.
+Ienep diedojt vaddá sámediggeráde Magga, mobijlla 977 02 350.
+Sámediggeráde Per Mathis Oskal la dudálasj gå Guolástusdirektørra la mierredam bajedit jáddiguollimåsijt rabás juohkusijn.
+Guolástusdirektørra la mierredam lasedit jáddiguollimåsijt nuorttalin 62°N rabás merragáttejuohkusin ma guolli merragátteguollimoase sisbielen 10 tånnajn vantsa nammaj, nav gåktu Sámedigge lij oajvvadam.
+Guollimoase lasedibme la fámon udnátjis, bierjjedagá 31. biejve rájes.
+Rádesebrulasj Per Mathis Oskal Sámedikken la ávon mærrádusás ja javllá, riekta la lasedit rabás juohkusa lasseguollimoasev, gå dálla la ganugahteduvvam stuorámus guollimoasev dán juohkusin, sæmmi gå la edna guolle gávnnu.
+Guollára dan juohkusin li maŋemus ájgev Sámediggáj aktijvuodav válldám gå sihtin lasedit dán jage guollimoases mij la 16 tånna.
+Sámedigge oajvvat Guolástusdirektoráhttaj jut lasseguollimoasse laseduvvá 26 tånnaj.
+- Dát luluj gidáguollimav edna guolástiddjáj merrasáme guovlon bierggit.
+Dát vaddá aj edna buore vájkkudusá merrasáme guovlon ja buktá oaggásvuodav sisbåhtuj ja bájkálasj birrusijda, javllá rádesebrulasj Per Mathis Oskal.
+Jus sidá ienep ságájdahttem, de válde aktijvuodav Per Mathis Oskalajn, telefåvnnå +47 977 77 552.
+Sámediggeráde juollot 200 tuvsán kråvnå Deanu ja birás merraluossaguollársæbrráj merraluossaguollárij riektádilev tjielggitjit.
+Merraluossaguollársiebrre árvustallá stáhtav stiebnnit, dajnas gå stáhta regulierima li árbbedábálasj merraluossaguollimav ájttegoahtám.
+Sámedikke ållestjåhkanibme l mierredam doarjjaårnigav manna l ulmme sáme rievtesvuodajt ednamijda ja luohkojda nannit.
+Ållestjåhkanibme l årnigij 750 000 kråvnå mierredam.
+Aktse åhtsåmusá båhtin åhtsåmájggemærráj mij lij vuoratjismáno 1.biejve.
+Ráde giehtadaláj åhtsåmusájt biehtsemáno 28.biejve Kárášjågån.
+Niellja åhttse dårjav oadtjun.
+Deanu ja birás Merraluossaguollársiebren li sebrulattja Deanuvuonav, Várjjatvuonav, Lágesvuonav, Fálesnuorev ja Álttávuonav birra.
+Sámediggepresidænnta Vibeke Larsen javllá ájnas la merraluossaguollárij riektádilev tjielggit, ja danen sámediggeráde 200 tuvsán kråvnå Deanu ja birás Merraluossaguollársæbrráj juollot.
+Larsen subtsas sámediggeráde adjáj juollot 300 tuvsán kråvnå siebrijda Deanučázádaga luossabreavaeaiggádiid searvi ja Deanučázádaga luossabivdosearvi vaj bessi ássjev vuolgadit fámoduhtátjit sjiehtadusáv Vuona ja Suoma gaskan Deanu tjátjádagán guollima birra.
+- Sjiehtadus Vuona ja Suoma gaskan álbet bájke ulmutjij riektáv guollitjit, man la suodjalum riektá vuodolága ja álmmukriektá milta.
+Bájke viermmeguollára hæhttuji unnedit ietjasa árbbedábálasj guollimav nav ednagit jut árbbedábálasj guollim la nåhkågoahtemin stáhta regulierima diehti, javllá sámediggepresidænnta Vibeke Larsen.
+Sámediggeráde juollot 150 tuvsán kråvnå Tråmså Boatsojsábmelattjaj Fylkasæbrráj ælloniehkij máhtudagáv almulasj riektán ja areállaháldedimen nannitjit, vaj buorebut galggi ietjasa riektájt vælggogisvuodajt bærrájgåhtset, duola dagu pládnabargon.
+Prosjevtan la aj ulmme lasedit máhtudagáv ja diedulasjvuodav suohkanijn boatsojæládusá areállaadnema birra, ållagasj boatsojæládusá birra mij la Tråmså fylkan.
+Mearrasámi árbediehtu sihtá guoradallat sáme riektájt Davvinjárga suohkanin, ållagasj Stranda-guovlon.
+Ulmme l nannit riektájt bivdduj, guollimij, muorjjimij ja ietjá miehttsedåjmajda Davvinjárga suohkanin.
+Ráde juollot 100 tuvsán kråvnå guoradallamij.
+- Sámediggáj la ájnas merrasámij riektájt nannit, vaj árbbedábálasj adnemav guovlos nanniduvvá vaj dan baktu muorrodime vuosstáj suodjaluvvi, javllá Larsen.
+Ienep diedo: Sámediggepresidænnta Vibeke Larsen, 941 30 116
+Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo oassálastij bierjjedagá njunjostjåhkanimes nuorttalap æládusåvddånahttema ja máhtudagáj birra, masi stáhtaministar Erna Solberg lij bivddim.
+- Lågo vuosedi buoragit nuorttan manná, valla diehtep barggosadjeåvddånahttem ij la sæmmi buorre árbbedábálasj sáme årromguovlojn.
+Aili Keskitalo på toppmøte om næringsutvikling og kompetanse i nord
+Sámedikkepresidænnta sihtá rudálasj åvddånahttem Nuortta-Vuonan adjáj galggá sáme álmmugij ávkken sjaddat, ållagasj árbbedábálasj sáme årromguovlojn.
+- Dát la muv mielas sáhka árvoj birra, sáme guovlo galggi sæmmi åvddånahttem gå ietján rijkan, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Keskitalo tsuojgot juhti sáme dábij milta li tjiehpe ietjasa hiebadahtátjit, ja suv mielas árbbedábálasj sáme æládusá hæhttuji gárvvánit boahtteájgev duostutjit sæmmi buohta gå ietjá æládusá.
+- Ájnas la formálla máhtudagáv árbbedábálasj æládusájn åttjudit, duola dagu boatsojæládusán, ja adjáj ådå máhtudagáv ådå teknologijjav ja ådå æládussuorgijt anátjit, duola dagu biebmojt buvtadittjat, biebmojt gárvedittjat ja muossádimijda tjanádum biebbmuj.
+Sáme guovlon la vuodoæládusá nannusa ja edna biebbmo buvtaduvvi ma máhtti ájn ienebut åvddånahteduvvat.
+Keskitalo vuoset aj dasi, mannoæládusán ja sjuggelis æládusájn la åvddånimájgge.
+Turista alep åhpadusájn ja rudáj sihti oalle sáme kultuvrav muossádit, valla gatjálvis la gåktu galggá sáme kultuvrav vuobddet váni biejstek.
+- Mij dárbahip åhpadusáv ja diedulasjvuodav álggoálmmukturisma suorgen.
+Mielastam sidáv etalasj njuolgadusájt, mærkkagálvvoårnigav/vidnudagájt sertifisierit ja åhpadusáv dán suorgen.
+Mij dárbahip stuoráp nasjåvnålasj prográmmav dasi.
+Dát luluj sáme kultuvrav åvddånahttet ja aj rijkajgasskasasj gilpostimfámov buktet, jáhkká Keskitalo.
+Guládalá sámedikkepresidentajn Aili Keskitalo, +47 971 29 305
+Máhttodepartemænnta l Stuorradiggediedádusán nr.
+21 (2016-2017) Oahppammiella - Árra ratjástibme ja kvalitiehtta skåvlån, åvdedam oajvvadusáv jut Sáme låhkåmguovdásj galggá sæmmi organisatåvrålasj rámmajt oadtjot dagu udnásj nasjåvnålasj guovdátja, ja oadtjot sæmmi vuodoruhtadimev gå da.
+- Vijmak li dárbov dádjadam ja jáhkkep dat la siegen kvalitehtav sáme mánájgárden ja skåvlån nannimin, javllá sámediggepresidænnta Vibeke Larsen.
+Gávnnuji moadda nasjåvnålasj máhtudakguovdátja Vuona skåvllåj, valla e aktak sáme skåvllåj.
+Sáme låhkåmguovdásj la 2007 rájes læhkám unna åssudagátjin Sáme Allaskåvlån.
+Guovdátjin ij lim stáhtus nasjåvnålasj guovdátjin ja dat merkaj ij lim sæmmi organisierima jalik ruhtadime vuolen gå nasjåvnålasj guovdátja.
+Sáme låhkåmguovdásj la luohkkoguovdásj ållagasj åhpadimvuogadahkaj mánájgárdde rájes alep åhpadussaj.
+Sáme låhkåmguovdásj vijddát barggá åvdedime njálmálasj ja tjálalasj sámegielav ulmutjij gaskan.
+Sámedigge l måttijt jagijt barggam dádjadusáv åttjudittjat ájnasvuodas Sáme låhkåmguovdásj luluj sæmmi stáhtusav gå ietjá nasjåvnålasj guovdátja oadtjot, ja dat bargos dálla båhtusijt vuojnná.
+Sámedigge l juohkka aktijvuodan Máhttodepartementajn åvdedam ássjev lasedam rudálasj rámmaj Sáme låhkåmguovdátjij, maŋemusát árvvalimbargon dan nammadum stuorradiggediedádusá gáktuj.
+- Moatte jage oajbbomis oadtjop vijmak sáme máhtudakguovdátjav daj sæmmi rámmaævtoj milta gå ietjá lågev nasjåvnålasj máhtudakguovdátja, javllá sámediggepresidænnta Vibeke Larsen.
+Máhttodepartemænnta, Sáme Allaskåvllå ja Sámedigge galggi lahka aktijvuodan ådå guovdátja dahkamusájt gehtjadit ja gåktu lulun nasjåvnålasj guovdátjij dahkamusáj milta hiebaduvvat.
+Plánaj milta rievddadime jåhtuj båhti ådåjakmáno 1. biejve rájes 2018.
+Sámedigge ájggu aktisasjbarggoprosjevta baktu NordNorsk Reiseliv, gålmmå nuorttalamos fylkaj ja Innovasjon Norge gaskan, sáme mannoæládusvidnudagájt nannit.
+Sámediggeráde Mariann Wollmann Magga doajvvu prosjækta luluj sáme mannoæládusrahtjamav nannit.
+Sáme mannoæládus 2.0 la gålmåjahkásasj prosjækta mav NordNorsk Reiseliv jådet.
+Ájggomus mannoæládusprosjevtajn la nannit máhtudagáv ja márnánvejulasjvuodav sáme mannoæládusvidnudagájda.
+Prosjækta galggá vihpat gålmmå jage.
+Sámediggeráde la juollodam jahkásasj dårjav 850.000 kråvnnåj prosjæktaj.
+Stivrrimjuohkusin li åvdåstiddje Sámedikkes, NordNorsk Reiseliv:as ja avta mannoæládusvidnudagás juohkka gålmåt nuorttalamos fylkas.
+Stivrrimjuohkusa almulattjat jåhtuj boahtá dijstagá moarmesmáno 2. biejve 2017 Áltán.
+Stivrrimjuohkusa njunnjusj la Ellinor Guttorm Utsi, gut måttijt jagijt la mannoæládusán barggam.
+Tjoahkkáj 25 sierra sáme mannoæládusvidnudagá gålmmå nuorttalamos fylkas bessi oassálasstet.
+Máhtudaklåpptim ja profesjonalisierim li ållu guovdátjin.
+Dát la ihkeva ájnas vaj sáme mannoæládusoassálasste galggi buorebut gárvedit mærkkagálvov Nuortta-Vuonav fálatjit.
+Sámediggeráde Mariann Wollmann Magga mielas la ållo máhttelisvuoda sáme mannoæládusprosjevtajt åvddånahttemin, ållagasj dálla gå mannoæládussaj nuorttan la åvddånimájgge.
+- Sáme kultuvrra la sierralágásj ja tjábbe.
+Vierttip nahkat dav kommersialisierit dabdá iehtjama kultuvrav biejsttep.
+Dáv aj tjalmostahttep dán geldulasj prosjevtan.
+Åvdep mannoæládusprosjækta vuosedij jut æjvvalimsaje sáme æládussaj li ájnnasa.
+Fágalasj ságastallama, ussjolmisájt ja ájálvisájt lånudallat, ja árvvalusájt ietjas buktagij oadjot, lidjin ájnas biele.
+Værmádagájt dahkat ja máhtov juogadit tjuovvu aj dáv dásev prosjevtas.
+- Aktisasjbarggo sáme mannoæládusoasseválldij gaskan la muv mielas mierredime jus sáme mannoæládusáj galggá vuorbástuvvat.
+NordNorsk Reiseliv:an la sierra máhtudahka mannoæládusáj nuorttan, ja Magga mielas dát máhtudahka aktan sáme máhtudagájn stivrrimjuohkusin ja sáme mannoæládusvidnudagájn, luluj buorre båhtusijt vaddet.
+Sån laset vil, jus sáme mannoæládusvidnudagá hæhttuji vieledit ietja hæhttuji ienemusát barggat, gå la åvvå rahtjamus vidnudagáv æjggut, valla sån jáhkká sáme mannoæládus 2.0 la nanos viehkken sáme mannoæládusáj vuorbástuvátjit.
+977 02 350Ietjá diedojt vaddá rádevadde Kirsten Østby, tlf.
+Sámedigge sierra diedádusáv duoje birra buktá, ja dát la vuostasj bálle dat dáhpáduvv��.
+Dát dáhpáduvvá Sámedikke ållestjåhkanimen moarmesmáno 31. biejve 2017.
+Duodje le kulturguodde æládus mij la riek ájnas sáme gielajda, kultuvrraj ja æládusåvddånahttemij.
+Danen la dárbbo oaggit duojev kultuvrran ja aj æládussan.
+Duodje la åvvå ájnas sáme iesjdåbdduj.
+- Sámedikken la ulmmen åvddånahttet duojev æládussan, vaj ienebu bessi dassta viessot, javllá sámediggeráde Inger Eline Eriksen Fjellgren.
+Fjellgren tjielggi lasedum ruhtajådedibme iesjdagádum duojes stuoráp márnánij le guovdátjin Sámedikke vuorodimen.
+Dát aj buktá jut profesjonalitiehtta, sisboahto ávkká æládusán viertti laseduvvat.
+Jahkáj 2017 la Sámedigge tjoahkkáj vuorodam 14 millijåvnå kråvnå duodjáj.
+E aktak ietjá oassálasste máhte dakkir vuorodibmáj vuosedit.
+Jagen 2016 lij Sámedikke vuorodibme duodjáj 46% rudájs ma lidjin vuorodum æládusájda.
+Rudájs vuorodum jahkáj 2016 ienep gå guokta millijåvnå aneduvvin doajmmadårjajda.
+Juska duodjára li doajmmadårjav oadtjum, ij la ruhtajådedibme lassánam.
+Lågo duodjeæládusás vuosedi jut gasskamærrásasj duodjár la tjanádum doajmmadoarjjaj jus doajmma galggá jådeduvvat binná ruhtabátsujn.
+- Gå vájkkudimårnik Sámedikken ij dåjma, le miján politihkkárin åvdåsvásstádus hiebadittjat jali rievddadittjat vájkkudimårnigav åmastittjat sávadum vájkkudussaj.
+Mijá mielas ietjá doajmmadoarjjaårniga lulun buorebut duodjeæládusáv nannit, duola dagu barggostipenda, javllá sámediggeráde Inger Eline Eriksen Fjellgren.
+Moadda duoddára li báddnum ábnnasijda ma miehtsen gávnnuji.
+Hásstalussan la gå lága baktu ij la siján loahpe mæhttsáj vuodjet ábnnasijt viedtjamin, valla dárbahi sierraloabev motorjåhtulakbuorgulvisás.
+Dakkir dáhpe ienep bargov duodjárijda buktá, ja ij la sáme ájádusvuoge milta.
+- Diedon luluj riektá miehtsen vuodjet æládusaktijvuodan.
+Motorjåhtulakláhka hæhttu rievddaduvvat vaj duodjára dásseduvvi ietjá æládusbarggij gejn li riektá vuodjet, låhpat Fjellgren.
+Guládalá: Sámediggeráde Inger Eline Eriksen Fjellgren, telefåvnnå 414 58 703
+Sámedigge ja Sáme allaskåvllå li sjiehtadusáv dahkam aktisattjat bargatjit sáme mánájgárddesámájduhttemijn.
+Sámedikkeráde sebrulasj Mikkel Eskil Mikkelsen ja Sáme allaskåvlå riektur Gunvor Guttorm uddni sjiehtadusáv vuolláj tjálijga.
+Aktisasjbarggo l Sámedikke prosjevta SáMOS - Sáme máná ådå sebrudaklanján ja Sáme allaskåvlå gaskan.
+Prosjevta ulmij gáktuj galggá sáme filosofijja vuodon sáme mánájgárdij sisadnuj liehket, gånnå duola dagu sáme árvo, luondofilosofijja, giella, kultuvrra, jådedibme ja árbbediedo pedagåvgålasj bargov ja sisanov guoddi.
+Sámedigge ja Sáme allaskåvllå galggi sjiehtadusá vuodon aktan åvdedit sáme mánájgárdij máhtudagáv, duola dagu tjielgadit guoradallamdárbojt ja aktan barggat rekrutterimin, seminára ásadimijn ja rámmaplána dåjmaj prosjevta vuodon.
+- Mánájgárdde l ájnas sáme institusjåvnnå, ja aktan Sáme allaskåvlåjn galggap Sámedikke bieles vásstedit dajda dárbojda ma li udnásj sáme mánájgárdijn.
+Sáme máná li mijá boahtteájgge, dan diehti l ájnas jut Sámedigge vuorot ja doarjju åvddånahttembargojt ja åhpadusáv sáme árvoj vuodon, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+- Sáme allaskåvllåj la ájnas åhpadusájt ja guoradallamijt sáme sebrudakdilij, máhtoj ja árvoj gáktuj, ja dákkir aktisasjbarggo aktan Sámedikkijn låppti máhttelisvuodajt ja vaddá lijgge diedov ja lahkanimev mijá mánájgárddeåhpadussaj ja guoradallamijda, javllá Sáme allaskåvllå riektur Gunvor Guttorm.
+Sjiehtadus la dagádum ådåjakmáno 1. biejve 2019 rájes javllamáno 31. biejve 2022 rádjáj.
+Sjiehtadusá sisadno:
+Ienep diedojt sjiehtadusá ja prosjevta SáMOS birra vaddi:
+Mikkel Eskil Mikkelsen, sámedikkeráde sebrulasj +47 917 42 161, Gunvor Guttorm, Sáme allaskåvlå riektur, +47 904 70 793, Ol-Johán Sikku, SáMOS - Sáme máná ådå sebrudaklanján prosjæktajådediddje, +47 902 23 804
+Varresvuodadirektoráhtta la aktisasjbargon Sámedikkijn ja Pasientaj- ja addnijoahttsijn mierredam oahttseårnigav sáme pasientajda nanostuhttet.
+Gæhttjalimprosjækta guovte jahkáj galggá dálla jåhtuj biejaduvvat.
+- Dát la ájnas lávkke sáme pasientajda ja addnijda, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Mierreduvvam la, oahttse galggá gæhttjalimev jåhtuj biedjat, gånnå rádevadde sámegiella ja kulturmáhtudagájn galggá sierra åvdåsvásstádusáv sáme pasientaj dárbojs, berustimijs ja rievtesvuodajs rijkan adnet.
+- Ájnas la gå sáme pasienta ja addne dálla ietjasa oahttsev oadtju.
+Sierra hásstalusá li tjanádum sáme pasiænntan ja addnen liehket, duosstomin goappátjagá suohkanij varresvuodadievnastusájt ja sierravarresvuodadievnastusájt, danen la dálla dárbbo gå dá hásstalusá tjalmostahteduvvi, tsuojgot Mikkelsen.
+Dájna dåjmajn pasientaj- ja addnijoahttse Vuonarijkan sierra rádevaddev sáme giella- ja kultuvrramáhtudagájn oadtju.
+Dát máhtudagáv ålles oahttseårnigin nanostuhttá, ja duosstomin la aj sijá rievtesvuodav avtaárvvusasj dievnastusájda adjáj mijá årnigin.
+- Dárbbo l ålles rijkav åbbålattjan gehtjadit.
+Sáme pasienta ja addne ålles rijkan årru, danen la riekta gå ep dibde dálásj rájájt oahttsij gaskan Vuonan hieredibmen liehket vaj oahttsijn la buorre máhtudahka sáme gielajs ja kultuvras, javllá Mikkelsen.
+Prosjækta ja gæhttjalibme mij galggá guovte jahkáj vihpat.
+- Buorre álggo l dakkir oahttsáj.
+Åtsådallama gæhttjalimprosjevtas sjaddi ájnnasa mij guosská gåsi biejaduvvá ja aj ressursaj hárráj.
+Duodden dasi la dárbbo jut oahttse diehtusij pasientajda ja addnijda boahtá.
+Mij diehtep, sáme viesajdiddje e nav vuojga iesjgeŋgalágásj oahttseårnigijt Vuonan ávkástalá, danen hæhttup gehtjadit man láhkáj gæhttjalimprosjækta nahká sáme pasientajda ja addnijda jåksåt, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Jus li gatjálvisá jali ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Mikkel Eskil Mikkelsen, tlf.
+Sámegiela galggi liehket avtadássásasj giela Europaráde giellalihton, dat la akta oajvveargumentajs sierra diedádusán mav Sámedigge dálla le Europarádáj sáddim.
+Unneplågogiellalihton mij doajmmagådij Vuonan 1998, merustaláduvvá sámegiella guovlo- jali unneplågogiellan.
+Unneplågogiellalihtto suoddji dájt gielajt ja sisadná aj vælggogisvuodajt giellarievtesvuodaj birra.
+Vuonarijkka diedet unneplågo gielaj dilij birra juohkka goalmát jage Europarádáj, valla dán jage vuojnij Sámedigge dárbov sisi sádditjit duodde diedádusáv Vuona diedádussaj tjalmostahtátjit hásstalusájt sámegielaj nannimis ja åvdedimes.
+Giellalihtto le juogadum gålmå oassáj, man goalmát oasen li ienep vælggogisvuoda gå vuostasj ja nuppát oasen.
+Vuodna diedádusás javllá, lihto goalmát oase dåssju nuorttasámegiellaj guosská.Sámedigge duoddediedádusás tjuottjot, gájkajn sámegielajn galggá liehket sæmmi árvvo giellalihton, ja adjáj julev- ja oarjjelsámegiella galggi goalmát oassáj guoskadallat.- Julev- ja oarjjelsámegiela li ájn vil rasjep dilen gå nuorttasámegiella, ja jur dan diehti li sierralágásj ájnas, gájkka da gålmmå sámegiela li dássásattja giellalihton, javllá Sámedikke rádesebrulasj Lars Filip Paulsen.
+Dánna Sámedikke duoddediedádusáv lågå:
+Sámedigge vuoset VAT 2016:18 Vájmogiella, man sáme giellanammadus javllá, viertti registar (lågos) giellaaddnijs dagáduvvat.
+Dát luluj vaddet buorep gåvåv giellaaddnijs ja luluj buorep giellaplánimav dahkat.
+- Buojkulvissan luluj álkkebut åhpadusáv gárvedit jus diehtá man galla sámegielaga li juohkka guovlon.
+Dan diehti sihtá Sámedigge, álmmuklågon galggá máhttet gielav tjáledit.
+Midjij la ájnas, man dásen juohkkahasj sámegielav máhttá, máhttá álmmuklåhkuj tjáleduvvat.
+Mij aj hálijdip, juohkka gielav máhttá tjáledit, adjáj lulle- (gålldå-) ja bihtámsámegielav, javllá rádesebrulasj Lars Filip Paulsen.
+Sámedikke diedádus le dálla Europarádáj sáddidum, manna l sierra ássjediehttenammadus mij dav giehtadallá.
+Diedádusáj vuodon Europaráde vas Vuona stáhttaj tjállá, man li ávttjimusá stáhttaj unneplågogielaj gáktuj ja Vuona stáhtan la vælggogisvuohta diededittjat ávttjimusáj gáktuj gålmå jage duogen.
+Europaráde manná aj unneplågogielaj organisasjåvnåj ja siebrij lunna.
+Sámedigge la dálla vuostasj bálláj bivddám Europarádev guossáj Sámediggáj.
+- Midjij luluj stuorra guddne jus mijá guossáj båhti.
+Sij lulun ienebut oahppat makkir hásstalusá miján li sámegielajt bisodime ja nannimin Vuonarijkan, låhpat Paulsen.
+Ságájdahtátjit, válde aktijvuodav sámedikke rádesebrulattjajn Lars Filip Paulsen, tlf: 916 18 561
+Sámedikkepresidænnta Vibeke Larsen sávvá vuorbev ællonæhkkáj Jovsset Ánte Saraj, gut dálla la vuojttám gujddimássjev stáhta vuosstáj Hålogalánda lágamánneriektán.
+Ælloniehkke Jovsset Ánte Sara Guovdagæjnos vuornoj miededimes mærrádusáv ednambarggo- ja biebbmodepartementas mij 2014 gájbbedij sån galgaj giehpedit ælov 75 boahttsuj.
+Sara digguhij stáhta vuosstáj ja vuojtij diggeriektán, valla stáhtta mærrádusáv gujddij.
+Uddni bierjjedagá snjuktjamáno 17.biejve bådij duobbmo Hålogalánda lágamánneriektás mij gujddimav hilgot, ja duobmonis mierret mærrádus stáhtas ij la fábmogis gå dat buktá illastimev Sara rievtesvuohtaj ietjas kultuvrav dåjmadimes.
+Sámedikkepresidænnta Vibeke Larsen ávvus vuojttemis.
+- Sidáv vuostak vuorbev sávvat Jovsset Ánte Saraj gå lágamánneriektán vuojtij.
+Prinsihpa ma li dán riektámærrádusá vuodon li jur daj sæmmi vuojnoj vuodon gå Sámedigge måttijt jagijt la tsuojgodam, namálattjat jut stáhta vuogen boatsojlågov giehpedit li stuorra vánesvuoda.
+Stáhtta ij vieleda sámij riektáv iesjmierredibmáj ja máhttá liehket ájnegattja riektájt doadjemin, javllá sámedikkepresidænnta Vibeke Larsen.
+Sámedigge javllá boatsojæládusdiedádusás mierredum ragátmánon 2016, jut mærrádusá gasskavuodaj milta giehpedit la buktám boatsojlåhkolasedimev, ja gå ij la dássedibme la dat buktám ærádisdåmadimev ja garra dåjmajt ma e ájnegis ællonæhkkáj hieba.
+Hålogalánda lágamánneriektá duobmos tjoahkkájgæssá, Ednambarggo- ja biebbmodepartementa mærrádus snjuktjamáno 10.biejves 2014 boatsojlåhkogiehpedibmáj, la almasjrievtesvuodajt doadjemin.
+Boatsojlåhkogiehpedibme mav stáhtta lij gárvedam, ij la fábmogis gå mærrádus illastimev buktá Sara rievtesvuohtaj ietjas kultuvrav dåjmadit AN konvensjåvnå sivijla ja ja politihkalasj rievtesvuoda artihkal 27 gáktuj.
+Lágamánneriektá tjállá duola dagu: "Jus ga boatsojæláduslága mærrádusá boatsojlågo ja boatsojlågo giehpedime birra le dádjadahtes ja bieledis vuodustibme boatsojæláduslága ulmij milta, le lágamánneriektá vuodon adnám jut gávnnu rádjá goassa loabedis dahko aneduvvá lága baktu adjáj gå stáhtta boatsojæládusáv hiebadahttá, ja jut rádjá loabedis dahkuj mij ij la lága milta dán ássjen la badjel mierij."
+- Lágamánneriektá la dahkam åvvå ájnas tjielggidusáv álmmukriektá gáktuj mij guosská aktisasj ja ájnegattjaj rievtesvuodajda.
+Dán ássjen la stáhtta doadjám Jovsset Ánte Sara várjjalimev stáhta segadime vuosstáj álmmukriektá lága milta.
+Sidáv suv rámmpot gå la duosstam ietjas riektá åvdås oajbbot ælloniehkken viessot, ja dat ájnas bargos mav la måttij sámij åvdås dahkam.
+Dát la ájnas prinsihpalasj duobbmo mij positijva båhtusijt edna sámijda buktá, låhpat sámedikkepresidænnta Vibeke Larsen.
+Ságájdahtátjit, guládalá sámedikkepresidentajn Vibeke Larsen, tlf: 941 30 116
+Sámedikke mánájgárddeprosjækta SáMOS, sáme máná ådå sebrudaklanján, dálla máhttelisvuodav sáme mánájgárdijda fállá åtsåtjit gæhttjalimmánájgárdden sjaddat.
+Ulmme gæhttjalim (pilot-) mánájgárddeårnigijn SáMOS:an la mánájgárdev sámájduhttet ja dan baktu vuodov láhtjet Sámedikke SáMOS prosjæktaj, åvddånahtátjit sáme mánájgárddepedagogihkav ja barggovuogev sáme ájádallamvuoge milta.
+Ulmme SáMOS-prosjevtajn la åvddånahttet pedagåvgålasj bargov vuododum sáme árvojn, luonndomáhtudagájn, gielajn, kultuvran, jådedimijn ja árbbemáhtojn.
+Gæhttjalimmánájgárddebarggo tjadáduvvá aktan guoradallij Sáme allaskåvlås.
+Mij álggep nielje gæhttjalimmánájgárdij ja dassta maŋŋela ienep mánájgárde segaduvvi.
+Åhtsåmájggemierre l gålgådismáno 15. biejve.
+- Dálla SáMOS-prosjækta l nav guhkás boahtám, konkrehtalattjat galggá guoradallat ja sáme barggovuogijt aktan sáme mánájgárdij åvddånahttet.
+Miellagiddevasj sjaddá sáme pedagåvgålasj åvddånimev tjuovvot, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Gatjálvisájda jali ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Mikkel Eskil Mikkelsenijn, telefåvnån +47 917 42 161
+Sámedikke ållestjåhkanibme åvdep vahko moalgedij jut sávvá varresvuodaværmádagá ásaduvvi, ma máhtti goappátjagá varresvuodabarggijt organisierit ja viehkedit åvddånahttemin avtaárvvusasj varresvuodadievnastusájt.
+- Ávot luluv sávvat julevsáme varresvuodaværmádahka dán tjavtja ásaduvvá, ållagasj gå ådå Hábmera suohkan vuododuvvá, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Sámedigge vuojnná dárbov dasi, sáme varresvuodabargge li vuohkásit organisieridum goappátjagá nasjåvnålattjat ja bájkálattjat.
+Sámedikke ållestjåhkanibme åvdep vahko moalgedij, dakkir sáme fáhkaværmádagájt ásadit luluj vuoroduvvat sáme guovddaguovlojn.
+Oarjjelsáme guovlon li sáme varresvuodabargge iehtjasa organisierim ja sij sihti prosjevtajt tjadádit ma galggi fállat avtaárvvusasjvuodav varresvuodadievnastusájn.
+Ásadime fáhkabirrasijt ja værmádagájt sáme guovddaguovlojn, sjaddi sáme sebrudagá dárbo vuodon avtaárvvusasj varresvuodadievnastusfálaldagájda.
+- Mij vuojnnep jut goappátjagá vuodovarresvuodadievnastusán ja sierravarresvuodadievnastusán li stuorra hásstalusá gå galggi fállat avtaárvvusasj varresvuodadievnastusájt sáme viesádijda.
+Julevsáme varresvuodabargge lulun oahppat dassta mij la ásadum oarjjelsáme guovlon ja muodugasj værmádagáv ásadit, javllá Mikkelsen.
+Sámedigge ja Varresvuoda Nuortta barggi stuoáp åvddånahttemprosjevtajn mij galggá gárvedit sáme varresvuodadievnastusájt nasjåvnålattjat.
+Guovdásj premissan prosjevtan li sáme varresvuodabarggij vádne.
+Sæmmi bále ådå Hábmera suohkan vuododuvvá, gånna da sæmmi hásstalusá gávnnuji.
+Mikkelsen javllá sáme varresvuodabarggevánesvuohta la akta hásstalus, ja danen hæhttu bærrájgåhtset jut sijáv mávsulasj ja hiebalgis vuoge milta adná.
+- Sáme varresvuodabargge hæhttuji iehtja siegen liehket premissajt dási dahkamin, dajnas gå sij sjaddi guovdátjin duohtan dahkamin avtaárvvusasj varresvuodadievnastusá.
+Daj premissaj gáktuj ma li miján nasjåvnålattjat ja bájkálattjat, lulun julevsáme varresvuodabargge værmádagáv ásadit mij máhttá viehkken ja aj premissavadden liehket.
+Mikkelsen sávvá ienep struktuvrajt ja rámmajt buorisboahtemav sáme varresvuodasuorggáj ja ávvudallá aktisasjbargguj julevsáme varresvuodaværmádagájn.
+- Mij dárbahip ienep struktuvrajt sáme varresvuodadievnastusáj hárráj, ja julevsáme varresvuodaværmádahka luluj máhtudagáv buktet mav mij Sámedikken aj dárbahip.
+Sámedikke bieles la tjielgga moalgedibme ållestjåhkanimes jut mij hæhttup sadjihij oadtjot ienep værmádagájt ja dav galggap sámedikkeráde bieles gåtsedit, låhpat sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Sámediggeráde vuorot dårjav vaddet gielladåjmajda oarjjel-, julev- og márkkosáme guovlojn, valla åhtsål åhtusåmusájt dajs guovlojs.
+2018 váldij Sámedigge háldadimev 2,7 millijåvnå kråvnås ma åvddåla lidjin háldaduvvam Nordlánda Fylkamánnes.
+Rudá galggi mannat gielladåjmajda oarjjel-, julev- ja márkkosáme guovlojn.
+Ådåjakmánon 2018 ásadij Sámedigge rabás tjåhkanimijt dajn guovlojn edna oassálasstij iesjgeŋga giellabirrasis.
+Ávttjimus Sámedikkes lij, giellabirrasa sáddiji åhtsåmusájt Sámediggáj gå rudá biejaduvvin poasstaj Giellaprosjevta Sámedikke budsjehtan.
+Diededuváj aj, Sámedigge sihtá adnet oasátjav rudájs almodittjat virgev mij ållagasj galggá ålgobuj giellabirrasij gáktuj dajn guovlojn barggat, ja aj jagev adnet identifisieritjit dåjmajt ma måttijt jagijt li dårjav Nordlánda Fylkamánnes oadtjum.
+Virggáj biejadibme lij ragátmánon 2018 ja bargge l dálátjij oahpásmuvvam Sámediggáj ja barggodahkamusájda.
+Sån la aj oassálasstám muhtem tjåhkanimijda dajn guovlojn, ja giellaguovdátjijt æjvvalam ja dajda oahpásmuvvam.
+Dálátjij jagen 2018 lip doarjjum tjuovvovasj prosjevtajt giellaprosjæktapåsta baktu, dájda guovlojda:
+Duodden dájda juolloduvvá rudájt ietján påstaj baktu Sámedikke budsjehtan iesjgeŋga giella- ja kulturdåjmajda oarjjel-, julev- ja márkkosáme guovlojn.
+- Dálátjij dán jage la sámedikkeráde dårjav juollodam gájkajda gudi li rudájt åhtsåm dåjmajda dán vuoroduvvam ulmmejuohkusin.
+Huoman mån åhtsålav ienep åhtsåmusájt, ja ållagasj julev- ja márkkosáme guovlojs, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Jagen 2019 sihtá Sámedigge vilá dåjmalattjat giellabirrasij gáktuj dajn guovlojn, álgadittjat ja dårjatjit ienep gielladåjmajt ma galggi viehkedit giellalåpptimij.
+Dagáduvvam la stipendav studentajda gudi åhpav julev- ja oarjjelsámegielan válldi, giellatjiehppe Árran mánájgárden la oadtjum lasedum juollodimev ja giellaprosjevtan lip njuolgga vuorodam dáj guovloj ja gielaj hárráj.
+Ságájdahtátjit jali jus li gatjálvisá, guládalá sámedikkepresidentajn Aili Keskitalo, tlf.
+- Ráddidusá budsjæhttaárvvalusás ælla saje ådå vuorodimijda, sáme dávvervuorkájn ælla ressursa Båastede-prosjæktaj ruoptus åttjudit sáme kulturdávverijt ma li vuorkudum Vuona dávvervuorkájda, javllá sámedikkeráde sebrulasj Henrik Olsen.
+Miján la aj stuorra dárbbo ådå oahpponævojt gájkka gålmå sámegiellaj åvddånahtátjit.
+Ållagasj la dárbbo digitála oahpponævojda, javllá Olsen.
+Sámedikkeráde l dudálasj gå Sámedikke vuorodime sáme biggimprosjevtajda la juollodimijt oadtjum.
+Saemien Sijte la oadtjum juollodimev ådå huodnahij ja pládna ådå huodnahij Beaivváš teáhterij la aj nammadum stáhtabudsjehtan.
+Henrik Olsen (foto: Åse M.P.
+Pulk/Sámediggi)
+Sámedikkeráde l aj dudálasj gå Vuona Kulturfoannda l nannidum 2 millijåvnåj kråvnåj vuododittjat ådå årnigav sáme girjálasjvuodav dárruj jårggålittjat ja ienep gaskostibmáj sáme girjálasjvuodas.
+Dat sihtá javllat sáme girjjetjálle bessi ienep girjijt vuobddet.
+Ráddidus árvval juollodit 2,6 prosænnta lasádusáv Sámediggáj , valla merustaládum haddelassánibme la 2,7 prosænnta.
+Sámedikkeráde Henrik Olsen javllá ij galga dan diehti tjierrot, valla vilá li stuorra ærádusá mijá hásstalusáj ja daj rudáj gaskan majt oadtjop sáme sebrudagáv åvddånahtátjit.
+Madi viesátlåhko Vuonan gájkkásattjat la lassánime, dadi viesátlåhko sáme guovlon la bissánam, ja vuojnnet barggosajijs binnu.
+Jus galggap sáme sebrudagájt nannit luluj Sámedigge oadtjot ienep rudálasj fámojt hásstalusájt duostutjit, javllá Olsen.
+Dán jage la Vuodna oajvverijkkan værálda ájnnasamos girjjemæsson, Frankfurter Buchmesse.
+Adjáj sáme girje ja girjjetjálle oassálassti dåhku.
+- Dát buktá stuorra tjalmostahttemmáhttelisvuodav sáme girjálasjvuohtaj massta hármmat ávvudaláv, javllá sámedikkeráde Henrik Olsen, gut galggá girjjemæsson oassálasstet.
+Sámedikkeráde la aj sáme oassálasstemav doarjjum.
+Girjjemæsso Frankfurtan, mij gålgådismánon ásaduvvá, la værálda ájnnasamos æjvvalimsadjen rijkajgasskasasj girjjeæládussuorggáj.
+Dat tjoahkki ienep gå 300.000 guosse badjelasj 100 rijkas, 7000 almmudagás ja 10.000 journalista.
+Jagen 2019 la Vuonarijkka oadtjum rållav guosserijkkan girjjemæssuj Frankfurtan, mij buktá jut Vuodna bæssá girjálasjvuodas ja kultuvras girjjemæsson vuosádallat.
+Dan aktijvuodan la sierra guossepaviljoaŋŋa gånnå bivddimdum tjálle Vuonas oadjtu sajev iehtjasa tjállemav vuosedittjat.
+Sámi lágádus- ja aviisasearvi (SÁLAS) ja Sámi Girječálliid Searvi (SGS) oassálassti tjalmostahtátjit sáme girjálasjvuodav ja sáme tjállijt.
+Moadda sáme tjálle li guossepaviljoaŋŋaj bivddidum, ja SGS la gatjádaládum jus sihti ietjá ásadusájda oassálasstet girjjemæsso aktijvuodan.
+Sámedikkeráde l juollodam 166 000 kråvnå doarjjan SGS:aj girjjemæssuj oassálastátjit.
+- Ájnas la sáme tjállijda bessat oassálasstet dakkir stuorra rijkajgasskasasj girjálasjvuodaariednáj, ållagasj gå Vuodna dán jage la guosserijkkan.
+Dát buktá stuorra máhttelisvuodav sáme tjállijt ja sáme girjálasjvuodav gaskostittjat, javllá sámedikkeráde Henrik Olsen.
+Sámedikkeráde Henrik Olsen la girjjemæsson gålgådismáno 13.
+- 17. biejvij ja oassálasstá duola dagu rahpamseremonijjaj dijstagá gålgådismáno 15. biejve.
+Sámedikkeráde l aj dårjav juollodam sáme dåjmadiddje- ja avijssasæbrráj (SÁLAS) 200 000 kråvnnåj.
+SÁLAS la aktisasjbargon NORLA:jn, mij organisieri Vuona oassálasstemav Frankfurtan 2019, nannim vaj sáme girje ja girjjetjálle åvdåstuhteduvvi.
+Girjjemæsso aktijvuodan galggi muhtem sáme girje ieŋŋilsgiellaj jårggåluvvat nav gåhtjodum gæhttjalimjårggålussan tjalmostahtátjit sáme girjálasjvuodav globála låhkkijda.
+- Sáme girjálasjvuohta l oassen Vuona girjálasjvuodaárbes.
+Dát vaddá sierra máhttelisvuodav gaskostittjat ja tjalmostahtátjit sáme girjálasjvuodav ja sebrudakdágástallamav ålles væráldij, javllá sámedikkeráde Henrik Olsen.
+Juollodum la aj dårjav 23 000 kråvnnåj avta sáme almmudahkaj mij ij la tjanádum SÁLAS:ij, Susanne Hættaj, bessat vuolgátjit.
+Olsena mielas la ájnas sáme almmudagájda bessat oassálasstet dárbulasj gievrrudagájn dakkir stuorra rijkajgasskasasj girjálasjvuodaariednáj.
+- Dát vaddá stuorra tjalmostahttemmáhttelisvuodav sáme girjálasjvuohtaj ja dassta hármmat ávvudaláv, javllá Sámedikkerádeen.
+Sáme girjálasjvuohta ja kultuvrra sjaddi vuojnnusin moatte láhkáj ålles girjjemæsson.
+Sámedikkeráde l aj doarjjum Beaivváš sáme nasjonalteater 150 000 kråvnåj.
+Sij galggi girjjemæssuj mannat vuosádusájn Johan Turi birra, ja dav galggi moaddi dav vahkov vuosádallat.
+- Hiebalasj vuosádusájn manni, gå Johan Turi aneduvvá vuostasj sáme girjjetjállen girjijnis "Muitalus sámiid birra", mij 1910 almoduváj.
+Ávvudaláv vuosádusáv Frankfurt gehtjatjit.
+Geldulasj sjaddá Frankfurtaj vuolgget tjuovutjit mijá tjiehpes dájdda- ja kulturbarggijt ja gehtjatjit man láhkáj dát máhttá liehket låpptimin sáme girjálasjvuodav stuoráp márnánijda, låhpat sámedikkeráde Henrik Olsen.
+Jus li gatjálvisá jali ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Henrik Olsenijn telefåvnån: +47 907 75 219 ja/jali henrik.olsen@samediggi.no
+- Mij mihástallap gå ållu vuostasj sáme láhkajuogos la nammaduvvam dálla, javllaba sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo ja VBR åvdåk Ellinor Marita Jåma.
+Sámedigge ja Vuona Boatsojsámij Rijkasiebrre (VBR) li nammaduvvam láhkajuohkusav mij galggá boatsojæláduslágav gehtjadit.
+Sámedigge ja VBR li avtamielaga juohkusa mandáhta birra.
+- Juogos galggá sisŋeldis vidjurijt boatsojæládusán gehtjadit, ja máhttá oajvvadit ájn vil rievddadimijt ma tjårggi prosessajt ma li tjanádum ja majn la legitimitiehtta boatsojæládusán.
+Juogos galggá aj sieradusájt priváhtariektá stivrrima ja almulasj riektá háldadime gaskav gehtjadit, ja aj sijdaoase sajev merustallat.
+Juogos galggá oajvvadit rievddadimijt ma lulun tjårggit boatsojæládusá arealsuodjalimev, ja gehtjadit lága mærrádusájt boatsojlågoj gáktuj, javllá sámedikkepresidænnta Keskitalo.
+- Ájnas la lágav avtatraják guoradallat ja dættodit æládusá åtsådallamijt boatsojæláduslágajn mij ij ållida álmmukrievtesvuoda dássáj.
+Ållu konkriehta árvvalusájt oadtjot man láhkáj lágav luluj rievddaduvvat álkkebun dahká dåjmalattjat Stuorradikke gáktuj barggat dárbulasj láhkarievddadimprosessa gáktuj, javllá VBR åvdåk Ellinor Marita Jåma.
+Sámedikkeráde Silje Karine Muotka vuoset dasi, Ednambarggo- ja biebbmodepartemænnta luodjom láhkáj la iehpe-avtatraják láhkaprosessaj láhtjám gånnå boatsojæláduslágav muhtem mærráj galggá rievddaduvvat ja juogadam paragráffas paragráffaj.
+- Sámedikke l bivddim guovdásj oajválattja nammadittjat láhkajuohkusav, valla EBD vuojnnet vilá sávvá lágav rievddadit juogaduvvam prosessan.
+Dan diehti mij dálla nammadip ållu vuostasj sáme láhkajuohkusav, javllá Muotka, guhti mielastis la ållu riekta dát dáhpáduvvá boatsojæládussuorgen.
+- Boatsojæládus la tjielgga álggoálmmukæládus, ja sáme perspektijva ja vuojno hæhttuji bærrájgåtseduvvat nannitjit dårjav sáme álmmugis ja boatsojæládusás.
+Juogos mij galggá barggat åbbålasj tjadádimijn boatsojæláduslágas li tjuovvovasj ulmutja:
+Ragnhild Marit Sara - juohkusa åvdåk, jurisstaKirsti Strøm Bull, professåvrrå, dr.jurisSamuel John N. Anti, ælloniehkkeNils Per Jåma, ælloniehkkeEllen Inga Turi, guoradallam- ja åhpadusdirekterra, dr.philosNils Mikkelsen Utsi, advokáhtta, sámedikkeájras ja ælloniehkkeAnna Ravna Gaup, ælloniehkkeMattias Åhren, professåvrrå, dr. jurisEllen Sara Sparrok, ælloniehkke
+- Mij aj mihástallap gå la tjiehpes sáme nissun jurissta; Ragnhild Marit Sara gut láhkajuohkusav jådet, javllaba sámedikkepresidænnta Keskitalo ja VBR åvdåk Ellinor Marita Jåma.
+Basádismáno 29. biejve Sámedikke bivddi fáhkaseminárraj Altan gånnå iesjgeŋgalágásj tjuolma gå iesjmierredibme ja dálásj hásstalusá tjanáduvvam boatsojæládusláhkaj li vuodon.
+- Bivddim seminárran maŋŋela boahtá, valla danna juohkusa åvdåk álgadibmáj hoallá.
+Dát la stuorra barggo, valla jus boatsojæládusá berustime galggi bærrájgåtseduvvat boahtte láhkarievddadimijn, hæhttup mij dán prosessav tjadá mannat, låhpat Muotka.
+Sån javllá dåjmadahka sjaddá Sámedikken ja juogos galggá gærggat åvddåla guokta jage la vássám.
+Jus li gatjálvisá jali ságájdahtátjit, guládalá:
+* Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo, +47 971 29 305* VBR åvdåk Ellinor Marita Jåma, +47 916 13 460* Sámedikkeráde Silje Karine Muotka, +47 984 87 576
+Båddåsasj prográmma gárvediddje álggoálmmukkonferánssaj Áltán 2013 biehtsemáno 8. gitta 12. bæjvváj.
+Lávvodagá biehtsemáno 8. biejve
+Gætjo biejve: Konferánssaoassálasste Áltáj båhti.
+Tjáledibme.Gætjo biejve: Finnmarkshálla gárveduvvá.
+Tjáledibme.Gætjo biejve: Iesj guhtik álggoálmmukguovlojn li sierra tjåhkanime.
+Kl.
+12.00: Præssaladnja rahpá.Kl.
+20.00: Buorisboahtem Allaskåvlån Áltán.
+Mánnodahka biehtsemáno 10. biejve
+10.00 - 13.00: Rahpam ja konferánssa
+15.00 - 18.00: Konferánssa joarkkáKl.
+18.00 - 18.30: Præssakonferánssa
+13.00 - 15.00: BiejvvebiebbmoKl.
+15.00 - 18.00: Konferánssa joarkká
+Sámedigge l Vuona biele sáme álmmuga parlamænnta, ja daj almulasj dievnastusáj háldadusásadus ma sáme sebrudahkaj guosski.
+Sámedikken li birrusij 150 bargge ja sámegiella l oajvvegiellan.
+Sámedikken li barggosaje Hábmerin, Gáivuonan, Guovdagæjnon, Kárášjågån, Dielddanuorin, Snåasen, Tråmsån ja Unjárgan.
+Háldadusá åvdåsvásstádus ja dahkamus la dievnastit politihkalasj dásev, ja vájkkudit sáme kultuvra, gielaj ja sebrudakiellema suodjalibmáj ja åvdedibmáj.
+Gå le álggoálmmuk de le sámijn riektá rádádaláduvvat ássjij ma máhtti sidjij njuolgga vájkkudit.
+Rádádallamsjiehtadusáj ulmme le ásadit semalasjvuodav stáhtalasj oajválattjaj ja Sámedikke gaskan gå árvvaladdi ådå lágajt jali dåjmajt ma máhtti sáme berustiddjijda vájkkudit.
+Sámedikken le aj máhttelisvuohta ietjas ássjijt åvdedit.
+Moarmesmáno 11. biejve 2005 vuollájtjálijga dallusj sáme ássjij vásstediddje stáhttaráde Erna Solberg ja dallusj sámedikkepresidænnta Sven-Roald Nystø sjiehtadusáv barggovuogij birra rádádallamijn stáhta oajválattjaj ja Sámedikke gaskan.
+Sjiehtadibme dåhkkiduváj Sámedikkes biehtsemáno 1. biejve 2005 ja mierreduváj gånågisá resolusjåvnån snjilltjamáno 1. biejve 2006.
+Rádádallamsjiehtadus ij vatte Sámediggáj vetoriektáv ássjijn ma sáme berustallamijda guosski.
+Formálalasj mærrádusá vilá stáhtalasj oajválattjajs ja Stuorradikkes dagáduvvi.
+Årnik galla Sámediggáj vájkkudimfámov vaddet ja máhttelisvuodav gullut, mij le sjiehtadusá ulmme.
+Jus Sámedigge ja stáhtalasj oajválattja e guorrasa dát åvddånboahtá gå ássje ráddidusán ja stuorradikken giehtadaláduvvá.
+Ulmme
+Barggovuogij ulmme le:
+● oassálasstet praktihkalasj tjadádibmáj stáhta álmmukriektálasj vælggogisvuodas álggoálmmugij rádádallat.
+● gæhttjalit ásadit semalasjvuodav stáhtalasj oajválattjaj ja Sámedikke gaskan gå árvvaladdi ådå lágajt jali dåjmajt dahkat ma máhtti sáme berustallamijt njuolgga vájkkudit.
+● dilev láhtjet guojmmevuohtaj stáhtalasj oajválattjaj ja Sámedikke gaskan mij doajmmá sáme kultuvra ja sebrudagá nannimij.
+● åvddånahttet aktisasj dádjadusáv sáme sebrudagáj diles ja åvddånahttemdárbos.
+Doajmmaguovllo
+Rádádallamvuoge gulluji ráddidussaj, departementajda, direktoráhtajda ja ietjá vuollásasj dåjmajda.
+● Rádádallamvuoge gulluji ássjijda ma máhtti sáme berustimijda njuolgga vájkkudit.
+Rádádallama ássjeguovllo máhttá liehket moattelágásj ássje, duola dagu lága, njuolgadustjála, ájnegis mærrádusá, njuolgadusá, dåjma ja mærrádusá (duola dagu stuorradikke diedádusá).
+● Rádádallamvælggogisvuohta máhttá gåbttjåt divna oalle ja materiálalasj vuogijt sáme kultuvran.
+Almma ássjetiemá máhtti liehket duola dagu musihkka, teáhter, girjálasjvuohta, dájdda, media, giella, åssko, kulturárbbe, iehpemateriálalasj riektá ja árbbedábálasj diehto, bájkkenamá, hukso- ja varresvuohta, mánájgárde, åhpadibme, dutkam, åmastim- ja adnemriektá, areállarievddam- ja adnemássje, æládusåvddånahttem, ællosujtto, guollim, ednambarggo, minerálladoajmma, bieggafábmo, tjáhtjefábmo, guoddelis åvddånahttem, kulturmujttosujtto, biovaljesvuohta ja luondosuodjalibme.
+● Ássjijda ma li tjanádum materiálalasj kulturvuoduj, duola dagu areállaadno, areállarievddam ja ednamriektá li ásadum geográfalasj doajmmaguovllo rádádallamijda (árbbedábálasj sáme guovlojn) Finnmárkko, Råmsså, Nordlánnda ja Nuortta-Trønderlaga fylka, aktan suohkanij Osen, Roan, Åfjord, Bjugn, Rissa, Selbu, Meldal, Rennebu, Oppdal, Midtre Gauldal, Tydal, Holtålen ja Plassje (Røros) Oarjje-Trøndelaga fylkan, Engerdal ja Rendalen, Os, Tolga, Tynset ja Folldal suohkana Hedmark fylkan, ja Surndal ja Rindal suohkana Møre ja Romsdalan.
+● Ássje dábálasj vuogijn ma jáhkedahtte sjaddi vájkkudit ålles sebrudagáv e álgos rádádallamvælggogisvuohtaj gullu.
+Diehto ● Stáhtalasj oajválattja galggi vaddet diedalasj diedov ássjijn ma vuordedahtte máhtti sámijt njuolgga vájkkudit, ja guoskavasj dilij birra divna dásijn ássjegiehtadallamin.
+Almulasjvuohta
+● Diehto mij juogeduvvá stáhta oajválattjaj ja Sámedikke gaskan rádádallamin ij agev dárbaha liehket almulasj, valla dåssju jus gávnnu loahpádus dási.
+Ássje galggi rahpasabbon giehtadaláduvvat.
+Guojmij låhpalasj vuojnno juohkka ássjen li almulattja.
+Stuoves tjåhkanime
+● Stuoves biellejahkásasj politihkalasj tjåhkanime galggi ásaduvvat sáme ássjij vásstediddje stáhttaráde ja Sámedikkepresidenta gaskan.
+Fáhkastáhtaráde oassálassti dájda tjåhkanimijda jus le dárbbo.
+Dáj stuoves biellejahkásasj politihkalasj tjåhkanimijn galggi sámij sebrudagáj dilev ja åvddånahttemdárbov giehtadallat, ássje vuodulasj prinsihpalasj vuodujn ja dåjmajt ma li jådon.
+● Stuoves biellejahkásasj tjåhkanime galggi ásaduvvat Sámedikke ja departementajgasskasasj sáme ássjij aktidumnammadusá gaskan.
+Tjåhkanimijn galggi duola dagu boahtte mánoj ájggeguovddelis sámepolitihkalasj ássje tjielggiduvvat.
+Gájkkásasj mærrádusá rádádallamvuogij birra
+● Rádádallama Sámedikkijn galggi tjadáduvvat jáhkkogisát ja ulmijn oajvvadum dåjmajt semadit.
+● Stáhtalasj oajválattja galggi nav árrat gå máhttelis diededit Sámedikkev álgadimijn ássjijs ma máhtti sámijt njuolgga vájkkudit, ja makkir sáme berustime ja dile soajtti vájkkuduvvat.
+● Gå Sámedigge diededuvvá ássjij birra, galggá Sámedigge nav ruvva gå máhttelis tsuojggit jus ájggu ássjev vijddábut rádádallat.
+● Sámedigge máhttá aj ássjijt giehtadallat gånnå Sámedigge iesj ájggu rádádallat.
+● Jus stáhtalasj oajválattja ja Sámedigge guorrasi tjadádit vijddáp rádádallamijt sierra ássjen, galggi gæhttjalit aktan guorrasit gåktu tjadádit dájt rádádallamijt, ájgev ja sajev joarkke guládallamij (duola dagu tjåhkanime, videokonferánsa, telefåvnnåguládallam, tjálalasj diedoj juohkem), ájggemierijt tsuojggimijda, jus le dárbbo politihkalasj dásen rádádallat, ja politihkalasj giehtadallamvuohke.
+Galggá vatteduvvat nuoges ájgge tjadádit almma rádádallamijt ja politihkalasj giehtadallamav oajvvadusás.
+Jus ássje galggá Sámedikke dievastjåhkanimen giehtadaláduvvat de dát viertti tjadáduvvat nav árrat gå máhttelis.
+● Gånnå ássje rávkká galggá hiebaduvvat vaj le máhttelis tjadádit ienep rádádallamtjåhkanime ja vaj ássje e hiejteduvá nav guhkev gå Sámedigge ja stáhtta jáhkki le vejulasj semadit.
+● Ássjijn ma giehtadaláduvvi ráddidusán galggá jus soajttá tjielggidusán ietjá guoskadam departementajda tjielggasit åvddånboahtet makkir dilijn li semadam Sámedikkijn, ja jus soajttet man birra ælla guorrasam.
+Proposisjåvnåjn ja diedádusájn ma Stuorradiggáj åvdeduvvi, ja gånnå ráddidusán le ietjá vuojnno gå Sámedikken, de galggi Sámedikke árvustallama ja vuojno åvddånboahtet.
+Bievddegirjje
+● Bievddegirjje galggá tjáleduvvat divna rádádallamtjåhkanimijs stáhtalasj oajválattjaj ja Sámedikke gaskan.
+Bievddegirjen galggá ássje oanegattjat tjielggiduvvat, guojmij árvustallama ja vuojno, ja ássje konklusjåvnå.
+Tjielggidusáj/diehtovuodo dárbbo Suohkana- ja guovllodepartemænnta ja Sámedigge nammat aktisattjat fágalasj analysajuohkusav mij duola dagu sáme statistihka vuodon juohkka jage diedádusáv dahká sáme sebrudagáj dile ja åvddånahttema birra.
+Diedádus vuodon aneduvvá konkrehta ássjij rádádallamijn ja rádádallamijn sáme sebrudagá åvddånahttemdárbo birra daj biellejahkásasj tjåhkanimijn sáme ássjij vásstediddje stáhttaráde ja Sámedikkepresidenta gaskan.
+● Gå stáhtalasj oajválattjaj jali Sámedikke mielas le dárbbo tjielggidusájn nannit duohtadiedov jali formálalasj vuodov árvustallamij ja mærrádusájda de galggá dát diededuvvat nav árrat gå máhttelis ja guojme galggi gatjálvisájt åvdedit rádádallamprosessan mij guosská mandáhtav dajda tjielggimijda.
+Stáhtta ja Sámedigge galggi gæhttjalit semadit mandáhta birra, ja gut galggi tjielggidusáv tjadádit.
+Stáhtan ja Sámedikken le vælggogisvuohta buktet dárbulasj diedojt tjielggidusbargo tjadádibmáj.
+Rádádallama ietjá guoskavasj sáme berustiddjij ● Ássjijn gånnå stáhtta ájggu rádádallat sáme bájkálasj sebrudagáj ja/jali sierra sáme berustiddjij gudi máhtti njuolgga vájkkuduvvat láhkaásadimes jali dåjmajs, galggá stáhtta nav árrat gå máhttelis diededit makkir berustiddje/organisasjåvnå stáhtta miejnni ássje vájkkut, ja rádádallat jus galggá sijáv aktan tjadnat Sámedikke rádádallamprosessaj.
+Oassen sjiehtadusás tjadáduvvá aj juohkka jahkebiele rádádallamtjåhkanibme sáme ássjij vásstediddje stáhtaráde ja sámedikkepresidenta gaskan.
+Tjåhkanime tjadáduvvi oajvvenjuolgadussan biehtsemánon ja javllamánon gånnå sámedikkepresidænnta le guossodiddje tjåhkanimen biehtsemánon ja stáhttaráde javllamánon.
+Tjåhkanimen vuodulasj ja prinsihpalasj gatjálvisá åvdeduvvi ja prosessa ma li jådon.
+Konkrehta ássje aj máhtti åvdeduvvat.
+Tjåhkanimbievddegirjje almulasj gehtjadibmáj tjáleduvvá.
+Sámedigge le tjadádam muhtem prosjevtav mij galggá kárttit makta gávnnuji sáme ståhkusa ja pedagogalasj materiála mánájgárdijn gånnå li sáme máná, mij dállá rapportan almoduvvá.
+- Dán kárttima milta le Sámedigge oajvvadam guokta konkrehta dåjma, javllá sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars, guhti sáme mánájgárdij åvdås vásstet.
+- Ålgoldis juogos le álgadum, mij galggá sáme "ságastimpáhkev" ásadattját.
+Dán páhke ulmme le sáme mánáj giellamáhtudagáv nannit.
+Juogo ájrrasa li mánájgárddebargge iesjguhtik guovlos lándav miehtáj.
+Nubbe oajvvadus le doarjja mav åhtsåt máhttá, mán ulmme le ålggoståhkusijt åvddånahttet ma sáme kultuvra valjesvuodav gåvvidi, javllá Vars.
+Åvddåla le Sámediggáj dieduvvam e gávnnu vuojga sáme ståhkusa mánájgárdijda, danen sihtin kárttit ij dåssju dajt ma gávnnuji, valla aj makta sáme mánájgárde sáme ståhkusijt dárbahi.
+Muhtem mánájgárdij bargge ságájdahteduvvin, gatjálvissjiemá baktu, ja tjoahkkáj lågenanakta mánájgárde vidán fylkan guossiduvvin.
+- Kárttima baktu vuojnnep gájka mánájgárde sávvi ienep sáme ståhkusijt, ja ienep sáme oahpponævojt.
+Mij mánájgárdijt hieret ienep sáme ståhkusijt åttjudit le sihke ekonomalasj bielle, mij márnánin gávnnu le divras, ja le aj gávnnama duogen, ælla ienep ståhkusa márnánin, låhpat Laila Susanne Vars.
+"2012 mánájgárddebiejvve" aktijvuodan guossit Sámedikke sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars Ájastealli mánájgárdev Guovddagæjnon.
+Aktijvuohta: Sámedikke sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars, tlf.
+Rapportta sáme ståhkusij ja pedagogalasj nævoj gáktuj mánájgárdijn sáme mánáj almoduvvá:
+Norsk
+Davvinsámigilii
+Vaj galga máhttet válljiduvvat sámediggáj de rávkaduvvá ienni tjáledahttem sámepolitihkalasj organisasjåvnnån, jali vaj listav dagá válggaguovlon gånnå lisstaoajvvadus vuollájtjáleduvvá ulmutjijs gudi Sámedikke jienastuslåhkuj li tjáleduvvam.
+Sámepolitihkalasj organisasjåvnnå
+Jus galga tjáleduvvat sámepolitihkalasj organisasjåvnnån rávkaduvvá binnemusá 200 vuollájtjállema ulmutjijs gudi Sámedikke jienastuslåhkuj li tjáleduvvam (§ 20 d milta njuolgadustjállagin válggaj sámediggáj).
+Dá galggi tjuovvot åhtsåmusáv gå ájgo tjáleduvvat sámepolitihkalasj organisasjåvnnån.
+Jus organisasjåvnnå juo le tjáleduvvam sámepolitihkalasj organisasjåvnnån Sámedikke regisstarin, galggá organisasjåvnnå rádjat ådåsmuvvam diedov gudi tjåhkkåhi organisasjåvnå doajmme orgánan åvddål ådåjakmáno 2.
+Biejve 2013.
+Jus organisasjåvnnå oattjoj oassálasstemav binnemusát 60 jienaj válggaguovlon jali binnemusát 200 jienajt ålles rijkan, de le nuoges jus lisstaoajvvadus vuollájtjáleduvvá binnemusát guokta stivrraájrrasijs organisasjåvnå bájkálasj åssudagás.
+Sæmmi guosská organisasjåvnåjt ma li tjáleduvvam Sámediggáj åvdep sámedikkeválga maŋŋela (§ 28 d milta).
+Tjáledit ájnegislistav válggaguovlon
+Jus organisasjåvnnå ij le tjáleduvvam sámepolitihkalasj organisasjåvnnån máhttá huoman diededit sámedikkeválggaj jus tjáleda listajn mij le vuollájtjáledum binnemusát 30 ulmutjij gudi li tjáleduvvam Sámedikke jienastuslågon dan válggaguovlon.
+Gåktu listav oajvvadit?
+Duodden dasi mij le nammadum badjela viertti lisstaoajvvadus:
+Lisstaoajvvadusá válggaj 2013 - kandidáhtaj låhko listan
+Válggaguovllo1 Lulleguovllo válggaguovllo: 9 - 12 kandidáhta (válggaguovlon li 6 mandáhta)
+Válggaguovllo 2 Ávjovári válggaguovllo: 9 - 16 kandidáhta (válggaguovlon li 8 mandáhta)
+Válggaguovllo 3 Nuorttaguovllo válggaguovllo: 9 - 10 kandidáhta (válggaguovlon li 5 mandáhta)
+Válggaguovllo 4 Gáisi válggaguovllo: 9 - 12 kandidáhta (válggaguovlon li 6 mandáhta)
+Válggaguovllo 5 Viestarmera válggaguovllo: 9 kandidáhta (válggaguovlon li 4 mandáhta)
+Válggaguovllo 6 Oarjjelsáme válggaguovllo: 9 kandidáhta (válggaguovlon li 4 mandáhta)
+Válggaguovllo 7 Oarjje-vuodna válggaguovllo: 9 - 12 kandidáhta (válggaguovlon li 6 mandáhta)
+Ájggemierre listav oajvvadit le vuoratjismáno 2 biejve válggajagen 2013.
+Dát le duossto ájggemierre.
+Lisstaoajvvadus le tjáleduvvam gå le jåvsådum Sámediggáj.
+Ienep diedo Sámedikkeválga 2013 birra, guládalá rádevaddijn Roald Andreas Sandvik tlf: 78474183
+Åhtsåmájggemierre: Rabás åhtsåmájggemierre
+Sámedigge sihtá nannit aktisasjbargov regionála ja bájkálasj oajválattjaj bargon mij guosská sáme gielajda, sáme kultuvrraj, æládusájda ja sebrudakiellema bisodibmáj ja nannimij.
+Guojmmevuohtasjiehtadusáj ja aktisasjbarggosjiehtadusáj ásadime baktu suohkanij ja fylkasuohkanij, ja ietjá guovdásj ásadusáj jus daj doajmma sáme berustimijda guosská.
+Doarjjaårniga mihttomierre - Doarjja regionálaåvddånahttemprosjevtajda:
+Vuorodime 2018:n doarjjaårnigin - Doarjja regionálaåvddånahttemprosjevtajda:
+"Ájnas vuodon ráddidusá sámepolitihkkaj biedjá ráddidus vuoduj Vuona stáhtta álgos la ásaduvvam guovte álmmuga ednamij - sámij ja láttij - ja goappásj álmmugin le sæmmi rievtesvuoda ja sæmmi gájbbádusá ietjasa kultuvrav ja ietjasa gielav åvddånahttet.
+Dát prinsihpalasj avtaárvukvuohta tjuottjoduvvá Vuodolága § 110A:n."
+Stortingsmelding 55 (2000-2001)
+Sámedikke barggo guosská juohkkalágásj rievtesvuohtaássjijda juohkka sebrudaksuorgen.
+Sámijn li moattelágásj rievtesvuoda: ájnegis ulmutjin, sierra álmmugin ja álggoálmmugin.
+Sámijn li árbbidum rievtesvuoda árbbedábálasj ednam- ja tjátjeduobddágijda, ja rievtesvuoda dáj guovloj luohkojda ma aktisasj rubbmelasj kultuvrravuodov hábbmiji.
+Rievtesvuoda aj tjanáduvvi suorgijda dagu giella, åhpadibme, varresvuohta ja kultuvrramujtoj háldadibme.
+Rievtesvuohtavuodo gávnnu rijkajgasskasasj álmmukrievtesvuodalasj tjaddne konvensjåvnåjn, Vuona sissŋálasj riektájn ja sámij árbbedábijn ja riektádádjadusájn.
+Vuona sámij álmmukválljidum orgádnan le Sámedikke ulmme barggat vaj sáme vuodulasj rievtesvuoda dåhkkiduvvi vuodon vaj sáme kultuvrra, giella, sebrudakiellem ja sámij árbbedábe oatsoduvvi ja nanniduvvi.
+Álmmukrievtesvuodaj ja sámij rievtesvuodaj aktijvuodan le ájnas tsuojggit:
+Álggoálmmukmoallánahka ja álggoálmmukrievtesvuohta ælla tjanádum arkeologalasj duodalvisájda guhtimuttja vuostatjin båhtin.
+Álggoálmmukrievtesvuoda loavddi rievtesvuodajt dajda álmmugijda gudi li álggorájes viessum duobddágijn åvddål gå nasjonalstáhta vuododuvvin, valla ettjin avtaárvvusattjan vieleduvá.
+ILO-konvensjåvnån nr.
+169 álggoálmmugij ja máttoj birra iesjrádálasj stáhtajn la tjáledum:
+"álmmuga iesjrádálasj stáhtajn gudi aneduvvi álggoálmmugin dan diehti gå li gierraga sijájs gudi årrun lándan jali geografalasj guovllo gejda lánnda gullu dalloj gå lánnda åmastuváj jali koloniserim álgij jali dalloj gå dálásj rijkkajrája mierreduvvin, ja sij gudi rievtesvuodaj vidjurijt vieledahtek li bisodam divna jali muhtemav ietjasa sosialalasj, ekonomalasj, kultuvrralasj ja politihkalasj institusjåvnåjt."
+Liehket álggoálmmuk ij merkaha ienep riektáv ednamijda ja tjátjijda.
+Sámijn ælla ienep rievtesvuoda gå dáttja luonndoressursajt ávkástallat, dåssju ællosujtto, mij vuonarijkan árbbedábálattjat le sámijda gullum.
+Ietjá æládusájn duola dagu ednambargon ja guollimin li sierra riektá mij ij kultuvralasj máttojt guoska.
+Álggoálmmukriektá sihkarasstá sáme oadtju sæmmi máhttelisvuodajt dagu dáttja kultuvrastis åvdedit, iellemvuogestis bisodit ja máhttelisvuodav liehket álmmuk boahtteájgijda aj.
+Dánna moattes målsudi sierralágásj dåjmajt sierrariektáj.
+Ij le muhtem sierrariektá gå sáme mánájn galggi liehket sæmmi máhttelisvuoda dagu dáttjaj mánájn ietjas iednegielav skåvlån oahppat.
+Dá rievtesvuohta le tjáledum Åhpaduslágan ja dan tjielgga láhkatevsta dagi sáme máná lidjin badjelgehtjaduvvat.
+Mij vuojnedahtte dádjaduvvá sieradibmen, ij le ietján gå doajmma mij le ájnas nannitjit avtalágásjvuodav, avtaárvvusasjvuodav ja avtalágásj máhttelisvuodajt.
+Rijkkagasskasasj konvensjåvnå
+Sámedigge aktan barggá ja avtastallá ietjá sáme- ja álggoálmmukorganisasjåvnåj, ásadusáj ja værmástagáj ma rijkkarájáj rastá barggi.
+Nuorttarijkaj sámekonvensjåvnnå
+Dárbbo badjelnasjonálalasj suodjalibmáj ja njuolgadusáj hiebadibme váj sámijt ietjamij árbbedábálasj guovlojn vielet, le fáddan læhkám gå sáme organisasjåvnå li tjåhkanam.
+Dáv dan diehti gå mijáj sámij árbbedábálasj årromguovlo li dal nielje rijkaj gaskan juogeduvvam histåvrå tjadá.
+Ja dá li niellja rijka majna le muhtem mærráj iesjgeŋgalágásj lága, politihkka ja ájggomusá.
+Ájggomusá ma målsudahkes láhkáj bærrájgæhttji sámij sajev álggoálmmugin ja unneplåhkoálmmugin.
+Nuorttarijka Ráde sesjåvnån Reykjavikan guovvamáno 28. biejve 1995 mierredin nuorttarijka minisstara gudi sáme ássjijs vásstedi, aktan barggát nuorttarijkaj sámekonvensjåvnå vuoksjuj.
+Dát barggojuogos ietjas árvvalusáv buvtij 1998 biehtsemáno.
+Barggojuogos ittjij galga konvensjåvnnåtevstav ævtodit, ájnat buktet árvustallamijt vijddásap prosessa gáktuj.
+Barggojuogos gávnaj vuodo ja dárbbo le nuorttarijkaj sámekonvensjåvnnåj ja dát barggo luluj joarkket ássjediehttenammadusáv nammadijn manna lij mandáhtta sjiehtadallamoajvvadusáv buktet.
+Iesjguhtik minisstara gudi sáme ássjijs vásstedin mierredin muhtem tjåhkanimen Stockholman basádismáno 7. biejve 2001 ássjediehttejuohkusav ásadit man ulmme lij nuorttarijkaj sámekonvensjåvnå oajvvadusáv dahkt.
+Alemusriektájustitiarius Carsten Smith nammaduváj ássjediehttejuohkusa jådediddjen.
+Ietjá ájrrasa ja sadjásattja lidjin gájka álmmukriektá ja rijkajgasskasasj álggoálmmukriektá åvdemus ássjediehtte.
+Jagen 2005 buvtij ássjediehttejuogos nuorttarijkaj sámekonvensjåvnå oajvvadusáv.
+Konvensjåvnnåoajvvadusá ulmme le buorep ja jaskadabbo boahtteájgge sámijda álmmugin Nuorttarijkan ja ájnegis ulmutjin iesjguhtik nuorttarijka lándan.
+Konvensjåvnnåoajvvadus ij makkirak gájbbádusájt jali hásstalusájt buvte daj stáhtaj gáktuj gånnå sáme årru ietján gå gájbbet hæhttu sáme identitehtav, gielav, kultuvrav ja iellemvuogev vieledit.
+Dá li riektá majt le juo åvdutjis gæhttjalam ållidit udnásj rijkajgasskasasj riektá baktu ma unneplågojda goasski ja majt divna nuorttarijkaj lánda li dåhkkidam.
+Vijddábut goasská sámijda álggoálmmugin Nuorttarijkan.
+Riektá má galggi gáhttit jut sáme galggi bessat ietjasa kultuvrav ja iellemvuogev bisodit váni ierit gártjeduvvat ja amástuvvat ietjasa duobddágijs.
+Gå dåhkkit ájgij tjadá li moadda álmmuga iesjguhtik lánda rájáj sisbielen årrum de badjáni hásstalusá ma goasski guhtik guojmeska vieledit ja dåhkkidit juohkka álmmukjuohkusa álgov, gielav, kultuvrav ja iellemvuogev, ja gájbbet stáhta bajemus orgána dåjmalattjat juojddáv dahki, ja jut jus dárbulasj de hæhttuji ietjá stáhtaj barggat váj ulmijda jåvsådi.
+Lågå ienep Nuorttarijkaj sámekonvensjåvnå oajvvadusá birra dáppe.
+2001 snjuktjamáno álgaduvvin sjiehtadallama nuorttarijkaj sámekonvensjåvnå birra Suoma, Svieriga ja Vuona stáhtaj gaskan.
+Barggojuogos le árvustallam ássjedåbddejuohkusa konvensjåvnnåoajvvadusáv, ja åvdedij 2007:n rapportav - "Nuorttarijkaj sámekonvensjåvnå oajvvadusá árvustallam - árvustallama dálásj álmmukriektálasj vælggogisvuodaj ja dálásj Vuona nasjonála riektá aktijvuodaj gáktuj".
+Barggojuohkusin li ájrrasa Barggo- ja sebradahttemdepartementas, Justijssadepartementas, Suohkan- ja guovllodepartementas, Ålggorijkkadepartementas ja Sámedikkes.
+Sjiehtadallama Svieriga, Suoma ja Vuona gaskan li guovteladák modella milta organiseriduvvam.
+Vuostasj dásen konvensjåvnnåoajvvadusáv gehtjadi, ja åvdåstiddje ietjasa vuojnojt åvdedi juohkka kapihttalij ja artihkkalij.
+Dán dásen e sisano gáktuj sjiehtadalá.
+Nuppe dásen sjiehtadallagåhti sjielvvi konvensjåvnnåoajvvadusá sisano gáktuj.
+Ulmme le galggi ålles prosessajn vidán jagen ållit.
+Vuona sjiehtadallamdelegasjåvnnå jådeduvvá Ådåstuhttem-, háldadus- ja girkkodepartementas ja danna li ietján ájrrasa Ålggirijkkadepartementas ja Sámedikkes.
+Biologalasj valjesvuohta
+Sáme sebrudagán, aktan ietjá álggoálmmuksebrudagáj, li hásstalusá ma gájbbedi dynámalasj ja suorgij rastá politihkav ja háldadusáv gånnå álggoálmmukriektá, kultuvrrasuodjalibme ja luonndoháldadibme aktan gullluji.
+Dát le ájnas ij dåssju dan diehti gå álggoálmmugij kultuvrra álu le luonnduj tjanádum, ájnat aj navti jut rijkajgasskasasj biráskonvensjåvnå hæhttuji álggoálmmukriektáj tjadá dádjaduvvat.
+Gå álggoálmmugij kultuvrav ja iellemvuogev bisot de sæmmi båttå biologalasj valjesvuodav bisot, ja nuppe guovlluj.
+Birásstandardijt åvddånahttet ma sámij ja ietjá álggoálmmugij kultuvra materiálalasj vuodov sihkarassti le ájnas guoddelis åvddånahttema gáktuj.
+Rijkajgasskasattjat le AN: 1992 biologalasj valjesvuohta konvensjåvnnå ja AN:a birásprográmma (UNEP) læhkám mierrediddje ja vuosediddje værálda luonndovalljudagáj ano ja suodjalime aktijvuodan.
+Dálla li 193 ájrasrijka biokonvensjåvnåv dåhkkidam ja dan baktu li vælggogisá mihtojt ja ulmijt biologalasj valjesvuoda bisodime ja guoddelis ano gáktuj bærrájgæhttjat.
+Luonndovalljudagá li alla árvo ja li vuodon ulmutjij iellemij, biebbmuj ja varresvuohtaj.
+AN:an barggi dan vuoksjuj jut vælggodiddje sjiehtadusá ma sihkarassti jut buore majt luonndoadno buktá rievtugis láhkáj juogeduvvi.
+Biologalasj valjesvuoda konvensjåvnnå dåhkkit lahka aktijvuodav álggoálmmugij ja luondo gaskan.
+Álggoálmmugij lahka aktijvuohta luonnduj le aj duogásj gå Sáme riektájuogos juo VAT 1984:18:n oajvvadij njuolgadusájt ma suoddjiji sámij anov luonndovalljudagájs.
+Dav lahka aktijvuohta dættodij AN: sierradiedediddje Josê R. Martinez Cobo raportastis mav 1972-1982 ájggudagán dagáj.
+Raportan Cobo dættot man ájnas le dádjadit ja dåbddåt makkár gullevasjvuohta álggoálmmugijn li ietjasa ednamijda ja guovlojda.
+Luonndo le álggoálmmugij årroma ja bierggima, væráltgåvå, árbbedábij ja åbbålattjat sijá kultuvra vuodo.
+Gullevasjvuohta ij guoska dåssju ednamijda ja ressursaj háldadibmáj jali daj adnuj jali makta ávkástallá, ájnat sæmmi dásen aj iellema ietjá bielijda, dagu berajvuohta, árbbediedoj bisodibme buolvaj gaskan ja guovlojda gullevasjvuohta.
+Sáme vuodovuojnno le ahte sij li luondov dåssju luojkan oadtjum ja jut dav galggá háldadit váj boahtte buolvajda bisoduvvá sæmmi dilen dagu dav oadtjun.
+Dát usjudallamvuohke vásstet guoddelis åvddånime moallánahkkuj mij tjielggiduvvá sebrudakåvddånibmen mij dálásj dárbojt ållit váni hilggomis boahtte buolvaj vejulasjvuodajt ietjasa dárbojt ållidahttet.
+Moallánahka badjánij dárogiellaj "Mijá aktisasj boahtteájgge" raporta baktu mav AN:a birrasa ja åvddånime væráltkommisjåvnnå 1987:n almodij, jali Brundtlandkommisjåvnå rapporta dagu nabdeduvvá, mij ásaduváj jagen 1983.
+Værálda luonndoressursa li ulmutjij iellema, biebmoj ja varresvuoda vuodon.
+AN-konvensjåvnnå biologalasj valjesvuoda gáktuj (moarmesmáno 22. biejves 1992) le ratifiseridum ja fábmuj bådij Vuona bieles javllamáno 29. biejve rájes 1993.
+CDB:a ulmme le biologalasj valjesvuodav bisodit, biologalasj valjesvuoda guoddelis adno ja rievtugis juohkem dajs ávkijs majt biologalasj valjesvuohta vaddá (artihkkal 1).
+CDB dåhkkit lahka aktijvuodav álggoálmmugij ja biologalasj valljudagá gaskan (artiihkkal 12 åvddåbágo).
+CDB javllá stáhta galggi vieledit, bisodit ja åvdådnahttet álggoálmmugij árbbediedojt, ådåstahttet ja sihkarasstet (dåjmadit) mij guosská biologalasj valjesvuoda bisodibmáj ja guoddelis adnuj (artihkkal 8 j), ja vil ahte biologalasj valjesvuohta dábij milta mij le kultuvralasj dåjma gáktuj galggá suodjaluvvat ja hasoduvvat (artihkkal 10 C), ja jut diehtolånudibme mij guosská biologalasj valjesuoda bisodibmáj ja guoddelis adnuj galggá sisadnet álggoálmmugijt ja árbbediedojt (artihkkal 17.2).
+Biologalasj valjesvuoda konvensjåvnnå le ájnas danen gå dat dåhkkit álggoálmmugij árbbedábálasj máhtov ja dættot stáhta li vælggogisá vieledit, bisodit ja åvddånahttet dakkár máhtov mij guosská biologálasj valjesvuoda suodjalibmáj ja guoddelis adnuj.
+Dasi duodden javladuvvá ahte biologalasj valjesvuohta sajájduvvam adno mij kultuvralasj doajmmaj gullu galggá suodjaluvvat ja måvtåstahteduvvat.
+Lågå ienep AN biologalasj valjesvuoda konvensjåvnå birra dáppe
+2010 rádjáj bargaj CBD dajna ulmijn jut biologalasj valjesvuohta galgaj bisoduvvat.
+Åvdåstiddjijtjåhkanimen jagen 2004, COP 7, mierreduváj barggoprográmma guovllosuodjalimes gátten mij galgaj ålliduvvat åvddål 2010 ja meran åvddål 2012.
+Mærrádus lij aj (VII/28) álggoálmmuga galggin ållåsit ja dåbmarit oassálasstet gå udnásj ja ådå suodjalimguovloj ásadibme ja háldadibme galggá mierreduvvat.
+Åvdåstiddjijtjåhkanimen Japánan 2010:n, COP 10, mierredin 49 iesjguhtik fáhkasuorgen.
+Ájnnasamos fáttaj gaskan lij ådå strategalasj pládna manna li 20 oasseulme 4 oajvveulmij vuolen ma galggi ålliduvvat åvddål 2020.
+OASSEULMME 18: Åvddål 2020 li álggoálmmugij ja bájkálasj sebrudagáj árbbediehto, innovasjåvnå, dábe ma guosski biologalasj valjesvuoda suodjalibmáj ja guoddelis adnuj vieleduvvam nasjonála lágaj ja guoskavasj rijkajgasskasasj vælggogisvuodaj milta, ja ållåsit integreridum ja vieleduvvam gå Konvensjåvnnå jåhtuj biejaduvvá ålles ja dåbmaris oassálasstema baktu álggoálmmugij ja bájkálasj sebrudagáj bieles juohkka dásen.Luonndo ja máhtudahka dan birra le stuorra árvvo.
+Åvdåstiddjijtjåhkanimen COP 10, Nagoya protokolla mierreduváj.
+Dat le rijkajgasskasasj tjadne protokolla CBD:a vuolen mij galggá rievtugis juohkemav sihkarasstet dajs buorijs majt luondo gednaressursa vaddi.
+Tjanos gednaressursajt bessat ávkkit ja álggoálmmugij árbbediedo daj birra le guovdásj oasse protokollas.
+Vájku protokolla aj vaddá stuorra máhttelisvuodaj stáhtalasj hiebadibmáj de dat aj nanni álggoálmmugij riektájt moatten suorgen.
+Ierit ietján dættoduvvá ahte álggoálmmugijn máhtti liehket åmastimriektá gednaressursajda sijá guovlon ja iehtjáda e besa árbbediedojt oadtjot jus álggoálmmuk gesi diedo gulluji, ælla åvddålgiehtaj dasi miededam.
+Duodden galggi álggoálmmuga oadtjot oasev sisbåhtusis gå gálvo vuobdeduvvi ma li gednaábnnasij sjattojs jali ietjá organismajs dagádum jus álggoálmmugij árbbediehto aneduváj gå gednaressurssa ávkkiduváj.
+Nagoya protokolla mierret gudi bessi genehtalasj ressursajt ávkkit ja dakkár ressursaj ávkástallama buorij rievtes juogadimev.
+Nagoya protokolla sisadno ja hábme le nav ájnas sáme riektájda ahte stáhta, sámedikkijn guládijn, hæhttuji árvustallat gåktu dat máhttá implementeriduvvat ja láhkavuododuvvat dálásj lágaj rievddamijn ja ådå lágaj mierredimen árbbediedoj birra.
+Nagoya protokolla le sámijda ájnas danen gå dat dåhkkit ja várajda válldá sámij riektájt ja berustimijt genehtalasj valljudagájda ja árbbediedojda ma genehtalasj valljudagájda gulluji, dasi gullu aj ahte álggoálmmuga galggi bessat ávkástallat dajt buorijt ma genehtalasj valljudagáj ávkástallam buktá.
+Nagoya protokolla dættot jut le lahka aktijvuohta genehtalasj valjesvuoda ja árbbediedoj gaskan danen gå álggoálmmuga dajt åmasti.
+Lågå ienebut Nagoya protokolla birra dáppe
+Sámedigge le vuona delegasjåvnå baktu oassálasstám rijkajgasskasasj bargguj biologalasj valjesvuoda konvensjåvnåjn ja le duola dagu åvdedam jut stáhta galggi nav guhkás gå le vejulasj ja vuogas - vieledit, bisodit ja jårkadit árbbediedov.
+Jus dáv galggá nahkat tjuovvot de hæhttu diehtet diedo birra.
+Dát sihtá javllat duola dagu sij gejna le dát diehto galggi gullut gå luonndoressursaj mærrádusá ja politihkka hábbmiduvvá dajn duobddágijn gånnå álggoálmmuga årru ja ietjasa æládusájt dåjmadi.
+Jut konvensjåvnnååvdåstiddje galggi dákkir oassálasstemav bærrájgæhttjat aneduvvá ållu vuodulattjan dan bargon mij dáhpáduvvá biovaljesvuodakonvensjåvnån gå galggá 8 (j) ja 10 (c) artihkkalij vælggogisvuodaj sisanov konkretiserit.
+Vuonan lip juo guhkás boahtám CDB:a artihkkal 8 (j) implementerimin árbbediedo birra Luonndovaljesvuodalága tjadádime aktijvuodan, gehtja sierraláhkáj § 8 (máhttovuodo), valla aj § 1 (ulmme) adno ja suodjalibme vuodon sáme kultuvrraj ja § 14 (sáme berustimij dættodibme) dasi guosski.
+Luonndovaljesvuodalága 8 paragráffa nuppát lahtasin javladuvvá oajválattja galggi dættodit máhtov man vuodo li buolvaj åtsådallama anos ja aktisasjdoajmma luondos, dasi gullu aj dakkir sáme adno, mij máhttá viehkken luonndovaljesvuoda guoddelis adnuj ja suodjalibmáj.
+Lågå ienep Luondovaljesvuodalága birra dáppe
+Álggoálmmukoassálasstem Vuonan mierreduvvá rádádallamsjiehtadusá baktu stáhta oajválattjaj ja Sámedikke gaskan gånnå tjuodtju galggi rádádallat gå li lága ja dåjma ma sámij berustimijda njuolgga guosski.
+Sámedigge gåhtjoduvvá aj rijkajgasskasasj prosessajda árbbediedoj birra ja le oassen Vuona delegasjåvnås ja gárvedimijs dákkir tjåhkanimijda.
+Sihke dan bargo gáktuj mij árbbediedoj gáktuj dåjmaduvvá Værálda dahkkeriektájorganisasjåvnån (WIPO) ja barggo stáhtajgasskasasj nammadusás Nagoya-protokolla gáktuj mij CDB:aj gullu.
+Sámedigge oajvvat sierra láhka árbbediedoj birra ruvámus láhkáj viertti mierreduvvat jus Vuodna ájggu dájt vælggogisvuodajt tjadádit ja implementerit.
+Duodden dasi ruhtadi Sámedigge ja Ådåstuhttem-, háldadus ja girkkodepartemennta prosjevtav Árbediehtu - Sámi Árbevirolaš Máhttu mij Sáme allaskåvlå baktu tjadáduvvá Guovddagæjnos.
+Vijddábut barggi aktan Stáhta luonndobærrájgæhttjijn árbbediedo prosjevtajn "Ulmusj ja luonndoárbbe" mav Birásgáhttimdepartemennta ruhtat.
+Árbbediehto le aktisasjbarggoprosjekta gånnå galggi duodastit ja suoddjit sáme árbbediedov manna niellja Vuona biele sáme ásadusá aktan barggi: Saemien Sijte, Árran, RiddoDuottarMuseat og Sjøsamisk kompetansesenter.
+Prosjevta oajvveulmme le metodologijav åvddånahttet man milta árbbedábálasj máhtudagáv duodas, bisot, suoddji ja vuorkki.
+Lågå ienep Árbediehtu prosjevta birra dáppe
+Álggoálmmugijn le aktisasj ja ájnegis riektá oadtjot ietjasa ábnnaslasj ja vuojŋŋalasj kultuvrav suoddjidum.
+Dahkkeriektá le aktisasjnamma intellektuella dagoj riektásuodjalibmáj, duola dagu musihkka, dájdda, gåvå, girjálasjvuohta, luonndodiehto ja gávnadisá.
+Vuojŋalasj riektá li lága baktu mierredum ienemus rijkajn.Rijkajgasskasattjat le organisasjåvnnå World Intellectual Property Organization (WIPO), mij dakkir riektáj ano ja suodjalime åvdås barggá.
+Organisasjåvnnå le nav gåhtjodum specialized agency AN systeman, ja háldat tjoahkkáj 23 rijkajgasskasasj sjiehtadusá ma guosski vuojŋalasj riektáj iesjguhtik bielijda.
+184 stáhta li WIPO ájrrasa.
+WIPO aktijvuodan sjiehtadalli dálla stáhtajgasskasasj nammadusán lágalasj tjadne sjiehtadusájn rijkajgasskasasj dásen mij guosská dahkkeriektájda, genehtalasj valljudagájda, árbbediedojda ja álmmukdábijda (WIPO/GRTKF/IGC).
+Sámediggáj diededuvvá ja oadtju aj vejulasjvuodav oajvvadusájt buktet Vuona sjiehtadallamdelegasjåvnnåj, ja sæbrrat delegasjåvnå tjåhkanimijda gå miján le háldaduslasj kapasitehtta rabás.
+Sjiehtadallamijn doarjju Sámedigge Vuona árbbediedoj dåbmaris suodjalime gájbbádusájt ja ahte dákkár rijkajgasskasasj njuolgadusá galggi liehket riektálasj tjadne.
+Vuodna galggá doarjjot ahte sij gudi suodjaluvvi dákkár árbbedábálasj máhtudagá suodjalimsysteman galggi liehket da álggoálmmuksebrudagá jali bájkálasj sebrudagá ma li åvddånahttám (ja vilá åvddånahtti) árbbediedojt.
+Vuodna galggá vuosstálasstet oajvvadusájt ma javlli ahte stáhtta jali ietjá oajválasjorgána galggi válljit gejn le riektá.
+WIPO/GRTKF/IGC barggo hæhttu gehtjaduvvat aktan ietjá forumij bargojn ja juo sajájduvvam rijkajgasskasasj njuolgadusáj, ierit ietján CBD ja dasi gullevasj Nagoya-protokolla ja FAO-sjiehtadus sjaddogenehtalasj ressursa biebmo ja ednambargo gáktuj.
+Vuodna galggá IGC - GRTKF baktu barggat dan vuoksjuj ahte jåkså sæmmi nanos suodjalibmáj dagu Nagoya-protokolla dahká, aj navti jut vejulasj IGC - GRTKF båhtusa ållidi ja vijdedi Nagoya-protokollav daj suorgijn gånnå ij majdik nammada jali ij le dågålasj.
+Árbbedábálasj kulturilmodime: Vuodna máhttá doarjjot ahte dåbmaris systebma álgaduvvá riektálasj suodjalime vuoksjuj.
+Ækton le ahte suodjalibme le tjielggasit ráddjidum ja dássedum.
+Árbbediehto: Vuodna máhttá doarjjot ahte dåbmaris systebma álgaduvvá riektálasj suodjalime vuoksjuj mij vuojŋalasj riektáv sulástahttá, jus dat mij galggá suodjaluvvat tjielggasit le tjielggidum ja ráddjidum, ja ahte li dádjadahtte tjuolldusa.
+Genehtalasj valljudagá: Vuodna galggá vuorodit bargov sadjásis oadtjot systemav mij mierkki ahte patentasuodjalimåhtsåmusá ja sjaddoslájaj suodjalibme aktijvuodan le vælggogisvuohta genehtalasj valljudagáj ja árbbediedo álggovuodov ilmodit.
+Álmmukdábe: Vuodna máhttá doarjjot ahte álgaduvvá systebma árbbedábálasj álmmukdábij suodjalime vuoksjuj.
+Vuodna máhttá doarjjot ahte dakkár suodjalibme galggá liehket riektálasj tjadne: ækton le ahte tjielggasit le tjielggidum ja ráddjidum friddja aktisasj kulturárbe gáktuj (public domain).
+Lågå ienep Værálda dahkkeriektáj organisasjåvnå/WIPO birra dáppe
+UNESCO lea AN:a åhpadusá, diedalasjvuoda, kultuvra ja guládallama organisasjåvnnå.
+Organisasjåvnå mandáhtta le barggat ráfe ja sihkarvuoda vuoksjuj aktisasjbargo åvddånahttema baktu nasjåvnåj gaskan daj nieljijn fáhkasuorgijn.
+Barggo UNESCO konvensjåvnåjn kulturilmodimij moattevuoda suodjalime ja åvdedime åvdås, le mávsulasj dan bargo gáktuj mij WIPO:n dagáduvvá.
+Sáme adni dålusj sáme symbåvlåjt aktisasj åbmudahkan, ja dajda vaddet akturiektáv le sáme riektádádjadusá vuosstij.
+Symbåvllåanoj aktijvuodan gájbbeduvvá guovtebielakvuohta.
+Ájnas le suoddjit sávadahkes ano vuosstáj ja ahte da kommersiáliseriduvvi váni sáme sebrudagájda ávkken.
+Sæmmi båttå le ájnas ahte ij symbåvlåj ávkálasj anov hiereda.
+Sáme dájddára ja iehtjáda e galga hiereduvvat sáme aktisasjárvov jalik mujtov adnemis.
+Patentaoajválattjaj gáktuj le ájnas ahte sij dán suorgen várrogisvuodav ja dádjadusáv vuosedi.
+Åvddålijguovlluj ájggu Sámedigge rijkajgasskasattjat dáv ássjesuorgev tjalmostahttet.
+Dánna li biele ma ietjá fáttajda guosski dagu dahkkeriektá árbbedábálasj juojgajda ja sáme árbbediedojda.
+Sámedigge ájggu bargov dán ássjesuorgen åvddålijguovlluj tjuovvot.Lågå ienep UNESCO birra dáppe
+Dálkádakrievddama
+Dálkádakrievddama tjielggasit álggoálmmugijda vájkkudi danen gå álggoálmmuga álu luondo lahka viessu ja navti li dálkádakrievddamij åvddågietjen.
+Sierraláhkáj guosská dát Arktalasj álggoálmmugijda gånnå dálkádakrievddama ruvámusát dejvadi.
+Diehttelis le dasi duodden harvvevuovde ja ietjá vuovddeguovlo ma li ájnas viessomguovlo ållusijda værálda badjelasj 300 millijåvnå álggoálmmugijda gudi birrusij 70 rijkajn årru.
+Væráltsebrudahka le AN:a baktu dættodam ahte guoddelis åvddånahttema oajvvehásstalusá li hæjosvuohta, biologalasj valjesvuoda massem, birásselgaj givnnjahibme ja ulmusjvájkkudum dálkádakrievddama.
+Jus vahágahtte dálkádakrievddamijt ij nagáda ganugahttet de da duodalattjat gájkajda vájkkudi.
+Mij le iesjvuosteldiddje le ahte sij gudi li binnemusát dálkádakrievddamijda vájkkudam li sij gudi álgo rájes ja garrasamos sjaddi gierddat.
+Dálkádakrievddam vahágahttá ålov.
+Åvddånimrijka, álggoálmmuga ja smáv suollustáhta li sierralágásj várnnahis dilen ja li ienemus ájteduvvam dilen dálkádakrievddamij aktijvuodan.
+Sámedigge le vuostatjin politihkalasj ásadus ja hæhttu danen dåjmalattjat barggat ja ævtojt biedjat váj gávnná politihkalasj tjoavddusijt dajda rievddamijda ma dal dejvadi.
+Dáv Sámedigge gålmån dásen dahká;
+1. tjuoggáj:
+o Sæbrram lip álggoálmmugij væráltvijddásasj oajvvetjåhkanibmáj dálkádakrievddamij birra Anchoragen 2009 vuoratjismáno, ja gasskasjiehtadallamijda Bangkokan ja Barcelonan åvddål Københámna dálkádakoajvvetjåhkanime AN:a dálkádakkonvensjåvnå aktijvuodan.
+o Oassálastijma Vuona delegasjåvnnåj Københámnan, Cancunin ja Durbanin åvdåstiddjijtjåhkanimijn AN:a dálkádakkonvensjåvnå aktijvuodan, sihke politihkalasj ja háldaduslasj dásen.
+o Aktan barggap dálkádakpolitihkalasj strategiaj Sáme Parlamentáralasj Ráden, mij le rádjárasstididdje sáme aktisasjbarggoorgádna sámijda Vuonan, Svierigin, Suoman ja Ruossjan.o Miján le lahka guládallam Vuona Luonndogáhttimlihtojn ja Harvvevuovddefåndajn rijkajgasskasasj dálkádakbargo aktijvuodan.
+2. tjuoggáj:
+o Barggap dan vuoksjuj jut dåjma ma dálkádakrievddama vájkkudusájt binnedi hæhttuji jåhtuj biejaduvvat dan láhkáj váj álggoálmmuga galggi bessat oassálasstet luonndovuodov sihkarasstet ja mierredit.
+o Dákkir binnediddje dåjma galggi liehket rievtuga.
+Ij máhte navti liehket ahte mij gudi lip binnemusát dálkádakrievddamij vigálattja galggap ienemusát gierddat rievddadusájs ja dájs binnediddje dåjmajs.
+Luodjomláhkáj le gássjel ja gájbbediddje dási doarjjagav oadtjot.
+3. tjuoggáj:
+o Guorrasam lip Birásgáhttimdepartementajn makkár mandáhtta ja ájrastibme galggá sierra almulasj nammadusán mij dálla tjielggadij sebrudagá várnnahisvuodav ja dálkádakrievddamij vájkkudusáj hiebadimev.
+Sáme allaskåvlå rektor Steinar Pedersen le dán nammadusá ájrrasin.
+o Ájggop tjuovvolit bargov VAT 2010:10 Hiebadibme dálkádahkaj mij rievddá.
+o Oassálastijma 5.
+Oassetjielggadime tjielggadimjuohkusij: Hiebadibme ja binnediddje dåjma Norwegian Arctic Climate Impact Assesment (NorACIA) mij syntesarapportav dagáj: Dálkádakrievddama Vuona arktalasj guovlon.
+Vájkkudusá iellemij nuorttan.
+Almoduvvam 2010 snjuktjamáno.
+o Ep ga galga vajálduhttet; sáme sebrudagá måssjkisvuodav bisodit árbbedábálasj resurssaano baktu ja tjoahkkeæládusáj baktu le buoremus strategija rievddamijt duostudit.
+Danen li láhkarievddama ma duodasti riektáv vuodna- ja merragáddeguolástussaj, miehttsestallama ja boatsojsujto duobddákdárboj sihkarasstem buoremus dálkádakhiebadimpolitihkka.
+Dáj ássjij bæjválattjat barggap.
+AN:a dálkádakkonvensjåvnnå (UNFCCC) 1992 rájes la rijkajgasskasasj dálkádakaktisasjbargo birástahka.
+Sámedigge le fáron Vuona delegasjåvnån COP åvdåstiddjijtjåhkanimijda, AN:a dálkádakkonvensjåvnå aktijvuodan.1997 Kyoto-protokolla le dán konvensjåvnå nalá dagádum, ja dat tjadná boandás rijkajt dálkádakgássaluojttemijt giehpedit mierreduvvam miere milta.
+Kyoto-protokolla vuostasj vælggogis ájggudahka 2012 rádjáj le nuoskodimev dåssju binnitjav giehpedam.
+Oajvvetjåhkanibme Balin 2007:n danen jåhtuj biejaj guovtejahkásasj sjiehtadallamprosessav mij galgaj ratjástimev nannit, ja mij plánaj milta galgaj Københámnan låhpaduvvat.
+Sjiehtadallama åvddålijguovlluj li guovte barggojuohkusijda juogedum.
+Akta galggá ådå nuoskodimlåbijt sjiehtadallat Kyoto-lándajda.
+Dat guosská gájka boandás lándajda ietján gå USA mij le Kyoto ålggolin.
+Moaddása oajvvadi dárbahip ådå vælggogis sjiehtadusáv duodden Kyotoj, mij mierret USA:j nuoskodimlåbijt ja mij mierret nuoskodimbinnedime ja dálkádakhiebadime ruhtadimev hæjos lándajn.
+Nubbe barggojuogos guhkesájggásasj aktisasj dåjma gáktuj (AWG-LCA) galggá sjiehtadit gåktu væráldav miehtáj máhttá ienep ratjástit ja dálkádakrievddamij barggat.
+Mandáhtta le nielje suorggáj juogedum gånnå galggá ratjástit nuoskodimbinnedimij, dálkádakrievddama hiebadimij, dálkádakdåjmaj ruhtadimij ja dálkádakteknologijav oablodit.
+Dagástallama nuoskodime giehpedime birra vuovddetjuollamij ja vuovddenjárbbima baktu åvddånahttelándajn li læhkám oassen dálkádaksjiehtadallamijs 2005 rájes.
+Ájalvis le åvddånahttemlánda ma binnedi nuoskodimev vuovddetjuollamis mávsov oadtju.
+15 - 20 prosenta værálda dálkádakgássanuoskodibme boahtá vuovddetjuollamis ja trohpalasj vuovddenjárbbimis.
+Dát dilev látjij dasi mij dálla le sjaddam REDD/REDD+ (Reducing Emissions from Deforestation and forest Degradation) sjiehtadallama.
+Badjel 60 milijåvnå álgoálmmugijda le vuovdde ájnas sijá bierggimij vuodon.
+Váj hieret ahte REDD-dåjma álggoálmmugij bierggimav bæjsstá de le ájnas jut bessi fárruj prosessaj ja ahte álggoálmmugij riektá vieleduvvi.
+Ieneplågoráddidusá politihkalasj vuodon galggi joarkket vuona dálkádak- ja vuovddeálgadimev, ja lasedit jahkásasj juollodimev sulle 3 millijárda kråvnå rádjáj.
+REDD+ mierkki ganugahttet vijdes vuovddetjuollamijt ja vuovddenjárbbimav.
+Madi ienep ja ienep lánda li vuojnnám ávkev dajt sierralágásj hásstalusájt åvdedimes ma siján li vuovdij háldadusán, li sjiehtadallama vijdedum.
+Dálla gulluji aj dåjma ma galggi ådå muorajt sjattadit njárbbidum vuovdijda - ja guovlojda ma åvddåla lidjin tjuoladum sjalla.
+Dán vijdedime symbåvllån le plussamærkka REDD namá duohkáj biejadum, váj sjaddá REDD+.
+Oanedime REDD ja REDD+ dálla aneduvvi referánssan dáj trohpalasj harvvevuovdij suodjalime bargguj.
+Sámedigge gæhttjal vájkkudit sihke Vuona ja iehtjádij rollav REDD+ dåjman rijkajgasskasasj birástagáj åvddånahtedijn, váj dat sihke dahká ahte dálkádakgássaj luojttem giehpeduvvá, ja ganugahttá biologalasj valjesvuoda binnedimev ja åvdet guoddelis åvddånahttemav álggoálmmugijda gudi trohpalasj vuovdijn viessu ja bierggiji.
+Sámedigge sihtá Vuodna galggá åvdemusán almasjrievtesvuodaj gáktuj dálkádaksjiehtadallamijn, ja ahte ILO-konvensjåvnnå 169 álggoálmmugij vuoksjuj le vuodon Vuona posisjåvnåjda álggoálmmukriektáj gáktuj.
+Ja ahte álggoálmmukperspektijvva åvdeduvvá gånnå hiehpá.
+Lågå ienebut AN:a dálkádakkonvensjåvnå (UNFCCC) birra dáppe
+Aktidum Nasjåvnå (AN) mierredin jagen 2016 juhte 2019 la rijkajgasskasasj álggoálmmukgielaj jahken.
+UNESCO la njunnjutjin bargon IYIL 2019:ajn.
+Vuododuvvam la njunnjusjjuohkusav IYIL 2019:aj gånnå d.d.
+gájka gietjav álggoálmmukguovlo aj daj stáhta ájrastuhteduvvi.
+Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo la álggoálmmukåvdåstiddje Arktalasj guovlos, ja la aj njunnjusjjuohkusin.
+Ulmme álggoálmmukgielaj jagijn la álggoálmmukgielaj dilijt tjalmostahttet ja åvdedit.
+Værálda birrusij 7000 gielajs, la máhttelis moadda tuvsána gáhtu ja edna giella li juo gáhtum.
+Álggoálmmukgiela li sierralágásj rasjes dilen.
+Bájkoj 2680 giela li ájteduvvam giellan.
+UNESCO listan ájteduvvam gielaj, sáme giela aneduvvi ájteduvvam jali alvosláhkáj ájteduvvam giellan:
+Duodden áhkkel- ja kemisámegiella aneduvvi gáhtum giellan UNESCO giellalistan.
+Rijkajgasskasasj álggoálmmukgielaj jage baktu galggi álggoálmmukgiela tjalmostahteduvvat vidá oajvvesuorge baktu:
+Lågå ienebuv rijkajgasskasasj álggoálmmukgielaj jage birra dán næhttabielen: https://en.iyil2019.org/
+Danna ienep diedojt gávna ja aj kártav mij vuoset ásadusájt tjanádum IYIL 2019:aj.
+Sámedikken li muhtem prinsihpalasj vuojno ja berustime ma rijkajgasskasasj æjvvalimsajijn åvdeduvvi ja bælostuvvi.
+Ájnas le jut álggoálmmukdimensjåvnnå nasjonála ja rijkajgasskasasj aktijvuodajn várajda váldeduvvá, ja ássje ma álggoálmmugijda li ájnnasa åvdeduvvi sihka rijka- ja rijkajgasskasasj dásen.
+Álggoálmmukjuohkusij viessom ja årrom le vuododuvvam åvddånahttema nanna ja gåktu åvddånahttem bájkálasj, rijka ja rijkajgasskasasj dásen sajájdahteduvvá.
+Massjkisvuohta ja nuppástuhttem, iemelágásjvuohta ja ådåstuhttem li ájnas moallánagá gåktu ihttásj álggoálmmuksebrudagájt sihtap hábbmit.
+Muhtem álggoálmmukjuohkusijda le ådåájggásasj aktijvuoda hábbmim læhkám luondulasj, madi iehtjádijda li sebrudakrievddama buktám hásstalusájt majt ij máhte tjoavddet ja dåbddo e ådå ájgijn nagáda.
+Moaddása e besa oasev válldet boandásvuoda lassánimes, duola dagu li tjielgas aktijvuoda hæjosvuoda ja álggoálmmugij gaskan.
+Ja moaddása li abmasa sjaddam dan ådåájggásasj teknologijasebrudahka mij le maŋemus lågij jagij åvddånam.
+Sámij kultuvralasj mobiliserim, mij ådå fámoj 1960-lågo rájes álgij, buvtij dárbov dáv rahtjamav kultuvralasj bierggima ja åvddånime hárráj rijkajgasskasasj dássáj låggŋit.
+Sámeássje ienebut ja ienebut álggoálmmukássjen sjaddin.
+Sáme organisasjåvnå 1970-lågos dåjmalattjat barggin dan vuoksjuj váj galggin rijkajgasskasasj álggoálmmukbargguj sæbrrat duola dagu Álggoálmmugij væraltráde (WCIP) ásadime baktu jagen 1975.
+Maŋŋela li álggoálmmuga barggam ILO-konvensjåvnåjn nr.
+169, álggoálmmuktjuottjodusájn ja dynámalasj åvddånahttemijn FN-konvensjåvnåjn sivijla ja politihkalasj riektáj gáktuj 1966 jages.
+Rijkajgasskasasj álggoálmmukbarggo ja sámij oassálasstem dasi, le njuolgga sámij dilev vájkkudam.
+Dát viehka tjielggasit åvddån bådij prosessan man boados lij Finnmárkkoláhka jagen 2005.
+Sihke ILO, AN:a tjærddavieledimkomitea, AN:a álggoálmmugij almasjriektádile sierrarapportøra ja rijkajgasskasasj álmmukriektáássjedåbddij javllamusá lidjin ájnnasa gå sámij riektá da vierdev finnmárkolága baktu dåhkkiduvvin.
+Rijkajgasskasasj barggo guosská duola dagu nasjonála ja rijkajgasskasasj aktijvuoda dagu AN, Sáme parlamentáralasj ráde, Barentsaktisasjbarggo, Arktalasj aktisasjbarggo, nuorttarijkaj aktisasjbarggo Interreg ja nuorttalasj dimensjåvnnå (EU).
+Arktalasj ráde
+Arktalasj aktisasjbarggo sisadná gáktsa stáhta polarbirrasasj guovlon, ja guosská sihki aktisasjbarggo iesjgudik stáhta ráddidusáj gaskan ja parlamentaj gaskan.
+Arktalasj ráde, mij le ráddidusáj aktisasjbarggoorgádna, le ásaduvvam åvdedittjat aktisasjbargov, koordinerimav ja avtastallamav arktalasj stáhtaj gaskan aktisasj arktalasj ássjijn, sierraláhkáj guoddelis åvddånime ja birássuodjalime gáktuj.
+Dán aktisasjbargon li gudán álggoálmmukorganisasjåvnåjn sadje stuoves oassálassten.
+Arktalasj ráden li tjuovvovasj rijka: Vuodna, Danmárkko/Ruonáednam/Færsuollu, Svierik, Suobma, Islánnda, USA, Canada ja Ruossja.
+Duodden arktalasj álggoálmmuga oassálassti stuoves ájrrasin ráden.
+Daj gaskan le Sámeráde mij åvdet sámijt Vuonan, Svierigin, Suoman ja Ruossjan.
+Da guhtta álggoálmmukorganisasjåvnå ma bievde birra tjåhkkåhi aktan daj gávtsij ájrasstáhtaj stuoves ájrrasin li:
+Arktalasj ráde le avtamielakvuohtaorgádna gånnå da guhtta álggoálmmukorganisasjåvnå bessi ságastit ja oajvvadit sæmmi láhkáj dagu da gáktsa stáhta, valla e besa jienastit.
+Álggoálmmukorganisasjåvnå, da guhtta stuoves ájrrasa oadtju viehkev ja doarjjagav ietjasa dåjmadagás mij le Københámnan: Indigenous Peoples Secretariat (IPS)
+Frankrijkka, Dujsska, Nederlánnda, Polen, Spania ja Stuorra Britannia li 2011 basádismáno ájn váksjárájrrasa ráden.
+Arktalasj ráde álgaduváj jagen 1996 ja lij vijddedibme dallusj arktalasj birássuodjalimaktisasjbargos (Arctic Environmental Protection Strategy, AEPS) mij lij 1991:n ásaduvvam.
+Ráde åvddånammadus sirddá daj gávtse ájraslándaj gaskan ja åvddånammadusájggudahka le dábálattjat guokta jage.
+Ráde åvddånammadus lij Vuonan 2007 - 2009 jagijn, Danmárkon 2009 - 2011 ja Svierigin vas 2011 - 2013.
+Minisstartjåhkanibme prográmmajt ja prosjevtajt mierret ma galggi Arktalasj ráde baktu tjadáduvvat.
+Minisstartjåhkanibme le juohkka nuppát jage.
+Minisstartjåhkanimij gaskan tjadáduvvi stáhtatjállij tjåhkanime ja tjåhkanime ámmátulmutjij åjvij gaskan (Senior Arctic officials, SAO).
+Barggo dåjmaduvvá dajn gudá stuoves barggojuohkusij tjadá masi tjuovvovasj prográmmasuorge gulluji:
+Sámedigge le fáron Arktalasj ráde Vuona rájadusán ja sæbrrá SAO-tjåhkanimijda ja minisstartjåhkanimijda.
+Dakkir dáhpe le sajájduvvam jut Sámediggepresidænnta buktá oasev Vuona sáhkavuoros Arktalasj ráde minisstartjåhkanimijn.
+Nuoskodibme le læhkám ja vilá le ájnas fáddan Arktalasj ráde bargon.
+Gudá jage aktisasjbargo maŋŋela åvdedij AMAP barggojuogos 1997:n rapportav Arktalasj birrasa dile birra.
+Dat duodastij ilá alla dáse låssåmetállajs ja birásselgajs Arktisin vájku industriáliseridum guovlojs le guhkken ierit.
+Rapporta vuosedij duola dagu muhtem birásselga guhkijt manádin Arktisij ja akkumuleriduvvin juhtusijda ma álggoálmmugijs biebbmuj aneduvvi.
+2000-lågon Arktalasj ráde aj dálkádakrievddamij barggagådij, ja da vijddásasj rapporta majt ráde iesjguhtik barggojuohkusa li dahkam, li læhkám viehka ávkálattja gå li gåvvidam dálkádakrievddamij vájkkudusájt ja man háhppelit rievddama dáhpáduvvi.
+Arktalasj Ráde dálkádakguoradallam; Arctic Climate Impact Assessment (ACIA), åvddån biejaduváj 2004 basádismáno.
+ACIA le guoradallam gånnå da gáktsa arktalasj lánda - Canada, Danmárkko, Suobma, Islánnda, Vuodna, Ruossja, Svierik ja USA - li vijddát guoradallam ja analyserim makkir vájkkudusá soajtti Arktisa birrasij ja sebrudagájda.
+Dat le stuorra diedalasj måsskim diedojs ma gávnnuji Arktisa dálkkádakrievddamij gáktuj ja gåktu dat soajttá guovlov ja væráldav ietján vájkkudit.
+Guoradallamin li gålmmå dokumenta - vijdes diedalasj rapportta, tjoahkkájgæsosrapportta ja policytjálos.
+ACIA-guoradallama båhtusa li Arktisin le dálla akta dajs jåhtelamis ja duodalamos dálkkádakrievddamijs ednama nanna.
+Arktis le sijddan moadda álggoálmmugijda majn le kultuvrra ja iellemvuohke mij le arktalasj birrasij hiebaduvvam.
+ACIA-guoradallam le dættodam álggoálmmugij diedov ávkkit, ja dajt dutkambåhtusij aktidit.Dálkkádakrievddamij gáktuj álggoálmmuga mårråhi rijkajgasskasasj aktijvuodajn, duola dagu Arktalasj Ráden ja AN:a dálkkádakkonvensjåvnån.
+Duodas paradoksan le álggoálmmugijda gå uljo, gássa ja kålla buolldem væráltmiehtásasj lieggamav buktá mij vas rahpá ådå guovlojt petroleum- ja gruvvodåjmajda álggoálmmugij duobddagijn ja merraguovlojn.
+Sæmmi båttå båhti dálkádakrievddamij binnedime dåjma dagu ållo tsieggim ådåsmahtte fámos dagu tjáhtjefábmo ja bieggafábmo álggoálmmukguovlojn ma árbbedábálasj álggoálmmukæládusájt hieredi dagu guolástusáv, bivdov ja boatsojsujtov.
+Duodden båhti aj ietjá dálkádakhiebadime ma nievres láhkáj guoskavasj álggoálmmugijda vájkkudi.
+Álggoálmmuga vásedi vuostak gájkka nievres bielijt væráltmiehtásasj liegganimijn (jiegŋa gáhtu, ådå nále båhtali, dálkke ij le luohtádahtte, merra ahtsá; årromsaje ierit dåjdeduvvi, ja vil ienep).
+Dan maŋŋela álggoálmmuga vásedi gájkka nievres bielijt (lasedum nuoskodibme, ådå økonomija, sebrudakrievddama, jnv) ma badjáni gå moatterijkak viddnudagá båhti guovlo luonndoressursajt ávkkitjit majda dálla le álkkep jåksåt dálkkádagá/temperatuvra diehti.
+Danen le viehka ájnas sihkarasstet álggoálmmugijda almma oassálasstemav ja oasev boanndudagás gå sjaddá álkkep ressursajda jåksåt.
+Maŋemus ájge le Arktalasj ráde - dasi lassen ahte háldat nuoskodimev ja dálkádakrievddamijt - berustahttjám gåktu sebrudahka máhttá hiebaduvvat dajda rievddamijda ma dáhpáduvvi.
+2011 moarmesmáno vuollájtjállin ájrasrijka Arktalasj ráde vuostasj lihtoduvvam juridihkalasj tjadne sjiehtadusáv.
+Sjiehtadus ásat vuostasj vælggodiddje birástagáv Arktalasj ráde ájrasrijkaj gasskasasj aktisasjbargguj åhtsåma ja gádjoma gáktuj.
+Ja de vil le mierredum barggojuohkusav ásadit man barggo galggá liehket rijkajgasskasasj aktisasjbarggovædtsagijt Arktalasj ábe uljonuoskodime gárvesvuohtaj.
+Ráde le aj tjadádam vijdes diedalasj ja biráslasj dutkamijt merrajåhtulagá, ulljo- ja gássaråggåma ja áhpeháldadime gáktuj Arktalasj áhpeguovlojn.
+Minisstartjåhkanimen Nuukan Ruonáednamin jagen 2011 mierreduváj Råmssåj ásadit stuoves dåjmadagáv Arktalasj rádáj.
+Dåjmadahka galggá jage 2013 rájes doajmmagoahtet.
+Dallutjij doajmmá gasskabåddåsasj dåjmadahka (2006-2013) mij le sæmmi bájken dagu Vuona Polárainstituhtta, namálattjat Fram-guovdátjin Råmsån.
+Lågå ienebuv Arktalasj ráde birra dáppe.
+Barentsaktisasjbarggo
+Barentsaktisasjbarggo ásaduváj muhtem ålggorijkkaminisstartjåhkanimen Girkkonjárgan jagen 1993.
+Girkkonjárggatjielggidus nammat moadda vuoroduvvam aktisasjbarggosuorge maj gájkbadjásasj ulmme le guoddelis åvddånibme ja nannidum stajgukvuohta.
+Barentsaktisasjbarggo le návti organiseridum:
+Barentsráde (ålggorijkkaminisstara), le Danmárkko, Suobma, Islánnda, Vuodna, Ruossja, Svierik ja Europakommisjåvnnå.
+Canada, Frankrijkka, Dujsska, Italia, Japan, Nederland, Polen, Stuorrabritannia ja USA li observatøra.
+Ámmátkomitea (CSO) gárvet Rádáj ássjijt ja tjåhkan sulle guhtti jahkáj.
+Álggoálmmuga ælla Barentsráden åvdåstum vájkku dav li gájbbedam.
+Sámedigge le fáron Barentsráde Vuona rájadusán ja sæbrrá tjåhkanimijda guovloj dásen doarjju álggoálmmugij barggojuohkusav.
+Dakkir dáhpe le sajájduvvam jut Sámediggepresidænnta buktá oasev Vuona sáhkavuoros Barentsráde minisstartjåhkanimijn.
+Álgoálmmugij barggojuohkusin li sáme, nenetsaj, ja vepsaj åvdåstiddje.
+Tjuovvovasj ulmutja lidjin 2011 basádismáno barggojuohkusij válljidum:Svierigis
+Ruossjas
+Suomas
+Vuonas
+Álgoálmmugij barggojuohkusa dåjmadagán li:
+Barentsdåjmadahka, Girkkonjárgan
+Barents Indigenous Peoples Office (BIPO), LujávrreVáksjárájras
+Rijkajgasskasasj Barentsdåjmadahka
+Lågå ienebuv Barentsasjbarggo birra dáppe.
+Nuorttarijkaj sáme aktisasjbarggo
+Svieriga, Suoma ja Vuona oajválattja li aktan barggam sáme ássjes dat rájes gå Nuorttarijkaj aktisasjbarggoásadus sáme- ja boatsojsujttoássjijda ásaduváj Gånågislasj resolusjåvnå baktu jagen 1964.
+Dát aktisasjbarggoorgádna le læhkám aktisasjvuohtaorgádnan ámmátdásen daj gålmåj lándaj ráddidusáj gaskan diehton ja dagástallamin.
+Aktisasjbarggonammadus målsoduváj jagen 2001 Nuorttarijkaj ámmátulmutjij sáme ássjij orgánajn gånnå Sámedikke aj oassálassti.
+Jagen 2000 ásaduváj stuoves aktisasjbarggo sámediggepresidentaj ja minissterij gaskan gudi sáme ássjijs vásstedi Suoman, Svierigin ja Vuonan.
+Minisstara ja sámediggepresidenta álu æjvvali vaj bessi diedojt juohket, giehttot ja dagástallat sáme ássjijt majn le aktisasj berustime.
+Dán ådå nuorttarijkaj aktisasjbargo ulmme le sáme álmmuga gielav, kultuvrav, æládusájt ja sebrudakiellemav nannit.
+Aktisasjbarggo le iehpeformálalattjat, valla lahka Nuorttarijkaj Minisstarrádáj tjanádum.
+Ássjij gárvedime ja tjuovvolime åvdås vásstet Nuorttarijkaj ámmátulmutjij sáme ássjij gáktuj.
+Tjåhkanimij gåhttjom ja jådedibme målssu daj gålmåj rijkaj gaskan.
+Bierjjedagá gålgådismáno 25. b. kl.
+13:10 almoduvvá Sámedigge "Saemesth!" applikasjåvnåv Sáme Joarkkaskåvlån Kárášjågån.
+Almodibmáj sæbrri sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo, stáhtatjálle Anne Karin Olli ja Kárášjågå Sáme Joarkkaskåvlå oahppe.
+Sámedigge l Giellavahko aktijvuodan hábbmim "Sámásta Mujna báhkogirjátjav" applikasjåvnnån, man namma l "Saemesth!".
+Dájna báhkogirjátjijn bivddi suohtas vuogijn ságastittjat sámegielav vuostasj æjvvalimen, árggabiejven ja ávvobåttåj.
+Dánna ij la låsså grammatihkka, ájnat muhtem ávkkás gárgadisá.
+De ij la ietján gå sáhkadahtjat.
+Báhkogirjásj dagáduváj "Sámásta mujna" kampánja aktijvuodan, ja dat la vilá ihkeva giehtos ja ålos gatjádi dav.
+Dan diehti la Sámedigge mierredam dav digitalisierit vaj la álkke adnegoahtet.
+Dálla máhtá dav maŋen válldet akta gåsi, nav guhkás gå dujna l jiermmetelefåvnnå.
+Bágo ja gárgadisá li oarjjel-, julev- ja nuorttasámegiellaj ja muhtema dajn li aj jiednabádde.
+Sáme li álggoálmmuk nieljen rijkan.
+Rijkajgasskasasj dimensjåvnnå luluj danen oassen sáme sebrudakiellemis.
+Vuona Sámedigge le dåjmalattjat oassálasstám aktisasjbargguj aktan nuorttarijkaj sámedikkij ja ruossja biele sáme organisasjåvnåj.
+Sámedigge dáj ássjij barggá:
+Sáme parlamentáralasj ráde
+Suoma, Svieriga ja Vuona Sámedikke li aktisasj orgánav ásadam, Sáme parlamentáralasj rádev.
+Ráde le institusjonaliseridum aktisasjbarggo sámedikkij gaskan ássjin ma guosski sámijda moatten stáhtajn jali sámijda avta álmmugin.
+Tjálledoajmmá tjuovvu dav sámedikkev gænna le presidenntaámmát.
+Sáme parlamentáralasj ráde sjaddá ájnas orgádna dán ådå nuorttarijkaj aktisasjbargon åvddålijguovlluj, ja aj rijkajgasskasasj aktijvuodan.
+Danen le ájnas ráden le buorre aktisasjbarggoævto ja åvddånahttemvejulasjvuoda.
+Sáme parlamentáralasj ráden ij la sierra dåjmadahka gånnå le máhtudahka ja fábmo dåjmalattjat rijkajgasskasasj dásen barggat.
+Dåj ietjá nuorttarijkaj sámedikkij vuoksjuj le Vuona sámedikken vijddásap vejulasjvuohta sáme riektáj bárggat Nuorttarijkajn.
+Danen le viehka ájnas vaj Vuona sámedigge aktan Suoma ja Svieriga sámedikkij gájksábmelasj álggoálmmukberustimijt vuorodi.
+Sámeráde
+Sámeráde le gájksábmelasj kultuvrrapolitihkalasj ja politihkalasj ásadibme navti váj le áktisasjbarggoásadussan sáme organisasjåvnåjda Suoman, Vuonan, Svierigin ja Ruossja føderasjåvnån.
+Rijkajgasskasattjat aneduvvá Sámeráde NGO:an, non-governmental organization.
+Ráde gájkbadjásasj ulmme le sámij berustimijt avtan álmmugin nannit, nannit sámij aktijvuodav rijkkarájáj rastá ja barggat dan vuoksjuj vaj sáme boahtteájggáj aj avta álmmugin aneduvvi.
+Sámeráde le viehka ájnas ja dåbdos álggoálmmukaktørra rijkajgasskasattjat.
+Sámeráden le alla máhtudahka ja vijdes rijkajgasskasasj værmástahka.
+Sámedigge ja Sámeráde aktan barggi muhtem rijkajgasskasasj suorgijn, ja iesjgeŋgalágásj rollaj ma buorre mudduj nuppe nubbáj hiehpi.
+Ájnas le dát joarkká ja åvddånahteduvvá.
+Sámedigge aj aktan doajmmá ja bárgga ietjá sáme- ja álggoálmmukorganisasjåvnåj, ásadusás ja værmástagáj ma rijkkarájáj rastá bárggi.
+Diehtojuohkem ja sjuggelis aktisasjbarggo luojvojdis organisasjåvnåj ja ásadusájn le viehka ájnas jus sáme vuojnoj galggá rijkajgasskasasj arenan åvddån boahtet.
+Sámediggeráde sihtá dáj iesjgudik orgánaj ja aj ådå ásadusáj aktisasjbargov nannit.
+Ráden li 15 ájrrasa, vidás vuona bieles, nieljes svieriga bieljes, nieljes suoma bieles ja guovtes ruossja bieles.
+Lågå ienebuv Sámeráde birra dáppe.
+Ruossja biele sáme
+Dá rádjáj ælla ruossja biele sámijn sierra álmmukválljidum orgána.
+Ájnas le viehkedit vaj Ruossja sáme oadtju buorep ævtojt nannit ja åvddåanahttet gielaska, kultuvraska ja sebrudagáska.
+Ruossja biele sáme li oadtjum jienav Sáme parlamentáralasj ráden.
+Luondulasj le maŋenagi sijá fámov dán forumin nannit.
+Sámedikkeráden le åbbålasj ulmmen dilev láhtjet váj álggoálmmuga ietja dåjmajt jåhtuj biedji sebrudakåvddånahttema diehti ietjasa guovlojn ja bájkalasj sebrudagájn nuorttaguovlojn, váj sijá materiálalasj vuodo kultuvra hárráj sihkarasteduvvá.
+Fuolkkevuohta le agev læhkám ájnas álggoálmmuksebrudagájn.
+Nissuna li sierráláhkáj ájnnasa ja li álu ajnnasamos árbbedáhpe- ja giellaguodde.
+Danen li dåjma ma guosski nissunijda viehka ávkálattja ålles álggoálmmuksebrudahkaj.
+Sámedigge SvieriginSámedigge Svierigin ásaduváj jagen 1993.
+Sámedigge SuomanSuoman ásaduváj sámegatjálvisáj nammadus jagen 1973.
+Maŋŋela sámedikkij ásaduvvamij Vuonan ja Svierigin, sjattaj nammadus Sámediggen rievddadum jagen 1996.
+Bájkkenammaláhka guosská ålles sáme giellaguovlluj.
+Bájkkenammaláhka galggá sihkarasstet sáme bájkkenamá li nasjonála lágaj ja rijkajgasskasasj sjiehtadusáj ja konvensjåvnåj milta.
+Gájbbádusá li namma galggá riekta tjáledum ja riekta sáme merkaj.
+Nammakonsulænntadievnastus:
+Bájkkenammalága § 11 vaddá Sámediggáj fámov sáme bájkkenamma konsulentajt nammadit.
+Nammakonsulænntadievnastus ásaduváj jagen 1991 gå bájkkenammaláhka doajmmaj bådij Vuonan.
+Moadda bájkkenammakonsulænntadievnastusá ásaduvvin, duola dagu sáme ja suomagiela namáj gáktuj.
+Nammakonsulenta li fágalasj vásstediddje árvvalusájda makkir tjállemvuogijt oajvvadi almulasj aktijvuodajn adnet.
+Sáme guovllo Vuonan le bájkkenammalága baktu gielalattjat gålmå oassáj juogeduvvam, váj oarjjelsáme guovlon bájkkenamájt oarjjelsáme tjállemvuoge milta normeri, julevsámegiela guovlon julevsáme tjállemvuogev adni ja nuorttasámegiela guovlon vas nuorttasáme tjállemvuogev.
+Nuorttasámegiella:Jonny Inge Nutti
+Julevsámegiella: Kåre Tjihkkom
+Oarjjelsámegiella: Ole Henrik Magga
+Bájkkenammaláhka.
+Ássjegiehtadallam mij sáme namájda gullu:
+Sáme bájkkenamá nehtan
+Stáhta Kárttadåjmadahka le ådå dievnastusájt åvddånahttemin nehtan, ja dálla bæssá sáme bájkkenamájt åhtsåt nehta baktu.
+Norgesglasset le kártta gånnå bæssá åhtsåt.
+Besa navigerit kártajn, adressajt åhtsåt, koordináhtatjoahkkájt transformerit ja zoomit sisi ja ålgus gåsi de sidá.
+Máhtá åhtsåt ienep gå 450 000 bájkkenamá ja 23 000 sáme bájkkenamá Vuonan ja sæmmi båttå namáv kárttaj oadtjot.
+Vijdábut máhtá gahttunadressajt Vuonan åhtsåt ja dajt unnep kártatjin vuojnnet.Norgesglasset ådå versjåvnån ja kártta skåvlån li betaversjåvnå, dat merkaj dájt li ájn åvddånahttemin, ja hábbmim ja funksjonálitehtta soajttá hæhkkat rievddat.
+Norgesglasset ådå versjåvnnå
+Kártta skåvlån betaversjåvnnå
+Ienep nuora gå vuorrasa oarjjelsámegielav ságasti, vuoset Sáme giellaguoradallam 2012 mav Nordlandsforskning AS ja Norut Alta - Áltá li Sámedikke, Ådåstuhttem-, háldadus- ja girkkodepartementa ja Máhttodepartementa åvdås dahkam.
+Nuortta- ja julevsámegiela máhtudahka binnoj gasskabuolvan, madi dille le vehi buorep siján gudi li nuorap gå 30 jage, vuoset guoradallam.
+Sámedikkeráde Ellinor Marita Jåma ja ådåstuhttem-, háldadus- ja girkkominisstar Rigmor Aasrud libá ávon gå gielladåjma ma li jåhtuj biejadum li buorre båhtusijt buktám, sierraláhkáj oarjjelsáme guovlojn.
+- Åvddålijguovlluj le ájn ájnas vuorodit sámegielajt bisodit, nannit ja åvddånahttet, javllaba Jåma ja Aasrud.
+Válljiji ierit sámegielav
+Guoradallam vuoset gålmås vidádis dárusti vájku lij vejulasj sámástit.
+Ájnnasamos sivva le bágo vájlluji ja dåbddå ij buvte sámástit almma láhkáj.
+Dáhpen le sjaddam sámegielav ierit válljit, vuoset guoradallam.
+Åvddåla sámástin juohkka sajen ietján gå skåvlån.
+Guoradallam vuoset ienemus nuoraj gaskan le navti jut sámás dåssju mánájgárden ja skåvlån.
+Juohkka sáme mánán le individuála riektá sámegielaåhpadussaj skåvlån.
+Guoradallam vuoset gålmådisoasse æjgádijs javlli máná ajtu e oattjo dav sámegielaåhpadusáv mij siján galggá.
+Ájnnasamos sivva dási le skåvlåjn e gávnnu fálaldagá.
+-Aktan ráddidusájn hæhttup bærrájgæhttjat jut suohkana sámegielaåhpadusáv oahppijda fálli, váj oadtjop ienep giellaadnijt boahtteájggáj, javllá sámedikkeráde Ellinor Marita Jåma.
+Vijddábut javllá ienep giellaárena hæhttuji dagáduvvat váj sámegiella máhttá árkkabiejven aneduvvat.
+-Duodden hæhttu sámegiella ienebut vuojnnusij boahtet sihke median ja sebrudagán ietján, javllá Jåma.
+Ájnas ræjddo
+Giellaguoradallam sjaddá ájnas ræjddon Sámedikke ja ráddidusá bargon sámegielaj åvddålijguovlluj.
+Båhtusij milta galggá hábbmit ja jåhtuj biedjat dåjmajt ma sámegielajt bisodi ja åvddånahtti.
+Vijddábut galggi båhtusa aneduvvat gå Sámegielaj sámedikkediedádusáv dahká.
+Aktijvuohta
+Sámedikkeráde Ellinor Marita Jåma, tlf.
+Sáme giellaguoradallam 2012
+Sáme giellaguovdátjijn la ájnas rolla sámegielav nannidijn ja åvddånahtedijn.
+Da li ållagasj ájnnasa lahka birrasijda ja dahki ållo dåjmajt guovlojnisá.
+Giellaguovdátjij dåjma li viehka mærráj siegen tjalmostahttemin sámegielav lagámus birrasijn, dan båttå gå li æjvvalimsadjen sáme álmmugij.
+Giellaguovdátjij dåjma li ájnnasa divnajda, mánájda, nuorajda ållessjattugijda ja vuoras ulmutjijda.
+Giellaguovdátja ásadij duojt dájt giellakursajt, ja tjadádi duojt dájt giellaprosjevtajt.
+Da fálli kursajt áttjasálggijda massta muhtema vaddi tjuokkajt, ja ietjá praktihkalasj kursajt ma aktidi gielav ja buojkulvissan duodjeåhpadusáv.
+Giellaguovdátja ásadi dåjmajt degu iehkedijt mánájda, vuorrasij æjvvalimijt, tiebmámanojt ja dahki oahppamnævojt ma li ávkkása giellaåhpadusán.
+Aktisasj divna giellaguovdátjijda le tjalmostahttet sámegielav ja viehkedit vaj sámegiella nanniduvvá ja åvddånahteduvvá
+Joarkkaskåvlå
+Allaskåvlå ja universitehta
+Girjjeskåvlå ja interaktijvalasj åhpadus
+Báhkogirje værmádagán
+Ietján
+Sáme giellaháldadimguovlon li dárogiella ja sámegiella avtaárvvusattja.
+Dat mierkki juohkkahattjan le riektá sámegiellaj dievnastuvvat gå válldi aktijvuodav álmulasj etáhtaj sáme giellaháldadimguovlon.
+Sáme giellaháldadimguovllo li suohkana Guovdageaidnu/Kautokeino, Kárášjohka/Karasjok, Deatnu/Tana, Unjárga/Nesseby, Porsáŋggu/Porsanger Finnmárkon, Gáivuotna/Kåfjord ja Loabat/Lavangen suohkana Råmsån, Divtasvuodna/Tysfjord suohkan Nordlándan, Snåasen/Snåsa ja Røyrvik suohkan Nuortta-Trøndelágan.
+Niellja nuorttalamos fylkkasuohkana, Finnmárkko, Råmsså, Nordlánnda ja Nuortta-Trøndeláhka li aj sáme giellaháldadimguovlon.
+Sáme giellaháldadimguovllo:
+Sáme giellaháldadimguovlon galggi sámelága giellanjuolgadusá sihkarasstet riektáv:
+Sáme giellaháldadimguovlon li tjuovvovasj njuolgadusá almulasj ásadusájda:
+Åhpadusláhka, mánájgárddeláhka ja bájkkenammaláhka buktá aj sierralágásj gájbbádusájt háldadimguovlo suohkanijda:
+Doarjja guovtegielak suohkanijda ja fylkasuohkanijda
+Sámedigge le jagen 2011 juollodam tjoahkkáj 46 mill.
+kråvnå guovtegielakvuodadoarjjan suohkanijda ja fylkasuohkanijda sáme giellaháldadimguovlon.
+Suohkana oadtju 3 mill.
+rájes 7,5 mill.
+rádjáj doarjjan jagen 2011 madi fylkasuohkana oadtju 1,4 mill.
+kråvnå rádjáj.
+Duodden juohká Sámedigge rudájt lågev giellaguovdátjijda (5,7 mill.
+kråvnå jagen 2011), ja gielladåjmajda giellaháldadimguovlojn ja giellaháldadimguovloj ålggolin åhtsåmusáj milta (tjoahkkáj 7,6 mill.
+kråvnå jagen 2011).
+Giellaaktijvuodan li aj Sámedikke doarjja åhpadibmáj - dsj.
+oahpponævo, mánájgárde ja stipenda - viehka ájnas vájkkudimnævo gå galggá jåksåt dajt ulmijt ma li biejadum sámegielaj åvddånahttema gáktuj.
+Sámedigge le jagen 2010 doarjjan biedjam tjoahkkáj 31,3 mill.
+kråvnå sáme åhpadussaj.
+Duodden vaddá Sámedigge aj dårjav museajda, kulturguovdátjijda ja kulturviesojda, ja dårjav varresvuoda suorge dåjmajda, mij aj le viehka ájnas gå galggá sámegielaj dilev buoredit.
+Sámedigge le jagen 2010 árvustallam dårjav guovtegielakvuohtaj suokanijda ja fylkasuohkanijda ma li sáme giellaháldadimguovlon.
+Árvustallam galggá vuodon gå mierret duola dagu dårja mierredimnjuolgadusájt ja rapporterimgájbbádusájt.
+Sámedigge aktelasj suohkanij ja sáme giellaguovdátjij guládallá tjåhkanimij, semináraj ja konferánsaj baktu gå le gatjálvis sámegielajt bisodit ja åvddånahttet.
+Dá li viehka ájnas aktisasjbarggoguojme Sámediggáj.Sámedikke guovtegielakvuodadårja juogadibme 2011 jahkáj vuojnnu Sámedikke 2011 budsjehta tjuoggán 5.2.1.
+Vuohke gåktu suohkana giellaháldadimguovlluj bessi
+Sámelága njuolgadustjála mierret makkir suohkana sáme giellaháldadimguovlluj gulluji.
+Gå sámelága giellanjuolgadusá mierreduvvin jagen 1990, de lidjin guhtta nuorttasámegielak suohkana háldadimguovlon.
+Jagen 2005 bådij Divtasvuona suohkan Nordlándan fárruj, jagen 2008 Snåasa Nuortta-Trøndelágan ja jagen 2009 Loabat Råmsån.
+Røyrvik suohkan Nuortta-Trøndelágan mierredij biehtsemánon 2010 åhtsåt vaj bessi giellaháldadimguovlluj.Gå muhtem suohkan åhtså giellaháldadimguovlluj bessat, de návti dáhpáduvvá:
+2015 rájes la rabás åhtsåmájggemierre doarjjaårnigis sáme giellaprosjevtajda.
+Åhtsåmusájt máhttá dajna rádjat akta goassa dán jage, ja da giehtadaláduvvi maŋŋenagi gå båhti.
+-Dán rievddadibme båhtusa li åhttse galggi oadtjot vásstádusáv árabut gå åvddåla, vaj máhtti álgadit prosjevtajdisá nåv árrat gå máhttelis, javllá Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo.
+Sámedigge le aj gádodam jahkásasj vuorodimijt ma dálátjij li mierredam åhtsåmusáj hámev.
+Dálla merustaláduvvi åhtsåmusá kvalitehta ja bájkálasj dárboj milta.
+-Dájna rievddadusájn la miján buorre máhttelisvuoda doarjjot buorre giellaåvddånahttemprosjevtajt ma li tjanádum dajda dárbojda ma li geŋga guovlon, javllá Keskitalo.
+Åhtsåmsjiemá ja njuolgadusá biejaduvvi Sámedikke sijddasijdduj ådåjakmáno gasskamutto 2015.
+Dåbdos Bindala goabdes la akta moattes histåvrålasj kultuvrragávnijs ma galggi máhtsaduvvat sáme dávvervuorkájda Bååstede-prosjevta baktu.
+Moadda tjuohte jage li guoradalle ja misjonera tjoahkkim sáme kultuvrragávnijt.
+Goabdes Bindalas Helgelándan planeriduvvá máhtsaduvvat Saemien Sijtij Snåasen.
+Bindala goabdes la akta buoremusát bisoduvvam goabddáj ma li vil ájmon.
+-Oadtjot ruoptus goabddáv la symbåvlålattjat oalle ájnas.
+Goabddá li læhkám gassko árbbedábálasj sáme jáhkon nåv gå viettjatjit diedojt boahtteájges, javllá Sámediggeráde ájras Henrik Olsen.
+Dåssju nágin gallegis goabddá li vil, ij la aktak sámij æjgon, ja dan diehti lip ávon gå goabdes máhtsaduvvá, javllá Olsen.
+Lågå ienebuv goabddás: https://no.wikipedia.org/wiki/Bindalstromma
+Válldet ruoptus histåvråv
+Jagen 2012 lij gå Sámedigge vuollájtjálij sjiehtadusáv Norsk Folkemuseumijn ja Kulturhistorisk museumijn máhtsadittjat badjel 2000 histåvrålasj gávne sáme dávvervuorkájda.
+http://www.sametinget.no/Kalender/Signering-av-avtale
+http://www.sametinget.no/Arkiv/Valgperiode-2009-2013/Artikler/Samisk-kulturarv
+Biednigahttem vádnun
+Sámedigge le moadda jage vájnnodam vuona oajválattjajt máhtsadimev biednigahttet.
+Sáme dávvervuorkájn ælla uddni ekonomalasj luohko, teknihkalasj bisodimmáhttudagá ja lanjá gávnijt duostotjit.
+-Mij galggap ietja háldadit ietjama kultuvrraárbev.
+Dat la rievtesvuohta mijá iemeálmmugin.
+Dan diehti vierttiji oajválattja juollodit nuoges ekonomalasj luohkojt sáme kultuvrraárbev Norsk Folkemuseumis ja kultuvrrahiståvrålasj dávvervuorkás (UiO), javlla Sámediggeráde ájras Henrik Olsen.
+Ållestjåhkanibme giehtadallá ássjev duorastagá 24. biejve ragátmánon kl.
+15.00 maŋŋela.
+Dála li ássjepáhppára: http://innsyn.e-kommune.no/innsyn_sametinget_norsk/wfinnsyn.ashx?response=journalpost_detaljer&journalpostid=2015022757&
+Ienep diedo: Sámediggeráde ájras Henrik Olsen, 907 75 219
+http://www.norskfolkemuseum.no/PageFiles/6823/B%C3%A5%C3%A5stede_Tilbakef%C3%B8ring+av+samisk+kulturarv.pdf
+http://digitaltfortalt.no/things/bstede-tilbakefring-av-samisk-kulturarv/H-DF/DF.5392
+Tjáledum la artihkal: "Bindalstromma" Signy Norendal, tjállagin Museumsnytt 1/2015
+Sáme guovlojn li ájn stuorra hásstalusá ieritjåhtema ja ásadimij vuoksjuj.
+Dav vuoset muhtem rapportta mav Telemarksforskning le Sámedikke åvdås dahkam.
+Rapportta "Næringsutvikling, innovasjon og attraktivitet.
+Samisk område" le joarkka åvdep æládujsårnigijs majt Telemarkforskning le Sámedikke åvdås dahkam.
+Dát rapportta gåvvit sáme guovlo åvddånimev viesádij, åhpadusdáse, æládusåvddånime, innovasjåvnå ja bivno gáktuj.
+Sáme guovllo le 24 suohkana Nuortta-Trøndelága, Nordlánda, Råmså ja Finnmárko fylkajn.
+Ieritjåhtem
+Analyjssa vuoset ulmusjlåhko sáme guovlo suohkanijn le binnum, aj jagen 2010, mij lij jahke goassa ienemus suohkana Vuonan sjaddin.
+Ienep sirdulattja li binnedam sáme guovlo ulmusjlågo binnedimev maŋemus jagijt, valla ij nuoges váj riegádimlåhko ja ålgusjåhtem e álmmuklågov binneda.
+Dat oasse Nuortta-Vuonas mij le sáme guovloj ålggolin laset álmmuklågov.
+Binnep barggosaje
+Álmmuklågo binnedibme gullu aktan barggosajij binnedimij.
+Sáme guovlon li binnep barggosaje jagen 2010 gå 2000, madi barggosaje lándan li lassánam 11 prosentaj.
+Nuortta-Vuona fylkajn, sáme guovloj ålggolin, li barggosaje lassánam gaskal guhtta ja lågenanniellja prosenta sæmmi ájggudagán.
+Sáme guovlon li moadda vuodoæládus- ja industriabarggosaje.
+Maŋemus guokta jage li dáj æládusáj barggosaje binnum ienep gå nieljijn tjuodijn.
+-Sámedigge le mierredam ådå æládusdiedádusáv jagen 2011.
+Oajvveulmme le ásadit nanos ja valjes æládusiellemav man vuodo le ja mij vielet sáme kultuvrav, luondov ja birrasav, ja dilev láhtjá rávas bájkálasj sebrudagájda gånnå ulmutja sihti årrot, javllá sámediggeráde Marianne Balto.
+Hæhttup nievres åvddånimev sáme guovlojn rievddat, javllá Balto.
+Ælla heva ásadime ja innovasjåvnå
+Viddnudagáj åvddånattem analyseriduvvá NæringsNM:an, mij viddnudagáj mávsánisvuodav, sjattov ja ådåásadimijt mihtti aktan æládusiellema stuorrudagáv.
+Moaddasij sáme suohkanijs le viehka unna æládusiellem álmmuklågo gáktuj, ja ælla vuojga ådåásadime ja mávsánisvuohta.
+Moadda suohkanijn li galla stuorra oasse viddnudagájs maj sisboados sjaddá jagen 2010.
+Ienemus oasse sáme suohkanijs gal nievret bierggiji NæringsNM:an.
+Analyjssa vuoset muhtem suohkana buoragit rijbbi, dagu Dætno ja Evenássje.
+Guoradallam vuoset aj sáme guovlojn ij le vuojga innovasjåvnnå.
+Åvddånahttem
+Telemarksforskning adná bivnospyramidav åvddånahttemav gåvvidittjat.
+Bivnospyramijdda tjielggi bájkij åvddånahttemav daj bivnosvuoda gáktuj gålmå dimensjåvnåj milta:
+1) Bivnos viddnudagájda vuodoæládusájn.
+2) Bivnos guossijda.
+3) Bivnos årromsadjen.
+Sáme guovlon li vuodoæládusá binnum.
+Vuodoæládusá li primæræládusá, industria ja teknologalasj dievnastusá.
+Dáj æládusáj dåbddomærkka le buvta nasjonála jali rijkajgasskasasj márnánin vuobdeduvvi.
+Sáme guovlon li viehka binná barggosaje teknologalasj dievnastusáj, mij li vuodoæládus mij sjaddá.
+Muhtem sáme guovlo suohkanijn ajtu vuodoæládusá sjaddi, dagu Divtasvuonan, Fálesnuoren, Ivgon ja Unjárgan.
+Sáme guovlon ælla ájgij tjadá læhkám heva guosseæládusájs.
+Sáme guovlojs tjoahkkáj le stuorra oaseslissa.
+Dát oaseslissam le galla binnum, ja moadda sáme suohkanijn guosseæládusá sjaddi, dagu Røyrvik, Loppa, Unjárgga, Hábmer, Snåasa aktan ietjá.
+Stuorra gássjelisvuohta sáme suohkanij sjatto gáktuj le årrombivnos.
+Moadda sáme suohkanijn le alvos ålgusjåhtem, ja stuoráp ålgusjåhtem gå galgaj barggosajesjatto milta.
+Dat mierkki unna årromsadjebivnos.
+Dánna li vas muhtem sáme suohkana ma ælla dagu iehtjáda ja majna le alla årromsadjebivnos, dagu Letto milta.
+Dánna li vas muhtem sáme suohkana ma ælla dagu iehtjáda ja majna le alla årromsadjebivnos, dagu Lebesby, Sørreisa ja Unjárgga.
+-Sáme guovlojn li moadda máhttelisvuoda árvvodahkama gáktuj sáme kultuvra ja dábij vuodon, valla de dárbaj buorre birástagá, dutkam, ådåásadime ja ådåhábbmim, javllá sámediggeráde Marianne Balto.
+Jus sidá ienep diehtet: Válde aktijvuodav Telemarkforskning prosjektajådediddjijn Knut Vareide + 47 98 22 00 04 jali Sámediggerádijn Marianne Balto + 47 480 63 358
+Same huonajsuodjalibme le dåbddåt ja registrerit ja várajda válldet ietjastisá ráfájduhtedum sáme huodnahijt boahtte ájgijda.
+Dakkár huodnaha li diehto- ja histåvrrågáldo sáme sebrudagás ja dajs bájkálasj sebrudagájs gånnå da gávnnuji.
+Ájggegávdan 2011-2017 tjavggi Sámedigge registrerimav huodnahijs åvddål jages 1925.
+Merustaláduvvá uddni gávnnuji birrusij 1200 huodnaha Vuonan ma li ráfájduhtedum ietjastisá.
+Sáme ja ietjastis ráfájduhtedum huonaj la sáme huonaj vuorrasabbo 100 jages.
+Boahtte lågev jage jåksi duodden birrusij 800 sáme huodnaha ráfájduhttema ájggemierev.
+Mij la sáme huonaj
+Sáme huonaj la oassen sáme histåvrålasj ja kultuvralasj aktijvuodan.
+Danna máhttá liehket sierra doajmma jali aktijvuohta birrasij hárráj.
+Tsieggimdáhpe ja bajkalasj dádjadusá ja huodnaha histåvrrå le aj ájnas oase merustaládijn jus huonaj la sáme huonaj jali ij.
+Ájnnasamos gájbbádus merustaládijn le makkir aktijvuodas la dat kultuvrramujtto oassen ja jus la tjanádum sáme kultuvrraj ja histåvrråj.
+Ájnas le aj huonaj la tjanádum histåvrålasj dáhpádusájda, ja gåktu le dan sadje dáfon jali kultuvrraduobddágin.
+Divna sáme huodnaha vuorrasappo gå 150 jage li ietjastisá ráfájduhtedum.
+Bagádus ráfájduhtedum huodnahij æjgádijda
+Oajvvenjuolgadussan ij la loahpe rievddadusájt dahkat jus da máhtti vahágahttet kultuvrramujttoárvojt ietjastisá ráfájduhtedum huodnahijn.
+Rievddadusá hæhttuji dagáduvvat várrogisvuodajn ja vieledusájn huodnahis.
+Rievddadusá duodden dábálasj hoajdduj gájbbet loabev Sámedikkes.
+Ráfájduhtedum huodnahij æjgádijn la riektá oadtjot bagádusájt ja rádijt rievddadimdåjmajs ja hoajdos.
+Gatjáda rádev åvddål hoajdov jali rievddadusájt tjadáda.
+Muhtem dåjmajda soajttá gájbbeduvvat planerim ja sierraloahpe njuolgadusájs.
+Sáme ja inuihta sjiehtadin aktisasj ulmijt ANa væráltkonferánssaj álggoálmmugij hárráj 2014 aktisasj tjåhkanimen Nuukan, gålgådismáno 23.-24. biejve 2012.
+S��me ja inuihta le arktalasj guovllo ANa aktisasjvuodan.
+Sáme parlamentáralasj ráde ja Sámeráde åvdåstin sámijt, madi Kalalit nunaata iesjmierredibme ja Inuit Circumploar Council (ICC) inuihtajt åvdåstin.
+Presidænnta ja Sáme parlamentáralasj ráde njunnjusj, Egil Olli, javllá sån le riek dudálasj dan buorre aktisasjbargujn sámij ja inuihtaj gaskan.
+- Tjåhkanibme tjadáduváj másjkudis láhkáj ja buorre dilijn.
+Aktisasj arktalasj tjielggidus tjáleduváj lahka aktisasjbargo baktu sámij ja inuihtaj gaskan, ja tjielggidusá sisadno åvdet tjielggasit ájnasvuodav álggoálmmukriektáj, nav gåk dá li ANa álggoálmmuktjielggidusán mij mierreduváj jagen 2007, javllá Egil Olli.
+Sáme ja inuihta åvddånbukti tjielggidusán vuorddemusájt dåjmaj ja vuorodimijt birra majt væráltkonferánssa bierri mierredit sihkarastátjit tjadádimev álggoálmmugij ulmusjriektájs.
+- Mijá aktisasj dille le dåjmalasj ja danna li moadda ásadime oajvvadusájda massta álggoálmmuga ålles væráldis máhtti ávkástallat jus dá oatsoduvvi væráltkonferansan.
+Jáhkáv mijá aktisasj tjielgadus le buorre árvvalus prosessan væráltkonferánssaj álggoálmmugij hárráj jagen 2014, tjielggi Egil Olli.
+Egil Olli hæjttá tsuojggidusájn Sáme parlamentáralasj ráde le riek dudálasj arktalasj guovlo hæjttotjállagijn, guovlo vuorodimij væráltkonferánssaj.
+Tjielggidus åvdet tiemájt dagu álggoálmmugij riektájt iesjmirredimriektáj hárráj; riektáv ednamij, tjáhtjáj, resurssajda ja árbbedábálasj viessomvuogijda.
+- Tjielggidus åvdet oajvvadusá duoddetjállagav ANa álggoálmmuktjielggadusssaj ulmijn nannit tjadádimev álggoálmmugij riektájs iesjmierredibmáj ja riektá ednamij ja luohkkojda; dåjma nannitjit åvddånbuktemav álggoálmmukriektájs; kultuvrav, gielav, åhpadusáv ja varresvuodav; álggoálmmugij rádjárasstim riektájs; ja aj oajvvadusáj dåjmajda nannitjit ANa bargov álggoálmmukriektáj, hæjttá Olli.
+Presidænnta ja Sáme parlamentáralasj ráde njunnjusj, Egil Olli.
+Tlf.
+Sámedikkeráde sihtá lasedit dåjmajt sáme kultur- ja kulturvuododum æládusájn ja biedjá uddni åvddån doajmmaplánav dán æládussaj.
+Dát boahtá duodden Sámedikke udnásj vijdes vuorodibmáj sáme dájdas ja kultuvras.
+Uddni li miján moadda tjiehpes dájddára ja kulturbargge gudi sihti ietjasa gálvojt jali dievnastusájt kommersiála márnánij vuobddet.
+Gájka fálli buktagav jali dievnastusáv mij le dájdda- jali kulturåvddånbuktemij vuododum.
+Æládus le viehka ålov åvddånime ja soajttá sjaddat ájnas æládus sámijda boahtteájgijda.
+- Sámedikkeráde galggá doajmmaplánastis sierraláhkáj dættodit suorgijt værmástahka, máhtudakdárbbo, mávsánisvuohta ja ehtalasj oasse gå galggá kultuvras æládusáv dahkat.
+Dájddagin ja kultuvran le vejulasj buorre barggosajijt dahkat ja sjaddat ájnas oassen sáme æládusájs.
+Dat le akta sivájs gå dáv æládusáv sierraláhkáj vuorodip, javllá sámedikkeráde Vibeke Larsen
+Akta doajmmaplána ájnnasamos vuorodimijs le muhtem máhtudak- ja værmástakprosjækta sáme kulturæládusbarggijda mav Sámedigge jagen 2014 galggá álgadit.
+Dán prosjevtan bessi æjvvalit fágalasj tjåhkanimijda gånnå bessi ietjasa ájálvisáv ja viddnudagáv nannit, aktan værmádagáv ásadit iehtjádij sæmmi dilen.
+Prosjækta fállá aj mentorav ja bagádalleviehkev oassálasstijda.
+Etihkka, mávsánibme ja máhttolåpptim galggi guovdásj ássje dán prosjevtan.
+- Miján le buorre dårvvo dát prosjækta sjaddá ienep kulturbarggijt låpptit buorep æládusbarggen, ja sijáv bavrrit ja máhtov vaddet væráldav åmastit ietjasa buktagij javllá sámedikkeráde Vibeke Larsen.
+Nubbe doajmma le åvddånahttemprográmma sáme kulturæládusbarggijda gudi li juo buorre dilen ja gejn le nasjonála jali rijkajgasskasasj vejulasjvuoda.
+Návti sihtá Sámedikkeráde viehkedit sijájt ådå márnánijda ållet dálásj buktagij.
+Sámedigge sihtá aj jahkásasj konferánsav ásadit mij le sáme kulturæládusáj åvdås ja birra, ja vuoset aj dárbbo le kulturæládusájt ja sáme kultuvra kommersiáliserimav dutkat.
+AktijvuohtaSámedikkeráde Vibeke Larsen, tlf: 941 30 116
+Badjelasj guokta tuvsán histåvrålasj sáme gávne bierriji máhtsaduvvat sáme dávvervuorkájda.
+Dav oajvvet muhtem guoradallam mij le Sámedikke åvdås dagádum.
+Sámediggeráde le mierredam oajvvadusájt ma åvddån båhti guoradallamin Bååstede - tilbakeføring av samisk kulturarv, gånnå same gávne ma li Norsk Folkemuseumin galggi máhtsaduvvat dajda guhtta dávvervuorkájda ma Sámediggáj gullji.
+Norsk Folkemuseum mierredij jagen 2007 sáme gávne máhtti Sámedikke duohkáj vatteduvvat.
+Maŋŋela Kulturhistorisk museum, mij le dáj gávnij æjgát, dán mærrádussaj guorrasij.
+Dálla le muhtem barggojuogos manna li ájrrasa dájs ásadusájs, buktám guoradallamav mij oajvvat máhtsadit oasev dájs gávnijs daj gudá dávvervuorkájda ma li Sámedikke háldon.
+4500 gávne
+Dajs vargga 4500 sáme gávnijs ájggu máhtsadit sulle 2000 gávne sáme dávvervuorkájda.
+Åvddål máhttá máhtsadit de hæhttu gávnij histåvråv tjoahkkit, ja de hæhttuji konserveriduvvat, páhkkiduvvat ja jådeduvvat.
+Dássta stuora gålo sjaddi ja ållo ájgev gållådi.
+Duodden li muhtem dávvervuorkkáfágalasj gájbbádusá dåhkkidahtte magasijnajda ja vuosádusáda.
+Uddni ij la åvvå akta sáme dávvervuorkájs mij dájt gájbbádusájt ållit, danen hæhttu dajt buoredit.
+- Sáme dávvervuorká e nagáda máhtsadime gåloj, danen le ájnas jut stáhtta aktan guovlolasj ja bájkálasj oajválattja dáv ruhtadi.
+Stáhtta le Vuona lága, nasjonála ulmij ja rijkajgasskasasj konvensjåvnåj milta vælggogis sihkarasstet jut sáme bessi ietjasa kulturárbev sihkarasstet.
+Sámedigge, Norsk Folkemuseum ja Kulturhistorisk museum hæhttuji aktan dáv ruhtadimårnigav sjiehtadit vuona oajválattjaj, javllá rádeájras Vibeke Larsen.
+Soajttá 2016:n álggá
+Máhtsadimijn ájggu ållit jagen 2016.
+Ájggomus le gæhttje galggi ietjasa sáme kulturárbev tjuovvovasj dávvervuorkájn vuojnnet: Saemien Sijte, Snåasa, Árran julevsáme guovdásj/bihtámsáme dávvervuorkká, Divtasvuodna/Bájdar, Várdobáiki samiske senter, Evenássje, Nuorttalijálmmugij guovdásj, Gájvuodna, Tana og Varanger museumssiida, Unjárgga ja RiddoDuottarMuseat, Gárásjåhkå.
+-Sáme aktijvuodan le Bååstede ådå kapihttal mij guosská sáme kulturárbe háldadibmáj.
+Jáhkkep dán ássjes le berustibme dávvervuorkkábirrusij sihke Vuonan, Nuorttarijkajn ja rijkajgasskasattjat, ja jut guoradallam máhttá vuosedit gåktu ja manen galggá mahtsadimev tjadádit, låhpat Vibeke Larsen.
+Rádeájras Vibeke larsen, + 47 941 30 116 jali
+vibeke.larsen@samediggi.no
+Rádevadde Sissel Ann Mikkelsen, + 47 78 48 42 56, sissel.mikkelsen@samediggi.no
+* Bååstede mierkki ruopptot oarjjelsámegiellaj
+Dav le guorahallam
+Sámedigge vuorot 10 millijåvnå kråvnå digitála oahpponævojda hieredittjat nálsodimev, gárevsælggaadnemav, vahágahttemav ja illastimev.
+Lågo Oahppeguoradallamis vuosedi juhte sáme oahppe vásedi givsedimev ietjasa skåvllåbiejven.
+Guoradallama guoradalles Astrid M. A. Eriksen Sáme varresvuodaguoradallama guovdátjin (Sámi dearvvašvuođadutkama guovddáš) vuosedi, sáme nissuna Vuonan li vásedam ienep vahágahttemav ja vierredagojt gå Vuona rivggo.
+E nav vuojga oahpponævo daj tiemáj birra gávnnuji.
+- Dát la duodalasj dille mij ij la dåhkkidahtte, mij hæhttup oahpponævojt åttjudit majt skåvlå máhtti adnet ja ma máhtti hieredit nálsodimev, gárevsælggaadnemav, vahágahttemav ja råhtsatjimev, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Sáme máná ja nuora dárbahi åhpav oadtjot ja ájádallat dáj tiemáj ja hásstalusáj hárráj ietjasa giellaj.
+- Mij hæhttup duosstat tjalmostahttet, ságastit ja dágástallat dáj ássjij hárráj, javllá Mikkelsen.
+Munji la ájnas juhte sáme åhpadiddje buorre oahpponævojt åhpadussaj oadtju, javllá Mikkelsen.
+Sámedigge l dálla almodam gilppusav ulmijn dagátjit rámmasjiehtadusáv oahpponævvobuvtadiddjij, gudi máhtti buvtadit fágajgasskasasj digitála oahpponævojt nuortta-, julev- ja oarjjelsábmáj vuodoskåvllåj, joarkkaskåvllååhpadussaj dáj tiemáj hárráj:
+Gilpos la almoduvvam næhttasajen Doffin.no.
+Ájggemierre fálaldagáv sádditjit la biehtsemáno 7. biejve 2019.Sámedigge doajvvu moadda buorre fálaldagájt oadtju.
+- Diedo, máhtudahka ja dádjadus midjij doajvov vaddi, mij nahkap sebrudagáv buorep guovlluj rievddadit, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Guládallamdiedo: Jus li gatjálvisá jali ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Mikkel Eskil Mikkelsenijn, telefåvnån 917 42 161Ienep diedo gilppusa birra gávnnuji Doffinin.
+Sámediggeráde ájras Vibeke Larsen lájttá Ráddidusáv gå ij hálijda ságastit dåjmajs ma galggi duostudit vaháguhttemijt ja seksuálalasj illastimijt sáme mánáj ja nuoraj gáktuj.
+- Ájnas la oatsodit sáme mánáj ja nuoraj rievtesvuodajt ma gulluji giellaj ja kultuvrraj dakkir strategijaj hárráj, javlla sámediggeráde ájras Vibeke Larsen.
+Dakkir oatsodime dagá soajtti sáme máná ja nuora vahágahteduvvat.
+Sámediggeráde mårås vaj sáme máná ja nuora gudi vásedi vaháguhttemijt ja seksuálalasj illastimijt galggi oadtjot buoremus viehkev gå máhttelis.
+Sámedigge le dan diehti guhkes ájgev barggam nannidahttet sámegielav ja kultuvrramáhttudagájt Mánnáviesojn (Barnehus), maj vásstádus le åtsådit mánájt ja nuorajt gudi li vásedam seksuálalasj illastimijt ja vaháguhttemijt.
+Mij lip aj álgadam aktisasjbargov Justisdepartementajn lasedittjat máhttudagájt vaháguhttemijs lahka gasskavuodajn sáme sebrudagán.
+-Dan diehti le oalle lájtedahtte gå Sámedikke sávadus Ráddidusajn konsulterit dagátjit strategijav seksuálalasj illastimij ja vaháguhttemij birra sáme mánáj ja nuoraj vuossti hilgoduváj.
+Sivvan hilgodibmáj lij dát ássjes ij lim vuojga berustibme sámeálmmugin, javllá Sámediggeráde ájras Vibeke Larsen.
+-Sámedikke bargguj sámemánáj rievtesvuodaj le dat máhttselávkke.
+Mij måråstip galggá liehket ij-gierddisvuohta vaháguhttemijda ja seksuálalasj illastimijda sámemánáj vuossti, ja mij sihtap liehket siegen dahkamin guovdásj strategijajt dán ássjen javllá Larsen.
+Barne-, likestillings- og inkluderingsdepartementet, Helse- og omsorgsdepartementet, Justis- og beredskapsdepartementet ja Kunnskapsdepartementet ma li strategijav dahkam.
+Sámediggeráde ájras Vibeke Larsen la tjállám girjev minisstarij Inga Marthe Thorkildsenij tjalmostahtátjit sámemánáj ja nuoraj dárbojt strategijan.
+Ienep diedo: Sámediggeráde ájras Vibeke Larsen, 941 30 116
+Guovvamáno 17.
+Biejve buvtij Vuodna ietjas 8.
+Rapportav AN:a nissunvieledimkonvensjåvnå tjuovvolime gáktuj.
+Stáhttaráde Audun Lysbakken Vuona bieles vásstedij.
+Sámedikke bieles oassálastijga seniorrádevadde Ingeborg Larssen ja rádevadde Vivi Pedersen.
+AN berustij dassta gå Vuodna ij vuojga sáme nissunij ja sijáj varresvuodadilij birra vuojga diededa, ja majt Vuodna dahká dáv tjielgga varresvuodaærádisáv divudit.
+Sámedigge le rapporttaj ietjasa vuojnojt buktám, ja oassálasstin observatørran Genèvan.
+Sámedigge ietjas sáhkavuorojn åvdedij gå vájllu statistihkka sáme nissunij vuoksjuj, sáme nissuna vuodoæládusájn ja sáme nissunij varresvuohta.
+- Dát le vuostasj bále Vuodna le sáme nissunij vuojnnusij buktám ietjas AN-rapportajn, ja dánna le Sámedikke vuojnno læhkám viehka ájnas.
+Sámediggeráde adná buorren gå dá hásstalusá AN-systeman dættoduvvi, javllá rádeájras Vibeke Larsen.
+Sáme nissuna sáme giellaháldadimguovlo ålggolin dåbddi siján le nievrep hælsso gå nissuna giellaháldadimguovlon, vuoset Ketil Lennert Hansena dutkam.
+- Sámedigge le åvdedam ærádisá li sáme nissunij gielalasj ja kultuvralasj riektáj gáktuj giellaháldadimguovlon sihke Sámelágan ja esski doajmmaj biejadum láhka suohkanij varresvuohta- ja sosiáldievnastusáj gáktuj, tjielggi sámediggeráde Larsen.
+Ietjas vásstádusán AN:aj duodastij stáhttaráde Lysbakken jut kultuvralasj ja gielalasj máhtudagá varresvuodadievnastusán le dárbulasj jus sáme nissuna galggi avtaárvvusasj varresvuodafálaldagáv oadtjot.
+Stáhttaráden ællim oajvvadusá gåktu máhttá buorep varresvuodafálaldagáv fállat sáme nissunijda giellaháldadimguovlo ålggolin.
+Vuosedij dåssju varresvuohtafálaldahkaj mij juo gávnnu ja jut lij dárbulasj kultuvralasj ja gielalasj diedulasjvuohtaj sáme nissunij gáktuj.
+- Sámediggeráde le ávon gå AN sáme nissunij varresvuodadilev gehtjat.
+Sæmmi båttå hådjånip gå stáhttaráde Lysbakken ij konkrehta dåjmajt buvte váj sáme nissuna galggi buorep varresvuodafálaldagáv oadtjot.
+Sámedigge galggá dáv ássjev gehtjadit aktan guovdásj varresvuohtaoajválattjaj, låhpat rádeájras Ellinor Marita Jåma.
+Rádeájras Vibeke Larsen tlf.
+Rádeájras Ellinor Marita Jåma tlf.
+Duorastagá guovvamáno 20. b tjåhkani sámediggeájrrasa Suomas, Vuonas ja Svierigis aktan sáme organisasjåvnåj åvdåstiddje Russlándas parlamentáralasj konferánssaj Ubbmemin Svierigin.
+Oajvvetemáj siegen majs galggi ságastuvvat li luonndoluohkoj ávkkim sáme guovlojn, aktan Nuorttarijkaj sámekonvensjåvnnå.
+Sámediggepresidentan Aili Keskitalon, guhti le aj Sáme parlamentáralasj Ráde (SPR) lijggepresidænnta, li vuorddámusá ja ávvudallá lávgga sáme aktisasjbargos.
+- Mij lip álmmuk nieljen rijkan ja vijddásasjvuohta rájaj rastá tjuovvu dan diehti mijáv agev.
+Æjvvalibme vaddá midjij máhttelisvuodav ságastallat aktisasj hásstalusájs ja ávkkit nubbe nuppij åtsådallamijt, javllá presidænnta Aili Keskitalo.
+Parlamentarihkkárkonferánssa ásaduvvá SPR:a stivras aktisasjbargon SPR:a dåjmadagás/Svieriga Sámedikkes.
+Suoma, Svieriga ja Vuona Sámedikke li ásadam aktisasjbarggoorgánav, Same parlamentáralasj ráde.
+Ráde le institusjåvnålasj aktisasjbarggo sámedikkij gaskan ássjij ma guosski sámijt moatten rijkan jali sámijt avtan álmmugin.
+Dåjmadahka tjuovvu dav sámedikkev gånnå le presidænntaluohtádus.
+Presidænnta Aili Keskitalo, tlf.
+Sáme tjåhkanime ulmme ANa væráltkonferánssa álggoálmmugij hárráj le diedojt juohket sáme organisasjåvnåjda, institusjåvnåjda ja åvdåstiddjijda væráltkonferánssaprosessa birra, danna aj mij la dáhpáduvvam udnátjij globálalasj álggoálmmuk aktisasjvuodan ja aj AN-systeman, ja makkir vuorddemusá li dan prosæssaj mij tjuovvu.
+Sáme tjåhkanibme Ánarin le ájnas oasse Sámedikkij ja Sámeparlamentáralasj ráde gárvedimbargguj álggoálmmugijkonferánssaj Altan jagen 2013, ja diedon væráltkonferánssaj jagen 2014.
+Diehto tjåhkanime birra almoduvvá dánna maŋenagi.
+Påmelding til allsamisk møte i Inari
+ANa væráltkonferánssa álggoálmmugij hárráj sjaddá jagen 2014.
+Dát konferánssa le ájnas mij guosská sihkarasstet álggoálmmugij rievtesvuodajt guoskavasj rijkajgasskasasj konvensjåvnåj ja sjiehtadusáj gáktuj, ja sihkarastátjit positijvalasj politihkalasj ja rievtelasj åvddånimev ássjijn ma li værálda álggoálmmugijda ájnnasin.
+Goalmát Sámeparlamentarihkkárij konferánsan Girkkonjárgan (Vuonan) basádismánon 2011 mierreduváj sámedikke galggi dåjmalattjat oassálasstet gå konferánssa gárveduvvá ja tjadáduvvá ja åvdedit sáme álmmuga ja ietjá álggoálmmugij rievtesvuodajt.
+Dan aktijvuodan gåhtjov mån gájksábmelattjaj tjåhkanibmáj gånnå ANa væráltkonferánssa álggoálmmugij hárráj le ássjen.
+Tjåhkanibme sjaddá Ánarin (Suoman) biehtseamáno 27.
+Tjåhkanibme le Sáme kultuvrraguovdátjin Sajos.
+Gájksábmelattjaj tjåhkanime ulmme
+Gájksábmelattjaj tjåhkanime ulmme ANa væráltkonferánssa álggoálmmugij hárráj le diedojt juohket sáme organisasjåvnåjda, institusjåvnåjda ja åvdåstiddjijda væráltkonferánssaprosessa birra, danna aj mij le dáhpáduvvam udnátjij globálalasj álggoálmmuk aktisasjvuodan ja aj AN-systeman, ja makkir vuorddemusá li dan prosæssaj mij tjuovvu.
+Vijdábut sjaddá gájksábmelattjaj tjåhkanibme ájnas forumin sáme polithkalasj ja temáhtalasj vuorodimij hárráj væráltkonferánssaj jagen 2014.
+Dát tjåhkanibme vuoset gæjnov gåktu barggat væráltkonferánsa gáktuj.
+Sáme Parlamentáralasj rádáj le ájnas vaj dan posisjåvnnå ja berustibme dan prosæssaj mij tjuovvu le tjanádum sáme sebrudahkaj.
+Jus le máhttelis, le aj sávadahtte vaj gájksábmelattjaj tjåhkanibme guorras muhtem oajvvadusájda sáme vuorodimij ja posisjåvnåj hárráj dan prosessan mij tjuovvu.
+Dakkár dokumænnta vaddá ájnas rámmajt Sáme Parlamentáralasj ráde bargguj mij tjuovvu daj globála álggoálmmukaktisasjbargo ja Aktidum nasjåvnåj hárráj
+Vuododiedo væráltkonferánsa hárráj
+ANa oajvvetjåhkanibme mierredij resolusjåvnåvnis basádismáno 12. biejve 2010 ásadit sierra álggoálmmuk væráltkonferánsav.
+Konferánssa sjaddá jagen 2014, jáhkedahtte ragátmánon 2014.
+Væráltkonferánssa ulmme le lånudit ja guoradit perspektijvajt ja åtsådallamijt mij guosská álggoálmmugij rievtesvuodaj tjadádibmáj, dási gulluji aj rievtesvuoda ma li ANa álggoálmmugij rievtesvuoda tjielggidusán.
+ANa oajvvetjåhkanibme le oajvvetjåhkanime presidentav tjadádit rabás konsultasjåvnåjt ANa sebrulasjstáhtaj ja álggoálmmugij åvdåstiddjij, daj rámmaj milta ma li ANa álggoálmmukássjij stuoves forumin, ja ANa tjiehppemekanisman álmmukrievtesvuodajda ja ANa álggoálmmugij Sierradiedediddjijn, mierredittjat gåktu konferánssa galggá tjadáduvvat, ja makkir oassálasstemav álggoálmmuga galggi adnet væráltkonferánsan.
+ANa stuoves forum oajvvadij oajvvetjåhkanime presidentav nammadit muhtem gárvediddjev prosæssaj (moarmesmánon 2011).
+Álggoálmmuga li maññela oajvvadam oajvvetjåhkanime presidænnta bierri nammadit guokta guojmme-gárvediddje, avtav stáhtalasj åvdåstiddjev ja avtav álggoálmmukåvdåstiddjev.
+Sáme Parlamentáralasj ráde ájras, John B. Henriksen, le álggoálmmugijs oajvvaduvvam guojmme-gárvediddjen (ådåjakmáno 2012).
+ANa oajvvetjåhkanime presidænnta, Ambassadørra Al-Nassar (Qatar), le mierredam gåhttjot John B. Henriksenav, ja Mexicos AN-ambassadørav Luis Alfonso de Albav, tjadádittjat konsultasjåvnåjt suv åvdås ANa sebrulasjstáhtaj ja álggoálmmugij gåktu tjadádit ANa álggoálmmuk værátkonferánsav (vuoratjosmáno 2012).
+Goappátja libá dåhkkidam gatjálvisáv.
+Dá konsultasjåvnå vaddi vuodov sierra resolusjåvnnåj væráltkonferánsa hárráj ANa oajvvetjåhkanimen.
+Álggoálmmuga li væráltvijddásasj aktisasjbargo baktu mierredam vuododit globála korrdinerimjuohkusav væráltkonferánssaj, ájrrasijn ja sadjásj ájrrasijn juohkka gietja álggoálmmukguovlos,[1] duodden akta ájras mij åvdås álggoálmmuk nissunijt ja nuorajt.
+Juohkusin li aktse ájrrasa.
+Hjalmar Dahl, Inuihtta Kaalalit Nunaatis guhti åvdås organisasjåvnåv Inuit Circumpolar Council (ICC), le Arktalasj ájras dan globála koordinerimjuohkusin.
+Sara Larsson, Sámedikke ájras Sverigis, nammaduváj SPR stivrratjåhkanimen guovvamáno 28.-29. biejvij jagen 2012 Arktalasj sadjásasj ájrrasin dan globála koordinerimjuohkusin.
+Stuoves foruma 10. sesjåvnån gåhttju Vuona Sámedigge værálda álggoálmmugijt globála gárvedim álggoálmmukkonferánssaj jagen 2013 ságastalátjit aktisasj strategijaj ja vuorodimij birra væráltkonferánssaj.
+Dat gåhttjom le buoragit vuosstajváldedum værálda álggoálmmugijs.
+ANa stuoves forum ja ANa tjiehppemekanisma álggoálmmugij rievtesvuodaj hárráj le aj dav buorren válldám.
+Dát gárvedim álggoálmmukkonferánssa sjaddá Altan (Vuonan) biehtsemáno 8.-13. biejvij 2013.
+Vuordedahtte le birrusij 400 rájadusá gietjat álggoálmmukguovlos oassálassti konferánssaj.
+Duodden båhti váksjára konferánssaj.
+Vuordedahtte båhti konferánssaj birrusij 700 oassálasste.
+Sámedikke Suoman, Vuonan ja Svierigin le Sámeparlamentarihkkárij konferánsa tjielggidusán 2011 (basádismáno 2011) tjielggim iesjgenga sámedikken ja sámedikkijn aktisattjat le åvdåsvásstádus barggat rijkajgasskasattjat vaj álggoálmmugij rievtesvuoda ja berustime åvdeduvvi ja suoddjiduvvi.
+Tjielggidusán boahtá aj åvddån sámedikke galggi aktijvalattjat oassálastet konferánsa gárvedimen ja aj væráltkonferánsan jagen 2014 vaj sáme álmmuga ja ietjá álggoálmmugij rievtesvuoda åvdeduvvi.
+Sámedikke le aj tjielggim sij aktisattjat sihti rahtjat vaj álggoálmmugij gárvedime konferánssa Altan jagen 2013 vuorbástuvvá.
+Dát gájksábmelattjat tjåhkanibme Ánárin (Suoman) le ájnas oasse sámedikkij ja Sáme parlamentáralasj ráde gárvedimen dan globála álggoálmmukkonferánssaj Altan jagen 2013, ja aj væráltkonferánssaj jagen 2014.
+Båddåsasj prográmma gájksábmelasj tjåhkanibmáj Ánárin
+Vuollelin tjuovvu oajvveoase prográmmas gájksábmelasj tjåhkanibmáj mij le Ánárin.
+Låhpalasj prográmma maŋŋela dagáduvvá.
+Gasskavahko biehtsemáno 27. biejve 2012
+Duorastagá biehtsemáno 28. biejve 2012
+Praktihkalasj diedo
+Muhtem tjuoldedum dokumenta ma li ájnnasa gárvedibmáj biejaduvvi Vuona Sámedikke næhttasijdduj.
+Válde aktijvuodav Inger Johanne Mudeniajn jali Trine Guttorm Antijn jus sidá dokumentajt e-påsta jali dábálasj påsta baktu, gehtja aktijvuodadiedojt vuollelin.
+Mannoviddnudahka Via Travel Alta vásstet gájksábmelasj tjåhkanime diededime ja tjáledime åvdås sijá næhttabielen.
+Gájksábmelasj tjåhkanime diededimájggemierre le moarmesmáno 25. biejve 2012.
+Máksep gitta inntil kr 4000 NOK årroma ja biebmoj åvdås avta åvdåstiddjáj juohkka sáme organisasjåvnås/ásadusás.
+Gåhttjom sáddiduvvá sáme organisasjåvnåjda ma tjuodtju adressalistan vuollelin.
+Jus diedá muhtem organisasjåvnåj mij beras luluj liehket fáron de diededa midjij.
+Telefåvnnå/ Telefon +1 917 915 9564 (maŋŋel kloahkko.
+15:00 ájggeieridisá diehti)
+E- poassta / E-post john.henriksen@samediggi.no
+Inger Johanne Mudenia
+E- poassta / E-post inger.johanne.mudenia@samediggi.no
+Trine Anti Guttorm
+E- poassta / E-post trine.guttorm.anti@samediggi.no
+Märja Männistö
+E- poassta / E-post marja.mannisto@samediggi.fi
+Sávav buorisboahtem gájksábmelasj tjåhkanibmáj Ánárin.
+/ Jeg ønsker dere hjertelig velkommen til allsamiske møte i Inari.
+Varrudagáj
+Sáme parlamentáralasj ráde presidænnta/President i Samisk parlamentarisk råd
+[1] Afrika, Arktalasj guovllo, Asia, Guovdásj- ja Oarjje Amerika og Karibija, Guovdásj ja Lulle Europa, Guovdásj Asia og Trans Kaukasia, Ruossja Føderasjåvnnå, Nuortta Amerik, ja Loattjesmeraguovllo
+[2] Ájrrasa: (1) Afrika: Joseph Ole Simmel og Saoudata Aboubacrine (ájrrasa); (2) Arktalasj guovlos: Hjalmar Dahl (ájras), Sara Larsson (sadjásasj); (3) Asia: Joan Carling (ájras), Ang Kaji Sherpa (sadjásasj); (4) Guovdásj- ja Oarjje Amerika ja Kariben: Gilbert Solano (ájras), Ivan Escobar Diego Guzman (sadjásasj); (5) Loattjesmeraguovllo: Tracey Castro Whare (ájras dan guhkev gå vijmagis nammadus sjaddá); (6) Guovdásj ja Lulle Europa, Guovdásj Asia og Trans Kaukasia: Rodion Sulyandziga (ájras), Dmitry Berezhkov (sadjásasj); (7) Nuortta Amerika: Kenneth Deer og Randy Kapashesit (ájrrasa), Jessica Danford (sadjásasj; (8) Álggoálmmuknissuna: Tarcila Rivera (ájras dan guhkev gå vijmagis nammadus sjaddá); (9) álggoálmmuknuora: Jocelyn Hung Chien ja Alancay Morales (ájrrasa dan guhkev gå vijmagis nammadus sjaddá).
+Kronihkka: Sámedikkepresidænnta Egil Olli.
+Sáme histåvrrå, ja dan åvddåhiståvrrå, le vuododam duobddágijda gånnå viessop ja majt adnep.
+Muhttijn máhttá liehket gássjelis dav vuojnnet, gå luotta dålusj ulmutjijs álu vuojnnuji oassen luondos.
+Valla máhtudahka gåktu luondov låhkåt, rahpá histåvrrågirjev massta divna máhtti oadtjot oasev.
+Muhtem bájkijn li luotta ulmutjijs ienep tjielggasa ja valjes gå ietjá sajijn.
+Ja sierra dilijn li ulmutja mijá åvddåla, aktan luondujn ja nubbe nuppijn, dahkam kulturmujtojt ja duobddágijt ma ánssidi sajev UNESCOa væráltárbbelistan gå daj li "sierralágásj ja almulasj árvvo".
+Akta buojkulvis le báktesárggoma Altan, ma oadtjun væráltárbbestáhtusav jagen 1985.
+Ietjá sierralágásj sadje le Ceavccageađgi/Mortensnes Unjárga suohkanin.
+Dánna li luotta årromis 12000 jagij tjadá, dánna le buohtastahtek stuorámus sáme ráhposadje åvddårisstalasj ájges, dánna li værrodimsaje ja ájlis luonndoásadusá, ja dássta boahtá boandás sáme subtsastallamdáhpe.
+Ceavccageađgin/Mortensnesan le sáme dålusjájgge ja nanos aktisasjvuohta luondo ja kultuvra gaskan aktidum avtatraják subttsasij.
+Duobddák háldaduvvá Sámedikkes aktisasjbargujn Varangera sáme museajn, ja le hiebadahtedum gæhttjijda.
+Sámedigge le aktan Unjárga suohkanijn, ja dårjajn Finnmárko fylkkasuohkanis ja Sáme parlamentáralasj rádes, moadda jagij tjadá aktisattjat barggam oadtjot Ceavccageađgiv/Mortensnesav árvustaládum væráltárbbelisstaj.
+Jages 2011 le juogos nammadum ássjediehttijs jådedum dáv bargov.
+Juogos le dal hiejttemin bargostis.
+Sij li tjoahkkájgæssám Ceavccageađgi/Mortensnes viertti gehtjaduvvat aktan gålmmå ietjá kulturmujttosajijn Varangerin.
+Dá oassálassti iesj guhtik láhkáj tjielggitjit luohkko gájbbádusájt ja Varangera boandás åvddåhiståvråv.
+Várnjárgga ja ájtte Várangervuona ja Dæno gaskan le sierraláhkáj boanndá luottajs gåddebivddemis, sihke bivddoråkkijs ja gárdijs.
+Sierraláhkáj ájnnasa li Gållevárre Dæno suohkanin ja Noidiidčearru/Kjøpmannskjølen Bátjávuona suohkanin.
+Gålleváren li tjuohte bivddoråkke avtatraják systeman.
+Dánna li aj gábmásaje Varangersámij tjaktjabivddemsajijs, biejvvidum gaskan jagijda 12- ja 1400 Kr.m.
+Noidiidčearron/Kjøpmannskjølan li kilomehtara ja kilomehtara gárdijs giergijs mij doalvvu gárddáj.
+Goappátjijn guovlojn li ållo vuohtjemsaljo ja bierggotjiehkama.
+Gárdij hábme, ma li soajttá anedum guhkep ájggegávdajn dålen, vuosedi åvddålijguovlluj ja geldulasj aktijvuodajda gåddebivddema ja ællosujto gaskan.
+Duodden dájda bivddemduobddágijda li oajvvadum duoddit Ruovdenjunjluovtav/Gropbakkengav Unjárga suohkanin gånnå li moadda goahtesaje, gitta 90 goahtesaje jagijs 3 ja 4000 Kr.å.
+Dá gålmmå guovlo li aktan Ceavccageađgi/Mortensnesajn varangersámij dålusj adno- ja årromguovlo, dassta aktisasjnammaVárjjat Siidaværáltárbbesadje.
+Bargadahttijn li tjadáduvvam álmmuktjåhkanime guoskaduvvam suohkanij, ja suohkana politihkalasj jådedibme le vaddám positijvalasj diededimijt.
+Aj tjærojs li signála buore.Várjjat Siidavuordedahtte boahtá Vuona båddåsasj lisstaj dá jage, ja barggo nominasjåvnnåprosessajn væráltárbbelisstaj ruvva álgaduvvá.
+De boahtá ájgge gå suohkana ja iehtjáda formálalattjat viertti mierredit jus sihti prosjevtav doarjjat.
+Várjjat Siidale subtsas dan iellemfámo birra mij le læhkám viejddemin, bivddemin ja guollimin Varangerin 12 000 jagij tjadá, gasskamutton gåttebivddema ja ællosujto gaskan, dalloj gå smáv ednambarggo váldeduváj duoddeæládussan, ja aktijvuodaj ja aktisasjbargo birra ulmutjij ja luondo gaskan.
+Le aj subtsas åsko ja kosmologija birra, rievddamij birra ájgij tjadá ja dan birra mij tjadná dålusjájgev ja dálásjájgev.
+Mij álgadij bargov dáv duobddágav væráltárbbelisstaj åttjudit lej sávadus værált galggá oasev oadtjot daj kulturhiståvrålasj árvojs majt mij nav árvon adnep, ja dákkir berustibme galggi vaddet positijvalasj vájkkudusájt bájkálasj sebrudahkaj ja addnijda.
+Sámedikken li stuorra vuorddemusá árvvuj sáme væráltárbbesajes Varangerin, mij guosská máhtudagáv, dádjadusáv, muossádimev, kulturdåjmadimev ja æládusåvddånimev.
+Tjáledibme væráltárbbelisstaj vaddá alla stáhtusav, valla merkaj aj vælggogisvuodajt.
+Le ájnas vieledusájn addneberustimijda ja addnemáhtudagájda ja aj buorre aktisasjbargujn suohkanij, æládusberustiddjij, addneorganisasjåvnåj ja ietjá kulturmujttooajválattjaj.
+Sámedigge le mielos daj positijvalasj vájkkudusájda jus Ceavccageađgi/Mortensnes boahtá UNESCOa væráltárbbelisstaj.
+Egil Olli, sámedikkepresidænnta
+Sámedikkeráde l juollodam 280.000 kråvnå prosjæktaj sáme nuoraj psyhkalasj varresvuoda birra Mental Helse Ungdom:a baktu, aktisasjbargon sáme nuorajorganisasjåvnåj.
+- Mij diehtep åtsådimes ja aj åtsådallamijs, sáme nuora dakkir hásstalusájt duosstu majt ietjá nuora e duosto.
+Danen la midjij ájnas ienep máhtov åttjudit ja tjuovvo dåjmajda, mij la prosjevta ulmmen, javllá sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Mental Helse Ungdom:a prosjækta galggá sáme nuoraj psykalasj varresvuodav guoradallat ja jåhtuj biedjat duostudiddje dåjmajt ma nanni suoddjimfaktåvråjt nuorra sámij iesjdåbdduj ja psykalasj varresvuohtaj.
+Guoradallam galggá máhtov vaddet gåktu nuorra sáme ietjasa psyhkalasj varresvuodav åtsådalli ja makkir suoddjimfaktåvråjt ja vádásfaktåvråjt åtsådalli.
+- Mielastam la ihkeva buorre prosjækta, ja sámedikkeráde bieles lav ávon gå Mental Helse Ungdom sihtá dakkir prosjevtaj jåhtuj biedjat.
+Dakkir prosjækta sjaddá viehkken mávsulasj máhttuj sáme nuoraj psykalasj varresvuoda birra, javllá Mikkelsen.
+Mental Helse Ungdom galggá aktan barggat sáme nuorajorganisasjåvnåjn Noereh, Sámedikke nuorajpolitihkalasj nammadusájn (SNPN) ja Sáme nasjåvnålasj máhtudakguovdásj - psykalasj varresvuodasuoddjim (SANÁG) prosjevtan, ja vuoset dasi, ålles prosjevta vuodon la dat, sáme nuorajorganisasjåvnå oassálassti ålles prosjæktagávdav.
+Mikkelsena mielas la nanostussan prosjæktaj gå Noereh, SNPN ja SÁNAG oassálassti.
+- Sij sáme sebrudagáv dåbddi, vaj prosjækta máhttá vuorbástuvvat.
+Sámedikke bieles li da guokta nuorajorganisasjåvnå tjiehpe ja sebrudakberustiddjen, ja sijáv oassen válldet la ájnas nanostussan prosjæktaj, javllá Mikkelsen.
+Sámedigge bargonis máhttovuodov dárbaj, ja álu gatját diedojt sáme sebrudagá birra ja diedojt ma guosski sámij varresvuohtaj.
+Mikkelsena mielas dát guoradallam máhttá buktet Sámediggáj ja ietjá guovdásj institusjåvnåjda ræjdojt boahtte dåjmajda ma máhtti sáme mánáj ja nuoraj psykalasj varresvuodav buoredit.
+- Máhttovuodo dahká vuodov dåjmajda moatten dásen.
+Viehkkeapparáhtta máhttá ådåsmahtedum máhtov oadtjot, juoga mij dajt buorebut gárvet viehkedittjat sijájt gudi dárbahi, låhpat sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen.
+Jus li gatjálvisá jali ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Mikkel Eskil Mikkelsenijn, mob.
+Sámedigge oassálasstá AN:a nissunkommisjåvnå jahkásasj sesjåvnnåj New Yorkan 27.02.- 09.03.12.
+- Dát le akta dajs ájnnasamos æjvvalimsajijs gå galggá nissunij riektájt ja dássádusássjijt giehttot.
+Sámedigge dåppe galggá sáme nissunijt vuojnnusij buktet ja mijá dássádushásstalusájt, javllá sámedikkerádeájras Vibeke Larsen.
+Larsen galggá dåppe liehket sesjåvnå vuostasj vahko.
+Rabdaguovllonissuna fáddan
+Dán konferánsa oajvvetiebmá li nissuna rabdaguovlojn ja sijá sadje gå hædjovuodav ja nielgev galggá binnedit, ja åvddånahttemássjijn.
+Sámedigge galggá muhtem panelságastallamin oassálasstet man sisadno le man ájnas le jut álggoálmmuknissuna rabdaguovlojn almma bargov oadtju.
+-Dát le ájggeguovddelis fádda sáme guovlojn gånnå vuojnnep moadda nuorra nissuna e sidá smávva sáme bájkijda årrut, javllá rádeájras Vibeke Larsen.
+Sæmmi båttå sihtá Sámedigge ietjá álggoálmmuknissunijt doarjjot.
+Álggoálmmuknissuna væráldav miehtáj ienebut ja ienebut barggi.
+Siján galggá rievtes bálkká, barggosjiehtadus ja sosiála årniga ja dáj åvdås hæhttup rahtjat.
+Vijddábut le ájnas jut nissunij sadje ja doajmma árbbedábálasj æládusájn vuojnnusij biejaduvvá ja árvon aneduvvá.
+Dánna le nissunij formála roalla boatsojsujton buorre buojkulvis, mav galggap New Yorkan låggŋit, javllá Larsen.
+Stáhtusav låggŋit
+Dákkir rijkajgasskasasj arenájn oassálasstem le buorre vejulasjvuohta sáme álmmuga ássjijt låggŋit.
+Návti soajttá aj dáj ássjij stáhtusav låggŋi ja nasjonála oajválattja berustahttjáji.
+Sáme nissuna li guhkás ållim dássádusá gáktuj.
+Dáv sihtap iehtjádij juohket.
+Sæmmi båttå li miján vil moadda hásstalusá dássádusá gáktuj majt le ájnas vuojnnusij buktet.
+Oassálasste: Sámedikkeráde ájras Vibeke Larsen, tlf.
+Seniorrádevadde Ingeborg Larssen, tlf.
+Seniorrádevadde Toril Iversen, tlf.
+Nissunkonvensjåvnå 56. sesjåvnnå
+AN sierradiedediddje gájklágásj nállenuppástime gáktuj, E. Tendayi Achiume, la bivddim árvvalusájt ássjij hárráj ma guosski luondoluohkobuvtadibmáj temáhtalasj diedádussaj luondoluohko buvtadime ja nuppástime hárráj.
+Dan aktavuodan la Sámedigge diedádusáv dahkam mij tjalmostahttá minerálla buvtadimev, oaljov, rahtebiggimav ja bieggafábmoásadimev ja gåktu dá sáme æládusájda vájkkudi.
+Sámedigge ij la dakkir árvvalusájt åvddåla buktám, valla diededime aktavuodan tjalmostahttá guovdásj gatjálvisájt ma guosski edna luonndoietjájduhttemij sáme guovlojn.
+Dajn guovlojn la sáme adno ja æládusdåjma, duola dagu boatsojsujtto ja luossabivddo.
+Dájna diedádusájn Sámedigge sierradiedediddjáj tjalmostahttá oalle guovdásj ássjijt Vuonan, buojkulvissan gruvvodåjmadagáv Fálesnuoren ja bieggamillofábmotsieggimav Fovsenin.
+Sierradiedediddje diedádus galggá AN:j åvddåjbiejaduvvat åvddåla biehtsemáno 2019.
+Ienep diedo diededime birra dánna.
+Sámedigge le dálla barggamin muhtem strategijajn gåktu sáme kulturæládusáj barggosajijt lasedit.
+Dán bargguj sihtá rádeájras Marianne Balto kulturæládusdåmadiddjijt gåhttjot árvvalusájt mij dán strategija sisadno galggá liehket.
+Dán jage barggá Sámedigge sáme kulturæládusáj doajmmaplánajn.
+Aktan sáme kulturæládusdåmadiddjij le ulmme dåjmajt gávnnat ma lulujin sáme kulturdåmadiddjij árkkabiejvev giehpedit ja æládusáv nannit gåggu dat dárbahuvvá.
+Sámedigge barggá muhtem strategijajn man ulmme le sáme kulturæládusáj barggosajijt lasedit.
+Dán bargo aktijvuodan le Sámediggáj ájnas bessat gullat sijájs gudi bæjválattjat æládusán doajmmi.
+Sihtap duola dagu diehtet gåktu máhttep oadtjot ájn ienebu gudi ietjasa dájdda- ja kulturjavllamusájs viessu ja majt Sámedigge luluj dahkat váj dán æládusán luluj buorep dille.
+-Sihtap sáme kulturæládusájt almma láhkáj vuorodit váj ájn vil ienebu boahtteájggáj bessi sáme dájdda- ja kulturjavllamusájs viessot.
+Jus dájna galggap vuorbástuvvat de hæhttup buoragit sáme kulturæládusdåmadiddjij guládallat javllá rádeájras Marianne Balto.
+Kulturæládusáj birra
+Sámedikke vuorodibme kulturæládusájs boahtá duodden juo vijdes vuorodibmáj sáme dájdas ja kultuvras.
+Ielle ja nanos sáme dájdda- ja kulturiellem le viehka vuodulasj ækton, jus nav ij le, de ælla miján ga kulturæládusá.
+Ájggemierre goassa hæhttu árvvalusájt buktet le: 18.04.2013
+http://www.sametinget.no/Naeringer/Kulturnaering/Innspill-til-sametingets-kulturnaeringsstrategi
+Válde aktijvuodav:
+Prosjæktaoajvve Ragnhild Dalheim Eriksen, + 47 784 74 088, ragnhild.dalheim.eriksen@samediggi.no
+Sámediggeráde sihtá árvvalusájt sámediggediedádussaj areálajs ja birrasijs.
+Ulmme diedádusájn la nannit Sámedikke politihkav ássjijn ma guosskij areálaj ja birrasij hásstalusájt ma li sáme sebrudagá åvdån boahtteájge.
+Sámediggeráde gárvet vijdes oassálasstemij ja diehtoviedtjamij diedádusbargon.
+Bargo vuostasj oassen galggá dagáduvvat artihkaltjoahkke ájggeguovddelis tiemájs areálla- ja biráspolitihkan.
+Moadda guoradalle li bivddidum viehkedittjat artihkkalijn mij biejaduvvá åvddån fáhkasemináran basádismanon 2015:
+Artihkaltjoahkke galggá doajmmat máhttudakvuodon ja viehkedit vijdes ságastallamijda goappátjaga guovdásj ja bájkálasj oajválattjaj ja sáme bájkálasj sebrudagáj.
+Sámediggeráde galggá aj nammadit luohkkojuohkusav mij galggá gehtjadit jus udnásj háldadibme le hiebadum miehttsebarggij dárbojda.
+Ulmme le juogos galggá buktet ietjas oajvvadusájt politihkkaåvddånibmáj sáme miehttsebargon.
+Sámedigge aj planeri moadda ságastallamtjåhkanimijt sáme bájkálasj sebrudagáj ja organisasjåvnåj jage 2016 álgon.
+Sámediggeráde sihtá árvvalusájt ájnas tiemájda ma bierriji ságastaláduvvat Sámediggediedádusán areálajs ja birrasijs.
+Gájka máhtti buktet árvvalusájt.
+Árvvalusá máhtti rájaduvvat diehki: biras@samediggi.no
+Plánaj milta galga diedádus biejaduvvat åvddån Sámedikke giehtadallamij jagen 2016.
+Ienep diedo: Sámediggeráde ájras Thomas Åhren, 908 39 663
+Sámedigge bivddi organisasjåvnåjt, institusjåvnåjt ja priváhta ulmutjijt ietjasa árvvalusájt Sámediggediedádusá duoje birra buvtátjit.
+Sámediggeráde la mierredam diedádusoajvvadusáv guláskuddamij sáddit.
+Dálla sij gudi sihti, bessi ietjasa árvvalusájt diedádusá birra buktet.
+Gåktu árvvalusájt buktet?
+Máhttelis la árvvalusájt Sámediggáj e-påsta baktu sáddit.
+Duv árvvalus tjáleduvvá almulasj poasstajournalán.
+Diededa jus moalgeda priváhta ulmutjijn vaj organisasjåvnå åvdås.
+Diedádusvásstádusá påstan sáddiduvvi:
+Poasstaadræssa:
+Ávjovárgeaidnu 50
+9730 Karasjok/Kárášjohka
+Guláskuddama ájggemierre la basádismáno 6. biejve.
+Dála l guládusoajvvadus
+Dánna máhttebihtit låhkåt sámediggepresidenta Aili Keskitalo ådåjakhålav.
+Hålla sáddiduvvá, NRK 1:n.
+Jagen 2013 bivddiduváj oarjjelsáme Frode Fjellheim oassálastátjit musihkajn Disneya ådå, animeridum stuorfilmmaj "Frozen".
+Juojgga Eatnemen Vuelie ja Fjellheima musihkalasj vaddasa oadtju dal ålles væráldav gulldalittjat - juojgav.
+Sæmmi aj vuojnnep ietjá kultuvrramoalgedimijn.
+Sáme kultuvrra vuojttá aktelattjat ådå ulmutjijt.
+Mijá kultuvrra le giddidum ruohtsaj mijá ávkkim- ja årromguovlojda.
+Dan diehti oajvvadip UNESCO:j niellja kultuvrramujttoguovlo Várjjagin tjoahkkáj avta væráltárbbesadjen.
+Luonndo mijá birra "mujttá", ja dálásj ájge subtsas sáme histåvråv kultuvrramujtoj, bajkkenamáj, båvaj ja giehtoj baktu.
+Valla álu vásedip giehto mijájs giehtoduvvi iehtjádijs gå mijájs.
+Da giehtoduvvi kritihkalasj politihka retorihka baktu, skandálaj baktu medijajn, ja værmádakavijsaj ármodis javllamussajij baktu.
+Giehtoduvvá aj dan baktu massta ij giehtoduvá mijá birra - skåvlåjn ja ietjá almulasj arenajn.
+Juohkka ájnna álmmuk hálijt dåhkkiduvvat ja vieleduvvat buoremusás, gærrásabmusis ja tjáppemusás mijá kultuvran.
+dav hálijdip mij aj.
+Uddni de sidáv giehttot dunji mijá gievrajs.
+Sijájs gudi juohkka biejve hábbmiji ja ådåstuhtti.
+Sij li gudi gådi mijáv dan sisi mij la iesj sáradis mijá sebrudagán: mijá histåvrrå, mijá niego ja mijá vásádusá gudi mij lip.
+Mån sáhkadav dájddárijs.
+Æjgádijs gudi gålådi ájgev oassálassti ásadit sámegiellaåhpadusáv gånnå ij gávnnu åvdutjis.
+Rahtjalis ulmutjijs gudi sihkarassti nuorajn la valástallamfállo aj boahtte tjaktjaj.
+Barnes guhti viehket sámegielak iednes ja dálkudiddjev vaj dádjadibá nubbe nuppev buorebut ja dajna sihkarasstá buoremus sujtov ja værddogisvuodav sunji guhti le skibás.
+Guoktalåkniellja nuorra gievra diededin ietjasa mielastisá giellaambassadørran Sámedikke giellakampánnjaj #Sámástamunji vásse tjavtja.
+Gielan ja aktisasjvuodan la gåktu mij definerip ietjama ja væráldav mijá birra: gudi lijma, gudi lip ja gudi sjaddap.
+Giellagievrra ij la sån guhti hæhttu miejnnit giella le álkke ávkkit.
+Gievrra le sån guhti dahká dav, juska le gássjel.
+De le jur gå le gássjelamos, majt vállji ja majt daga le ájnnasamos.
+Dat la mijá aktisasj vásstádus, vásstádus mav ep mahte iehtjádijda dådjet.
+Ållagattjat sidáv rámmpot værddogisvuohtabargov majt mijá unneplågo ájrrasa dahki.
+Uddni hæhttup dåbdåstit gå homofijlaj ja lesbaj rievtesvuoda ælla man ga rádjáj duodalattjat vieleduvvam sámepolitihkan.
+Givseldime ja badjelgæhttjama gávnnuji, mijá skåvlåjn ja mijá bájkálasj sebrudagájn aj.
+Vinjo sámijda merkaj dat ij la máhttelis viessot dievalasj ja buorre iellemav sijddaguovlojn.
+Miján la dárbbo ienep nuorra ja ållesjattugis gievrajs gudi givseldimijt vuosteldi.
+Tjavtjan 2013 tjádaduváj giehttjit válgga Sámediggáj.
+Dán jage le 25 jage dallutjis gå Sámedigge vuostasj bále rabáduváj Gånågisás Olav V. Sámedigge le boados garra ja vájmmelis, valla ráfálasj rievtesvuohtarahtjamusájs Áltá-ássjen.
+Ájádusá parlamentas Vuona iemeálmmugij ásaduvvin látte ja sáme gievrajs aktan.
+Guovtet álmmugis gudi lijga miellusa guorrasittjat tjoavddusijda, ienni gå rijdojda ja niejddemijda boahtte ájgen.
+Mij oajbbop vilá åhpadime diehti sámegielan ja sámegiellaj.
+Mijá giela li ájtedum giela.
+Ja árbbedábálasj æládusá, nåv gå ællosujtto, adnet li ienebut ja ienebut rijdduj boahtám stuorsebrudagá sávadusáj ienep minerálajt råggåt.
+Merrasámij sijda ájteduvvi binnep máhttelisvuodaj baktu guollitjit ja viessomuháv meras oattjotjit.
+Dá hásstalusá ja moadda ietjá hásstalusá tjanádum stáhta ja iemeálmmuga aktijvuohtaj li vilá tjoavdek.
+Mij lip gájka oadtjum máhttelisvuodajt gehtjastittjat muhtem sáme gievrajda rájdo baktu"Den stille kampen" NRK:an vásse tjavtja.
+Vuojnnám lip gievra gávnnuji juohkka bájkálasj sebrudagán ja moatten sebrudaksuorgen.
+Valla muhtema gatjádi man guhkev galggap tjalmostahttet dárojduhttempolitihkkaj ja niejddemijda?
+Duohtavuohta le dárojduhttem ja niejddem le mijá aktisasj histåvrrå, sáme ja látte.
+Mij, goappátja álmmuga, lip vaháguvvama dassta - goabbák iehtjama láhkáj.
+Mån dádjadav gå muhtema sihti vajálduhttet ja tjiehkat.
+Valla mij viessop uddni båhtusij dat histåvrås.
+Ja nåv guhkev gå dat sjaddá dåssju sáme ássjen, de dat gássjeduhttá åvddånahttemav, goappátjagá sámijda ja láttijda.
+Guokta álmmuga li vaháguvvam dáhpádusájs, goabbák ietjaska láhkáj.
+Luohtádus ja kultuvrra li tsuovkkanam.
+Divvot dav mij la tsuovkkanam gájbbet lasedum ratjástimijt goappátjaga Sámedikkes ja Vuona oajválattjajs.
+Mån bivddiv dan diehti Vuona oajválattjajt ådå ságastallamijda, ja oasálasjvuodav, friddjavuohtaj ienedittjat sáme iellemsjuvesvuodav ja ådå sáme iesjráddimhámijda.
+Giesen 2013 bivddij Sámedigge 600 ájrrasa divna værálda iemeálmmukguovlojs Áltáj.
+Danna båhtin værálda iemeálmmuga ájgás aktisasj prinsihpalasj vuodudahkaj.
+Dat lij sierra lágásj histåvrålasj dahpadus, mij dálla vájkkut værálda iemeálmmuga oassálassti avta buohta stáhtaj dán jage konferánssaj iemeálmmugij rievtesvuodaj birra AN:a oajvvetjåhkanime ásadime baktu.
+Sámedigge joarkka rijkkagasskasasj bargojt, ja galggá boahtte jagijt liehket åvdemusán barggamin rievtesferdukvuoda diehti ja iemeálmmugij rievtesvuodaj dåhkkidime diehti.
+Sij gudi ietjájduhtti væráldav, li gudi jáhkki værált máhttá ietjájduvvat.
+Sadje gávnnu ienep rievtesferdukvuohtaj ja ienep iellemsjuvesvuohtaj.
+Åro gievrran jagen 2014.
+Gávnnu agev ulmusj guhti dárbaj liegga giedav, ja agev ássje mij dárbaj vájmov mij svahtjá ja berus.
+Buorre ođđa jahki
+Buorre ådå jahke
+Buerie orre jaepie
+Sámediggepresidenta Vibeke Larsen hålla:
+Tjåhkanimjådediddje
+Guovte vahko duogen vihtta sáme dájddára oassálassti værálda stuorámus ja ájnnasamos dájddavuosádusán Documenta, Kasselin, Dujskan (Tysklandan).
+E aktak sáme dájddár la gudik ietjasa dájdav goassak vuosedam gasskarijkalasj vuosádusán, ja vuorjját nav moattes avtat guovlos bivddiduvvi.
+Mij gájka mihástallap.
+Dát la gasskarijkalasj dåhkkidibme sáme dájdas.
+Dájddárij gaskan gudi oassálassti li duola dagu Hans Ragnar Mathisen, Britta Marakatt-Labba, Synnøve Persen, Joar Nango ja Maret Anne Sara.
+Duodden li aj dájda Iver Jåksas ja Áillohaš - Nils-Aslak Valkeapääs oassen vuosádusás.
+Nubbe dájddadáhpádus viertti aj nammaduvvat.
+Dán jage álgon gádoj Nuortta-Vuona Dájddamusea Tråmsån guovte mánnuj ja sadjásis bådij fiktijvalasj I 2017 forsvinner Nordnorsk Kunstmuseum i Tromsø i to måneder og erstattes av et oppdiktet museum, Samisk Kunstmuseum.
+Dálla dat fiktijvva musea la vuojttám bálkáv dán jagásj musean.
+Mij sávvap vuorbev Nuortta-Vuona Dájddamuseaj ja aj RiddoDuottarMuseajda dan bálká åvdås.
+Sáme dájdda nanni sáme aktisasjvuodav, iesjdåbdov ja sáme ja aj dáttja sebrudagán dágástallamav buktá.
+Maŋemus ájgev la læhkám dágástallam sáme duohtavuodakommisjåvnås.
+Vuoseduvvam li buorep ja nievrep bielijt ássjen.
+Mån sidáv viesso dágástallamav.
+Sebrudahkan ja álmmugin dav gierddap.
+Ållu tjielggasit javlav.
+Mij miededip duohtavuodakommisjåvnnåj.
+Mij sihtap rijdov dárojduhttempolitihkajn ållidit.
+Dav dagátjit, de mij gájka, sáme ja aj dáttjaj sebrudahka, dádjadit ja dåhkkidit dárojduhttempolitihka sisanov ja vájkkudusájt ma lidjin ja ma li vilá dat politihkas midjij sámijda - midjij álmmugin ja aktugasj ulmutjin.
+Vilá li struktuvralasj badjelgæhttjam dálásj ájge.
+Duola dagu gájkka sáme máná e sáme mánájgárddefálaldagáv oattjo, ållo máná e sámegielåhpadusáv oattjo ja ållo vuorrasa e oattjo varresvuodadievnastusáv hiebadum sámegiellaj ja kultuvrraj.
+Mij sihtap åvddålijguovlluj mannat mihás álmmugin tjielggidum gåvåjn iehtjama histåvrås.
+Gå iehtjama histåvråv dåhkkidip buoreduvvat almatjin ja álmmugin.
+Diedon álmmugin mij la dárojduhteduvvam la ietjanis rievtesvuohta ietjas dárbojt tjielggit gå galggá divodit, ja ij avtanik ietján.
+Dálla Stuorradigge hæhttu hásstalusáv sáme sebrudagás gåtsedit.
+Maŋemus jagev la læhkám låssåt Divtasvuona sebrudahkaj.
+Bigoduvvam li edna råhtsatjime.
+Råhtsatjimássjijs li dálla nav ållo vaj máhttá ássjev nasjåvnålasj vuorbedisvuohtan gåhttjot.
+Dat báktji ja la gávkas.
+Nasjåvnå oajválattjat hæhttuji de åvdåsvásstádusáv válldet.
+Vaháguvvama li mujna guládallam ja javlli viehkev dárbahi.
+Divtasvuona suohkan ij dáv aktu nagá.
+Sámedikke bieles loabedav Divtasvuona viesádijt jut mij galggap dahkap dav majt nahkap tjalmostahtátjit dajt dárbojt ja hásstalusájt ma li suohkanin.
+Mån galgav dáv ássjev stáhtarádijn Jan Tore Sannerijn ságastallat ja æjvvalit stáhtarádijt Per Willy Amundsenav ja Solveig Hornev biehtsemáno 15.biejve Divtasvuona dilev dágástalátjit.
+De ávvoássjáj.
+Aarporte suohkan sjaddá oassen sámegiela háldadimguovlos.
+Mij lip ihkeva ávon gå suohkan siegen sihtá oarjjelsámegielav åvdedit ja nannit.
+Buorisboahtem.
+Suohkana ja fylkasuohkana li Sámedikke ájnnasamos aktisasjbarggoguojmij gaskan bisodime ja åvddånahttemin sámegielajt.
+Sámedigge la gåtsedime tjielggidusáv Vájmogiella.
+Mij lip tjadádime guláskuddamvásstádusájt ma li sisi boahtám, ienep gå 120 guláskuddamvásstádusá.
+Miján la vuorddemus, ráddidus tjielggidusáv gåtset ja åvdet láhkaproposisjåvnåv Stuorradiggáj sáme gielaj birra.
+Nubbe oajvvadus tjielggidusán la dat, juohkka ájnna suohkan rijkan galggá lága baktu liehket vælggogisvuohta sámegielak mánájgárddefálaldagáv fállat gájkka sáme mánájda jus æjgáda dav sihti.
+Nubbe oajvvadus la, nannit vaj gájkka oahppe sámegielåhpadusáv vuodoskåvlå rájes gitta joarkkaskåvllåj oadtju.
+Jus sámegiella galggá viesso giellan liehket adjáj boahtteájgev, hæhttu juojddá dálla dagáduvvat.
+Sáme sebrudagán li moadda hásstalusá.
+Miján vádnuna rudá oahppamnævojda, girjálasjvuohtaj, filmajda, musihkkaj ja ållo tsieggimprosjevtajda ruhtadimev vuorddi, duola dagu Saemien Sijte, ådå teáhtarviesso Beaivváš Sámi Našunálateáhterij ja sáme dájddamusea.
+Lidjin rádádallama ráddidusájn ådå budsjæhttavuogádusá birra Sámediggáj, valla ejma avtamielakvuohtaj jåvså.
+Dajnas de stuorradigge hæhttu ássjev gåtsedit.
+Sámedikke budsjæhtta hæhttu mierreduvvat proposisjåvnå baktu mij åvddåj biejaduvvá ja giehtadaláduvvá Stuorradikken, sæmmi vuoge milta gå suohkanproposisjåvnnå.
+Sáme sebrudahka dárbaj ienebuv mav vuojnnep boahtá, ja vájkkudimmáhttelisvuodav Stuorradikke budsjæhttarámmajda Sámediggáj, jus mij galggap tjoavddet gájkka dajt dahkamusájt majt sáme sebrudahka mijás vuorddá.
+Dát la maŋemus ållestjåhkanibme dán sámediggegávdan.
+Sidáv låhpadit hållamav gijtoj aktisasjvuodabargos ja sávav vuorbev válggarahtjamijda.
+Ávvodahtte le gå tjáledibme Sámedikke jienastuslåhkuj la lassánime, valla ájnas la nav moattes gå máhttelis tjavtja válgan jienasti.
+Dáj bágoj lav ráde diedádusáv åvddåj biedjam.
+Gijtáv berustime åvdås.
+Sámedigge-ráde doarjju nåv gåhtjos merragáddevuosteldimev ja gájbbádusájt jut suvddemvælggogisvuoda nuorttan vierttiji vieleduvvat, nåv gåktu Stuorradigge álgon mierredij.
+- Guollima ja riektá guollit le iesj viessomsuodna ja dahká vuodudagáv goappátjagá årruhijda ja åvddånahttemij viehka moatten sajen Nuortta-Vuonan, javllá rádeájras Silje Karine Muotka.
+Sån dættot juska vil moadda jage li gållåm tjavgga ja garra regulerimij, de li da dåjma majt guolle ja guolleæládus dahki guovddelis ja guodde tjårge.
+- Juorrulahtek dåhkki tjuottjodit ulmutjijn li riekta bivdduj ja guolleháldadibmáj ietjasij lahkamerajn ja Barentsmeran årruhij baktu vuonajn ja merragátten Nuortta-Vuonan.
+Bájkálasj ulmutjij gasskavuohta guolleluohkojda lij mij mierredij gå Vuodna vuojtij rijddoássjev brihta trålárij ja oajválattjaj, javllá Muotka.
+Dan rijdo duohkusin lij guollimsebrudagá ja Vuodna ittjij desti lágeda Stuorbritannia trålárijt guollimin vuonaj sinna.
+Duobbmo jages 1953 tjuottjot årruha, ja guolleluohkoj ávkkim merragáttev miehtáj, dahki bájkálasj dáhpenjuolgadusájt ma li guovddelisán Haaga duobbmoståvlå guodudagán.
+Sámedigge le bargoj baktu guollimássjij ja Merragáddeguollimnammadusá giehtadallamij baktu oadtjum tjadádum rievddadusájt ja duottijt Merraluohkkolágan, Oassálasstelágan ja Finnmárkolágan ma stivrriji bájkálasj æjgátvuodav ja háldadimev.
+- Trålárij ieme suvddemvælggogisvuohta le vilá fámon ja galggá dåmaduvvat mærrádusá sisano milta.
+Jus suvddemvelgulasjvuohta ij anoduvá, de vierttiji oase ruoptus váldeduvvat ja juogeduvvat merragátte guollárvantsajda vælggogisvuodaj bájkálattjat suvddet, dættot Muotka.
+Rádeájras Silje Karine Muotka, skuolkan +47 984 87 576Seniorrádediddje Inge Arne Eriksen, skuolkan 91 52 02 02
+Sámediggevállga le sæmmi bále gå stuorradiggeválgga.
+Jagen 2017 le válggabiejvve mánnodagá ragátmáno 11. biejve.
+Besa gus jienastit?
+Sámediggeválggaj le ækton jut la ållim 18 jage åvddåla válggajahke nåhkå.
+Jus galga bessat jienastit, hæhttu aj liehket Sámedikke jienastuslåhkuj tjáledum.
+Gå ietjat tjáleda, hæhttu duodastit dån aná ietjat sábmelattjan ja jut dujna le sámegiella sijddagiellan, jali duv æjgádijn, áhkojn/ádjájn jali duv máttaráhkojn/máttarádjájn lij sámegiella sijddagiellan jali unnemusát nubbe duv æjgádijs le jalij lij sámedikke jienastuslågon.
+Diededimájggemierre ietjat jienastuslåhkuj le biehtsemáno 30.biejve 17 jus ájgo jienastit 2017 válgan.
+Dån máhtá diededimsjiemáv dási sáddit.
+Dån máhtá aj dav Sámediggá påsta baktu sáddit, valla mujte de jut hæhttu midjij boahtám åvddåla gasskaijá biehtsemáno 30.b.17.
+Nappu ij le nuoges tjáledimsjiemáv påstan stiempeldit biehtsemáno 30.b.17.
+Dån hæhttu sáddit dav árrat vaj Sámediggáj la boahtám åvddåla dan biejve.
+Jus la sábme Svieriga, Suoma jali Ruossja bieles, hæhttu liehket tjáledum Vuona viesádin maŋemus gålmmå jage.
+Goassa le 2017 sámediggeválgga?
+Sámediggeválgga le sæmmi bále gå stuorradiggeválgga.
+Suohkanstivrra duv suohkanin máhttá mierredit, suohkan ásat válgajt sådnåbiejve ragátmáno 10.biejve.
+Dáv viertti ietjat suohkanijn guoradallat.
+Gånnå máhtá jienastit?
+Jus duv suohkanin li 30 jali binnep ulmutja Sámedikke jienastuslågon tjáledum, de hæhttu árabut jienastit.
+Gájkka suohkana galggi láhtjet árabut jienastibmáj dajn sæmmi sajijn gånnå stuorradiggeválggaj jienasta.
+Sjiehtadusá vuodon suohkanij máhttá jienastibme rahppot snjilljtjamáno 1. biejve rájes.
+Dån máhtá gájkajn suohkanijn árabut jienastit.
+Válggakårtån le tjáledum gåsi jienastibme galggá sáddiduvvat.
+Árabut jienastibme álggá bårggemáno 10. biejve rijka sisbielen.
+Svalbardin ja Jan Mayeni hæhttu árabut jienastibme låhpaduvvat maŋemus bierjjedagá válga åvddåla, ja åvddål nubbe maŋemus bierjjedagá válga åvddåla ålggorijkajn.
+Dån máhtá jienastit dåssju válggadikken dan suohkanin gånnå la viesádin tjáledum ja dåssju dajn suohkanijn gånnå li ienep gå 30 tjáledum jienastuslågon jagen 2013.
+Válggakårttå
+Válggakårtån diedojt gávna bájke birra gånnå válggabiejve jienastit galga.
+Válggakårtån le aj tjáledum jus hæhttu árabut jienastit ja gåsi jienastibme galggá sáddiduvvat.
+Válde válggakårtåv maŋen gå galga jienastit.
+Dát álkket bargov sidjij gudi galggi jienastimev vuosstáj válldet ja dahká jut ássje ruvábut manni.
+Dån máhtá jienastit juska le válggakårtåv hælbbadam jali láhppám.
+Suohkanin le máhttelisvuohta ådå válggakårtåv dunji tjáledit jali dav giedajn dievddet.
+Jus illa válggakårtåv sámediggeválggaj påstan oadtjum ja duv mielas dån le jienastuslåhkuj tjáledum, hæhttu válldet aktijvuodav Sámedikkijn.
+Dujna hæhttu fábmogis duodastus gå ájgo jienastit.
+Sámediggeviesso Kárásjågån rabáduváj almulattjat basádismáno 2. biejve jagen 2000 S.M.
+Gånågisás Harald V. Sámediggevieson li sámij álmmukválljidum tjoaggulvis ja Vuona Sámedikke háldadus.
+Viesso le tjuorgadum sivijllaarkitektajs Stein Halvorsen ja Christian Sundby, gudi moarmesmánon 1996 vuojttijga arkitæktagilppusav dåbddobágujn 69,3˚ NORD.
+Tjoahkkáj lidjin 116 oassálasste, ja dájs båhtin 48 oajvvadusá.
+Tsieggimbarggo álgeduváj bårggemánon jagen 1998 ja biehtsemánon 1999 biejaj stuorradiggepresidænnta biejaj Kirsti Kolle Grøndahl vuodogiergev.
+Viesso le hábbmidum lahkke gievllen guovtijn gierdijn Sámedikke girjjevuorkájn, boadáldagájn, tjåhkanimlanjájn ja nielljalåk kontåvråj.
+Lahkkegievle gietjen le Sámedikke ållestjåhkanimladnja låvdagoade muoduk amfijajn gånnå sámij álmmukválljidum digge tjåhkan.
+Sámediggeviesso le åvdemusát konkrehtalasj symbåvllån dan politihkalasj ja riektálasj stáhtusij mij le sámeálmmugin.
+Sámediggeviesso ållit divna dábálasj gájbbádusájt ådåájggásasj parlamænntaviesojda.
+Sámedikke ållestjåhkanimlanján, gulldalimlanján ja divna tjåhkanimlanjájn li digitála dålkkumvædtsaga.
+Pressan ja median le sierra lanjá, ja hiebadahtedum la radio- ja televisjåvnnåsáddimijda Sámedikke tjåhkanimijs.
+Vieso vijddudahka tjoahkkáj le 5 300 neljudakmehtera ja prosjæktagålo lidjin 128.710.000 kråvnå jagen 2000.
+Resepsjonen© Foto: Fornavn Etternavn
+Plenumsveggen© Foto: Fornavn Etternavn
+Ávjovárgeaidnu 509730 Karasjok/Kárášjohka, Norway
+Rahpamájge:mánnodagá - bierjjedagá: 08:00 - 15:00
+Gehtja kártav Google mapsan
+Sámedikken le kontåvrå ålles rijkan.Åtså kontåvråv ietjat lahkusijn
+Gonagaslaš majestehta gonagas Olav V rabai vuosttaš sámedikki golggotmánu 9. b.
+Golggotmánu 9.b.
+ávvudii Sámediggi 25 jagi sierra ávvusemináras dan oktavuođas go Sámedikkis ledje dábálaš lávdegoddečoahkkimat ja dievasčoahkkin golggotmánu 6. b. rájes 10. b rádjai 2014.
+Vuolábeallái leat biddjojuvvon sártnit mat ledje ávvudeamis, ja leaŋkkat ođđasiidda ja mearkkašumiide.
+Sártnit leat almmuhuvvo daidda gielaide maid sárdnideaddjit geavahedje.
+Danne almmuhuvvojit muhtun sártnit dušše dárogillii dahje sámegillii.
+Geahča sártniid Sáhtát geahččat buot sáhkavuoruid álgogillii dás: Sametingets Web-tv.
+Stuorradiggepresideantta Olemic ThomMessen sárdni lea maid almmuhuvvon NRK neahttasiidduin.
+Stuoradiggepresideanta, stáhtaráđđi, sámediggepresideanta, áirasat - Buorit olbmot.
+Munnje Sámedikki dievasčoahkkinjođiheaddjái lea stuora gudni sávvat didjiide buohkaide bures boahtima dán čalmmusteapmái go lea juste odne ahte Sámediggi rahppui golggotmánu 9.b.1989, Gonagas Ovllás.
+Jagi ovdal, miessemánu 27.beaivvi váldui vuođđoláhkii mielde mearrádus gos čuožžu ahte Norgga eiseválddiin lea ovddasvástádus dasa ahte sámi álbmot sáhttá sihkkarastit ja ovddidit iežaset giela, kultuvrra ja servodaga.
+Dán 25 jagis lea ovdáneapmi leamaš buorre, sihke mii guoská riekteovddideapmái ja praktihkalaš politihkkemii sámiid ovddas Norggas ja álgoálbmogiid ovddas riikkaidgaskasaččat.
+Mun čujuhan dasa mii lea eanemus áigeguovdil maŋimus áiggiid ovddideapmái, namalassii ovttaoaivilvuohta ON váldočoahkkima konferánssas álgoálbmogiidda loahppadokumeantta sisdollui mannan čavčča.
+Heivii vuohkkasit go dát dáhpáhuvvá juste seamma jagi go mii maid ávvudit norgga vuođđolága 200 jagi, ja dat addá midjiide vejolašvuođa čuvget veahá dárkileappot muhtin vuođđoáššiid.
+Go jienastanriekti buohkaide váldui mielde vuođđoláhkii 1814:s, de duohtavuođas lei jienastanriekti guhkkin eret das maid mii odne ipmirdit "buohkaide".
+Dušše moaddásis geain ledje ovdavuoigatvuođat earáid ektui, 7 proseanttas álbmogis, lei duohta jienastanriekti vuođđolága mielde.
+1884:s ožžo bargit geain lei bálká buori dásis, jienastanrievtti, ja buot dievddut ožžo jienastanrievtti 1889:s. Easkka 1913 ožžo nissonolbmot maid jienastanrievtti.
+Oktanis dáinna Norgga mátkkiin ođđaáigásaš demokratiijii ja riektestáhtii, šattai sámi kultuvra ja sámi álbmot eanet ja eanet mearkkaškeahtes ja dulbmojuvvui.
+Sámi ivnnit ipmirduvvo amasin ja dakkárin maid eai háliidan, dađistaga go Norgga ja našunála ipmárdus stuorui, go Norgga ivnnit ledje ruoksat, vielgat ja alit.
+Sámi riikkačoahkkin 1917 rievdadii buot.
+Dalle álggii sámi diđolašvuođa lokten ja guhkes proseassa álbmotrievttalaš ja demokráhtalaš ovttadássásašvuhtii gaskal sámi ja dáža álbmoga.
+Proseassa man boađus šattai ahte Gonagas Harald Sámedikki rahpamis dajai:
+"Norgga stáhta lea vuođđuduvvon guovtti álbmoga eanaguovllu nala - dážaid ja sápmelaččaid.
+Sámi historjá lea bures čadnon oktii Norgga historjái.
+Odne fertet mii šállošit dan boasttuvuođa maid Norgga stáhta ovdal lea dahkan sámi álbmogii garra dáruiduhttima bokte".
+Go mii geahččat áiggis maŋos, de oaidnit mii jođánit ahte dat mat odne leat diehttelas ja vuđolaš vuoigatvuođat ja jurdagat, guhká adnojedje hui ravdamearálažžan ja rievdadeaddjin.
+75 jagi golle dan rájes go vuođđoláhka ásahuvvui gitta bargit besse jienastit válggain.
+Nissonolbmot fertejedje vuordit čuođi jagi.
+Historjjás leat uhccán ovdamearkkat dasa ahte joavkkut addet eret fámu ja ovdduid garra vuostálastima haga.
+Ná lea maid leamaš ovttadássásašvuođa jurdagiin gaskal dáža ja sámi álbmoga Dat váldá áiggi njulget čuđiid jagiid boasttuvuođaid, ja váldá áiggi lonuhit boares oahpes jurdagiid ođđa ja soaitimis muhtumiidda, amas jurdagiiguin.
+Sii geat olu leat politihkken, dihtet áibbas sihkkarit ahte dat áidna mii lea sihkar, lea ahte muhtin boahtá vuosttaldit.
+Ja nu galgá maid leat.
+Mii sáhttit dál giitit politihkalaš vuostálastiid go sii álo váikkuhit dasa ahte mii fertet buoridit iežamet jurdagiid ja dárkileappot čilget ákkastallamiid.
+Dat buktá buriid digaštallamiid, ja buoremus bohtosiid.
+Mun oainnán maid ahte borgárlaš ráđđehus Olgešbellodagain ja Ovddádusbellodagain deattuhit ahte sápmelaččat leat álgoálbmogat Norggas, ja ahte Vuođđolága 110a paragráfa ja sámeláhka leat našunála riektevuođđun sámepolitihkkii.
+Ráđđehus guorrasa dalle dasa mat maŋimus jagiid leat leamaš váldolinnját Norgga sámepolitihkas ja álbmotrievttalaš geatnegasvuođain mat hábmejit vuođu sámepolitihkkii, earret eará ILO-konvenšuvdna 169 álgoálbmogiid ja olmmoščearddaid birra iešheanalaš stáhtain.
+Mun áiggun guođđit Sámedikki eará álbmotválljejuvvomiidda oaivvildit maide lea go ráđđehusa árvalus boahtte jagi stáhtabušehttii buorre dahje heitot.
+Muhto mun oainnán goitge ahte doarespolitihkalaš ovttamielalašvuohta Norggas váldolinnjáide ja riikkaidgaskasaš riektevuoigatvuođaide Norgga sáme- ja álgoálbmotpolitihkas dál guorrasa maid Ovddádusbellodat.
+Dát addá saji áibbas ođđa ja gelddolaš debáhtaide sámi iešmearrideami ja sámepolitihka ovdáneami birra boahtte jagiin.
+Ja dat rahpá almmolaš saji ja politihkalaš gierdevašvuođa go Sámediggi buorebut sáhttá bidjat fuomášumi sámepolitihka sisdollui, ovdalii go dušše bealuštit dan ahte dat gávdno.
+Ráhkis buohkat:
+Sámedikki 25 jagi čađa leat duostilis politihkalaš jurdagat leamaš guovddážis.
+Jurdagiid ovddidit olbmot, ja muhtimat dáin olbmuin leat sihke ovdal ja maŋŋil Sámedikki vuođđudeami leamaš guovddáš jietnaguoddit dán servodatovdáneamis mas mii dál oaidnit bohtosiid.
+Váldá lunddolaččat beare guhkes áiggi namuhit buohkaid.
+Muhto muhtumiid sis beassat gullat otná beaivvi mielde.
+Áiggun goitge namuhit erenoamážit Carsten Smith, guhte olu jagiid čađa ja viiddis áŋgiruššama bokte lea nannen riektevuođu Norgga sámepolitihkas ja sámerievttis.
+Otná sárdnelisttus leat earret eará stuoradiggepresideanta Olemic Thomassen ja ollu eará njunuš sárdnideaddjit, jurddašeaddjit ja guovddáš aktevrrat 25 jagi čađa.
+Ráhkis buohkat - Váimmolaš bures boahtin Sámedikki 25-jagi ávvudeapmái.
+Kjære President, rådsmedlemmer, representanter, mine damer og herrer.
+Gratulerer med dagen.
+Det er stort å få være her og hilse Sametinget i dag.
+2015 er et år for viktige jubileer.
+200 års jubileet for Grunnloven av 1814 handler om den konstitusjonelle og demokratiske utviklingen av Norge over 200 år.
+Vår forståelse av hva demokrati er, har endret seg i takt med folkestyrets utvikling.
+I dag er vi enige om at minoritetenes rettigheter må sikres for at et demokrati skal fungere.
+Feiringen av Grunnlovens 200 års jubileum og Sametingets 25 års jubileum henger på mange måter sammen.
+Begge jubileene handler om å opprettholde og videreutvikle demokratiet gjennom å bruke vår stemme.
+Opprettelsen av Sametinget ga samene en ny og tydelig stemme utad.
+En slik stemme var Ole Henrik Magga.
+Sametingets president i de to første valgperiodene (1989-97) og leder for FNs permanente forum for urfolk fra 2002 til 2004[1].
+Magga gjorde et banebrytende arbeid med å bygge opp sametingsadministrasjonen.
+Han bygde ut og utviklet meget gode kontakter mot den norske sentraladministrasjonen - og la grunnlaget for god samhandling, noe også senere sametingspresidenter har fulgt opp.
+Gjennom vedtak og prioriteringer tar Sametinget i dag viktige beslutninger som former utviklingen av det samiske samfunnet, og vårt felles nasjonale samfunn.
+Sametinget har gjennom sitt virke vært med på å synliggjøre samiske interesser og det samiske samfunnet.
+Sametinget har bygget - og bygger et samisk fellesskap.
+Sørsamisk og lulesamisk høres igjen i det offentlige rom, ikke minst her på Sametinget.
+Flere kommuner, både innenfor og utenfor forvaltningsområdet for samisk språk, skilter nå på samisk.
+Regjeringen ønsker å styrke arbeidet med de samiske språkene.
+Derfor satte regjeringen i september ned et offentlig utvalg, i samråd med Sametinget, som skal vurdere hvordan språkreglene i sameloven, og andre regelverk for samiske språk, kan tilpasses dagens organisering av offentlig sektor.
+Utvalget vil også se på hvordan regelverk, tiltak og ordninger kan bidra til å få flere samiske språkbrukere.
+Og til å styrke offentlige tjenester på samisk.
+Utvalget ledes av konstituert fylkesmann i Troms, Bård Magne Pedersen og skal levere resultatene av sitt arbeid innen 15. februar 2016.
+Regjeringen har et mål om at samiske språk ikke skal komme dårligere ut med kommunereformen.
+Barnehagen og skolen spiller en viktig rolle for å sikre samiske barn grunnleggende kunnskap i samisk.
+Det er mangel på lærere som kan undervise i samisk og det mangler lærebøker i og på de samiske språkene.
+En av de viktigste oppgavene for å styrke de samiske språkene er derfor å sikre gode utdanningsmuligheter i språkene.
+Samisk høgskole spiller en nøkkelrolle i dette, i tillegg til Universitetet i Tromsø - Norges arktiske universitet, Universitetet i Nordland og Høgskolen i Nord-Trøndelag.
+Disse utdanningsinstitusjonene gjør også et viktig arbeid med å utvikle kompetanse på flere fagområder som er av vital betydning for å styrke og utvikle samisk kultur og samfunn.
+Et språk må leve med i tiden og samfunnsutviklingen.
+Utvikling av terminologi er viktig for at de samiske språkene skal kunne brukes på flest mulige samfunnsarenaer.
+I dag påvirkes terminologien i stor grad av nasjonalspråket i de landene samene bor.
+Et felles arbeid over grensene med terminologiutvikling og annet språkarbeid - er viktig for å få en mer enhetlig utvikling av de samiske språkene.
+Regjeringen foreslår derfor at det avsettes 2 millioner kroner i statsbudsjettet for 2015 til det nordiske samiske språksenteret - Sámi Giellagáldu.
+Sametinget har, helt siden det ble opprettet, vært involvert i fiskeripolitiske spørsmål av særlig betydning for samiske interesser.
+Gjennom prosedyrer for konsultasjoner har dialogen mellom Sametinget og myndighetene fått en strukturert form.
+Av større prosesser kan oppfølgingen av Kystfiskeutvalget for Finnmark nevnes.
+Stortinget vedtok som kjent et sett med lovendringer i forbindelse med oppfølgingen, og som følge av dette ble det etablert en fjordfiskenemnd for Nordland, Troms og Finnmark vinteren 2014, om sider vil noen si.
+Fjordfiskenemnda skal være en viktig rådgiver for fiskerimyndighetene.
+Nemda vil bidra til at sjøsamiske interesser, lokal kunnskap og praktiske hensyn ved fjordfiske ivaretas ved fastsettelse av reguleringer.
+Kjære alle sammen.
+Det er en stor glede for meg, på vegne av regjeringen, å delta på feiringen av Sametingets 25-årsjubileum.
+Sametinget har lyktes i arbeidet med å styrke det samiske kulturlivet.
+Festivaler, film, kunst og litteratur er ikke bare viktig for samisk identitet og samhørighet - en sterk og synlig samisk kultur spiller også en viktig rolle for å øke allmennhetens bevissthet og kunnskap om samene.
+Det skapes mer kunnskap, mer interesse og større forståelse for samenes historie, interesser, språk og kultur.
+Dette beriker oss.
+Dette gjør Norge til et mer mangfoldig og spennende samfunn.
+Jeg har stor tro på at Sametingets og det samiske folks iherdige arbeid vil legge grunnlag for et godt og trygt samisk samfunn for kommende generasjoner.
+Fra regjeringens side vil vi støtte opp om dette arbeidet.
+Takk for oppmerksomheten og lykke til med feiringen av 25-årsjubileet!
+[1] UN Permanent Forum on Indigenous Issues
+Mun háliidan giitit go lean bovdejuvvon doallat sáhkavuoru Norgga beali sámi álbmoga ovddasteaddji orgána 25-jagi ávvudeamis."Sámedikki hástalusat" lea biddjojuvvon bajilčálan dasa, mas galggan hállat.
+Sámediggi dáidá gal ieš buoremusat diehtit, makkár hástalusat das leat ja gokko gáma gahká.
+Dan maid mun dás dajan, vuođđuduvvá olggobeali dárkomiidda.
+Dás lea dilli guoskkahit dušše moadde ášši ja gaskavuođa, main Sámediggi hástaluvvo olggul dahje main ieš hástala earáid.
+Dás mun čuoččun NRK Sámi journalistan ja kommentáhtorin.
+Dan ledjen njealjádas čuođi jagi dás ovdal maid.
+Golggotmánu 10.
+1989 muitalin Sámedikki rahpamis NRK TV njuolggasáddagis Kárášjogas.
+Dáhpáhus oidnui TVs das rájes go Gonagaslaš Majestehta Olav Viđát ja su mieđuš bođii vuoji čáhppes limousiinnaiguin ja loaiddastii gili kulturvissui ja gitta dan rádjai go allaáiggálaš rahpanseremoniija nogai.
+Dat ahte lei riikka monárka, gii rabai sámiid álbmoga válljen orgána, giddádii fuopmášumi mihá viidábut go sámi servodaga.
+Gonagasa oahppaladdan ja buressivdnádus duddjui Sámediggái virggálaš stáhtusa, čalmmustii ahte diggi lea lunddolaš oassi Norgga stáhtavuogádagas ja čájehii ahte dat galgá leat orgána mas lea váikkuhanfápmu sámi gažaldagain.
+Dáhpáhusa duođalašsvuohta ja allaárvosašvuohta, ja fuopmášupmi maid dat dagahii, buvttii maiddái hástalusaid Sámedikki politihkkariidda meannudit vásttolaččat ja vuoiŋŋaskeahttá rahčat sámi álbmoga iešmearridanvuoigatvuođa, eana- ja valljodatvuoigatvuođaid, giela ja kultuvrra ja vuođđofriddjavuođaid bealis.
+Dál diehtit ahte Sámediggi jagiid mielde lea rábidan alcces stuorát váikkuhanfámu almmolašvuođas ja čájehan fámolaččabun - goitge eahpevirggálaččat - dihto áššiin go dan maid stáhta eiseválddit leat dasa mieđihan láhkamearrádusaid bokte.
+Sámelága paragráfa 1-2[1]addá dulkonmuni Sámedikki fámu ja válddi hárrái.
+Nuppi bealis lea dikkis friddjavuohta váldit ovdan ja bargat buot áššiiguin, maid ieš atná mávssolažžan sámiide.
+Dat sáhttá gieđahallat juohke ášši sámi servodagas dahje juohke gažaldaga, mii lea áigeguovdil sámiide.
+Nuppi bealis gullá eará orgánaide, dakkár orgánaide main álelassii lea ii-sámi stivreneanetlohku - namalassii ráđđehussii ja Stuorradiggái - mearridit, galgágo Sámediggi sáhttit hálddašit ruđaid mat juolluduvvojit sámi ulbmiliidda stáhtabudjeahta bokte.
+Virggálaš mearridanválddi oažžu Sámediggi dalle dahje juos Stuorradiggi mearrida dan lága dahje eará mearrádusa bokte.
+Sámedikki áirasiidda lea hástalus vuos ieža gaskaneaset soabadit, galgetgo ja masa galget gáibidit mearridanválddi.
+Vel stuorát hástalussan šaddá dasto oažžut Norgga láhkaaddi čoakkalmasa guorrasit gáibádusaide mearridanválddi hárrái.
+Nugo mun vuohtán, de ledje dáža eiseválddit áigodagas 1989s - 2005i sodjaleamen nannoseappot dovddastit ja gudnejahttit ahte sámit leat sierra álbmot, mas lea iešmearridanvuoigatvuohta dálá stáhtarájáid ja -vuogádaga siskkobealde ovtta dásis dáža álbmogiin.
+Álgoáigodagain gieđahalle goitge eiseválddit Sámedikki dábálaš gulaskuddanorgánan sámi gažaldagain, dakkárin mii lei ráđđehusa sámi áššiid ovddasvástideaddji departemeantta vuollásaš.
+Ná šattai dilli vaikko diggi ovddasta sierra álbmoga.
+Sámediggi galggai vuollánit dasa, ahte lea stáhtalaš hálddahusorgána, ja galggai dajahus departemeantta bálvalusgeainnu bokte gálgat mohkiidis.
+Čielgaseamos ovdamearka dán dáfus lei Ráitevári/Rio Tinto-ášši 1994s.
+Dalle geahččalii dalá gieldaministtar Gunnar Berge (Bb) ráŋgut sámediggepresideantta Ole Henrik Magga Stuorradikki sárdnestuolus, danne go Magga mahkáš lei duolmmastan iežas gealbbu dahje doaibmasuorggi olggobeallái ja rihkkon lága dalle go dearahii Ráitevárrái sámi álbmoga bealis lohkat ávžžuhusa multinationála ruvkesearvái Rio Tintoi.
+Sámediggepresideanta siđai Rio Tinto heaittihit buot mineráladoaimmaid Ráiteváris dassážii go sámiid eana- ja luondduvalljodatvuoigatvuođat ledje čielggaduvvon.
+Dan dagu dihtii njunnádii stáhtaráđđi.
+Sámediggi vástidii, ahte ráđđehus ii sáhte bagadit álbmoga válljen orgána.
+Dáhpáhus čájeha, mo Sámediggi árrat doaimmastis hástalii ráđđehusa sámi álbmoga jietnaguoddin su váldehuvainis.
+Ráitevári áššis čájehii Sámediggi, ahte lea válmmaš ja ahte das lea cuogga dáistalit alcces symbolalaš válddi áššiin, main stáhta eiseválddit eai dáhto addit dasa virggálaš mearridanválddi.
+Mun háliidan maiddái geassit ovdan finnmárkkulága proseassa gitta Stuorradikki loahpalaš mearrádusa rádjai mihttočuoldan Sámedikki válddi ja váikkuhanfámu rábidanbarggus.
+Finnmárkkulága gieđahallamis 2005s oaččui Sámediggi dakkár váikkuhanfámu, man hárve olbmo ledje oppa govahallange dalle go diggi ceggejuvvui 1989s.
+Álggus ávvudedje buohkat dainna go sámit viimmat ledje ožžon orgána, gos oaivilat sáhttet iskojuvvot vuostálaga ja loahpas gártat sohppojuvvon oaidnun sámi áššiin.
+Muhto dalle go borgárlaš ráđđehus, Bondevik II, 2005s buvttii Stuorradiggái ovdan su finnmárkkulága láhkaárvalusas, masa ii duhtan Finnmárkku fylkkadiggi iige Sámediggi, de čájehii Sámediggi dáhtu ja dáidduid hástalit guovddášválddi.
+Sámedikkis lei gal buorre cuohkki.
+Áššedovdilávdegoddi celkkii oainnat, ahte ráđđehusa láhkaárvalus ii deavdde gáibádusaid, maid riikkaidgaskasaš álbmotriekti bidjá eamiálbmogiid eaiggátráđđejumi hárrái sin iežaset árbevirolaš eatnamiin ja territoriijain.
+Dakkár finnmárkkuláhka, mii lei dagahit sámiid uhcitlohkui eanaeaiggátorgána stivrejumis, livččii rihkkon álbmotrievtti mearrádusaid.
+Riidu earenoamážit ráđđehusa ja Sámedikki gaskkas garai dalle.
+Dat livččii sáhttán gártat bistevaš soahpameahttunvuohtan 95 proseantta Finnmárkku eatnamiid eaiggátvuođa alde.
+Ja dat livččii gal vahágahttán Norgga beaggima riikkaidgaskasaččat olmmošvuoigatvuođanašuvdnan ja álgoálbmogiid vuoigatvuođaid bealušteaddjin.
+Proseassas finnmárkkulága hárrai dáhpáhuvai almmage juoga, mii ii lean goassege ovdal dáhpáhuvvan.
+Stuorradikki justiisakomitea bovdii vuosttas gearddi, ii dušše sámiid historjjás, muhto maiddái Stuorradikki iežas historjjás, áššeoasáláččaid mat eai gullan nationalačoakkalmassii ráđđádallamiidda láhkaevttohusa hárrái, man ráđđehus lei juo buktán Stuorradikki gieđahallamii.
+Ráđđádallamat mat de šadde, ledje dadjat juo šiehtadallamat, nu ahte Sámediggi ja Finnmárkku fylkkagielda duođaid ledje mielde hábmemin láhkateavstta, man riikka láhkaaddit loahpas galge virggálaččat mearridit.
+Proseassa dagai loahpas, ahte Sámediggi oaččui beali Finnmárkkuopmodaga stivraáirasiin, mii mielddisbuvttii mieldenearrideami eaiggátorgánas.
+Sámediggi nagadii oažžut áigái, ahte Finnmárkku geavahan- ja oamastanvuoigatvuođat galge čielggaduvvot velá Finnmárkokomišuvnna bokte.
+Ráđđádallanproseassa loahpas bákkohii Sámediggi maiddái ráđđehusa miehtat čielggadit sámiid ja earáid guolastanvuoigatvuođaid Finnmárkku rittuin ja vuonain.
+Finnmárkkulága proseassas čájehii Sámediggi, ahte dat ii leat ovddimustá eiseválddiid doaibmabijuid vuosttaldeaddji, muhto duođaid bajáshuksejeaddji ovttasbargoguoibmi, go fal oažžu vejolašvuođa ráđđádallat ja šiehtadallat buori oskkus.
+Áigodagas 1989 rájes 2005 rádjai earáhuvai eisveálddiid vuohki gieđahallat Sámedikki nu, ahte adnojuvvui álggus dábálaš gulaskuddanorgánan ja loahpas stáhta eiseválddiid virggálaš ráđđádallanorgánan.
+Boahtte ovdánanlávki man Sámediggi livččii sáhttán vuordit, livččii juos dohkkehuvvošii stáhta eiseválddiid duođalaš šiehtadallanguoibmin áššiin, mat mearkkašit olu sámi álbmogii.
+Sihke Stoltenberg I-ráđđehus ja Bondevik II-ráđđehus lea stuorradiggedieđáhusain Norgga sámepolitihkas 2000-logu álggogeahčen nannen, ahte sámi albmogis lea vuoigatvuohta iešmearrideapmái.
+Muhto, maŋŋá go finnmárkkuláhka lei mearriduvvon 2005s, ja Sámediggi lei ožžon mieldemearrideami Finnmárkkuopmodagas, Bondevik II-ráđđehus ja Sámediggi leigga vuolláičállán ráđđádallanšiehtadusa sámi áššiid hárrái ja Stoltenberg II lei váldán badjelasas ráđđehusválddi, de máhcahuvvogođii Norgga sámepolitihkka.
+Sámediggi šattai das rájes gillát lossa vuostegieđageavada barggadettiinis beassat orgánan, mas lea gealbu mearridit siskkáldas ja báikkálaš sámi áššiin.
+Ráđđádallamiin minerálalágas 2009s, riddoguolástanlávdegotti árvalusas 2012s ja boazodoallohálddahusa ođđasitorganiseremis 2013s lea ruksesruoná ráđđehus vuodján Sámedikki badjel.
+Ráđđehus gulai gal Sámedikki oainnuid ja gáibádusaid, muhto ii váldán daid vuhtii.
+Sámediggi vikkai gal, muhto ii lihkostuvvan váikkuhit dáid áššiide dialoga bokte, ja sámiid álbmoga válljen orgána dassaluvvui fas ovddeš rollii gulaskuddanorgánan.
+"Mii leat gullan maid dadjabehtet, muhto dahkat nugo dáhttut," lea dieđáhus man ráđđehus buvttii linjáid gaskkas.
+Mearridanválddi ja šiehtadallanvuoigatvuođa šaddá Sámediggi dás duohko dušše guhket geahččat, juos galgat jáhkkit riikka ovddit ráđđehushoavdda Jens Stoltenberg (Bb) ja dálá stáhtaministara Erna Solberg (O) cealkámušaide.
+Goappašagat leaba gažadeamis NRK Sámiin cealkán, ahte iešmearrideapmi, masa maid gullá iešstivrejupmi siskkáldas ja báikkálaš sámi áššiin, ii leat áigeguovdilis politihkka ii dáža politihka gurut- iige olgešbealde.
+Loahpas áiggun dadjat juoidá sámegielaid hálddašeamis, mii lea okta Sámedikki hástalusain.
+Sámedikki rahpamis golggotmánu 7.
+1997 julggaštii Gonagaslaš Majestehta Harald Viđát sártnistis čuovvovaččat:
+"Norgga stáhta lea vuođđuduvvon guovtti álbmoga territoriijai - dážaid ja sámiid.
+Sámi historjá gođđása čavgadit dáža historjái.
+Dál fertet šállošit dan vuoigatmeahttunvuođa, man Norgga stáhta ovdal lea dahkan sámi álbmogii garra dáruiduhttinpolitihka bokte.
+Norgga stáhtas lea danne earenoamáš vástu lágidit dilálašvuođaid nu, ahte sámi álbmot sáhttá hukset nanu ja eallinnávccalaš servodaga.
+Dát lea vieruiduvvan vuoigatvuohta, mii vuođđuduvvá sámiid eallimii sin iežaset guovlluin mii lea leamaš doloža rájes."
+Dás nanne riikka oaivámuš, ahte Norgga territoriija gullá guovtti álbmogii, mat ledje ja elle dáppe dalle go stáhta ráját gessojuvvojedje ránnjáriikkaid vuostá.
+Iige dát lean juoga man Gonagaslaš Majestehta ieš hutkkai, muhto son julggaštii dán stáhta eiseválddiid bealis.
+Jagland-ráđđehus nannii Stuorradiggedieđáhusas nr.
+41s (1996-97) Norgga sámepolitihkas, ahte "sámit leat nubbi Norgga guovtti stáhtavuođđudeaddji álbmogis.
+[Ja] Norgga sámepolitihkka galgá doahttalit prinsihpaid, mat leat nannejuvvon oppalaš riikkaidgaskasaš álbmotrievttis ja álgoálbmotrievttis." [2]
+Dán guovtti álbmoga territoriijas leat, nugo diehtit, valjis sihke ođasmuvvi ja ođasmuvvameahttun luondduresurssat.
+Guolásteamit, ruvkedoaimmat, hirsačuohppamat, oljo- ja gássaávkkástallan jna.
+leat buktán stuora dietnasiid stáhtii ja jábálašvuođa servodahkii.
+Luondduresurssat dán guovtti álbmoga territoriijas leat dahkan vuođu dasa, ahte Norga lea beassan dilis Eurohpá geafit riikkaid searvvis ja šaddan máilmmi riggámus našuvdnan, stáhta mii suitá fuolahit álbmogii buot buoremus buresbirgejumi ja nanu servodainstitušuvnnaid nugo mánáidgárddiid, skuvllaid, allaoahpahagaid, dearvvasinstitušuvnnaid, kulturinstitušuvnnaid, jna.
+Stáhta eiseválddit leat fuolahan, ahte dáru giella, kultuvra ja servodateallin suodjaluvvo ja ovddiduvvo olles servodagas, das rájes go mii riegádit, bajásšaddat ja vázzit skuvllaid, bargat iežamet oasi bargoeallimis ja mannat ealáhahkii guhkes bargoeallima ja servodatdoaimma maŋŋá.
+Mii beassat vázzit eallima čađa dáru giella, kultuvra ja árvvut buot birra.
+Dážavuohta lea diehttelas juohke diŋggas maid mii bargat ja vuordit oažžut, buot ortnegat, bálvalusat ja doaibmabijut vuođđuduvvet dáru gillii ja kultuvrii.
+Maiddái sámit návddašit dán ovttaláganvuođa politihka šattuin.
+Sámit ožžot oasiset servodatburiin.
+Juos leat dážat.
+Juos atnet dárogiela.
+Muhto mearihis árvvut, maid stáhta lea ožžon háldosis, ja maid lea atnán hukset dážavuođa, leat seammás adnojuvvon válgat politihka, man ulbmil lea leamaš luottahuhttit sámi giela, kultuvrra ja servodateallima.
+Ulbmil lea leamaš ráhkadit našuvnna, mii lea buhtis dážavuođainis, servodaga masa eai čága veahádagat, ja mii galggai neaktit ovttakultuvrragin ja ovttagielagin
+Gonagas Harald šállošiige 1997s dan vuoigatmeahttunvuođa, man stáhta eiseválddit, namalassii stuorradikkepolitihkkarat, ráđđehushoavddat ja -lahtut, stáhtalaš virgeolbmot ja earát geain lea leamaš vástu hábmet ja čađahit stáhta politihka historjjá čađa, leat bággen sámiid badjelii garra assimilerendoaibmabijuid bokte.
+Mii galgat muitit, ahte dáruiduhttinpolitihka ja eará nationalisttalaš doaibmabijuid leat demokráhtalaččat válljejuvvon orgánat mearridan.
+Ja dat leat leamaš mielde dahkamin sámevuosttaldeaddji ja sámevašánis guottuid dán servodahkii.
+Ii leat nu galle jagi áigi, go sámi geaidnogalbbat báhččojuvvojedje suokkisin Davvi-Romssas.
+Hárvenaš olmmoš hirpmástuvvá, go sámi galbbat dálge durddiduvvojit málain eará báikkiin.
+Go muhtin gieldda orgána hehtte sámi báikenamaid geavahuvvomis ja gieldá gudnejahttimis sámiid gielalaš olmmošvuoigatvuođaid, de ii giddát dat riikkamediaid fuopmášumi ja riikkapolitihkkariid fuola.
+Gehččet mat Romssa gávpoga.
+Gielda lei ohcan beassat mielde sámi gielaid hálddašanguvlui.
+Muhto de šattai sámevuohta temán válgagižžui 2011s.
+Vuosteháhku sámi galbbaide gávpogis lei sihkkaris válgavealta, ja vuosttas lohpádus man ođđa borgárlaš eanetlohku ollašuhtii, lei geassit gieldda ohcamuša ruoktot.
+Báikkálaš dáža demokratiija válddii buot vuoittuid.
+Romssa sámit báhce haga.
+Gielddain mat leat olggobealde hálddašanguovllu, eai oaččo sámi mánát ja nuorat sámi vuosttasgiela oahpahusa.
+Sámediggi ii almmage vuollánan, muhto dagai sierra šiehtadusa Romssa gielddain, mii galggašii sihkkarastit buoret gielladili Romssa sámiide.
+Dán ja eará sullasaš sámi báikkálaš giellaáššiin mat leat gielddain, ii leat Sámedikkis virggálaš váldi mearridit.
+Váldi mearridit báikkálaš sámi áššiin gullá juohke gielddastivrii.
+Dasgo Norgga gielddaide lea addojuvvon iešstivrejupmi báikkálaš áššiin.
+Dákkár iešstivrejupmi báikkálaš ja siskkáldas sámi áššiin, nugo giella dáidá leat, ii leat addojuvvon Sámediggái.
+Sámedikkis váilu iešstivrejupmi, mii gielddain gal lea.
+Juos sámit galget beassat návddašit giellavuoigatvuođain maid sámeláhka galggašii sihkkarastit, de dárbbašit buorredáhtolašvuođa guoskevaš gielddastivrras, main eanaš háviin lea dáža eanetlohku.
+Dasto lea ráđđehus, mii mearrida galgetgo gielddat mat ohcet beassat mielde giellahálddašanguvlui, galget oažžut ruđa dasa.
+Sámediggi beassá mielde áššegieđahallamii easkka dalle go ráđđehusa ja Stuorradikki bealljemerken ruđat galget sirdojuvvot gielddaide, mat leat mielde giellahálddašanguovllus.
+Sámediggi beassa sirdit ruđaid.
+Sámediggepresideanta Aili Keskitalo dajai sártnis Norgga Sámiid Riikkasearvvi riikkačoahkkimis mannan basiid, ahte searvvi áirasat sehtet muitit ahte lea oassi iešmearrideamis go Sámediggi lea hálddahusorgána."Dávjá moitojuvvo ahte Sámediggi lea šaddan hálddahusorgánan stáhtii, ja ahte čuovvovaš byrokratiseren sáhttá heavahit politihkalaš višuvnnaid ja proseassaid," dajai.
+Semináras 2008s man Gáldu Álgoálbmotvuoigatvuođaid gelbbolašvuođaguovddáš doalai mu jođihanáiggis, doppe dajai sosiálekonoma Rune Fjellheim, gii lea Sámedikki direktor dál, ahte sámiid álbmoga válljen orgána dušše hálddaša 40 proseantta buohkanas ruhtajuolludemiin sámi ulbmiliidda, ja stáhta hálddaša 60 proseantta.
+Son muitalii ahte dušše 22 miljovnna kruvnnu doaibmaruhtapoasttain Sámedikki budjeahtas, mat 2008s ledje sullii 300 miljovnna, leat dakkárat maidda Sámediggi ieš lea dahkan álgaga.
+Dát gártá dušše čieza proseantta Sámedikki iežas budjeahtas, ja 2,9 proseantta oppalaš jahkásaš stáhta ruhtajuolludemiin sámi ulbmiliidda.
+Ferte leat oalle hástalussan Sámediggái ja dan áirasiidda, go stáhta dahká álgaga ja hábme 97 proseantta buohkanas ruđalaš váikkuhangaskaomiin sámepolitihkalaš suorggis.
+Ferte lea oalle duššástuhtti, go stáhta dahká álgaga ja hábme 93 proseantta sámepolitihkas, man Sámediggi hálddaša.
+Fjellheim loahpahii dainna, ahte Norgga Sámediggi ii hálddaš iežas sámepolitihka, muhto baicca lea stáhta sámepolitihka alladásat hálddašeaddji.
+Dajai ahte dálá vuogádat ii leat dakkár, man govttolaččat sáhttá gohčodit sámi iešmearrideapmin, ja ahte danne dárbbašuvvo ođđa ruhtadanvuogádat sámepolitihkalaš doaibmabijuide.
+1997s celkkii Gonagas, ahte stáhtas lea earenoamáš ovddasvástádus lágidit dilálašvuođaid nu ahte sámi álbmot sáhttá hukset gievrras ja eallinnávccalaš servodaga.
+Dát máksá ahte Norgga stáhtas ja dan eiseválddiin lea ovddasvástádus ja geatnegasvuohta addit sámi álbmogii vejolašvuođaid ieš hukset ealli sámi servodaga.
+Ammahal dat ferte leat servodat, gos boahttevaš sámi sohkabuolvvat sáhttet eallit ja lieđđut dán oktasaš dáža-sámi territoriijas sápmelažžan, sámegillii, sámi kultuvrras ja sámi servodagas.
+Dát dáidá leamen stuorámus hástalus Sámediggái.
+Giitu fuopmášumis!
+[1] http://lovdata.no/dokument/NL/lov/1987-06-12-56
+[2] http://www.regjeringen.no/nb/dep/asd/dok/regpubl/stmeld/19961997/stmeld-nr-41-1996-97-/4.html?id=191240
+Lenker til andre nettsteder som omtaler forhold knyttet til Sametinget 25-årsjubileum.
+KRONIKKER OG KOMMENTARER
+Sametinget 25 år av professor Per Selle og seniorrådgiver Torvald Falch - Nordlys
+Da Sametinget kom av Oddgeir Johansen - Ságat
+Samisk oktober-revolusjon av Harald Stanghelle - Aftenposten
+NYHETERStuorra ávvubeaivi - Ávvir
+Sametinget 25 år: Får ærene for ny samisk selvtillitt - Aftenposten
+Jusstopp kritiserer ministre - NRK Sápmi
+Slik ble den høytidelige feiringen av Sametingets 25 år lange liv - NRK Sápmi
+The Sami Parliament 25 years - The Norway Post
+Sami Parliament of Norway Celebrates 25th Anniversary - The Nordic Page
+- Skulle gjerne vært der - NRK Sápmi
+Sametinget er 25 år - Dagen
+Sametinget feirer 25 år - Trønder-Avisa/NTB
+Sametinget fyller 25 år - Ságat
+Sametinget jubilerer - Liberaleren.no
+Norska Sametinget firer 25 år i dag - Sveriges Radio
+Sjekk bildene fra Sametingets 25-årsjubileum - NRK Sápmi
+Sametingets 25-årige liv: #nrks25 - NRK Sápmi
+- En drøm som kanskje ikke går i oppfyllelse - NRK Sápmi
+MYNDIGHETER
+Gratulerer Sametinget med 25 år - Finnmark fylkeskommune
+Gratulerer Sametinget med 25-årsjubileet - regjeringen.no
+Sametingets 25-årsjubileum - Stortinget
+Stortingspresident, statsråd, og kjære jubilanter: plenumsleder, Sametingspresident, representanter for det samiske folket i Finland, Russland og Sverige, Sametingets medlemmer, ærede forsamling.
+Da Sametinget første gang ble åpnet i 1989, sa jeg i en tale ved dagens festmåltid at en lovutreders drøm var gått i oppfyllelse.
+Da jeg noen år senere ble invitert til å tale i selve Sametinget, la jeg til at en personlig drøm gikk i oppfyllelse - å få tale til et Sameting som var sikkert etablert som en representativ institusjon i landets statsliv.
+Når jeg nå står her etter Sametingets arbeid gjennom 25 år, har det for lengst passert etableringsfasen og har funnet en plass i forhold til de andre organer i vårt styringsverk.
+Det er utsatt for kritikk, ja visst, vi lever i en fri rettsstat.
+Men dagens sikre posisjon - markert ved denne vakre tingbygningen - det var en fjern fremtidstanke for de utrederne som satt sammen i Samerettsutvalget i begynnelsen av 1980-årene og utformet et meget omstridt forslag til nye regler om et samisk sentralorgan.
+Jeg takker for den heder som Sametinget viser ved å tildele meg tingets talerstol på denne merkedag i tingets liv.
+Men det blander seg samtidig inn en dyp følelse av utilstrekkelighet.
+Hva skal jeg kunne si denne merkedag til Sametinget, der representantene kjenner sameretten og ikke minst samepolitikkens problemer på en personlig gjennomlevd måte som jeg bare kan ane.
+Mitt fag er rettstenkning, og de grunnleggende spørsmål innen sameretten, slik jeg ser det, er følgende to: Hva er samerettens hovedoppgave, og hva bør være samerettens grunnsyn?
+Samerettens hovedoppgave er å skape et så sterkt rettsvern for samisk kultur at den kan leve videre her i Norden.
+Ved utformingen av sameretten - der Norge - har det primære ansvar blant de nordiske stater - er det ett grunnsyn man alltid må fastholde: Et folks rett til kulturutøvelse er en av de fundamentale menneskerettigheter.
+Ole Henrik Magga skal i dag se tilbake på Sametingets 25-årige historie.
+Jeg går helt tilbake til fødselsprosessen.
+Slik jeg kjenner den.
+Tanken om et nytt samisk sentralorgan bygget på direkte valg finner man spiren til flere steder.
+Det er naturlig å nevne et foredrag av Mikal Urheim på landsmøtet til Norske Samers Riksforbund i 1969, der han talte om etablering av et "organ for kanalisering av folkeviljen i samesaker" og la til grunn at "folkevilje en gjør seg gjeldende i den grad et organ er en forsamling av samer for samer ved samer".
+Da Samerettsutvalget ble nedsatt i 1980, var mandatet at utvalget blant annet burde utrede om det var behov for å opprette et eget manntall for samer og representative organer for samer valgt ved direkte valg.
+Under striden om utbyggingen av Kautokeino-Alta-vassdraget, som toppet seg i ' politiets rydning av sammenlenkete demonstranter i Stilla 14. januar 1981, ble det fra regjeringshold tatt initiativ til et møte med samiske organisasjoner 17. februar i Kautokeino.
+Regjeringen stilte seg der positiv til spørsmålet om egetfolkevalgt organ for samene, og Samerettsutvalget ble bedt om å prioritere dette, sammen med spørsmålet om en bestemmelse i Grunnloven om samenes rettsstilling.
+Utvalget vedtok å følge denne anmodningen.
+Men flere av utvalgets medlemmer reiste senere spørsmål om å revurdere dette arbeidsprogrammet, særlig begrunnet i at rettighetene til land og vann var det primære problemet i mandatet, og i utredningen av 1984 _ga åtte av de atten medlemmer uttrykk for at de anså prioriteringen av grunnlovs- og organspørsmålene for uheldig.
+Jeg tok fullt ut standpunkt for denne prioriteringen i arbeidet.
+Det var nødvendig å få en representativ forsamling, med demokratisk legitimitet innenfor det samiske folket, for å kunne få en tilstrekkelig troverdig samepolitikk.
+Samene har som andre folk ulike oppfatninger om mange samfunnsmessige spørsmål, preget av et folks indre motsetninger, mellom blant annet ulike næringer, ulike distrikter, ulike ideologiske holdninger.
+Skulle det samiske folkets egen mening komme fram, måtte det være fra en forsamling der en åpen politisk debatt kunne føre til flertall og mindretall, som var et samisk flertall og mindretall.
+Det samiske flertallssynet måtte komme fram i alle viktige saker for det samiske samfunn.
+Det var derfor vesentlig at et slikt samisk sentralorgan kom på plass snarest mulig og på den måten kunne ta del i avgjørelsen av de videre politiske og rettslige spørsmål.
+Den samiske folkevalgte forsamling burde være grunnmuren i det samerettslige byggverk som nå skulle reises.
+Dette var et nytt organ i den offentlige rett og med en oppbygning som også var - ny i landets rettsorden.
+Et samisk ting for et eget folk innenfor statsgrensene i Norge.
+Dette krevde en betydelig utredning og drøftelse.
+Av de viktigste spørsmål var: direkte eller indirekte valg, ulike samedefinísjoner og opprettelse av samemanntall, valgkretser og mandatfordeling.
+Samtidig de mer allmenne, men nødvendige hovedelementer: den historiske erfaring hittil av samisk innflytelse i styringsverket, den nyere utvikling for minoriteter og urfolk i internasjonal rett, og ikke minst en ny vurdering av hva vi mener er rettferdig, av hvordan man kan opprettholde den samiske egenart i landet, og gjøre tilhørighet i dette kulturfellesskapet mest mulig likeverdig med tilhørighet i majoritetskulturen.
+Ved siden av skulle utvalget sidestille i prioritet en utvidelse av Grunnloven for samisk rettsvern.
+Det var ikke noe enkelt klima for denne utredningen.
+En skarp politisk kamp med demonstrasjoner og sultestreik slo inn i utvalget den første tiden.
+De ulike syn kom klart til uttrykk også her, og i perioden oktober 1981 til juni 1982 trakk Norske Samers Riksforbund sin representant tilbake fra utvalget som følge av anleggsarbeidet med kraftutbyggingen.
+Men jeg vil legge til, at det etter hvert ble en god arbeidsstemning i utvalget.
+Alle ble enige om å konsentrere arbeidet om de store spørsmål, og lot de mange små spørsmål fortsatt være små.
+Vi hadde for øyet at det til tross for uenigheten' skulle bli en utredning, der de politiske myndigheter kunne få et godt dokument for det videre arbeidet.
+Jeg vil gjerne nevne med min aller største anerkjennelse Einar Høgetveit, som var hovedsekretæren i utvalget.
+Og forsamlingen skulle få sitt navn.
+Leser man utredningen nøye, vil man se at det først tales om "et samisk sentralorgan", senere om "et eget landsomfattende sameting", for så i lovutkastet å skrive "Sametinget" med stor S som navnet.
+Spørsmålet om reglene for direkte valg til Sametinget er det jeg særlig husker som vanskelig.
+Innen utvalget gikk ti medlemmer inn for et direkte valg knyttet til et samemanntall, mens åtte foretrakk et indirekte valg knyttet til samiske valgmenn.
+Selv tilhørte jeg en gruppe på fem som voterte for direkte valg som allmenn regel, men som mente at hensynet til representativitet tilsa et visst minimum i samemanntallet i den enkelte valgkrets for å ha direkte valg.
+Som vi vet, skar den politiske behandling enkelt og effektivt gjennom og ga den direkte valgform fullt gjennomslag i alle valgkretser uten noen begrensning.
+Da samerettsutvalget la fram sin første utredning i 1984, møtte den sterk kritikk fra flere kanter.
+Det var vi forberedt på, selv om jeg ikke hadde ventet at motstanden fra kommunestyrene iFim1mark var så massiv som det viste seg i høringsrunden, der et meget stort flertall av kommunestyrene gikk imot både Sameting bygget på direkte valg og egen grunnlovsbestemmelse.
+Men så kom behandlingen i Finnmark fylkesting 4. desember 1985.
+Jeg anser denne for en milepæl i samerettens utvikling, der fylkestinget med et stort flertall gikk inn for begge reformer, og ved det gjorde den videre politiske behandling i Regjeringen og Stortinget vesentlig lettere.
+Jeg husker enda som et sterkt minne den glade røsten til Aslak Nils Sara - hedersmannen og talsmannen for alle urfolk - da han telefonerte til meg morgenen etter fylkestingets avstemning og åpnet med å si:
+"Solen går opp over Sameland."
+Prioriteringen av Sametinget var på ny en innvending da utredningen forelå.
+Men vi kan i dag vurdere i historiens lys og si: Ville det virkelig ha vært bedre om Sametinget var blitt utsatt inntil rettighetene til naturressursene var vurdert?
+Vi vet at Finnmarksloven ble vedtatt først i 2005.
+Jeg anser det som en lykke at et levende Sameting kunne ta aktivt del i utformingen av denne loven.
+Det hadde i ethvert fall ikke vært noe 25 års jubileum i dag med en annen fremgangsmåte.
+Og jeg vil hele livet huske 29. mai 1987 i Odelstinget, da sameloven som etablerte Sametinget ble vedtatt, og da Odelstinget med Jørgen Kosmo som den effektive saksordfører levde opp til den historiske begivenhet og det historiske ansvar.
+Ord som "historisk" og "stille revolusjon" klang da i tingets sal.
+Og selv om det også falt noen bemerkninger i debatten der man helst ville ha koblet av seg ørene, som Kosmo sa i sitt sluttinnlegg, så var det etter vedtaket noen jubelscener i Justiskomiteens møterom, som erfarne stortingsrepresentanter hoderystende mente at Stortinget ikke tidligere hadde opplevd.
+Da det første Sametinget var valgt og konstituert i 1989, oppstod en fundamentalt ny situasjon i samepolitisk og samerettslig henseende.
+Det var fra dette tidspunkt bare ett organ som kunne tale på det samiske folkets vegne med krav på demokratisk legitimitet.
+En gang i Sametingets barndom i 1996 fikk jeg den mulighet å fremlegge et samerettslig helhetsbilde slik jeg så det.
+Det kunne ikke bli en ny samekodisill, for en kodisill krever en lovgiver.
+Men en rettstenker kan formulere sine teser, og jeg prøvde å sammenfatte mitt hovedsyn i en slik samling.
+En av de første fikk en "flying start" ved at Kongen her i Sametinget året etter fasttømret følgende setning.
+"Staten Norge er bygget på territoriet til to folk, nordmenn og samer."
+Setningen er senere gjentatt av fremtredende politikere i landet, og er akseptert som et utgangspunkt for politisk og rettslig vurdering.
+Samene er et folk, de er samtidig landets urfolk, og de er en etnisk minoritet i landet.
+Deres rettslige stilling må man i dag finne spredt omkring i ulike lover og konvensjoner.
+Som folk har samene selvbestemmelsesrett ifølge FNs to menneskerettskonvensjoner av 1966, og disse er i år inntatt på Grunnlovens nivå ved den nye bestemmelsen i Grunnlovens § 92.
+Som urfolk har samene rettigheter etter ILO konvensjonen om urfolk, som er inntatt i Finnmarksloven.
+Som etnisk minoritet har samene de særlige rettigheter som følger av kulturvernet i den ene av FNs menneskerettskonvensjoner, den om sivile og politiske rettigheter, mellom venner kalt SP-konvensjonen.
+På en merkedag må man glede seg over det som har vunnet fram, men også se mot de nye oppgaver.
+I mitt forsøk på et helhetsbilde var det flere teser som gjaldt utnyttelsen av naturressursene.
+Innenfor sameretten vil jeg mene at dette emnet vil stå sentralt de neste år.
+På Sametingets grunnlovsseminar 4. juni i år fikk jeg anledning til å omtale den politiske behandling av Kystfiskeutvalgets utredning om retten til fiske i havet utenfor Finnmark.
+Mitt syn er en dyp skuffelse over resultatet, som bygget på fiskeridepartementets rettslige vurdering.
+Jeg vil imidlertid at vi også skal feste oss ved det positive som skjedde under departementets vurdering.
+Den fastslår at idet ikke er tvil om at samene er en minoritet etter SP-konvensjonen og et urfolk etter 11.0-konvensjonen, at kulturvernet i SP-konvensjonen omfatter naturressurser, at den gir staten et resultatansvar for videreføring av samisk kultur, og at særtiltak som innebærer positiv forskjellsbehandling må godtas hvis det er nødvendig for å sikre det materielle grunnlag for minoritetskulturen.
+Vi har med dette trolig fått det endelige punktum for tvil omkring disse spørsmål.
+Men departementet snublet like før målstreken og trakk etter mitt syn ikke de riktige konsekvenser av sine egne premisser.
+Jeg mener derfor at sjøsamenes rett - er en debatt om et viktig rettsprinsipp, samenes rett til naturressursene, som også har betydning for landorden, og som bør føres videre.
+Men hva skal man gjøre når den politiske vei ikke fører fram?
+Man kan da se mot en annen sektor av samenes næringer og kultur, reindriften, som gjennom flere rettsavgjørelser har fått anerkjent rettigheter bygget på gammel samisk bruk.
+Jeg kan ikke si noe om utfallet av en rettssak om sjøsamenes rett til fiske etter folkerettens regler om urfolk og minoriteter.
+Annet enn at mitt rettssyn ikke faller sammen med statens grunnlag for den nye lovgivningen om retten til fiske av 2012.
+Jeg mener sjøsamene burde få en bedre rettsavklaring ved domstolene.
+Sametinget er et ting for de samene som Grunnloven betegner som "den samiske folkegruppe", en form som Grunnloven brukte for å markere at den ga sine rettigheter for samene i Norge.
+Et utkast til en nordisk samekonvensjon ble fremlagt i 2005 av en finsk-norsk-svensk-samisk ekspertgruppe.
+Denne konvensjonen omfatter alle samer bosatt i Finland, Norge eller Sverige.
+Formålet med denne konvensjonen er å bekrefte og styrke slike rettigheter for hele det samiske folket i de tre land at det kan sikre og utvikle sin kultur, sine næringer og sitt samfunnsliv med minst mulig hinder av landegrensene.
+Konvensjonen er en rettsorden for ett folk i re stater.
+Den har vakt interesse internasjonalt.
+Tenk på alle de urfolk og minoriteter som har sine liv i områder som er grenseoverskridende.
+Utkastet har en artikkel om felles samiske organisasjoner, og i utredningens kommentarer til denne omtales en samisk visjon om å danne et felles sameting.
+Det henvises også til det syn at det som følge av større samarbeid mellom de nordiske land i samespørsmål, vil være et behov for et representativt organ for samene i Norden - et nordisk sameting.
+Som en gammel tilhenger av nordisk rettsfellesskap og dypt interessert i samiske rettigheter var arbeidet med denne konvensjonen fylt av fremtidsrettede tanker.
+Men selv om det nå er hele ni år siden den enstemmige innstillingen ble avgitt, holder regjeringene i de tre land fortsatt på med å drøfte utkastet.
+Det kan derfor være tvilsomt om konvensjonsutrederen fra 2000-tallet får sin drøm like godt oppfylt som det han tidligere opplevde som lovutreder i 1980-årene.
+Man må ha et perspektiv over generasjoner når man skal se et folks statsrettslige institusjoner.
+Sametinget er da, tross sine 25 år, fremdeles bare í sin spede ungdom.
+Jeg har tidligere i Sametinget tatt fram det mektige og manende diktet av Henrik Wergeland, "Følg kallet", som er en høysang til de små kulturer.
+Det kan derfor høve at jeg på en åremålsdag siterer de fremtidsrettede linjer: Ung må verden ennu vaere, / slektens sagas lange lære ennu kun dens vuggesange / og dens barndoms eventyr.
+Jeg ønsker at samisk kultur og samfunnsliv må vokse kraftfullt med støtte i Sametingets politiske kraft.
+Alle medlemmer av Sametinget vil ikke høre fullt ut det samme kall.
+Sametinget skal som et demokratisk organ gi plass for det rike mangfoldet innenfor det samiske folkets liv, i språk, bosetting, næringer, og alt annet som kan skape ulike holdninger og standpunkter.
+Og hver representant har sin personlige stemme med sin særlige klang.
+Jeg ønsker for alle representanter at de får muligheter til å følge sitt kall.
+Stortingets president
+Sametingets president
+Fiskeriminister
+Sametingetsrepresentanter og Sametingets ansatte
+Ærede representanter for samene i våre nabolandMine damer og herrer
+Samerettsutvalget hadde i sin tid flere begrunnelser for en egen grunnlovsparagraf som også kunne brukes som argument for "å gi de felles samiske interesser en sterkere plass i norsk politisk liv".
+En ennå klarere begrunnelsen har HM Kong Harald gitt i sin tale til Sametinget i 1997 som han gjentok i 2001: "Den norske stat er grunnlagt på territoriet til to folk - nordmenn og samer."
+Sametinget skulle uttrykke den samiske folkeviljen, den skulle kanalisere viktige saker og den skulle ha "besluttende myndighet på avgrensede saksområder" (NOU 1984:18 s. 516).
+Jeg kan selvsagt ikke innen tidsrammen jeg har fortelle Sametingets historie.
+Jeg skal uttrykke min mening om hvordan Sametinget har lykkes på en del sentrale saksområder og si noe om hvordan tinget har lykkes å utvikle arbeidsformer innad og utad som skaper kontakt og tillit.
+Disse er noen av de sakene der Sametinget har arbeidet med og i vekslende grad lykkes godt ved enten å selv å tatt initiativet eller ved å påvirke de endelige vedtak.
+Den er ikke uttømmende, men ment å eksemplifisere hva slags typer saker Sametinget har arbeidet med:
+På det første møtet i Sametinget ble situasjonen i fiskeriene og i reindriften tatt opp.
+Sametinget ble bedt om å uttale seg om hvordvidt Norge burde ratifisere ILO-konvenjon 169 om urfolk.
+Sametinget var klar over at norsk lov ikke var i harmoni med konvensjonen da, men i tillit til utviklingen som var i gang, anbefalte Sametinget ratifikasjon.
+Stortinget sluttet seg til det og Norge ble det første landet som ratifiserte konvensjonen i 1990.
+Språkloven var et resultat av utredningsarbeidet som ble igangsatt i 1980.
+Den er blitt et mønster også for andre land.
+Språkforvaltningsområdet er senere utvidet.
+Sametinget fikk på 1990-tallet igangsatt utredning om godt og Kirken har på sin side støttet Sametingets arbeid.
+Læreplanreformen og den nye opplæringsloven på 1990-tallet var en viktig sak for Sametinget.
+Det gikk bra takket være Reidar Sandal som minister.
+Sametinget fortsatte arbeidet som Samisk utdanningsråd hadde begynt i 1976 og har gjort en solid innsats i arbeidet med utgivelse og trykking av læremidler.
+Sametingets etablering og lokalisering av deler av forvaltningen har også betydd styrking av lokalt kulturarbeid mange steder.
+Språksentrene gjør et godt arbeid, og de behøves også der samisk før sto sterkt.
+Den klart største saken var vedtakelsen av Finnmarksloven i 2005 hvor Justiskomiteen i Stortinget hadde et enestående godt samarbeid med Sametinget.
+Resultatet var et kompromiss om Finnmarksloven.
+Stortingsrepresentantene Knut Storberget og Trond Helleland fortjener å nevnes særskilt og likeledes Sametingets daværende president Sven- Roald Nystø og opposisjonsleder Egil Olli.
+Sametinget har løftet fram dem som har gjort en samfunnsinnsats i under krigen og i kampen for samiske rettigheter.
+Sametinget har avgitt mange uttalelser til høringssaker.
+Det har vært en balansegang mellom egne initiativ og uttalelser til andres utredninger og planer.
+Det samiske samarbeidet over grensene er viktig.
+Rikenes grenser bør ikke få splitte opp samene som ett folk.
+Den viktigste av j samarbeidsavtalene rent praktisk ble til da daværende statsråd med ansvar for samiske saker Erna Solberg og sametingspresidenten i 2005 underskrev avtale om prosedyrer for konsultasjoner mellom statlige myndigheter og Sametinget.
+De andre avtalene gjelder praktiske tiltak og informasjonsutveksling.
+Sametinget har både i 2013 og i 2014 markertseg kraftig i det internasjonale urfolkssamarbeidet vis-a-vis FN, som er fortsettelse av utvikligen so begynte i 1982 og ble styrket i 1992 med opprettelsen av Urfolksforumet.
+Oppsiktsvekkende resultater synes å være oppnådd som bare for noen år siden var umulige.
+I disse saker har Sametinget så langt ikke har nådd fram:
+Av disse saker peker sjøsamenes rettigheter seg ut som den viktigste, og som Sametinget har arbeidet med siden opprettelsen.
+Helt fra 1848 ble fornorskningen rettet særlig mot sjøsamene som ble fratatt sitt språk over store områder.
+Norge har brukt sjøsamenes fiske som argument for Norges rettigheter, bl a. i 1949 da riksadvokaten påsto "enerett for kystbefolkningen til å utnytte kysthavets rikdommer" i saken mot England.
+Saken har vært sjeldent grundig utredet av landets fremste jurister og fag politikere etter initiativ fra Sametinget, senest som NOU 2008:5 Retten til fiske i havet utenfor Finnmark.
+Samiske rettigheter utenfor Finnmark er utredet (NOU 2007:13-14), men mer har dessverre ikke skjedd på det området.Sametingetsa i sin tid ja til prøvedrift for uttak av stein i Náránaå-områdeti Kautokeino.Aktiviteten der ble fort utvidet.
+Etter lokalt initiativ i Káráåjohka, fikk Sametineti 1994 stoppet Rio Tinto Zincs boringer i Ráitevárri, Karasjok.
+Mineralloven er senere blitt endret slik at nå skal bl.
+a. Sametinget få vite om planlagte inngrep.
+De utdanningsskadelidte samer fikk en lite tifredsstillende behandling av sentralmyndighetene..
+Et fond ble opprettet, men Sametignet fikk ikke lov til å bruke midlene til erstatninger.
+De skadelidte vendte seg med demonstrasjon mot og okkupasjon av Sametinget, som uforskyldt fikk skylden for både krigen og fornorskningen.
+Et grundig forslag til nordisk samekonvensjon fra 2005 ligger og venter på å bli ratifisert av de nordiske land til tross for at vi samer er det mest nordiske av folk i Norden Den samiske befolkningen var svært splittet da Sametinget begynte sitt arbeid.
+Menmangeeldre haddebrukt sitt liv på å "kvitte seg med det samiske", slik fornorskingspolitikken hadde forventet av dem.
+Saker som bøker, undervisning i samisk, kulturminner og liknende saker som nok Sametinget rimeligvis ville få å gjøre med, var bare et fåtall samer opptatt av.
+Sametingetkunneikke håpepå å få særlig innflytelsepå slike ting som prisen på matvarer, bensinpris, skattenivå, motorferdsel i utmark og andre hverdagslige saker.
+Folks engasjement i lengden er avhengig av at Sametinget har innflytelse på folks hverdag og ikke bare på forvaltning av ideelle kulturformer og minner fra fortiden.
+Sametinget har i alt vesentlig hatt kun rådgivende myndighet i disse 25 årene.
+Det syneslikevelfungert rimeliggodt etter forutsetningene, både når det gjelder enkeltsakerog når det gjelder arbeidsmåter.
+Alt i alt synes Sametingetå ha maktet å markeresamiske saker og samiske symboler på en positiv måte.
+Det er ikke lett å vite hvor offensiv Sametinget tør være før tilbakeslaget kommer.
+Vi har nettopp hørt at Telenor nå har markert sin holdning til samiskkultur ved å slutte å støtteopp en av de viktigste markeringer av samisk kultur urfolkskultur (Riddu Riđđu).
+Ikke alle er enig med verken sametingsvedtak eller stortingsvedtak.
+Det må vi leve med.
+Til slutt vil jeg fremheve den saklige samarbeidsviljen Sametinget er blitt møtt med ap§tortinget, Regjeringen, fylkeskommunene og kommunene.
+Mange enkeltpersoner har gjort en stor innsats for å styrke grunnlaget for Sametingets arbeid.
+En av dem var avdøde dr.jurls.
+Otto Jebens.
+Jeg minnes ham med takknemlighet.
+En særlig stor innsats har prof. emeritus Carsten Smith gjort både før og etter at Sametinget ble til.
+Det er en særlig glede å ham tilstede i dag når vi feirer Sametinget 25 års jubileum.
+Buorre idet Sámediggeájrrasa, oabbat ja vieljat, guosse ja gieres gulldaliddje!
+Muv nammal Stefan Mikaelsson ja lev Sámedigge åvddåulmusj.
+Udni i tj apa bievev.
+Ers Kungliga Högheter, Excellenser, Ambassadörer, Mina Damer & Herrar, Bröder & Systrar.
+På vågnar av Sametinget på svensk sida ber jag få framföra mina bästa välgångsönskningar.
+Det är en viktig betydelsefull dag att högtidlighålla.
+Inte minst för att många av de processer som brukats vid etablerandet av Sametinget på norsk sida, idag ligger till grund för vårt gemensamma agerande i alla Sametingena, tillsammans.
+Det Europa som uppstått efter konungariket Sveriges och republiken Finlands medlemsskap i Europeiska Unionen (EU) kan kännetecknas med 3 ord:
+• Fanatism
+• Elitism • och Nationalism.
+Europeiska Unionen (EU) angavs att vara världens största fredsprojekt.
+Och om det stämmer så måste vi samer med logisk slutsats vara de första europeerna, efter som vi samer aldrig försvarat vårt hemland, Sápmi, med vapen.
+Men det samiska folkets ovilja att bruka vapen och vår förmåga att i gången tid anpassa oss till alla påfrestningar verkar användas idag som en ursäkt för att inte harmonisera lagstiftningen ide olika lånder med samisk befolkning, att inte harmonisera finansieringen till Sametingena i de olika länderna samttill att inte påbörj a en omedelbar implementering av internationella mänskliga rättighetsinstrurnent som Urfolksdeklarationen.
+Sametingena borde inte längre kunna ge sitt uttalade stöd till de nationalstater som inte ger sitt fulla och uttalade stöd till det samiska folket och till den samiska nation.
+Likaväl idag som 1751 då den samiska nation blev erkänd isamband med strömstadstraktatet (gränstraktat mellan Danmark och Norge och sverige) genom det annex som kallas för Lappekodicillen.
+Sametingena är i dag en demokratisk institution som ligger till grund för de samiska värderingarna samt garanterar dessa, och ger alla samer en möjlighet att delta på jämlika och jämställda villkor.
+På svensk sida är det den enda samiska rätt som den enskilda samen själv kan välja över att bruka och nyttja sig av.
+Och det utan att den rätten kan vare sig avtalas- eller förhandlas bort eller stjälas från den enskilde för att främja samhället i stort eller ens andra samer.
+Det utgår inte heller någon medlemsavgift för att vara med på röstlängden och män har inte större röstetal än vad kvinnor har.
+Det ligger stort värde i dessa enkla principer och dessa principer ger samtidigt Sametinget dess värdegrund & status.
+Sametinget består av mer än dess politiker.
+Sametingets kansli med all sin personal ger kompetens och kontinuitet.
+De som anmält sig till röstlängden ger Sametinget dess legitimitet.
+Kollegialiteten hos arktiska parlamentariker borde ge grobund för en progressiv debatt och politiska beslut som kan vara utmanande för de dominerande samhällena.
+Vi kan inte och vi får inte blunda för det som vi kan uppfatta som mindre viktigt i det som är Europas tillväxtekonomier.
+På vägnar av våra systrar måste Sametingena tillse att jämställdheten blir mer vittomfattande och använd- brukadtillämpad i den daglíga politiken.
+På vägnar av våra bröder så måste Sametingena tillse att normen som man inte längre förhindrar att unga samiska mån kan komma att bli eller kunna förbli känsliga, ömsinta, kärleksfulla och passionerade.
+Den största resursen som man kan finna i det arktis där Sápmi är beläget, är den mänskliga dimensionen och kompetansen som kan kallas för traditionell kunskap.
+Jordens skatter får vem som helst men ingen kan återskapa en förstörd natur som ligger till grund för urfolkens existens.
+För vår existens!
+Det eftersom vi samer är ett urfolk av många, inte mer värd än andra folk, men inte heller mindre.
+Det samiska folket är oupplösligen en del av kulturen, naturen och mänskligheten.
+Även om det är en glädjens dag idag, så ska vi samtidigt minnas de som inte längre är med oss.
+Vi förenas genom våra drömmar och vår spiritualitet.
+Jag väljer att avsluta genom att travestera kimberleydeklarationen från 2002:
+"Mänskligheten är i kris, vi är i en accelererande spiral av klimatförändringar som inte tål tillväxtekonomins girígheter.
+I dag bekräftar vi ånyo vår relation till moder jord och vår skyldighet till kommande generationer att upprätthålla fred, j ämställdhet och rättvisa"
+Med dessa ord ber jag att få tillönska Samediggi lycka till med dagen och åren.
+Vi möts på barrikaderna !
+Ærede president!
+Ærede medlemmer av Sametinget!
+Kjære deltagere på jubileumsmøtet!
+Det er en stor ære for meg å overbringe dere en hilsen fra Sametinget på Kolahalvøya (Kuelnegk Soamet Sobbar) og fra samene i Russland.
+Motta mine hjerteligste gratulasjoner i anledningen av Det norske Sametingets 25-årsjubileum.
+Når privatpersoner markerer sine jubileer er det vanlig at de gjør opp regnskap for sin virksomhet, oppsummere hva de har oppnådd og hva som ennå gjenstår å gjøre.
+Slik er det også i samfunnsinstitusjonenes liv, slik er det også for bevegelser og organisasjoner.
+For et kvart århundre siden begynte vårt samarbeid, og det begynte med det berømte møtet mellom samekvinner på broen over Tana-elva.Dette var første skritt på vei mot det samarbeidet som utfolder seg i dag.
+Representanter for Russlands samer deltok under åpningen av sametíngene i Norge og Sverige.
+De er også fullbyrdige medlemmer av Sameforbundet, Komiteen for samisk språk, Kulturkomiteen, kvinneorganísasjoner som "Samisk kvinneforum" og "Saraahkka", samt av The Association of World Reindeer Herders.
+Fra 1997 har to frivillige sameorganisasjoner vært observatører ved Sametingets Råd, noe også representanter for Sametinget på Kola har vært siden 2008.
+I 2008 fant det sted en begivenhet som hadde stor betydning for samene på Kola-halvøya, en begivenhet som presidentene og representantene for sametíngene i Finland, Norge og Sverige bivånet: vi gjennomførte vår første samekongress.
+På denne kongressen valgte delegatene et felles representativt organ som ble ytterligere konsolidert under den 2. samekongress i 2010.
+Vi er av den mening at opprettelsen av et sameting på Kola-halvøya må innebære en juridisk anerkjennelse på et regionalt nivå av samene som folk.
+Dette er nedfelt i paragraf 21 i Statuttene for Murmansk fylke.
+Dette er også i tråd medet punkt i sluttdokumentet som ble vedtatt ved Verdenskonferansen for urfolk i New York den 22. september 2014, og som lyder:
+"vi bekrefter de forpliktelsene vi i denne forbindelse har tatt på oss til samvittighetsfullt å rådføre oss med og å samarbeide med urfolkene via representative institusjoner, for det formål å på forhånd sikre oss deres frivillige og bevisste samtykke, før vi vedtar og iverksetter lovgivende eller administrative tiltak".
+Det må innrømmes at den situasjonen landet vårt befinner seg i nå, dets sosialøkonomiske og finansielle tilstand, skaper betydelige vanskeligheter for denne bevegelsens videre utvikling.
+Uansett må vi bevege oss fremover og ha troen på det vi gjør, og i fellesskap finne løsninger på våre problemer.
+Vi har mye å lære av våre brødre og søstre.
+Vi ser hvordan Det norske Sametingets rolle i norsk politikk bidrar til å styrke demokratiet i Norge.
+Og vi må fortsette å samarbeide enda mer, og vi må insistere på at det føres en politikk som gir samefolket muligheten til å opptre som et enhetlig folk, på tvers av landegrensene.
+For vi er jo den eneste etniske gruppen som bebor områder i alle de fire landene.
+Og våre land bæreri så måte et særskilt ansvar.
+For at våre folk skal få de beste mulighetene for utvikling på tvers av landegrensene, må våre lands regjeringer enes om tiltak som bidrar til at dette målet kan nås.
+l denne forbindelse kan Samekonvensjonen vise seg å være et godt dokument.
+Som vi vet er konvensjonen nå gjenstand for koordinerte drøftelser og behandling i tre land: Finland, Sverige og Norge.
+Russiske samer har et stort ønske om å være en parti diskusjonen av dette spørsmålet.
+Noe som kunne styrke vår fellesskapsfølelse er felles virksomhet på alle felter: det samiske språket, reindriften, samvirket med industriselskaper,miljøsikkerheten,muligheten for å gjennomføre et felles seminar om samiske spørsmål for representanter for de lovgivende myndigheter í våre fire land.
+På vegne at Sametinget på Kola-halvøya gratulerer vi med jubileet og uttrykker samtidig et håp om at den parlamentariske virksomheten som utfolder seg,og den positive erfaringen som utviklingen av sametingene har vært, vil gi nyttige bidrag til vårt felles arbeid og til arbeidet for verdens urfolk generelt.
+Gudnajahtton 25-jahkásáš Sámediggi, Norga sámedikki presideanta, Ruoŧa sámedikki presideanta, buorut Norgga stáhta ovddasteaddjit ja árvoguossit.
+Buvttán stuorra ilui Suoma sámedikki dearvvahusa Norgga sámedikki 25-jagi ávvudeapmái ja sávan lihku Norgga sámedíkkí menestuvví barggus Norgga sámíid vuoigatvuođaid ovddideapmín.
+Norga leamašan máŋgga láhkai ovdavážží sárneáššiin.
+Norga oaččuí vuosttamužžan Davviriikkain iežas sámedikki, mas lei maiddái duođalaš mearridanváldi ja barggut.
+Norggas leamašan guhkes árbevíerru sámí álbmotservodaga huksemis.
+Álaheajudáhpáhusaín lei váíkkuhus buot sámiíde, sémiid vuoigatvuođajaide ja Alaheaju árbi eallá aín viidásabbot.
+Dál Ruoŧa sámíin lea iežas Álaheadju-dáistaleapmi.
+Luondu Ieage nu dehalaš sámekultuvrra oassi ahte sáhttáge dadjat, ahte juos luondu veadjá funet, maíddái sámekultuvra veadjá funet.
+Norga maiddáí ratifserii vuosttasíid joavkkus Ilo-ó9-soahpamuša eamiélbmogiid vuoigatvuodain, man ollašuhttin lea almmatge ain gaskan.
+Suoma Sámediggi sávvá ahte Suopma searvá jođánit soahpamuša ratifiseren stáhtaid jovkui.
+Suoma
+sámedikki njunnosat leat ráddádallan dán vahkus vuoigatvuohtaminístarain soahpamuša ratifiseremis.
+Sámeálbmot lea okta álbmot njealje ríikka viídodagas.
+Servodatovdáneapmi lea goittotge sárgumin ain čavgasut rájáid sierra stáhtaídgaskkas ássí sámiíd gaskii.
+Erenomáä stuorra ballu lea Ruošša sámiíd sajádagas ja vejolašvuođain bargat ovttasbarggu kultuvrra, politíhka, giela ja dáidaga suorggis davvíriikkaid sámííguin.
+Maíddáí EU ráhkadií rájáid Norgga ja dan rádjaránnjáíd gaskii.
+Álbmotlašå dásis sierra riikkaid láhkaásaheapmí ovdána earálágan fárttain ja gáidada sámiid ain eanet nuppiin.
+Suoma riikkabeaivvit leat aiddo gieđahallamin ráđđéhusa evttohusa sámediggelága ođasmahttima várás.
+Evttohus ríevdada sápmelašmeroštallama.
+Odda sápmelašmeroštállama lea sámesearvvuš dohkkehan ja lea vealtameahttun, vuoi sámit eaísutta váldokultuvrai.
+Lea váidalahtti, ahte Suoma sámíin eai leat vejolašvuođat vuordit davviriikkalaš sámesoahpamuša joatkkaráđđédallarniin bohtosiid oktasaš sápmelašmeroštallamis.
+Lea hirbmat morašlaš, ahte sámiid identitehta dáfus guovddáš ášši, sápmelašmeroštallan, lea earálágan sierra riikkain.
+Dat bealistis háddje sámeálbmoga.
+Suoma sámedíkkis eai leat vejolašvuođat bargat sapmelašmeroštallama hárrái dakkár kompromissaíd, mat dagahivčče sámeálbmoga suddama.
+Muhto Suoma Sámediggi joatká oalle beaktilit barggu davviriikkalaš sámesoahparnuša ráhkadeamí ja ratifiserema ovdíi ovttas Norgga ja Ruoŧa sámedikkiiguin.
+Lea váídalahtti ahte méilmmipolitihkalaš dilli lea doalvumin ovdáneami ain guhkkelabbui dan ulbmilis, ahte soahpamuš guoskkašii maiddái Ruošša sámiíd.
+Ruošša sámiid doarjun ja váldin fárruí buorebut sámíid ovttasbargui lea dehalaš.
+Suoma Sámediggi sávvá ahte Ruošša sámit váldošedje SPR:a dievaslahttun.
+Sámekultuvra deaivida aín stuorát hástalusaid ja dát hástalusat leat oktasaččat.
+Dálkkádatnuppástus, luondduriggodagaid ávkkástallanfidnut, gíelamolsun váldogillii, globalísašuvdna, sámiíd eretfárren ruovttuguovllus, nuoraid vejolašvuođat beassat árbevirolaš ealáhusaid biiríi váikkuhit ja áítet olles sámi kulturvuogi boahttevuođa.
+Maiddái jurddašeapmí sárniid ektuí lea garran almmolaš ságastallamis.
+Sámedikki doaibmabiras ja vejolašvuođat ovddiidit sámiíd vuoigatvuođaidleat ain mohkasut.
+Norgga Sámediggi lea ráhkadan beaktilis, Norgga sámiíd ceavzílis álbmowállj enorgána, míí lea maiddái riikkaídgaskasaččat dovddastuvvon.
+Servodatnuppástusat bohtet goittotge gáibídit Norgga sámedikkis, sámí parlamentáralaš ráđis jabuot sámiin ođđa vugiid, innovašuvnnaid ja doaímmaid vuoi ceavzit váldokultuvrra oassín ja sáhttit seaílluhít kultuvrra eallinfému.
+Buot dehaleamos lea iežas kultuvrra, giela, árbevíeruid ja árvvuid seailluheapmi, bajésdoallan ja sirdin boahttevaš buolvvaide.
+Árbevierut, duodji, árvvut, ealáhusat nugo boazodoallu ja luohti dollet oktavuođa vássán buolvvaide ja ráhkadit oktavuođa boahttevaš buolvvaide.
+Dát temát, árbevíerut ja árvvut galggašedje leat buot sámedíkkiid ja sámí parlamentáralaš ráđi doaímma láídesteaddjin.
+Buorit guossít,Suoma sámedikki beales sávan Norgga sámedíggáí vel buoret 25 jagi.
+Sávan, ahte joatkibehtet ofelažžan eará sámíide ja stáhtaide eamíálbmotvuoigatvuođaid ovddideamís.
+Dá li bessam ájrrasin Sámediggáj ájggegávdav 2017-2021:
+Nuorta válggabijrra - 5 ájrrasa
+Elisabeth Erke, Barggijbelludahka
+Tom Sottinen, Barggijbelludahka
+Cecilie Hansen, Guovdásjbelludahka
+Márja-Liissa Partapuoli, Vuona Sámij Rijkasiebrre/Sámeálmmuk belludahka
+Jovna Vars Smuk, Vuona Sámij Rijkasiebrre/Sámeálmmuk belludahka
+Ávjovári válggabijrra - 8 ájrrasa
+Aili Keskitalo, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Mathis Nilsen Eira, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Sandra Andersen Eira, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Kåre Olli, Barggijbelludahka
+Hans Ole Eira, Guovdásjbelludahka
+Inger Eline Eriksen Fjellgren, Árja
+Isak Mathis O. Hætta, Guovdageainnu Dálon searvi
+Berit Marie P.E.
+Eira, Jåhttesábmelattjaj lissta
+Davvi válggabijrra - 6 ájrrasa
+Arthur Tørfoss, Åvddånimbelludahka
+Silje Karine Muotka, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Nils Mikkelsen Utsi, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Toril Bakken Kåven, Nordkalottfolket
+Tor H. Mikkola, Nordkalottfolket
+Ronny Wilhelmsen, Barggijbelludahka
+Gáissi válggabijrra - 5 ájrrasa
+Bjørn Inge Mo, Barggijbelludahka
+Synnøve Søndergaard, Barggijbelludahka
+Henrik Olsen, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Sandra Márjá West, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Niko Valkeapää, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Viestarmera válggabijrra - 5 ájrrasa
+Mikkel Eskil Mikkelsen, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Runar Myrnes Balto, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Ann Karin Kvernmo, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Arild Pettersen Inga, Barggijbelludahka
+Lars Filip Paulsen, Oalgesbelludahka
+Oarjjelsáme válggabijrra - 4 ájrrasa
+John Kappfjell, Barggijbelludahka
+Ellinor Marita Jåma, Åarjel-Saemiej-Gïelh
+Nora Marie Bransfjell, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Björn Thomas Åhren, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Oarjje-Vuona válggabijrra - 6 ájrrasa
+Jørn Are Gaski, Barggijbelludahka
+Ann-Elise Finbog, Sámeálmmuk belludahka
+Kjellrun Wilhelmsen, Nordkalottfolket
+Tor Gunnar Nystad, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Aili Guttorm, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Piera Heaika Muotka, Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Sámedikke ållestjåhkanibme presidentav 12.10.17 vállji.
+Válljiduvvam presidænnta dassta maŋŋela ållestjåhkanibmáj diedet gejt sån sámediggerádáj sihtá.
+Presidænnta ja aj rádesebrulattja viettjaduvvi válljiduvvam ájrrasij gaskan.
+Presidænnta ja rádesebrulattjaj sadjásattja låjdåsti de ájrrasin ålletjåhkanibmáj ja dábálasj ájrrasin doajmmi.
+Diedo suohkanijda jienastuslågo bigodime hárráj gasskajagen:
+Njuolgadustjállaga válga Sámediggáj §4 2.lahtasa milta, galggá Sámedikke jienastuslåhko dagáduvvat adjáj dan jage gå li fylkadigge- ja suohkanstivraválga.
+Dat galggá almulasj gehtjadibmáj biejaduvvat nav guhkás gå máhttelis ja galggá bihko liehket gitta válggabiejve loahppaj.
+Jienastuslåhko jahkáj 2019 juogaduvvá suohkanijda nav ruvva gå gávnnu.
+mierredum ájgge jienastuslåhkuj tjáleduvvat la biehtsemáno 30.biejve 2019.
+Dábálattjat gållå vahkko dat biejves åvddåla jienastuslåhko la dagáduvvam ja gárves sáddiduvátjit.
+Suohkana sámeválggastivrra diedet ájgev ja bájkev goassa bigoduvvá ja diedet aj máhttelisvuoda ja vuoge birra gájbbedittjat boastovuodajt njuolggit.
+Dajn suohkanijn gånnå bájkálasj dile hiehpi, máhttá diededibme dagáduvvat njuolgga diededime juohkka aktaj gut la jienastuslåhkuj tjáleduvvam.
+Gájbbádusá njuolggitjit ja ådåstuhtátjit galggi sáddiduvvat dási: Sámedigge, Ávjovárgeaidnu 50, 9730 Kárášjohka-Karasjok, e-poassta samediggi@samediggi.no.
+Gájbbádus galggá liehket tjálalattjat ja tjielggiduvvam.
+Sámedikke 2005 jienastuslåhko jages lij 12 538 ulmutja.
+Dát sjaddá vuodon mandáhtta juohkemij válggadáfojn 2009 válgan.
+Vuollelin gávna låhpalasj tállajt válggadáfojs jages 2005.
+1 Várjjat/Varanger
+2 Deatnu/Tana
+3 Kárášjohka/Karasjok
+4 Guovdageaidnu/Kautokieno
+5 Porsáŋgu/Porsanger
+6 Áltá/Fálesnuorri - Alta/Kvalsund
+7 Davvi-Romsa/Nord-Troms
+8 Gaska-Romsa/Midt-Troms
+9 Lulli-Romsa/Sør-Troms
+10 Davvi Nordlánda/Nordre Nordland
+11 Gaska Nordlánda/Midtre Nordland
+12 Lullisámeguovlu/Sørsameområdet
+13 Lulli-Norga/Sør-Norge
+13890 ulmutja lidjin tjáledum Sámedikke jienastuslåhkuj Sámediggeválgan jagen 2009.
+Jienastuslåhko l lassánam 1352 ulmutjijn 2005 rájes.
+Maŋemus låhko válggadáfojs 2009 válga birra gávna vuollelin.
+Nuortaguovllu válgabiire/Østre valgkrets
+Ávjovári válgabiire/Ávjovári valgkrets
+Davveguovllu válgabiire/Nordre valgkrets
+Gáiseguovllu válgabiire/Gáisi valgkrets
+Viestarmera válggabijrra/Viesttarmeara válgabiire/Vesthavet valgkrets
+Åarjel-Saepmie/Sørsamisk valgkrets veeljemegievlie
+Lulli-Norgga válgabiire/Sør-Norge valgkrets
+Sámedikke kultuvrra- ja valástallamstipænnda nuorajda vatteduvvá Ole Mathis Sara Nedrejordaj, Aslak Ole Eiraj, Ina-Theres Andrea Sparrokij, Sarakka Gaupaj ja Anne Maia Raanes Sørensenij.
+Sámedikke kultuvrra- ja valástallamstipænnda galggá arvusmahttet sáme nuorajt oassálastátjit musihkkaj, dájddaj, kultuvrraj ja valástallamijda.
+Vihtta stipenda vatteduvvi guhtik 25 000 kråvnnåj, ja stipenda li vattedum åtsålvisáj milta.
+Rádeájras Henrik Olsen sån la alvaduvvam åhttsij moattebelakvuodas.
+-Sidáv javllat goappátjagá åhtsåmusáj vallje ja åhttsij máhtukvuoda bukti buorre vuorddámusájt sáme kultuvrra- ja valástallamiellemij.
+Oalle gássjel li válljit vihttasav gudi vuojttin, javllá rádeájras Henrik Olsen.
+Valástallamstipenda:
+Ole Mathis Sara Nedrejord la sabeksasske ja jåvsådam la buorre sajijda goappátjagá ietjama rijkan ja ålggorijkajn.
+Dijmásj gávdan lij sån rijka nubbe buoremus nuorra sabeksasske.
+Aslak Ole Eira tjuojgge guhti vuorot tjuojggamav ållåsit, ja dálla le sån Ráissa joarkkaskåvlå tjuojggamsuorgen.
+Sujna li buorre båhtusa Artic Winter Gamesijs ja moattet ietjá gilppusijs.
+Kultuvrrastipenda:
+Ina-Theres Andrea Sparrok la gåvvijiddje.
+Sån la dokumenterim oarjjelsáme ællobargov buorre ja viesso láhkáj.
+Gåvåj ja tevstaj oablodahttá sån aj diedojt sámegielas ja kultuvras, ja sån la arvusmahtte sáme nuorajda gejn la miella gåvvådájddaj.
+Sarakka Gaup la oavdástalle.
+Teáhterdájda baktu le sån juo oadtjum guhkes ájge ja moattebelak åtsådallamijt.
+Gaup vuoset siednadájdas baktu sáme kultuvrragaskostibme guosská.
+Dájddasuorgen vuorbástuvvat rávkká jálosvuodav ja hiebalgisvuodav, ja sån le degu jiedna nuorrasámijda gudi åhtsi gåsi sij gulluji ja ietjasa ruohtsajt.
+Anne Maia Raanes Sørensen la balæhttadánsse.
+Gávtse jagágin álgij sån karriærav balæhttadánssen.
+Dánsa baktu máhttá aj sáme kultuvrra tjuovggiduvvat ja åvddån buvteduvvat.
+Sujna le stuorra hárdesvuohta dánssaj, ja sihtá liehket siegen vuosedittjat ietjá sámenuorajda dánsan aj máhtta liehket sadje sáme kultuvrragaskostimen.
+Sån la oahppamin balehtav Kanadan.
+Ådåjakmánon galggá Raanes Sørensen álgget viddnooahppen virggebalæhttaásadusán, Coastal City Ballet.
+Sámedikke rádeájras Henrik Olsen javllá stipænndavuojtte gájka li tjiehpes åvddågåve ja ambassadøra sámenuorajda gudi sihti vuorodit valástallamijt ja kultuvrav.
+Ienep diedo: Sámedikke rádeájras Henrik Olsen, 907 75 219
+Akta alternátijvvan lij diededit æládusaktørajt jut ij la vuodo guoradallam- ja ávkástallamdåjmajda minerálajs masi stáhtta æjggoreivtesvuodajt tjuottjot, ja jut Sámedigge danen le nannusit dákkár dåjmaj vuosstáj.
+Juoga majt hæhttujin tjuovvolit duojn dájn arenájn bájkálattjat, nasjonálalattjat ja rijkajgasskasattjat.
+Båhtusa dát altenátijvas árvustaláduvvin jut nav vaj almma buorre minerállaaktøra lidjin dåjmajt sihke etihka, politihka bieles låssådin gæhttjat ja dåjmajt divralussjat vuorrodit dåjmajt árbbedábálasj sáme guovlojn.
+Náv lij aj Finnmárkon åvddåla finnmárkolága mierredime jagen 2005.
+Nubben alternátijvvan lij hábbmit barggonjuolgadusájt Sámediggáj ájnegisj árvustallamijt juohkka minerállaprosjæktaj majt minerállaaktørra sihtá tjadádit.
+Båhtusa dákkár alternátijvas árvustaláduvvin liehket buorre vuohken láhtjátjit dilijt ådå minerálladåjmajda, vájku minerállaláhka ij reguleri dájt dåjmajt almmukrievtesvuodaj gáktuj dudálasj láhkáj.
+Dájna duogátjin sáddij Sámediggeráde biehtsemánon jagen 2009 oajvvadusáv "Njuolgadusá ávkástalátjit minerálajt masi stáhtta æjggurievtesvuodajt tjuottjot árbbedábálasj sáme guovlojn" guládallamijda.
+Oajvvadus minerállanjuolgadusájda le tjielggidus gåktu Sámedigge almulasj orgádnan rabás vuohke milta máhttá ásadit ájnegis ja njuolgga ságastallamijt minerállavidnudagáj máhttelis minerállladåjmaj birrra sáme guovlojn vájku láhkatjoahkke ij bærrájgehtja sáme rievtesvuodajt álggoálmmugin.
+Oajvvadusá milta galggi sjiehtadallama liehket Sámedikkijn, njuolga guoskadaládum sáme berustimij ja bájkálasj sebrudagájn ja minerállavidnudagájn åhtsåma birra mij guosská guoradallamrievtesvuodajda, gæhttjalimválldemijda, ávkástallamrievtesvuodajda ja doajmmakonsesjåvnnåj minerállalága milta.
+Oajvvadus dárkkelappot tjielggi jut dákkár sjiehtadallama e minerállalágav ålgustahte.
+Guládallamoajvvadusán dættoduvvá ássjegiehtadallamnjuolgadusá minerállalága milta galggi diedon tjuovoduvvat.
+Njuolgadusá galggi aneduvvat stáhta, suohkana, ja fylkasuohkana ásadusájs, ja Finnmárkoåbmudagás, gå árvstalli vájkkudusájt sáme kultuvrraj, boatsojæládussaj, miehttseadnemij, æládusájda ja sebrudakiellemij.
+Dáj ásadusáj árvustallama galggi dagáduvvat åvddåla mærrádus ássjen dagáduvvá miehttseadnemav Finnmárko fylkan.
+Njuolgadusáj ulmmen le jut almmulasj oajválattja ja Finnmárkoåbmudahka dahki dárkkelis ja vásstedahtte árvustallamav vájkkudusájs sáme kultuvra gáktuj.
+Dán láhkáj de galggi njuolgadusá dahkat nav vaj luonndovuodo sáme kultuvrraj nanniduvvá.
+Sámedikke nuorajpolitihkalasj nammadus (SáNuN) la ásadum buoredittjat sáme nuoraj máhttelisvuodav Sámedikke politihkav vájkkudime.
+SáNuN ásaduváv bisso orgádnan jage 2003 rájes.
+SáNuN:an li vihtta stuoves ájrrasa gejt Sámediggeráde l nammadam.
+Ájrrasa li nuora 16 ja 28 jage gaskan rijkav miehtáj.
+Sámedikke ållestjåhkanibme l mierredam SáNuN:aj bisso fámov ja organisierimav.
+Sijá barggon la:
+SáNuN la oadtjum friddja rållav ja máhttá barggat daj ássjij ma sijá mielas li ájnnasa.
+Nammadus ja nammadussebrulattja máhtti ållu friddja vuojnojdisá åvdedit medijjaj ja ietjasa árvustallama milta ássjijt ietjá ásadusájda bajedit.
+Nammadus galggá doajmmat guládallamásadussan sáme nuoraj ja Sámedikke gaskan, valla galggá aj liehket guláskuddamásadussan ja "bærrájgæhttjen" Sámedikke gáktuj nuoraidássjij aktijvuodan.
+Dajna vuogijn máhttá SáNuN viehkedit Sámedikkev nuorajprofijlav ja nuorajpolitihkav hábmemin.
+Jådediddje: Ole Henrik Bjørkmo Lifjell
+Sebrulattja: Maja Fjellstrøm, Stine Ericsson Anti, Grethe Julianne Skum ja Alfred Mikkel Kuoljok
+Sadjásasj sebrulattja: Laara Sparrok, Andine Knudtson, Kristine Ballari, Sajane Olsen, Katja Elise Utsi
+SaNuN Facebookan
+SaNuN blogga
+Sámedikke vælggogisvuohta oassálastátjit plánimijda sisadná aj máhttelisvuodav rievtesvuodav lága milta vuosteldit areállaplánaj aktijvuodajn ja guovlolasj plánajt vuosteldit depártamentaj åvddåj jus ássje ma li ájnnasa sáme kultuvrraj jali æládusdåjmajda ælla bærrájgåtsedum (jf.
+Dá mærrádusá lágan li dahkam nav vaj Sámedigge hæhttu tjielggit ietjas vuodov pládnabárgo oassálasstemij.
+Sámedikke plánimbagádus le viehkkenævvon systematiseritjit ja vattátjit tjoahkkediedojt dajs plánimvieledusájs sáme kultuvra hárráj, ja ma tjuovvu doajmme lágajs ja rijkajgasskasasj lágajs plánimav pládna- ja tsiekkaduslága milta.
+Plánimbagádus le danen dagádum muhtem bagádustjuokkajs jali njuolgadusájs masi vas li tjiegŋalap kommentára.
+Finnmárkolága § 4 milta mierret Sámedigge njuolgadusájt árvustalátjit sáme vieledusájt miehtse adnema ietjájduhttemijs (dás rájes gåhtjodum njuolgadusá miehtse adnema ietjájduhttemijs).
+Njuolgadusá li dåhkkidum departementas.
+Dát plánimbagádusán li unnán ietjálágásj ássjediehttelis ja geográfalasj doajmmaguovllo gå njuolgadusá miehtse adnema ietjájduhttemijs Finnmárkon.
+Dæddo le biejadum jut doajmmaguovllo li avtalágátja, ja dán plánimbagádusá ássjediehttelis sisadno ja njuolgadusájn miehtse adnema ietjájduhttemijs li aj avtalágátja.
+Sámedikke vuorrasijráde le Sámedikkeráde rádevadde orgádnan ja galggá liehket viehkken Sámediggáj Sámedikke vuorrasijpolitihkav hábmedime.
+Vuorrasijráde gåhtjodus la:
+Vuorrasijráde bivddiduvvá javllamusájt buvtátjit diedádusájda, plánajda ja tjielggidusájda iesjgeŋga fáhkasuorgijn majt Sámedikkeráde ájggu dahkat.
+Vuorrasijráde máhttá iesj ássjijt Sámedikkerádáj bajedit.
+Jus vuorrasijráde hálijt ássjijt iehtjádijda gå sámedikkerádáj bajedit, de galggá tjielggasit åvddån boahtet, dát la vuorrasijráde javllamus.
+Sebrulattja 2018-2021:
+Kristine Julie Eira, Guovdageaidnu, Alle-Finnmárku, jådediddjeEster Fjellheim, Sálašvággi, RomsaIngolf Kvandahl, Bálák, NordlánndaLars N. Bransfjell, Praahke, TrööndelageBerit Ellen Nikkinen Varsi, Kárášjohka, Lulle-Finnmárku
+Sadjásasj sebrulattja:
+Ingrid Jåma, Oslo, Oarjje-VuodnaLaila Somby Sandvik, Kárášjohka, Lulle-FinnmárkuInge Andersen, Lådik, NordlánndaJarl Even Roska, Unjárgga, Lulle-Finnmárku
+Sámedikkepresidenta Aili Keskitalo ådåjakhålla:
+Dánna máhtá gæhttjat ålles hålav mij ådåjakbiejve sáddiduváj NRK:n
+Mån álgadav dáv ådåjakhålav 96-jahkásasj Agnethe Loråsa subttsasijn.
+70 jage sámevuodas tjiegadij.
+Mánnán garra dárojduhttemájgev Fálesnuoren åhpaj, sábmelattjan ij la makkirik árvvo.
+Uddni diehtep, ��los mijá álmmugin stáhta garra gåhttjomav tjuovvun.
+Sij gáptijt nuoladin, hiejttin sámegielav ságastimes ja sáme identitiehtav tjiegadin.
+Valla soabmása sijás li dálla subtsastahttjám sáme duogátja birra, nav gåktu Agnethe.
+Sidáv Agnethiv gijttet gå la duosstam ja sávav Agnethij ja suv familljaj sávresvuodav ájn joarkátjit sáme kultuvrav lahkanaddat.
+Muodugasj iellemåtsådallamijt máhttep vuorddet gå Duohtavuoda- ja semadimkommisjåvnnå dálla guoradallagoahtá gåktu stáhta guhkesájggásasj dárojduhttempolitihkka la midjij vájkkudam ja vilá midjij vájkkut.
+Dárojduhttem la oassen Vuonarijka histåvrås, dat ij la dåssju sámij jali guojnaj histåvrrå.
+Mij dárbahip aktisasj dádjadusáv ja dárbahip giehtadallat dajt guottojt sámevuoda vuosstij ma li tsieggam buolvas buolvvaj.
+Ieneplågosebrudahka hæhttu aj ietjas åvdåsvásstádusáv dán prosessan válldet, ja esski dalloj máhttep semadit, Vuonarijkka ja sáme álmmuk.
+Mån doajvov mij jasskavuodajn iehtjama åtsådallamijt subtsastip ja jut stuorsebrudahka gis rabásmielajn dajt duosstu.
+Mijá subttsasa ja mijá giela li guojttemin dávvera mijá tjáppemus gijsán.
+Da duodasti mijá vuodov rájádis álmmugin nieljen rijkan.
+Sáme gielaj baktu bessap álkket aktan barggat ja guládallat.
+Sáme giela mijáv álmmugin aktij tjadni ja mijá moattevuodav biebbmi.
+Dán jage ávvudallap gielaj moattevuodav, Aktidum Nasjåvnå rijkajgasskasasj jahke álggoálmmukgielajda.
+De la midjij sjiehtes ájgge ratjástit ietjama gielajt suoddjit ja åvdedit.
+Muv niehko la, sáme giela aj bessi dåjmalasj giela digitála ájgen liehket vaj mij bessap gájkka teknolåvgålasj ja ådåájggásasj vædtsagijt ja viehkkenævojt sámegiellaj adnet.
+Sidáv ávttjit sijáv gænna li da tjoavddaga, midjij dajt uvsajt rabátjit.
+Sámedigge dálla iesjgeŋgalágásj gielladåjmajt álgat "Giellalåpptima" aktavuodan.
+Dat la mijá guhkesájggásasj giellastrategijja mij galggá láhtjet dilev vaj sámegiela gulluji, aneduvvi ja vuojnnuji sebrudagán.
+Mån bivddiv juohkkahattjav sebratjit giellaratjástibmáj.
+Sámástihpit val, vaj mijá giela åvddåni ja mijá boahtteájgge nanniduvvá.
+Mij dárbahip sávrijt gudi sjævnnjadabmusin bálggáv tjuovgudahtti, gudi rahtji mijá boahtteájge åvdås ja gudi várjjali gå stálppe aktelattjat ládá.
+Mijáv moattelágásj stálpe spedji: rávvisguolgak mij mijá juhtusijt návddi, ja boandás hærrá gudi viggi mijá ednamav rievvot.
+Jovsset Ánte Sara-ássje l tjalmostahttám gåktu Vuona politihkka l ælloniehkijt gárttjásij biedjam.
+Dát ássje mijáv hásstal, dajnas gå prinsihpalasj gatjálvisáv buktá, jus Vuonarijka lága sámij almasjrievtesvuodajt vieledi.
+Boatsojlågogiehpedimprosæssa la ållusijda vájkkudam, ja moattes li sjávodisvuodan gillam.
+Ietjá ássje ma li gieseduvvam diggáj duodasti dálásj boatsojæláduslága vánesvuodajt.
+Danen la Sámedigge aktan Vuona Boatsojsámij Rijkasiebrijn nammadam boatsojæládusláhkanammadusáv mij galggá ållåsit lágav sáme perspektijvas gehtjadit.
+Sidáv ájn akti hásstet stáhtav dan bargguj mijá siegen sebratjit, gånnå dahkap vuogádagáv mij tjårggi jut sábmelattja iehtja bessi sæhkáj ietjasa iellemav ja boahtteájgev mierredit, ja mij máhttá liehket ávkken ietjá æládusájda boahtteájgen.
+Ælloniehke Åarjel Fovsen-Njarke tjielden li gájbbedam vájkkudimfámov, gå li ganugahttemin bieggafábmoásadusbiggimav ietjasa guohtomednamin Fosenin.
+Sij javlli industrijja sijá viessomvuogev ájttá.
+AN Nállenuppástimjuogos la ávttjim Vuonarijkav ganugahttet gájkka bieggafábmobiggimav desik ássje l giehtadaláduvvam AN vuogádagán.
+Mån vuordáv oajválattja dáv dåhkkidi ja assti vuorddet.
+Stuorsebrudagán ælla bárep diedo sámij birra, dav aj vuojnnep iehtjama riektávuogádagán.
+AN la aj ávttjim Vuonarijkav tjårggitjit vaj duobbmoståvlåjn li nuoges máhtudahka sáme ássjij hárráj.
+Máhtodisvuohta tjuohtsá ájnegis ulmutjij gå váset gáttojt, næhttabilkkedimev ja gierddamahtesvuodav.
+Skåvllå l ájnas vædtsagin duostutjit boasto dádjadusáv ja vassje moalgedimijt.
+Mån lav åbbå gijttevasj gå miján li tjiehpes sáme fáhkaulmutjijt nasjåvnålasj bargon Vuona oahppoplánajt ådåsmahttemin, danen gå skåvllå hábbmi ja åhpat mijá mánájt ja nuorajt.
+Sáme fáhkaulmutja ednagit rahtji vaj tjårggitjit buorre sáme sisanov kvalitiehtajn gájkajn fágajn, gájka oahppijda.
+Ulmusj máhttá vájbbat agev sáme ássjijs tjielggimis ja bælostimes.
+Allit vuollána, mujttit smávva lávkátja li aj åvddånibmen.
+Mån mihástaláv gå sáme sebrudahka dálla l iesj ságastahttjám vahágahttemgássjelisvuodaj birra.
+Dájna vuogijn javllap dille ij dåhkkiduvá.
+Mij hæhttup aktisasjbargon stuorsebrudagájn gávnnat manen la nav jut sáme álmmugin la viehka stuoráp vádá vaháguvvat gå ieneplågoálmmuk, ja mij dárbahip hiebaduvvam dåjmajt ma máhtti dajt duosstot.
+Vahágahttem ij la dåhkkiduvvam dahko sáme kultuvran ja dájt ássjijt e galga mijáv álmmugin definierit.
+Mån sidáv gijttet dijáv gudi rahpasit lihpit subtsastallam, dij lihpit gievra ja duosstela.
+Muv ávvudahttá gå guláv soabmásav dijás subtsastime jut rabásvuohta sidjij fámov ja gievrrodusáv buktá.
+Mij lip aj ienebut ságastahttjám psyhkalasj varresvuoda birra.
+Mijá nuorragierdde l divras ja ep máhte åvvå avtak biesstet.
+Muv vájmmo tjierru gå guláv nuorajt gudi ælla desti nahkam viessot.
+Ságastallam dan birra ij galga nåhkåt.
+Hæhttup doarjjan guhtik guojmmásimme liehket låsså ájgijn, vuosedit berustimev ja huvsov.
+Gieres sáme álmmuk,
+Mån sidáv aj rámmpot dijáv gudi árggabiejven sáme viessomav árvvon adnebihtit.
+Dijáv gudi sáme vuojŋŋanisáv vuosedihpit gånnå dal ájn lihpit: stuorra stádajn vaj smávva sajijn.
+Mån lav ávon gå diedáv jut dålusj skábmo majna hålav álgadiv, ij la desti mijá álmmugin noaden.
+Dav tjielggasit vuojnnep gå sáme ietjasa luondulasj sajev værálda sienajn válldi.
+Ja dav iehtjama ratten dåbddåp, gå mijá dájdda, mijá tjuojalvisá ja mijá vuole, dåhkkiduvvi ja gæssudi ja aneduvvi árvvon adjáj sáme sebrudagá ålggolin.
+Iehtjama kultuvra baktu máhttep dádjadusáv ja ráddnavuodav dahkat.Buorre ođđa giella jahki!Buorre ådå giella jahke!Buerie orre gïelejaepie!
+Sámedikkeráde l ådå vuorrasijrádev nammadam.
+- Buorre ájrasjuohko le sjiervij, geografijja ja stádasámij gáktuj, ja guokta stuoves ájrrasa gudi ådåsis válljiduvájga, javllá sámedikkeráde Juhána Biera Biret Márjá/Berit Marie P.E.
+Eiran li stuorra vuorddemusá rádáj.
+- Mån diedáv åvdep ráde lij buossje, ja jáhkáv dát ådå ráde sæmmilágátjijn sjaddá.
+Sámedikke vuorrasijráde l rádevadde orgádna Sámedikkerádáj ja galggá viehkedit Sámedikkev hábmedime Sámedikke vuorrasijpolitihkav.
+Vuorrasijráde máhttá aj ássjijt bajedit Sámedikkerádáj ietjas berustime duogen.
+- Åbbå ájnas la sáme sebrudahkaj gå Sámedikken la vuorrasijráde, gå mijá vuorrasa li midjij stuorra resurssan mij guosská árbbediedojt vattátjit, histåvrålasj diedojda ja ållagasj mij guosská buorre varresvuodadievnastusájda vuorrasap sámijda, javllá Eira.
+Gájkka lista ma li oajvvadusájt buktám li oadtjum juogu stuoves ájrrasav jali sadjásasj ájrrasav.
+Sadjásasj ájrrasa li maŋŋálakkoj.
+Dat sihtá javllat, ælla persåvnålasj sadjásattja.
+Dajna la álkkep sadjásattjajt tjåhkanibmáj åttjudit jus stuoves ájrrasa e máhte boahtet.
+Sebrulattja:
+Jådediddje: Julie Eira, Guovdageaidnu, Alle-FinnmárkkoEster Fjellheim, Sálašvággi, TråmssåIngolf Kvandahl, Bálák, NordlánndaLars N. Bransfjell, Brekkebygd, TrøndeláhkaBerit Ellen Nikkinen Varsi, Kárašjohka, Lulle-Finnmárkko
+Ingrid Jåma, Oslo, Oarjje-VuodnaLaila Somby Sandvik, Kárašjohka, Lulle-FinnmárkkoInge Andersen, Lådik NordlánndaJarl Even Roska, Unjárga, Alle-FinnmárkkoHans Eriksen, Deatnu, Lulle-Finnmárkko
+Jus li gatjálvisá, guládalá sámediggerádijn Berit Marie P.E.
+Gå dán vahko la juollodam rudájt Mihásvuodakonsærttaj Divtasvuonan, manná Sámedikkeráde sebrulasj Divtasvuodnaj åttjudittjat árvvalusájt Sámedikke gåtsedibmáj Divtasvuona-ássjen.
+Gåvvå: Åse Pulk, Sámediggi
+Maŋŋela bulkkediedádusá almodime li nasjåvnålasj oajválattja, sáme sebrudahka, fylkadásse, bájkálasj sebrudahka ja ájnegis ulmutja dárbulasj oassálasste bargguj biledihke sebrudagáv åttjudime.
+Aktan bájkálasj sebrudagájn sihtá Sámedigge dilev buorre dåjmajda láhtjet.
+- Sámedigge la mierredam dåjmalattjat Divtasvuona-ássjev gåtsedit.
+Danen tjåhkanip DSJ - Doajmma siebrre julevsámijn ja Árran julevsáme guovdátjijn javllamáno 13. biejve.
+- Sávvap oadtjop árvvalusájt gåktu mij aktan lulujma buoremus láhkáj hábmedit dåjmajt ma lulun ávkken Divtasvuodnaj.
+Mij lip dálla juo juollodam 150 000 kråvnå doarjjokonsærttaj gånnå mihásvuohta la guovdátjin.
+Vuordedahtte dassta sjaddi positijva båhtusa ja Sámedikke mielas dát la ájnas doajmma, javllá Sámedikkeráde sebrulasj Mikkel Eskil Mikkelsen
+Dárbbo Divtasvuona-ássjev moatten dásen gåtsedit
+Árabut dán vahko la Sámedikkeráde diededam, sjaddi gájbbedit guoradallamav almulasj viehkkedievnastusás, mánásuodjalusás ja bulkes gå æjvvali Suohkan- ja ådåsmahttemdepartementav boahtte vahko.
+Ráde jáhkká subttsasa vaddi sebrudahkaj tjielgga gåvåv, gájkajn la barggo mij vuorddá, ja dat barggo viertti juohkka dásen dagáduvvat.
+- Miján hæhttu åbbålasj perspektijvav gå gåtsedip Divtasvuona-ássjev.
+Gå bajedip ássjev departementa dássáj de sihtap tjalmostahttet, Divtasvuona-ássje gáktuj gåktu la dálla, li moadda gatjálvisá ma ælla vássteduvvam.
+Da li gatjálvisá dagu dal manen dille máhtij sjaddat gåktu dat le, åvddåla juoga dagáduváj, ja gåktu almulasj instánsa systemáhtalattjat li bæhttám vierredahkoássjijt gåtsedimes.
+Danen mij bajedip dárbov guoradallamij departemænntaj, javllá Mikkelsen.
+Árranav gijttá
+Sámedigge la åvddåla doarjjum Árrana bargov gå bajedi tabu-tiemájt.
+Sámedikkeráde sebrulasj Mikkelsen dættot man ájnas Árrana barggo la maŋemus jagijt læhkám.
+- Sáme institusjåvnåjn la åvdåsvásstádus bajedit ja tjuovgadit suorgijt sebrudagán ma vierttiji tjuovgaduvvat.
+Da galggi bajedit ájggeguovddelis hásstalusájt sáme sebrudagán.
+Dáv åvdåsvásstádusáv la Árran duodalattjat válldám ja aj dajna vuorbástuvvam.
+Sámedigge la gijttevasj dan bargo åvdås ja mij jáhkkep dát lij vájkkudibmen dasi, subttsasa seksuálalasj vahágahttemij birra vuojnnusij båhtin.
+Dán bargo åvdås sihtap Árranav rámmpot, javllá Mikkelsen.
+Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo ja ietjá Sámedikkeráde ájrrasa li gasskanisá tjielggim ja juohkám politihkalasj åvdåsvásstádussuorgijt.
+Dánna vuojná guhtimus rádesebrulattjan la åvdåsvásstádus makkir politihkalasj suorges.
+Aili Keskitalo:
+RiektáSáme ja rijkajgasskasasj aktisasjbarggoDássádusNuorajpolitihkka
+Henrik Olsen:
+KultuvraDuohtavuodakommisjåvnnå ja såbadusSámedikke budsjæhtta, ruhtalåhko ja jahkediedádusGirkkoássjeSáme statistihkka
+Silje Karine Muotka:
+Minerála ja FeFoÆládusAreála, birás ja dálkádahkaEnergijjaRegion- ja stádapolitihkkaBoatsojæládus
+Mikkel Eskil Mikkelsen:
+Bajássjaddam, oahppo ja åtsådibmeGiella
+Hans Ole Eira:
+UrudisáDuodjeÁrbedábálasj máhttoKulturmujto ja tsiekkadussuodjalibme Sámedikke vuorrasijráde Varresvuohta ja sosiála
+Sámedikkeráde doajmmá Sámedikke ráddidussan, ja vásstet bæjválasj politihkalasj dåjmas.
+Sámedikkeráde åvdet mærrádusárvvalusájt ållestjåhkanibmáj ássjijn ma guosski Sámedikke budsjehta juogadibmáj, árvval dåjmajt tjuodtjelij jage stáhtabudsjæhttaj, Sámedikke jahkediedádusáv, Sámedikke doarjjaårnigij oajvvenjuolggadusájt ja ietjá ássjijt majt Sámedikkeráde iesrádálasj árvustallamij milta lulun åvdedit.
+Dájda duodden Sámedikkeráde dárboj milta diedádusájt sierra politihkkasuorgijn åvdet, ja moatten suorgen la aj máhttelisvuohta ássjijt låhpalattjat mierredit.
+Sámedigge Kárášjågån la rabás guossijda.
+Oahpestibme Sámediggevieson la dijstagáj, gasskavahkoj ja duorastagáj kl.
+13.00, ietján gå dalloj gå la ållestjåhkanibme.
+Ållestjåhkanime 2020:n:Vahko 10: Snjuktjamáno 2.
+- 6. b.Vahko 23: Biehtsemáno 8.
+- 12. b.Vahko 42: Gålgådismáno 12.
+- 16. b.Vahko 49: Basádismáno 30. b.
+- javllamáno 4. b.
+Oahpestimgiela li dárogiella, sámegiella ja ieŋŋilsgiella.
+Juohkka oahpestibme bissu birrusij 30 minuhta.
+Ij sjiehta ienep gå 25 ulmutja juohkka juohkusij.
+Oahpestime li nåvkå.
+Skåvllåoahppijda ja -klássajda nuorajdásen ja joarkkaskåvlån, organisasjåvnåjda, ásadusájda ja medijáj fáladuvvá hiebadum oahpestimev, aktan åni lågådallamij Sámedikke, sámepolitihka jali ietjá guoskavasj tiemáj birra.
+Fálaldahka agev hiebaduvvá háldadusá máhtukvuoda ja politihkalasj dåjmaj milta vieson.
+Guládalá Guládallamåssudagájn jus dujna li sierra dárbo.
+Tjåhkanime Sámedikke ållestjåhkanimen ja juohkusijn li rahpasa gulldaliddjijda.
+Ållestjåhkanimen ja ja juohkusijn li birrusij niellja tjåhkanime jahkáj.
+Tjåhkanimij bále la aj bårådimladnja rabás gulldaliddjijda.
+Sámedikke girjjevuorkká låhkåm- ja oahpposajij la rabás 09.00 ja 15.30 gaskan, ja máhttá aneduvvat gulldaliddjijs.
+Guládalá Sámedikkijn
+Mánnodagás bierjjedahkaj08.00-15.30
+Telefåvnnå: +47 78 47 40 00samediggi@samediggi.no
+E gávnu buorre lågo galles sáhkadi, låhki jali dádjadi dajt gålmåjt almulasj sámegielajt Vuonan uddni.
+Dáj biejvij sáddiduvvi gatjálvissjiemá påsta baktu 5.000 tjuoldedum ulmutjijda gudi li Sámedikke jienastuslåhkuj tjáledum kárttimdiehti sámegielaj dilev ájnegis ulmutjij gaskan sáme álmmugin.
+- Sámedigge doajvvu ulmutja guoradallamij oassálassti ja gatjálvissjiemáv vásstedi váj gielaj dille tjielggá ja navti máhttet dåjmaj jåhtuj biedjat ma gielladilev buoredi iesjguhtik guovlon, javllá sámediggeráde Ellinor Marita Jåma.
+Mijá gålmmå almulasj sámegiela nuorttasámegiella, julevsámegiella ja oarjjelsámegiella gulluji iesjguhtik guovlon, ja dárbahip diedojt sámegielaj ano birra lándav miehtáj.
+Sámedikke, Ådåstuhttem- háldadus- ja girkkodepartementa ja Máhttodepartementa åvdås tjadádi dutkamásadusá Nordlandsforskning ja Norut Alta dálla nasjonála sáme giellaguoradallamav.
+Prosjæktajådediddje Karl Jan Solstad Nordlandsforskningin hasot gájkajt gudi dákkir sjiemáv oadtju, vásstedit, sjiemáv besa vásstedit divna gålmmå sámegielajda jali dárogiellaj.
+Máhtá juogu de sjiemáv dievddet ja påsta baktu sáddit jali nehta baktu vásstedit.
+Sámegielaj guoradallam galggá guoradallat makta nuorttasámegiella-, julevsámegiella ja oarjjelsámegiella aneduvvi.
+Bargguj gullu duola dagu guoradallat galles sámegielav iesjgudik dásen bukti, makta sámegiella aneduvvá, makkár gielav æjgáda mánájdisá válljiji ja galles sihti sámegielav oahppat.
+Dav majt oadtjop dán gatjádallamåtsådime baktu diehtet, le ájnas boahtteájge sáme giellapolitihka hábbmima gáktuj ja dåjmaj jåhtuj biedjama gáktuj ma galggi sámegielajt bisodit ja åvddånahttet.
+Båhtusa båhti 2012 vuoratjismáno.
+Båhtusa galggi liehket vuodon sáme giellapolitihkkaj juohkka dásen sebrudagán, stáhta, guovlo ja suohkanij dásen.
+- Guoradallam sjaddá viehka ájnas vædtsagin Sámedikke giellabargo gáktuj åvddålijguovlluj.
+Båhtusa galggi hábbmit ja jåhtuj biedjat dåjmajt ma galggi sámegielajt bisodit ja åvddånahttet.
+Ja båhtusa li aj ávkken gå galggap Sámedikke diedádusáv dahkat sámegielaj vuoksjuj, tjielggi Jåma.
+Sámediggeráde Ellinor Marita Jåma, tlf.
+916 13 460 Prosjæktajådediddje Karl Jan Solstad, Nordlandsforskning, tlf.
+(Du kan svare på Samisk språkundersøkelse her)
+Tale av sametingsråd Mikkel Eskil Mikkelsen i forbindelse med avduking av minnebauta i Musken 25.11.19 til ære for samiske grenseloser (finnes bare på lulesamisk):
+Rádjalåvså manjedisbuolva, Divtasvuonaga, Hábmerahá, Gieres rádna, buoris
+Juska la birrusin 75 jage dat rájes gå soahte någåj, de mujttep vilá Divtasvuonan mij dáhpáduváj.
+Mij diehtep ja mujttep majna vuogijn bæhtádallin låvså Vuona stáhttaj.
+Mij mujttep ja gullap hájn uddni makkir guotto lidjin sámij vuosstij gå tjállin at Divtasvuonaga "har fått både samens og såkalte riksnorskes dårligste egenskaper i utpreget grad." Mij mujttep stuorsebrudagá bahás gåvvidimev dát sebrudagás.
+Makta muhtema rájaduvvin konsentrasjonslejrajda Polándan, ja gåktu tjabu Svieriga stáhtas ja politijas giddagissaj biejaduvvin.
+Mij mujttep gåktu familja dájn guovlojn hæhttujin báhtarit svieriga bælláj.
+Ja mij mujttep dav sjávodisvuodav mij vas badjánij doaro manáj gå guoddaluvvin stáhtas at biehttin Vuonarijka násjåvnåv.
+Diehtep gåktu dat ájnas oasse doarohiståvrås ittjij vå mige galga gullut ja gåktu l dat báktjasij buktám sáme álmmugij mijá guovlon.
+Valla ij la dát dåssju juoga mij la mujttuj báhtsám.
+Mijá gaskan lij vilá da gudi hæhttujin báhtarit rádjalåvssima diehti.
+Uddni lij vilá da gudi mujtti gåk báhtarattijn vuohtjeduváj skåtta.
+Uddni mijá gaskan lij vilá da gudi sæbrrin rádjalåvssimij juonga láhkáj.
+Gå rádjálåvssim ja báhtariddje duovlodibme ij lim ájnnegis ulmutjij duogen.
+Dasi sebraj ålles sebrudahka, ålles familja ja aj máná.
+Dajnas de dat vájves histåvrrå mij tjuovoj doaro manáj goasská ålles guovlov.
+Dat guosská mijájt divnajt gudi lij årrum Hábmerin ja Divtasvuonan doaro ja soahteájge mannela.
+Årrus de rádjálåvsså Hábmeris, Oarjjevuonas, Rudnávuonas, Spællás, Gievsfierdas jali davvelis Divtasvuonan.
+Mån sidáv sámedikkeráde bieles uddni sierraláhkáj rámmbot nissunijt.
+Jus ettjin iesj doalvo báhtariddjijt rájá guovlluj de gárvodin báhtariddjijt, russtijin vádtsusij ja vil aj vuorddin desik moattoj boaddnje jali ietjes, ja duodden dieddjijin ja måhkudallin siváj gaskan manen ællim sijdajnisá rádjálåvså, ja dan láhkáj lidjin hæggavádán.
+Udnásj biejvve vaddá vejulasvuodav mujttet ja lávkkit mujttuj mij la buorren, at álmmugin bessap vijmak mihástallat daj dagojs.
+Sámedikkeráde bieles anáv dav ájnnasin at dakkir vejulasjvuodajt oadtjop.
+Ja udnásj dáhpádusáj aktan Gånågisá ándagisluojttema Sámedikken lij buorre ja ájnnasa.
+Ja ávon lav gå Ráddidusá ja stáhta bieles la ministar boahtám ándagisánotjit ja vil duodastittjat dåssjen guoddalusájt rádjálåvsåj vuosstij.
+Vuona stáhtta vierredagoj baktu la bággim vuorkkimij ja tjiehkádallamij dajs subttsasijs doaroájges viehka mælggadav.
+Ij dal dassti udnásjga biejves.
+Mihásvuodajn mån dajnas rámbov, gijtáv ja anedav badjen Divtasvuona ja Hábmera rádjalåvsåjt ja sijá familjav, ålles sáme sebrudagáv ietjasa mihtodagoj åvdås.
+Gijttusa dal Vuonarijka ja Sámeednam rádjálåvsåjt ja familjajt, ja dáv sebrudagáv dat bargo åvdås.
+Guovvamáno 6. biejvve la Sámij álmmukbiejvve.
+Guovvamáno 6. biejvve la almulasj slávggimbiejvve Vuonan.
+Edna dáhpádus ja gåvåstagá tjadnasi dán bæjvváj.
+Sámedikkeráde biejvev avvudallá gå li siegen ávvudallamin rijkav miehtáj.
+Vuolemusán dán bielen li ávkálasj sválldasa ma ienep diedojt álmmukbiejve birra vaddi.
+Biejvve tjalmostahteduvvá vuostasj sáme rijkatjåhkanime mujtton mij dåladuváj Metodistagirkkon Roandemin 1917.
+Dat lij vuostasj bále gå sábmelattja lidjin tjoahken bargatjit nasjonalstáhta rijkarjájáj rastá.
+Ájnas gåvåstahka guovvamáno 6. b. ávvudallamis la slávggá.
+Sáme slávggá l gájkaj sábmelattjaj aktisasj slávggá, berustahtek man rijkan sij årru.
+Slávgáv dåhkkidij 13.nuorttarijkalasj sámekonferánssa Åren, Svierigin, bårggemáno 15. b.
+1986, ja dav la sáme dájddár Astrid Båhl, Ivgubadás, Tråmsås, hábbmim.
+Oajvvegåvvå la goabddás viettjaduvvam ja oarjjelsáme Anders Fjellnera divtas "Biejjien baernieh" ("Biejve bárne").
+Dán divtan Fjellner gåvvit sábmelattjajt biejve bárnnen.
+Gievlle l biejvve- (ruoppsis biellegievlle) ja mánnogåvåstahka (alek biellegievlle).
+Duogos (ruoppsat, alek, ruodná ja visská) la jur tjielggidum sáme bájnnon (ienemusát anedum bájno sáme gáptijn).
+Duot dát vuojnnu le majt da merkahi, ja dajnas ælla lagábut tjielggidum.
+Sáme slávggá dåhkkiduváj almulattjat jagen 2003 Vuonan, daj rievddadusáj milta ma li Sámelágan ja Lágan slávggima birra suohkana almulasj huodnahijn.
+Sæmmi bále Stuorradigge Sámedikkev fábmodij mierredittjat njuolgadustjállagijt slávgá adnema birra.
+Sámedigge dåhkkidij dáv moarmesmáno 27. b.
+Slávgán la almulasj stáhtus, valla dat ij la rijkaslávggá mij álmmukriektá ja stáhtariektá milta gånågåsrijkav Vuonav åvdåsta.
+Forskrift om bruk av det samiske flagget
+Slávgá bájno:
+Almulasj visská bájnno l Pantone 116C.
+Almulasj alek bájnno l Pantone 286C.
+Almulasj ruodná bájnno l Pantone 356C.
+Almulasj ruoppsis bájnno l Pantone 485C.
+Slávgá dimensjåvnå:
+Almulasj sáme slávggimbiejve ma mierreduvvin Sámekonferánsan Helsinkin 1992, Sámekonferánsan Murmanskan 1996 ja Sámekonferánsan Tråanten (Roandemin) 2017:
+Sámevierrega lávla la dikta mav Isak Saba tjálij, tjáledum ja almodum avijssaj Sagai Muittalægje jagen 1906.
+Sámekonferánsan Åren jagen 1986 sámevierrega lávllagav dåhkkiduváj.
+Arne Sørli dagáj tjuojalvisáv diktaj, ja tjuojalvis dåhkkiduváj 15.
+Sámekonferánsan Helsingin jagen 1992.
+Tæksta l jårggålum nuorttasámegielas dajda ietjá sámegielajda.
+Gå guovvamáno 6. b. mierreduváj sámij álmmukbiejvven sámekonferánsan 1992, de lij mærrádus sámegiellaj ja moallanahka "sámiid álbmotbeaivi" aneduváj.
+Riekta jårggålibme dárogiellaj la "samisk/samenes nasjonaldag".
+Muhtem dárogieljårggålimen la "samefolkets dag" aneduvvam, danen gå sáme merkaj samisk, álmmuk merkaj folk ja biejvve merkaj dag.
+Sámekonferánsa Svieriga dárogieljårggålibme aneduvvá moallanahka "samernas nationaldag".
+Moallanagá "samefolkets dag" ja "samisk folkedag" li sajájduvvam iehpedárkkelis jårggålime diehti ja muhtem mærráj danen gå muhtema li adnám moallánagáv "nasjonaldag" nággovuoládissan.
+Sámekonferánssa huoman vuodon biejaj, sáme la akta álmmuk (nasjåvnnå) ja nasjåvnnåmoallanagá adnem ij dan diehti gájbbeda sierra stáhtav.
+Sámekonferánssa (maŋŋela Sámeráde) ja aj nuorttarijkaj sámedikke adni almulattjat moallánagáv "nasjonaldag".
+Video:
+Lágajn:
+Ávkálasj ressursa mánájgárdijda, skåvlåjda ja iehtjádijda:
+Lågå aj: Feiring av 6. februar i barnehagen
+Gájka suohkana, fykkasuohkana ja almulasj ásadusáj oajve oadtjun vuoratjismáno muhtem girjev gåhttjomijn dåjmalattjat sæbrrat dán jagásj ratjástibmáj Ållesjattuga ráddnavuodav ásadi - aktan, Sárnnom givsedime vuosstij baktu.
+Mij dáhpáduvvá duv suohkanin, duv skåvlån jali barggosajen?
+Dán jagásj ratjástimvahkko, ragátmáno 2.-6.
+Biejve, sisadná gåktu ållessjattuga máhtti aktan barggat vuogas ja sebradahtte bajássjaddam- ja oahppambirrasij åvdås, gånnå máná bessi rádnastallat ja hávsskudallat.Ráddnavuohta le ájnas gå galggá givsedimev hieredit, ja ållessjattuga li ájnas åvddågåvå ja dilev láhtji ráddnavuohtaj.
+Dán jagásj ratjástibme galggá sisadnet ållessjattugij áktisasjbargov - mánájgárden, skåvlån, asstoájgen ja bájkálasj birrasin - ráddnavuoda åvdådime diehti ja váj hieret mánájt givsedimes.
+Jus galggap givsedimev ganugahttet de hæhttuji ållessjattuga aktan barggat, ásadusáj ja suorgij rastá váj åttjut sebradahtte birrasav gånnå le sadje gájkajda.
+Sávvap dån guhti vássteda mánáj ja nuoraj bajássjaddamdiles ietjat bájken, dåjmalattjat oassálastá dán jagásj ratjástibmáj.
+Ienep diedojt bájkálasj dáhpádusáj birra dán jagásj Sárnnom givsedime vuosstij-ratjástimen gávna Oahppodirektoráhta næhttabájken www.udir.no/mmm.
+Juohkka mánán ja nuoran galggá vuogas ja sebradahtte bajássjaddam- ja oahppambirrasav gånnå givsedibme ij dåhkkiduvá.
+Danen Sámedigge oassálasstá Sárnnomij givsedime vuosstij.
+Ulmme le:
+Dán jagásj ratjástime ulmme le ienebu galggi berustit ráddnavuodas ja aktisasjbargos givsedime hieredime ulmmen.
+Navti sávvap ratjástibme galggi nannit ja gievrrodit dav ájnas bargov mij juo dagáduvvá givsedime, badjelgehtjadime ja illastime vuosstij suohkanij, skåvllå- ja asstoájggebirrasijn.
+Sámediggeráde åvddån biedjá tjielggidusáv sámegiela gáktuj vuoratjismáno ållestjåhkanimen, ja dan aktijvuodan sávat rádeájras Ellinor Marita Jåma buorre dagástallamav ja vuojnojt sámediggediedádusá bargguj sámegiela gáktuj åvddålijguovlluj.
+Sámegiela tjielggidus dilev láhtjá dagástallamij Sámedikke giellapolitihka gáktuj åvddålijguovlluj.
+Ájggudagán mij le tjielggidusá ja diedádusá åvddånbuktema gaskan le vejulasj politihkkárijda, ásadusájda ja iehtjádijda gudi sámegielajn barggi, oassálasstet boahtteájge giellapolitihkav hábbmit.
+- Sámediggeráde mielas le viehka ájnas jut sáme sebrudahka oassálasstá åvddålijguovlo giellapolitihka bargguj ja sávvá ulmutja dáv vejulasjvuodav ávkkiji.
+Hálijdip duv ájádusájt ja vuojnojt giela ja giellaåvddånahttema gáktuj.
+Sámegielan li moadda hásstalusá, ja ájnas le jut buorre strategiajt dahká daj dárbojda ma gávnnuji sebrudagán, javllá rádeájras Ellinor Marita Jåma.
+Sámediggediedádus sámegiela gáktuj sjaddá Sámedikke nævvon åvddålijguovlo bargguj sámegiela nannima ja åvddånahttema gáktuj, ja danen le ájnas jut båhti moadda buorre ájádusá diedádusá bargguj.
+Tjielggidus mij dálla åvddån biejaduvvá tjielggi moadda oajvvahásstalusá giela gáktuj maj birra le ájnas dagástallat.
+Tjielggidusá oajvvevuorodime li;
+- Sámegiela boahtteájgge le dan duogen jut gávnnuji giela addne sæmmi båttå dagu addne bessi gielasa adnet iesjguhtik aktijvuodajn.
+Gielalasj åvddånahttem le dárbulasj gå galggá gielav nannit ja bisodit, ja viehka ájnas le jut Sámedikke ja ietjá oassálasstij roalla já mierredimfábmo giellapolitihkan tjielgaduvvá, tjielggi sámediggeráde Ellinpor Marita Jåma.
+Jåma dættot vájku maŋemus lågijjagijt le læhkám viehka buorre åvddånahttem de le ajtu galle hásstalusájs, ja ájnas le Sámedigge dahká ulmijt ja strategiajt sámegiela vijddásap åvddånime gáktuj.
+Sámediggeráde ájggu seminárav ásadit sámegiela gáktuj moarmesmánon gånnå aj bæssá ájádusájt ja vuojnojt buktet boahtteájgij giellapolitihka gáktuj.
+Diehto dán birra boahtá maŋŋela.
+Bæssá aj tjálalasj vuojnojt åvddånbuktet.
+E-poasstaadressa li giele@samediggi.no ja giella@samediggi.no.
+Ájggemierre vuojnojt buktet le biehtsemáno 1. biejve.
+- Sávav miján sjaddá vuogas ja ávkálasj dagástallam ållestjåhkanimen, ja sávav gájkajt buorisboahtem dav gulldalit, låhpat rádeájras Ellinor Marita Jåma.
+Sámediggeráde åvddån biedjá sámegiela tjielggidusáv ållestjåhkanimen gasskavahko vuoratjismáno 18. biejve ja tjielggidus dagástaláduvvá maŋŋel lunsja duorastagá vuoratjismáno 19. biejve.
+Sámegiela tjielggidus boahtá danen gå Sámediggediedádusáv li gárvedime sámegiela gáktuj mij ållestjåhkanibmáj biejaduvvá ragátmanon.
+Sámedikke rádeájras Silje Karine Muotka hálijt árvustallat ietjá máhttelisvuodajt udnasj doarjjaårnigijda árbbedábálasj sámeduodjáj.- Ij la sáhka unnedimes, ájnat gålådit biednigijt æládussaj ienebut ulmmelattjat, javllá Muotka.
+Uddni (duorastagá) iejvvi Silje Karine Muotka duodjeorganisasjåvnåj ájrrasijt ságastalátjit hásstalusáj ja åtsådallamij birra udnasj doajmmadoarjjaårniga birra duodjáj.
+Oarren tjåhkanibmáj lij tjála mij bigot lájttalahtte vidjurijt moatte doarjjaoadtjoj lunna gudi oadtju doajmmadårjav uddni.
+- Mij sihtap viehkedit ávkkásvuohtaj ja æládusá åvddånahttemij árbbedábálasj ja iesjbuvtadum duoje hárráj.
+Dadi bahábut vuoset tjála mij ep jåvsåda buorre mærráj udnasj årnigij ja njuolgadusá.
+Dan diehti lip diededam duodjeorganisasjåvnåjt mij álggep åhtsåt ietjá máhttelisvuodajt dálásj årnigij sadjáj, javlla Muotka.
+Tjála vuoset duola degu viehka ålos duodjárijs gudi dálla oadtju doajmmadårjav, ienep mærráj vuobdatji oassto duojijt gå ietjasij iesjdagádum ja árbbedábálasj duojijt.
+Biedniklåhkotjallem ja oasesduodastahttem le aj árvustaládum vádnásin.
+Muodugasj árvustallama jagen 2012 biedniklåhkojages 2010 vuoset muodugasj vánesvuodajt.
+Dálla sihtá Muotka ássjev bajedit dagástallamij Sámedikke ållestjåhkanimen.
+- Mij diehtep nuohkásav vaj hæhttup dahkat juojddájt.
+Dál de gåhttjop duodjeorganisasjåvnåjt prosæssaj gehtjatjit makkir ietja máhttelisvuoda gávnnuji.
+Miján la aktisasj ulmme æládussåbadusájn.
+Dat la nannit dajt duodjárijt gudi hálijdi ietjasa dájddaduojijt ávkkás æládussan åvddånahtedit, dættot Moutka.
+AktijvuohtaSámediggeráde ájras Silje Karine Muotka, skuolkan +47 984 87 576
+Sámedikke budsjehtan 2015 jahkáj le juolloduvvam 450 000,- prosjæktaj vahágahttemijs lahka gasskavuodajn sáme sebrudagán.
+Prosjækta le aktisasjbarggo Justijssa- ja gárvedimdepartementajn.
+Ájggomus prosjevtajn la guoradallat makkár faktåvrå sáme sebrudagán vájkkudi vahágahttemijt lahka gasskavuodajn ja man galli, ja duodden gåktu ilmodibme, duostudibme ja viehkkedåjma máhtti hiebadahteduvvat buoremus láhkaj sáme álmmugij.
+- Sámediggeráde sihtá liehket oassálasste sebrudagán duostudittjat vahágahttemijt nissunij vuossti.
+Doajvvop mij oadtjop ådå diedojt gåktu viehkkeásadus máhttá vahágahtedum ulmutjijt duosstot ja vaddet buoremus viehkev gå máhttelis, javllá rádeájras Henrik Olsen.
+Vahágahttema lahka gasskavuodajn li duodalasj gássjelisvuoda sebrudagán ja bahádahko.
+Merustaládum la gassko 75 000 ja 150 000 ulmutja Vuonan jahkásattjat boadádalli vahágahttemijda lahka gasskavuodan.
+Vargga 10% nissunijs Vuonan li nákkujn váldáduvvam, lahkke sijás lidjin nuorabu 18 jages.
+Dåssju 11% váldáduvvamijs diededuvvi politijaj.
+- Miján ij la oarre jáhkket vidjura li ietjálágátja sáme sebrudagán.
+Sámedigge barggá vaj viehkke- ja doarjjaásadusá hæhttuji adnet máhttudagájt vah��gahtedum ulmutja gielan ja kultuvran.
+Dát la ållagattjat ájnas gå ulmusj la várnajhamos dilen, javllá rádeájras Olsen.
+Rádeájras Henrik Olsen dættot vijdábut gájkka illastibme sáme nissunijs ja næjtsojs seksuálalattjat ja vahágahttemláhkáj ij la dåhkkidahtte.
+- Miján la dárbbo tsuojgos sáme hållaulmutjijt gudi åvdedi dáv javllamusáv goappátjagá skåvlån, nuoraj birrasin ja sebrudakorganisasjåvnåjn.
+Viehkkeásadus viertti sjaddat smidáp gatjádittjat nissunijs jus vahágahttemijt vásedi, ja duosstat dákkir hielles ássjes sáhkadit.
+Dåbdåstit vahágisdago dáhpáduvvi ietjas ja lahka ulmutjij iellemin la læhkám ja vilá le dakkára massta ij ságasta.
+Dan diehti ij goassak galga liehket juorrulibme vahágisdahkken la vásstádus vierredagos, ij goassak sujna gut vaháguvvá.
+Vahágahttem nissunij vuossti ij la priváhta ássje.
+Dat la bahádahko mij viertti giehtadaláduvvat dan milta.
+Vahágahttema lahka gasskavuodajn le aj duodas buohtaárvvogássjelisvuohta.
+Juska sæmmi ållo nissuna gå ålmmå vásedi vahágahttemijt iellemguojmestisá, de li ienemusát nissuna gudi nákkujn váldádalli ja nissuna gudi vásedi bahámus vahágahttemijt.
+Lasedime sáme buohtaárvvoorganisasjåvnåjda
+Doarjja sáme buohtaárvvoorganisasjåvnåjda le læhkám majt åhtså, ja avta biednikmieren moadda jage.
+Sámediggeráde le dan diehti ávon gå máhttá dårjav dájda organisasjåvnåjda lasedit aj boahtte jage budsjehtan.
+Gå sjaddá njuolgga doarjjan de dahká dat álkkebun dårjav månnat åvddålij guovlluj.
+- Mij barggap buohtaárvulasj sáme sebrudagá diehti avta rievtesvuodaj, vælggogisvuodaj ja máhttelisvuodaj goappásj sjiervijda.
+Same buohtaárvvoorganisasjåvnå li ájnas dåmadiddje dan bargon.
+Da åvdedi buohtaárvvo politihkalasj ássjijt sáme sebrudagán ja da hásstali Sámedikkev buohtaárvvoássjijn, javllá rádeájras Henrik Olsen maŋemusát.
+Sámedigge le dal sáme mánáj mánájgárdij diedádusáv tjállemin.
+Diedádusá duogásj le Sámedigge sihtá badjásasj politihkav hábbmit mánájgárdij gáktuj mij galggá prinsihpalasj gatjálvisájt tjielgadit ja láttov dahkat sáme mánáj mánájgárddefálaldagá gáktuj.
+- Diedádus galggá vuosedit mánájgárde, mánáj, æjgádij ja sáme sebrudagá dárbojt.
+Sámedigge sihtá sáme mánáj mánájgárdde galggá liehket integreridum, bivnos ja innovatijvva ásadus alla kvalitehtajn gájka mánájda buorren, javllá sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars.
+Vijddábut dættot sadjásasj presidænnta Sámedigge sihtá duola dagu bærrájgæhttjat jut pedagogalasj barggij åttjudibme buoreduvvá váj siján le sámegiela ja kultuvra máhtudahka.
+Guoskat moadda gatjálvisájt
+Mánájgárddediedádusá ulmme le dilev láhtjet ájádusájda ja ságastallamij gåktu galggá politihkalasj ulmijt jåksåt mij guosská buorep bajássjaddamdilláj mánájgárddefálaldagá báktu.
+- Mijá ulmme le diedádus ij dåssju galga gåvvidit ja árvvaladdat makkir roalla ja politihkalasj mierredimfábmo Sámedikken galggá mánájgárddeássjijn.
+Diedádus galggá aj vuorodimijt tjalmostit ja vuojnnusij buktet makkir hásstalusá miján li gå galggap mánájgárdijt dahkat nav buoragin gå vejulasj.
+Dát sisadná gájka mánájgárdijt Vuonan majn le sáme mánájda fálaldahka, tjielggi sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars.
+Sihti ájádusájt
+Mánájgárdediedádusá barggo galggá liehket rabás ja sebradahtte prosessa váj jåkså dajda ulmijda ma li diedádusán.
+Sámedigge sihtá gåhttjot fylkkamánnijt, suohkanijt, mánájgárddebirrasijt, æjgádijt, æjgátværmástagájt ja nammadusájt ja ietjá guoskavasj ásadusájt dåjmalattjat oassálasstet.
+Ájádusá diedádusá gáktuj låggŋiduvvi dagástallamforumij, fáhkasemináraj, ságástallamij ja gatjádallamåtsådimij baktu.
+- Mij sámediggeráden hásstep sáme sebrudagáv mijá siegen ájádallat.
+Makkir visjåvnå li miján sáme sebrudagán mij guosská mánájgárdij sajev mánáj bajásgiessemin, giellaåvddånahttemin ja sáme árvoj joarkkemin boahtte buolvajda?
+Dájda gatjálvisájda sihtap vásstádusájt, javllá sadjásasj presidænnta Vars.
+Diedádus le rievddam åvdep diedádusás 2005 rájes "Sámedikkeráde diedádus sáme mánájgárdij vuoksjuj" ja "Sáme mánájgárdij strategalasj pládna 2008-2011" joarkka.
+Ienep diedo: Sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars, tlf.
+Dåbdåk gus avta guhti le dásseárvov sáme sebrudagájn åvdedam?
+Sáme parlamentáralasj ráde sihtá suv jali sijáv Nuorttarijkaj sáme dásseárvvobálkkájn guddnedit.
+- Sáme parlamentáralasj ráde åvdås sidáv gåhttjot sáme organisasjåvnåjt ja ásadusájt oajvvadusájt buktet bálkkáj, javllá presidænnta Egil Olli.
+- Nissunij ja ålmmåj dásseárvo vuoksjuj barggat le álu guhkesájggásasj barggo mij gájbbet sihke gierddisvuodav ja duosstelisvuodav.
+Danen le viehka ájnas dáv bargov vuojnnusij buktet ja guddnedit, joarkká Olli.
+Bálkká máhttá vatteduvvat ájnegis ulmutjijda, juohkusijda, viddnudagájda, organisasjåvnåjda, siebrijda, skåvlåjda jali ietjá almulasj etáhtajda ma dákkir bargos berusti jali li dåjmajt jåhtuj biedjam ma li praktihkalasj dásseárvov nannim ja åvdedam.
+Dát le nuppát bále bálkká vatteduvvá.
+Vihtta jage dássta åvddåla bálkká Risten Rauna Maggaj vatteduváj suv bargo åvdås sáme giela ja sáme varresvuodadievnastusáj åvdås ja gárevselga ano vuosstáj.
+- Dájna bálkkájn sihtá Sáme parlamentáralasj ráde arvusmahttet bargov dásseárvo vuoksjuj ålmmåj ja nissunij gaskan rijkkarájáj rastá sáme sebrudagájn, javllá Olli.
+Sáme parlamentáralasj ráde stivrra dat mierret guhti bálkkáv oadtju.
+Dásseárvvobálkká le muhtem dájdda ja ruhtabálkká man árvvo le € 10 000.
+Bálkká vatteduvvá konferánsan "Ålmmåj iellem sáme birrusin" basádismáno 1. biejve Råmsån.
+Oajvvadimájggemierre le gålgådismáno 3. biejve 2012.
+Oajvvadusá sáddiduvvi Vuona Sámediggáj:
+Ávjovárgeaidnu 509730 Karasjok/Kárášjohka.
+Jail: samediggi@samediggi.no.
+Sáme Parlamentáralasj Ráde ja Vuona Sámedigge ásadi nuorajkonferánsav moarmesmáno 31. biejves - biehtsemáno 2. bæjvváj 2013 Oslo ålggolin.
+Konferánsa fáddan le árkkabiejvverasissma.
+Sámedikke Nuorajpolitihkalasj Nammadus (SNPN) konferánsav guossodi, ja sihti árkkabiejvverasisma hásstalusájt dættodit, gåktu máhttá rasismav ja dan vájkkudusájt giehtadallat.
+- Mij nuorra sáme álu virddup dilijda gånnå ep rat diede majt galggap javllat ja sjaddap ålles álmmuga ambassadørran.
+Gå muhtem tjuottjodusá ájggomus le rasistalasj jali gå juojddáv gatjádi suhtadittjat, de soajttá liehket gássjel diehtet majt ja gåktu galggá vásstedit.
+Konferánsa aktijvuodan galggap dáv hárjjidallat praktihkalasj hárjjidimij ja workshopaj baktu, galggap aj ietjama riektáj birra oahppat dáj ássjij ássjediehttijs.
+Vuostasj lávkke buorre argumentajda le máhtti, tjielggi SNPN jådediddje Sagka Marie Danielsen.
+Konferánssa álggá bierjjedagá moarmesmáno 31. biejve kl.
+14:00 Quality Hotel Olavsgaardan Oslo ålggolin ja låhpaduvvá sådnåbiejve biehtsemáno 2. biejve.
+SUPU-jådediddje árvvet sulle 50 oassálasste gasskal 16 ja 30 jage Vuonas, Svierigis, Suomas ja Ruossjas sjaddi konferánssaj sæbrrat.
+Sån hasot gájkajt gudi berusti sæbrrat.
+- Árkkabiejvverasissma le tiebmá mij le ájnas dagástallat ja sávav DÅN boadá ietjat vásádusáj ja vuojnoj oassálastá, låhpat Sagka Marie Danielsen.
+Ienep diedo konferánsa birra:
+SUPU, e-poassta: supu@samediggi.no
+Sámedigge, tlf.
+Diededa dáppe.
+Diededime ájggemierre: moarmesmáno 15. biejve.
+- Resolusjåvnå ságastallama låhpaduvvin dijstagá snjuktjamáno 6. biejve, ja dálla li stáhta sjiehtadam álggoálmmuknissunij dile resolusjåvnnåtevsta vuoksjuj, javllá rádeájras Vibeke Larsen.
+Dát le vuostasj bále AN:a nissunkommisjåvnån le sjiehtadam sierra resolusjåvnåv álggoálmmuknissunij dile vuoksjuj.
+Dát le ietjastis lávkke riekta guovlluj.
+Sámedigge dåjmalattjat resolusjåvnnåtevsta vuoksjuj bargaj.
+Dåssju muhtem gallegasj álggoálmmuknissuna nissunkommisjåvnnåj oassálasstin, ja dåssju muhtem gallegattja bessin oassálasstet ja mierredit sjiehtadallamijn.
+Sámedigge låggŋij dárbov álggoálmmuknissunij sajev ja fámov nissunkommisjåvnån buoredit, ja le stáhtajda javllam dárbbo le álggoálmmuknissunij sajev ja fámov nissunkommisjåvnån buoredit.
+- Resolusjåvnnå åvdet vijdábut man ájnas le álggoalmmuknissunij ja -næjtsoj riektájt ållåsit tjadádit, dan vuolen aj åhpadusá gáktuj, ja åvdedit moattekultuvravuodav åhpadussysteman - dakkir láhkáj mij várajda válldá álggoálmmuknissunij sierralágásj ulmijt ja dárbojt, javllá Larsen.
+Álggoálmmuknissunij árbbediehto åvdeduvvá ájnnasin álggoálmmuksebrudagáj åvdedijn.
+Resolusjåvnnå dættot álggoálmmuknissunijn le riektá vieleduvvat ja sijá riektá ållåsit tjadáduvvat.
+Álggoálmmuknissunij vahágahttem le akta dajs ássjijs mij resolusjåvnån åvdeduvvá, ja stáhta ávttjiduvvi dåjmajt jåhtuj biedjat váj dákkir vahágattemav binnet, nasjonála ja bájkálasj dásen.
+Resolusjåvnnå ávttji stáhtajt álggoálmmuknissunij oassálasstemav doarjjot boahtte álggoálmmugij væráltkonferánsan, mij ásaduvvá jagen 2014.
+- Sámedigge sihtá åvddålijguovlluj dåjmalattjat barggat ásadim- ja nannimdiehti álggoálmmuknissunij værmástagáv AN:a nissunkommisjåvnån, låhpat rádeájras Vibeke Larsen.
+Låhpalasj resolusjåvnnåárvvalus ávttji duola dagu stáhtajt sierralágásj dåjmajt jåhtuj biedjat váj nanni ja åvdet politihkav ja prográmmajt váj álggoálmmuknissunij oassálasstem almulasj mærrádusprosessajn sihkarduvvá.
+Aktijvuohta: rádeájras Vibeke Larsen, tel.
+Sámedigge dássádusá oajvvetjåhkanimen
+(Vaj mannorieknik ållåsit doajmmá, de vierttiji nåv gåhtjos makroa dåjmadahteduvvat gå li viettjadum ja ano åvddåla.
+Tjuovo tjielgadusájt masjijnanat.)
+Sámediggeráde le mierredam Sámedigge galggá oassálasstet Finnmark Priden.
+Bårggemáno 15. biejve svahtjá dan diehti ádjájuoksaslávggá, mij la ájnas gåvåstahka homofijlaj rievtesvuohta- ja identitehttarahtjamusán, Sámedikke huodnaha ålggolin Karásjjågån.
+- Muv mielas hiehpá buoragit almodit dáv gassko EuroPride-ávvudaládij Oslon.
+Lávvodagá galggá liehket sáme oasse parádan, ja muhtem vuosstemoallánagá ma li ilmmum sámij bieles vuoset miján la soames barggo dahkat åvddål oadtjop ålles dåhkkidimev vinjo vuoges ja identitehtas sáme sebrudagán, javllá Sámediggeráde ájras Henrik Olsen.
+Olsen javllá Sámedigge sihtá viehkedit vaj vinjo sáme oadtju viessot rabásvuodan ja mihásvuodan.
+- Álggep gå vuosedip mijá dårjav, ja slávggim muv mielas Finnmarkka Pride båttå vaddá gætjájdallamijt sáme siebres.
+Mij lulujma gájkka vuosedit mij ep dåhkkida ulmutjijt givseldit ja nuppástahttet dajna årijn gev sij iehttsi, javllá Olsen maŋemusát.
+Sámediggeráde ájras Henrik Olsen, skuolkan 907 75 219
+Saemien sijte.
+Postadresse: Ella Holm Bulls veg 30, 7760 Snåsa
+Åpningstider: man-fre: 09.00-16.00
+SNPN ásaduváj stuoves orgádnan jagen 2003.
+SNPN:an li vihtta stuoves ájrrasa ja le Sámedikkerádes nammadum.
+Ájrrasa li ålles rijkas ja li gaskal 16 ja 28 jage vuorrasa.
+SNPN:a mandáhtta ja organiserim le mierredum Sámedikke dievastjåhkanimes.
+Sijá oajvvedahkamusá li:
+SNPN le oadtjum friddja rållav ja máhttá barggat daj ássjij majt iesj miejnniji li guoskavattja.
+Nammadus ja ájrrasa bessi mediajn guládallat ja åvdedit dajt ássjijt majt sihti ietjá instánsaj.
+Nammadus galggá doajmmat guláskuddamorgádnan sáme nuoraj ja Sámedikke gaskan, valla aj guláskudden ja váksjudiddjen Sámediggáj nuorajássjij gáktuj.
+Dan láhkáj máhttá SNPN viehkedit Sámedikkev hábbmit dikke nuorajprofijlav ja nuorajpolitihkav.
+Guládalá SNPN:ajnsupu[a]samediggi.no
+Anná Káisá Partapuoli Vara: Ida Ristiinna Hætta Ophaug
+Dávvet Solbakk Vara: Isak Danielsen
+Johan Daniel Mikkelsen Vara: Ánde Trosten
+Marte Mari Kvitfjell Vara: Siw Kristin Johnsen
+Risten-Marja Inga Vara: Jon Christer Mudenia
+SNPN bloggaj
+Gåvvå (Flickr)
+Sámediggeráđđi nammadii juovlamánus diibmá ođđa miellahtuid Sámedikki nuoraidpolitihkalaš lávdegoddái (SáNuL) ja dál lea ge ođđa lávdegoddi vuosttaš fysalaš čoahkkimis Sámedikkis Kárášjogas.
+Sámediggepresideanta Egil Olli sávai nuoraide bures boahtin Sámediggái ja lihku sin dehálaš bargguin bargamis áššiiguin sámi nuoraid ovddas.
+Lávdegoddi lea dehálaš ásahus sámi nuoraid váras, go dat addá nuoraide vejolašvuođa hábmet Sámedikki politihka.
+SáNuL čoahkkimiid oktavuođas Sámedikkis čoahkkinastti lávdegoddi maiddái Sámedikki várrepresideantta Laila Susanne Vars:ain.
+Nuorat ožžo gullat ja jearrat Sámedikki barggu birra, muhto ságat várrepresideanttain jorre maiddái hástalusaid ja vejolašvuođaid birra mat leat sámi servodagas.
+Vahkku mielde galgá lávdegoddi ee.
+čuovvut go dievasčoahkkin meannuda Sámedikki vuosttaš oahpahusdieđáhusa.
+- Lei hui somá oahpásmuvvat nuoraiguin, ja mun vuhtten sis dál juo hirbmat áŋgirvuođa ja beroštumi bargagoahtit sámi áššiiguin Sámedikkis.
+Lávdegoddi lea hui dehálaš midjiide, danin sávvat ge mii maiddái ahte oažžut buriid oaiviliid Sámedikki 2013-jagi bušehtti, man bargu juo lea álggahuvvon, dadjá Laila Susanne Vars.
+Nuoraidlávdegottis lea ollu bargu čuovvovaš beivviid, muhto SáNuL lea čoahkkinastis juo háhppehan ollu digaštallat.
+Sii leat earet eará ráhkkaneame čoahkkimii mii galgá leat Mánáidáittardeddjiin boahtte disdaga.
+- Mis lea leamaš buorre čoahkkin dán rádjai.
+Mii leat beassat digaštallat olu iešguđet áššiid birra, ja maiddái válljen nubbinjođiheaddji, Áike Niillas Selfors, Deanus eret.
+Erenoámaš somá lea dieđusge oaidnit eará miellahtuid lávdegottis, go dát han lea vuosttaš háve go mii beassat deaivvadit albma ládje dan rájes go mii válljejuvvuimet lávdegoddái, dadjá lávdegotti jođiheaddji Sagka Marie Fjellheim Danielsen.
+Loga eanet Sámedikki nuoraidpolitihkalaš lávdegotti birra dás!
+Čuovo maiddái lávdegotti Facebook siiddu bokte, ja geahča sin blogga.
+Oktavuohta:
+Politihkalaš ráđđeaddi Johan Vasara, tlf.
+Mujte biejvijt guovvamáno 4. ja 5. biejvij 2020, gå dalloj Šoop Šoop - Sámi Design Days 2020 ásaduvvá Tråmsån.
+Šoop Šoop galggá liehket ådå ariednán sáme hábmedibmáj ja æjvvalimsadjen hábmediddjijda, bivtasbuvtadiddjijda, dábálasj duodjárijda ja oasstijda.
+Foto: Marie Louise Somby, Árvu
+- Mij hæhttup sáme buktagijt ienebut sadjihij ietjá viesádijda dahkat, danen gå dasi la dárbbo.
+Sæmmi båttåv galggap viehkedit máhtudagájn sáme kultuvra birra, javllá sámedikkeráde æládussaj Silje Karine Muotka.
+Sámi Design Days ásaduvvá guovten biejven.
+Vuostasj biejve, guovvamáno 4. biejve, sáme hábmediddje ja buvtadiddje æjvvali oasestiddje måvttårámbuvda, goahtegálvvooassása, gallerijja, dávvervuorká jnv.
+Maŋep biejve, guovvamáno 5. biejve, sáme vidnudagá oasstijt æjvvali.
+Dát galggá ariedn��n buvtadiddjijda liehket ietjasa vuosádallat márnánij mij la ájn vil stuoráp gå bájkálasj márnán masi ienemusá vuobddi, ja sijá tjalmijt rahpat gudi Sámeednama ålggolin årru, sáme buktaga li ienep gå gápte ja nijbe.
+Oasstijda sjaddá sadjen gånnå bessi sáme buktagijt turisstarámbuvdaj ålggolin oasestit, gå dajn álu li oasen nissaj ja trållåj siegen.
+- Gå buorre buktaga tjoahkkiduvvi sáme hábmediddjeoassásij gånnå oasste sierra låbijn jur avtan biejven bessi, ja dábálasj oasste maŋep biejve, la åbbå buorre gå ussjol ietjas buktagij væráldij jåvsådit.
+Ájnas la sáme hábmediddjen/duodjárin diedulasj válljimav dahká gånnå ja makkir aktijvuodan ietjas buktagijt vuosádallá, javllá duodjár Ove Stødle Billávuonas.
+Sæmmi bále gå tjadnusa nanostuvvi, gåsi sábmelasj gullu, sjaddá ienep dåhkkidibme sáme kultuvrraj ja dat ienebut vuojnnu, ållagasj TV:an ja musihkkasienan, de mihásvuohta sjaddá sáme identitiehtamerkajt guoddemis biktasij, hervajn ja goahtegálvojn.
+- Paradoksa le gå kvalitiehttabuktaga bájkálasj sáme hábmediddjijs ja buvtadiddjijs Vuonan ælla sadjihin viesádijda e ga rámbuvdajda ålles rijkan.
+Ájgge l láddam profesjonálla arienáv dagátjit mij sadjihij dahká sáme hábmedimev ja kvalitiehttaduojev gájkka rámbuvdajda ja oasstijda, javllá sámedikkeráde Silje Karine Muotka.
+Šoop Šoop 2020 galggá aj viehkedit vaj buvtadiddje ja oasste oadtju máhtov sáme identitiehtav ja kultuvrav háldadimes kommersiálla dilen.
+Dát buktá dádjadusáv jut sáme kulturåvddånbuktema galggi åvdeduvvat árvulasj vuogij milta, duola dagu jut árbbedábálasj gápte tjuovvu familjav ja gåsi ulmusj gullu, valla sáme hábmedimobjevta dagu tjiebetlijne, biktasa ja herva li sadjihin juohkkahattjaj.
+Dát galggá viehkedit máhtov oablodahttet rámbuvdajda ja oasstijda gudi balli "boasstot" dahkamis gå sáme gálvojt oasesti, sæmmi gå la viehkken vaj sáme hábmedimbuvtadiddje mihásvuodas vuojnni ietjasa buktaga moattelágásj oasstijn duot dát kultuvras.
+Sámedigge l bargadahttám Árvu:v, Være:v ja Kreativ Industri:av åvddånahtátjit Šoop Šoop 2020:av.
+Dá li vidnudagá majn goappátjagá li nanos tjanástagá hábmedimfáhkaj ja sáme identitiehttaj ja kultuvrraj.
+Ienep diedo, guládalá:
+Sámedikkijn sámedikkeráde Silje Karine Muotka baktu, telefåvnån 984 87 576, jali rádevadde Kirsten Østby baktu, telefåvnån 78 47 41 08
+Duodjár Ove Stødle: 993 46 286
+Suohkanij duogen le sosiáldievnastusájt fállat.
+Sosiála dievnastusáj miejnniduvvá duola dagu doajmmahieredimijda fálaldahka, sijddadievnastusá, NAV-dievnastusá, persåvnålasj viehkke, álkkedimfálaldagá, økonomalasj sosiálviehkke, årudahka sidjij gudi dárbahi, gárevsælggaaddnijda viehkke.
+Nasjonála oajválattjaj duogen le guovdásj njuolgadusájt mierredit váj sáme addne avtaárvvusasj sosiáldievnastusájt oadtju maj vuodon le sámegiella ja kultuvrra.
+Gålgådismáno, gasskavahko 8. b. buvtij ráddidus oajvvadusáv 2015 budsjæhttaj.
+Tjoahkkáj juolloduváj 426,5 millijåvnå Sámediggáj ja 890 millijåvnå sáme dåjmajda.
+Presidænnta Aili Keskitalo javllá ij la dát ietján gå almma juollodim vuollánibme sáme sebrudahkaj.
+Presidænnta Aili Keskitalo l sieldes håjen ráddidusá stáhttabudsjehta oajvvadussaj.
+- Dát la sáme sebrudagá gártjedibme.
+Kultuvrradepartemænnta l binnedam 4 millijåvnåj sáme avijsajda.
+Ja Ednambarggodepartemænnta l binnedam arktalasj ednambargguj ednambarggosjiehtadusá baktu ja 2 millijåvnå ællosujttosjiehtadussaj.
+Dán jagásj stáhttabudsjehta tjadá vuoset ráddidus ietjas sámepolitihka duohtavuoda muodov ja ij ga makkirik láhkáj mijáv ávvudahte, javllá Aili Keskitalo.
+- Mijá 2015 budsjæhttadárboj tjadá lip vuosedam vihtta suorgijda masi l dárbbo sierralágásj vuorodibmáj.
+Dá li Sáme Giellagálldo, sáme oahppamnævo, Bååstede prosjækta ja ådå tsiekkadusájt Saemien Sijtej ja Bæjvásj Sáme Nasjonála teáhterij, javllá presidænnta Aili Keskitalo.
+Saemien Sijte l juo vuorddám 9 jage jut ráddidus juollot biednigijt ådå tsiekkadussaj Snåasaj, ja ettjin ga dán jage nammaduvá ráddidusá stáhttabudsjehta oajvvadusán.
+- Ráddidus goarssástallá gå vuorodi museaj tsiekkadusájt, ja danen la sieldes hådjodahtte vuojnnet Saemien Sijte ij vuoroduvá.
+Ællim ga juollodum biednigijt oahppamnævvolåpptimij masi l ihkeva stuorra dárbbo.
+Vájku návti sjattaj, de presidænnta Aili Keskitalo vuojnná Suohkan- ja ådåstuhttemdepartemænnta l huoman vuorodam sámegiela nannimav.
+Ráddidusá stáhttabudsjehta oajvvadusán la biejaduvvam 2 millijåvnå Sáme Giellagállduj, ja duodden biednigijt ådå giellanammadusá doajmmajådedibmáj.
+Sámedigge juollot stipendav studentajda gudi alep åhpadusáv julevsámegielan jali oarjjelsámegielan tjadádi, ja studentajda márkkosáme guovlos gudi sáme giellaåhpadusáv tjadádi.
+Gudi máhtti stipendav åhtsåt:
+Stipendaj stuorrudagá:
+Åhtsåmsjiebmá:
+Sámedikke digitála åhtsåmsjiebmá galggá aneduvvat.
+Åhtsåmsjiebmáj åhttsåj gut ij la Vuona álmmukregisstarin:
+Duodastusá ma galggi åhtsåmusáv tjuovvot:
+Njuolgadusájn stipendajda alep åhpadussaj gávnnuji sierra mærrádusá diededime, dárkastusá, ruoptus máksema ja fámoduhttema hárráj, duola dagu:
+Eksábmaduodastusá sáddiduvvi samediggi@samediggi.no
+Ienep diedo stipenda ævtoj hárráj:
+Gehtja stipenda njuolgadusájt.
+Guládallamulmutsj:
+Anne Marie Hætta, tlf.
+​​​​​​Dån máhtá stipendav oadtjot jus la studænntan avtan dajn tjuovvovasj åhpadusájn jagen 2020:
+Gudi máhtti stipendav åhtsåt?
+Merustallamnjuolgadusá I:
+Merustallamnjuolgadusá II:
+Guládallamulmusj årnigij:
+Heidi Salmi, ahkep rádevadde alep åhpadus ja guoradallam, +47 78 47 40 46
+Sámedigge joarkka aj jagen 2015 juollodit stipendajt oahppijda gejn la sámegiella fáhkasuorgen joarkkaskåvlån.
+Ådås jagen 2015 le gå oahppe gudi li oasseájgev, ja sámegielajn fáhkasuorgen, oadtju máhttelisvuodajt stipendav åhtsåt, ja stipendaj máksomierre le lasedum.
+Ådå máksomiere li náv:
+o Stipænnda oahppijda gejn la sámegiella vuostasjgiellan: kr 7 500,-
+o Stipænnda oahppijda gejn la sámegiella nubbengiellan: kr 5 500,-
+o Stipænnda oahppijda gejn la sámegiella amásgiellan: kr 3 000,-
+-Mij hálijdip ienebu galggi sámegielav oahppat.
+Dåssju dajna vuogijn sihkarasstep vaj sámegiella viessu vijdábut ja máhttá åhpaduvvat boahtte buolvajs.
+Dan diehti doajvvop mij stipænnda galggá arvusmahttet ienebujt válljitjit sámegielav joarkkaskåvlån, javlla Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo.
+-Maŋemus jagijt la oahppij låhko joarkkaskåvlån gejn la sámegiella fáhkasuorgen lassánam.
+Dát máhtta vuosedit stipænnda arvusmahttá oahppijt sámegielav válljitjit ja dat la buorre, javllá Keskitalo
+Åtsålvisá skåvllåjahkáj 2014/15 máhtti rájaduvvat sisi 15.01.15 gitta 30.03.15 rádjáj.
+Åtsålvisá giehtadaláduvvi maŋŋenagi.
+Åtsålvisá rájadum 31.03.15 maŋŋela e giehtadaláduvá.
+Åhtsåmskåvve biejaduvvá Sámedikke sijddabælláj ådåjakmáno álgon 2015.
+Giellanammadusá njunnjusj , Bård Magne Pedersen, vuojnná stuorra berustimev bargguj mij la álgaduvvam.
+Nammadus galggá oajvvadit ådå årnigijt, dåjmajt ja njuolgadusájt bisodime ja åvddånime gáktuj ma gulluji julevsáme-, oarjjelsáme- ja nuorttasámegiellaj.
+- Mån lav vásedam ájnegis ulmutja ja siebre berusti majt lulujma oajvvadit, ja ållusa gatjádin jus bessi buktet oajvvadusájt nammadussaj, subtsas Pedersen.
+Giellanammadus sihtá åttjudit diedojt ålles Sámeednamis, ja danen li válljim biedjat nammadustjåhkanimijt duon dán bájkkáj Vuonan.
+Sij li juo guossidasstám Kárásjjågåv.
+Boahtte tjåhkanibme tjadáduvvá vuoratjismánon Tråmsån.
+Nammadus ájggu aj manádit guossen Snåasan, Guovddagæjnon ja Divtasvuonan.
+- Dádjadav sámegielaj dille ja giellaælládahttem la ájnas ållusijda.
+Danen lip dahkam diehtoværmádagáv nammadusá bargo birra ja sierra e-poassta adressav gåsi ulmutja bessi buktet oajvvadusájt midjij, javllá nammadusá njunnjusj.
+Guládallamadræssa: sprakutvalget@kmd.dep.no
+Jus sidá ienep diedojt nammadusá ja ájrasjuogo birra, maná dási.
+Guládallamdiehto:
+Bård Magne Pedersen, nammadusá njunnjusj, tlf.
+Liss-Ellen Ramstad, nammadusá dåjmadahka, tlf.
+Ane- Berge Tobias, nammadusá dåjmadahka, tlf.
+Sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen ávvus gå ráddidusbelludagá ja RáB li guorrasam tjårggit skihppijsujttáråhpadusáv sámegiellaj, ja gå la juollodam rudájt 25 oahpposadjáj.
+Sámedikkeráde Mikkel Eskil Mikkelsen la ihkeva ávon bargos mij la dagádum jåhtuj åttjudittjat sáme skihppijsujttáråhpav dálla vuojnnet båhtusijt buktá.
+- Dát la stuorra låpptim sáme sebrudahkaj, javllá Mikkelsen.
+Sáme skihppijsujttároahppo l aktisasjbarggo UiT Vuona arktalasj universitiehta ja Sáme allaskåvlå gaskan, ja masi li gárvedum 25 oasseájggeoahpposaje.
+Duodden oahpposajijda, ájggu ráddidusbelludagá ja Risstalasj álmmukbelludahka rudájt Sáme allaskåvllåj vaddet åhpav látjátjit.
+Tjoahkkáj la dát bájkoj 2 millijåvnå kråvnå jagen 2019.
+Mikkelsen rámmpu Sáme allaskåvlåv ja UiT Vuona arktalasj universitiehtav gå aktisattjat vuorodi sáme skihppijsujttáråhpav.
+- Dát la dagoj baktu vuosedit, sij sebrudakåvdåsvásstádusáv sáme sebrudagá gáktuj duodaj válldi, javllá Mikkelsen.
+Ságastalátjit, guládalá sámedikkerádijn Mikkel Eskil Mikkelsenijn, mob.
+Butenschønnammadus jådedum Nils Butenschøn baktu le uddni rapportastis vaddám stáhttarádáj Kristin Halvorsen.
+Nammadus le sáme dutkama ja alep åhpadusá åvddånimev, dárbojt ja ulmijt tjielggam ja moadda konkrehta dåjma åvdedam.
+- Dát le mærkkabiejvven sáme álmmugij ja munji gut vásstedav alep åhpadusá ja dutkama åvdås Sámedikkeráden.
+Hávsske lij oassálasstet gå rapportta gálggiduváj, javllá sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars.
+Nammadus le fágalasj duodastuvvam dåjmaj oajvvadusáj baktu oajválattjajda vaddám sierralágásj máhttelisvuodav sámepolitihkalasj ulmijt ållidit ma lulujin sebrudakåvddånahttemav nuorttan nannit.
+- Viehka dudálasj lev gå nammadus le álmmukriektás álggám ja le vijdes guovlolasj, nasjonála ja rijkajgasskasasj perspektijvav vuodon adnám gå li sáme dutkamav ja alep åhpadusáv guoradallam, javllá sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars.
+Nammadus oajvvat duola dagu sierra dåhkkidimårnigav Sáme allaskåvllåj tjanádum plánajda diedalasj allaskåvllån sjaddat ja vijddábut álggoálmmukuniversitehttan.
+Vijddábut oajvvaduvvá prográmmav dahkat sáme giellagáhttima åvddånahttema diehti ja sámegielaj ælládibmáj mij bierri sierra organiseriduvvat duodden Dutkamráde sáme dutkama prográmmaj.
+Moadda dåjma maj ulmme le ulmutjijt åttjudit sáme alep åhpadussaj ja dutkamij li aj konkretiseriduvvam.
+- Buorijn mielajn vuordáv snivva tjadádit dåjmajt ja rapportan oajvvaduvvi ja sidáv ráddidusájn vuogas láhkáj guládallat ja aktan barggat váj iesjguhtik dåjma lulujin jåhtuj biejaduvvat.
+Dagu ráddidus le javllam le máhtto Nuorttaguovllopolitihka avve.
+Dálla le oajválattjajn vejulasjvuohta dáv praktihkalasj politihkkan dahkat, låhpat sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars.
+Andre tiltak skissert i Butenschønrapporten:
+Sáme nasjåvnålasj mahttudakguovdásj - psykalasj varresvuohtasuodjalus (SÁMAG) máhtta dal fállat pasiænntadálkudimev ja bagádallamijt gåktu dálkudit ålles rijkkaj.
+- Gå SÁMAG dál máhttá fállat dievnastusájdis nasjåvnålattjat, de merkaj dat ávujn vuordedum sáme varresvuohtafálo nannidibme, javllá Sámedikke rádeájras Henrik Olsen.
+Sámedigge ja Varresvuohta- ja sujttodepartemænnta li rádádallamij baktu boahtám ájgás nannit nasjåvnålasj fálov sámijda sierra gárramvuohtasujton ja psykiatrijan.
+Divna guovloj varresvuohtaviddnudagá hæhttuji dal såbadit aktisasjbargov Helse Nord RHF:ajn ja SÁMAG:ijn dálkudimfáloj hárráj sáme pasientajdisá.
+­­­- Mån lav viehka dudálasj gå SÁMAG:in la dálla formálalasj dahkkádibme nasjåvnålasj máhttudakguovdátjin psykalasj varresvuohtasuodjalime ja gárramvuoda suorgen.
+Dat merkaj gå bajkalasj fállo ij gávnnu, de máhttá sáme pasiænnta oadtjot dálkudimev SÁMAG:a baktu, javllá vásstálasj rádeájras Henrik Olsen.
+Dálkudimfállo sáme pasientajda nanniduvvá vil ienebut gå Helse Nord RHF dálla le oadtjum dahkamussan biednigahttet ja tjadádit vuostasj lávkkistagáv tsieggidijn rijkkavijddásasj ja idja-biejvve dålkkumdievnastusáv varresvuohtasuorggáj.
+Dat la joarkka sáme guhkásdålkkuma guovllogæhttjalimprosjevtas majt Helse Nord jådedij 2010-2013 gávdan.
+SÁMAG la aj såbadam aktisasjbargov Jämtlanda lenajn Svierigin nannitjit psykalasj varresvuohtasuodjalimev oarjjelsámijda Svierigin.
+- Mån anáv dájt dåjmajt viehka ájnnasin, ja da li aj lávkke åvddån ásadittjat boahtteájge sáme varresvuohtapárkav mij ådåájggásasj teknologijajn máhttá fállat sierra varresvuohtadievnastusájt bájke ålggolin ja Vuona ålggolin gå le dárbbo, dættot Olsen.
+Sámedikke rádeájras Henrik Olsen tel.
+Suodjalimguovloj stivra válljiduvvi suohkanstivrajs, fylkadikkijs ja Sámedikkes.
+Sáme ájrastahttema låhko árvustaláduvvá guovloj sáme kultuvra ja æládusáj gáktuj.
+Birássuodjalusdepartemænnta ja Sámedigge konsulteriji stivraj sáme ájrastahttema lågo birra juohkka nasjonálpárkaj hárráj.
+Dát ådå háldadimårnik le ILO-169 álggoálmmuga konvensjåvnå, artihkal 15 nr.
+1 milta mij vælggogahttá stáhtav nanninitjit sáme oassálasstemav luondoresursaj ávkástallamav, háldadimev ja bisodimev sáme guovlojn.
+Tjállebargo juohkka stivrraj galggá dagáduvvat bájkálasj stáhta virggádim suodjalimguovlo háldadiddjes.
+Suodjalimguovlo galggi háldadit suodjalimguovlojt ævtojt gáktuj ma li mierreduvvam suodjalimnjuolgadustjállagijn aktan Gånigá resolusjåvnåjn mij suodjalimnjuolgadustjállusav dævddá, ja luondomoattebelaklága mærrádusájt.
+Stivraj ja bájkálasj suodjalimguovloj háldadiddjij ájnas barggon le (jali ådåstuhttet) suodjalimguovloj háldadimplánajt.
+Háldadimplána li ájnas barggonævo bæjválasj háldadimen oattjotjit avtalágátjin ja tjielggasabbon ja nannitjit guovlo suodjalimárvojt.
+Háldadimpládna galggá liehket praktihkalasj viehkkenævvon bisodittjat ja åvdedittjat suodjalimárvov ja galggá nav de vaddet tjielgga njuolgadusájt guovlo adnemij ja suodjalibmáj.
+Da ájrrasa majt Sámedigge nammat nasjonálpárkaj stivrajda åvdåsti sáme berustimijt ietjasa tjadá stivran.
+Sij åvdåsti sáme álmmugav stivrajn danen gå li Sámedikkes nammadum.
+Valla sij e Sámedikke åvdåsta stivran, d. s. j. jut Sámedikken ij la bagádimfábmudahka sijá gáktuj.
+Sij li válljiduvvam stivrraj gå Sámedikke vuojnos sij sáme berustimijt bærrájgåhtsi buorre ja åbbålasj láhkáj stivrrabargon.
+Regelverk for tilskudd til læremiddelproduksjon for 2009-2011 finnes i de respektive budsjettene.
+Sametinget gir tilskudd til samiske barnehager og samiske avdelinger i norsk barnehager som bygger på samisk språk og kultur.
+Sametinget åpner søkerbasert tilskuddsordning til utvikling av læremidler for 1.- 10. årstrinn på grunnskolen og videregående opplæring vg1-vg3 , på nordsamisk, lulesamisk og sørsamisk innenfor temaene: kropp, seksualitet og grensesettingforebygging av rus, vold og overgrepforebygging av trakassering, krenkelser og diskriminering
+Sámedigge le konsultasjåvnåj baktu Oalljo- ja energijadepartementajn mierredam ij vuosteldit ådå 420 kV strávvelinjav ásadit Báhccavuona ja Skájde gaskan, vuorddámusájn departemænnta dálla le válljim dáv ásadimev vuorodit ietja ásadimij åvdån dajn dáfojn.
+Dát konsesjåvnnåássje guosská viehka stuorra dajvvanággim same guovlon ja galggá suohpoduvvat Vuona guovddelamos ællosujttoduobddágij tjadá.
+Ællosujto fágalasj merustallama ja konsultasjåvnå ma li tjieldij tjadáduvvam vuosedi da negatijvalasj båhtusa linjas sjaddi noaden sáme ássjijda ma guoskaduvvi linjas.
+Linnja aj guosská moadda sáme kultuvrramujtojt linja milta.
+Lågå ienebuv: http://www.sametinget.no/index.php/Miljoe-areal-og-kulturvern/Kulturminner/Mange-nye-samiske-kulturminner-mellom-Balsfjord-og-Hammerfest
+Tjårggi strávvesihkarvuodav
+-Sámediggeráde le válljim dåhkkidit gávnnu oalle dárbbo strávvesihkarvuodav tjårggit ja dát linnja buktá sihkkaris strávvebuvtadusáv Tråmså ja Finnmárko viesádijda, javllá Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo.
+Sámediggeráde åvdet ássjev Sámedikke ållestjåhkanibmáj snjuktjamáno álgon árvvalusájn konsultasjåvnnåbåhtusa Oalljo- ja energijadepartementajn dåhkkiduvvi.
+-420 kV strávvelinnja le stuorra ja vijdes ásadus.
+Dan diehti le dát stuorra ja gássjelis ássje sáme sebrudahkaj.
+Linjav ásadit boahtá duodden åvdep ásadimijda.
+Gå Sámediggeráde huoman vállji dasi guorrasit, de le dát åvdemusát tjielggidum ájádusájn strávvesihkarvuodas, javllá Keskitalo.
+Ienep ráddjidibme
+-Sámediggerádáj le tjielgga vuorddámus dákkir stuorra ásadibme merkaj guovdásj oajválattja boahtte ájge åvvånagi ienebut ráddjiji loabev vattátjit ienep ásadusájda duodden dajn bájkijn.
+Dát guosská ållagattjat ietjá stuorra ásadusájda, buojkulvissan bieggamillopárkajt, javllá Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo.
+Sihkarasstá vájkkudimfámojt vijdábut
+Sámediggáj la læhkám ájnas sáme gejn li rievtesvuoda li oadtjum máhttelisvuodajt oassálastátjit pládnaprosessajda ságastallamij ja konsultasjåvnåj baktu.
+Ságastallama sjaddi sæmmi ájnnasa vijdábut planeridijn ja iesj ásadijn.
+Pládna galggá dagáduvvat birás-, suvddem- ja ásadimbargojda.
+-Konsultasjåvnåj lip mij oalle dárkkelit tjielggim Statnettan la vælggogisvuohta ællobargo hieredusájt unnedit lahka ságastallamij baktu ællobarggij.
+Ællobarggo ja gávddaávkkim gen ga tjielden galggi juohkka láhkáj vieleduvvat, javllá Sámedikke presidænnta Keskitalo maŋemusát.
+Ienep diedo: Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo, 971 29 305
+Jus ájgo jienastit sámediggeválgajn, de hæhttup liehket diededuvvam Sámedikke jienastuslåhkuj.
+Besøksadresse: Storgata 67, Tromsø.
+Postadresse: Boks 333, 9254 Tromsø
+Sámedikkeráde Mariann Wollmann oassálastij værálda stuorámus biebbmooassásij, Grüne Woche, rahpamij.
+- Dá biebbmooassása vaddi sierra máhttelisvuodajt sáme biebmov åvddålijguovlluj tjalmostahtátjit, javllá Magga.
+- Mån lav tjaŋgas gå sáme æládusbargge ja åvdåstiddje dan jage biebbmooassásijda oassálasstin.
+Dát vuoset sáme biebbmokultuvra ja mannoæládusá árvvo la nasjåvnålasj dássáj låpptidum.
+Dassta mij mihástallap, javllá sámedikkeráde Mariann Wollmann Magga, gut oassálastij biebbmooassásij rahpamijda ådåjakmáno 20. biejve.Ednambarggo- ja biebbmominisstar Jon Georg Dale aj oassálastij biebbmooassásijda.
+Sierra biebbmokultuvrra
+Nuortta-Vuodna ja sáme biebbmobuvtadiddje li oassásijda vihtta jage maŋŋálakkoj oassálasstám gitta dijmásj rádjáj.
+Sámedikkeráde mielas dat vuoset, sáme biebbmokultuvrra la sierralágásj mijá rijkan, mav Sámedigge diedulattjat sihtá ávkástallat vuorodime biebmov vijddásappot gárvedit.
+- Mån vuojnáv stuorra máhttelisvuodav ållagasj gå sáme ájvvanisá ienebut sadjihin oasstijda sjaddi, aktijvuohta biebbmovuorodime ja mannoæládusá gaskan goappásj æládusájt nanni, javllá sámedikkeráde Mariann Wollmann Magga.
+-Mijá mielas li rámmpomin oassálasstijt Ellinor G. Utsi Davvi Siidas ja Eva Nordfjell Rørosreinas, gå såj bivddiduvvaba biebbmominisstaris Ráddidusá vuorodibmáj bájkálasj biebbmuj ja mannoæládussaj, javllá Magga.
+Æládusorganisasjåvnnå Vuona Boatsojsámij Rijkalihtto jådediddje Ellinor Marita Jåma baktu oassálastij æládusrájadussaj.
+Sihtá sáme biebmov gaskarijkalattjat dåbddusin dahkat
+Sámedigge le 2017 vuorodam åvddånahttet biebbmoájvvanisájt sáme guovlojs.
+- Mij aj oassálasstep aktisasjbargguj åvddånahttemin stuoráp biebbmoprosjevtav mav Innovasjon Norge jådet.
+Visjåvnnå le dahkat Nuortta-Vuonav gasskarijkalattjat dåbddusin biebbmoguovllon dahkat, ja mån doajvov máhttep oajvveprosjevtajn dán jage joarkket.
+Doajvov máhttep lasedit vijddásap gárvedimev, - boatsojæládusán, ednambarggoæládusán ja guollimæládusán ja gájkajn majt luonndo fállá, dasi li stuorra máhttelisvuoda, låhpat Magga.
+Ságájdahtátjit, guládalá sámedikkerádijn Mariann Wollmann Magga, mobijlla +47 977 02 350
+Valástallamin la guovdásjsadje sáme sebrudagán.
+Histåvrålattjat la rubbmelasj labudibme årrum luondulasj sáme kultuvran.
+Maŋenagi gå dárbo li rievddam la ållo dajs labudimijs målssum vuogijt ja sisanov, ja årru degu dálla vuodon valástallamij ja labudibmáj juogu dal alla valástallam dásen jali másjkudallam dásen.
+Sámedikke vájkkudimnævoj ulmme valástallamin le moattebelak valástallamdåjma.
+Oasseulmme le vijdes ja buorre valástallamfálaldagá sáme álmmugij.
+Sámedigge rudájt juollot njuolgga dá guovte tjuovvovasj organisasjåvnåjda ma organiseriji sáme valástallamdåjmajt: Sámij Valástallamlihtto-Vuodna/Samenes idrettsforbund-Norge (SVL-V) ja Sámij Hierggevuoddjemlihtto/Saami Reindeer-Race Federation (SHL).
+Duodden doarjot Sámedigge sáme nuoraj oassálasstemav sihke valástallam- ja kulturoasen ARCTIC Winter Gamesan (AWG).
+Juollodime njuolgga valástallamij galggi oassálasstet vaj sáme valástallamlihto máhtti åvddånahttet valástallamfálaldagáv sahte- ja oajvemus dásen.
+Aktan Sámedikke tsiekkadusájn Kárásjjågån le miján duodden kontorsadje Guovdagæjnon, Vuonabadán, Saemien Sijte Snåasan, Árran julevsáme guovdásj Ájluovtan, Nuortta álmmugij guovdásj Gájvuonan, Evenskjer ja Tromsø.
+Rahpamájge
+Mánnodagás bierjjedahkaj: kl.
+Aktijvuodadiehto Sámedikke ájrrasijda gávna dánna.
+Aktijvuodadiehto Sámedikke barggijda gávna dánna.
+Fakturaadressa:
+Faktura vuosstájvállde DFØ
+Postboks 41042307 Hamar
+Org.
+IBAN nr.
+NO78 7694 05 62178 SWIFT adressa: DNBANOKK
+Jus galga bessat tjavtja Sámediggeválggaj jienastittjat, de hæhttu ietjat jienastimlåhkuj diededit.
+Manen i dav dalága dagá?
+Dieđiheapmi jienastuslohkui
+Aktan mij ietjama boahtteájgev hábbmip.
+Mij lip gudi galggi ietjama kultuvrav, árbev ja mijá sáme identitehtav åvddålijguovlluj doalvvot.
+Valla jus ájgo siegen vájkkudittjat, de hæhttu vuostak liehket oassen dassta.
+Tjáleda jienastimlåhkuj dálla ja mujte Sámediggeválgan jienastit tjavtjan!
+9840 Varangerbotn
+Åpningstider man-fre: 08:00 - 15:30
+Rabás
+Mihttomierre:
+Buorre varresvuohta ja avtaárvvusasj varresvuohta- ja sosiáladievnastusá sáme álmmugij sæmmi dásen gå álmmugin ietján.
+Årniga doarjjaduossto:
+Vuorodime 2020:
+Merustallam ja vuorodibme åhtsåmusáj gaskan:
+Åhtsåmusá merustaláduvvi rudálasj, márnána, teknihkalasj, sebrudakávkástallama, dájdalasj, fágalasj ja ietjá guoskavasj berustimij hárráj, duola dagu praktihkalasj tjadádahttemmáhttelisvuoda.
+Åhtsåmusájt merustallamin dættoduvvá fágalasj sisadno, alla fágalasj dásse ja kvalitiehtta.
+Vádna diededibme åvdep ássjijn dættoduvvá.
+Åhtsåmusájt giehtadallamin luluj Sámedigge merustallat åhttse rudálasj máhtukvuodav prosjevtav/álgadimev tjadádittjat.
+Sámedigge máhttá kredihttadiedojt åhttse birra viedtjat.
+Doarjja merustaláduvvá vuodustam åhtsåmusá ja prosjæktatjielggidusá vuodon, 500 000 kråvnå rádjáj
+Guládallamulmusj: Seniorrádevadde Inga Margrethe Eira Bjørn,+47 78 48 42 21
+Sáme pasientajn li nasjonála lágaj ja rijkajgasskasasj konvensjåvnåj baktu riektá.
+Sámelága § 3-5 vaddá sáme giellaháldadimguovlo viesádijda riektáv sámegielav adnet ietjasa dárvoj milta bájkálasj ja guovlolasj almulasj varresvuoda- ja sosiálásadusá, ja siján le riektá sámegiellaj duostoduvvat.
+Sæmmi láhkáj vuoset pasienntariektálága § 3-5 ahte pasientajn le riektá diedojda ma li vuosstájvállde individuála ævtojda hiebadum, dagu álldar, ållessjattukvuohta, åtsådallam ja kultuvrra- ja gielladuogásj.
+Ot.prp.
+12 dættot jut diehtoriektá mij le juohkka ájnna pasienta individuála dárbojda hiebadum, mierkki sámegielagijda bierri dålkkå åttjuduvvat, jali jut pasienta bierriji sámegielak barggijs giehtadaláduvvat gå dassta le dárbbo váj pasiennta galggá oadtjot diedov mij le lága gájbbádusáj milta dåhkkidahtte.
+Vijddábut vuoseduvvá ILO-konvensjåvnnåj nr 169 álggoálmmugij ja máddoálmmuga iesjrádálasj stáhtajn, AN:a mánáj riektáj konvensjåvnnåj ja AN:a álggoálmmugij tjuottjodussaj.
+ILO-konvensjåvnå 25. artihkkal sihkarasstá sámijda riektáv oassálasstet guoskavasj varresvuodafálaldágajt hábbmit ja duodas sámij addnij riektájt dåhkkidahtte varresvuodadievnastusájda.AN:a Mánájkonvensjåvnnå duodas sáme mánáj riektáv giela, kultuvra ja åsko adnuj.
+Duola dagu konvensjåvnå 20.
+Artihkkal duodas galggá máná bajásgiessema kontinuitehtav bærrájgæhttjat, ja máná tjerdalasj, åskolasj ja gielalasj duogátjav vieledit gå biebbmosijddaj galggá.
+Suohkanijn ja stáhtan le åvdåsvásstádus varresvuoda- ja sosiáldievnastusájs sáme álmmugij.
+Dat mierkki sij��n le aj åvdåsvásstádus dievnastusáv fállat mij le sáme pasientaj gielalasj ja kultuvralasj dárbojda hiebaduvvam.
+Jus sáme kultuvra, giela ja varresvuoda- ja sosiálstáhtus birra vájlluji máhtudagá dievnastusájn de navti sáme pasientajda sjaddá gássjelabbo dievnastusfálaldagájt ávkkit.Varresvuoda- ja iellemdilleguoradallama Sáme varresvuodadutkama guovdátjis vuosedi ælla vuojga sieradusá somáhtalasj varresvuodan sámij ja álmmuga gaskan ietján.
+Ajtu sáme vásedi guládallamhásstalusájt gå siján le aktijvuohta varresvuohta- ja sosiáldievnastusájn, ienep gå álmmuk ietján.
+Jus galggá avtaárvvusasj varresvuoda- ja sosiáldievnastusáv oadtjot sáme álmmugij de hæhttu dievnastus diehtet ja buktet sámegielav ja kultuvrav juohkka dásen.
+Ájnas le aj kvalitehta bærrájgæhttjam varresvuoda- ja sosiáldievnastusás sáme pasientajda låggŋiduvvá alep dássáj.
+Ij navti galga ahte ájnegis ulmutjij duogen sjaddá dan danen gå siján le sierralágásj máhtudahka jali berustibme sámegielas ja kultuvras.
+Ij ga navti máhte liehket ahte le juohkka ájnna sáme dievnastusvuosstájvállde duogen definerit suv dárbov hiebadum varresvuoda- ja sosiáldievnastusájs.
+Sámedigge barggo avtaárvvusasj varresvuodadievnastusá åvdås sáme álmmugij mij sáme gielas ja kultuvras álggá.
+Vuonan suohkana vásstedi vuodovarresvuodadievnastusás (duola dagu stuovesdåktårårnigis, dåktårváktas, boarrásijsijdajs, sijddaskihppijsujtos).
+Stáhtta vásstet sierravarresvuodadievnastusás (skihppijviesojs, hiehtediededimårnigis, ambulánssadievnastusás, psykiatria ásadusájs).
+Fylkkasuohkana bádnevarresvuodadievnastusájs vásstedi.
+Fylkkasuohkana galggi aj álmmukvarresvuoda åvdås barggat fylkajn ja galggi suohkanijt viehkedit sijá álmmukvarresvuoda bargon.
+Nasjonálá oajválattjajn le åvdåsvásstádus dåhkkidahtte varresvuodadievnastusájt sámijda aj fállat.
+Ii leat mihkkege konferánsadivadiid, lágideaddji máksá čoahkkingoluid oktan lunššain, káffebottuiguin.
+Juohke oassálasti ferte ieš máksit mátke- ja orrungoluid ja mállásiid ovddas.
+Dieđit iežat dás.
+Dieđihan áigemearri: njukčamánu 17 .b.
+Maŋŋá njukčamánu 17. b. lea ain vejolašvuohta dieđihit iežas, websiidu ii giddejuvvo ovdan cuoŋománu 2. b.
+Maŋŋá dieđihanáigemeari mii dieđihit eret daid ovddalgihtii várrejuvvon lanjaid maid olbmot eai leat diŋgon.
+Mii eat sáhte dáhkidit ahte konferánsahoteallas leat rabas lanjat, muhto mii geahččalit várret lanja Rica Hell Hotellii buohkaide geat dan háliidit.
+Čális sávaldagat diŋgojupmái.
+Don oaččut dalán duođaštusa mii muitala ahte latnjadiŋgon lea lihkostuvvan.
+Jus čájehuvvo ahte hotealla lea dievva, de mii váldit oktavuođa duinna duođaštan dihtii molssaektosaš čovdosiid.
+Buresboahtin!
+Sámediggeráde sihtá nannit vuodnaguollárij máhttelisvuodajt ietja gahtsot jårbbåguolijt gåjkåtjit.
+- Mij barggap aktisattjat Biebbmogehtjujn vaj vuodnaguollárij sisboahtomáhttelisvuoda friddja guollimis máhtti laseduvvat, javllá Sámedikke rádeájras Silje Karine Muotka.
+Biebbmogæhtjo tjavggidum rájnasvuohtagájbbádusá jages 2013 li buktám gássjelisvuodajt moatte guollárijda ietja gahtsot jårbbåguolijt gåjkåtjit.
+Gåjkkådimvuohke le sierra ájnas gahtsomájge maŋŋegietjen ja gå le lievnno.
+Lasedum máhttelisvuoda guolev gåjkkådit vaddá máhttelisvuodajt duodde sisbåhtuj gå le gássjel varásguolev jådedit.
+­­­- Dálla le stuorra luohkko guolijs.
+Buorre ja friddja guollim la, ja dat la dahkam gássjelis duosstomvidjurijt.
+Dán dilen lip mij miellusa gehtjatjit gájkka jådedimmáhttelisvuodajda guollárijda ja guollimijda.
+Lasedum máhttelisvuohta iesj gahtsot gåjkkeguollen, javllá Sámedikke rádeájras Silje Karine Muotka.
+Sámedigge ja Biebbmogæhttjo galggi boahtte vahko tjåhkanit ságastittjat máhttelisvuodajt ådå rájnasvuoda njuolgadusáj sissŋelin jages 2013.
+Akta ássje le lasedum máhttelisvuoda iesj gahtsot nåv gåhtjos jårbbåguolijt gåjkåtjit.
+Dát la árbbedábálasj bisodimvuohke mij la guhkes ájgijt anedum gárvedittjat guolijt gatsostibmáj.
+Guolijt sláhkkit viehket buorep gåjkkådibmáj ja buorep buktagin.
+- Goappátjaga æládus ja Biebbmogæhttjo måråsti buoremus rájnasvuodas ja kvalitehtas gå máhttelis.
+Valla huoman la iesjvuosteldiddje gå vuohke mij bihko vadda buorep kvalitehtav gåjkkeguolláj ja buorep vuodov guollára sisbåhtuj ij la máhttelis ådå njuolgadusáj rájnasvuohtaj, dættot Muotka.
+Sámedikke rádeájras Silje Karine Muotka, tel.
+Finnmárko, Tråmså ja Nordlánda fylkkasuohkana ja Sámedigge nammadin uddni sijáj ájrrasijt Vuodnaguollimnammadusán.
+- Mij lip oalle dudálattja Vuodnaguollimnammadusá ájrasjuogojn.
+Dav ájrasjuogov lip oadtjum moatte árvvalusá ja buorre aktisasjbargo baktu gaskanimme, javlli Finnmárko fylkkasuohkanoajvve Runar Sjåstad, Tråmså fylka rádeájras Line Miriam Sandberg, Nordlánda fylka rádeájras Arve Knutsen ja Sámedikke rádeájras Silje Muotka.
+Vuodnaguollimnammadus galggá nannit vuodnaguollimij háldadusáv sierra dettujn sáme dábijda.
+Dat galggá barggat ássjij nåv gå guollimhiebadimij, dåjmaj majna merragádde- ja vuodnaguollimijt nannit, vuodnarájájt biedjat aktan játtij duoddemierij stuorrudagájt ja juohkemijt rabás juohkusin.
+- Vuodnaguollimnammadusá ájrrasa ájrasti guhtik aktu ja tjoahkkáj buorre ja ájnas máhttudagájt mij gullu guollimijda, háldadimijda ja sebrudahkaj.
+Dan diehti le miján åssko Vuodnaguollimnammadus ájnas láhkáj viehket merragádde- ja vuodnaguollimijt positijvva åvddånibmáj nuorttan javlli Sjåstad, Sandberg, Knutsen ja Muotka maŋemusát..
+Vuodnaguollimnammadusá ájrrasa nammaduvvi gitta guovte jahkáj ájgen ja sij válljiji ietja ietjasa jådediddjev.
+Guollimdirektoráhta Finnmárko guovllokontåvrån li tjálledåjma.
+Gålmmå iesjgeŋgalágásj vuodoláhkaoajvvadusá li åvdedum jut ieme merraluohko gulluji Vuona aktisasjvuohtaj.
+Sámedikkepresidenta Vibeke Larsena baktu.
+Miellagiddevasj la vuojnnet gå nav moadda ájrrasa Stuorradikken berusti vuodoláhkaj åttjudimes merraluohko ij la priváhta riektá sunji guhti la kvåvtåjt vattedum, juska ráddidus ja Stuorradigge måttijt jagijt almulasj årnigij vuobddemkvåvtåj baktu li dibddám dáhpe åvddånahttet mij gádot sieradusáv almulasj juogadime ja priváhta riektá gaskan.
+Gájkka vuodoláhkaoajvvadusá ma åvdeduvvi li vuododam merraluohkkolágan § 2 gånnå javladuvvá: "Ieme merraluohko gulluji Vuona aktisasjvuohtaj".
+Láhkatsuojggidusán dán mærrádussaj javladuvvá: "Dán aktisasjvuohtaj gulluji sáme álmmuk, dáttja álmmuk ja aj gájkka ietjá Vuona viesáda".
+Nappu la nav, lága milta la sáme álmmuk siegen dahkamin dav aktisasjvuodav gejda merraluohko gulluji.
+Dakkir "slávggámærrádus" ij la bárep árvvon gå ietján lágajn ij nanostuhteduvá riektá sámijda guollitjit.
+Praktihkalattjat stáhta oajválattja mierredi man láhkáj sáme galggi bessat guollit viessomuhán oassen.
+Stuorradikkes njahpárij histåvrålasj máhttelisvuohta nanostuhtátjit sámij riektáv guollitjit dalloj gå láhkaoajvvadus rievddadimijda guolástuslágajn tjuovvusin finnmárkolágav ja Merragáddenammadusá tjielggidusáv ma giehtadaláduvvin 2012.
+Tjuottjodum la, Vuona stáhtta la ásaduvvam guovte álmmuga ednamij nali - dáttja ja sábmelattja.
+Gå sáme álmmuk la siegen æjggumin merraluohkojt de diedon dat buktá sáme álmmugij lága baktu oaggiduvvá ávkkit ja riektáv dájda luohkojda.
+Ieneplåhkuj máhttá liehket diehttelisvuohtan.
+Luodjomláhkáj åtsådallama vuosedi dat ij la agev sæmmi láhkáj midjij sámijda.
+Vuodoláhkarievddadime tjuovvolibmen hæhttu danen liehket rievddadibme merraluohkkolágan mij tjuottjot jut sámijn guhkesájggásasj adnema diehti li riektá guollitjit.
+Berustibme moatte stuorradiggeájrrasis iesjgeŋga belludagás vuosedi vuodoláhkaj åttjudittjat aktisasjvuoda æjgov guollitjit doajvov adjáj vuojnnu dajna lágijn vaj sáme álmmuga riektá guollitjit nanostuhteduvvá lágajn.
+Skåvllå le mijá sebrudagá ájnnasamos ásadus.
+Dat le åvddålij ájgijda tjanádum ja galggá mijáv boahtte ájgijda gárvedit.
+Skåvllå ja åhpadiddje diedojt, kultuvrav ja árvojt doalvvu buolvas buolvvaj åvddålij guovlluj.
+Máhtudahka le sebrudagá vuodoresurssa.
+Skåvlåv ja åhpadusáv åvdedimsuorggen dahkat le danen mierredimen vaj sáme sebrudahka åvddånahttá sáme álmmuga visjåvnåj, ietjama vuorodimij ja ævtoj gáktuj.
+Dálla dáj ássjij barggap:
+Sámedigge juohká diedojt ja bagát sáme åhpadusá hárráj vuodoåhpadusán.
+Sáme åhpadus - rievtesvuoda ja vælggogisvuoda
+Guhkásåhpadibme:
+Guhkásåhpadibme ja hospiterim le alternátijva åhpadimvuoge ma dåssju galggi aneduvvat dalloj gå dábálasj åhpadibme ij la máhttelis.
+Skåvllåæjgádij gej ij la åhpadiddje mij máhttá sámev åhpadit, hæhttu de ietjas oahppijda sáme åhpadimev fállat dákkár åhpadimvuogij baktu.
+Uddni fáladuvvá guhkásåhpadibme sámegielan vuodo- ja joarkkaskåvlåjn.
+Skåvllåæjgádin gænna ij la åhpadiddje mij máhttá sámev åhpadit, hæhttu de ietjas oahppijda sáme åhpadimev vaddet alternátijva åhpadimvuogij baktu vaddet.
+Åhpaduslága láhkatjállusa § 7-1 alternátijva åhpadimvuogij birra, le guhkásåhpadibme akta dájs alternátijva åhpadimvuogijs.
+Dálla fáladuvvá guhkásåhpadibme sáme gielaj vuodo- ja joarkkaskåvlåjn.
+Nordlánda Fylkamánnen le koordinerimvásstádus oarjjel- ja julevsámegielaj guhkásåhpadimes.
+Finnmárko Fylkamánnen le koordinerimvásstádus nuorttasámegiela guhkásåhpadimes
+Vuohttje Benedicte Guttorm, taekwondo-valástalle Sajane Karina Olsen, slampoehtta Anna Kaisa Partapuoli ja tjuojadiddje Johan Daniel Turi Sámedikke kultuvrra- ja valástallamstipendav oadtju.
+Anna Kaisa Partapuoli (foto: Aili Elisa Thomassen), Benedicte Guttorm, Sajane Karina Olsen (foto: Ørjan Bertelsen), Johan Daniel Turi (foto: Marie Louise Somby)
+Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo sávvá vuojttijda vuorbev.
+Sån javllá gájka vuojtte li buorre åvddågåvvån ietjas valástallam- ja kultuvrrasuorgen.
+- Gájka stipænndavuojtte vuosedi sij duodalattjat vuorodi ietjasa suorgev, ja vuosedi aj buorre båhtusijda bájkálattjat, guovlon ja nasjåvnålattjat.
+Gájka li árvvusasj vuojtte stipendajs ja li buorre åvddågåvvån iehtjádijda, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Sámedikke kultuvrra- ja valástallamstipænnda galggá måvtåstuhttet sáme nuorajt berustahttját dájdda, kultuvrra- ja valástallamsuorgijn.
+Niellja stipenda, 25 000 kråvnå juohkkahattjaj, juogeduvvi.
+Stipænnda galggá ájnegis ulmutjijda goappásj sjierves juogeduvvat.
+Sij gudi stipendav oadtju galggi liehket 16 ja 25 jage gaskan dan jage gå stipænnda juogeduvvá.
+Sisi båhtin 20 åhtsåmusá, valla akta åhtsåmus bådij ájggemiere maŋŋela.
+12 åhtsin valástallamstipendav ja gietjas gis kultuvrrastipendav.
+Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo javllá, vuohttje Benedicte Guttorm ja taekwondo-valástalle Sajane Karina Olsen libá gætjo gávdav buoragit vuorbástuvvam , ja ietjaska valástallamsuorgen libá goappátja buoremusáj gaskan, guovlo dásen ja nasjåvnålasj dásen.
+Sån libá buorre åvddågåvvån sáme nuorajda gudi sihti valástallamav vuorodit, javllá Keskitalo
+Benedicte Guttormin lij buorre åvddånibme ietjas valástallamsuorgen, ja la jåvsådam ihkeva buorre båhtusijda guovlo ja aj nasjåvnålasj dásen.
+Dán jagásj Landsskytterstevnen Stjørdalan vuojtij dajvvavuohtjemav vuorrasap nuorajda, ja sjattaj nubben sjalljovuohtjemin.
+Sajane Karina Olsen la gilpustallam guovlo, nasjåvnålasj ja rijkajgasskasasj dásijn suorgijn mønster ja sparring.
+Sån la jåvsådam buorre båhtusijda ja oadtjum ienep NVG,- VM- ja World Cupmedáljajt.
+Sån sihtá åvddånit taekwondo-suorgen, ja ållåsit dasi rahtjá.
+Sån dåjmalattjat vahkojn hárjjidallá, ja duodden dasi nuorap valástallijt bagádallá.
+Jur dálla la sujna tjáhppis avve valástallamsuorgenis.
+- Anna Kaisa Partapuoli ja Johan Daniel Turi libá goappátja dájddára vaddásij.
+Nubbe la mihtos sjaddam slampoesijjan, nubbe l álgon allasis sajev dahkamin ietjas suorgen kultuvrraiellemin.
+Goappátja libá stuorre rahtjamusáv vuosedam, ja ålles vájmos vuorodibá kultuvrrahámijt.
+Såj libá buorre åvddågåvvån sáme nuorajda gudi sihti dájdav ja kultuvrav vuorodit, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo.
+Anna Kaisa Partapuoli l moattebelak kultuvrradåjmadiddje, ja duodden åhpadussaj barggá dájdájn ja duojij.
+Partapuoli la dåbdos slampoehtta sáme sebrudagán, ja lij 2018 válljidum dan jagásj nuorra dájddárin Riddu Riđđu festiválan.
+Sáme slampoesijja la ådådahko sáme girjálasjvuodan ja kultuvrraåvddånbuktemin.
+Sån aj árbbedábálasj duojev ájmon anet, ja guhkesájggásattjat sihtá viessot dájdas ja kultuvras.
+Johan Daniel Turi låhkå doajmme klassisk musihkav NTNU:n Roandemin.
+Sujna la stuorra berustibme dagátjit sáme musihkav ja la åvddåla barggam hárjjánam tjuojadiddjij siegen.
+Turin li plána åvddålijguovlluj ållidum åhpadusá maŋŋela, ja dat la åbbålattjat kultuvrav vuorodit.
+Ienep diedo: Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo, 971 29 305
+Sáme dávvervuorká dáttja dávvervuorkájs vuojtádalli.
+Dav vuoset rapportta mav Cand.
+Oecon.
+Stein Storsul le Sámedikke åvdås dahkam.
+Sáme dávvervuorkájn li ráddidum ressursa, smáv ja várnnahis barggebirrasa, lokalitehta ælla heva ja ruhtadille ij vuojga bárrána.
+Sámedigge sáme dávvervuorkájt háldadáhttjáj 2002 rájes.
+Sæmmi jage rájes lij aj Sámedikke duogen stáhta doarjjagav dájda dávvervuorkájda juogadit.
+Dát dáhpáduváj gå nasjonála dávvervuorkkáådåstus tjadáduváj, ja aj prinsihpalasj vuojno milta jut álggoálmmuga ietja galggi kulturárbesa háldadit.
+Cand.
+oecon.
+Stein Storsul le guoradallam sáme dávvervuorkáj dilev ja buohtastahttám lågoj dávvervuorkájs ma ælla Sámedikke háldon.
+Dánna tjuovvu analyjsa oajvvetjuokka.
+Analyjssa vuoset moadda fylkkasuohkana ja suohkana li ietjasa juollodimijt binnedam sáme dávvervuorkájda maŋŋel gå Sámedigge háldadattjáj.
+-Mihá lev sáme dávvervuorkájs ma nav buoragit ráddjidum ressursaj barggi.
+Sáme njunnjutjin li bájkálattjat ja guovlolattjat, ja li ájnas máhtudakásadusá ålles sebrudahkaj.
+Dávvervuorká li ájnnasa mijá akitsasj kulturárbe háldadusán ja danen luojov gå dávvervuorká dáttja dávvervuorkáj gáktuj báhtsi, javllá rádeájras Vibeke Larsen.
+-Gå Sámedikke duogen sjattaj sáme dávvervuorkájt háldadit de da ettjin nanniduvá sæmmi ålov dagu ietjá dávvervuorká Vuonan.
+Árvvedahtte ij lim dát ulmmen gå åvdåsvásstádus Sámediggáj vatteduváj, ja jáhkáv dát le rijkajgasskasasj vælggogisvuodaj vuosstáj ma Vuonan li álggoálmmuga hárráj, javllá Larsen.
+Rádeájras Vibeke Larsen javllá Sámedigge galggá joarkket sáme dávvervuorkáj ájnas bargov doarjjat, sæmmi båttå dagu sámediggeráde sihtá åvdedit dávvervuorká dárbojt váj máhtti sáme kulturárbev dåhkkidahtte láhkáj várajda válldet.
+Raporta
+Dálla li ráddidussjiehtadallama jådon Granavoldenin Hadelandan, ja dan aktavuodan la sámedikkeráde listav sjiehtadallamoassálasstijda sáddim diedoj ássjijs majt sámedikkeráde mielas lulun dåbddusin dagáduvvat ådå ráddidusá tjielggidusán.
+- Gå Gårobelludahka bådij ráddidussaj dijmmá tjavtja de vijmak oarjjelsáme kulturhuonaj Saemien Sijte Snåasen tjoavddásij.
+Gå la Risstalasj Álmmukbelludagájn ruoptus ráddidusán li duodaj sivá vuorddet goappátjagá buorre åvddånimev bargon mij la jådon ja laseduvvam sámepolitihkalasj ájggomusájt, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo, ja vuoset dasi jut Bondevik 2-ráddidusá ájge, gånnå lidjin Risstalasj Álmmukbelludahka, Oalgesbelludahka ja Gårobelludahka, båhtalin duola dagu finnmárkkoláhka, rádádallamvuoge (konsultasjåvnnåårnik) ja Sáme oahpestiddje sadjáj.
+- Miján li vilá vuorddemin gájbediddje ássje ma midjij sámijda guosski, ja diedon miján li vuorddemusá jut ådå ráddidustjoahkkájbiedjamis buorre båhtusijt midjij sámijda buktá, låhpat Keskitalo.
+Politihkalasj belludagá ja lista gárvedi tjavtja suohkan- ja fylkasuohkanválgajda.
+Gå diehtep, aktelattjat sjaddi ienep ja ienep vuorrasa sebrudagán, la måråstibmen gå gallegasj vuorrasa li nominieridum stuoves sajijda válggalistajn, moalget Sámedikke vuorrasijráde.
+Vuona viesajdiddjijs li dálla juo ienep gå akta millijåvnå viesajdiddje vuorrasabbo gå 60 jage.
+Dan diehti la ájnas jut vuorrasap ulmutja bessi sæhkáj politihkalasj stivrrimvuogádahkaj.
+Ållagasj maŋŋela gå suohkana ja fylka avtastahteduvvi sjaddi åbbånagá stuoráp gå dálla ja politihkalasj mærrádusá dagáduvvi mælggadabbo mijájs gå åvddåla.
+Uddni vuorrasap ulmutjij åvdåstibme la åbbånagá binnum álmmukválljidum orgánajn.
+Sámedikke vuorrasijráde mielas vuorrasap ulmutja lulun miededit válggalistajda sæbrrat stuoves sajijda vaj la máhttelisvuohta suohkanstivrraj jali fylkadiggáj válljiduvvat.
+Gå li listajn, de li aj ienep máhttelisvuoda suohkanij ja fylkaj vuollásasj nammadusájda válljiduvvat.
+Mij aj la ájnas Sámedikke vuorrasijrádáj, la jut politihkalasj belludagá ja lista li válggaprográmma gånnå vuorrasijpolitihkka vuoroduvvá.
+Gå vuorrasap ulmutja sæbrri politihkalasj bargguj bájkálattjat, bessi siegen åvddånahtátjit ietjasa viessomvidjurijt suohkanijn ja fylkajn.
+Sámedikke vuorrasijráde ávttji politihkalasj belludagájt ja listajt vuorrasap ulmutjijt sebrudahtátjit politihkalasj stivrrimvuogádahkaj ja hábbmitjit vuorrasijpolitihkav iesjgeŋga válggaprográmmajn.
+Gatjálvisájda jali ságájdahtátjit, guládalá Sámedikke vuorrasijráde jådediddjijn Julie Eira, mobijlla 979 57 533, julieeira88@hotmail.com
+Jagen 2010 mierredij AN:a ållestjåhkanibme tjadádit álggoálmmugij væráltkonferánsav New Yorkan jagen 2014.
+Konferánssa Áltá 2013 le rijkajgasskasasj álggoálmmuksebrudagá gárvedibme væráltkonferánssaj.
+Álggoálmmugij riektáj væráltkonferánssa tjadáduvvá ragátmáno 22. ja 23. biejve 2014 New Yorkan, ja dåppe li guokta ållestjåhkanime, jårbbåbievddesesjåvnå ja paneldagástallam.
+2014 Álggoálmmugij væráltkonferánsa ulmme le perspektijvajt juogadit ja buorre vuogijt stáhtaj ja guovloj gaskan mij guosská álggoálmmugij riektáj ållidit AN:a álggoálmmugij riektáj tjielggidusá milta.
+Interaktijva guládallam
+Åvddål 2014 biehtsemáno galggá interaktijva guládallam tjadáduvvat gånnå álggoálmmuga, AN:a orgána, dutkam- ja åhpadimásadusá, almasjrievtesvuodaorganisasjåvnå, álmmukválljidum åvdåstiddje, sivijla sebrudahka ja nasjonálstáhta hasoduvvi oajvvadusájt buktet væráltkonferánsa gárvedibmen.
+Álggoálmmugij riektáj doajmmapládna
+AN:a ållestjåhkanime javllamáno 21. biejve 2010 mærrádusá milta (A/RES/65/198), galggá væráltkonferánsa boados sjaddat muhtem doajmmapládnaj mij galggá álggoálmmugij riektájt nannit.
+Sámedigge ja álggoálmmugij globála koordinerimjuogos (Global Coordinating Goup/GCG)
+Sametinget är både en statlig myndighet och ett folkvalt samiskt parlament med uppdraget att verka för en levande samisk kultur i Sverige.
+Sámediggi lea sihke stáhtalaš eiseváldi ja álbmotválljejuvvon sámi parlameanta bargogohččosiin bearráigeahččat sámi kulturáššiid Ruoŧas.
+Sámedigge l goappátjagá stáhta fábmudahka ja álmmukválljidum sáme parlamännta dahkamusájn barggat viesso sáme kultuvrav Svierigin.
+Saemiedigkie dovne staaten byjjesfaamoe jïh almetji veeljeme parlamente, mij edtja barkedh jielije saemien kultuvrese Sveerjesne.
+Sametinget är en statlig myndighet med förvaltningsuppgifter under Landsbygds-departementet.
+Det folkvalda parlamentet består av 31 ledamöter som träffas till plenum tre gånger per år.
+Styrelsen är ytterst ansvarig för Sametingets verksamhet.
+Sámediggi lea stáhtalaš eiseváldi hálddahusbargogohččosat Báikegodde-departemeantta vuolde.
+Dat álbmotválljejuvvon parlameanttas leat 31 lahtu geat gávnnahit dievasčoahkkimis.
+Stivrras lea loahpalaš ovddasvástádus Sámedikki doaimmas.
+Sámedigge l stáhta fábmudahka tjuottjudusdahkamusáj Lánndadáfodeparetementa vuollásasj.
+Álmmukválljidum parlamentan li 31 ájrrasa gudi iejvvidi ållestjåhkanibmáj.
+Stivran la maŋemus åvdåsvásstádus Sámedikke dåjmas.
+Saemiedigkie staaten byjjesfaamoe mij reereminie Landsbygdsdepartementen nuelesne barka.
+Dennie almetji veeljeme parlamentesne 31 lïhtsegh gïeh dïeves tjåanghkosne gaavnedieh.
+Ståvroen lea dïedte Saemiedigkien barkose.
+Sametinget
+Box 90, 981 22 GIRON/KIRUNA
+Besök: Adolf Hedinsvägen 58
+Kontaktformulär
+Öppettider under sommaren:
+Guossidančujuhus: Adolf Hedinsvägen 58
+Skovvi oktavuhtii
+Rabasáiggit go lea geassi:
+Guossidit: Adolf Hedinsvägen 58
+Aktavuohtaformulerra
+Mán.- Bie.
+Saemiedigkie
+Mïnnedh: Adolf Hedinsvägen 58
+Goere gosse govlehtalledh
+Gaahpode:
+Sámedigge ij das duosto ådå åtsålvisájt.
+Prográmma hiejteduvvá javllamáno 31 biejve 2013.
+Valla jus la dujna såbadus, hähttu ájn vil sisi rádjat åtsålvisájt máksema birra juohkka jage nåv guhkev såbadus bissu.
+Vidájahkásasj såbadus
+Birásmávsálvis luonndo-ja kultuvrrabirrasijda ällosujttoguovlon mávseduvvá juohkka jage vidájahkásasj såbadusájgen.
+Viertti åhtsåt nuppe oassáj moattejahkásasjsåbadusáv, nuppe oassáj máksemav.
+Åtsålvisá máksema birra dagáduvvi juohkka jage ja Sámediggáj rájaduvvi.
+Mávsálvis
+Mávsálvisáv máhtá mierreduvvat:
+• Giedde - 6.300 kr hektárraj
+• Gárdde - 20 kr mehterij
+• Mano - 640 kr juohkka sadjáj jus gasska l 0 - 75 km, 1275 kr juohkka sadjáj jus gasska l 75 km jali guhkebun duv álmmuktjáledumårudagás.
+Mannomávsálvis máhttá ienemusát mierreduvvat vidá sadjáj.
+Gejda máhttá mákso mierreduvvat?
+Tjielde, sáme organisasjåvnnå jali aktugasj tjuottjodiddje gut la doarjjafábmudagás dåhkkidum ja gut ávkki árvulasj luonndo- ja kultuvrrabirrasijt.
+Guosske tjielden la moalggemriektá märrádusán.
+Maŋemus åhtsåmbiejvve
+Vuojná maŋemus åhtsåmbiejvev blankehtan, aktan duv åtsålvisájn galga lasedit sajes gåvåv ja histåvrålasj buojkuldagás juoŋgalágátjav gut/gudi l ávkkim åtsådum giettijt ja gárdijt ja gåktu da li ávkkidum.
+Girjásj ja blankehta
+Máhtá viedtjat girjátjav ja åtsålvisblankehtajt gårorájagin.
+Riŋŋgi Sámediggáj, tel.
+0980-780 30 de máhtá aj diŋŋot girjátjav luonndo- ja kultuvrrabirrasij birra.
+Manno mávsálvis
+Giehpedittjat mijá giehtadallamav de sihtap duv tjállet gaskav duv álmmuktjáledimbájke ja sujttimsaje gaskan G. Ienep diedo vuollelin blankehtan.
+Jus dujna l juo såbadus
+Jus dujna l juo moattejahkásasjsåbadus de máhtá juogo de dav ájmon adnet jali ådåsav åhtsåt vuosstájvásstediddje mávsálvistjerdan.
+Jus åtså ådå moattejahkásasjsåbadusáv de duv åvdep såbadus hiejteduvvá.
+Doaresvidjura
+Dån hähttu tjuovvot nåv gåhtjoduvvam doaresvidjurijt mierreduvátjit birásmávsálvisáj ålles máksemav.
+Doaresvidjura vuododuvvi svieriga láhkaásadibmáj.
+Ienep diededimev doaresvidjurij birra gávnnuji Ednambarggodåjmadagá webbabielen.
+Vássám li juo ienep gå guokta jage dat rájes gå Sámedigge dåhkkidij Iellembirásprográmmav.
+Tjoahkkájgäsos vuoset mij ja dáhpáduvvam Iellembirásbargon maŋel gå dåhkkiduváj 2009.
+Iellembirrasin la stivrrajuogos mij la dahkam vuorodimijt iellembirásprográmman 2009-2011 ájggáj.
+Gålmmå oasseulme dåhkkiduvvin ållidittjat gájkbadjásasj ulmev:
+Barggam lip dáj gålmmå oasseulmij moatteláhkáj ja umasslágasj ulmmejuohkusij, goappátjagá sisŋásj álggagij baktu ja gárvedimprosjevta biednigahttema baktu ja vil enap.
+Vuollelin vuosedip vuodoájádisáv mij la bargov jådedam dán rádjáj.
+Tjuovvo dåjma li dagádum ma li aktidum Iellembirrasij ja árbbediehtuj:
+Iellembirrasin Sámedigge barggá nuoraj moatteláhkáj, åvdemusát
+Barggo barggij gudi li aktidum Iellembirrasij:
+Árbbedábálattjat sáme äládusá li ienemusát boatsojäládusá, bivdo, guollima ja duoje ja dájdagiehtabargo birra.
+Ådå äládusá li bv.
+sáme biebbmobuvtadibme, sáme turissma, dålkkådievnastime, musijkka- ja mediabuvtadibme.
+Ednamdáfoäládusá
+Sámijs Svierigin bájken 10 prosännta viessu ällosujtos mij dåjmaduvvá Svieriga vijddudagás lagábun 50 prosännta.
+Sáme dálla aj barggi ietjá ednamdáfoäládusájn ma dåjmaduvvi rijka nuorttalamos bájkijn, álu aktidimäládussan.
+Boatsojäládusá ja ietjá sáme äládusáj gaskan li gasskasasj vidjura.
+Nanos boatsojäládus nannidum ednam ja tjáhtje ávkkimriektájn buoret máhttelisvuodav ietjá äládusájda åvddånit, avtabále gå ietjá sáme äládusáj åvddånibme nanniji boatsojäládusá sajádagáv.
+Äládusåssudahka
+Sáme vuojno milta sáme äládusá li sáme kultuvrajn lahka aktidum.
+Sámedikke äládusåssudahka barggá ietján gå boatsojäládusássij ietjá ássjij ma guosski sáme äládusájda, birás- ja sebrudakplánimij.
+Åvddånimstrategidja
+Sámedigge l äláduspolitijkalasj doajmmaprográmmav åvddånimstrategidjaj dåhkkidam.
+Doajmmaprográmma le aj vuodon Sámedikke ållidimstrategidjan ednamdáfoprográmman ja ietjá EU-prográmmajn.
+Sámedikken le åvdåsvásstádus sáme ássjijs sebrudakplánimin gáhttit.
+Mierkki ietjá dåjmadiddje e dávk sáme vuojnov "vajálduhtitja".
+1986 ällosujttoguovlojs muhtema dejvadallin rádioaktijvalasj tjalmijs atomafábmohåhkkånimes Tjernobylin.
+Ällosujttoguovlon dejvadallin oarjje Västerbotten ja nuortta Jämtlánnda.
+Åtsålvis
+Gårorájagin gávnnuji blankehta majt dån gut le guosske älloniehkke galga anodit gå åtså.
+Rabá pdf-fijlav ja dievde tjuovggidusájt dahtåvrån.
+Tjáleda blankehtav.
+Mujte vuolláj tjállet åvddålå gå dav rája:
+Sören Långberg
+Klippen 133
+924 94 Sorsele
+Biejstek bierggo
+20 jage håhkkånime maŋŋela diehtep boatsojäládus Västerbottena lenan garrasit dejvadaláj.
+1986 bálkestuvvin 27 000 boahttsu ma njuovvamájge jagev åvddåla 78% vuosstájtjuottjoj, ilá vuollegis árvo diehti.
+Sesiumoase biergon li binnum.
+Viste dalla åvdemusát sisanedi sesiumav.
+Danen gå boahttsu dálven vistijt bårri de sesiumárvo biergon dálven lassáni ja binnu giesen.
+Gårådijn sesiumárvoj badjel 1 500 becquerel bálkestuvvi.
+Kompensasjåvnnå
+Stáhta älloniehkijt kompenseri dáhppudallamij åvdås tjernobylhåhkkånime diehti.
+Dago degu njuovvam åvdep ájgen ja boahttsuj biebbmam dálven li åvdedam bálkestum gårådij lågo li binnum.
+Vuojnodis váhtá
+"Becquerel le juoga mij ij vuojnnu, gullu, dåbddu, happsida ja smáhkku ja iv diede mij dat le".
+Gå 1986 dáhpaduváj de Daniel 12 jagák sámebárnne nåvti gåvådij gåktu tjernobylhåhkkånimev árvustaláj.
+Vánesvuohta diedojda ja diededibmáj stuorra balov sámij gaskan dagáj ja ájnnasit ällosujttárij siegen.
+Ittjij ga aktak diehtám makkir vijddudagás jali man mälggadav tjalme galggin boatsojäládussaj nievrijt buktet.
+Tjernobyl ihkeven ájggáj sáme histåvrån tjáleduvvá stuorámus håhkkånimes akta mij le sámijt däjvvam.
+Boatsojmärkka le sárgij låhko rievtes ja gåro bieljen ma giehttu gut boahttsuv äjggu.
+Svierigin e gåtte gávnnu ájnnat gájkka boahttsu priváhta ulmutjis äjgoduvvi.
+Svieriga urudispolitijkka mierkki urudisá galggi luondon gávnnut.
+Aktugattja avtabále galggi kompenseriduvvat gå sijá priváhta åbmudahka urudisájda biebbmon sjaddá.
+Tjieldijn li danen riektá urudismávsálvissaj.
+Boatsojäládus Svierigin le Svieriga vuodolága milta äládus sámijda várraj biejadum.
+Ällosujttoriektá vuododuvvá máttarájggásasj dáhpáj ja ij le juoga majt sáme li stáhtas "oadtjum".
+Boatsojäládus vuododuvvá friddja luonndoguohtomij.
+Ällosujttoriektá val dåjmaduvvá sámes gut le tjielden sebrulasj.
+Tjiellde le ekonomalasj ja tjuottjodus siebrre mij lága milta sebrulattjaj aktisasj buoremussaj galggá ällosujtov sierra geográfalasj bájkken jådedit.
+Svierigin gávnnuji 51 tjielde ma aktan Svieriga vijddudagás bájken 40 prosännta gåbttji.
+Dájs li 33 várretjielde, 10 vuovddetjielde ja 8 konsesjåvnnåtjielde ällosujtujn sierralágásj loabe milta.
+Boahttsuj låhko målssos ájge milta 225 000 ja 280 000 gaskan dálvveälon.
+Ällosujttára ja älloniehke
+Ällosujton barggi bájken 2 500 ulmutja.
+Ällosujttárvirgge le virgge ienemusát ålmmåj sjaddam.
+Ålmåj dájvvamusát ållesájgev vidnudagán barggá.
+Fuolkke viehket dárbon, bv.
+lárkkamin ja miessemärkkomin.
+Ällosujttárin ja älloniehkken le sieradus.
+Gávnnuji bájken 4 600 älloniehke, massta 85 prosännta årru Norrbottena lenan.
+Tjielden gávnnuji moadda ällosujttovidnudagá.
+Stuorra guohtomednama
+Stuorra guohtomednama mierredit boatsojäládusáv danen gå boahttsu labudi jahkeájggemålssomij milta.
+Boatsoj ávkki vissa jådådagájt umasslágásj guohtomednamij gaskan.
+Vissa ájgijn jagen, åvdemusát miessemärkkkoma, tjaktjanjuovvama ja dálvveguohtomednamijda jådedimij diehti, ällosujttára tjoahkkiji boahttsujt stuoráp älojda ma vuojeduvvi dålusj jåhtulagáj milta.
+Gå boahttsu ruvva gabnnjasi ja boahttsun li ihkeven nanos dábe de ij le ållu álkke jådådagáv målssot.
+Hiemssima
+Boahttsu dåbddi hiemssimijt ietjá ednamávkkijs ja urudisájs.
+Sierraláhkáj le gidán gå miesijt njållu.
+Ietjá bále li gå boahttsu tjoahkkiduvvi ja vuojeduvvi ällon gärddájda miessemärkkomij jali lárkkamij.
+Jådedijn dálvveguohtomednamijda ja dálvveguohtomednamijs jådådagájn li muhttijn gássjelis tjadádagá bv.
+äno, rahte, jali ruovdderahte.
+Boahttsu hähttuji ráfen bessat livvomin ja guohtomin jådedimijn.
+Jus boahttsu urudisájs, bednagijs jali ulmutjijs baldeduvvi de ällo dávk hájeduvásj ja moadda biejve barggo ällosujttárijda dåssjåni.
+Muhtem guovlojn le mälggat guohtomednamj gaskan ja jådådagá li bv.
+bijllarahtijs ja ruovdderahtijs dahpadum.
+Boahttsu vierttiji de bijlaj fievrriduvvat.
+Árbbedáhpeguodde
+Dálásj ällosujto ulmme le åvdemusát bierggobuvtadibmáj.
+Dámuk boahttsu álu anoduvvi turisman jali "hierggevuodjusij".
+Ällosujtto le vilá ájnas sáme kultuvran.
+Árbbedáhpeguodde le stuorra symbolaárvujn.
+Ällosujttárin le garra barggo, valla le aj viessomvuohke.
+Ällosujttárin le sáme ällosujttokultuvra guodde ja gaskostiddje.
+EUan juohkka
+sebrulasjstáhtan le ednamdáfoprográmma 2007-2013.
+Gájkbadjásasj ulmme
+Ednamdáfoprográmma dago biednigahteduvvi EUa budjehtas ja rijkalattjat.
+Prográmmaájgen biednigahteduvvi jårbbå 35 miljarda kråvnå.
+Gájkbadjásasj ulmme ednamdáfoprográmmaj le sämmilágásj gå svieriga ednamdáfopolitijkkaj, d.j.
+åvdedit ednamdáfo ekonomalasj, ekologalasj ja sosiálalasj nanos åvddånimev.
+Ulmme gåbttjå biebmoj nanos buvtadimev, bargojt ednamdáfon, vieledit dajvak vidjurijda ja nanos åvddånimev.
+Ednama luonndo- ja kultuvrraárvo galggi suoddjiduvvat ja birrasij nievrijt buktet galggá giehpeduvvat.
+Sámedigge dårjafábmudahka
+Ednamdáfoprográmma biednigahteduvvá EUas bájken láhkkáj ja juohkka sebrulasjstáhtas láhkkáj.
+2007 ådåjakmáno rájes Stáhta Ednambarggodåjmadahka le tjuottjudusfábmudahka prográmmaj.
+Lenastivra ja Sámedigge li dårjafábmudagá ma rájadum ássjijt giehtadalli ja mierredi.
+Sáme prosjäktaniehke ja vidnudagá galggi Sámedikkijn rádedit.
+Jus Ednambarggodåjmadagá ådåsbrevav diŋgo sijá webbabiele baktu de dajvvalakkoj máhtá diededimev ednamdáfoprográmma birra oadtjot.
+Sámedikke ållidimstrategiddja
+Jåvsådittjat buoremus båhtusijda Sámedikken le ållidimstrategiddja gåktu vidnudak- ja prosjäktadårjajt, dårjajt gelbugisvuohtaåvddånibmáj ja válljidum birrasij galggi juogeduvvat.
+Strategiddja le vuododum äláduspolitijkalasj doajmmaprográmmaj mij le hábbmiduvvam aktijbargon sáme äládusájn, idealissta organisasjåvnåj j.i.
+ja ållestjåhkanimes dåhkkiduvvam.
+Åtsålvisá vuoroduvvi dan milta gåktu åvdedi ulmijt ållidimstrategidjan ållidit.
+2007 ådåjakmáno 1.b.
+rájes le ådå ednamdáfoprográmma fámon doarjjaj ja mávsálvisájda ednamdáfuj.
+Prográmma målssu åvdep birás- ja ednamdáfoåvddånimprográmmav (LBU -prográmmav).
+Prográmma gåhtjoduvvá Ednamdáfoprográmman.
+Le gus dujna vidnudahka ja sidá ådå dåjmajn vidnudagán álgadit?
+Dárbaha gus investerit jali oasstet dievnastimev?
+Sidá gus ådå boatsojäládusvidnudagáv álgadit?
+Vidnudakdårja dávk de dunji hiehpi!
+Åtsålvis mij guosská sáme vidnudagájda galggá Sámediggáj rájaduvvá.
+Sidá gus nannidit ietjat máhttudagájt gåktu ietjat turissmavidnudagáv åvdeda?
+Dárbaha gus ienebuv oahppat gåktu ietjat boahttsujt sujtti?
+Sidá gus oahppat ienebuv márnánáhttema birra?
+Máhttelisvuoda li dal gelbugisvuohtaåvddånimev ednamdáfoprográmman åhtsåt.
+Sáme riektá ednamijt ávkkit ällosujttuj, bivdduj ja guollimij le máttarájggásasj ávkkimij vuododum.
+Máttarájggásasj ávkkim ednambálka milta le äjggumriektá mij le åttjuduvvam ávkki ednamav guhka ájgev váni duostok avtastik.
+Sámedigge le guovddelis tjuottjudusfábmudahka ja ráddidusá ássjedåbddefábmudahka åvdåsvásstádusájn ássjijs ma guosski boatsojäládussaj.
+Boatsoj le ruoppsisgåddejudos sierralágásj fámujn vistijt åmastit.
+Guododimluohkko mierret bierggobuvtadimev.
+Svierigin ällosujtto dåjmaduvvá ienep gå 900 ällosujttovidnudagájn.
+Ällosujton le aj älljabivddo ja guollebivddo.
+Sámekultuvrraárbbe vuododuvvá stuorrát boahttsuj.
+Väjddo- ja bivddosebrudagán viejddin gåttijt aktan ietjá miehtsejuhtusij.
+Ällosujtto stuoráp doajmman le 1600-lågo rájes gávnnum.
+Aktavuohtadiedo
+tjieldijda dánna gávnnuji.
+Vállji lenav rievtesrájagin.
+Tjieldij
+njuovadum vierogij diedádusá dánna almmuduvvi.
+Gåråda
+Doarjja le 9 kr tjiluj ållessjattuk boahttsu åvdås 14,50 kr tjiluj miese åvdås.
+Haddelasedibme riekkniduvvá gåråda dädduj.
+Boatsojnähkkáj riektá haddelasedibmáj de boatsoj hähttu sujnnimnjuovadagán njuovaduvvat.
+Blankehta
+Rievtudin gávna blankehtajt majt máhtá tjáledit ja giedajn tjállet, jali tjállet åvddål dav tjáleda.
+Huomaha i máhte tjáledum pdf-fijlav vuorkkit!
+Sámedikken Svierigin la rádevaddem funksjåvnnå Svieriga politijkalasj vuogádagán.
+Demokratiddjan ieneplåhko mierret.
+Unneplågojn la vuorjját máhttelisvuohta mierredit demokráhtalasj tjoaggulvisájn.
+Sámedigge gávnnu vattátjit sámijda jienav.
+Sámedigge l sámij jiedna Svierigin.
+Gå ij jienasta de iehtjádijda vaddá máhttelisvuodav politijkalasj åvdåstiddjijt válljit.
+Jus dån jienasta de oattjo bájnatjimfámov ja dajna vállji Sámedikke politijkalasj gäjnov.
+Sámedikke válljimsiebrreráde duv bádtji åvdedimev bájnatjit - duv jiedna sieradusáv dahká!
+Sadje vuojnojda
+Ájrrasa Sámedikken spiedjildi sáme sebrudagáv.
+Miján la umasslágásj duogásj ja máhttudagá.
+Nanos Sámedikke baktu l máhttelisvuohta rievddadisájt dahkat.
+Sámedigge l daŋga bále sadje umasslágásj vuojnojda, demokráhtalasj orgána.
+Ságastallama hähttuji joarkket gájkka sámij åvdedibmáj.
+Jienastit
+Válljimbiejvve l ájllega moarmesmáno 19.b.
+Válljimpáhppára rájaduvvi ietjat årudahkaj njuolgga válljimfábmudagás.
+GÅLLEGIELLA - Nuorttarijkaj sáme giellaguddnebálkká juogeduvvá gudát bále tjavtjan 2014, sámeministarijt ja sámedikkepresidentajt jahkásasj tjåhkanimen Helsingforsan.
+Giellaguddnebálkká juogeduvvá aktugattjajda jali organisasjåvnåjda Vuonan, Svierigin, Suoman jali Gárjjelin sámegielav åvddånahttem.
+Gållegiella - Nuorttarijkaj sáme giellaguddnebálkká l ásaduvvam sámeministarijs ja sámedikkepresidentajs Vuonan, Svierigin, Suoman.
+Guddnebálkká juogeduvvá fert nuppát jagev, vuostasj bále jahke 2004.
+Guddnebálkká stuorrudak la 15 000 euro.
+Giellaguddnebálkká ulmme
+Giellaguddnebálkká ulmme l, gielav åvddånahttet ja várjjalit Vuonan, Svierigin, Suoman ja Gárjjelin.
+Gut máhttá giellaguddnebálkáv oadtjot?
+Giellaguddnebálkká juogeduvvá aktugattjajda, juohkusijda, organisasjåvnåjda, siebrijda ja institusjåvnåjda gudi li arvusmahttám sámegielav tjálalattjat, njálmálattjat jali ietjá láhkáj.
+Guddnebálkká máhttá juogeduvvat.
+Oajvvada åhttsev!
+Viesádijt, organisasjåvnåjt, institusjåvnåjt ja fábmudagájt Vuonan, Svierigin, Suoman ja Gárjjelin máhtti nammadit åhttsev giellaguddnebálkkáj 2014.
+Buvte tjálalasj oajvvadusáv
+bálkkávuojtten aktan tjálalasj tjielggidusájn 1-2 biele.
+Sáddi oajvvadusáv åvddål moarmesmáno 30. biejve 2014.
+Guládallamdiehto árvustallamjuohkusij:
+Gollegiella - árvustallamjuogos
+Sámediggi/Saamelaiskäräjät
+SAJOS
+99870 Anár/Inari, Finland
+E-poassta: info@samediggi.fi
+Åhtsåp dåjmadakoajvev Sámedikke dåjmadahkaj, gut galggá mijá dåjmav lájddit mij la åvdedime ja ietjájduhttema vuolen.
+Barggodahkamuhá
+Dåjmadakoajvve galggá ássjijt åvddåjbuktet stivrraj ja åvdåsvásstet vaj doajmma dåjmaduvvá riektábiejadusáj milta ja dárkkelit.
+Dåjman li biejadum ulme ja jåksåmbåhtusa ja bargguj gullu iehtjádij siegen strategalattjat barggat åvdedittjat ja tjadádittjat dåjma ulmijt.
+Duv lájddimvuohke l ájnnasin árvustallamvuodo ja guládallama hárráj.
+Dahkat buorre aktavuodajt ja värmmádagájt goappátjagá rijkalattjat ja rijkajgasskasattjat, ja aktidit moattelágásj miellogisvuodajt.
+Barggobájkke
+Giron
+Gut la dån?
+Åhtsåp tjoahkkijiddje ja jáhkkogis lájddijiddjev, gänna l buorre dádjadus sáme kultuvrraj ja gut máhttá ájttsat ja balanserit moattelágásj árvustallamijt ja politijkalasj signálajt.
+Galga adnet edna aktavuodajt goappátjagá sisŋásj ja ålgop ulmutjij.
+Sihtap danen tsuojgodit jut åhttsen la buorre guládallamfábmo, aktavuohtadahkke ja åskov vuosedit.
+Dujna l fábmo måvtåstuhttet ja lájddit ietjas barggijt.
+Biedjap edna dättov duv sáme máhttudahkaj, ájnas oasse l giella.
+Åhtsåp duv gänna l hiebalgis akademak åhpadus jali ietjá máhtalgisvuohta majt adnep hiebalattjan virggáj.
+Dujna l muhtem jage lájddimmáhtalgisvuohta álmmuk ja jali priváhtta suorges ja buorre máhtto sáme kultuvra ja sebrudagá birra.
+Jus dujna l máhtalgisvuohta politijkalasj stivrridum organisasjåvnås ja sámegiellamáhtto li ánssidime.
+Aktavuohtaulmutja
+Åtså ja lågå ienebuv virge birra www.experis.se JobID: 917735.
+Ienep diedojt oattjo åttjudimkonsultas Inger Sundgren, telefåvnnå 070-3774891 jali e-påvsstå: inger.sundgren@se.experis.com
+Maŋemus åhtsåmbiejvve l ragátmáno 28 biejve.
+Sámedikke dåjmadagán li gålmmå åssudagá ja akta stába.
+Ekonomiddja- ja tjuottjodimåssudahka gåbttjå ekonomidjav, barggijt, IT:av ja sisŋásj dievnastusáv.
+Åssudakoajvve barggá dåjmadakoajve vuollelin ja gullu Sámedikke lájddimjuohkusij.
+Dån åvdåsvássteda dåjmadakdårjav ássjijn ma gulluji presidiuma ja stivra j.v.å.
+barggodahkamuhájda.
+Dån åvdåsvássteda fábmudagá ekonomalasj tjuottjudusáv, bargge- ja doajmmaåvdedimev ekonomiddja- ja tjuottjodimåssudagán ja sisŋásj dievnastusáv.
+Barggodahkamuhájn li budjähttabarggo, budjähttadåbelijtjuovvom, jahketjielggidibme, tjielggidimássje, dåbelijtjuovvomássje ja åvdedit barggovuogijt ja prosessajt ekonomiddjaj fábmudagán.
+Åssudakoajvve l aj barggijoajvve, sihkarvuohtavárjjalimoajvve ja IT-aktijdiddje.
+Åhtsåp lájddijiddjev gänna l buorre fábmo åvdedittjat, måvtåstuhtátjit ja lájdditjit ietjas barggijt.
+Dån la strategak, dujna la buorre åtsådim- ja struktuvrakmáhtto vaj máhttá plánerit, deligerit ja lájddit dåjmav biejadum ulmijda.
+Duv dieddemahtes prestissja ja guládallam máhttudahka dahká duv hiebalattjan buorre aktavuodajt dahkat goappátjagá organisasasjåvnå sissŋelin ja ålggolin.
+Barggovadde biedjá edna dättov duv iesjvuodajda.
+Åhtsåp duv gänna l sivilekonomakeksáma jali ietjá åhpadus majt adnep hiebalattjan virggáj.
+Dujna l duodastum lájddimmáhtalgisvuohta ja lulu almulasj tjuottjudusán barggam.
+Buorak la jus la politijkalasj stivrrimdum organisasjåvnån barggam.
+Sámegiellamáhto ja máhto sáme kultuvra ja sebrudagá birra li ánssidime.
+Sämmi l jus dujna l barggoiellemmáhtalgisvuohta ekonomidjas, bargges, IT:as ja sisŋásjdievnastusás.
+Åtså ja lågå ienebuv virge birra www.experis.se JobID: 942363.
+Maŋemus åhtsåmbiejvve l gålgådismáno 5 biejve.
+Fáhkaj aktavuohtaulmutja li Staffan Falkefjeld SACO-S åvdås, tel.
+0980-780 36 ja Eva Svonni ST-Sápmi åvdås, tel.
+Sámedigge vuododuváj ulmijn buoredit svieriga sámij máhttelisvuodajt álggoálmmugin kultuvras bisodit ja åvddånahttet.
+Sámedigge rabáduváj 1993.
+Guovtegerdak dåjma
+Sámedigge Svierigin la goappátjagá stáhta fábmudahka virggeulmutjij ja sáme parlamännta álmmukválljim ájrrasij.
+Sámedikke organisasjåvnnå sjimustahttá kommuvnaj, gånnå aj gávnnuji politjikkára ja virggeulmutja, valla muhttijn gåhtjoduvvá "sámij rijkkabiejvven".
+Sámedigge ij ajn dåjma almma iesjmierredimev, ájnat vuojneduvvá rádevadde orgánan ja ássjedåbddefábmudahkan sáme ássjijda.
+31 ájrrasa
+Sámedikke ållestjåhkanime 31 ájrrasa nammaduvvi sámediggeválljimin juohkka nälját jage.
+Svieriga árvvalum 20 000-35 000 sámijs vargga 9000 li ietjasa registardam Sámedikke jienastimlågon.
+Jienastittjat hähttu 18 jage ållim.
+Sámij sajádahka
+Oarre sámedikke sjaddamij lij arvusmahttet sámij miellogisvuodav oassálasstet sebrudakviessomin ja politijkan.
+Sámedigge åvdet sáme identitehtav nannimij.
+Sámedigge l sadje gånnå umasslágásj sáme juohkusa máhtti tjåhkanit ságastalátjit gåktu buoremusláhkáj máhttá bisodit ja åvdedit sáme kultuvrav ja sáme sebrudakviessomav.
+Stáhta le 1900-lågon dåjmadam politijkav mij la sieradam sáme álmmugav, ällosujtára ja gudi älla ällosujtára, gej gaskan la rijddo.
+Gájkbadjasasj ulmme
+Sámediggáj la gájkbadjásasj ulmme Sámediggelága milta doajmmat viesso same kultuvrraj ja álgadit dåjmajt ja oajvvadit dagojt ma åvdedi dáv kultuvrav.
+Sámedikke dahkamusá biejaduvvi Sámediggelágan.
+Fábmudahka
+Sámedikken la almulasjriektásasj sajádahka fábmudahkan ráddidusá vuollásasj (Kultuvrradepartemännta).
+Sáme ássje guosski huoman moattelágásj departemänntaj.
+Sámedikke oajvvedåjmadahka gávnnu Gironin.
+Sámedikken li bájkkekontåvrå Jåhkåmåhken, Dearnan ja Staaren.
+Alla rávkalvisá
+Stáhta fábmudahkan Sámedigge hähttu tjuovvot njuolgadusájt reglerimbrevajn stáhtas ja edna lágajt ja biejadusájt Maŋemus láhkarievddadibme Sámediggelágan (SFS 1992:1433) tjielgastuhttá juogadusáv Sámedikke politijkalasj oase ja fábmudakdåjmadim oase gaskan.
+Biejadum la ådå biejadus mij oanegisláhkáj mierkki at tjuottjudusássje galggi siebrrerádijn jali stivras giehtadaláduvvat, ja ij ållestjåhkanimen.
+Sametinget är både en statlig myndighet med förvaltningsuppgifter och ett folkvalt samiskt parlament med uppdraget att verka för en levande samisk kultur i Sverige.
+Sámedigge l goappátjagá stáhta fábmudahka ja álmmukválljim sáme parlamännta dahkamusájn barggat viesso sáme kultuvrav Svierigin.
+Sametinget är en statlig myndighet under regeringen, med särskilt ansvar för språk, kultur och rennäring.
+Sámediggi lea stáhtalaš eiseváldi mas leat hálddašandoaimmat ráđđehusa vuolde.
+Sámedigge l stáhta fábmudahka tjuottjudusdahkamusáj ráddidusá vuollálasj.
+Álmmukválljim parlamentan li 31 ájrrasa gudi iejvvidi ållestjåhkanibmáj.
+Saemiedigkie lea staaten byjjesfaamoe reeremen-laavenjassigujmie reerenassen vuelene.
+E-post kansli@sametinget.se
+Öppettider:
+Sommartid:
+Rabasáiggit:
+Sámegiella - gájkka varietehta - le ájtedum giella gå guhka ájgev 1900-lågon la maŋásbiejadum.
+Rievddadit giellamålssomprosessav rávkká stuorra dagojt goappátjagá stáhtas ja aktugattjas.
+Giellamålssomprosässa
+Moatten guovlon Sámen la giellamålssom mij la stuorrát åvddånam.
+Svieriga ieneplåhkogiella l mierrediddje.
+Sámegiella vuojnnet la giella mav hejman ságas.
+Ienemus vuorrasap sáme älla goassak jali nievresláhkáj oahppam låhkåt jali tjállet ietjasa iednegiellaj skåvlån.
+Vádálasj vijor
+Sámegiela vijor árvustaláduvvá vádálattjan.
+Giellamålssomprosässa guosská moatte vidjurij.
+Gájkka negatijvalasj dajvak åvddånimes sáme årromguovlojn gitta ienep persåvnålasj ájádusájda " jus ájtu leni gielav máhttet".
+Buorre ålgop bájnatjibme
+Rijkajgasskasasj siebrre (Europaráde, AN j.v.å) bájnasj svieriga sámepolitijkav.
+Konvensjåvnå ja deklarasjåvnå majt Svierik la vuollájtjállam suoddjiji rijkalasj unneplågogielajt ja kultuvralasj iesjrádálasjvuodav - riektáj ietjas kultuvrraj, giellaj ja iesjmierredibmáj ietjasa ássjijn.
+Europaráde konvensjåvnnå suoje birra rijkalasj unneplågojda ja nåv gåhtjodum biejadus unneplågogielaj birra l buojkulvis mij båhtusav váttij unneplågogiellaådåstibmáj Svierigin.
+Politijkalasj ja ideologalasj vidjurij dálásj åvddånibme gätjájdallá sáme giellabisodibmáj.
+Miellogisvuohta gávnnu valla rievddadis rávkaduvvá
+Miellogisvuohta giellaj lassán sämmibále gå iesjdåbddo ja nannodum identitähttavuojnnu lassán.
+Sáme kultuvrradåbddomerkaj ednakvuoda vuoseduvvi tjielggasit ja luondulattjat.
+Dát iesjdåbddo oabllán, ájnnasit sáme nuorajs.Rievddadit giellamålssomprosessav rávkaduvvá åhpadusábnnasa ma li hiebadum svieriga skållåvuogádahkaj, ienep iednegiellaåhpadiddje, máhttelisvuodajt "full immersion" - ålles giellalávggomij vuodoskåvlån ja gymnásan.
+Åvddågåvvå luluj gájkka skåvllåábnnasijt sámegiellaj låhkåt.
+Ållessjáttuga dárbahi ådå máhttelisvuodajt sámegielav låhkåt, ij la nuoges val åniájggásasjlåhkåmdoarjjagijn ienemusát guokta váhko låhkåmij.
+Ådå guládallammáhttelisvuoda
+Lasedum labudibme ja ienep aktavuohtasaje ådå máhttelisvuodajt vaddi vijdedum giellaadnuj.
+EU-biedigahttema máhttelissan dahki miellodahtte kultuvrra- ja giellaprosjevtajt.
+Microsoft la åvdedam gielladårjav sáme gielajda.
+Vuona sámedigge l biednigahttám prosjevtav gånnå li åvdedam riektastávimprográmmav nuorttasámegiellaj, julevsámegiellaj ja oarjjelsámegiellaj.
+Nuora mielas sámegielav adni gå guládalli sosiálalasj mediajn.
+Ådå doajmmaprográmma
+Sámedikke álmmukválljidum orgána ållestjåhkanibme l dåhkkidam ådå giellapolitijkalasj doajmmaprográmmav.
+Gávna dav rievtesrájagin.
+Ingen sekretær i Kjøpsvik fra kl 10.00
+Ingen sekretær på Drag frem...
+Nettstedet FiksGataMi lar innbyggerne rapportere problemer med offe...
+Det er blitt satt opp en ekstra rute fredag den 30.01.15
+Vår selvbetjeningsportal er for tiden ute av drift.
+Gå til portalen
+Ansvarlig redaktør:
+Konrad Sætra
+Nettredaktør:
+Lill Åse Eriksen
+IKT-ansvarlig:
+Egil Skalltje
+Åbmudakværrolissta priváhta æjgojs, æládusåbmudagájs ja vidnudakdåjmaj rustigijs le almulasj dárkastusán 3 vahko guovvamáno 28. biejves 2014.
+Gujttimájgge le 6 vahko guovvamáno 28. biejve rájes.
+Jus galga gujttimusáv buktet, de rája diehki: postmottak@tysfjord.kommune.no jali:
+Divtasvuonan suohkan
+Å-værro kåntåvrra
+8591 Kjøpsvik
+Divtasvuona suohkan
+Åbmudakværrokåntåvrra
+Le máhttelis biednikdoarjjagav åhtsåt ásadusájda valástallamin ja ålggoiellemin.
+Diedo gávnnuji næhttabielen: http://www.regjeringen.no/upload/KUD/Idrett/Publikasjoner/V-0732B_2010.pdf
+Divna åhtsåmusá galggi elektråvnålattjat rájáduvvat web-portalá baktu www.idrettsanlegg.no
+Åhtsåmusá masi åvddål le doarjja åtsådum, valla ij la juollodum, viertti aj ådå åhtsåmusáv rádjat, valla tjuovvusa dagi jus ij la mige rievddam.
+Doarjjaåhtsåmusá dábálasj ásadusájda hæhttuji årrot hiebadum Suohkanguovloplánajda rubbmelasj dåjmajda, luondoviessumijda.
+Åhtsåmájggemiere le basádismáno 15 biejve 2013.
+Drag barnehage
+Tlf:
+Mánnodagás bierjjedahkaj 07.30 - 16.30
+Styrer:
+Lill-Bente Langseth Nilsen
+Árranin gasskavahko ådåjakmáno 28. biejve kl.
+Biskop Tor B Jørgensen kommer på visitas til menighetene i Tysfjord...
+Dette er en overikt over lenker til tjenester og websider ansatte b...
+Ájluovta varresvuodastasjåvnnå l dahppasin gå miján la giesseloahpe moarmesmáno 28. biejves biehtsemáno 10. bæjvváj.
+Jus sidá varresvuodasujttárijn ságastijt máhtá aktijvuodav Gásluovta varresvuodastasjåvnåjn válldet telefåvnån 75 77 56 50/ 907 31 813.
+Jus la iesselissan máhtá aktijvuodav Gásluovta dálkudiddjekåntåvråjn válldet telefåvnån 75 77 56 40 jali Ájluovta dálkudiddjekåntåvråjn telefåvnån 75 78 57 70.
+Tsaggeiedne viehkev jåvså idja- biejvve, máhta sujna aktijvuodav válldet dálkudiddjeváktan telefåvnån 75 77 02 02.
+Tjáhtjefábmo ja minerála
+Oasestibme, turissma ja æládusá
+Sáme æládusá
+Infrastruktuvrra
+Prosjekta/åvddåguoradallam galggá tjadáduvvat lahka aktisasjbarggon nammadum suorgijn.
+Divtasvuona åvddånammadus mierredij tjåhkanimen 04.03.2010 barggát suohkanplána sebrudakoasev ja duobddákanooasev ådåsmahttemijn, dán vuolen aj doajmme merraguovlo ja merragátteplánav, pládna ja tsiekkaduslága (plánaoase) § 11-12 milta.
+Sæmmi båttå mierredij åvddånammadus pládnaprográmma oajvvadusáv almulasj dárkastussaj biedjat lága milta, §§ 4-1 ja 11-13.
+Oajvvadus sáddiduvvá guláskuddamij guoskavasj guovlolasj, stáhtalasj ja suohkanlasj oajválattjajda, luojvojdis organisasjåvnåjda ja ásadusájda, lága § 5-2 milta.
+Pládnaprográmma tjielggi pládnabargo ulmev, gåvvit ja vuoset pládnabargov ja dajt hásstalusájt ma aneduvvi ájnnasin birrasa ja sebrudagá gáktuj.
+Prográmma galggá gåtsedit tjielgas, dádjadahtte ja dåbmaris pládnabargov, gånnå oajválattja, viesáda ja ietjá berustiddje pládnabargguj juo álgo rájes oassálassti.
+Divtasvuona suohkan almot ruhtadårjajt dåjmajda ma li gárevábnnasij dagá.
+Dåjma gånnå ij la loahpe gárevábnnasijt ávkástallat manni dåjmajda ma gárrámvuodav hieredit, galggi:
+- Gárevábnnasij dagá, ja gånnå li ållessjattuga sajenis.
+- Budsjæhtta dåjmajda galggá åhtsåmusáv tjuovvot.
+- Doarjja mávseduvvá gå dåjmajs ruhtalåhko ja raportta boahtá.
+- Divtasvuona suohkana åvdåstiddjijda galggá liehket máhttelis dåjmajt guossidime mannat.
+Ruhtadoarjja ij vatteduvá klássamanojda.
+Tjálálasj åhtsåmus sáddiduvvá:
+Divtasvuona suohkan - Tysfjord kommune
+Fámillja ja varresvuoda åssudahkaj
+Pb.
+8591 Gásluokta - Kjøpsvik
+Åhtsåmmierre: 15.04.2014
+ALMODUS RUHTADÅRJAV GÁREVSÆLGADAK
+DÅJMAJDA/ÁSADUSÁJDA 2012
+Árran mánnájgárdde/Árran Ájluovtan la avtaåssudak mánájgárdde 23 sajij sámegielak mánájda gaskal 0-6 jage.
+Mánájgárddejahkáj 2014/2015 åhtsåp jådediddjev ja pedagåvgålasj jådediddjev 1,4 jahjevirgen.
+Jådediddje 1 jahkevirgen
+Gájbeduvvá dujna le:
+Pedegåvgålasj jådediddje 1,4 jahkevirgge
+Ietjá åhttse gænna li hiebalgis máhtudahka ávttjiduvvi aj åtsåtjit.
+Virgijda gájbeduvvá:
+Mij fállap:
+Åhtsåmmierre: 20.06.2014
+Nærmere opplysninger gis av styrer Agnete Johnsen, tlf.
+75 77 51 00 eller e-post: manajgardde@arran.no
+Søknad med CV, referanser og attester sendes til Árran julevsáme guovdásj/lulesamisk senter, 8270 Ájluokta/Drag, eller e-post poassta@arran.no
+2014 rájes la ådå stáhta ruhtadoarjjavuogádus boahtám man ulmme I gåbddåbättev smávep sajijda åttjudit.
+Stájgo, Divtasvuonan ja Hábmera suohkana galggi ruhtadårjav åhtsåt gåbddåbáddeværmádagáv suohkanijda åttjudittjat.
+Åbbålasj værmádahka I sávadahtte, ja suohkana sihti tjuovvot dajt ævtojt ma tjuovvu jus stáhtta galggá doarjjagav vaddet.
+Gájka gudi sihti árvvalit (siebre, vidnudagá, ájnegis ulmutjja jnv.)
+máhtti ietjasa vuojnov buktet åvddåla 02.06.2014.
+Dájda bájkijda li barggamin Divtasvuona suohkanin:
+Gásluokta, aktisattjat birrusij 454 oasste
+Stuorgiedde, aktisattjat birrusij 158 oasste
+Árvvalime sáddiduvvi Divtasvuona suohkana guládallamilmutjij Egil Skalltje, mæjllaj egil.skalltje@tysfjord.kommune.no.
+Bálkkákåntåvrrå la sierra telefåvnnåvásstedimájgge 28.04. rájes 31.05.2014 rádjáj.
+Vásstedimájgge I mánnodagás bierjjedahkaj 07:45 - 10:00.
+Sivvan la gå ådå telefåvnnårustigijt li åttjudime.
+Bierjjedagá snjilltjamáno 30. biejve 2010, nasjonálváre Státtá vuostasj jåvsådime 100-jagebiejven, máhtá bussajn mannat Gásluovta ja Vássjá gaskan.
+Kl 11.45, kl 13.45 ja kl 17.45 Gásluovta færjjokájas, guovdo milta Vássjáj
+Kl 12.30, kl 14.30 ja kl 19.30 Vássjás, Gásluovta guovdo milta færjjokádjaj
+Almmulasj ávvudibme rádevieson Gásluovdan kl 10.00, gånnå næhttabájkke ja kolleksjåvnnå almoduvvaba ja gåvvåvuosádus rahpá.
+Vuosádus la aj rabás lávvodagá snjilltjamáno 30. biejve ja sådnåbiejve bårggemáno 1. biejve kl 14.00 ja kl 17.00 gaskan.
+Vuosádus la rabás gitta bårggemáno 16. biejve rádjáj.
+og søndag 1. august mellom kl 14.00 og kl 17.00.
+Utstillingen varer til 16. august.
+Divtasvuona demænssasiebrre bivddi rabás tjåhkanibmáj sámedikkepresindentajn Aili Keskitalojn, gasskavahko guovvamáno 12.b kl.
+19:00 Árrana auditåvrån, Ájluovtan.
+Tebmá: Sáme varresvuodadievnastusá julevsáme bájken.
+Guládallamulmusj, Sámedikken: Marja Kristiina Partapuoli, tlf.
+78 48 42 36, Marja.Kristiina.Partapuoli@samediggi.no
+Divtasvuona suohkan sávvá buorre boahtemav diehtojuohkemtjåhkanibmáj Måsken Måskerahte birra, gånnå oattjo diedojt man guhkás barggo åvddåprosjevtajn la jåvsådam.
+Tebmáoase diehtojuohkemtjåhkanimen li duola dagu geologia, teknihkalasj árvustallama, oajvvadus rahtetraséaj ja biednikgållomierre.
+Biejvve: Bierjjedagá ådåjagemáno 14. biejve 2011
+Sadje: Åvdep Måske skåvlå vieson
+Jåhtelisvanás manná Gásluovtas kl 13.40 ja Ájluovtas kl 14.30.
+Máhttsá Måskes kl 19.35.
+Ienep diedojt oattjo Divtasvuona suohkanis, boaksa 104, 8591 Gásluokta, telefåvnnå 75 77 55 00, e-poassta: postmottak@tysfjord.kommune.no jali prosjæktajådediddjes Stig Eriksen, mobijla 950 98 899 baktu.
+pládnaprográmma guládus
+Divtasvuona åvddånammadus mierredij 15.01.2014, 1/14 ássjen biedjat dárkestum suohkanplána areáloajvvadusáv nuppát vuoro almulasj guládussaj pládna- ja tsiekkaduslága § 11-14, bs.
+Pládna biejaduváj vuostasj almulasj guládussaj dálven 2013.
+Danen gå ållo tsuojggidusá giehtadaláduvvin ja tjuovvuvasj dárkastus dagáduváj plána buoredibmáj, de le mierreduvvam suohkanplána areáloasev aktan kártajn biedjat almulasj guládussaj ådåsis.
+Areálpládna guosská ålles suohkana ednam- ja nuorreluonnduj.
+Dárkastussaj aj gullu suohkana ålles merraavádakpládna mij la oassen suohkanplána areáloasen aktan tjuovvuvasj pládnakártajn.
+Plána ájggomussan le dahkamuhájt vieledit ma guosski suohkana areálaj ávkástallamijda, ja beras tjuovvot ájggomusájt ma li suohkanplána sebrudakoasen.
+Pládna le biejaduvvam guládussaj dáj bájkijn: Dievnastusåssudagán rádevieson Gásluovtan, Drag Snarkjøp ja oassásin Stuorgietten.
+Pládna le aj biejaduvvam suohkana næhttabælláj: www.tysfjord.kommune.no
+Jus li tjuojggidusá suohkanplána areáloassáj, de galggi dá tjálalattjat sáddiduvvat åvddåla 07.03.2014 suohkanij.
+Divtasvuona suohkan - Tysfjord kommune, pb.
+104, 8590 Gásluokta - Kjøpsvik
+tlf.
+: 75 77 55 00, mæjlla: postmottak@tysfjord.kommune.no
+Divtasvuonan li niellja mánájgárde.
+Akta dajs le suohkanguovdátjin Gásluovtan, akta Stuorgietten ja guokta li Ájluovtan.
+Akta mánájgárdijs Ájluovtan le oajvvetjalmostahttemijn sáme gielan ja kultuvran.
+Suohkanin li vargga ållåsasj mánájgárddesaje.
+Skåvlå
+Divtasvuonan li niellja vuodoskåvlå.
+Akta Gásluovtan, akta Måsken, akta Ájluovtan ja akta Stuorgietten.
+Ælla joarkkaskåvlå suohkanin.
+Lagámus joarkkaskåvllå le Oppájden Hábmerin.
+Suohkana vieso
+Guoskavasj diehtuj lájgguj suohkana viesojs guládalá teknihkalasj etáhttaj.
+Luonndoiellem
+Luonndoiellemmáhttelisvuoda Divtasvuonan li viehka moattebelaga.
+Luonndo vaddá máhttelisvuodajt várre- ja nuorredåjmajda dagu tjuojggam, gibttsomij, buoktjamij, nuorre- ja varástjáhtjeguollimij.
+Vádtsemduobddága li moattebelaga ja le vuodo oanep ja guhkep vádtsemijda miehtsen jali váren.
+Gehtja tjoakkáv turisstadiedoj devdadis diehton.
+Guhkkudagá
+Narvijkka: 100 km, vuodjemájgge birr.
+Bodø: 200 km, vuodjemájgge birr.
+Dálkádahka
+Divtasvuonan le stuoves nuorttavuona dálkádahka, målsudimij jábij milta.
+Giessetemperatuvra li birrusin 8 gráda C ja 28 gráda C. Dálve li guhke ja le muohta javllamános vuoratjismánnuj.
+Fámilljabiejvve Ráluovta sijdan lávvodagá ragátmáno 6. b. kl.
+Nåvku bessam.
+Ásadiddje gæjnnotsaggamrudájt máksá.
+Tjuovo E6 - av Kalvijkkaj, tjuovo galbajt juohkka suoren.
+Oadtjobihtit vuontsájt vuojnnet ja hestaj rijddit.
+Hestakuovvabálkkom.
+Smirjjo ja millo vuosádaláduvvi gåktu doajmmi.
+Oahpestibme sijdan ja návsten fierván jali návsten Båtstøjávren.
+Gahparáktsa, váffila, bierggomárfe, bruvsa ja káffa oasen.
+Ásadiddje: Vuododus Ráluovta Sijdda, Divtasvuona suohkan, Nuortta- Sálto hæsstasiebrre, Stuorgiette ja birás valástallamsiebrre.
+Sådnåbiejve /ájllega 17 b. biehtsemánon kl 11-15, de vaden sjaddá "rabás sijdda" Ráluovta sijdan, Divtasvuonan -dåjmabiejvev ålles fuolkkáj .
+Guossida dav divudam sijdav, mij la suodjaluvádum Riksantikvaris.
+Divtasvuona suohkan le aktan Salten Regionrådajn fylkkasuohkanij baktu åhtsåm ja oadtjum birrusij åvtåv milliåvnåv HøyKom-rudájs gåbdåbáddetsieggimij dajda bájkijda suohkanin gånnå ij uddni gávnnu gåbdåbádde.
+Smávsebrudakårniga baktu le aj biejaduvvam 300 000 kråvnå iesjmáksusin.
+Dát tsieggim le læhkám anbudan valla ij le ájn mierreduvvam gudi tsieggimbargov oadtju.
+Doajvvop dát guovvamánon mierreduvvá.
+Mijá diedoj milta vájllu gåbdåbádde dáj sajijn suohkanin:
+Sámedigge gåhttju álmmuktjåhkanibmáj Ájluovtan Divtasvuona suohkanin moarmesmáno 7. biejve kl 14.00-16.00.
+Tjåhkanibme galggá Árrana låpptån
+Ássje:
+Diededibme
+Válgga
+Letjá ássje
+Gájkka oahppij åvtåstiddje kulturskåvlån ja aj åvdåstiddje sidjijda gudi li vuorddemrájdon (aktan daj oahppij gudi li fálaldagáv massám), li buorisboahtám!
+Mij ávttjip ulmutjijt gåvvågilppusij oassálastátjit.
+Gåvvå galggá mijá tjáppa suohkanis!
+Gåvvå sáddiduvvá dán mæjllaj: postmottak@tysfjord.kommune.no
+Divtasvuona suohkan sihtá vuosstáj váldeduvvam gåvåjt adnet almulasj aktijvuodajn, ja gåvvididdje oadtju mávsov.
+Dåssju gåvåj majt iesj la gåvåj majt iesj la gåvvim máhtti liehket gilppusin manen.
+Jus li ulmutjijs gåvå, de le gåvvididdje vásstádus gåvviduvvam ulmutjijs loabev oadtjot almodibmáj.
+Jus dá li máná vuollela 15 jage, de æjgáda hæhttuji dáv loabedit.
+Vuosstehágugis, vierregahttá jali illastahtte gåvå e dåhkkiduvá.
+Suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen sjaddá gilppusa vuojttáj vuojtov vaddet.
+Ájggemierre gåvjt sáddit le 31.03.2014.
+Gæhttjit guhtik guojmáda - vuojnadallit le tiebmán dán jagásj værálbæjvváj psykalasj varresvuohtaj dan diehti gåhttjop gájkajt gænna li assto ja miella hávsskudalátjit Øverås Gårdaj duorastagá gålgådismáno 2. biejve kl.
+Mij fállap biebmojt duola dagu jupptsa, lájbbe, káffa ja gáhko.
+Miján la aj dåjma dagu mánájrijddim, gatjádallamgilpos ja doajmmabálges.
+Vuobddep aj vuorbbádusájt, ja dållågátten håjesmielajs besa.
+Buorisboahtem!
+Ásadiddje: Mental Helse Hábmer ja Divtasvuodna
+Divtasvuona suohkan biedjá dáj lágamusá biejve ålgus gáhttogillarijt bivdátjit gáhttojt Gásluovtan.
+Dá li i Korearahten ja Haugrahten.
+Vájnnodip jut hejmagáhtto mærkkoduvvi tjiebet báttijn vaj ietjájn.
+Teknihkalasj etáhta 04.12.12
+Tlf./duostudahka dåktårkåntåvrån, Gásluovtan, la barggijdak bierjjedagá 16 b. basádismánon.
+Divtasvuona suohkan ávttji gájkajt gejn li hæjttobijla almulasj ráhtijn ja sajijn ruvvaláhkáj gádodit.
+Dát aj gullu hæjttobijlajda ma priváhta æjgojn li.
+Jus dát ij dagáduvá de suohkan hæhttu dájt viedtjat ja gádodit.
+Suohkanin le láhkaloahpádus dási Nuoskudimlága milta.
+§ 37 (láhkabiejadus rádjat bátsadusájt j.n.a.. jali mákset rádjamis)
+Suohkan máhttá biejadahttet ulmutjav rájatjit jus li bátsadisájt guodám, guorrim jali bátsadisájt vuorkkim má lága 28 § ij miededa, gálggi dájt gádodit, vieledum ájgen rádjat, jali viertti mákset rádjamis jali gádodimes.
+Dákkár biejadus máhttá aj gullut sunji guhti le 35§ vuostasj jali goalmát oasev doadjám gå jus bátsadisá li hádjánam.
+Nuskudimoajválattja máhtti aj biedjat gávnij æjgádijt rájatjit ja gádodittjat motåvrråfievrojt, háksajt, girddijt jali ietjá stuoráp gávnijt, gå dá li guodeduvvam ja li lága 28 § niedjen jali gullujin sidjij gudi lidjin æjgáda gå biejadus mierreduváj.
+Jus soames le suohkanav gåhttjum biejadusáv mierredittjat rájatjit jali gålåjt mávsátjit vuostasj jali nuppe oase milta, le mærrádus de ájnegismærrádus juska biejadus ij la mierreduvvam.
+Kulturskolerektor Eirik Stensland vil ha kontordag i Kjøpsvik første onsdag hver måned.
+Kontortid på Hamarøy er tirsdag, onsdag og torsdag fra kl.
+Vásstet suohkana dáhtásystemaj ja guládallamvædtsagij dåjma åvdås
+Namma
+Virgge
+E-poassta
+Telefåvnnå / mobijlla
+Emma Kristensen
+IKT-vásstediddje
+Divtasvuona suohkan barggagoahtá hámnna- ja merrajåhtulakdivudij vidjurij 4. vahko, 2014.
+Dát barggo le åttjudittjat juridihkalasj vuodov almulasj ja priváhta kájaj adnemij hárráj, ja vájkkudittjat vaj buktá buorre ja jasskis merrasuvddemijt birássuodjalim ævtoj.
+(bs.
+Ot.prp.nr 75).
+Bargo lahkaloahpádus le:
+19, Hámnna ja merrajåhtulakláhka (hml.)
+Sierraláhkáj:
+- § 25 Goarrimdivuda
+- § 9 Suohkanij háldadimvásstádus ja fábmodus
+- § 16 Merrajåhtulagá ja merrajåhtulagáj njuolgadusá
+Guoskadahttá:
+Sij gudi ássjes guoskaduvvi vierttiji berustimijdisá åvddånbuktet Divtasvuona suohkanij:
+mejla baktu: postmottak@tysfjord.kommune.no
+påsta baktu: Divtasvuona suohkan, pb.
+Beras man láhkáj vidjurijt åvddånbuvtá de viertti ássjev nammadit "Hámnna- ja merrajåhtulakdivuda".
+Pål Strøm Jensen
+teknihkalasj oajvve
+Buorisboathem Divtasvuona suohkanijVelkommen til Tysfjord kommune
+Nettstedet FiksGataMi lar innbyggerne rapportere problemer med offentlig infrastruktur i sitt lokalmiljø.
+Divtasvuona suohkanin li dá mánájgárde:
+Mánájgárddejahke 2007/2008
+Ådå mánájgárddejahke álggá gassko bårggemáno 2007.
+Máná gænna juo li saje suohkana mánájgárdijn e dárbaha ådåsis åhtsågoahtet.
+Sijájda gænna ij le mánájgárddesadje, le åhtsåmmierre mánájgárdijda 01.03.2008.
+Ráddidusá loahpádus le sadje divna mánájda mánájgárdijn jage 2007 låhpan.
+Åhttse oajvvebessamij sjaddi vuodon jus soajttá dárbbo liehket ienep sajijda.
+Mánájgárddesajij mákso, 2008
+Mánájgárddesaje åvdås Divtasvuona suohkanin viertti dáv mákset:
+Ålles sadje Kr.
+Lahkke sadje Kr.
+Oarbbenmuttágisvuohta:
+Nuppát mánná:
+Ietjá máná
+Rávgaduvvá mákso æjgádijs akti mánnuj mærrádusáj milta, mij doajmmá 20. biejve rájes 20. biejve rádjáj juohkka máno.
+Fássta sadje mávseduvvá 11 mánoj åvdås jahkáj.
+Mærrádusá suohkana mánájgárdijn
+Státtátjåhkå vuostasj jåvsådime 100-jageávvudallam
+Divtasvuona suohkan almoda dájna biejadum ruhtadårjav Merraæládusá kultuvrra ja æládusfoanndaj mij vuostatjin juogeduvvá jagen 2012.
+Foannda la jåhtuj boahtám biebmadimásadusáj álgadiddjen gå Musken Laks OV:an ja Nordlaks OV:an li guollebiebmadimkonsesjåvnå suohkanin.
+SDH (Stájggo, Divtasvuodna ja Hábmer) - juogos la mierredam dájda gålmmå suohkanijda dahkat aktisasj plánav rumálasj dåjmajda ja luonndoåtsådallamijda.
+Pládna l ájggegávddaj 2013 - 2016.
+Pládna l vuodon gå galggá spellambiednikdoarjjagav åhtsåt lásjmudallam- ja luonndodåjmajda.
+Luojvojdis organisasjåvnå ja lásjmudallamjuohkusa ja iehtjáda máhtti buktet moalkedimijt pládnaj dáj rabás diededim - ja ságastallamtjåhkanimijda má li danna:
+18:00 Árranin - Låptån
+18:00 Måske skåvlån
+18:00 Gásluovtan rádevieson
+Stuorgietten 12.09.2012 kl.
+18:00 Divtasvuona turisstaguovdátjin.
+Divtasvuodna le guovllo Divtasvuona birra.
+Dát vuodna suorggot sisŋálasj åsijs vestasjjiehkkes, sisgietjij ållu svieriga rájá vuossti.
+Alvos "státtáv" máhtá vuojnnet gåjt gietjav báhppagieldajs.
+Várre le dålutjijs læhkám sierralágásj bårjåstammærkka merramannijda Nordlánda merraguovlon.
+Stádda vuostatjin gibtsoduváj snjilltjamáno 30. biejve jagen 1910 F. Schelderupas, A. Brynas ja C.W.
+Rubensonas.
+Gehtja aj Divtasvuona næhttabielev, Vuona nasjonálvárre, www.visitstetind.no.
+Divtasvuona suohkan la biednigijt biedjam åhpadusstipænndaj barggijt suohkana virgjijda åttjutjit.
+Suohkan almoda dá stipenda skåvllåjahkáj 2012/13:
+2 stipendajt oahppijda åvddåskåvllå-åhpadusán.
+3 stipendajt oahppijda åhpadiddje (dábálasj) åhpadusán.
+Divtasvuona suohkanin le sierralágásjvuohta guhka, tjiegŋalis vuonaj ja daj alla rádes várij.
+Kontrásta li tjielggasa dán tjáppa luondon.
+Divtasvuona Dávvervuorká ásadusán Gásluovtan li guokta tsiekkadusá.
+Dålusj lænsskasijdan, mij maŋŋela direktørraviesso Nordland Portland Cementfabrihkka sjattaj, le dávvervuorkká nav stuorak sjaddam vaj dávvervuorkkásiebrre le ådå tsiekkadusáv oasstám sajev oattjotjit ådå vuosádusájda.
+Vájku lidjin moadda jáhttos oasestiddje Normannfamiljan de kujnna familljas juska buoremusát maŋep ájgijn mujteduvvá.
+Magdalena Normann fotoateliajt Korsnesan dåjmadij 1910-20 jagijn, ja sjattaj viehka dåbdos gåvvår.
+Sån ållo gåvvånegatijvajt guodij gånnå ienemus oasse le várajváldeduvvam.
+1800-jagijn oattjoj bájkke poasstakåntåvråv, telegráffastasjåvnåv, ja sviellaháksa stuovvásit bådij moaddi vahkkuj.
+Akti ájgenis jåhtelisvanntsa aj stuovvásit bådij.
+Valdemar Pettersen Gildeskålas åstij oasessajev Nikolai Normannas.
+Birrusin 1900 Valdemaran lij sihke nuohttedoajmma, liksedamperijav, sáltedimev ja rámbuvdav.
+Sån aj guolev Lofåhtan åstij ja dajt gåjkkådij lássájn Korsnesan.
+Gåjkkådibme bákteguoles lij nissunijbarggo, ja vattij moadda nissunijda máhttelisvuodav ietjas biednigijt tjijnnit.
+Guolle vuobdeduváj, duola dagu Englanndaj.
+Rámbuvdda joarkeduváj Tormod Bredesenis jagen 1936 ja dåjmaduváj gitta 1958.
+Jagen 1960 Hvedingfamillja Korsnesaj ja guolleduosstomav ásadin.
+Uddni nanos guollegárvedimvidnudak Korsnesan dåjmaduvvá, ja le akta dajs ájnnasamos viddnudagájs suohkanin.
+Dávvera ja tsiekkadusá ma Korsnesan li bisoduvvam gåvvit ålov dajs dåjmajs ma danna vuojnnet lidjin.
+Ietjá fálaldagájs ma li lahkabirrusin vuojneduvvat le dåbdos báktedájddasadje gierggeájges ráddnábájken Leiknes.
+Báktegåvå árvustaláduvvi rijkajgasskasasj suodjalimárvvuj.
+Lenker:
+Tysfjord museum
+Museum Nord
+Nettutstillinga sementhistorie.no
+Nettutstillinga gruvehistorie.no
+Dáj bielijn lip tjoahkkim diedov gåktu manáda Divtasvuodnaj ja ruopptot, ja Divtasvuonan.
+ÁRRAN - JULEVSÁME GUOVDASJ
+Nasjonálalasj julevsáme institusjåvnnå ulmijn nannit ja åvddånahttet julevsáme kultuvrav, gielav ja sebrudakiellemav.
+Guovdásj almulattjat rabáduváj GM Gånågis Haraldij jagen 1994.
+http://www.arran.no
+TASTE OF NORTH AS
+Viddnudahka le buoragit ásaduvvam Hierenjárggaj, Lofåhta lahka.
+http://www.tasteofnorth.no
+TYSFJORD TURISTSENTER AS
+Le ådåájggásasj hotælla mij le tsieggidum tjáppa luondon Stuorgietten Divtasvuonan.
+Hotælla máhttá fállat idjadimev, kursajt ja konferánsaj, bårådimev ja luonndomuossádusájt.
+Hotælla le aj álggosadje jahkásasj hárjjesvállásafárij mij tjadáduvvá gávdan gålgådismános ådåjakmánnuj.
+NORWEGIAN CRYSTALLITES AS
+Norwegian Crystallites AS le ájnna gruvvodåjmadibme Divtasvuonan.
+Buvtaduvvá viehka rájnna krystállakvartsa mij aneduvvá buvtadimen duola dagu optalasj fiberin, kvarts glásajn, halogenkvartslámpojn jnv.
+http://norcryst.no/
+NORDLAND BETONGELEMENT AS
+Jagen 1978 ásaduváj Nordland Betongelement AS Gásluoktaj.
+Fabrihkka buvtat gitta 20.000 toanna forspente ja slakkarmeridum betoaŋŋaelementajt juohkka jage.
+Fabrihkan li tjiehpe buvtadimen hulldekke-elementajs, valla buvtet aj moadda ietjá betoaŋŋaelementa.
+http://www.nordland-betongelement.no/
+NORCEM AS
+Norcem AS'an le læhkám ájnas árvvo åvddånahttemin Divtasvuonas.
+Norcem AS álgadij buvtadimev Gásluovtan jagen 1920.
+Vuodo semænntabuvtadibmáj le dat alvos stuorra kálkkasalljo mij Gásluovtas nuortas manná.
+http://www.norcem.no/
+Aktisasj UKM Divtasvuonan, Hábmerin ja Bálágin
+Diededibme álggá 1 b. javllamánon danna http://ukm.no/pl2922/
+Jubmeldievnastus vuosádusáv Divtasvuonan, basádismánon:
+Nordlánnda valástallamjuogos aktisasj barggo Vuona valástallamlihttujn bivddi ådåálgge kurssaj sevvamgiellaj; "Bágo álgon", 24 - 25 b. basádismánon Båddådjon.
+Divtasvuona lænsska
+Rahpamájgev åssudakkåntåvrrå Ájluovtan: dijstagá kl.
+Ájluovta skåvllå bivddi Rahpammujttádahttemij maŋŋel bidjtimvijdedimev, 21 b. basádismánon kl.
+Sjadda lávllomav, hålajt, káffáv ja máhttelis aj vádtjet gæhttjat skåvlåv.
+Buorisboahtem gájkajda gudi sihti boahtet skåvllåj.
+Stetind Hotell
+Granveien 4,
+8590 KJØPSVIK
+http://www.stetind-hotell.no
+Tysfjord Turistsenter
+8275 STORJORD
+http://www.tysfjord-turistsenter.no
+Kroa Di AS
+Hovedveien 50,
+8590 Kjøpsvik
+http://www.kroadi.com
+Åvddånammadusá oajvvadus jage 2013 budsjæhttaj, biejaduvvá almulasj gehtjadibmáj gitta suohkanstivra giehtadallamij javllamáno 18. biejve jagen 2012.
+Dat la ruobesruohkeduobbmidus suohkanvieso guoran Gásluovtan, gasskavahko 12 b. javllamánon
+kl.
+Jubmeldievnastus vuosádusáv Divtasvuonan, javllamánon:
+Jahkegirjje Divtasvuona birra
+30 - 2012 Ávvo almodus
+Tjuovvovasj persåvnå li Divtasvuona bájkálasj nammadusán sijdda- ja berajhiståvrån:
+Dersom du har spørsmål eller ønsker å bidra med (opplysninger, bilder etc.)
+i forhold til gårds- og slektshistorien er det mulig å gi tilbakemelding om dette til medlemmene i nemda.
+Det er også mulig å kontakte gårds- og slektshistorieforfatter Isak Kjerpeseth (tlf 99 03 12 82) eller Tysfjord kommune (tlf.
+Prosjektaháldadusá gåhtjoduváj álgon "Girjjevuorkkáprosjektan".
+Oajvvedahkamus lij sáme åssudagáv ásadit Divtasvuona álmmukgirjjevuorkán ja budsjehtta aktan bálkkájn lij 500.000,-.
+Suohkana Jiellevárre ja Divtasvuodna juollodijga 50.000,- goabbák.
+Dav mij de vádnunij hæhttujin åttjudit juollodimij baktu iehtjádijs.
+Vuostasj vahkojn lájgguj prosjevta ájnna bargge kontåvråv Sámedikke háldadusán Árran Julevsáme guovdátjin.
+Dán maŋŋela jådij prosjekta Margits Minnej Ájluovtan.
+Jagen 2006 mierredij suohkanstivrra budsjehtan biedjat 207.000 æládusfåndas Prosjektaháldadusá hállduj æladus- ja åvddånahttemdåjmajda.
+2007 ja 2008 ælla suohkanlasj rudá juolloduvvam prosjektaháldadusá doajmmaj.
+Stáddáprosjevta vuodo le viehka buorre máhttelisvuoda turismav åvddånahttet Státtá birra, mij le Vuona nasjonalvárre.
+Turissmaaktijvuodan le Divtasvuona suohkanin moadda sierralágásj attraksjåvnå ma lulun buoremus láhkáj ávkástaláduvvat váj ienep turista båhtali ja ådå barggosaje ásaduvvi.
+Stáddá le ajtu akta dájs.
+Åvddåguoradallam ålliduváj 2007 låhpan ja tjadáduvvá dálla suohkana prosjektajuohkusin.
+Mulighetsstudie Stetind, dagádum Transportutvikling AS:as aktan Stein P. Aasheimajn.
+Loahpparapportta ådåjakmános 2007
+Tjoahkkájgæsos loahpparapportas ådåjakmános 2008
+Mærrádus tjuovvu:
+Drag Aktivitet ja Drag fotballklubb aktan Divtasvuona suohkanijn aktan jåhtuj biedjin bargov asstoájggefálaldagájt ásadittjat Ájluovtan váj viesádiddjijn le vuogas ja jasska lahkabirás.
+Dán aktijvuodan ásaduváj Drag Aktivitetspark BA.
+Ájluovta doajmmapárka dåjma
+Divtasvuona suohkan le ráddnasuohkan Jiellevárijn Svierigin ja Kirisjijn Leningráda oblastan Ruossjan.
+Ráddnaaktisasjbarggo sihtá javllat aktan barggá mærrádusdásen ja aj álmmuga gaskan ráddnasuohkanijn.Moaddása divtasvuonagijs li jagij miehtáj guossidam dájt guokta ráddnastádajt jali iejvvim da guokta stáda viesádiddjijt gudi li Divtasvuodnaj guossáj boahtám dat rájes gå ráddnakontrákta vuolláj tjáleduvvin.
+Suohkana mielas le dákkir rádnastallam viehka ájnas.
+Navti nahkap låggŋit oajvev vehi ietjama árkkabiejves ja sæmmi båttå bessap vuosedit Divtasvuonav rádnajda.
+Miján le Stáddá, Vuona nasjonálvárre, gånnå li viehka buorre máhttelisvuoda goarŋŋot.
+Rádjebálges Jiellevárráj ásaduváj jagen 2007 ja dat le viehka buorre álggo jus sidá mijá oavdos luondov vásedit.
+Guovvamáno 6. biejve 2013
+Prográmma Gásluovtan:
+Sámeálmmuga biejve ávvudallam rádevieson la rabás gájkajda kl.
+11 ja kl 14. gaskan.
+Guossodibme boahttsubierggojubtsas (biđus), káfas, gáhkojs ja sáftas.
+Vuosádus duojes ja dájdas Bæsosaljo mánájgárde ja Gásluovta skåvlå mánájs.
+Buorre boahtem Sáme álmmukbiejve ávvudallamij!
+Divtasvuona suohkan dájna almot várridum rudájt Merraæládusá kultuvrra- ja æládusfåndas vuostasj juollodibmáj jagen 2013.
+Foannda le vuododuvvum guollebiebbmamviddnudagáj álgadime baktu, duogátjijn gå Ellingsen Seafood AS:an (åvddåla Musken Laks AS:an) ja Nordlaks AS:an li guollebiebbmamkonsesjåvnå suohkanin.
+Merraæládusá kultuvrra- ja æládusfånda njuolgadusájt gávna dánna.
+Biehtsemáno 10. ja 11. biejve ásat Árran julevsáme guovdásj ja Divtasvuona suohkan seminárav sáme giela ja girjálasjvuoda birra.
+Seminárra le nasjonála 2013 Giellajage ja Jienastimrievtesvuoda ávvudallamij aktijvuodas.
+Mánnodagá biehtsemáno 10. biejve tjalmostuvvá julevsáme giella.
+Oadtjop ienebuv diehtet jur giela birra, valla aj ulmutjij ietjasa giellahiståvrå ja giellaválljimij birra, ja aj dan giellabargo birra mij dálla bájkálasj sebrudagán le.
+Giellaseminárra le iehketbiejve, ja åvddåla gå seminárra álggá de gasskabiejvbiebbmo guossoduvvá.
+Dijstagá biehtsemáno 11. biejve, de sáme girjálasjvuohta tjalmostuvvá.
+Girjálasjvuohta åvddånboahtá måttij lågådallamij, lågudisáj ja subttsasij baktu.
+Jienastimrievtesvuoda ávvudallamij aktijvuodas de tiebmán li árvo duola dagu ájrastibme, dássádus ja sebrudakoassálasstem - valla dá åvddånbåhti girjálasjvuoda hámen.
+Dájddavuosádus dagádum sáme nissundájddárijs gånnå li aj sæmmi tiemá le oassen dássta.
+Sæmmi iehkeda de girjálasvuoda æjvvalibmáj gåhttjop, gånnå duot dát girjjetjálle ietjasa girjijs låhki.
+Sámegielak lågådallama dålkkuduvvi dárruj.
+Seminárraj bessat ij majdik mávse, ja rabás la gájkajda.
+Ja oassálasstemav ij dárbaha diededit.
+Giella- ja girjálasvuodaseminárra le Nordlánda fylkasuohkanis ja Sámedikkes doarjodum.
+Ienep diedojt ásadime birra oattjo rádevaddes Line Merete Skarvik, line.skarvik@arran.no, tlf 75 77 51 37, jali rádevaddes Päivi Alanen, paivi.alanen@arran.no, tlf 75 77 51 15.
+Divtasvuona suohkanstivran le tjåhkanibme 14.01.2014 kl.14:00 Rádevieson, Gásluovtan.
+Sámij álmmukbiejve ávvudallam rádevieson la rabás gájkajda kl.
+Guossodibme káfas, gáhkojs ja sáftas.
+Boahttsubierggojuptsas kl.
+Vuosádus duojes ja dájdas Gásluovta skåvlå mánájs.
+Girjjebussa boahtá aj Rádegoahtjáj.
+Jubmeldievnastus Ájluovta/Ájlátte girkkon kl.
+Girkkokáffa Árranin, Ájluovta/Ájlátte tjoaggulvisráde baktu.
+Ietjá dáhpadusá:
+Buorisboahtem Sáme álmmukbiejve ávvudallamij!
+Divtasvuona suohkana skåvllåasstoájggedåjma álggi 18.08.2014 dáj bajkij:
+Ienep diedojt ja åhtsåmsjiemáv/skåvev oattjo SAD:an (skåvllåasstoájggedåjman), skåvlån, Rádevieson Gásluovtan ja www.tysfjord.kommune.no
+Åhtsåmus sisiválldemij máhttá elektråvnnålattjat rájaduvvat: postmottak@tysfjord.kommune.no
+Vaj de påvståjn:
+Divtasvuona suohkan, bajás-sjaddam ja åhpadus
+poasstaboaksa 104
+8591 Gásluokta
+Åhtsåmmierre le 01.03.2014
+Ådå mánájgárddejahke álggá 18.08.2014 (Árran mánájgárdde álggá 11.08.2014)
+Divtasvuona suohkanin li dá/tjuovvovasj mánájgárde:
+Åhtsåmsjiemáv/skåvev suohkana mánájgárdijda oattjo mánájgárden gånnå åhtså, Rádevieson jali www.tysfjord.kommune.no
+Åhtsåmsjiemáv/skåvev oattjo mánájgárden jali www.arran.no
+Dajna gå la aktisasj sisiválldem mánájgárdijn de hæhttu sadje åhtsåmus DIVNA mánájgárdijda rájaduvvat diehki:
+Divtasvuona Suohkan
+Bajás-sjaddam ja åhpadus
+Åhtsåmus máhttá aj rájaduvvat elektråvnnålattjat diehki: postmottak@tysfjord.kommune.no
+Åhtsåmmierre le 01.03.14.
+Skálltjorustigijs báhtsi duot dát árvvodávver duola dagu patent- ja sádduáŋŋkára (600-750 kg), tjehtiga ja kausera, ja 700 litarak Explora-gårvudagájs.
+Gårvudagájn li duobbmimluvko ja buoragit gårvvu.
+Máhtti aj moattelágásj áŋŋkára gávnnut.
+Áŋŋkárijt, tjiehtigijt ja kauserijt oattjo navku jus aktijvuodav váldá Nordlaks Oppdrett AS vidnudagájn.
+Guládallamålmåj le Stig Kåre Amundsen, tlf: 41027603
+Ájgge: såd.
+snj.
+Bájkke: Puls musikkverksted, Bálák
+Manno Ájluovtas: Færjjo Ájluovtas kl.
+13:00 (ruopptot Gásluovtas kl.
+Manno Gásluovtas: Gásluovta guovdos kl.
+13:30, færjjokájas kl.
+Oassálasste e manos mávse (færjjo ja bussa navku):
+Jus bussan saje báhtsi de dá juogeduvvi tjuovvojda.
+Aktijvuohta ja diedo, Ájluokta: Henry Ellingsen, tlf.
+Aktijvuohta ja diedo, Gásluokta: Johannes Formanowski, tlf.
+Aktijvuohta ja diedo jiena ja siena birra Bálágin: Erland Andersen, tlf.
+Diededibme, gehtja www.ukm.no
+Divtasvuona suohkan dájna almot várridum rudájt Merraæládusá kultuvrra- ja- æládusfåndas vuostasj juollodibmáj jagen 2014.
+Foannda le vuododuvvam guollebiebbmamviddnudagáj álgadibme baktu, duogátjijn gå Ellingsen Seafood AS:an (åvddåla Musken Laks AS:an) ja Nordlaks AS:an li guollebiebbmamkonsesjåvnå suohkanin.
+Ulmme fåndajn la vidjirijt láhtjet riekta sadjáj kultuvrra- ja æládusvuododuvvam dåjmaj åvddånahttemij.
+Foannda galggá doarjjat kultuvrra - ja æládusdåjmajt guhkesággásasj vájkkudusáj.
+Foanndaj la jahkásattjat lasedibme kapitálas guovtijn miljåvnåjn kråvnåjn nielje jage birán.
+Fånda rudá juolloduvvi birrusij 50%ajn guokti jahkáj.
+Jagen 2012 li ådå njuolgadusá dagádum Merraæládusá kultuvrra- ja æládusfoanndaj tjielgga ulmij ja strategiaj.
+Ienemusát niellja åhtsåmusájda daj nammadum doarjjaguovloj sisbielen doarjja juolloduvvá.
+Tjadábargadum åhtsåmusá vuoroduvvi.
+Åhtsåmusá ma li njuolgadusáj ålgusjbielen hilgoduvvi.
+Åhtsåmusá rájaduvvi dási:
+boaksa 104
+jali e-påsta baktu dási: postmottak@tysfjord.kommune.no
+Åhtsåmájggemierre: Snjuktjamáno 17. biejve 2014
+Gå mijá máksemræjdoj ásadibme le mannunam, de ælla máksemgájbbádusgirje suohkana divudijs sáddidum, dájt ájggop sáddit vuoratjismáno gassko.
+Dáj siváj diehti lip manedam máksemmierev registreritjit e-fakturaoadtjon marmesmáno vuostasj bæjvváj 2014.
+Divna gudi registreridahtti dán ájggemiærráj li iPad vuorbbádimen manen.
+Sæmmi båttå de mujttádahttep ådå konto le rieknikmáksemijda:: 4520.17.84380.
+Sievedusnummar mij e-faktura-sjiehtadussaj aneduvvá le divutmáksenummar gudá tállajn.
+Ruhtaháldadim- ja barggijåssudak
+Divtavuona suohkana báhtariddjijkonsulænnta Birgit Trondsen ja birásterapevtta Laila Adolfsen sihtaba aktavuodav ulmutjij gænna li goade lájggitjit Gásluovtan.
+Báhtariddjijdievntastus dárbaj muhtem gådijt, smávep ja stuoráp.
+Le gus dujna goathe lájggit?
+Ságastalá Birgitijn jali Lailajn telefåvnån 75 77 55 31/90 22 55 10.
+Ofouhtá guovlloráde bivddi gilpussij logov dagátjit.
+Mij sihtap logov mij la gåvåstahkan guovlloaktisasjbargguj Ofuohtán, ávot juoga mij vuoset ájvvanijt ma mijá guovlon gávnnuji.
+Aktan oajvvadusájn sihtap oanegis tevstav mij oajvvadusá hábbmimav tjuelggi.
+Gájkka oajvvadusá hæhttuji midjij boahtet åvddåla biehtsemánon 2014 ja oadtju vuojtov 5000,- kråvnnåj la gudnev.
+Gájkka rievtesvuoda válljiduvvam logoj ja ietjá oajvvadusájda, gulluji Ofuohtá guovllorádáj.
+Jus li gatjálvisá, válde aktavuodav Elisabeth Storjordajn mejlan: elisabeth@ofotraadet.no.
+Oajvvadusá sáddiduvvi: post@ofotraadet.no.
+Divtasvuona suohkan sávvá gájkajt vájmulasj buorisboathemijn guddnedimáj Måsskåj.
+Mujttogiergge mij le tsieggidum gijtton sámijda gudi nuppát væráltdoarroájge 1940 - 1945 báhtariddjijt Svierigij doalvvun ja ietjá Divtasvuona sámijda ratjástime åvdås doarroájgij, galggá almmulattjat ilmoduvvat mujttogierggen.
+Guddnedibme le Måsken mánnodagá moarmesmáno 26. biejve kl.
+Vanntsafilkka manná Ájluovtas kl.
+12:00, ulmutja bessi filkav máksemis.
+Guddnedibme jådeduvvá suohkanoajves Tor Asgeir Johansen.
+Biskoahppa Tor B. Jørgensen ja sámediggepresidænnta Aili Keskitalo oassálassti.
+Liegga biebmoj, káfajn ja gáhkujn guossoduvvá skåvlån guddnedime maññela.
+Gájka li buorisboathem, ållagasj báhtariddjijdoalvvo mañeldisbuolva.
+Gájka máhtti aktavuodav Divtasvuona suohkanijn válldet guddnedime åvddålin, telefåvnån 75 77 55 00 jali mejlan
+postmottak@tysfjord.kommune.no
+Divtasvuona kulturskåvllå l juo gárvedime tjavtja fálaldagájt.
+Åhpadus la ieme gålmåjn bájkijn suohkanin, Ájluovtan, Gásluovtan ja Stuorgietten.
+Gájkaj bájkijn li stuoves oahppejuohkusa, majs åvddålijguovlluj bessap ålov vuojnnet ja gullat.
+Kulturskåvvlå hávskkudahttá ulmutjijt moaddi jahkáj suohkanij vuorrasijsijdajn, huvson ja sujton.
+Duodden dasi oassálasstá Kulturskåvllå agev Sementbluesfestiválan Gásluovtan ja Ájluovta Doajmmamárnánin.
+Jahkásasj girkkokonserta ja ietjá sierra konserta ásaduvvi aj kulturskåvlå baktu.
+Navkufálaldahka "Kulturskåvllåtijmma" hiejteduvvá ráddidusmålssoma diehti, ja dan sadjáj lip "lávllomjuogos-fáladagáv ásadam.
+Dát la fálaldahkan nuoramus oahppijda ja lávllomjuogos máhttá oahppijt rekrutterit ájnegis lávllomåhpadibmáj.
+Ålos gæssuji piano- ja lávllomåhpadussaj ja fálaldahka bissu gájkaj bájkijn ålles tjavtjav.
+Dijmma ij lim Gásluovtan fálaldahla elektronikkmusihkan.
+Gitárra-, bássa,- trumma- ja musikkfálaldahka juoksijda la dálla vas sajenis, ja fálaldahka sjaddá gájkaj gålmåjn bájkijn tjaktjarájes.
+Vuordedahtte de li ålos gudi dasi ávvudalli.
+Duodje ájn ållusav gæssá, valla fálaldahka vatteduvvá dåssju Ájulovtan.
+Ruhtavádno le dasi sivvan.
+Midja åhpadiddje ávvudallap kulturskåvllåjahkáj tjaktjarájes ållo dáhpádusájda.
+Diededimsjiebmá gávnnu rádevieson ja suohkana web-bielijn.
+Máhtá aktijvuodav skåvlå jådediddjijn mejla baktu oadtjot: johannes.formanowski@tysfjord.kommune.no jali telefåvnån 994 27 290.
+Johannes Formanowski
+Divtasvuona kulturskåvlå jådediddje
+Vuorbbádusáj ja vuododusáj oahttse galggá 1,2 milliarda kråvnå juogadit lasseárvvodivudin luojvoj siebrijda ja organisasjåvnåjda jagen 2014.
+Ájnas la mujttet bájkálasj siebre galggi ietjasa oajvvesiebrij baktu åhtsåt.
+Dán jage hilgoduvvi åhtsåmusá bájkálasj siebrijs ma njuolgga Vuorbbádusáj ja vuododusáj oahttsáj båhti.Åvddåla biejajama dájt oajvvesiebre åhtsåmusá vuolláj, valla dássta dåhku ep sjatta nav dahkat.
+Åtsådallama åvdep jagijs vuosedi gávnnuji moadda siebre ja organisasjåvnå ma e lasseárvvodivudav (lád) åtså.
+Dá li álu bájkálasj jali guovlosiebre guovdásj luojvoj organisasjåvnåj vuolen duola dagu Vuona Valástallamlihtto (NIF), 4H Vuodna, Vuona Musikkjuogoslihtto, Vuona Ruoppsis Ruossa ja Vuona Bivdárij- ja Oaggijlihtto.
+Dakkár bájkálasj siebre galggi ietjasa oajvveorganisasjåvnåj baktu åthsåt.
+Muhtem ájnegis siebre ja organisasjåvnå e åtså, duola dagu organisasjåvnå ma luojvoj bargojt barggi sirdulasjjuohkusijn ja ietjá bájkálasj siebrijn.
+Dan diehti gæhttjalip dájda jåksåt suohkanij ja fylkasuohkanij baktu, ja dajnas ávttjit dán mejla baktu ulmutjijt juogadit dáv loujvoj siebrijda ja organisasjåvnåjda duv suohkanin/guovlon.
+Máhttebihtit lád- njuolgadusáj birra låhkåt louvoj siebrijda ja organisasjåvnåjda mijá næhttabielijn http://www.momskompensasjon.no
+Danna l aj åhtsåmsjiebmá.
+Jus li gatjálvisá, máhttebihtit aktijvuodajt mejla baktu oadtjot: postmottak@lottstift.no jali telefåvnå 57 82 80 00 baktu.
+Ájnegis åhttsijda lí ráddjidum åhtsåmussumma 200.000 kråvnå åbbålasj doajmmagållon.
+Álkkedum åhtsåmvuogádusá milta la binnemus rádje 200.000 kråvnå tjoahkke doajmmagållon, valla binnemus rádjá duodastuvvam åhtsåmvuogádusá milta la 14.000 kråvnå lasseárvvogållon majt máhttá åhtsåt.
+Vuollásasj siebre e dárbaha vieledit dáv binnemusrájáv gå dát vieleduvvá guovdásjsiebrij åhtsåmusájn.
+Åhtsåmmierre Vuorbbádusáj ja vuododusáj oahttses le ragátmáno 1. biejve 2014.
+Oajvvesiebre biedji ietja åhtsåmierijt diedádusáj hárráj ietjasa vuollásasjsiebrijda.
+Gehtja ájnegis organisasjåvnå næhttabielijt, jali åttjuda aktijvuodav oajvveorganisásjåvnåjs lagáp diedojt.
+Vuorbbádusáj ja vuododusáj oahttse
+Divtasvuona suohkan dájna almot várridum rudájt Merraæládusá kultuvrra- ja- æládusfåndas nuppát juollodibmáj jagen 2014.
+Åhtsåmájggemierre: Ragátmáno 19. biejve 2014
+Åhtsåmmierre l gålgådismáno 29. biejve.
+Åhtsåmus spellimrudájda galggá elektråvnålattjat sáddiduvvat.
+Dagádum li muhtem rievddadime njuolgadusájn ådå åhtsåmusájda.
+Åhtsåsjiebmá ja badádus gávnnuji dánna: www.idrettsanlegg.no
+Ásadus masi la åvddåla doarjjagav åtsådum valla ij la juollodum, hæhttuji ådåsis åhtsåt.
+Doajmma hæhttu liehket merustaládum plánan rubbmelasj dåjmajda ja luonndomuossádimijda.
+Gehtja aj ietjá almodusá spellamrudájda ja valástallamásadusájda Kulturdepartementa webbielen
+Kulturdepartementa
+Ájnas rievddadime
+Muhtem ájnas rievddadime li dálla njuolgadusájn, gehtja "Om bestemmelser om tilskudd".
+Danna dættoduvvá duola dagu jut haddevuoledibme ij desti dåhkkiduvá ruhtadimen.
+Gehtja aj "Krav til de enkelte vedlegg i søknaden" njuolgadusáj vuolen, bielen www.idrettsanlegg.no , Publikasjoner.
+Lågå njuolgadusájn mij la tjáledum ájggomusáj valástallamdåjmalasj árabut dåhkkidime birra.
+Ienep ásadusá máhtti oadtjot ájggomusájt suohkanijs dåhkkidum.
+Gájbbádusá duodastibmáj dakkir valástallamfágalasj dåhkkidibmáj la huoman sæmmilágásj gå majt ietján luluj departemenntaj sáddit.
+Sárggoma stiemmpilduvvi ja biejvviduvvi ja girjje dåhkkidime birra sáddiduvvá fylkasuohkanij kopiajn suohkanij.
+Ájggomusá lulun galla adjáj departemenntaj sáddiduvvat, dåhkkidibmáj, jali jur rádudalátjit ja árvustallamijt åttjudittjat.
+Árvustallat dårja stuorrudagáv viertti departementas dagáduvvat jus doajmma dábálasj njuolgadusájt garvvá.
+Mujte aj, gå åhtsåmus mij guosská gárves ásadussaj sáddiduvvá, galggá dárkestum ruhtalågov, ij gållomerustallamav, åhtsåmusáv tjuovvot.
+Om bestemmelser om tilskudd
+Gásluovta varresvuodastásjåvnån 13.10.14 kl.
+Ájluovta varresvuodastásjåvnån gasskavahko 15.10.14 kl.
+Stuorgiette skåvllågirjjevuorkán bierjjedagá 17.10.14 kl.
+Váksijnna máksá 100,- kråvnå
+Jus dunji ij hieba dájda ájgijda boahtet, de la máhttelis váksijnav oadtjot gå tijmav áno Gásluovta dåktårkåntåvrås tlf.
+75 77 56 40, Gásluovta varresvuodastásjåvnås 75 77 56 50, Ájluovta dåktårkåntåvrås tlf.
+75 78 57 70, Ájluovta varresvuodastásjåvnnåj 75 78 57 79.
+Ulmutja gudi juohkka jage vierttiji váksineriduvvat gávddainfluensa vuosstij li:
+Sáme basádiskafea gasskavahko javllamáno 10. biejve kl.
+Javllagárvedibme unnebujda ja ållessjattugijda.
+Gudi sihti, ietjasa duojev bukti.
+Dålusj subttsasa javlladábij birra, javllalávllaga.
+Javllaráktsa mandelijn.
+Káffa ja gáhko oasen.
+Gájka li buorisboathem sámegielav ságastittjat ja gulladalittjat!
+Ásadiddje: Árran, Divatsvuona suohkan ja Divtasvuona demænnsasiebrre.
+Spellat avtav tjuojanisáv, de VIERTTI hejman dakkirav adnet.
+Gehtja oahppenjuolgadusáv nuppe bielen.
+Diededumsjiemáv/skåvev rájaduvvá åvddål sjnjuktjamáno 1. b diehki:
+Påmeldingsskjema til kulturskolen
+Reglement for elever v/ Tysfjord kulturskole- norsk
+Reglement for elever v/ Tysfjord kulturskole - samisk
+Råggejávrrerájgge (RJR) Divtasvuonan le vuona tjiegŋalamos, 580 mehtera alludaksieradus tjáŋadagás baddjen váren gitta gæhtjáj nágin mehtera vuonas.
+Álmmugij káffá ja gáhko guossoduvvi
+Mánnodagá guovvamáno 6. biejve 11:30 - 12:30
+Rádevieson, Gásluovtan, Árranin, Ájluovtan ja Stuorgiette bajássjaddamguovdátjin.
+Suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen hoallá Rádevieson kl.
+2017 jage ávvudallap 100 jage li vuostasj sáme rijkkatjåhkanime rájes ja dav ávvudalli Roandemin guovvamáno gudát biejve ja ålles vahko.
+Divtasvuona suohkan fállá viesádiddjijda aktisasj nasjonála avvudallamijda sæbrrat.
+Ájggop streamit sáddagav rahpamseremonijas Roandema saljos gånnå Stáhtaminisstar Erna Solberg aktan iehtjádij hålla mánnodagá guovvamáno 6.
+Biejve kl.
+Duodden guossidi suohkana åvdestiddje suohkana gålmmå vuorrasijhuksoásadusájt.
+Vájmulattjat sávvap gájkajda buorisboahtemav Sámij álmmukbiejvev ávvudalátjit!
+Ietjá dáhpádusá suohkanin:
+Ávvudullam Árranin la ienemus oassáj duorastagá guovvamáno 2. biejve kl.
+Prográmav gávna Árrana næhttabielen: www.arran.no
+Divtasvuona ASVOn aj ienemus oassáj ávvudalli duorastagá guovvamáno 2. biejve kl.
+Duodden la siján miniseminárra ja duodjeiehkeda.
+Gehtja prográmmav ASVO næhttabielen www.tysfjordasvo.no
+Bæsosaljo mánájgárden galggi sáme biebmojt bårråt ja låvdagoaden subtsastallat.
+Ájlouvta mánájgárden galggi máná álmmukbiejve hávsskudallat sáme biebmoj, subtsastallat ja sábmáj lávllot.
+Gásluovta skåvlån giessiji slávgav bajás ja lávllu sámevierrega lávllagav.
+Ájluovta skåvlån ávvudalli dagu dábálattjat aktisasj bårråmusájn gájkajda.
+Stuoragiette bajássjaddamguovdátjin galggi ålles biejvev ålggon ja låvdagoaden ávvudallat.
+Malesti árbbedábálasj sáme biebmojt, slávgav giessi bajás, ja ålles bájkev guossáj gåhttju.
+Ájluovta/Ájlátte girkkon la jubmeldievnastus guovvamáno 6.
+Bieve kl.
+Følg oss:
+SAMISK OPPLÆRING I GRUNNSKOLEN - INFORMASJON TIL FORELDRE/FORESATTE
+SÁMEGIELA ÅHPADUS VUODOSKÅVLÅN - DIEDO ÆJGÁDIJDA/ÅVDÅSTIDDJIJDA
+Divtasvuona suohkan / Tysfjord kommune sjattaj oassen sáme giellaháldadimguovlos ådåjakmáno 1. biejve rájes jagen 2006.
+Danen le suohkan giellalága njuolgadusáj vuolen.
+Sámelága § 3-1 milta le suohkan sáme guovllo.
+Åhpaduslágan § 6-2 tjuodtju sáme guovlojn le gájkajn riektá åhpadussaj sámegielan ja sámegiellaj vuodoskåvllåálldarin.
+Åhpaduslága njuolgadusájn 7. kapihttalin Máhttelis åhpadimvuoge sáme- ja/jali suomagielan tjuodtju §7-1: Oahppe gejna le riektá sáme- ja/jali suomagiela åhpadussaj le riektá ietjá åhpadallamvuohkáj jus ij la máhttelis skåvlå ietjas åhpadiddjij baktu.
+Tjoavdos dási soajttá liehket buojkulvissan guhkásåhpadibme, intensijvvaåhpadus jali sierra leirskåvllåguossidibme.
+Divtasvuona suohkan le dilev láhtjám váj máhttep sámegiellaåhpadusáv fállat oahppijda juohkka skåvlån Divtasvuonan guhkásåhpadime baktu.
+Åhpadusetáhtta májnnot æjgáda/åvdåstiddje gudi sihti mánájdisá galggi sámegielav låhkåt válldi aktijvuodav rektorijn ietjasa skåvlåjn åvddål giesseloahpe álggá.
+Utskriftsvennlig versjon
+Rámádin buohtastahteduvvá biejvve Jesusijn, tjuodtju Jesusa muohto lij biejve lágásj, ålles fámos bájttemin (Big.
+Sij gudi Jesus Kristusij jáhkki gåhttju ietjasa ristagissan.
+Majt sihtá javllat Jesus Kristusij jáhkket?
+Assisia Fránssa sidáj guojmestis iehttset suv åvdås dievnnudijn.
+Boandás iellemav guodij.
+Gåhtjoj låttijt, juhtusijt, giedjegijt ja sjattojt ietjasa oabbán ja vielljan.
+Lågå Assisia Fránsa andaktav gånnå juhtusij ságas.
+Låvdagoahte le årromsadje, bårråmsadje ja hávsskudallamsadje.
+Låvdagoahte suojev vaddá ja mierkki almatjij vájaldibme ja ulmme.
+låhkåp jåhtte almatjij birra gudi teltajn årrun.
+Duola dagu Abraham åroj teltan aktan Isakijn ja Jakobijn (Hebr.
+11,9) ja Moses teltav biejaj lejra ålgusjbælláj (2.
+Guoddeådnårisá låvdagoaden soajttá mierkkit Áhtjev, Bárnev ja Ájlis Vuojŋŋanisáv.
+Ja då ietjá ådnårisá li ulmutja gudi ietjasa iellemijt daj nanna biggiji.
+Gålmaktes Jubmel
+Jubmel le akta, valla sæmmi båttå gålmaktes.
+Aktan Jubmelijn, libá bárnne ja Ájlis Vuojŋŋanis.
+Gå Jesus gástaduváj de bådij Ájlis Vuojŋŋanis suv badjel.
+Rámádin mierkki "vuojŋŋanis" biegga mij labádahttá.
+Dat soajttá mierkkit vuojŋŋan, biegga jali båssåt.
+Biekkav ep vuojne, ep diede gåsstå boahtá jali gåsi le vuolggemin.
+Ep ga Ájlis Vuojŋŋanisáv vuojne.
+Jubmela sidot
+Jubmel le mijá lahka Ájlis Vuojŋŋanisá baktu.
+Ájlis Vuojŋŋanis le juohkka sajen.
+Ristagissan liehket sihtá javllat dibddet Ájlis Vuojŋŋanisáv duv lájddit.
+Gå Rámádav lågå, viehket Ájlis Vuojŋŋanis duv dádjadit majt lågå.
+Gå Jubmelav dievno, de Ájlis Vuojŋŋanis dunji fámojt ja gieresvuodav vaddá, duosstelissan duv dahká ja åhpat majt dárbaha.
+Biegga
+Ep biekkav vuojne, valla gullap biegga sjoavvá ja vuojnnep muora sådji gå båssu.
+Boatsoj le luondo bieles nav váj agev biekka vuosstij guohtsá, ij danen gå biekka vuosstij sihtá guohtsat, valla danen gå hája baktu ájnas diedojt åttjut biekkas.
+Biegga buktá hapsajt urudisájs, jali diedet vuogas guohtoma birra.
+Ájlis Vuojŋŋanis le dagu biegga -vuojnnemahtes, vuoset gæjnov ja Jubmel gåhttju mijáv dasi gulldalit.
+Dållå
+Ájlistagán vuosedij Ájlis Vuojŋŋanis ietjas dållåsnjibttjon mij åhpadusålmmåj nali bådij.
+Ájlis Vuojŋŋanis årru suv lunna guhti Jubmelij jáhkká, navti váj Jesusa åvdås buollep.
+Duvvo
+Gå Jesus riegádij, bådij Ájlis Vuojŋŋanis sunji duvvon.
+Duvvo le ráfesymbåvllå.
+Ájlis Vuojŋŋanis midjij ráfev buktá ja nanni ietjama jáhkov, doajvov ja gieresvuodav.
+Gássjelis le diehtet jur gåktu Ájlis Vuojŋŋanis le.
+Ep dav máhte vuojnnet.
+Javladum le Ájlis Vuojŋŋanis vájkkut váj sihtap råhkålahttját.
+Jut sihtap iehtjádijda buorev dahkat.
+Jut sihtap hávssken dahkat ietjamij birra.
+Jut sihtap gieresvuodav ja huvsoj iehtjádij vuoksjuj vuosedit.
+Majt Ájlis Vuojŋŋanis dunji mierkki?
+Besa ålles dáv listav garvvet ja dåssju javllat: "Jubmel!" ja de viessot ja iehttset.
+Jubmela mánnán.
+Gulldala ja lågå Ann Mari Andersena lávllagav.
+300 jage gållin åvddål vuostasj ristagisá sierra girkkojt oadtjun.
+Dallutjij lidjin siján dábálattjat jubmeldievnastusá priváhta gådijn.
+Árvvedip jubmeldievnastus dáhpáduváj bievddegátten, gånnå aktijvuohta åvddån bådij navti váj juohkkahasj ietjas láhkáj viehkedij, muhtema biebmov dahkin, muhtemijn lidjin lávllaga fáron, muhtema tevstajt låhkin, muhtema profeterijin jnv.
+Gå girkko tsieggiduvvin de lij daj vuodo romalasj goade gånnå guhkesbievdij birra tjåhkanin.
+Áhttje tjåhkkåhij bievde badjegietjen.
+Låvdagoaden li aj læhkám "jubmeldievnastusá".
+Boassjo lij ájlis gávnij ja biebmo sadje.
+Boassjo le agev læhkám suoddjidum sadje låvdagoaden man sinna ij aktak galga duolmmot jali badjel lávkkit.
+Jus galggap iehkedismállásav låvdagoaden ávvudallat, de le luondulasj iehkedismálesåsijt boassjuj biedjat.
+Duola dagu le riekta Rámádav boassjuj biedjat.
+Rámát le ham "lájbbe almes" ja aj ájlis gávnne.
+Låvdagoaden li aj læhkám stuoves saje fámilljaj.
+Iednen ja áhtjen libá tjåhkkåham boassjo lahka, valla makkir bielen målssu guovlos guovlluj.
+Jus låvdagoaden galggá jubmeldievnastus de le luondulasj báhppa tjåhkkåj sajen mij le boassjo buohta.
+Árran, dållåsadje, le symbåvllå iellemgállduj.
+Midjij hiehpá árranav adnet symbåvllån Jesusij.
+Sån le værálda tjuovgga.
+Árrana tjuovggaj ja lieggasij gæssup.
+Árran le luondulasj tjåhkanimsadje.
+(Tore Johnsen, Tromsø, 15.09.2006)
+Tjáhtje le guovdátjin mijá árkkabiejven ja sæmmi aj jáhkkoåhpadusán.
+Tjáhtje le fámo ája ja iellemav vaddá.
+Juhkusav ájan gávnnap.
+Tjáhtje le danna juo åvddål sjivnnjádusá gietjav biejve.
+Javladuvvá tjáhtje ja Jubmela Vuojŋŋan juo le dåppe, juo åvddål sjivnnjádus ietján dáhpáduvvá.
+Tjáhtje gástan aneduvvá.
+Lutheralasj girkko le dábálasj jut gástaduvvá mánnán, ájnat maŋenagi le aj sjaddam dábálasj lågenanjagágin jali ållessjattugin gástaduvvat.
+Gå mánná gástaduvvá, de sån guhti mánáv gástat, gålmmi goajvvis vehi tjátjes máná oajve nali ja mánáv gástat Áhtje, Bárne ja Ájlis Vuojŋŋanisá namán.
+Jubmela bágo dagá gástan de le tjáhtje dåssju tjáhtje.
+Tjáhtje mij gástan aneduvvá le ájlis gå Jubmela bágo siegen aneduvvá.
+Sijddagástadahttijn de guotteduvvá tjáhtje mij aneduvvá, ållu ålgus, goade lulásjbælláj jali sajijda gåsi ulmutja e duolmo.
+Girkko vuostasj ájgen lij konfirmasjåvnnå oassen gástas.
+Praktihkalasj siváj diehti iereduváj konfirmasjåvnnå gástas.
+Danen sierra dahkon aneduváj, ja maŋenagi sierra sakramenntan duodden gásstaj.
+Juohkka jage sulle 40 000 nuora Vuona girkkon konfirmeriduvvi.
+Vuojnnemahtes Jubmelij jáhkket, le viehka gássjel.
+Rámát javllá Jubmel væráldav sjivnnjedij.
+Jubmel almatjav ednamis sjivnnjedij.
+Jubmel le almatjij sierralágásj dahkamusáv vaddám ietjá sjivnnjádusáj gáktuj.
+Jubmel le miejnnim almatja galggi liehket háldadiddje, guojmmebargge ja dievnára.
+Ij le miján riektá allasimme válldet gájkka ja dåssjidit iellemav ja luondov.
+Jábmemin galggá almasj vas ednamin sjaddat, ja vas ednamis bajástjuodtjelit maŋemus biejve.
+Ednam le oassen sjivnnjádusás.
+Ednam vaddá sjattojt, biebmov, tjátjev ja gájkka majt dárbahip.
+Ájgij tjadá li almatja bierggim dassta majt luonndo vaddá.
+Sáme árbbedábe milta le ájnas luondo jiednaj gulldalit.
+Majt dat mierkki?
+Galggap sjávot luondon manádit ja ep galga válldet ienebuv gå majt luonndo gierddá.
+Galggap buorissjivnnjedit dav mij viessu.
+Galggap viessot gijttolisvuodan Sjivnnjediddjáj ednama vaddásij åvdås.
+Ankarede kapella.
+Dán girkko birás le tjielggasit sáme birrasij bájnnidum.
+Girkkosaje birra li viehka moadda gåetieh.
+Návti le guhkás læhkám.
+Guovlon"blåsjö-bo"-oasse smáv stugorij, ja "lapp"-oasse gånnå li gåetieh ja buvrieh.
+Dá guokta kultuvra viessoba nubbe nuppe guorralakkoj.
+Moadda sáme li dán girkkogárden hávddáduvvam.
+Moadda hávsskes mujto li báhtsám árbbedábálasj sáme girkkoájllegijs.
+Dákkir vásádusá tjadni buolvajt aktij ja aktijvuodav nanni.
+Mihttsamára jubmeldievnastusáj, sáme girkkoguossodiddje aneduvvi saemien vaarjoeh baddjen koran.
+Jubmeldievnastusán sámegiella aneduvvá gå rámáttevsta, sálma ja oasse liturgijas sámegiellaj tjadáduvvá.
+Dát målssu jages jahkáj.
+Girkkon aktijvuohta nanniduvvá.
+Bessap ristagis aktijvuohtaj Jubmelijn ja nubbe nuppijn jáhko baktu Jesus Kristusij.
+Jubmel ij sidá galggap aktu liehket ristagisá.
+Jubmeldievnastusán dát aktijvuohta vuojnnusij boahtá gå lip aktan jáhkkodåbdåstusá, iehkedismállása, råhkålvisá ja sálmaj birra.
+Áhttje Mijá le dat råhkålvis mav Jesus iesj le midjij oahppam.
+Jubmeldievnastus sisadná moadda ássje: rámáttevsta, sárnne, råhkålvisá, sálma ja iehkedismáles.
+Juohkka sådnåbiejve muhtem mierredum tiebmá, låggŋiduvvá, mij le vuodon rámáttevstaj, sárne ja sálmaj válljimin.
+Jubmeldievnastusán le sierra liturgija gásstaj, konfirmasjåvnnåj, hávddádibmáj ja hedjaj.
+Juohkkahattjan le mierredum dahkamus jali rolla, ja gájkka mij dáhpáduvvá le årniga milta.
+Gåktu le jubmeldievnastus sáme jubmeldievnastus?
+Sámegiela ano diehti?
+Girkkohervaj baktu?
+Sárne, råhkålvisáj jali liturgija sisadno?
+Musihkka?
+Sij gudi jubmeldievnastusán oassálassti?
+Sárnne ja sálma sámegiellaj li viehkken gå le sáme jubmeldievnastus.
+Girkkotsiekkadus, dájdda ja symbåvlå girkkon li viehkken girkkotsiekkadusáv sáme birástahkan ásadit.
+Liturgalasj biktasa majt báhppa, kantor ja katekehta adni, li viehkken sámevuodav vuojnnusij buktet bájnoj, symbåvlåj ja minsstarij.
+Bájkálasj girkko ja tjoaggulvisráde sihtá jubmeldievnastusáv hiebadit váj juohkkahasj bájkálasj sebrudagán váset girkkov ietjas girkkon.
+Aajja subtsas dallutjis gå suv máttaráddjá hejajda galgaj.
+Sujna lij guhka váttsos ja ittjij avtan biejven jåvsåda.
+Hæhttuj ijástallat muhtem båvnij guoran jávrregátten.
+Gå idedis vas smaredij de ájtsaj oadám lij moadda ráboj gassko.
+Valla ittjij ballá.
+Gullam lij man gássjel lij suvddet jábbmegijt váres vuolus gitta merragáddáj gånnå girkko lij gå ællim vedja.
+Danen lagámusá luonnduj hávddádin.
+Dalloj ettjin gávnnu njuolgadusá dan hárráj.
+Sij gudi jábmin beras lulujin vuojŋadallat lahkusin dåppe gånnå ulmutja båhtin mieddel, navti ettjin dárbaha liehket aktugattja madi bajástjuodtjelimev vuordatjin.
+Vuordedijn bessin gullat gå ulmutja jåhtålin mieddel æloj.
+Bessin hávsskudallat jienaj daj smáv miesijs ma ruovggin áldostis gávnnat.
+Nav guhkev gå sij gudi viessu e dåssjev háreda sijáv gudi li jábmám, de bessin ráfen idjadit.
+Dát subtsas le jábmema birra.
+Rámát javllá "láhppup" gå jábmep (1 kor 15, 18).
+Akti boahtteájgen galggá Jesus ruopptot boahtet værálda gånågissan.
+Galggá ietjas rijkav vuododit gånnå ij desti makkirak bahá gávnnu.
+Makkir aktijvuohta le dujna jábmemij ja hávddádallamij?
+Dållå lieggi, tjuovgav ja lahkavuodav buktá.
+Dållå snjibttju, viessu.
+Muhttijn le hásstalus oadtjot dålåv buolátjit juohkka lágásj dálken ja duobddágin.
+Sámegielan li sierra bágo dållåj mij le ålggon, stuorrudagá milta, makkir dållåmuorra le, duobddága gånnå dållip ja moadda ietjá faktora vaddi iesjguhtik namáv dållåj.
+Dålå birra árrangiergijt biedjap váj ep miehtsev birra bieste buollát.
+Jubmel le ietjas álmmugij vaddám giergijt 10 budáj.
+Mij dá lågev budájn tjuodtju?
+Jubmel Mosesij budájt vattij váj Israela álmmuk galgaj viehkev oadtjot aktan viessot vuogas láhkáj.
+Dållå lieggi ja le luondulasj tjåhkanimsadje midjij.
+Linkkat eai doaimma 0-6 jagi siidui
+Jeg vil sjekke om hvor denne mailen går.
+Anbjørg
+Fordi jeg følger tradisjon, mange av mine venner konfirmeres, får endel gaver, og jeg får dra på samlinger.
+Den norske kirke- samisk Kirkeråd
+e-post: post-kirkeradet@kirken.no
+Oajvvedåjmadiddje: Sáme girkkoráde oajvvetjálle.
+Rámádin subtsastaláduvvá iellema muora ja máhto muora birra.
+Muorra mij diedij buore ja bahá birra.
+Rámádin li moadda gåvå ma diŋgajt gåvvidi.
+Jesus anij árkkabiejve gåvåjt ietjas gåvvidittjat.
+Muhtem subttsasin gåvvi ietjas vijnnamuorran, ja mij ulmutja lip oavse.
+Soahke le muorra mij juohkka sajen mijá guovlon gávnnu.
+Danna le ruohttsa, oavse ja lasta ma aktan gulluji.
+Allagin ja sárggadin tjuodtju suojen, valla aj roahkkot ja dæbtjodum biekkos sajijn.
+Soahke le duodjeábnas, buolládahka ja suodjen.
+Soahke soajttá mierkkit ulmutja iellemav gå soage vijddáni valla daj vuodon le aktisasj ruohttsa.
+Ruohtsa vaddi gullevasjvuodav ja jasskavuodav.
+Åvdep buolvajda lip tjanádum, fuolkkáj.
+Jesus ruossinávlliduváj.
+Ruossa le muoras dagáduvvam, ja le vuojttomærkkan sjaddam gå Jesus le jábmemis bajástjuodtjelam.
+Ruossa muora nanna mijá lånåstusá vuodo Jesus Kristusin biejaduváj.
+Mån jáhkáv Jubmel Áhttjáj.
+Gájkvæksásij, alme ja ednama sjivnnjediddjáj.
+Jáhkáv Jesus Kristusij, suv ájnnariegádim Bárnnáj, mijá Hærráj, guhti Ájlis Vuojŋŋanisás sahkanij, niejdda Marias riegádij, Pontius Pilatusa vuolen vájveduváj, ruossinávlliduváj, jámij ja hávddáduváj, jábbmegij rijkkaj luojttádij, goalmát biejve jábbmegij lussta tjuodtjelij, almmáj vuolgij, gájkviekses Jubmel Áhtje oalges bielen tjåhkkåhime, dåppelt vas boahtemin viessojt ja jábbmegijt duobbmitjit.
+Jáhkáv Ájlis Vuojŋŋanissaj, ájlis aktisasj girkkuj, ájllisij sebrudahkaj, suttoj ándagisluojttemij, jábbmegij tjuodtjelibmáj ja ihkeven iellemij.
+Amen.
+Jeesuse mijjem ööhpehti gijhteles årrodh jïh aavoedidh gosse voelpigujmie ektesne libie, guktie Jeesuse aavoedi altese voelpigujmie.
+Bijbelisnie tjaalasovveme Jeesusen jïjnjh voelph.
+Sïjhti dejgujmie ektesne årrodh.
+Jeesuse deejri almetje iktesth tjoeperde.
+Ij daerpies leah, Jeesuse jeehti.
+Tjoeperdimmieh maehtieh dan stoerre sjïdtedh guktie buerie jielede jamhka.
+Buerebe lea aavoem vuejnedh jïh aavoem eevtjedh.
+Gosse måjhtah gaajhkem mij hijven lea jïh dovne gaajhkem mij datnem gijhteles dorje, dellie jielede hijven sjædta.
+Jeesuse jeehti ij almetje maehtieh gaajkem reaktoe darjodh.
+Maehtebe mijjen jieledem Jupmielasse vedtedh guktie Jupmele mijjem vaarjele, goh Jupmele ledtide jïh sjædtojde vaarjele.
+Lohkh Lukasen vaentjielisnie: 12, 22-31 maam Jeesuse jeehti aavoedimmien bïjre.
+I begynnelsen skapte Gud himmelen og jorden.
+Jorden var øde og tom, og mørke lå over havdypet.
+Men Guds Ånd svevet over vannet.
+Da sa Gud: "Det bli lys!"
+Gud så på alt det han hadde gjort, og se, det var overmåte godt.
+Dán næhttabájke sisadno le risstalasj jáhkko ja sáme kultuvrra.
+Vállji tiemáv jus siedá ienebuv diehtet: Låvdagoahte, soahke, tjáhtje, dållå, biejvve, ednam ja girkko.
+Næhttabájkke gávnnu nielje giellaj: oarjjelsámegiellaj, julevsámegiellaj, nuorttasámegiellaj ja dárogiellaj.
+Sáme e-jáhkkoåhpadus le åvddånahtedum Sáme girkkorádes Vuona girkkon.
+Sáme máná ja nuora galggi årrot guovdátjin ietjasa jáhkoåhpadusán.
+Åhpadus galggá sáme åtsådallamijda ja bájkálasj sáme girkkoiellemij tjanáduvvat.
+Sáme vuojŋŋalasjvuohta galggá viehkken iellemdádjadussaj.
+Sáme e-jáhkkoåhpadus le åvddånahtedum dårjajn Størst av alt - prosjevta baktu mij le jáhkkoåhpadus Vuona girkkon.
+Jáhkkoåhpadus le Vuona girkko ájnnasamos vuorodimij gaskan.
+Dálla dagáduvvá systemáhtalasj jáhkkoåhpadus gájkajda gaskal 0-18 jage gudi li gástaduvvam, mij galggá vuodov biedjat váj máná ja nuora máhtti åvddånahttet ietjasa jáhko aktijvuodav ja girkkov massta li oassen.
+Ietján máhtá låhkåt gudi li viehkedam bargujn.
+Lågå ienebuv!
+Spela:
+Norsk Søndagsskoleforbund.
+Kommunion as.
+Tækstabuvtadibme:
+Karen Elle Gaup
+Ann Solveig Nystad
+Anne-Karin Hellesøy
+Inger Seierstad
+Inga Wernolf
+Jårggålibme:
+Inger Marie Oskal
+Inger Anne Gaup Gustad
+Rávdná Turi Henriksen
+Lars Theodor Kintel
+Ellen Jonassen
+Oskar Stein Bjørlykke
+Anne Silja Turi
+Birgit Andersen
+Anne-Grethe Leine Bientie
+Tjuorggama:
+Solfrid Fjellaksel Pedersen
+Svein Kvamme
+Liisa Helander
+Olga Grimsmo Nilsen
+Lisa Arneng Varsi
+Luther Forlag: Ståle Almenning
+Tore Johnsen
+Laila Krokmo
+Vanja Røkke
+Karasjok menighet
+Bendik Kråvik Schøien
+Ellen Sara Leine Bientie
+Kåfjord kulturskole: Maria Seppälä, Maylin Brustad, Annette Forfang, Marie Olsen, Lise Mari Nilsen, Mariell Hansen, Johanne Steinlien, Heidi Pedersen, Ingvild Rundberg, Malene F S, Silje Hansen, Catrine Vatne, Sofie Olsen, Kaisa Lyshaug, Berthine M Johansen, Oda Agnethe Svendsen, Anne Marte Hansen, Selma Alette Mikkelsen
+Alta Kulturskole: Severin Lyngstad, Siver Nielsen, Frida Sætveit, Sondre Andersen, Kristine Jonas, Vårin Larsen, Kamilla Losvar, Maria S Losvar, Erlend Mortensen, Bjørn Kerthan
+Gåvå:
+Áile Marita Varsi
+Arvid Varsi
+Ann-Katrin Tobiassen
+Lill-Therese Holm Varsi
+Wenche Holm Balto
+Máijá Holm Balto
+Ánne-Márgget Somby
+Johan Daniel Balto
+Heidi Sara Anti
+Lásse Biehtár Anti
+Nils Borge Teigen
+Bierna Bientie
+Johan Bakken Sandvik
+Gunn Hanne Elvebakk
+Kåre Smeland
+Berit Frøydis Svineng Johnsen
+Jaana Walle
+Ørjan Balto Hansen
+Johán Máhtte Kemi
+Nils Jovnna Gaup
+Piera Jovnna Heaikka Áslat
+Aslak Somby
+Ebba Joks
+Jovnna Levi Joks
+Sárá Márjá Utsi
+Elle Káre Somby
+Jan Widar Wigelius
+Niillas Aslaksen Smuk
+Bilde av tresåte fotografert utenfor Várjjat Sámi Musea
+Bilde av vedhoggested fotografert på Sámiid Vuorka Dávvirat
+Bilder kjøpt fra Scandinavian Stock Photo
+Lávllaga:
+Berit Alette Mienna
+Marit Holm-Johannesen
+Anbjørg Holm Varsi
+Ida Márjá Varsi Solbakk
+Ánne Márgget Somby
+Karl Edvard Urheim
+Kirsi Guvsám
+Jovna Zakharias Dunfjell
+Eli Anne Nystad
+Máret Inga Grenserud Eira
+Káre Brita Rognerud Eira
+Máret Lájlá Sara Nedrejord
+Risten Gutnel Guttorm Eira
+Biret Sárá Anti
+Julie Sofie Nordsletta
+Maina Sofie Wergeland
+Inger Marie Guttorm
+Ragnhild Hellesøy
+Sør-Varanger salmesanggruppe
+Barnekoret i Karasjok menighet v/Anne Karin Hellesøy: Hannah L Strømeng, Elisabeth Kneppen Strømeng, Rita Marie P Somby, Ingri Maylèn Larsen, Kaisa Henriette Larsen, Andreas Hellesøy,
+Tækstalåhkåm:
+May-Synnøve Trosten
+Brita Iren Thomassen
+Berit Kristine Andersen Guvsám
+Morten Tobiassen
+Per Dehlin
+Leif Åge Hætta
+Elle-Kare Somby
+Nils Jørgen Nystø
+Copyright: Den norske kirke ved Samisk Kirkeråd
+Postboks 799 Sentrum, N-0106 Oslo, Telefon: 23081200
+e-post: osku@kirken.no
+Ansvarlig redaktør: Generalsekretær i Samisk Kirkeråd, Tore Johnsen
+Loggi sisi
+I hæhttu sisi loggit.
+Majt dárbaha?
+Næhttabájkke le dagádum Flashan.
+Dárbaha Adobe Flash Player 9 jali ådåsap versjåvnåv.
+Dáv prográmmav nåvkå oattjo.
+Viettja prográmmav: www.adobe.com)
+Giella?
+Vállji giela:
+osko.no - dárogiella
+osku.no - nuorttasámegiella
+jahkko.no - julevsámegiella
+jaahkoe.no - oarjjelsámegiella
+Gåktu joarká?
+Pijlaj baktu biele badjegietjen maná åvddån ja ruoptus.
+Makkir bielle ja galla biele gávnnuji vuoseduvvá.
+Gåvåj baktu maná vuolletiemájda ja spelajda.
+Sálmma
+Næhttabájken li sálma majt máhtá lávllot ja báddit, ja ietjat gulldalit.
+Ij la máhttelis lávllagijt viedtjat.
+Jus báddit galga de dieddela "lávllot" boalov.
+Jus galga ietjat gulldalit de dieddela "Gulldala ietjat" boalov.
+Dahkamusá
+Næhttabájken li moatte lágásj dahkamusá.
+Muhtemijn vásstádus dalága boahtá, ietjá dahkamusájt vássteda gåk sidá ja dajt máhtá tjáledahttet jali næhttapedagogaj sáddit.
+Næhttapedagoga dåhkkit dahkamusájt majt le oadtjum, ja dij gudi divna dahkamusájt vásstedihpit oadtjobihtit vuojtov påstan.
+Ságastallam
+Næhttabájken li moadda ságastallamdahkamusá.
+Besa sáhkadit gej sidá, mánáj jali ållessjattugij.
+Sáhkadallama baktu åhpa.
+Popup-blokkerim
+Jus dujna le Win XP service pack 2, de hæhttu popup-blokkerimav jáddit jus galga bessat båhtusijt jnv.
+vuorkkit.
+Álge Internet Explorer ja de dási maná: Verktøy - Popup-blokkering - Innstillinger for Popup-blokkering.
+Vihkediedádus mij ActiveX-kontrollaj guosská
+Jus dujna le Win XP service pack 2 de ihkap oattjo vihkediedádusáv AciveX-kontrolla installerima gáktuj.
+De dav installeri ActiveX-kontrolla boalo dieddelime baktu.
+Uppsala domkyrka.
+Foto: Jim Elfström
+Girkko vuodo viddno
+Svieriga girkko vuodo vidno li basodit jubmeldievnov, åhpadit ja barggat diakoniddjajn ja misjåvnåjn.
+Tjoaggulvis åvdåsvásstet dåjmas gájkajda gudi viessu ja guossidi tjoaggulvisáv.
+Máhttelisvuohta l gástadussaj, konfirmasjåvnnåj, fiesstimij ja hávddádibmáj.
+Jubmeldievno
+Jubmeldievnno l máhttelisvuohta Jubmelijn gávnadit aktisasjvuodan ietjá tjoaggulvisårroj.
+Oadtjop vuojŋadit råhkålvisán, skalon ja lávllagin.
+Gájka duostoduvvi ietjasa jáhkujn ja sijá guoktástallamij.
+Árbbedábe dåbdov vuojnnep jubmeldievno umasslágásj åsijn, gullat musijkav ja vuojnnet girkkolanja hiervvimijn.
+Valla oadtjop aj duosstot ådåstimev moalggemin, lávllagin ja råhkålvisán.
+Åhpadus
+Jesus åhpadij ulmutjijt gätjo viessomav.
+Giehtoj muodolvisájt ja ságastij ulmutjij gej gávnadij danen gå sidáj vuosedit Jubmela gieresvuodav.
+Åhpadisålmmå oadtjun vidnov diedojt oabllodit ja nåvti l åvddålijguovlluj dagádum gitta mijá ájggáj.
+Gå ájádallap åhpadussaj uddni márjju ájádallap åvdemusát skallujlåhkkijda.
+Valla gájkka gávnadimijn ulmutjij åhpadip juojddá nubbe nuppe birra ja iehtjama birra.
+Nåvti oadtjop tjiegŋodum dádjadusáv mij la årrot ulmusj.
+Diakoniddja
+Diakoniddja l girkko sosiálalasj barggo.
+Viddno la oasálasjvuoda, roatto ja gasskasasj solidaritehta baktu duosstot ulmutjit fámodum vidjurijn.
+Vuodo dási l Jubmela gieresvuohta, mij mijáv duosstu ulmutjin Jesus Kristus.
+Misjåvnnå
+Misjåvnnå mierkki "rájadus" ja spiedjilt vidnov majt åhpadisålmmå oadtjun vihtanasstet iehtjadijda sijá jáhko birra.
+Girkko dálásjájge oassálassta dan rájadusán gávnadimij baktu ulmutjij goappátjagá lahkabirrusin ja mijá rijka rájáj ålggolin.
+Misjåvnnå l danen avta ednagav birra majt tjoaggulvis dahká sijá ietjas rájáj sinna ja gåktu doarjju ietjá girkkojt ålles värálda birra sijá vuodo barggogåhttjusin vihtanasstet Jesusa birra.
+Dagáduvvá goappátjagá ekonomalasj vattaj baktu ja rája barggijt, buojkulvissan åhpadiddjijt, dåktårijt, ekonomajt jali härrájt.
+Svieriga girkko ålggorijkan
+Ålggorijkkagirkko gåbttjå ålggorijkkatjoaggulvisájt ja ietjá ålggorijkkadåjmajt.
+Siebrreráde Svieriga girkkuj ålggorijkan mierret makkir ålggorijkkatjoaggulvisá gulluji Svieriga girkkuj.
+Gávnnuji 45 ålggorijkkatjoaggulvisá ja vil gáktselåk jubmeldievnnosaje gånnå tjåhkani dájvvalakkoj.
+Lågå ienebuv Svieriga girkko sáme dåjma birra
+dánna.
+Sidák soabmásav guhti gulldal?
+Sáme hiehtevärmádahkaj máhtá skuolkkat bierjjedagájt ja ájllegijt kl 20-24.
+Gejna ságasta le sjávodisvuodajáhtov dahkam.
+Máhttelisvuohta le sámástit.
+© Svenska kyrkan |
+Om webbplatsen |
+Information om cookies |
+Om lyssnafunktionen
+Virggejuohkusa Svieriga girkkon
+Gávnnuji moattelágásj virggejuohkusa Svieriga girkkon.
+Härrá, girkkotjuojadiddje, viessogähttje, diakona ja tjoaggulvispedagoga li virggejuohkusa ma li dábálattja girkkon.
+Gávnnuji vil ietjá bargge, iehtjádij siegen ekonoma, diedediddje ja jurista.
+Diakona
+Diakonan barga tjoaggulvisán, girkkolasj institusjåvnån jali rijkajgasskasattjat.
+Barggo máhttá sisanedit gájkka idjavádtsemijs stádan, sadjihin nuorajda, gitta häjmmaguossidibme vuorrasij ja skibáj lunna, juogosdåjmas mánájda gejn li äjgáda boastoadnogássjelisvuodaj gitta juogosårudagájda demänssasáhtusulmutjida, jubttsatjiegas gitta åhpadussaj.
+Åhpadusán diakonaj li moadda oase, aktan Svieriga girkko vuodokurssa, gålmå máno praktijkka dårjajn ja kurssabiejve aktan boahtte tjoaggulvispedagogaj, girkkotjuojadiddjij ja härráj.
+Dárbaha aj fáhkkaåhpadusáv gymnása maŋŋela, buojkulvissan sosionoma, sykologa jali skihpasujtár.
+Åhpadusá maŋemus oasse l avtajagák åhpadus, nåv gåhtjoduvvam karitatijvva profijllaåhpadus.
+Tjoaggulvispedagoga
+Tjoaggulvispedagogan dagá birrasijt majn ulmutja máhti åvddånit ja tjavggasit ristalasj jáhkon.
+Barga mánáj, nuoraj ja ållessjattugij ja vidno li skallolåhkkeåhpadiddjen doajmmat, ásadit råhkusijt, lajddit ållessjattukpedagogalasj bargov jali dåjmadit lájddijiddjesåhpadusáv dåjmalattjajda gudi barggi vuojtodagi.
+Åhpadus tjoaggulvispedagogaj la nieljet oases, iehtjádij siegen Svieriga girkko vuodokurssa, gålmå máno praktijkka dårjajn ja kurssabiejve aktan boahtte diakonaj, girkkotjuojadiddjij ja härráj.
+Dárbaha aj juoŋgalálásj fáhkkaåhpadusáv gymnása maŋŋela, buojkulvissan muhtemlágásj åhpadiddjeåhpadusáv.
+Tjoaggulvispedagogaåhpadusá maŋemus oasse l avtajagák åhpadus massta Svieriga girkko åvdåsvásstádusáv adná.
+Girkkotjuojadiddje
+Barggo girkkotjuojadiddjen la målsudahkes ja dunji vaddá máhttelisvuodav dåjmadit tjuojadiddjen, avtabále gå måvtåstuhtá iehtjádijt åvddånit musijkan.
+Barga tjuojadiddjen, kåvrrålájddijiddjen ja pedagogan.
+Ásada konsertajt ja hábbmi musijkav ájnas bálijn iellemin degu gástadimen, fiesstimin ja hávddádusán.
+Kantor
+Kantorin sjatta gå váttsá guovtejagák åhpadusáv álmmukallaskåvlån, allaskåvlån jali musijkkaallaskåvlån.
+Dasi vil boahtá Svieriga girkko vuodokurssa ja praktijkka ja kurssabiejve aktan boahtte tjoaggulvispedagogaj, diakonaj ja härr��j.
+Dåhkkiduvátjit kantorin de lågå bielgoalmát gitta gålmå jahkáj.
+Organissta
+Organisstan sjatta gå tjadáda dájdulasj kandidáhttaeksámav ulmijn girkkomusijkka (gålmåjagák åhpadus) muhtem Svieriga musijkkaallaskåvlån.
+Dan maŋŋela tjuovvo hiejtedahttem åhpadusjahke dievnastussaj Svieriga girkkon.
+Härrá
+Härrán viehkeda ulmutjijt Jubmelav vásedit sijá iellemijn, ulmutjijt åvdedit jáhkon.
+Duosto ulmutjijt umasslágásj ájgen ja vidjurin iellemin.
+Gástadime ja fiesstima li aktan skallolåhkkejuohkusij ja nuorajtjåhkanimij.
+Máhttá aj sisanedit sjávovälggogisvuodan ságastit persåvnålasj jáhkko- ja iellemgatjálvisaj birra.
+Härráåhpadusán li moadda oase.
+Máhtá låhkåt 300 allskåvllåtjuoggá teologiddjan universitehtan jali allaskåvlån, oassálasstet praktijkkaj ja dan maŋŋela vádtset hiejtedahttemtermijnav Svieriga Girkko pastoralainstituhtan Uppsalan jali Lundan.
+Foto: Ritvaelsa Seppälä
+Le juo moadda jage årrum ájnas åvddånimdoajmma girkko sámegiela bargo hárráj, mij sámevuodav laset girkko jáhkkuj ja iellemij.
+Sámijn li sierralágásj, árvulasj dåbdijdusá, majt girkkodåjman ja teologidjan, ja vil sebrudagán ietján aj, fálli.
+Sáme giela gulluji girkko ietjá gielajda, valla dajt ávkkim jubmeldievnon ja ietjá dåjmajn viertti åvdeduvvat.
+Sámij ja Svieriga girkko gasskavuodan le guhka histåvrrå - dålutjij ietjájduvvama rájes ristalasj jáhko rádjáj ja sebrudaga ja girkko duolmmoma baktu udnásj girkko rádjáj, man sidot dálla le sámijt tjuodtjeldahttet vaj sáme kultuvrra ja sámij giela vuojnnusij båhti ja adnuj båhti.
+Jubmeldievnno sámegiellaj
+Svieriga girkkon li sámijn jubmeldievno sámegiellaj majn dåbdijdusájdisá vuosedi gåktus le unneplåhkon ja álggoálmmugin årrot.
+Åvddåmerka diehti jubmeldievnojn, doajmmaplánimijn ja mierredimijn sáme vaddi ájnas diedov sámekultuvra ja iellemdádjadusá birra ja duvddi dajna dan girkko tsieggimav mij le riektá ja rievtesferdukvuoda åvdåstiddjen.
+Girkko bargguj sámij ja sámegielaj buorren gávnnu sierra organisasjåvnnå.
+Sáme Ráde Svieriga girkkon vuododuváj 1996 ja le njuolgga Girkkostivra vuollásattjan.
+Ráde oajvveulmme le sáme identitehtav, kultuvrav ja oassálasstemav doarjodit girkkon ja sebrudagán.
+Ráde doajmmá rijkalattjat.
+Jårggålimbargo ájnas doajmmaoasse
+Sáme giella, umass varietehtajis, le identitehta ja kultuvra guodden.
+Danen li rámáttevstaj jårggålibme sámegiellaj sáme ráde dahkamusá ájnas oasse, sálmaj ja girkkolasj girjij jårggålimij lassen.
+Dálla jårggåluvvi, Vuona-svierik aktisasjbargon, rámáttevsta oarjjelsámegiellaj, ma sierralágásj jubmeldievnojn aneduvvi.
+Sálmaj jårggålim- ja tjoahkkimbarggo nuorttasámegiela sálmmagirjjáj le aj ájggeguovddelis doajmma.
+Ietjá ájnas dåjma sámerádáj le åvdedit lasedum diedojt sámij ja Sáme, sámeednama, birra ja barggat sáme åvdåstibmáj girkko mierredimorgánajn rijkan, stiftajn ja tjoaggulvisájn.
+Barggojuohkusa stiftajn
+Julevu,
+Härnösanda
+ja
+Stockholma
+stiftajn barggojuohkusa gávnnuji girkko sámebargguj.
+Västeråsa
+Göteborga
+stiftaj ássjelistajn le aj sáme girkkoiellem maŋen.
+Stifta ja tjoaggulvisá máhtti diedov vaddet sáme bargo birra.
+Skallujlåhkåmläger sámijda
+Svieriga girkko juohkka jage ásat sáme skallujlåhkåmlägerav aktijbargon Sáme girkkorádijn Svieriga girkkon, Sáme referänssajuohkusijn Härnösánda ja Julevu stiftan, ja Sámenuorajn.
+Ienep diededimev lägera birra 2012 aktavuodav válde Birgitta Simmajn Julev stiftan: 0920-4924 58.
+Dáj bielijn máhtá ienebuv låhkåt sámij ja Sáme (Sámeednama) birra.
+www.sametinget.se
+www.gaaltije.se
+Foto: Martin Runeborg
+Skallujlåhkåmájgen oattjo iehtjádij siegen ságástallamij, ságastimij ja jubmeldievnoj baktu máhttelisvuodav ájádallat birra gut dån la ja masi jáhká.
+Jáhkkogatjálvisáj birra l nåv gåk gut la Jesus ja mij la tjáledum Rámadin.
+Vuodo l aj ulmutjij ássjij birra, buojkulvissan mij la duolla ja mij ij la vierre, venakvuoda, gieresvuoda, seksa, viessoma sisanádusá birra.
+Ássje maj gájkka ulmutjijn la aktavuohta danen gå ij aktak vieso ietjas viessomav aktu.
+Skallujlåhkåmájgge l hiejtedum skallidimjubmeldievnujn.
+Skallo l duv gástadusá duodastibme.
+Jubmela åvdån li gájkka ulmutja árvulattja.
+Skallujlåhkåm la vuohke duodastit dáv jur dunji.
+Sidá gus diehtet mij fálalduvvá dunji boahtte skallujlåhkken gånnå åro?
+Gávna ietjat girkkov webban.
+• Báhko skallujlåhkåm boahtá latijna confirmares ja mierkki duodastus.
+• Loahpe l skallujlåhkåt dat jage rájes gå 15 jage dävdá.
+Ienemusá álgadi skallujlåhkåt gå vádtsi 8 jahkekursan.
+• 2008 jagen 40 000 ulmutja skallujlåhkin
+• Gávnnuji 8 000 skallujlåhkkelájddijiddje
+• Skallujlåhkåmlegar 2011
+Bagádusá Svieriga girkko skallujlåhkåmbargguj
+Skallujlåhkkediedádus 2008
+Diedádus la gatjálvisåtsådallama Konfirmand 2008 tjielggidibme.
+Aktan li vattedum 10 108 vásstádusá Svieriga girkko lågenangålmmå stiftas.
+Confirmare
+- Svieriga girkko tidnik dunji gut ájádalá skallujlåhkåma birra.
+Foto: Maria Svensk
+Giedde Gåvvå: Maria Svensk
+Rubmahav ienemusát skihpadåhpe, dievnastusdåhpe jali, fällamin, polijssa hállduj válldá.
+Dåjmadi vaj rumáj la doalvodum jábbmegijhuodnahij vani dárbaha dán mutto mierredit gisto oasstema birra.
+Máhttá ráfen plánit hávddádusáv.
+Ájnas la hivástahttet, sierraláhkáj viessoma maŋemus hivástahttemin - jábmemin.
+Dalloj máhtti dábe ja symbola hávddádusá måhken jaskadussan ja doarjjan årrot låsså ja surgulasj hivástahttemin.
+Vuostasj dahko
+Åvdebut agev mannin njuolgga härrá lusi gå soames jámij.
+Dálla diedet jábmemav bájkálasj värrofábmudahkaj.
+Jus sihtá prosessav álgadit de l buorre vuostasj dahko.
+Tjáledi hávddádim- ja kremerimaduodastusáv mij la rávkadum hávddádussaj.
+Värrofábmudagás oadtju aj ietjá ássjetjállagijt nåv gåk registaroasev (dárbulasj báŋŋkaaktavuodaj), jábmemduodastusáv ja berajguoradallamav (dárbulasj maŋebut jábbmegaoabmetjállagij).
+Aktavuodav válldet tjoaggulvisájn
+Buoremus la jus lagámusá ietja aktavuodav válldi tjoaggulvisájn ja dajna härrájn majt sihti galggá hávddádit.
+Máhttá de aktan diŋŋgot biejvev hávddádusjubmeldievnnuj ja lagámusá álgos diehti sij oadtju dav härráv majt sihti.
+Ij la dárbbo diŋŋgot härráv ja ájgev hávddádus- jubmeldievnnuj hávddádusdåjmadagá baktu.
+Ságastibme härrájn jali diakonajn
+Jábmema åvdån la luondulasj mij guoktáladdap ja ballap.
+Gå suorgos ja jábmemis dejvadallap de ietjájduvvap goappátjagá rubmahij ja sielluj.
+Muhttijn suorggo dåbddu ilá låssåt aktu guoddet.
+Härrá ja diakona li hárjjánam ulmutjit duosstot vájves vidjurijn ja siján la sjávovälggogisvuohta.
+Aktavuodav vállde ietjat bájkálasj tjoaggulvisájn.
+Ij gávnnu duolla vuohke surggahit - gájka surggahip iehtjama milta ja nubbe ij la buorep jali nievrep nuppet vuoges.
+Dárbahip dádjadit ja guorrasit mijá suorgov dåmadip umassláhkáj.
+Máhttá almmusit gávkasvuoda hámen ja dármedisvuohta dan birra mij ij lim goassak javladum jali dagádum, márjju moarre gå l guodedum.
+Máhttep aj dåbddåt gähppánimev, jus jábbmek lij mälggadav skihpam ja jábmem boahtá tjoavddalibmen.
+Dáhpádusá ma ietjájduhtti mijá viessomav máhtti stuorámus ávos jali tjiegŋalamos surgos bájnedum.
+Gå ådå ulmusj riegát ja fuolkke lassán ådå sebrulattjajn jali gå venak jábma ja viessom dåbddu låssåt.
+Svieriga girkko sihtá doarjjan ja viehkken årrot ájnas- muhttijn låsså - vidjurijn majt viessom midjij buktá.
+Svieriga girkko sihtá dårvvon årrot ávon ja surgon ja máhttá, sijá ritualaj ja symbolladagoj, doarjjan ja viehkken årrot gå mijá viessoma ietjájduvvi.
+Jubmela gieresvuohta ja hukso gåbttjå gájkka ulmutjijt viessoma umasslágásj ájgijn
+Svieriga girkko l oajvvedåjmadiddje hávddádusdoajmmaj ålles rijkan, ietján gå Stockholma stádan ja Tranåsan manna kommuvnna l oajvvedåjmadiddje.
+Hávddádusoajvvedåjmadiddje åvdåsvásstet iehtjádij siegen fállat hávddesajev, hávddádimev, kremerimav ja lanjáv hávddádussermoniddjaj.
+Mávsedum la hávddádusmávso baktu majt gájka máksi juska vil la sebrulasj Svieriga girkkon jali ij.
+Jus jábbmek lij sebrulasj Svieriga girkkon de li aj girkko ietjá dievnastusá nåvkå.
+Statistihkka:
+Hávddádusáj låhko jahkáj: bájken 90 000.
+Oasse dagádum Svieriga girkko årniga milta l bájken 80%.
+Ednamhávddádusáj låhko: bájken 24 000 (bájken 120/bäjvváj), bájken 25% hávddádusáj ålles lågos.
+Hávddádus la gåbdemus perspektijvan vuohke stuovagit jábbmegav hállduj válldet ja symbolladago gasskavuodajn dasi.
+Hávddádus la ållesvuohta mij máhttá juogeduvvat gålmån umasslágásj oajvvesuorgen: praktijkalasj dago, hávddádusseremoniddja ja hávddádibme.
+Plánim, praktijkalasj gárvedime ja aktidibme l jábbmegaoame åvdåsvásstádus.
+Dajna máhttá hávddádusentreprenerra viehkedit.
+Hávddádusseremoniddja mij la härrás lájddidum girkkon jali kapellan la gåhtjudum hávddádusjubmeldievnno.
+Mávsedum la juo girkkomávso baktu ja jus jábbmek lij sebrulasj Svieriga girkkon de danen älla duodde gålo.
+Mánná Gåvvå: Jim Elfström
+Dunji äjgádin gástadus máhttá årrot duodastus gijttogisvuohtaj, gå sjaddam la äjgádin jur dán unna ulmutjij.
+Jáhtto
+Gástadusán la jáhtto Jubmel la maŋen viessoma gájkka biejvij, juska mij dáhpáduvvá.
+Girkko ålles histåvrå tjadá l gástadus årrum vuojnos duodastibme juohkka ulmutja diehttelis aktisasjvuohtaj Jubmelijn.
+Gástadusjubmeldievnno l ávo ja viessoma vuollo.
+Gut la gástadum la buvtedum Jubmela åvvdåj gut midjij vaddá viessomav ja sihtá oasev válldet mijá ávon dassta.
+Jubmel sihtá mijá lahka årrot viessoma tjadá, tjoavddet mijáv gájkas mij gállnat ja dan láhkáj ådåstuhttá mijá viessommáhttelisvuodajt.
+Gástadus nuorajda
+Máná ienemusát li gástadum Svieriga girkkon, valla ienep nuora ja nuorra ållessjattuga sihti gástaduvvat.
+Dáhpádum la ienemusát skallujlåhkåma, åhpadusá maŋŋela jali ságastimjuohkusa gáktuj ristalasj jáhkon.
+Gástadus ja sebrulasjvuohta
+Gástadus la vuodo sebrulasjvuohtaj Svieriga girkkon.
+Gut la gástadum ietjá ristalasj sebrudagán hiehpá aj sebrulattjan Svieriga girkkon, ådå gástadus ij la dárbulasj.
+Svieriga girkko årniga milta ristalasj gástadus la fámon agev.
+"Mijá ávujn viessoma oavdo birra, ja riegádimmánná giedajn boahtep duv lusi gut midjij vattij viessomav.
+Boahtep duv lusi gut midjij vattij viessomav" Sálmma 383:1
+Tanja Petersdottir Eskandari och Salman Eskandari.
+Foto: Carolina Ryberg
+Girkkolasj fiesstim la jubmeldievnno manna li symbolajs vallje.
+Jubmela ja gájkka vihtanij åvdån loabedip nubbe nuppev gieresvuodav huksat ja nubbe nuppe bielen tjuodtjot viessomav tjadá.
+Råhkålip Jubmelav buorissjivnnjedit mijá gállasjvuodav ja viehkedit mijáv vájvij tjadá majt duosstop viessomin.
+Máhttelis la persåvnålattjat hábbmit fiesstimjubeldievnov.
+Muhtem gállasjguojmmepára sihti tjállet ietjasa jáhtojt, lavllot lávllagav nubbe nubbáj jali dahkat ietjádav persåvnålattjat.
+Vuodo l vaj galggá årrot jubmeldievnno ávon ja gijttogisvuodan viessoma ja gieresvuoda vaddagis goappátjagá gállasjguojmmepárraj ja guossijda.
+Fiesstimságastallam
+Girkkolasj fiesstima åvddål la agev fiesstimságastallam manna härrá ja gállasjguojmmepárra hábbmiji fiesstimav.
+Makkir tevstajt galggá válljit, makkir jáhto galggi årrot, gut dahka majt ja goassa?
+Ienemusát härrá gatjádallá gállasjguojmmepáras gåktu ja goassa gávnadijga, masi ienemusát lijkkuba nubbe nuppen, majt ienemusát aktan dahkaba.
+Tjuottjes gállasjguojmmepárraj dávk lisj vuojŋadahka gå bessaba hábbmimis oanegav ja tjalmostahtteba manen ajtu vállduba jur nubbe nuppijn.
+Härráj la vuohke sunnujn buorebut dåbdijdit ja l buorre vuodo fiesstimhållaj.
+Ságastallam máhttá årrot juogo de girkkon jali hejman gállasjguojmmepára lunna.
+Jus ságastallam la hejman de álu ásaduvvá duodde gávnadibme girkkon hárjjidalátjit seremoniddjav sajen.
+Umasslágásj árbbedábe
+Svierigin vájkuduvvap iehtjádij siegen amerijkalasj kultuvras.
+Dat vuojnnu aj moatten gállasjguojmmepáraj sávadusán ietjasa jugálvisá birra.
+Dábálasj gatjálvis la jus bruvrrá galggá lájddiduvvat áhtjes álltárij.
+Ij gávnnu mige Svieriga girkkon mij dav dábev buorggu, valla árvulasj la ájádallat symbolijka birra dagon.
+Álgon la gå åvdåsvásstadus nissunis vatteduvvá áhtjes ålmmåj ja l dat ájges gå nissuna ällim mindiga.
+Muhtem härrá máhtti dat oares vuornnot bruvrrá áhtjes álltárij lájddiduvvá.
+Svierigin la árbbedáhpe gállasjguojmmepárra vádtseba aktan álltárij, symbollan gå nissun iesj vállji ietjas ålmmåv ja ålmmå iesj vállji ietjas nissunav ja såj iesmujtolis ja buohtaárvulattjat vádtseba fiesstimij.
+Álggo oasse l gå härrá buorisboahtemav sávvá guossijda ja gállasjguojmmepárraj.
+Härrá ságas gállasjvuoda ja gieresvuoda birra - ristalasj vuojnos.
+Rámáttevsta ma li gieresvuoda ja gállasjvuoda birra lågåduvvá härrás jali muhtem iehtjádis.
+Nuppen oasen gállasjguojmmepárra sjaddá aktijvalasj.
+Goappátja oadtjoba vásstedit gatjálvisáv jus sihtaba válldut nubbe nuppijn.
+De suormas/suormmasa vatteduvvá/i härráj gut låhkå råhkålvisáv dan/daj badjela åvddål gå vatteduvvá/i ruopptot gállasjguojmmepárraj.
+Såj anedibá aktan suormmasav gå javllaba sunnu jáhtojt nubbe nubbáj.
+Härrá duodas (nanustahttá) gállasjvuodav gå javllá "dåj lihppe dal boadnjásj ja áhkásj"
+Goalmát oasen gállasjguojmmepárra oassálasstá härrá ja tjoaggulvisá huvsos.
+Dagáduvvá råhkålvisáj ja buorsissjivnnjádusáj báktu.
+Ienemusát härrá aj fiessimhålav ådåfiesstidumpáráj vaddá.
+Ienemus gállasjguojmmepára sihti vájkudit fiesstimseremoniddjav vaj dåbddu persåvnålasj.
+Ienemusát dagáduvvá rámáttevstaj, divtaj, sálmaj ja ietjá musijkka válljima baktu mij vaddá dav dåbdov majt hálijdi.
+Ienemusát muhtem venagav jali berrahav divtav lågådi jali spieledit muhtem musijkkabiehkev masi lijkkuba.
+Girkkkon älla sierralágásj vuojno gåktu gállasjguojmmepárra vállji fiesstimav hábbmit.
+Gätjástus la viesso musijkka l buorep dåbddoalediddje gå báddidum.
+Foto: Magnus Aronson
+Álgo rájes ristagisá tjåhkanin jubmeldievnnuj.
+Álgos ällim nåv moaddása.
+Muhtem sajijn lidjin doalvodum sijá jáhko diehti.
+Dárbbo lij gávnadit ja gulldalit giehtojt Jesusa birra, gullat tjielggimijt Jesusa viessoma ja jábmema ja bajástjuodtjelime birra.
+Jubmeldievno hámev árbbijin muhtem mudduj sijá oabme juvdálasj jáhkos.
+Täkstalåhkåma oasev dåbbdin synagogas.
+Máles la ájnas
+Juo álgon ristagis histåvrån máles sjattaj ájnas oasse aktisasjvuodan.
+Gieresvuohtamáles lij gå biebmov juogadin.
+Máles åvdeduváj ruvva dahkuj gå mujttin åhpadisålmmåj maŋemus bårrusav aktan Jesusijn.
+Gähttjalin sisanádusáv tjielggit gå Jesus lij jábmám ja bajástjuodtjelam.
+Dat máles, skallo, basoduvvá vilá gájkka ristagis girkkojn dájvvalakkoj..
+Ristagis jubmeldievnno
+Ristalasj jubeldievnno máhttá dágáduvvat moatteláhkáj valla vargga agev la hieveduslávllom Jubmelij, täkstalåhkåm rámádis ja råhkålvis.
+Jubmeldievnno gájkka tjoaggulvisájn
+Svieriga girkko tjoaggulvisájn basoduvvi jubmeldievnno edasik juohkka ájllega.
+Valla álu li jubmeldievno aj ietjá biejvijn vahkon.
+Vahko sárnneskåvvåsin gávna makkir jubmeldievno basoduvvi girkkon årromsaje lahkusin.
+Álmmoduvvi álu muhtem bájkálasjtidnigin valla moadda tjoaggulvisájt gávna aj webban.
+Rabás gájkajda
+Gájka duostoduvvi säbrrat: nuora ja vuorrasa, jáhkkogisá ja gudi e jáhke.
+Jubmeldievnon vatteduvvá viehkke tjielggit mijá viessomijt ja Jubmelijn gávnadit.
+Valla jubmeldievnno l aj märkka ja duodastus girkko jáhko ja säbrrama birra sebrudagán.
+Gesi l ådås dávk dåbddusj vehik amás.
+Giella márjju l duodalasj ja javladuvvi ja dagáduvvi márjju dago majs la vájvve dádjadit sisanádusáv.
+Ájllega oajvvejubmeldievno årnigav gávna Sálmmagirje maŋŋegietjen.
+Máhtá aj agev gatjádit.
+Lulesamiska (pdf, 219 kB)
+Girkkoválljim ragátmáno 18.b.
+Dån vállji.
+Svieriga girkkon li ienep gå 7 miljåvnnå sebrulattja ja doarjoduvvá ulmutjijs gudi sihti girkkuj säbrrat ja åvdåsvásstádusáv válldet, åvdedit ja hábbmit girkko boahtteájgev.
+Ragátmáno 18 b. li gájkka sebrulattjajn gudi li 16 jage dävddám ja li álmmuktjáledum Svierigin máhttelis bájnatjit gudi galggi oadtjot åskov Svieriga girkkov boahtte niellja jage stivrrit.
+Svieriga girkko doajmma le vijdes ja gåbttjå moadda ássjesuorge.
+Girkko sihtá årrot sadjen gatjálvisájda ja ságastallamijda, tjåhkanimsadjen aktisasjvuohtaj, vuojŋŋalasjvuohtaj ja aktavuohtaj Jubmelijn.
+Girkko mij dårvov vaddá ja åvdet juohkka ulmutja sielulasj varresvuodav.
+Rabásmielak girkko mij le ulmutjij lahka ja fámodimij bielen.
+Gånnå ristagis ja almasjvuoda árvvovuodo praktihkalattjat dåjmaduvvá, Svierigin ja ålggorijkan, ávon ja surgon, árggabiejven ja basen.
+Gåsi galggá Svieriga girkko fámojt biedjat?
+Håhkkånimsajijn ja sårmmesajijn gávnnut?
+Gástadibmáj, skallidibmáj, fiesstimij ja hávddádibmáj?
+Vuorrasijt, skihppijt ja aktuviessojt guossidit?
+Báhtariddjeássjijda?
+Javlaj, bässátjij ja ájlistagáj basodibmáj?
+Birásbargguj?
+Girkkohuodnahij huksamij?
+Rievtugis oassásijda?
+Mánáj ja nuoraj musihkkadåjmajda?
+Girkkoválljimin ragátbiejve 18.b.
+dån vállji gåsi Svieriga girkko galggá boahtte niellja jage fámojt biedjat.
+Gesi sidá åskov vaddet?
+Válljimbiejven dån jienasta válljimlanján mij jienastimkårtån vuojnnu.
+Gänna le jienastimriektá oadtju jienastimkårtåv brevvalådaj maŋemusát bårggemáno 31.b.
+Jus válljimbiejven li moadda sierralágásj jienastimsaje de jienastimkårtån dajt aj vuojná.
+Dån máhtá aj válljimbiejve åvddål jienastit.
+Girkkoválljim la gålmmå jali niellja válljima
+Duv tjoaggulvisá bájkálasj organisásjåvnnå mierret jus dån girkkoválljimin galga gålmån jali nieljen válljimin jienastit.
+girkkofábmoduvvama jali njuolggaválljidum girkkoráde
+Sij giehtadalli ássjijt ma gulluji tjoaggulvisá iellemij, bv.
+mij dåjmaduvvá ja makkir ulmijda tjoaggulvis galggá barggat.
+2) aktisasj girkkofábmoduvvama
+Moadda tjoaggulvisá álu aktijbarggi ekonomalattjat ja tjuottjodime hárráj girkkoaktisasjvuodan.
+Aktidum girkkofábmoduvvama mierredi luohkoj tjuottjodimev, huodnaássjij ja dakkirij birra.
+3) stiftafábmoduvvama
+Svieriga girkko le juogedum lågenangålmmå stifftaj.
+Juohkka stiffta biskåhpas lájddiduvvá.
+Stiftaj barggogåhttjusijda gulluji tjoaggulvisájt doarjodit ja daj bargov åvdedit.
+girkkotjåhkanibme
+Girkkotjåhkanibme le Svieriga girkko alemus mierredimorgána gånnå li 251 sebrulattja.
+Sij mierredi aktisasj ássjijt ma guosski bv.
+girkko njuolgadusájda degu ássje gástadime, skallidime, fiesstima ja hávddádime birra.
+Duv jienastimkårtån vuojná makkir válljimijn máhtá jienastit.
+[organisationsskiss]
+Direkta val till
+Njuolggaválljima
+Nationell nivå
+Rijkalasj mierre
+Kyrkomötet
+Girkkotjåhkanibme
+Kyrkostyrelsen
+Girkkostivrra
+Regional nivå
+Dajvak mierre
+Stiftsfullmäktige
+Stiftafábmoduvvama
+Stiftsstyrelse
+Stiftastivrra
+Lokal nivå
+Bájkálasj mierre
+Lokal nivå när församlingen ej ingår i samfällighet
+Bájkálasj mierre gå tjoaggulvis ij sebra girkkoaktisasjvuohtaj
+Lokal nivå när församlingen ingår i samfällighet
+Bájkálasj mierre gå tjoaggulvis säbrrá girkkoaktisasjvuohtaj
+Samfällda kyrkofullmäktige
+Aktisasj girkkofábmoduvvama
+Kyrkonämnd
+Girkkosiebrreráde
+Kyrkofullmäktige
+Girkkofábmoduvvama
+Kyrkoråd
+Girkkoráde
+Direktvalt kyrkoråd
+Njuolggaválljidum girkkoráde
+Kyrkostämma
+Girkkojiednadak
+Så här fungerar det
+Návti doajmmá
+Grå rutor = de organ till vilka vi väljer i kyrkovalet.
+Helfyllda vita och grå rutor = de beslutande organen.
+Streckade rutor = de verkställande organen.
+Direktvalt kyrkoråd är både beslutande och verkställande.
+Rávvis nieljetjiegaga = orgána majda válljip girkkoválljimin.
+Dievdedum vielggis ja rávvis nieljetjiegaga= mierredimorgána.Sáhtsodum nieljetjiegaga= dåjmadimorgána.
+Njuolggaválljidum girkkoráde le mierredim ja dåjmadimorgána.
+Du som är röstberättigad röstar i tre eller fyra val, det vill säga till Kyrkomötet, till stiftsfullmäktige och till ett eller två lokala organ beroende på om församlingen tillhör en samfällighet eller inte.
+Gänna le jienastimriektá jienas gålmån jali nieljen válljimijn, d.j.
+Girkkotjåhkanibmáj, stiftafábmoduvvamijt ja avta jali guovte bájkálasj orgánaj .Duohke dasi le jus tjoaggulvis gullu girkkoaktisasjvuohtaj jali ij.
+Jienastibme
+Jienastibme le vargga sämmiláhkáj gå álmmukjienastibme.
+Válljimbiejven ragátmáno 18.b.
+Válljimlanján
+Jienastimkårtån vuojná makkir válljimlanján máhtá jienastit ja makkir rabásájge li.
+Sierralágásj jienastimsajijn
+Muhttijn ásaduvvi aj sierralágásj jienastimsaje.
+Jus dakkira gávnnuji válljimbiejven de vuojná sajijt ja rabásájgijt jienastimkårtån.
+Válljimbiejve åvddål
+Dåjmadagá ålles rijkan
+Ragátmáno 5.b.
+ja ragátmáno 14.b.
+gaskan máhtá jienastit pastora-/tjoaggulvisdåjmadagájn ålles rijkan.
+Lassediedojt oattjo tjoaggulvisás gånnå sidá jienastit.
+Sierralágásj jienastimsaje
+Máhtti aj gávnnut sierralágásj jienastimsaje ma li rahppot válljimbiejve åvddål.. Sáhkada ietjat tjoaggulvisájn jus sidá máhttelisvuodajt gullat.
+Brevvajienastibme
+Brevvajienastibme le ietjá vuohke jus sidá åvddåla jienastit.
+Dalloj dárbaha "brevvajienastimskurpov" mav rávvi duv pastora-/tjoaggulvisdåjmadagás.
+Skurpon li majt dárbaha, i.s.
+tjálek válljimsiedil mav iesj máhtá dievddet.
+Nammadimjuohkusis masi ájgo jienastit álu máhtá oadtjot válljimsiedilijt ma li åvddålprienntidum.
+Duv brevvajienastibme viertti maŋemusát ragátmáno 14.b.
+jåvsådit.
+Sáttakjienastibme
+Sáttakjienastibme le brevvajienastime sjimuk, valla le åvdemusát alternatijvvan sunji gut le ájggum válljimlanján jienastit valla válljimbiejven ij buvte.
+"Brevvajienastimskurpon" li gájkka majt sáttakjienastattijn dárbaha.
+Gejda máhtá jienastit?
+Girkkoválljimin jienasta nammadimjuohkusij, degu belludagájda álmmukválljimijn.
+Máhtá aj jienastit sierra ulmutjij gev ienemusát sidá válljit, ruossi de kandidáhta namáv nammadimjuohkusa listan!
+Nammadimjuohkusa ietja diededi gåktu sihti girkko galggá barggat ja doajmmat boahtteájgen, gåsi Svieriga girkko galggá fámojt biedjat.
+Duv tjoaggulvisás oattjo diedojt makkir juohkusijda máhtá jienastit.
+Gávna aj listajt bielen www.svenskakyrkan.se
+Válljimbåhtusa
+Båddåsasj båhtusa vuoseduvvi bielen www.svenskakyrkan.se maŋenagi gå aktij riekkniduvvi válljimlanjáj dahppama maŋŋela.
+Maŋemus boados vuoseduvvá i.s.
+bielen www.svenskakyrkan.se gå stifta li gájkka jienastimijt ållåsij riekknim.
+Duv jienastimkårttå
+Dån gänna le jienastimriektá galga maŋemusát bårggemáno 31.b.
+duv jienastimkårtåv oadtjot häjmmaj rájadum.
+Jienastimkårtån vuojná persåvnålasj diedojt degu makkir jienastimijn oattjo jienastit, ja gånnå ja goassa jienastit máhtá.
+Jus dån le jienastimkårtåv láhppám, jali jus danna le juoga boasstot, de dån máhtá sáhkadit girkkostivrajn, Kyrkostyrelsen, Svenska kyrkan, 751 70 Uppsala, 018-16 96 00 (Informationsservice), jali ådåsav rávvit bielen www.svenskakyrkan.se.
+Gut ij le jienastimkårtåv oadtjum, ja adná sujna le jienastimriektá galggá aj girkkostivrajn sáhkadit dan birra.
+Jienastimkårttå rájaduvvá duv álmmuktjáledumadrässaj.
+Jienastimkårtåv máhttá gärddádit ja dakkir gärddusav máhttá fáksit tjoaggulvissaj gånnå jienasta ja Svieriga girkko ålggorijkatjoaggulvisájda.
+Foto: Madelen Zander
+Svieriga girkko sosiálalasjbargon aktijbarggá sebrudagá måttijn sosiálalasj ásadusájn, ietjá girkkoj ja jáhkkosiebrij jali ideella organisasjåvnåj.
+Moadda almulasj barggosaje nåv gåk universitehtan, gádjomdievnastusán, várjjofámon, kriminallasujton ja polijsan la máhttelisvuohta härrájn gávnadit.
+Diakona ja härrá barggi sjávovälggogisvuodan.
+Manádi vuorrasij ja skibáj lunna, ásadi surggojuohkusijt ja ságasti aktugattjaj viessoma ávo ja vájve birra.
+Sosiálalasj bargon girkko gávnat aj boastoaddnij ja sijá lagámusáj doarjotjit ja viehkedittjat.
+Máhttá ságastimjuohkusijt álgadit fámodum nissunijda ja ålmmåjda ja viehkedit fuolkijt hiehtevidjurijs ma vahágahtti äjgadijt ja mánájt.
+Muhttijn tjoaggulvisá aj máhtti vaddet ekonomalasj viehkev dárbulattjajda.
+Rijka moatten vuodoskåvlå alemusklássan- ja gymnásaskåvlån gávnnuji skåvllåhärrá ja diakona doarjjan oahppijda.
+Goappátjagá skåvllåájgen ja skåvllåájge maŋŋela oahppe máhtti sijájn aktavuodav válldet ságastittjat birra gájkka åhpadusás gitta identitähttaj ja jáhkkuj.
+Vuollelin lågå ienebuv birra makkir vidjurijn Svieriga girkko máhttá duv doarjjot.
+Surggojuohkusa
+Surggojuogos la unna juogos vidájn gitta gávtse sebrulattjaj gudi gávnadi juogadittjat ájádusájt ja dåbdojt birra gåktu l masset lagámusáv.
+Juogos gávnat mierredum bále máhtalgis lájddijiddjij ulmijn gesi l massam suv viessomrádnav, mánav jali vuorrasap äjgádav.
+Girkko fuolkkerádevaddem
+Svieriga girkko fuolkkerádevaddem gávnnu gájkajda gejn li gassjelisvuoda sijá lahka gasskavuodajn.
+Ulmme l gávnnut gesi l válldum jali l aktijårro, sirádum ulmutjijda jali gejda ájggu sirádit, gesi l gássjelisvuoda sirádime maŋŋela ja gesi l gassjelisvuoda gasskavuodan suv lagámusájda.
+Fuolkkerádevaddema barggijn la sjávovälggogisvuohta ja e ga journalajt tjále.
+Barggo seksualalasj illastime vuossti
+Svieriga girkko sihtá doarjjot mánájt, nuorajt ja ållessjattugijt gudi li seksualalattjat illastuvvam girkko birrusijn.
+Ihtanis seksualalasj illastibme gåbttjå gájkka umasslágásj seksualalasj duolmmomis gitta seksualalasj illastibmáj, goappátjagá ássjálasj dago ja morálalasj lájttaĺahtte dago.
+Javllamusá, gietjestime ja seksuálasj gietjestime aj nuppe ulmutja vuossti riekknidalla illastibmen.
+Åvdebut álu buodon njálmev seksualalasj illastime gáktuj.
+Svieriga girkkko sihtá åvdedit sjávoårrom seksualalasj illastimij birra doajeduvvá, sihtá guorrasit masi ájtu dáhpáduvvá, ja dåjmadit dan milta.
+Skihpadåhpegirkko
+Gut suorgos dejvadallá jali dárbaj viehkev máhttá aktavuodav válldet njuolgga girkkujn skihpadåben.
+Máhttelisvuohta adnet rågosladnav ja barggijt la girkko ålediddje goappátjagá skihppijda, lagámusájda ja barggijda gudi sihti sierra ságastimev ja siellosujtov jali säbrrat jubmeldievnojda ja råhkusijda.
+Härrájn, diakonajn ja iehtjadijn gudi barggi skihpadåhpegirkkon li sjávovälggogisvuohta ja e journalajt tjále.
+Ij dárbaha årrot ristagis manádittjat skihpadåhpegirkkon.
+Jus soames skihpavuoda diehti ij máhte boahtet rågosladnaj de härrá máhttá skihppe lusi boahtet.
+Duv tjoaggulvis máhttá ienebuv giehttot
+Aktavuodav válde ietjat tjoaggulvisájn oattjotjit ienep diededimev sijá sosiálalasj dåjma birra.
+Åtsålvissaj dårja birra fåndåjs 2011, giesen gávna mijá
+webba-bielen
+diededimev, åtsålvisbiejvev ja blankehtav.
+Foto: Leif Gustavsson
+Gå häjos nissunij vatteduvvá åskeldimev loaddnut ja buoredit viessomav suv fuolkkáj de l rijkajgasskasasj bargos oasse.
+Sämmi l gå hiv-dähppom jali aidsskihppe duostodovvá huvsos sadjá gå rájadallat.
+Jali gå ulmutja ságasti såbadusá birra sadjáj gå nubbe nuppep vasjijn duosstot, ja rijddo ráddnasemasvuodas målsuduvvá.
+Jårbbå värált, Svieriga girkko rijkajgasskasasj barggo l aktijbarggam girkkoj Afrikin ja Asian badjel tjuohte jage.
+Uddni bargaduvvá väráldij rievtesvuodajn váni nielge, häjosvuoda ja duolmmoma dagi väráltvijdes ristagis aktisasjvuodan.
+ATC-allianssa gávnnu birra värálda.
+Juohkka sajen ulmutja barggi vájkudittjat ja buoredittjat sijá viessomav.
+Vatta aktugattjasj li ájnnasa
+Dán bargon la barggo biebbmuj ja tjáhtjáj gájkajda, lánndadáfoåvddånibme, teologalasj åhpadus, mikrolåna ja spárram ja såbadus ja jáhkkudakságastallam.
+Valla aj oajbbom rievtesvuohtaj, buojkulvissan rievtes oasestibme, håhkkånimdago, ulmutjij riektá ja nissunlasj lájddijibme.
+Barggo biednigahteduvvá ienemusát biednigijs ma tjoahkkeduvvi Svierigin.
+Vatta tjoaggulvisájs, aktugasj vaddijs ja siebrijs doarjju bargos ednagav väráldij ienep rievtesvuohtajn.
+Biednikdoarjja Sidas ja EUas la ietjá ájnas sisboahto.
+Svieriga girkko tjoaggulvisá li vuodo rijkajgasskasasj bargon.
+Diededi, åhpadi ja tjoaggi biednignijt, buojkulvissan kollektaj, basaraj ja dåjmaj baktu stádan.
+Vierrevuoda hähttuji gádoduvvat
+Viehkke l ájnas, valla ij tjoavde gájkka gassjelisvuodajt.
+Vierrevuoda ma ulmutjijt duosstu viessot árvvogisláhkáj hähttuji gádoduvvat.
+Avtabále gå gájka galggi máhttet ietjasa biebbmat dálla, de hähttuji ednama luohko bissot boahtte buolvajda.
+Jårbbå värált, Svieriga girkko dårjav vaddá bájkálasj girkkojda ja organisasjåvnåjda Europan, Afrikin, Asian, Latijnnaamerikin, ja Mellan Östernin aktijbargo baktu rijkajgasskasasj girkkolasj värmmádagájn.
+Anedahkes vuohke l barggat bissolis buoredibmáj.
+Girkkokansliddjan Uppsálan plániduvá tjoaggem, álmmukåhpadus ja vájkudimbarggo.
+Danna mierreduvvá makkir prosjevta umasslágásj sajijn väráldin ma galggi doarjjoduvvat ekonomalattjat jali persåvnålattjat Jårbbå väráldis, Svieriga girkko rijkajgasskasasj barggo.
+Jårbbå värált, Svieriga girkko rijkajgasskasasj barggo l ATC-alliansas oasse, globálalasj aktijbarggo girkkoj ja organisasjåvnåj gaskan håhkkånimdagojda, åvddånibmáj ja vájkudibmáj.
+ACT-alliansan li ienep gå 100 sebrulasjgirkko ja sebrulasjorganisasjåvnå, 30 000 bargge gudi barggi 125 rijkan ja aktisasj budjähtta l vuosstájvásstediddje 11 miljarda kråvnå.
+Mijá plusgiro- ja báŋŋkagironummara
+Plusgironummar:
+Báŋŋkagironummr:
+Máhttep dåbddåt gieresvuodav gasskavuodajn ietjá ulmutjij ja Jubmelijn.
+Jubmel sihtá mijá viessomav ja sihtá vuododit gasskavuodav juohkka ulmutjij.
+Jesusa baktu oadtjop ienebuv diehtet majt Jubmel sihtá ja gut Jubmel la.
+Jubmel ulmutjin
+Jesusin la sierralágásj lahka gasskavuohta Jubmelij, sån la Jubmel iesj ulmutjin.
+Giehto Jesusa birra gávnnuji nieljen evangeliumin Rámádin.
+Rámát la girjje måttijn åsijn mij giehttu ulmutjij gávnadimij dåbdijdusájt Jubmelijn.
+Jesus väráldij boahtá danen gå Jubmel mijáv ähttsá ja sihtá midjij ihkevenájgev rahpat, goappátjagá åvddåla ja maŋŋel jábmema.
+Jubmel sihtá mij galggap oadtjot ienep diedojt Jubmela rijka birra ja gieresvuoda birra.
+Girkko guovdásj ja viessomgálldo
+Girkko guovdásj ja viessomgálldo l Jesus Kristus ja evangelium suv birra.
+Evangelium ulmutjav doalvvu aktisasjvuohtaj Jubmelijn, gut la suv sjaddam ja ulmme.
+Jubmelin la vijsesvuodas, ármos ja gieresvuodas rájedis tjiegŋalisvuohta.
+Girkko jáhkko l vuodo åskeldibme Jubmelij ja l vuododum Jubmela ájmodis dagojda, ma li dåbddusa Rámádin ja duosstu ulmutjijt sijá viessomin.
+Råhkålvis la ájnas
+Jáhkket la dårvustallat ja oajbbot.
+Råhkålvis ja dábálamos vuohke jáhkkuj.
+Råhkålittjat ij dárbaha jáhkket.
+Vájmo duodalasjvuohta ja åhtsålibme l ájnas råhkålvissaj.
+Ájgev mierredit råhkålvissaj ja dáv ájgev årrot aktu allasis ja suv råhkålvisájn la álggovijor gasskavuohtaj Jubmelijn.
+Ij la ájnas man buoragit mijá råhkålvis la hábmádum.
+Vájmo ságastallam Jubmelijn la ájnas.
+Ristagis dåbdåstibme
+Ristagis girkko dåbdås avtav Jubmelav- Áhttje, Bárnne ja ájlis Vuojŋŋanis - mij sjivnnjet, lånes ja iellemav vaddá.
+Svieriga girkko l väráltvijdes girkkos oasse ja juohká ristagis dåbdåstimev ja hieveduslávludisáv goalmaktes Jubmelij.
+Jáhkko åvddåjbuvteduvvá dåbdåstimen bágon ja dagon ja l árbbe apostolak ájges.
+Gålmån oabmásamos jáhkkodåbdåstimen li sierrasadje gåvådussaj jáhko ja girkko aktelasjvuohtajt ájgij tjadá.
+Lågå guovtev dajs rievtesbielen.
+Evangelak-luhterak girkko
+Svieriga girkko gullu evangelak-luhterak árbbedáhpaj augsburgak dåbdåstimijn 1530 jage rajes mij aktidij dåbdåstimtjállagav.
+Dåbdåstimtjállaga reformasjåvnnåájges li bagádiddje vihtanus gåktu jáhkko tjielggiduváj vásstádussan ájge gatjálvisájda.
+Girkko jáhkko ja åhpadus hábmáduvvá teologalasj refleksjåvnå baktu mij la jáhkko ja dåbdåstibme.
+Viddno la aktugasj ristagisájda ja girkkuj juohkka ájge ådåsis dåbdojn ájádallat jáhko tjiegŋalisáv ja tjielggit dan sisanádusáv.
+Ij jáhkkodåbdåstibme ij ge åhpadus la ulmme jáhkkuj.
+Da vuosedi mij la girkko vissesvuohta ja tjielggiji jáhkov.
+Aktan ájdan ságastallmijn ietjá árbbedábij, sárnnedimen ja jubmeldievnon Svieriga girkko åvddålijguovlluj suv jáhkov sárnnet.
+Mij jáhkkep Jubmel Áhttjáj, gájkväksásij,
+alme ja ednama sjivnnjediddjáj.
+Jáhkkep aj Jesus Kristusij,
+suv ájnnariegádim Bárnnáj, mijá Härráj,
+guhti ájlis Vuojŋŋaisás sahkanij,
+niejdda Marias riegádij,
+Pontius Pilatusa vuolen vájveduváj,
+ruossinávlliduváj, jámij ja hávddáduváj,
+jábbmegij rijkkaj luojttádij,
+goalmát biejve jábbmegij lussta tjuodtjelij,
+almmáj vuolgij, gájkviekses Jubmel Áhtje,
+oalgesbielen tjåhkkåhime,
+dåppelt vas boahtemin viessojt ja jábbmegijt duobbmitjit.
+Jáhkep aj ájlis vuojŋŋanissaj,
+ájlis aktisasj girkkuj,
+ájllisij sebrudahkaj, suttoj ándagisluojttemij,
+jábbmegij tjuodtjelibmáj ja iehkeva iellemij.
+Mån jáhkáv ájnna Jubmelij, gájkviekses Áhttjáj,
+guhti almev ja ednamav sjivnnjedij, ja gájkka majt vuojnnep ja gájkka mij vuojnemahtes le;
+Jáhkáv ájnna Härráj, Jesus Kristusij, Jubmela ájnnariegádim Bárnnáj, Áhtjes riegáduvvam gájkka ájgij åvddål, Jubmel Jubmelis, tjuovgga tjuovgas, duohta Jubmel duohta Jubmelis, riegáduvvam, ij sjivnnjeduvvam, sämmi luondos gå Áhttje, Suv baktu le gájkka sjivnnjeduvvam; mijáj almatjij ja mijá sálukvuoda diehti almes luojttádij ja almatja hámen bådij ájlis Vuojŋŋanisá baktu niejdda Marias ja almatjin sjattaj; mijá åvdås ruossinávlliduváj;
+Pontius Pilatusa vuolen, vájveduváj ja hávddáduváj; goalmát biejve tjuodtjelij, tjáluga milta, ja almmáj vuolgij tjåhkkåhime Áhtje oalges bielen; dåppelt vas herlukvuodan boahtemin viessojt ja jábbmegijt duobbmitjit, gen rijkan ij nåhkåm le; jáhkáv aj ájlis Vuojŋŋanissaj, Härráj ja häggavaddáj, guhti Áhtjes ja Bárnes boahtá, ja guhti aktan Áhtjijn ja Bárnijn råhkåluvvá ja guddneduvvá ja guhti profehtaj baktu hålaj; jáhkáv ájnna, ájlis, aktisasj ja apostolak girkkuj.
+Dåbdåstav ájnna gástadusáv, suttoj ándagisluojttemij, ja vuordáv jábbmegij tjuodtjelimev ja boahtte värálda iellemav.
+Amen
+Gatjálvisá sebrulasjvuoda birra
+Svierigin åvdebut sjattaj automáhtalattjat sebrulasj Svieriga girkkon riegádimen.
+Uddni sebrulattjan sjatta gástadime baktu.
+Goappátjagá máná, tonåringa ja vuorrasappo máhtti gástaduvvat.
+Jus mánná ij la gástadum de sujttoaddne máhttá diededit sijá mánná galggá sebrulattjan årrot Svieriga girkkon.
+Máná gudi li lågenanguovte jage vuorrasappo galggi ietja miededit.
+Jus dån la juo gástadum ietjá ristagis siebren de máhtá sjaddat sebrulattjan Svieriga girkkon ságastime maŋŋela girkkohärrájn.
+Dån gut la häjttám sebrulasjvuodav Svieriga girkkon duostoduvá ruoptus sebrulattjan.
+Jus illa visses jus dån la sebrulasj jali dujna li ietjá gatjálvisá sebrulasjvuoda birra de aktavuodav válde tjoaggulvisájn gånnå åro.
+Sebrulasjmákso
+Svieriga girkko doajmma Svierigin ja ålggorijkan mávsedvvá sebrulasjmávsos, mij aj gåhtjudallá girkkomákson.
+Ienemusá vatteduvvi duv bájkalasj tjoaggulvissaj.
+Mákso galggá rähkkut juohkkabäjvvásasj bargguj mánáj, nuoraj ja vuorrasappuj, kåvråjda ja jubttsatjiegajda, skihpadåhpegirkkuj, fuolkkerádevaddemij, juorabargge härrájda, gávnadimsajijda ja dåjmajda ulmutjida gudi li aktu ja hejmadisulmutjijda.
+Gájka máksep aj bájke girkkohuodnahij ja kultuvrrahistårjalasj árvoj gähttjuj boahtte buolvajda.
+Man ednagav mávsá sebrulasjvuohtamáksuj mierreduvvá guovtet oases: duv sisboahto ja makkir tjoaggulvissaj gullu.
+Rijkkagasskamierre girkkomáksuj 2011 la 0,99 prosenta duv värrodahtte sisboados kommuvnnaj.
+Hávddádimgållo
+Bakku hávddádimgållo mávseduvvá gájkajs gudi li álmmuktjáledum Svierigin.
+Rijkkagasskamierre gålluj 2011 la 0,24 prosenta duv värrodahtte sisboados kommuvnnaj.
+Svieriga girkko l oajvveålmåj hávddádimdoajmmaj Svierigin, ietján gå Stockholma stáda ja Tranåsa kommuvnna.
+Deklarasjåvnnåblankehtan máhtá vuojnnet duv girkkomávsov ja hávddádimgålov.
+Hiejtedit sebrulasjvuodav Svieriga girkkos
+Jus dån mierreda hiejtedit sebrulasjvuodav Svieriga girkkos de dav diededa duv bájkálasj tjoaggulvissaj.
+Máhtá riŋŋgit, manádit jali tjállet duv tjoaggulvissaj ja adnot blankehtav hiejtedibmáj.
+Dån máhtá aj rádjat persåvnålasj vuollájtjáledum adnomav dábálasj brevan ja rádjat dav tjoaggulvissaj.
+Jus dån illa visses makkir tjoaggulvissaj gullu de máhtá dav åhtsåt sválldasa baktu rievtesbielen.
+Dievde sisiboahtemblankehtav ja rája blankehtav tjoaggulvissaj gånnå åro.
+Dån máhtá aj ietjat milta hábmádit dábálasj brevan.
+Tjoaggulvis de dujna aktavuodav válldá.
+Máhttelis la aj iesj manádit tjoaggulvisá ekspedisjåvnån persåvnålattjat åtsåtjit sebrulasjvuodav Svieriga girkkon.
+Sidá de härrájn ságastit.
+Jus dån illa álmmuktjáledum Svierigin de máhtá tjálalattjat åhtsåt sebralasjvuodav Girkkostivran/ Kyrkostyrelsen, 751 70 Uppsala.
+E-post:
+kyrkostyrelsen@svenskakyrkan.se
+Information och tjänster för din hälsa och vård.
+Besök 1177.se eller ring 1177 för sjukvårdsrådgivning.
+Öppet dygnet runt.
+Ställ en anonym fråga
+Här hittar du som är patient eller anhörig information om hur hälso- och sjukvården fungerar.
+Som patient har du ett skydd i form av både lagstiftning och de skyldigheter som landstingen har.
+Mánáj ja äjgádij rievtesvuoda aktan gulluji sujttovaddema välggogisvuohtaj årrojda.
+Välggogisvuoda gávnnuji varresvuohta- ja skihpasujttolágan (HSL) ja patiänntasihkarvuohtalágan (PSL).
+Ij la dåssju duobbmoståvllåj gujddit rievtesvuodajt oattjotjit.
+HSL javllá gåktu sujtto Svierigin galggá organiseriduvvat ja dåjmaduvvat.
+HSL:a vuodoájádus la gájkka ulmutja Svierigin galggi oadtjot buorre ja tjårgugis sujtov sämmi vidjurijda.
+HSL:a milta sujtto galggá vatteduvvat aktan patienta miededimijn, dat javllá patiännta la miededam sujttuj.
+PSL la sujttovaddij åvdåsvásstádusá birra.Gudi galggi gähttjat vaj sujtto tjårgugit dåjmaduvvá ja patientan la máhttelisvuohta bajedit vigijt sujton.
+PSL sisanet aj gähtjo birra varresvuohta- ja skihpasujto badjel, dat javllá gåktu varresvuohta - ja skihpasujtto váttugit gehtjaduvvá ja gåktu gehtjadibme dåbelijtjuovoduvvá ja máhttelis vige dåjmaduvvi.
+Ietjá lágan mij sisanet mánáj ja äjgádij birra, äjgátbálkka, l tjáledum vaj máná sujttoaddnen la riektá ja välggogisvuohta mierredit ássjijn ma gulluji mánnáj.
+Sujtto l gitta mánná l 18 jage ållim, jali gitta mánná válldu jus sjaddá åvddål gå mánná l 18 jagák.
+Máná sujttoaddne gut gálggá miededit sujttuj mij mánnáj fáladuvvá.
+Máná åvdedime gáktuj galggá stuoráp vieledibme váldeduvvá majt mánná iesj sihtá.
+Mánán galggá de aktanbájnnem mij ájge milta rievddaduvvá iesjmierredibmáj.
+Mánáj riektá gávnnuji aj buojkodum FN:a konvensjåvnån mánáj riektáj birra, mánájkonvensjåvnån, rijkajgasskasasj lihtto majt Svierik la vuollájtjállam.
+Mánájkonvensjåvnnå sisanet iehtjádij siegen:
+Ij gávnnu nanostum áldar goassa mánná oadtju oassálasstet ja mierredit sujttovidjurin.
+Máná riekta iesj mierredit la aktidum máná åvdedime gáktuj man vájvve märrádus la ja man árvulasj la máná boahtteájge varresvuohtaj.
+Dadi vuorrasap mánná sjaddá, dadi dájvvalakkoj dárbahi goappátjagá máná ja äjgáda miededit, miededit sujtov mij fáladuvvá.
+Åvdåsvásstádiddje sujtos gudi árvustalli goassa mánn�� máhttá oassálasstet ja mierredit sujttovidjurin.
+Buojkuldagá majda mánájn li riektá sujton:
+Buojkuldagá majda mánná máhttá oassálasstet ja mierredit sujton:
+Buojkuldagá majda máná e máhte oassálasstet ja mierredit birra:
+Sujttoaddnen la dábálattjat riektá oassálasstet gájkka ságastallamijn ja märrádusájn sujton mij gullu ietjas mánnáj.
+Máná buoremus la agev njuolgadussan.
+Mánájn la aj riektá álldara ja åvdedime gáktuj märrádusájn oassálasstet.
+Muhttijn sjaddi vájves vidjura gå galggá mierreduvvat, sierraláhkáj jus ij ájgás boade birra mij la "buoremus" mánnáj.
+Muhttijn ij gávnnu aktak riekta buorre oajvvadus.
+Ålåtjit aktisasj tjoavddusij la buorre jus äjgát adná nuoges diededimev, buojkulvissan låhkåt jali gatjádit barggijs ja åtsådit makkir båhtusijt märrádusá vaddi.
+Buojkulvis majda sujttoaddnen la rievtesvuohta/máhttá oassálasstet ja mierredit:
+Buojkuldagá majda äjgádijn älla riektá:
+Dá nåv gåhtjoduvvam patiänntariektá e sisaneda äjgádin máhttá duobbmoståvllåj mannat ja rávkkat ietjas máná "riektáv".
+Máhttelisvuoda li gis aktavuodav válldet patiänntasiebrrerádijn man dahkamusá li iehtjádij siegen patientajt viehkedit dárbulasj diededimev oadtjot ájmujda váldátjit ietjasa ássjijt varresvuohta- ja skihpasujton.
+Jus adná ietjas mánnáj l boasto sujtto jali dåmajdibme vattedum de galggá åvdemusát aktavuodav válldet duostudagájn jali åssudagájn gånnå mánná dálkuduváj.
+Siján la välggogisvuohta guoradallat mij la sjaddam.
+Máhttá aj aktavuodav válldet patiänntasiebbrerádijn jali bajedit Sosiálastivrraj.
+Máhttá aj vatteduvvat ekonomalasj mávsálvisáv jus aktavuodav válldá Patiänntaduodasdusájn jali Dálkasduodastusájn.
+Jus äjgádin adná mánná vahágij dejvadallam de máhttá polijssabajedimev dahkat.
+De máhttá dáhpádusáv duobbmoståvlås gähttjaluvvat.
+Till:
+Från:
+Ditt namn:
+Dåjmadiddje:
+Jenny Magnusson Österberg, 1177 Vårdguiden
+Gähttje: Pernilla Krusberg, varresvuohta- ja skihpasujttojurissta, Stockholm
+Gåvvår: Lars Forsstedt
+Sisadno la gehtjadum ja dåhkkidum redaksjåvnås, ássjedåbdde mánájdåktåris ja redaksjåvnnårádes Tema Máná ja äjgáda/Tema Iesselissan.
+Synpunkter på innehållet?
+Tyck till
+Patientlagen ger dig större möjligheter att påverka din vård.
+Här finns samlad information om den nya lagen.
+eller hjälp med att hitta rätt i vården.
+Mina vårdkontakter stängs tillfälligt
+Matmärkning får nya regler
+Mässling och resor med barn
+1177 Vårdguiden - en tjänst från Sveriges landsting och regioner
+PSA l varraåtsådibme mij gullu åtsådimijda majt dagá gå prostahta åtsåduvvá.
+Muhttijn vaddá PSA-åtsådimev jus la gådtjåmvájve masi dåktår gáddá prostahta l oarre, buojkulvissan jus álu dárbaj gåttjådit vájku gå gådtjålábtjen la vuollegasj däddo.
+Máhttá aj vaddet PSA-åtsådimev jus dåktår gullá muhtem prostahta rievddadusájt gå åtsåduvvá, rievddadime ma máhtti buktet moattelágásj vájvijt ja dávdajt.
+Ájnas la diehtet aledum PSA-árvo ij javla ulmutjin la prostahtabårredávdda.
+Le dábálasj giehppis ja mutták PSA aledimijn li ietjá oare.
+Sämmiláhkáj máhttá iemelágásj árvvo ij ållåsit ierittjuolldet prostahtabårråmdávdav.
+Boados hähttu agev árvustaláduvvat makkir vájve li ja majt ietjá åtsådime vuosedi.
+Jus li guokta jali moadda lahka berraha gudi li ålmmå prostahtabårråmdávdajn, de l stuoráp máhttelisvuohta dávdav oadtju.
+De májnoduvvá válldet PSA-åtsådimev dájvvalakkoj 40-50 jage álldaris gitta 70 jage álldarij.
+PSA mihttiduvvá aj ájggeguovddelis prostahtabårrråmdávda dåmajdimen.
+Jus dálkudibme viehket de vuojnnu gå PSA-árvvo vuollán.
+PSA-åtsådibme ij dábálattjat dagáduvá gájkkásasj varresvohtagähttjamin ålmmåjda árvustalátjit jus siján la prostahtabårråmdávda sieldes árra hábme.
+Ij la agev ávkke ielvvet ja dálkudit jur prostahtabårredávda árra hámijt.
+Dálkudime máhtti vaddet stuoves tjuovvobájnatjimijt nåv gåk impotänssa ja inkontinänssa ålmåjn gejn prostahtabårråmdávdda ij goassak lulu háhppidam åvddånit muhtem garra dávddaj.
+Bårredávddasjattalvis prostahtan máhttá juogu de suojmma sjaddat váni vattek vájvijt jali ruvva ja oabllot ietjá rubmaha åsijda.
+Árra ájgen ij máhte guokta bårråmdávddatjerda sieradit ja danen la máhttelis dåjmajduvvat bårråmdávddahábmáj massta ij lulu vájvijt ietjas viessomájgen oadtjot.
+Moadda ålmmå sihti huoman tjadádit åtsådimijt oattjotjit diedojt jus siján la prostahtabårråmdávdda.
+Åvddål gå mierret jus galggá åtsådimev vaddet PSA:aj la buorrre åtsådit ienebuv ávkij birra ja hieredisájt árra gávnadum sjattalvisá dåmajdimijn.
+Jus de sihtá joarkket ja ságastallat dåktårijn de gálggá ájgev diŋŋgot varresvuohtaguovdátjin jali vidnudakvarresvuohtasujton.
+PSA l oanádis [prostataspecifikt antigen].
+Le proteijnna mij dagáduvvá prostahtarávsán ja tjuovvo sájojt gå ejakulasjåvnåv oadtju ja dahká vaj sájo labudi giehpebut.
+PSA gávnnu dábálattjat binná mieren varán aj, ja l dat nárre mij mihttiduvvá PSA-åtsådime baktu.
+Ietján gå bårråmdávdda de gávnnuji moadda dábálasj rievddadusá prostahtan ma máhtti dahkat vaj PSA- mierre varán lassán.
+Buorre prostahtastuoredibme ja inflammasjåvnnå prostahtarávsán máhttá buojkulvissan, nåv gåhtjoduvvam prostatijtta, doalvvot vaj lissi ienep PSA:av várán prostahtas.
+PSA-mierre lassán vehik ájge milta ienemus ålmmåjn danen gå prostahtaráksá stuorru gå vuorastuvvá.
+Enamus mierre PSA varán la tjanádum umasslágásj proteijnajda.
+Valla gávnnu aj binná luovas, tjanádahkes PSA.
+Gå li ietjá oare gå bårråmdávdda mutták PSA- allánibmáj, de álu gávnnuji ienep luovas PSA varán.
+Danen máhttá dåktårij vaddet vissa oajvvadusáv mihttit gasskavuodav tjanádum ja luovas PSA gaskan.
+Åtsådimev álu válldi giedan sekka nálujn viehkken mij tjuoggiduvvá varravárráj, venan.
+Danen dát tjärdda várraåtsådimes gåhtjudallá åsådibmen vena baktu.
+Åtsådimev válldá akta goassa jánndurin Galggá tjåhkudallat 15 minuvta åvddål gå åtsådibme váldeduvvá.
+Ietján älla aktak gárvedime dárbulattja.
+Jus tjuollá prostahtan de PSA-árvvo allán.
+Hähttu de vuorddet unnemusát 10 biejve åvddål gå l ávkálasj PSA-åtsådimev válldet.
+Jus dåktår val gulldal prostahtav de PSA-árvvo ij bájnatjuvá.
+Åtsådibme rájaduvvá skihpadåhpelaboratåvrråj gånnå guoradaláduvvá.
+Máhttá ájgás boahtet ietjas dåktårijn goassa ja gåktu åtsådime båhtusav diededuvvá.
+Dåktår álu vásstádusáv laboratåvrås oadtju avtan jali guovten biejven.
+Åtsådimvásstádus hähttu agev árvustaláduvvat makkir vájve li ja majt ietjá åtsådime vuosedi.
+PSA-árvvo varán målsut umasse ålmåj gaskan, aj ålmåj gaskan gejn älla prostahtavájve.
+Vaj dåktår galggá máhttet juojnak buohtastahttet de aneduvvá referänssaárvo.
+PSA-árvojda álu árvo badjel 3 mikrográmma lijttarij riekkniduvvá lassánibmen.
+Bájkoj avtan låget ålmmås gasska álldarin la aledum PSA-árvvo.
+Dábálasj oarre vehik aledum árvojda buorre prostahtastuoredibme.
+Aledum árvojt oadtju aj jus la prostahtainflammasjåvnnå, nåv gåhtjoduvvam dálkodik prostatijtta.
+Dábálasj gådtjåinfeksjåvnnå máhttá vaddet garra lassánimev PSA:s valla vássá.
+Jus avtak oare diehti ij máhte gådtjåt ja gådtjårágáv duobbmit snivva, de máhttá aj oadjot ånibåddåsasj lasedum PSA-árvov.
+Jus la vájvve gådtjårágáv duobbmit ja stuoráp gådtjå nárre agev báhtsá, de gådtjåbavvagin gåhtjudallá.
+Aledum árvo máhtti aj årrot prostahtabårredávdda.
+Gejs li aledum PSA gávnaduvvá bårredávdda bájkoj gålmådisán.
+Sieradittjat buorre prostahtavájvijt prostahta bårredávdas de máhttá gasskavuohta luovas ja tjanádum PSA gaskan dåkttårav viehkedit.
+Gejs ietjasa gähttjali moaddi moatten jagen, li bájken avtan nieljes PSA-árvvo mij doarjju ienep åtsådimijt.
+Jus PSA-åtsådime boados vuoset alep árvov, de dåktår álu dahká vil åtsådimev ultrajienajn ja tsuodtsaåtsådimev prostahtarávsás.
+Jus dåktår gávnná bårredávdav de oadtju dálkudimev tjuollamijn, suonjardimijn, jali hormonadåmajdimijn.
+Vuollegis árvo vuoset prostahtabårredávdda gávnnu, ihka vil val akta PSA-åtsådibme ij ållåsit máhttá dav ierittjuolldet.
+Jus oadtju prostahtav ieritváldedum tjuollama baktu de PSA-árvvo vuollán jur mihttidahkes märráj.
+Vuollegis PSA-árvvo máhttá de aneduvvat mihttán tjuollamin lij buorre boados.
+Guovten ietjá dåmajdimtjerdan aj, suonjardimen ja hormonadálkudimen, vuoledum PSA-árvvo l dåbddåmärkka dåmajdibme l buoragit doajmmam.
+Tjálle: Martin Enander dåktår, ássjedåbdde gájkkásasjmedisijnan, Sundsvall
+Katti Björklund, 1177 Vårdguiden
+Gähttje: Charlotte Becker, dåktår, ássjedåbdde klinihkalasj kemidjan, Labmedicin Skåne
+Gájkka sisadno l aj giehtadaládum, gehtjadum ja dåhkkidum redaksjåvnås ja redaksjåvnnårádes 1177 Vårdguiden.se
+Gähttjala dahkat nåv vuohkasit mánnáj gå máhttelis.
+Buorre l aj duolloj dálloj vaddet juojddá juhkat.
+Gå báhkan buollá de rubmaha temperatuvrra l alep gå iemeláhkáj.
+Ij la vádálasj valla rubmaha suodje infeksjåvnåjda.
+Máná álkket báhkkasin buolli ja gájk åvdemusát infeksjåvnåjt virusis, nåv gåk snuohpa, gåsås ja tjåddågijs årrot, ma dahki rubmaha temperatuvrra allán.
+Temperatuvrra máhttá aj allánit jus mánná stoahká sieldes ednagit jali ilá labut.
+Vuorjját la tjavgga skibádahka gå báhkan buollá.
+Máná báhkan buolli jus temperatuvrra idedis jali bielletijma vuojŋadime maŋŋela la 38 grádaj badjel.
+Álu vuojnná gå mánná báhkan buollá.
+Jus juorruladdá de máhttá temperatuvrav mánás válldet, valla ájnnasamos la gähttjat gåktu mánná vädjá.
+Jus ájggu skihpasujtujn aktavuodav válldet de l buorre jus la temperatuvrav mihttim.
+Gájk buoremus lamihttit rubmaha temperatuvrav badán.
+Gávnnu aj bielljetermomehter, mij la buorre jus rievtesláhkáj dav adná.
+Dakkir la gássjel adnet sieldes smávva mánájda gå gullotjadádahka l ilá basske.
+Gå mánná báhkan buollá dárbaj hejman årrot skåvlås jali åvddåskåvlås vuojŋadittjat.
+Mánná ij dárbaha seŋgan vellahit, valla ij galgailá ståhkat ja labudit.
+Buoremus la dibddet mánáv mierredit man ednagav vädjá.
+Máná gudi báhkan buolli dárbahi ienep låssjkusav gå iemeláhkáj.
+Jugátjit nuohkásav låssjkusis de l buorre álu gähttjalit juojddá vaddet juhkat.
+Vatte mánnáj majt hálijt ja iesj sihtá bårråt ja juhkat, buojkulvissan galmágav, kremav jali jubtsav.
+Jus mánán ij la bårråmhállo de ij dárbaha iemelágásj biebmov bårråt.
+Ij mejdik dagá jus nievrebut bårrå muhtem biejvijt.
+Jus mánná vuorjját gådtjå jali l delas ja vájbas de soajttá ilá binnáv juhkam.
+Jus mánná adná l vuogas de máhttá suv dibddet oadet asidis láhkanijn jali val sisbiktasij.
+Valla jus mánná skielbes ja gållu, mij la dábálasj gå báhkka allán, de máhttá gåbttjåsav biedjat ja dahkat mánnaj nåv vuohkasit gå máhttelis.
+Gå báhkan buollá vuorjját dárbaj báhkka vuolediddje dálkkasij dálkudit.
+Ienemus máná báhkan buolli muhtem biejvijt ja ij la dat vádálasj.
+Máhttá báhkkavuolediddje dálkkasav vaddet jus mánná báhkan buollá tjielggasit nievret vädjá, buojkulvissan bávtjas la rubmahin, smággi, bårrå ja juhká nievrebut, oadá nievret jali sujna l vájvve iehkedis oaddát.
+Ij galgá dálkkasij dálkudit mánájt nuorabu gudát mános gudi báhkan buolli váni vuostak sujtujn aktavuodav válldemis.
+Mánájda gudi li vuorrasappo gålmåt mános ja báhkan buolli gávnnuji dálkkasa ma sisanedi paracetamolav, buojkulvissan Alvedon jali Panodil.
+Gudá máno rájes máná máhtti dálkkasav oadtjot ma sisanedi ibuprofenav, ma buojkulvissan vuobdeduvvi namájn Ipren jali Ibumetin.
+Dálkkasa gávnnuji gålgge hámen jali bahtatablättan, ma tsåkkåduvvi máná bahtatjoalláj, duolla dálkasnárijn mánájda.
+Vuorrasap mánájda gávnnuji aj tablehta.
+Tjuovo váttugit bagádusájt skurpon.
+Ale aktida umasslágásj dálkkasijt.
+Máná gudi älla 18 jage ållim e galga adnet báhkkavuoledididdje dálkkasijt acetylsalicylsyrajn, buojkulvissan Magnecyl, Treo jali Albyl.
+Gehtjada vuojnná gåktu mánná ietján vädjá ja jus dárbaj varresvuohtaguovdátjijn aktavuodav válldet jali ij.
+Máhttá agev skuolkkat skihpasujttorádevaddemij jali varresvuohtaguovdátjij jus la juoren, sierraláhkáj jus mánán li ietjá vájve sämmibále gå báhkan buollá.
+Beras sujtov åhsåt dalága varresvuohtaguovdátjin jali hähkkaduostudagán jus mánná báhkan buollá ja muhtem, jali moadda, dájs vájvijs:
+Agev aktavuodav válldet varresvuohtaguovdátjijn jali hähkkaduostudagájn jus mánná l
+Luluj agev aktavuodav sujtujn jus báhkka ij la vuollánam nielje jánndura duogen, juska vil máná áldar.
+Máhtá aj jánndura birra skihpasujtárijn ságastit ja rádev oadtjot.
+Skuolkat 1177 Gudi vásstedi giehttu aj makkir varresvuohtaguovdátjij la tjáledum.
+Gähttje: Leif Ekholm, mánádåktår, Mánávarresvuohtasujtto, Örebro
+Gåvvår: Lotta Persson, gåvvår, Göteborg
+Gájkka sisadno l aj giehtadaládum, gehtjadum ja dåhkkidum redaksjåvnås ja redaksjåvnnårádes 1177 Vårdguiden.
+Giehpep sjaddá mánnáj vuojŋŋat jus oadá åjvijn allaga nanna.
+Máhttá bajedit senga oajvvebielev gå láhtjá duodde oajvevuolij bålståra vuolen.
+Máná gudi li snuobav oadtjum li álu dellasa, vájbbasa, vehik håjen ja smággiji vuostasj biejvijt.
+Álu li siján njunnje buodosam jali gålgge snuohpa ja máhtti smággit ja tjåddågijs jali bielljenávlak.
+Siján máhtti aj vehikgåsås ja muhttijn feber.
+Álgon la snuohpa álu sjerrat ja sjádnjat ja muhtem biejvij duogen suohku, ja viskut jali ruonut.
+Le snuoba vuostasj biejvijn gå mánná nievremusát vädjá.
+Avta jali guovte vahko duogen snuohpa álu ietjastis gáhtu.
+Oarre dábálasj snuohpaj la virus, ja virusij ij gávnnu dálkkasa ma viehkedi vaj mánná ruvábut väddjá.
+Mánájn gudi báhkan buolli jali li vájvbbasa ja dellasa lulun hejman årrot ja vuojŋadit.
+Ållo máná dárbahi aj hejman årrot vuostasj biejvev gå i e des báhkan buole, e ge febervuolediddje dálkkasijt das bårå.
+Dárbahi väddját vaj ällji åvddåskåvlåjn jali skåvlåjn.
+Dibddet mánáv vuojŋadit la buorre, vájku ij dárbaha sengan vällahit.
+Mánná iesj dåbddå man ednagav náhká juolgij nanna årrot.
+Máhttá dåbddut giehpep vuojŋŋat ja oadet muhtem duodde oajvevuolij.
+Åvdemusát vuorrasap mánájda gudi vuojŋadi.
+Smávmánájt máhttá guodde valugin, babysitterin jali asken adnet biejven.
+Ållo mánán li nievrep bårråmhállo gå iemeláhkáj.
+Máhttá mánnáj vaddet dakkirijt majt hálijt, buojkulvissan jubtsav, yoghurtav jali galmágav.
+Jus mánná báhkan buollá de l buorre duodde juhkusav vaddet.
+Jus máná njunnje l buododum de máhttá goajkkot jali spraddjijt sálttelåssjkusav njunnjáj, mij snuobav njárbbi.
+Oadtju aj ierit snuobas bátsidisájt árjjogis vuogijn.
+Sálltelåssjkos gávnnu dálkasboargálin oasstet.
+Máhttá aj iesj låssjkusav dahkat gå låsjkot millilijtarav - ruddamihtav - sáltes desilijttarijn tjátjes.
+Goajkodittjat sálltelåssjkusav máná njunnjáj máhttá bomulloduhpov adnet.
+Gássjelap njunnjebuodosimen máhttá mánnáj giehpediddje njunnjegoajkádisájt vaddet jali njunnjespraddjav mij unnet båhtånimev njunjen.
+Dá dálkkasa gávnnuji oasstet dálkastjáladak ja e galga ienep gå lågev biejve aktelattjat aneduvvat.
+Njunnjespradja ja njunnjegoajkádisá li hiebadum umasslágásj álldarij milta, mij diededuvvá skurpon.
+Báhkav vuorjját dárbaj báhkkavuolediddje dálkkasij dálkudit.
+Ienemus máná gudi báhkan buolli muhtem biejvijt váni merkaj juoga l vádálasj.
+Valla máhttá báhkkavuolediddje dálkkasav vaddet jus mánná tjielggasit nievret vädjá báhkan buollemis, buojkulvissan sujna l bávtjas rubmahin, smággi, nievrebut bårrå ja juhká, nievret oadá jali gássjel la oaddát iehkedis.
+Ij galga dálkudit mánájt gudi li nuorabu gå guhtta máno gudi báhkan buolli váni vuostak sujtujn aktavuodav válldet.
+Báhkan buollemij gávnnu mánájda gudi li vuorrasappo gå gålmå máno dálkkasa ma sisanedi paracetamolav, buojkulvissan Alvedon jali Panodil.
+Guhtta máno rájes máná máhtti oadtjot Iprenav jali Ibumetinav, ma li dálkastjáladak ja sisanedi ibuprofenav.
+Dálkkasa gávnnuji låssjkusin jali bahtablähttan duolla dálkasnárijn smávva mánájda.
+Tjuovo vattugit bagádusájt skuorpon.
+Máná vuollelin 18 jage ja gudi báhkan buolli e galga báhkkavuolediddje dálkkasijt bårråt acetylsalisyrajn, buojkulvissan Magnecyl, Treo jali Albyl.
+Dálkastjáladak gåsåsdálkkasa e álu buoreda.
+Jus mánná la gåssåsis de l ájnas mánná gåsså slijvev ålgus rájnnitjit gurggusav.
+Gåsåsgiehpediddje dálkkasa dahki gásselap mánnáj slijvev ålgus gåssåt.
+Ij diehttu jus slijvvegiehpediddje dálkkasa viehkedi.
+Giehpedittjat gåssåsåv máhttá dan sadjáj gähttjalit vaddet liegga jali galmma juhkusav.
+Mánájda vuollelin guokta jage ij goassak galga gåsåsdálkkasav vaddet åvddål vuostak la dåktårijn aktavuodav válldám.
+Vaj ij mánná galga iehtjádijt soahpot de la buorre mánájt åhpaditt giehtagávvaj gassnet ja gåssåt ja páhpersagárdagájt adnet.
+Máhttá gähttjat vaj giedajt bassi moaddi bäjvváj.
+Gähttjala aj mánáv åhpadit ij njunjev jali tjalmijt duohttat.
+Le gånnå virusa giehpemusát dähppu ja oablláni.
+Soahpomoabllom binnu aj jus máná e ståga lahkalakkoj gejna l snuohpa.
+Dibde mánájt ålggon årrot nåv ednagit gå máhttelis, dálven aj.
+Mujttit, máná gudi dubáksuovvaj boadádalli, birrasin álkkebut sjaddi snuohpasa snuobav.
+Buorre l årrot oalle ájttsis gåktu mánná vädjá.
+Galggá dalága varresvuohtaguovdátjin jali hähkkaduostudagájn aktavuodav válldet jus mánná vuojnnet la vájbas ja ij vieje juhkat.
+Sämmi l aj jus mánán la gássjel vuojŋŋat jali jus mánán la gåsås mij värrán, sierraláhkáj jus gullu ietjáláhkáj/skällande.
+Jus låsjkos gålggå bieljes lulu aktavuodav válldet varresvuohtaguovdátjijn jali hähkkaduostudagájn, vaj mánná åtsåduvvá.
+Jus mánán la bielljenávlak, ja ij buorrána, de luluj aktavuodav válldet varresvuohtaguovdátjijn vaj mánná jánndura sinna åtsådibmá.
+Máhtá aj jánndura birra skihpasujttárijn ságastit ja rádev oadtjot.
+Skuolka 1177.
+Gudi vásstedi máhtti aj giehttot makkir varresvuohtaguovdátjij dån la tjáledum.
+Gå dájvvalakkoj vaddá gynekologalasj sellaåtsådimev de máhttá ietjas suoddjit skoahtotjåttåbårredávddaj.
+Sellaåtsådibme skoahtotjåttån vuollevájmon váldeduvvá ja árrat máhttá vuosedit jus li sellarievddadusá ma lulun båhtusav vaddet skoahtotjåttåbårredávddaj.
+Ienemus sellarievddadusá ma ájtsaduvvi li giehpep rievddadusá ma ietjastis buorráni, valla muhtemijt la dárbbo ierit válldet.
+Sieldes vuorjját sellaåtsådibme vuoset bårråmdávdav.
+Bårredávdda dalloj la árra mieren ja dåmajdibme álkkep sjaddá ja binnep tjuovvobájnatjimij.
+Nissuna Svierigin dájvvalakkoj gåhtjoduvvi gynekologalasj sellagähttjalibmáj, nåv gåhtjoduvvam screening.
+Jus la 23 ja 50 jage gaskan de gåhttjom boahtá juohkka goalmát jage.
+Dan maŋŋela dábálattjat fert vidát jage 60 jahkáj.
+Jus la vuorrasabbo gå 50 jage de barggovuoge máhtti sieradit ja gånnå rijkan årru.
+Máhttá aj sellagähttjalimev vaddet jus la gáhppeliddjen jali gynekologa lunna tjadádittjat gynekologalasj åtsådimev ietjá årijs.
+Ij dárbaha gárvedit sierraláhkáj, valla buorre l jus ij la narggem årrum jali muhtem vuojddasav vuollevájmon adnám jánndurav åvddål åtsådime.
+Ietján de gähttjalibme sjaddá vájvve dádjadit.
+Ij ga galga åtsådimev vaddet gå l liejbbe.
+Gå gähttjalibme vattá de hähttu vuollerubmahav nuoladit ja viellidit gynekologalasj åtsådimståvllåj.
+Dåktår jali gáhppeliddje máhttá gähttjalimev válldet umassláhkáj.
+Ienemusát aneduvvá unna spahtel mij duohtaduvvá skoahtodáhpá vuostij ja dan maŋŋela dibma bårstasj skoahtotjåddåga vuolemus oase vuosstij.
+Álu oadtju aj vásstedit muhtem gatjálvisájt gähttjalime bále.
+Vásstádusá li ájnnasa guoradalátjit gähttjalimev riektaláhkáj.
+Åtsådibme ij bávtjesta ja dagáduvvá val moatten minuvtan.
+Vásstadusáv sellagähtjalibmáj álu oadtju gudán vahkon.
+Åtsådibme ij la várálasj.
+Muhttijn varddá vehik maŋŋela valla ij la várálasj.
+Gynekologalasj sellaåtsådibme l åtsådibme mij váldeduvvá skoahtotjåddåga vuolemus oases mij gåhtjudallá skoahtodáhppán mij nåhkå guoddnáj.
+Åtsådibme máhttá árrat vuosedit jus li sellarievddadusá ma máhtti båhtusav vaddet skoahtotjåttåbårredávddaj.
+Ienemus sellarievddadusá ma ielveduvvi li giehpep rievddadusá ma ietjastis buorráni, valla muhtemijt hähttu ierit válldet.
+Åtsådibme máhttá aj vuosedit bårråmdávdav, ihka vil la vuorjját.
+Jus dájvvalakkoj vaddá sellaåtsådimev de oadtju nanos suojev skoahtotjåttåbårredávddaj gå sellarievddadusájt máhtti gávnnat åvddål gå li bårredávddaj åvdeduvvam.
+Sellaåtsådibme váldeduvvá skoahtotjåddåga vuolemus oases, skoahtodáhpás mij nåhkå guoddnáj.Skoahto = LivmoderMånem = ÄggstockSkoahtotjåttå = Livmoderhals Skoahtodáhppá = LivmodertappGuoddná = Slida
+Gynekologalasj sellaåtsådibme gullu varresvuohtakonrållåjda, nåv gåhtjåduvvam screening, masi nissuna Svierigin gåhtjoduvvi dájvvalakkoj.
+Gå sellarievddadusá árrat ielveduvvi ja dálkuduvvi, le dat dahkam vaj skoahtotjåttåbårredávdda dajt maŋemus 40 jagijt la oalle binnum.
+Gynekologalasj sellaåtsådimev vatteduvvá aj jus la gáhppeliddje jali gynekologa lunna gynekologalasj åtsådimev ietjá årijs tjadádime.
+Muhttijn sellaåtsådibme l gynekologa guoradallamis oasse jus buojkulvissan li varddemsjáhtasime, valla máhttá aj buorre dille screeningåtsådimev vaddet.
+Hiebalasj la jus lijká l muddo åtsådimev vaddet, jali jus la vajálduhttám åvdep sellaåtsådimkontrållåv.
+Sellarievddadimij oarre máhttá årrot vájvve skoaden bakteriajs jali gasskabåddåsasj virusinfeksjåvnås dagádum.
+Le sellarievssadusáj dábálamos tjärdda ma máhtti buorránit ietjastis.
+Ietjá sellarievddadusá ma lulun båhtusav vaddet skohtotjåttåbårredávddaj, máhtti ierit váldeduvvat unnep tjuollamijn.
+Jus la sellaåtsådibme mij ij la iemelágásj de guoradallam dagáduvvá ja álu gåhtjoduvvá dåktåråtsådibmáj.
+Máhttá de oajvvadusáv oadtjot sellarievddadusá galggi tjuoladuvvat jali galggá vuorddet rievddadusájt ietjastis buorránit.
+Guhka ájgge gihtjá åvddål gå sellarievddadusá åvdeduvvi skoahtotjåttåbårredávddaj, dábálattjat lågev gitta lågenanvihtta jage.
+Le vuorjját gå juo åvdedum bårredávdda ielveduvvá sellaåtsådimen, valla dáhpáduvvá ájnegasj bále.
+Bårredávdda dalloj la árra mieren ja dálkudibme máhttá álkkebut sjaddat binnep tjuovvobájnatjimij.
+Juohkka jage vargga 450 svieriga nissuna åttjudi skohtotjåttåbårredávdav gå ålobu, bájkoj 30 000 nissuna, diededuvvi siján li sellarievddadusá.
+Gájkka nissuna 23 ja 50 jage gaskan gåhtjoduvvi sellaåtsådibmáj juohkka goalmát jage.
+Dan maŋŋela gåhtjoduvvá juohkka vidát jage gå la 50 ja 60 jage gaskan.
+Jus la vuorrasap gå 50 jage de ájgge gåhttjoma gaskan målsudi vehik gånnå rijkan årru.
+Nissuna gudi åvdebut li dåmajduvvam sellarievddadusájda máhtti aj dárbahit sellaåtsådimkontrållåjt 60 jage maŋŋela.
+Gåhttjom rájaduvvá årudahkaj gånna l álmmuktjáledum ja agev la iesjmiedogis oassálasstet.
+Gå la gåhttjomav oadtjum de gáhppeliddje sellaåtsådimev válldá lagámus gáhppeliddjeduostudagán, mij aj gåhtjudallá iednijsujttoguovdátjin.
+Ienemusát oadtju mierredum ájgev ja máhttá dav ådåsis diŋŋgot.
+Muhtem bájkijn máhttá aj ådåsis diŋŋgot ietjá duostudahkaj.
+Jus vaddá sellaåtsådimev gynekologalasj åtsådime bále, buojkulvissan gynekologa lunna jali preventijvvanävorádevaddema lunna, de åtsådime álu aj registarduvvi vaj oadtju boahtte fáladusáv sellaåtsådimkontrållåj maŋŋel gå li gålmmå jali vihtta gållåm.
+Jus la nuorap gå 23 jage ij gåhtjoduvá sellaåtsådimkontrållåjda.
+Sellarievddadusá li ietjastis åbbå dábálattja åvddål 23 jage, valla ienemusá gáhtu ietjastis nåv nuorra nissunijn.
+Le sierralágásj vuorjját gå skoahtotjåttåbårredávdda åvdån gå l nåv nuorra.Jus la oassálasstám gynekologalasj sellaåtsådimkontrållåj ja li moadda iemelágásj sellaåtsådime årrum gå l dävddám 60 jage l máhttelisvuohta maŋebut viessomin åvdet skoahtotjåttåbårråmdávdav sieldes unne.
+Jus ij la goassak seksav adnám de ij dárbaha sellaåtsådimev vaddet.
+Skoahtotjåttåbårredávdda badján nissunijn gudi li seksav adnám ja li HPV vissa tjerdas, humana papillomavirus soaboduvvam.
+Jus la homoseksuella de l buorre sellaåtsådimkontållåjn mannat dájvvalakkoj danen gå virus mij máhttá dahkat sellarievddadusájt dávk soabosj nissunis nissunij.
+Jus la ålles skoadov ierit tjuollam, mij gåhtjudallá ålles hysterektomiddjan, de ij dárbaha mannat sellaåtsådimkontrållåjn, danen gå skoahtodáhppá de l aj ierittjuoladum.
+Valla jus tjuollam dagáduváj skoahtotjåttåbårråmdávda jali sellarievddadusáj diehti beras boahtteájgemannat kontrållåjn.
+Váldeduvvá de åtsådibme guodná bajemus oases.
+Jus juorrul makkir tjuollamtjerdav la tjadádam jali ma li ierit tjuoladum de máhttá gatjádit klinijkan gånnå tjuoladuvvi.
+Gáhppeliddje gáhppeliddjeduostudagán jali iednesuojttoguovdátjin álu máhtti viehkedit dáv diededimev åttjudit.
+Jus juorrula de l buorep åtsådimev vaddet sihkarvuoda diehti.
+Ij dárbaha gárvedit sellaåtsådime åvddåla sierraláhkáj, valla ij galga seksav adnet jali adnet avtak vuojddasav guodnán jánndurav åtsådime åvddåla.
+Sellaåtsådibme ietján sjaddá vájvve dádjadit.
+Ij ga galgga åtsådimev vaddet gå l liejbbe.
+Åtsådime åvddåla hähttu nuoladit vuollerubmahav ja viellidit gynekologalasj åtsådimståvllåj.
+Åtsådiddje, gut la gáhppeliddje jali dåktår, várrogit sierri guodná sijddovijddudagáv dábálasj gynekologalasj instrumentaj ma galggi rumajlieggasa årrot.
+Gåktu åtsådibme váldeduvvá målsut duostudagás duostudahkaj.
+Dábálattjat spahtel muoras jali plástas gähppadit duohtaduvvá skoahtodáhppá vuosstij ja de dibma bårstasj aneduvvá skoahtotjåddåga vuolemus oasen.
+Åtsådibme ruvva manná ja dábálattjat la val moatten minuvtan.
+Ij baktji.
+Muhtema dåbddi vájvev valla ruvva vássá.
+Álu hähttu vásstedit muhtem gatjálvisájt åtsådime bále, buojkulvissan
+Diedo rájaduvvi aktan åtsådimijn ja giehpet laboratåvrråj ietjas árvvalimev dahkat.
+Skoahtotjåddåga skoade gähppadit varddá ja l dábálattjat binná varddemav åtsådime maŋŋela oadtju.
+Varddem gáhtu muhtem biejve duogen.
+Åtsådibme l ållu vádádagi ja máhttá åtsådimev dahkat aj gå l iesselissan.
+Májnoduvvá åtsådimev vaddá maŋemusát 15 iesselisváhkon danen gå guoradallam rievddadiddje åtsådimes máhttá vájvep jus iesselisvuohta l guhkev åvddånam.
+Gudán vahkon beras brevav åtsådimvásstádusájn oadtjot, valla muhttijn máhttá guhkep ájgev gihtjat.
+Bájkoj 95 åtsådimijs 100 li sellarievddadusáj dagi ja árvvaluvvi iemelágátjin.
+Vásstádusáv rádji njuolgga årudahkaj laboratåvrås.
+Jus åtsådibme vatteduváj gynekologaduostudagán jali preventijvvanävoduostudagán de ienemusát gut åtsådimev válldij gänna åvdåsvásstádusáv rádjat vásstádusás.
+Vuorjjás bálijn älla åtsådimev máhttám guoradallat, buojkulvissan jus gávnnuj edna liejbbevarra danna.
+Gåhtjoduvvá de ådå sellaåtsådibmáj.
+Jus sellaåtsådibme vuoset muhtemlágásj sellarievddadusájt de guoradaláduvvá vijddábut.
+Jus li unna sellarievddadusá ja l ållim 30 jali 35 jage, áldarmierre mierreduvvá gånnå rijkan årru, de dábálattjat åtsådibme dalága åtsåduvvá virusgähttjalimijn.
+Gähttjalibme gehtjat jus la HPV tjärdda, humana papillomavirus, mij máhttelisvuodav vaddá skoahtotjåttåbårredávddaj.
+Gejn val li sämmibále dát HPV-tjärdda dárbahi boahtet åtsådibmáj.
+Jus li giehppis sellarievddadusá majn älla dakkir virus de val dárbaj ådå sellaåtsådimev válldet jage maŋŋela.
+Gájkka sellarievddadusáj gáktuj nissunijn gudi li nuorabu gå 30 jali 35 jage dálásj ájge májnoduvvá åtsåduvvat gynekologas, valla muhtem bájkijn rijkan dan sadjáj gåhtjoduvvá ådå sellaåtsådibmáj gáhppeliddje lunna.
+Nissuna gudi li vuorrasappo gå 30 jali 35 jage ja gejn li ietjá sellarievddadusá gå da unna, májnoduvvi aj gynekologas åtsåduvvat.
+Sellaåtsådime dájvvalakkoj vaddi nanos suojev skoahtotjåttåbårredávddaj, valla ij la ålles.
+Máhttá skoahtotjåttåbårråmdávdav oadtjot vájku sellaåtsådime li iemelágátja årrum, valla l sieldes vuorjját.
+Ietján gå mannat sellaåtsådimkontrållåjn dájvvalakkoj de beras agev sujtov åhtsåt jus oadtju varddemijt narggema maŋŋela, jus moaddi oadtju varddemijt liejbij gaskan, jali jus varddemijt oadtju maŋŋel gå l häjttám läjbbot.
+Máhttá agev aktavuodav válldet skihpasujttorádevaddemijn jus rádev sihtá gejna galggá aktavuodav válldet.
+Sellaåtsådimev vaddet máhttá gähttjalibmen dåbddut.
+Máhttá buojkulvissan balov dåbddåt dan ájgen gå åtsådimvásstádusáv vuorddá.
+Buorre l ájádallat sellaåtsådime l vuohke ietjas suoddjit bårredávddaj.
+Rievddadusá ma ielveduvvi máhtti gájkkásattjat ierit váldeduvvat álkkep tjuollamijn vaj bässá bårråmdávda åvdedimes boahtteájgen.
+Le vuorjját gå åtsådibme vuoset la åvdedum bårredávdda.
+Galli bårredávdda ielveduvvá sellaåtsådimkontrållå baktu de l álu nåv árra mieren vaj dåmajdibme giehpep sjaddá ja binnep tjuovvobájnatjimij.
+Sellaåtsådime baktu li dávdav máhttám ielvvet ja máhttelisvuohta garrasit skihppát unnu.
+Åtsådimev majt vaddá sellaåtsådimen álu vuorkkiduvvá.
+Ådå åtsådime máhtti buojkulvissan buohtastahteduvvat oabmásij ja umasslágásj dåbelijtjuovvoma dagáduvvat.
+Åtsådime máhtti vil aneduvvat åtsådibmáj jali ietjá måhkkåj mij la dåhkkidum åtsådimetijkalasj juohkusis.
+Jus ij sidá åtsådime galggá vuorkkiduvvat boahtteájggáj de máhttá dav javllat gesi åtsådimev dahká, ja de biejsteduvvá dan maŋŋela.
+Diedo åtsådime birra vuorkkiduvvi aj kvalitähttaregistarin mij aneduvvá buoredittjat sujtov.
+Jus ij sidá suv diedo galggi aneduvvat dán måhkkåj de máhttá rávkkat vaj ierit váldeduvvi.
+Tjálle: Björn Strander, gynekologa, Gynekologalasj duostudahka Kungshöjd ja Dajvak Bårredávddaguovdásj Allen/Regionalt Cancercentrum Väst, Göteborg
+Monica Wallenius, 1177 Vårdguiden
+Gähttje: Inga Sjöberg, gynekologa ja riegádahttemdåktår, Ersboda varresvuohtaguovdásj, Umeå
+Gåvvår: Kari C Toverud, sertifieridum medisijnalasj gåvvår, Oslo, Norge
+Gájkka sisadno l aj giehtadaládum, gehtjadum ja dåhkkidum redaksjåvnnårádes 1177 Vårdguiden.
+Muhttijn máhttá gássjel diehtet gejna galggá aktavuodav válldet skihpasujton.
+Gåsi galggá buojkulvissan åhtsåt jus la tjavelgijs, snuohpa mij ij buorrána jali sieldes tjåjvijs?
+Ienemusát galggá viehkev åhtsåt varresvuohtaguovdátjin jali sämmilágásj ásadusán gájka vájvijs ma e dalága rávka sujtov skihpadåben, dat javllá, hähkka, vájve jali häggaájtediddje.
+Jus la dárbulasj de doalvoduvvá varresvuohtaguovdátjis ietjá specialisstadåktårijda.
+Iehkedijt ja ájllegijt åvdemusát aktavuodav válldá hähkkaduostudagájn gånnå årru jus la gássjelisvuohta majna ij máhte vuorddet desik varresvuohtaguovdásj rahpá.
+Dát täksta tjielggi gájkkasattjat gåktu rabás sujtto doajmmá ja gåsi galggá åhtsåt, valla vehik målsut lánndadikkij ja dajvaj gaskan.
+Jus ienebuv sihtá diehtet gåktu sujtto dárkkelit doajmmá de hähttu åhtsåt mij la fámon gånnå årru.
+Lánndadikkij ja dajvaj vebbabielijn ja 1177.se máhttá ienebuv låhkåt.
+Ij la agev álkke iesj árvustallat man skibás la.
+Danen skihpasujttobagádallam gávnnu telefåvnå baktu gånnå máhtalgis skihpasujttára árvustalli gássjelisvuodav, bagádi ja goassa l dárbulasj aj diededi gånnå galggá viehkev åhtsåt.
+Vuorddemájge máhtti oaneduvvat ja sujtto buoreduvvat jus diehtá gåsi galggá åhtsåt.
+Gudi li skihpasabmusa viehkev oadtju ruvábut hähkkasujton ja gejna li giehpep vájve danna bessi vuorddemis.
+Ávkke l gájkajda.
+Skihpasujtto máhttá juogeduvvat guovten oasen, rabássujton ja ållesjándursujton.
+Rabássujtto merkaj oadtju häjmmaj mannat maŋŋel gå la manádam skihpasujton, gå ållesjándursujtto merkaj ulmusj la sisitjáledum skihpadåhpåj.
+Skihpasujto stuorámus oasse dagáduvvá rabássujton.
+Vuostak gåvåduvvá varresvuohtaguovdásj ja spesialisstaduostudahka.
+Dan maŋŋela l gåvådibme hähkkaduostudagás mij álu la vuohke åledit ållesjándursujttuj.
+Gudi dárbahi skihpasujtov hejman máhtti viehkev oadtjot häjmmaskihpasujton.
+Ienep bájkijn rijkan li kommuvna gudi åvdåsvásstádusáv adni dassta.
+Varresvuohtaguovdásj la vuodo svieriga skihpasujton.
+Danna li moadda namá ja gåhtjoduvvá buojkulvissan aj fuolkkedåktårduostudahkan, fuolkkedåktårduostudahkan jali varresvuohtaguovdátjin.
+Diehki ienemusát åhtså gå li gássjelisvuoda ietjas varresvuodajn.
+Aktavuodav válldá varresvuohtaguovdátjijn manna l åvdåsvásstádus ulmutjijs bájken gånnå årru, jali masi la tjáledum.
+Varresvuohtaguovdátjin dagáduvvi gájkka riegádimmánáj varresvuohtakåntrållåjs gitta ieme dávdaj dálkudimijda buojkulvissan tjåttåinflammasjåvnnå ja stuoves dávda.
+Dánna máhttá aj bagádisáv oadtjot jus sihtá suovastimes hiejttet jali ietjas livvodittjat.
+Jus dárbaj rehabiliterimav de álu dav varresvuohtaguovdátjin oadtju.
+Jus dåktår árvustallá ulmusj dárbaj ienep specialiseridum sujtov jali rehabiliterimav de máhttá remissav oadtjot spesialisstaduostudahkaj skihpadåben jali ietjá rabássujttoduostudahkaj.
+Varresvuohtaguovdásj la rahppot árggabiejvijt ja máhttá de riŋŋgit ja ájgev diŋŋgot.
+Moatten duostudagán la aj rabás duostudahka vissa ájgijn vahkon goassa máhttá manádit jus viehkev dárbaj sämmi biejve váni ájgev diŋgok.
+Varresvuohtaguovdátjijn la bagádallam telefåvnå baktu ja máhtti aj ásadit häjmmamanádimijt muhtem bále.
+Moatten varresvuohtaguovdátjin ja lahkaskihpadåben la hähkkaduostudahka gåsi máhttá åhtsåt hähkka vájvij aj iehkedijn, basijn ja vissa bále ijájn.
+Ienemusát hähttu vuostak riŋŋgit ja ájgev diŋŋgot.
+Muhtem bájkijn rijkan jouradoajmma dagáduvvá ienni skihpadåbe hähkkaduostudagán.
+Dåktårå gudi barggi varresvuohtaguovdátjin li ienemusát gájkkasasjdåktårå.
+Gåhtjoduvvi aj häjmmadåktårin jali fuolkkedåktårin Gájkka gájkkasasjdåktårå li spesialista gájkkasasjmedisijnan ja sij li smidá ulmutjijt duostutjit umasslágásj symtomaj ja árvustallat gudi sujtov dárbahi ietjá spesialistas jali skihpadåben.
+Gájkkasasjdåktårå sujttiji gejt li åttjudallam álmmukdávdav , dat javllá dávda ma ienemusát gávnnuji sebrudagán.
+Sujttiji dálkudimev gå ulmutjin la muhtem stuoves dávdda nåv gåk diabetes jali tsåhkesudidahka.
+Gájkkasasjdåktårå máhtti aj dálkudit jus ulmutjin la giehppis jali gasskagássjelis depresjåvnnå.
+Ulmusj galggá máhttet sämmi dåktåra lunna mannat gájkka ietjas vájvij ja nåvti aktelisvuodav ja jasskavuodav dåbddåt - danen gåhttju fuolkkedåktårin.
+Gájkkasasjdåktårå barggi aj hierediddje sujtujn ja iehtjádij siegen ulmutjijt viehkedi ietjasa viessomvuogev rievddadit.
+Máhttá årrot buojkulvissan viehkke gå la suovastimes häjtátjit, gähpotjit jali buoredittjat ietjas alkoholadábijt.
+Gájkkasasj dåktårå bagádi aj skihpasujton.
+Siján la stuorra aktavuohtavärmmádahka ja diehti masi ietjá spesialisstadåktårå li tjiehpe.
+Danen máhtti bagádit riekta sujton ja remissav riekta ásadussaj tjállet.
+Varresvuohtaguovdátjin, nåv gåk skihpadåbijn, máhtti aj gávnnut dåktårå gudi li åhpadusán gudi gåhtjoduvvi AT-dåktårin jali ST-dåktårin.
+AT-dåktårå li dåktårå gudi dahki ietjasa guovtejahkásasj gájkkasasjbargov vuodoåhpadusá maŋŋela.
+Barggi álu guhtta máno varresvuohtaguovdátjin.
+Dájn dåktårijn la gájkkasasjdåktår bagádiddjen ja máhtti bagádisáv gatjádit.
+ST-dåktårå li dåktåra gudi dahki ietjasa spesialiserimbargov.
+Varresvuohtaguovdátjin iejvvi ienemusát dåktårijt gudi ietjasa spesialiseriji gájkkasasjdåktårin, valla siján máhtti aj ietjá ulmme.
+Spesialisstaåhpadus l bájken vihtta jage.
+ST-dåktårijn varresvuohtaguovdátjin la bagádallam dájvvalakkoj gájkkasasjdåktåris.
+Le vil dåktårå gudi barggi sadjásattjan varresvuohtaguovdátjijn gå l vádne dåktårijs.
+Máhtti goappátjagá spesialista ja gudi älla spesialista.
+Máhttelis la iesj válljit makkir varresvuohtaguovdátjij jali dåktårduostudahkaj sihtá gullut.
+Varresvuohtaguovdásj jali dåktårduostudahka majt vállji máhttá akta gånnå ietjas lánndadikken jali dajvan.
+Máhttelis la válljit priváhta dåktårduostudagájt jali lánndadikke varresvuohtaguovdátjijt jali dåktårduostudagájt.
+Sujttoválljim mij la ålles rijkan merkaj moatten lánndadikken ja dajvan aj la ulmutjin riektá válljit ietjas fuolkkedåktåråv.
+Dahká dav gå aktavuodav válldá varresvuohtaguovdátjijn gåsi sihtá mannat.
+Jus dat dåktår gesi ietjas sihtá tjáledit ij máhte ådå patientajt duosstot de l máhttelis ietjá primerradåktåråv válljit.
+Máhttelis la fuolkkedåktåråv målssot akta goassa.
+Le umassláhkáj umasse bájkijn rijkan, valla varresvuohtaguovdátjin máhtti aj distiktaskihpasujtára, vuolepsujtára, skihpagymnásta, gáhppeliddje ja dåktårtjálle barggat.
+Muhttijn gávnnuji aj barggoterapevta, psykologa, kuratåvrå ja dietista.
+Varresvuohtaguovdátjin gávnnu álu aj máná- ja iednevarresvuohtasujtto.
+Biomedisijnalasj guoradalle ja laboratåvrråviehkediddje gávnnuji laboratåvråjn ma li moatten varresvuohtaguovdátjin.
+Kássan jali duostudagán álu iejvvi duostudiddjev jali dåktårtjállev.
+Distriktasujtára li joarkkaåhpadum skihpasujtára.
+Siján li praktijkalasj dahkamusá nåv gåk gabnnjadálkudimijt vaddet, dálkkasijt juohket ja hávijt gurppit.
+Distriktasujtára barggi aj hälsodisvuodav hieredit buojkulvissan lájddit hiejttet suovastim-juohkusijt.
+Moaddi dahki aj häjmmamanádimijt ulmutjij lunna gudi e máhte boahtet varresvuohtaguovdátjij dálkudibmáj ja åtsådibmáj.
+Distriktasujtárijn li álu ietjasa duostudagá ulmutjijda vissa stuoves dávdajda nåv gåk buojkulvissan diabetesijn jali astmajn.
+Sujttiji dálkudime oasev ja siján la riektá muhtem dálkkasijt tjáledit.
+Gå riŋŋgi varresvuohtaguovdátjij ja li gássjelisvuoda ietjas varresvuodajn de l álu distriktasujtár gut vásstet ja bagát.
+Vuolepsujtára barggi aktan dåktårij ja distriktasujtárij.
+Válldi buojkulvissan varraåtsådimijt, tsågev åtsådi EKG:ajn ja hávijt gurppiji.
+Moatten varresvuohtaguovdátjin dahki aj häjmmamanádimijt.
+Vuolepsujtára máhtti aj tjåhkkåhit varresvuohtaguovdátja duostudagán.
+Duostudagán máhttá aj iejvvit dåktårtjállijt, gejn ietján li administratijvalasj dahkamusá varresvuohtaguovdátjin.
+Skihpagymnásta barggi åvdemusát ulmutjij gejn li vájve labudallat.
+Máhtti vájve tjavelgijn jali niskijn, jali rehabiliterim vahágij maŋŋela jali dávda nåv gåk buojkulvissan stroke, slaganfalla.
+Dálkudibme máhttá buojkulvissan årrot bagádis makkir hárjjidallamijt iesj máhttá dahkat, luossjvedibme ja massásja.
+Skihpagymnásta máhtti aj tjáledit másjkudallamav dálkastjállagin hieredittjat jali giehpedittjat dávdav.
+Skihpagymnásstaj máhttá åhtsåt váni remissa dagi dåktåris.
+Naprapáhta ja kiropraktåvrå dálkudi báktjasav lábudimorgánajn Goappásj virggejuohkusa dálkudi giedaj.
+Muhtem varresvuohtaguovdátjijn gávnnuji kiropraktåvrå, valla gávnnuji aj ienep priváhttadåjmadiddje kiropraktåvrå ja naprapáhta gejn li såbadusá lánndadikkijn ålles rijkan.
+Barggoterapevta viehkedi ulmutjijt gejn la dávdda jali li vahágij boadádallam ådåsis viessot árggan.
+Gähttjali viehkkenävojt ja li smidá gávnatjit praktijkalasj tjoavddusijt häjmmaj ja árggabäjvváj.
+Máhttá buojkulvissan viehkedit årudagáv hiebadit vierraståvllåj.
+Kuratåvrå viehkedi psykososiálalasj dårjajn.
+Máhttá årrot buojkulvissan ságastit ulmutjij hieden.
+Kuratåvrå vaddi aj rádijt ekonomidja ja bargo ássje birra gå ulmusj la skibás.
+Kuratåvråjn la álu sosionomaåhpadus joarkkaåhpadusájn sosiálalasj bargon.
+Muhtem bájkijn rijkan gávnnuji aj psykologa varresvuohtaguovdátjin.
+Psykologa li vádtsám vidájahkásasj allaskåvllååhpadusáv ja duodden jahkásasj praktijkalasj bargov.
+Vaddi psykologalasj dálkudimev, ja jus siján la åhpadus psykoterapiddjan de máhtti dakkir dálkudimev vaddet.
+Varresvuohtaguovdátjijn la ienemusát ráddjidum dago birra man ulmme l iesj galggá máhttet vájves vidjurav tjielggit.
+Psykologa máhttá aj dåktårav viehkedit psykologalasj åtsådimij ma buojkulvissan li dárbulattja rehabiliterimguoradallamijn.
+Goappátjagá kuratåvrå ja psykologa máhtti lájddit juogosdálkudimijt nåv gåk buojkulvissan strässadálkudimjuohkusijt.
+Psykologa barggi aj psykiatralasj duostudagájn ja priváhtta dåjman.
+Dietista li ássjedåbdde biebbmuj Bagádi jus ulmusj buojkulvissan dárbaj ietjas livvodit jali biebmov ietjájduhttet dávda diehti nåv gåk diabetes ja allergiddja.
+Varresvuohtaguovdátjijn, jali dajda tjadnusin, gávnnu álu iednevarresvuohtaguovdásj, MVC, gånnå gáhppeliddje barggi.
+Sijájn aktavuodav válldá gatjálvisáj preventijvvanävo ja sjiervvedávdaj birra, jali jus la iesselissan.
+Ienemus MVC ásadi äjgátjuohkusijt ja danna li kursa riegádime åvddåla.
+Gáhppeliddje válldi aj sellaåtsådimijt gávnatjit sellarievddadusájt skoahtotjåddågin.
+Ij mejdik mávse mannat MVC:an, ja álu máhttá aktavuodav válldet akta makkir duostudahkajn.
+Mánásujttoguovdásj, BVC, l álu varresvuohtaguovdátjij tjanádum.
+BVC:an barggi skihpsujtára spesialisstaåhpadusájn mánájda, distriktaskihpasujtára ja dåktårå.
+Dánna máhtti aj mánnásujtára, dat javllá vuolepsujtárá gudi li ietjasa dahkam tjiehppen mánájda, barggat.
+BVC dahká varresvuohtagehtjadimijt varres mánájs gitta 6 jahkáj, dan maŋŋela máná skåvllåvarresvuohtasujtos viehkev oadtju.
+BVC gábnnjadálkut aj ja máhttelis la bagádisáv oadtjot buojkulvissan njamádime, biebmo ja oadema birra.
+Äjgát skihpa mánájda, juska vil áldar, aktavuodav válldá varresvuohtaguovdátjijn jali mánáhähkkaduostudagájn.
+Ienemusát BVC:an la rabás duostudahka goassa l máhttelis váni ájggediŋŋgoma dagi boahtet.
+Ienemusát la aj máhttelis ájgev diŋŋgot.
+Psykologa li tjanádum goappátjagá máná- ja iednevarresvuohtasujttuj.
+Sujtto máhttá dåjmaduvvat goappátjagá lánndadikkes jali dajvas ja priváhtta vidnudagájs majn li såbadus lánndadikkijn jali dajvajn.
+Gávnnuji buojkulvissan priváhtta varresvuohtaguovdátja ja priváhtta iednevarresvuohtaguovdátja.
+Ij la sieradus mávsojda jus manná lánndadikke/dajva duostudahkaj jali priváhtta jus såbadus gávnnu.
+Gávnnuji aj priváhtta sujttovadde majn ij la aktak såbadus lánndadikkijn jali dajvajn.
+Hähttu de iesj ålles mávsov mákset Máhttá årrot buojkulvissan klinijka ma tjuollamijt kosmehtalasj årijs dahki valla aj ietjá dåktåråduostudagá.
+Moadda psykologaduosatudagá dåjmaduvvi aj priváhtta dåjman såbadusá dagi lánndadikkijn jali dajvajn.
+Jus ij diede jus duostudagán la såbadus lánndadikkijn jali dajvajn de l álkkemus åvddåla gatjádit majt manádibme máksá.
+Muhtem lánndadikkijn ja dajvajn li tjadáduvvam sujttoválljim sierra suorgijn nåv gåk lijkke, gynekologiddja ja biellje-njunnje-tjåttå.
+Danna iejvvi dåktårijt gudi li spesialissta ietjá suorgijn gå gájkkásasjmedisijnan.
+Muhttijn la máhttelis åhtsåt dåhku njuolgga ja muhtem lahkaskihpadåbijn, åvdemusát stuorrastádabájkijn, li hähkkaduostudagá árggabiejvijt.
+Ietjá vidjurijn rávkaduvvá ulmutjin la remissa ietjas dåktåris varrresvuohtaguovdátjin.
+Ienemusát manná ruvábut ja binnebuv máksá jus ulmutjin la remissa.
+Spesialisstadåktårå li dåktårå gudi li gärggam ietjas spesalisstabargujn, ienemusát vidájahkásasj åhpadusájn gå li ietjas dåktårlegitimasjåvnåv oadtjum.
+Gávnnuji dåktårå moatten spesialitehtan.
+Stuoramusá ietján gå gájkkasasjmedisijnna li internamedisijnna, kirurgiddja, ortopediddja ja psykiatriddja.
+Internamedisijnára li ássjedåbdde buojkulvissan tsåhke- varravárredávdajda, tjoajvve-tjoallegássjelisvuodajda ja giehpesdávda.
+Le ienemusát dávdaj birra ma e rávka tjuollamav valla åvdemusát dálkuduvvi dálkkasij jali viessomvuogev rievddadit.
+Kirugiddja l spesialisstasuorgge manna kirurga åvdemusát tjuola dálkudi dávdajt sisŋep orgánajn.
+Le buojkulvissan sáhppe- ja månemgiergge, guobbmolákkesinflammasjåvnnå jali ljumskbråck.
+Ortopeda dálkudi dávdajt labudimorganajn ma dárbahi tjuoladuvvat.
+Le buojkulvissan juolggedoadjem, ladásdávda jali diskbråck.
+Psykiahter sujtti ulmutjijt psykalasj gássjelisvuodaj nåv gåk depresjåvnnå, schizofreniddja jali gudi li tjanádum buojkulvissan alkoholaj jali narkohtikaj.
+Psykiahter ja psykologa l guokta ållu umasslágásj virge.
+Psykiahter la vuodon legitimeridum dåktår gut la tjadádam spesialisstaåhpadusáv psykiatriddjan.
+Psykiahterin la tjállemriektá ja máhttá de tjáledit dálkkasijt.
+Muhtem lánndadikkijn ja dajvajn gávnnuji buojkulvissan boastoadno- ja tjanádumsujtto ja máná-ja nuorapsykiatriddja (BUP) Danna barggi bargge sierralágásj åhpadusájn dakkir gássjelisvuodajda.
+Máhttelis la remissav oadtjot varresvuohtaguovdátjis valla máhttelis la aj dáj duostudagáj njuolgga aktavuodav válldet.
+Nuoraduostudagájda ja seksa-ja aktanårroduostudagajda l álu aj máhttelis aktavuodav válldet njuolgga váni remissa dagi.
+Ienemusá gudi aktavuodav válldi nuorajduostudagáj li 13 ja 25 jage gaskan.
+Hähkkaduostudagá li rahppot jánndurav birra hähkkaskihpadåbijn.
+Dåhku manná dakkirij ma e máhte vuorddet, buojkulvissan jus hähkkat tjavgga dávdas jali vahágij boadádallá.
+Le buojkulvissan hähkka bávtjas mielan, doaddjum juolgge jali gå tjavgga varddemav oadtju.
+Máhttelis la aj mannat hähkkaduostudahkaj jus juo l skibás valla hähkkat nävrru.
+Máhttá aj remissav oadtjot varresvuohtaguovdátjis hähkkaduostudahkaj jus dåktår varresvuohtaguovdátjin árvustallá hähkkat dárbaj sujttiduvvat skihpadåben.
+Hähkkaduostudagán barggi vuolepsujtára, skihpasujtára ja dåktårå.
+Kuratåvrå li aj dåhku tjanádum.
+Vuolepsujtára åtsådimijt válldi, hávijt gurppiji ja gähttji vaj sujttiduvvá buorreláhkáj.
+Sij barggi aj duostudagán
+Skihpasujtára dahki vuostasj árvustallamav gåktu vädjá, åtsådimijt válldi ja dálkkasijt juohki.
+Kuratåvrrå åvdemusát doarjju lahkaulmutjijt fällamin jali jábmemin.
+Máhtti aj doarjjot gejt li boadádallam tsabbmemij jali li boadádallam bággoválldemij.
+Dåktår gut duosstu hähkkaduostudagán máhttá årrot spesialisstadåktår, valla ienemusát la dåktår åhpadusán, dat javllá ST-dåktår jali AT-dåktår.
+Spesialisstadåktårijn li moadda ietjá bargo skihpadåben ja ienemusát älla hähkkaduostudagán.
+Gávnnu gis agev binnemusát spesialisstadåktår tjanádum hähkkaduostudahkaj gesi dåktåra gudi danna barggi máhtti riŋŋgit jus juojnak viehkev dárbahi.
+Universitähttaskihpadåbij hähkkaduostudagájn máhttá aj iejvvit dåktårkandidahtajt, gudi li dåktåråhpadusán.
+Sij li hähkkaduostudagán åhpatjit, valla siján älla ietjasa åvdåsvásstádus dálkudimes.
+Hähkkadåktårå åvdemus dahkamus la árvustallat gåktu ulmusj vädjá, jus la máhttelis dálkudimev oadtjot ja maŋŋela häjmmaj mannat jali jus la dárbulasj sisitjáleduvvat skihpadåbe muhtem åssudagájda sujtov oattjotjit.
+Ienemusát gávnnuji aj nåv gåhtjoduvvam observasjåvnnåsaje skihpadåben gånnå l máhttelis báhtset muhtem tijma jali nuppe bäjvváj jus dåktår sihtá tjuovvot åvdedimev jali ij la tjielggidum jus dárbaj sisitjáleduvvat vil sujttuj.
+Muhttijn la dárbulasj dåbelijtjuovvom dálkudibme rabás sujton, ienemusát varresvuohtaguovdátjin jali spesialisstaduostudagán.
+Máhttelis la de remissav oadtjot jali de dåktår skihpadåben brevav tjállá dåktårij gut galggá dåbelijtjuovvomav sujttit.
+Muhttijn iesj oadtju aktavuodav válldet ietjas varresvuohtaguovdátjijn dåbelijtjuovvomij.
+Bájkálasj skihpadåbe ja lahkaskihpadåbe li unnep skihpadåbe majn agev älla hähkkaduostudagá ma li rahppot jánndurav birra.
+Dánna dåktårå barggi umasslágásj spesialitehtaj.
+Dálkudibme ienemusát dagáduvvá rabás sujton mij merkaj häjmmaj manná manádime maŋŋela.
+Dánna gávnnuji aj åssudagá gånnå l máhttelis sisitjáleduvvat jus ij dárbaha sierra sujtov mij hähkkaskihpadåbijn gávnnu.
+Tjálle: Joel Freilich, spesialissta gájkkásasjmedisijnan, Edsberga varresvuohtaguovdásj Sollentuna
+Ingemar Karlsson Gadea, 1177 Vårdguiden
+Gähttje: Johan Berglund, spesialissta gájkkasasjmedisijnan, Máhttudakguovdásj lánndadigge/Kompetenscentrum landstinget Blekinge, Karlskrona
+Mánná dárbaj låssjkusav.
+Muhttijn la álkkemus juhkusav teabasstijn vaddet ja álu vaddet smávva mierijt.
+Gå máná li tjåjvijs de dábálattjat vuoksi ja sjlåhtju.
+Siján máhttá aj tjoajvvebávtjas feber.
+Álu infeksjåvnnå virusis dahká vaj tjåjvijs sjaddá.
+Smávva mánájn miejnniduvvá dan tevstan máná vidá-gudá jahkáj.
+Vájve álu álggi muhtem biejvij maŋŋel gå mánná l såhpum ja hähkkat båhti.
+Álu moattes fuolken jali åvddåskåvlån skihppáji.
+Álu infeksjåvnnå vássá muhtem biejvijs.
+Álu häjttá vuoksemis jánndura sinna, valla slåhtjot gis máhttá vahkov.
+Låssjkusav ja sáltijt massá gå vuoksá ja sjlåhtju Smávva máná li sieldes rasje låsjkosvánesvuohtaj gå ållessjattuga.
+Jus unna mánásj massá ienep låssjkusav gå majt juhká de hähkkat máhttá nävrrot.
+Alla feber dahká vaj mánná massá vil ienep låssjkusav.
+Danen la sieldes ájnas juhkusav vaddet juo infeksjåvnå álgo rájes.
+Njuorak máná li tjervas rasje låsjkosvánesvuohtaj.
+Jus mánná njamáduvvá de galggá joarkket dajna.
+Luluj njamádit dájvvábut gå iemeláhkáj.
+Juska mánná joarkká vuokset de joarkket njamádit mánáv.
+Sämmi l aj mánájda gudi biebmaduvvi ruvsajn.
+Jus mánná ij sidá njammat de máhttá gähttjalit båhtjet jali pummpit ja bastijn biebbmat.
+Máhttá njittjev giedajn jali pumpajn båhtjet.
+Hiebalasj pummpa gávnnu dálkasboargálin oasstet.
+Jus mánán li edna slåhtjusa de ij la nuoges mánná njidtjemielkev oadtju, mánná dárbaj de aj låsjkosmålssomav oadtjot,
+Jus mánná ednagav vuoksá de låsjkosmålssom la buoremus.
+Låsjkosmålssom mánájda gávnnu dálkasboargálin oasstet.
+Låssjkusin li sálte de låsjkosbálánssa rubmahin buorreláhkáj buorrán.
+Jus mánná ednagit vuoksá de l dárbulasj vaddet bájken guokta teabassti låsjkkusis juohkka vidát minuvta.
+Jánndurin la dárbulasj ienep låssjkusis gå majt jáhkká, buojkulvissan jagák máhttá ienep gå lijttarav dárbahit.
+Muhttijn márjju mánán la hállo ietjá juhkusav juhkat.
+De máhttá gähttjalit ietjá juhkusav vaddet danen gå ájnnasamos la mánná låssjkusav åvvå juhká.
+Ij val galga hálmugis juhkusijt vaddet, danen gå ilá edna såhkår máhttá ienep slåhtjusav vaddet.
+Ale ga vatte lightjuhkusijt danen gå e åbbå sisaneda såhkkårav.
+Alu vuoksema vuostak gáhtu ja slåhtjusa gihtji ájn muhtem biejve.
+Jus mánán la slåhtjos ja jus mánná njamáduvvá de joarkká njamádit degu åvdebut.
+Jus mánná ij njamáduvá, de máhttá njidtjemielkkemålssomav vaddet, rijssa- jali májsajubtsav máná álddara gáktuj.
+Vatte smávva mierijt álgos gähttjat jus mánán bissu biebbmo.
+Gå mánná sihtá bårrågoahtet de l buorre vaddet iemelágásj biebmov ja segadit duodde buojdijn.
+Jus sihtá gähttjalit juojddá mij ganugahttá de máhttá vaddet gárutjubtsav, dagádum gárutdäbttjusis ja tjátjes mánájda gudi li vuorrasappo gå guhtta máno.
+Mujte val muorjema dahki njárbbis bajkav ja vájvep slåhtjusin ij vaddet ållesgårnnejubtsav.
+Vuorde biebmoj majn li edna fibera desik mánná l ållu varres.
+Jus vuoksema vat ruoptus båhti, álge vat låsjkosmålssomijn, valla åro ájttsis jus mánná dellagoahtá jali vájbbagoahtá.
+Danen gå tjoajvvemájnne l sieldes soahpolis la buorre jus goappátjagá mánná ja gájka fuolken giedajt basádi gålgge sájbujn biebmo åvddåla ja hivsiga maŋŋela ja gájkajn li ietjas sigárdahka jali adni aktiadnemsigárdagáv.
+Máhttá aj sihkkot hivsigav dájvválakkoj.
+Jus mánán li rapsa de l buorre anedum rapsajt biedjat plásstavuossaj åvddål gå dajt ruhkelihttáj håjggåt.
+Rájnni sujttobievdev ano maŋŋela ja basá giedajt váttugit gå l rapsajt målssum.
+Mánná galggá hejman årrot gå vuoksá jali li sjlåtjos.
+Jus mánná l åvddåskåvlån jali fuolkkebiejvveårruhin de máhttá ruoptus dåhku mannat gå ij la vuoksám jali slåhtusav adnám guovte jánndurin.
+Galggá sujtov åhtsåt varresvuohtaguovdátjin jali hähkkaduostudagán dalága jus mánán li lávdda slåhtjusa ja vuoksema ja vuojnnet la låsjkosvánesvuohta, dat javllá l oalle vájbas ja ij berusta birrasis, gådtjå binnáv jali vuorjját ja ij vieje ståhkat.
+Sujtov åhtsåt dalága jus mánán ietján gå vuoksema ja sjlåhtjos la alla feber jali sieldes bávtjas tjoaven, jali jus sjlåhtjos la varájn jali slijvijn segadum.
+Galggá skuolkkat skihpasujttorádevaddemij jali varresvuohtaguovdátjijn aktavuodav válldet jus mánná ij la buorep sjaddam jánndurin, jali jus mánná tjoajvvevige maŋŋela l vieddje valla sujna l njárbbis bajkka årrum ienep gå guokta vahko.
+Jus máná gudá máno oadtju tjoajvvemájnijt ja slåhtjusijt de agev gálggá skihpasujttorádevaddemijn jali varresvuohtaguovdátjijn aktavuodav válldet.
+Jus mánná l slåhtjusav oadtjum gå ålggorijkan mannam de galggá varresvuohtaguovdátjijn jali mánádåktårduostudagájn aktavuodav válldet.
+Gähttje: Leif Ekholm, mánádåktår, Mánávarresvuohtasujton, Örebro
+Mammografiddja l njittjijs röntgenåtsådibme sierra röntgenteknijkajn mij vaddá dárkkelis gåvåjt.
+Åtsådibme máhttá dagáduvvat hierediddje ulmijn varresvuohtaåtsådibmen, nåv gåhtjoduvvam screening, jali gå nissun iesj jali dåktår la muhtem rievddadusáv njittjijn gullam.
+Ij beras mammografiddjaåtsådimev tjadádit varresvuohtakontrållån jus la iesselissan jali jus dåktår gáddá jiesska njittjijn gávnnu.
+Ij dárbaha gárvedit sierraláhkáj.
+Åtsådibme álu dagáduvvá mammografiddjaåssudagán, mij máhttá sierra jali röntgenåssudagás oasse skihpadåben.
+Mammografiddja dagáduvvá aj sierra njidtjeduostudagájn ja muhtem varresvuohtaguovdátjijn.
+Vuostak oadtju gatjálvisájt röntgenskihpasujtáris vásstedit jus li vájvastuvvá njittjijs jali jus bårrå dálkkasijt ma sisanedi hormåvnåjt.
+Dan maŋŋel de nuoladit bålåv ja skihpasujtár gehtjat njittjijt ja tjáles jus li vuojnos rievddadusá, buojkulvissan stuoráp lijkketsåbe jali utto åvdep tjuollamij maŋŋela.
+Máhttá vuojnnut röntgengåvån ja låsedit árvustallamav.
+Röntgenåtsådimen bále tjuodju, ja biedjá njittjev akta ájgen duolboga nali man sinna l nåv gåhtjoduvvam gåvvådetektåvråv.
+Njidtje diebttjiduvvá aktij ietjá duolbugijn viehkken vaj åbbå duolbas sjaddá.
+Dahká vaj gåvvå tjielgas sjaddá avtabále ja lábttjenárre vuollegattjan aneduvvá.
+Giedav hähttu bajás anedit ja vuojŋastit apparáhta vuosstij dan båttån gå válldá guokta jali gålmmå gåvvå.
+Sämmilágásj de nuppijn njittjijn.
+Máhttá dåbddut vájválasj jali báktjit oanegav gå njidtje duolbban diebttjiduvvá.
+Åtsådime maŋŋela dåbddu iemeláhkáj.
+Giehpemus la ärádusájt gulldalit navvulin gå njittje li sájbujn vuojdadum.
+Bajeda giedav, gulldala njittjijt ja giedavuolev njuolgga tjuvdij ja giehppis dettujn...
+... giedav labuda birra gievllen, moatten gierden njittje badjel.
+Álge njidtjevárto birra ja hiejte giehtagávan.
+Mammografiddjaåtsådimen aneduvvá röntgen njittjijda, teknijkajn mij vaddá dárkkelis gåvåjt.
+Mammografiddja dagáduvvá juogo de hierediddje varresvuohtakontrållån, nåv gåhtjoduvvam screening, jali dan diehti gå nissun jali dåktår la gullam ådå bavhlev njittjen.
+Juohkka jage dagáduvvi ienep gå 500 000 åtsådime njidtjeröntgenijn Svierigin.
+Sosiálastivrra májnnu mammografiddjav nissunijda 40 ja 74 jage gaskan.
+Lánndadikke fálli gájkka nissunijda 50 ja 69 jage gaskan máhttelisvuodav tjadádit mammografiddjaåtsådimev.
+Ienemus lena fálli åtsådimev ienep juohkusijda 40 ja 74 jage gaskan, valla goassa gåhtjoduvvá ja man guhkev åtsådime målsut.
+Nuorap nissunijda l dábálasj åtsådimij bielnup jahke gaskajn.
+Vuorrasappo ienemusát gåhtjoduvvi fert nuppát jage.
+Dájn varresvuohtakontrållåjn máhttá njidtjebårresjattalvis ielveduvvat åvddål gå ij la háhppidam muhtem dåbddomerkajt dahkat, jali åvddål gå ij åbbå gullu njittjen.
+Diedalasj åtsådime li vuosedam nissunijda gudi oassálassti mammografidjajn varresvuohtaåtsådibmáj de jábbmem njidtjebårredávdan binneduvvá 40 prosentajn.
+Gå maŋŋet bårredávdav älvvá de l vádá oabllot háhppidam, ja de ienep ja vájvep dálkudime l dárbulattja gå jus sjattalvis älvádallá árrat.
+Nissuna njittjen la tjavŋak konsistänssa.
+Le danen gå gávnnuji goappátjagá mielkkerávsá ja buojddetsuottsa njittjijn, ja dahká vaj dåbdduji tjavŋaga.
+50-jage álldarin njittje dibmi gå mielkkerávsá unneduvvi ja buojddetsuottsas målsuduvvi.
+Njittje bájneduvvi hormåvnnårievddadusájs ma sjaddi nissuna liejbbegaskan ja máhtti danen dåbddut ållu umasslágátja goassa dajt åtsåda.
+Liejbe maŋemus biejve maŋŋela l buorre biejvve iesjåtsådibmáj, danen gå njittje álu li dibmasa ja giehpe åtsådit.
+Gájkka nissuna beras ietja åtsådit ietjasa njittjijt.
+Hiebalasj la válljit vissa biejvev mánon giehpebut máhttet buohtastahttet majt gullá.
+Buorre bálle lisj má navoldahttijn danen gå l álggep njittjijt gulldalit gå li sájbbodum.
+Galggá gulldalit gå tjuodtju ja gå vellaj.
+Jus luluj sjattalvisáv ielvvet de márjju ballá, valla dájvvámusát l buorre rievddadus, sierraláhkáj nuorap nissunijn.
+Máhttá årrot cysta, dat javllá tjásmagis, jali tsuottsa buorre sjattalvis.
+Rievddadus njidtjerávsán máhttá aj njidtjebårredávdas dagádum.
+Njidtjebårredávdda l akta dábálamos bårredávddatjerdajs nissunijn.
+Fert jage oadtju bájken 7 000 nissuna ja 40 ålmmå njidtjebårredávdav.
+Máhttelisvuohta njidtjedávdav oadtjot lassán álldarijn.
+Dábálasj dåbddomärkka njidtjebårredávdan la jarre njittjen jali giehtagávan.
+Ietjá l gå njidtjevártto jali lijkke njittjen gässu sisi.
+Dåbddomerka ma älla nåv dábálattja li njittje tjielggimahtes ruopsudibme jali båhte, hávve mij ij save, jali varrasegadum låsjkos njidtjevártos.
+Gájkka rievddadusá njittjijn galggi duodaj váldeduvvat ja dåktåris åtsåduvvat.
+Máhttá aktavuodav válldet varresvuohtaguovdátjijn, nissunijvarresvuodajn jali sierra njidtjeduostudagájn mij gávnnu muhtem stuoráp skihpadåbijn.
+Dåktår dárkkelit gulldal njittjijt ja mierret jus mammografiddja galggá dagáduvvat.
+Njittjev biedjá akta ájgen duolbbadisá vuosstij mij sisanet kasehtav röntgenfilmajn.
+De njidtje diebttjiduvvá aktij ja guokta jali gålmmå gåvå váldeduvvá.
+Mammografiddja álu dagáduvvá mammografiddjaåssudagán, mij máhttá sierra jali röntgenåssudagás oasse skihpadåben.
+Åtsådibme dagáduvvá aj sierralágásj njidtjeduostudagájn ja muhtem varresvuohtaguovdátjin.
+Röntgenapparáhtta mij aneduvvá l sierraláhkáj hábbmidum váttátjit njidtjetsuottsas buorre gåvåjt vuollegasj röntgensuonjardimijn viehkken Muhtem bále máhtti bårredávddásjattalvisá ma li val muhtem millimehtera stuore älvádallat.
+Vuostak vásstet muhtem gatjálvisájt ja giehttot jus la vájvástuvvam njittjij, jali jus bårrå dálkkasijt ma sisanedit hormåvnåjt.
+Hähttu aj nuoladit bålåv ja skihpasujtár gehtjat njittjijt ja tjáles jus li vuojnos rievddadusá, buojkulvissan lijkketsåbe jali utto åvdep tjuollamijs.
+Máhtti vuojnnut röntgengåvåjn ja gåvå boasstot dádjaduvvi bårredávddasjattalvissan.
+Dan maŋŋela vádtsá röntgenappáráhttaj ja dan åvdån de tjuodtjot.
+Njidtje biejaduvvá akta ájgen duolbbadisá nali mij sisanet gåvvådetektåvråv.
+Njidtje diebttjiduvvá sjánjas duolbbadisájn viehkken mij dietteduvvá njittje vuosstij.
+Giedav hähttu badjen anedit ja dav vuojŋadit appáráhta vuosstij gå guokta jali gålmmå gåvå váldeduvvi.
+Ájnas la ij åbbå labudit.
+Ålles åtsådibme válldá 15-30 minuvta, ja gåvvidibme vihtta jali låge minuvttaj.
+Máhttá dåbddut vájvven jali báktjit oanegav gå njidtje diebttjiduvvá.
+Valla hähttu dagáduvvat, danen gå gåvvå buorep kvalitehtav oadtju ja åtsådibme tjårggu.
+Duodden máhttá binnep suonjarmierre aneduvvat gå njidtje diebttjiduvvá.
+Dájvvámusát li guokta röntgendåktåra gudi sierralakkoj árvustallaba mammografiddjagåvåjt.
+Tjårggåtvuohta lassán árvustallamin.
+Jus gávnnaba juojddá mij vuojnnet ij la iemelágásj, de gåhtjoduvvá ruoptus boahtet ådå åtsådibmáj.
+Lijgge mammografiddjagåvå de váldeduvvi ja åtsåduvvá aj ultrajienajn.
+Dåktår máhttá aj åtsådimev rievddádusás válldet.
+Jus la unna rievddadussa mij la vájvve gulldalit de máhttá válldet åtsådibmev ådå mammografiddja bále váldeduvvá jali ultrajienajn viehkken.
+Sekka nálusj tjuoggiduvvá rievddadussaj ja sellaåtsådibme njamáduvvá.
+Åtsådibme rájaduvvá guoradallamijj mikroskåhpajn.
+Gájkka dagáduvvá duodastuvátjit jus la bårredávdda jali ij.
+Vásstádus mammografiddjaguoradallamis rájaduvvá njuolgga duv årudahkaj guovten vahkon jus la gåhtjoduvvam varresvuohtakontrållåj.
+Jus la siejveduvvam mammografiddjaj de diedojt oadtju åtsådimbåhtusa birra ietjas dåktåris.
+Muhtem nissuna dálkuduvvi hormåvnåj klimakterian ja klimakteria maŋŋela jali p-tablehtajt bårri.
+Dakkir dálkudibme bájnasj njidtjetsuottsav vaj sjaddá assáp ja dahká mammografiddjagåvåv låsebut árvustallat.
+Danen la ájnas giehttot jus bårrå dálkkasijt ma hormåvnåjt sisanedi.
+Suonjarnárre majt hähttu gillat mammografiddjaåtsådimen la nåv unne vaj dav e ane vádálattjan.
+Duodden teknijkalasj åvdedibme dagáduvvá ulmijn ájn suonjarmierijt unnedit.
+Ij galga guoktáladdat mammografiddjaåtsådimen mannat gå gåhtjoduvvá, jali jus älvvá rievddadusáv ietjas njittjijn.
+Buoragit manná åtsåduvvat mammografidjajn vájku li implantáhta.
+Ij la máhttelisvuohta vaj implantáhta tsuovkkani, valla gå ij maná njittjijt diebttjit degu nissunijn váni implantáhtaj dagi de l dárbulasj aktugasj hiebadum åtsådimijn.
+Dájvvámusát duoddiduvvá aj mammografiddja gå njittje åtsåduvvi ja åtsådibme ultrajienajn.
+Gå l ållu nuorra de álu åtsåduvvat ultrajienajn ienni gå mammografiddjajn.
+Le danen gå njittjij ráksátsuodtsa la nåv assá vaj mammografiddjagåvå sjaddi vájve dádjadit.
+Ultrajiedna vaddá jáhkedahtes vásstádusáv
+Jus dåktår gáddá jiesska l njittjen de álu mammografiddja ij dagáduvá danen gå báktji njittjev aktij diebttjit.
+Dan sadjáj l buorre ultrajiednaåtsådimev tjadádit, vuojnátjit jus siedja gávnnu majt hähttuji duobbmit.
+Gå infeksjåvnnå l dálkudum de beras mammografiddjaåtsådimev tjadádit.
+Sierraláhkáj ájnas la jus la vuorrasabbo.
+Jus la iesselissan de ij galga varresvuohtaåtsådimev tjadádit, nåv gåhtjodum screening, mammografidjajn.
+Valla jus älvvá rievddadusáv njittjen de agev galggá sujtujn aktavuodav válldet ruvvaláhkáj åtsåduvátjit, ihka vil la iesselissan.
+Åtsådibme de álggá ultrajienajn ja duoddiduvvá mammografidjajn jus la dárbulasj.
+Tjálle: Heitti Teder, kirurga, Centralsjukhuset Kristianstad
+Gähttje: Laszlo Tabar, dåktår, professor, ássjedåbdde radiologidjan Falu lasarehtan
+Basá tjalmev kompressajn jali bomulloduokkijn ålgop tjalmmetjiegas sisŋebuj.
+Tjalmmeinflammasjåvnnå l dábálasj mánájn, álu virusinfeksjåvnås snuohpav la oadtjum.
+Tjalmmevielggat ruopsut ja vájveduvvá ja låsjkos gålggå tjalmes, mij álu l visskásiehke.
+Álu tjalmme vuojnnu båden.
+Ienemusát buorrán váhkon váni dálkudime dagi.
+Tjalmmeinflammasjåvnnå álkket såhpu.
+Máná máhtti aj ietjá årijs inflammasjåvnåjt tjalmijda oadtjot.
+Dan duogen máhttá allergiddja jali mánná l vahágahttám jali oadtjum rugijt tjalmmáj.
+Inflammasjåvnnå la rubmaha vuohke ietjas suoddjit.
+Máná gudi li snupohpasa ja gejn la tjalmmeinflammasjåvnnå ruoppsij tjalmij vehik siedjan e dárbaha hejman årrot åvddåskåvlås jus ietján buoragit viedji.
+Máná gudi li åvddåskåvlån galggi nåv vieddje årrot vaj viedji oassálasstet gájkka dåjmajda.
+Máná allergiddjavájvij tjalmijn e ga dárbaha hejman årrot.
+Jus máná tjalme dednju ja hähttu siejav tjalmijs moaddi bäjvváj sihkkot de l mánán tjavgga infeksjåvnnå.
+Ienemusát li goappásj tjalme vájvedum ja máhtti siedjut.
+Mánná de luluj hejman årrot åvddåskåvlås danen gå l såhpulis, ja máná tjalmme hähttu moaddi bäjvváj basáduvvat.
+Mánná máhttá mánnájuohkusij ruoptus mannat gå tjavgga inflammasjåvnnå l buorránam ja tjalmme ij la des siedjan.
+Tjalmmeinfeksjåvnnå såhpu giehpemusát smávva mánáj gaskan danen gå nåv lahkalakkoj ståhki.
+Soahpom oabllu iehtjádij siegen gå mánná tjalmijt ruvvi ja maŋŋela duohttá ståhkamgávnijt jali ietjá mánájt.
+Skåvllåmánájn älla sämmi lahkaaktavuohta valla jus la tjavgga tjalmmeinfeksjåvnån ja tjalme li vájvedum de soajttá dárbahi hejman årrot.
+Jus mánán la siedja tjalmijn de l buorre tjalmev rájnnasit bassat nåv dájvvalakkoj gå l dárbulasj tjátjijn.
+Ane kompressav jali bomullov ja basá ålgop tjalmmetjiegas sisŋebuj.
+Hieredittjat tjalmmeinfeksjåvnåjt buorre váttugit giedajt bassat jus ålos birrusin li snuohpasa.
+Buorre l aj jus goappátjagá hejman ja åvddåskåvlån sigárdagájt álu målssu.
+Dábálasj la njuorakmánájn li visskásiek låsjkos tjalmijn, danen gå siján li baskep ganjálkanála gå vuorrasap máná ja ållessjattuga.
+Basá tjalmev rájnnasit ålgop tjalmmetjiegas sisŋebuj kompressajn jali bomulloduohpujn mij la suollnodum vuorgas kránatjátjijn jali sálltelåssjkusijn.
+Tjalmmeinflammasjåvnå ma älla buorránam vahkon márjju dárbahi antibiotihkajn dálkuduvvat.
+Máhttá varresvuohtaguovdátjijn aktavuodav válldet.
+Guovte biejve dálkudime maŋŋela antibiotihkajn de infeksjåvnnå ij des soahpo ja mánná máhttá åvddåskåvllåj ruoptus mannat.
+Ij lulu vuorddet varresvuohtaguovdátjn aktavuodav válldet jus mánán la sieldes tjavgga inflammasjåvnnå ja edna siedja sjaddá.
+Sämmi l aj jus mánná ij rat tjuovgav gierda jali sujna l tjavgap snuohpavájve.
+Jus mánán li tjavgga vájve val avtan tjalmen ja gáddá mánná l tjalmev vahágahttám de ij lulu ga vuorddet aktavuodav válldet.
+Jus njuorak manán la tjalmmeinfeksjåvnnå de luluj sujtujn dalága aktavuodav válldet.
+Máhttá agev skuolkkat skihpasujttorádevaddemij oattjotjit rádev.
+Tjálle: Elin Åkerblom, skihpasujtár, Stockholm
+Theresa Larsdotter, 1177 Vårdguiden
+Patiänntan varresvuohta- ja skihpasujton la riektá duostoduvvat roattujn ja oadtjot dádjadahtte diededimev varresvuohtavidjurij ja åtsådimij ja dálkudimij birra ma oajvvaduvvi Galggá oadtjot buorre sujtov buorre kvalitehtajn.
+Jus ij la dudálasj sujtujn majt la oadtjum jalik gujddi duostodimijn, de l riektá gujddit ja vuojnojt åvddåmbuktet.
+Máhttá guosskat unnep gássjelisvuodajs vidjurij gitta vaddásijda ma li båhtusijt vaddám stuoves vahagijt jali jábmemav.
+Máhttá aj bajedimev dahkat dåjmav buoredittjat
+Gávnnuji edna instánsa gåsi máhttá gujddit.
+Gujddidijn ádnu tjálalasj vásstádusáv vaj sietton bässá låhkåt ja dajna boastodádjadusáv garvvet.
+Vuostatjin la buorre aktavuodav válldet dåktårijn jali ietjá sujttobárggijn gudi li åtsådam ja dálkudam.
+Dan láhkáj máhtti oalle boastodádjadusá tjielggat ja vádá binnut vádáv vat dáhpáduvvá.
+Máhttá aj agev aktavuodav válldet åssudagáåjvijn gånnå sujtov oattjoj, buojkulvissan ortopedaduostudagá doajmmaåjvijn.
+Kommuvna varresvuohta- ja skihpasujto hárráj buojkulvissan häjmmaskihpasujtto de aktavuodav válldá dálkas åvdåsvásstediddje skihpasujtárijn, nåv gåhtjoduvvam MAS, kommuvnan.
+Mij la lánndadiggedåjmadum ja kommuvna sujtto iereda sierra guovlojn rijkan.
+Máhttá gatjádit ietjas kommuvnas jali lánndadikkes gut sujtos åvdåsvásstet.
+Ienemusát kommuvnna åvdåsvásstet álkkep häjmmasujtos ja lánndadigge sujtti dárkkelap skihpasujtov hejman.
+Instánnsa masi máhttá vuojnojt åvddånbuktet la patiänntasiebrreráde, mij muhttijn gåhtjoduvvá åskeldimsiebrreráden.
+Patiänntasiebrreráde galggá doarjodit alla patiänntasihkarvuodav varresvuohta-ja skihpasujton.
+Siebrreráde galggá gávnnut gájkka lánndadikkijn duostotjit gujddimijt ja vuojnojt iehtjádij siegen duostomij, diagnosaj, dálkudibme, mávso, sekretässagátjálvisájda ja sujttogarantiddja birra.
+Siebrreráden li politijkkára ja virggeulmutja giehtadalli gujddimijt.
+Siebrreráde politijkkárijn ja virggeulmutjijn la sjávovälggogisvuohta.
+Patiänntasiebrreráde l aktijmahtes varresvuohta-ja skihpasujtos ja ij majdik mávse dajna aktavuodav válldet gatjálvisáj jali gujddimij.
+Ietján gå varresvuohta-ja skihpasujtto de patiänttasiebrreráde doajmmaguovllo l aj bádnesujtto mij dåjmaduvvá lánndadikkes ja priváhttabádnesujtto mij biednigahteduvvá ållåsit jali muhtem märráj lánndadikkes.
+Duodden la varresvuohta-skihpasujtto ma kommuvnajs dåjmaduvvi, jali såbadusá milta kommuvnaj, ja álmmuk hukso Sosiáladievnastuslága milta mav oadtju dakkir varresvuohta-ja skihpasujton.
+Patiänntasiebrrerádes máhttá buojkulvissan viehkev oadtjot
+Goappátjagá njálmálasj ja tjálalasj gujddima guroadaláduvvi
+Máhttá goappátjagá riŋŋgit ja rádjat tjálalasj gujddimijt patiänntasiebrrerádáj.
+Virggeulmutja gähttji gujddima guoradáláduvi jali riekta instánsajn aktavuodav váldeduvvá.
+Patiänntasiebrreráden älla riektá mierredit jus skihpabargge li juojddá mäddám jali ij.
+Ienni l ássje doajmmaåvdåsvásstediddjijda jali fábmudagájda nåv gåk Sosiálstivrra.
+Aktavuohtadiedo patiänntasiebrrerádáj galggi gávnnut gånnå la sujtov vattedum ja lánndadikkij ietjas webbabielijn.
+Sosiálastivrra l gáhttifábmudahka varresvuohta- ja skihpasujttuj ja sujnni iehtjádij siegen dåjmajt åvdedittjat patiänntasihkarvuodav, duostudit vahágijt ja gádodit vádájt sujton.
+Sosiálastivrra galggá tjalmostahttet årijda majt li sjaddam, nåv gåhtjoduvvam vuogádakvige, ja mij máhttá dagáduvvat vaj ij galga ådåsis sjaddat.
+Sosiálastivrraj máhttá dáhpádusáv jali aktugasj virggeulmutjijt bajedit.
+Bajedimen ij dárbaha diededit gänna jali gejn li åvdåsvásstádus dáhpadusás.
+Gájka gudi gulluji varresvuohta- ja skihpasujttobarggijda, juska vil barggi kommuvnan, lánndadikken jali priváhtta sujttovidnudagán, máhtti bájeduvvat.
+Bajedibme máhttá guosskat lájtov organisasjåvnå vuossti jali gájkkásasj vánesvuohtaj patiänntasihkarvuodan majt la dárbulasj divudit.
+Gujddimusá galggi guoradaláduvvat gáttoj ja vuorddemusáj dagi.
+Ij iesj dárbaha diehtet gut la juojddá boasstot dahkam jali mij la dåmajdimen boasstot sjaddam ájnat nuoges la bajedit dáhpádusáv.
+Sosiálastivrra máhttá lájttet goappátjagá organisasjåvnåv, buojkulvissan lánndadikkev, ja aktugattjajt sujttobarggijs.
+Máhttá aj dagáduvvat vájku ij gávnnu aktak bajedibme jali gujddimus patientajs jali lahkaulmutjijs.
+Jus la dárbulasj patiänntasikarvuohtaj de Sosiálastivrra máhttá aj njuolgadusájt almoditmajt organisasjåvnnå hähttu tjuovvot.
+Sosiálastivrra máhttá aj mierredit guodet ássjijt patiänntasiebrrerádaj.
+Sosiálastivra märrádusá e máhte gujddiduvvat.
+Bajedime dáhpádusájs ma máhtti årrot ássjálattja guodeduvvi polijssaj.
+Buojkulvissan la gå skihpasujttobargge guoddaluvvi seksuálalasj illastimij jali tsabbmema birra.
+Goappátjagá bajedibme Sosiálastivrraj ja Sosiálastivra märrádusá li almulasj ássjepáhppárá majt gájka gudi sihti máhtti låhkåt.
+Patiänntajournála ja sjimugis guoradallama ássjepáhppará gis sekretessas gåbtjåduvvi.
+Sosiálastivrra giehtadallá nåv gåhtjodum Lex Maria-bajedimijt, gå sujtto iesj galggá bajedit alvos dáhpádusájt.
+Lex-Maria- bajedibme galggá guoraduvvat nannodittjat patiänntasihkarvuodav.
+Máhttá doalvvot vaj Sosiálastivrra bajet sujttobarggijt Varresvuohta-ja skihpasujto åvdåsvsstádussiebrrerádáj, HSAN
+Sosiálastivrra, Justitieoahttse ja Justitiekansler val máhtti bajedit Varresvuohta-ja skihpasujto åvdåsvásstádussiebrrerádáj, HSAN.
+Dagáduvvá jus gávnnuji oare mierredit suodjedagojda, dat javllá tsaggat dagojt ja barggovuogijt ma máhtti årrot vádálattja.
+HSAN máhttá gähttjalit ja mierredit
+Biehtsemáno 2013 rájes la sujto ja huvso "IVO" Inspeksjåvnån, åvdåsvásstádus Sosiálasivra gähttjovidnojs.
+Merkaj dáhpádusáv sujton ja huvso Inspeksjåvnnåj bajet majt la vásedam sujton.
+Máhttá aj bajedit aktugasj virggeulmutjijt, jur gåktu åvdebut dagájSosiálastivrraj.
+Dåjma galggi mieddemijt ja vánesvuodajt ma sujton ja huvson ietja bajedit sujto ja huvso Inspeksjåvnnåj.
+Ådå fábmudahka máhttá aj iesj álgadit dagojt åtsådittjat ja dåbelijtjuovvot kvalitehtav ja sihkarvuodav sujton.
+Jus adná bahádahko la dagádum sujton de máhttá polijssabajedimev dahkat.
+Bajedibme máhttá buojkulvissan guosskat nuppe ulmutja jábmemij.
+Svierigin dakkir bajedime vuorjját doalvvu guoddalibmáj ja duobbmuj danen gå vierredahkoláhka ásadibme, rávkká ájggomusá jali alvos dierbigisvuodav stráffitjit.
+Patiänntaorganisasjåvnå máhtti muhttijn viehkedit giehtadallat ássjijt ma gujddimussaj gulluji.
+Muhttijn máhtti árvustallat makkir instánssaj l buoremus åvddånbuktet ietjas gujddimusájt ja aj viehkedit tjállet bajedimev.
+Nuppástimoahttse, DO, barggá nuppástime vuosstij.
+Jus adná ietjas ij la objektijvalattjat giehtadaládum sjierves, sjiervveidentitehtas, sjiervvedåbddomerkas, álldaris, álmmuktjerdak sierratjerdas, jáhkkudagás jali ietjá jáhkkovuojnos, sáhtusvuodas ja seksuálalasj tjerdas, de dát máhttá DO:aj bajeduvvat.
+Agev la máhttelis gujddimusájt åvddånbuktet skihpasujttopolitijkkárijda gejn li politijkalasj åvdåsvásstádus lánndadikken jali kommuvnan.
+Muhtem lánndadikkijn gávnnuji sierralágásj patiänntaoahttse, gudi muhttijn aj gåhtjudalli patiänntaoahttsen jali patiänntabagádiddjen.
+Jus buojkulvissan adná ietjas nievret duostodum jali ietjáláhkáj la asjmen sujtujn de máhttá sijájn aktavuodav válldet.
+Patiänntaoahttse máhttá viehkedit ja vuosedit åvddålijguovlluj jus ij la dudálasj vásstádusájn jali duosstomijn gå l vuostak aktavuodav válldám skihpasujttobarggijda.
+Tjálle: Lars Persson, giehtadalle, Patiänntasiebrreráde dåjmadagán, Region Halland, Halmstad
+Gähttje: Hans Rutberg, dåktår, Patiänntasihkarvuohtaåssudagán, Universitetssjukhuset Linköping
+Jus mánná allagit åjvijn vällaj de båhtånibme binnu bieljen ja binnebut báktji.
+Oajvvurav aledittjat máhttá oajvevuolijt biedjat bålsståra vuolláj.
+Máná gudi li snuohpasa máhtti bielljenávlagav oadtjot gå tsuottsa bieljen båhtåni.
+Máhtti aj luottudagáv oadtjot gå inflammasjåvnnå gasskabieljen la siedjan, gåhttju bielljenávladahkan.
+Goappátjaga snuohpa ja bielljenávladahka la iemelágásj infeksjåvnnåskibádagá mánájn.
+Máná álu gåhttsåji luottudagás iján danen gå båhtånibme bieljen stuorru gå vällahi.
+Ådisj má buorebut muhtem duodde oajvevuolij.
+Ietjá vájve ma máhtti bielljenávlagav vaddet la inflammasjåvnnå gullotjadádagán mij manná bielljetsuodtsaj, váksabuodustahka jali vájve oalojlahtasij.
+Bielljenávladahka gasskabieljen álu hähkkat álggá ja oanegasj la.
+Ietján gå bielljenávlak mánán máhttá ájnibåddåsasj gullovihke ja nievrep gullo dåbddut.
+Dábálasj la aj báhkan buollet.
+Muhttijn bielljetsuodtsa luottan ja låsjkos gålggå gullotjadádahkaj.
+Dalloj luottudahka unnu.
+Mánájn máhtti aj bielljenávladahka váni luottudagá dagi.
+Jus diehtá mánán la bielljenávladahka de máhttá bávtjasgiehpediddje dálkkasav vaddet mij sisanet paracetamolav, buojkulvissan Alvedon ja Panodil, jali dálkkasav mij sisanet ibuprofenav, buojkulvissan Ipren ja Ibumetin.
+Dálkkasa gávnnuji gålgge hámen, bahtablähttan ja tablähttan.
+GGávnnuji váttugis bagádusá skurpon.
+Mánájda gudi li nuorabu gå guhtta máno ij lulu bávtjasgiepediddje dálkkasijt vaddet åvddål vuostak rádedimes skihpasujtárin jali dåktårijn.
+Máná vuollelin 18 jage gudi báhkan buolli e galga bávtjasgiehpediddje ja báhkkavuolediddje dálkkasijt acetylsalicylsyrajn adnet, buojkulvissan Magnecyl, Treo jali Albyl, jus dåktår ij la dav gåhttjum.
+Giehpediddje njunnjespraddja unnet njunnjebuodusav ja mánnáj gähppu vuojŋŋgat.
+Ij diehttu jus njunnjespraddja viehkedit bielljenávlladahkaj.
+Jus bielljetsuodtsa l luottanam beras vuorddet lávggomijn desik la häjttám gålggåmis gullotjadádagás.
+Gå bielljetsuodtsa l savvám, mij álu åvvå ruvva manná de máhttá lávggot iemeláhkáj.
+Jus li båhtså bieljijn jali bielljenávladahka de ij galga lávggot tjátjegierraga vuolen.
+Máná máhtti gasskabåddåsasj bielljenávlagav oadtjot gå li snuohpasa.
+Valla jus luottudahka ij buorrána, vájku bårrå bávtjasgiehpediddje dálkkasijt ja oajvve allagin, de mánná luluj åtsåduvvat varresvuohtaguovdátjin jali hähkkaduostudagán guovten-gålmån jánndura sinna.
+Jus mánná l delas, ij nagá ståhkat ja ij sidá juhkat jali l nuorap gå gudá máno de galggá sujtujn aktavuodav válldet.
+Luluj aj agev varresvuohtaguovdátjijn aktavuodav válldet jus låsjkos gålggå gullotjadádagás mánán-juska vil mánán la bávtjas jali ij.
+Máhttá aj agev skihpasujttorádevaddemij riŋŋgit oattjotjit rádev.
+Fredrik Lagerqvist, 1177 Vårdguiden
+Gähttje: Bertil Marklund, gájkkasasjdåktår, professor, FoU-åssudagán primerrasujton Vänersborg
+Varresvuohta- ja skihpasujtto Svierigin biednigahteduvvá ienemusát lánndadigge-ja komuvnnavärojs.
+Mávsov majt máksá buojkulvissan dåktårmanádimen la val oasásj majt ajtu máksá.
+Ij la fámon ålles priváhtta sujton, buojkulvissan plásstakirurgiddjan mij ij la medisijnalattjat vuododum.
+Iesj de máksá ålles gålov.
+Lánndadikke ja komuvna máhtti gájkkásattjat ietja mierredit makkir mávsojt galggá mákset dåktårmanádimijn ja ietjá dievnastusájn sujton.
+Gájkkásattjat li mávso åbbå sämmilágátja lánndadikkijn.
+Jus edna sujtov dárbaj de gávnnu allamáksosuodje, mij buojkoduvvá ienebut boahtte låhkusin.
+Varresvuohta- ja skihpasujtto l mávsodis vargga gájkka lánndadikkijn ja dajvajn jus ij la 20 jage dävddám.
+Merustaládum mávso vuollelin li fámon almulasj sujton ja priváhtta sujttovaddijn majn la såbadus lánndadikkijn.
+Gå l sisitjáledum skihpadåhpåj de máksá jándurmávsov mij lága milta l ienemusát 100 kråvnå.
+Gå manát dåktåra lunna varresvuohtaguovdátjin de mákso målsut 100 ja 300 kråvna gaskan.
+Manádimen gynekologa lunna ja mánádåktåra lunna de mákso målsut 200 ja 350 kråvnå gaskan.
+Jus dájn dåktårmanádimijn oadtju remissav röntgenåtsådibmáj ja dakkirijda de ij álu dárbaha ienep mávsov mákset.
+Manádimen ietjá dåktårspesialistaj lunna de mákso målsut 150 ja 350 kråvnå gaskan.
+Manádibme hähkkaduostudagán skihpadåben máksá 220-380 kråvnå.
+Manádibme skihpasujtára lunna ja skihpagymnásta lunna de mákso l 50-220 kråvnå manádibmáj.
+Dahkat mammografidjav gávnatjit árra njidtjebårredávdav ja gynekologalasj sällaåtsådimev skoahtotjåddågin, máksá 200 kr.
+Muhtem lánndadikke válldi mávsov dålvudagájs ambulánsajn jali helikopterijn.
+Muhtem lánndadikke máksi ruoptus manádimmávsov jus la hähttum vuorddet muhtem ájgev duodden mierredum ájggáj .
+Jus ij ruoptodiŋgo ájgev mij ij hieba jali ij boade diŋgodum ájggáj de l huoman välggogis mákset manádimmávsov.
+Gänna l ållu priváhtta jali ietjas barggovadde baktu skihpasujttoduodastus márjju li ållu ietjá vidjura makkir mávsojt galggá mákset.
+Komuvna varresvuohta- ja skihpasujton, mij la fámon vuorrasappojda guhkaájggásasj skibádahkaj, gávnnuji umasse mávso sujttuj mij skihpasujtárijs vatteduvvi.
+Svieriga Komuvna ja Lánndadikke vebbabielen gávnnuji adressa komuvnajda, lánndadikkijda ja dajvajda.
+Vebbabielijn la ájggeguovddelis ja dárkkelis diededibme sijá mávsoj birra.
+Ålggorijkak viesájdiddjijn la rievtesvuohta hähkkasujttuj Svierigin.
+Jus ietjá EU-rijkas boahtá, EES-rijkas jali Svejtsas de galggá europa skihpaduodastuskårttå, EU-kårttå, vuosedittjat rievtesvuohta l hähkka sujttuj ieme patiänntamáksuj.
+Jus ij la dakkir de l máhttelis sjaddá ålles sujttomávsov mákset.
+Jus sujtov gis sidá mij ij la hähkka ja ij sidá mákset ienep gå patiänntamávsov de galggá duodastus mij vuoset häjmmarijkka sujtov máksá.
+Jus ij dav ane de iesj máksá ålles mávsov sujtos.
+Ienemusá gudi båhti ietjá rijkajs EU, EES.
+Ja Svejtsa ålggolis hähttuji ietja mákset ålles sujttomávsov ja vájku hähkka sujtto.
+Europa skihpaduodastuskårttå, mij rávviduvvá Oadjodåjmadagás, svierik viesájdiddjijda vaddá rievtesvuodav hähkka sujttuj ietjá EU-, EES-rijkajn ja Svejtsan sämmi ekonomalasj vidjurijda ma li fámon rijka ietjas viesájdiddjijda.
+Nuorttarijkajn ij dárbaha kårtåv vuosedit.
+Jus dárbaj sujtov EU, EES-rijkaj ja Svejtsa ålggolin de ienemus rijkajn ij oattjo ietjas gålojt mávsedum, juogu de Svierigis jali dat rijkas gånnå jur dalloj la.
+Danen la ájnas adnet priváhtta mannoduodastusáv mij gåbttjå gålojt buojkulvissan dålvudibmáj.
+Jus la häjmmaduodastus de danna álu l mannosuodje mij gåbttjå muhtem gålojt.
+Oadjodåjmadagá vebbabielen la vil diededibme gåk sujtov oadtjot ålggorijkan.
+Mierre gávnnu man ednagav hähttu mákset varresvuohta- ja skihpasujtos.
+Gåhtjudallá allamáksosuodjen ja l hábbmidum sämmiláhkáj gájkka lánndadikkijn.
+Fámon la aj jus sujtov åhtså ietjá lánndadikken jali dajvan gå gånnå årru.
+Allamáksosuodje merkaj 12 mano ájgen aktisattjat máksá ienemusát 1 100 kr patiänttamákson.
+Riekknigoahtá vuostasj manádimen, juska vil goassa jagen manát.
+Gå l máksám 1 100 kråvnå de oadtju friddjakårtåv mij la fámon lågenanguovtemánoájge bátsidusán.
+Gå lågenanguokta máno li gållåm de vat máksegoahtá ietjas manádimis desik la jåvsådam 1 100 kråvnnåj.
+Allamáksosuodje ij álu gåbtjå
+Bádnesujton ij la álu fámon skihpasujto allamáksosuodje.
+Allamáksosuodje gis máhttá fámon årrot badnesujttuj jus la stuorra ja guhkaájggásasj dárbbo persåvnålasj sujtos bäjválasj viessomin.
+Allamáksosuodje máhttá aj fámon årrot jus la skibádahka manna bádnesujtto l medisijnalasj dálkudime oassen.
+Jus la skibádahka mij buktá lasedum vádáv bádnevahágijda jali jus la vájvve ietjas njálmmerájnasvuodav sujttit de máhttá aj oadtjot bádnesujtov skihpasujttomáksuj mij la allamáksosuojen.
+Dálkkasijda ma li tjáledum dåktåris, skihpasujtárijs, jali ietjá dåhkkidum bargges sujton de gávnnu allamáksosuodje mij merkaj dárbaj mákset ienemusát 2 200 kråvnå lågenanguovtemánoájggáj.
+Dálkastjáladis dálkkasa e gullu dán allamáksosuodjáj.
+Duodden gávnnu allamáksosuodje skihpamanojda ja teknijkalasj viehkkenävojda ma mierreduvvi lánndadikkijs.
+Merkaj njuolgadusá máhtti målsudit lánndadikkij gaskan.
+Muhtem varresvuohta- ja skihpasujtto máhttá årrot ållu mávsodis muhtem lánndadikkijn.
+Dálkkasij åvdås ma tjáleduvvi dájn sujttomanádimijn gis iesj máksá.
+Manádime iednesujtto- mánásujttoduostudagájn (MVC ja BVC) li mávsodis ålles rijkan.
+Skåvllåvarresvuohtasujton ij mávse avtak manádimmávsov ja gabnnjadálkudime ma fáladuvvi danna li mávsodis.
+Ienemus lánndadikkijn máná ja nuora 20-jahkebäjvváj e avtak mávsov rabás varrresvuohta- ja skihpasujton mávse, buojkulvissan manádimen varresvuohtaguovdátjin ja nuorajduostudagán.
+Sujtto ja dálkkasa majt dárbaj gå dálkuduvvá nåv gåhtjodum almulasjvádálasj dávddaj oadtju Soahpomsuodjelága milta mávsodis.
+Gähttje: Hasse Knutsson, giehtadalle, åssudahka sujttuj ja huksuj, Sveriga komuvna ja lánndadikke, Stockholm
+Patiänntaláhka l dagádum dunji gut la patiännta.
+Danna buojkoduvvá dån galga diedov oadtjot duv skibádagá birra ja makkir dálkudime gávnnuji.
+De dån aj máhtá oassálasstet ja mierredit duv sujto birra.
+Dån galga aj diedov oadtjot gånnå máhtá válljit sujtov majt dárbaha.
+Vájku gut dån la ja makkir vidjura dujna li de sujttobargge galggi vaddet dujni diedojt majt dárbaha.
+Merkaj buojkulvissan dån márjju dárbaha dålkåv jali tjálalasj diededimev, dádjadittjat gåktu åtsådibme galggá sjaddat.
+Diededibme galggá hiebadum duv vidjurij ja ietjat åvdeldimijda.
+Ájnas la vaj galga dádjadit ja oassálasstet duv sujton.
+Dån iesj vállji man aktijvalasj dån sidá årrot, valla dujna l agev máhttelisvuohta javllat majt sidá.
+Gå dåbdå dån dádjada makkir alternatijva ja máhttelisvuoda li dujna de máhtá miededit, jali juogaláhkáj javllat gåktu sidá.
+Dån máhtá aj válljit vuornnot sujttuj mij fáladuvvá.
+Vájku la aj miededam muhtem sujtuj de máhtá rievddadit.
+Mánán aj galggá årrot máhttelisvuohta ietjas vuojnov javllat.
+Jus mánná l unnagasj de máhttá dagáduvvat aktan máná sujttoaddnijn, valla dadi vuorrasap mánna l dadi ájnasabbo l sån oadtju oassálasstet ietjas sujton.
+Vaj máhtá aktijvalasj årrot sujton ja mierredit la ájnas mánná aj dádjat diededimev.
+Dån galga oadtjot diededimev birra
+Muhttijn márjju duv lagámusá dárbahi diededimev oadtjot duv sujto birra.
+Sekretessa diehti lagámusá val máhtti diededuvvat jus iesj oassálastá manádimen jali l miededam.
+Hähkka vidjurijn, jus dån buojkulvissan la jámálguvvam ja ij máhte miededit, de huoman sujtov oattjo jus duv hägga l nihtedum.
+Dån galga oadtjot diededimev birra makkir sujtov duv lánndadigge máhttá fállat ja jus dån máhtá sujtov oadtjot ietja lánndadikken.
+Valla máhtá aj válljit rábássujtov akta gånnå Svierigin.
+Merkaj dån máhtá válljit sujttoguovdátjav jali rabás spesialisstaduostudagáv manádibmáj jali åtsådibmáj.
+Buojkulvis rabás spesialisstasujttuj la gråstarratjuollama.
+Ij la ájnas jus sujttovadde l almulasj jali priváhtta gå sujtto l lánndadikkes biednigahtedum.
+Válljit sujttoguovdátji gullut muhttijn gåhtjoduvvá tjáledibmen.
+Valla dujna l agev máhttelisvuohta mannat akta makkir sujttoguovdátji sidá ålles Svierigin.
+Sujttoguovdátjin máhtá aj válljit stuoves dåktåraktavuodav.
+Dån máhtá aj válljit aleprabássujtov dajvakskihpadåben ietjá lánndadikken, buojkulvissan bårredávda gehtjadibme.
+Gå sujtov åtså ietjá lánndadikken de duv medisijnalasj dárbo mierredi goassa sujtov oattjo.
+Duv medisijnalasj dárbo dåktåris merustaláduvvi.
+Dån galgá oadtjot rabássujtov sämmi vidjurijda gå gájka gudi li álmmuktjáledum dan lánndadikken.
+Merkaj buojkulvissan dån mávsá sämmi madev patiänntamákson gå gájkka iehtjáda gudi rabássujtov åhtsi.
+Dån hähttu iesj räjsojt ja viessomav mákset gå vállji sujtov ietjá lánndadikken.
+Dån, gut boadá ietjá lánndadikkes, ij sujttogarantiddjas gåbtjåduvá lánndadikken majt vállji.
+Jus dujna l hägganihtte jali sierraláhkáj tjavgga skibádahka jali vahák ja galga gássjelis medisijnalasj märrádusájt mierredit de máhtá rávkkat ådå medisijnalasj merustallamav oadtjot.
+Dav oattjo ietjá dåktåris gå iemelágasj dåktåris, juogo de duv häjmmalánndadikken jali ietjá lánndadikken.
+Duv häjmmalánndadigge máksá gålojt ådå medisijnalasj merustallama åvdås.
+Jus remissa rávkaduvvá rabás spesialisstasujttuj duv häjmmalánndadikken jali dan lánndadikken gånnå sujtov åtså de hähttu remissav adnet duv sujttoguovdátjis.
+Juohkka lánndadikken gávnnu patiänntasiebrreráde mij galggá duv viehkedit jus dån ij dåbdå oasálasjvuodav duv sujton jali ietjáláhkáj illa sujtujn dudálasj.
+Patiänntasiebrreráde máhttá buojkulvissan duv viehkedit sahkadit åvdåsvásste sujttobargij ja diededimev oadtjot gåktu máhtá diededit majt la vásedam.
+Tjálle ja dåjmadiddje: Ingemar Karlsson Gadea, 1177 Vårdguiden
+Gähttje: Hasse Knutsson, giehtadalle, sujtto ja hukso åssudahka, Sveriges Kommuner och Landsting
+Jus la dåktåra lunna manádam ja oadtjum dávddádiededimev mij javllá la gássjelis medisijnak märrádusá de máhttá rievtesvuohta ådå medisijnak árvvalibmáj ietjá dåktåris, nåv gåhtjoduvvam nubben vuojnnon/second opinion.
+Javllá ulmutjin la máhttelisvuohta gehtjduvvat ietjá dåktåris gå gejna vuostak aktavuodav váldij.
+Ulmme nuppijn vuojnnujn/second opinion la galggá visses oadtju dav sujtov ja dálkudimev mij buoremusát hiehpá allasis.
+Nuppe vuojnnuj la rievtesvuohta jus
+Buojkulvissan la máhttelis nuppe vuojnnuj jus ulmutjin la bårredávdda jali muhtem skibádahka närvvavuogádagán.
+Máhttá agev ietjas dåktåris gatjádit jus la máhttelisvuohta oadtjot nuppev vuojnov.
+Dábálamos oadtju dåktåråv jali sujttojuohkusav ietjá skihpadåben iejvvit gå masi vuostak mánádij dan lánndadikken gånnå årru.
+Jus la sávaldahka boahtet muhtem sierralágásj dåktåra lusi jali klinijkkaj Svierigin de l lánndadigge gånnå årru välggogis gähttjalit dåjmadit vaj dåhku oadtju boahtet.
+Ietjas lánndadikken la välggogisvuohta nuppev medisijnak árvustallamav mákset, vájku merkaj hähttu ietjá lánndadiggáj mannat.
+Häjmmalánndadigge galggá aj mannogålov mákset.
+Jus sihtá åhtsåt nuppev vuojnov de máhttá ietjas dåktåris gatjádit jali ietjá åvdåsstiddjes dan duostudagán gånnå l vuostasj medisijnak árvvalimev oadtjum gejna galggá aktavuodav válldet ietjas åtsålvisájn.
+Máhttá aj aktavuodav válldet patiänntasiebrrerádijn jali patiänntaoahttsijn dan lanndadikken gånnå årru oattjotjit diededimev gejna galggá aktavuodav válldet oattjotjit nuppev vuojnov.Lågå ienebuv: Jus ij la dudálasj sujtujn.
+Helena Vogel, 1177 Vårdguiden
+Gähttje: Anna Åberg, lihttojurissta, Sveriga Kommuvna ja Lánndadikke, SKL, Stockholm
+Svieriksuomaga, juvdára, roma, sáme ja duorosliegega li Svieriga rijkalasj unneplågo.
+Unneplågojuohkusa li Svierigin mälggadav álmmugin viessum ja adni nanos aktijgullumvuodav.
+Iesj mierret jus gullu aktaj rijkasasj unneplågojda jali ij.
+Le man juohkusij ietjas ivuojnná ja aktavuodav dåbddå.
+1999 dåhkkij rijkkabiejvve vihtta juohkusa rijkalasj unneplåhkon.
+2010 ådå láhká almoduváj mij nannot rijkalasj unneplågoj riektájt ja unneplågogielaj sajádagáv.
+1177 Vårdguiden ja Umo.se almot muhtem tevstajt varresvuoda, sujto ja rievtesvuodaj birra sujton lågenanguovte giellaj.
+Tjuovvum lip Giellaráde gåhtjulvisájt gå lip jårggålimijt dahkam, ja tevsta li gehtjadum aktan unneplågoj åvdåstiddjij.
+Varresvuohta- ja skihpasujttobargge li välggogisá diedojt vaddet ma li aktugattjaj hiebadum.
+Bargge galggi vieledit iehtjádij siegen makkir kultuvralasj ja gielak duogásj la ulmutjin.
+Merkaj bargge, jus la dárbulasj, galggi diededahttijn dålkåv adnet.
+Máhttelis la iesj dålkåv rávkkat jus ij aktak gatjáda jus dakkirav dárbaj.
+De aktavuodav válldá kommuvnajn, mij åvdåsvásstádusáv válldá sisijåhttedålkåjs.
+Sisijåhttijn gudi dárbahi dålkåv gå aktavuodav válldi varresvuohta- ja skihpasujtujn li álu lagámusá ja rádna gudi máhtti viehkedit dålkkut.
+Vájku l lagámusdålkkå de májnoduvvá huoman virgálasj dålkkå lánndadikke jali kommuvna dåjmadime baktu.
+Kultuvralasj ärádusá ja ärádusá vuojnojn ulmutjij gaskan umasslágásj rijkajs dahki vaj muhtem dilijn márjju l buorre muhtem tjanágahtes ulmutjijn gut viehket dålkkut.
+Máhttá kommuvna telefåvnnåguovdátjijn viehkev oattjotjit gejna ságastit.
+Måttijn lánndadikkijn/dajvajn la dålkkåguovdásj gå muhtema åvdåsvásstádusáv adni dievnastusájt gaskostit.
+Dålkkåguovdátjin barggi sierraåhpadum dålkå:
+Dålkå dahki vaj la máhttelis gullijda ja bieljedimijda/bielljevigákulmutjijda guládallat.
+Dålkkådievnastus la mávsodak ja máhttelis la dålkåv diŋŋgot lánndadikke dålkkåguovdátja baktu gájkka dilijn manna adná dav dárbaj.
+Fámon la goappátjagá mánnávuohtabieljedimijda, bielljevigákulmutjijda, ållessjattukbieljedimijda, bielljetjalmedimijda ja gullijda.
+Dålkkådárbon la máhttelis aktavuodav válldet ietjas lánndadikke dålkkåguovdátjijn.
+Varresvuohta- ja skihpasujttoláhka, SFS 1982:763.
+Hålladievnastus la mávsodak dievnastus jus ulmutjin la jiedna-, hålla- jali giellagássjelisvuoda.
+Hålladievnastusán barggi hålladievnastusdålkå.
+Hålladievnastus gávnnu dálla lågen lánndadikken.
+Danna l máhttelis viehkev oadtjot tjuovvo dievnastusáj:
+Lánndadikke telefåvnnåguovdásj diehtá jus gávnnu Hålladievnastus/Taltjänst ietjas lánndadikken jali ij .
+Teletal l mávsodak ja rijkkagåbttje dievnastus jus ulmutjin li jiedna-, hålla- jali giellagássjelisvuoda.
+Teletal vidnudagán barggi ságastallamdålkå ja dålkkuji val dárruj.
+Máhttelis la danna viehkev oadtjot tjuovvo dievnastusáj:
+Skuolkká ietjas iemelágásj telefåvnåjn, häjmma- jali mobijllatelefåvnåjn telefåvnnånummarav 020-22 11 44.
+Ságastimdålkkå Teletal vidnudagán vásstet ja aktan gárvet ságastallamav.
+Dålkkå skuolkká gesi sihtá skuolkkat ja oassálasstá doarjjan ságastallamin.
+Gå ságastallam la hiejtedum de goalmát ulmusj guodá ságastallamav ja de dålkåjn ságas ságastime birra.
+Ingela Andersson, 1177 Vårdguiden
+Gähttje: Täksta l gehtjadum aktan Hjälpmedelsinstitutet/Viehkkenävvoinstituhtajn.Täksta l vuododum katalogaj "Vägar till hjälpmedel och samhällsstöd för personer med funktionshinder" Viehkkenävvosinstituhtas.Kataloga gávnnu Hjälpmedelsinstitutet/Viehkkenävvoinstituhta vebbabielen pdf-fijllan.
+Gå aktavuodav válldá sujtujn de l ájnas åskov dåbddå barggijda majt iejvvi.
+Åskeldibme l ájnas dåbddåtjit jasskavuodav ja duosstat jálot ságastit vájvij jali dåbddomerkaj birra ma li sujna ja dan láhkáj oadtjot sujtov majt dárbaj.
+Danen la gájkajn gudi barggi varresvuohta- ja skihpasujton sjávovälggogisvuohta.
+Vuodoprinsihppa l ij aktak sujton oattjo diedojt vaddet jus ij la iesj ij la dav miededam.
+Guosská buojkulvissan patienta skibádagá diedojda, dálkudimev jali priváhta vidjurijda.
+Skihpasujton la fámon sämmi sekretässasuodje gájkka patientajda juska sujna l riektá Svierigin viessot jali ij.
+Gejda barggi stáhtan, lánndadikkijn ja kommuvnajn stivrriduvvá sjávovälggogisvuohta almulasjvuohta- ja sekretässalágas valla gudi barggi priváhta sujttovadde lunna galggi tjuovvot patiänntasihkarvuohtalága njuolgadusájt sjávovälggogisvuoda birra.
+Gut doadjá sjávovälggogisvuodav máhttá duobbmoståvlån duobbmiduvvat jali ietjáláhkáj stráffuduvvat fábmudagájs gejn li gähttjo sujto badjela.
+Barggijn skihpadåben jali varresvuohtaguovdátjin la sjávovälggogisvuohta.
+Le val gudi patientav sujttiji gudi oadtju nubbe nuppijn patienta varresvuoda jali persåvnålasj vidjurij birra ságastit.
+Merkaj buojkulvissan dåktår oadtju rádedit patienta dálkudimev nuppijn dåktårijn val jus sujttiba sämmi ulmutjav.
+Sjávovälggogisvuohta guosská gájkka barggijda majt iejvvi sujton.
+Juska l almulasj jali priváhta sujton ja juska li dåktåra, skihpasujtára jali administratijvalasj bargge.
+Dålkåjn ja jårggåliddjijn gudi barggi dahkamusá milta varresvuohta- ja skihpasujton la aj sjávovälggogisvuohta.
+Sjávovälggogisvuohta guosská aj gejda dálkasboargálin barggi.
+Lága merkahi ij åbbå lahkaulmutjijn la riektá diedojt oadtjot mij javladuvvá ja dagáduvvá skihpadåben jus iesj ij sidá galggi diedojt oadtjot.
+Bargge gahtji gejda oadtju diedojt vaddet.
+Iesj de vállji gejda oadtju diededit.
+Buojkulvissan máhttá tjuollama åvddåla giehttot barggijda vaj oadtju giehttot gåktå tjuollam la vuorbástam buojkulvissan lahkaulmutjij åvddål iesj la gåhttsåm.
+Mánájda gullu sujttoaddnen ienemusát la riektá diedojt oadtjot ietjas máná sujtos ja diehtet mij la juornálan tjáledum.
+Valla gå mánná vuorrasabbo sjaddá, de álu rávkaduvvá mánná dasi miedet.
+Jus sujton jali sosiáladievnastusán gáddá mánná báktjoduvvá ietjas sujttoaddne lunna, jali sujttoaddne ij máhte mánáv suoddjit, de journála ij ålgus vatteduvá.
+Patiänntajournála gåbtjåduvvi aj sekretessas ja ájnegattja gudi oadtju journálav låhkåt li bargge gudi patientav sujttiji masi journála guosská.
+Ij la ájnas jus journálla gávnnu datåvrån jali jus la páhppárij tjáledum.
+Vájku sekretässa ja sjávovälggogisvuohta l vijdesbirástiddje de sekretässa máhttá doajeduvvat muhtem vidjurijn, váni patienta miededime dagi.
+Buojkulvissan jus
+Vierredago gáddema gáktuj mij la nåv alvos vaj vaddá unnemusát jagev fáŋgan de sujttobarggijn la riektá sjávovälggogisvuodav doadjet polijssabajedimev bajedittjat ja gatjálvisájt vásstedit goappátjagá polijssa-ja guoddaliddjefábmudagájs.
+Dakkir vierredago li buojkulvissan gåddem, bággoválldem ja vastes tsábbmem.
+Gávnnuji aj muhtem trafijkkavierredago vuolep stráffamierijn buojkulvissan vuodjemjuhkalisvuohta majt sujttobarggijn la riektá bajedit.
+Mánáj gáktuj de tjuolldasa sjávovälggogisvuodas dagáduvvi jus sujttobargge gáddi mánná vierredahkuj dejvadallá.
+Máhttá årrot tsábbmem jali seksuálalasj illastibme.
+Jus sujttobargge gáddi mánná báktjoduvvá de bargge galggi dakkir gáddemijt bajedit sosiáladievnastussaj, mij guoradallá ja soajttá polijssabajedimev dahká.
+Fámon la aj jus juoŋgalágásj guoradallam dagáduvvá mij guosská mánájda lågenangávtse ja nuorabu suodjedárbbuj.
+Sujttobargge li de välggogisá diedojt vaddet ma máhtti årrot ájnnasa guoradallamij.
+Smávva mánáj gáktuj de li sujttoaddne gudi mierredi jus diedo galggi vatteduvvat jali ij.
+Gå mánná vuorrasap sjaddá ja nuohkásit dádjat dán gáktuj de mánná iesj oadtju mierredit jus sujttobargge oadtju diedojt vaddet ja gesi.
+Ij de gávnnu avtak sierra áldarmierre goassa mánná iesj oadtju mierredit, valla mierreduvvá ulmutjis ulmutjij.
+Máhttá merkahit sujttoaddne e oattjo diedojt máná varresvuoda birra.
+Iesj mierret jus varresvuohta-ja skihpasujtto galggá diedojt vaddet ietjas dávdaj ja dálkudime birra.
+Valla jus la skibás ja åhtså skihpamávsálvisáv oadjodåjmadagás de skihpasujttobargge oadtju diedojt vaddet ma li dárbulattja merustalátjit jus la riektá skihpamávsálvissaj.
+Fámon la aj jus vahágij jali dávddaj boahttu ja sihtá mávsálvisáv ietjas duodastussiebres.
+Duodastusvidnudagán la de riektá diedojt oadtjot ma rávkaduvvi merustalátjit jus la riektá mávsálvissaj.
+Vájku gávnnuji sierra vidjura gå skihpasujttobargge oadtju doadjet jali galggi sjávovälggogisvuodav doadjet de l val ájnegis bále.
+Sjávovälggogisvuohta vuodoájádus la patientav suoddjitjit.
+Jus patiänntan gáddá sujttobarggijs muhtem la sjávovälggogisvuodav doadjám de máhttá bajedit dav polijssaj jali Sosiálastivrraj.
+Máhttá båhtusav vaddet vaj dat ulmusj guoddaluvvá ja duobbmiduvvá.
+Gähttje: Pia Aprea, diedediddje, Patiänntanammadus/Patientnämnden Region Skåne.
+Stáhta doarjot, dat javllá vaddá ekonomalasj dårjav, gå dálkkasijt dárbaj, ja muhtem ietjá gálvojt majt márjju dárbaj.
+Ienemus dálkkasa ma ålgus tjáleduvvi dálkastjállagin li doarjodum.
+Doarjja buojkoduvvá Lágan dálkassierrariektáj birra.
+Suodje alla mávsojda majt láhka vaddá allamáksosuodjen gåhtjudallá allamáksosuodjen.
+Lága milta:
+Bádnesujtto- ja Hálbedimdálkasdåjmadahka,TLV, la fábmudahka mij mierret hatte ja dårjajda.
+Gå TLV galggá mierredit dårjav gähttji jus dálkas ávkev vaddá mij buohtastahttá dav dårjav.
+Ávkken máhttá buojkulvissan årrot buorep varresvuohta ja lasedum viessomguhkkudahka.
+TLV árvustallá aj jus dálkkasa adno máhttá unnedit sebrudagá mávsojt, buojkulvissan tjuollamijda, skihpasin tjáledimijda jali vuorrasijhuksuj.
+Dálkasvidnudagá máhtti ietja válljit dálkkasav allamáksosuoje ålggolin vuobddet.
+De haddemärostibme l friddja, dat javllá dálkasvidnudagá ietja hattev mierredi.
+Dálkkasijda ma e allamáksosuodjáj gullu iesj oadtju ålles mávsov mákset.
+Muhtem dálkkasijn máhtti ráddjidum doarjja.
+Merkaj dálkas la doarjodum val muhtem patiänntajuohkusij jali dåjmadittjat sierra dávdav.
+TLV:an ja FASS:an li vebbabiele manna máhttá vuojnnet jus dálkas la doarjdum jali ij.
+Muhttijn gávnnuji moadda avtaájnas alternatijva dálkkasij.
+Gåhtjudalli generalasj dálkkasin.
+Sisanedi sämmi madev sämmi dåjmalasj ábnnasis jali ábnnasijs ja dajn li sämmi boados.
+Valla máhtti umasslágátja vuojnnut ja sisanedit umasslágásj åsijt, buojkulvissan konserverimábnnasijt.
+Máhtti boahtet sierra dálkasvidnudagájs ja dajn li umasse hatte.
+Dá alternatijva máhtti lånuduvvat dálkasboargálijn.
+Le Dálkasdåjmadahka mij mierret makkir dálkkasa oadtju lånodit iehtjádijn.
+Jus gávnnuji moadda generalasj dálkkasa ja mij la dálkastjállagin tjáledum ij la álbemus de dálkasboargála hähttuji lådnot dav ietjá alternatijvvaj manna l márnána vuolemus hadde.
+Álbemus válljim mij l val ållu doarjodum.
+Máhttá válljit oasstet divrrasap dálkkasav mij la tjáledum dálkastjállagin, valla de hähttu iesj gasskasieradusáv mákset, dat ij gullu allamáksosuodjáj.
+Jus ij sidá dav alternatijvav masi dálkasboargála lådnu ja ij ga dav mij la dálkastjállagin tjáledum de máhttá ietjá generalasj alternatijvav válljit.
+Valla de oattjo ålles mávsov iesj mákset.
+Le val mij dálkastjállagin la tjáledum ja álbemus lånudahkes dálkas mij dårjas gåbtjåduvvá.
+Oarre dási l vaj ij aktak galga dárbahit ienebuv mákset gå dárbulasj dálkkasa åvdås jus gávnnuji moatte sämmi tjerdas umasslágásj haddáj.
+Jus medisijnalasj oares hähttu adnet dálkkasav sierralágásj dagos de dåktår máhttá dálkastjállagij tjállet dálkas ij oattjo lånuduvvat.
+Ij de dárbaha duodde mávsov mákset jus dálkas gávnnu allamáksosuojen.
+Medisijnalasj oare máhtti buojkulvissan årrot gå ij gerda bájnnoábnnasav tablehtan jali gássjelisvuohta l muhtem gurjov rahpat.
+TLV mierret makkir hattijt ma galggi fámon årrot maŋŋel gå dálkasvidnudagá li hadderievddadusáv åhtsåm.
+Dálkkasa hadde máhttá, åtsålvisá maŋŋela, rievddaduvvat juohkka máno.
+Generalasj dálkkasin gåhtjudallá alternatijvva mij vuolemus hattev oadtju ájge gálvvon.
+TLV diedet dálkasboargálijt makkir válljim la ájge gálvvo ja masi galggi lådnot.
+TLV mierret aj guovkta lijggeválljima masi lådnu jus ájge gálvvo nåhkå.
+Máhttá målsudit mános mánnuj makkir válljim masi dálkasboargál lådnu.
+Ulmme ájge gálvojn la vaj värrobiedniga biejadum dálkkasij doarjjaj galggi gåbbtjåt nåv ednagijda ja nåv moaddásijda máhttelis.
+Ájge gálvvo l sämmilágásj gájkka dálkasboargalijn.
+Valla muhttijn dáhpáduvvá dálkasboargál la ilá stuor mierev ájge gálvos oasstám.
+Dálkasboargál de oadtju dav boahtte mánon vuobddet.
+Merkaj máhttá fáladuvvat åvdep dán máno gálvov dálkasboargálin ja máno gálvov vas ietjá bájken.
+Dán guovten gálvon máhttá sierra hadde.
+Allamáksosuodje merkaj máksá ienemusát 2 200 kråvnå jahkáj.
+Dát jahke gåhtjudallá allamáksoájggen.
+Allamáksosuodje l fámon dálkkasijda majt dálkastjállagin oadtju ja majt TLV la mierredam galggi doarjodum.
+Gullu aj loabddemartihkkalijda majt oadtju viehkkenävvokårtån.
+Ienemus dálkkasa åvdås máksá ietjasmávsov juohkka bále gå viedtjá dálkastjállagijn desik la 2 200 kråvnnåj ållåm.
+Sämmi l gullu loabddemartihkkalijda ma li dárbulattja stomiddjan.
+Muhtem dálkkasijda ij ietjasmávsov mávse.
+Jus la insulijnnadálkudim diabetes de ij majdek mávse insulijna åvdås.
+Jus la dávdda mij gullu soahpomsuodjeláhkaj de lánndadigge máksá ålles mávsov dálkkasijs ma vuoledi soahpomvuodav, buojkulvissan virushierediddje dálkkasijt hiva vuosstij.
+Muhtem lánndadikke máksi ålles jali ietjasmávsos oasev muhtem dálkkasijs ja sierra patiänntajuohkusijda, buojklvissan p-tablehtajs nuorra nissunijda.
+Ij majdek mávse loabddemartihkkalijda ma li dárbulattja doalvodittjat dálkkasijt rubmahij ja gehtjadit ietjas dálkudimev.
+Buojkulvis dakkir loabddemartihkkalijda li tsirguna ja sákke varrasåhkårmihttimij.
+Gå allamáksoájgev álggá jahkáj de iesj máksá ålles gålov dálkkasijs ja stomiddjaartihkkalijs desik la aktij 1 100 kråvnå máksám.
+Dan maŋŋela ietjasmákso binnu suojmma allamáksotráhpa milta.
+Juohkka ådå oasstemin álggá mávsos majt lij ållåm åvdep oasstemin ja manná ájn tráhpav bajás.
+Gå l máksám 2 200 kråvnå de ij dárbaha ienebuv mákset allamáksoájgen.
+Álggovijor vaj dat galggá fámon årrot la dálkkasa majt ålgus mij gullu allamáksosuodjáj.
+Gå allamáksoájgge nåhkå de álggá vat ådå ájgijn boahtte oasstemin, juska gånnå la allamáksotráhpan.
+Aktijbiejadum dálkasmákso
+Máksá ienemusát
+90% haddevuoledibme
+75% haddevuoledibme
+50% haddevuoledibme
+0% haddevuoledibme
+Tabälla vuoset gåktu allamáksosuodje suojmma vaddá vuoledum mávsov.
+Biebmo aj mánájda gudi älla 16 jage d��vddám ja siján li sierra dávda, buojkulvissan glutenintoleránssa, li doarjodum.
+Biebmo tjáleduvvi biebbmobagádussán ja oadtju ienemusát 90 bäjvváj ájgen viedtjat.
+Máksá ietjasmávsov mij la 120 kråvnå juohkka bále, valla dát mákso ij riekknidalá allamáksosuodjáj.
+Ij oattjo vájku man ednagav allamáksosuojen oasstet.
+Nárev majt oadtju oasstet galggá binndet gitta 90 bäjvváj, bájkoj 3 máno.
+Preventijvvanävo, buojkulvissan p-tablehta ja p-tsirguna, li ierittjuoldedum dát gålmåmánonjuolgadusás.
+Jus oadtju ålgus válldet dálkastjállagijn moaddi de ådå ålgusválldem máhttá dagáduvvat esski gå ájge guokta gålmadisá li gållåm majt dálkas märostuvvá åvdep ålgusválldemis rähkkut.
+Buojkulvissan la viedtjam dálkkasijt gålmå máno loabddemij de hähttu guokta máno gållåm åvddål gå vat oadtju dálkastjállagijn viedtjat.
+Máhttá oasstet stuoráp nárev gå avtav ålgusválldemav avta bále, valla de hähttu ålles haddáj mákset náres mij la ienep gå gålmmå máno loabddem.
+Jus dåktår la dálkastjállagij tjállám hähttu muhtem ájgge gållåt ålgusválldemij gaskan de ij máhte dájvvábut viedtjat gå dåktår la tjállám.
+Jus li sierra oare, buojkulvissan jus ájgo ålggorijkan guhkep ájgev årrot, de máhttá dálkkasijt allamáksosuojen ålgusválldet guhkep ájggáj gå gålmmå máno.
+Valla de hähttu máhttet dav duodastit, buojkulvissan mannoássjepáhppárij.
+Jus allamáksosuodje galggá fámon årrot de hähttu dåktårin gut dálkkasav tjállá ietjas barggosadje gávnnut lågådahtte sáhtsokåvddåhámen dálkastjállagin.
+Jus dálkastjála dálkkasij guosská ráddjidum doarjjan de tjálle hähttu aj tsähkkot dálkastjállagin vaj allamáksosuodje galggá fámon årrot.
+Allamáksosuodje l fámon gesi årru jali l bargge Svierigin jali gänna l europa skihpasujttokårttå ietjá EES-rijkas jali Svejtsan.
+Europalasj skihpasujttokårttå galggá vuoseduvvat goappátjagá dåktårmanádimen ja dálkasboargálin.
+Svierigin la aj lihtto muhtem rijkajn Europa ålggolin; Algeriajn, Australiajn ja oassestáhtajn Quebeca Kanadan, mij merkaj dálkashálbedibme l fámon viesájdiddjijda dájs rijkajs jus dálkkasijt dárbahi gå li Svierigin.
+Gájkka máná nuorabu gå 18 jage sämmi goahtefuolken, dat javllá gudi li álmmuktjáledum sämmi årudagán, li aktisasj allamáksosuodje.
+Merkaj gájkka mánáj ietjasmávso aktij riekkniduvvi.
+Merkaj biologalasj oarbbenijn gudi li álmmuktjáledum umasse årudagájn la guhtik allamáksosuodje.
+Iesj ij dárbaha diehtet man ednaga åvdås la oasestam.
+Allamáksodáhtábásan, mij dåjmaduvvá stáhta Apotekens Service AB, gájkka oasstema allamáksosuojen registarduvvi.
+Vuogádagán li diedo man ednagav la máksám ietjasmákson ja riekkni man enas haddevuoledibme sjaddá allamáksotráhpa milta juohkka bále gå oases.
+Gájkka dálkasboargála li sämmi dáhtábássaj aktidum ja ij la ájnas makkir dálkasboargálin oasesta.
+Le iesjmiedogis allamáksodáhtábássaj säbrrat.
+Mij registarduvvá dáhtábásan la namma, almasjnummar, oasstembiejvve, makkir dálkasboargálin la dálkastjállagav ålgus válldám, man ednagav la máksám, summav masi l ållåm allamáksosuojen ja allamáksoájge álggembiejvve.
+Diededibme mij registarduvvá aneduvvá val duolla haddevuoledimev oattjotjit.
+Makkir dálkkasijt la oadtjum jali makkir dåktår la dálkastjállagav tjállám ij gånnek registarduvá.
+Máhttá akta goassa oasev allamáksodáhtábásas ádnot birra makkir diedo ietjas birra gávnnuji ja mánáj birra gejda la sujttoaddne.
+Dahká dav gå dävddá ja rádjá sisi blankehtav dási, Apotekens Service AB, gåsstå aj blankehtav máhtta oadtjot.
+Máhttá válljit ij allamáksodáhtábássaj säbrrat.
+De oadtju kvihtov mij gåhtjudallá allamáksoduodastussan dálkasboargálin gå dálkkasijt oasstá allamáksosuojen.
+Allamáksoduodastusán la tjáledum makkir tjoahkkájbiejadum ietjasmávsov la máksám.
+Ájnas la vuorkkit maŋemus allamáksoduodastusáv ja vuosedit dav aktan dálkastjállagijn gå galggá dálkkasijt oasstet.
+Dálkasboargál dárbaj diehtet man mieren allamáksotráhpan la oattjotjit, duolla haddevuoledimev.
+Tjálle ja dåjmadiddje:
+Åsa Schelin, 1177 Vårdguiden
+Gähttje: Bádnesujtto- ja Hálbedimdálkasdåjmadahka
+Sujttogarantiddja merkaj galggá sujtov sierra ájge sinna oadtjot.
+Le láhkabiejadum oasse varresvuohta-ja skihpasujttolágan.
+Sujttogarantiddja diedet makkir ájggemierijn galggá sujtov lánndadikkes jali dajvas fáladuvvat.
+Sujttolgarantiddja ij stivrri jus sujtov jali makkir sujtov galggá oadtjot.
+Sujttogarantiddja diedet man mälggadav ienemusát galggá dárbahit vuorddet desik sujtov oadtju.
+Sierra ájggemiere li umasslágásj sujttotjerdajda, buojkulvissan 7 biejve iejvvitjit dåktåråv varresvuohtaguovdátjin jali 90 biejve manádimev dagátjit, jali dálkudimev oadtjot spesialiseridum sujton.
+Jus ij la máhttelis sujtov oadtjot ájggemierij sinna sujttoåssudagán gåsi l åhtsåm, de fáladuvvá manádimev jali dálkudimev ietjá sujttoåssudagán.
+Muhttijn máhttá sujtov fáladuvvat ietjá lánndadikke sujttoåssudagán.
+Agev la iesjmiedogis guorrasit jali ij fáladussaj mij javllá sujtov ruvábut oadtju ietjá sujttoåssudagán gå gånnå l åhtsåm.
+Sujttogarantiddja ij guoska hähkka sujttuj.
+Jus hähkkat skihppá jali vahágahteduvvá de galggá sujtov oadtjott nåv ruvva máhttelis.
+Sujttogarantidja milta l rievtesvuohta:
+Sujttogarantiddja ij guoska
+Gávnnu rijkalasj vebbabielle gånnå máhttá tjuovvot sujtogarantiddjav ja vuorddemájgijt, Vantetider.se.
+Vebbabielen gávnná gájkka lánndadikkij ja dajvaj vuorddemájgijt.
+Jus fáladuvvá manádimev jali dálkudimev, mij ij la máhttelis oadtjot sujttogarantiddja ájggemiere sinna, de galggá sujtov ietjá sujttoåssudagán fáladuvvat.
+Máhttá årrot varresvuohtaguovdátjin, skihpadåben jali vissa priváhtta duostudagájn.
+Máhttá iesj åvddånbuktet sávaldagáv gåsi sihtá boahtet, valla jus sujttogarantiddja galggá fámon årrot de ij máhte friddja válljit.
+Jus ij sidá sujtov ietjá sajen gå manna la åhtsåm de máhttá luohpat sujttogarantiddja fáladusás.
+Máhttá merkahit guhkep ájgev hähttu vuorddet Jus maŋebut gáhtá de agev máhttá ietjas sujttovaddijn aktavuodav válldet.
+Sujttogarantiddja de fábmuj boahtá dát biejves.
+Tjálle: Pia Landgren, Hälso- och sjukvårdsstrateg, Region Skåne
+Gähttje: Täksta l gehtjadum Sveriga kommuvnaj ja lánndadikkij, SKL
+Gájkka sisadno l aj bargadum, gehtjadum ja dåhkkidum redaksjåvnås ja redaksjåvnnårádes 1177 Vårdguiden.
+Prostataráksá l gådtjåbåhtså birra jur gådtjårágá vuollelin.
+Prostata l ráksá mij la gådtjåbåhtså bajep oase birra jur gådtjårágá vuollelin.
+Prostatarávsá doajmma l dahkat dålvudimlåssjkusav sájojda.
+Gå prostata åtsåduvvá de ultrajiednainstrumännta tsåkkåduvvá unnan bahtatjoallaj.
+Ultrajiednainstrumenta kanála tjadá dåktår tsåggå nálov ja válldá tsuodtsabiehkijt, biopsidjajt, prostatas.Urinblåsa = GådtjåráhkáProstata = ProstataUrinrör = GådtjåbåhttsåTestikel = GuollaSädesledare = SájobåhttsåÄndtarm = BahtatjoallePenis = Buohtja
+Prostatas tsuodtsaåtsådibme, jali prostatabiopsiddja, la gå dåktår válldá prostatas sieldes smávva biehkijt tsuottsas åtsådittjat dajt.
+Oadtju åtsådimev dahkat danen gå dåktår sihtá åtsådit jus gávnnu bårredávddasella prostatarávsán
+Åtsådibme rájaduvvá laboratåvrråj gånnå guoradaláduvvá.
+Dåktår maŋŋela diedet åtsådime båhtusav.
+Tsuodtsaåtsådimbále álu oadtju antibiotikatablehtav.
+Muhttijn oadtju aj antibiotikatablehtav maŋen häjmmaj båråtjit moadda tijma åtsådime maŋŋela.
+Sieldes ájnas la bårråt tablehtajt infeksjåvnås besatjit.
+Jus la allergiddja muhtem antibiotikatjärddaj, de l ájnas dav giehttot åvddål åtsådime.
+Jus ulmutjin la diabetes, tsåhkevihke riegádimes jali muhtemlágásj vájvve tsåhkekláffaj de l ájnas dav diededit duostudahkaj ájge bále åvddål åtsådime.
+Galggá aj diehtet jus dálkuduvvá varranjárbbodim dálkkasijn jali kortisontablehtaj.
+Jur åtsådime åvddåla manná hivsigin ja tjoalev ja gådtjårágáv duobbmi.
+Gå åtsåduvvá de vellaj gåro bielen vällahimsajen.
+Dåktår gulldalahtjá tjuvdijn prostatav bahtatjoalen.
+Dan maŋŋela tsåkkåduvvá ultrajiednainstrumännta várrogit sisi moadda sentimehtera bahtatjoale sisi.
+Ij báktji valla máhttá vájvven dåbddut.
+Ultrajiednainstrumenta kanála tjadá dåktår nálov tsåggå majna prostatas bähkátjijt válldá.
+Ienemusá dåbddi uhtses báktjasav jali e åbbå báktjasav.
+Valla jus adná bávtjes de máhttá jábmedimev sierra rumájoassáj oadtjot
+Åtsådibme válldá bájken kvártav.
+Dábálasj la oadtjot varáv sájolåssjkusij, gådtjåj jali bajkkaj maŋŋela.
+Ij vuoseda juoga l boasstot.
+Máhttá bávtjestit ja gådtjåniedav dåbddåt dalága maŋŋela.
+Oadtju aj guodet tsuodtsaåtsådimev prostatas åtsådittjat jus gávnnuji bårredávddasella.
+Tsuodtsaåtsådibme l sieldes smávva biehke tsuottsas ma ålgus váldeduvvi ja åtsåduvvi.
+Tsuodtsaåtsådibme gåhtjudallá aj biopsiddjan
+Guovten bálen válldá tsuodtsaåtsådimijt.
+Vuostasj åtsådimev válldá jus PSA-árvvo l aledum.
+PSA l ábnas mij dagáduvvá prostatan ja vuotjoduvvá varraváren.
+Iemelágásj varraåtsådimijn máhttá PSA-árvvo gehtjaduvvat.
+PSA-árvvo máhttá aledum jus la prostatastuoredibme.
+Ietjá oare aledum PSA-árvvuj máhttá jus la infeksjåvnnå jali inflammasjåvnnå prostatan, valla aj jus la prostatabårredávdda.
+Aledum PSA ij dárbaha årrot prostatabårredávdda.
+Jus gávnnu jiesska prostatan, mij máhttá märkkan årrot prostatabårredávddaj.
+Jieskav la dåktår gávnnam gå l tjuvdijn gulldalam prostatarávsáv bahtatjoalen.
+Prostata l moadda sentimehtera bahtatjoallenjálmes ja tjoale åvddåbiele guoran.
+Dábálattjat prostataráksá dåbddu ållu sjallat.
+Tsuodtsabiehke ma ålgus váldeduvvi prostatarávsás rájaduvvi mikroskåhpa åtsådibmáj mij vásstet jus bårredávdda gávnnu prostatan jali ij.
+Bårredávddatsuodtsa árvustaláduvvá de Gleason skála milta.
+Tsuodtsaåtsådimen álu oadtju antibiotikatabletav.
+Muhttijn oadtju aj maŋen antibiotikatabletav häjmmaj båråtjit moadda tijma åtsådime maŋŋela.
+Sieldes ájnas la tablehtajt bårråt infeksjåvnås besatjit.
+Jus la allergiddja muhtem antibiotikatjärddaj, buojkulvissan pensilijnnaj, de l ájnas aktavuodav válldet klinijkajn jali duostudagájn gånnå åtsådibme dagáduvvá.
+Jus bårrå varranjárbbim dálkkasav Warana tjerdas de galggá duostudahkaj diededit dán birra vahkov åtsådime åvddåla.
+Vará PK-árvvo hähttu háhppidit rievddaduvvat, dat javllá varra galggá máhttet giellot iemeláhkáj.
+Dåktår gut la Waránav tjállám galggá dálkasmierev unnedit åtsådime åvddåla.
+Duostudahka hähttu aj diedojt oadtjot ájge bále jus la vihke tsåhkekláffajn, tsåhkevihke riegádimes jali dahkokláffa Sämmi l aj jus la årrum bakteriainfeksjåvnnå tsåhkekláffajn.
+Jus la diabetes jali kortisontablehtaj dálkuduvvá de l aj ájnas duostudahkaj diededit.
+Antibiotikadálkudibme hähttu hiebaduvvát juohkka ulmutja sierralágásj vigijda.
+Åtsådibme válldá bájken kvártav ja máhttá dagáduvvat jábmedime dagi.
+Le viehka álkkes åtsådibme mij ruvva manná ja vargga gájka dav gierddi.
+Jur åtsådime åvddåla manná hivsigin ja duobbmi tjoalev ja gådtjårágáv.
+Muhtem skihpadåbijn máhttá åtsådime åvddåla oadtjum mikrolavemaŋŋav majt hejman la válldám.
+Gå åtsåduvvá de vällaj gåro bielen vällahimsajen.
+Vuollerumáj la rihttsot ja sigárdahka gåbttjå vuollevájmov.
+Dåktår álggá prostatav tjuvdijn bahtatjoalen gulldalit.
+Prostata l álu sjallat, tjavdes ja vehik vanádahtte.
+Jus prostata dåbddu garrasabbon ja tjavŋagabbon gå iemeláhkáj de máhttá dåbddomärkka bårredávddaj.
+Prostata maŋŋela åtsåduvvá ultrajienajn viehkken.
+Ultrajiednainstrumännta tsåkkåduvvá várrogit unnan bahtatjoalláj, ja dåktår prostatav åtsåt moadda minuvta.
+Ultrajiednainstrumännta l bájken 20 sentimehtera guhkke, valla l val ålgomus oasse mij sisitsåkkåduvvá moadda sentimehtera.
+Instrumenta diamehter la bájken 2,5 sentimehtera.
+Instrumentan la ultrajiednarájan.
+Rádjá jiednabárojt ma maŋŋela rubmaha orgánajs reflekteriduvvi.
+Ultrajiednabáro sirdeduvvi datåvrråj mij dajt gåvvån dahká mav dåktår máhttá gåvvåsjerman vuojnnet.
+Gåvvå l tjáhppisvielggat ja gåvåt prostatav doarestjuohpastagán.
+Dan maŋŋela váldeduvvi tsuodtsaåtsådime tsuottsas.
+Ultrajiednainstrumentan gávnnu båhttså man sisi biopsiddjanállo sisi tsåkkåduvvá.
+Nállo l moadda millimehtera diamehterin.
+Tjuoggiduvvá tjoalletsuottsa tjadá prostatáj.
+Ultrajiednagåvåjn viehkken dåktår gåvvåsjerman nálujn siktit vaj ållu riekta tjuoggi.
+Nálon la lihtásj mij háhppelit tjuoggiduvvá prostataj ja dievdeduvvá prostatatsuottsajn.
+Dájvvámusát dåktår tjuoggi moaddi åtsådimev váldátjit umasslágaśj sajijs prostatan.
+Dábálasj la gávtsijn ja lågenangudájn åtsådimijn.
+Ultrajiednainstrumännta ij báktji valla máhttá vájvven dåbddut.
+Gå dietteduvvá prostata vuossti de máhttá gådtjåniedav dåbddåt.
+Danen la buorre gådtjårágáv duobbmit åtsådime åvddåla.
+Gå tsuodtsabiehke ålgus váldeduvvi biopsiddjanálujn de máhttá vájvven dåbddut ja muhttijn báktjasin.
+Vargga gájka gudi li tjadádum åtsådimev dåbddi sij li val vehik báktjasav dåbddåm jali e åbbå báktjasav.
+Máhttelis la oadtjot jábmedimev sierra rumájoasen jus ilá báktji.
+Gådtjåinfeksjåvnås besatjit la buorre ednagav juhkat vaj gådtjåráhká rájnnasin dåjdeduvvá.
+Varra sájolåssjkusin, gåttjån ja bajkan la dábálasj dakkir åtsådime maŋŋela ja ij la märkka juoga l boasstot.
+Máhttá aj bávtjestit ja gådtjåniedav dåbddåt jur maŋŋela.
+Varra sájolåssjkusin máhttá årrot guhka ájgev, muhttijn moadda vahko.
+Varra gåttjån ja bajkan álu vássá moadda biejven.
+Vájku l antibiotikav oadtjum infeksjåvnåv hieredittjat de máhttá muhttijn huoman infeksjåvnåv oadtjot mij la bakteriajs sjaddam.
+Vádá l stuorámus vahkon åtsådime maŋŋela.
+Jus riek báhkkan buollá ja skihpasin dåbddu de dalága galggá dåktårijn aktavuodav válldet jali mannat hähkkaduostudahkaj.
+Tjálle: Fredrik Sundén, dåktår, spesialiseridum månemijda ja gådtjåj, Kirurga klinijkka, Helsingborga lasarähtta
+Gähttje: Jan Adolfsson, dåktår, spesialiseridum månemijda ja gådtjåj, Stáhta gárvedibme medisijnna árvustallamij
+Gåvvår: Kari C. Toverud, duodastum medisijnna gåvvår, Oslo, Norge
+Projektets hemsida hittar du här >>
+De samiska språkens situation är starkt hotade.
+Flera samiska språk räknas, enligt UNESCO, till de mest hotade språken i världen.
+För att de samiska språken skall kunna bestå som levande språk krävs därför kraftiga insatser.
+Projektet vill undersöka tre generationers samiska språkanvändning.
+Målsättning är att samer själva ska få berätta om vilka möjligheter och önskemål som finns vad gäller de samiska språken.
+Projektets centrala frågeställningar är:
+Projektets målgrupp är enskilda samer inom det centralsamiska området med fokus på det lokala samhället där Jokkmokk och Tysfjord ingår.
+I detta område talas både lule- och nordsamiska.
+Samisk språkanvändning hindras inte av riksgränser.
+I projektet har en bok med samisk skyltning producerats.
+Boken lyfter vikten av samisk skyltning och att göra samiskan synlig i vår vardag.
+I språkprojektet "Giela muitalusat /Giela giehto.
+Det samiska språket - tre generationer berättar" har tankar och idéer kring det samiska språket dokumenterats och där har samiska barn och unga önskat att det samiska språket ska höras och synas på fler platser än idag.
+Boken hittar du här: Skyltbok >>
+Giela muitalusat/Giela giehto, det samiska språket - tre generationer berättar är ett interregionalt samarbetsprojekt mellan huvudparterna Ájtte Svenskt Fjäll- och Samemuseum och Árran - julevsáme guovdásj/lulesamisk senter.
+Projektet startade i juni 2012 och löper i över två år.
+Projektet finansieras på svensk sida av EU Interregmedel, Sametinget, SOFI, Jokkmokks kommun minoritetspengar samt av Ájtte.
+Etnolog
+Kajsa Kuoljok
+kajsa.kuoljok (a) ajtte.com
+Tel.
+Ylva Jannok-Nutti
+ylva.jannok-nutti (a) biegga.com
+Giela giehto; Det samiska språket - tre generationer berättar
+Prosjækta Giela giehto; Det samiska språket - tre generationer berättar le guovlojgasskasasj aktisasjprosjækta Ájtte, Duottar- ja sámemusea ja Árran - julevsáme guovdátja gaskan.
+Prosjækta álgij biehtsemánon jagen 2012 ja vihpá guokta jage.Sámegiela li garra ájto vuolen.
+Moadda sámegiela li, UNESCO milta, dajt ienemus ájtteduvvam gielaj gaskan væráldin.
+Jus sámegiela galggi bissot viesso giellan de viehka ratjástibme gájbbeduvvi gielaj hárráj.
+Prosjækta galgga guoradallat gålmå buolvaj giellaadnemav.
+Ájggomus le jut sáme ietja galggi oadtjot subtsastit makkár máhttelisvuoda ja sávadusá gávnnuji ma sámegielajda gulluji.
+Prosjevta guovdásj gatjálvisá le guossa ja gånnå sihtap sámegielav adnet.
+Le gus dal ájn máhttelisvuohta gielav adnet?
+Man birra, ja gejna sihtap sámástit?
+Makkár gájbbádusá li miján sámegielav mánájda ja mánámánájda vijddábut doalvvot?
+Makkár doarjjagijt dárbahip jus sámegiella galggá viesso bisoduvvat?
+Prosjevta ulmmejuogos le juohkka sáme guovdásj sámeguovlon gånnå tjalmostuvvá bájkálasj sebrudagájda masi Jåhkåmåhkke ja Divtasvuodna gulluji.
+Dan guovlon ságastuvvi julev- ja nuorttasámegiela.
+Rijkaj rájá e sámegielajt juoge.
+Giela muitalusat/Giela giehto.
+Det samiska språket - tre generationer berättar
+Prošeakta Giela muitalusat/Giela giehto.
+Det samiska språket - tre generationer berättar lea Interguovllulaš prošeakta váldobeliiguin Ájtte, Duottar- ja sámemusea ja Árran - julevsáme guovdásj/lulesamiskt senter.
+Prošeakta álggahuvvui geassemánus 2012 ja lea jođus guokte jagi.
+Sámi gielaid dilli lea sakka uhkiduvvon.
+Máŋga sámi gielat gullet, UNESCO jelgii, daid eanemus uhkiduvvon gielaide máilmmis.
+Vai sámi gielat galget bissut ealli giellan gáibiduvvojit stuorra bijut.
+Prošeakta háliida iskkat golbma buolvva sámi giellageavaheddjiid.
+Áigumuš lea ahte sámit ieža besset muitalit makkár vejolašvuođat ja sávaldagat gávdnojit mat gusket sámi gielaide.
+Prošeavtta guovddáš jearaldagat leat goas ja gos mii sámástit?
+Lea go mis ollenge vejolašvuohta sámástit?
+Jus mii eat sámás, háliidit go min váldit ruovttoluotta sámigiela ja makkár doarjaga mii dárbbahit jus háliidit álgit sámástit?
+Makkár eavttut mis leat doalvut viidáseappot sámigiela mánáideamet ja mánámánáideamet dahje doarjut sin giela?
+Lea go earru daid vásihuvvon ja sávvan vejolašvuođain sámi gielas buolva- ja guovlorájiid gaskkal?
+Prošeavtta ulbmiljoavku leat ovttaskas sámit dan guovddášsámi guovllus báikkálaš servodagain guovddážis ja gosa Jåhkåmåhkke ja Divttasvuotna gullaba.
+Dán guovllus ságastit sihke julev- ja davvisámigiela.
+Prošeaktabargit
+Kajsa Kuoljok, Ájtte
+Svenskt Fjäll- och Samemuseum
+Besöksadress
+Kyrkogatan 3, SE-962 31 Jokkmokk
+E-post: info@ajtte.com
+(Lulesamiska)
+Ájtte Jåhkåmåhke - sáme guovdásj
+Jåhkåmåhkke, nuortalattjan Nuorttagievle, diehttelis tjåhkanimsadje márnánbále ja tjåhkanimbále.
+Ájtte, duottar- ja sámemusea, la degu uksan várijda, Laponiaj ja sámi kultuvrraj.
+Dánna giehttop Sámeednama ja ulmutjij birra, giehttop viessoma ja bierggima birra dakkár ednamdajvan mij ienebuv ulmutjis rávkká.
+Dát la giehtto jiekkijn, vuomijn ja várijn.
+Sábme - sámij ednam - rájadagi nieljen rijkan, ájmodis ednamdajvaj várij, vuomij, duoddarij ja jieggeednamij.
+Dánna lip moadde tuvsán jage bivddám, dánna lip gietjedis bálggájt duolmmun, várijt ja jågåjt nabddám.
+Bájedam lip mijá mánájt, tjállám ednama birra ja värrodam jubmelijda buorre bivddovuorbe diehti.
+Älojt lip tjuovudam, räjnodam ja dålvudam varás guohtomijda.
+Laponia - väráltárbbe, 9 400 km2 stuor dajvva Norrbottena várijn ja vuomijn, la dålutjis bivddárijs ja ällobarggijs åroduvvam.
+Dánna åvdutjis lidjin vihtta nationalpárka ja moadda suoddjidum ednamdajva.
+Dajna gå 1996 dagáduváj väráltárbben Unescos, de dálla l luonndo- ja kultuvrra-árbben gájkajda almatjijda.
+Laponiavuosádusán diedojt vaddep ja gåvvistip väráltárbev.
+Vuosádusá
+E dåssjå vuosádusá
+Jåhkåmåhke sjattadahka - sjadde oasse Ájten
+Várresjattadahka l siettos bájkke Dálvvadisjávrátja guoran ja rahpot giesen.
+Bálggáj milta tjuovvop moattelágasj luonndotjerdav várresjattoj lahka.
+Akta Axel Hamberga åtsådinhuodnahijs diehki Saregis la jådedum.
+Åtsådibme, diehtotjoaggem, diehtojuohkem.
+Guossodihtit: Kyrkogatan 3.
+Boksa 116, 962 23 Jåhkåmåhkke.
+info@ajtte.com
+Fáksa 0971-120 57. http://www.ajtte.com/
+Jåhkåmåhke sjattadahka, rahppot dåssjå giesen.
+Juohkusa máhtti vuosediddjev åvddåla sihtat.
+Skåvllåklássajda mijá museapedagoga sierra prográmmav dahká.
+Årbok for Tysfjord 1992 skrev følgende om begivenheten:
+"Dronning Sonja og prinsesse Märtha Louise var på Drag i anledning denne historiske begivenhet: grunnsteinnedleggelse til det første lulesamiske kultursenter i Norge.
+Dronningen la ned grunnsteinen.
+Denne besto av en nappe (melkebolle), et skrin av bein med en minnemedalje av kong Harald; samt tegninger av kultursenteret.
+I sin tale sa Dronningen at alle mennesker hadde behov for å vite hvem de var og for å skape sin egen identitet.
+Når man utgjør en liten del av en større enhet melder dette behovet seg i sterkere grad.
+Kultursenteret Árran vil hjelpe til med å dekke dette behovet for mange, og synliggjøre kultur og samfunnsliv."
+Web levert av CustomPublish AS
+Árran julevsáme guovdátja auditåvrån
+Ájgge: javllamáno 10. biejve kl.
+Båhtusa prosjevtas dá rádjáj åvddånbuvteduvvi.
+NRK-filmma "Grenseloser i Tysfjord 1940-45" vuoseduvvá.
+Á R R A N M U S E U M
+Mandag-Fredag / Mánnodagás-bierjjedahkaj / Monday-Friday: Kl 09.00 - 15.30
+Museum, salg av duodje, guiding/fortelling om samisk kultur og samfunn.
+Musea, duodjevuobddem, oahpestibme/subtsastibme sáme kultuvra ja sebrudagá birra.
+Museum, museumshop, guiding/storytelling about Sami culture and society.
+Utstillinger:
+• Viessom: Den samiske gården og sjøsamisk kultur
+• Samisk identitet og kultur
+• Samisk drakttradisjon, sølv og runebomme
+Vuosádusá:
+• Viessom: Sáme sijdda ja merrasáme kultuvrra
+• Samisk iesjdåbddo ja kultuvrra
+• Sáme bivtasdábe, silba ja goabdes
+Exhibitions:
+• Viessom: The Sami farm and coastal Sami culture
+• Sami identity and culture
+• Sami costume tradition, silver and drum
+Billetter:
+• Honnør/student: Kr 50,00
+• Barn under 6 år: gratis
+• Gruppe over 10 personer: Kr 50,00
+Bilehta:
+• Ållessjattuga: 60 kr
+• Álbedim/studenta: 50 kr
+• Máná vuollela 6 jage: navku
+• Juohkusa ienep10 ulmutja: 50 kr
+Tickets:
+• Adults: 60 nok
+• Senior/student: 50 nok
+• Children under 6 years: free
+• Children 6-18 years: 25 nok
+• Group of 10 persons: 50 nok
+Vihtta nuorra sáme duodjára vuosedi muorra- ja tjoarvveduojev.
+/ Fem unge samiske duodjiutøvere viser tre- og hornduodji/kunsthåndverks produkter.
+Buorisboahtem Árranij ja Árbbe- árbbedábálasj máhtudahka dálásjájges vuosádusá rahpamij Kl 12.00 Rahpam ja åvddånbuktem.
+/ Velkommen til åpninga av utstillingen Árbi - tradisjonell kunnskap i moderne tid.
+Kl 12.00 Åpning av utstilling og presentasjon.
+Kl 13.00 Lågådallam Árbbe-vuosádusá ja duoje birra.
+Lågådalle li Nils-Johan Labba, Per-Stefan Idivuoma och Mattias Harr./
+Kl 13.00 Foreläsning om Árbi-utstillingen og om duodje av Nils-Johan Labba, Per-Stefan Idivuoma och Mattias Harr.
+Jåhttevuosádus le gåhtjoduvvam ÁRBBE ja dat la vuojn sijá árbbe.
+Duoje baktu vuosedi sij gåsi gulluji ja man ájnas árbbedábálasj máhtukvuohta ja kultuvra árbbe le, man vuodon de sij máhtti åvddånahttet ja åvddånbuktet duojev dálásjájgen.
+Ábnnasij, hámij ja dåjma dádjadusása li oahppam máttojsis majt vas dá vidás joarkki maŋŋebuolvajda oahppat.
+Vuosádusán åvddånbuktá juohkkahasj ietjás gålmmå sierralágásj duojev, ma de aktan vuosedi ietjaska vijdes duodje máhtukvuodav ja berustimestisá.
+Duojes åvddånbåhti ietjasa fuolkij árbbedábálasj máhtukvuohta ja duodjuhimhábme.
+Dá vihtta duodjára li Fredrik Prost, Nils-Petter Svonni, Nils-Johan Labba, Mattias Harr ja Per-Stefan Idivuoma.
+Lågå ienebuv: http://www.árbi.se
+Fem unge samiske duodjiutøvere viser tre- og hornduodji/kunsthåndverks produkter.
+Vandreutstillingen har de kalt for ÁRBI - som betyr arv, og dette er deres arv.
+Gjennom sine duodjiprodukter viser de deres identitet og viktigheten av tradisjonskunnskap og kulturarv som danner grunnlaget for den utviklingen og formidlingen i nåtid.
+De fem duojárat har lært om materialer, form og funksjoner av sine forfedre, og disse kunnskapene vil de videreføre til sine etterkommere.
+Hver av deltakerne stiller ut tre unike produkter i utstillingen, og produktene tilsammen viser bredden i deres arbeider, interessen for duodji og hvordan de ulike inspirasjonkilder og tradisjoner har påvirket deres skaperverk.
+De fem duodjiutøverne er Fredrik Prost, Nils-Petter Svonni, Nils-Johan Labba, Mattias Harr og Per-Stefan Idivuoma.
+Läs mer: http://www.árbi.se
+Se bilder fra utstillingsåpningen på vår Facebookside.
+Nordland fylkeskommune har godkjent Árran som lærebedrift i kontor- og administrasjonsfaget, og gi opplæring i samsvar med læreplanene.
+Nordlánda fylkasuohkan le dåhkkidam Árranav oahppovidnudahkan kontåvrrå- ja háldadusfágajn, oahpposuorgen Oases, dievnastus ja sihkarvuohta.
+Árran le árvustaláduvvam máhtalgis åhpadimev vaddet mij le oahppoplánaj gáktuj.
+Árran kan tilby læreplass i kontor- og administrasjonsfaget, studieretning Salg, service og sikkerhet.
+Dersom du er interessert i å være lærling på Árran kan du søke om læreplass.
+Etter lærlingetiden kan man få fagbrev.
+Vanligvis jobber man i to år som lærling etter to år på videregående skole.
+Mer informasjon:
+Ofoten flerfaglig opplæringskontor tlf.
+Info om Árran: Rådgiver Päivi Alanen, tlf.
+75775115, eller e-post: paivi.alanen@arran.no.
+Árran máhttá dal fállat oahpposajev kontåvrrå- ja háldadusfágajn.
+Jus dujna le miella oahppovirgálattjan liehket kontåvrrå- ja háldadusfágajn, de máhtá viddnooahppen Árranin åhtsåt.
+Oahppogávda maŋŋela máhttá fáhkaduodastusáv oadtjot.
+Dábálattjat de ulmusj barggá guokta jage viddnooahppen, maŋŋela gå guokta jage le joarkkaskåvlåv vádtsám.
+Diedo Árrana birra: Rádevadde Päivi Alanen, tlf.
+75775115, jali paivi.alanen@arran.no mejla baktu.
+Arran Live
+Registrer inn din epostadresse under.
+Du kan også kontakte oss pr epost: poassta@arran.no eller telefon +47 757 75 100
+Ij aktak sáme prosjækta le åvddåla oadtjum ruhtadimdoarjjagijt "Innsatsområde 1 Forskning og innovasjon" nammasasj åtsådimsuorges Interreg Sámes.
+Dálla de gæhttjali Árran, Ájtte-Svieriga duottar- ja sámemusea ja Institusjåvnnå vuogádus- ja vuobmanteknihkas Julevu teknihkalasj universitehtan (LTU) åhtsi prosjevtajn "Viesso duobddága / Levende landskap".
+Prosjevta åvddånahttem le guokta jage vihpam, dáv maŋemus biellejagev doarjjagijn RFF Nord:as ja Sámedigges.
+Prosjevta budsjæhtta le 952 000 Euro mærráj (sulá 9,3 mill.
+Vuona kråvnå) ja galggá vihpat 2 ½ jage.
+Vásstádus åhtsåmussaj vuordeduvvá biehtsemáno álgon 2018.
+"Prosjevta ájggomus le lasedit julevsáme guovlo máhttelisvuodajt gå åttjuduvvá vijddát moattebelakvuohta muossádusájs ja fálaldagájs mannoæládusá fálaldagájn ma li sáme kultuvrraj ja histåvrråj tjanádum.
+Dát sjaddá buktet tjiegŋalap gåvåv sáme kultuvras mij le moatteláhkáj ja moattebelak" javllá åvddånahttem- ja prosjevta vásstediddje Martin Rimpi Árranin guhti le prosjevta åvddånahttemav jådedam gitta jages 2016 aktan prosjevtajådediddjijn Dr. art Oddvar Svendsen.
+Anedahtte åtsådibme galggá ienedit diedojt ja dádjadusáv julevsáme guovlo birra degu aktisasj, moattelágásj duobddágin Svierigin ja Vuonan, ja åvddånbuktet sáme ávkástallamav ja dádjadusáv duobddágijs, dáj vuolen aj bájkkenamájt ja luonndonammadusájt, vuodon ådå muossádusájda.
+Åtsådimbåhtusa sjaddi åvddånbuvteduvvat gájkka berustiddjijda.
+Projæktaj li juo vihtta åtsådiddje gudi ájggu oassálastátjit, gájkajn li PhD-dásse, duodden båhti diedalasj viehkkebargge.
+"Mån doajvov Intereg:a stivrrimjuogos vielet dáv aktisasjbargov humanistalasj åtsådimbirrusa ja LTU:a teknologijjabirrusa gaskan, ja juhte mij vuorbástuvvap oadtjot mijá ájggomusájt jåhtuj." hæjttá Martin Rimpi Árranin.
+Válde aktijvuodav dáj:
+Martin Rimpi, Åvddånahttem- ja prosjæktavásstediddjijn, mobijlla: 995 06 195
+Oddvar Svendsen, prosjæktajådediddje, mobijlla: 990 23 527
+Duogásj:
+Gå gatjálvis bådij fylkaarkeolåvgås Ola Torstensen:is, Nordlánda fylkasuohkanin de Árran jagen 2016 guoradallagådij gåktu duobddága Divtasvuonan máhtti ávkástaláduvvat mannoæládusá hárráj.
+Árrana le oadtjum mannoæládusprosjevta baktu ruhtadoarjjagav Nordlánda fylkasuohkanis ja Sámedikkes, ja de seminárav ásadin gånnå ájádusá ja ájggomusá åvddånahteduvvin dagu álggemprosjæktan gånnå julevsáme luondo ávkástallam ja dádjadusá tjalmostahteduvvin.
+Ja dassta lij båhtusin juhte dárbbo le åtsådimijda dán suorgen.
+Sámi Allaskåvlå ja UiT Vuona Arktalasj Universitiehta viehkijn ásadij Árran ájggegávdan 20.8.17-20.1.18 åvddåprosjevtav Viesso duobddága / Levende landskap ruhtadoarjjagijn Nuortta-Vuona åtsådimfåndas (RFF Nord) kr.
+250 000, Sámedikkes kr.
+106.000 ja iesjmáksusijn kr.
+Árran gåhtjoj åvddåprosjevta álgadibmáj aktisasjtjåhkanibmáj Ájtte-Svieriga duottar- ja sámemuseav ja Vaartoe-Sáme åtsådimguovdátjav Ubbmema universitiehtan.
+Tjåhkanimes bådij sávadus Ájtes ja Árranis aktisasjbargguj åvddånahtátjit prosjevtav Interreg Nuortta Sábmáj.
+Gå åvdutjis lij aktisasjbarggo Ájte ja Institutionen för system- och rymdteknink (Vuogádus- ja vuobmanteknologijja institusjåvnnå) Julevu universitiehtajn (LTU), sjattaj LTU ja aktisasjbargo sæhkáj.
+Oajvveprosjækta mierreduváj tjadáduvvat Intereg-prosjæktan, gå julevsáme duobddága li guovten rijkan ja ållo åtsådimijs le Svieriga bielen.
+Prosjevta oajvveulmme le anedahtte åtsådibme ienedittjat diedojt ja dádjadusájt julevsáme guovlos aktisasj, moattebelak duobddágin Vuonan ja Svierigin, ja åvddånbuktet sáme luondo ávkástallamijt ja dádjadusájt (dán vuolen aj bájkkenamájt ja luonndonammadusájt) vuodon muossádusájda luonndovuodok nuorttalij mannoæládussaj.
+Duodden dábálasj prosjæktajådedibmáj ja gaskostibmáj de li prosjevtan dá gålmmå barggosuorge:
+Prosjevta ålles namma le "Viesso duobddága / Levende landskap.
+Sáme luondo ja kultuvrra vuodon muossádusájda ja mannoæládusájda".
+Prosjæktaåhtsåmus le sáddiduvvam giehttjit åhtsåmvuorruj Interreg Nord IVa, oasseprográmma Sábme.
+Prosjæktabudsjæhtta le 952 000 Euro (sulá 9,3 MNOK).
+Ájtte le oajvveåhttse EU-rijkas, LTU mij le svenska oasseåhttse ja Árran oasseåhttsen Vuona bieles.
+Árrana bieles le biejaduvvam 2,7 jahkevirge, dássta li 1,9 jahkevirge åtsådibmáj, 0,4 jahkevirge prosjevta háldadussaj (stivrrimjuohkusij ja prosjevta jådediddjáj) ja 0,4 jahkevirge julevsáme giellabarggáj.
+Árranij li prosjæktagålo tjoahkkáj sulá 4,2 mill.
+kr.
+merustaláduvvam (gånnå barggijgålo li 3,3 mill.
+kr) ma åtsåduvvi ruhtaduvvat vuona Interreg-ruhtadime baktu 50%, Nordlánda fylkasuohkanis 25% ja 25% iesjmáksusin.
+Árrana iesjmákso le 1,0 mill.
+gålmå budsjæhttajahkáj.
+Árran Julevsáme guovdásj Lulesamisk senter8270 Ájluokta/Drag
+Rahpamájge 2018:
+Mánnod.
+- Bierjjed.
+Kr.
+Ållessjattuga
+Honnørmávsos/studenta
+Máná vuollel 18 jage
+nåvkå
+Juohkusa ienep gå 10 ulmutja
+Árrana stivrra la mierredam sirddet báŋŋkaaktisasjvuodav Sparebanken Narvikaj.
+Sjiehtadusán la ruhtaluojkkam tsiekkadusá hoajdduj ja hoajddoruhtadibme ja máhttelisvuoda lasedit ruhtaluojkkamav.
+Stivrra la dåhkkidam ruhtaalásjoaggásvuodav 55 millijåvnåj aktan tsieggimruhtaluojkkamijn ådå mánájgárddáj.
+Árranin vuorddi stuoráp stuoredime prosjevtan "Árran 2020 vuosstij", degu ådå mánájgárdde, oajvvetsiekkadusá ådåstuhttem musiedjaj, ålgusjbielle, ådå kontåvrå, ådå fábmogálldo ja ietján.
+Ruhtamerustallam la birrusin 80 millijåvnå kråvnå.
+"Ávon lav gå miján la sjiehtadus Sparebanken Narvikajn mij åvddånahttemav viggá.
+Árranin la dárbbo doarjjaj aktisasjbarggoguojmijs jus galggap vuorbástuvvat Árranin boahtteájggásattjat" javlla direkterra Lars Magne Andreassen
+"Sparebanken Narvik la ávon gå Árran la válljim mijáv báŋŋkaaktisasjvuohtan boahtteájggáj.
+Bájkálasj báŋŋkan berustip ja dårjudip åvddånahttemav bájkálasj barggosajijs ja nav nannip årrummielav bájkálattjat" javlla báŋŋkaoajvve Elling Berntsen Sparebanken Narvikan.
+"Midjij li ruhtalasj suohpádusá ájnnasa.
+Da suohpádusá ma buvtaduvvi dåjmajs ja barggosajijs tjanádum daj dåjmajda ma li Árranin.
+Árran la tjårggevidnudahkan mijá guovlon låpptim ietjasa posisjåvnnåj ájnas máhtudakakterran - ij dåssju bájkálattjat valla aj nasjåvnålattjat.
+Báŋŋkaj la aj ájnas jut Árrana doajmma nasjåvnålasj sáme institusjåvnnån nanni, åvddånahttá ja joarkká julevsáme kultuvrav ja árbbedábev.
+Sihke Árran ja báŋŋka la ietjastis æjggudum vuododusá gænna li bájkálasj háldadimadressa" hæjttá Elling Berntsen.
+Guládallamulmutja
+Direkterra Lars Magne Andreassen, mobijlla: 907 75 275
+Báŋŋkaoajvve Elling Berntsen, mobijlla: 416 35 337
+8270 Ájluokt
+E-poassta: poassta (alfa) arran.no
+Viddnodaknummar: 874 691 402
+Swift: SNOWNO 22
+Ibannr.
+Videokonferánnsa:
+Julevsáme giella, histåvrrå ja sebrudakiellem- Árran - guovdásj mij julevsáme sebrudagáv Vuonan gåvvida.
+Guovdátja ulmme l julevsáme kultuvrav, gielav ja sebrudakiellemav nannit ja åvddånahttet, dagu ulmmeparagráfan tjuodtju:
+"Ásadusá ulmme l Árranav æjgádit ja háldadit nasjåvnålasj sáme ásadussan, ja dan baktu julevsáme kultuvrav, gielav ja sebrudakiellemav nannit, åvddånahttet ja bisodit.
+Ietjas dåjmajn galggá ásadus måvtåstuhtte birrasav åvddånahttet ja árvusmáhttet, sáme árvoj ja árbbedábej milta ja mijá ristalasj kulturárbev vieledit".
+Árrana stivrra mierredij ådå dåbddågåvvusav ja ådå grafihkalasj hámev vuoratjismáno 4.-5. b. jagen 2016 ja jut dát ådå gåvos ja grafihkalasj hábme galggá almoduvvat sæmmi båttå gå ådå næhttabiele.
+Dát ådå grafihkalasj dåbddåhábme galggá aneduvvat juohkka almoduvvat buktagijn.
+Hábbmimbagádusá birra le vuollelin tjáleduvvam.
+Logo/dåbddåhábme .eps-formahtan prienntidusájda sáddiduvvá diŋŋguma baktu.
+Dåbddågåvos le åvddånahteduvvam grafihkkáris Laila Lovise Johansen, Seria AS aktisattjat Martin Rimpi;ijn Árranis ja le vuododuvvam ájádusvuodos mav siv.ark Ole Henrik Einejord le ��vddånbuktám.
+Vuodooase dåbddågåvvusin li viettjaduvvam dájs:
+Oktogon (gávtsetjiegak hábme:
+- gåvvit oajvvetsiekkadusáv arkitektonalasj gåvån gå badjelis vuojná.
+- gåvvit sáme gáktsa ájggejabijt
+- gåvvit árranav - dållåsajev mij dán aktijvuodan le gáktsa gierge
+Rombe/paralellogram (njieljetjiegak man badjegiehtje le vuolus):
+- sáme gåvvusa biejves jali almegoahke goabddásin
+- Gåvvi aj árranav- dållåsajev.
+- gåvvit lieggavuodav, sjaddamav ja åvddånahttemav.
+Rombev máhtá aj gæhttjat dagu álkkes gåvådus dållåhámes.
+- aktisasjvuodav gåvvi; mij viessop avta biejve ja alme vuolen.
+Jæbddabielak gålmåtjiegak:
+- gåvvit låvddagoade hámev ja Árrana oajvvetsiekkadusáv gå ednamis gehtja.
+- gåvvit Ájlis gålmaktesvuodav mij gåvvit Árrana ulmmeparagráffa risstalasjvuoda vieledimev.
+Dåbddågåvos le giehtatjuorgaduvvam organalasj hábme ja gåvvusa li arvusmahtedum girrjemijs duojen ja gåvvusijs goabddán.
+Dáv dalága vuojná ja vuoset dát le "sáme" dåbddågåvos.
+Ietján de dåbddågåvos máhtá vuojnnet muhtem dábegis sáme tsiekkadusdábijn muoras, mársso (majna ájvijt suvddá) ja kávvil (gårvvudahka) mij vuoset merrasámij dábijda.
+Dåbddågåvos gåvvit Árranav tjåhkanimsadjen gávtse jahkejabijn gájkajda juohkka almeguovlos aktisasj berustimij julevsáme histåvrås, gielas, kultuvras ja árbbedábijs ma galggi åvddånahteduvvat ja giedjegahttet.
+Dåbddågåvos gávnnu guhka ja gåbdudak hámijn ja ja máhttá aneduvvat ájnegis gåvvusin guovdátja tjhalmostimen buojkulvissaj hervajn, avvemájdijn, glásajn jali ietjá buktagijn ma máhtti guovdátjin vuobdeduvvat.
+Ájádus le jut dåbddågåvvusav máhttá adnet stuorra gåvåjn avdedittjat ja tjalmostittjat julevsáme duojev ja kultuvra åvddånbuktemijt.
+Buojkulvissan konferánsamáppajn.
+Dåbddågåvvusa bájno li sámeslávgás ja julevsáme gáptes.
+Dá máhtti aneduvvat sierralágásj dættoj/transparency:ajn.
+Árran Julevsáme guovdásj/lulesamisk senter (dán maŋŋela nammaduvvam dåssju "Árran") le dábálasj iesjåmastim vuododus (org.
+874 691 402) Ájluovtan Divtasvuona suohkanin, masi Sámedigge, Nordlánda fylkasuohkan, Divtasvuona suohkan, bájkálasj sámesiebre ja Árrana ietjas bargge válljiji stivrav juohkka nælját jage.
+Vuododusá ulmme le "Árranav æjggut ja dåjmadit nasjonalalasj institusjåvnnån nannit, åvddånahttet ja joarkket julevsáme kultuvrav, gielav ja sebrudakiellemav.
+Institusjåvnnå galggá ietjas dåjma baktu arvusmahttet ja åvddånahttet åvddånahttet buorre birrusav bájkálasj sáme árvoj ja dábij milta, ja roaddot risstalasj kulturárbev" (bs.
+§ 3 Árrana njuolgadusájn.)
+Sáme vuojno galggi liehket guovdátjin gå Árran åvddånahteduvvá boahtte ájggáj ja gå Árran galggá ietjas sajev nannit buorre barggosadjen.
+Giella, kultuvrra ja sáme dábe galggi roadduduvvat, ja aktan bájnnit Árranav barggosadjen.
+Sámegiella galggá liehket sadjihin juohkka gaskostimijn Árranin.
+Avtaárvvusasjvuohta árvvon sihtá javllat ulmutjijt avtaárvvusattjan adnet, valla le aj njuolgadussan åvdedittjat fálaldagájt Árranin ma avtaárvvusasjvuoda vuodon li sissŋálisát sáme sebrudagá ja ietján sebrudagá gáktuj.
+stivra strategidokumentav Ájggomusá 2012-2015).
+Árrana doajmma le juogeduvvam nielje vuodosuorgijda: Giella, Mánájgárdde, Dávvervuorkká (Musea) ja Guhkásåhpadibme.
+Giellaguovdátja doajmma le Sámedikke vájkkudinnævvoårniga milta.
+Duodden de Árranin le guhkásåhpadibme vuodo- ja joarkkaskåvlå oahppijda.
+Mánájgárdde le avtaåssudakmánájgárdde 23 mánájda sadje (2015/2016).
+Musea dåjma li tjoahkkim/dokumantasjåvnnå, suodjalibme ja gaskostibme dålusj ja dálásj sáme kulturhiståvrås julev- ja bidumsáme guovlos, åtsådimbargo ja diehtobuvtadibme válljiduvvam sebrudaksuorgijs.
+Árran le aj dájt maŋemus jagijt álggám ådåálggij (grunder) dåjmaj duodjefágan ja mannulaksuorgen.
+Árran jådeduvvá direktøras mij rapporteri vuododusá stivrraj.
+Direktøran li åssudakdåjma barggijs, økonomijjas/IT/resepsjåvnås, prosjæktastivrrimis ja tsiekkadus/hoajdárdåjmajs.
+Árranin li sulá 25 jahkevirge tjoahkkáj (2016).
+Duodden de Árran lájggi kåntåvråjt Sámediggáj, Nuortta universitiehttaj, UiT Vuona arktalasj universitiehttaj, NRK Sábmáj ja muhtemijda ájn.
+Bæjválattjajt de li Árranin sulá 45 ulmutja bargon.
+Jage 2017 busjæhtta le sulá 21 mill.
+kr., ienemus oasse dájs li almulasj doarjjaga ja lájggosisboahto.
+[1] Duodje= samisk begrep for samisk håndverk, kunsthåndverk og småindustri.
+Árranin le jagij 2014-2017 prosjækta man ulmme l duojev qsadit æládussan julevsáme guovlon.
+Prosjevtan li dá dåjma; viddnodoajmma ja innovásjåvnnå, MasterClasses, duodjebagádallamdievnastus ja barggolanjá, oassás ja næhttaoassás duodjárijda.
+Jáhkádisáj milta de le duodje ájn álgon jådedimgálvvon julevsáme guovlon, gallegasj duodjárij gejn duodje le ájnna- jali duoddeæládussan.
+Jahkedahtte de le jådedibmáj stuorra máhttelisvuoda, juga mij åvddånboahtá duodjárij lågos Sis-Finnmarkos.
+Prosjevta oajvveulmmen le jut duodje galggá ásaduvvat nanos æládussan julevsáme guovlon Vuonan viddnodåjmaj ja innovásjåvnå baktu ja buktet konkrehta vidnudakásadimijt julevsáme kultuvrravuodojn.
+10 ulmutja duodjeduogátjijn ja mahtudahka joarkkadáses galggi rekruttieriduvvat, gudi de oadtju fáladuvvi moattejahkásasj prográmmaj mij galggá doalvvot konkrehta duodjevidnudakásadimijda.
+Bagádallam dibma ja garra duojen fáladuvvá Árrana duodjelanjájn bagádiddjijs.
+Bagádallam le rabás fálaldahka.
+Duodjeprográmma oassálasste fáladuvvi viehkev vidnudakåvddånahttijs gudi galggi oassálasstijt arvusmahttet ietjasa vidnudagájt ásadittjat, vejulasj gründerij værmádagáv doajmmat, dåbddåt åhpadustjadádimev ja aktijvuodav åhpadusinstitusjåvnåj adnet, dahkat ájnegis oassálasstáj kariæreplánajt, viehkedit sijáv ruhtadoarjjagijt vidnudakásadimáj åhtsåt ja oassálasstijt doarjjot gitta desik vidnudahka le ásaduvvám, ja nav guhkás mav tijmmaressurssa le.
+Oassálasstijda galggá aj fáladuvvat MasterClasses måvttå- ja industrihábmedimijn, produktaåvddånahhtemav ja ietjá vuogijt ja prosessajt ma sijá buvtakidéajt oadtju jåhtuj.
+Árran galggá næhttaoassásav ásadit mav duodjára máhtti ávkástallat ja árvustallá fállat barggosajijt duodjelanjájn mávso dagi muhtem ájggáj ja ásadit musea- duodjeoassásav gånnå buktaga vuobdeduvvi.
+Duodjeprosjevta ulmmen le jut binnemusát gålmås le registreriduvvam æládussisbåhtusijn gå prosjækta låhpaduvvá.
+Prográmma baktu galggá aj åvddånboahtet binnemusát akta buvta, buvtajuogos jali dievnastus gånnå le nasjonalalasj jåhtemvejulasjvuoda, ja dát jådedimájádusá åvddånahttem galggá álgeduvvam.
+Prosjækta organiseriduvvá ja stivrriduvvá dagu prosjæktan dábálasj risikoajn, prosjæktastivrajn ja jådedimijn gudi Árranis virggáduvvi aktan fáhkavásstediddje bagádiddjij, doarjjadåjmaj ja lågådallij ma barggoåsijt prosjevtas dahki.
+Prosjækta le merustaláduvvam mákset 3,1 m kråvnå 3 jage nalluj.
+Mannoæládusprosjækta 2014-2017 galggá nannit ja åvddånahttet sáme mannoæládusáv mij tjuovvo julevsáme guovlo luondulasj ja kultuvralasj vejulasjvuodajt.
+Dassta gå ij la ållo giehtoduvvam, de galggi muossádime man vuodo le sáme kultuvrra ja dábe sjaddat buorre æládussan, ja julevsáme guovllo galggá sjaddat ådå ja dåbdos sáme mannulakæládusfálaldahkan.
+Prosjevta oajvvedåjma li ásadit aktididdjerållav, værmádagáv vuododit ja doarjjot åvddånahttem dåjmajt ja aj buvtadimåvddånahttemav ja álgadit stuoráp prosjæktaoasev mannulakæládusá hárráj.
+Mannulakåvddånahttem gånnå sáme kultuvrra ja dábe li vuodon, tjuovvu aj ájggeguovddelis ájggedábijt mannulagájn gånnå ulmutja åtsi oalle muossádimijt ja vásádusájt, gånnå ulmusj boahtá lahka bájkálasj kultuvra ja "suojmma manni" luondo lahka.
+Dá li aj ájnas kvalitiehta vuona mannulagájn, gånnå sámeiellem máhttá buktet ájn ienep dav mij le oalle ja sierra.
+Almulasj mannoæládusá nannim, mannulakvidnudagá ja ietjá orgána li ienebut ælvvám sáme vásádusájt mannulakfálaldahkan, ja dát le sierra nammaduvvam ráddidusá mannulakæládusá ájggomusájn jagen 2012.
+Gålmmå nuorttamus fylkasuohkana, Innovasjon Norge ja Sámedigge ruhtadi aj doajmme vijdes prosjevtav åvddånahtátjit sáme mannulakæládusáv Nuortta-Vuonan, mij Origo Nord jådet.
+Prosjækta galggá tjalmostit mannoæládusá åvddånahttemav julvsáme guovlon nav vaj dát lassán ja tjielggasabbon åvddånboahtá miellagiddis sáme mannoæládussan.
+Árran le prosjæktajådediddjev virggádam gut galggá dilijt láhtjet ja arvusmahttet vejulasj ásadiddjijt (gründere) sáme mannoæládusájt álgadit.
+Prosjæktajådediddje ja værmádahka galggá tjalmostit mahtudakåvddånahttemav ja arvusmahttemdåjmajt.
+Prosjevta baktu galggi konkrehta åvddånahttemij barggat oattjotjit ienep sáme mannoæládusdåjmajt åvddåprosjevtaj baktu, ma de ihkap máhtti álgaduvvat sierraláhkáj:
+Prosjevtan galggi guovtijn åvddåprosjevtajn barggat åvddånbuvtátjit ja sadjihij biedjat: sáme duobddága ja turissma ja web-prosjækta "Árran balvaj sinna".
+Vuostasj nammaduvvam prosækta le åvddånahteduvvam åtsådimprosjæktan ja nubbe galggá buorreláhkáj åvddånbuktet ja bájkálasj sáme mannoæládusájda jådedimmáhttelisvuodajt buktet.
+Báhtariddjijdoalvvo Divtasvuonan doalvvum birrasij 3000 ulmutja Svierigij maŋep væráldadoaro ájge.
+Dáv dahkin vájku dujska juo 1942/43 ásadin váksjomsajijt rijkarájáv váksjutjit.
+Báhtariddje boahtegåhtin Divtasvuodnaj juo jagen 1940, valla báhtaribme lassánij jages 1942.
+Sæmmi båttå ásaduváj báhtarimværmádahka duojna dájna bargoj.
+Muhtema viehkedin idjadimij, iehtjáda vas bierggasijt riksaldin ja báhtariddjijt vuonaj sisi suvdatjin ja dan maŋŋela rijkarájá rastá doalvvun.
+Jagen 2006 mierredij Sámedigge jut galgaj åtsådimprosjækta ásaduvvat maŋep doarroájge báhtariddjijdoalvvoma birra.
+Dát barggo Árran julevsáme guovdátjij juogeduváj, mij de barggagådij prosjæktajuohkusijn 3 åtsådiddjijn.
+Ulmmen lij åvddånbuktet histåvrråfágalasj dokumentierimav báhtariddjijdoalvvomav sáme guovlojn, sierraláhkáj Divtasvuonan.
+Galgaj dagáduvvat kulturfágalasj dokumentierim sámij báhtariddjijdoalvvoma birra oassen Vuona doarro- ja doaro maŋŋeájggásasj histåvrråj, ja ja analysierit manen ja gåktu sáme báhtariddjijdolvvo ettjin oattjo ánssidimev ietjas bargos maŋep væráldadoaro ájgen.
+Dát åtsådime vuodon galggin arkijvvavuorká ja ságájdahttema.
+Prosjæktajuohkusin lidjin dr. art histåvrå fágan Marianne Neerland Soleim, professor dr. philos.
+Jens-Ivar Nergård ja dr. art.
+Oddmund Andersen.
+Prosjevta båhtusa li åvddånbuvtedum girjen "Grenselos i Grenseland.
+Sáme ja dáttja báhtariddjijdoalvvoma nuorttalij Nordlándan ja Oarjje-Tråmsån 1940-1945".
+Girjje almoduváj jagen 2015 ja dav máhtá Árran julevsáme guovdátjis diŋŋgut.
+Árrana stivrra le álggám prográmmajn "Árran 2020 jahkáj" mij vihpá gitta vuododusá 25-jahkasasj ávvudallamijda jagen 2020.
+Akta dájs gålmå oasseprográmmajs le tsiekkadusprográmma man ulmme l åvddånahttemav buktet guovdátja dåjmajda ja máhtukvuodajda dálásj tsiekkadusáv åbddit ja ådå tsiekkadusáj baktu dievddet dárbojt ma uddni ep máhte.
+Åvddåprojækta le gálggiduvvam vidnudahkaj Code arkitekter, Oslon, aktisajbargujn vidnudagájn Rambøll, Bodø.
+Åvddåprosjækta galggá giehtadaláduvvat Árrana stivras åvddåla almoduvvá.
+Åvddåprosjækta le vihpam biehtsemáno vuostasj biejve rájes ja galggá låhpaduvvat javllamáno jagen 2017.
+Åvddåprosjevta rappårtta gárveduváj snjuktjamánon jagen 2017.
+Rappårta 70 bielen li tjáleduvvam arkitektåvnålasj ja teknihkalasj oajvvadusá tjoavddusijda, 72 arkitekttjuorggusa ja 5 gåvåj baktu gåvvidusá, ja merustallama.
+Prosjevtan li tjuorgaduvvam, tjáleduvvam ja merustaláduvvam ådå mánájgárdde, ådå tsiekkadus kåntåvråjda giellaåssudahkaj, oajvvetsiekkadusá (A) ietjájduhttema musea vuosádusájda, kulturåssudak ja ietján ådåstuhttema kåntåvrralanjájt ja aktisasjlanjájt.
+Stivrra ij la dálátjij mierredam jut gájkka oasseprosjevta galggi dagáduvvat.
+Dán ájggegávdan guoradaláduvvi ruhtadimmáhttelisvuoda 15 oasseprosjevtajda duon dán stuorrudagás.
+Iesj dat tsiekkadusbargoj álggemplána li jagen 2018, ja ájggomussan la låhpadit bargojt jagijda 2019-2020 ja maŋŋela.
+Gå prosjækta l stivras dåhkkiduvvam, de sjaddi ienep dahkamusá almoduvvat.
+Dán jage ávvudallap Sámij álmmukbiejvev, guovvamáno 6.biejvev, moatten biejven.
+Sáme lávllom- ja subtsastimdábe, sáme biebbmo ja hålla bæjvváj li guovdásj oase ávvudallamis.
+Duodden dajda lip mierredam Kalaalit Nunaatav/Ruonasednamav tjalmostit.
+Dán jage ávvudallap Sámij álmmukbiejvev valjes prográmmajn.
+Lågådallamij, gåvvåvuosádusá, dájda, buvtadagáj ja subttsasij baktu lagábut oahpásmuvvap Ruonasednama álmmugij ja kultuvrraj.
+Dán jagásj dájddavuosádus moattebájnok, vargga niehkolágásj jiegŋabiernaj, giddi mielav ja njuorat, ja la ietjastis estehtalasj muossádibme.
+Ietjá iemeálmmugijt æjvvalit máhttá aj boanndodit vaj buktá ådå perspektijvajt ja ådå dádjadusáv ietjama kultuvrraj.
+Ådåjakmáno 30.b.
+08.00 Gåvvåvuosádus Kalaanit Nunaatas: 3913 Tasiilaq Ole G. Jensena baktu
+Guovvamáno 4.b.
+10.00 Vuosádusrahpam Nunaga- Nunarsuup avannaani Kalaalit Nuunata/Ruonasednama dájddaris Buuti Pedersen.
+Museajådediddje Harrieth Aira vuosádusáv rahpá.
+Mikkel Eskil Mikkelsen lávllu.
+10.30 - 13.30 Buvtadahka dájddarijn Buuti Pedersen Ájluovta skåvlå 5.klássaj.
+Tiemá li bájnnooahppa ja såddimteknihka.
+Árbbedábálasj sámebiebbmo; mállegáhkko ja liebma, guossoduvvá.
+Guovvamáno 5.b.
+10- 13.30 Buvtadahka dájddarijn Buuti Pedersen Gásluovta skåvlå 5.klássaj.
+Guovvamáno 6.b.
+Guosse Laskestada skåvlå gasskadáses, Stájggo, ja 6. ja 7. klássa Hábmera oajvveskåvlås.
+10.00 Sámegielak subtsastimbåddå gámán.
+Adrian Nystø Mikkelsen, fáhkaåhpadiddje ja May-Judith Amundsen, fáhkaåhpadiddje
+10.30 Oahpestibme álmmukbiejvevuosádusán Nunaga- Nunarsuup avannaani Kalaalit Nunaata/Ruonasednama dájddaris Buuti Pedersen
+11.00 Sáme giela, lávllagij, båvvaj ja subttsasij birra.
+Heidi Andersen, rádevadde ja Jørgen Kintel, fáhkaåhpadiddje, låptån.
+Båddå låhpaduvvá mállegáhkojn ja liemajn (oahppe guossoduvvi)
+12.00 Vuosádus/subtsas Áhko vuohttomlávla, Louise Fontaina baktu
+Moatten kultuvran la dáhpen vuohttomlávllagav, vuolev jali soames bágov áhkos ja ádjás oadtjot.
+Louise Fontaina subtsas le dallutjis gå sån lågejagák Ruonasednama nejtsutjin hæhttuj vuolgget Dánmarkkuj årutjijt soames dánska familja lunna.
+Ietjá Ruonasednama mánáj siegen galgaj sån ållu ietjálagátjin sjaddat - galgaj sjaddat dánsska.
+Moadda jage maŋŋela gå ruoptus sijddaj bådij, ittjij des iednijnis máhte guládallat.
+Massám lij iednegielas.
+Sån åhtsågådij identitehtav, aktijvuodav ja dåhkkidimev.
+Dat doalvoj suv ruoptus åtsåtjijt majt lij láhppám, dagu vuohttomlávllagav mav áhkostis lij oadtjum.
+Louise Fontain subtsas sijvos ja álkkesláhkáj, huoman sån vájmojt njuorat.
+13.00 Hålla bæjvváj.
+Drag Jiena lávllu
+Káffa, gáhko ja árbbedábálasj sáme biebbmo oasen
+17.00 Mæsso Ájluovta/Ájlátte girkkon ja girkkokáffa Árranin
+Guovvamáno 9.b.
+09.00-11.15 3.ja 4. klássa Hábmera oajvveskåvlås guossen.
+Duodjuhibme tiebmán.
+Lilian Urheim, duodjebagádalle ja Heidi Andersen, rádevadde, baktu.
+Guossoduvvá mállegáhkujn ja liemajn
+10.00-10.45 Guosse 1.-4. klássas Laskestad skåvlås, Stájggo.
+10.00-10.45 Unnemus oahppe guossidi mánájgárdev ja li tjåhkanimbåttån.
+3.-4. klássaoahppe oahpestaláduvvi musean.
+11.00 - 11.45 Lávllaga, båva ja subttsasa Laskestad skåvllåj.
+Anne Kalstad Mikkelsen, rádevadde ja Mikkel Eskil Mikkelsen, fáhkaåhpadiddje, baktu
+Guovvamáno 10.b.
+10.00 Lågådallam: Kalaalit Nunaat/Ruonasednam - kolonijas iesjmierredibmáj, riektá sierra stáhttan sjaddat, åtsådimjådediddje Sven-Roald Nystø baktu.
+Buuti Pedersen:
+Buuti Pedersen la Kalaalit Nunaata/Ruonasednama dåbddosamos ja viehka árvon anedum dájddár.
+Ietjas dájddárvuodajn ja dåjmalasj sæbrrama baktu duon dán kultuvrrajgullevasj prosjæktaj maŋemus 30 jage, le sujna guovdásj rålla Ruonasednama dájdav ja kultuvrav åvddånahttemin.
+Ietjas moadda tjuorggasij ja hiervvimij ja stuorra berustimijn le sån luottajt miehtáj Ruonasednamav guodám.
+Suv gájkbelakvuodajn ja dájddadagoj glássas, relieffas, malerijas ja akvarellas le sån miellagiddis gaskostit.
+Duodden dasi sihtá Árran aj álggoálmmukdájdav tjalmostahttet.
+Dájddárvuodajnis baktu le sån ållusijt njuoradam, e val dåssju sij gudi Ruonasednamin dájdas ja kultuvras berusti.
+Sån la duodaj nahkam Ruonasednama dájdav ienebujda dåbddusin dahkat, rijkasin ja aj ålggorijkajn.
+Buuti la barggam prosjevtaj moatten rijkan, Ruonasednama åvdåstiddjen vuosádusájn ja aktisasjbargon ietjá dájddarij ietjá kultuvrajs.
+Ietjas 30 jage barggoiellemin la sån barggam moattelágásj prosjevtaj duola dagu Danmárkon, Færsuollujn, Islándan, Vuonan, Suoman, Svierigin, Dujskan, Frankrijkan ja Ruossjan.
+Buuti la åvdemusát dåbddusin ietjas moattebájnok, vargga niehkolágásj jiegŋabiernajs.
+Stuorra, bieddjis biernaj tjavgga stuvssim ja dánssim nubbe nuppij li Buutiv dájdanis mielastuhttám ja arvusmahttám.
+Dájdda lij åhpadus mij maŋŋela åvddånahteduváj persåvnålasj dádjadussaj jiegŋabiernajs, gånnå sirdeduvvi ietjasa luondulasj universas ienep myhtalasj væráldij.
+Gallegasj sárgastagáj nahká labudahtte jiegŋabiernajt gåvvit.
+Muhtem bále vuojnnu dagu dánssa, ietjá bále fármastibmen jali stuvssimin.
+Bierna li álu dagu álkkes láhkáj sárggiduvvam, sárgastagájn mij le hábmen.
+Dát dættoduvvá tjielgga bájnoj, ábaj vuosstebiellen álkkes sárgastahkaj.
+Dát gåvvåj ráfev buktá, valla bájno li huoman tjielggasa ja fábmogisá.
+Louise Fontain:
+Bodil Mette Louise Amalie Fontain gåhtjoduvvá Najavaraq ietjas familjas Kalaalit Nunaatan/Ruonasednamin.
+Aktan bådnjijnis jådedibá ekologalasj båndorsijdav 40 km Aarportes (Hattfjelldalas), 500 m badjelin nuore ja 9 km lagámus ráddnágoades.
+Sujna li vihtta máná ja sån la gåvvår.
+Louise Fontain le adnám moadda gåvvåvuosádusájt Vuonan ja aj Ruonasednamin.
+Jagen 2014 oassálastij soames teahter-ja dánssamfestiválan Japanin ja Ruossjan.
+Radiodokumentárra NRKP2:an Beretninger om et glemt liv le Louise Fontaina subttsasa birra.
+Ole G. Jensen:
+Ienep gå 30 jage la Ole G. Jensen Kalaalit Nunaata/Ruonasednama dájdaj ja kultuvrajn barggam.
+Måttijt jagijt la årrum bájken Tasiilaq Lulle-Ruonasednamin ja la barggam Ruonasednama sijddastivra kulturdåjmadagán.
+Sån la museajt Tassilaqan ja Qaqortoqan.
+Sån la moadda girje Ruonasednama birra tjállám ja la gåvvim ja tjállám moatte ájggetjállagijda ja avijsajda.
+Gåvvåvuosádus vuoset árggaiellemav gåktu le Tasiilaqa iemeårruj.
+Vuosádus la vuosádaláduvvam måttijn sajijn Ruonasednamin ja Vuonan.
+Gåvvåvuosádusájn 3913 Tasiilaq vuoset Ole G. Jensen tjáppa ja hávsskes gåvåjt Tasiilaqas, bájkke Lulle-Ruonasednamin.
+Dán jage Bårjås le kulturmujtoj birra.
+Ráddidus le jagev 2009 kulturmujttojahken nammadav.
+Sáme kulturmujto ma li da?
+Sámekulturjuogos (VAG 1987:37) tjielggij náv "Sáme kulturmujto li vuostatjin fysihkalasj bátsadusá, luovvasa jali stuovvása, sáme vidjurijs, valla aj materiálagahtes mujtojs duola dagu bájkkenamá ja bájkálasj árbbedábe gulluji dási".
+Sáme kulturmujto ælla dåssju "gábmásaje várijn", valla aj mijá iellemin, árbbedábe ja kultuvrra, mij mijáv juojddá mujttádahttá.
+Dán jage artihkkala Bårjjåsin vuosedi midjij kulturmujto máhtti liehket vájku mij.
+Arne Håkon Thomassen buktá gatjálvisáv jus sáme kulturmujtojs le árvvo suodjalit.
+Uddni Sáme kulturmujto háldaduvvi Sámdikkes.
+Sån tsuojggi kultursuodjalibme ij la dåssju gielav,dábijt ja árvojt suodjalit, valla aj mij hæhttup aj kultuvra materiálalasj vuoduj gæhttjat.
+Luonndo, jali duobddága sáme årromguovlojn li aj sáme kulturbirrasa.
+Sáme kulturmujttosuodjalus hæhttu danen aktan gehtjaduvvat máhttelisvuodaj vájkkudahttet dáj luondo ja kulturbirrasij háldadimev.
+Knut Harry Sivertsena tjálos vuoset midjij jut subttsasa li aj kulturmujto.
+Sån subtsas Hulterslabá birra mij le Bájddár suohkanin bihtámsáme guovlon.
+Dát le dábálasj bæjválasj subtsas mij tjierggis dáhpádusáv tjiehká ja mij midjij dallusj ájge sáme viessomtjerda ja vuojŋŋalasjvuoda birra subtsas ja mujttádahttá.
+Kjerstin Klæboe ja Stig Eriksen gudi goappátja libá Divtasvuona suohkanin virggáduvvam, tjálleba dan dålusj jåhtulakbálggá birra mij Vuona ja Svieriga (Divtasvuona ja Jielleváre suohkanij) gaskav manná, dålusj sáme kulturduobbágav.
+Rádjebálggá milta gávnnuji kulturmujto ma vuosedi duola dagu ællosujtov, rijkkarájá mierredimev , nubbe væráldadoarov ja elfábmoásadusájt.
+Rádjebálges le luonndo, kultuvrra ja histåvrrå vádtsem.
+Marit Myrvoll subtsas Basseváre birra Dieldan Nordlándan.
+Mij le same bassevárre.
+Sån vuoset guhkes sáme årromav suollun bájkkenamáj ja kulturmujtoj baktu.
+Jus galga "noajdev" ballemijn ja goabddájn gæhttjat, de viertti sáme åsko birra diehtet.
+Bassevárre le ávkke ájn udnásj ulmutjijda ja subtsas kulturárbbe ájmon aneduvvá, Dákkár basseváre gávnnuji ålles Sámen.
+Anna Westman Kuhmunen tjállá aj vuojŋŋalasjvuoda birra dajs moatte siejdijs ma ierit sajijnisás váldeduvvin sáme guovlojs svieriga bielen, daj "dutkammanojn" nav ådno gå jagen 1900.
+Akta dájs máhtsaduváj Ájtte svieriga várre- ja sámemuseaj jagen 2003, valla gånnå li val då ietjá siejde?
+Harald O. Lindbach vuoset tjállusijnis bájkkenamá li aj kulturmujto ma duobddágij ano birra subtsasti ja das vissomtjerdas ja æládusájs ma lidjin ja le.
+Gå lij meran ja gáttijn bargo, de dá bájkkenamá jasska anon lidjin.
+Valla teknolgija åvddånahttem, ierit jåhtem j.n.á.
+buktin rievddadusájt, ja moadda bájkkenamá anos gáhtun ja vajáluvvin.
+Yngve Ryda artihkal subtsas juojddá birra mij le guhkken ierit mijájs, náste ja planehtaj birra, ma li aj kulturmujtojda vuodon.
+Sån vuoset boares sámij ságájdallamijs gåktu sjierris náste sáme namájt oadtjun, aneduvvin klåhkkon, ájgev ja almeguovlojt vuosedittja.
+Náste gulluji duon dán násstegåvåjda ma vuosedi ulmutja li ietjasa iellemav ja kultuvrav nástij gåvådam.
+Eirin Holberg tjállá Oarjje-Sálto sáme dålusj ájgge le tiebmá mij ij la guoradaláduvvam.
+Juska dutkam dábálattjat le guhkás boahtám, de le sáme dålusj ájgge dát guovlos Nordlándas binnáv oahpes.
+Holberg vuoset moadda sáme kulturmujto gávnnuji, valla da li álu "mujtodis" kulturmujto danen gå ieme aktijvuodajda masi dá gullujin ælla desti oahppása.
+Hásstalussan le de dutkat åvdep ájgijt oattjotjit ålles gåvåv gånnå sáme bátsadusá kulturmujtton åvddånbåhti.
+Lis-Mari Hjortfors låhpat dán jage Bårjjåsav artihkkalijn læstadiánaj biednagoade birra Jielleváren, mij aj máhttá gehtjaduvvat kulturmujtton læstadiána åsko badjánime ja iellema birra.
+Læstadiánaj vuostasj biednagoahte Jielleváren tsieggiduváj jagen 1898, nubbe jagen 1957 ja goalmádijn gærggin gålgådismánon 2009.
+Dåjmadiddje le Lars Magne Andreassen læhkám.
+Nå er årets utgave av Bårjås klar!
+/ Dál de dán jagásj Bårjås almoduvvá!
+Bårjås er et populærvitenskapelig tidsskrift som utgis av Árran lulesamisk senter.
+Tittelen på Bårjås 2014 er "Tradisjon og fornyelse".
+Bårjås 2014 fås kjøpt hos Árran og Th.
+Bredesen.
+Bårjås le álkkeslåhkåm diedalasj ájggetjála mav Árran julevsáme guovdásj ålgusvaddá.
+Dá jagásj Bårjjåsa sáhkan li "Árbbedáhpe ja ådåstuhttem".
+Bårjås 2014 oattjo oasstet Árranin ja Th.
+Bredesenin.
+Hadde: kr 110.
+Árran galggá oadtjot sáme museadávverijt ma uddni gávnnuji Vuona guokta stuorámus museajn Oslon.
+Vuona álmmukmusea ja Kulturhiståvrålasj musea Oslon åttjudin gassko 1880-jagij rájes gitta 1970-jagij rádjáj viek ållo sáme museadávverijt ma dálla galggi sirdeduvvat ruoptus Sábmáj.
+Mij lip akta guhtta sáme museajs gudi oassálasstep Bååstede-prosjevtan aktan Sámedikkijn, Vuona álmmukmuseajn ja Kulturhiståvrålasj museajn.
+Prosjevtav gåhttjop Bååstede (mij la oarjjelsábmáj ja merkaj ruoptus).
+Barggo hiebadit ja vuosstájválldet dájt dávverijt la riek buoragit jådon.
+Jagen 2012 tjálij Sámedigge sjiehtadusáv Vuona álmmukmuseajn ja Kulturhiståvrålasj museajn jut lahkke oasse, birrusin 2000 museadávvera, sáme dávvertjoahkkes mij dájn museajn uddni gávnnu galggi fievrriduvvat ruoptus Sábmáj sáme museajda majt Sámedigge ruhtat.
+Dát mærrádus tjuovvu Vuonarijka vælggogisvuodav sámij hárráj álggoálmmugin Vuonan, ja galggá sámijda buktet iesjrádálasjvuodav ietjas kulturárbes.
+Dát la histåvrålasj sjiehtadus gå dákkir stuorra máhtsadimprosessa ælla åvddål Vuonan dáhpáduvvam.
+Danmárkko la dahkam dav sæmmi gå máhtsadin 35000 dávverijt ruoptus Ruonasednamij.
+Valla Vuonan le dát prosjækta ådåájggebarggo museajda.
+Dávvertjoahkke gærdoduvvá
+Ájnas prinsihppa máhtsadimes le proveniens - dat sihtá javllat dávvera galggi máhtsaduvvat dajda sáme museajda gåsstå museadávvera båhtin dalloj gå tjoahkkiduvvin.
+Dan diehti galggá Árran oadtjot dávverijt julevsáme ja bidumsáme guovlos Vuonan ietjama hállduj ja æjgguj.
+Dát sjaddá lasedit mijá dávvertjuohkkev viehka ednagav gå badjel 350 ådå dávvera galggi máhtsaduvvat Árranij.
+Ájnas barggo
+Árran la riek ávon gå bessap oassálasstet dákkir ájnas bargguj.
+Prosjækta vihpá dálla jagev 2017.
+Ruhtadibme le hásstalus gå máksá viehka ednagav åttjudit ja jåhtuj biedjat máhtsadimev sihke museajda gudi vaddi dávverijt, Vuona álmmukmuseaj ja Kulturhiståvrålasj museaj, ja Árrana museaj ja dåj nuppe vihtta ietjá museajda gudi oadtju ruoptus dájt dávverijt.
+Prosjækta gájbbet sierra ruhtadimev stáhtas.
+Mediatjállusa prosjevta birra:
+https://www.nrk.no/sapmi/ikke-helt-klare-for-den-store-oppgaven-1.13711301
+ttps://www.nrk.no/sapmi/_-kultuvraarbbaj-la-dat-ajnas-1.13556032
+Dánna máhtá ienep diedojt prosjevta birra låhkåt: http://www.norskfolkemuseum.no/no/Samlingene/samisk/Samisk-kulturarv-tilbakefores/
+http://www.sametinget.no/content/search?SearchText=b%C3%A5%C3%A5stede
+Lågå Bååstede-rapportav dánna: http://www.folkemuseet.no/PageFiles/6823/Sa120301%20B%C3%85%C3%85STEDE%20rapport%20underskr%20.pdf
+Vuonarijka histåvrrå 200 jagij demokratijajn ja nasjåvnålasj aktisasjvuodajn la aj histåvrrå hæsodisvuodas ja aktuvuodas.
+Dan stuorra subttsasin mijáj birra, Vuonarijka ja vuonarijkagij birra, li moattes gudi vierojduhteduvvi.
+Duodden subttsasij friddjavuodas ja sebrudahttemis, gávnnuji aj subttsasa ebdalussjamis, ålgoduvvamis ja vuojnnemahttásin dahkamis, åvdep ájges ja aj dálásj ájges.
+Oasátja dajs subttsasijs gávna dán vuosádusán.
+Dánna li duola dagu subttsasa dárojduhttema, bajásgiessemanstáltaj, nállebiologija, rubmaha, mielggavige, páhperahtesvuoda, doajmmahieredime ja gárevsælggatjanádime birra.
+Bessap aj oahpásmuvvat gárramvuoda nuoraj árggabæjvváj ietjasa gåvåj baktu.
+Sihtap ájadallat gåktu midja musean máhttep gaskostit ja vájkkudit ájggeguovddelis, ájnas ja iehpetjoavdedum tjuolmajda mijá sebrudagán.
+Mij sihtap Árrana musea galggá liehket sadjen miellagiddis sebrudakdágástallamijda, - gånnå rájá "mijá" ja "sijá" gaskan gádudi.
+Vuosádusá oajvveulmme la duodastit man láhkáj midja, juska li ærádusá, lip oassen sæmmi sebrudagás
+Vuosádus la dagádum Árran julevsáme guovdátjis, Bierguna Stádamuseas, Alle Museas, Nasjåvnålasj dálkasmuseas/Vuona Teknihkalasj Museas, Oslo Museas ja Alle-Agder-museas.
+Gåvvåtjuollde: Rune Eraker.
+Brudd la Kulturráde jagen 2003 álgadam viehkedittjat museajt åtsådalátjit ja vijdedittjat ietjasa rållajt ja oassálastátjit iehpetjielgga sebrudakgatjálvisájda.
+Præssaj: Ienep vuosádusá birra, guládalá Anne Kalstad Mikkelsenijn, akm@arran.no jali Torhild Skåtun, torhild.skatun@tekniskmuseum.no tel: 95 17 12 20
+Hiebalgis gåvåjt oattjo sjiehtadusá milta
+" Usjudalá, månnå sábmen, vuostasj jagijt gå lidjiv sadjásasj åhpadiddjen, ittjiv dibde ietjam oahppijt munji sámástit skåvlån.
+Hæhttujin munji dárustit jus sihtin mujsta vásstádusáv.
+Gå dav usjudaláv, de vil uddnik dassta skámádav.
+Mån jáhkkiv duohtan lij, sámegiella le æbddásabbo.
+Dajnas gå iehtja lidjiv, sámegielak mánnán, åtsådallam moadda vierredago skåvlån.
+Hæhttujma dárustit, ja jus ejma dádjada, de mijáv bilkkedin jali hæhttujma skábmotjiegan tjuodtjot.
+Juo nuorajskåvlån mierrediv ietjam mánájda dåssju dárustit.
+Muv máná, gudi 1960- ja 1970-lågon bajássjaddin, gájgodin muv gå iv lim sidjij mánnárájes sámegielav åhpadam, ja diedáv muhtemijda sijás la dát læhkám stuorra surggon."
+(åhpadiddje sáme bájken Måsken, 2010)
+"Báhtja tjuottjudi guovte rájddon saljon, gåsstå dievnastiddje tjællárij doalvvu.
+Danna oadtju bassambeŋka nali biejadum gijsás soahpov ja rájddamav, ja de juohkka akta báhttja basát dajt akti diededum basádimbagádusáj milta.
+Dievnastiddje galggá gåtsedit, gájkka dáhpáduvvá ságastallama ja stuojme dagi báhtjaj gaskan."
+Skåvllåsijdda Ulvnesøy, 1882
+1800-jagijn moadda Vuona stáda ásadin bajásgiessemanstáltajt "skindigis ja tjádjánam" báhtjajda, maŋŋela gåhtjodum skåvllåsijddan.
+Báhtja galggin åhpaduvvat rádjánisvuohtaj, vælggogisvuohtaj ja roattov autoritetajda guottátjit.
+Biejve lidjin garrasit reguleridum åhpadusájn ja rubbmelasj bargujn.
+Nuktalibme dagu båråk vádtset, tsábbmudallat jali tjivvahit ij lim sierralágásj.
+Gasskamærrásattjat lidjin báhtja 12 jage, ja årrom lij gålmmå jage.
+GIERDU- æjvvuribme sáme dájddaværáldin le geldulasj vuosádus sáme dájdas ja hásstalusájs ja dágástimijs sáme dájddaværáldin.
+GIERDU vuosádusán le dájdda RiddoDuottarMuseajs - Sáme Dávvervuorkás, gånnå li nuorttarijkaj miellagiddimus tjoahkke sáme dájdas.
+GIERDU (Gievlle-buojkuldahka) máhttá gåvvit aktijvuodav ja gievlev, juoga mij guovdásj symbovlla sáme kultuvran.
+GIERDU jali GIEVLLE sáme dájddaværálda æjvvuribme, vuoset dájda åvddånahttemij ja moattegerdakvuohtaj.
+Vuosádusán le dájdda moaddásijs Nuorttarijkaj tjiehpemus dájddárijs: Lena Stenberg, Geir Tore Holm, Synnøve Persen, Daban Da (Asbjørn Forsøget og Gjert Rognli), Alf Salo, Annelise Josefsen, Outi Pieski, Ingunn Utsi, Monica L. Edmondson, Britta Marakatt-Labba, Marja Helander, Arnold Johansen, Jørn Magnus Langseth, Rose- Marie Huuva, Edil Sande, Andreas Sarri, Anna-Stina Svakko, Aslaug Juliussen, Folke Fjellström, Randi Marainen ja Bente Geving.
+GIERDU le vuosádusturnéa masi fáladuvvá gaskostibme Kultuvralasj skåvllåvuossas (Den Kulturelle Skolesekken).
+Seminára ja diehtotjállaga fáladuvvi aj.
+Gehtja næhttavuosádusáv www.gierdu.no.
+Præssagåvåjt máhtá dassta viedtjat.
+GIERDU le hiebadum mannat Nuortta-Vuonav 2009-2011 jagijt.
+Vuosádusá buvtadiddje li SKINN, Se Kunst i Nord-Norge, Bodø ja RiddoDuottarMuseat - Sáme Vuorkkádávvera Kárášjågån.
+Prosjækta le ruhtaduvvam dájs: FRITT ORD, Kulturkontakt Nord, Norsk Kulturråd, DKS Nordland, DKS Finnmark, Samisk Kulturfond og ABM-utvikling.
+Pressavásstediddje: RiddoDuottarMuseat: Irene Snarby, Tlf.
+SKINN: Pia Lidvall Tlf.
+Lågå ienebuv.
+Buuti Pedersen la Kalaalit Nunaata/Ruonáednama dåbddosamos ja viehka árvon anedum dájddár.
+Ietjas dájddárvuodajn ja dåjmalasj sæbrrama baktu duon dán kultuvrrajgullevasj prosjæktaj maŋemus 30 jage, le sujna guovdásj rålla Ruonáednama dájdav ja kultuvrav åvddånahttemin.
+Ietjas moadda tjuorggasij ja hiervvimij ja stuorra berustimijn le sån luottajt miehtáj Ruonáednamav guodám.
+Duodden dasi sihtá Árran aj álggoálmmukdájdav tjalmostahttet
+Dájddárvuodajnis baktu le sån ållusijt njuoradam, e val dåssju sij gudi Ruonáednamin dájdas ja kultuvras berusti.
+Sån la duodaj nahkam Ruonáednama dájdav ienebujda dåbddusin dahkat, rijkasin ja aj ålggorijkajn.
+Buuti la barggam prosjevtaj moatten rijkan, Ruonáednama åvdåstiddjen vuosádusájn ja aktisasjbargon ietjá dájddarij ietjá kultuvrajs.
+Muhtem bále vuojnnu dagu dánssa, ietjá bále fármastibmen jali stuvssimin.
+Vuosádus la luojkadum RiddoDuottarMuseas - Sámiid Vuorká-Dávvirat (RDM-SVD)
+Vuosádus la Árranin snjuktjamáno 24.bæjvváj 2015
+Árranin li aktisasjbargo Duodje Norlándajn ja Divtasvuona ASVO;jn 2014 jage rájes álggám muhtem æládusájda guoskavasj duodjeprosjevtav mij galggá vihpat jage 2016 loahppaj.
+Barggon li bagádallat duodjuhiddjijt garra ja dibma duojen.
+Åhtsåmmierre: Bårggemáno 18. biejve 2014.
+Norsk tekst?
+- Trykk på flagget nederst..
+Árran - Julevsáme guovdásj ásaduváj 1994 Ájluoktaj Divtasvuona suohkanin.
+Árrana ulmmen le liehket nasjonála guovdásj mij sáme gielav, kultuvrav ja sebrudakiellemav julevsáme guovlon bisot ja åvddånahttá.
+Árranin li museadåjma, sámegielak mánájgárdde, sáme giellaåvddånahttem ja videokonferánsaj baktu giellaåhpadus, åtsådimprosjevta, nuorttaguovloj gatjálvisáj barggo, almmudakdåjma, j.i.
+Huodnaha ja lanjá lájggiduvvi Sámediggáj, NRK Sámi Radioj ja universitiehtajda Bodådjon ja Råmsån ja Staped;aj.
+Aktan sijáj gudi lájggiji le birrusij 40:sijn bæjválasj barggo Árranin.
+Ienep diedo Árrana birra gávnnuji www.arran.no næhttabielen.
+Dát le doajmma mij le dagu bagádallamdievnastus jages 2012.
+Prosjevtan le oassen fágalasj bagádallamdievnastus garra ja dibma duojen.
+Dajnas le guokta 30% virge rahpasa Duodje bagádallen.
+Barggon li:
+Máhtudagáj gájbbádussan li:
+Virggáj gájbbeduvvá ulmutjis:
+Virggáj viertti álgget ragátmánon 2014.
+Virggemihtto máhttá stuoreduvvat jus vuorbástuvvat ruhtadimijn jage 2015 rájes.
+Virgge máhttá aktiduvvat ietjá virgijn jus le dågålasj virggeulmusj.
+Jus sidá ienep diedojt virge birra, de dáv oattjo direktøras Lars Magne Andreassen 75575105, jali 90775275
+Åhtsåmmierre: Bårggemáno 18. biejve 2014
+Åhtsåm aktan CV;ajn sáddiduvvá:
+Árran - julevsáme guovdásj, 8270 Ájluokta/Drag, jali e-poasstaj: poassta@arran.no baktu.
+Prosjækta "Duodje æládussan julevsáme guovlon" l aktisasjbarggo Árranijn (prosjevta vásstálasj), Divtasvuona ASVO:jn ja Duodje Nordlándajn./
+Prosjektet "Duodje som næring i lulesamisk område" er et samarbeid mellom Árran (prosjektansvarlig), Tysfjord ASVO AS og Duodje Nordlánnda.
+Prosjækta "Duodje æládussan julevsáme guovlon" la prográmma mav ájggop tjadádit ájggegávdan 2014-2016, jus ruhtaduvvá.
+Prosjækta l aktisasjbarggo Árranijn (prosjevta vásstálasj), Divtasvuona ASVO:jn ja Duodje Nordlándajn.
+Prográmma l ruhtaduvvam giese 2015 rádjáj, ja rabás bagádimdievnastus dibmaduojen ja garraduojen dálla jåhtuj boahtá.
+Bagádimdievnastus la stuoves ájggáj gånnå bagádalle le Árrana duodjeåssudagáj Ájluovtan, vuosedimiehkeda gånnå duot dát duodjuhimvuoge vuosádaláduvvi, ja sierra bagádibme duojen.
+Bagádalle dibmaduojen la Lilian Urheim ja garraduojen Mattias Harr.
+Bagádibme dudjeåssudagán jahkeneljadisán 2014 la:
+Basádismáno 3. bv.
+kl 16.30 - 21.30 Vuosedimiehket dájvveduodje
+Basádismáno 4. bv.
+Basádismáno 13. bv.
+Basádismáno 14. bv.
+Basádismáno 27. ja 28. bv.
+Javllamáno 11. bv.
+kl 17.00 - 22.00 Vuosedimiehket sassnegábmaga mánájda/njuorakmánájda
+Javllamáno 12. bv.
+Javllamáno 13. bv.
+Javllamáno 15. ja 16. bv.
+Máhttelis la aj sierra bagádimev dibmaduojen oadtjot.
+Dav sjiehtada duodjebagádallijn iehtja.
+Bagádibme fáladuvvá Divtasvuonan ja aj Tråmså-guovlon Lilianas.
+Sjiehtadusá milta besa aj sijddaj Liliana lusi Finnsnesan boahtet.
+Lilian Urheim: mobijlla: 906 84 748, epoassta: lilianurheim@hotmail.com, lilian.urheim@arran.no, skype: lilianu31
+Basádismáno 20. bv.
+Basádismáno 27. bv.
+Javllamáno 18. bv.
+Duodden dájda la Mattias Divtasvuona ASVO:a duodjeiehkedijt gasskavahkojt gaskal kl 18.00 - 22.00:
+Ragátmáno 19. bv.
+Ragátmáno 26. bv.
+Javllamáno 10. bv.
+Javllamáno 17. bv.
+Jus la ienep dárbbo la máhttelis bagádibme sjaddá aj dijstagájt dáj vahkoj.
+Máhttelis la aj sierra bagádimev duojen oadtjot.
+Mattias Harr: mobijlla: 981 98 721, epoassta: mattias.harr@gmail.com, mattias.harr@arran.no
+Le gus dujna duodje?
+Le gus dujna julevsáme garraduodje majt bessap gåvvit?
+Mattias Harr sihtá julevsáme garraduojev gåvvit bagádime vuoksjuj.
+Sån máhttá sijddaj duv lusi boahtet.
+Jus sidá viehkedit, guládalá Mattiasijn.
+Prosjektet "Duodje som næring i lulesamisk område" er et program som planlegges gjennomført i perioden 2014-2016, forutsatt finansiering.
+Prosjektet er et samarbeid mellom Árran (prosjektansvarlig), Tysfjord ASVO AS og Duodje Nordlánnda.
+Programmet har fått finansiering frem til sommeren 2015 og den åpne veiledningstjenesten for mjukduodje og hardduodje settes nå i gang.
+Veiledningstjenesten består av faste tidspunkt som veilederen er på duodjelokalene til Árran på Drag, visningskvelder hvor ulike duodjeteknikker vises og individuell veiledning, som kan fås på forespørsel.
+Veileder for mjukduodje er Lilian Urheim og veileder for hardduodje er Mattias Harr.
+Tidspunktene for veiledning i duodjelokalene i fjerde kvartal 2014 er:
+1.november, kl.
+3. november, kl.
+16.30 til 21.30 Visningskveld tægerduodje
+4. november, kl.
+13. november, kl.
+14. november, kl.
+27. og 28. november, kl.
+11. desember, kl.
+17.00-22.00 Visningskveld skinnsko til småbarn/babyer
+12. desember, kl.
+13. desember, kl.
+15. og 16.desember, kl.
+Det er også mulig å få individuell veiledning i duodje.
+Dette avtales med duodjeveilederen direkte.
+Veiledningen kan gis i Tysfjord eller i Troms-regionen for Lilian sin del.
+Det er også mulig å komme hjem til Lilian på Finnsnes etter avtale.
+Kontaktinformasjon:
+Lilian Urheim: mobil: 906 84 748, epost: lilianurheim@hotmail.com, lilian.urheim@arran.no, skype: lilianu31
+20. november, kl.
+27. november, kl.
+18. desember, kl.
+I tillegg vil Mattias være på Tysfjord ASVO sine duodjekvelder onsdager i deler av perioden kl.
+19. november
+26. november
+10. desember
+17. desember
+Hvis det er et større behov kan det bli aktuelt med veiledning også på tirsdager i disse ukene.
+Mattias Harr: mobil: 981 98 721, epost: mattias.harr@gmail.com, mattias.harr@arran.no
+Har du lulesamisk hardduodje som vi kan få fotografere?
+Mattias Harr er interessert i få ta bilder av lulesamisk hardduodje til veiledningsformålet.
+Han kan komme hjem til deg.
+Hvis du er interessert i å bidra, ta kontakt med Mattias.
+Árran i samarbeid med Tysfjord Asvo og Duodje Nordlánnda skal arrangere en hel rekke med seminarer og kurs i duodje fra lule- og pitesamisk område i løpet av høsten.
+Árran aktan Tysfjord Asvo:ajn ja Duodje Nordlándajn galggi ásadit moadda seminára julev- ja bihtámsáme duoje birra tjavtja alluj.
+Árran og Sametinget har avholdt kurs i kulturminneregistrering.
+/ Árran ja Sámedigge li kulturmujttoregistrerimkursav ásadam.
+Forrige helg arrangerte Árran og Sametinget et todagers kurs i kulturminneregistrering i Beiarn.
+På kurset fikk deltakerne en innføring i hvordan man registrerer samiske kulturminner.
+Mens første dag ble tilbrakt på skolebenken, fikk deltakerne prøve ut kunnskapene sine i praksis neste dag.
+Da dro vi ut i felten, og brukte dagen på å registrere samiske kulturminner som hittil hadde vært uregistrert.
+Kurset var åpent for alle interesserte.
+Kursdeltakerne var da også en entusiastisk gjeng, med mye kunnskap om sine lokalområder og lokalhistorie.
+I tillegg til Beiarn kom det kursdeltakere fra så vel Saltstraumen som Meløy, Tysfjord, Tromsø - og Gällivare i Sverige.
+Målet med registreringskurset var å lære opp lokalbefolkningen, som i neste omgang kan bidra i det viktige arbeidet med å registrere kulturminner.
+Fortsatt er svært mange samiske kulturminner uregistrert, og pitesamisk område er intet unntak.
+Derfor er slik kursing av ekstra verdi.
+Kursholder var arkeolog Arne Håkon Thomassen, seniorrådgiver hos Sametingets kulturminnevernavdeling.
+/ Åvdep vahkkolåhpa de lij Árranin ja Sámedikken guovte bæjvvásasj kurssa kulturmujtoj registrerimis Bájddárin.
+Vuostasj biejve de lij sinna tjåhkkåhit ja oahppat, maŋep biejve de lij gæhttjalit ietjas tjehpudagáv praktiserit.
+De manájma luonnduj ja biejvev låptijma registrerit sáme kulturmujtojt ma åvddåla ællim registreriduvvam.
+Kurssa lij rabás gájkajda.
+Oassevállde de lidjin buosjes vehka, ållo máhtudagáj ietjas lahkabirrusa ja bájkálasj histåvrå birra.
+Duodden oasseválldijs Bájddáris lidjin aj oassevállde Stuorrastrávves, Melødjås, Divtasvuonas, Tråmsås ja Jielleváres Sverigin.
+Registrerimkursa ulmmen lij ulmutjijt lahkabirrusis oahppat, ma vas de boahtte ájgijda máhtti liehket åvdedime ájnas bargov kulturmujtojt registrerit.
+Moadda sáme kulturmujto ælla ájn registreriduvvam, ja bihtámsáme guovlon le sæmmi láhkáj.
+Danen le sierra árvvo dákkár kursajs.
+Kursan lij arkeologa Arne Håkon Thomassen åhpadiddjen, sån le seniorrádevadde Sámedikke kulturmujttoåssudagán.
+Samtlige bilder: © Árran Gájkka gåvå: © Árran
+Tre generationer berättar om det samiska språket
+prosjevta birra
+Ájádusájt ja ájggomusájt tjoahkkit sámegielaj birra ja daj boahtteájgev
+Åtsådallama gielas tjalmostuvvi aj
+Dájt åvddånbuktet vuosádusáj, artihkkalij ja álmmuktjåhkanimij
+manen
+Sámegielajt nannit nav vaj árggabiejven gulluji ja vuojnnuji
+gåktu
+Vuorrasappo ja nuora li aktan ja aktu viesso sáme giellabirrusa
+árvvo
+Giella le diehtogálldon midjij ja vaddá sáme árvvovuodov mij la mijá histåvrås ja dálásj ájges
+Giella subtsas gåsi gullu ja midjij identitehtav vaddá.
+prošeavtta birra
+Čoaggit jurdagiid sámi giela ja boahtteáiggi birra
+Vásáhusat gielas maid čalmmustahttojuvvojit
+Ovdanbuktit daid čájáhusaid, artihkkaliid, gávnnademiid j.n.a.
+hámis
+manin
+Nannet sámigiela vai dávjjibut gullo ja oidno árgabeaivvis
+got
+Boarrásit ja nuorat ovttas ja okto ráhkadit ealli sámi giellabirrasiid
+árvu
+Giella lea diehtogáldu mii addá minsiidda sámi árvovuođu huksejuvvon min historjjás ja dálááiggis
+Giella addá gullevašvuođa ja identitehta.
+om projektet
+Samla tankar och idéer kring det samiska språken och dess framtid
+Også erfaringer om språket vil være i fokus
+Presentere dette i form av utstillinger, artikler och folkemøter
+varför
+Stärka de samiska språken så att det hörs och syns mer i vardagen
+hur
+Äldre och yngre skapar tillsammans och var för sig levande samiska språkmiljöer
+värdet
+Språket är kunskapskällan som ger oss en samisk värdegrund byggd på vår historia och nutiden
+Språket gir oss tilhørighet og identitet.
+www.giella.se
+Dålusj subttsasa ja quizza
+Káffa ja gáhko oasen
+Gájka li buorisboahtem sámegielav gulldalittjat ja ságastittjat!
+Ásadiddje: Divtasvuona suohkan, Divtasvuona demænssasiebrre ja Árran
+Buorisboahtem vuosádusrahpamij Árranin 04.07.14 kl.
+Giessevuosádus Anders Paulsen / Velkommen til utstillingsåpning på Árran 04.07.14 kl.
+Sommerutstilling med Anders Paulsen.
+Giessevuosádus Anders Paulsen - duodjár garraduojen.
+Buorisboahtem duodjevuosádusrahpamij duojes majt Anders Paulsen (Luovta-Ánndi), Ájluovtas la duodjuham.
+Anders Paulsen le bájkálasj duodjár Divtasvuonas ja duodjuj muoras ja tjårvijs.
+Anders le dajs åvdemusájs Divtasvuonan guhti vuobddemijda duodjuhattjaj.
+Sån dahká nijbijt, guvsijt, náhpijt hervajt j.n.á..
+Anders le læhkám aj duodjeåhpadiddjen.
+Sån åhpaj duodjuhit Sáme Álmmukallaskåvlån Jåhkåmåhken.
+Duoje ma vuoseduvvi li Árrana tjoahkkáldagájs ja muhtema li luojkadum ierit ietján Divtasvuona suohkana rádeviesos ja Girjjevuorkás/Sáme girjjebussas ja priváhta tjoahkkáldagájs.
+12.30 Vuosádusrahpam ja åvddånbuktem.
+Velkommen til utstillingsåpning på Árran 04.07.14 kl.
+Sommerutstilling med Anders Paulsen- duodjeutøver i hardduodje.
+Velkommen til åpninga av duodjeutstillingen med Anders Paulsen, Drag.
+Árran vil vise duodje av Anders Paulsen i en sommerutstilling.
+Anders Paulsen er en lokal duodjeutøver i tre- og hornduodje i Tysfjord.
+Anders er en foregangsmann i samisk sløjd/duodje i Tysfjord.
+Han lager knivar, gukse, náhppe, smycker mm.
+Anders har avholdt en rekke kurs i duodje og arbeidet som duodjelærer.
+Han er utdannet på Samernas Folkhögskola i Jokkmokk.
+Duodjegjenstandene som vises er fra Árrans samlinger og innlånt duodje fra blant annet Rådhuset og Biblioteket/samisk bokbuss i Divtasvuona suohkan - Tysfjord Kommune samt fra private samlinger.
+12.30 Åpning av utstilling og presentasjon.
+Árran - julevsáme guovdátjin guovvamáno 19. biejve.
+Girjje rádjádoalvvoma birra almoduvvá guovvamáno 19. biejve Árranin.
+Girje namma le "Samisk og norsk losvirksomhet i nordre Nordland og Sør-Troms, 1940-1945", ja almoduvvá almmudagán Orkana Akademisk.
+Girjjetjálle: Barentsinstituhta jådediddje Marianne Neerland Soleim, Råmså universitehta professor Jens-Ivar Nergård, senioråtsåddje Árran -julevsáme guovdátjin Oddmund Andersen.
+Girjje vuoset rádjálåvsåj tjierggis histåvråv doaro ájge.
+Rádjádoalvvom gehtjadum histåvrå tjalmij ja doalvvoma sierralágásjvuoda genga guovlojn nuortta Nordlándan ja Oarjje-Råmsån tjalmostuvvi.
+Åvdep rádjálåvså, sijáj familja ja báhtariddje subtsasti sijá vásádusáj birra ja sijá mujtojt rádjádoalvvoma birra.
+Prográmma almodime birra mij la guovvamáno 19. biejve boahtá maŋŋel.
+Jus hálijda åvdebut diŋŋgut diededa Árran - julevsáme guovdátjij.
+Hadde le 389,- kr.
+BESTILL HER.
+Gullsmedmester Inger-Lise Kolsrud fra Valdres, nå bosatt på Storjord i Tysfjord, åpnet forrige onsdag sin smykkedesignutstilling på Árran.
+Gållesmirjártjiehppe Inger-Lise Kolsrud Valdresas, guhti dálla årru Stuorgietten Divtasvuonan, rabáj gasskavahko ietjas libjjahábbmim vuosádusáv Árranin.
+Gullsmedmester Inger-Lise Kolsrud presentere og stille ut sin smykkekolleksjon, "Áhkká" på Árran - julevsáme guovdásj / Lulesamisk senter.
+Modellutvalget er inspirert av historisk smykkemateriale fra lule- og sørsamiske områder.
+-Bestefaren min sa ofte til meg at vi må ta vare på det gamle, forvalte det i nåtid og ta det med inn i fremtiden.
+Disse ordene satte seg godt fast i ryggmargen.
+Med gryende interesse for og med min tidlige fasinasjon av edle metaller og trang til fantasiutfoldelse, tok jeg med meg lærdommen fra bestefar og smidde meg inn i spennende eventyrverden.
+Jeg gravde meg ned i gammelt smykkemateriale, børstet av støvet og gjenskapte en del av lokalhistorien.
+Videreføringer og nyskapninger ligger mitt hjerte nært og med materialer som edelstener, perler, glass, skinn, tekstil, horn m.m tar jeg det gamle med meg til nåtiden og lager noe for samtiden, forteller Kolsrud.
+Hun er opprinnelig fra Sør-Aurdal i Valdres men har bosatt seg på Storjord i Tysfjord.
+Herfra har hun eget verksted på loftet og har studert gammelt samisk materiale.
+-Det var naturlig å gå inn i det lokale her da jeg kom hit og har også vært i Jokkmokk og Arjeplog, sier hun.
+Det var en helt ny produksjon som ble stilt ut i perioden 28. mars til 1. mai 2012.
+-Designsmykker er en vesentlig del av min produksjon og det står mitt hjerte nært.
+Jeg ønsker å skape kontraster mellom nytt og gammelt.
+Sinnsstemninger, musikk, naturen, samtaler og mine egne inntrykk skaper de nye uttrykkene.
+Fantasien er mitt verktøy, sier hun.
+Inger-Lise Kolsrud har hatt flere utstillinger rundt om i Norge og hun har mottatt flere stipend fra Norsk Kulturråd.
+Nuortta-Vuona Europakontåvrrå, Brusselin, Belgia lej javllamáno 17.b.
+2008 seminárra Árktisa ja ådå politihka åvdedime birra.
+Árrana sierrarádevadde Sven-Roald Nystø hålaj dán politihkkaj iemeálmmugij oassálasstema birra.
+Seminára prográmma, oassálasste ja ietjá håla li Europakontåvrå næhttabielen.
+Nystø hålav ienngilisgiellaj dánna gávna.
+Wilton Park aktan Vuona ålggorijkkadepartementajn ja vehkijn Canada rijkajgasskasasj Árktalasj guovdátjis, tjadádin guovvamáno 18.- 20.b.
+2010 konferánsav "Nuorttaguovlo: Hásstalusá ja máhttelisvuoda" Stayning'in Stuorbrittanian.
+Árrana sierrarádevadde Sven-Roald Nystø hålla danna lej "Governance in the Arctic - Sharing Best Practises - Indigenous Peoples".
+Sån giehtoj oanegattjat Vuona sámij ja oajvválattjaj aktavuoda åvddånimes, Ilullisat deklarasjåvnås vuollájtjáledum moarmesmáno 28.b.
+2008 vidá árktalasj stáhtaj (ålggorijkka) ministarij baktu, Canada, Danmárko/Ruodnáednam, Vuodna, Ruossja ja USA, ja vuorodij vihtta ássje åvdedittjat iemeálmmugij vidjurijt Árktalasj guovlon.
+Hålav ieŋŋlis-giellaj dánna gávna.
+Sámásta 1: guovvamáno 13. biejve/ onsdag 13. februar.
+Sámásta 2: guovvamáno 14. biejve/ onsdag 14. februar.
+A
+Sáme dájddár Keviselie/Elle-Hánsa/Hans Ragnar Mathisen (r. 01.07.1945) Sálašvákkes la mierredam ietjas dájddagav Árranij vaddet.
+Tjoahkkáj li birrusij 15 000 dago, aktan tuvsána tjuorggamijs ja sárggomijs girjijn.
+Ienemus oasse dájddatjoahkkes li gåvvådájdda ja giehtatjuorgadum kárttaoriginála.
+Danna li blyánnta-, tusja- ja ráddetjuorggama, akvarella, ulljo- ja akrylmállaga, monokroma dieddema, metálladieddema, litografija ja muorradieddema.
+Duorastagá moarmesmáno 24. biejve kl.
+Gånnå: Árran julevsáme guovdásj
+Motijva li gåvå ulmutjijs, duobddágijs - ienemusá Tråmså guovlos, symbåvlålasj ja ålles jali muhtem mudduj abstrákta gåvå.
+Vattáldagán li aj badjelasj nielljalåk originála giehtatjuorgadum kárta iesjgeŋga guovlos Sámen.
+Dájdda la ålles iellemájges dájddárin.
+Keviselie/Elle-Hánsa/Hans Ragnar Mathisen la moadda vuosádusájda oassálasstám ja la moadda almulasj ásadusájs oastedum daj gaskan Dájda nasjonáldávvervuorkás.
+Jagen 2017 lij sån Documentan - mij moaddásij mielas la værálda ájnnasamos vuosádusarena ájggásasjdájddagij.
+Sjiehtadus Keviselie/Elle-Hánsa/Hans Ragnar Mathisena ja Árran Julevsáme guovdátja gaskan stivras dåhkkiduv��j 15.12.2017 ja dan milta galggá Árran tjoahkev háldadit ja dájddafágalasj dågålasj láhkáj magasinerit.
+Árran galggá gájka dájddagijt katalogiserit ja dájddagav gaskostit stuoves ja gasskabåddåsasj vuosádusáj baktu, aktan viehkedit váj dájddár bæssá ietjá vuosádusájda ja dávvervuorkájda.
+"Dáv moatte siváj diehti dagáv", javllá Keviselie/Elle-Hánsa/Hans Ragnar Mathisen.
+"Sávav tjoahkke la avta sajen tjoahken ja jut sáme ásadusás várajda váldeduvvá."
+Joarkká: "1980-lågon oahpásmuvviv sebrudakberustiddje julevsámij.
+Sijá visjonera ja duosstelis vuojno muv måvtåstuhttin.
+Muhtema sijájs Tråmssåj båhtin ja muv rádna sjaddin.
+Dåbdåv ietjam degu sijdan dåjmalasj ja buorremielak sámij gudi sámeássje åvdås rahtji, danen gå lav bajássjaddam ájgen gå dát lij vargga tabu.
+Sån åvdet "Jáhkáv Árran sjaddá nahkat dáv dájddavattáldagáv háldadit.
+Sidáv tjoahkke galggá avtan sajen tjoahken ja jut dájdda máhttá moaddásijda ávvon, aj muv biejvij maŋŋela."
+Keviselie/Elle-Hánsa/Hans Ragnar Mathisen låhpat dajna jut "Sidáv aj guddnedit ietjam juomisjvieljav guhti jámij jur maŋŋel gå riegádij ja la hávddáduvvam Áhkánjárgan/Narvijkan.
+Árran la lagámus sáme guovdásj."
+Árrana stivrrajådediddje Andreas Mikkelsen javllá sån la "viehka ávon gå Elle-Hánsa la válljim dákkir stuorra vattáldagáv midjij vaddet.
+Vuollegattja lip ja sihtap dájddagav buoremus láhkáj sujttit.
+Lip juo rudájt biedjam 2018 budsjæhttaj váj máhttep álgov dahkat bargguj."
+Direktørra Lars Magne Andreassen la "njuorranam ja ávon gå dákkir vattáldagáv oadtjop.
+Ájggop válldet aktijvuodav Sámedikkijn ja dájddafágalasj ásadusáj váj oadtjop bagádusájt ja rádijt gåktu dáv buoremus láhkáj dahkat."
+Joarkká "vattáldahka viehka vuogas ájge bådij danen gå miján li plána guovdátjav stuoredit prosjevta baktu Árran 2020.
+Lip plánajt hiebadahttám navti váj la magasijnna dájddagij ja vuosáduslanjá oajvvehuodnahin.
+Dárbahip ruhtadoarjjagav jus galggap investerimijt nahkat ållit.
+Ajtu lav buorremielak prosjevta åvdås.
+Jáhkáv dájdda edna ulmutjijt gæssá." låhpat Andreassen.
+Symbåvlålasj gálggim la gasskavahko 24.05 kl.
+13 Árranin.
+Gájka li vájmulattjat buorisboahtem.
+NRK Sapmi: Uddni rabáduvvá sierralágásj duodjevuosádus.
+Luovta-Ánndi le dajs åvdemusájs Divtasvuonan guhti vuobddemijda duodjuhahttjáj.
+Foto: Harrieth Aira / NRK.
+Les mer på NRK Sapmi HER.
+Árran vuobddá goalmát nummarav tjállagis Malstrøm - Ådåsa kulturhiståvrålasj gaskostim- ja dutkaminstitusjåvnåjs Nordlándan.
+Hadde le 100,- kr.
+Dán jagásj oajvvetiebmá le sáme histåvrrå ja sebrudahka, ja moattes tjálli duon-dán tiemá birra sáme histåvrån ja sebrudagán Nordlándan.
+Sáme museainstitusjåvnå fylkan oassálassti tjállusij tjállagin.
+Gå le 100 jage dallutjis gå vuostasj sáme rijkkatjåhkanibme lej, de tjállagin le guhkep tjálos Elsa Laula Renberga birra guhti lij sån gut åttjudij sámijt Roandemij aktisasj rijkkatjåhkanibmáj.
+Sån åroj Helgalátten Nordlándan.
+Ietján li duo-dá tjállusa duossta-dássta dagu oarjjelsáme, nuorttasáme, julevsáme ja bidumsáme, ja duodden merrasáme, markasáme ja ällosáme iellemis, ja moadda oase sáme sebrudakiellemis gasskaájges gitta udnátjij.
+Dåjmadiddje doajvvu máhtudahka sáme sebrudagájs åvddål ja uddni máhtti oabllot ja jåksåt vijdep låhkkejuohkusijt dájna tjállagijn.
+Árran - Julevsáme guovdátja bargge li tjállám gålmmå tjállusa dán tjállagin.
+Rádnastallam la giellaarená julevsámegielak mánájda 1-10 klássan vuodoskåvlån - sierraláhkáj mánájda gejn sámegiella l vuostasjgiellan.
+Ulmme prosjevtajn la máná galggi sámástit, gånnå máná iesj válljiji sámegielav guládallamgiellan.
+Rádnastallama ulmme l oadtjot mánájt sámástittjat, gånnå mánná iesj aktijvalattjat vállji sámegielav guládallamgiellan.
+Giellaarenán li nuora gaskan 20-30 jage jådediddje.
+Dán prosjevtan la aj nubbe ulmme, máná galggi rádnastallat nuoraj gudi li sæmmi gielladilen dagu máná ietja, dán láhkáj de lulun nuora sjaddat gielalasj åvddågåvvån mánájda.
+Gå sámegielak nuora ja máná æjvvali rádnastallamij de doajvvop dát buktá gielalasj båhtusijt.
+Galggap suohtas dåjmajt aktan dahkat.
+Dajnas de ij la Rádnastallam degu dábálasj skåvllådille.
+Máná juo muhtem mærráj sámegielav máhtti, ja Rádnastallam sjaddá arená gånnå sámegielav bessi adnet.
+Dát la arená gånnå sámegielas le dárbbo ja gånnå sámegiella l kul.
+Dát la ållu ietjá giellaarená majt máná dåbddi skåvlås.
+Rádnastallamin galggap suohtas dåjmajt aktan dahkat sámegielajn guládallamgiellan, dajnas li diedon dåjma guovdátjin.
+Galggap tjadádit dåjmajt ma mánáj mielas li suohttasa.
+Aktan mánáj gárvedip dåjmajt ja ståhkusijt báles bálláj.
+Juohkka vahko álgon sáddip sms æjgádijda diedoj dåjmaj birra.
+Jus máná galggi sæbrrat rádnastallamij de vierttiji sámegielav ságastit, ælla d��ssju nuora gudi galggi sámástit, máná vierttiji aj gaskanisá ja nuorajda sámástit.
+Jus máná mielas le vehik unugis sámástit de oadtju mánná huoman sæbrrat.
+Jus náginin la dárbbo dárustit de lip mierredam sierra bájkev gånnå l loahpe dárustit, dat gut sihtá dárustit oadtju de mannat dasi.
+Ietján galggá gájkka guládallam sámegiellaj doajmmat.
+Rádnastallam tjuovvu Divtasvuona suohkana skåvllåruvtov, álggá ragátmáno ja hæjttá vuoratjismáno.
+Dat stuorra máhtsadimprosjækta Bååstede le vil duobbelij lávkkim.
+Åvdep vahko le kommisjåvnnå mij juohká dávverijt Bååstede-prosjevtan gærggam juohket museadávverijt ma galggi Árran Julevsáme guovdátjij boahtet.
+- Dát la midjij ållu stuorra mærkkabiejvve, javllá Árrana museajådediddje Harrieth Aira.
+Árran Julevsame guovdásj le aktisattjat ájrrasij vihtta ietja sáme museajs, Norsk folkemuseajn, Kulturhistorisk museajn ja Sámedikkijn guorrasam juohket museadávverijt ja gálvojt dán stuorra máhtsadimprosjevtan.
+Bååstede-prosjækta le stuorra máhtsastimprosjækta mij juohká sáme museadávverijt ma dálla li Norsk folkemusean/Kulturhistorisk musean ruoptus sáme guovlojda, ja prosjækta l Vuonan stuorra ja riek sierralágásj barggo.
+Jagen 2012 guorrasij Sámedigge dáj guokta museaj Oslon, jut lahkke oasse sáme dávverijs dåppe galggi máhtsaduvvat sáme museajda majt Sámedigge ruhtat.
+Suláj 340 museadávvera julevsáme guovlos li juogeduvvam.
+Binnep dávvertjoahkke bidumsáme guovlos la huoman báhtsám ja juogeduvvá maŋŋela.
+Árran le sávvam dájt museadávverijt ruoptus julevsáme guovlluj gåsstå da álgos båhtin, ja le barggam dan alluj måttijt jagijt juo dallutjis gå musea ásaduváj 20 jage dás åvddål.
+Ja vijmak dálla vuostasj bále ålluk vuojnnet dát barggo lulu ålliduvvat.
+Árran le dálla gárvedahtjam vuosstáj váldátjit dáv stuorra dávvertjoahkkev.
+Boahtte barggo Árrana museaj la vehi divudit Árrana museavuorkáv/magasijnav.
+Dan diehti gå båhti ållo náhkke, skidde ja sassnebuktaga ma galggi galman liehke viertti Árran tsieggit ådå ja stuoráp tjihtanav museavuorkkáj.
+-Mij lip juo vehi gárvedahtjam dáv bargov.
+Så doajvvomis ihkap aj dat tjoavdeduvvá ruvámus láhkáj vaj ihkap juo boahtte jahkáj lulu dá dávvera boahtám Árranij.
+Dávvertjoahkken li riek ållo dávvera ma álgos gullujin julevsáme kultuvrraj.
+Sierraláhkáj li edna dávvera majt máhttep tjadnat julevsáme duodjáj dagu gápte ja ietjá duodjebuktaga ma gulluji gápptáj.
+Riek ållo gápte båhti Árranij dagu tyddjagápte, sváltjá, nágin muottá ja sismuottá.
+Da li aj ållo gahpera ja vájk man ållo ave.
+Valla aj ietjá sierralágásj dávvera máhtsaduvvi.
+Ihkap buoremus ja sierralágásamos dávver le julevsáme goabdes mij tjadnum le dålusj åsskuj åvddål ristalasjvuoda, ja mij gávnaduváj "gierge vuolen" Hábmerin 1880- jali 1890-jagij, ja bådij museaj Oslon jagijt åvddål 1907.
+Uddni e bárep gávnnu ålles goabddá ma li ájmon, så dan láhkáj le dát ållu sierralágásj ja árvvogis museagálvvo.
+Ållusa javlli goabddáv sáme museajda kråvnnådávverin, jur dan diehti gå li nav gallegasj goabddá ma li ájmon ja sæmmi båttå aj sámij æjgon ja háldon.
+Misjonera biejsstin ållo guobddájt, ja iehtjáda vas båhtin museajda ålggorijkajn ja ájnegisulmutjij hállduj.
+Norsk folkemusean li guokta guobddá, ja goappátja máhtsaduvvi, nubbe julevsáme guovlluj ja nubbe oarjjelsáme guovlluj.
+- Valla mån aj sidáv dættodit dájvveduodje, riek ållo, ja tjoarvve - ja silbbabasti, biernnasájte ja bivddemvædtsaga li aj viehka sierralágásj ja allaárvvusasj dávvera ma Árranij ja julevsáme guovlluj båhti, dættot Aira.
+Tjoahkkáj dát vaddá ådå diedojt ja ådå máhttelisvuodajt julevsáme histåvrån, gielan ja kultuvran nav vaj vielggis dajva sámij histåvrån duodastuvvamij, dutkamij, kurssimij ja máhtudaklåpptimij dievdeduvvi.
+Dát sjaddá sierraláhkáj ávkken udnásj ja boahtte buolvajda gå vaddi ådå diedojt sámij histåvrås ja kultuvras mijá guovlon.
+Suláj 50% dávverijs huoman báhtsi Norsk folkemuseaj vaj sáme kultuvrra aj máhttá gaskostuvvat Vuona oajvvestádan.
+Lågå ienebuv Bååstede-prosjevta birra dánna:
+http://www.arran.no/baastede
+Ienep diedojt vaddá: Harrieth Aira, tlf.
+99 04 73 56, e-post:harrieth.aira@arran.no.
+Kielatis álgij gahpera birra subtsastit histåvrå ja kultuvra gáktuj.
+Dálásj julevsáme gahper le álgos gahper minsstaris mij lij anon Skádásasuollun ja Nuortta-Europán.
+Årdåkgahper le oahpes moattes gáldojs gitta 11-1200-jagijs, ja aj brånssåájges.
+Sån vuosedij gahperijt ma lidjin oarjjelsáme ja julevsáme gahperij muoduga Skånes ja Dalarnis Sverigin ja Sognas ja Vossas Vuonan - gájkka ålmmågahpera.
+Nisssuna gahpera hábme le vargga sæmmi láhkáj gå ålmmågahper.
+Álgos lidjin da vuojn ålmmågahpera.
+Dålusj gåvåjs Dalarnis vuojnijma ålmmågahper lij ruoppsat, gudájn årdåjn ja ruodná bátte sávvijda gaorodum.
+Kielatis innledet seminaret med å sette gahper inn i en historisk og kulturell sammenheng.
+Dagens lulesamisk gahper bygger på et luemønster som har vært i allmenn bruk i Skandinavia og Nord-Europa.
+Kilelua er kjent fra ulike kilder helt tilbake til 11-1200-tallet, også fra bronsealderen.
+Hun presenterte flere eksempler på luer som ligner på sørsamiske og lulesamiske luer fra Skåne og Dalarna i Sverige og Sogn og Voss i Norge - alle mannsluer.
+Kvinnegahper er i formen så og si identisk med mannens gahper.
+Opprinnelig var de mannsluer.
+På gamle bilder fra Dalarna var mannslua rød, med 6 kiler og grønne band langs sømmene.
+Julevsáme gahperin li vihtta årde ja hålbbe vuollerabddan.
+Gahper la goarodum nanos ruvdas jali fijna vádasis.
+Gahpertjåhkån le tjuhppa mij le váppsáj goarodum.
+Agev la alek bájnos.
+Nissuna ja ållmå gahpera li sierralágátja.
+Ålmmågahpera li dåssju dáddnidum, ja nissuna gahperin le vas ruoppsis daddnevuolruvdda ruoppsis hålbijn ja tjuhpajn.
+Tjuhppa le tjavgga jali luovvasap gesadum.
+Tjuhpan máhtti liehket moadda bájno, valla nissuna gahperin galggá ålgusjbielle agev ruoppsat.
+Ålmmågahperin galggá alek tjuhppa, báhtjajda máhttá duodden liehket ruodná, valla alek ålgutjijn.
+Mæssogahperijn le guovtegerdak daddnidum ruvdda.
+Den lulesamiske gahper består av fem kiler og en holbbe-kant nede.
+Den er sydd av kraftig klede eller fin vadmel.
+I toppen er en tjuhppa festet til pullen.
+Fargen er alltid blå.
+Det er forskjell på mannens gahper med bare tinntråd som dekorasjon, og kvinnegahper, som har rødt kledeband under tinntråden, rød kanting og tjuhppa.
+Tjuhppa kan være hårdt eller løst rullet.
+Toppen kan ha flere farger, men rødt skal alltid være ytterst på kvinnegahper.
+Mannens gahper har blå tjuhppa, men til gutter kan den også ha grønt i tillegg, men alltid blått ytterst.
+Høytidsgahper har dobbelt rad med tinntråd.
+Kielatisá milta de lij ruvdda gahperassán juo anon 14-1500-jagij dajnas gå lij oasesgálvvon.
+Åvdebut de lij vádas, majt sidajn dahkin, gahperassán aneduvvam.
+Gárvo li agev måvtåjt tjuovvum.
+Guhka gápptáj lij alla gahper.
+1960-jagij oanoj gáppte ja gahper galgaj ånigasj, gåbdep ruoppsis daddnevuolruvdda gahpera birra.
+I følge Kielatis, har klede vært i bruk allerede fra 14-1500-tallet; det var en handelsvare.
+Man har hele tiden brukt vadmel, som tidligere ble laget hjemme.
+Moten har alltid styrt hvordan klesplaggene skulle se ut.
+Til lang kofte var det vanlig med høy lue.
+På 60-tallet ble koftene korte og lua lav, og da var det røde bandet rundt lua bredere.
+Gápptegoarromkurssa álgij seminárajn gånnå kurssajådediddje Anna-Stina Svakko åvddånbuvtij gáptijt duoppet dáppet Sámes miehtáj.
+Det hele startet med et seminar der kursholder Anna-Stina Svakko presenterte kofter fra ulike områder i hele Sápmi.
+Maŋnenagi de ienebut julevsáme dáffo tjalmostuváj, gápptedábij birra muhtem familjaj ja fuolkij gaskan.
+Dát tiebmá ållo ságastallamav ja mujtojt båvtij ja moadda gatjálvisá ja åtsådallama åvddånbåhtin dáj 25 oasseváldij gaskan.
+Senere ble det mer fokus på det lulesamiske området, med tradisjoner og koder i bruk av kofta i enkelte slekter og familier.
+Dette temaet vekket mye diskusjoner og mange spørsmål, minner og erfaringer blant de 25 deltakerne.
+Vuostasj duodjesemináran Árranin lij oasseváldijn stuorra berustibme.
+Anna-Stina Svakko lij arvusmahttelis åhpadiddje ja åvddånbuvtij álkkes ja snivva ájádaládum åhpadallamvuogev gáppte goarramij.
+Det var stort engasjement hos deltakere på det første duodjekurset på Árran 29.8.-1.9.12.
+Læreren Anna-Stina Svakko var en inspirerende kursholder og kom med et enkelt og gjennomtenkt undervisningsopplegg i sying av kofte.
+Muhtema oasseválldijs lidjin hárjjánam goarro, ja muhtema vas álgge, valla buoragit gájkajn manáj.
+Vuostak dal oadtju gæhttjalimgáptev goarrot, ja kursan almma gáptev joarkket goarrot, dábálasj tydjaj ja ietján materiálaj ma dási gulluji.
+Gå nav ålos gå 17 oassevállde berustin álgget gápptekurssaj, de juohkin sijájt guovte juohkusij, ja oadtjun válljit juogu dal iehkedijt jali biejvijt kurssit.
+På grunn av den massive interessen med hele 17 deltakere på koftesyingskurset, ble deltakerne delt i to grupper, og de kunne velge om å gjennomføre kurset på dag- eller kveldstid.
+Noen av deltakerne var erfarne syersker, mens noen var nybegynnere, men det gikk like greit for alle.
+Det ble prøvekofte i første omgang, og kurset vil fortsette.
+Da skal deltakerne få sy på riktig, med tilhørende stoff og materiell, slik at det blir en ordinær gáppte.
+Gáhtjos ja tjavggis barggo le allasis minsstarav dahkat ja gáptev vadjat, ja ájgge ruvva gålåj.
+Ja då guovte bagádalláj Anna-Stinaj ja Lilianaj lij gáhttjo gå vargga idja-biejvve vierttijga barggat.
+Duodjekursa joarkeduvvi tjavtjav, ja moadda gáhtjos vahkkolåhpa li vuordon.
+Anna-Stinav vuorddep Árranij vas 38. vahkon, dsj.
+ragátmáno 20-22 biejvijt.
+Hektisk og intensivt arbeid i å lage eget mønster og klippe kofta fikk tiden til å fly.
+Det var minst like hektisk for de to veilederne Anna-Stina og Lilian Urheim som fikk jobbe nesten døgnet rundt.
+Duodjekursene fortsetter utover høsten, og det vil bli mange hektiske arbeidsøkter om helgene.
+Vi venter Anna-Stina til Árran igjen i uke 38, dvs.
+20.-22.september.
+En uke med make-up og skjønnhet, mote og samisk design på Árran.
+// Árranin le vahkko gånnå li hiervvim ja tjævlásvuohta, måvtå ja sáme hábbmimvuoge guovdátjin.
+Mandag 30. september kl 13.00: Foredrag v/ Erlend Elias Bragstad, stylist, makeup-artist
+Tirsdag 1. oktober kl.
+18.00 Motevisning og sminkeshow.
+Kolleksjoner av Anna Stina Svakko og Lise Tapio Pittja.
+Erlend Bragstad er konferansier og stylist.
+Etter motevisningen: Sminkeshow med Erlend Bragstad i samarbeid med Reidun Holmvaag, Oriflame.
+Onsdag 2. oktober: Samisk design, workshop og foredrag.
+Designere Anna Stina Svakko og Lise Tapio Pittja.
+Torsdag 3. oktober: Samisk design, workshop og foredrag.
+Arrangører Tysfjord ASVO AS, Duodje Nordlánnda, Árran
+Følg med for mer info.
+Mánnodagá ragátmáno 30. b. kl 13.00: Lågådallam Erlend Bragstad baktu, stájlissta, ja hiervvimtjiehppe
+Dijstagá gålg.
+18.00: Måvttåvuosádus ja smiŋŋkimsjåvva.
+Biktasa majt Anna Stina Svakko ja Lise Tapio Pittja libá hábbmim ja gårrum.
+Erlend Bragstad galggá stájlisstan ja vuosádusáv jådedit.
+Måvttåvuosádusá maŋŋela le barggojuogos smiŋŋkimijs Erlend Bragstad baktu Orriflame vidnudagájn aktisattjat.
+Gasskavahko gålg.
+2. b. le sáme hábbmimvuogij birra, barggojuogos ja lågådallama.
+Hábbmididdje libá Anna Stina Svakko ja Lise Tapio Pittja.
+Duorastagá gålg.
+2. b. le sáme hábbmimvuoge, barggojuogos ja lågådallam.
+Ásadiddje li Tysfjord ASVO AS, Duodje Nordlánnda, Árran
+Museadåjma fágalasj ja háldadus bargo jådedibmáj almoduvvá stuoves virgge Museajådediddje/Konservátåvrrå + Rádevaddde (gasskaájggásasj).
+- Trykk på flagget nederst.
+Museadåjma fágalasj ja háldadus bargo jådedibmáj almoduvvá stuoves virgge Museajådediddje / Konservátåvrrå + Rádevaddde (gasskaájggásasj).
+Barggon le:
+Máhtudagáj gájbbádusá:
+Gájbbeduvvam máhtukvuoda:
+Jus ruhtadimijn vuorbástuvvap de aj máhttep gasskaájggásasj virggáj biedjat rádevaddev museabargojda avta jahkáj, virgge máhttá mælggadappov bissot.
+Máhtudagáj gájbbádussan biejaduvvá alep åhpadus sebrudakdiedalasj, humanistak jali kulturhiståvrålasj fágaj.
+Dagu museajådediddje virgen, de máhtukvuohta virggáj ulmutjin, sáme kulturmáhtudahka ja sámegielaj giellamáhtudahka dættoduvvi.
+Hiebalgis barggohárjjánibme ja åtsådallama museabargojs le sávadahtte.
+Barggon li tjanádum musea gaskostim-, duodastim- ja prosjæktadahkamusá.
+Lagáp diedojt virge birra vaddá direktørra Lars Magne Andreassen 75575105, jali 90775275
+Åhtsåm aktan CV:ajn sáddiduvvá:
+Gjennom stedsnavnprosjektet i pitesamisk område har Árran denne våren dokumentert mange stedsnavn.
+Bihtámsáme bájkkenammaprosjevta baktu li bargge Árranis duodastime sáme bájkkenamájt Bájddara guovlon.
+Dán gidá li måttijt bájkkenamájt duodastam.
+Målet med Árrans stedsnavnprosjekt er å synliggjøre de samiske stedsnavnene i pitesamisk område.
+I vår har vi saumfart gamle kart, protokoller og annet arkivmateriale, på jakt etter gamle samiske stedsnavn fra dette området.
+I denne sammenheng har en arbeidsgruppe i Beiarn også gjort et verdifullt arbeid med å samle inn stedsnavnene i sitt lokalområde.
+Torsdag 28. juni 2012 hadde Árran et arbeidsmøte med denne gruppa, der deres innsamlede materiale ble gjennomgått med særlig vekt på tolkning og skrivemåte.
+Sammen med vårt øvrige innsamlede materiale utgjør dette et godt grunnlag for det videre arbeidet med å få de pitesamiske stedsnavnene tilbake på kartet.
+Forrige uke fikk Árran også beskjed om at Sametinget og Nordland fylkeskommune vil støtte neste del av prosjektet, som er formidling av de samiske stedsnavnene i området via en vandreutstilling og en bokutgivelse.
+Som del av stedsnavnprosjektet skal Árran i tiden fremover samle inn historier knyttet til stedsnavn i pitesamisk område i Norge.
+Dersom noen kjenner samiske historier og fortellinger knyttet til steder i dette området som de ønsker å dele, kontakt prosjektleder Line Merete Skarvik.
+Ulmmen Árrana bájkkenamma prosjevtajn le åvddånbuktet sáme bájkkenamájt bihtámsáme guovlon.
+Dán gidá lip åhtsåm dålusj kártajt, protokollajt ja ietjá árkijvvaduodastusájt, gávnnam diehti sáme bájkkenamájt dán guovlos.
+Dán aktijvuodan de le barggojuogos Bájddárin dahkam hármmat ájnas bargov åhtsåt bájkkenamájt lahkabirrusis.
+Biehtsemáno 28. biejve 2012 lij Árranin barggotjåhkanibme dájna juohkusijn, gånnå de dá tjoahkkidum namá dágástaláduvvin, sierra gåjt de mij gullu gåktu dájt tjállet, ja majt namá merkahi.
+Aktan ietjá tjoahkkidum materiálaj, de li dá buorre vuodon bargguj åvddålij guovlluj bihtámsáme bájkkenamájt vas kártajda åttjutjit.
+Åvdep vahko oattjoj Árran diedov jut Sámedigge ja Nordlánda fylkasuohkan ájggu boahtte oasev prosjevtas doarjjot, mij le sáme bájkkenamájt gaskostit sáttavuosádusá ja girjjealmodime baktu.
+Bájkkenammaprosjevta oassen galggá Árran aj tjoahkkit subttsasijt ja histåvråjt ma gulluji bájkkenamájda bihtámsáme guovlon Vuonan.
+Jus soabmása diehti sáme histåvråjt ja subttsasijt ma bájkijda gulluji ja sihti dájt åvddånbuktet, de válde aktijvuodav prosjevta jådediddjijn Line Merete Skarvik:ajn.
+Ådå sjiehtadus la vuollájtjáledum, ja Lars Magne Andreassen joarkká virgev direkterran Árran julevsáme guovdátjin.
+Árabut dá jage sjiehtadi árrana stivrra joarkket direkterra vierkkeájgev stuovvásit bårggemáno rádjáj.
+Virgádimen gidán sjattaj tjielgas jut direkterra oattjoj fálaldagáv joarkket virgen doajmmaájge rievddadime milta.
+Giesseloabe maŋŋela joarkkij prosæssa ja formalitehta li dálla sajenis.
+Direkterra la virgálasj gudá jahkásasj gávddavirggen -6 jage, 1. bårggemános 2017 gitta 31. snjilltjamánnuj 2023.
+Barggosjiehtadus låhpaduvvá váni hiejttemdiedádusájn gávddavirge gietjen ja bargge viertti guodet virgev direkteran.
+Dan diehti gå la bargge nuppát gávddavirggeájgge ij la desti máhttelis joarkket gávddavirgev.
+Stivrra diehtá Andreassena artisstadåjma birra ja dåhkkit dav.
+Sæmmi guosská duon dán dåjma birra, guoskavasj stivrradoajmma vuona UNESCO-kommisjåvnån 2017-2020 ja stivrradoajmma sáme nasjonálateáhttarin Beaivváš.
+Duodden stivrra vuoset Árrana ja direktera sierralágásj ámmádij minoritehtasebrudagán ja gájbbet direkterav buorre dájdo milta barggat.
+Stivrra la dudálasj sjiehtadusájn ja dættot Árranin la fágalasj tjiehppe jådediddje guhti sjaddá giehtadallat hásstalusájt ja máhttelisvuodajt ma badjáni Árrana gáktuj, duola dagu åvddånahttemprosjækta Árran 2020 jage vuossti mij aj guosskat prosjevtav Árrana tsieggidusá stuoredimev
+Guládallamålmmå: Stivrajådediddje Andreas Mikkelsen
+E-poassta: andreas.mikkelsen@gmail.com
+Prosjæktajuogos "Dutkam- ja duodastimbarggo rádjáoahpestiddje dåjmajs nuppát væráltdoaron" bivddá seminárraj.
+Dutkamprosjevta gasskabåddåsasj båhtusa vuoseduvvi.
+Rádjáoahpestiddje ja sijáj lágámusá li sierraláhkáj buorisboahtedum.
+Joarkkep Rádnastallamijn majna lip árrabu vuorbástuvvám!
+Árran joarkká prosjevtajn Rádnasallam, ja aj dán jage fáladuvvá sierra giellaarena oahppijda 1. dáses 7. dássáj gejn la sámegiella vuostasjgiellan.
+Oahppe tjuovvu ietjasa klássajt.
+Giellaarena ulmme la mánájt sámástittjat oadtjot, gånnå mánná iesj áktijvalattjat vállji sámegielav guládallamgiellan.
+Giellaarenan li nuora gaskan 20-30 jage jådediddje.
+Galggap suohtas dåjmajt aktan tjadádit.
+Dajnas de ij la Rádnastallam degu dábálasj skåvllåsituasjåvnnå.
+Máná juo muhtem mærráj sámegielav máhtti, ja Rádnastallam sjaddá arena gånnå sámegielav bessi adnet.
+Dát la arena gånnå sámegielas le dárbbo, ja gånnå sámegiella la kul.
+Dát la ållu ietjá gå arenav majt máná juo skåvlås dåbddi.Rádnastallamin galggap suohtas dåjmajt aktan dahkat sámegielajn guládallamgiellan, dajnas li diedon dåjma guovdátjin.
+Jus náginin la dárbbo dárustit de lip mierredam sierra bájkev gånnå la loahpe dárustit, dat gut sihtá dárustit oadtju de mannat dasi.
+Ásaduvvá: Juohkka vahko kl 18.00-20.00.
+Mánnodagá
+Gasskavahko
+Duorastagá
+Mánnodagá 20.11, gasskavahko 15.11 ja duorastagá 16.11 æjvvalip vuostasj bále dá tjavtja Árranin.
+Árran julevsáme guovdásj le oadtjum prosjæktarudájt Regionalt forskningsfond Nord-Norge's.
+250.000 kr kvalifiserimprosæktaj Viesso duobddága 2017 tjavtja.
+Ulmmen le oajvveprosjevtav åvddånahttet oattjotjit ådå diedojt julevsáme guovlo duobddágij ávkástallamis ja dádjadimes.
+Árran ájggu prosjevtav tjadádit ietjas háldon, valla aktisasj oassevállde li UiT Vuona arktalasj universitiehtta ja Sámi allaskåvllå
+"Midja lip nav ávon gå Åtsådimfåndas oattjojma ruhtadimev", javllá Árran-direktørra Lars Magne Andreassen.
+"Mij doajvvop prosjækta buktá ådå diedojt åvddånahtátjit mijá musea vuosádusájt.
+Dát de sjaddá oassen mijá ájggomusájda låpptitjit Árranav oalle buorre sadjen muossádimijda ja diedojda", joarkká sån.
+Prosjækta Viesso duobddága galggá buktet åvddån ådå diedojt sámij duobddágij ávkástallamis ja dádjadusás diehtaga duogátjis.
+Dá diedo sjaddi de vuodon Árrana musea saddjisasj ja digitálalasj gaskostimes, ja muossádimbuvtagijda ma li åvddånahteduvvam almulasj ja priváhta mannulakvidnoaktørajs.
+Dá diedo sjaddi aneduvvat oassen åvddånahtátjit bájkálasj ja guovlolasj mannulagáj muossádimijt.
+Dá diedo máhtti aj buktet mannulagájda åvddånimev mij jåkså nasjonalalasj dásev oassen "Nuorttavuona mærkkagálvon" ("Den nordnorske merkevaren"), masi le Nordlánda fylkasuohkan sáme kultuvrav oassen nielje dåjmajs.
+Duodden de prosjækta sjaddá Árrana åtsådime åtsådallamijt nannit ja værmádagáv tsieggit åtsådimintsitusjåvnåj majn li máhtudagá sáme duobddákdádjadusájs.
+Árran le bálkkim histåvrråtjállev dr. art.
+Oddvar Svendsen'av prosjæktajådediddjen.
+Suv fáhkaduogásj le måttijs åtsådimijs guovllo- ja bájkálasj prosjevtajs Nuortta-Vuonan ja duodden sierrarádevadden kultursuodjalimsuorgen.
+Prosjæktajuohkusin li gudás Arrana ietjas barggijs - Oddmund Andersen (arkeologa), Harrieth Aira (sebrudakdiehtte ja museajådediddje), Svenn-Egil Knutsen Duolljá (giellaguovdátja jådediddje), Martin Rimpi (åvddånahttem- ja prosjæktavásstediddje ja Lars Magne Andreassen (sebrudakdiehtte ja direktørra), ja duodden le professor Jens Ivar Nergaard UiT'as ja vuostasjamanuensis Kaisa Rautio Helander Sámi allaskåvlås.
+Kvalifiserimprosjækta sjaddá álgget bårggemánon 2017 ja vihpá gitta ådåjakmánnuj jagen 2018.
+"Mijá ulmmen le oajvveprosjevtav jåhtuj oadtjot.
+Dát sjaddá stuorra vuojtton Árranij musean ja mannulakæládusá åvddånahttemij julevsáme guovlon", javllá direktørra Lars Magne Andreassen.
+Sáme ásadusáj nuorttaguovlo værmádak ásaduváj biehtsemáno 29.b.
+Uddni li dá ásadusá sebruladtjan: Saemijen Sijte, Snåsa, Sijti Jarnge, Hattfjelldal, Árran julevsáme guovdásj, Divtasvuodna, Várdobáiki sámi guovddás, Evenassi, Gáldu-Álgoálbmotvuoigatvuodaid gelbbolasvuodaguovddás, Guovdageaidnu, Rikkaidgaskasas Boazodoalloguovddás, Guovdageaidnu, Sámi allaskuvla, Guovdageiadnu ja Sámi ealahus- ja guorahallanguovddás, Deatnu.
+Værmádagá barggo sierra prosjæktan gitta biehtsemáno 30.b.
+2008 rádjáj tjadáduváj, majt Nuortta-Vuona ja Nuortta-Trøndelága rijkkaoassejuogos ja Barggo- ja sebradahttemdepartemænnta ruhtadin.
+2008 bargo diedádus almoduváj ragátmáno 3.b.
+Diedádusán li vihtta kapihttala ja gålmmå tjuovvusa.
+Gåktus sáme bargguj oassálasstin, mij åvdedij nuorttaguovlojt rijkajgasskasasj aktisasjbarggoguovllon, le 1. kapihttalin oanegattjat tjielggidum.
+Sáme ásadusáj nuorttaguovlo værmádagá ásadibme ja 2006 doajmma boahtá 2. kapihttalin åvddån.
+3. kapihttalin le 2007 ja 2008 dåjmajs tjáledum, ja prosjevta gålojs 4. kapihttalin låhkå.
+Prosjevta båhtusa li 5. kapihttalin árvustaládum aktan hásstalusáj åvddålij guovlluj.
+Diedádus le sábmáj ja dárruj.
+Manngela suoma- ja ienngilsgiellaj almoduvvá.
+Diedádusáv sámegiellaj dánna gávna.
+Duorastagá ådåjakmáno 22.biejve Kl 19.00
+Richard Skollevoll, lektor åsskodiehtagin ja Sámemisjåvnå bargge, giehttu Sámemisjåvnå bargoj birra Divtasvuonan,Fredlyan ja Margits Minnen.
+Sån vuoset aj Sámemisjåvnå gåvvåvuorká gåvåjt Divtasvuonas.
+Gåvå vuosedi årrojt, barggijt ja bæjválasjiellemav Fredlyan ja aj gåvåjt duoppet dáppet Divtasvuonan.
+Buorisboahtem gájkajda, ja sierraláhkáj sidjij gudi li Sámemisjåvnnåj tjadnusijt adnám.
+Árran ásat semináratjav ragátmáno 10. biejve kl.13-15./ Árran arrangerer miniseminar 10.september kl.
+Gå Nordlánda skihppijvieson le stivrratjåhkanibme Árranin dijstagá ragátmáno 10. biejve, de ásaduvva seminárasj varresvuoda dievnastusáj birra guovtekultuvralasj guovlojn.
+Seminárasj le rabás gájkajda.
+Seminárasj varresvuoda dievnastusáj birra guovtekultuvralasj guovlojn.
+Ásadiddje le Árran - julevsámeguovdásj.
+13.00: Árran julevsámeguovdátja direktørra LarsMagne Andreassen rahpá seminárav.
+13.00 -13.40: Hiebaduvvam varresvuoda dievnastusá sáme álmmugij.
+Anna Kuoljoka baktu.
+13.40 - 14.10: Diededibme Ájluovta kultuvrajgasskasasj varresvuodaguovdátja bargo birra.
+Fred Andersena baktu.
+14.10 - 14.45: Árvvalusá, gatjálvisá ja dágástallam.
+Nordlands skihppijviesos æjvvali Nuortta-Sálto suohkanij.
+I forbindelse med at Nordlandssykehuset gjennomfører styremøte på Árran tirsdag 10.september, avholdes et miniseminar om helsetjenester i tokulturelle kommuner.
+Miniseminaret er åpent for alle.
+Miniseminar - Helsetjenester i to kulturelle områder, Arrangør: Árran lulesamisk senter.
+13.00: Åpning ved Lars Magne Andreassen, direktør Árran lulesamisk senter.
+13.00 -13.40: Tilrettelagte helsetjenester for den samiske befolkningen.
+Ved Anna Kuoljok.
+13.40 - 14.10: Orientering om arbeidet med et tverrkulturelt helsenter på Drag.
+Ved Fred Andersen.
+14.10 - 14.45: Innspill, spørsmål og debatt.
+Nordlandssykehuset møter Nord-Salten kommunene etter seminaret
+Æjvvalibme varresvuoda birra Laila Spikajn
+Mij aj ásadip æjvvalimev varresvuoda birra Laila Spikajn mánnodagá ragátmáno 27. biejve Árranin.
+Dåbdos sáme koahkka Laila Spik, subtsas gåktu rutta, muorje ja sjatto biebbmon ja dálkkasin sjaddi.
+Gájkka sáme biebbmodábij milta.
+Sån subtsas gåktu luondov ávkástallat vaj varresvuodav ja iellemav buoredit.
+Oadtjop aj muossádit guolmmasav mij le biehtsebárkojs vuossjadum, ja subtsas gåktu bárko vaddi lassjes ja biektelis lájbijt.
+Duodden oahppap gåktu lassjegap vuojav dahkap.
+Ja oadtjop aj slahppojuptsav gadtsat
+Sommerutstilling av Anders Sunna på Árran frem til 13 august 2012.
+Anders Sunna giessevuosádus le gitta bårggemáno 13. bæjvváj 2012 Árranin
+Anders Sunna er en ung samisk kunstner.
+Han er fødd 1985 i Kieksiäisvaara i Norrbotten, nær Pajala og er seinere bosatt i Vännäs.
+Han kommer fra en reindriftsfamilie.
+Han har utdannet sig på Umeå Konstskola og Konstfack og er nå kunstner og arbeider i Umeå.
+Anders Sunna le nuorra sáme dájddár gut le riegádam jagen 1985 Kieksivaaran Pajala láhka, ja dálla Vännäsan årru.
+Suv duogásj le ælloniehkke fámiljas.
+Sån le åhpadusáv gadtsam Ubbmema Dájddaskåvlån ja Konstfackan, ja dálla le dájddárin Ubbmemin.
+Árran Julevsáme guovdásj le vuosstájválldám dåbdås sámeássjij åvdåstiddje, 85-jagága Mikal Urheima girjje- ja páhpevuorkáv majt sån dálla la fállam Árranij vuorkudittjat boahtte ájggáj.
+Diehtotjoahken le suv girjjevuorkan sulle 1500 girjij ja suv páhpervuorkká.
+Aktij le ålles vuorkká 800 kilo girjje- ja páhpertjoahkke mij dievdij niellja pálla 52 æskoj!
+Urheim le ietjas iellemájge tjoahkkim ja duodastam ietjas ájgegávdav ja åvdep histåvråv.
+Ja nav gåktu dáhpe lej sámij gaskan de ij la sån håjggåm majdik, farra vuorkudam juosik ávkken.
+Ja navti vuojnnet aj la læhkám suv girjij ja tjállusij.
+Girjijt la Urheim tjoahkkim ja oasstám antikvariátajs måttijt lågev jagijt.
+- Manen fála dájt Árranij?
+- Vaj da váraj váldeduvvi boahtte ájggáj.
+Soajttá ássje majt sihti guoradallat de máhtti åtsådit páhppárijt ja gávnnat diedojt danna, javllá sån.
+Girjjevuorkán li moadda árvvogis girje, duola dagu Rámát 1811-rájes tjáledum oarjjesáme girjjegielan, dålusj Rámát mij la 200 jage oames!
+Girjjetjoahkken li aj moadda dålusj sáme sálmmagirje, dagu sálmmagirjje suláj 1890-rájes majt sån jáhkká le ájnna mij Divtasvuonan vilák gávnnu.
+Duodden li aj edna girje duot-dát girjálasjvuodas.
+Árran la riek ávon gå Mikal Urheim fálaj girjijt Árrana museaj vuorkkán.
+Ietján lulun da hádjánit ja lulun aj láhpput jali bæjsstanit gå muhtema li nav rasjes dålusj girje.
+- Muhtema dájs girjijs li sierralágásj árvvogis girje, njuolgga kulturdávvera, javlla Árrana musea jådediddje Harrieth Aira.
+Urheim la aj iesj gárvedime girjjeprosjevtav.
+Tjavtja bielen almot sån girjev majt gåhttjum la Muhtem sáme årrombájke.
+Girjje giehttu julevsámij histåvråv ja viessomvuogev gaskan 1940-1970, ja le dåssju julevsámegiellaj.
+Duodden girjjevuorkkáj oadtju Árran aj Mikal Urheima páhpervuorkáv, tjállusijt suv guhka iellemis sebrudakberustiddjen - ja dievnastiddjen.
+Urheim le badjel vihttalåk jage, ja gengalágásj rållaj ja aktijvuodaj åvdedam sebrudakássjij rijkadásen ja bájkálattjat.
+Ássje ma li læhkám sebrudahkaj ájnnasa, sierraláhkáj sámijda ja julevsámijda sierra.
+Dat bargo åvdås oattjoj sån jagen 2012 Gånågisá ánssidummedáljav.
+Páhpervuorkká vaddá máhttelisvuodav oahpásmuvvat prosessajda ja mærrádusájda mij gullu sámij ådåsap histåvrråj.
+Ájgegávddaj mij uddni l binnep láhkáj guoradaláduvvam.
+- Páhpervuorkká vaddá midjij máhttelisvuodav oahpásmuvvat prosessajda ja ássjijda ma li vuodon læhkám Stuorradikke mærrádusájda.
+Sierraláhkáj nammadav vuostasj Sámeriektájuohkusa bargov gånnå Urheim tjielggasit lij fáron vájkkudime Vuodolága § 110A, Sámelágav ja Sámedikke ásadimev njuolggaválljidum parlamænntan, dættot Aira.
+Árranij dálla vuorddá viehka barggo rádjat, systematiserit ja katalogiserit dáv vuorkáv vaj tjuovvu museafágalasj ja ibnnofágalasj gájbbádusájt.
+- Sávadus la dåbddusin álmmugij vuosedit jus hæhkkat juokkirik vuosádusán ja bibliotehkatjiegan, javlla Aira.
+Ja sån doajvvu dát máhttá ålliduvvat Árrana stuoredim- ja ådåstuhttemplánaj baktu.
+Mikal Urheima birra:
+http://www.nord-salten.no/no/nyheter/diverse/mikal-urheim-far-kongens-fortjenstmedalje.10367
+https://www.fylkesmannen.no/Nordland/Arkiv---Nyheter/Kongens-fortjenstmedalje-til-Mikal-Urheim/
+Árrana birra:
+Árran Julevsáme guovdásj le Ájluovtan, Divtasvuonan.
+Guovdátja ulmme le "æjggut ja háldadit Árranav nasjonála sáme institusjåvnnån ja dan baktu nannit, åvddånahttet ja joarkedit julevsáme kultuvrav, gielav ja sebrudakiellemav.
+Árranin li niellja vuododåjma: Giella - giellaguovdásj, Mánájgárdde , Dávvervuorkká - ja Guhkásåhpadibme.
+Musea tjoahkki ja duodas, suodjal ja gaskos dålusj ja udnásj sáme kulturhiståvråv julev- ja bidumsáme guovlon, dutká ja máhtudagáv juohká genga sebrudakåsijn.
+Árranav jådet direktørra, ja aktij li suláj 25 jahkevirge Árranin.
+2017 jage budsjæhtta le suláj 21 mill.
+kr., ienemusá almulasj ruhtadårja ja lájggimsisboahto.
+Árrana stuoredimplána:
+http://arran.wips.no/aktuelt/?Article=134
+https://www.nrk.no/sapmi/millionutbygging_-_-barnehagen-er-nokkelen-til-alt-1.13557685
+Aktijvuohta: Árrana museajådediddje Harrieth Aira, tlf.
+E-poassta: harrieth.aira@arran.no.
+Báhttja gut muorratjiega áhkátja niejddaj suoggŋudij
+Hæjos huvsikålmåj guhti galgaj risstaj mánájn
+Svájgasdållå
+Jákta juojgaduvvá sijddaj
+Girkkohærrá ja vasjulattja
+Tjude vuojtádalli
+Låvssån tjudijda
+Stuorlådde
+Háŋŋá boade gáddáj
+Stállo tjalmeduvvá
+Ålmåj mávset ietjas vieljav Stálluj
+Stállo ulmusjbårren
+Luhták bæhtádallá
+Stálo biedniga
+Vuodjaduddno
+Kuffi, riebij ja hásskovis
+Gå biernna siejbev boarkkij
+Gå biernna væppsájda tjuokkudaláj
+Gånågis Stuorvuolnán
+Boahttsujt ræjnnuhime
+Ganijáhkásj
+Æhpárij birra
+Buorisboahtem tiebmáiehkedij!
+Duorastagá basádismáno 1. b.
+2012 gåhttju Árran tiebmáiehkedij sáme bájkkenamáj birra bihtámsáme guovlon.
+/ Torsdag 1. november 2012 inviterer Árran til en temakveld om stedsnavn i pitesamisk område.
+Da kan alle interesserte få vite mer om samiske stedsnavn, og hva de kan fortelle oss om den samiske kulturen og historien i området.
+Temakvelden finner sted på det pitesamiske senteret Duoddara Rafe, klokka 1900 denne torsdagen.
+I Beiarn har en arbeidsgruppe tilknyttet Árrans stedsnavnprosjekt registrert samiske stedsnavn fra lokalområdet sitt.
+Denne arbeidsgruppa har bestått av Bror Hemminghytt, Åge Sevaldsen, Knut Sivertsen og Gunnar Storhaug.
+På temakvelden vil de presentere sitt materiale for publikum.
+I tillegg kommer Ann-Charlotte Sjaggo, som skal fortelle oss om pitesamiske stedsnavn på svensk side av grensa.
+Sjaggo har blant annet utgitt ei bok om pitesamiske stedsnavn, som heter Från Sulidälbmá till Áhkkábáktte (2010).
+Hun medvirker også i et stort forskningsprosjekt i pitesamisk område, ledet av Universitetet i Tromsø.
+Temakvelden er gratis og åpen for alle interesserte.
+Vi ønsker dere hjertelig velkommen!
+Eventuelle spørsmål om arrangementet kan rettes til prosjektleder Line Merete Skarvik, tlf 75 77 51 37, e-post line.skarvik (at) arran.no.
+Gájka gudi berusti sáme namájt oadtju de diehtet ienebuv sáme bájkkenamáj birra, ja majt dá subtsasti sáme kultuvras ja histåvrås dán guovlon.
+Tiebmáiehket le bihtámsáme guovdátjin Duoddara ráfen.
+Bájddárin le barggojuogos mij la Árrana bájkkenammaprosjevtajn registrerim sáme bájkkenamájt ietjas lahka bájkijs.
+Dán barggojuohkusin li Bror Hemminghytt, Åge Sevaldsen, Knut Sivertsen ja Gunnar Storhaug.
+Tiebmáiehkedin de sijá barggo åvddånbukteduvvá.
+Duodden boahtá Ann-Charlotte Sjaggo, guhti galggá subtsastit bihtámsáme bájkkenamáj birra Sveriga bielen.
+Sjaggo le ålgusvaddám ierit ietján girjev bihtámsáme bájkkenamáj birra man namma le Från Sulidälbmá till Áhkkábákte (2010).
+Sån la aj stuorra dutkamprosjevtan siegen bihtámsáme bájken, mav Tråmså universitehtta jådet.
+Tibmáiehket le navku, ja rabás gájkajda.
+Mij sávvap vájmulasj buorisboahtemav gájkajda!
+Jus dujna li gatjálvisá, de prosjevta jådediddjijn Line Merete Skarvik, tlf 75 77 51 37 baktu máhtá aktijvuodav válldet, jali aj mejla baktu: line.skarvik@arran.no
+Árrans stedsnavnprosjekt i pitesamisk område er finansiert av Fornyings-, administrasjons- og kirkedepartementet, Sametinget og Nordland fylkeskommune.
+Ved å følge disse lenkene kan du lese mer om stedsnavnprosjektet:
+Árrana bájkkenammaprosjækta bihtámsáme guovlon le Ådåstuhttem-, háldadus- ja girkkodepartemænnta, Sámedigge ja Nordlánda fylkasuohkan ruhtadam.
+Jus dájt linkajt tjuovo, de máhtá lagábut Árrana bihtámsáme bájkkenamma prosjevta birra låhkåt:
+Pitesamisk stedsnavnprosjekt
+Pitesamiske stedsnavn synliggjøres - Bihtámsáme bájkkenamaj åvddånbuktem
+Bihtámsáme bájkkenamá duodastuvvi
+Áhttje l giehttum niejddasis Sáráj vuoras ádjá birra, gut årru Lárásbáktetuneallan.
+11 jagák Sárá oadtju sierra aktavuodav bákte årrujn, Bákte- Lárásijn, guti dålen nuorra bárnen ihttudaláj ganijväráldij.
+Sárá Biejvvegirjje l mánájd- ja nuorajdromána, gånna besá tjuovvot Sárá vásádusájt ja geldulasj dáhpádusájt.
+Sárá sjaddá tjervas vájvven go áhttjes radjá suv buoremus ráddna, Násti gusáv, njuovvadahkij.
+Dasi Sárá gávnná jaskavuodav, ja niegonis tjoavddusijt vuojnná.
+Girjje l Siri Broch Johansen vuostasj mánájd- ja nuorajdromána.
+Johansen la åvddål almmudam divtajt ja novellajt avijsajn ja antologidjan, ja teahterbinnajt ja oahppogirjijt tjállám.
+Romána máhttá aj gulldalit jiednagirjjen.Siiddut: 83
+View CartCheckout
+Subtotal: kr 0
+Jåhkåmåhkegápptáj tjaná juogu de gahpadakavev jali viŋgokavev.
+Gahpadakavve.
+Dát avve l nissunavve.
+Vuojnná dav bájnojs; nissunavijn le ållo ruoppsat.
+(Duodjár: Susanna Knutsen)
+Vinŋgokavve.
+Dát avve l ålmåjavve.
+Ålmåjavijn li ienemus alek jali ruodná bájno.
+Duodden dájda avijda gávnnuji aj ave gånnå li sihke gahpadagá ja viŋgoga, valla ælla da nav dábálattja.
+Anne Silja Turi subtsas dán teknihka birra ælla tjáledum diedo.
+Sån la snjisjkoduvvam báttij birra dahkamusáv tjállám gånnå guoradaláj avijt ma julevsáme gápptáj gulluji.
+Ietjas bargon vuoset báhkolisstuj mij la dålen Divtasvuonan tjoahkkidum:
+"Egede Nissen gut 1925 bágojt Måsken, Divtasvuonan tjoahkkij, le ietjas báhkolisstaj dájt bágojt tjállám ma avijda ja snjissjkomij gulluji: snisjkom (snjissjkom), gabak (gahpadak), vindkok (vingok), vinjok (vinjok), vindkoka-gabak (vingok-gahpadak), gabakmönstret (gahpadakmönster), vindkokmönstret (viŋgokmönster).
+Anne Silja subtsas mij tjállusin le miellagiddis le tjoahkkájbiejadum báhko "viŋgok-gahpadak", gå dát le moallánahka majt ij la makkirak ietjá tjálalasj gáldon gávnnam.
+Vuoset aj Vuona álmmukdávvervuorká næhttabielijda gånnå li gåvåjt tjoahkkim avijs ja báttijs ma Divtasvuonas båhti.
+Edisik guokta viŋgok-gahpadakave danna gávnná.
+Susanna Knutsen la dakkir avijt snjissjkum.
+Subtsas nuoran ienemusát viŋgodij.
+Åhpaj aj gahpadit, valla Kjerran, gånnå bajássjattaj, viŋgokave lidijn dábálabmusa.
+Sunji le sæmmi luondulasj gahpadak-viŋgokavijt snjissjkot gå dábálasj avijt.
+Nissunavve sihke gahpadagáj ja viŋgogij.
+Gåktu gahpadakavev snjissjkot
+Susanna Knutsen tjielggi gåktu gahpadakavev snjissjkot.
+Aven li 75 hárpo.
+Børre Knutsen la Susanna Knutsena bagádime milta dáv sjiemáv dahkam mij vuoset gåktu avve le.
+Vuostak viertti vidá åsijda suohppot.
+Dábálattjat suohppu birrusin 3 mehtera.
+Juohkka oasen galggá 15 hárpo liehket.
+Duodden båhti gáhpadagá ja håvolla man sisi gahpadagájt tsåggå.
+Vuostak viertti lájgijt suohppot.
+Ja de viertti snjissjkomij dajt tsåggåt.
+Gå la suohppum le muddo hárpojt snjissjkomij tsåggåt.
+Galggá agev guovddelin álgget.
+Gå la tsåggåm guokta jali gålmmå hárpo de bieja tjuolmav gæhtjáj, ja gå la gærggam divna hárpoj ma gulluji avta oassáj, giddista dajt akti sierra lájggebiehkijn åvddål joarkká boahtte åsijn.
+Maŋemussaj gå la divna hárpojt tsåggåm ja tjuolmadam de divna åsijt aktan tjoahkki ja nanos hárpov daj birra tjaná.
+Giddi sæmmi hárpojn ruokkaj jali gåsi de.
+Lájgijt viertti rájddat.
+Dálla l muddo hárpojt rájddat.
+Dát la ájnas barggo ja snivva viertti barggat danen gå ruvvaláhkáj ulmusj lájgijda snårrålasstá.
+Juohkka oasse galggá rájdaduvvat aktu allasis.
+Álge åsijn mij la guovddelin, válde avtav hárpov ájgen ja rájda dav gietje rádjáj.
+Navti viertti gillot dasik divna hárpo li rájdadum.
+Gå divna lájge li tsåkkådum ja rájdadum le muddo gahpadagájt tsåggåt.
+Vuostak viertti snjissjkomav giddit báddáj mij la ålema birra tjanádum.
+Doahppi håvollajt giehtaj ja de guovddelisán gahpadagájt álgá tsåggåt håvålaj tjadá.
+Li 8 hárpo juohkka gahpadagán.
+Gáhpadagájt tsåggåt.
+Jur guovddelin galggá dåssju akta hárppo håvålaj gaskan liehket, valla ietján guokta hárpo galggi.
+Susanna subtsas vuogas la tæjppabiehkev håvollaj gæhtjáj biedjat vaj snjisjkodahttijn la giehpep håvollgietjev gávnnat.
+Ållu maŋemussaj viertti gebadit slivvev åvddål snjissjkogoadá.
+Susanna l Sandrav bagádam gåktu snjissjkomav gárvedit ja gåktu snjissjkot.
+Dåhkki aj avev snjissjkot dábálasj stuorvevan.
+Doajmma dat sæmmi láhkáj gå unna snjissjomijn, valla vuogas la gå dåhkki dasi suohppot måttijt avijt ájgen.
+Susanna la birrusin 10 mehtera dán vevvaj suohppum.
+Dassta sjaddi 3 ave.
+Bágo
+Gáldo
+TYSFJORD ASVO AS
+Telefon
+Epost
+post@tysfjordasvo.no
+Copyrights © 2017 Tysfjord ASVO AS | Utviklet av iFlex AS
+"Sámebivtasduodje le oasse mijá árbbedábes, ja dav oasev mij lulujma tjuovvot åvddålij guovlluj".
+Navti Kaja Andersen álgat ietjas girjev Julevsáme Doahkojgápte.
+Girjen li bagádusá gåktu unnep doahkkogáptijt goarrot ja dan baktu låhkke bessá oahpásmuvvat gápptegoarromijn.
+Dát tæksta ij bárep tjielggi jur gåktu gáptev vadjá ja gårru, ájnat tjalmos ájnnasamos bágojt ma dán bargguj gulluji .
+Gápptásin gåhttju tydjav massta gáptev ájggu goarrot.
+Duodden dárbaj ruvdajt buddasijda ja aj listov majt gápte hælmmáj ållu maŋemussaj gårru.
+Gáptev skánda milta vadjá.
+Vadjat la gå skánda milta mihtti ja biessket.
+Gápten li gålmmå jali niellja oase duodden sasijda ja oalggebiehkijda.
+Hárddobielle l guovte oases ja åvddåbielle juogu de avta jali guovte oases.
+Åhtsån ja sassegiehtjijn li buddasa.
+Nieljetjiegak ruvddabiehkke hárddon le gávlos.
+Dav máhttá ietjas miela milta hiervvit.
+Buddasijt dåhkki aj muhtem mærráj bårdudit ietjas miela milta, valla vuodobuttas, vuolemus buttas, galggá ruoppsadin nissunijda.
+Ålmåjgápten ij la gávlos, ájnat goahkka.
+Dat la juogu de alek jali ruodná.
+Ruoppsis nieljetjiegak ruvddabiehkke gåhkan la divlle.
+Gápptáj dåhkki aj gájrájt goarrot vaj hielmme galjep sjaddá.
+Lissto diedon aj gápptáj gullu.
+Dåhkki duodden ruvddalistov hælmmáj goarrot åvddåla dábálasj listov dan gæhtjáj vat giddi.
+Bágo:
+Gápptás - stoffet koften syes av
+Ruvdda - klede
+Hielmme - (kofte) kanten
+Skándda - mønster
+Vadjat - klippe til etter mønster
+Åhtså - barmåpning (i kofte)
+Sasse - arm
+Buttas (fl.tall.
+: buddasa) - (fastsydd) kant rundt halsåpningen og armene
+Vuodobuttas - det nederste kantbandet
+Badjelbuttas - det øverste kantabandet
+Buddit - å sy fast buddasa
+Sádjá - pynt, dekor på kofte
+Gávlos - firkant av klede som hører til buddasa
+Divlle - firkant av klede som hører til gávlos
+Goahkka - krage
+Gájrrá - kile
+Ruvddalissto - kantband av klede nederst på kofta
+Lissto - vevd kantband nederst på kofta
+Gáldo:
+Andersen, Kaja (2005).
+Julevsáme doahkojgápte.
+Ájluokta/Drag: Forlaget Báhko
+Lissto le snjisjkodum bádde mij goaroduvvá gápte hælmmáj.
+Nisson- ja ålmmålisto.
+Duodjár: Iselin Hilstad
+Sieradus ålmåj- ja nissunlistoj gaskan li bájno.
+Nissunlistujn le ruoppsis rabdda avta bielen ja alek jali ruodná rabdda nuppe bielen.
+Ålmåjliston li alek ja ruodná rabda guhtik bielen.
+Rabddalájgij gasskaj tsåggå tjalmijt ja jågåtjijt.
+Duodjár iesj mierret makkir bájnojt tsåggå, valla nissunlistujn li dábálattjat ienep ruoppsis bájno gå buohtastahttá ålmåjlistujn gånnå álu li sjievnjep bájno, alek ja ruodná.
+Tjalme galggi listo vuollebielen liehket, ja nissunlistujn galggá ruoppsis rabdda bajás liehket.
+Ålmåjlistujn le dal sæmmi jus ruodná jali alek rabdda l bajás, valla tjalme galggi vuolus.
+Dåhkki aj listojda viebdijt biedjat.
+Gávnnuji listo sihke viŋgaldagáj ja gahpadagáj.
+Susanna Knutsen subtsas Kjerran, gånnå bajássjattaj, ienemusát viŋgaldin gå snjissjkun, aj gå listojt dahkin.
+Gahpadaklisto ælla uddni nav dábálattja, ij gåjt de vuona bielen.
+Sigrid Jessen subtsas la listov snjissjkum Vuodnabat-áhkos listo milta.
+Danna lidjin gahpadaga ja maŋeldisbuolvva li dal ællasisá sæmmilágásj listojt snjissjkogoahtám.
+Viŋgoklissto.
+Duodjár: Susanna Knutsen
+Gahpadaklissto.
+Duodjár: Sigrid Jessen
+Duodden gávnnuji sválltjálissto ja njálmmefáhttalissto ma li vehik ietjálágátja dábálasj gáptelistojs.
+Njálmmefáhttalissto l gietsep ja sválltjálissto vasten gåbdep, álu gitta niellja cm gåbdde.
+Gápptelisto li dábálattjat birrusin akta cm gåbdde ja danna li birrusin 30 hárpo.
+Listo guhkkudagáv viertti diedon gápte milta hiebadit, valla álu snjissjku birrusin 3 metera.
+Listov snjissjku ja gárvet sæmmi láhkáj gå avev.
+Viertti vuostak lájgijt suohppot ja de snjissjkomav tsåggåt åvddål lájgijt rájddá ja de vijmak dåhkki snjissjkogoahtet.
+Suohpodum lájge.
+Gåvvå: Sandra Ráhka
+Snjissjkomav tsåggåmin.
+Snissjkogoahtám.
+Ave, bátte ja vuoddaga.
+Band fra lulesamiskt område.
+Knutsen, Susanna.
+Njálmálasj gálddo.
+Jessen, Sigrid.
+Dán bloaggatjállusin galgav njálmmefáhttaga birra tjállet.
+Kulturskåvlån le prosjækta gånnå jur njálmmefáhttagav allasisá galggi goarrot, ja danen de hiehpá dáv gárvov aj dánna duodjeblåkkan tjalmostit.
+Elsa Aira, Karin Tuolja ja Anna-Lisa Pirtsi Sandberg tjálli girjen "Julevsáme gárvo - Lulesamiska dräkter" njálmmefáhta lij dålen barggobivtas masi tjágŋin gå li dárbbo tjiebedav ja mielgav dálkke vuossti gåbttjåt.
+Dålusj njálmmefáhttagin lij alla tjiebet majt jåvsåj gitta bieljij badjel ja majt giddiduváj gahperij váj dasi bisoj.
+Uddni njálmmefáhta álu tjáŋaduvvá ålgoldisgárvvon juogu de gápptáj jali ietjá biktasijda.
+Muhtem udnásj njálmmefáhttagijn li aj hæhto.
+Njálmmefáhta nissunijda.
+Gåvvå: Aline Mikkelsen
+Njálmmefáhta gånnå le hæhtto.
+Gåvvå: SNR
+Kulturskåvlån li gáktsa máná gudi duodjuhi guokta tijma vahkkuj.
+Siján le dálla prosjækta gånnå njálmmefáhttagav allasisá galggi goarrot.
+Gå lidjiv sijá ságajn lidjin listov snjissjkomin.
+Ingeborg ja Ellen Máddja libá snjissjkomin.
+Elsa Aira, Karin Tuolja ja Anna-Lisa Pirtsi Sandberg tjálli njálmmefáhtalissto le giettsep dábálasj gápptelistos, valla ietján le sæmmi láhkáj.
+Iehpesihkarvuohta la dáppe Divtasvuonan jus dakkir listojn galggi liehket tjalme jali dåssju jågåtja.
+Aline Mikkelsen la duodjeåhpadiddje kulturskåvlån ja sån subtsas iesj la oahppam Elsa Airas, Jåhkåmåhken, njálmmefáhtalistojn ælla tjalme.
+Navti la aj åhpadam ietjas oahppijda.
+Susanna Knutsen subtsas ij la vuojga sieradam njálmmefáhtalistoj ja dábálasj gápptelistoj gaskan, ájnat njálmmefáhttagij giettsep lissto galggá.
+Aline subtsas njálmmefáhta má guhkev li Divtasvuonas gáhtum, jali gåjt de ij lim nav vuojga anon dáppe gå Svierigabielen.
+Luondulasj le má de ahte dát máhtudahka la danna bissum, madin Vuonabielen ij la.
+Máhttá má diedon aj liehket nav ahte dáppen lidjin sierra vuoge njálmmefáhtalistov snjissjkot.
+Diehtep má bájkes bájkkáj ja fuolkijs fuolkkáj li iesjguhtik dábe ja vuoge gárvojt hábbmit - soajttá soabmása tjalmij biedjin njálmmefáhtalisstuj madin iehtjáda ettjin.
+Ietja sivva manen gávnni moattelágásj njálmmefáhta le má aj biktasa ulmme.
+Moattes njálmmefáhttagav tjágŋi gápptáj ja danen le má luondulasj dav hiervvit, madin jus várráj dajna galga de soajttá ij åvvånis listov visjá dasi biedjat.
+Aline le duodjeåhpadiddje kulturskåvlån.
+Njálmmefáhtta le álu vádasis goarodum jali ietjá assáp hullos.
+Kulturskåvlån li alek vádasis válljim njálmmefáhttagijt goarrot.
+Kulturskåvlån li snivva gárvedam dáv prosjevtav.
+Skándajt lij gæhttjam ja guoradallam makkir stiellasa njálmmefáhttagin li ja gåktu måsskit.
+Juo lij oahppam gåktu gasskadærrásav goarrot sávváj, navti váj diehti buoragijt majt dal dahkat gå dal ålliji dan rádjáj gå galggi almma njálmmefáhttagij álgget.
+Li dálla listojn barggamin, valla javlaj maŋŋela goarrogåhti.
+Doajvvu gærggi Sámeálmmuga bæjvváj guovvamáno gudát bæjvváj.
+Suohtas li liehket ådå njálmmefáhttagij dalloj tjágŋat - majt duodden li iesj duodjuham!
+Njálmmefáhta stiellasa.
+Gåvån vuojná galla stiellasa njálmmefáhttagin li ja gåk bájno galggi.
+Njálmmefáhta máhttá liehket akta ber makkir bájnos, valla ruvddalisto ja gasskadærrása li álu ruoppsada nissunijda ja alega jali ruodná ålmmåjda.
+Návti njálmmefáhttagav goaro:
+Ingeborg, Are, Ellen, Linnea, Karete, Siv, Lisa ja Paul, -mij lijma Lisa ja Paula lunna.
+Mij lijma miehtsen ja barkojt váldijma liejbbemuorajs.
+Ittjij nåv ruvva maná.
+Gå lijma gerkas båråjma biebmojt.
+Ja de manajma Lisa ja Paula lusi.
+Mij bargojt njaldijma morajt vas.
+Da muora lidjin sálja.
+Ja mij lijma duonna guokta skåvllå tijma.
+Ja de lij tjáppa dalkke, biejvve ja biedjis balva.
+🙂 🙂 🙂 Ja ottjojma njálgájt.
+Liejbev bárkkimin.
+Barking av or/older
+Bårråmbåddå.
+matpause
+Sáljav bárkkimin.
+Barking av selje
+Bárkkidum sálljamáddaga.
+Barkede seljestammer
+Mij manájma gehtjatjit gå koarnnijin bárkov, sáljas ja liejbes.
+Biejajma bárkov kompostmaskijnnaj.
+Mij gehtjajma gå smållånij bárkko ja suohtás lij gæhttjat.
+Bárkko liejbbemuoras lej ruoppsadabbo gå bárkko sáljas.
+Vi dro og så på når de kverna bark fra selje og or (older).
+Vi puttet bark i kvernemaskinen.
+Vi så på når barken ble knust, og det var GØY .
+Barken av or (older) er rødere enn barken av selje.
+Bárkko liejbes / olderbark
+Bárkko sáljas/Seljebark
+Dette blogginnlegget er skrevet av 2S 2014/2015 ved Drag skole
+Sliehppá gullu gápptáj.
+La ruvdas dagádum ja hiervviduvvam la njalodum bieddjissasnijn ja álu aj danijn.
+Nissunsliehppá.
+Duodjár: Karete Pedersen.
+Ålmåjsliehppá.
+Duodjár: Karete Pedersen
+Sieradus ålmåj- ja nissunsliehpá gaskan le bájnno.
+Nissunsliehpán la ruoppsis vuodobájnno ja ålmåjsliehpán alek.
+Ietján de duodjar iesj mierret maktas sihtá sliehpáv hiervvit ja gåktu galggá vuojnnut.
+Juska uddni soajttá la dábálamos edisik vehik sliehpav daddnit, gávnnuji aj njallomsliehpá ma ælla danijn hiervvidum, ájnat njalodum bieddjisasnijn duon dán hámen.
+Sliehpán li guokta stiellasa: Tjiebet ja vuodo.
+Vuodon le juogu de bielle-mánno jali nieljetjiegak, ja sihke tjiebedin ja nieljetjiegagijn li álu moadda unnep oase.
+Dåhkki aj juohket vuodov gålmmå åsijda gånnå gasskalamos oasse la ietjá bájnos.
+Sliehpán li guokta stiellasa ma li vas unnep åsijda juogedum.
+Duojdár: Karete Pedersen
+Elsa Aira ja barggoguojme tjálli daddnimsliehpá "tjiebet la juogedum stuoráp nieljetjiegak åsijda, daddnidum álkkes ruossaj ja vinjogij".
+Dálásj sliehpájn li moattelágásj daddnima, ij dåssju ruossa ja viŋgoga.
+Duodjár: Sigrid Jessen.
+Duodjár: Lilian Urheim
+Digitalt Musueuma næhttabielijn gávnná moadda gåvåjt dålusj sliehpájs.
+Aira, Elsa; Tuolja, Karin; Sandberg, Anna-Lisa Pirtsi (1995) Julevsáme gárvo.
+Lulesamiska dräkter.
+Boden: Tryckarna AB
+Væssko máhttá liehket moattelágásj hámen, ja máhttá hiervviduvvat moatte láhkáj.
+Mån sidáv gápptevæskov allasim goarrot.
+Mujna le juo skánnda man milta lav åvddåla væskov gårrum, ja ådå væssko galggá liehket dan muodugasj.
+Ájnat sidáv hiervvit dav ietjá láhkáj.
+Væssko le sasnes goarodum ja tjáppemus le jus le sijddadilkodum sassne.
+Væskon li gålmmå oase: Åvddåbielle, vuodo ja maŋepbielle aktan gáblijn.
+Duodden boahtá gasskadieres, badjelbuttas ja bádde.
+Ja de aj dadne jus dav lágeda.
+Vuostak viertti divna åsijt væddjat.
+Jus galga væskov daddnit de le vuogas dav dahkat dálla åvddål væskov aktij goaro.
+Dadne máhttá liehket juogu 0,45 mm jali 0,40 mm.
+Daddni ájmijn, ja juohkka sávve gaskan galggá liehket birrusin 3 mm váj njuolgga sjaddá.
+Dadne.
+Maŋŋel gå le daddnim de máhtá væskov aktij goarrot.
+Goaro ájmijn ja suodnahárpojn.
+Vuostak goaro vuodov ja maŋepbielev aktij, ja mujttu de gasskadærrásav biedjat gasskaj.
+Ja de goaro vuodov ja åvddåbielev aktij aktan gasskadærrásijn.
+Goaro gålosávvijn.
+Vuodon máhtti liehket duorrasa, ja de le vuogas goarrot duorashárpojn.
+Duorrasijt goaro badjelsávvij.
+Duorrasa.
+Gå væskov le aktij gårrum, de le muddo fåvråjn álgget.
+Fåvråv goaro goarrommasjijnajn.
+Gå fåvrrå le gárves goaro dav akti væsskuj: Tsåkkå fåvråv væsko sisi ja goaro badjelbuddasav gitta.
+Badjelbuddasav máhtá goarrot guovte láhkáj.
+Mujttu då gavlav njadestit åvddål badjelbuddasav goaro.
+Mujte aj boalov njadet.
+Boallo máhttá liehket duola dagu tjoarves jali silbas.
+Gavlla ja boallo
+Maŋemussaj dárbaha báttev væsskuj.
+Iesj sidáv sassnebáttev, valla snjisjkodumbádde dåhkki aj.
+Åvddål gå báttev giddi væsskuj, de máhtá væskov hiervvit duola dagu råhtåj jali majna de sidá.
+Råhtå.
+Bágo/Ord
+Vuoddaga li bátte majt bádjasa birra gæssá.
+Da ælla snjisjkodum bátte dagu avve ja lissto, valla li lådåduvvam.
+Dállidum gábmága aktan vuoddagijn.
+Duodár: Berit Guvsám
+Dát bloaggatjállus ij snivva tjielggi låhtåm-minsstarijt jalik jur gåktu låhtå.
+Gehtjasta Harrieth Aira bloaggatjállusav jages 2013 gånnå julevsáme vuoddaga lidjin tiebmán.
+Danna gávna oanes video gånnå Lill-Tove Paulsen subtsas juohkka minsstara birra ja aj låhtåma birra gájkkásattjat.
+Gáma aktan vuoddagijn.
+Duodjár: Marie Amundsen
+Vuoddaga lådåduvvi låhtåmmuorajn.
+Susanna Knutsen subtsas buorre låhtåmmuorra ij la ållu njuolgga, valla la vehik såddjot.
+Låhtåmmuorra lådågijn
+Ålmåjvuoddaga gåhtjoduvvi snjierága ja árbbedábálattjat lådåduvvin ruoppsis ja alek, jali ruoppsis, alek ja ruodná bájnojs.
+Uddni vuojnná aj vuoddagijt ietjá bájnoj, valla li agev snjierága.
+Snjierága.
+Duodjár: Lotte Ekhorn Gælok
+Gávnnuji guokta slája nissunvuoddaga.
+Tsavága li vuoddaga gålmåt oases iesjguhtik bájnoj.
+Elsa Aira girjenis tjállá tsavága li ienemus árbbedábálattja ja sierraláhkáj bassebiejvijda dajda tjágŋin.
+Susanna Knutsen subtsas Kjerran Kjerran gåhttjun dakkir vuoddagijt gehtjagin danen gå dakkir vuoddagijn lidjin nav moadde gietje.
+Subtsas iehtjáda, ja sierraláhkáj vuona sinna, dakkir vuoddagijt tsavágin gåhttjun, soajttá danen gå guokta oase li tsaveduvvam akti.
+Tsavága/gehtjaga.
+Ruoppsis ja visská oase li tsaveduvvam akti.
+Duodden gávnnuji avtabájnuk vuoddaga duon dán minsstarij ma li uddni dávk sæmmi dábálattja dagu tsavága.
+Minsstara gåhtjoduvvi suolluga, viŋgoga, belaga ja guosaga.
+Dåhkki dákkir minsstarijt biedjat tsavágijda aj.
+Suolluga.
+Duodjár: Ellinor Solstrøm
+Duodjár: Astrid-Helen Gælok
+Viŋgoga.
+Duodjár: Berit Guvsám
+Guosaga.
+Duodjár: Anne Silja Turi
+Duodjár: Kaja Kalstad
+Belaga suollugij.
+Duodjár: Inga Mikkelsen
+Tsavága viŋgogij.
+Vuodobájnno l árbbedábálattjat ruoppsat, valla gåvåjs vuojnná vuoddaga ietjá bájnoj li uddni sæmmi dábálattja.
+Tsavága lij ruoppsis, visská, ruodná ja alek bájnojs.
+Girje "Julevsáme gárvo" ja "Ave, bátte ja vuoddaga" svieriga bieles subtsasti ruoppsis oasse galggá guovddelin liehket.
+Vuostasj girjje duodden javlla Duorbunin li gávnnum vuoddaga gånnå giehtjebájnno l ruoppsadin læhkám.
+Susanna Knutsen subtsas Kjerran ettjin bieja visská oasev giehtjegijda, valla visská viŋgogijt dajda álu suohppun.
+Snjierágijda máhttá aj minsstarijt suohppot.
+Snjierága suollugij.
+Snjierága viŋgogij.
+Duodjár: Eskil Mikkelsen
+Duodjár: Berit Guvsam
+Vuoddagav gábmagij gartsajn gittij.
+Garttsa l sassnebiehkke majt gårru gitta vuoddaga gæhtjáj.
+Nuppe gietjen la uhtsalåhtå/unnalådusj diehpijn.
+Garttsa.
+Uhtsalåhtå/unnalådusj.
+Muhtema javlli unnalådusj ja muhtema vat uhtselåhtå.
+Sæmmi ássje birra l berustahtek sáhka, namálattjat unna giehtsep lådåga birra mij la vuoddaga gietjen.
+Garttsa ja unnalådusj.
+Álgon tjálliv vuoddaga lådåduvvi ja e snjisjkoduvá, valla ij lim dat ållu riekta.
+Barggovuoddaga álu snjisjkoduvvin, subtsas Susanna Knutsen.
+Navti aj tjuodtju Aira, Tuolja ja Pirtsi Sandberga girjen.
+Barggovuoddaga, jali árggavuoddaga, lidjin avtabájnuk vuoddaga girjakhárpoj dagi, ja danen li álkkep dajt snjissjkot farra dan låhtåt.
+Danen gå aneduvvin bæjválasj iellemin duon dán bargoj aktijvuodan lidjin da tjáhppada jali russjkada.
+Barggovuoddaga.
+Aira, Elsa; Tuolja, Karin; Sanberg, Anna-Lisa Pirtsi (1995).
+Julevsáme gárvo.
+Informánnta.
+De binnedav vádav iehtjádijt soahpot.
+Jus nävro ja ij bierggi ietjassujtujn hejman de máhtá riŋŋgit 1177 skihpasujttorádevaddemij.
+Vuorrasap ulmutjijn la stuoráp vádá tjavgga skihppát.
+Danen la ájnas ij guossidit ulmutjit skihpadåben jali vuorrasijårromijn gå ij la dárbbo.
+Dån gut barga vuorrasij sujton i galga bargguj mannat jus la gåssåsis jali l snuobas.
+Vuojŋŋamvájve,tjiebetbáktjasa, oajvveluottudahka, diehkko- ja ladásluottudahka li aj iemelágásjsymtoma.
+Ienemusá oadtju giehppis vájvijt ma vássi ietjastis ietjassujtujn hejman.Muhtema tjavgga skihppaji buojkulvissan vájvij vuojŋŋat ja giehpesvuolsjijn.Dåbdå gus symtomajs muhtemav de galga gávnadit ietjá ulmutjij.
+Ábnnasa ma oabllu virusav li sieldes såhpulisá ja álkket dähppu giedajda.
+Oabllu vijdábut gå giedas buorástahtá.
+Danen basá giedajt sájbujn ja liegga tjátjijn, binnemusát 20 sekunda.
+Åvddål gå bårå, biebbmogiehtadimen ja gå la hivsigin mannam.
+Giehtasprijtta dávk lisj alternatijvva gå ij la máhttelisvuohta giedajt bassat.
+Gå gåså ja gassná de smávva gåjgudisá oabllu såhpulis ábnnasij ma máhtti virusav oabllot.
+Danen ale duohta tjalmijt, njunjev ja njalmev.
+Jus sájbbo ja tjáhtje ij gávnnu, de válde giehtasprijtav binnemusát 60 prosenta alkoholajn.
+Åda coronavirusa hárráj ja covid-19 skibádahka
+Gruvvobarggijs dátáteknologijaj - 100 jahkásasj gruvvohiståvrrå Ájluovtas Divtasvuonan.
+Manen la duv mobiltelefåvnnå/giehtatelefåvnnå nav unne vaj alkket sjiehttá båksåsålbbåj?
+Manen li dátámásjijna unnum åvdep ájgij stuorra másjijnajs ma ålles siejnev dievddin, dálásj másjijnajda ma asskáj sjiehtti.
+Gåktu gis dá vájkkudi oabme gruvvohiståvrråj?
+Oasev dájs gatjálvisájs vásstet allateknologijaviddnudahka Norwegian Crystallites tjoahkkebájken Ájluovtan Divtasvuonan.
+Dát histåvrrå álgij 100 jahke dássta åvddål!
+Gå svænskka Radmann álagadij gruvvodåjmav Ájluovtan 1908 ettjin aktak diede makkár vájkkudusá dassta sjaddin Ájluovta sebrudahkaj 100 jage maŋŋela, ja ålles værálda dátáteknologijaj.
+Radmann dagáj lájggosåbadusáv ednamæjgádijn Ellingsenijn ja mávsij kr 0,25 juohkka tånnas kvársas ja kr 0,75 juohkka tånnas feltspáhtas.
+Vuostasj gruvvov nabddin Jennygruvvon, ja látte ja sáme oadtjun bargov gruvvon.
+Dát sjattaj álggon industrijaviddnudahkaj mij jagen 2008-100 jahke maŋŋela tjadná Ájluovtav globálalasj allateknologijaj.
+Jårggålime sámegiellaj: Sigmund Johnsen
+Här nedan finns alla tidigare 'Veckans och månadens ord' med fraser.
+ÄNÁK - HANBJÖRN
+Muhttijn änák goarjju guosa vuolláj.
+Ibland lägger sig hanbjörnen under en gran.
+Honbjörn kallas för iestiv.
+ÅLLESTJÅHKANIMÁJRAS - PLENUMSLEDAMOT
+Ruvva ållestjåhkanimájrrasa vat tjåhkani.
+Snart samlas plenumsledamöterna igen.
+Sámedikke åvddåulmusj Sametingets ordförande; Sámediggeláhka Sametingslag; stivra åvddåulmusj styrelsens ordförande; Sámedikke ållestjåhkanibme Sametingets plenum.
+GANÁSTIT - BETA TRÄDLAV & LAV FRÅN STENAR
+Buorre gå biekkaj vaj rejna oadtju ganástit.
+Bra att det stormade så att renarna får äta av trädlaven
+(som har fallit ner på snön).
+ÅBDES - HEL, INTE TRASIG
+Le gus vinndega åbddåsa?
+Är fönstren hela?
+SELLAT - BEFRIA SKOGEN FRÅN SNÖ
+Bivval vuomev sällá.
+Blidan befriar skogen (träden) från snö och is.
+NIERAS - KINDKÖTTET PÅ FISK
+Mån lijkkuv nierrasij.
+Jag tycker om kindköttet på fisken.
+RÅMÅK - FULL MED INSEKTER
+Muorjem lij råmåk.
+Frukten var angripen av skadeinsekter.
+TJUORAK - REN MED LJUSGRÅ HÅRFÄRG
+Sjuohppi dav tjuoragav!
+Kasta fast den ljusgrå renen!
+En hund som har ljusgrå hårfärg kallas för tjuorri.
+VIHTTAGIS - FEM RENAR
+Sij vuojnni vihttagisáv áben.
+De ser fem renar på myren.
+NIELJES - FYRA PERSONER
+Vuojnniv nälljásav vuomen.
+Jag såg fyra personer i skogen.
+GÅTSEDIT - HÅLLA VAKEN
+Bijllajiedna suv gåtset.
+Billjudet håller honom/henne vaken.
+BÁHKKA - HETTA, STARK VÄRME (om sommaren)
+Uddni l báhkka.
+Idag är det hett (utomhus).
+SÁMEDIGGEVÁLLJIM - SAMETINGSVAL
+Sámediggeválljim la moarmesmáno 19 biejve.
+Sámetingsvalet är den 19 maj.
+JOARKKAÅHPADUS - FORTBILDNING
+Oattjov joarkkaåhpadusáv juohkka jage.
+Jag får fortbildning varje år.
+DÁLKASNÁRRE - DOS (av medicin)
+Dåktår dálkasnárev märrá.
+Läkaren bestämmer medicindosen.
+MERRASUOLLULAHKA - SKÄRGÅRD
+Giesen åroj Julevu merrasuollulagán.
+På sommaren bodde han/hon i Luleå skärgård.
+MÅRNNÅT - RUTTNA
+Muora lidjin mårnnåm.
+Veden hade ruttnat.
+GIEHPANIT - BLI SOTIG
+Giehta giehpanij.
+Handen blev sotig.
+ÁJNÁDAHTTET - SNÖA SPÅRSNÖ
+Vuordijma dasik ájnádahtij.
+Vi väntade tills det kom spårsnö.
+VARRESVUOHTAGUOVDÁSJ - HÄLSOCENTRAL
+Sujttoguovdásj la målssum namáv varresvuohtaguovdátjij.
+Vårdcentralen har bytt namn till hälsocentral.
+GIELLA - SPRÅK, RÖST; SNARA
+Hålav sámegielav.
+Jag talar samiska.
+Ordet giellat betyder 'fånga fågel med snara' ex.
+lávvodagá måj áhtjijn gielatjit vuolggin på lördag
+far jag och pappa och sätter ut snaror.
+SÁMIJ ÁLMMUKBIEJVVE - SAMEFOLKETS DAG
+HUKSO - OMTANKE, OMSORG
+Mij vuojnnalip, gulldalip ja huksap nubbe nuppijt.
+Vi ser, lyssnar och bryr oss om varandra.
+GUOSSIDIMÅRUDAHKA - BESÖKSADRESS
+Mijá guossidimårudak bájkkekontåvrån Jåhkåmåhken la...
+Våran besöksadress på lokalkontoret i Jokkmokk är...
+BIEDNIGAHTTE - FINANSIÄR
+Åhtså biednigahttijt prosjevtav tjadádittjat.
+Man söker finansiärer för att kunna genomföra projektet.
+NÅRDDÅDIBME - TACKLING
+Jus nårddåt nuppev spällev de ålgusrájaduvvá.
+Om man tacklar en annan spelare då blir man utvisad.
+TJIELGGAVUOHTA - TYDLIGHET
+Ållusa sihti tjielggavuodav.
+Många människor vill ha tydlighet.
+Ordet tjielgas betyder bl.a.
+tydlig, klar, ex.
+: jus la tjielgas de gájkka buoragit manná, om man är tydlig går allt bra.
+HEBULASJ - VID GOD VIGÖR, KRY
+Le gu hebulasj?
+Lev.
+Är du vid god vigör?
+Ja, (jag är).
+PERUNTJALUN - POTATISSKALARE
+Le gus dujna peruntjalun?
+Har du en potatisskalare?
+Jus galggá bihtámgámsajt málestit hähttu vuostak perunijt tjallat.
+Om man ska koka pitepalt måste man först skala potatis.
+När handjuren skrapar loss basthuden från hornen använder man ordet också ordet tjallat.
+GÁKKASTIT - BÄNDA, BRYTA, BAXA (litet)
+Bádnedåktår gákkastij bánev luovas.
+Tandläkaren bände lös tanden.
+Spett, spak heter gágga och flera spett gákka.
+TJUOKKUN - NAGG (BRÖDNAGG)
+Dárbaj tjuokkunav gå gáhkki.
+Man behöver en brödnagg när man bakar gáhkko.
+LIJGGODIT - KUNNA UNDVARA, HA TILLÖVERS
+Lijggodak munji guolev?
+Kan du undvara en fisk åt mig?
+JÁDDI - TORSK (Gadus morhua)
+Oadtjuv moadda játti.
+Jag fick många torskar.
+GUOTSALDAHTTET - SPRINGA I FATT
+Sarvvá váhtjamav guotsaldahtti.
+Sarvarna springer i fatt vajan.
+GIERASTIT - TA FAST KALV MED STAV OCH SNARA
+Ienep tjielde li álggám gierastit gå sjuohppit miessemärkkomin.
+Fler samebyar har börjat använda stav än att kasta lasso på kalvmärkningen.
+(Gierastit: man använder en lång stav med en snara i ena änden för att få fast kalven).
+ÅVDÅSTAHKES - REPRESENTATIV
+Girjje l åvdåstahkes dán tjálláj.
+Boken är representativ för denna författare.
+Åvdåstiddje-representant.
+SKIBLLE - MJÄLL
+Oajvve l skibllen.
+Huvudet är mjälligt.
+Ordet skibllit betyder: riva bort mjäll från huvudet; men har också betydelsen: skära tunna skivor (t.ex.
+ost), så idag kan man använda ordet när man t.ex.
+säger: hyvla ost till mig!
+skiblli vuostáv munji!
+GIELLDET - STRÄCKA, SPÄNNA
+Mån gäldáv hárpov muoraj gasskaj.
+Jag spänner en tråd mellan träden.
+Har även betydelsen: försöka hindra (förbjuda), spänna, knyta näven åt någon (hota).
+GÁVVEL - LISTIG, SLUG
+Riebij la gávvel.
+Räven är listig.
+Gávvelvuohta betyder listighet, slughet.
+VUOPSOSTIT - GÅ MED LÅNGA STEG
+Boadnjásj vuopsostij.
+Gubben gick med långa steg.
+SÁSTÁ - KLAVE (trälg)
+Biedjap sásstágav dán állduj.
+Vi sätter en klave på den här vajan.
+GABNNJADÁLKUDIBME - VACCINATION
+Gabnnjadálkudibme smávvasij.
+Vaccination mot mässling.
+Ordet vaccinera heter gabnnjadálkudit och ordet vaccin heter gabnnjadálkas.
+RÁDÁLASJVUOHTA - VÄLFÄRD, VÄLMÅGA, VÄLSTÅND
+Rádálasjvuohta ij la sämmi degu vuorbbe.
+Välfärd är inte detsamma som lycka.
+SJLÄSSJKOT - SKRATTA (om dalripan)
+Rievsak sjläsjkoj.
+Dalripan skrattade.
+VANÁDAHTTE - TÖJBAR
+Sjuohpan la vanádahtte.
+Kasttömmen är töjbar.
+NJAMÁDAHKA - SUGNING, KÄNNA SIG HUNGRIG
+Mujna l njamádak vájku áttjak bårriv.
+Det suger i min mage fast jag nyss åt.
+SKOADDETSIHTSE - FLADDERMUS (Eptesicus nilssonii)
+GARTASTIT - LÄGGA EN SNARA OM NÅGOT
+Ordet används oftast i sammanhanget när en ren har fallit ner i en spricka eller i en klyfta och man ska lyfta upp den.
+GÅBAGIT - BLI SKEV, DRA SIG, SLÅ SIG
+Fiello l gåbagam.
+Brädan har blivit skev.
+HÅLLAGIRJJE - TALBOK
+Enap diedo gávnnuji hållagirjje- ja tjuokkestjálosgirjjevuorkán.
+Mer information finns på talboks- och punktskriftsbiblioteket.
+Ordet för ljudbok är jiednagirjje och ordet för punktskrift är tjuokkestjálos.
+VÁLKAV - FÄRDLED (FÄRDVÄG)
+Váldij dav oanemus válkkamav.
+Han/hon tog den kortaste färdvägen.
+JÅRÅLDAHKA - KVARN
+Gå márffi dárbaj jåråldagáv biergojt jåråldittjat.
+När man gör korv behöver man en kvarn för att mala köttet.
+DURKKUT - ÄTA JÄTTEFORT, SLUKA I SIG MATEN
+Nuora ilá durkkuji skåvlån.
+Ungdomarna äter alldeles för fort i skolan.
+(när matrasten är kort)
+LÁBLLAT - RASA, STÖRTA IN
+Moadda táhtja láblli gå njátsot.
+Många tak rasar in när det blir töväder.
+Lábllat används om byggnader eller broar som rasar, och om snö- och isbryggor som faller ihop etc., samt när snön rasar ner från ett tak.
+OAJVOR - ANING
+Dat vásstádusás oadtjuv oajvvurav gåk ájádaláj.
+Av svaret fick jag en aning hur han tänkte.
+Ordet oajvor har fler betydelser än det som beskrivs här ovan t.ex.
+krönet av en backe eller huvudändan av en bädd.
+RIVGAS - DRYG, SOM RÄCKER LÄNGE
+Jubttsa lij rivgas.
+Soppan räckte länge.
+Ordet för odryg är håhpe och ordet håhpot betyder 'bli odryg'.
+NALKIJDIT - BLI FÖR MYCKET KOKT (bara om kött)
+D.v.s.
+när köttet lossnar från benen och blir som små slamsor.
+Nalkijdit har även en annan betydelse: att bli trött, inte orka vidare.
+RUVOJ - KALL FROSTVIND (OM VINTERN)
+Uddni lij ruvoj gå jávrrek tjuojggiv.
+Idag när jag skidade längs sjön var det kall frostvind (det snider i ansiktet).
+HÄRSSKO - LÄCKERHET (delikatess)
+Mij båråjma ber härskojt mannulagán.
+Vi åt bara läckerheter på resan.
+SÁVAV GÁJKAJDA BUORRE JAVLAJT JA BUORRE ÅDÅ JAGEV!
+JAG ÖNSKAR ALLA EN GOD JUL OCH ETT GOTT NYTT ÅR!
+Se pdf-filen i högra spalten med exempel på hur man uttalar högtider m.m.
+GATJÁDAHKES - FRÅGVIS
+ULMUTJIJ RIEKTÁ - MÄNSKLIGA RÄTTIGHETER
+JIVKKOT - SKÖTA
+Ieddne mánájt jivkku.
+Modern sköter om barnen.
+Jivkkot betyder inte bara: att sköta om barn, det kan även användas om man sköter om någon annan.
+Ordet för skötsel är jivkko.
+Jämför de vanliga orden som används idag: sujttit sköta och sujtto skötsel.
+LASSKIDALLAT - BLI GENOMVÅT (av regn eller snö som töar på kläderna)
+Lasskidalliv gå hähkkat rássjodatjáj.
+Jag blev genomblöt när det plötsligt började regna.
+GEVLASVÁŊNNA - SLÄPVAGN
+Ordet för vagn har många varianter, här ovan ser ni mitt uttal av ordet, övriga varianter är vávnna, vágŋŋa och en variant som används av vissa talare i Norge voaŋnna.
+Ett annat vanligt ord med förleden gevlas är gevlasvanás släpbåt.
+TJAKTJAGIESSE - HÖSTSOMMAR
+De l tjaktjagiesse ja máno duogen de l tjaktja.
+Nu är det höstsommar (ca 24 aug.) och om en månad så är det höst.
+LARVVE - GRAN MED TÄTA GRENAR
+Váren larve sjaddi.
+På berget växer det granar med täta grenar.
+SVIJNNO - VEDTRAVE
+Vuojnná moadda svijno dåbij guoran.
+Man ser många vedtravar bredvid husen.
+Sejbak-a @ Snabel-a
+Juohkka e-påvsståadressan la sejbak-a.
+I varje e-postadress finns ett snabel-a.
+JÁDDADIDDJE - BRANDSLÄCKARE
+Andra ord i denna kategori är ex.
+: dållåvárrodiddje brandvarnare, guorrimhárjjidus utrymningsövning.
+HIELMME - NEDRE (nedersta) DELEN AV EN KOLT
+Betyder också nedre (nedersta) delen av en kåtaduk, njálmmefáhta och päls osv.
+ÁVŊÁLDAHKA - HULLING
+Basstelis ávŋáldahka vuokkan la ájnas jus ij galga guolev biesstet.
+Vass hulling på kroken är viktigt om man inte ska mista fisken.
+NJÁLMMEFÁHTA - OVÄDERSKRAGE
+Gå dálkev dahká de njálmmefáhttagij tjáŋav.
+När det blir oväder så tar jag på mig njálmmefáhta.
+Älla sase njálmmefáhttagin valla danna l skåhppe njálmmefáhta har inga ärmar men den har kapuschong.
+Skåhppe betyder även säckformig inbuktning i en berg- eller fjällsluttning samt den nedre ihopsydda ändan av en sovsäck eller fäll.
+VUORATJISMÁNNO - APRIL
+Vuoratjisá båhti ruopptot vuoratjismáno.
+Kråkorna kommer tillbaka i april.
+VARTJADIT - VIPPA UPP OCH NED
+Rejna sjpietjav vartjat.
+Renens svans vippar upp och ned.
+GAHPPA - RUTA
+Gahppa betyder ruta som bl.a.
+finns i lulesamernas bälte.
+Utvidgat används det till ruta, fält, skrivfält på blanketter och i datoranvändningen, även tjállemgahppa används i modern lulesamiska för att beskriva ett skrivfält/ruta som man ska kryssa i. Prova "Ordboken" som finns högst upp på webbsidan för att bl.a.
+se om ordet gahppa har stadieväxling eller inte.
+SJLIEBTTJE - REVA, SNITT
+Sjliebttje är ett av många renmärkessnitt.
+Se pdf-fil i högra spalten!
+RIEGÁDIMBIEJVVE - FÖDELSEDAG
+Mån ärrodav duv riegádimbiejvev!
+Grattis på födelsedagen!
+Födelsedagssånger: Se pdf-fil i högra spalten!
+RIDNE - SNÖ PÅ TRÄD
+Biegga sjavnnjá rinev.
+Blåsten tar bort snön från träden.
+Sjavnnjá (uppslagsform: sjavnnjet) har betydelsen: skaka, slå, damma något (för att få bort t.ex.
+snö, damm, skräp).
+Mån sávav didjij ráfális javlajt ja vuorbális ådå jagev!
+Jag önskar er en fridsam julhelg och ett lyckosamt nytt år!
+OAHTTSE - OMBUDSMAN
+GÅLLDET - ÖSA UPP
+Mån gåldåv guolev rujtas.
+Jag tar upp fisken ur grytan.
+Ordet gålldet används när man tar upp något ur en vätska.
+JUVSUDIT - SPÄNNA SKIDORNA PÅ FÖTTERNA
+Juvsuda ja tjuojgada rádnav!
+Spänn på dig skidorna och skida ikapp kamraten!
+Juksa sing.
+juvsa plur.
+betyder hälrem i skidbindning eller så säger man ruovddejuksa sing., ruovddejuvsa plur.
+om de är av järn.
+Öglan framtill i skidbindningen kallas jåhkko sing.
+och jåhko plur.
+Använder man en vidja istället, så säger man bäso sing.
+och bessuga plur.
+Om man använder delen av bottenlädret i en sko som kallas ruobdda sing.
+och ruobda plur.
+får öglan detta namn.
+TJÅMÅS - ÖVERFULL, FYLLD ÖVER KANTEN, MED RÅGE
+Ájtte lij tjåmås.
+Bodan var överfull.
+EJBÁLGUVVAT - KOMMA BORT (om renar och människor); BLI BORTGLÖMD (äv.
+om saker)
+Máná ejbálguvvin äjgádijs márnánsajen.
+Barnen kom bort från föräldrarna på marknadsplatsen.
+GIESSELOAHPE - SOMMARLOV
+SVABÁSTIT - FÅNGA FISK MED SNARA
+Svabástav dábmugav jågån.
+Jag snarar en forell i bäcken.
+Själva snaran kallas för svahpa och i pluralisform säger man svabá.
+BIBLIOTEK
+Jåhkåmåhken la girjjevuorká galbba aj sámegiellaj.
+I Jokkmokk är även bibliotekets skylt på samiska.
+GÁRVESVUOHTAPLÁNA - BEREDSKAPSPLAN
+Juohkka äládus dárbaj gárvesvuohtaplánav.
+Varje näring behöver en beredskapsplan.
+GALMÁK - GLASS
+Máná lijkkuji galmágij.
+Barn tycker om glass.
+BUOHTAÁRVVO - JÄMSTÄLLDHET
+Sámedikken la buohtaárvvoprográmma 2004 rájes.
+Sametinget har ett jämställdhetsprogram från 2004.
+Övriga relaterade ord: buohtaárvulasj jämställd, buohtaárvvobarggo jämställdhetsarbete, buohtaárvvojuogos jämställdhetskommitté.
+LÁJBBESUDÁN - BRÖDROST
+Gå galggá lájbev sudet de álu adná lájbbesudánav,
+valla muhtema adni aj vuobnev.
+När man ska rosta bröd använder man ofta brödrosten,
+men en del använder också ugnen.
+OASOSSIEBRRE - AKTIEBOLAG
+Gå l biednikhiehte väráldin de åssusij árvo gahttji.
+När det är finanskris i världen så faller aktiernas värde.
+ÅLLESTJÅHKANIBME - PLENUM
+Sjeltien la dán mandáhttaájge maŋemus ållestjåhkanibme.
+I Åsele hǻlls den här mandatperiodens sista plenum.
+Övriga relaterade ord: val válljim, välja válljit, plenumshandlingar ållestjåhkanimássjetjállaga, ärendelista ássjelissta, valdebatt válljimságastallam, sametingsval sámediggeválljim.
+SJIEHTADALLAM - FÖRHANDLING
+Aktanmierredimlágan (AML) li njuolgadusá
+iehtjádij siegen (i.s.)
+diedo, sjiehtadallama birra ja bargge riektá bájnnemij ja årrot organiseridum.
+Medbestämmandelagen (MBL) innehåller regler om om bl.a.
+information, förhandling samt arbetstagares rätt till inflytande och att vara organiserade.
+Sjiehtadallat förhandla, aktanmierredimlihtto mbl-avtal, aktanmierredimsjiehtadallam mbl-förhandling, aktanmierredibme medbestämmande.
+GANUDAHKA - HÅLLPLATS (buss, spårvagn)
+Gånnå l lagámus bussaganudahka?
+Var ligger närmaste busshållplats?
+MIERREDIDDJEJIEDNA - UTSLAGSRÖST
+Åvddåulmutjin la mierrediddjejiedna.
+Ordföranden har utslagsröst.
+LAHTTADIT - TRUMPETA, FÖRA OVÄSEN
+Sjnjuvtja lahttadi jus ulmusj lahkan.
+Svanarna för oväsen om en människa närmar sig.
+Gå till "Relaterat" i höger menyn, där lär du dig vad djuren säger [PDF-fil].
+SÅHKÅRVUOSSA JA KÁFFAVUOSSA
+SOCKERPÅSE OCH KAFFEPÅSE
+Gåvvår: Nils-Olof Sortelius
+SLÅPPÅ - PLÄTTAR
+Gå till "Relaterat" i höger menyn, där finner du fler maträtter i matlistan [PDF-fil].
+DÅBELIJTJUOVVOM - UPPFÖLJNING
+Jus adná dåbelijtjuovvomav de vuojnná
+jus barggo åvddån manná.
+Om man har uppföljning så ser man om arbetet fortskrider.
+Givetvis så finns det ett verb också dåbelijtjuovvot, att uppfölja ex.
+: boahtte vahko de dåbelijtjuovov dán vahko bargov, nästa vecka så följer jag upp den här veckans arbete.
+SKÅVÅS - SCHEMA
+Ájnnasit skåvlån hähttuji skåvvåsijt adnet.
+Framför allt i skolan måste de använda scheman.
+JUOGOSNANUSTAHTTEM - TEAMBILDNING
+Juohkka barggosajen la juogosnanustahttem ájnas.
+På varje arbetsplats är teambildning viktig.
+GUOBMA - LIKE
+Guobma guomas gávnná.
+Like finner sin like.
+I ovanstående ordspråk (báhkotsoabme) finns en ändelse (s) i ordet guomas, som i grammatiken kallas possessivsuffix och har betydelsen "sin".
+GILBOS - TÄVLING
+Vásse vahko lidjin gilbbusa Jåhkåmåhken.
+Förra veckan var det tävlingar i Jåhkåmåhkke.
+Ordet gilbustallat betyder tävla ex.
+: galgak gilbustallat ska du tävla?
+Ordet för tävlare är gilbustalle.
+HIEBADAHKES - FLEXIBEL
+Udnásj bargguj gullu hiebadahkesvuohta.
+Till dagens arbete hör flexibilitet.
+RIEVDDADAHKES - FÖRÄNDERLIG
+Ulmusj la rievddadahkes.
+Människan är föränderlig.
+GITTAÅBMUDAHKA - FASTIGHET
+Sij vuobddi gittaåbmudagájt.
+De säljer fastigheter.
+VUOHTTJE - SKYTT
+Mån lav vuohttje.
+Jag är en skytt.
+För dig som är intresserad av stjärntecken, gå till: Relaterat och ladda ner PDF-filen med namnet horoskop.
+VUORBBE GÁJKAJ VÁJMOJ BIEJVE - LYCKA PÅ ALLA HJÄRTANS DAG
+Det finns två ord för hjärta: vájmmo och tsåhke.
+Vájmmo används när man t.ex.
+pratar om hjärtat som i exemplet ovanför, dvs.
+det abstrakta hjärtat medans tsåhke är ordet för det konkreta och fysiska hjärtat.
+DÁJDA - KONST
+Dájdavuorkán máhttá edna gåvåjt gehtjadit.
+På konstmuseet kan man studera många bilder.
+Dájda (sing.)
+dájddaga (plur.).
+Dájda används mest som förled som exemplen visar, här några andra ord som man kan ha nytta av: giehtabarggo hantverk, dájdagiehtabarggo konsthantverk, dájdavuosádus konstutställning.
+VIDNUDAHKA - FÖRETAG
+Gávnnuji moadda vidnudagá sebrudagán.
+Det finns många företag i samhället.
+BIEGGUDIT - VÄDRA, VENTILERA
+Juohkka biejve hähttu oademlanjáv bieggudit.
+Varje dag måste man vädra sovrummet.
+SAJÁDAHKA - STÄLLNING, POSITION
+Sámedikken la ietjas organisasjåvnå ja ietjas ulme baktu sierralágásj sajádahka.
+Sametinget har genom sin organisation och sitt ändamål en särskild ställning.
+ÁNBURGGE - ROLL
+Näjttso oattjoj oajvveánburgev.
+Flickan fick huvudrollen.
+GUOLE - FISKAR
+Lär dig fler fisknamn på lulesamiska, en PDF-fil finns att hämta hem från: Lulesamisk ordbank under rubriken: Relaterat.
+BÄTSÁSJ - LITEN TALL
+Ordet bätsásj är ett eget ord, bildat av grundordet biehtse tall.
+Av alla ord kan man göra avledningar så att de får betydelsen liten-, man kallar dessa ord för diminutiver.
+Lär er trädens och växternas namn på lulesamiska, en PDF-fil finns att hämta hem från: Lulesamisk ordbank under rubriken: Relaterat.
+BIEHTSEGOAHTTSE - TALLBARR
+Bietsen, guosan ja gasskasin li goahttse, tallen, granen och enbusken har barr.
+JALŊES - STUBBE
+Flera stubbar heter jalŋŋá, och uttalas 'jalanga'.
+En stubbe stavas jalŋes men uttalas 'jalngies'.
+Bokstaven -e- uttalar man som ett sammandraget ie-ljud när den finns i slutet av ett ord.
+Bokstaven -ŋ- betecknar ett ng-ljud och uttalas som som de svenska ng-ljuden i orden äng och säng.
+När man skriver dubbla ŋŋ efter konsonanten -l- som i ordet jalŋŋá, visar det att det tillkommer ett ljud som man kallar glidvokal.
+De flesta uttalar denna vokal som ett -a-, då första och sista vokalen består av bokstaven -a- som exemplet jalŋŋá.
+ÁTJÁJUOKSA - REGNBÅGE
+Ordet átjá betyder åska och ordet juoksa betyder båge att skjuta med, pilbåge.
+I sammansättningen Juoksanáste får ordet betydelsen Karlavagnen.
+GUOBBARA - SVAMPAR
+En svamp heter guoppar.
+När renarna betar svamp använder man ordet guoppardit, ex: rejna dálla guoppardi, renarna betar nu svamp.
+ÁJTTE - HÄRBRE, FÖRRÅDSBOD
+CD-SKIERRO -- CD-SKIVA
+Hablledit - snöa stora lätta flingor
+Dån biejve hablledij
+Det snöade i förrgår
+Det allmänna ordet för snöa är muohttet, detta ord används när man talar om att det snöar, det ger ingen information om vilken slags snö som faller som ordet hablledit ger oss dvs.
+snöa stora lätta flingor (snöflingorna är så lätta och svävar sakta ner).
+Bähtádallat - bli lurad
+Bähtádalliv vuobddáj
+Jag blev lurad av (för) säljaren
+När verbet som i det här exemplet slutar på -dallat får ordet vuobdde (säljare) kasusformen illativ, den som inte talar samiska skulle nog använt kasusformen elativ då man på svenska säger av försäljaren.
+Njárbbat - tunn (om flytande ting), gles (om skog, gräs ,hår)
+Iv lijkku njárbbis jubttsaj
+Jag tycker inte om tunnflytande välling
+Njárbbat är ett adjektiv, det finns även två andra alternativ som man kan använda om man så önskar: njárbbe och njárbuk.
+Ett annat adjektiv som bara beskriver skog och hår med betydelsen gles och tunn är suolggat.
+Almemáttar - horisont
+Almemáddarin gavnna vuojnnuj
+I horisonten syntes en hägring
+Grundbetydelsen av máttar är nedersta, vidaste delen av en trädkrona, en kåta eller dyligt, máttar betyder också förfäder.
+Övriga ord med besläktade betydelser är bla.
+máddo som betyder upprinnelse, rot, stam, släkt.
+Mátta stam (på träd); "rot" i betydelsen nedersta delen eller tjockändan av något, exempelvis giehtamátta armen uppe vid axeln.
+Och slutligen ordet madda exempelvis giehtamadda som betyder handled.
+Sjpiehtjek - fiskstjärt
+Jalá sjpiehtjegav!
+Skär av fiskstjärten!
+Ett liknande ord är sjpietjav som betyder svansstump (bl.a.
+på renen, björnen, haren och älgen).
+Sjpietjav finns även som namn på berg och fjäll, dvs.
+ett mindre fjäll bredvid eller i förbindelse med ett större fjäll.
+Oabmot - bli gammal (om ting)
+Åhpadusgirjje ruvva åbmu
+En lärobok blir fort föråldrad
+Ordet vuorastuvvat används när man pratar om människor och djur eller annat som är levande.
+Vuorastuvvam la álldo vajan har blivit gammal.
+Gehkat - ämna, tänka (göra något)
+Báhtja gehki stuvssit
+Pojkarna tänker leka
+Det finns ett annat ord med samma betydelse som ovanstående ord: ájggot, som kanske används än mer flitigt av talarna.
+Dednjat - duggregna
+Jielleváren/Váhtjerin dädnjá
+Det duggregnar i Gällivare
+Det finns många ord som har innebörden duggregna bl.a.
+: risjudit, tjádat, tjádet, naveldit.
+Ordet naveldit har även betydelsen: sköta skor eller päls så att håret på dem faller av.
+Báhkadit - bli hett, mycket varmt om sommaren (om väder)
+Vijmak báhkadij
+Äntligen blev det varmt
+Ordet báhkadit har även betydelsen upphetta något.
+Boalodit - knäppa (fast, ihop)
+Boaloda skirtov!
+Knäpp skjortan!
+Boalodit är bildat av boallo som betyder knapp.
+Mássjkodibme - gymnastik
+Guovten la mássjkodibme
+Det är gymnastik klockan 14.00
+Ordet mássjkodit ~ másjkudallat betyder att gymnastisera, oahppe másjkudalli juohkka nuppe biejve, eleverna gymnastiserar varannan dag.
+Till stretcha kan man använda ordet lásjmudallat, mássjkodime maŋŋela galggá lásjmudallat - Efter gymnastiken skall man stretcha.
+Ájmmudit - orka
+Ájmmudak tjuodtjánit?
+Orkar du resa dig upp?
+Ett annat ord för orka är nahkat, ep nagá muohtavuojánav låggŋit vi orkar inte lyfta snöskotern.
+Bässátja - påskhelgen
+Bässátja li gudá biejve duogen
+Om sex dagar är det påsk
+Skärtorsdagen heter skalloduorastahka, långfredagen guhkesbierjjedahka, påskafton bässásjiehket, påskdagen bässásjájllek och annandag påsk maŋep bässásjájllek ~ nubbe bässásjájllek.
+Gávnadit - träffas, mötas
+Gávnadijma boargálin
+Vi träffades i affären
+Gähppat - lätt (som väger litet)
+Dålgge lij nåv gähppat
+Fjädern var så lätt
+Det finns två ord för lätt, det andra ordet som används är giehppe.
+Ordet för lätt med innebörden enkel, bekväm är álkke.
+Såjådit - böja
+Viertti bágojt såjådit sáhkadattijn
+Man måste böja orden när man pratar
+Gárppa - tunnbröd
+Lijkkuv gárppaj
+Jag tycker om tunnbröd
+Gieres - kär, förälskad
+Mån lav dunji gieres
+Jag är förälskad i dig
+Ordet gierrot bli kär, förälskad: gierruv sunji jag blev förälskad i henne/honom.
+På sydsamiska använder man samma ord men med lite annan stavning: gieries och gearodh.
+På nordsamiska använder man orden ráhkis och ráhkástuvvat ~ ráhkásmuvvat.
+Tjoaskes - kall; kyla
+Tjoaskes la uddni
+Det är kallt idag
+Bisádahka - parkering
+Sadjihij - framme, synlig, tillhands, till rätt plats
+Bieja rahpugijt sadjihij
+Sätt handskarna framme (så att jag hittar dem)
+När det gäller något som är befintligt dvs.
+inte handlar om rörelse som i ovanstående exempel använder man formen sadjihin, t.ex.
+suormmasa lidjin sadjihin, fingerringarna låg framme.
+Sjuohpan - kasttöm, lasso
+Sjuohpan är det allmänna ordet för kasttöm, men givetvis finns det också olika benämningar för speciella kasttömmar exempelvis: gartsak en kasttöm gjord av senor och sämskskinnremmar (vintertöm), dájvek en kasttöm gjord av rottågor och nuovvek en kasttöm gjord av hampa.
+Ordet för att kasta är sjuohppit ~ suohppit.
+Dálvveguovddel - midvinter (omkring vintersolståndet)
+Bielle - halv; sida
+Oattjo bielev guoles
+Du får hälften av fisken
+Bielev i ovanstående exempel talar om att man delat fisken längs efter ryggraden, om man byter ut bielev mot lahkev i ovanstående exempel (lahkev betyder också halv), blir betydelsen också halva fisken men delad på tvären.
+Ordet lahkke används exempelvis när man pratar om snötäckets tjocklek, eller om man t.ex.
+vill ha en halv kopp kaffe.
+Bielle har även betydelsen sida.
+Vällahit - ligga
+Vällahav
+Jag ligger
+Vällahit används om människor som ligger.
+Pratar man exempelvis om hundar, rävar och katter som ligger använder man ordet goarjjadit, och när man pratar om exempelvis renar, hästar och kor som ligger används ordet livvadit.
+Säjvvomberjas - fallskärm
+Jus gahppat hálediddjes de säjvvombärjjasav dárbaj
+Om man hoppar från ett flygplan så behöver man en fallskärm
+Gámadit - ta på sig skorna
+Gámadav
+Jag tar på mig skorna
+I samiskan säger ett ord samma sak som man behöver flera ord för att säga i svenskan, exemplet ovan ger en bra beskrivning av detta.
+Andra exempel: gárvvunit klä på sig, nuoladit, klä av sig, basádit tvätta sig.
+Håjggåt - kasta, slänga
+Håjgåj rugijt
+Han/hon slängde skräpet
+Det finns fler ord för kasta och slänga som man kan använda, exempelvis: bálkkot och tjassket.
+Skall man kasta för att träffa något använder man endera ordet luossat eller bállagahttet.
+Duksit - spara, samla något
+Jus biednigijt duksi de ij dárbaha loaddnut
+Om man sparar pengar så behöver man inte låna
+Sváldas - länk
+Rikken ja webbabielen li sválldasa
+Kedjan och webbsidan har länkar
+Mielgas - köl
+Vadnasin la mielgas
+Båten har en köl
+Gieris, ackjan har också en mielgas, jämför med ordet mielgga som betyder bringa (hos djur).
+Sarves - rentjur, sarv
+Sarvvá ruvva rahkkáji
+Sarvarna börjar snart att brunsta
+Ordet för älg är mycket liknande ordet för rentjur, en älg heter sarvva och älgar heter sarva.
+Dábttjá - brynsten, bryne
+Dábttjá givnnjaj aven aktan nijbijn
+Brynet hänger i bältet tillsammans med kniven
+Ett annat ord är sadjem, som har betydelsen större slipsten, brynsten.
+Mihttsamára - midsommar
+Mihttsamáriehkeda álu goarri várráj dållitjit
+På midsommarafton går man ofta upp på ett berg och eldar
+Mihttsamára är flertalsformen då man räknar in midsommarafton, midsommardagen och följande söndag i ordets betydelse.
+Gasskagiesse som ordagrant betyder midsommar är den s.k.
+gamla midsommaren (5 juli).
+Tjoallot - rensa fisk
+Le gus guolijt tjållum?
+Har du rensat fiskarna?
+Tjoallot är bildat av ordet tjoalle tarm.
+Ordet man använder när man fjällar en fisk är tjuobmat, bildat av ordet tjuobma fjäll.
+Exempel: le gus tjuovtjajt tjuobmam?
+har du fjällat sikarna?
+Jienastit - rösta
+Gesi ájgo jienastit?
+Vem tänker du rösta på?
+När man ställer frågan enligt ovan så menar man personröstning.
+Makkár belludahkaj ájgo jienastit?
+vilket parti tänker du rösta på?
+Ett ganska nytt ord som används till politiskt parti är belludahka.
+Tjárggat - rymmas
+Gávne tjárggi
+Sakerna ryms
+Sjiehtadit är ett ord som kan användas istället för tjárggat, gávne sjiehtadi.
+Ávvuhit - glädja sig , vara glad
+Ulmutja ávvuhi
+Människorna är glada
+Ordet ávvuhahttet betyder glädja, dån agev ávvuhahtá ulmutjijt, du glädjer alltid människor.
+Sähkásin - i skuggan
+Mån tjåhkkåhav dánna sähkásin
+Jag sitter här i skuggan
+Ett annat liknande ord är suojvvanis skuggbild, bena oagot ietjas suojvvanisáv hunden jagar sin egen skuggbild.
+Råvvut - försvinna spårlöst
+Rahpuga råvvujin
+Handskarna försvann spårlöst
+Asstat - hinna, ha tid till ngt
+Gal mån astav dav dahkat
+Nog hinner jag göra det
+Jag hinner inte göra det: mån iv asta dav dahkat.
+Sagŋedit - klia
+Oajvve sagŋet
+Det kliar i huvudet
+Ett ord man kan använda när man kliar sig eller kliar någon annan är bl.a.
+ruohkastit, t.ex.
+så här kan man säga: ale ruohkasta rahttidagáv klia dig inte på utslaget.
+Ässkalit - vricka sig
+Dån biejve mån ässkaliv juolgev
+I förrgår vrickade jag foten
+Ordet ässkaluvvat vrickas, användas t.ex.
+så här: buolvva ässkaluváj dat garra vádtsusis knäet vrickades ur led av den hårda vandringen.
+Ordet buolvva betyder både knä och generation.
+Márnán - marknad
+Buorreboahtem Jåhkåmåhke márnánijda!
+Välkommen till Jokkmokks marknad!
+När man t.ex.
+pratar om Jokkmokks marknad då tänker man på de tre marknadsdagarna, därför använder man pluralisformen (márnánijda) i samiskan, detsamma gäller när man pratar om julen, påsken m.m.
+dvs.
+man tänker på alla högtidsdagar som helgen innebär.
+När man använder sig av singularisformen tänker man på en speciell dag t.ex.
+julafton osv.
+Ruhpat - sörpla, sörpla i sig, suga i sig
+I de galga ruhpat gå gattsa liegga jubtsav
+Du skall inte sörpla när du äter varm soppa
+Ett ord som är avlett av ruhpat är rubestit som betyder: hastigt suga in eller dra in med munnen eller näsan.
+I Stálloberättelserna så sägs det att Stállos hustru Luhták sög andedräkten ur människor med ett järnsugrör: ruovddebåhtsåjn Luhták rubestij vuojŋŋasijt ulmutjijs.
+Rähtádahka - trettondedag jul
+Álu dahká aládagáv rähtádahkaj
+Oftast blir det västliga vindar till trettondedag jul
+Trettondedagsafton: rähtátiehket.
+Javllaiehket - julafton
+Mån sávav didjij ráfális javlajt ja vuorbális ådå jagev
+Jag önskar er en fridsam julhelg och ett lyckosamt nytt år
+Lárkav - renskiljning
+Uddni l lárkav Guorbagin
+Idag är det renskiljning i Guorbak
+Att skilja renar heter lárkket och renhage gärdda.
+Dáhpa - menföre, tillstånd då isen, skaren inte riktigt bär (vår och höst)
+Dán vahko l jávrre dáhppagin
+Denna vecka bär inte sjön (isen) att färdas på
+Boatsoj ~ räjnna - ren, Rangifer tarandus
+Iektu mån vuojnniv guokta boahttsu ~ rejna
+Igår såg jag två renar
+Några exempel på ord: räjnnuhit vakta, valla renar, och räjnno övervakning, vallning av renar.
+Muohttet - snöa
+Uddni muohttá Jåhkåmåhken
+Idag snöar det i Jokkmokk
+Galmmet - frysa
+Jávrátja li galmmám
+Tjärnarna har frysit
+Ordet goallot betyder också frysa, men det används bara när det gäller kroppsdelar eller levande väsen, t.ex.
+: gieda gållu jag fryser om händerna, eller så säger man samma sak så här: mån goalov giedajs.
+Murkko - dimma
+Gå dahká murkov de máhttá tjádjánit
+När det blir dimma så kan man gå vilse
+Ett närbesläktat ord till murkko är russna: dimma som stiger upp ur vattensamlingar vid kall väderlek.
+Riegádimbiejvve - födelsedag
+Andra användbara ord och uttryck: vuorbbesávadisá lyckönskningar, ållo vuorbbesávadisá många lyckönskningar, vájmulis vuorbbesávadisá hjärtliga lyckönskningar.
+Mån sávav dunji hávsskes ja buorre riegádimbiejvev jag önskar dig en trevlig och bra födelsedag.
+Lassta - löv, blad
+Lasta gahtjadi muorajs
+Löven faller från träden
+Gahtjadit används bl.a.
+som ovanstående exempel och används även när man t.ex.
+vill säga: biegga gahtjat lastajt vinden får löven att falla eller om man råkar tappa (släppa) något (i marken eller i golvet) som man håller i handen, mån gahtjadiv nijbev, jag tappade kniven (i golvet).
+Språkvetenskapligt säger man att ett verb som gahtjadit är både intransitivt, som det första exemplet (som inte konstrueras med objekt) och transitivt, som i de efterföljande exemplen (konstrueras med direkt objekt: ackusativ [lastajt, nijbev]).
+Sjáhtjalit - skjuta något hastigt framåt, skjuta i väg
+Sjáhtjala vadnasav jávrráj!
+Skjut ut båten i sjön!
+Sjáhtjalit används också i betydelsen: uppskjuta något (t.ex.
+till en annan dag).
+Oaddát - somna
+Oappásj oaddáj
+Lillasyster somnade
+Oaddádit betyder söva t.ex.
+: lávllo oaddádij vieljatjav, sången sövde lillebror.
+Tjuojkka - mygga
+Tjuojka båhti álu mihttsamárajda
+Myggen kommer vanligtvis till midsommar
+Andra exempel: tjuojkaieddne harkrank, vuobddagátjun trollslända, skåttak broms, sjlávttjá renstyng (kormfluga), muoger storknott, tjoarvvenávva svidknott (svidare).
+Bájttet - skina, lysa
+Biejvve bájttá
+Solen skiner
+Rássjodit - regna
+Uddni de rássjot Dálvvadisán (Jåhkåmåhken)
+Idag så regnar det i Jokkmokk
+Orten har två namn som används parallellt: Dálvvadis ~ Jåhkåmåhkke.
+Ruonudit - bli grön, börja grönska
+Giedde l ruonudime
+Ängen håller på att börja grönska
+Ordet luorkijdit betyder börja slå ut, spricka ut (om bladknopp) t.ex.
+: urbbe l luorkijdime, bladknoppen (lövet) håller på att slå ut.
+Viehkat - springa
+Dån viega åvvå ruvva
+Du springer ganska fort
+Ordet springa viehkat används till människor och fåglar som använder två ben, för djur som använder alla fyra ben när de springer så säger man guohtsat, t.ex.
+: räjnna guohtsá harmmis ruvva, renen springer mycket fort.
+Vuojnnet - se
+Ålmåj vuojnij bednagav, bievdev ja TVav
+Mannen såg en hund, ett bord och en TV
+Ordet "titta" på samiska är gähttjat t.ex.
+: nissun gähttjá TVav, kvinnan tittar på TV.
+Bårråt - äta
+Báhttja bårrå slåppåjt
+Pojken äter plättar
+När man äter mat med sked använder man ett annat ord: gadtsat, mánná gadtsá jubtsav, barnet äter välling.
+Málestit - koka något
+Mån málestav káfav, biergov ja guolev
+Jag kokar kaffe, kött och fisk
+Ett annat ord för koka är duolldat, t.ex.
+: tjáhtje duolldá, vattnet kokar.
+Tjerastit - åka skidor utför
+Tjerastit la hávsske gidádálven
+Att åka utför är trevligt på vårvintern
+Ordet när man åker skidor är tjuojggat, mån tjuojggiv guokta mijla iektu, jag skidade två mil igår.
+Háledit - flyga
+Tjuktje máhttá háledit
+Tjädertuppen kan flyga
+Ett liknade ord är girddet som har betydelsen flyga, kretsa omkring något, ruŋka girddi rumbov korparna kretsar omkring kadavret.
+Sjevnjudit - mörkna, bli mörkt
+De sjevnjudij gudán
+Det blev mörkt klockan 18.00
+Ett liknade ord till sjevnjudit är guolmudit som har innebörden det skymmer, dvs.
+tiden innan det blivit fullständigt mörkt.
+Juo l am de guolmudime det håller på att skymma.
+Tjuovgudit - ljusna, bli ljust
+De tjuovgut gávtsen
+Det blir ljust klockan 8.00
+Ett liknade ord till tjuovgudit är sjuoludit som har innebörden det gryr, dvs.
+tiden innan det börjar ljusna ordentligt på morgonen.
+De l am de sjuoludime det gryr.
+Goajvvot - skotta, ösa, gräva
+Iektu mån muohttagav goajvvuv
+Igår skottade jag snö
+Goajvvot används även när man öser båten och som term inom renskötseln under vintern, t.ex.
+: renarna gräver och äter rejna goajvvu.
+Guhkkot - bli lång eller längre
+Biejve guhkku
+Dagarna blir längre
+SARVA GÁHKERA - ÄLGENS VINTERSPILLNING
+BÄSSÁSJMÅNE - PÅSKÄGG
+MOATTÁR - KOPIATOR
+Att kopiera heter moattedit och en kopia heter moattádus.
+RÁJGAN - HÅLSLAG
+Ane rájganav jus sidá páhppárav rájggat.
+Använd en hålslagare om du vill göra hål i pappret.
+Foto: Nils-Olof Sortelius
+Sametinget är en statlig myndighet med förvaltningsuppgifter under regeringen.
+Lista med ort- och sjönamn, listan utökas efterhand.
+Ortnamnen stavas enligt gällande stavningssätt för lulesamiska.
+Vägar, kartor och vissa äldre stavningar m.m.
+enligt nedan, skrivs inom parentes för att underlätta för läsaren att hitta rätt.
+Väg E10 Riksgränsen - Töre
+Väg E45 Karesuando - Göteborg
+Väg 95 Graddis - Skellefteå
+Väg 97 Jokkmokk - Luleå
+Väg 356 Boden - Morjärv
+Väg 747 Karats - Väg E45
+Väg 805 Kvikkjokk - Väg E45
+Väg 818 Nattavaara - Väg E45
+Väg 819 Ålloluokta - Väg E45
+Väg 827 Ritsem - Väg E45
+Stambanan
+BD7 Fjällkartan
+BD8 Fjällkartan
+BD9 Fjällkartan
+BD10 Fjällkartan
+BD11 Fjällkartan
+BD12 Fjällkartan
+BD14 Fjällkartan
+ÖK267 Översiktskartan/Röda kartan 267 Arjeplog
+ÖK268 Översiktskartan/Röda kartan 268 Jokkmokk
+ÖK269 Översiktskartan/Röda kartan 269 Luleå
+ÖK270 Översiktskartan/Röda kartan 270 Abisko
+ÖK271 Översiktskartan/Röda kartan 271 Kiruna
+VK170 Vägkartan 170 Jokkmokk
+VK171 Vägkartan 171 Harads
+VK173 Vägkartan 173 Gällivare
+VK174 Vägkartan 174 Hakkas
+Använd Ordboken för att exempelvis se vad luokta betyder!
+Áhkájávrre (BD7, BD9 ÖK270)
+Áhkarnjárgga Åkerudden (Väg 827, VK173, ÖK268)
+Áhppovárre (Väg 827, VK173, ÖK268)
+Ákkal Aggala (Väg 827, VK173, ÖK268)
+Álggavárre (BD9, BD10)
+Allakjávrre Högträsk (VK173, ÖK268)
+Áluokta (i Láŋas, ÖK268)
+Ánutgasskem Anutkaski (stambanan, ÖK268)
+Áralåbddå (BD7, BD8, BD9, BD10, ÖK270)
+Árajåhkå (BD11, ÖK268)
+Árasluokta (BD9, BD10, ÖK270)
+Árjepluovve Arjeplog (Väg 95, BD12, ÖK267)
+Asjkasáhpe (VK173, ÖK268)
+Asjkasjåhkå (VK173, ÖK268)
+Asjkasjávrásj (VK173, ÖK268)
+Ávrásjjåhkå Vitbäcken (E45 och längs väg 374, VK170)
+Ávttso Stenudden (Väg 827, VK173, ÖK268)
+B
+Badjeriebme Padjerim (Väg 97, VK170, ÖK268)
+Báhkko Pakko (E45, inlandsbanan, VK173)
+Báhkkosavoj Pakkoselet (i Stuor Julevädno, VK173)
+Bajep Áhppojávrre (Väg 827, VK173, ÖK268)
+Bajkas (BD7, BD9, BD10)
+Bajkasjávrre (BD7, BD9, BD10)
+Bajkasluokta (Väg 805, BD11)
+Bajkasnjárgga (Väg 805, BD11)
+Bajkasvárátja (Väg 805, BD11)
+Ballemvárásj (Väg 805, BD11)
+Bárinjárgga (Väg 819, VK173, ÖK268)
+Bárivierra (Väg 819, VK173)
+Bidja Nautijaur, byns namn (VK173, ÖK268)
+Bieggaluokta (Väg 819, VK173, ÖK268)
+Biesske (VK170, ÖK268)
+Bietsávrre (BD8, BD10, ÖK270)
+Bihtám Piteå
+Bihtámädno Piteälven (BD12)
+Boallno (BD7, BD9, ÖK270)
+Boalnotjåhkkå (BD7, BD9, ÖK270)
+Bulldo Svartlå (Väg 97)
+Buohttávrre (VK170, ÖK268)
+Bårdde (BD10, ÖK267)
+Bårjås Porjus (E45, VK173, ÖK268)
+Bårsse Porsi (i Stuor Julevädno, VK170, ÖK268)
+D
+Dáblloluokta V Kirjaluokta (Väg 827, BD8)
+Dálvvadis ~ Jåhkåmåhkke Jokkmokk (VK170, ÖK268)
+Darfekluokta (Väg 819, VK173, ÖK268)
+Darregájsse (BD9, BD10, BD14)
+Darreluoppal (BD9, BD10)
+Darrevuobme Tarradalen (BD9, BD10, BD14)
+Darreädno (BD9, BD10, BD14)
+Diellejåhkå (E45, ÖK268, VK170)
+Duolljevárre (VK173, ÖK268)
+Dårajávrre Tårrajaur (E45, ÖK268)
+F
+Finna Storsand (Väg 97, VK171, ÖK268)
+G
+Gájnaj Kalix
+Gáldesluokta (i Stuor Julevu, VK173, ÖK268)
+Gállakluokta (Väg 819, VK173)
+Gállakvárre (VK173, ÖK268)
+Gamájåhkå (BD10, BD11, BD14)
+Ganijvárásj (BD8, BD10)
+Ganijvárre (BD11, ÖK267)
+Ganijvárre (VK170)
+Gárásj Karats (Väg 747, BD11, ÖK268)
+Gárddegiehtje Renhagen (Väg 827, VK173, ÖK268)
+Gármasbákte (Väg 827, VK173)
+Gármasoajvve (Väg 827, VK173)
+Gárránistjåhkkå (BD8, BD10, ÖK270)
+Gierggejávrre Stenträsk (E45, VK170)
+Gievgessuoloj (BD7, BD9, BD10)
+Girjáluokta (Väg 827, BD8)
+Gisuris (BD7, BD9, BD10)
+Goabddális Kåbdalis (E45, VK170)
+Goaskásj Koskats (Väg 97, VK170, ÖK268)
+Guddnár Gunnarsbyn (ca 40 km norr om Boden)
+Guorbak (BD11, ÖK268)
+Guosak Granudden (i Skálkká, BD11, ÖK268)
+Guvtjávrre (BD7, BD9, BD10, ÖK270)
+Gåjkkul Kåikul (VK170, ÖK268)
+Gålokgielas (BD7)
+Gäbnásjluokta Kitteludden (Väg 805, VK173)
+Gähppoáhpe (VK173, ÖK268)
+Gähppofuornes (VK173, ÖK268)
+Gähppogårsså (VK173, ÖK268)
+Gähppovárre (VK173, ÖK268)
+H
+Huhttán Kvikkjokk (Väg 805, BD11)
+Hákkes Hakkas (E10, VK174)
+Hárált Harads (Väg 97, VK171)
+Huorsonjárgga (BD9, BD10)
+I
+Ientjaválle Älvsbyn
+Ippátjåhkkå (BD8, BD10)
+J
+Jávrregasska Jaurekaska (Väg 827, ÖK268)
+Jiellevárre ~ Váhtjer Gällivare (VK173)
+Julevädno Luleälven (VK170, VK171)
+Julevu Luleå
+Juohkeljávrre (VK170, ÖK268)
+Juohkeljåhkå Sikån (E45 söder om Goabddális, VK170)
+Juohkeloajvve (VK170, ÖK268)
+Jåkkejågåsj (BD10)
+Jåhkåmåhkke ~ Dálvvadis Jokkmokk (VK170, ÖK268)
+L
+Lájtávrre (BD11, BD10)
+Láŋas Langas (BD8)
+Larvevárre (VK170, ÖK268)
+Larvejávrre VK170, ÖK268)
+Larvejåhkå (VK170, ÖK268)
+Larváhpe (VK170, ÖK268)
+Lijnávárre (VK173, ÖK268)
+Luossamuorkke Edefors (Väg 97)
+Luvossavoj (BD11, ÖK268)
+Luvos Övre Görjeå (VK170, ÖK268)
+Luvosädno Görjeån (Väg97, VK170, ÖK268)
+Låddejåhkå (BD9, BD10)
+M
+Málmmavárre Malmberget (VK173, ÖK268)
+Miellädno (BD9, BD10, ÖK270)
+Miessávrre Messaure (Väg 818, VK173, ÖK268)
+Muorjek Murjek (stambanan, VK171, ÖK268)
+Murájávrre Morjärv (E10)
+Muddusalusspe (VK173, ÖK268)
+Muddusagahtjaldak (VK173, ÖK268)
+Muttosáhpe (VK173, ÖK268)
+Muttosjávrre (VK173, ÖK268)
+Muttosjåhkå (som rinner in i Muttosjávrre, VK173, ÖK268)
+Muttosädno (som rinner ut ur Muttosjávrre, VK173, ÖK268)
+Måskosgårsså (VK173, ÖK268)
+N
+Nahtavárre Nattavaara by (ÖK268)
+Nammaáhpe (VK173, ÖK268)
+Nammajávrre (VK173, ÖK268)
+Nammavárre (VK173, ÖK268)
+Návdahávrre (VK173, ÖK268)
+Návdasjåhkå (som rinner in i Návdahávrre, VK173, ÖK268)
+Návdasädno (som rinner ut ur Návdahávrre, VK173, ÖK268)
+Návstabuovdda (VK170, ÖK268)
+Návstajávrre (VK170, ÖK268)
+Návstajåhkå (VK170, ÖK268)
+Návstanjárgga (VK170, ÖK 268)
+Návstasájvva (VK170, ÖK268)
+Návstaskájdde (VK170, ÖK268)
+Nieras BD8, BD10, ÖK270)
+Nimár Niemisel (Väg 356)
+Njavve (Väg 805, BD11)
+Njiehtsagisgåbbå (VK173, ÖK268)
+Njiehtsakjávrre (VK173, ÖK268)
+Njoammelsasskam Harsprånget (E45, VK173, ÖK268)
+Njoasske "57:an" (Väg 827)
+Nuohttenjárgga Notudden (VK170)
+Nuortap Muttosluoppal (VK173, ÖK268)
+Nuortik Nuortikon (stambanan, ÖK268)
+O
+Oalloluokta Ålloluokta (Väg 819, VK173, ÖK268)
+Oarjep Muttosluoppal (VK173, ÖK268)
+Oarrenjárgga Årrenjarka (Väg 805, BD11)
+R
+Ráddnávrre Randijaur (Väg 805, ÖK268)
+Ráfeluokta (Väg 819)
+Ráhpavuobme Rapadalen (BD10, BD11)
+Ráhpaädno (BD10, BD11)
+Rávddajávrre (BD7)
+Rávddaluokta (BD7)
+Rávdoajvve (BD7)
+Rávnaädno Råneälven (ÖK268)
+Rávnna Råneå (E4)
+Ribásj Ripats (stambanan, ÖK268)
+Rijtjem Ritsem (Väg 827, BD7)
+Rijtjemjarŋŋa (BD7)
+Råvejávrre (BD9, BD10, ÖK267)
+S
+Sádijávrre (BD8, BD10)
+Sáltoluokta (i Láŋas, BD8, BD10)
+Sáluhávrre (BD7, BD9, BD10, ÖK270)
+Sárggavárre (VK173, ÖK268)
+Sáttojluokta (Väg 819, ÖK268)
+Sávges Sauka (Väg 819, ÖK268)
+Siejdevárre (Väg 805, BD11, ÖK267)
+Sijddojávrre (BD10, BD11, ÖK267)
+Skájdde (VK173, ÖK268)
+Skájddevárre (VK173, ÖK268)
+Skájddejiegge (VK173, ÖK268)
+Soahkenjárgga Björkudden (i Láŋas, BD8)
+Sjávnjaáhpe (VK173, ÖK268)
+Sjávnjajávrre (VK173, ÖK268)
+Sjávnjaluokta (Väg 827, VK173, ÖK268)
+Sjávnjaädno (Väg 827, VK173, ÖK268)
+Sjnjuvtjudisjåhkå (BD7, BD9, BD10)
+Själláriebme (Väg 97, ÖK268)
+Skuollájåhkå (BD7, BD9, BD10)
+Skuollávallda (BD7, BD9, BD10)
+Slahpejávrre (BD7, BD9, BD10)
+Sluppojávrre Klubbuddsjön (Väg 805, VK173, ÖK268)
+Slupponjárgga Klubbudden (Väg 805, VK173, ÖK268)
+Smadjeädno Blackälven (Väg 805, BD11)
+Smirjjo Mattisudden (Väg 97, VK170, ÖK268)
+Stáddájåhkå (BD9, BD10, ÖK267)
+Stáloluokta (BD9, BD10, ÖK267)
+Stibokjávrre (BD7)
+Stuorbuollda Storbacken (Väg 97, VK171, ÖK268)
+Stuor Duvvá (BD8, ÖK270)
+Stuor Julevu Stora Lulevatten (VK173, ÖK268)
+Stuorjulevulusspe (Lusspe) Luspebryggan (Väg 827, VK173, ÖK268)
+Stuor Julevädno Stora Luleälven (VK170, VK173, ÖK268)
+Stuor Muorkke Stora Sjöfallet (Väg 827, BD8, BD10)
+Stuorsuoloj (i Stuor Julevu, ÖK268)
+Stuor Muttos (VK173, ÖK268)
+Sulidälbmá (BD9, ÖK267)
+Sunndegille Sunderbyn (Väg 97)
+Suoksjåhkå (rinner ut i Stuor Julevädno)
+Suoloj Björkholmen, i Skálkká (BD11, ÖK268)
+Suollávrre Holmträsket (Snesudden); (VK170, ÖK268)
+Suovdok Sudok
+Suttes Boden (Väg 97)
+T
+Tjahkelij (BD10, BD11)
+Tjieŋalluokta (i Stuor Julevu, ÖK268)
+Tjoallta (BD10, BD11, ÖK267)
+Tjoammbe Tjåmotis (byn), (Väg 805, BD11)
+Tjuollda (BD10, ÖK267)
+Tjuoldavuobme (BD10)
+Tjårvek Hornavan (BD12, ÖK267)
+Tjåggŋåris (BD10)
+Tjåggŋårisoalgge (BD10)
+Tsihájávrre Abborrträsket (E45, VK173)
+Tsihávárásj Peltovaara (E45, VK173)
+Tsoagesluokta "71:an" (Väg 827, BD8)
+V
+Váhtjer ~ Jiellevárre Gällivare (VK173, ÖK268)
+Váhtjerduottar Dundret (VK173, ÖK268)
+Váhtjerjávrre Vassaraträsket (VK173, ÖK268)
+Váhtjerjåhkå Vassaraälven (VK173, ÖK268)
+Váhtjervárre Vasaravaara (VK173, ÖK268)
+Vajmatvárre (E45, VK170, ÖK268)
+Vájsáluokta (BD7)
+Vájgájávrre Vaikijaur (Väg 805, VK173)
+Varjekjávrre (VK170, ÖK268)
+Varjekjåhkå (VK170, ÖK268)
+Varjekvárre (VK170, ÖK268)
+Varggáädno Varjisån (E45 söder om Goabddális, VK170)
+Vásstenjávrre (BD7, BD9, BD10)
+Viedásnjárgga (Väg 827, BD8, BD10, ÖK270)
+Virihávrre (BD9, BD10)
+Vuolep Áhppojávrre (Väg 827, VK173, ÖK268)
+Vuollemuorkke Hednoret (södra sidan av Luleälv, norr om Boden)
+Vuolleriebme Vuollerim (Väg 97, VK170, ÖK268))
+Vuolle Råvejávrre (BD9, BD10, ÖK267)
+U
+Uhtsa Duvvá (BD8, ÖK270)
+Uhtsa Muorkke (landet/mårkan till höger om dammen i Suorvvá) (BD7, BD8, BD10, ÖK270)
+Unna Julevädno Lilla Luleälven (VK170, ÖK268)
+Unna Muttos (VK173, ÖK268)
+Urdávrre Urtimjaur (VK173, ÖK268)
+Uvnnabivnna Unbyn (södra sidan av Luleälv, mellan Boden och Luleå)
+Ä
+Änonjálmme (BD7, BD9)
+Sendes normalt i løpet av 2 uker
+Giehto álgon la Ibbá vihtta jage ja årru sijdatjin julevusáme bájken årddårabdan.
+Danna älla ietjá máná gå Sunná, stuoroabbás, valla sån manná skåvlån ja årru internáhtan Jåhkåmåhken, ja Ibbá de viertti stuvssit rádnaj ållessjattugij ja juhtusij siegen.
+Buoremusát lijkku biernatjivgatjijda ma li sijá huvson, stálpetjivga gis älla åvvånis nåv suohttasa.
+Ibbá dahká aj lijggeväráldav, subtsasväráldav gånnå máhttá idjalåtte tjavelga nanna nástij vuosstij háledit, ja rádnastallat Álujn ganijálmmugis, mij årru ednama sinna.
+Valla garra oallevuohta Ippáv jåkså.
+Gietjajagágin la sunji aj muddo skåvllåj álgget ja internáhttaj årrut.
+De dal hähttu báktjasij, moare ja vuosstehágo baktu gávnnat gåk la láttij sebrudagán sábmen viessot, vuollegap viesádin.
+Valla Ibbá gierddá ja vájvij tjadá nannu, gieresvuohta äjgádijda Låddeäddnáj ja Sarvvaáhttjáj, ja Áddjáj ja Ánndarissaj suv jasskat.
+Sij li agev danna, nannusa.
+Harriet Nordlund åni subttsasij álkket ja njuolgga tsuojgot stuodaårroj bäjvvásasj viessomav 50-lågo mannegietjen.
+Oadtjop tjuovvot gå sláddjiji ja suojnniji, gå vuostájt suovastuhtti, gå káffavuosstá bánij gaskan gitjárt, gå ájagátten biktasijt bassi, ja Ippájn ja suv áhtjijn tjuktjebivdedijn njáhkat.
+Ibbá vuojn dárbaj tjuvtje såjijt háledittjat!
+Harriet Nordlunda sjuggelis ja moatte bále alvos mánnávuohtasubtsas, mij la ietjas diedoj milta, tjáppagit tjielggi gieresvuodav sámij viessomvuohkáj, ja sámij lahkavuohtaj juhtusij ja luondo hárráj.
+Årddå l girjje gájkka álldarijda; girjje mij duohtat ja ájnas gatjálvisájt båktå.
+Karin Tuolja l jårggålam julevusámegiellaj ja Kerstin Hjertén la gåvåjt sárggum.
+Breaking the silence" Interpersonal violence and health among Sami and non-Sami.
+A population-based study in Mid -and Northern Norway
+​Disputeren geassemánu 2017.Astrid Eriksen leamašan Ph.d-studeanta mii lei čednojuvvon SÁNAG:i. Váldobagadalli lei Cecilie Jávo.
+"Breaking the silence" Interpersonal violence and health among Sami and non-Sami.
+Dán oasseguoradallamin lej SAMINOR 2 vuodon.
+SAMINOR 2 la gasskamærrásasj viesátguoradallam mij gullu varresvuoda- ja iellemdilláj sáme ja dáttja årromsajijn Gasska- ja Nuortta-Vuonan.
+SAMINOR 2 le muhtem mærráj joarkkem SAMINOR 1 guoradallamis 2003- 2004 rájes, valla guoradallam vijdeduváj gåbtjåtjit ietjá varresvuoda tiemájt dagu vahágahttem ja dåbddomerka vaháguvvamis åvdepájge vásádusájs (PTS).
+Válljiduvvam guovlojn bivddiduvvin divna viesáda 18 jage rájes gitta 69 jage rádjáj gudi lidjin tjáledum Álmmuklåhkuj javllamáno 1. biejve rájes.
+Guoradallam tjadáduváj jagen 2012.
+Ulmme dájna guoradallamijn lej (1) gæhttjat sieradusájt guovte álmmugij gaskan, gånnå akta juohkusijs lidjin sáme ja nubbe juohkusin lidjin láddelattja.
+Muhtem mærráj lej ulmme guoradallat vahágahttemav ja gasskavuodav sosioekonåvmålasj ja demográfalasj faktåvråjt guovte ulmusjtjerdan: sámij ja láttij gaskan.
+Ja nubbe (2) lej guoradallat ja buohtastahttet gasskavuodav vahágisdago vásádusá gaskan mánnávuodan ja psyhkalasj vigij ja guhkálasjvuoda vájvij gaskan ållessjattugin.
+BåhtusaBåhtusa vuosedi sáme tjerdalasjvuohta l vádálasj faktåvrrå vahágahttema hárráj, ietján gå seksuálalasj vahágahttem ålmåj gaskan.
+Båhtusa li tjielggasa juska li hiebaduvvam sosioekonomalasj ja demográfalasj faktåvråj milta, duodden mij gullu alkohåvlå juhkalisvuohtaj.
+Vuojnnet la nanos ja vuogas gasskavuohta vahágisdago vásádusáj gaskan mánnávuodan (PTS) ja psyhkalasj vigij ja guhkálasjvuoda vájvij gaskan ållessjattugin.
+Valla ålmåj gaskan mij gullu vahágisdago vásádusájda mánnávuodan ja psyhkalasj varresvuodavájvijda ja guhkálasjvuoda vájvijda ållessjattugin, gånnå gasskavuohta ij lim nav nanos.
+Sáme álmmugin vuojnnet ienebuv vájvástuvvin miellavigijs ja ienebuv vahágisdago vásádusáj mánnávuodan (PTS) láddelattjaj hárráj.
+Vahágahttem mánnávuodan máhttá muhtem mærráj tjielggit tjerdalasj sieradusáv psyhkalasj álmmukvarresvuodan.
+TjoahkkájgæsosGávnadusá vuosedi sáme aktijgullumvuohta laset vahágahttem vádáv.
+Berusdahtek gåsi tjerdalattjat gullu de la vahágahttemvásádus mánnávuodan ájnas vádáfaktåvrrå psyhkalasj varresvuodavájvijda ja guhkálasjvuoda báktjasijda ållessjattugin.
+Klinihkalasj bargon bierriji guoradallama mij guosski vahágahttemij mánnávuodan ienebuv tjalmostit, sierraláhkáj pasienta psyhkalasj varresvuodavájvij ja tjielggidahtek báktjasij.
+Ulmmelasj varresvuoda dåjma gånnå vieleda kultuvrav máhttá liehket ávkken jus galggap vahágahttemis bessat.
+Loga olles doavttirgráda
+Gávdnet go dan maid ohcet?
+Čálamearkkat mat vel čáhket: 255
+Vi använder cookies för att webbplatsen ska fungera på ett bra sätt för dig.
+Genom att surfa vidare godkänner du att vi använder cookies.
+Vad är cookies?
+, Telefon: E-post:
+Bádnesujttuj gullu friddja sujttoválljim goappátjagá mánájda ja ållessjattugijda.
+Máhtá mannat álmmukbádnesujttuj mav lánndadigge jådet jali priváhtta bádnesujttoduostudahkaj.
+Lánndadikke bádnesujtov fálli álmmukbádnesujto baktu manna la almulasj bádnesujtto, ássjedåbddebádnesujtto ja skihpadåhpebádnesujtto.
+Dujna li sämmi máttelisvuoda ássjedåbddebádnesujttuj juska almulasj bádnesujtov vállji álmmukbádnesujton jali priváhtta bádnedåktåra lunna.
+Sváldasfálo baktu dán biele rievtes bielen gávna bádneklinijkajt Norrbottenin.
+Vargga gájkka bádnesujtto mánájda ja nuorajda dan jáhkáj gå 9 jage ålliji la mávso dagi.
+Nåv la goappátjagá álmmukbádnesujto ja priváhtta bádnedåktårij lunna gudi mánájt duosstu.
+Sujttovaddij gaskan li sierra mávso.
+Gatjáda bádnesujttobarggijs duv klinijkan majt jur duv sujtto máksá.
+Skuolka duostudahkaj gånnå la ájgev diŋŋgum ja buorre ájgen máhtsada jus i boahtet máhte.
+Ietján huoman viertti mákset.
+Skuolka ietjat bádneklinijkkaj.
+Skuolka 1177 vuostatjin jali aktavuodav ietjat bádneklinijkajn maŋep árga válde.
+Skuolka 112.
+Ållessjattugin la dujna rievtesvuohta jahkásasj bádnesujttodoarjjagij 300 jali 600 kråvnå åvdås.
+Dav Oadjodåjmadahka njuolgga duv sujttovaddáj máksá.
+Gávnnu aj allamáksosuodje mij merkaj dån oattjo ienep ekonomak doarjjagav bádnesujttuj mij divrru ienebuv gå 3000 kråvnå jahkáj.
+Jus i bádnesujtov máhte mákset de lådnaåtsålvisájn jali gållojuohkemijn oattjo viehkev.
+E gájkka bádnesujttoduostudagá máksemplánav jali bádnesujttolånav fála.
+Muhttijn la sosiáladårja tjoavddusin.
+De maná sosiáladievnastussaj dan kommuvnan gånnå åro.
+10 februari 2012Kommentera sidan
+Här kan du skicka in synpunkter eller kommentera innehållet på den aktuella webbsidan.
+Det du skriver här skickas till Region Norrbottens webbredaktion.
+Om du behöver kontakta vården ska du inte använda detta formulär.
+Ange inte några personuppgifter här.
+Kontakta istället din hälsocentral eller vårdenhet via telefon eller genom att logga in på 1177 Vårdguidens e-tjänster.
+* = Obligatorisk uppgift
+©2011 Region NorrbottenAlla rättigheter reserverade
+KontaktuppgifterVäxel: 0920-28 40 00
+Om webbplatsenCookies
+Dålvudimstivrra bargga jåvsådittjat buorre åledibmáj, alla kvalitähttaj, sihkar ja biráshiebadum dålvudimijda ruovdderahten, ilmmedålvudimen, merradålvudimen ja vedjan.
+Dahkap njuolgadusájt, låbijt vaddep ja dåbelijtjuovvop gåktu tjuovoduvvi.
+Mijá registarij viehkken barggap iehtjádij siegen mávsoj, låbij ja äjgátlådnomij.
+Miján li 1 750 bargge 13 bájken rijkan.
+Dåjma stuoramus oasse l Borlängen, Norrköpingin ja Örebroan.
+Oajvvekontåvrrå l Norrköpingin.
+Åvdedip ålediddje dålvudimvuogádagáv sihkarvuoda, birrasa ja varresvuoda gáktuj.
+Roattojn tjuovvusijda viesájdiddjijda ja äládusiellemij hábbmip njuolgadusájt ja dåbelijtjuovvop vaj tjuovoduvvi.
+Vaddep sebrudahkaj diedojt dålvudagáj ja vuoddjij birra.
+Barggap ållesvuohtavuojnojn ja dåjmalasjvuodajn ja miján la alla dievnastusmierre mijá aktavuodan birásväráldijn.
+Gájkka vuoddje, aktan gudi duolmmu jali vádtsi, gåbtjåduvvi mijá trafijkkanjuolgadusájs.
+Li fámon juohkka sajen, goappátjagá vedjan ja ednamin.
+Ietján gå trafijkkanjuolgadusá åvdåsvásstedip väddjamärkkabiejadusá anodimes.Dahkap ja juogadip aj gájkka svieriga vuodjemkårtåjt ja registardimgalbajt.
+Tjuottjodip biejadusájt vuoddjeåhpadusa birra ja vuoddjegähttjalimijt, ja dahkap máhttudakgähttjalimijt gájkka vuoddjemkårttådåhkkimvuodajda.
+Viddnotrafijkkaj hábbmip njuolgadusájt iehtjadij siegen mij rávkaduvvá viddnovuoddjemáhttudahkaj, almodip trafijkkaloabev gálvvo- ja bussavidnudagájda ja njuolgadusájt låsså vuojánij mihttaj ja dädduj.Ietjá teknijkalasj vuojánrávkalvisá mierreduvvi iemeláhkáj rijkajgasskasasj märrádusáj baktu gånnå Dålvudimstivrra oassálasstá, ja rávkalvisá tjielgastuhteduvvi maŋŋela mijá biejadusájn.
+Váksjup aj márnánav vuojángehtjadibmáj.
+Vaddep ja gehtjadip loabev gesi sihtá ruovdderahtetrafijkav Svierigin dåjmadit.
+Máhttá årrot gájkka stuorra infrastruktuvrratjuottjodiddjijs buojkulvissan Dålvudimdåjmadahka gitta priváhtta ruovderahtevidnudagajda.
+Dåhkkidip aj vuojánijt, infrakstruktuvrav, rahteásadusájt ja signállavuogádagájt åvddål adnuj båhti.
+Sihkarvuohtastivrrimvuogádagá gähttjo ja bessam ráhtijda dagáduvvá sämmi vidjurijda ja åvdåsvásstátedip aj njuolgadusájs varresvuoda ja varresvuohtaåtsådimij birra gejda barggi rahtetrafijkan.
+Dåbelijtjuovvop vaj njuolgadusá ja loabe ma li fámon svierik ja ålggorijkak hávsajda mijá merrabájkijn tjuovoduvvi.
+Bargon dåjmadip gehtjadimijt ja sujnnimijt goappátjagá hávsajn ja hámnajn.
+Gehtjadip vaj gálvo bårdoduvvi ja juogaduvvi rievtesláhkáj, ja barggijn hávsan li riekta máhttudahka.
+Vidnudagá ma barggi tjuovvohávsaj galggi vil dievddet sihkarvuohtarávkalvisájt ma gávnnuji hierdittjat ja giehtadalátjit vahágijt.
+Dánna gávnnu aj merradålvudimregistar, mij tjoaggá diedojt vadnasij ja hávsaj birra ma loabev dárbahi.
+Barggap tjuovvojda sihkar ja jasskis ilmmedålvudagáv ja hálediddjesuorgge ieritváldedum njuolgadusáj galggá sämmilágásj vidjurij milta doajmmat.
+Oassen dan bargon åvdåsvásstedip moadda duodastusajs ja lisensajs hálediddjijda, hálediddjevidnudagájs ja háledimsajijs.Moadda njuolgadusá ja biejadusá ilmmedålvudimen mierreduvvi rijkajgasskasattjat.Dålvudimstivra dahkamus la hiebadit dajt mijá vuogádahkaj, kommuniserit makkir njuolgadusá ma li fámon ja gehtjadit vaj tjuovoduvvi.
+Almodip aj trafijkkalåbijt gejda sihti vuojtulasj ilmmedålvudimev Svierigin dåjmadit.
+Gåktu giellahieredimijs bessat
+"Dat lea áiga go lean dovdan dien dovddu mii mus leai ovdal ahte mun in duostta, ja dat lea nu vuogas ahte dat ii sat gávdnu.
+"Mælggat le dallutjis gå dav lav dåbddåm jut iv duosta, ja vuogas la gå ij desti gávnnu."
+Moattes sámijs li bajássjaddam viesso sámegielajn birrusin ja ælla ietja sámástahttjám.
+Juska e sámásta, de dádjadi ålov dassta mij javladuvvá.
+Moaddásijn dájs li giellahieredime, degu buodo majt hæhttuji vásset jus galggi sámegielav hållågoahtet jali tjálegoahtet.
+Ietjá amásgiela máhtti dåbddut gehpebun oahppat ja ságastit vájku ulmusj ij moadda bágo máhte.
+- Gássjelis la sámástahttját gå dat nav tjavgga iesjdåbdduj gullu, subtsas muhtem nissun gejna mij ságastalájma.
+Giellaåvddågåvå gudi duossti sámástit juska sijáj giella ij la nav vuojga grammáhtalattjat duolla sjaddi ájnnasin.
+Sierráláhkáj li åvddågåvå ájnnasa nuorra ulmutjijda.
+Moattes sijájs gej mij lip ságastam, li lávkkit duosstam sámástahttját uddni, guhka manno moaddásijda ja mij ij la nav álkke årrum.
+Hieredibmen le jut gå jáhkki giella galgga nav duolla årrot åvddåla sáhkadahttjá.
+- Gå sjielmá badjel duolmmijiv ja duosstiv sámástahttját de ruvva oahppiv sámástit.
+Munji stuorámus hieredibmen gå ittjiv duosto sámástit.
+Giellasjielmá badjel máhtá moatteláhkáj lávkkit.
+Aktisattjat sijáj lunna gudi li sámástahttjám ållessjattugin le gå ålov ájges li loapptám giellakursajda, låhkåm ålov grammatihkas, báhkogirjijt ja sámegielak girjálasjvuodav.
+Muhtema li sámev oahppam musihka jali juojggusij baktu.
+Moaddásijda le famillja ájnas arvusmahttem sivvan årrum ja sámástahttjám li gå mánájt oadtjun.
+Gå ulmusj bargojda ja sosiála aktijvuodajda åhtså gånnå sámegiella le doajmmálisát anon, de arvusmahteduvvá sámástittjat.
+- Gassjelis la juojddáv asstat dåssju allasis, ulmusj hæhttu vuorodit ja jus máhtudagástis oattjo ávkev, de le stuorra viehkken.
+Stuorra hásstalussan la dábijt målssot gå sujna gejna la dárostam galga sámástahttját.
+Sierraláhkáj gassjelis máhttá årrot gielav målssot lagámusájda.
+Muhtem nissun gut la sámástahttjám ållessjattugin subtsas áhttjásis li gássjelissan sunji gielav målssot.
+Dálla de sámástibá gaskanisá ja sån la áhttjásis ietjáláhkáj dåbdijdam.
+Ietjas aj dåbddå ietjá ulmutjin gå sámást.
+- Moaddi lav gullam ulmutjijs gudi li sámegielav oahppam ja gudi ællá sámev åvdutjis máhttám, javlli sidjij la ådå værált rahpusam.
+Sij gæhttji ådå tjalmij, ådå giela baktu, subtsas akta gut la sámegielav åhpadam.
+Professåvrrå Gunvor Guttorm gejna la nuorttasámegiella iednegiellan ja åtsådallama sámegielav oajvvegiellan adnet guoradallamijn ja åhpadimen, javllá giella le máhtudagájda gálldon.
+Bágojn ja moallánagájn le sisadno ulmutjijn ietjasa viessomis ja gåktu dav dádjadi.
+Rasttildit giellaeastagiid
+"Dat lea áigá go lean dovdan dien dovddu mii mus leai ovdal ahte mun in duostta, ja dat lea nu vuogas ahte dat ii šat gávdnu.
+Ollu sámi leat šaddan bajás ealli sámigielain birrasis vaikko ieža eai leat sámástisgoahtan.
+Vaikko eai sámás de ipmirdit ollu das mii dadjo.
+Máŋgasiin lea eastá, šielbmá, rasttidit ovdal go dustet geavahišgoahtit sámigiela njálmmálaččat dahje čálalaččat.
+Iežá amas gielaid sáhttet leat álkibut oahppat ja duostat geavahit vaikko ii máhte máŋga sáni.
+- Álgit sámástit lea váddásit danin go lea nannosit čadnon iešvuhtii, nisson muitala geainna mii leat ságastan.
+Gielalaš ovdagovat geat dustet geavahit sámigiela vaikko sin giella ii leat grammatalaččat riekta šaddet dalle dehálaččat.
+Go lea nuorra sáhttet ovdagovat leat erenoamáš dehálaččat .
+Máŋgasat leat duostan álgit sámástit daiguin geaiguin mii leat ságastan, guhkes ja ii álot álkes mátki máŋgasiidda.
+Easta vuolgá jáhkkus ahte giella galgá leat áibbas riekta go ságasta.
+- Go bessen viidáseappot ja dusten ságastit manai jođánit oahppat sámigiela.
+Stuorimus eastta munnje leai ahte in duostan geavahit giela.
+Lávki giellašielmmá badjel sáhttá dahkkot máŋgga ládje.
+Dat geat leat álgán sámástit rávesolmmožin leat buohkat leamaš doaimmalaččat ja bidjan ollu áiggi giellagurssaide ja leat lohkan ollu sihke grammatihkka, sátnegirjjiid ja girjjálašvuođa sámegillii.
+Muhtimat leat oahppan sámegiela luođi ja lávllu bokte.
+Máŋgasiidda veahka lea leamaš dehálaš movttiidahtti ja lea sámástangoahtán go leat ožžon máná.
+Dalle go doaimmalaččat ohcá bargguid ja sosiála oktavuođaid gos sámegiella geavahuvvo oažžu vel eanet movttiideami geavahit sámigiela.
+- Lea váttis bidjat áiggi go dušše allasii dahká juoga, ferte bidjat fámuid ja lea veahkkin jus beassá geavahit iežaset máhtuid.
+Okta stuorra hástalus lea botket minstara daiguin geaiguin álo lea ruohastan ja molsot giela sámigillii.
+Erenoamáš váttis sáhttá leat molsot giela lagamuš veagain.
+Nisson guhte álggii sámástit rávesolmmožin muitala ahte leai veaháš váttis su áhččái molsot giela suinna.
+Dál soai sámásteaba ja son lea oahpastuvvan suinna iežá láhkai.
+Ieš son maid dovdá iežá olmmožin go sámásta.
+- Lean máŋgii gullan ahte sii geat leat oahppan sámigiela, sii geat álggu rájis eai leat máhttán, lohket ahte ođđa máilbmi lea rahpasan.
+Oaidnet áššiid iežá perspektiivvas, muitala okta guhte lea oahpahan sámigiela.
+Duodjeprofessoris Gunvor Guttormis lea davvisámigiella eatnigiellan, ja sus lea vásáhus geavahit sámigiela váldogiellan iežas dutkamis ja oahpahusas ja oaivvilda ahte giella lea dieđuid gáldu.
+Sánit ja cealkámušat mearkkašit juoidá dan eallima ektui maid olbmot leat eallán ja dan láhkái sii leat ipmirdan iežas birrasa.
+Att övervinna språkspärrar
+Många samer har vuxit upp med ett levande samiskt språk omkring sig utan att själva har börjat prata samiska.
+Trots att de inte pratar samiska förstår de mycket av det som sägs.
+För många av dem finns en spärr, en tröskel, att ta sig över för att våga börja använda samiska antingen muntligt eller skriftligt.
+Andra, främmande språk, kan kännas lättare att lära sig och våga använda fast man inte kan många ord.
+- Att börja prata samiska är svårare eftersom det är så hårt knutet till iesvuohtii, självkänslan berättar en kvinna vi samtalat med.
+Språkliga förebilder som vågar använda samiskan även om deras språk inte är så grammatiskt korrekt blir då viktiga.
+Speciellt viktigt med förebilder kan det vara när man är ung.
+Flera av dem vi har samtalat med har tagit klivet till att våga prata idag samiska, en lång och inte alltid så enkel resa för många.
+Hinder är föreställningen om att språket ska vara perfekt för att man ska prata.
+- När jag kom över tröskeln att jag vågade börja prata gick det snabbt att lära sig samiska.
+För mig var det största hindret att jag inte tordes använda språket.
+Klivet över språktröskeln kan göras på olika sätt.
+Gemensamt för dem som börjat prata samiska som vuxna är att de har varit aktiva och satsat mycket tid på språkkurser och att de har Iäst mycket både grammatik, ordböcker och litteratur på samiska.
+En del har lärt sig samiska via musiken eller jojken.
+För många har familjen varit en viktig motivation och de har börjat prata samiska när de fått barn.
+Genom att söka sig till arbeten och sociala sammanhang där samiskan används aktivt får man en större motivation för att använda samiska.
+- Det är svårt att ta sig tid när man gör något bara för sin egen del, man måste satsa och det hjälper om man får användning för sin kunskap.
+En stor utmaning är att bryta mönstren med dem man alltid har pratat svenska med och istället byta språk till samiska.
+Speciellt svårt kan det vara att byta språk med den närmaste familjen.
+En kvinna som börjat prata samiska som vuxen berättar att det var lite svårt för hennes pappa att byta språk med henne.
+Nu pratar de samiska med varandra och hon har lärt känna honom på ett annat sätt.
+Själv känner hon sig också som en annan människa när hon pratar samiska.
+- Jag har hört många gånger att de som har lärt sig samiska, de som inte har kunnat samiska från förr säger att en ny värld har öppnat sig.
+De ser saker i ett nytt perspektiv, genom ett nytt språk, berättar en som har undervisat i samiska.
+Professor i duodji Gunvor Guttorm med nordsamiska som modersmål och erfarenhet av att använda samiska som huvudspråk i sin forskning och undervisning menar att språket är en kunskapskälla.
+Ord och uttryck betyder något i förhållande till det liv som folk har levt och det sätt de har uppfattat sin omgivning.
+Giella vuojnnusin - Galba sámegielajda
+Gånnå uddni sámegiella åvddånboahtá ja gånnå sihtap sámegiella galggá gávnnut?
+Guovvamánon 2013 ásaduváj seminárra Collaborationg to revitalize Indigenous language and culture Ájten Jåhkåmåhken gånnå oahppe, åhpadiddje ja giellaberustiddje aktan bajedin sávadusájdis sáme gielaj hárráj.
+Semináran de nuora gávnadin jut giellaadnne e almulasj sebrudagán vuojnnu, ja sij sávadin sámegiella galggá gullut ja vuojnnut ienep sajijn gå uddni.
+2000-jage Unnepálmmuga giellalága baktu sjattaj Jåhkåmåhke kåmåvnnå sámegiela háldaduskåmåvnnån.
+Jåhkåmåhken ságastuvvi guokta sámegiela, ja goappátjij gielajda bággiduvvin galbbit.
+Uddni li sámegielak galba almulasj tsiekkadusájn dagu kåmåvnnåvieson ja girjjevuorkán.
+Ájnas le jut giella vuojnnusij boahtá nav vaj sámegielav tjalmij vuojnná.
+Sáme galba merkahi moatteláhkáj sáme "låhkkijda", muhtem oassáj danen gå duot ja dát buolvva le bajássjaddam sierralágásj vuojnoj sámegiellaj sebrudagá bieles, ja muhtem oassáj makkár diehto ulmutjin le sámegiela hárráj.
+Oadtjot galbajt sámetevstaj vuojnnet, båktå giellavaddásijt ja oadtjot sámegiellaj låhkåt, le ájnnasin låhkåma álggoåhpadibmáj subtsas muhtem åhpadiddje gejna ságastalájma.
+- Ulmusj má ávvus gå sámegielak galbajt vuojnná ja ulmusj gæssu dakkár sajijda gånnå li oassása sáme tevstaj, sámegiela baktu dåbddu ulmusj le buorisboahtám, subtsas muhtem nissun.
+Nuorap máná aj javlli sierralágásj dåbdo badjáni gå oadtju sámegiellaj galbajt låhkåt.
+- Sámegielan li nav tjáppa bokstáva, lijkkuv sámegielak gálbájda gæhttjat, javllá 8-jagák nejtsujs.
+Sámeskåvlån ja Giella, Jåhkåmåhke åvddåskåvlån, li galba sámegiellaj ålgusjbielen ja sinna.
+Sámegielajt sieradittjat de tjáleduvvá goabbák bájnnuj, nuorttasábmáj ruoppsadin ja julevsábmáj ruodnán.
+Skåvllå ja åvddåskåvllå li ájnas saje gielajda ja stuorra oasse barggijs li sámegielaga.
+Nuora gudi nuorajskåvlå alladásev vádtsi ja gudi li gielav oahppamin, sihti hárjjánit gæhttjat sámegiellaj låhkåt, ja sihti juohkka dilen gielajn lávgoduvvat.
+Daggu le galbajs ávkálasj árvvo ja galggi dagu arvusmahttemij ja álggon nuorajda sámegielav åhpatjit.
+- Mij sihtap galba galggi skåvlån gávnnut sáme bágoj nav vaj ienebu oahppi, aj sij gudi ælla sáme.
+Da galba majt kåmåvnnå la máksám li kåmåvnnåvieson, gånnå nuora ælla álu.
+Skåvlån, lásjmudallamhuodnahin, jiegŋasaljon, valástallamoassásijn, ICA;an ja Konsum:in ælla sámegielak galba.
+Nuora gej mij ságastalájma sávvi sámegielak galba galggin biebbmooassásijn, lájbbevuobddemåssudagájn, mielkkegálvoj åssudagájn, ja njálggáj åssudagájn.
+Vuorrasap buolva sámijda de sámegielak galba vuosedi gåktu juoga sábmáj tjáleduvvá.
+Moaddása li bajássjaddam sámegielajn vuostasjgiellan, valla ettjin skåvlån sámegielav oattjo oahppat låhkåt jalik tjállet.
+Duodden praktihkalasj árvvuj máhttet sebrudagán sábmáj låhkåt, de dát aj vuoset jut sámegielajn ietjá árvvo sebrudagán gå sij bajássjaddin ja ettjin oattjo skåvlån sámástit ja ettjin ga oattjo sámegielav oahppat.
+Sebrudagá galbaj baktu sámegiella almulasjvuodav oadtju.
+Muhtem æjgát subtsas man ávkken dá sámegielak ådå bájkkenammagalba ma li ihtám länav miehtáj li.
+- Máná sjaddi diedulattja ja muhtema vas li aj mihá dassta gå moadda bájkkenamá sámegielas båhti.
+Jus sáme nuora lidjin oadtjot sámegielak galbbimav mierredit, de le galbbim dåssju álgon.
+Giellaláhka bádtji jut sáme giela bissu ja åvddånahtti.
+- Jáhkáv ålov buorrán dála gå unneplåhkogielaj láhka bådij ja gå kulturmujttoláhka ådåsmahteduvvá.
+Jáhkáv oadtjop ienebuv sámegiellaj almulasjvuodan subtsas muhtem ålmåj guhti gielajn barggá ja gut boahtteájgev tjuovggadin gæhttjá.
+Tjaktjaj joarkkep giellaprosjevtajn Giela muitalusat / Giela giehto.
+Sámegiella - gålmmå buolva subtsasti barggat muhtemij daj ájádusáj ja ájggomusáj ma åvddånbåhtin semináras ja sámij ságastimijs.
+Boahtep dahkat vuosádusáv gånnå tjalmostip man vuojnnusin/vuojnedihke sáme giela li mijá sebrudagán ja muhtema seminára oassálasstijs li siegen vuosádusáv dahkamin.
+Gos mii oaidnit sámigiela otne ja gos mii háliidit dat galgá gullot?
+Guovvamánus 2013 lágiduvvui seminára, Collaborationg to revitalize Indigenous language and culture Ájttis Jåhkåmåhkes gos
+oahppit, oahpaheaddjit ja giellaberošteaddjit ovttas bukte ovdan jurdagiid ja sávaldagaid sámigiela birra.
+Nuorat semináras čuoččuhedje ahte sii, giellageavaheaddjin, eai oidno almmolaš lanjas ja sávve ahte sámigiella galggai gullot ja oidnot eanet báikkiin go otne.
+Veahádatgiellalága bokte 2013 rájis, dalle go Jåhkåmåhke gielda šattai sámi hálddahusguovddáš, gielda geatnegahttui bidjat galbbaid dain guovtti sámigielain mat ságastuvvot gielddas.
+Galbbat sámigillii gávdnojit otne almmolaš viesuin dego gielddaviesus ja girjerádjosis.
+Lea dehálaš ahte giella oidno visuálalaččat vai čalbmi beassá oaidnit sámigiela.
+Sámi galbbain lea sierra mearkkašupmi sámi "lohkkiide", okta sivva dasa lea ahte sierra buolvvat leat šaddan bajás sierra oaiviliiguin servodagas sámigiela ektui ja maid makkár sámigielmáhtut leat.
+Go oaidná galbbaid ja teavsttaid sámigillii de aktivere giellaguovddáža ja oažžut vejolašvuođa lohkat sámigillii lea dehálaš lohkanoahppamii muitala okta oahpaheaddji geainna mii lea ságastan.
+- Illudan go oainnán sámi galbbaid ja geasuhuvvon dakkár sajiide gos gávdnojit gávppit sámi teavsttaiguin, sámigiella addá dovddu buresboahtimis, nisson muitala.
+Nuorat mánát muitalit maid makkár erenoamáš dovdu lea sáhttit lohkat sámi galbbaid.
+- Sámigielas leat nu čáppa bustávat, mon liikon oaidnit daid sámi galbbaid muitala 8-jahkásaš nieida.
+Sámeskuvllas ja Giellas, ovdaskuvllas Jåhkåmåhkes gávdnojit galbbat sihke viesu olggobealde ja siskkobealde.
+Sirren dihte suopmaniid geavahit ivdnekodaid, dat rukses sánit leat čállon davvisámigillii ja dat ruoná leat čállon julevsámigillii.
+Skuvla ja ovdaskuvla leat dehálaš giellalávddit ja stuorra oassi bargiin leat sámigielagat.
+Nuorat alladásis geat leat oahppame giela sávvet ahte besset hárjehallat čalmmi ja lohkat sámigiela ja sávvet beassat lávggodit sámigielas visot diliin.
+Galbbain das lea praktihkalaš árvu ja doaimmalivčče movttideaddjin ja vuolgga nuoraide oahppat sámigiela.
+- Mii sávvat ahte gávdnole galbbat sámigielat sániiguin skuvllas vai eanet sáhtte oahppat, sii geat eai leat sámit maid.
+Daid sámi galbbaid maid gielda lea goastidan gávdnojit eanemusat gielddaviesu siste ja dat lea báiki gos nuorat eai dávjá leat.
+Skuvla, lašmohallanlatnja, jiekŋaviessu, valáštallangávpi, ICA ja Konsum váillahit sámi galbbaid.
+Nuorat geaiguin mii lea ságastan sávvet ahte gávdnole sámigiel galbbat biebmogávppis, láibeossodagas, mejeriijaossodagas, njálgaossodagas.
+Boarrásit buolvvaide maid sámigielgalbbat lea vejolašvuohta oaidnit ja oahppat got sánit čállot sámigillii.
+Máŋgasat leat šaddan bajás sámigielain vuosttaš giellan ruovttus muhto eai beassan oahppat lohkat eaige čállit sámigiela skuvllas.
+Earret go praktihkalaš árvu beassat lohkat sámigiela servodagas de lea signála ahte sámigielas lea iežá árvu servodagas otne go dalle go sii šadde bajás ja eai ožžon sámástit skuvllas ja eai ožžon oahpahusa sámigielas ge.
+Galbbaiguin gilis sámigiella ožžo almmolaš jiena.
+Okta váhnen vuosehan man dehálaččat dat ođđa báikenammagalbbat leat mat lea bidjon bajás birra leana go báikkit čállot sámigillii.
+- Mánát šaddet dihtomielalaččat ja iežát maid ahte máŋga báikenama bohte sámigielas ja dovdet čeavláivuođa.
+Jus sámi nuorat besset mearridit de galbbat lea dušše álgu.
+Giellaláhka movtiidahttá sámigiela seailluhuvvot ja ovddiduvvot.
+- Mon jáhkán dat šaddá mihá buoret dál veahádatlágain mii bođii ja go kulturmuitoláhka ođasmahttu.
+Mon jáhkán mii boahtit oažžut eanet sámigiela almmolašvuođas, muitala olmmái guhte bargá gielain ja oaidná čuvges boahtteáiggi.
+Čakčat giellaprošeakta Giela muitalusat / Giela giehto.
+Det samiska språket - tre generationer
+Joatká barggus duohtandahkat muhtin dain jurdagiin mat leat boahtán ovdan semináras ja ságastallamiiguin sámiiguin.
+Mii áigut buvttadit čájálmasa gos deaddu lea man oidnosis/čiegus sámigiella lea min servodagas ja muhtin oasseváldit semináras leat oassálastime čájálmasa buvttadeamis.
+Språkets synlighet - Samiska skyltar
+Var möter vi det samiska språket idag och var vill vi att det ska finnas?
+Under februari 2013 anordnades seminariet Collaborationg to revitalize Indigenous language and culture på Ájtte i Jokkmokk där elever, lärare och språkintresserade tillsammans lyfte fram tankar och önskemål kring det samiska språket.
+Ungdomarna på seminariet konstaterade att de som språkbrukare inte syns i det offentliga rummet och de önskade att samiska skulle höras och synas på fler platser än vad det görs idag.
+Genom minoritetsspråklagen från år 2000 då Jokkmokks kommun blev en samisk förvaltningskommun blev kommunen ålagd att skylta på de två samiska språk som talas i kommunen.
+Idag finns det skyltar på samiska på offentliga byggnader som kommunhuset och biblioteket.
+Det är viktigt att språket syns visuellt så att ögat får se det samiska språket.
+De samiska skyltarna har olika betydelse för de samiska "läsarna", dels för de olika generationerna som har vuxit upp med olika inställningar från samhället till det samiska språket och dels utifrån vilken kunskap man har i det samiska språket.
+Att se skyltar och texter på samiska aktiverar språkcentrat och att få tillfälle att läsa på samiska är viktigt för läsinlärningen berättar en lärare vi samtalat med.
+- Man blir glad när man ser de de samiska skyltarna och man dras till sådana platser där det finns affärer med samisk text, samiskan ger en välkomnande känsla berättar en kvinna.
+Även de yngre barnen uttrycker vilken speciell känsla det blir av att kunna läsa samiska skyltar.
+- Samiskan har så vackra bokstäver, jag tycker om att se de samiska skyltarna berättar en 8-årig flicka.
+På Sameskolan och på Giella, förskolan i Jokkmokk finns det skyltat på samiska både utanför och innanför byggnaderna.
+För att skilja dialekterna åt använder man färgkoder, de röda orden är skrivna på nordsamiska och de gröna är skrivna på lulesamiska.
+Skolan och förskolan är viktiga språkarenor och en stor del av personalen är samisktalande.
+De ungdomar som går på högstadiet och håller på att lära sig språket önskar att de fick träna ögat på att läsa samiska och de önskar att de skulle bli översköljda av samiskan i alla situtationer.
+Där har skyltarna ett praktiskt värde och skulle fungera som motivation och en ingång för de unga att lära sig samiska.
+- Vi önskar att det skulle finnas skyltar på skolan med samiska ord så att fler lär sig, även de som inte är samer.
+Den samiska skyltningen som kommunen har bekostat finns framförallt inne i kommunhuset, vilket inte är en plats där ungdomarna är så ofta.
+I skolan, i gymnastikhallen, i isladan, sportaffären, ICA och Konsum saknas samiska skyltar.
+Ungdomarna vi talat med önskar att det skulle vara skyltat på samiska i mataffären, på brödavdelningen, på mejeriavdelningen, på godisavdelningen.
+Även för den äldre generationen samer är skyltning på samiska en chans att se och lära sig hur orden stavas på samiska.
+Många är uppvuxna med det samiska språket som första språk i hemmet men de fick varken lära sig att läsa eller skriva på samiska i skolan.
+Förutom det praktiska värdet av att kunna läsa på samiska i samhället är det även en signal om att det samiska språket har en annan status i samhället än när de växte upp och inte tilläts prata samiska på skolan och inte heller fick undervisning i samiska.
+Genom skyltningen i samhället får det samiska språket en officiell röst.
+En förälder visar på betydelsen av de nya ortnamnsskyltarna som kommit upp runt om i länet där platsernas namn skrivs på samiska.
+- Barnen blir medvetna och andra också att många ortnamn kommer från samiskan och de känner en stolthet.
+Om de samiska ungdomarna får bestämma är skyltningen på samiska bara början.
+Språklagen uppmuntrar att det samiska språket bevaras och utvecklas.
+- Jag tror det blir mycket bättre nu med minoritetsspråklagen som kom och när kulturminneslagen blir uppdaterad.
+Jag tror att vi kommer att få mera samiska i det offentliga berättare en man som arbetar med språket och som ser ljust på framtiden.
+Till hösten arbetar språkprojektet Giela muitalusat / Giela giehto Det samiska språket - tre generationer berättar, vidare med att realisera en del av de tankar och idéer som framkommit under seminariet och samtalen med samer.
+Vi kommer att producera en utställning där fokus ligger på hur synligt/osynligt det samiska språket är i vårt samhälle och några av deltagarna från seminariet är delaktiga i producerandet av utställningen.
+Dán jage la vála EU:aj ja Svieriga rijkabäjvváj, ja politijkalasj åvdåstiddje li juo álggám håjgåt ekonomalasj rieknigijt nubbe nuppe nali.
+Farra gå álu riekknit sijájt gudi gulluji ieneplågoulmujda le Nuorat låktim tjalmev ja guoradam gut la dat uttnásj stuor ruhta suola Svierigin.
+Ulmutja giessebiktasij tjellu ålgus sisi spårvágnajs Järntorgajn gassko Göteborga.
+Dat mij galggá nuorttan gåhtjoduvvat giesse, min mij dáppe oarjján gåhtjoduvvá gidá lij gahtjusin ilmmen.
+Måj buorijn rádnajn váttsijma rastá torga bårådastátjit.
+Dav majt mån imájdalliv vajku lev viessom 28 jage min iv guossak le dåbddåm rubmahin åvddål gå dal.
+Farra gå låktit oajvev nástij vuostáj ja dåbddåt suv ietjas unnevuodav värált giehtjen, lidjin gájkka fábmo muv bielen, ja värált lij ståhkamsaddje gånnå dimna biehkke juo lidjin sadjihin.
+Ja gájkka lidjin ber gárvvása álgget tsäggot.
+Muv ietjam miela milta- degu nuorra ja sábme.
+Danen gå dá vahkkoloahppa lidjiv oassálasstám konferánssan Nuorra Minoritehtaj ja iejvvim ulmujt ietjá rijkasajs unneplågoulmujs- judajt, romajt, tornedáligijt ja svieriksuomagijt.
+Vahkkoloahppa lij häjttám dajna vaj mij tjåhkkåhijma plánijma gåk mij máhttep adnet mijá sieradusájt tsieggit buorep sebrudagáv; ulmmu gálggin bargguj biejaduvvat, gievras ja hágas ulmmu galggin vuododit festiválajt, iejvvidimsajijt ja barggat sosiála rievddamusáj.
+Tuvsán tjalmij, galggap mij máhttet dahkat tuvsán gärddáj buorep väráldav.
+Ussjo vaj mån nuorra sábme galggiv máhttet barggat Svierigin muv ietjam máhto milta lij imáj ja ådås munji.
+Dálla rássista ja sámebadjelgæhttje e ballde muv degu åvddål.
+Valla mån lijka jáhkáv gávnnuji sáme mijá siegen ma dåbddi dajt tjáppa sámebágojt gå oadtju gullat dajt (vajku ij ietja gielav ságasta), ma juojgadi mánnávuoda juojggusijt gå aktak ij gulá, ja gejs li gáppte gahtjosin juonná bivtasskáhpan- valla gut sämmi bále diehtá vaj rádna galggin ussjolit majt vanátjit dav la dahkamin jus dav duodajn idet sámevuodav.
+Dát tjála l didjij.
+Ja mån fálav dáv didjij gájkka muv gieresvuodajn ja árvustallamijn.
+Danen gå juoga dáhpaduváj dan iehkeda Göteborgan, mij oattjoj muv dádjadit man ájnas dat la tjuottjadit nubbe nuppe åvdås, sámevuodav ja dajt árvojt majt mij dållap lieggasabmusit vájmojn.
+Dáhpadus mij la dåbddå tjiegŋalup gássjelisvuodas Svierigijn.
+Dat la manon revolusjåvnå rijkka unneplågoulmuj sinna dálla.
+Dálla la mijájn sámijn mijá iehtjama parlamenta, mij oadtjop låhkåt, ja aktavuodajn gieldan giektet ietjama gielav.
+Svierigadárro ij la das ájnna-mierre.
+Valla dat ij la álu årrum nav.
+Dåssju soames tjuohte jage ájgge lij dat buojkulvissan rievtes gåddet romajt gudi lidjin Svieriga rájij sinna.
+17-1800 lågon lidjin juda Svierigin garrasit miereduvvam stáhtas, gånnå sij oadtjun årrot, ja majna oadtjun barggat.
+Álggon 1900 lågon lij anti-semitisma gåbddågit giejvvot Svierigin.
+Sáme lidjin bággidum Kristusij ja nihtodum gåddemijn jus råhkin ietjas dijdalasj jáhkov.
+Jussta degu tornedáliga ja svieriksuopmelattja ma aj li rássjom assimileringspolitihkka vuolen skåvlå tjado- danen gå guhkes ájgev gájkka galggin Svierikdahtteduvvat ja gieldeduvvin ságastit sijá iehtjasa gielav.
+Ienemus unneplågojuohkusijs la dåssju ságastit soames äjgádin jali daj äjgádij jus galggá oadtjot álggogåvåv stáhta báddjelgiehtjamis sijá iehtjas ulmusj.
+Dat oalle rievddamus mij midjij unneplågo ja álggoálmmuga Svierigin bådij le sulá 30 jage ájgge gå sebraj EU:aj.
+Dajna säbrramijn Svierik lij bákko vuolláj tjállet muhtem njuolgadusájt- deklarasjåvnåjt- ulmuj riektájs.
+Dat mij dahká nåv at, buojkulvissan riektáv adnep åhpadussaj mijá ietjama iednegiellaj ij la märrádussa regerigis, dat la buodos EU:a hudjamis Svieriga vuosstáj vaj e dåla njuolggavuodav dajda deklarasjåvnåjda majt li vuolláj tjállám.
+Dát le ådå ja oabme doaje gasska manna mij nuora sjaddap bajás.
+Lága li rievddam, valla sebrudak le dat sämmi.
+Guoradallama Ubbmemis ja Uppsalas vuoset vaj gåvvå sábmelattjajs oahppamnävojs ja medias le vájvet dålusj - ja dav sámij birra sáhkat, min ij sámij.
+"Nuppástum ja vargga e goassak eksperta," tjálij Adam Öhman 2011 lij vuojnno nieljen stuor bäjválasjavijssaj mijájs sámijs.
+Máhtodak vájllo le nåv stuorre ahte mij sáme hähttup njálmostit mijá riektá åvdås bäjválattjat.
+Juohkka ådå ulmutjav majt iejvvi tjuoddju vuostasj nieljetjiegagin- ja dárbahi tjiegŋalis tjielggidusáv manen dago galggi dagáduvvat ietjá láhkáj gå sij li hárjjánam.
+"Dat ij la aktak gut vuostolt dijáv viessot iehtjada kultuvrran," sjaddá vásstádus gå dav tjielggi váj ij la máhttelis årrot ietjálágán Svierigin.
+Vajku ällim gå moadda vahko dan rájes gå buorgoduvvin ságastit sámegielav barggosajen Gárasavvunin.
+Guok jage ájgge oattjojga guok sámemáná sämmi buorgov skåvlån Lyckselin: "dánna mij dárostip, ep sámásta" gå båttån ságastijga sunnu iednegielav gaskanisá.
+Gájkka iehtjádijda gå sámijda gávnnuji tuvsán vuoge báddjelgähttjamijdá- valla dajda gudi guosská le vuolletjála dat sämmi: Svierigin ságastip dárov; Svierigin dij galggabihtit årrot svieriga-dárrolattjaj lágátja; jus dij sihtabihtit årrot oasen sebrudagán majt mij stivrrip de dij galggabihtit årrot nåv gåk mij sihtap.
+Gå ällobargge Jåhkåmåhkke gieldan e adnám vaj ålggorijkka viddnudahka ij galggam boahtet billat sijá lájddumijt (majt giekti duvdas álggoálmmuk ános) de ádnun polijssas viehkev vuosteldiddjijt låbdot ierit doarodimijn.
+2005 almoduváj dallusj regerigis guoradallam "Majt boatsoj máksá?" mij vuosedij vaj boatsojäládus máksá 6,50 juohkka åvtåt kråvnnås majt dat vaddá stáhtaj.
+Aktavuodav dajs låhkke iesj dahká- dat la divras adnet sámijt Svierigin ja sierraláhkáj ällobarggijt.
+Valla farra gå álu oasstet dav gåvåv majt Svieriga sebrudahka bájnet la dat ájgge ássijt ja vuojnojt jårggålit.
+Danen gå dat gávnnu ietjá juogos mij máksá sámijda ja sáme sebrudahkaj ålov ienebuv - ja da li svieriga-dárrolattja.
+Udtjá tjiellde diedet gålojt 300 000 -1,2 milijåvnnå kråvnå juohkka jage miehtje-iellij diehti- miehtje-iellij lågojt majt stáhta mierret.
+Ja dat la dåssju akta 51 tjäros Svieriga rájij sinna.
+Vásse jage tjálij sosialförs��krigsministar vaj miellavának skihpudagá máksi 70 miljdárda jahkáj.
+Sämmi jage Lotta Omma buvtij åvddåj tjállagav sáme nuoraj varresvuoda birra, ja dat vuosedij vaj nuorra sámijs lij miellavarresvuohta ålov nievrep gå ietjá nuorajs.
+Sáme nuora tjielggijin vaj dåbddin iehtjasa boasstot dádjadum ja adnin lij låsuk álu tjielggit sijá viessomsuorgev birrusijda.
+Makkir gållo dat sjaddá sámijda?
+Ja de aj máhttá ussjolit galla tuvsán kråvnå li mannam dåssjåj lågodum åhpa hárráj buolvas buolvvaj, gå sáme li årrum gieldedum ságastit sijá iednegielav svieriga- skåvlån.
+Ednamråggåmviddnudagás, viddnudahkaj manni konkurssaj sáme ednam rájij sinna (buojkulvissan Blaiken gruvvo mij boahtá mákset 200 milijåvnnå kråvnnå tjårggit) dat la degu siejbbe stáhta mineral- politijkkas.
+Jus guovlat dajt gålojt majt svieriga-dárrolattja bukti de máhttá gáhtjat ietjastis: le gus dat lik ruhtadile bieles áhpo adnet svieriga-dárrolattjajt Sámen?
+Ja ale dal boade ja javlla at mij dárbahip stuor sebrudagáv soames láhkáj viessoma diehti.
+Miján li ållo smidás ja buosjes sáme Sámen dalla; dåktåra, åhpadiddje, guoradalle, prosjäktadåjmadiddje ja politijkára gudi máhtti lájddit sámevierregav ja åvddånahttet sebrudagáv manna mij viessop.
+Ja dat gåjt ep la mij gudi adnep amukvassjás juohkusijt mijá parlamentan, mij farra fállap dajda gudi li boahtám ja sihti juohkket.
+Gå mij gájbbedip riektáv sábmen årrot, mij aj fievrrip vuosteldimev gájkka almatjijda gudi sihti årrot gut sij li.
+Vuosteldibme amukvasjodibmáj ja rasisma vuosstáj.
+Gäjnno åvdus ij la tjiehkádit slabá vuolláj ja dasi mij la årrum, farra vuojnnet dajt máhttelisvuodajt ma li dalla.
+Gå Vapstena tjärro tjaggin ednamråggåmav sijá lájdumijs, de ij lim dajna vaj diededit Svieriga regerigi man morálalasj boasstot siján le, farra låktit gatjálvisáv goalmádij mij ij gullu ássjáj - FN:a nállediskriminerimkomiteaj.
+Dalla le dat máhttelisvuohta jus ber giektep dav.
+Ruoktot Göteborgaj, ja dan iehkedij gå måj muv buorre vierdijn manájma båråtjit maŋŋel gå lidjiv oassálasstám Nuoraj unneplågo konferánsan.
+Jurra lijma tjåhkkidam bårråmsaddjáj gå gasskaáhkásasj ålmåj ålutburkajn giedan bådij tjåhkkidij (bivddik diehttelis) bävddáj munnu åvddåj.
+Sån lij gullam muv nuorta hållamvuogev árvvedav ja dan diehti sujna lij rievtes boahtet tjielggit suv ietjas árvvádusájt.
+Maŋŋel gå mån lidjiv tjielggim vaj mujna ij le aktak sierra hockeyjuogos mav mån doalav (vuostasj gatjálvis lij makkir juohkusav mån adniv galggá vuojttet SM:av) sån gatjáj mujs majt mån adniv daj "jävla lapparna" madin stuor mådje giejvijdij suv muodon.
+Sån lij sujgge Piteås ja miejnnij at rejnna suv vájvedin gå sån galgaj sarvvit.
+Lassen, sån miejnnij at "soames galggat bärrájgåhtjet vaj boahttsu e guotja" danne gånnå sån bijlav vuodjá.
+At juhtusa labudi miehtjen gåk ietja sihti jus dal li sáme jali e sån ij årrum berustime.
+Mån tjielggijiv vaj mån svájnastav ällobargon gå vegan le dárbbo, ja at muv muohtá viessomájgev le rahtjam riektáv gåhtjudit ietjas ällobarggen.
+Dan rájes lij gássjel dållat juogalágásj berustimvára ságav manon.
+Minstar gärddát ietjas stuorrát ja unnebut.
+Valla sierra le dalle gå mij ep dárbaha berustit sijáv.
+Danen gå dat gávnno ietjá värált gå dav majt rasista bájnedi.
+Värált gånnå nuorra sáme sähkani Sámenuorraj, åhpav válldi Sáme åhpadusguovdátjin, ja oahppi sámegielav juohkka sáme guovlojs.
+Mij dárbahip dijájt gájkajt tjieggit dav, ja danen mån tjáláv dav tevstav.
+Allit divte stuor sebrudagáv mákset ja gållåt ienebuv gå majt le juo dahkam.
+Boahtteájgge le mijá.
+Aktan mij galggap ráhpat uvsajt sábmevuohtaj, ja gárvedit tjáppa ja rabás sebrudagáv.
+Mijá iehtjama milta - degu nuora ja sáme.
+Ja dunji le dárbbo - danen gå dat le muv garra miella vaj tuvsán tjalmme dahki mijáv tuvsán gärddáj gievrabu.
+Tobias Poggats
+(Mierreduvvam 05.03.94)
+F�nda namma le F�gagirj�lasj f�nda.
+F�nda rud� galggi aneduvvat
+1. prosj�kta -ja mannostip�nndan.
+Doarjjan S�me f�gagirj�lasj tj�llij- ja j�rgaliddjijsiebre ja F�gagirj�lasj f�nda j�dedibm�ij.
+D�rjav m�htti f�hkagirjjetj�lle ja j�rgg�liddje �hts�t gudi li:
+Vuonarijka vies�da, gudi li jali m�htti liehket S�me F�gagirj�lasj tj�llij- ja j�rg�liddjij sebrulattja.
+2. tj�ll�m jali j�rgg�lam f�hkagirjijt s�megiellaj.
+6 Stivrra h�ldot f�nda rud�jt.
+Stivran li niellja (4) �jrrasa juohkkahattjaj la sadj�sasj �jras, gudi v�lljiduvvi S�me f�gagirj�lasj tj�llij- ja j�rgg�liddjij jahketj�hkanimen.
+Akta d�js �jrrasijs ja suv pers�vnn�lasj sadj�sasj �jras v�lljiduvv� S�me f�gagirj�lasj tj�llij- ja j�rgg�liddjij stivra �jrrasij gaskan.
+Ietj� �jrrasa aktan ietjasa pers�vnn�lasj �jrrasij v�lljiduvvi S�me f�gagirj�lasj tj�llij- ja j�rgg�liddjijsebrulattjaj gaskan.
+F�nda stivrra v�llji iesj j�dediddjev ja sadj�sasj j�dediddjev.
+Stivra �jrrasa doajmmi guokta jage, ja ij aktak m�hte joarkket guhkebuv g� 6-jage avtat r�jes.
+Kulturdepartem�nnta d�hkkit F�hkagirj�lasj f�nda njuolgadus�jt.Juohkka jage r�jaduvv� Kulturdepartem�nnta f�nda j�hkedied�dus,ruhtal�hko ja budsj�htta majt S�me f�gagirj�lasj tj�llij- ja j�rgg�liddjijsiebre j�hketj�hkanibme le d�hkkidam.
+Namma, ulmme ja doajmma
+Siebrre la f�galasj girjetj�llijda ja j�rgg�liddjijda f�hkasiebrren.
+Siebre namma la S�me f�gairjalasj tj�llij- ja j�rgg�liddjijsiebrre .
+Siebrre galgg�
+* b�lostit sebrulattjaj barggodilijt ekonomalattjat ja f�galattjat, ja aj kultuvrralattjat ja sosi�lalattjat
+* �vdedit buorre f�galasj tj�llemav, j�rgg�limev ja d�lkkumav
+* �vdedit s�megiela adnemav almmulasj ja ietj� aktijvuodajn
+* bisodit avtamielalasjvuodav siebrulattjaj gaskan * sjiehtadallat almmudag�j, oajv�lattjaj ja iehtj�dij mij guossk� m�vsojda ja �vtojda f�hkagirji �lgusvaddem aktivuodan.
+j.n.a.
+Siebre doajmmaj gullu aj sjiehtadallat sebrulattjaj �vd�s ja dahkat sjiehtadus�jt al- mmulasj ja privahta �sadus�j ,ma guosski kopierima d�hkkidibm�j ja �vtojda, jali sebrulattjaj bargoj rievtesvuodaj ietj� adnemij dagu radion ja Tv'n.
+Siebren li sjiehtadallam rievtesvuoda ja m�htt� dahkat sjiehtadus�jt rievtesvuoda �mastiddjij �vd�s ja vaddet dajt aktisasj org�najda/institusj�vn�jda gejn li avtal�g�sj dahkamus�.
+Sebrulasjvuohta
+Sebrulattjan d�hkkiduvvi sij gudi li tj�ll�m f�hkagirjev/girjijt,oahppamgirjev/ girjijt jali li j�rgg�lam girjijt/ f�hkatevstajt/ artihkkalijt s�megiellaj binnemus�t 50 biele.
+Nammaduvvam g�jbb�dus� vierttji duodastuvvat sujsta guhti �hts� sebrulattjan s�brr�j.
+Sebrulattja d�hkkiduvvi njuolgadus�j milta stivras .
+J�hketj�hkanibme nammat f�hkajuohkusav/ gujttalvisnammadus�v mij giehtadall� gujttalvis�jt.
+Jahketj�hkanibme mierret jahk�sasj sebrulasjm�vsov.
+Sebrulattja gudi �lla manemus guovte jage bir�n, m�ks�m sebrulasjm�vsov sihkoduvvi sebrulasjl�gos.
+Sij e besa sebrulattjan �vdd�l li m�ks�m sebrulasjm�vsov.
+Stivrrim ja h�ldadibme
+3 stivrra�jrrasa ja 3 sadj�sattja (nr.
+r�jdus) j�dedi siebrev njuolgadus�j milta.
+Stivrra organiseri siebre k�nt�vrav ja d�hk� barggonjuolgadus�jt b�lkkidum barggijda.
+K�nt�vr� j�dediddje jali s�n gesi stivrra vadd� f�bmodus�v, m�ks� siebre g�lojt.
+Stivra �vd�sv�sst�dus le g�tsedit vaj ruhtal�hko d�rkestuvv�
+st�htad�hkkiduvvam d�rkestiddjes.
+Stivrra g�htjoduvv� tj�hkanibm�j �ssjelistajn.
+Stivrra m�htt� d�hkat mierredus�jt g� binnemus guovtes �jrrasijs li tjoahken ,ja nubbe d� guokt�s la j�dediddje jali sadj�sasj j�dediddje.
+Rud� ma li juolloduvvam s�brr�j manni "F�gagirjj�lasj foanddaj".
+F�ndav h�ldot stivrra g�nna li g�lmm� (3) �jrrasa pers�vnnalasj sadj�sattjaj, ja gejt jahketj�hkanibme v�llji.
+Jahketj�hkanibme mierret njuolgadus�jt "Fgaagirj�lasj foanddaj".
+Jahketj�hkanibme v�llji v�lggajuohkusav g�nna li g�lmm� (3) �jrrasa.
+Jahketj�hkanibme mierret njuolgadus�jt juohkusij.
+Stivrra m�htt� d�rboj milta nammadit gasska�jgg�sasj ja stuoves juohkusijt,
+dagu �jrrasav ja suv sadj�sattjav Samkopia jahketj�hkanibm�j.
+Jahketj�hkanibme m�htt� mierredit luoht�dusulmutjijda b�lk�v sij� d�jmaj �vd�s.
+Jahketj�hkanibme
+Jahketj�hkanibme la siebre alemus mierrediddje.
+Jahketj�hkanibme galgg� aneduvvat juohkka jage �vdd�la snjuktjam�no gietjen dan b�jken ja �jgg�j majt stivrra mierret.
+Jahketj�hkanibme giehtadall� d�jt �ssjijt:
+- stivra jahkedied�dus�v, d�hkkidum ruhtal�gov ja budsjehtta�vtodus�v.
+- doajmmapl�nav - sebrulasjm�vsov - v�lljimijt, �2.2, 3.1 ja 3.4 luoht�dulmutjijt.
+�ssjijt majt jahketj�hkanibme galgg� giehtadallat galggi stivrraj boahtet
+guokta (2) vahku �vdd�la jahketj�hkanime.
+Jahketj�hkanibme g�htjoduvv� niellja (4) vahku �vdd�l r�hpambiejve.
+G�httjoma f�ron galgg� tjuovvot stivra �ssjelissta�rvvalus ja v�lggajuohkusa �vtodus�.
+Juohkka sebrulattjan la jienastimrievtesvuohta jahketj�hkanimen.
+Sebrulattja
+gudi e m�hte boahtet, m�htti �vd�stimtj�llagav ietj� sebrulattjajda vaddet.
+Oassev�llde-sebrulattjan ij m�hte liehket ienep g� akta f�bmodus.
+Stivrraj ja foanndastivrraj v�lljiduvv� juohkka luoht�dusulmusj guovte jahk�j.
+Ij aktak luoht�dusulmutjijs m�hte avtat r�jes doajmmat ienebut g� guhtta (6) jage.
+Sadj�sasj doajmma ij l�g�duv�.
+Jahketj�hkanibme v�llji �d� luoht�dusulmutjijt jus v�lljidum ulmutja guodi d�jmav jali oadtju ietj� luoht�dusd�jmajt.
+Ulmutja gudi �d�sit v�lljiduvvi, doajmmi g�tjo doajmma�jgev.
+Jus stivrra vuojnna d�v d�rbbon de g�htjoduvv� sierra jahketj�hkanibme, jali jus
+1/3-oasse sebrulattjajs g�jbbedi d�v g�lm� v�hko duogen.
+Tj�hkanibme
+g�htjoduvv� 14 biejve �vdd�l tj�hkanambiejve.
+Jahketj�hkanibme njuolgadus� hiebaduvvi sierra jahketj�hkanibm�j nav g� la vejulasj ja m�httelis.
+Jienastimrievtesvuoda ja luoht�dusdoajmmam.
+D�ssju sebrulattja gudi li sebrulasjm�vsov m�ks�m m�htti jienastit, ja luoht�dusulmutjin v�lljiduvvat.
+Njuolgadus�j rievddadibme
+Njuolgadus�j rievddadibm�j g�jbbiduvv� 2/3-ienepl�hko jahketj�hkanimen.
+Siebre hiejtedibme
+Jahketj�hkanibme mierret siebre hiejtedimev.
+2/3- ienepl�hko g�jbbiduvv� guovten jahketj�hkanimen ma??�lakkoj.
+Jahketj�hkanibme mierret g�ktu siebre rud� ja �bmudag� galggi aneduvvat.
+Majt dahkap
+Dán prosjevtan ságastallap sámij juohkka álldaris makkár máhttelisvuoda, sávadusá ja niego siján li sámegiela hárráj.
+Ságastallap julev- ja nuorttasámegielagij ja sámij gudi e sámegielav ságasta.
+Jåhkåmåhken ásaduváj seminárra guovvamánon jagen 2013 gånnå stuorra juohkusin aktan bajedin makkár ájádusá ja sávadusá li giela hárráj.
+Nuora gávnadin jut sij gudi sámásti e vuojnnu almulasj sebrudagán ja sihti sámegiella galggá ienebut vuojnnut ja gullut.
+Danen rájajma muhtem nuorajt Jåhkåmåhken gehtjatjit gånnå sijá mielas sámegiella galggá vuojnnut ja gullut.
+Giellaváksjudiddjida vattijma filmmakameráv ja sij li sijdajs/hejmajs, skåvlåjs ja sebrudagás filmmim.
+Tjavtjan jagen 2013 boahtá ållo prosjevtan dáhpáduvvat.
+Árranin materiálajt tjoahkkiji.
+Ájtte ásat graffitibarggojuohkusijt aktan Jåhkåmåhke sámeskåvlåjn gånnå nuora oadtju sámegiellaj suohtasmielas tjálatjit.
+Graffiti de sjatta oassen vuosádusás dassta mij la vuojnnusin, mij rabáduvvá Ájten javllamáno 3. biejve 2013.
+Vuosádusrahpama bále ásaduvvi lågådallama.
+Vuosádus boahtá Árranin aj vuoseduvvat.
+Prosjevta birra boahtep diededit mijá næhttabielen ja facebookbielen.
+Maid mii bargat
+Prošeavttas mii ságastallat sámiiguin visot agiin sin vejolašvuođaid, sávaldagaid ja nieguid sámigiela ektui.
+Ságastallamat leat julev- ja davvisámigielagiiguin ja sámiiguin geat eai sámás iešguhtege agiin.
+Guovvamánus 2013 Jåhkåmåhkes lágiduvvui seminára beassan dihte stuorit joavkkus ovttas čalmmustahttit jurdagiid ja sávaldagaid giela birra.
+Nuorat čuoččuhedje ahte sii giellageavaheaddjin eai oidno almmolaš lanjas ja sávve ahte sámigiella galggai gullot ja oidnot eanet.
+Mii sáddiimet danin moadde nuora Jåhkåmåhkes suokkardit vuosehan dihte gos sii oaivvildedje sámigiella galggalii oidnot ja gullot.
+Giellasuokkardeaddjit ožžo filbmakamera mielde ja sii leat filbmen ruovttus, skuvllas ja gilis.
+Čakčat 2013 prošeavttas dáhpahuvvá ollu.
+Árran lea čoaggime ávdnasiid.
+Ájtte lágida graffitibargobájiid ovttasbargguin Jåhkåmåhke sámeskuvllain gos nuorat gehppes vuogi mielde besset buktit ovdan dovdduid čálalaččat sámigillii.
+Grafffiti boahtá leat oassi čájáhusas oaidnin fátta birra mii rahppo Ájttes juovlamánu 3 beaivvi 2013.
+Čájáhusa rahpama oktavuođas leat logaldallamat.
+Čájáhus čájehuvvo Árranis maŋŋil.
+Prošeavttas mii joatkit juohkit dieđuid ruovttosiiddu ja min facebooksiiddu bokte.
+Vad vi gör
+I projektet samtalar vi med samer i alla åldrar om vilka möjligheter, önskemål och drömmar som finns gällande det samiska språket.
+Samtalen sker med lule - och nordsamisktalande och med ickesamisktalande samer i olika åldrar.
+Ett seminarium anordnades under februari 2013 i Jokkmokk för att tillsammans i en större grupp lyfta fram tankar och önskemål kring det språket.
+Ungdomarna konstaterade att de som språkbrukare inte syns i det offentliga rummet och de önskade att samiska skulle höras och synas mer.
+Vi skickade därför ut några ungdomar på spaning i Jokkmokk för att visa var de ansåg att samiska borde synas och höras.
+Språkspanarna utrustades med en filmkamera och de har filmat hemma, på skolan och på samhället.
+Under hösten 2013 kommer det att hända mycket i projektet.
+Árran arbetar med att samla in material.
+Ájtte anordnar graffitiworkshoper i samarbete med Sameskolan i Jokkmokk där ungdomarna får uttrycka sig skriftligt på samiska på ett lustfyllt sätt.
+Graffitin kommer att utgöra en del i en utställning om synlighet som har invigning på Ájtte den 3:e december 2013.
+I samband med öppnandet av utställningen anordnas föreläsningar.
+Utställningen kommer sedan att visas på Árran.
+I projektet kommer vi att fortsätta informera genom hemsidan och på vår facebooksida.
+Cookies ja sekretässa Lågå ienebuv
+Muottos suoddjimpárkka l akta Svieriga sjávodamos bájkijs ja akta ájnegis rahtedis miehttsebájkijs Svierigin.
+Dáppe máhtá vádtset dålusjvuovdij ja vuomastagáj tjadá gånnå jieggesuollu ja jieggejávre gávnnuji.
+Suoddjimpárkka l låddås - ja juhtusijs vallje.
+Dáppe márjju gulá davegav ja vuojná miehttselåttijt nåv gåk tjuvtjev.
+Tjuoktje soabttsu dålusj biehtsevuomijn.
+Márjju aj vuojná biernav jali sarvav.
+Muttos la årrum ja uddnik ájnas bájkke boahttsuj ja ållosujttuj.
+Gå váttsá bálggáj milta máhtá ájttsat várrogis merkajt muorajn ulmutjijs gudi li gávnnum bájken mijá åvddåla.
+Tjuola merkajt muorajn de li mihttim gejnudagájt, ja bietsijs li gárav válldám dagátjit jafojt dajs.
+Ednamin máhttá vuojnnet dåhpevuodojt ådåbittjajs ma dáppe gávnnujin bájken 100 jage rájes.
+Laponia väráltárbbe nammaduváj 1996, gånnå Muddus/Muttos gávnu aktan suoddjimparkaj Sarek, Padjelanta/Badjelánnda ja Stora Sjöfallet/Stuor Muorkke.
+Laponiaj gulluji aj luonndoreserváhta Sjávnja ja Stubbá ja bájke Sulidälbmá, Tjuoldavuobme ja Ráhpaäno suorgudahka (Lájtávrredeltat).
+Ienep diededibme suoddjimpárka birra gávnnu webbabiele dárogielak ja ieŋŋgisgielak oasen.
+Juoge dáv bielev ietjat rádnaj Facebookan, Twitterin, Google+ ja mailajn.
+Managed by
+Reporter SVT Sábme, sadjásasj
+Lulu gus dån sihtat adnet bargov gånnå sáme ja Sábme la guovdon, ja gånnå dån besa adnet sámegielav juohkka biejve.
+De la dat dunji barggo!
+SVT Sámen la 15 barggoguojme.
+Miján la stuor bärrájgåhtsemguovllo Svierigin ja mij aj bärrájgåhtsep ietjá iemeálmmukgatjálvisájt väráldin.
+Mij dahkap ådåsijt bäjválattjat degu dal värmádagán ja tv-sáddagijn.
+Mij barggap aktisattjat NRK:ajn- ja YLE Sámijn, ja aj Svieriga Radiojn Sámeradiojn.
+Mij åhtsåp dal reporterav gåvvå/aktijbiedjammáhtojn ja manna la buorre máhtto giehttot gåvåj degu dal oanep ja guhkep rájdoj.
+Dujna la ietjanat buossjudak ja sidá årrot oasen åvddånahttet sáme prográmma åssudagá fálaldagáv ja mielajn adnet gähttjijt guovdon.
+Barggo la sadjásasj ja bissu birrusij jagev ja álggá bårggemáno -2020 ja barggo la sadjásattjan barggoguojmmáj gut galggá adnet äjgátloabev.
+Barggodoajmma
+Dån boadá vuostatjin barggat reporterin sáme ådåsprográmmaj, Ådåsa ja mijá webbabielijn, ja aj sosiálamedijáj.
+Dån iesj galga dahkat prográmmaåsijt gitta huomáhimes válmas oassáj, valla aj máhttet barggat reporterin, gåvvididdjen jali aktijbiedjamijn, jur bäjválasj mieres ådåsdáses ja organvisjåvnå dárbos.
+Bargon gájbbeduvá máhttet gåvvit ájddá- ja viesso gåvåjt ja aj aktijbiedjamav.
+Dån boadá barggat juogu dal stuor gåvvårijn ja aj dahkat MOJO- bargojt (mobijlajn).
+Doajmma aj sisadná barggat värmádagán ja mij aj biedjap árvov digitála máhttuj.
+Doajmma aj máhttá sisadnet bargojt sáme prográmmadåjmajn ja aj ietjá roallaj mijá åssudagájn.
+Mij biedjap árvov gåvvå ja aktijbiedjam máhttuj guhkep åsijda.
+Barggo sisadná mannulagájt, juogu dal oanep ja guhkep, dan diehti gå miján la stuor guovllo gåbtjåt.
+Duv duogásj
+Dån máhtá sáme juogu dal hållamijn ja tjállagijn, aná buorev máhtov sáme sebrudagás, dan histårjås ja kultuvras.
+Mij doajvvop dujna la buorre almulasj máhtto ja stuor sebrudakberustibme.
+Mij biedjap árvov jus dujna l máhtto åvdutjis barggat journalistihkajn degu dal, tjállet tevstajt, gåvvit ja aktijbiedjamij.
+Dån galga årrot mielos barggat juogu dal hähkka ådåsij ja tjiegŋalup journalistijkajn.
+Dån iesj bierggi, hága ja dujna l tjoavdosmáhtto.
+SVT Sábme aŋát ålles ájge åvddånahttet mijá prográmmajt alep dássáj, danna dån sjatta ájnas oasse.
+Barggo la ájggemierredum mij sisadná at dån barga iehkedijt ja vahkolåhpajt.
+Vuodjemkårtå la gájbbádus.
+Barggo la sadjásasjbarggo.
+SVT Sábme adná suv oajvveåssudagáv Gierunin ja barggosaddje la åvddågiehtaj Gierun.
+Jus sidá ienebuv diehtet skuolka Patrik Kansaj SVT Sábme, 073-773 03 73.
+Facka gatjálvisá vássteduvvi Anna-Karin Niias 070-567 89 37 SJF:s ja Maria Fornemo, 08-784 00 00 (vxl) Unionaj.
+Buorre boahtem duv åtsålvisájn åvddål 16 biejve biehtsemáno - 2020.
+Álggem ájgásboahtema milta.
+Oaivemozit/galskap/madness, 2013 - Máret Ánne Sara.
+Le gus sámevuohta dåhkkidum oassen nasjåvnålasj subttsasis?
+Gåsstå nanos politihkalasj berustibme sáme dájdan boahtá?
+Kulturráde ja Sámedigge tjalmostahtti ájnas gatjálvisájt jahkekonferánsan 2017.
+Gatjálvisá guosski dáttja ja aj sáme dájdda- ja kulturbarggijda!
+Loga dán teavstta davvisámegillii.
+Lohkh daam teekstem åarjelsaemien.
+Les denne teksten på norsk.
+2017 la mærkkajahken sámijda.
+Dán jage la 100 jage vuostasj sáme rijkatjåhkanimes Roandemin, 40 jage Álttá-aksjåvnås ja 20 jage dallutjis gå Gånågis Harald vájvahij dárojduhttempolitihkav sámij vuoksjuj.
+Dá dáhpádusá li ednagit buktám.
+Sámedigge vuododuváj jagen 1989, ja edna sáme institusjåvnnå li tsieggidum.
+Gidán mierredij Stuorradigge jut kommisjåvnnå mij galggá sámij ja guojnaj histåvråv guoradallat galggá nammaduvvat.
+Rijkajgasskasattjat sáme ja álggoálmmugij dájda gatjádaláduvvi, valla man mærráj la sáme åvddånbuktaga vuojnnusin ja gullumin mijá nasjåvnålasj kultursubttsasin?
+Le gus dáttja kulturbarggijn buorre máhtudahka sáme dájdas, histåvrås ja duohtavuodas - ja le gus sij gåhtsemin jut dát la luondulasj oassen mijá aktisasj kultuvras?
+Gåktu nannip sámevuodav bærrájgåhtset nasjåvnålattjat ja sáme rijkajgasskasasj kontevstan?
+Tiebmá rahpá dágástallij iesjmierredime, suodjalime, måsskuma, sebrudahttema, máhto ja fámo birra.
+Edna sáme dájddár adni dájdav åvddånbuvtátjit asjmev ja ietjasa duohtavuodav tjalmostahtátjit.
+Mij lip luojkkam bajelttjállagav dájdas sáme dájddáris Carola Grahn ja lip sáme moarev almmusij biedjam.
+Bajelttjála vuoset gåktu aksjonissma la ájnas oassen sáme dájdas.
+Majt lahka aktijvuohta dájda ja politihka gaskan merkaj?
+Guosská gus moarre aktisasj árvojda ma væráldav miehtáj li garra dætto vuolen uddni - luondoluohko, árbbedábe, suojmokvuohta, vuojŋŋalasjvuohta - árvo maj birra iemeálmmugijn li sierra máhtudahka ja ietjá strategijja bisodittjat?
+Moarre máhttá åvddånbuvteduvvat jieddnát ja ienep sjávot.
+Moarre máhttá buktet konfrontasjåvnåv, dágástallamav, rájnnanimev ja ådåstuhttemav.
+Ájggomusáj boahtteájge gáktuj biedjap sáme dájdav ja kultuvrav almmusij.
+Kulturráde jage 2017 jahkekonferánssa
+Ásaduvvá aktan Sámedikkijn
+Duorastagá basádismáno 9. biejve Det Norske Teatret:in
+BASÁDISMÁNO 9.B.
+Gånnå: Det Norske Teatret:in
+Ienep diedo: kulturradet.no/arskonferansen-2017
+Birgitte Solbu
+Bájke sámenamma l Stuor Muorkke ja mierkki ednam guovte jávrij gaskan jali änoj.
+Suoddjimpárkka vuododuváj suoddjitjit gårtjev ja dan gierragijt.
+Oanegav vuododime maŋŋela ådåsis tjuorggin kártav párka badjel besatjit tjáhtjefámov ávkkit.
+Gårttje Stuormårkkegårttje gávnnu vilá, valla ij la sämmi fábmogis nåv gåk lij dålen.
+Giehtoduvvá gårtjes jubma gulluj bájkoj mijlav.
+Suoddjimpárkka l Áhkkájávre buodo goappásj bielijn.
+Le målsudis suoddjimpárkka allavárij, goasstejieŋaj, valdaj, lagimbuoldaj ja alla biehtsedålsusjvuomijn.
+Rádjá nuorttan la tjiegŋalis Dievssávágge, dåbdos Svieriga tjáppemus vággen.
+Oarjján tronar Áhkká várrre ja suv goasstejieŋa.
+Vuojnnu varga akta gånnå suoddjimpárkan la.
+Ednama li guohtomednama Sirges ja Unna tjerusj tjieldijda majn li årudagá birra bájken.
+Giesen älo guohtu vákkijn gitta vuona rádjáj.
+Bijllaväddja Stuor Juleväno milta dahká Stora Sjöfallet/Stuor Muorkev ålediddje guossijda.
+"Jávrre lij väddja åvdebut, lij kommunikasjåvnnåväddja".
+Nuortasjbielen lij viehka vuorjját bidtjidum.
+Oarjásjbielle lij Stuor Muorka guovddel, dåppe båhtin vadnasij, Gå väddja sjattaj de ulmutja jåhtin väddjabälláj.
+Lijma hiebadahkes ja jådijma guollima maŋen".
+Martin Suorra giehttu Stuor Muorke saje birra gånnå bajássjattaj.
+Laponia väráltárbbe nammaduváj 1996, gånnå Muttos gávnnu aktan suoddjimpárkaj Sarek, Badjelánnda ja Stuor Muorkke.
+Laponiaj gulluji aj luonndoreserváhta Sjávna ja Stubbbá ja bájke Sulidälbmá, Tjuoldavuobme ja Ráhpaäno suorgudahka (Lájtávrresliehto).
+Vattátjit ruopptot iemelagásj sáme namáv bájkkáj de suoddjimpárka namma l Stora Sjöfallet/Stuor Muorkke.
+Åhpadus la Dunji gut ájgo ietjat ällobarggovidnudagájn barggat.
+Åhpadus nanni árbbedábálasj máhttudagáv ja dálásj ájge vidnudakmáhttudagáv.
+Boatsojäládussuorgge la rievddadum aktan åvdåstiddjij boatsojorganisasjåvnåjs, SLU:as ja Skogsstyrelsenis.
+Åhpadus la 8-10 vahko.
+Jus lågå divna ábnnasijt de kurssa l 50% ålles ájges.
+Máhttelis la låhkåt ábnnasijt sierra.
+Duodastus vatteduvvá muhtem ábnnasin.
+Gasskabåddåsasj åhpadus
+Pládna ådåjakmánno 2015 (gasskabåddåsasj åhpadus pdf-hábmen)
+Ekonomiddja (2v) ja árbbedábálasj ällobarggomáhtto (2v) gåbttjå Sámedikke rávkalvisáv álggemdoarjjagij.
+Jus sidá ienep diedojt de aktavuodav válde sadj.
+rektåvråjn Per-Stefan Labba, (kurssaåvdåsvásstediddje) +46 971 - 44 002
+Sisibessamvidjura
+Dån viertti binnemusát 18 jage årrot.
+Saje: 15
+Kurssagålo
+Lågå sválldasav "Skåvlå birra - Låhkåt mijá lunna".
+Oahppe iesj máksá oahppamgirjijt, oahppamnävojt ja duodjeábnnasijt.
+Valla muhtem praktijkalasj kursa degu ruodná kårttå ruodjimsågaj soajttá oahppe iesj muhtem märráj mákset.
+Ietjá
+Lulu ietjat datåvråv adnet majna internähttaj besa.
+Åtså maŋemusát moarmesmáno 15 biejve!
+Vebbaåtsålvis
+© 2013 Samernas Utbildningscentrum · Webbproduktion: JITC
+Maŋŋáj tjadádum åhpadusá li dujna buorre máhttudagá sáme biebmo- ja biebbmogárvvimkultuvras, tjoahkkimis gitta gárvvimij.
+Buojkulvissan biebbmuj li boatsoj, sarvva, lådde, guole, muorje ja sjatto.
+Muhtem bisodimvuogijt, degu sálltimav, suovastuhttemav ja gåjkkådimev aj oahppá.
+Ájnas la vuorrasap buolvaj máhttudagájt bisodit maŋep buolvajda.
+Åhpadus gåbttjå 40 KY-tjuoggá.
+Suorge sisadno
+• Diededimteknijkka; barggovuoge ja viehkkenävo (1tj)
+• Biebbmooahppa (2tj)
+• Biebbmorájnasvuohta (2tj)
+• Biebbmomáhttudahka (4tj)
+• Árbbedábálasj sáme biebbmokultuvrra (3tj)
+• Sámebiebbmogárvvim (8tj)
+• Organisasjåvnnå, ekonomiddja, márnánasstem ja vidnudahka (6tj)
+• Bargo baktu oahppat (14tj)
+Praktijkka
+Åhpadusán la 14 vahkkusasj oahppa bargo baktu (LIA) aktan sáme biebbmovidnudagáj.
+Gimnásamáhttudahka Hotell & Restaurang-prográmmas jali guovte jage barggodiedo jali dan lágásj.
+Saje: 6.
+Oahppe iesj máksá oahppamgirjijt, oahppamnävojt, mannam- ja årromsadjegålojt (praktijkka).
+Åhpadus la Jåhkåmåhke kommuvna gimnásaskåvlån, Bokenskåvlån.
+Tjavtjan 2014 li Bokenskåvlån Jåhkåmåhken guokta gimnásaprográmma, Sáme Prográmma (gárvet allaskåvllåj) ja Sáme Vidnudakprográmma.
+Sáme Prográmma
+Dunji gut sidá låhkåt sáme gimnásaåhpadusáv.
+Dån lågå sämmi ábnnasijt degu sebrudakprográmman.
+Lågå aj sámegielav, boatsojäládusåhpav, kultuvrav, duojev j.n.v.
+Sáme Prográmma åhpadus galggá buorre vuodov vaddet oahppijda vaj miella bissu åhpadusáv ja bargov sáme kultuvrra- ja äládussuorgijn joarkket.
+Åhpadus hábbmiduvvá aktan Bokenskåvlåjn.
+Ienemus oasse åhpadusás la Bokenskåvlån.
+Åhpadus la vuostatjin dunji gut la sámeintegrerigav ja sámeskåvlåv mannam jali gänna la dan lágásj duohke.
+Vuodoábnnasa (Dárogiella A+B, Ieŋŋgis A, Matematijkka A, Estetalasj doajmma, Idråhttå ja varresvuohta A, Luonndo A, Jáhkkudahka A, Sebrudahka A)
+Aktisasj ábnnasa: Sáme kultuvrra ja histåvrrå AB, Sámegiella AB, Duodje ABC, Judosmáhttudahka/Boatsojäládus, Turissma-luonndo-kultuvrra ja birás, Ieŋŋgis B, Matematijkka B, Luonndo B. Válljidahtte kursa: Iellem, Datåvrrå, Idråhttå ja varresvuohta B. Sierre vállja (Boatsojäládus)
+Ienep diedo Sáme prográmma birra
+Sáme Vidnudakprográmma
+Åhpadus vaddá tjiegŋalap máhttudagájt barggat ja åvdedit sáme äládusáv nåv gåk boatsojäládusáv, duojev, biebmov, sáme kultuvrav ja histårjåv, vidnudagáv, vuojánteknijkav, turismav ja sámegielav.
+Aktisasj ábnnasa gimnásan: Ieŋŋgis, Histårjjå, Idråhttå ja varresvuohta, Matematijkka, Luonndo, Jáhkkudahka, Sebrudahka, Dárogiella.
+Prográmmatjiegŋudibme: Duodje, Vidnudahka, Sáme histårjjå, Nanos turissma, Bivddo ja miehttseiellesujtto, Sámegiella, Låvssim, Boatsoj ja luonndo, Boatsoj ja boatsojäládus, Sámebiebbmo ja Doalvvoma luondon.
+Ienep diedo Sáme Vidnudakåhpadusá birra
+Ienep diedo de aktavuodav válde Bokenskåvlåjn!
+Gesälla- ja tjähppudakduodastus duojen gávnnu dal Svieriga bielen sámeednamis!
+Dav dåhkkidij Gesälla- ja tjähppudakdåjmadahka Leksándan sjnjuktjamáno 2010.
+Sosiálafånndå, Sámij åhpadusguovdásj ja Kunskapenshus Jåhkåmåhken biednigahtij åvddåprosjevtav gånnå barggojuogos duodjeåhpadiddjij Sámij åhpadusguovdátjis njuolgadusájt biedjin.
+Sáme Duodje barggá administratijvak bargujn.
+Rávkalvissan gesälla- ja tjähppudakduodastussaj la viddnoåhpadus jali diedo barggamis gålmmå jage.
+Åhpadusgäjno li guovtejahkásasj duodjesuorgge Sámij åhpadusguovdátjin jali dan lágásj åhpadus, ja binnemusát jahkásasj praktijkka.
+Gähttjalibme la gålmå oassáj.
+Duodjegähttjalibme mav ietjat divudagán dagá muhtem mánoj sinna.
+Dan maŋŋela gähttjalimvahkko Jåhkåmåhken nuppijn duodjegähttjalimijn.
+Maŋemus gähttjalibme l teorehtalasj.
+Jus dåhkkiduvá de besa giesen duojijt vuosedit Sáme Duojen.
+Udnásj rádjáj älla gähttjalime biejadum.
+Jus li gatjálvisá de ságasta Sáme Duojijn jali Sámij åhpadusguovdátjijn
+Sanna Larsson, duodjekonsulännta, Sámi Duodji, 0971-128 99, 070-394 93 06
+Per Stefan Labba, sadj.
+rektåvrrå, Sámij åhpadusguovdásj
+Sámij åhpadusguovdásj fállá aktan vuododusájn Hantverk & Utbildning Leksándan joarkkaduodjeåhpadusáv.
+Tjavtjas 2011 la åhpadus 100 vahko ja gåbttjå 500 Yh-tjuoggá.
+Åhpadus tjadáduvvá biejadusá sinna Yrkeshögskolan "Smala yrken".
+Åhpadus vatteduvvá stáhta doarjjaga biejadusá sinna ållessjattugij joarkkaåhpadussaj muhtem giehtabarggoviddnuj tjáledum guovvamáno 2008, ja 2011 rájes mierreduvvá åhpadus biejadusá sinna Yrkeshögskolan (SFS 2009:130).
+Åhpadus vaddá tjavtjas 2011 smidás viddnoallaskåvllåeksamenav.
+Oahppen la vahák- ja åvdåsvásstádusduodastus barggo-/åhpadusájgen.
+Oahppe ij mávse avtak skåvllågålov.
+Duossto vidnudahka/lájddistiddje oadtju 4000 kr/mánnuj mákson (värrovälggogisvuohta, ij momssavälggogisvuohta)
+Rávkalvissan åhpadussaj la guovtejahkásasj duodjesuorgge Sámij åhpadusguovdátjin jali dan lágásj åhpadus.
+Maŋŋáj tjadádum joarkkaduodjeåhpadusá máhtá gesälla- ja tjähppudakduodastusáv åhtsåt!
+(Máhtá juo sämmi tjavtja gå joarkkaduodjeåhpadussaj álgá gesälla- ja tjähppudakduodastusáv åhtsåt.)
+Joarkkaduodjeåhpadus la allaskåvllåmieren, danen máhtá oahppambiednigijt CSNas åhtsåt.
+Sajijs ij la nåv galle.
+Vuododusán Hantverk & Utbildning li 50 saje.
+Åtsålvisblankehtav ja ienep diedojt vuododusás Hantverk & Utbilding gávna dánna!
+Jus li gatjálvisá de ságasta rektåvråjn:
+Per Stefan Labba
+rektor (a) samernas.se
+Máhtá aj ságastit vuododusájn:
+Stiftelsen Hantverk & Utbildning
+E-påvsstå: info (a) hantverkslarling.se
+Sámegiella l ájnas oasse sáme kultuvras.
+Miján li moadda åhpadusgäjno.
+Sámij åhpadusguovdátjin gähttjalip gielav åvdedit.
+Vállji iesj makkárav sidá tjuovvot!
+Samiska skrivkurs h.t.
+Kursinnehåll: Grunderna i samiska språket, grammatik, samiska som muntligt och skriftligt språk.
+- Samiska språket (samisktalande alt.
+fortsättning)
+- Davvisámigiella
+- Julevsámegiella
+- Åarjelsaemien
+Vi erbjuder studieplatser för kurs i samiska språket under höstterminen 2015, totalt 6 veckor.
+Kursstart 25 augusti.
+Mälggatåhpadus värmmádagá baktu (iejvvidimij dagi) neljadisájggáj jagen
+Sámegiella ådåálggijda, joarkkaoahppijda jali sámegielagijda
+Låhkåmjahke la 36 vahko, 16 vahko tjavtjan ja 20 gidán.
+Värmmádagá baktu låhkå guokta lávke låhkåmjahkáj ábnasplána milta (Moderna språk).
+Binnemusát 18 jage viertti årrot.
+Diededa ietjat álggen, joarkkaoahppen jali sámegielagin.
+Saje: 15 geŋgak oassáj.
+Gehtja sválldasav "Skåvlå birra-Låhkåt mijá lunna".
+Åhpadusnävojt oahppe iesj huksá.
+Vebbaåtsålvis!
+Silbba
+Åhpadiddje: Randi Marainen biehtsemáno 9 - 12 biejve
+Binnemusát 5 oahppe ja ienemusát 10.
+Gållo 1 900kr
+Åtså maŋemusát moarmesmáno 28 biejve!
+Biebbmo - Sámebiebbmogárvvim
+Sisadno: Urttasa, subttsasa, biebbmogárvvim.
+Biehtsemáno 17-19 biejve, 5-10 oahppe.
+Prosjäkta Samisk mat- och kompetenscentrum - Gållo 750 kr.
+Bájkke Jåhkåmåhkke.
+Ienep diedo bielen Samisk mat- och kompetenscentrum.
+Rávkalvissan Silbbaj la sämmi degu duodjesuorggáj, dat javllá sámeskåvllå jali dan lágásj máhttudahka/barggodiedo.
+Oahppe máksá iesj duodjeábnnasijt.
+Åtså maŋemusát biehtsemáno 5 biejve!
+Åtså värmmádagá baktu!
+Ienep diedo: Válde aktavuodav rektåvråjn Per Stefan
+e-påvsstå: rektor@samernas.se
+Sámij åhpadusguovdásj fállá aktan Härnosanda álmmukallaskåvlåjn vuodoåhpadusáv dålkkåmåhpadussan nuortta-, julev- ja oarjjelsámegiellaj.
+Jahkásasj mälggatåhpadus lahkkeájggáj.
+Dasi máhttá oahppambiedniga åhtsåt.
+Mákso muhtem märráj vatteduvvá manojda.
+Maŋŋáj tjadádum åhpadusá de máhtá åhtsåt avtårisasjåvnåv Kammarkollegan.
+Boahtte åhpadus álggá ådåjakmáno 2012.
+Gähttjalimbiejvve l Härnosándan basádismáno 7 biejve!
+Rávkalvissan åhpadussaj la sámegiella gimnásan (3 lávke Moderna språk) jali dan lágásj åhpadus, ja sámegielak årrot.
+Åhpadus la gudá oassáj, aktan 545 tijma.
+Åtsåvisáv rája Härnosánda almmukallaskåvllåj maŋemusát gålgådismáno 15 biejve 20...
+Åtsålvisblankehtav gávna tjuovvo sválldasin.
+Gájka 6 tjåhkanimbále li Härnosándan.
+Soajttá tjåhkanibme aj Jåhkåmåhken.
+Ienep diedo såme dålkkåmåhpadusá birra gávna Härnosánda álmmukallaskåvlå häjmmabielen, gehtja tjuovvo sválldasav.
+Skåvllå gåhttju åhttsijt Härnosánndaj giellagähttjalibmáj basádismáno 7 biejve 2011.
+Dan bäjvváj hähttuji gájka boahtet.
+Ienep diedo åhpadusá birra
+Jus li gatjálvisá de ságasta:
+Kurssatjuottjudiddjijn:
+Olga Lysova
+Härnösands folkhögskola
+olga.lysova.hf (a) folkbildning.net
+Rektåvråjn:
+Sámij åhpadusguovdátjin máhtá låhkåt muhtem åhpadusájt mälggatåhpadussan, sierraláhkáj gielav ja boatsojäládusáv.
+Ienemus åhpadusájn li iejvvidime valla värmmádakkursajn älla.
+Mij adnep fronterav åhpadusvuodon.
+Duodjeåhpadusá ulmme la juohkka oahppe duodjemáhtov åvdedit.
+Vuostasj jage vuodojt oahppá, nuppe jage tjiegŋalup åhpadusáv oadtju.
+Guosseåhpadiddje åhpat bájnov/hámev, silbba-, smirjjim-, girjjam- ja dájvveduojev ja nåv vil.
+Oase
+• Sassne/Tekstijlla
+• Muorra/Tjoarvve
+Kursa sisadno
+• Duodje
+• Dávverdiehto
+• Bájnno ja Hábme
+• Terminologiddja
+• Temávahko tjiegŋalup åhpajn dájvve-, silbba-, nuvtak-, tjátjek-, girjjam- ja smirjjimduojen.
+• Sámegiella
+• Sáme Histåvrrå ja Kultuvrra (vuostasj (1) jage)
+• Ekonomiddja (nuppát (2) jage)
+Rávkalvisá álggemij
+Rávkalvissan åhpadussaj la vuodoåhpadus jali diedo duoje birra sámeskåvlås, sáme avtastahtedum åhpadusás jali dan lágásj åhpadusás, jali aj diedo ja dåbdo duoje birra.
+Saje suorgen Sassne/Tekstijlla: 16-20, Muorra/Tjoarvve: 10.
+Lågå sválldasav "Skåvlå birra - Låhkåt mijá lunna" Oahppe iesj máksá oahppamgirjij, oahppamnävoj ja duodjeábnnasij åvdås.
+Nuorttasámegiella
+Jus li gatjálvisá de åhpadiddjijn ságasta.
+Åtsålvisáv rája åhpadiddjáj:
+Ellinor Kuhmunen, +46971 44024, ellinor.kuhmunen (a) samernas.se
+Julevsámegiella
+Gun Aira +46971 44017, gun.aira (a) samernas.se
+Oarjjelsámegiella
+Åtsålvisáv rája åhpadiddjáj.
+Reinie Fjällström, +46971 44012, reinie.fjallstrom (a) samernas.se
+Sámij åhpadusguovdásj fállá allaskåvllåkursav 15 tjuoggáj aktan Sáme allaskåvlåjn Guovddagäjnon.
+Kursan åvdeda goappátjagá duodje- ja sámegielmáhttudagáv.
+Vuostasj kurssabiejve li moarmesmáno maŋŋegietjen ja nubbe låhkåmbále biehtsemánon.
+Lågå ienebuv kursa ja åtsådimájge birra bielen:
+Åarjelsaemien: http://samiskhs.no/nb/node/29
+Julevsámegiellaj: http://samiskhs.no/se/node/96
+Dárruj: http://samiskhs.no/nb/node/95
+Hatte li fámon biehtsemáno 15 biejves 2012
+Sámij åhpadusguovdásj fállá buorre oahppij viesov tjáppa birrasijn.
+Ådå oahppij vieson li guokta låbdå ja juohkka lanján hivsik/navol, muhtem lanján aj tjiegasj muhtem tjiehkarustaj.
+Fert låbdån aktisasj tjiehka ja Tv-ladnja.
+Bassamladnja gávnnu.
+Hárpodis värmmádahka.
+Oabme oahppij vieson fállap lanjájt, hivsik/navol váttsádagán.
+Jus sidá lanjáv lájggit de mijájn aktavuodav válde telefåvnå jali E-påvstå baktu!
+Ladnja Oahppij hade
+Ladnja avta ulmutjij navvulijn/hivsigijn 1900kr/mánnuj, 200kr/jánndurij, 750kr/vahkkuj
+Ladnja avta ulmutjij navvulijn/hivsigijn ja tjiegatjijn 2100kr/mánnuj, 200kr/jánndurij, 750kr/vahkkuj
+Ladnja avta ulmutjij oabme oahppij vieson, hivsik/navol váttsádagán 1600kr/mánnuj, 180kr/jánndurij, 650kr/vahkkuj
+Motåvrrålieggijiddje 170kr/mánnuj, 25kr/jánndurij
+Jus sidá rávvit de skuolka +46971 44008 jali rája e-påvsståj info (a) samernas.se
+Skolan ByggsBildrätt:Ájtte
+Ienep gå 65 jage la Sámij Álmmukallaskåvllå tjadádam åhpadusájt sáme álmmugij.
+1999 rájes la skåvlå namma Sámij åhpadusguovdásj, ja ij la formálattjat dasti álmmukallaskåvllå.
+Skåvllå la jagij milta årrum guovdátjin sáme sebrudagán.
+Åvdep rektåvrrå Lennart Wallmarkka tjoahkkidum páhppára ja gåvå, majt Ájtte vuorkku, li oalle árvvon.
+Degu gájk ietjá de álgij unnesláhkáj.
+Sámij Álmmukallaskåvllå vuododuváj Svenska Missionssällskapas álgadiddje milta, biskåhppå Bengt Jonzon Julevun, ájádusájn doajmma galgaj ándagisluojttet åvdep ájgij badjelgähttjamij åvdås.
+Valla juo åvdebut lijga Gustav Parkka ja skåvlik Karin Stenberga huomáhahttám dav.
+Biskåhppå biejadij Lennart Wallmarkav skåvlå vuostasj lájddijiddjen ja rektåvrrån.
+Biskåhppå Janzon tjálij girjjáj 1942 skåvllå
+Biskåhppå Janzon anij sáme vierttijin sajestisá dáro sebrudagán tjuottjodit, ja dat rávkaj lasse máhttudagáv, åhpadusáv ja diedojt.
+Misjåvnnålihtto anij Jåhkåmåhkke lij vuohkasamos bájkke, valla dajna gå vájvve lij båddåsasj sjiehtes lanjájt Jåhkåmåhken gávnnat (doaro diehti), fállin vuostasj kursav 24 oahppijn Suarssáj gålgådismános 1942 vuoratjismánnuj 1943.
+Ábnnasa lidjin sámegiella, sámij histåvrrå, sáddjim ja äládus ja aj girjjájriekknim.
+Oahppe årrun lájggolanjájn plássan, bårrin avtan sajen, duodjuhin ietjá sajen, másjkudallin goalmát sajen j.n.v.
+1943/44 unnoj oahppij låhko 16 oahppáj, ja maŋep jage 15 oahppáj.
+Dasi vuosstálasste ávvudallin.
+Namádis tidniktjálle anij skåvllå lij dåssjedibmáj, ja gå binná oahppe lidjin de vuojnnuj degu sáme ietja ettjin skåvllåj lijkku.
+Juo 1943 árvvedij rektåvrrå Wallmarkka skåvllå ij goassak sjatta stuor álmmukallaskåvllån.
+Álmmukallaskåvllå gåhtjoj ájnas sámenuorratjåhkanibmáj sjnjuktjamáno 17-19.b.
+1944, mij tjoahkkij 250 nuora.
+Dat lij akta ájnnasamos tjåhkanimijs sáme organisasjåvnnåhiståvrån.
+Tjåhkanimoasálattja sihtin Sámij Álmmukallaskåvlåv doarjjot kultuvra bissoma ja árbe diehti.
+Jåhkåmåhkke lij vuohkasamos bájkke.
+Dan tjåhkanime maŋŋáj ja vuostasj jagij diedojs Suarsás, ja Missionssällskapa buorre mielajn, tsieggiduváj ådå skåvllå Jåhkåmåhkkåj.
+Tjåhkanimoasálattja sihtin aj sámekultuvra hárráj friddja organisasjåvnnåj tjåhkanit ja siebrreráde vuododuváj, mij njuolgadusájt dagáj Same Ätnama vuostasj tjåhkanibmáj 1945.
+Giesen 1945 jåhttåjin Jåhkåmåhkkåj, gånnå oahppij viesso lij gárves.
+Leksjåvnå lidjin oabme álmmukskåvlån, dasik skåvllådåhpe ållånij 1948.
+Sjnjuktjamáno 1949 lenahärrá O.W.
+Lövgren skåvlåv rabáj.
+1947/48 la ietjá ájnas ájgge skåvlå histåvrån.
+Dan jage vuostasj bále nuppev jahkekursav adnin.
+Guokta sáme oahppe vuona bieles bådijga.
+Skåvllå stáhtadoarjjagav ánoj ja oattjoj.
+1951/52 bådij suoma oahppe, dan jage gå lij vuostasj åhpadiddjelånudallam sáme nuorajskåvlåjn Kárášjogan.
+Skåvlå ájggomus lij tjielgas; ristalasj álmmukallaskåvllå, gånnå skåvllå viehkedij nuorajt ietjasa árvos kultuvrraárbev suoddjit.
+Skåvllå mij vattij hejmav, ja tjåhkanimsajev sáme nuorajda mij dabrridagáv sáme kultuvrraj dagáj ja vijdedij várdov ja vuojnov, vaj nuorra buolvva galgaj sjaddat ja åvddånit.
+Lasse máhttudagás ja vijdep várdos vuorddá båhtusijt, ja de vuorddá åvdåsvásstádusáv ulmutjis.
+Sámij Álmmukallaskåvllå lij vielggen oahppijdis viehkedit ávujn dan åvdåsvásstádussaj mannat ja åvdåsvásstádusáv válldet kultuvra ja oajbboma åvdås.
+Skåvllå sidáj bajedit oahppijdis "anedahtte almatjin" nåv gåk vuona oahppe målgij.
+Wallmarkka javlaj muhtem jage maŋŋela vaj alemus ulmme Sámij Álmmukallaskåvllåj lij oalle aktisasjvuodav gájkka rájij badjela ållet.
+Skåvllå máhtij aktisasjguovdátjin sjaddat.
+1957 jagásj Nomadskåvllåguoradus mij oajvvadij avtsejagák skåvlåv sámijda hálvva Sámij Álmmukallaskåvlåv fámoduhtij.
+Skåvllå vásstet remissaj 1961 vaj riekta lij guhkedit nomadåhpadusáv 9 jahkáj, ja nomadskåvllå luluj oadtjot aktisasj ja nanos lájddimav mav sáme stivrriji.
+Nomadskåvllåguoradallam ittjij åvddåj bieja sierra sáme alep skåvlåv gå oahppevuodov gähttjá, ájnat ienni vaj sáme åhpadus galgaj årrot komuvna alepskåvlåjn Gierunin ja Jåhkåmåhken.
+Sámij Álmmukallaskåvllå ienni oajvvadij komuvna alepskåvllå Jielleváren máhtij sámemánájt duosstot dajna gå oahppij låhko lij ilá unne guovte sadjáj.
+Sámij Álmmukallaskåvllå itttjij sámij skåvllåmannama rievddadimijs balá, oahppij låhko ham luluj vijddot ja ädnot.
+Ådå ja lasselanjájt dahkin 1961-62.
+Ådå oahppij viesso bárnijda, ådå skåvlikviesso, oabme oahppeviesso mav ådåstuhttin ja mij galgaj niejdaj oahppeviesson, ådå rektåvrråviesso ja dåjmadaklanjá.
+Skåvllå åvddålij guovlluj gehtjaj, ja lanjájt galggin adnet sámeálmmuga sebrudakdahkamij ja boahtteájggeájggomusájda suoddjijtjit sámekultuvra boahtteájgev.
+Lahka aktisasjvuodajn SSRajn ájgoj skåvllå viehkedit.
+SSRa gåhttjoma milta álgij ådå ábnaskurssa 1963 SSRa sadjásasj åvddåulmmutjijn oajvveåhpadiddjen.
+Ålggolijguovlluj ábnaskonsulänntavirgev biedjin mij galgaj gatjálvisáj barggat degu ällobargo buoredime birra, ja aj aktisasjbarggo ietjá åhpadalle organisasjåvnåj.
+Muhtem gähttjalimtjieldijn ma sihtin juojddá ådåsav gähttjalit, barggagåhtin diededimij, ådåsisorganiserimij rádevaddemijn.
+Åhpadin aj ietjasa barggijt, biednikábjjárijt, njuovvijt, lájddidimåhpadusájt, siebrremáhttudagájt, boahttsubiergo márnánasstemav, älo aktijbiedjamav, boatsojåtsådallamav, turismav, guollimav/luonndosujttimav ja nåv vil.
+Biedjamdago ma galggin doarjjot äládusá åvddånimev.
+Da ájádusá ájn uddniga gulluji!
+Sámij Álmmukallaskåvlån lij tjåvdasadje gå vuododin Same Ätnamav.
+Bájnnimlanján Suarsán mij lij Wallmarkagij viesso álggin biskåhppå Bengt Janzon, Karin Stenberga, Lennart Wallmarkka áhkátjines Ingeborgajn ságastit sáme organisasjåvnå dárbo birra.
+Nuorajtjåhkanibme Suarsán 1944 hábbmij vijdábut njuolgadusájt Same Ätnamij, Sällskapet lapska odlingens framtid.
+Vuododalle tjåhkanibme lij Jåhkåmåhke oabme girkkon guovvamáno 3.b.
+1945, biskåhppå Bengt Janzonijn åvddåulmutjin ja rektåvrrå Wallmarkajn tjállen.
+Same Ätnama oajvvebargojs akta lij barggat sámeduoje åvddånibmáj, ja 1946 biejadin duodjerádev rektåvrrå Wallmarkajn åvddåulmutjin mij bargaj vaj sierra duodjekonsulännta biejaduvvá.
+1947 biejadin Rune Johanssonav vuostasj konsulänntavirggáj.
+1949 registardin merkav oalle "sáme" duojes.
+Duodjekonsulännta bargaj lahka aktisasjvuodajn Sámij Álmmukallaskåvlåjn kursaj j.n.v.
+Rektåvrrå maŋŋela sjattaj konsulentaj aktavuohtaålmmån ja åhpadussuorge åvddåulmutjin, ja maŋŋela Same Ätnama åvddåulmutjin.
+Same Ätnam bargaj ietjas suorgij sinna, äládusá, duoje, tjállema ja åhpadusá.
+Sámij Álmmukallaskåvllå lij aj ájnas sadje SSRa biejadahttijn.
+1948 gåhtjoj Gustav Parkka rijkkatjåhkanibmáj dajna gå 1946 jage bierggogehtjadimsiebrreráde vaddám lij oajvvadusájt njuolgadusájda njuovvama hárrráj.
+Dat lij boatsojäládusá vuosstij Parka milta.
+Rijkkatjåhkanibme 1948 biejadij "Sámefuolke barggojuohkusav" gånnå lidjin Gustav Parkka, rektåvrrå Wallmarkka ja sárnnár Arvid Kaddik.
+Suorgge oattjoj barggon gatjálvisáj barggat boahtte rijkkatjåhkanibmáj ja moalgedit sámeálmmuga dárbo birra.
+Barggojuogos tjåhkanij juo gålgådismánon 1948 Gustav Parka lunna Stenselen bargatjit njuolgadusoajvvadimij SSRaj.
+Rijkkatjåhkanimen gålgådismánon 3-5.b 1950 Jåhkåmåhken vuododuváj SSRa.
+Åvdep sávadus svieriga sámij rijkkatjåhkanimes 1918 Lulleluspes lij dal oallevuohta.
+Vijmak jahkásasj rijkkatjåhkanimev adnin.
+Gustav Parkka álgos huomáhij Sámij Álmmukallaskåvlåv biedjat.
+Sån lij siegen skåvlå álgon 1942 ja lij siegen stivran.
+Parkka álu skåvlåv guossodij ja tjálij dan birra Sámefuolke ietjas tidnigin.
+Parkka lij 1950-59 SSRa åvddåulmusj, tidniga Sámefuolke dåjmadiddje ja stivrrasebrulasj Sámij Álmmukallaskåvlån.
+Tjadnusa ja bátte lidjin tjielggasa ja Sámij Álmmukallaskåvllå ájnas oasse sámeorganisasjåvnåj vuostasj jagij sinna.
+1953 adnin nuorttarijkak sámekonferensav Sámij Álmmukallaskåvlån, gånnå mierredin gähttjalit aktavuodav Nuorttarijkaj sámij.
+Konferänssa biejaj siebrrerádev bargatjit oajvvadimijn sjaddadahttet aktisasj nuorttarijkak rádev sáme gatjálvisájda.
+Sámij Álmmukallaskåvlån lij aj ajnás sadje dávvervuorká biejadahttijn Jåhkåmåhkkåj, mij maŋŋela sjattaj Ájtte, duottar- ja sámedávvervuorkká.
+Dávvervuorká vuodon lij lánndafiskála Erland Ströma sáme dávvertjoahkkimus .
+Gå Ströma Jåhkåmåhkes jådij lij vuostasj oajvvadus komuvnna galgaj tjoahkkimusájt oasstet.
+Valla J C Kempe mujttofoannda biednigijt vattij Norrbottena lena sijddasiebrrerádáj tjoahkkimusá oasstemij.
+Tjoahkkimus oattjoj muhtem årij biejaduvvat Jåhkåmåhkkåj: "Dávvertjoahkkimus njuolgga tjanáduvvá Sámij Álmmukallaskåvllåj ja åhpadusábnnasin".
+"Sujtto galggá Sámij Álmmukallaskåvllåj gullut".
+Stivran dávverij sujto åvdås galgaj iehtjádij siegen Sámij Álmmukallaskåvllå sebrulattjav adnet.
+Jåhkåmåhke komuvnna biejadij ednamav dávvervuorkkáj ja doarjoj vaj huonaj tsieggiduvvá, majna rektåvrrå garrasit bargaj.
+Ij la dåssje diehti dávvervuorkáv li tsieggim skåvlå guorraj, vuodoájádus lij Ströma tjoahkkimus galgaj árvos gehtjadim- ja åtsådimábnas Sámij Álmmukallaskåvllåj årrot.
+Sámij Álmmukallaskåvllå álgadij sámetjuojggusijt.
+Same-SM álgij daj tjuojggusij ma skåvlån lidjin.
+1948 skåvllå bivddij ålgop oasálattjajt hávsskudalátjit skåvlå oahppij.
+Biskåhppå Bengt Jonzon jámij 1967, sån lij de 15 jage sinna (1945-60) årrum Same Ätnama åvddåulmutjin ja Sámij Álmmukallaskåvlå åvddåulmutjin álgos 1942.
+Gustav Parkka jámij 1968, åvdep oajbbo gáhtogåhtin.
+Oahppij låhko Sámij Álmmukallaskåvlån unnoj 60-lågo guovddelis, jáhkkelis 9-jagák sámij skåvlå diehti.
+Låhkåmjage 65/66 mannin val 21 oahppe skåvlån, 16 oahppe mannin 66/67, maŋemus jage gå val sáme oahppe skåvlån mannin.
+Vidjura alvvun, ij dåssjå skåvllåj, ájnat aj sáme organisasjåvnåjda.
+Boahtteájgge lij sjävnnjadabbo gå åvddåla.
+Wallmarkka tjálij brevan sjnjuktjamánon 1968 vaj Svieriga sámij vijor lij vájvve.
+Hádjamvahák gávnnuj ja guodde ulmme ittjij gávnnu.
+Dálven 1970 ittjij Missionssällskapa vuojne máhttelisvuodajt skåvlå oajvven dasti årrot.
+Missionssällskapa lij de 1942 rájes rijka girkkoj rijkkakollektas dåjmav máksám, valla dal rijkkakolläkta ettjin vatte.
+Missionssällskapa lij älvvám vaj val 8 sáme oahppe låhkin 1969/70, 40 oahppijs.
+Da máhttelisvuoda ma juo gávnnujin, fállat sámenuorajda sierra álmukallaskåvlåv, dárbahin binnebut gå åvdebut, Missionssällskapa anij.
+Missionssällskapa gal máhtij viehkedit guldudallat jus Pitedalena álmmukallaskåvlån Entjavallen (Älvsbyn) máhtij biejadit sierra suorgev ábnnasij sáme kultuvrra, giella ja duodje.
+Bargge ja åhpadiddje hähttujin hiejttet.
+Skåvllå lij Sámij Álmmukallaskåvllån nåhkåm, anij Missionsförbundet.
+Garra såbadallama álggin.
+Vahák lij Sámij Álmmukallaskåvlå boahteájggáj.
+Jåhkåmåhke komuvnna sidáj skåvlåv, valla aj SSRa ja Same Ätnam.
+Missionsförbundet anij sámij dárbo ja sávadusá galggin vuostatjij boahtet ja sidáj ietjas oajvven guokta jage vil dasik sáme organisasjåvnå lidjin stáhtas biednigijt oadtjum.
+Vuoratjismánon 1972 jåhtin Sámij Álmmukallaskåvlåv Missionsförbundas ådå oajvváj vuododussaj Sámij Álmmukallaskåvllå, mij lij vuododuvvam Jåhkåmåhke komuvnas , SSRas ja Same Ätnamis.
+Dat ådå tjoavdos lij såbadus moatte mielaj gaskan, sáme ja bájkkásasj.
+Rektåvrrå Lennart Wallmarkka lij álgos siegen 1971 rádjáj, 29 jage, ja suv maŋŋáj bådij Birgitta Östberga.
+1972 rájes la skåvllå almulasj suorgev adnám.
+(Sámeduodjesuorgge ja ekologiddjasuorgge álgijga 73/74).
+1987 tjadádin guoradusáv skåvlå birra, mij oajvvadij dat galgaj friddja gymnásaskåvllån sjaddat.
+Dasi Jåhkåmåhke komuvnna vuosstálastij årijn dat barggá ietjas komuvna gymnásaskåvlå vuosstij.
+Doarjodiddje proposisjåvnåjn 1990-91:82 álmmukåhpadime birra Sámij Álmmukallaskåvllå besaj rávkalvisás almulasj suorgev adnemis.
+Sierra stáhtadoarjjagav galggin oadtjot, mav skåvlå stivrra galgaj dåjmadit dakkár åhpadussaj mij buoremusát ávkkij sámijt.
+Dan maŋŋela skåvllå ij lim dasti álmmukallaskåvllå.
+Låhkåmjage 1991/92 rájes ij skåvllå dasti fála almulasj suorgev, oahppij låhko lij maŋenagi unnum 80-lågå maŋŋegietjen.
+1999 målsoj skåvlå namáv Sámij åhpadusguovdátjin.
+Boatsojäládussuorggáj ja giella- ja kultuvrrasuorggáj lij vájvep oahppijt oadtjot 90-lågo álgon/guovddelin.
+IT-rahtjamij maŋŋela fáladuvvin da kursa mälggatoahppan ja oahppij låhko lasoj låhkåmjages 1999/2000.
+Boatsojäládussuorgge ådåstuváj sáme Vidnudaksuorggen.
+90-lågo maŋŋegietjen unnoj oahppij låhko ekologiddjasuorgen, ja ittjij dast fáladuvá låhkåmjages 2000/01.
+Uddni la oahppij låhko bájken 60-70 oahppe guhkes suorgijn.
+Moadda suorge li mälggatåhpadussan.
+Skåvllå álu barggá åvddånimgatjálvisáj.
+Tjavtjan 2004 álgij ådå suorgge; Mijá Viessom/Samisk Samhällslinje.
+Aj Náhkis - Skinnkonfektion álgij tjavtjan -04.
+Sámij åhpadusguovdásj la val muhtem jagen guhkes lávkev åvddålij válldám ieme skåvlås tjähppudakmáhttudagáv adnet mälggatmediateknijkan.
+Infrastruktuvrrarahtjamij máhtti guhkkudagá ulmutjij gaskan oadnot.
+Interaktijvalasj webbaåhpadimnävo ja videokonferänssateknijkka li räjdo ådåájggsásasj åhpadusán.
+Åhpadusá iejvvidimij råhtu äládusbarggijt ja virggeaddnijt.
+Paradigmamålssom la åni ájgen sjaddam.
+Sámij åhpadusguovdátjij li buorre åvddålijbiedjama åvddånit.
+Gávnnuji ållo huomáhahttema ja viertti hámijt gávnnat ja biednigijt adnet dav tjadádittjat.
+Skåvllå sihtá åvddålijgiehtaj sáme duojijn, gielajn ja kultuvrajn barggat, valla aj sajev sáme äládusáj åvddånimen adnet.
+Stivrra sihtá lasse kurssa- ja konferänssadåjmav adnet, ávkkitjit dåbev, tjiegav ja oahppijviesov ållåsit.
+Sámij åhpadusguovdásj la ájnas ja ávkken sáme álmmugij ja ájnas la skåvllå bissu ja åvddån.
+Lennart Wallmarkka tjálij 1948 návti: "Álmmukallaskåvllå ij goassak ållåna, dat viertti agev åvddånime vuolen årrot, agev åvddålij aŋádit, viesson årrot ja åvddånahtte.
+Da bágo ájn uddniga hehpi.
+Sámij Álmmukallaskåvllå stuorrevuohtaájgge lij badjelasj 15 jage, 50-lågo álgos 60-lågo gasskuj.
+Árvvedahtte lisj ájgge sámij sebrudagán hávsske årrum, dievas boahtteájggejáhkujn.
+Gijtulvissan åvddåligähttje ulmutjij bargo lip jåvsådam dasi gånnå uddni lip.
+Uddni gå adnep nåv ållo sáme politijkalasj aktavuodajt la ájnas histåvrås oahppat, aktan mannat ja gähttjalit ruoptus válldet dajt árvojt ja dav aktisasjvuodav mij åvdebut gávnnuj.
+Ájnas la vaj sáme organisasjåvnå ietjasa skåvlå birra aktani, ávkkiji dav ja biedji tjåhkanimijt ja seminárajt dasi.
+Dárbas sisiboadojt skåvllåj vaddá, ja skåvlå árvvo sáme iejvvidimsadjen ja kultuvrraguovdátjin nannu.
+Sámij Álmmukallaskåvllå la ieddnen ednagij mij sjaddá sáme sebrudagán uddni.
+Skåvlå ájnnasamos sadje uddni la oahppijda gäjnov vuosedit vásstedit ietjasa kultuvra åvdås vaj viessu.
+Sámij åhpadusguovdásj manná hávsskes boahtteájge vuosstij!
+Skåvllåábnas mij nanni máhttudagáv sámij birra.
+Gåvån "Sidák sámegielav oahppat?" máhttá oahppe muhtem bágojt ja moallánagájt sábmáj oahppat buojkulvissan "Buoris!".
+40 barggogåvå tsahkkis bájnoj ja geldulasj hámijn galggi oahppijt miellodit ienebuv oahppat sámij histårjå, jáhkkudagá, sebrudagá, giela ja kultuvra birra.
+Gåvå li oahppijda jahkekursan 6-9, ja vuohke sámij birra oahppat.
+Sámij åhpadusguovdásj la prosjäktaniehkke.
+Ednambarggodepartementa diededimdahkamus ja EU:a Ulmme 1 la prosjevtav biednigahttám.
+Prosjäktalájddistiddje Per Stefan Labba la dudálasj vuostasj skåvllåábnnasa åvdås sámij birra mav sáme ietja li dahkam.
+Le ábnas massta ávvus, sihtá duohtadit ja ienebuv diehtet.
+Per Stefan doajvvu åhpadiddje adnegåhti ábnnasav ietjasa åhpadusán.
+Åhpadiddjemässon Skolforum Stockhålman vuosedij lådav sámij birra.
+Per Stefan giehttu ålos gehtjadin lådav ja ávvusin gå ábnas sámij birra gávnnu.
+Monika Blind Tuoremaa la tjálle, Ulrika Tapio Blind la hábbmim ja gåvåjt bájnnim.
+Prosjäktaniehkke Sámij åhpadusguovdásj, Jåhkåmåhkke
+Jus sidá ienep diedojt ábnnasa birra de aktavuodav válde prosjäktalájddistiddjijn Per Stefan Labba
+Ábnas máksá 400 kr frákta duodden.
+Rávvi Sámij åhpadusguovdátjis Jåhkåmåhken.
+Jus sidá rávvit de aktavuodav mijájn válde: 0971-44008 jali info (a) samernas.se
+Sámij åhpadusguovdásj fállá tjáppa birrusav konferensajda, seminárajda ja kursajda.
+Ávlan li 80 saje.
+Skåvlån li aj unnep lanjá.
+Miján la iehtjama oahppijviesso gånnå máhttá årrot
+Skåvllåsjaljon la låvdagoahte, goarddemgoahte ja gábmá mij hiehpá buojkulvissan iehkedisdoajmmáj.
+Sámij åhpadusguovdásj aktan diŋŋgujn máhttá sierra dåjmajt hásadit.
+Diŋgutjit Diebttjista dási!
+Presentation LS
+Kontakt LS
+Boende LS
+Márnánijda 2015 Sámij åhpadusguovdásj iesj administrerigájkka vuosádallijt skåvlå lanjájn ja skåvllåsjaljon.
+Degu åvddål barggap gájklágásj sáme fáladusáj åvdås guhkas máhttelis, åvdep prinsijpaj milta.
+Ep máhte loabedit vuosádallamsajev.
+Vuostatjin vaddep vuosádallamsajijt åvdep vuosádallijda gudi skåvllåj ja mijá doajmmaj li tjanádum.
+Åvdep oahppijt aj vuorodip.
+Ájnas mujttet!
+Vuosádallamsajij ja lanjáj hatte li divrrum 20%.
+Ájnas aj mujttet!
+Maŋemus åtsådimbiejvve l ragátmáno 30 biejve!
+Jus li gatjálivsá de ságasta Edmond Baerajn.
+E-påvsstå: edmond.baer (a) samernas.se
+Sámij åhpadusguovdásj la unna hásskes skåvllå ållessjattugijda.
+Akta jali ålop jage ij Dunji vatte val viessomájge åvddånimev, ájnat aj ráddnavuodav ja ietjas åvddånimev.
+Mijá ájnnasamos gåhttjom la vijdábut doalvvot sáme máhttudagájt duojen, sámegielan, sámekultuvran ja äládusájn mijá oahppijda.
+Dajna gå skåvllå l sáme guovdátjin Jåhkåmåhken la Dån vuogas sáme kultuvrra- ja giellabirrasin.
+Dánna li Dujna máhttelisvuoda oasslasstet sáme sebrudagájdaja álggoálmmukgávnadimijda rijkasattjat ja rijkajgasskasattjat.
+Jus la miella duodjuhit de vállji Duodjesuorgev 1-2 jage juogu de muorra/tjoarvve- jali sassne/tekstijllasuorgen.
+Boatsojäládussuorgge
+Jus ällobarggen sidá ietjat vidnudagájn barggat de máhttá Boatsojäládussuorgge dunji hehpat.
+Boatsojäládussuorgge la rievddadum vaj máhttá muhtem ábnnasijt sierra låhkåt låhkåmjage 2013/2014.
+Dunji gut sidá sámegielav låhkåt.
+Mij f��llap åhpadusáv oarjjel- julev- ja nuorttasábmáj juogu de álggo- jali joarkkakurssan jali sámegielagijda.
+Ienemus bargge li sámegielaga.
+Biebbmo - Sáme biebbmokultuvrra (Ij låhkåmjage 2014/15)
+Dån åhpa árbbedábálasj máhtov sáme biebmo birra, varás biebmos gárves bårrusij.
+Sáme prográmma - gimnása åhpadus
+Dunji gut vuodoskåvlås boadá.
+Åhpadus la kommuvna gimnásaskåvlån, Bokenskåvlån.
+Dån oattjo sämmi dåhkkimvuodav allaskåvllåj degu Sebrudaksuorgen.
+Oattjo aj sámegielav, duojev, kultuvrav ja boatsojäládussuorgev låhkåt.
+Joarkkaåhpadus duojen
+Skåvllå fállá aktan vuododusájn Hantverk & Utbildning Leksandan 80 vahko åhpadusáv.
+Rávkalvissan åhpadussaj la 2 jage duodjesuorgen jali dan lágásj åhpadus.
+Sáme dålkkåmåhpadus
+Skåvllå fállá aktan Härnösanda álmmukallaskåvlåjn jahkásasj dålkkåmåhpadusáv mälggatåhpadussan gudájn iejvvimijn.
+Buorisboahtem mijá skåvllåj åhtsåt!
+Maŋemus åtsådimbiejvve l moarmesmáno 15 biejvve.
+Barggo åtsålvisáj álggá biehtsemáno álgon.
+Máhttelis la áhtsåt maŋŋel åtsådimbiejve gå soajtti lijggesaje.
+Oahppambiedniga - dunji gut la 20 jage ja vuorrasabbo, luojkkama ja doarjjaga.
+Iesj åtså oahppambiednigijt CSNas ja binnemusát 50% ållesájges hähttu låhkåt.
+Dat javllá neljadiskursajda ij maná oahppambiednigijt åhtsåt.
+Ienep diedojt gávna CSNa bielen
+Doarjjaga åni sámegielkursajda vatteduvvi daj njuolgadusáj milta ma gulluji sámedikke doarjjagij åniájggásasj åhpadussaj.
+Njuolgadusá milta (2007:1347) stáhtadoarjjagij birra muhtem sámegielkursajda 6 §) Stáhtadoarjjaga vatteduvvi åhpadussaj ienemusát 14 biejve jali 112 tijma.
+Oahppe oadtju stáhtadoarjjagijt ienemusát 30 biejve jali 240 tijma jahkáj.
+Sváldas Sámedikke diedojda doarjjagij birra åniájggásj åhpadussaj
+800 kr/låhkåmjahkáj binnep gå lahkkeájggásasj låhkåmij
+Sámij åhpadusguovdásj åhtså
+Bargo
+Duodjeåhpadiddjen vássteda garraduodjesuorge åvdås.
+Dån vássteda pedagågak bargo, kvalitehta ja ekonomidja åvdås ekonomak rájij sinna.
+Barga aktan dibmaduodjeåhpadiddjij.
+Dån máhtá duodjuhit ja dåbdå árbbedábálasj duojijt ja buvtá åhpadit.
+Dujna l pedagågak åhpadus jali avtaárvvusasj máhttudahka.
+Dån diedá ja dåbdå sáme sebrudagáv ja kultuvrav.
+Ánssidussan la sámegiella, goappátjagá njálmálattjat ja tjálalattjat.
+Duodjeåhpadiddjevirgge l 100% ja máhttá guovte virggáj juohkásit.
+Bálkká máhttudagá milta.
+Gähttjalimvirgge.
+Virgge duodjeåhpadiddjen garraduodjáj la stuovva virgge.
+Diedojt virge birra oattjo sadjásasj rektåvrås Per Stefan Labba, skuolkan: +46971 44002, e-påvsstå: rektor@samernas.se
+Fáhka åvdåstiddje l Margot Blind, åhpadiddje, skuolkan: +46971 44 022.
+Åtsålvis bálkkárávkalvisájn, mierkkidum "Duodjeåhpadiddje" galggá skåvlån maŋemusát moarmesmáno 16 b.
+Rája adrässaj Sámij åhpadusguovdásj, Borgargatan 2, S-962 31 JÅHKÅMÅHKKE, jali
+e-påvsståj: rektor@samernas.se
+Duodjeåhpadiddjen vássteda oarjjelsáme dibmaduodjesuorge åvdås.
+Barga aktan julevsáme- ja nuorttasáme dibmaduodjeåhpadiddjij ja aj garraduodjeåhpadiddjij.
+Dujna l pedagågak åhpadus jali avtaárvvasasj máhttudahka.
+Duodjeåhpadiddjevirgge 100%.
+Álggo bårggemáno 2014.
+Virgge l jagev tjavtjas 2014 gidáj 2015 máhttelisvuodajn joarkket.
+Diedojt virge birra oattjo sadjásasj rektåvrås Per Stefan Labba, skuolkan: +46971 44 002, e-påvsstå: rektor@samernas.se
+Åtsålvis bálkkárávkalvisájn, mierkkidum "Vätnoelohkehtäjja" galggá skåvlån maŋemusát moarmesmáno 16 b.
+Rája adrässaj: Sámij åhpadusguovdásj, Borgargatan 2, S-962 31 JÅHKÅMÅHKKE, jali
+Skåvlå birra
+Histårjjå
+Vuododus ja Ekonomiddja
+Skåvlå dahkamuhá ja ulmme
+Lanjá
+Stivrrabagádus
+Kvalitähttapolicy
+Biráspolicy
+Buohtaárvvopolicy
+Hiehteplána
+Skåvllå
+Sámij åhpadusguovdásj la sáme åhpadusinstitusjåvnnå juo åvdutjis.
+Álgos 1942 la skåvllå dallusj namájn, Sámij Álmmukallaskåvllå, åhpadusáv sáme álmmugij vaddám.
+Skåvllå la ájnas sáme sebrudahkaj årrum.
+Vuododus Sámij åhpadusguovdásj ja ekonomiddja Sámij åhpadusguovdásj la sáme åhpadusinstitusjåvnnå, organiseridum vuododussan.
+Svieriga Sámij Rijkkalihtto (SSR), Sáme Ätnam ja Jåhkåmåhke kommuvnna li vuododusáv biejadam.
+Vuododusá njuolgadusá dåjmav stivrriji.
+Skåvlån la sierra årnik ja stáhtadårja mij njuolgga skåvllåj manná.
+Sámij åhpadusguovdátjij ij rávkalvis gullu almulasj suorgev adnet degu ietjá álmmukallaskåvlå.
+Ietjá biednikvadde skåvllåj li Jåhkåmåhke komuvnna ja Lánndadigge Norrbottenin.
+Ietjá boado li prosjäktadoarjjaga, girjjevuobddema, lájggoboado ja nåv.
+Vuobddemárvvo l bájken 12 500 000 kr/jahkáj.
+Skåvlå gåhttjom ja ulmme
+Mijá gájkbadjásasj ulmme la buoremusát sámij åvdås barggat ja mijá gåhttjom la sámij åhpadusáv åvdedit.
+Sámij åhpadusguovdátjin la guovtegärddásasj ulmme.
+Galggá ájnegis sámijda åhpadusáv hiebadum dárbojda ja sávvamijda vaddet, ja dasi duodden vásstedit almulasj kurssadåjma åvdås, ja aktisasjvuoda baktu álmmukorganisasjåvnåj ja ietjá institusjåvnåj diedojt sámij birra álmmugij vaddet.
+Skåvlån li ådåájggásasj lanjá ja barggamsaje.
+Skåvlån la aj bårråmsadje tjiegajn, ja oahppij viesso oahppijda ja guosseåhpadiddjijda.
+Oahppij viesso l ådåstuhtedum jagen 2004.
+Gehtja gåvåjt viesojs sválldasin "bájkke" skåvlå álggobielen.
+Skåvllå la tjoahkkim gájkka ássjepáhppárijt sadjáj mav gåhttju stivrrabagádussan.
+Da li njuolgadusá, policy ja ájggomusá gájkka skåvlå dåjmajda.
+Skåvlå stivrrabagádussaj gulluji tjuovvo:
+Stivrrabagádus galggá årrot viesso tjála mij ådåstuvvá jahkásattjat.
+Stivrra l barggamin
+Sámij åhpadusguovdásj galggá doajmme kvalitähttabargov jådedit dán milta
+Gehtja Kvalitähttapolisav (policy) (pdf-format)
+Mijá biráspolisy ájggom la binnedit birásvahágijt.
+Sáme institusjåvnnån li miján dålusj dábe sujttit luondov ja birrasav.
+Sámij åhpadusguovdásj galggá birásbargo åvddågietjen årrot ja barggat nanos åvddånime åvdås.
+Gehtja Biráspolisav (policy) (pdf-hábme)
+Buohtaárvvopládna
+Sámij åhpadusguovdátja ulmme buohtaárvvobargujn la vaj ij aktak unnedibme sjiervvegullumijn vuodon jali etnalasj vuodon galga gávnnut.
+Gehtja Buohtaárvvoplánav (pdf-hábme)
+Sámij Åhpadusguovdátja hiehtepládnaj gulluji rijdo, hárddem, jábmema/soaggoma ja sälggaadnem.
+Gehtja Hiehteplánajt (pdf-hábme)
+Rabá värmmádakåhtsåmav!
+Lågå mijá åhpadusáj birra sválldasin Åhpadusá ja diededa ietjat värmmádakåhtsåma baktu!
+- Duodjesuorgge
+- Sámegiella
+- Boatsojäládussuorge
+Åtså värmmádagá baktu
+Diebttjista dási!
+Gesälla- ja tjähppudakduodastus (Gesäll- och mästarbrev) duojen
+Dal gávnnu gesälla- ja tjähppudakduodastus duojen Svieriga bielen sámeednamis!
+Sosiálafånndå, Sámij åhpadusguovdásj ja Kunskapenshus Jåhkåmåhken biednigahtij åvddåprosjevtav gånnå barggojuogos njuolgadusájt biedjin.
+Barggojuohkusin lidjnin åvdåstiddje duodjeåhpadiddjijs Sámij åhpadusguovdátjin ja Sáme Duodje barggá administratijvak bargujn.
+Rávkalvissan gesälla- ja tjähppudakduodastussaj la viddnoåhpadus jali diedo barggamisgålmmå jage.
+Sámij åhpadusguovdásj ávvudallá gå dal gesälla- ja tjähppudakduodastus duojen gávnnu.
+Maŋŋáj tjadádum duodjeåhpadusá ja jahkásasj praktijka máhtá gesälla- ja tjähppudakduodastusáv åhtsåt!
+Jus li gatjálvisá de ságasta Sáme Duojijn jali Sámij åhpadusguovdátjijn:
+Giellaj hilá
+Gávnnu dal oasstet ådåstuhtedum oahppamgirjje "Giellaj hilá".
+Rabá sválldasav "Blankehta ja girje"
+Joarkkaduodjeåhpadus
+Jus li gatjálvisá de ságasta rektåvråjn Sámij åhpadusguondátjin:
+Máhtá aj ságastit Vuododusájn:
+Rabás virge
+Sáme Biebbmo ja Máhttodakguovdátjin (Samisk Mat och Kompetenscentrum) la ådå bielle:
+www.mat.samernas.se
+Sámij åhpadusguovdásj máhttá fállat åhpadusáv sámegiellaj videokonferensa baktu oahppijda Svierigin.
+Gávnnu värmmádakformulärra man baktu diededa.
+Mijjen ööhpehtämman Duodji/Duodje/Vätnoe, skåerrie jïh tekstijlen suerkie ohtsedibie
+Mejnie barkedh
+Lohkehtäjjine dïedtem åtnah vätnoeööhpehtämman skåerrie/tekstijle åarjelsaemien suerkie.
+Dïedtem åtnah pedagogijkeles barkose, kvaliteetese jïh ekonomijese dej nännoestamme kuvsjesoejkesji jïh ekonomijeles mieriej sisnie, mejtie leah dïenesjetjaalegisnie nännoestamme.
+Datne edtjh jeatjaj lohkehtäjjaj ektesne barkedh, dovne skåerrie/tekstijle julev jïh noerhtesaemien suerkine bene aaj lohkehtäjjine (lohkehtäjjajgujmie) garrevätnoeööhpehtimmesne.
+Dov bïjre
+Dov leah daajroeh jïh maahtoeh tradisjonelle duodji/duodje/vätnoen bïjre jïh Datne daajrah guktie dam learoehkidie ööhpehtidh.
+Dov lea pedagogijkeles ööhpehtimmie jallh jeatja seammaligke maahtoe.
+Dov lea maahtoe jïh dååjrehtse saemien siebriedahken jïh kultuvren bïjre.
+Maahtoe saemien gïelesne (åarjelsaemien), dovne njaalmeldh jïh tjaaleldh, lea vihkeles jïh meritem vadta.
+Vielie
+Vätnoelohkehtäjjabarkoe lea dïenesje mij 100%.
+Individuelle baalhka mij kompetensen dåerede.
+Barkoe aalka mïetsken asken skuvlejaapan 2014/15.
+Barkoe (vätnoelohkehtäjja åarjelsaemien suerkie) jaepiem ryöhkoe skuvlejaepien 2014/15, jïh männgan nuepie dam jåerhkedh.
+Bïevnesh barkoen bïjre åadtjoeh vik.
+rektovreste Per Stefan Labba, tfn: +46971 44 002, epåaste: rektor@samernas.se
+Facklige saadth-almetje Margot Blind, lohkehtäjjaj saadth-almetje, tfn: +46971 44 022.
+Dov ohtsemetjaalegh jïh baalhkakrïebpesjem tjoerh seedtedh guktie skuvle dejtie åtna minngemes 16:b suehpeden asken 2014.
+Tjaelieh "Vätnoelohkehtäjja (lärare i Vätnoe) " dïsse.
+Seedth diekie: Sámij åhpadusguovdásj, Borgargatan 2, S-962 31 JÅHKÅMÅHKKE, jallh
+epåaste: rektor@samernas.se
+På norsk
+Artihkal girjes Sámij skåvllåhiståvrrå 2.
+Kaia Kalstad: - Dan ájge ulmusj
+Subtsastum Svein Lundaj Julevsábmáj: Kaia Kalstad Kaia Kalstad
+(Gåvvå: Svein Lund) Åvdebut lidjin dåssju ájnegisá sámijs Divtasvuonan gudi oadtjun åhpadusáv maññela vuodoskåvlå.
+Kaia Kalstad (Pier Nilso Gáddjá) lij akta dajs.
+Sån la riegádam jagen 1935, bajássjattaj ja vuodoskåvlåv Måsken váttsij.
+Maññela vuodoskåvlå váttsij joarkkaskåvlån Àjluovtan, ja de realskåvlån suohkanguovdátjin Gásluovtan.
+Moadda jage bargaj sadjásasjåhpadiddjen duon dán skåvlan.
+Vijmak, gå máná lidjin stuorránam, álgij Råmså åhpadiddjeskåvlå åhpadusfálaldahkaj mij lij sirdedum Råmsås ierit.
+Jagen 1982 åhpadiddjeåhpadusájn gergaj.
+80- ja 90-låk jagij nalluj lågåj julevsámegielav, duojev ja sáme kultuvrav ja åhpadusáv.
+1981 jage rájes åhpadij julevsámegielav Gásluovta skåvlån.
+Kaia Kalstad la læhkám ájrrasin Sáme Åhpadusráden.
+Maññela gå pensjonisstan sjattaj la vilá julevsámegielajn ja kultuvrajn barggamin, duola degu tjállám ja jårggålam oahppogirjijt.
+- Lidjiv dan ájge ulmusj.
+Dav gárgadisáv Kaia Kalstad moaddi gærddu gå galgga tjielggit ietjas válljimav sámegiela ja kultuvra gáktuj.
+Ietjas válljimav oahppen, åhpadiddjen ja ieddnen.
+Ja dat ájgge lij dárojduhttemájgge.
+Dárojduhttemájgen ij lim sámevuodan makkirik árvvo.
+Sámevuohta lij ienni fámmba.
+- Gå realskåvlån vádtsiv, de juo allasim jáhttiv gå iesj mánájt oattjov, de galgav sidjij dåssju dárogielav hållat.
+Ja nav aj sjattaj.
+Mån dåssju dárogielav mánájda sáhkadiv.
+Huoman lij sijá bæjválasj dille dárogielak sámemánnán Gásluovtan garrasabbo gå muv bæjválasj dille sámegielagin Måsken lij læhkám.
+Ja gå máná lidjin 12-13 jage vuorrasa, de gájgodin munnuv áhtjijnis gå ejma la sijáv sámegielav oahppam.
+Liehket sábmen, ja ij sámegielav máhttet lij sijá mielas nievrre.
+Maññela li ietja ráhtjam sámegielav oahppat ja dálla sámásti mánájdisá.
+Dåssju åhpadiddje lij ládde
+Moaddup jahkáj 1942 gå Kaia lij gietja jagák ja skåvllåj álgij.
+Doaroj sinna lij, valla rahtedis sijdan Måsken Divtasvuonan ittjij doarro nav vuojga diehttu.
+Skåvllå lij gåjt degu ieme.
+- Mij lijma hæjo, valla ij lim miján ållu nieda.
+Ietjanimme miján lidjin biebmo, guolle ja bierggo.
+Biktasijt ietja goarojma.
+Ja miján ij lim aktak gejna ietjama buohtastahtijma.
+Måsske lij dalloj degu dálla, sebrudak gånnå dåssju sáme årrun.
+Bæjválasj giella lij sámegiella.
+Gájka ietján gå åhpadiddje sámástin.
+Åhpadiddje bådij Giehtavuonas Råmsås, ja dåssju dárustij.
+Læhkám lij oajvven doarrodievnon ja danen de struktuvrav, vuogádusájt sidáj.
+Sån lij vállduk ålmåj, ja skåvlån åroj.
+Juska vil lågev jage sámegielagij siegen åroj, de ittjij sámegielav oahppam, valla mañenagi gal bájke ulmusjdábijda oahpástuváj.
+Sujna lij vanntsa majna iesj sugáj ja guollij.
+Gå måskega guollitjit galggin, ja ettjin vædtsagijt degu ájrojt, hávsgárev jali hagñojt gávna, de ietjá vantsas luojkkalin.
+Åhpadiddje ittjij dav dádjada, ja de luojoj áhttjásim ulmutja sujsta suoládallin.
+- Dáppen e aktak suoláda, javlaj áhttjám.
+- Tjuovo sæmmi vuogev iesj ja luojka majt dárbaha.
+Juska dal åhpadiddje lij ládde, de ittjij amugin aneduvá.
+Váttsij sámegábmagij degu iehtjáda Måsken.
+Sujna lidjin nav sieldes ållo girje, ja mij sujsta girjijt oattjojma luojkkat.
+Mij lijma skåvlå lagámus ráddná, årojma dåssju 100 mehtera skåvlås ierit, ja dan diehti lij miján aktijvuohta åhpadiddjijn juo åvddål gå skåvllåj álgijma.
+Nav de åhpajma binnáv dárogielas, ja gå vuostasj klássaj bådijma de vehik dádjadijma majt åhpadiddje javlaj.
+De lij de væráp dåjda gudi ietjá sajijs vuonan båhtin, gejn ij lim bæjválasj aktijvuohta dárogielagij.
+Mijáv ittjj aktak sámástimes buorggum, skåvlån mij oahppe dåssju sámástijma nubbe nubbáj.
+Valla gå åhpadiddjijn galgajma sahkadit, de vierttijma dárustit juska dal agev ejma riekta bágojt gávna.
+Skåvlån lij dåssju akta åhpadimladnja, ja oahppe skåvlån vádtsin vuorrolakkoj.
+Stuoraga ja smávuga 3-4 vahko ájgen.
+Skåvllå lij dárogielak skåvllå sáme sebrudagan, ja ij lim goassak sáhka skåvlåv midjij sámemánájda hiebadit.
+Dan ájge ij lim ga sáhka åhpadimes sábmáj jali åhpadimes sámegielav.
+Skámádit gå i dádjada
+-Vájku binná dárov máhtijma lij gássjelis læksojt dádjadit.
+Álu ålgolt åhpajma tevstajt majs ejma nav ednagav dádjada.
+Dalloj hæhttujma skåvllåbeñka guoran tjuodtjot gå galgajma læksojt subtsastit.
+Gå lidjiv 9-10 jagák, de lij miján lækso Lasarusa ja boandás ålmmå birra.
+Oahppe guhti gåhtjudaláj læksov subtsastit dåssju tjuottjoj beñka guoran ja ittjij tsuvke majdik.
+Ittjij mujte, ja ij lim ga dádjadam.
+Åhpadiddje suhttagådij.
+De vijmak bådij: "Lasarus var som en kattepus" ("Lasarus lij degu gáhtto").
+Oahppe lij emadussjam juhtusa birra lij sáhka gå bena suv hávijt njoaloj, ja de ittjij mujte ietjá juhtusav gå gáhttov.
+Mij ietjá oahppe tjajmmusav luojtijma.
+Åhpadiddje ajn vil suhtaj, ja oahppe hæhttuj skámádimtjiehkaj.
+Dat dáhpádus la munji mujttuj tsieggam.
+Sieldes lij gå oahppe stráffuduváj gå ittjij dádjada.
+Dakkir vierredagojs mánáj vuosstáj lidjin moadda.
+Juska ællim diehtomielalattja, de huoman lidjin vierredago.
+Gå oahppe dåssju binnáv emadussjin dassta majt åhpadiddje giehtoj, de muhttijn sjattaj imálasj subtsas.
+Akti vielljam bådij ja áhttjáj javlaj: "Mån iv almmáj sidá.
+Dåppen la moarrás Johannes guhti ulmutjijt ruossinávlli".
+Iesj mån vuornnuv låhkåmis majt ittjiv dádjada.
+Áhttjám álu hæhttuj tjåhkkåhit muv siegen ja jårggålit sámegiellaj vaj dádjadiv.
+Doaroj maññelattja juogeduváj skåvllå gålmå dássáj, ja de ij lim sadje divnajda skåvlån.
+Vuostasj klássa priváhta goaden åhpaduváj.
+Vuodnabat Gáddjá, (Kaja Mikkelsen, v. Andersen) lij åhpadiddjen.
+Sån lij nuorra sámenæjttso Divtasvuonas, ja jáhkáv realskåvlåv lij vádtsám.
+Sámegielak lij, valla åhpadij dárogiellaj nav gåk dáhpe lij dalloj.
+Ittjij de muv åhpada dajna gå mån stuorskåvlån vádtsiv ja sån lij åhpadiddjen smávvaskåvlån.
+Muv mielas lij skåvllåájgge buorre ájgge.
+Márjju lidjiv smidás oahppe guhti ittjiv nav álu åhpadiddje moares dárbaha bállat.
+Ja de årruv sijdan, ja áhttjám lij skåvllåbájkke njunnjusj.
+Skåvlån lij internáhtta gånnå dá oahppe årrun gudi ietjá sajijs vuonan båhtin.
+Internáhtan lij bårådimladnja ja gievkan, ja de guokta oademlanjá.
+Akta oademladnja báhtjajda, ja akta næjtsojda, 4-5 oahppe goappák lanjan.
+Internáhtan ij lim tjáhtje sinna, ij lim báda ja ij lim ga hivsik.
+Iemet internáhtan lij sijdaulmusj, ja sámástij oahppijda.
+Iemedin ja aj ieddnen lij mánájda nav guhkev gå lidjin skåvlån, 3-4 vahko ájgen.
+Måskke 1940-lågon.
+Internáhta iemet Bolette Andersen aktan mánáj:
+Sigrid Knutsen, Kaja Pedersen, Kaia Antonsen, Marie Knutsen, Kaia Kalstad ja Inga Knutsen.
+(Foto utlånt av Kaia Kalstad, Kilde: Velferd og mangfold - Tysfjord kommune 1950-2000) Åhpadiddje båhtin ja mannin
+Giettjit klássan mån vuostasj bále oadtjuv sáme åhpadiddjev, Mikal Urheimav.
+Mikal lij mijá siegen skåvlån vádtsám ja bådij njuolgga realskåvlås.
+Vilá lij åhpadus dárogiellaj, valla jus lij juoga majt ejma dádjada de máhtij sámegiellaj tjielggit.
+Njuolgadusáj milta lij, sámegiella dåssju viehkkegiellan galgaj liehket.
+Valla åvdebut ij lim ga nav læhkám.
+Ejma mij dal Mikalav rat vieleda, dåssju gålmmå jage lij vuorrasabbo mijájs gudi váttsijma mañemus jagev skåvlån.
+Valla jáhkáv huoman buoragit ulmutjahtijma.
+Vuodoskåvllåeksábma lij aktisasj divna skåvlåjda Divtasvuonan.
+Vuodoskåvllåeksámav váldijma gå lijma skálloskåvlån.
+Skálloskåvlån lidjin divna oahppe Divtasvuonan tjoahken Gásluovtan.
+Mij årojma priváhtaj lunna Gásluovtan gålmmå vahko.
+Vuodoskåvllåeksáman oahppe Måskes rijbbin gåjt sæmmi buoragit gå oahppe dåjs ietjá skåvlåjs suohkanin.
+Jáhkáv dassta bådij gå miján lij læhkám akta ja sæmmi åhpadiddje ienemus jagijt skåvlån.
+Ietjá skåvlåjn lij dille læhkám nievrep.
+Måske skåvllå lij ájnna skåvllå gånnå lidjin dåssju sámegielak oahppe.
+Dåjn eitjá skåvlåjn degu Ájluovtan, Vuolnán, Rudnávuonan ja Ráluovtan lidjin sáme- ja dárogielak oahppe, madin Gásluovtan lidjin dalloj dåssju dárogielak oahppe.
+Skálloskåvlån lidjin moadda oahppe duot dat skåvlås Divtasvuonan, ja mån iv mujte gievseduvájma, ja ij lim ga vuojga gássjel sábmen liehket.
+Åhpadusdásse lij hæjop guovlluj
+Åhpadusdásse lij hæjop guovlluj sámij gaskan dalloj.
+Ettjin gálles skåvlåjt maññela vuodoskåvlå váttse.
+Tjerra Máddjá, (Marie Olsen, Ytre Kjærr), lij akta dajs vuostasj sámijs guhti åhpadusáv oattjoj.
+Sån skálluj lågåj jagen 1945 ja skihppijsujtárskåvlån Råmsån váttsij.
+Valla ittjij Divtasvuodnaj boade gå gergaj, Osluj årruj.
+Mañenagi de soames ietján aj joarggin ietjá skåvlåj vuodoskåvllå maññela nav gåk Belka Karel (Karl Amundsen Bælka) ja Lávra Sigmund (Sigmund Amundsen).
+Sigmund doarrodievnon åhpadusáv oattjoj.
+Soames jagev maññela åhpadiddjeskåvlån váttsij.
+Jagen 1934 realskåvllå Gásluovtan álgaduváj.
+Álgus lij dat priváhta skåvllå, valla doaroj maññela suohkan skåvlåv dåjmadij.
+Kolbjørn Varmann, guhti mañebut lij stuorradikkeájras ja fylkkamánne, lij skåvlå álgadiddje ja njunnjusj álgus gitta jahkáj 1949.
+Dat skåvllå lij árvulasj ja aledij åhpadusdásev suohkanin, ja moattes sijájs gudi danna vádtsin maññela mávsulasj virgijt suohkanin ja fylkkasuohkanin oadtjun.
+Valla ettjin muojon iehtjáda gå dárogielak nuora realskåvlån váttse.
+Jáhkáv Mikal Urheim lij ájnna sámegielak oahppe gå Varmann lij njunnjusj.
+Vuodnabat Gáddjá, (Kaja Mikkelsen, v. Andersen), lij vuostasj næjttso guhti álmmukallaskåvlån ja realskåvlån váttsij.
+Realskåvllå lij gålmåjahkásasj skåvllå, valla Gáddjá avtan jagen gergaj dajna.
+Gáddjá l gáktsa jage vuorrasabbo mujsta.
+Moadda jage maññela gå mån vuodoskavlås gærggiv de lij ajn dábálasj nuorajda bargguj álgget gå lidjin vuodoskåvlåjn jali framhaldsskåvlåjn (åniájggásasj álmmukskåvllå giehtjajahkásasj vuodoskåvlå mánnela) gærggam.
+Soabmása gal oadtjun máhttelisvuodav maññela degu vieljatja Samuel ja Paul Gælok.
+Framhaldsskåvlå maññela såj moadda jage bargajga.
+Nubbe lij merramannulagán, ja nubbe bargaj snihkkárin.
+Ållesjattugin de vas skåvllåj álgijga, váldijga joarkkaskåvlåv ja åhpadiddjeskåvlåv.
+Dálla goappátja julevsámegielajn barggaba, ja sunnu barggo le ájnas.
+Paul la åhpadiddje, madi Samuel oahppogirjijt tjállá ja le dåjmalasj ietjá giellabargguj.
+Vuostasj sáme dåktårij gaskan lidjin gålmmå julevsáme; Jonas Kalstad Hábmeris, Magnar Kintel ja Arne Andersen Divtasvuonas.
+Da gålmås vuosedin; juska mij julevsáme lip gallegattja, de máhttep rijbbat.
+Ja juska maññet bådijma, de gievrabut bådijma.
+Sij lidjin buorre åvddågåvån nuorabujda, ja julevsámij iesjdåbdov ja identitehtav viehkedin bajedit.
+Guovtegielak ja ájnna
+Åhpadiddje lij muv måvtåstuhttám skåvlåjt vádtset, ja de sajev framhaldsskåvllåj Ájluovtan åhtsiv.
+Internáhtan skåvlån årruv.
+Dalloj ielvijma ij lim nav mielos sábmen liehket.
+Ejma gal vuojga alvaduvá, lijma gullam sámij birra gudi návroduvvin.
+Aktelasj li soames guhti tsuojggij gå sáhkadijma.
+Mij álu anijma boasto artihkkalav subtstantijva åvddåla.
+Værámus lij gå ejma dádjada manen boasstot javlajma.
+Gássjelisvuohta lij dåssju gå sáhkadijma.
+Tjálálattjat de rijbajma sæmmi buoragit gå iehtjáda.
+Ájn væráp sjattaj mañep jage gå realskåvllåj Gásluovtan álggiv.
+Lijma dåssju nágin sáme gudi reaskåvlån váttsijma.
+Sæmmi bále gå mån álggiv, de álggin guokta næjttso ja guokta báhtja.
+Vájvalussjiv gå agev muv gæhttjalin divvot gå sáhkadiv, ja de áhttjásim javlliv skåvlås sihtiv hiejttet.
+Valla áhttjám javlaj: Gåhtjo Gásluovtoahppijt ieññilsgielav hållat sæmmi buoragit gå dån dárogielav håla.
+Da bágo muv måvtåstuhttin.
+Huomahiv tjiehppe lav ham guhti guokta giela hålåv madi då iehtjáda dåssju avtav gielav hållin.
+Dat rájes de ittjiv vuojga berusta juska muv divvun.
+Gå realaskåvllåj álggiv lij Varmann stuorradikkeájras.
+Valla såjtij duolla dálla liehket sadjásasj skåvlån.
+Muv mielas sån lij mielos ja smidás åhpadiddje.
+Muv måvtåstuhtij, javlaj:- Kaia i galga jáhkket nievrep la iehtjádijs.
+Ij lim sån vuosstemielak sábmáj, valla ittjij huoman gæhttjala sámev åvdedit.
+Åhpadiddje lij dåssju realskåvlåv vádtsám
+Maññela gå realskåvlån gærggiv barggiv bielnupjagev kåntåvrån.
+De lij Mikal Urheim åhpadiddjeskåvllåj álggám, ja akta nuorra ålmåj Gásluovtas lij åhpadiddjen Måsken.
+Valla ittjij sån Måsken soaptso, ja gassko jage hietij.
+Divtasvuona skåvllåoajvve de mujna guládaláj ja gatjádij jus hihkaliv Måsken jahkebielev skåvllit.
+Nav de åhpadiddjen båhtiv Måsskåj vuostasj bále.
+Ja mån lidjiv dan ájge ulmusj, åhpadiv degu åhpadiddje muv åvddåla lidjin dahkam - dárogiellaj.
+Skåvllå lij dalloj gålmå dássáj juogedum.
+Næjttso Måskes smávvaskåvlåv skåvllij.
+Sujna lij dåssju framhaldsskåvllå.
+Dan diehti de mån, guhti realskåvlåv lidjiv vádtsám, ja gænna lij alemus åhpadus skåvlån ja bájken, stuorskåvlåv hæhttujiv skåvllit.
+Moadda jage lidjin læhkám åhpadiddje gudi ettjin bissánam.
+Båhtin ja mannin.
+Nuorra ulmutja gejn ij lim åhpadiddjeåhpadus.
+Dåssju oanegis ájgev lidjin Måsken.
+Gå ettjin sámegielav máhte, de ettjin soaptso.
+Gå mån Måsskåj åhpadiddjen båhtiv de muv mielas mahtudakdásse lij hæjop gå dalloj gå mån skåvlån vádtsiv.
+De vidtjuv dásev låpptit.
+Mujna ij lim makkirak pedagogihkalasj máhtudahka, dåssju diehtiv barggat hæhttu, ja oahppe galggin oahppat.
+Unnavieljatjam áttjásim ja æddnásim gujttij mån lidjiv værámus skåvlik guhti Måsken lij læhkam.
+Valla båhtusa gal sjaddin, moattes oahppijs joarkkaåhpadusav válldin, ja soabmása aj alep åhpadusáv oadtjun.
+Ij sábmen Guovddagæjnon
+Galggiv dåssju jahkebielev Måsken skåvllit, valla nuppev jagev ajn danna sjaddiv.
+De lij Mikal Urheim gærggam åhpadiddjeskåvlåjn ja Måsskåj bådij.
+Oattjoj ájnna ållesájggásasj åhpadiddjevirgev mij lij Måsken dalloj.
+Mån åhtsiv, ja oadtjuv ådå bargov sadjásasj åhpadiddjen Guovddagæjnon.
+Dat lij jagen 1958.
+Sjaddiv åhpadiddjen 4. klássaj.
+Dåppen lij aj åhpadus dárogiellaj.
+Sámegiella lij dåssju viehkkegiellan jus åhpadiddje máhtij.
+Vuostasj klássajn aneduváj Margarethe Wiiga låhkåmgirjje, valla 4. klássan lidjin dåssju dárogielgirje.
+Dalloj lij sámij gaskan binna diehto sámij birra gudi ietjá guovlujn årrun.
+Muv mielas ittjiv riekta dåhkkiduvvam sábmen, nabdostin muv rivggon.
+Gå mån ietjam gáptev, Divtasvuonagáptev adniv, de ettjin rat sidá dav gáppten dåhkkidit.
+Mujtáv soames mujsta gátjadij jus Frelsesarméas båhtiv.
+Juska lidjiv dåssju julevsámegielav hárjjánam gullat, de ittjij maná guhkes ájgge åvddål gå nuortaksámegielav, Guovddagæjno giellasuorgev, dádjadiv.
+Dalloj iv lim nav vuojga gåhttse sábme, ittjiv ga sámevuodav gåktuk åvdeda.
+Valla maññela gå Guovddagæjnon lidjiv årrum, de degu juoga dáhpáduvvagådij.
+De degu sámeiesjdåbddo smaredattjáj.
+Dan jage galggiv åhpadiddjeskåvllåj álgget, valla lidjiv ietjam boadnjesassáv iejvvim, ja dajna de skåvllåváttsos sjáhtjaluváj.
+Vuostatjin sjáhtjaluváj jagev, valla de válldujiv, ja mañenagi gietjav máná oattjojma.
+Esski jagen 1980 åhpadiddjeskåvllåj álggiv.
+Gasskabåddåsasj ájgen lidjiv vas sadjásasj åhpadiddjen, vuostak Vegán ja de Vuollnán Divtasvuonan.
+Vuollná skåvllå le juo ådno hiejteduvvam.
+Vuollná skåvlån lidjin sáme- ja láttemáná, valla åhpadus lij dåssju dárogiellaj.
+Nav gåk mujtáv de sáme- ja láttemáná buoragit ájgás båhtin.
+Væráp lij de gå aktsejahkásasj skåvllå ásaduváj ja nuoraj dásse Gásluoktaj guovdustuváj.
+Dåppen sámemáná vájvástuvvin, ja hæhttujin doarrot jus galggin rijbbat.
+Muv fámillja lidjin vuostasj sáme gudi Gásluoktaj jåhtin 60-lågon.
+Muv unna vieljasj ittjij sidá Gásluovta skåvllåj álgget vuostasj jage gå davás jåhtin, ienni de Vuolná skåvlån muv siegen váttsij.
+Julevsámegiella skåvllåj
+Nuortaksámegiella lij dåhkkiduvvam skåvllåfáhkan 1967 jage rájes, valla ittjij dat dáhpádus majdik vájkkudam julevsáme guovlon.
+Mån lidjiv vuostasj åhpadiddje dán guovlon guhti formálalattjat oadtjuv sámegielav tijmmapládnaj.
+Dat dáhpáduvaj esski jagen 1981 Gásluovta skåvlån.
+Lidjiv vargga åhpadiddjeskåvlåjn gærggam, valla iv lim goassak åhpadusáv oadtjum ietjam iednegiellaj låhkåt ja tjállet.
+Vuostasj oahppe Gásluovta skåvlån gudi sámegiellaeksámav válldin.
+Siv Anita Mikkelsen, Jorunn Eriksen ja Unni Ottemo, åhpadiddje Kaia Kalstad (Gåvvå: Ingar Skogvold.
+Kilde: Velferd og mangfold - Tysfjord kommune 1950-2000)
+Åhpadiddjeskåvlån nubbegiella eksámav julevsámegiellaj ådådárogiela sadjáj rávggiv.
+Skåvllå dasi guorrasij, valla ællim åhpadiddje gudi julevsámegiellaj åhpadin, ja eksámav válldiv jahkebielev maññela gå ietján lidjiv gærggam.
+Tjálálasj prosjæktabargon dåhkkiduváj barggo majt lidjiv dahkam gå åhpadiddjen lidjiv, duola dagu oahppogirjijt nuorttasámes julevsábmáj jårggålam.
+Ij la álkke læhkám julevsáme åhpadiddjijda máhtudagáv ietjasa iednegiellaj oadtjot.
+Mån vuostatjin kursav Hábmerin vádtsiv.
+Kåre Tjihkkom lij åhpadiddje.
+Ja de Råmsån universitehtan låhkiv.
+Danna lij åhpadus dåssju nuorttasábmáj.
+Mij gudi julevsámegielav galgajma låhkåt ietja vierttijma åmastit, ja ietja oahpponævojt åhtsåt.
+Maññela kursav vádtsiv majt Bådådjo allaskåvllå Divtasvuonan ásadij.
+Dát kurssa tjadáduváj julevsámegiellaj.
+Vuostasj Divtasvuona-sábme guhti sámegieleksámav váldij lij Mikal Urheim.
+Vuodofáhkaeksámav Oslon váldij, valla nuortaksámegielav, jali Finnmárko-sámegielav hæhttuj låhkåt.
+Vielljam, Anders Kintel, la allaskåvllååhpadiddje julevsámegiellaj.
+Åhpadusáv Uppsalan Svierigin oattjoj.
+Jårggålibme ja oahppogirje
+- Skåvlån Gásluovtan barggiv desik pensjonissta sjaddiv.
+Nav guhkev gå åhpadiddjen Gásluovtan lidjiv de åhpadiv julevsámegielav nubben giellan.
+Maññela gå hiejttiv ij la skåvllå gæhttjalam julevsámegielåhpadiddjev åhtsåt, ja dálla ij la makkarak sámegiela fálaldahka skåvlån Gásluovtan.
+Niejddam Ájluoktaj jåhttåj vaj bárnnes sámegielåhpadusáv oadtju.
+Gå dát gåvvå válddeduváj jagen 2004, de lij Gásluovta skåvlån almulasj sámenamma, valla skåvlån ij lim åhpadus sámegiellaj.
+(Gåvvå: Svein Lund)
+Álgon miján ællim oahppogirje.
+Ja de álggiv jårggålit ja hiebadit Kari Meløya girjátjijt Sámegiella nubben giellan nuorttasámegielas julevsámegiellaj.
+Jårggålam lav aj avtav Berit Johnskarenga girjijs: Gávpotmánát, jali Stádamáná, mij la girje namma julevsábmáj.
+Julevsáme oahppogirje Sámedikke åhpadusåssudagá vuosádusán
+Kaia ij la dudálasj sámegielåhpadimijn skåvlån.
+- Máná nubbegielåhpadusán e åhpa nav gåk ulmme le; dåjmalasj guovtegielakvuohta.
+E dåjmalasj giellaaddnen sjatta.
+Huoman la nubbegielaåhpadusán ájnas sáme mánájda.
+Ájnas la sáme mánáj iesjdåbdo ja iesjárvo diehti.
+Nuoraj dásen Gásluovta skåvlån lidjin mujna aj láttemáná gudi lidjin sámegielav fáhkan válljim.
+Ájnas la aj sámegiela stáhtusa diehti, gå ulmutja jali máná gudi ælla sáme, gielav sihti oahppat.
+Jagen 1984 Kaia Kalstad ájrrasin Sáme åhpadusrádáj nammaduváj, ja ájrrasin danna lij gitta jahkáj 1992.
+- Ienemus oasse sijájs ráden lidjin Finnmárkos.
+Tjåhkanimijn nuortaksámegielav vájmmelit sáhkadin váni gatjádik jus mij julev- ja oarrjelsámeguovlojs sijáv dádjadijma.
+Ja de vuojnnet vuorddin mij sæmmi dásen gå sij galgajma liehket.
+Mij ham esski 80-lågo álgon álgijma, ja gå mij gássjelisvuodajt bajedijma majt sij juo ådno lidjin vásedam, de máhttin tsuojggit "Ehpit la ájn guhkebu boahtám?"
+Lidjiv aj siegen barggamin sáme oahppoplánajt dahkamin.
+Dåjmalasj pensjonissta
+Juska Kaia Kalstad le åhpadiddjen hæjttám, ij la huoman giellabarggen hæjttam.
+Áttjak (2005) la gærggam oahppogirjijn 4. klássaj.
+Læhkám la siegen Ådå Testamentav julevsábmáj jårggålimen, ja læhkáam la aj siegen várresvuoda termajt julevsábmáj tjállemin.
+Lij sadjásasj Sámedikke giellastivran gitta jahkáj 2004.
+Hæhttujin de ságastallamav hiejttet dan diehti gå Kaia le vádtsámin åhpadittjat sámegiellakursan Divtasvuona suohkana barggijda.
+Ietjá artihkkala girjes Sámij skåvllåhiståvrrå 2
+Kaia Kalstad
+Åhpadiddje båhtin ja mannin
+Artihkal girjes Sámij skåvllåhiståvrrå 2 .
+Karl M. Paulsen: Åhpadibme julevsámegiellaj dárojduhttemájgen Subtsastum Svein Lundaj Julevsábmáj Kaia Kalstad Kalle Paulsen, Guovdageaidnu 2004
+(Foto: Svein Lund) Karl Matto Paulsen (Luovta Kalle) Tjierrekluovtas Divtasvuonas boahtá, riegádij jagen 1950.
+1958 jage rájes guhtta jage mánájskåvlån Måsken váttsij, ja internáhtan åroj.
+Ja de 7. klássav ja framhaldsskåvlåv Ájluovtan váttsij.
+Maññela gå skåvlås gergaj, de guolijt bivdij, bargaj hávsan mij merraguovlojt maneltij ("hurtigruta"), gálvvovantsan bargaj, ja snihkkárin bargaj.
+Jagen 1973 Guovddagæjnnuj snihkkárin bådij, dåppen fámiljav oattjoj, ja dåhku årruj.
+1976 jage rájes la málestiddjen ja gievkanoajvven barggam.
+- Sijdan Tjierrekluovtan ettjin aktak etján gå julevsámegielav bæjválattjat sáhkada.
+Ettjin ga Måsken heva ietjá gielav sáhkada vuostasj jagijt gå danna skåvlån vádtsiv.
+Dalloj lidjin miján dåssju sámegielak åhpadiddje.
+Elin Urheim lij muv vuostasj åhpadiddje.
+Elin ja suv boaddnje Mikal goappátja oahppijda sámástijga, klássalanjan aj.
+Nav aj Kaia Kalstad guhti lij sadjásasj åhpadiddje midjij oanegis ájgev.
+Mujttet Magnar Kintel ja Ivar Urheim aj sámástijga.
+Måske skåvllå 1950-lågon.
+Leif Finnesen, Jarle Johnsen, Idar Nilsen, Simon Andersen, Normann Johnsen.
+Peder Amundsen, Hjalmar Andreassen, Bjarne Mikkelsen, Magnar Kintel.
+(Gåvvå: Velferd og mangfold - Tysfjord kommune 1950-2000) Måske skåvllå, 4.-7. kl.
+Per -Mikal Pedersen, Samuel Paulsen, Ingmari Mikkelsen, Ingeberg Amundsen, Idar Mikkelsen ja Selma Andersen.
+Karl Paulsen, Wily Wikan, Lennart Mikkelsen ja Sixten Mikkelsen.
+(Gåvvå luoikan Viggo Johansen) Girje lidjin dárogiellaj, valla tjielggijga sábmáj.
+Navti de buorebut dárogielav dádjadahtjajma.
+4. klássa rájes lij miján muorraduodje, ja duodjeåhpadiddje lij dárogielak.
+Manáj suohkanav birra, ja lij soames vahko juohkka sajen.
+Miján lij de tjoahkkájgiesedum duodjeåhpadus soames vahkov ájgen.
+Esski gå 5. jali 6. klássan vádtsiv oattjoma åhpadiddjev mij lij dåssju dárogielak.
+Dárustit de sunji hæhttujma.
+Sån lij Roandemis, ja sujsta dárogielav åhpajma.
+Ja bállotjiektjamav.
+Dalloj gå mån skåvllåj álggiv lidjin ájn da njuolgadusá fámon ma javllin åhpadus dáro giellaj galgaj liehket.
+Njuolgadusáj milta ij lim loabálasj majt mijá åhpadiddje dahkin.
+Iv jáhke skåvllåoajválattja diehtin man ednagav sámegiella aneduváj.
+Måsske lij ham rahtedis sijdda, ja skåvllåoajvve dåssju vantsajn máhtij boahtet.
+Ij lim álu Måsken, ja gå boahtet galgaj, de juo diedijma.
+Dan biejve de åhpadiddje dåssju dárustij.
+Måske oabme skåvllå ij lim vuojga stuor huonaj.
+Vuolep etásjan lij klássaladnja ja åhpadiddje viesso, nuppat etásjan lij internáhtta.
+Skåvllå lij juogeduvvam guovte dássaj; smávvaskåvllå 1. klássas gitta 3. klássaj, ja stuorraskåvllå 4. klássas gitta 6. klássaj.
+Dajna gå lij dåssju akta klássaladnja, de smávvaskåvllå åhpaduváj priváhta goaden skåvlå lahkusin.
+Internáhtan lidjin guokta oademlanjá, akta næjtsojda ja nubbe báhtjada.
+Álu lijma 15-16 oahppe gudi internáhtan årojma, dajna de lijma sulá gávtses juohkka lanjan.
+Internáhtan bájkálasj ulmutja barggin, ja divna lidjin sámegielaga.
+Suohkan biebmojt bærrájgehtjaj.
+Biebmo davven oasteduvvin, ja vantsajn sisi rájaduvvin.
+Mujttuj la dæhppum; mij båråjma guolijt ma lidjin åbmum, ja sállte sildajt, madin varás guolijs lij galle kája davvelin.
+Galla såjtij internáhtta varás guolijt bájkálasj guollárijs åstij, valla vuorjját.
+Gå ådå skåvllå Måsskåj tsieggiduváj jagen 1969, de oabme skåvllå biednadåhpen dagaduváj, ja ålggohivsik, skiedjá ja muorraskuohtto li gáhtum.
+"Måske oabme skåvllå ij lim vuojga stuor huonaj."
+(Gåvvå: Randi Sjølie / Sámediggi, 2001) Dalloj lidjin moadda smávva skåvlå vuonajn, Rudnávuonan, Vuollnán ja Jågåsijdan.
+Dá li juo ådnå hiejteduvvam, ja ienemus oasse vuodnasåkkijs li ávttasa.
+Dåssju Måsske le bissum, danna li vilá goappátjagá, ulmutja ja skåvvlå.
+Gå 7. klássaj álgijma, de vierttijma davás Ájluoktaj.
+Danna oabme skåvlån váttsijma, ja årojma internáhtan "Margits Minne".
+"Margits Minne" lij institusjåvnnå majt Sámemisjåvnnå lij tsieggim.
+Mij gudi vuonaj sissta bådijma álu givseduvájma gå nav nievret dárustijma.
+Sij gudi mijáv givsedin lidjin ietja láddáduvvam sáme, valla lidjin aj oalle látte sijáj siegen.
+Duola degu bargge gudi Biergonis Ájluoktaj båhtin gruvvon bargatjit.
+Ájn vil væráp lij gå suohkanguovdátjij, Gásluoktaj, hæhttujma.
+Dåhku bádnedåktårij, varresvuodaguoradallamij ja vuojadahkaj hæhttujma.
+De "semænntatjivga" tjuodtjun ja vuorddin.
+Gærggasa mijáv vájvedittjat.
+Valla mij lijma nav ålos, ja sijáv tsábmijma desik ráfev oattjoma.
+Mån skåvlån vádtsiv åvddål ga avtsejahkásasj skåvllå Divtasvuonan álgaduváj.
+Miján ij lim ietjá fálaldahka gå jahkásasj framhaldsskåvllå.
+Framhaldsskåvlå lij sæmmi skåvlån gånnå mij 7. klássav váttsijma.
+Muv ájge ij lim midjij ietjá fálaldahka.
+Galla lidjiv sihtat skåvlåv guhkebuv vádtset, valla ittjij gåjt sjatta nav.
+Álgos tjietje siegen jagev guollijiv, ja de bargov oadtjuv hávsan mij merraguovlojt maneltij ("hurtigruta").
+Divna majt lav oahppam, lav barggoiellemin oahppam.
+Jagen 1986 gå málestiddjen Guovddagæjnon barggiv, de §20-kursav ållessjattukåhpadusán Altan tjadádiv, ja de fáhkagirjev málestiddjen oadtjuv.
+Gå usjudaláv, de lav ávon gå lidjin sámegielak åhpadiddje gudi midjij sámástin.
+Navti de juojddá åhpajma vuodoskåvlån.
+Nav binnav gå dárogielas dádjadijma, de ij lim buoragit mannat dåssju dárogielak åhpadiddjin.
+Valla muv mielas la suddo gå ejma goassak oattjo oahppat ietjama iednegielav tjállet.
+Uddni julev- ja nuortaksámegielav lågåv ja hålav, valla tjállet de dåssju dárogiellaj máhtáv.
+Kalle Paulsen, Guovdageaidnu 2004
+(Foto: Svein Lund)
+Girje lidjin dárogiellaj, valla tjielggijga sábmáj.
+Dalloj lidjin moadda smávva skåvlå vuonajn, Rudnávuonan, Vuollnán ja Jågåsijdan.
+Frank A. Jenssen: Oajvveskuvrremiehttim vuodoskavlån Oasse girjes Saltbingen Julevsábmáj: Kaia Kalstad Frank A. Jenssen
+(Foto: Maja J. Malnes) Romádna Saltbingen almoduváj Aschehoug forlagan jagen 1981, ja moaddi almoduváj.
+Nuppát bielen 3. lågon girjje vuosádaladuvvá nav:
+" Almma ja moatte láhkáj suorgganahtte histåvrrå avta sámefamilja birra, gåktu sij hæhttujin ráhtjat vaj rijbbi goappátjaga rubbmelattjat ja kultuvrralattjat.
+Subtsas Saltbingenin dáhpáduvvá Divtasvuonan 1950- ja 60-lågon.
+Dáppe viessu sáme giedas njálmmáj, muorjjimis, låddebivdos ja vehik guollimis - bargov åhtsåmin majt e oattjo dajna gå látte vuostak oadtju.
+Oalle láhkáj ja nierbagit gåvviduvvá sámij låsså árggabiejvve, sijá iebdesvuodadåbddo, valla aj sijá mihásvuohta ja sijá jálosvuohta.
+Frank A. Jenssen (r.1952) Tarjej Vesaasa álggobálkkáv dán romána åvdås oattjoj.
+Sån la iesj bajássjaddam Gásluovtan Divtasvuonan, ja buoragit dåbddå birrasijt majt gåvvit Saltbingenin".
+Tjálle l aj 10 ietjá girje tjállám, duola degu Lofåhta ja lofåhtaguollima birra, sválesbivdo birra, ja semænntabargo birra Divtasvuonan, ja de románav Lengselens år.
+Duodden la aj oassálasstám moatten antologian.
+Saltbingen le ieññilsgiellaj jårggåluvvam, ja le guovte girjálasjvuoda oajvvefáhkabargon analyseriduvvam.
+[Geir Zakariassen: Litteratur som etnopolitisk uttrykk: en analyse av to nordnorske verk i lys av den samiske revitaliseringen.
+Universitetet i Tromsø, 1994
+Vivian C. Aira,: Å knuse et ørneegg...: Frank A. Jenssens roman Saltbingen sett fra et ideologikritisk perspektiv.
+Hovedoppgave.
+Universitetet i Tromsø, 1999 ]
+Frank A. Jenssen la barggam frilansjournálisstan NRK radion ja TV'an gålmmålåk jage.
+Sån la aj filmajt ja tjuovggagåvvåvuosádusájt dahkam.
+Lávlatevstajt ja tjuojalvisájt la aj dahkam.
+1975 jage rájes la Spålavuolen årrum.
+Lisa mårålattjat Petterij gæhttja.
+Gæhppadit rijpi badjel låjdås ja jårbbis giergij badjel gahppá.
+De jårges ja vuorddemusájn sunji gæhttjá.
+Suojmma bajás skåvllåj vádtseba.
+Petter suv tjavgga giedas adnal, ja Lisa ballá luojttet galggá.
+Rássedievan då iehtjáda mánájnisá tjuodtju.
+Ienemusát sijájs sån muodojs dåbddå.
+Lisa Petterav tjavgábut giedas adnal ja biktasijt divát.
+Mij så lij skåvllådåben vuorddá?
+Petter gut divnaj sihtá ståhkat ja gut ávvudallá oabbásis låhkåt.
+Ragna duov dáv javllá.
+Javlla suv máná ælla låhkåt oahppam, ja vájveduvvi dåjs iehtjádijs.
+Valla javlli dát åhpadiddje le buorre divnaj vuosstij.
+Ij sidá avtak láhppet.
+Sihtá suv gullat viehkamin tráhpav vuolus bajás, vuojnnet suv gå muorrakássa nanna gievkanin tjåhkkåj.
+Sån galggá vantsan veludallat giehta suodjen sáddu vuosstij ja tjiehkádallat miehtsen.
+Tjáhppis sálvo li bieddjis siejnijn.
+Bieggá l dávk mállagav bæjsstám.
+Smávvaruvtuk russjkis vindega avtajtjálmij bahás gæhttji.
+Vuonás ij suovasta.
+Tjáhppis båhttså l galmas, vuojnná dav, tjoaskes lisj má de lanján aj.
+Tjuodtjoba giemses dåbbelin, ja ieddne ij avtajnik sáhkada.
+Petter tjavgábut tjábrri ja jáhkas adnalasstá.
+Laila l fiervás boahtám, vuojnná suv stuorra alek tjálmijt ja giedjegijt suv vuolpon.
+Ienep vantsa båhti.
+Aron maññegietjen tjåhkkåj ja divnaj sáhkat, giedaj sæjvvá ja subtsas dávk gåbtjåsdagá birra mij båddnåj manáj.
+Iektu iehkedis livrregákká nanna tjåhkkåhin, ja Aron javlaj ij galga iehtjádijt iejtas badjel dibddet mierredit.
+Petter ij riekta dádjada majt usjut, valla Aron juojddá ietján aj javlaj.
+Javlaj jus aktak gæhttjal, de la buoremus unna riehtasattjan liehket.
+Dåjn iehtjádijn li tuddjavuossa, sæmmi vuossa majt láttakmiehtsen adni.
+Jáffovuossa ma li vuojddasin buonjodum ja jiellen gåjkkådum.
+Dajda moatte vahkusasj biebmo ja biktasa sjiehtti.
+Petter ij sijddaj besá juohkka biejve.
+Javlli ilá divras ja tjuottjes sjaddá.
+Juohkka bierjjedagá suv viedtji , ja de vas ruopptot suv suvddi mánnodagá jali sådnåbiejviehkeda.
+Oadtju binná bensijnnarudájt suohkanis, javllá ieddne.
+Ieddne ij vuojga sáhkada.
+Muhttijn avtajtjálmij vindekrájge ålgus gæhttjá, gæhttja nuore guovlluj.
+De ij hajitjit lijssi.
+Mánájn almen li gållesoaje, javllá sån.
+Pettera mielas lij buorep aktan jågñit dálla gå la tjaktja.
+De ålmåj ålgus boahtá galmma lanjas.
+Allak ja alvos, gæhttjá biráldis.
+Njálmme dahppot.
+Ålmmå gahperijt oajves nuollali, valla nissuna e ietjasa moattebájnuk lijnijt nuola.
+Ålmåj tjavgga gåsås ja rudnalibme sjávvun.
+- Na juo de vat ådå skåvllåjahke l álggám.
+Ulmutja degu hássostávrá tjuodtju, valla fierván gullu Aron tjavgga gárrodime.
+Åhpadiddje stárfo guovlluj gæhttjá.
+Ja de vat gåssis.
+- Buorisboahtem didjij gájkajda.
+Petter iednes lagábuj manná.
+Ålmmå oajvvetjåhkkå l buovddan.
+Vuollelin, bieljij buohta, suohkkis vuopta oajvev birástahtti.
+Majt så lik javllá?
+Petter ájádallá, gulldaladdá.
+Sån ij divna bágojt dádjada.
+- Didjij æjgádijda, åhpadiddje joarkká,- sidáv javllat: - Máná li buorre háldon.
+Ietjam bieles galgav dahkat mij la máhttelis vaj dav máhtudagáv oadtju majt divná Vuona máná galggi oadtjot.
+Ietján jáhkáv la buoremus máná klássaladnjaj galluga båhti.
+Ållesjattuga fierva guovlluj vádtsi.
+Moattes mánájs hættuji jaskaduvvat.
+Unnemusá tjierru.
+Petter vuolpos gitta anet, ittjij diede nav sjaddá.
+Ieddne suv buorrit ja bælljáj suv tjules.
+Biellje l liekkas ja luvás, ja ieddne sunji bælljáj tsamát.
+Boadáv vas ruopptot, dav dal dieda.
+Ja de Luoktaj vuolggin.
+Petter ådju, gadnjalij nagát.
+Ja de iednes fármas, ja uksaj jårgit.
+Galggá gus sisi mannat?
+Då iehtjáda li beñkaj guoran, ja Petter uksagaskan tjuodtju.
+Ladnja l stuorre ja buottsos, rábe vuollaj la allak.
+Máná guhka bievdij duogen tjuodtju.
+Ålmåj unnep bievde guoran lanja nuppe bielen tjuodtju, ja dálla ij sån nav stuoragin vuojnnu.
+- Ja de gahperav oajves nuollap.
+Petter ij dádjada.
+Tsakkas njálmijn tjuodtju ja avtajtjalmij åhpadiddjáj gæhttjá.
+- Hæhttu gahperav oajves nuollat.
+Klássalanjan divna hæhttup gahperav oajves nuollat.
+Dádjada gus?
+Gullat vargga dal bæsstal.
+Hæhttu gådtjåt, valla i huoman bæsstala.
+Åhpadiddje vuojnná báhttja l bálon.
+Gieda li vuojnnet dellasa galjugis stuorra trædjo sinna, ja gállon li smávva joajme.
+Juolgijn li gummistiebila, tjáppagit jaládum juolggelahtasa buohta.
+Åhpadiddje suojmma Pettera lusi manná ja tjáppagit gahperav Pettera oajves válldá, gahperav bælljasij ja diehpijn.
+- De lijma smidá, ejma la?
+Tjáppa gahper la, valla klássalanjan i gahperav guotte.
+Dav dal diedá?
+Petter ávvus.
+Dav vuojn de åhpadiddje javlaj, gahperav oajves galgaj válddet.
+Hehpanam lij, åhpadiddjaj gæhttjá ja tjajmat.
+Då ietjá oahppe ållu sjávot tjuodtju.
+Åhpadiddje klássaladnjaj gæjggá.
+Petter alvaduvvam tjálmij dan gálgo giehtaj gæhttjá.
+Åhpadiddje siejvvel, ja Petter suojmma bievdij gaskav vádtsá.
+Diehtá divna sunji avtajtjalmij gæhttji.
+Hæhttu stuoráp báhtja siegen tjuodtjot.
+Åhpadiddje sálmav lávllu, ja vuorrasamos oahppe gæhttjali siegen vuostasj versajt lávllot.
+Ja de oadtju tjåhkkidit muorrabeñkaj nali.
+Åhpadiddje stuor girjev sláddi.
+Petter ij la goassak dakkir girjev vuojnám.
+Skálmá li tjáhppada, ja árka li stuore degu sloamka.
+Suojmma bievde vuosstij skåhpi.
+- Álggep namáj.
+Gehtjas klássalanja miehtáj.
+- Gæhttjat, dån la Sigurd.
+Måj dal nubbe nuppev åvdutjis dåbddin.
+En gus?
+Buorisboahtem dunji.
+Le gus dujna buorre giesse læhkám?
+Ráddna guhti sijddobielen tjåhkkåhij vásstedahttjáj, valla åhpadiddje ij vuorde.
+- Ja dale l Ingvald.
+Buorisboahtem dunji adjáj.
+Báhttja åvdep beñkan nievket.
+Ja de l Pettera vuorro.
+Vuostatjin ådå oahppijs.
+- Na mij la så lik mijá ådå rádna namma gut la nav smidá sjaddam gahperav oajves váldátjit?
+Åhpadiddje sunji sáhkat.
+Petter árvvet majt gatját, valla ij duosta.
+Divna sunji gæhttji, ja degu smávva nijbátja suv livágis rubmaha tjadá tjuoggu.
+Sihtá galla vásstedit vaj divna gulli, valla ij bágov oattjo.
+- I gus dádjada majt javlav?
+Åhpadiddjen la basstelap jiedna, ja Petter vuollegisát avtajtjálmij lanjáv gæhttjá.
+Juo de vas gåttjådit sihtá.
+- Hæhttu subtsastit mji la duv namma, tsamát Sigurd sámegiellaj.
+- Pe...pe....petter Amundsen.
+Nav ruvva boahtá, ja juo l de vassám.
+Åhpadiddje l dudálasj ja girjen gæhttjá.
+De vas bajás gehtjas.
+- I galga javllat Bedder, valla Petter.
+Gullat javla Petter.
+Petter ráddnasis gæhttjá, valla sån ietjá guovlluj gæhttjá.
+Juoga l vat majt ij dádjada, juojddá majt galggá javllat.
+- Na dajna ájn de vuorddep.
+Ma li duv æjgádij namá?
+Sigurd tsamát, ja Petter dádjat.
+- Lisa Amundsen.
+- Vaj nav, ja mij la de.......hm, nav la de.....
+Åhpadiddje l vuojnnet vuorrástuvvam, ja nuore guovlluj gæhttjá.
+De nuppe bælláj sláddi.
+Divna hæhttuji ietjas åvdås vásstedit, ja divna hæhttuji tjuodtjot madi ålmmåjn girje duogen sáhkadi.
+Akta unna nejtsusj tjierrogoahtá.
+Åhpadiddje suv lusi suojmma vádtsá, gæhttjal suv jasskadit, valla nejtsusj siejne vuosstij rabbá, ja ij majdik tsuvke.
+Muodojt buoltjis ruoppsis giedaj tjiehká.
+- I gus sidá javllat mij la duv namma?
+Nejtsusj ájn de vil ienebut ruodná mállidum siejne vuosstij rabbá.
+Tjáhppis vuopta li biesskedum degu gárre oajve birra.
+Tjágñam la gilgudum hulloskirttuj mij akti lij læhkám viskájn ja ruoppsadijn girjadum.
+Muorraskuovajt la juolges tjievtjastam.
+Skuova li ållu siejne vuosstij, ja smávva juolgátja hullovuolpo vuolen vuojnnuji.Unnagattjan vuojnnu dan ruodná siejne guoran.
+Akta báhtjajs tjajmat, ja åhpadiddje jårges.
+Petter ballá.
+Manen så ij vássteda?
+Le gus namádak?
+Åhpadiddje má dal divnajda suhttá?
+Åhpadiddje suojmma ruopptot vádtsá, ja låhkå iesj namáv girjes.
+Sigrid Eriksen.
+Ja de l friddjabåttå, ja Petter diehtá viertti gáhttit.
+Danen de vuorddá desik iehtjáda li ålgus mannam.
+Máhtijs má dal sån aj ålgus mannat?
+Åhpadiddje girjev sláddi, ja Petter bievdij gaskav njáhká.
+Unna nejtsusj tjuodtju aktuallasis siejne guoran.
+Suv namma l Sigrid, valla ij la ájn bágov moalgedam.
+Namádibme, ussjol Petter, ja lulu sunji sáhkadit.
+Vájbi ij la dat nav buorre ájálvis?
+Dálla l Petter jaskadabbo Juo l gåjt juojddá oahppam, ja åhpadiddje ittjij suhta gå tjuodtjánij.
+Tjuodtju aktuallasis.
+Då ietjá máná ståhki, ja Petter tjuodju ja gæhttjá avtajtjálmij gå då stuorámusá nubbe nuppev goade birra viegadalli.
+Ij la avtanik nav tjáppa træddjo gå sujna.
+Stuorra siejnne.
+Vuolemus fiello li miesskamin.
+Ruodná sebmula fielloj nanna sjaddi.
+Ruoddnis, suohkkis sebmula, ja Petter hálit dajvav gabestit.
+Giedav gálggi, valla ij huoman visjá.
+Duola ráddna, gut suv guoran tjåhkkåhij, boahtá viega, ja ruoppsisvuoptak næjttso mañen.
+Petter hæhttu mæhtjánit vaj ij ravga, valla då guovtes æbá suv ájtsa.
+Tjájmmaba ja rihtjoba, ja gåjkke rásij sinna jålluribá.
+De åhpadiddje boahtá, ja vuostasj friddjabåddå l vássám.
+Dán bále biellujn skuolkat, biellujn mij la stuoráp gusábiellos Luovtan.
+Bajedum åjvijn tjuodtju ja skåvllåbiellov gasjkos tjuvdij anet.
+Tjajmmusa sjávvunin, ja oahppe jæhkogisát åhpadiddje bálldal sisi mannin.
+Visská blyánta bievdij nanna.
+Petter gæhttja biráldis, då iehtjáda li aj oadtjum.
+Válldá dav guhkasiek stihkav, tjårmå sinna jållert, ja snjutjev májsttá.
+Gudnan muovijt.
+Det várrogisát muorraj tjuorggá.
+- Ale, ale dav dagá!
+Åhpadiddje alvot bævddáj goalkot.
+Petter balon dåjda iehtjádijda gæhttjá, ja luojttá blyántav mij bievde badjel guolbbáj jållur.
+De boahtá åhpadiddje, valla ij bielke.
+Rávvis tjállemgirjijt juohká, avtav gesisik.
+Petter aj oadtju.
+- Dáv girjev hæhttubihtit várajda válldet.
+Ehpit rånntsit oattjo.
+Lihpit gus dádjadam, javllá ja Pettera vuoptajt njávkas.
+Viertti gáhttit.
+Jus lij dal divna bágojt dádjadit.
+Rahpá ja dahppá njalmev gå åhpadiddje sáhkat, gæhttjal bágojt njiellat.
+Mij la så dal?
+Skåvllåbiejvve l nåhkåm.
+Namádibme ij tjiero, ja unnemusá viettjaduvvi amás ulmutjijs.
+Petter galggá guovte báhtja, ja gålmå næjtso siegen årrot.
+Goadeboanndi ålgusjbielen vuorddá, ja javllá galggi suv oadtjot buorastahttet guhti biebmojt máles ja guobajt gårut.
+Goadeboanndi l unnagasj ja gassuk, ja Petter árvvet buorre ulmusj la.
+Goahte l unna dievátja duogen.
+Goade guoran li sávtsa bajka, ja goade vuolen li gáhtto.
+Gievkanin goadeiemet váttsasj, roahkkot ja unnagasj.
+Sån ij tjájma, ja máná oadtju smávsájdijt ja berunijt bårråt.
+Iehketbiejve ålgus njáhká.
+Boadáldagán la guolle- ja sálltetsiehka.. Tjåhkkit muorrastuohpo nali muorraskuohto guoran, dassta l buorre várddodahka vuodnaj.
+Valla Luokta ij vuojnnu, njárgga duosstu.
+Biehtsevuovdde l gitta njárga gæhtjáj, ja diehtá muorragierragij duogen la goahte, návsste ja jielle.
+Dåppebun la fiekse.
+Njuovvam li gus lippajt?
+Ælla, lippa li viesso.
+Gå sån sijdas vuolgij, de dievájn guohtun.
+Mælggat la juo gå gáttes vuolggin, ja sijddaj sihtá.
+Valla ij dåhku dåhkki vádtset,
+Fierva miehtáj li gahtjadagá, ja bávte ma li njalkkasa, jå gårvvodákkij vuolen la nuorre tjiegñal.
+Båditji gåjt bierjjedagá?
+Ijáv oada duolbo señgan guovte báhtja siegen.
+Viertti såkken oadet, ja bivástuvvá.
+Sisñep lanjan næjtso sáhkadi.
+Oaddaji váni sáhkadik.
+Iemet boahtá, buorre ijáv sávat ja ulljolámpov válldá.
+Tjuovgga suojmma oabme siejnijt guodá.
+Ja de luvkko dahpaduvvá ja tjalme hárjjjáni.
+Ålggon la dávk mánnodihpe, siejnen mánnotjuovgga vehik vuojnnu.
+Då iehtjáda jasska båssu.
+Ådi dávk.
+Vuojnná iednes.
+Tjåhkkåj gievkanbievde guoran.
+Muorrakássa l dievva, ja sån la aktu.
+Vuodná dal jáddá.
+Gullá bárojt stárfon dåjddemin.
+Soahkemuorra tsiehka l, ja de giehpes lávke gulluji.
+Rahpá vuonáuvsav ja dållåj guovllá, hilájda gæhttjá.
+De nuolat, agev gievkanin nuolat.
+Gatsos biktasijt vuoná bajelt ja tjoavddagav uvsan bådnjål.
+Tjoaskes lisj má juolgijda, sån agev luodju tjælláris jiella boahtá.
+Ulljolámpov spihkáris válldá, ja tráhpáv bajás boahtá.
+Vuostak Lailaj gæhttjá ja suv gåptjåt.
+De vuojnná Pettera sæññga l guoros.
+Petter siejne guovlluj jårges.
+Gulla gå gåbttjåsav gáble badjel gatsos.
+Sæññga agev gitjárt gå ieddne viellit.
+De lámpov båssi.
+Tjavgga glássarabddaj båssis, ja glássa degu jiednat, ja de lij sæmmi sjævvnjat Luovtan degu Buvijkan.
+Måsske Divtasvuonan (Gåvvå: Svein Lund) Måsske Divtasvuonan (Gåvvå: Svein Lund) 16. kap.
+b.
+Tjálli ja tjierru, ålgolt låhki ja sálmajt lávllu.
+Åhpadiddje bievdij gaskav vádtsá.
+Girjijda gæjggá, nuktal ja arvusmahttá.
+Dálla l Laila lunna.
+Laila l má smidá.
+Petter vanát, gieda ruossot rábe vuolláj, ja gavás.
+De garra gattsa suv niskes doahppiji, ja sån tjavgga åvddån nággiduvvá.- Tjåhkkåha riekta!
+Illastimes gullat háhpaskuvvá, ja guggñit.
+Dádjat gal bágojt, valla åhpadiddje ij hiejte delbastimes:- I galga javllat tyll, valla tull, i benger, valla penger.
+Mij javllap et hus, ep javla en hus.
+Namádibme ij la desti namádak.
+Sigrid la stuorrum ja ij la desti balon, ja Petter álu klássalanjá nuppe bælláj gehtjas.
+Valla iehtjáda li boahtám, máná gudi balos båvsåjda gådtji.
+Juohkka bierjedagá sijáv viedtji.
+Buorak la sijddaj boahtet, ietjas señgan oadet, bessat tjåhkkåhimes duolla gå mállásijt bårri.
+Agev la låssåt gå galggi máhttsat.
+Ieddne ij vuojga sáhkada gå bávtij vuolev suhki.
+Skåvllådåben ij la goassak bivval gå båhti.
+Vinndegijs jiegña suddá ja smávva sláttutja li vinndekbællán.
+Fielloj gaskan bievden siejnnedihke lådi.
+Dá smávva tjivrrusa ruosádi gå soames blyánntasnjutjijn jali pænnasnjutjijn sárgas.
+Åhpadiddje de suhttá ja javllá blyánta li ilá divrrasa sálvojt råkkåtjit.
+Divna li má divrrasa, ja hæjojviehkke vierrti mákset.
+Åhpadiddje lijkku vuojññama birra ságastit.
+De oajvev bajet, tjavelgav njuolggi, ja alvot oahppijda gæhtjá.
+Vuojññamin divna årru, riekniga, subttsasa ja tjuorggasa.
+Dálla gávnnuji diedo daj birra, javlla sån.
+Soames biejve Sigrida guoran ganuk.
+Biedjá giedav gálluj, njávkas suv tjáhppis, guhka vuoptajt mañus, ja oajvev aj várrogisát mañus dieddel.
+Ja de bielggetjuvde ja tjutjuktjuvde gaskan gállov mihtti.
+Gå la mihttim de goarrsát manná táblluj ja mierkki.
+- Návti máhttep vuojññamav mihttit, javllá.
+Divna mihttiduvvi.
+Åhpadiddje krihtajn mierkki, ja bokstávajt åvddåj tjállá.
+Petter roahkku daj galmma tjuvdij vuolen.
+Avtan næjtson lij unnemus gállo, valla åhpadiddje suv jasskat ja javllá ælla divna tjiehpe gejn li ållo vuojññama.
+Vaj majt javla, Petter?
+Petter vajált, sámegielav sáhkat ja javllá ij riekta diede majt galggá jáhkket.
+Åhpadiddje vuojnnet hessu.
+-Galli galgav gærddádit?
+Diján ij la loahpe sámegielav skåvllådåben sáhkadit.
+Lágan tjuodtju juohkka åhpadiddjen la åvdåsvásstádus
+bærrájgæhttjat vaj oahppe e sámásta, ja jus sámásti, de galggá åhpadiddje sijáv stráffut.
+Petter, juo lav de duv várrodam.
+Petter ruoppsadin tsahká, ja åhpadiddje bissaladdá.
+Gieda hárddo duogen åvddån guvnnjaj.
+- Vájbi ájn akti gæhttjala?
+Galggá gus mávsedit?
+Dálla, ja divnaj åvdås?
+Galggá gus åhpadiddje bævddáj mannat ja sujsta tjuvdijt dådjalit?
+Galla l sån gievrra.
+- Iv mån diede, gussjmaha vásstet.
+Frank A. Jenssen
+(Foto: Maja J. Malnes)
+Davvisámegillii På norsk
+Artihkal girjjis Sámi skuvlahistorjá 3
+Davvi Girji 2009.
+Anne Kalstad Mikkelsen, Adele Nystø Rahka, Lill-Tove ja Oddmund Paulsen
+Sáme mánájgárdde Divtasvuonan: "Dánna galggap sámástit!"
+Svein Lundaj subtsastiJulevsábmáj: Anne Silja Turi
+Svein Lund ságájdahttá Adele Nystø Ráhkav, Anne Kalstad Mikkelsenav ja Lill Tove Paulsenav, Árran 2007 (Gåvvå: Basia Głowacka)
+Oddmund Paulsen, Árran 2007 (Gåvvå: Basia Głowacka)
+Bajelttjála l galbas viettjadum mij Vuonak sámemánán gahtsahij, sáme mánájgárden Divtasvuonan 1990-jagij álgon.
+Galbba lij dåssju sámegiellaj, ja subtsas "Dánna galggap sámástit!".
+Dát subtsas man garra giellapolitihkka mánájgárden dalloj lij - politihkka masi vuosstálasstin, valla huoman vuorbástuváj.
+Dáv subtsasti nieljes dajs gáktsásijs gudi vuododin mánájgárdev jagen 1989.
+Dá nieljes li bajássjaddam guhtik sajen Divtasvuonan, dálla gájka Ájluovtan årru.
+Anne Kalstad Mikkelsen (r. 1963), la suohkanguovdátjin, Gásluovtan, bajássjaddam.
+Sån vuodoskåvlåv danna váttsij ja joarkkaskåvlåv Gásluovtan/Hábmerin.
+Sån la Vuona ednambarggoskåvlån (Norges landbrukshøgskole) låhkåm, ja duov dáv fágav Bådådjo allaskåvlå baktu, duola degu julevsámegielav, pedagogalasj seminárav ja sebrudakmáhtudagáv mij sámij dilev dættodij.
+Dálla gaskustibmejådediddjen Árran julevsáme guovdátjin barggá.
+Adele Nystø Ráhka (r. 1959) l Jågåsijdas.
+Dåppe mánájskåvlåv váttsij ja nuorajskåvlåv vas Gásluovtan.
+Ednambarggoskåvlåv ja sáme álmmukallaskåvlåv, - duodjesuorgev - Jåhkåmåhken la maŋŋela vádtsám, duodden vil duojev ja sámegielav Bådådjo allaskåvlå baktu.
+Sån la viehkkebarggen mánájgárden ja sámegielak klássajn Ájluovta skåvlån barggam.
+Lill-Tove Paulsen (r. 1961) la Måskes, ja dåppe l mánájskåvlåv vádtsám, ja nuorajskåvlåv Ájluovtan.
+Sujna l julevsámegiella Bådådjo allaskåvlås.
+Sån la mánájgárden barggam, ja åhpadiddjen váni åhpadiddjeoahpo.
+Oddmund Paulsen (r. 1958) Bjørkvijkas, Ájluovta lahka, le teknihkalasj fáhkaskåvlåv vádtsám, tsiekkadus ja ásadus (bygg og anlegg) suorgev ja julevsámegielav Bådådjo allaskåvlå baktu.
+Sån konserveringsteknihkkárin Árrana dávvervuorkán barggá.
+Vuonak sámemáná ållåsit sámeæjgádijs vuododuváj, ja da niellja æjgátbáratja ietja mánájgárdev vuostasj vihtta jage æjggujin.
+Gå sáme kultuvrraguovdásj Árran, 1994 gárvvánij, de mánájgárdijn dåhku jåhtin.
+Mánájgárde namma rievdaduváj Árran mánájgárdden, ja Árran ådå æjgádin sjattaj.
+Dánna åvdemusát gæhttjat galggap gåktu lij gå æjgáda mánájgárdev jådedin.
+Iesj guhtik gielladuogásj
+Da niellja æjgátbáratja gudi vuostasj lávkev válldin, sihtin gájka ietjasa máná galggin sámegielagin sjaddat, valla ietja guhtik gielladuogátjav adnin ja guhtik ietjas láhkáj lidjin válljim mánájda gielav.
+Lill-Tove guovtes Oddmundijn lijga ájnna bárra gænna goappátjijn lij julevsámegiella iednegiellan.
+Dárogielav huoman vuorrasamos mánájdisá ságastijga.
+Lill-Tove subtsas: - Mij lip guhtta oarbbena, mån lav vuorrasamos.
+Æddnám suojmma dárustattjáj, danen vuorrasabmusa buoremusát sámástip, nuoramusá binnebu máhtti.
+Mån lav ietjá láhkáj dahkam, vuorrasabmusijda dárustam ja nuoramusájda sámástam.
+Muv vuostasj mánná riegádij jagen 1979, gå gájka mánájdisá dárustin.
+Usjudalliv sámástit, valla huoman ittjij dassta mige sjatta.
+Adele passijvalasj sámegielajn bajás sjattaj, iesj dåssju dárustij ållessjattuk bæjvváj.-Vuostasj sámegiellakursav tjadádiv 17 jagágin, maŋŋela vas Hábmer joarkkaskåvlå ja Bådådjo allaskåvlå baktu.
+Mujna li niellja máná gejda álgos lav sámástam.
+Boaddnjem sámegielav dádjat, valla mánájdimme dárus, dan láhkáj máná agev li guovtegielagin årrum.
+Anne dåssju dárogielav ietjas sámegielak æjgádijs åhpaj , ja sámegielav joarkkaskåvlån Hábmerin oahppagådij.
+Dat rájes la garrasit giela oahppama diehti barggam, ájn dåbddo ållåsit ij gielav buvte.
+Boaddnjes vas mánnávuoda rájes la sámástam.
+Vuostak mánájda dárustijga, valla gå goalmát mánná riegádij de sámástattjájga, Anne subtsas mánás siegen sámegielav åhpaj [1].
+Maŋemus æjgátbáran gudi siegen mánájgárdev vuododijga le áhkátjin julevsámegiella ja boadnjátjin nuorttasámegiella iednegiellan, ja álgos goabbák sámegielav mánájdisá ságastijga.
+Máná duohppiji.
+(Gåvvå: Vuonak sámemáná)
+Mánájgárdde gielav sijdajn rievddadahtij
+- Gå mánájgárdev vuododijma lidjin gallegasj máná Divtasvuonan gudi sámástin, gålmås sijájs mánájgárden vádtsin.
+Álgos lidjin guovtegærddásasj ulme miján: mánáj sámegiellaåvddånimev nanostuhttet ja ietjá mánájda vejulasjvuodav vaddet vaj gielav oahppi.
+Moatten familjajn gånnå mánájda dárustin, rievdaj giella sijdajn gå mánájgárdev álgadijma.
+Anne subtsas:- Mujna dalloj gålmmå åvddåskåvllå máná lidjin, ja divna gålmås mánájgárddáj álggin.
+Vuorrasamos lij 4 jagák ja dåssju dárustij, sunji lij låsså ájgge.
+Nuoramusájda lij álkkep.
+Nágin æjgáda gaskanisá sámástin, valla dárogielajn sægodin.
+Mánájgárdde sijáv diehtomielalattjan dagádij gæhttjalit dåssju sámástit.
+Låvddågoahte ja dålåstibme lij oasse sáme mánnágárdes.
+Mánájgárdde sijda lágásj
+- Vuostasj jagijt lij mánájgárdde Fredlydjan, Ájlátten.
+Fredlyddja lij åvdebut vuorrasij viesso, ja lij vehi suoddjis sajen.
+Dát bájkke lj vuogas sadje gånnå máhtijma aj sávtsajt sujddit, ja berunijt ja ruodnudisájt sjaddadit.
+Álkke lij mæhttsáj bessat, ja lijma álu ålggon.
+Miján ij lim avtagin åhpadus mánájgárden barggat, åvddåskåvllå-åhpadiddjev esski 5 jage maŋŋela oattjojma.
+Ællim ga miján heva åtsådallama ietjá mánájgárdijs.
+Ienemusát ietjamij ájádusáj milta hábbmijma.
+Gå mánájgárde sisanov plánigådijma de sijdalágátjin sidájma.
+Máná galggin bessat juohkkalágásj sijddabargojt hárjjidallat, duola degu sáddjit, málestit, bassat j.n.v.
+Máná agev siegen bessin gå lájbojma, lippajt biebmadijmá, guollijma ja guolijt sláhkkijma.
+Bånijma ja lájgijt bájnnijma.
+Máná álu ådå sámegiel bágojt bargoj baktu oahppin.
+Agev nágin mijájs æjgádijs mánájgárden bargajma, ja danen ittjij sijda ja mánájgárde gasska sjatta nav guhkke.
+Ájnas lij aj midjij vuorrasap ulmutjijt gåhttjot mánájgárddáj gå duov dáv galgajma barggat.
+Álgon miján ællim nav valje ståhkusijs ja ietjá gálvojs, valla diŋga ællim ájnnasabmusa.
+Nágin dábálasj ståhkusijt åstijma gå ruhtadårjav oattjojma, valla ejma la huoman nav dudálattja daj.
+Suddo lij.
+Ålgusjbielen lij guohtsamstatijvva gånnå máná agev guotsadin, ja låvdagoade muoduk lij vil, vájku dal ejma la dav álgo rájes nav ájádallam.
+Máná vil aj dålåstin dan vuolen gå nav låvdagoade muoduk lij.
+Sidájma sáme mánájgárdev, valla ejma riekta diede mij sáme bajásgiessem lij, jali gåktu galgaj liehket.
+Ællim miján dalloj vuojga aktisasjvuoda ietjá sáme mánájgárdij.
+Vuonarijka mánájgárdijt mij dåbdåjma.
+Diedijma sáme mánájgárde lidjin duola degu Guovdagæjnon, valla usjudalájma siján la ållu ietjá dille gå miján.
+Man birra galgajma sijáj ságastit?
+Ejma diede avtak mánájgárdev gånnå lij sæmmi ulmme degu miján; dárogielak mánájt oadtjot sámástittjat.
+Julevsámegielak mánájgirje ettjin gávnnu.
+Nágin bargge dárogielak girjijt lågådahttijn sámegiellaj jårggålin.
+Maŋenagi nágin girje jårggåluvvin dárogielas.
+Dalloj ettjn gávnnu girje ma lidjin jårggåluvvam nuorttasáme gielas, nav gåktu dálla.
+Nuorttasámegielav ejma nav buoragit dåbdå.
+Ájlátten lij båndorsijdda, gidán dåhppet lippajt oattjojma luojkkat majt biebmadit vierttijma, máná aktan ållessjattugij dajt sujttijin.
+(Gåvvå: Øyvind A Olsen, Nordlandsposten)
+Garra giellapolitihkka
+Máná iesj guhtik gielladásen lidjin gå mánájgárddáj álggin.
+Binnemus oasse sámástin, muhtema ienemusáv dádjadin ja ietjáda vas álgos binnáv dádjadin.
+Huoman vuostasj biejvve rájes mierredijma sámástit.
+Dágástalájma jus galgajma duodden dárustit, valla ejma dav dagá.
+Divna æjgáda gudi mánájt mánájgárddáj biedjin oadtjun diedov mijá giellapolitihka birra, ja dat sjattaj aj sijá åvdåsvásstádus.
+Boadáldagán lij galbba mij tjielggasit subtsastij: Dánna galggap sámástit!
+Midjij lij ájnas mánájda tjielggasit sámástit, ejma sidá sægodit dárogielajn.
+Gå galgajma giellabargov nannit, viettjajma giellabarggijt ma máhttin lågådallat guovtegielakvuoda ja giellaåhpadusá birra æjgádijda ja barggijda.
+Duola degu Tove Skutnabb-Kangas, Asta Balto ja Leena Huss.
+Sáme åhpadusráde baktu oattjojma giellaviehkev Anders Kintelis ja Kåre Tjihkkomis.
+Ællim miján máná gudi dåssju sámegielav buktin, juohkkahattja dárogielav aj máhttin, danen lij mánájda álkke dárustattját jus dárogielak máná båhtin.
+Ij lim gæhppat sijáv dassta rádjat.
+Muhtem mánájn lidjin vuorrasap oarbbena ma dåssju dárustin, ja muhttijn mánájgárddáj båhtin.
+Ålggoståhkusa aj ietjá mánájt gæssudin.
+Gå guosse båhtin vierttijin sámástit, jali de sjávot årrot.
+Maŋenagi oattjojma aj skåvllåasstoájgge fálaldagáv mánájgárddáj.
+Ettjin divna máná sámegielav nav buoragit máhte, ja mierredijma 1.gierden ij lim loahpe dárustit, ja jus náginin lij dárbbo dárustit de vierttijin låpptåj mannat.
+Diedon la bávtjas
+Anne subtsas, ij lim álkke suv vuorrasamos niejddaj, gut ittjij sámegielav buvte gå mánájgárddáj álgij.
+Muhttijn sijdan tjieroj gå ittjij gielav mánájgárden dádjada.
+Vierttijma diehtomielajn barggat, ja jaskadit: - Ij la vihke dujna, valla gássjel la gå ij la sámegielav åvddåla oahppam.
+Mujtáv æddnám javlaj mánáv galggiv mánájgárdes válldet.
+Vásstediv ittjiv åvdåsvásstediddjen sidá jus mánná sámegiela dagá bajássjaddá.
+Báktjasahtá ij majdik rievddadit máhte.
+Ihkap mij gudi gielav lijma massám garrasappot bargajma.
+Sij gudi gielajn li sjaddam bajás e dádjada man divras vattáldagáv li oadtjum.
+Dav de mij buoremusát vuojnnep gudi lip gielav massám.
+Sámegiella oassásin
+- Mælggadav la sámegiella Divtasvuonan dåssju fámiljaj gaskan ságastuvvam, ij la almulattjat gullum.
+Buojkulvissan ittjij sámegiella dábálattjat oassásin gullu.
+Valla mij såbadijma bargge ja æjgáda mánájda galgajma sámástit jus duola degu oassásin æjvvalijma.
+Sámegiella vas almulattjat gullugådij.
+Muhtemijda lij imálasj gullat gå tjavgga sámástijma.
+Ulmutja garvvin, ja ettjin mijáv almulattjat iejvvit sidá.
+Vásedijma ulmutja tjiehkádin gå mijáv vuojnnin.
+Áhkoj, ádjáj, siesáj, æddnuj ja ietjá fuolkij barggat vierttijma vaj mánájda sámástin.
+Nágina mánájdisá ja mánájmánájdisá dárustam lidjin, ja ællim goassak mánájda sámástam.
+Midjij lij ájnas sijáj aktan barggat, valla vuojnnep moaddásijda lij låssåt.
+Gåvvidum várrevádtsemis, álu manoj nanna lijma.
+Máná iesj guhtik nijbev adnin.
+Sandra márffesákkev allasis vuollá.
+Guoktáladdam ja vuossteháhko
+- Moattes juorrulin.
+Gatjádin: Gåktu mánáj galggá mannat gå skåvllåj álggi ja e dárogielav buvte?
+Vuoseduváj ejma dassta dárbaha ballat.
+Dárogiella juohkka sajen gullu, ælla ga aktak mánájs gænna li gássjelisvuoda dárogielajn.
+Ballin aj máná ettjin galga rijbadit ietjá fágajn skåvlån.
+Ejma dal riekta diede jus majdik masset máhttin gå nav garrasit guovtegielakvuodajn barggin.
+Ájádalájma ájnnasamos lij sámegielagin sjaddat, ja jus buojkulvissan matematihkajn ettjin sæmmi buoragit rijbada de dav gierddat hæhttujma.
+Muhttijn de ietja aj juorrulijma jus riekta dagájma, avtav gaskav hiehtetjåhkanimij gihkadijma.
+Dálla de Ájluovta skåvlå eksámabåhtusijt giehttot máhttep, vuoset gåjt máná mánájgárdes ælla nievrebu rijbadam gå ietjá máná.
+Ihkap nuppe guovlluj vil la mannam.
+Diedijma mánájda lij låssåt.
+Vásedam lijma man nievres dilen sámevuohta lij, ja mánájt sidájma nannit åvddål gå skåvllåj álggin.
+Sierraláhkáj bargajma vaj máná galggin juojddáv máhttet mij státusav dárogielsebrudagán vattij.
+Mij guokta ássje vuorodijma, bállotjiektjamav ja låhkåmmáhtudagáv.
+Tjiektjamsaljov mánájgárde ålgusjbælláj dagájma vaj máná bessin bállov tjiektjat ja nav galggin rijbadit nuppij.
+Álgijma aj låhkåmhárjjidallamijn mánájgárden, nav vaj máhttin låhkåt gå skåvllåj álggin.
+Låhkåm- ja tjállemåhpadus lij Kaia Kalstad åvdåsvásstádus.
+Mánájgárdde ittjij dåssju gielav åvddån buvte, valla kultuvralasj ja politihkalasj ælládahttemav aj.
+Mánájgárdde Divtasvuonan lij vuostasj sáme ásadus suohkanin.
+Dille 18 jage rájes lij ållu ietjá gå uddni.
+Suohkan ittjij mijáv doarjo, ietja vierttijma gájkka barggat.
+Sálma gotalasj tjállemvuohkáj
+Álgon ællim miján julevsáme lávllaga.
+Sálma galla de gávnnujin majt læstádiána bienajn lávllun, valla da lidjin tjáledum oabme sálmmagirjjáj jages 1895 [2], gotalasj tjállemvuohkáj.
+Huoman dajt lávlojma, moattedijma ja mánájda juogijma.
+Vuorrasabmusa, gudi lidjin låhkåt hárjjánam, tjuovvun edisik åsijt tevstas.
+Akti gå biskoahppa Øystein Larsen aktan mannoguojmijdisá mijáv guossidij, lávlojma sunji sálmav.
+Biskoahppa aj oattjoj sálmmagirjev vaj máhtij tjuovvot.
+Sån hármmadit alvaduváj, ja loabedij sálmmagirjje dábálasj bokstávaj almuduvvat galgaj.
+Ja nav de almmuduváj [3].
+Nuohtijt tjiktet aj besajma.
+Mánájgárdes skåvllåj
+Gå mánájgárdev vuododijma, de lij fálaldahka julevsámegiellaj nágin jagev juo Divtasvuona suohkanin læhkám, valla dåssju nubbengiellan, nágin tijma vahkkuj.
+Gå guokta-gålmmå jage lijma mánájgárdev jådedam, de sámegielak máná skåvllåj galggin álgget.
+Sámegielav vuostasj giellan gájbbedijma, ja åhpadusáv sámegiellaj juohkka fágan.
+Maŋenagi vuorbástuvájma, ja dálla li moattes gudi li vuodoskåvlåv tjadádam sámegielajn vuostasjgiellan.
+Mánájgárde dagi ij lim dat liehket vejulasj.
+Jagen 2000 oattjojma mij, mánájgárde æjgáda giellamåvtåstahttem bálkkáv, majt ejma la vuorddám.
+Alvaduvájma, ejma ga diede lijma nammaduvvam.
+Vuolgijma de divna niellja æjgátbára Kárásjåhkkåj, Sámedikke dievastjåhkanibmáj, bálkkáv vuosstáj váldátjit.
+Máhttsamin
+Gå dát tjáleduvvá de li 18 jage gållåm dat rájes gå mánájgárdde vuododuváj.
+Dat rájes la boahtám ådå buolvva æjgádijs, ådå hásstalusáj.
+Madi ienemus oasse æjgádijs sámástin gå álgijma, de ælla dálla ålos gudi sámásti.
+Danen sjaddam la mánájgárddáj stuor åvdåsvásstádus vaj máná sámegielav oahppi.
+Juska bargge ájn vilá mánájda sámásti, de stuorámus oasse mánájs dárusti.
+Vuojnnet sámegiella l rievddamin, grammatihkalasj háme li gáhtomin, duola degu verba guovtelågon ja pronomena.
+Subtsastattijn de dá nieljes mujttáji ienep ja ienep subttsasijt mánájgárdes.
+Maŋŋutjissaj akta sijájs javllá: - Gullit, jáhkáv vierttip girjev dán birra tjállet.
+Doajvvop dav dahki, ja årrus de dát álggon.
+[1] Gehtja Kaia Kalstad subtsasav Sáme skåvllåhiståvrrå 2.
+[2] Same tjåggolvasen Psalm-Kirje.
+Svieriga girkko (Svenska kyrkan) 1895).
+[3] Julevsáme Sálmmagirjje 2004 almuduváj, aktisasjbarggo lij Svieriga girkko sáme ráde ja Vuonarijka girkko, Sáme girkkoráde gaskan.
+Eará artihkkalat girjjis Sámi skuvlahistorjá 3
+Artihkal girjjis Sámi skuvlahistorjá 5.
+Davvi Girji 2011.
+Stig Riemmbe Gælok:
+Ássjeguoddáluváj gå sidáj sámegiellaåhpadusáv
+Subtsastum Svein Lund:aj
+Julevsábmáj: Kaia Kalstad
+Stig Gælok, Råmså 2008
+Stig Urheim riegádij jagen 1961.
+Jagen 1987 ietjájduhtij sån maŋepnamáv, biejaj berajnamáv Gælok maŋepnamman.
+Maŋŋela sån vas biejaj ietjá berajnamáv, Riemmbe, gasskanamman.
+Bajássjaddam la Måsken Divtasvuonan.
+Dánna sån vuodoskåvlåv 7 jage váttsij, dan maŋŋela vas 8. ja 9. klássav Divtasvuona guovdásjskåvlån Gásluovtan váttsij.
+Sån la aj vádtsám Fredheim álmmukallaskåvlån Ruogŋon, dábálasj joarkkaskåvlån Hábmerin ja Sámij álmmukallaskåvlån Jåhkåmåhken, duodjeåhpadusán.
+Sån la låhkåm sáme jahkebielle-ábnnasav ja fonetihkav ja gielladiehtagav Råmså universitehtan ja le allaskåvllåkandidáhtta journalistihkan Vuona journalistaallaskåvlån Oslon.
+Stijgan la læhkám ietjas æládusdoajmma median 1979 jage rájes.
+Sån la akta dajs guhti la almodam ienemus girjijt julevsábmáj.
+Tjállám la 14 girje, guokta dájs le sån tjállám aktan iehtjádij.
+Moattev ietjas girjijs le sån jiednagirjjen låhkåm.
+Jagen 2000 Stig Gælok nuorttarijkalasj sámeráde giellaguddnebálkáv oattjoj.
+Sån la årrum Bådådjon, Lofåhtan, Oslon ja Råmsån.
+Dála sån subtsas gå oahppe sihtin oahppat julevsámegielav joarkkaskåvlån ja gåktu gevaj.
+- Juo le dal 29 jage dallutjis gå dat ássje álgadij, ja ij la aktak goassak åvddåla gatjádam mij dahpaduváj.
+Mån máhtáv subtsastit gåktu lij, duodaj lij tjuottjes ájgge.
+Iv jahke jut sávadis sámegielav oahppat goassak le læhkám sivvan nav stuorra rijdduj.
+Jus dádjadit manen ássje sjattaj nav vuolssjá, de hæhttu gæhttjat gåktu lij dille sámij gaskan Divtasvuonan dalloj.
+Guhkes dárojduhttema, badjelgæhttjama ja niejddema maŋŋela lidjin moattes, ma ietjasa sámevuodav sihtin guodet ja liehket degu oalle dáddtja.
+Soames sábme Divtasvuonan náv javllaj 1960 jagij låhpan: "Báhko sábme ij des galga njálmálattjat jalik tjálalattjat nammaduvvat".
+Gitta 1979 jage radjáj, gå mån joarkkaskåvllåj álggiv, ij lim læhkám makkirik åhpadus julevsámegiellaj, julevsámegiella máhtij dåssju aneduvvat viehkkegiellan skåvlån jus lij dárbbo.
+Ij lim ga aktak almulattjat gájbbedam jalik sávadam sámegiellaåhpadusáv.
+Mån álgov dahkiv.
+Tjálliv girjev Sáme åhpadusrádáj ja vájnnodiv julevsámegiellaåhpadusáv Hábmera joarkkaskåvlån álgadit.
+Lijma 13 oahppe gudi girje vuolláj tjálijma.
+Oahppe tjállin ietja, váni loabedagi æjgádijs, valla ettjin de gájkka æjgáda dasi guorrasa.
+Nággo æjgádijs oahppijt báldij, ja soabmása ietjasa vuollájtjállemav gæssádin.
+Valla dat ittjij dajna ganuga.
+Soabmása oahppijs æjgádijs nággiduvvin vuornutjit ietjasa vuollájtjállemav, vuornnun sij ællim åbbånis tjállám vuolláj.
+Guoddáluvviv politijaj dokumentavieredimes, dajna gå soabmása oahppijs tjiddijin mån lidjiv sijá vuollájtjállemav vieredam.
+Maŋŋela riektáprosessan lij sáhka tjállemtjiehppep bálkkit tjårggitjit jus vuollájtjállema lidjin oalle, ja ællim kopieridum kopimasjijnajn majt sij tjiddijin.
+Mån aj guoddáluvviv "ulmusjtjærddaregistrerimis", mij lisj de dat, danen gå soabmásij mielas lidjiv skåvlån sámijt registrerim.
+Ássje lij huj vájvven munji, usjudalá iesj.
+18 jagák guhti almulattjat bæhtádallá dokumentavierediddjen, dan diehti gå soabmása gadjali gå usjudalli vájbi nuora várajda válldegåhti gielav majt ietja li hilgodam.
+Nav guhkev gå joarkkaskåvlån vádtsiv ja ájn vil guhkebuv gáddem muv tjuovoj.
+Juska ulmutja birrusijn vuosteldin de joarkkaskåvlån li ietjálágásj, danna lidjin miellusa.
+Sierraláhkáj guokta åhpadiddje mijáv doarjojga ja barggagådijga ásadittjat sámegiellafálaldagáv.
+Skåvllå oattjoj Kåre Urheim:av (Tjihkkom) åhpadiddjen.
+Sån lij oahppam julevsámegielav tjállet Sámij álmmukallaskåvlån Jåhkåmåhken, ja juo lij læhkám siegen aktisasjbargon åvddånahttemin julevsámegielav rája rastá.
+Formálalasj alep åhpadus julevsámegielan ij lim sujna ájn, valla dalloj ij lim aktak gænna lij dakkir åhpadus.
+Kåre lij julevsáme giellaåhpadiddjen Hábmera joarkkaskåvlån badjel lågev jage.
+Álgon oattjoj sámegiella dåssju státusav C-giellan, giehtadaláduváj degu ietjá amásgiella, sæmmi láhkaj degu dujskagiella ja spánskagiella.
+Máhtijma oadtjot 5 tijma vahkkuj nuppát jage ja sæmmi ålov goalmát jage.
+Divna stuojme maŋŋela, de lidjin moattes gudi gæssádin, nav vaj sjattajma 10 oahppe gudi álgijma sámegielajn 1980-tjavtja.
+Sámegiellamáhtudahka lij målsudahkes dáj oahppij gaskan.
+Lijma dåssju soabmása gænna lij julevsámegiella iednegiellan, iehtjáda máhttin vehik ja soabmása ettjin majdik máhte.
+7 oahppijs lidjin julevsáme, då 3 maŋemusá adnin ietjasa dáddtjan, uddni ihkap lidjin ietjasa merrasámij gierragin låhkåt.
+Ællim miján nav vuojga viehkkenævo.
+Fáhkapládna ittjij gávnnu.
+Sámegiella oahppamgirjje lij påvsså luovas stensijlaj, ja dajt lij Kåre Urheim ienemusát dahkam.
+Lej edna gæhttjaladdam ja mieddem, valla muv mielas Kåre buorre bargov dagáj.
+Tjállemvuohke ij lim ájn mierreduvvam, iesski jagen 1982 mierreduváj, dan jage gå skåvlås gergajma.
+Gå gergajma joarkkaskåvlås de lij dat tjállemvuohke majt lijma oahppam "boasstot".
+Ij lim diedon gæhppat åhpadiddjáj guhti vierttij åhpadit oahppijt gænna lij sámegiella iednegiellan ja ådåálggijt aktan, juska miján lij juogosjuohkem soames tijman.
+Åhpadus vierttij hiebaduvvat ienemusát sijáj milta gudi binnemusáv máhttin, danen de ij lim munji nav ednak oahppat.
+Maŋep jage de ittjiv visjá tjuovvot åhpadusáv, valla eksámav privatisstan válldiv.
+Ássje dokumentavieredime ja "ulmusjtjærddaregistrerima" birra bisoj gitta jahkáj 1984, de ássje tjoavdeduváj dajna gå akta oahppe ja æjgát tjálijga vuolláj girjjáj gånnå duodastijga guoddalimev fámodibmen ja boasstot.
+Guokta ietjá oahppe ja sunnuv æjgáda dagájga sæmmi láhkáj Såbadimráde tjåhkanimen.
+Daj gålmå oahppij ja sijá æjgádij vuosstij gæssádiv buohttidusgájbbádusáv illastimes.
+Nælját oahppe ja suv æjgáda, gudi lidjin muv guoddalam dokumentavieredimes ja ulmusjtjærddaregistrerimis, andagis adnon maŋenagi ja máksin vihtta tuvsána buohttidussan.
+Gájkka rudá majt buohttidussan oadtjuv mannin mákson muv advokáhttaj.
+Navti vássin vihtta jage muv nuorravuoda ájges, ájges mij galgaj liehket muv hávsskemus ájgge, nabdostimijn ja muodástuvvamijn dåssju dan diehti gå álgadiv sámegielav skåvlån oadtjot.
+Jus lidjiv diehtet makkir båhtusa ja nákko dát álgadibme munji vájkkudij, de iv jahke vissjat lidjiv.
+Iv la majdik dan rahtjama åvdås oadtjum.
+Dåssju akti lav gijtov oadtjum bargo åvdås, lij soames nissun Divtasvuonas guhti munji 500 kråvnå vattij majna galggiv advokáhtav, guhti muv bælostij, mákset.
+Gå ruoptus álgadibmáj gehtjav, de máhtáv javllat ednak la dahpaduvvam julevsámegiela hárráj.
+Julevsámegielav åhpadahttjajin vuodoskåvlåjn sæmmi bále gå mij álgadijma joarkkaskåvlåjn, ja maŋŋela sjattaj åhpadibme vuostasj- ja nubbengiellan vuodoskåvlåjn ja joarkkaskåvlåjn.
+Mijájs gudi lijma vuostasj klássan gudi åhpajma julevsámegielav li moattes gudi li låhkåm julevsámegielav allaskåvlån Bådådjon.
+Soabmása sijájs barggi uddni gielajn Sámi Radio:n ja Divtasvuona suohkanin.
+Iehtjáda vas Sámi institusjåvnåjn duola degu Árranin ja Sámij allaskåvlån barggi.
+80-låk jagijn ij lim máhttelis alep åhpadusáv julevsámegielan vádtset.
+Gå mån, jagen 1986, vádtsiv sáme jahkebielle-ábnnasa Tråmså universitehtan de hæhttujiv nuorttasámegielav låhkåt.
+Jahket maŋŋela válldiv eksámav nubbengiellan, gåktu dalloj gåhtjoduváj.
+Maŋenagi le fálaldagá julevsámegiela åhpadussaj buorránam Bådådjo allaskåvlån, valla mån iv la dåbddåm ienep formálalasj åhpadussaj dárbov, buoragit máhtáv åvddånbuktet tjálalattjat dajna vuodojn mij mujna le.
+Eará artihkkalat Sámi skuvlahistorjá 5-girjjis
+På norsk Artihkal girjjis Sámi skuvlahistorjá 6.
+Davvi Girji 2013.
+Anders Kintel:
+Julevsáme allaskåvllååhpadus
+Giehttum Svein Lundaj
+Julevsábmáj: Harrieth Aira
+Anders Kintel
+(Govva: Svein Lund)
+Anders Paul Sigfred Kintel (r. 1950) le vádtsám álmmukskåvlåv Måske ja Gásluovta skåvlån Divtasvuonan, realskåvlåv Gásluovtan ja gymnásav Oslon, åhpadiddjeåhpadusáv Bådåddjon ja låhkåm sámegielav Uppsala, Ubmema ja Romsa universitehtajn.
+Sån la åhpadiddjen barggam vuodoskåvlån Divtasvuonan ja konsulænntan Sáme åhpadusráden.
+Bådåddjo allaskåvlån / Nordlánda universitehtan le sujna årrum åvdåsvásstádus julevsámegiela åhpadusás gitta 1984 rájes.
+2006 rájes lej sujna aj muhtem ájgev dåktårgrádastipænndiáhtta.
+Anders Kintel le oahppogirjev Syntaks og ordavledninger i lulesamisk tjállám, tjállám ja gárvedam Julevsáme-dáro báhkogirjev ja jårggålam måttijt girjijt dárogielas julevsábmáj.
+Sån le siegen læhkám Ådå testamennta jårggålimbargon ja aj Vuona girkko liturgija jårggålimbargon.
+Sån lij aj Sáme giellaráde sebrulasj nav guhkev gå ráde dåjmaj.
+Svierigij julevsámegiela diehti
+- Nav gåk iehtjáda iehtjam ájge, de mån ittjiv makkirik åhpadusáv iednegiellaj oattjo álmmukskåvlån, realskåvlån jalik gymnásan.
+Gitta 1981 rádjáj ittjij gávnnu formálalasj åhpadus julevsámegielan avtak dásen Vuonan.
+Maŋŋel gymnása barggiv duojna-dájna, lidjiv duola dagu åhpadiddjen måttijt jagijt vuodoskåvlån Divtasvuonan.
+Esski nágin jahke maŋŋela tjadádiv åhpadiddjeåhpadusáv Bådåddjon.
+Dalloj de ij lim makkirak julevsámegielfálaldahka dåppe.
+Mån vierttijiv dan diehti Svierigij mannat, gånnå jagijt 1980-82 låhkiv Uppsala universitehtan.
+Danna tjadádiv dav mij Svierigin gåhtjoduvvá A-, B- ja C-dásse, mij aktij sjaddá åvdep gasskafáhka jali udnásj bachelor-dásse.
+Oajvveåhpadiddje lij Susanna Angéus-Kuoljok, guhti lij vuostasj gænna lij julevsámegiela dåktårgráda.
+Studentaj gaskan lidjin soabmása genna lij julevsámegiella iednegiellan, madinmoaddásin iehtjádijn lij binnep duogásj giellaj gå åhpadussaj álggin.
+Svierigadárogiella lij ienemusát åhpadusgiellan.
+Ællim ga vuojga tjálalasj viehkkenævo.
+Miján lij Spijka grammatihkka[1].Ietján lidjin stensijla ja muhtem kompendija.
+Tjáppagirjálasjvuodatjállusijs lij dalloj binná, ájnnasamos lij duot dåbdos Jåhtte sáme viessom[2] .
+Vuostasj julevsáme allaskåvllååhpadiddje
+Gå åhpadiddjeåhpadusájn ållijiv jagen 1983, oadtjuv åhpadiddjevirgev vuodoskåvlån Divtasvuonan.
+Valla ittjiv danna mælggadav sjatta åvddål gå oadtjuv gatjálvisáv jus máhttiv julevsámegiela åhpadiddjen liehket dallusj Bådåddjo åhpadiddjeallaskåvlån.
+Allaskåvllåvirggáj álggiv jagen 1984 ja jagijn 1985/86 tjadádijma vuostasj biellejahkásasj julevsáme kursav.
+Nubbe kurssa tjadáduváj guokta jage das maŋŋela.
+Jagen 1988 ásadij Sáme åhpadusráde julevsáme ja oarjjelsáme konsulænntavirgijt.
+Dá lidjin vuostasj virge majt åhpadusráde biejaj ålggolij háldadusá Guovdageainnon.
+Julevsáme konsulænntavirgge biejaduváj Divtasvuodnaj.
+Mån dav virgev oadtjuv, ja jåhtiv sijddaj Divtasvuodnaj.
+Maŋŋel gå mån hiejttiv allaskåvlån lidjin nágin jage gå lij binná åhpadusfálaldagájs julevsámegiela hárráj.
+Allaskåvllå biejaj jagen 1989 Mikal Urheimav oajvvefáhkastipænndiáhta virggáj.
+Jagen 1992 sjattaj sån stáhtastipænndiáhttan, ja sån de ittjij goassak sjatta åhpadit allaskåvlån.
+Valla Kåre Tjihkkom gis åhpadij julevsámegielan álgon 1990-jagijn.
+Jagen 1992 almodin vas oajvvefáhkastipænndiáhtavirgev.
+Mån dav åhtsiv, valla álggiv dasi esski nágin jage maŋŋela.
+Vuostak barggiv allaskåvllååhpadiddjen.
+Mån plánijiv biellejahkásasj dásijt julevsámegielan ja duojen majt fálajma jagijn 1992/93 ja jahket maŋŋel biellejahkásasj kursav sebrudakfágan gånnå sáme kultuvrra ja histåvrrå dættoduváj.
+Allaskåvllå Árranin
+Vuostasj julevsámegielkursa lidjin Bådåddjon, valla gå julevsáme guovdásj Árran rabáduváj jagen 1994, de biedjin julevsámegiela åhpadimev ja sáme suorgijt dåhku.
+Dábálattjat li kursa bájkálattjat tjádaduvvam biellejahkásasj kurssan jage birán, ja kurssatjåhkanime li læhkám Árranin.
+Mån de oadtjuv kontåvråv Árranin, ja navti sjattaj åhpadus oassen sáme fáhkabirrasis danna.
+Dát dáhpáduváj sullij sæmmi bále gå Bådåddjo åhpadiddjeallaskåvllå sjattaj oassen Bådåddjo allaskåvlås.
+Mij tjadádijma de vas Julevsámegiella 1 jagen 1994/95 ja aj Sebrudakfágav sáme kultuvrajn, ja duodden duojev jagen 1995/96.
+Mån lidjin siegen pláninim gájkka sámeguoskavasj kursajt, sæmmi båttå gå giellakursajn åhpadiv.
+Jagen 1996 astijdiv vijmak stipænndiáhtavirggáj álgget váldátjit sámegiela oajvvefágav Romsa universitehtan.
+Dåppe ij lim makkirik sierra fálaldahka julevsámegiela hárráj, valla mån tjuovvuv nuorttasámegiela åhpadimev ja hiebadiv åhpadusáv ja pensumav julevsámegiela hárráj nav guhkás gå máhttelis.
+Jagen 2000 ållijiv oajvvefáhkabargujn ja tjadádiv eksámav.
+Oajvvefáhkabargov tjálliv julevsámegiellaj, ja gåhttjuv dav "Verba suorguduvvam verbajs: julevsámegiela værbbasuorgudisáj semántalasj guoradallam".
+Lidjiv de vuostasj Vuonan guhti oajvvefágav julevsámegiellaj tjadádiv, maŋŋela le muhtem iehtjáda aj dav sæmmi dahkam.
+Madin oajvvefágajn barggiv, de ittjiv åhpada soames jagev.
+Dan båttå ællim makkirik fálaldagá julevsámegiela hárráj allaskåvlån, dajna gå ællim fáhkaulmutja åhpadibmáj.
+Jagen 1998 oattjoj allaskåvllå departementas stuoves allaskåvllålektor-virgev, mij de sjattaj virggen munji gå eksámav lidjiv tjadádam.
+Jagen 1999/2000 tjadádijma vas julevsámegiellakursav, ja jahket maŋŋel máhtijma vuostasj bále fállat nuppev biellejahkásasj fálaldagáv, mij doalvoj studentajt vuodofáhkadássáj.
+Dat rájes fálajma vuorrulakkoj julevsámegiella 1 ja 2 gitta 2006.
+De álggiv mån dåktårgrádajn, ja åhpadibme ganugij nágin jage.
+Dåktårgrádabargujn la læhkám duot-dát, sihke ietjá barggo, skihpudahka, ja nav lev tjadádam dåssju bielev, ja dasi de ganugij gåjt dal ájn.
+Det rájes gå julevsáme guovdasj, Árran tsieggiduváj jagen 1994 la ienemus oasse julevsáme allaskåvllååhpadusás dáppet åhpaduvvam.
+Studenta ja oahppamnævo
+- Mijá åhpadimen dáppe Vuonan le agev julevsámegiella læhkám åhpadimgiellan, dajn gå studenta li læhkám sámegielaga.
+Svieriga bielen le dille læhkám ietjá láhkáj.
+Studenta gudi li mijá åhpadussaj åhtsåm li hæhttum tjadádit dåhkkiduvvam julevsámegiellaåhpadusáv joarkkaskåvlås jali muodugasj dáses, ja mijá studenta li gájka julevsámegielav máhttám gå åhpadussaj álggin.
+Soabmása li tjadádam sámegielav ja sáme suorgijt oassen ietjasa åvddåskåvllå- ja åhpadiddjeåhpadusás, jali oassen ietjá fálaldagájs ietjá fágajn allaskåvlån.
+Miján li aj læhkám åhpadum åhpadiddje gudi li válldám duoddeåhpadusáv sámegielan, ja studenta gudi li Árranin barggen, Sámedikken jali Divtasvuona suohkanin.
+Ij la álkke gávnnat nuoges ja dågålasj oahppamnævojt julevsámegiela åhpadussaj.
+Giellaåhpadusán la miján girjje Giellaj hilá[3], smij la viehka buorre ja mij aneduvvá sihke joarkkaskåvlån ja alep åhpadusán.
+Miján le dal aj diehttelis Nils Eric Spiika julevsáme grammatihkka.
+Adnep aj muv ietjam girjev Syntaks og ordavledninger i lulesamis, ja duodden muhtem ietjá kompendijijt.
+Kultuvrrasuorgen ja suorgijn girjálasjvuodaoasen vierttip adnet dárogiela, svierigadárogiela ja ieŋŋilsgielak girjijt.
+Tjáppagirjálasjvuodan ælla julevsámegielan bárep tjállusa, ij la ber pensumav dahkat iesj genga sjáŋŋaroases, nav gåk la dábálasj nuorttasámegielan ja ietjá giellafágajn.
+Oalle románajs gávnnuji dåssju gallegattja.
+Soames mánájgirje ja diktagirje li almoduvvam.
+Valla duola dagu oavdástallama e åvvånis gávnnu.
+Akta romádna ja nágin mánájgirje li duodden jårggåluvvam nuorttasámegielas julevsámegiellaj.
+Buorre báhkogirjev lip guhkev vuordatjam.
+Miján la læhkám svierigadáro-julevsáme báhkogirjje[4], valla dat ij la gåbttjåm dárbojt vuona bielen, moaddása e dal svierigadárov ga tjielgga láhkáj máhte.
+Mån lav guhkes ájgev barggam julevsámegiela - dárogiela/dárogiela - julevsámegiela báhkogirjijn, ja gidán 2012 båddåsasj almodibme internæhttaj bådij gárvedum Sáme giellateknologijas Romsa universitehtan.
+Doajvvop jagen 2013 oadtjot prienntiduvvam almodusáv dássta.
+Ietján lip dahkam kompendijijt duola dagi girjálasjvuodan ja sámegiela/giellasuorgij birra.
+Allaskåvlå åvdåsvásstádus
+- Bådåddjo åhpadiddjeallaskåvlå rektor, Tor Schjølberg, dåbdåj ietjas åvdåsvásstádusáv.
+Sån javlaj midjij allaskåvllån le vælggogisvuohta vaddet åhpadusfálaldagáv julevsáme álmmugij.
+Sån gåhtjoj muv åhpadusáv åmastit vaj máhtáv åhpadit julevsábmáj.
+Duodden li dárogielalektor Thorbjørn Storjord akta dajs guhti allaskåvlå bieles åvdedij sáme fágajt ja fáhkasuorgijt.
+Jagen 1989 vattij departemænnta Bådåddjo allaskåvllåj sierra åvdåsvásstádusáv åvddånahttet åhpadusájt sámijda julevsáme guovlon.
+Man láhkáj allaskåvlå jådediddje li gåtsedam dáv åvdåsvásstádusáv la læhkám viehka målsudahkes.
+Vuostasj ájgij lij álu gájkka mij sámefáhkaj gulluj fáhkåhpadiddje åvdåsvásstádus.
+Háldadusán ij lim rat máhtudahka ja dan diehti juorrulin.
+Iv dal máhte javllat le gåktuk læhkám vuosstemiella, valla systebma nuolet bargaj.
+Ja gatjálvis lej aj guhti lij jådediddjen, muhtem gaskajt lidjin tjiehpes ja berustiddjes ulmutja, ietjá bále vas muhtema ma ettjin rat sáme ássjijs berusta.
+Uddni de vuojnnep jådediddje ietja li dåbdåstam sij ælla dáv åvdåsvásstádusáv berustam gåktu beras luluj, gå ságájdahttemijn NRKajn javlaj rektor Pål Pedersen: - Mij lip juo mælggadav åvdåsvásstádusáv julevsáme gielas dåbddåm, ja måttijt jagijt lip dåbddåm dáv lip viehka álkket giehtadallam.
+Nav ij beras lulu, ja davva hálijdip dálla rievddat ja juojddá dajna dahkat.
+Guokta jage dás åvddål oattjoj allaskåvllå vijmak sierra rádevaddev sáme gatjálvisájda.
+Dav lijma dárbahit juo ájggá.
+Fáhkaåhpadiddjáj le dat viehka buorre, de máhttá buorebut vieledit dav mij duodaj le suv barggo, åhpadit studentajt.
+Universitehtta boahtteájggásasj plánaj
+Jagen 01.01.2011 sjattaj Bådåddjo allaskåvllå Nordlánda universitehtta.
+Gå universitehtta le, de la álkkep ådå åhpadusájt álgadit alep dásen, dagu máster- ja dåktårgráda åhpadusáv.
+- Rektor la sávvam oadtjot mástergrádav julevsámegielan, valla mån jáhkáv dan aktijvuodan vierttip aktisasjvuodav Romsa universitehtajn oadtjot vaj nannip julevsáme máhtudagáv.
+Mij aj sihtap nannit aktisasjbargov Ubbmem universitehtajn.
+Mij lip ságastallagoahtám, valla ep la ájn makkirik aktisasjsjiehtadusájt dahkam.
+Tjavtjan 2012 álgadip julevsáme bachelor.
+Dán grádan li 90 tjuorga julevsámegielan, fonetihkka ja gielladieda ja ex.phil bákkulasj suorge ja 70 tjuorga friddjaválljima histåvrån ja sebrudakdiehtagin.
+Dát de máhttá liehket vuodon joarkket mástergrádajn sámegielan, stáhtadiehtagin jali histåvrån.
+Mij aj hálijdip vijdedit nuppe gietjan, ja fállagoahtet åvddåkursajt.
+Ij la dal ájn mierreduvvam, valla mij doajvvop oadtjop dav álgadit 2013 jage rájes.
+Studenta julevsáme bacheloran, åhpadusá almmulasj rahpamin.
+Gåvvidum Elsa Laula Renberga auditåvrån, Nordlánds universitehtan, Bådåddjon, ragátmáno 18. biejve jn.
+Gåråbieles: Erling Urheim, Odd-Levi Paulsen, Idar Kintel, Adrian Nystø Mikkelsen, Arnhild Lindbach, Lars Joar Halonen, Lars Filip Paulsen, Heidi Andersen, Solvår Knutsen Turi, Elena Paulsen, Ingrid Kintel, Svenn-Egil Knutsen Duolljá, Karianne Thommasen, Nils-Heika Aira-Andersen.
+Universitehta åvdåstiddje la sadjásasj dekána Gisle Johnsen.
+(Govva: Svein Arnt Adelsten)
+Rekrutterim la hásstalusá
+- Jus gehtjastip nágin lågev jagijt maŋus, de la læhkám ihkeva åvddånahttem julevsámegiela hárráj, mánájgárdde le ásaduvvam, vuostasjgiella skåvlån ja kultuvrraguovdásj.
+Giellaåvddånahttem le ienemusát dáhpáduvvam Divtasvuonan.
+Ja Divtasvuona ráddnásuohkanijn la aj sámevuohta gåhttsåmin, valla ij le dal ájn vájkkudam bárep giellaælládimev.
+Ájnnasamos hásstalusájt vuojnnep uddni sámijda gudi stádajn årru.
+Midjij la dal Bådåddjo "mijá" stáda.
+Danna le dálla ásaduvvam sáme åssudahka julevsámegielak barggij muhtem mánájgárden.
+Vuodoskåvlån le fálaldahka sámegiella nubben giellan gånnå oahppe moattet guovlos stádan tjoahkkiduvvi aktan.
+Stuorámus hásstalus la rekrutterim, oadtjot ådå giellaguoddijt ja ådå giellaåhpadiddjijt.
+Dát hásstalusá li juohkka dásen.
+Jus gehtjadip alemus dásen, de ælla uddni aktak gejn la dåktårgráda julevsámegielan maŋŋel gå Susanna Angéus-Kuoljok jámij jagen 2009.
+Svieriga bielen la akta guhti dåktårgrádajn barggá.
+Vuonabielen lev mån ájnna gut lav álggám, valla gå vuojnáv ietjá bargov majt vierttiv dahkat, de iehpedav jus goassak gergav, gåjt åvddål pensjunisstan sjattav.
+Ietján gå mån, de la nubbe tjadádam julevsámegiela mastergrádav/oajvvefágav Vuonan.
+Ja li dåssju nágina gejn la gasskafáhka/bachelor.
+Mælggadav lip juo sávvam ienep åhpadiddjijt julevsámegielan HIBO/UINan.
+Jagen 2000 sjattaj Nils Jernsletten professor 2, valla dat dåjmaj dåssju gallegasj jagev.
+Maŋŋela suv ejma gávna avtak gut máhtij suv bargov joarkket.
+Dálla lip galla ásadime ådå dåktårgrádastipænndiáhta virgev ja professor 2 virgev.
+Stipænndiáhtavirggáj la miján juo kandidáhta ja mån doajvov dá ássje båhti jåhtuj jagen 2013.
+Nav guhkev gå mån lav aktu læhkám, de la gájkka åhpadibme læhkám tjanádum munji.
+Gå mujna le læhkám låhkåmpermisjåvnnå oajvvefáhkabargguj ja dåktårgrádabargguj, jali gå lav friddja oastedum báhkogirjjebargguj, de ælla munji sadjásattja læhkám.
+Guhti åvdåsvásstádusáv válldá?
+- Guhti dal åvdåsvásstádusáv válldá julevsámegielav ja kultuvra åvddånahttemis?
+Guovdásj oajválattjas ja aj Sámedikkes dåbddåp dagu mij lip muhttijn vajálduhtedum, ja sjaddap nuorttasámegielagij irkesbælláj.
+Sámedikken le guhkev læhkám åssudagásj Árranin, valla dåbddåp esski dájt maŋemus jagijt la Digge tjielgas láhkáj berustahttjám oarjjel- ja julevsámegielav.
+Nordlánda fylkan li gålmmå sámegiela majt galggi vieledit.
+Mån sidáv sijáv rámmpot.
+Sij li stipendajt juohkám, kursajt ja seminárajt ásadam, ja prosjevtajt doarjjum.
+Måttijt jagijt li juo siján læhkám sáme konsulentajt háldadusán ja åhpadusdirektørra le aj vieledam sáme åhpadusáv.
+Man guovlluj manná tjállemgiella?
+- Nuorttasámegiella ja julevsámegiella libá guokta sierra giela.
+Bágojn ja báhkohámijn, ja grammatihkan li sieradusá.
+Valla aj prinsihpa gåktu jiena tjálalattjat doajmmi ja dássemålssusibme le sierra.
+Gávnnuji huoman bágo ma máhtti jiednaduvvat ja aj tjáleduvvat sæmmiláhkáj, ma dalla tjáĺeduvvá sierraláhkáj.
+Gå julevsámegiela tjállemvuohke ájgenis ásaduváj, de lij ájádus giela sierravuodav bisodit.
+Boados sjattaj jut riektatjállemvuohke sjattaj ilá ietjáláhkáj gå nuorttasámegielan, gåjt de muv mielas.
+Dálla dal ájádallap vehi ietjáláhkáj gå dalloj gå tjállemvuohke mierreduváj, valla uddni ij la tjállemvuohke makkirik ságastallam ássjen.
+Iv gåjt de mån jahke julevsámegielaga sihti tjállegoahtet nuorttasáme bokstávaj dagu č, š, ž ja đ. Dav majt farra luluv sihtat lij tjállemvuogev ådåstuhttet soames bokstávaj, bokstávvakombinasjåvnåj ja dássemålssusime hárráj, vaj sieradus tjállemgiala hárráj ij lim dárbahit liehket nav dåssjedis stuorre.
+Valla guhti galggá dav bargov dahkat?
+Uddni le midjij nuoges barggo åhpadimev tjadádit ja åttjudit oahpponævojt dan tjállemvuoge milta mij miján le.
+[1] Nils Eric Spiik: Lulesamisk grammatik.
+Jokkmokk 1977.
+[2] Anta Pirak: Jåhtte sáme viessom la vuostasj tjáppagirjálasjvuoda girjje tjáleduvvam julevsámegiellaj.
+Girjje almoduváj vuostasj bále jagen 1933 ja la maŋŋela aj almoduvvam moaddi, maŋemusát jagen 2000, transkriberidum udnásj julevsáme tjállemvuohkáj.
+[3] Karin Tuolja, Susanna Angéus-Kuoljok, Annelie Korak: Giellaj hilá.
+Jåhkåmåhkke 1997.
+[4] Nils Eric Spiik: Lulesamisk ordbok.
+Svensk - samisk.
+Sameskolstyrelsen 1994
+Eará artihkkalat Sámi skuvlahistorjá 6-girjjis
+Artihkal girjjis Sámi skuvlahistorjá 6.
+Paul Gælok:
+Rássjosuoje ja trihka dagi
+Subtsastum Svein Lundaj
+Paul Gælok
+Paul Gælok la riegádam jagen 1955 ja bajássjattaj Divtasvuonan.
+Sån vádtsij vuodoskåvlåv Måsken, Ájluovtan ja Gásluovtan.
+Maŋŋel sån oasesskåvlåv Nárvijkan vádtsij, åvddåkursav åhpadiddjeskåvllåj Hábmera joarkkaskåvlån ja åhpadiddjeskåvlåv Bådåddjon.
+Sujna l joarkkaåhpadus skåvllåjådedimen, bagádallamin, sosialpedagogihkan ja viddnodåjman.
+Sån la barggam snihkkárin, ruhtalågoviehkkebarggen, åhpadiddjen Ájluovta skåvlån jagijt 1986-88 ja 2004 rájes, rektorin Måske skåvlån jagijt 1988-2000, jagijt 2000-04 lej sån prosjæktajådediddjen bájkkeåvddånahttemprosjevtan Oarjjevuonan.
+Dánna subtsas gå sån iesj skåvlån vádtsij ja bargos åhpadiddjen ja rektorin Divtasvuonan.
+Internáhtan Måsken
+- Tjierrekluovtas, gånnå bajás sjaddiv, lij lagámus skåvllå internáhttaskåvllå Måsken, davvelin vuonan ja nuppen bielen.
+Danna lidjiv gålmmå vahkkusasj turnusa ja sierra skåvllåsáhtosvantsajn, 42 sláhpek kuttarijn suvdeduvájma skåvlå ja sijda gaskav.
+Skåvlån lij akta klássaladnja vuostasj etássjan, ja internáhttalanjá låpptån.
+Stuorskåvllå anij dav klássalanjáv, smávskåvllå vádtsij priváhtagoaden, Ábmudagoaden.
+Danna lij dåbåsj 10-15 m2, mij klássaladnjan aneduváj.
+Danna máhtijma 8-10 máná liehket.
+Åhpadiddje lij Divtasvuonas.
+Sujna ij lim åhpadiddjeåhpadus, ja ittjij sámegielav máhte.
+Ábmutgoahte Måsken, gånnå Bávva skåvlån vádtsij vuostasj klássan.
+(Govva luoikan Paul Gælok)
+Måske oabme skåvllå, gåvvå álgos 1960-jagijn.
+Divna oahppe Måske skåvlån lidjin sáme.
+Huoman dåbdåjma lij sieradus gaskan sijájn gudi Måsken årrun ja midja gudi internáhtan årrujma.
+Mij dåbdåjma dagu lijma vuolemusdásen.
+Nabdostuvájma "stáhtabiebmoga" - dakkára gejt stáhtta biebmaj.
+Valla ij galla máhte javllat stáhtta mijáv biebmaj buoragit, gå duodaj nievres biebbmo lij internáhtan dalloj.
+Internáhtta lij nav nievrre ja ittjij dåhkkiduvá, ja stieggiduváj varresvuodarádes maŋŋel skåvllåjage 1963/64.
+De suohkan gæhttjalij skåvlåjt guovdustit ja hiejtedit Måske skåvlåv, valla ettjin de bájke ulmutja dav dåhkkida.
+Sij ráhtjin ådå internáhtav oattjotjit, ja maŋutjissaj dat tsieggiduváj.
+Njunnjutjijn dán ráhtjamin lij Mikal Urheim, gut dalloj lij åhpadiddje skåvlån.
+Måske skåvlå oahppe skåvllåjage 1963-64.
+Gåråbieles: Agnar Vinje, Filip Mikkelsen, Paul Gælok ja Ellinor Amundsen.
+Sijá máńńelin, åhpadiddje Viggo Johansen.
+Mån vádtsiv vuostasj jagev oabme skåvllåinternáhtan, valla gå skåvllå stieggiduváj, váttsijma Ájluovta skåvlån gånnå vádtsiv 2. ja 3. klássav.
+Ájluovtan årojma Margits Minnin, akta guossegoahte majt Sámemisjåvnnå lij álgadam.
+Dálla lij 14 biejve skåvlån ja 14 biejve sijdan.
+Ja lij buorre gå lidjin stuoráp oarbbena ja vuostasjláve gudi aj skåvlån vádtsin, stuoráp báhtja viehkedin ja unnebujt bælostin.
+Åhpadiddje Ájluovtan lij oarjjás ja ittjij sámegielav máhte.
+Sujna ij lim viehka máhtudahka sámijs ja sáme kultuvras.
+Gå 4. klássaj álggiv de lij ådå internáhtta Måsken tsieggiduvvam, de oattjojma dåhku vas jåhtet.
+Álgon lij smávskåvllå internáhtan, madin midja gudi dálla lijma stuorskåvlån váttsijma oabme skåvlån.
+Dálla lij de buorep dille, internáhttan årojma dåssju guovtes juohkka lanján, ja oattjojma sijddaj mannat juohkka ájllega.
+Tjuottjodiddje internáhttan lij Olga Amundsen Ájdestárfos Divtasvuonan.
+Sån lij duodaj ieŋŋgil.
+Sån ittjij sámásta, valla lij læstadiánár, ja jáhkáv lij sáme máttos.
+Sån lij tjiehppe njálga biebmojt riejddit unna budsjehtatjis.
+Suv boaddnje lij guollár ja buvtij varás guolijt skåvllåj, navti de oattjojma álu njálga guollemállásijt ja njálga guollebiebmojt.
+Skåvlåv ettjin ålli tsieggit åvddål jagen 1974.
+Vilák vádnunij duodjeladnja ja ietjá sierralanjá, daha esski tsieggiduvvin 1980-jagij álgon.
+"Dåssjidahtes fámo"
+- Internáhta rahpamin jagen 1966 hålaj Nordlánda skåvllådirektørra ja javlaj: "Doajvov dát internáhtta ij sjattatja sadje gånnå nievres fámo láleduvvi".
+Majt dájna oajvvadij ittjij njuolgga javla, valla jáhkedahtte usjudaláj sijájt gudi rahtjin sámegiela ja kultuvra åvdås.
+Ålos "sámeaktivistasj" li boahtám Måske internáhtas.
+Muv buoremus skåvllåájgge lij gå 4.-6. klássajt vádtsiv Måsken.
+Mijá åhpadiddje lij Mikal Urheim.
+Mikal lij tjiehpes pedagovgga.
+Sån vehi sámegielav åhpadimen anij, valla ienemusát dárustij.
+Mij lávlojma nágin sáme lávllagijt, valla ejma goassak åhpa sámegiellaj låhkåt ja tjállet.
+Sáme vuolemusán kurssaplánajn
+Klássa rájes vierttijma jåhtet vas, dán bále suohkana guovdátjij Gásluoktaj, gånnå gájkka nuorajskåvllåoahppe suohkanis lidjin tjoahkkidum.
+Áttjak lijma nuorajskåvlåv oadtjum, ja mij lijma vuostasj oahppe ådå tsieggidum internáhtan.
+Dalloj lij kurssapládnasystebma.
+Oahppe ja æjgáda galggin válljit kurssaplánav, valla skåvllå biejaj vargga divna sáme oahppijt 1. jali 2. pládnaj.
+Ittjiv de dav dåhkkida, ja rahtjiv vaj bessiv 3. kurssapládnaj nágin fágajn.
+Gásluokta lij industriddjasadje, ásadam semænntafabrihka diehti, ja danna årrun ienemusát látte ja láddáduvvam sáme.
+Gå midja Gásluoktaj bådijma de lijma vuolemusán, - mij gudi vuonasåkkijs bådijma, lijma "hæjossáme" ja duodden lijma læstadiánera.
+Dalloj lidjin da gålmmå sivá mij mijáv biejaj vuolemussaj sijáj gáktuj gejn lij stáhtus.
+- Værábun ittjij máhtte sjaddat.
+Mij vierttijma dan diehti juoktá roattov oadtjot.
+Ájnna bierggimmáhttelisvuohta lij tjårmåj doarrot nav tjavgga vaj ettjin duosta mijájn doarrot ja hárddet.
+Ja dav de mij dagájma.
+Skåvllå binnáv vieledij mijá sijddaárvojt.
+Mij dåbdåjma vierttijma oassálasstet dåjmajda ma ællim dåhkkidahtte læstadiánarij birrusis, dagu javllamuora birra vádtset.
+Ejma mijá æjgáda sidá mij galgajma oassálasstet musihkkaiehkedijda skåvlån j.n.á., valla oassálastijma dal midja huoman, loabe dagi.
+Ájteduváj sierraskåvllåj rájaduvvat
+- Gásluovtan lij oarjjelahák gut lij internáhtatjuottjodiddjen, ja akti sujsta tsábbmudalliv vaj njunjes varddegåhtiv.
+De báhtariv sijddaj, ieddne vierttij mujna vuolgget ruoptus ja gujddit skåvllåjådediddjáj.
+Valla danna de ij lim makkirik viehkke oadtjot.
+Sån farra ájtij muvva rádjat sierraskåvllåj vájves báhtjajda.
+Mån vigeduvviv, ij de internáhtatjuottjodiddje gut muv tsábmij.
+Diehttelis lidjiv håje mielan.
+Mån lidjiv praktihkalasj, ja skåvllå ittjij muv vuojga berusta.
+Skåvlån lij ilá edna teorija, ja muhtemijda vilák le.
+Måttijt jagijt maŋŋel, gå lidjiv rektorin Måske skåvlån, iejvvijiv dáv skåvllåjådediddjev vas soames rektortjåhkanimen.
+De javlliv sunji: Mujtá gus dalloj gå dån ájtti rádjat muvva sierraskåvllåj?
+Sån ittjij majdik tsuvke dasi.
+Nuorajskåvlå maŋŋela vádtsiv jagev oasesskåvlån Nárvijkan.
+Ittjiv mån bargov dajna åhpadusájn oattjo, alla vehi maŋŋel snihkkároahppen barggiv Nárvijkan.
+Ja mån mujtáv akta sámeáhkkásj akti munji javlaj: - De nav, dåhkki gus oasesskåvlåv vádtset ja snihkkárin sjaddat?
+Dåhkkij gåjt, valla nágin jage maŋŋel de lij munji viehkken dav majt oahppiv oasesskåvlån, d.d, gå barggiv soames ájgev Guovdageaidnun, ruhtalåhkoviehkkevirgen Sáme Instituhtan.
+1970 jagijn åroj Paul Gælok ja suv skåvllårádna internahtan dán huodnahin.
+Dat lij dalloj ådå tsiekkadus, ja ij la bárep rievdaduvvam dallutjis.
+(Govva: John Gunnar Skogvoll)
+Åhpadiddjeåhpadus julevsámegielajn
+- De gávnadiv mån galggiv åhpadiddjen låhkåt.
+Mån válldiv åvddåkursav jagev Hábmera joarkkaskåvlån.
+Danna oahppiv sámegielav tjállet.
+Dát kurssa lij viehka ájnas åhpadit bájkálasj åhpadiddjijt, gå ællim galles gudi lidjin gymnásav vádtsám.
+Ålles gudás gudi dán kursan vádtsin sjaddin åhpadiddjen, gålmås li dálla åhpadiddjen Ájluovta skåvlån.
+Maŋŋel dan kursa vádtsiv åhpadiddjeskåvlåv Bådådjon 1983-86 jagij.
+Danna oadtjuv sámegielav fáhkan.
+Mij lijma 6-8 sámestudenta, lidjin sihke åhpadiddjestudenta ja iehtjáda.
+Miján lij aj sebrudakfáhka sámijn.
+Åvddåkursan lij Kåre Tjihkkom sámegiela åhpadiddjen, ja åhpadiddjeskåvlån lij Anders Kintel muv sámegielåhpadiddje.
+Rektorin Måsken
+Maŋŋel åhpadiddjeskåvlå oadtjuv åhpadiddjevirgev Ájluovtan ja barggiv danna guokta jage, 1986-88.
+De rektorvirgge Måsken rabás lij, unna sájájs gåsi ij la bijllarahte.
+Mån lidjiv ájnna åhttsen dan virggáj.
+Rektorin lidjiv Måsken gitta 2000.
+Gå jåhtiv ruoptus Måsskåj lij sámegiella juo bájkátjin gáhtomin.
+Soames oahppe sámástin, valla skåvlån låhkin dåssju sámegielav nubben giellan.
+Jagen 1991 gæhttjalijma åhpadit guokta vuostasjgielajda.
+Valla ittjij dat nav buoragit dåjma.
+Mij de nágin jage maŋŋel máhtsajma vas åhpadittjat sámegiella nubben giellan.
+Gájkka oahppe Måsken de oadtjun sámegielåhpadusáv.
+Sij lidjin smidás nubbengiellaoahppe, gájka dárustin buorebut gå sámastin.
+Sámegiella ittjij aneduvá dåjn ietjá fágajn.
+Valla sámegielle gulluj skåvlån.
+Jus ga skåvllå lij unne (12-23 oahppe), de lijma huoman moatte láhkáj åvddålin mij gulluj gæhttjalittjat ådå skåvllååvddånahttemijt.
+Mån jáhkáv mij lijma vuostasj skåvllå Nuortta-Vuonan gudi álgadijma oahppevidnudagáv.
+Dav gåhtjojma "Biebbmo ja vuossa".
+Mij kafeav dåjmadijma ja goarojma ja vuobdijma sáme káffavuossajt.
+- Mån lav agev tjuottjodam bájkálasj sebrudak viertti skåvlån vuodon, ja ij dåhkki juohkkaláhkáj buohtastahttet skåvlåjt ja oahppijt bájkijn dagu Måsske, Oslojn jali Råmsåjn.
+E de gájka dav dádjada.
+Ja moaddi lav rijddalam skåvllåpsykologaj.
+Bådij akta PPT-kontåvrås ja tjadádij gæhttjalimev Måske oahppij, ja dan baktu javlaj: Dij vierttibihtit dárogiela moallánakåhpadimijn Måsken álgget!
+Gássjelisvuohta lij gå mijá oahppe gæhttjalimen ællim gávnnam boastovuodajt rássjosuoje- ja trihkagåvåjn.
+Måsken la dal dálkke gå rássjot de agev aj bieggá, ja dan diehti e aktak Måsken rássjosuojev ane, ja lagámus trihkka la dal sihkkarijt måttijt tjuode mijla duogen.
+Måsken ij la åvvånis bijllarahte!
+Psykologa ballin oahppe ettjin galga máhttet dav mij TV-an vuoseduvvá, ja ballin oahppe bátsádallin gå TV-av ettjin gehtja.
+Ij lim dat imálasj, dåppe lij ienemusá læstadiánera ja daj sijdajn ællim TV-a.
+Valla gå de la gatjálvis massta máhttep dáppe vuonajn, de galgav javllat máhttep!
+Vanntsa l ájnna fievrro ulmutjijda Måsken, ja dav de Måskemáná oahppi juo árrat gåktu vantsajn rijbadit.
+Nágin jage dás åvddål lej åhpadiddjeskåvlå åhpadiddje Måsken, ja dárbahij filkav davás.
+12-jagák oahppe fálaj suvddet suv davás.
+Ja dalloj de dat åhpadiddje alvaduváj, gå báhttja dal máhtij gájkka sliehkkomotåvråj birra.
+Ij lim de dán bále makkirik vádnunibme dárogiela moallánagájs!
+Måsske l unna rahtedak bájkásj, ja viesátlåhko l binnum, sæmmi bále gå unnep bájkátja Måske lahka gåsstå oahppe internáhttaj båhtin li sjaddam sirddembájkken.
+Dan diehti hiejteduváj internáhtta álgon 1970-jagijn.
+Mij lip sælldát rahtjam sihke skåvlåv ja ulmusjlågov bisodit.
+Mån lidjiv måttijt jagijt prosjæktajådediddjen Oarjjevuonaprosjevtas, akta æládusåvddånahttemprosjækta, mij ierit ietján oattjoj guokta luossakonsesjåvnå Måsskåj mij vattij måskegijda ájnas barggosajijt Måsskåj.
+Mån dav luossabiebbmam viddnudagáv vuododiv.
+Ájnna skåvllå julevsámegielajn vuostasjgiellan
+- Jagen 2004 jåhtiv davás Ájluoktaj, ja lav dat rájes lav barggam åhpadiddjen Ájluovta skåvlån, gånnå mån dálla åhpadav julevsámegiella vuostasjgiellan, sebrudakfágan, duojen ja åskon.
+Miján li tjuohte oahppe, dajs birrusij 35 gejn sámegiella la vuostasjgiellan ja 20 gejn la sámegiella nubbengiellan.
+Ájluovta skåvllå la uddni ájnna skåvllå sihke suohkanin ja ålles Vuonan gånnå åhpaduvvá julevsámegielan vuostasjgiellan ja sámegiellaj.
+Måske skåvllå hiejteduváj jagen 2009, de lidjin dåssju gålmmå oahppe vil danna.
+Ietja skåvlåjn Divtasvuonan, Gásluovtan ja Stuorgietten, li muhtem oahppijn sámegielåhpadus, valla dåssju nubben giellan.
+Oahppijn gejn sámegiella la vuostasjgiellan li sierra klássajn Ájluovta skåvlån, ja navti doajmmi dagu 3-juohkedum skåvllå dájda oahppijda.
+Da galggi prinsihpaj milta oadtjot gájkka åhpadusáv sámegiellaj, ietján gå dárogielfágan ja ieŋŋilsin.
+Mánájskåvlån dat navti doajmma, nuorajskåvlån vierttiji dárogielak åhpadiddje åhpadit matematihkan, ieŋŋilsin ja luondofágan.
+Dájn fágajn sámegielak oahppe åhpaduvvi dárogiellaj dárogielakoahppij siegen ma vádtsi sæmmi klássadásen.
+Då ietjá fága li vas sámegiellaj.
+Valla vádnuni oahppamgirje sámegiellaj måttijn fágajn, sierraláhkáj nuorajskåvlån.
+Vuolep dásijn la buorep, valla diehttelis ij la dal valjesvuohta galla.
+Gåktu galggá doajmmat gå oahppe ietján gå sámegielfágan e rat ielve ietjá tjállusijt sámegiellaj, ietján gå dav majt åhpadiddje táblluj tjállá ja daj nágin girjijn majt adni.
+ahppamnævvoprosjækta
+- Jus mij Ájluovta skåvlån ep oahppamgirjijt julevsámegiellaj dagá, de ælla ga vuojga iehtjáda gudi dav dahki.
+Miján la máhtudahka gájkka fágajn, valla ep máhte guorrit skåvlåv åhpadiddjijs dan diehti gå hæhttup oahppamgirjijt tjállet.
+Dan diehti åtsåj skåvllå jagen 2008 Sámedikkes rudájt prosjæktaj gånnå åhpadiddje oadtjun binnep åhpadimtijmajt majt farra galggin adnet oahppamgirjje tjállemij.
+Dát prosjækta hiejteduváj jagen 2011.
+Boados la 9 barggogirje ja nágin tiebmátjállusa sebrudakfágan li jårggåluvvam, valla ælla ájn prienntiduvvam.
+Jur dálla ælla makkirik oahppamnævvobargo skåvlån skåvlå tjadá.
+Gássjelisvuohta la gå da soames åhpadiddje gudi åhpadi julevsámegiellaj oadtju binnep åhpadimev tjálátjit sáme oahppamnævojt, de lassán åhpadiddjevádnunibme.
+Juoktá lip máhttám ietjam skåvlån tjadádit åhpadimev, valla ejma sæmmi båttå nagá tjadádit guhkásåhpadimev ietjá skåvlåjda.
+Dat vájkkudij dan láhkáj jut skåvllåjage 2011/12 lidjin oahppe gudi ettjin åhpadimev oattjo julevsámegielan.
+Miján ij la ga máhttelisvuohta guhkásåhpadimev tjadádit skåvllåjage 2012/13, så dáv åhpadimev galggi dal dálla gæhttjalit tjadádit Bådådjos.
+Onsdag 22. april
+Folkehelsemarsj
+fra Spar Drag til Aktivitetsparken.
+Det vil bli servert saft, kaffe
+og pølser.
+17.00- Álmmukvarresvuodaváttsos
+gájkajda Spar Ájluovtas Doajmmapárkkaj.
+Sáffta, káffa ja
+bierggomárfe guossoduvvá.
+Her finner du hele
+programmet: https://www.tysfjord.kommune.no/folkehelseuka-2015.5741665-91651.html
+Selskapets
+formål er å drive arbeidstrening, praktisk opplæring,
+produksjon og tjenesteytende arbeid ved bruk av arbeidskraft
+rekruttert blant fysisk og psykisk funksjonshemmede og andre som
+ikke er i stand til a nyttegjøre seg det ordinære
+arbeidsmarkedet.
+Gjennom arbeid søker en å sette i gang en lærings‑ og
+utviklingsprosess hos den enkelte slik at arbeids­takeren i størst
+mulig grad når frem mot det mål å kunne utføre arbeid på det
+normale arbeidsmarked.
+For de svakest fungerende må selskapet
+tilstrebe seg å gi varig vernet arbeid og aktivitetstilbud.
+Det er et overordnet mål at selskapet i nært samarbeid med sine
+samarbeidspartnere (helse og sosialetaten, arbeidskontor,
+trygdekontor og eventuelle andre) skal arbeide for å gjøre den
+enkeltes totale livssituasjon så trygg og god som mulig i
+lokalmiljøet.
+Viddnudagá ájggomusla dåjmudit barggohárrjijdallamav,
+práktikalasj åhpådimev, buvtadimev ja dievnastus bargov, gånnå
+barggevæddjo li ulmujta gudi li fysihkalasj ja psykalasj fábmális
+ja iehtjáda gudi e máhte ávkástallat dábálasj barggosalljuj.
+Bargo tjadá sihtap åvddedit oahppam- ja åvddånahttemprosessav
+juohkka ulmutja lunna navti váj bargge nav buoremus gå máhttelis
+jåvsåt dan ulmmáj váj máhttá barggat dábálasj barggosæljon.
+Viddnudáhka viertti ratjádit várjjalum barggo ja doajmmafálaldagájt
+daj rasjes doajmmididdjijda.
+Viddnudágá oajvemus ulmme javlla viddnudáhka galgga, aktisattjat
+aktajn aktisasjbarggoguojmijn, bargadit navti vaj juohkka ájnnegasj
+ulmutja ålles viessomdille/iellemvidjura/iellemdille la nav jasska
+ja buorre vaj máhttelis bájkalasj sebrudagán.
+Abårttå merkaj iesselisvuodav boarkkit.
+Jus ájádallá abårtåv dahkat de soajtti edna gatjálvisá.
+Valla máhttá agev soabmásijn gávnadit vásstádusájt åttjudit ietjas gatjálvisájda.
+Guosská aj gesi l soabmásav iesselissan dahkam.
+Gå sihtá abårtåv dahkat de soajttá oare ednaga.
+Máhttá årrot danen gå ietjas ij gärggogin dåbdå.
+Adná ietjas ilá nuorran jali ij hieba ietjas viessomin jur dalloj.
+Márjju gejna l iesselissan sjaddam ij la gejna sidá mánáv adnet.
+Riektá l abårtåv dahkat ja ij dárbaha iehtjádij tjielggit, juska vil oarre.
+Tjáledum la abårttålágan.
+Riektá l aj rievddat akta goassa abårtå åvddåla.
+Abårtåv dahkat ij dagá dav gássjelabbon iesselissan sjaddat boahtteájge.
+Ij ga gávnnu áldarmierre abårtåv dagátjit.
+Gänna ájádallá abårtåv dahkat soajtti edna gatjálvisá ja de márjju l buorre soabmásijn ságastit.
+Abårtå gáktuj agev fáladuvvá doarjja ja viehkke, goappátjagá åvddål ja maŋŋela.
+Gut soabmásav iesselissan la dahkam máhttá aj gávnadit soabmásijn jus sihtá.
+Agev la buorre ságastit gejna l iesselissan sjaddam, gåktu sihtá dahkat.
+Jus la máhttelis de l aj buorre aktan mierredit.
+Valla jus ij ájgás boade, de agev la iesselis niejdda, gut mierret jus galggá abårtåv dahkat jali ij.
+Gut l soabmásav iesselissan dahkam, ij la riektá aktu mierredit jus galggá abårtåv dahkat jali mánáv riegádahttet.
+Juska vil märrádus abårtå birra l aktisasj jali ij, de guojmmen soajttá vájves vásadus.
+Goappátjagá abårttåduostudagájn ja nuorajduostudagájn máhttá soabmásijn gávnadit gejna ságas, juogu de goappátja aktan jali aktu.
+Abårtå maŋŋela máhttá goappátjagá gähppánimev ja håjev dåbddåt.
+Dåbdo ja ájádusá máhtti målsudit ájge milta ja muhttijn esski båhti maŋebut abårtå maŋŋela.
+Ihka vil ájgge l vássám, de máhttá aktavuodav válldet buojkulvissan nuorajduostudagájn ságastittjat dåbdoj birra.
+Gitta 18 iesselisvuohtavahko rádjáj la riektá abårtåv dahkat váni ij aktasik giehttot manen.
+18 iesselisvuohtavahko maŋŋela rávkaduvvá loahpe Sosiálastivras abårtåv dagátjit.
+Dakkir loabev oadtju val jus li sierralágásj oare abårttåj.
+Buojkulvisá dasi máhtti årrot gå l sieldes nuorra, li gassjelisvuoda alkoholajn jali drogaj, l illastuvvam jali ågen la muhtem tjavgga vahák jali ij la iemeláhkáj åvdeduvvam.
+Abårttå agev dagáduvvá skihpadåben jali ietjá tjiehppeklinijkajn, ij máhte buojkulvissan abårtåv dahkat nuorajduostudagán.
+Valla jus diehtá l iesselissan ja ájádallá abårtåv dahkat de máhttá aktavuodav válldet nuorajduostudagájn rádev oattjotjit.
+Máhttá aj mannat varresvuohtaguovdátjij jali gynekologaj.
+Máhtti aj viehkedit aktavuodav válldet abårttåduostudagájn skihpadåben.
+Máhttá aj iesj riŋŋgit njuolgga abårttåduostudahkaj ja ájgev diŋŋgot.
+Jus diehtá sihtá abårtåv dahkat de l buorre ájgev diŋŋgot nåv ruvva máhttelis danen gå muhttijn máhtti vuorddemájge muhtem duostudagájn.
+Abårttå máhttá umassláhkáj dagáduvvat.
+Makkir vuogij milta dagáduvvá mierreduvvá man guhka ájgge l vássám iesselisvuodan.
+Åtsådittjat makkir iesselisvuohtavahkon la vuododuvvá maŋemus läjbboma vuostasj biejves.
+Ij de riekkni almma sahkanimes.
+Gitta avtse vahkkuj máhttá abårtåv dahkat dálkkasij viehkken.
+Gåhtjudallá medisijnalasj abårttån.
+Muhtem sajijn tjärdda aneduvvá lågenanguovte vahkuj.
+Oadtju tablehtav abårttåduostudagán, dát ij la sämmi gå hähkka-p-tablähtta.
+Gå l tablehtav bårråm de oadtju häjmmaj mannat.
+Avta jali guovte biejve maŋŋela boahtá ruoptus duostudahkaj oattjotjit ådå dálkkasav, juogu de tablähttan majt njiella jali biejaduvvá guoddnáj.
+Ganugasstá de duostudagán maŋŋela ja moadda tijma duogen varddegoahtá ja iesselisvuohta boarkki.
+Máhttá bávtjájdallat valla dasi oadtju bávtjasgiehpedimev ja maŋebut sämmi biejve häjmmaj manná.
+Máhttelis la aj abårtåv hejman tjadádit, nåv gåhtjodum häjmmaabårttån.
+De nuppe vuoro tablehtajt ja hejman.
+Loabeduvátjit häjmmaabårtåv dahkat de hähttu binnemusát 18 jage vuoras ja ietjas lunna l ietjá ållessjattuk.
+Moadda vahko abårtå maŋŋela ådåsis gynekologa jali gáhppeliddje lunna manát dagátjit ådå iesselisvuohtaåtsådimev ja giehtutjit gåktu viessu.
+Iesski dalloj medisijnalasj abårttå aneduvvá ållu tjadádum.
+Muhttijn aj åtsådibme dagáduvvá gehtjadittjat vaj e buojkulvissan plasentas bátsidusá gávnnu skoadon.
+Jus da gávnnuji de máhttá n��v gåhtjodum ráhpom dagáduvvat ja de njamáduvvi oase ma li báhtsam várrogit ierit.
+Jus dárbaj dav dahkat de jábmeduvvá.
+Gitta 12 vahko vahkkujj , máhttá dahkat nåv gåhtjodum tjuollam abårttån, dalloj ráhpom de dagáduvvá.
+Tjuollambåttå l jábmedum.
+Dåktår tsahká instrumentav skåhtuj.
+Instrumännta l aktijbiejadum njammamrusstaj.
+Várrogit åhke ja plasännta njamáduvvá skoados.
+Oalle abårttå gihtja 20 minuvta bájken.
+Maŋŋela ganut duostudagán moadda tijma vuojŋgadittjat.
+Moadda vahko maŋebut muhttijn ådåsismanádibme dagáduvvá.
+Maŋŋela 12 vahko de abårttå hähttu guovten lávken dagáduvvat.
+Duostudagán vatteduvvá vuostak dálkkasa ma la sämmi tablähtta tjerdas ma aneduvvi árra abårtån.
+Guovte biejve maŋŋela boahtá ruoptus duostudahkaj ja vatteduvvá ådå dálkkasa ma álgadi skoado aktijgiessemijt vaj åhke suojmma ålgus boahtá.
+Sjimustahttá unnepriegádahttemijn ja máhttá bávtjájdallat sämmiláhkáj gå mánáv riegádahttá.
+Ájgge mij rávkaduvvá målsut, moattet tijmas gitta moatte jánndurij valla ienemusájda jánndura sinna.
+Dav ájgen la skihpadåben sisitjáledum.
+Gå abårttå l dagádum de dåktår skoadov åtsåt.
+Jus plasentas bátsidusá li de máhttá skoados ráhpom dárbulasj årrot.
+Moadda vahko abårtå maŋŋela máhttá muhttijn ådåsismanádit skihpadåben.
+18 vahko maŋŋela galggá sierra oarre abårtåv dahkat.
+Abårttå dagáduvvá sämmiláhkáj gå 12 vahko maŋŋela.
+Majt máksá abårtåv dahkat målsut jur gånnå rijkan årru.
+Moatten sajen ij dárbaha majdek mákset jus ij la 20 jage ållim.
+Jus dárbaj mákset de máksá bájken 300 kråvnå juska vil man vuoras.
+Jus sihtá diehtet jur majt máksá gånnå iesj årru, de máhttá gatjádit soabmásis nuorajduostudagán jali gáhppeliddjeduostudagán.
+Máhttá aj aktavuodav válldet abårttåduostudagájn.
+Barggijn duostudagájn la sjávovälggogisvuohta.
+Valla jus galggá abårtåv dahkat de l buorre jus soames máhttá doarjjan årrot abårtå åvddål ja maŋŋela.
+Jus la nuorra de bargge álu oajvvadi äjgáda jali ietjá sujttoaddne oadtju diehtet abårtåv la dagátjit.
+Jus ij hejman máhte giehttot abårtåv la dagátjit de márjju máhttá giehttot iehtjádij gesi åssku.
+Máhttá årrot ållessjattuk oarbben, beraj, kuratåvrrå ja skihpasujtár skåvlån jali ietjá ulmusj gut máhttá doarjodit.
+Jus äjgádij jali ietjá sujttoaddnij aktavuodav váldeduvvá de mierreduvvá vidjurij milta ja vuododuvvá iehtjádij siegen majt iesj sihtá, vidjurijs ja man vuoras la.
+Dadi lagábut 18 jage vuoras la dadi binnebut la äjgádin jali ietjá sujttoaddnen riektá diedojt oadtjot ietjas aktavuodaj birra sujtujn.
+Ienemusát máhttá ságastallat gåktu dahkat barggij maj gávnat.
+Jus äjgádij jali sujttoaddnij aktavuodav váldeduvvá de agev iesj vuostak diededuvvá.
+Jus la nåvti vaj ietjas äjgáda jali sujttoaddne e åbbå oattjo diehtet jut abårtåv sihtá dahkat, dajna gå juojddá allasis máhttá sjaddat, de sujttobargge e aktavuodav sijájn válde.
+Abårtåv dahkat ij galga tjuovvusav vaddet aktak vájves vidjurijda sjaddá.
+Máhttá de ienni viehkev kuratåvrås jali ietjá doarjjaulmutjis oadtjot.
+Buorre l vuojŋadit biejvijt abårtå maŋŋela.
+Vuostasj biejvijn ja gitta vahkkuj máhttá báktjit, vargga degu läjbbombáktjasa.
+Vahko abårtå maŋŋela álu varddá vargga degu l läjbbom jali márjju ienebuv.
+Man guhkev varddá rievddá ulmutjis ulmutjij ja makkir abårttå.
+Nåv guhkev gå varddá ij galga seksav adnet, tampuvnav adnet jali lávggot danen gå máhttá infeksjåvnåv oadtjot.
+Läjbbom álu boahtá ruoptus nielje gitta gudá vahko maŋŋela.
+Abårtå maŋŋela muhtema dåbddi gähppánimev gå iehtjáda håjev dåbddi.
+Máhttá aj målsudit daj dåbdoj gaskan ja muhttijn esski båhti maŋebut abårtå maŋŋela.
+Juska vil guhka ájgge l vássám de máhttá aktavuodav válldet duostudagájn ságastittjat ietjas dåbdoj birra.
+Máhttá dav dahkat duostudagán gånnå abårttå dagáduváj jali buojkulvissan nuorajduostudagán.
+Muhttijn l dan duogen gå ij ietjas váseda gärggok, l ilá nuorra jali ij hiebá ietjas viessomin jur dalloj.
+Márjju gejna l aktan iesselissan sjaddam ij la gejna sidá mánáv oadtjot.
+Juska vil oarre de l riektá abårtåv dahkat váni darbaha ietjas tjielggit ietjá ulmutjij.
+Riektá l aj ietjas rievddat akta goassa abårtå åvddåla.
+Ij gávnnu áldarmierre dagátjit abårtåv.
+Alkoholajn miejnniduvvá juhkusa nåv gåk vuola, vijnna ja sprijtta.
+Ålos dav juhki danen gå la njálgge jali vuoladuvátjit.
+Valla alkohola máhttá aj moatteláhkáj vádálasj.
+Máhttá vahágijt ja dávdajt buktet, nuppe oassáj dahká vaj vájves jali vádálasj vidjurijda sjaddá.
+Muhtema goavgedi ja nievret viessu gå juhki.
+Suoddjitjit nuorajt gávnnu jáhke goassa oadtju alkoholav oasstet: Gávtsejagágin oadtju bårråmsajen oasestit ja guovtelåkjagágin systembolagan.
+Ihka vil iesj oadtju oasstet de l buorgodum oasestit gesi ij la loahpe oasstet.
+Ålos alkoholav juhki danen gå sijá mielas la njálgge ja vuogas.
+Muhtema juhki danen gå l vuollegis iesjdåbddo.
+Jus juhká buorep iesjdåbdov oattjotjit jali goavgedimev giehpedittjat jali jus ilá ednagav juhká, de juhkam máhttá boastoadnemij doalvvot.
+Máhttá aj nievret viessot, goappátjagá jugádijn ja maŋŋela.
+Nuorran máhttá ållessjattugin dåbddut de máhttá dåbddut mierren ållessjattugin sjaddat gå alkoholav jugádijn.
+Márjju hejman vaddi, jali iesj gähttjal jali aktan rádnaj.
+Le dábálasj vaj ajtu ij diede jus sihtá juhkat vuostasj bále, ájnat juhká gå ietjáda juhki jali "luluj" juhkat.
+Valla jus duosstá vuosteldit juohkusav ja vuorddet de l ávkke.
+Dadi guhkebut vuorddá dadi buorep, danen gå vadá unneduvvi vigijt oattjotjit jali alkoholaj tjanáduvvat.
+Jus vuoladuvvá de signála vuojŋŋamin hiemssiduvvi, vaj ájádallam, dåbdo, mujtto, starjjo ja dájddo nievrebut doajmmá.
+Máhttudahka diehkijt aktidit hiemssiduvvá aj.
+Gå dájddo nävrru de ij dádjada mij sjaddá sämmiláhkáj gå la tjielgas.
+Márjju dahká dakkirijt majt ij lulu ietján dahkat: ságas ienebut ja ienep ulmutjij, gärssul, sjuohttul jali aktavuodav åhtså, ja ådåsijt gähttjal.
+Nievrep dájddo dahká dav gassjelabbon dádjadit jus juoga l vádálasj.
+Jus la vuollagin de máhttá dahkagoahtet dakkirijt ma máhtti alvos tjuovvusijt vaddet.
+Muhtem vidjura máhtti sjaddat gå l juhkam:
+Muhtema jáhkki ij la nåv vádálasj juhkat jus ij álu jugá, buojkulvissan val vahkkogietjijt, ihka vil dalloj ednagav juhká.
+Ij la riekta
+Máhttá vilá vehik vuollagin biejve maŋŋela gå l juhkam.
+Man ednagav la juhkam dav mierret.
+Buojkulvis bissu alkohola garravuollagis rubmahin bájken gålmå gitta nielje tijmmaj.
+Ij gávnnu makkirik vuohke jut ruvábut manná.
+Biejve maŋŋela gå ij la riekta tjielgas de dájddo l aj nievrep gå iemeláhkáj ja máhtá vájvve dahkat mav galggá.
+Buojkulvissan máhttá vádálasj mopedav jali bijlav vuodjet, ja jus la alkohola rubmahin de ij la lágalasj.
+Alkohola bájnasj gájkajt umassláhkáj ja ulmutja gierddi umasse ednagav, valla gávnnu agev mierre gå rumáj vuosstálasstá.
+Álu vuoksá jali oaddá.
+Jus jámálguvvá de máhttá oalle vádálasj, ja hähttu skihpadåhpåj doalvoduvvat.
+Jus hudjá ulmutjav gut la juhkam, de gálggá aktavuodav válldet ållessjattugijn, skihpasujttorádevaddemijn, polijsajn jali skihpadåhpåj vuolgget.
+Jus soames la jámálguvvam de galggá riŋŋgit 112.
+Ij galga ulmutjav vuovsedahttet jalik sliebbit galmma tjátjev suv nali, danen gå l máhttelis ietjá vahága jali fällama sjaddi.
+Bunástallat, tjulástallat ja hånglit la juoga masi ålos lijkkuji.
+Jus ij la dav dahkam márjju ájádallá dan birra ja hálijt dav dahkat.
+Avtabále gå máhttá dåbddut vehik balon vuostasj tjullásij jali hångelij.
+Gåktu dal ájn dahká gå hångli?
+Jus ájádallá gåktu tjules jali hångli, de l buorre mujttet e njuolgadusá gávnnu gåktu galggá dahkat Jus gähttjal ja dahká nåv vaj buoragit allasis dåbddu, de dåbddusj gal buoragit gesi tjules ja gejna hångli.
+Bunástallat la gå ietjas bakismijt dieddel ietjá ulmutja baksimijda jali ietjá sadjáj ietjá ulmutja rubmahin, álu sämmibále aj tsållajienatjav dahká.
+Gå soabmásav bunes de l njálmme dahppot.
+Gå soabmásav tjules de álu gaoppátjagá baksima ja njuoktjama duohtti nubbe nuppev.
+Le degu njávkká ja njávkaduvvá njuoktjamijn ja baksimij.
+Gåvviduvvá aj degu smáhkkut ietjá ulmutjav.
+Dábálasj vuohke tjulástallagoahtet la bunástallagoahtet.
+Jus sihtá tjulástallat de máhttá baksimijt vehik sierrit ja njuoktjamav unnán tsåggåt vaj duohttá nuppe baksimijt.
+De vuojnná jus gut aj baksimijt sierri vaj njuoktjama máhtti duohtadit.
+E gávnnu njuolgadusá gåktu galggá dahkat gå tjules nubbe nuppev, buojkulvissan man märráj galggá njuoktjamav tsåggåt jali man ednagav galggá baksimijt sierrit, valla dav iesj mierret.
+Ienemusát álu ietjatis tjielggá gå vijmak soabmásav tjules.
+Gätjástus la várrogit álgget vaj ij njálmmáj garrasit tsåhkkå ja labuda njuoktjamav guojmenis njálmen dalága.
+Goappátjijda álu buorak sjaddá jus gähttjal.
+Vájvve l soabmásav tjulestit njuolgga åvddålis danen gå njunje álkket jåstesti, danen álu dárbaj oajvev rággit ålåtjit.
+Vuojŋasj má giehpemusát njunjijn gå soabmásav tjules.
+Vuohke l iesj gähttjalit mij lijkkogis dåbddu.Máttá buoragit tjulástallat badneduollidimijn jali piersingijn.Máhttá aj nubbe nuppev tjulestit rubmahij.
+Gåggu rubmahin tjules jali sihtá tjulestuvvat iesj mierret aktan gejna tjules jali gässta tjulestuvvá.
+Máhttá dåbddut lijkkogis iehtjáda rubmahav gulldalit, buojkulvissan fármasta ja njávka baktu.
+Máhttá njávkadit ja fármudallat goappátjagá biktasij ja biktasahtá.
+Gåktu dal ájn hångli?
+Hånglit gåhtjudallá gå tjules, bunes, fármas ja návkká soabmásav.
+Tjulástallat ja sämmibále fármudallat máhttá aj årrot hångel.
+Jur degu njávkkama ja bunestime rubmahin aj máhttá årrot hångel.
+Gå hångli máhttá aj dieddet ja njávggat nubbe nuppe vuosstij.
+Máhttá hånglit moatteláhkáj, buojkulvissan suojmma ja sjávot jali tjavgga ja fámulattjat.
+Álu målsut hångelbåttån.
+Máhttá aj målsudit báles bálláj ja ulmutjis ulmutjij.
+Máhttá hånglit ållu gárvodum jali ållu rihttsot.
+Máhttá aj hånglit umassláhkáj, buojkulvissan tjuottjo,tjåhkkot jali vällot.
+Hånglit ednagit ja binná biktasij jali biktasahtá muhttijn garrahångelin gåhtjudallá.
+Muhtema gåhttju hångelav smállan.
+Valla smálla máhttá aj ietjá.
+Muhtema adni buojkulvissan ulmusj smállá gå sjuohttul jali seksav adná iehtjádijn jali iehtjádij.
+Ulmusj gejna l dáv dahkam máhttá aj gåhtjudallat smállan.
+Årrot lahka ja njávkaduvvat soabmásis dahká lijkev, njuoktjamav ja baksima rádji signálajt vuojŋŋamij jut tjagárt ja dåbddu lijkkogis.
+Máhttá aj dahkat seksuálalattjat buolliduvvá.
+Rubmahin li nerva ma dåjmadi dåbdov ja rádji signálajt vuojŋŋamij.
+Jus galggá vuohkasit ja herlugit dåbddut de hähttu iesj ja gejna hångli, dasi lijkkut.
+Ulmutja umassláhkáj lijkkuji tjulástallat ja hångli.
+Ij gávnnu duolla jali ja boasto vuohke dåbddåt, ájnat viertti gulldalit allasis jus adná la lijkkogis tjulástallat ja hånglit, jali jus ienni sihtá lahkavuodav dåbddåt.
+Agev la riektá vuosstálasstet jus ij sidá tjulástallat jali hånglit, jali jus juoga ij dåbddu buoragit dan båttå.
+Ij goassak galga tjulástallat ja hånglit gå ietjá ulmusj dav sihtá.
+Gájka smáhkijdi ja hábsijdi umassláhkáj.
+Gåktu habsijt ja smáhkku rievddá aj, buojkulvissan mierreduvvá majt la bårråm, gåktu la basádam, gåktu biktasa habsijdi ja nåv vil.
+Jus la snuobas ja l infeksjåvnnå de máhttá buojkulvissan ietjáláhkaáj habsijdit njálmme gå iemeláhkáj.
+Ij máhte iesselissan sjaddat gå hångli.
+Ij ga máhte avtak sjiervvedávdav oadtjot.
+Hångel l de goappátjagá lijkkogis ja sihkar vuohke ulmutja lahkavuodav dåbddå.
+Buohtjaskuovddo l skuovddo hármmis asidis lateksis (gummi) majt máhttá giesset buohtjaj jali seksagávnnáj jus ájggu seksav adnet.
+Buohtjaskuovdov adná suodjen sjiervvedávdajda umasslágásj seksan nåv gåk guoddnánarggem, bahtarájggenarggem ja jus la njálmmeseksa buotjajn.
+Guoddnánarggemin suoddji aj iesselisvuodas.
+Máhttá aj buohtjaskuovdov adnet ånanerijdijn, jus dåbddu vuohkasin ja tjehputjit dav biedjat ja diehtet gåktu dåbddu gå sájo buohtjaskuovdduj oadtju.
+Buohtjaskuovddo gávnnuji umasslágásj stuorrudagájn,hámijn,bájnojn ja smáhkajn.
+Ienemus buohtjaskuovdo ma gávnnuji oasstet iemelágásj boargálijn li viehka avtalágátja, valla gávnná umasslágásj stuorrudagájt ja hámijt värmmádagán ja seksaboargálijn valjes fáladusájn.
+Umasslágásj buohtjaskuovdo umassláhkáj hiehpi umasslágásj buotjajda ja danen la buorre buohtjaskuovdov gávnnat masi lijkku.
+Ienemus buohtjaskuovdo li gárvedum vuojddasij danen gå galggi vuohkasa adnet ja e skuohpat.
+Jus l allergiddja lateksij de máhtá adnet buohtjaskuovdojt ma li plástas dagádum.
+Buohtjaskuovdov biedjá gasjkos buotjaj jali seksagávnnáj.
+Suoddjitjit sjiervvedávdajda ja iesselisvuohtaj la ájnas buohtjaskuovdov adnet ålles narggembåttåv.
+Jus sájogålgådibme boahtá buohtjaskuovdduj de galggá várrogit buotjav ålgus giesset vaj sájo e guoddnáj gålgå jali bahtarájggáj.
+Márjju dárbaj vehik hárjjidallat buohtjaskuovdov rievtesláhkáj biedjat.
+Jus la buohtja de máhttá hárjjidallat gå biedjá dav ånanerijdin.
+Jus ij la de máhttá adnet buojkulvissan dildov jali gárudav majna hárjjidallá.
+Nåv biedjá buohtjaskuovdov buojkulvissan buohtjaj jali dillduj:
+Buohtjaskuovdo álu juogaduvvi jali vuobdeduvvi nuorajduostudagájn.
+Gávnnuji aj oasstet iehtjádij siegen dálkasboargálin, biebbmoboargálijn, kioskajn ja värmmádagán.
+Buohtjaskuovdo aj vuobdeduvvi automáhtajn muhtem biográfajn, bårråmsajijn ja hávskudallamsajijn.
+Moattelágásj buohtjaskuovdo gávnnuji seksaboargálijn valjes fáladusájn ja värmmádagán.
+Buohtjaskuovdo dájvvamusát vuobdeduvvi skurpon måttijn buohtjaskuovdujn.
+Man ednagav máksi mierreduvvá makkir kondomatjerdav vállji ja gånnå dajt oasstá.
+Nuorajduostudagájn álu kondoma juogaduvvi mávsodak jali vuobdeduvvi álbep haddáj.
+Buohtjaskuovddo l tjårggis suodje goappátjagá sjiervvedávdajda ja iesselisvuohtaj jus rievtesláhkáj aneduvvá, narggembåttåv ja juohkka narggembále.
+Buohtjaskuovdo galggi vuorkkiduvvat ladnjatemperatuvran ja sajen gånnå ij skåba juoŋga vuosstij.
+Buorre saje dajt vuorkudit li jáhkkasålben jali vuossan.
+Nievres saje li bahtasålben jali vinndegin bäjvádagájn.
+Oabme buohtjaskuovdo jali buohtjaskuovddo mij la gåjkkåm giehpebut luottan.
+Ij galga buojddevuododum nävoj vuojddat nåv gåk oalljo jali lijkkevuojdas aktan suojijn ma li lateksis dagádum , nåv gåk buohtjaskuovddo, femidoma ja njoallomgåbtjås.
+Buojdde vuojn máhttá låskijdahttet suojev vaj giehpebut gajkku.
+Adnet jåhtemnävojt ma li tjáhtje-jali silikånavuododum aktan suojijn lateksis gis sieldes buoragit doajmmá.
+Gávnnuji gájklágásj jådedimnävo: tjáhtjevuododum, silikonavuododum jali vuojddasa ma li goappásj nävojs segadus.
+Dá vuojddasa li buoraga adnet aktan gájklágásj suojij.
+Gávnnuji ednaga majt máhttá dahkat nannitjit ietjas iesjdåbdov.
+Dála li muhtem dago majt máhttá gähttjalit:
+Nuoraduostudagá/UMOdan ietjas nuorajpanella vaddá buoremus gätjástusájt birra gåktu buorep iesjdåbdov oadtjot:
+Goavgge l garra dåbddo hujás ja balos mav ålles rumáj dåbddå, ja majt ienemusá muhtem bále dåbddi.
+Goavgge máhttá vájvedit, valla galggá huoman gähttjalit dahkat majt sihtá ja ij garvvet vidjurijs massta jáhkká goavget.
+Goavgge l signála närvvavuogádagán majt iesj ij máhte stivrrit.
+Buorre l diehtet goavgge ij la vádálasj ja agev vássá muhtem ájge duogen.
+Goavgen årrot la sieldes balov ja ráfedimev dåbddåt.
+Le garra dåbddo mav ålles rumáj dåbddå.
+Máhttá tsåhke ruvábut ja tjavgabut svargadit avtabále gå ráfeduvvá, vuojŋadahka sjaddá ruváp ja oattje aktij gieseduvvi.
+Bivástuvvagoahtá, åjvijs sjaddá, skielbestahtjá jali nievret viedjegoahtá jali dättov ratte badjel dåbddåt, degu gássjel vuojŋŋat.
+Vuostak dåbddo tjavggá ja tjavggá, valla oanegattjan ij desti tjavga.
+De álu luossjvedahtjá ja goavgge unnu.
+Goavgge máhttá baludissan dåbddut.
+Valla oanegattjan agev suodnu, ja ij la vádálasj.
+Goavgge máhttá umassláhkáj dåbddut umasslágásj bále.
+Ja ij agev dádjada goavgen la.
+Muhttijn adná bágov goavgev gå adná juoga l vájvve.
+Javllá goavgen la buojkulvissan skåvlå gähttjalibmáj jali gå l enas barggon.
+Valla goavgge l ienep gå sahtebiejve ráfedibme, mij márjju l diertjestime birra.
+Ienemusá goavgedi muhtem bále, valla l umassláhkáj man garrasit ja man dájvvalakkoj.
+Muhtema goavgedi val ájnegis bále.
+Muhtemijn la garra goavgge mij álu ruopptot boahtá, jali goavgge mij bissu guhka ájgev.
+Máhttá aj oadtjot oanegis ångestattacker ma ruvvá vássi.
+Muhttijn diehtá manen goavget.
+Máhttá goavgedit gå vijor la vájvve, degu gev dåbddå jábmá.
+Máhttá goavgedit jus la illastuvvam.
+Jali jus soames la årrum bahá värmmádagán, jali gähttjalam biehttet jali suv ávkástallam.
+Muhtema goavgedi gähttjalime jali barggoságajdahttema åvddåla.
+Jali gå galggá juoga sierralágátjav dahkat majt adná baludissan.
+Máhttá årrot sieldes vájvve, valla diehtá gåjt manen goavgen la.
+Giehpedis gillat.
+Goavget aj gå alkoholav juhká jali drogajt adná.
+Máhttá aj goavgedit váni diedek manen, jali majs ij jahke galggá goavgedit.
+Muhttijn goavgev vájvebun dahká ja ienebut balldá.
+Ij gávnnu tjielggá mierre dáj goavggehámij gaskan.
+Vájku diehtá manen goavget máhttá goavgev ilá garrasin adnet, buojkulvissan jus oadtju tsåhkenjuolav, åjvijs sjatta ja bivvasijt gähttjalimij jali tentámaj åvddåla.
+Goavgge máhttá dahkat dav vájvven luossjvedit ja buoragit oadet.
+Máhttá smaredit ijájn ja nåvti oadem hiemssiduvvá jali ilá binná oademav oadtjot.
+Goavgge máhttá aj dahkat vaj sjaddá juolodibme, gierddamahtes ja suhtisj, jali giehpebut håjeduvvá ja tjierrogoahtá.
+Goavgge máhttá nåv garra dåbdojt ja tjuovvusijt rubmahin vaddet vaj jáhkká l jábmemin jali vuodalime.
+Máhttá nåv vájvve vajku majt dahká vaj ij vat goavgeda.
+De máhttá goavgedit balos goavgedittjat.
+Gåhtjudallá vuorddemgoavggen.
+Máhttá aj ballat goavgedimes iehtjádij siegen, ja adnet dav vájvven giehttot.
+Doalvvot máhttá vaj garvvegoahtá ulmutjijt gejt ajtu sihtá iejvvit ja ij dagá dav mejt ajtu sihtá.
+Ballo goavgedimes dahká vaj ráddjiduvvá ietjas viessomin.
+Garvvet dakkirijs majt jáhkká galggá goavgev vaddet ij la buorre, danen gå goavgge máhttá värránit.
+Ienni galggá árrat viehkev åhtsåt.
+Gávnnu buorre viehkke.
+Máhttá goavgev gádodit.
+Álu máhttá ietjas vuogijt gávnnat suv goavgev dåjmadit.
+Dála li muhtem gätjástusá.
+Ij galga alkoholav juhkat jali ietjá drogajt válldet unnedittjat ietjas goavgev.
+Máhttá dåbddut vaj viehket jur dalloj, valla goavgge boahtá ruoptus ja de máhttá väráp sjaddat.
+Máhttá aj viehkev oadtjot vuogijt gánnat goavges bessat.
+Dábálamos dåmajdibme l ságastimterapiddja muhtem hábme, dálkas jali luossjvedibme.
+Mij doajmma avta ulmutjij márjju ij dåjma iehtjádij.
+Ájnas la viehkev oadtjot mij la hiebadum milta majt iesj dárbaj.
+Máhttá álgget gå aktavuodav válldá nuorajduostudagájn.
+Oahppevarresvuodajn jali varresvuohtaguovdátjijn.
+Jus la dárbulasj de máhttá gejna gávnat viehket aktavuodav válldet buojkulvissan psykologajn jali dåktårijn.
+Guoppar gávnnu luondulattjat ienemusájn vuollevájmon.
+Muhttijn ienet ja de máhttá vájvijt vaddet.
+Le sieldes dábálasj niejdajn.
+Nieljet niejdas gålmå muhtem bále viessomin guopparinfeksjåvnås vájvástuvvi ja moaddásijda moaddi ruoptus boahtá.
+Bárne aj máhtti guopparinfeksjåvnåv oadtjot.
+Guopparinfeksjåvnnå ij la vádálasj valla máhttá vájvedit danen gå álu sagŋet ja gihpot.
+Ij diehttu manen oadtju vájvev guopparinfeksjåvnåjn.
+Valla akta oarre máhttá årrot gå muhtem dálkkasav bårrå, buojkulvissan antibiotikav, mij oajttá ávkálasj bakteriajt ma vuollevájmon iemeláhkáj gávnnuji vaj guoppar sjaddagoahtá.
+Guopparinfeksjåvnå oarre máhttá aj årrot gå immuvnnavárjjo l vuoledum ietjá oares, buojkulvissan gå l skihppámin jali ednagit la diertjestam.
+Hormåvnnåavtalágásjvuohta rubmahin máhttá aj bájnatjit.
+Danen la dábálasj guopparinfeksjåvnåv oadtju jur liejbe åvddåla jali jus la iesselissan.
+Guopparinfeksjåvnnå ij la sjiervvedávdda.
+Máhttá sirdeduvvat narkedijn valla ij la dábálasj.
+Guoppar gis ij máhte sirdeduvvat njálmmeseksa baktu jali gå manná sämmi hivsigin gå ulmusj gänna l guopparinfeksjåvnnå.
+Niejddan ienemusát älvvá sujna l guopparinfeksjåvnnå danen gå guoddnánjálme birra ja guoddnábaksimijn sagŋet.
+Guoddnábaksema máhtti aj ruopsudit ja båhtånit.
+Låssjkusa máhtti viskudit, gåjkkåt ja smållen sjaddat, valla muhttijn li njárbe ja muhtem bále ij la åvvå låsjkos gå l guopparinfeksjåvnnå.
+Guopparinfeksjåvnnå dahká aj vaj máhttá gihpodit jali báktjit gå gåttjåt jali seksav adná.
+Muhttijn guoddnábaksema ja sjnjibtjo ruobbu.
+Bárnijn álu buohtjaoajvve, buohtja, guollavuossa jali sjnjibtjo ruopsudi, gåjkki ja råsjmagin sjaddi gå l guopparinfeksjåvnnå.
+Máhttá aj oadtjot vielggis dákkev buohtjaoajvváj jali buohtjaoajve birra, åvddånáhke vuolláj, jali buohtjaj.
+Dágge l álu vájvep ierit bassat gå smegma mij luondulattjat gávnnu åvddånáhke vuolen.
+Jus li binná vájve guopparinfeksjåvnås guodnán jali buohtjan de vargga agev gáhtu ietjastis muhtem biejve duogen váni dálkudime dagi.
+Valla muhttijn ij gádo, jali sagŋet ja gihpot nåv ednagit vaj ruvva sihtá juojddá dahkat.
+Jus la vuostasj bále gå gássjelisvuodav oadtju de galggá aktavuodav válldet nuorraduostudagájn, lijkke- sjiervveduostudagájn åtsådittjat vaj ajtu l sujna guopparinfeksjåvnnå.
+Jus duostudahkaj manná de oadtju åtsådimev dahkat.
+Álu ruvva manná danen gå gut åtsåt gähppadit vuojnná jus la guopparinfeksjåvnnå.
+Jus la guopparinfeksjåvnåv åvdebut oadtjum ja dåbddå gássjelisvuodajt de máhttá oasstet muhtem dálkkasav guopparinfeksjåvnnåj dálkastjállagahtá dálkkasijs mij gávnnu dálkasboargálin Gávnnuji vuojddasin maj guodnáv ja guoddnábaksemijt jali buotjav ja guollavuossav vuojddá.
+Niejdajda gávnnuji aj tablehta, nåv gåhtjodum vagitorium, majt guodnáj tjuvdij tsåggå, ja vuojdas majt tsirggu sisi unna plásstatsirgunijn.
+Åni ájgev duogen gå l dálkkasijt válldám de máhttá gihpodit ja sagŋedit ienebuv, valla álu ruvva gáhtu.
+Jus ålles dálkudimev ållit de vargga gájka buorráni dálkastjáladak dálkkasij.
+Jus ij buorrána jali guopparinfeksjåvnnå ruoptus boahtá dájvvábut gå guokti jahkebälláj de luluj vat aktavuodav válldet nuorraduostudagájn, lijkke- jali sjiervveduostudagájn jali varresvuohtaguovdátjijn viehkev oattjotjit.
+Ájnas la jut ij adnet guoppargádodim dálkkasijt ilá dájvvalakkoj jali dárbo dagi danen gå máhttá dahkat vájvep ja vájvep guopparinfeksjåvnåv gádodit jali vat ruoptus boahtá åni ájge duogen.
+Máhttá aj tsuottsav gåjkkådit ja dav rasjeduhttet mij máhttá båhtusav vaddet ietjá gássjelisvuodajda.
+Danen gå ij la tjielgas manen guopparinfeksjåvnåv oadtju de l gássjel dan vuossti suoddjit.
+Muhttijn javladuvvá vádá guopparinfeksjåvnnå lassán jus álu bassá vuollevájmov ja sájbujn.
+Ij mige gávnnu mij vuoset la nåvti.
+Valla jus la guopparinfeksjåvnnå jali álu guopparinfeksjåvnåjt oadtju ja álu ednagit basát de máhttá buorep sjaddat jus binnebut basát.
+Guopparinfeksjåvnnå jali ij de l nuoges vuollevájmov bassat akti bäjvváj vuorgas tjátjijn.
+Ij galga dábálasj sájbov adnet vuollevájmmuj danen gå gåjkkåt.
+Jus sihtá de ienni máhttá hájadis oaljov adnet.
+E gávnnu diedalasj duodastusá vaj bivvalis, baskes biktasa jali striŋŋa lulun dahkat vaj giehpebut guopparinfeksjåvnåv oadtju.
+Valla jus la guopparinfeksjåvnnå de máhttá gihpodit ja sagŋedit binnebut jus li sisbåvså jali ånibåvså bomullos ja luovas biktasa.
+Máhttá giehpedit sisbiktasahtá oadet ja jus la niejdda ij adnet sisbåksåsuojev.
+Le boasto sága yoghurt luluj giehpedit guopparinfeksjåvnnåj ja dasi älla diedalasj duodastusá.
+Yoghurt gis máhttá dåbddut tjoasskodiddjen ja dat oares buorak saŋátjijda.
+Guopparinfeksjåvnnå ij soabo buojkulvissan hivsigij baktu.
+Guopparinfeksjåvnnå máhttá gis soahpot guoddnánarkkemin vájku ij la dábálasj.
+E gávnnu diedalasj duodastusá guopparinfeksjåvnnå la tjanádum dasi gå edna såhkkåråv bårrå.
+Valla jus li vájve guopparinfeksjåvnåjn de l diedon vádádagi gähttjalit jus rievddadum bårråmdábe dahki vaj buorep sjaddá.
+Ij la vádálasj seksav adnet gå l guopparinfeksjåvnnå valla danen gå tsuottsa li rasje de máhttá oadtjot smávva luottanimijt dajn ja máhttá bávtjestit buojkulvissan narkkemin.
+Jus la guoddnánarkkem de gávnnu vádá guopparinfeksjåvnnå såhpu.
+Vádá l vil stuoráp ulmusj sjiervvedávdas soaboduvvá jus la guoddnánarkkem sämmibále gå l guopparinfeksjåvnnå danen gå li smávva luottanime tsuottsajn mij dahká infeksjåvnåjt giehpebut oadtju jali såhpu.
+Hähkka-p-tablähtta, tablähtta mav niejda máhtti bårråt vaj e iesselissan sjatta.
+Ij la ieme suodje iesselisvuohtaj, dat javllá, ij la juoga majt suodjen adná åvddål jali nargedijn.
+Hähkka-p-tablähtta galggá val hiehtetjoavddusin aneduvvat ja ij dájvvalakkoj suodjen iesselisvuohtaj.
+Hähkka-p-tablähtta l vuohke hieredit iesselisvuodav jus la juo suojedis narggemav adnám, buojkulvissan gå l vájálduhttám suojev, ij la dav lágedam jali jus la illastuvvam.
+Beras aj bårråt hähkka-p-tablehtav jus la vadá jut suodje majt adni ittjij dåjma, buojkulvissan jus kondoma luottanij jali jus la hähkka-p-tablehtav vuoksám.
+Tablehtan majt bårrå, li hormona gestagenum (gulkroppshormon).
+Dahká månneluovvanibme ij sjatta jali månneluovvanibme sjáhtjaluvvá.
+Gestagenum gávnnu aj iemelágasj p-tablehtajn, valla dálkasmierre hähkka p- tablehtan la sieldes alep.
+Dahká tjuovvobájnatjime márjju sjaddi vájvebu ihka vil ij la dábálasj.
+Hähkka p-tablehta galggi val hiehtetjoavddusin aneduvvat ja ij dájvvalakkoj suodjen iesselisvuohtaj.
+Hähkka p-tablehta de ij boarkki iesselisvuodav ja danen ij la sämmi gå abårttå jali nåv gåhtjoduvvam abårttåtablähtta.
+Muhttijn hähkka- p-tablähtta gåhtjoduvvá biejve-maŋŋela- tablähttan.
+Le vehik boasstot danen gå ij hähttu tablehtav bårråt biejve maŋŋel narggema.
+Hähkka-p-tablähtta máhttá 72 tijman båråduvvat, de gålmmå jánndura, narggema maŋŋela dåjmatjit.
+Dadi árabut tablehtav bårrå dadi binnep máhttelisvuohta l iesselissan sjatta.
+Muhtem jali moadda biejve maŋŋela gå l hähkka-p-tablehtav bårråm de máhttá varddemav oadtjot, valla ienemusá e dav oattjo.
+Gávnnu aj sierralágásj hähkka-p-tablähtta mav maŋemusát vidát suojedis narggema maŋŋela máhttá bårråt.
+Máhttá val gáhppeliddjes jali dåktåris dálkastjállagin tjáleduvvat.
+Jus dakkir dálkastjállagav dárbaj, de aktavuodav válldá nuorajduostudagájn, seksa- ja aktanårromduostudajn, varresvuohtaguovdátjijn, gáhppeliddjeduostudagájn jali nissunijklinijkajn.
+Álu máksá dan åvdås.
+Muhtem duostudagájn dav mávsedak oadtju.
+Oadtju hähkka-p-tablehtav ienemus nuorajduostudagájn, seksa- ja aktanårromduostudagájn ja varrresvuohtaguovdátjijn.
+Oadtju aj hähkka-p-tablehtav muhtem gáhppeliddjeduostudagájn ja nissunijklinijkajn.
+Gávnnuji aj oasstet dálkasboargálin váni dálkastjállaga dagi.
+Jus manná buojkulvissan nuorajduostudahkaj, oattjotjit hähkka-p-tablehtav de oadtju ådå ájgev iesselisvuohtaåtsådimev dahkat ja, jus sihtá, klamydiaåtsådimev.
+Bagádusájt aj oadtju gåktu galggá ietjas suoddjit iesselisvuohtaj ja vuollevájmmodávdajda åvddålij guovlluj jus dav sihtá.
+Jus oasstá hähkka-p-tablehtav vani dálkastjállaga dagi dálkasboargálin de hähttu dan åvdås mákset.
+Nuorajduostudagán oadtju tablehtav mávsodak.
+Váda iesselissan sjaddat la unne gå l tablehtav bårråm.
+Váda hähkka-p-tablähtta ij dåjmma, dat javllá iesselissan sjaddá, laseduvvá dadi guhkep ájgge narggema maŋŋel tablehtav bårrå.
+Jus vuoksá gålmån tijman gå l bårråm tablehtav jali jus slåhtju, de ij la visses jut rumáj háhppit hormonav åmastit.
+Danen hähttu ådå tablehtav bårråt nåv ruvva gå máhttelis, ietján de l váda iesselissan sjaddá.
+Dálkasdiededimtjállagin låhkå mij guosská jur dan hähkka-p-tablähttaj majt bårrå.
+Dálkasdiededimtjála l páhperbiehkke mij gurjon gávnnu gå oadtju jali oasstá hähkka-p-tablehtav.
+Jus juorrul de agev máhttá gáhppeliddjes gatjádit buojkulvissan nuorajduostudagán jali lijkke-ja vuollevájmmoduostudagán.
+Oattjotjit vissesvuodav ij la iesselissan sjaddam de beras iesselisvuohtaåtsådimev dahkat bájken gålmå vahko maŋŋela gå tablehtav la bårråm.
+Ij gávnnu mierre galli läjbbomgasskaj máhttá hähkka-p-tablehtav bårråt.
+Jus la suojedis narggemav adnám ja ij sidá iesselissan sjaddat de l buorep hähkka-p-tablehtav bårråt moaddi sämmi läjbbomgaskan gå ij bårråt, ihka vil la váda gasskavarddema lassáni.
+Jus dárbaj hähkka-p-tablehtav bårråt álu de lulu ájádallat gåktu ietjas suoddji narggemin ja jus dárbaj dav rievddadit.
+Oattjotjit viehkev dajna de aktavuodav válldá nuorajduostudagájn, varresvuohtaguovdátjijn jali lijkke-vuollevájmmoduostudagájn.
+Muhttijn dåbddåt håjev,ballat jali dåbddåt dårvodisvuodav la luondulasj oasse viessomin.
+Buojkulvissan máhttá årrot biejve gå ij majdek nagá, ij mige dåbddu suohttasin jali gå ednagit usjudallá.
+Ienemusát dåbdo vássi ájge milta.
+Gávnnuji dago mav iesj máhttá dahkat buorebut väjátjit, ja viehkke gávnnu jus dav dárbaj.
+Håjesvuohta boahtá ja vássá viessomin.
+Ij dárbaha ballat nievres ájádusájt ja dåbdojt vuosedimes.
+Jus gähttjal dakkir dåbdojt garvvet de máhttá oadtjot ienep ráfedisvuodav ja tjavgap goavgev.
+Muhtem vidjura hähttuji dåbddut ja muhttijn hähttu ájgge gållåt.
+Muhttijn la sierralágásj ássje mij dahká vaj håjesvuodav dåbddå.
+Máhttá buojkulvissan årrot gasskavuohta l nåhkåm gejna aktan årrum, äjgáda galggi sirádit jali ietjá tjuolma fuolkijn ja rádnaj.
+Máhttá aj hådjot jus viessom rievddá juoŋgaláhkáj, buojkulvissan jus jåhtå, skåvlåv målssu, jali gå gymnásaj álggá jali barggagoahtá.
+Álu iesj nagát dán lágásj vájvij jali rádnaj ja fuolkijn viehkken, vájku máhttá sieldes vájvven dåbddut gå dáhpáduvvá.
+Dábálasj la dåbddåt håjesvuodav vájku juoga sierra l dáhpaduvvam.
+Jus buojkulvissan la stressidum jali vájvve oadet danen gå l tjuottjes skåvlån jali bargon de máhttá hådjot.
+Ájádusá seksualitehta birra, gåktu galggá årrot ja gåktu rumáj åvdeduvvá máhtti vájvedit.
+Niejda máhtti håjen årrot biejvijt liejbe åvddåla.
+Álu e rádna, äjgáda, åhpadiddje jali iehtjada dádjada gåktu ajtu viessu.
+Ij la visses vuojnnu ålgolt vájku iesj adná luluj vuojnnut.
+Jus la håjen de máhttá aj ruvva moarádit ja ruvva árppanit.
+De ulmutja birrusin ielvvi la moarráp, valla márjju e dádjada manen, gå oarre dasi la håjesvuohta.
+Danen lisj má buorre gähttjalit giehttot gåktu dåbddå vaj viehkev oadtjot Ságasta ietjá ulmutjijn máhttá álu ietjas buorebut dádjadit.
+Iesj máhttá bájnatjit gåktu vädjá.
+Buorebut vädjá ja nagát ienebuv jus labut, márjju hárjjidallá dájvvalakkoj, gå jus ij dav dagá.
+Väjátjit buoragit, la ájnas bårrå ávkálasj biebmojt ja dájvvalakkoj, ja muttágit oadá.
+De giehpebut nagát dagoj majt muhttijn vájvalussjá.
+Máhttá galla vájbbat goappátjagá ilá binnáv oadet ja ilá ednagit.
+Gávnnuji moadda dago ma li buore mujttet jus la juo håjen:
+Jus la håjen de máhttá muhttijn dåbddut degu giehpet gå alkoholav juhká jali drogajt adná.
+Márjju ávvus ja vajálduhttá ma vájvedi jur dalloj, valla ájge milta máhttá ienni ráfedisvuodav ja ietjá vájves dåbdojt nannit.
+Márjju l aj nåvti alkohola jali droga li oare håjesvuohtaj.
+Máhttá sieldes nievret viedjet gå l håjen.
+Danen máhtá gähppánibme diehtet håjesvuohta ienemusát ietjastis häjttá, vájku máhttá ájgev válldet.
+Muhttijn lisj má buorre vieroj ulmutjijn ságastit.
+Oattjotjit viehkev máhttá aktavuodav válldet buojkulvissan nuorraduostudagájn, varresvuohtaguovdátjijn jali oahppevarresvuodajn.
+Hárjjánam li nuorajt gudi li håjen iejvvit.
+Jus la dárbulasj, de máhttá gejna iejvvit, viehkedit aktavuodav válldet buojkulvissan psykologajn jali dåktårijn.
+Gávnnuji aj telefåvnnåjoura gåsi máhttá riŋŋgit, ja webbabiele internehtan gånnå máhttá ságastit, e-påvståv rádjat jali låhkåt, viehkev ja dårjav oattjotjit.
+Danna máhttá tjiehkusin årrot jus sihtá.
+Depresjåvnnå l juoga ietjá gå gasskabåddåsasj surgov ja håjesvuodav dåbddåt.
+Máhttá depresjåvnåv åttjudallam jus dåbddå håjesvuodav moadda vahko ja sämmibále
+Jus la depresjåvnåv åttjudam de dárbaj virgálasj viehkev väjátjit buorebut.
+Oattjotjit dav de máhttá aktavuodav buojkulvissan varresvuohtaguovdátjijn válldet.
+Iesjdåbddo l ájádusá ietjas birra.
+Ij la dan birra jus la tjiehppe vaj tjuorbbe juojddá dagátjit, ájnat dåbddåt árvulattjat val gávnnut.
+Dåbddåt ulmusj dåhkki dav máhttá hárjjidallat.
+Dan mieren iesjdåbddo l bájnasj ednagit gåktu viessu ja vädjá.
+Buorre iesjdåbddo dahká dakkirijt ma li allasis buore, vaj duosstá dagojt majt sihtá dahkat, duosstá ådå aktavuodajt válldet ja máhttá javllat goappátjagá sidáv ja iv sidá.
+Jus la gássjelisvuohta ietjas iesjdåbdujn máhttá ienni sjaddat vaj ij dagá dakkirijt majt luluj sihtat.
+Márjju ienni dahká dagojt majt ajtu ij sidá jali dagojt dahká iehtjádij diehti gå ietjas diehti.
+Iesjdåbddo ja iesjåssko muhttijn segaduvvi, vájku älla ållu sämmi dåbdo.
+Iesjåssko l dagojda tjanádum, de man ednagav jáhkká ájmmut.
+Iesjdåbddo l gåktu ietjas sisbielev gähttjá goappátjagá ietjas fábmogis ja fámodis bielij.
+Jus la buorre iesjdåbddo de ij bájneduvá nåv ednagit massta iehtjáda adni ja ájádalli ietjas birra.
+Duosstá ietjaslágásj årrot.
+Ij berusta jus gájka e ane duv buoremussan dagojt dahkat.
+Jus ulmutjin la vuollegis iesjdåbddo de máhttá ienni sieldes vájvven dåbddut ájnegasj javllamusáj buojkulvissan ietjas nägo birra.
+Gávnnu aktavuohta iesjdåbdo ja fámo gaskan manna l ietjas viessoma badjel.
+Gå dåbddå iesj máhttá mierredit ja bájnatjit ietjas viessomav de l giehpep buorre iesjdåbdov adnet.
+Ienni iesjdåbddo máhttá vuollánit jus ietjas dåbddu fámodibmen.
+Máhttá buojkulvissan gássjel dåbddut ietjas vidjurav bájnatjit gå guhka ájgev la bargov åhtsåm ja ij la avtak oadtjum, jali gej aktan årru ilá ednagav mierredi ietjas viessoma badjel.
+Ietjas iesjdåbddo máhttá viessomgávdan buorep ja nievrep ja máhttá aj umasslágásj nanos umasslágásj vidjurijn årrot.
+Gå ulmutjin la buorre iesjdåbddo de máhttá ulmusj:
+Gå iesjdåbddo la rassje de máhttá ulmusj:
+Nievres iesjdåbddo máhttá aj vuojnnut gå ulmusj dårru, nuppástallá jali l bahá iehtjádijda.
+Máhttá aj gähttjalit tjiehkat nievres iesjdåbdov gå gähttjal årrot sieldes tjiehppe ja buoremus gájkkaj jali ietjas birra goarssu.
+Gávnnuji moattelágásj oare dasi gå l vuollegis iesjdåbddo.
+Gájka dárbahi árvvon aneduvvat, vuojneduvvat ja guddneduvvat ietjas diehti.
+Iesjdåbddo vuollán jus la bajássjaddamin álu gullam sån ij la nuoges buorre, ij dåhkki masik jali l vájvve.
+Sämmibále máhttá ulmusj gut la árvvon aneduvvam val gå sån la buoragit dåjmadam, buojkulvissan idråhttågilbbusin jali gähttjalimen skåvlån, jáhkket sån val dåhkki gå la juoga buoragit dahkam.
+Ij dåhkki val gå gávnnu.
+Iesjdåbddo bájneduvvá aj negatijvalattjat jus ij åbbå vuojneduvá bajássjaddamin, buojkulvissan jus äjgáda jali gej bajássjaddá älla hejman nåv ednagit, jus li skihpasa, boastoaddne jali ilá enas la ietjasa viessomin vaj e asta ja e nagá ietjasa mánájt vuojnnet.
+Dåbddo ij dåhkkit máhttá vuododuvvat gå ulmutja li umassláhkáj njuorrasa.
+Jus la njuoras de máhttá vuollegis iesjdåbddo, juska vil la buoragit bajássjaddam.
+Ihka masi vuododuvvá l vuollegis iesjdåbddo, de máhttá buoreduvvat.
+Máhttá aj ájnas ietjas iesjdåbdduj man sjimuk la fuolkijn jali ulmutjij gej aktavuodav adná bajássjaddamájgen.
+Jus gájkka iehtjáda lijkkuji spårttåj ja iesj ij la åbbå miellogis, de máhttá dåbddåt boasstot la dádjadum ja dármeduvvat.
+Ietjá vidjura ma máhtti iesjdåbdov vuoledit márjju li:
+Moattes ietjasa buohtastahtti gej dåbddi jali ulmutjij rekláman ja median.
+Dadi alep rávkalvisá li ietjanis -galggá buorre gájkka dagojda - dadi gássjelap la dåbddut ietjajnis dudálasj.
+Gássjel la ålgoldis vuojnnet gåktu ulmusj ietjas iesjdåbdov dåbddå.
+Muhtem gut ålgolt vuojnnet la vuorbálasj, mij la fávrro, tjiehppe l skåvlån jali bargon ja sujna li edna rádna, sujna máhttá ajtu vuollegis iesjdåbddo ja dåbddåt sån ij dåhkki ja rähkku.
+Jus la seksav adnám váni preventijvvanävoj dagi de l agev buorre ietjas åtsådit sjiervvedávdajda.
+Gåktu gähttjalibme dagáduvvá mierreduvvá makkir sjiervvedávdaj ietjas åtsåt.
+Álu vaddá gådtjå- jali varraåtsådimev.
+Jus åtsåt sjiervvedávddaj mij gávnnu soahpomsuodjelágan de ij dárbaha mavga mákset.
+Seksav adnet máhttá årrot vuogas, suohtas ja geldulasj.
+Sjaddá muhttijn nåvti vaj dan båttån ij lágeda dakkirijt majt ajtu diehtá li ájnnasa.
+Buojkulvissan galggá preventijvvanävojt adnet binnedittjat vádáv muhtem sjiervvedávdav oadtjot.
+Jus dáv dåbddå de márjju l muddo ietjas åtsådit.
+Agev la buorre ietjas åtsådit sjiervvedávdajda jus la seksav adnám váni preventijvvanävoj dagi.
+Ájnas la aj jus ietjas dåbddu varrásin danen gå muhtem sjiervvedávda e dåbddomerkajt vatte.
+Jus la gávnnam soabmásav gejna sihtá stuoves gasskavuodav ja ájggu hiejttet preventijvvanävojt adnemis, de l aj buorre goappátja mannaba ja ietjaska åtsådibá.
+Máhttá aj gejna la seksuálalattjat rádnastallam la ietjas åtsådam ja sjiervvedávdav gávnnam.
+Jus dávdda gávnnu soahpomsuodjelágan, de máhttá brevav jali telefåvnnåságastimev oadtjot muhtem duostudagás gånnå gåhtjoduvvá ietjas åtsådit.
+Ij diehttu iesj la sjiervvedávdav oadtjum, valla välggogis la lága milta ietjas åtsådit unnedittjat vádav dávdda vijddábut oabllu.
+Ij la goassak ilá maŋŋet ietjas åtsådit sjiervvedávdajda jus la seksav adnám váni preventijvvanävoj dagi.
+Muhtem dávdaj máhtti gihtjat moadda máno ja muhttijn vájku jagijt, dat rájes gå dajt oattjoj desik juojddá älvvá.
+Muhttijn gis la ilá árrat ietjas åtsådit.
+Ij la máhttelis ietjas åtsådit biejve maŋŋela gå l seksav adnám, danen gå virus jali bakteria mij la oarren infeksjåvnnåj ij la háhppidam ienedit åtsådimen vuojnnutjit.
+Klamidiaj ja gonorréaj buojkulvissan máhttá ietjas åtsådit áramusát vahkov maŋŋela gå l seksav adnám váni preventijvvanävoj dagi.
+Valla muhtem dávdajda, nåv gåk buojkulvissan hiv, máhttá sjaddat vuorddet gålmmå máno soahpomis åvddål åtsådibme vissásit vuoset jus adná dav dávdav.
+Vájku makkir dávdda de galggá duostudahkaj mannat jus ballá jali li vájve.
+Jus diehtá vádá l stuorre sjiervvedávdav la oadtjum, buojkulvissan jus diehtá gejna la seksav adnám la sjiervvedávdda, de muhttijn oadtju dálkudimev åvddål gå åtsådimvásstádusá li gárvvása.
+Jus ij la avtajnik seksav adnám de ij máhte sjiervvedávdav oadtjot.
+De ij ga dárbaha ietjas åtsådit.
+Jus sihtá ietjas åtsådit sjiervvedávddaj de máhttá mannat nuorajduostudahkaj, lijkke- ja sjiervveduostudahkaj jali varresvuohtaguovdátjij.
+RFSU:an li aj duostudagá gånnå máhttá ietjas åtsådit sjiervvedávdajda.
+Niejda máhtti aj mannat nissunklinihkkaj jali gynekologaj.
+Klamidiaåtsådimev máhttá aj rávvit värmmádagán jali oasstet dálkasboargálin.
+Aktavuodav válldá skihpasujttorádevaddemijn 1177 diedojt oattjotjit gåsi galggá mannat ja ietjas åtsådit.
+Ietjas åtsådit sjiervvedávdajda ruvva manná ja l álkke.
+Gåktu gähttjalibme dagáduvvá mierreduvvá makkir dávddaj ietjas åtsåt ja gåktu la seksav adnám ja gåktu l soaboduvvam.
+Jus la guoddnánarggemav adnám de álu oadtju gådtjååtsådimev vaddet.
+Bárnijda gudi li ietjasa klamidiaj åtsådittjat, la álu gådtjååtsådibme nuoges.
+Niejda hähttuji aj åtsådimev guodnás vaddet.
+Iesj dav dahká bomullosákkijn majt oadtju gå manná ietjas åtsådittjat jali rávvi åtsådimev häjmmaj.
+Jus diehtá galggá åtsådimev vaddet de ij galga tjissadit avta jali guovte tijma åvddål gå ietjas åtsåt.
+Muhtem dávdajda, åvdemusát gonorréan, åtsådimev vatteduvvá sekka åtsådimsákkijn mij vuojnnu degu sekka topsa.
+Åtsådimságge duohtaduvvá várrogit skoadáj guodnán, gådtjåbåttsåj, tjåddågij jali vuolemusán bahtatjoalen.
+Gåsstå åtsådibmev mierreduvvá gåktu l seksav adnám.
+Le márjju vájválasj, valla álu ruvva dagáduvvá ja ij nåv ednagit dåbddu.
+Ietjá dávdajda máhttá vaddet varraåtsådimev.
+Dagáduvvá gå tjuoggi sekka nálujn avtan giehtagáva varraváren.
+Jus åtsådalle gáddá ulmutjin la herpes, de muhttijn åtsådibme vatteduvvá herpestjirmagis bomullosákkijn.
+Jus li vuojnos kondiloma de ij la åtsådibme dárbulasj, danen gå åtsådiddje ienemusát dalága vuojnná mij la.
+Ienemus åtsådimijda oadtju vásstádusáv avtan vahkon.
+Gå åtsådimev vaddá de álu ájgás boahtá duostudagájn gåktu diededimev oadtju.
+Buojkulvissan jus galggi riŋŋgit, brevav tjállet jali jus galggá dåhku boahtet.
+Vásstádusáv vuorddet máhttá vájvven.
+Le luondulasj balon årrot ja ájgge desik vásstádus boahtá dåbddusj guhkken.
+Jus nievret viessu de l buorre ságastit soabmásijn ietjas ájádusáj ja dåbdoj birra.
+Máhttá årrot ráddna, soames fuolken jali ietjá lahka ulmusj.
+Máhttá aj aktavuodav válldet nuorajduostudagájn.
+Bargge danna viehkedi gå dåbddu vájvven ja li hárjjánam gatjálvisájda ja ájádusájda sjiervvedávdaj birra.
+Sjiervvedávdajda ma gávnnuji soahpomsuodjelágan, buojkulvissan klamidia, gonorré ja hiv la mávsodak ietjas åtsådit juska man vuoras la jali gånnå dav dahká.
+Årrombájkke ja duostudahka stivrri mávsov ga la ietjas åtsådittjat sjiervvedávdajda.
+Álu ietjas åtsåt moatte dávddaj sämmibále.
+Nuoges la jus dajs akta soahpomsuodjelágas gåbtjåduvvá.
+KlamidiaGonorréHiv/aidsSifilisHepatijtta
+Gå nuppástuvvá de l gähppat ráfedisvuodav dåbddågoahtet ja nievret viessot.
+Muhttijn bájnasj viessomav nåv ednagit vaj oadtju nievrep iesjdåbdov ja gähttjal gárvvet vidjurijt gånnå máhttá iejvvit gejt nuppásti.
+Ij aktak galga dárbahit tjiehkádit danen gå iehtjada nuppásti.
+Muhtema gudi nuppásti jáhkkegåhti ietjanisá li vihke.
+Márjju ájádalli ietjasa rievddadit besatjit nuppástimes.
+Ij galga dárbahit rievddadit degu miellogisájt jali gåktu l gárvvunam, danen gå iehtjáda li bahá.
+Agev la riektá bessat nuppástimes.
+Nuppástibme l jus moaddi hárdeduvvá, nihteduvvá, álbeduvvá, tsabmeduvvá jali vuoleduvvá.
+Illastibme máhttá årrot tsamádime, gehtjastime, tjajmos, nårddådime, rejvadusá ja bahás bágo.
+Le nuppástibme jus ij goassak oattjo oassáklasstet jali jus ulmusj vierre ságajt nuppij birra ságas.
+Máhttá aj årrot gå ulmusj rádjá bahás 'sms:ajt' jali e-påvståjt, tjállá bahás javllamusájt 'facebook:an', blokkan jali ietjá sajen värmmádagán.
+Jali jus ulmusj almot vuolediddje gåvåjt värmmádahkaj.
+Jus ulmusj javllá bahás bágojt, danen gå gárvvun jali vuojnnu sierraláhkáj jali danen gå ulmutjin la sahtusvuohta, de l nuppástibme.
+Jus muhtemis dajs báktjot, ja nievret viessogoahtá, de soajttá dárbaj viehkev hiejtedittjat dav.
+Máhttá ballat giehttomis gå nuppástuvvá.
+Márjju jáhkká vájvep sjaddá jus giehttu.
+Márjju hehpan gå ij oattjo oassálasstet.
+Ij la gut nuppástuvvá gut la mäddám.
+Jus nuppástuvvá de l buoremus dav giehttot ja viehkev oadtjot nuppástimev hieredit.
+Máhttá buojkulvissan dav giehttot åhpadiddjáj, skåvllåkuratåvrråj jali skåvllåskihpasujtárij.
+Buorre lisj má álgget nuppástime birra giehttot ållessjattugij gesi dårvustalá, buojkulvissan muhtem fuolken, ja de viehkev sijás válldet giehtotjit ietjá ulmutjij skåvlån.
+Jus skåvllå diedojt oadtju oahppe ietjas dåbddå nuppástuvvam, de hähttuji dalága åtsådit mij la dáhpáduvvam.
+Hähttuji aj gájkka dahkat vaj ij galga vat dáhpáduvvat.
+Ållessjattugijn skåvlån li välggogisvuohta åvdåsvásstádusáv válldet vaj ij aktak oahppe nuppástuvá jali nihteduvvá.
+Lágan la tjáledum, skåvlån la välggogisvuohta åvdåsvásstádusáv válldet vaj ij aktak nuppástuvá.
+" Nuppástibme
+Jus nuppástuvvá skåvlån ja ij viehkev oattjo skåvlåstis máhttá dav bajedit Mánná- ja oahppeoahttsáj.
+Gåhtjudalli aj 'BEO'.
+Máhttá dåhku tjállet, riŋŋgit jali e-påvståv rádjat.
+Bajedimen la buorre jus aj tjállá:
+Jus brevav tjállá jali rádjá e-påvståv Mánná- ja oahppeoahttsáj de brevva sjaddá almulasj.
+Dat javllá gudi sihti låhkåt girját oadtju dav.
+Jus brevan li rasjes ássje de máhttá muhtem diededibme tjiehkusin dagáduvvat jus sihtá, vaj fábmudagán oadtju dav låhkåt.
+Bajedimev rádjá:
+Mánná-ja oahppeoahttse/Barn- och elevombudetBox 23069104 35 STOCKHOLMTelefåvnnånummar 'BEO:aj': 08 - 586 080 00E-påvsstå 'BEO:aj': beo@skolinspektionen.se
+Liejbbe la varddem skoados majt niejda oadtju åbbå dájvvalakkoj pubertehta rájes.
+Liejbbe la rubmaha vuohke vuosedit pubertehtan la.
+Niejddan álu månneluovvanibme l fert máno pubertehta rájes gitta klimakteriaj.
+Avtabále gå månneluovvanibme de tsuodtsa skoadon assu duostotjit månev jus sahkkiduvvá.
+Sahkkiduvátjit månne hähttu sájojt guodnán oadjot.
+Máhttá de iesselissan sjaddat, valla jus månne ij sahkkiduvá de skoahtosjnjárttjá boahtá ålgus varddemin.
+Dat la liejbbe.
+Makkir álldarin läjbbogoahtá l umasslágásj.
+Danen gå gájka pubertähttaj båhti sierra ájge Jus pubertehtaj boahtá árrat jali maŋŋet de ij la mavga majt máhttá stivrrit.
+Ienemusá álu läjbbogåhti 12 -14 jagágin.
+Valla máhttá läjbbogoahtet juo 9 jagágin jali esski 16 jagágin váni juoga l boasstot.
+Jus ij la vuostasj läjbbomav oadtjum gå l 16-17 jagák de galggá dåktårin manádit.
+Vuostasj läjbbom máhttá boahtet hähkkat.
+Máhttá vájvven dåbddut.
+Márjju ij la aktak klássan läjbbogoahtám.
+Márjju ájádallá makkir suojev adnet ja ihkap la vájválasj sáhkadit muhtem ållessjattugijn dan birra.
+Soajttá vuostasj läjbbomav la hálijdam.
+Ienemus rádna márjju li läjbbogoahtám ja gähppánimev dåbddå gå vijmak la akta "juohkusin".
+Man ednagav varddá rievddá ulmutjis ulmutjij, jur gåk rievddá galla biejve läjbbu.
+Läjbbomin varddá 20-80 millilijttara varra, de vargga ienemusát desilijttarav.
+Gå varra segaduvvá rumájlåssjkusijn ja sjnjártjájn skoados álu dåbddu ienebun.
+Moatte adni sij varddi ednagav vájku ij la nåv enas.
+Jus dárbaj målssot liejbbesuojev dájvvalakkoj jut vájveduvvá jali jus hähttu adnet guovtegerdak liejbbesuojev vaj ij varde tjadá de l dujna nåv gåhtjodum valjes liejbbe.
+Boahtá dassta vaj gávnnu enas avtat ábnnasis skoadon låsjkijdahttá giellomvaráv.
+Dahká vaj varddema e binno ja ienebuv varddá.
+Jus ednagav varddá de máhttá dåbddåt vájbbasav ja fámodisvuodav.
+Le gå varraárvvo l vuollegasj.
+Jus la valjes liejbbe de máhttá skåvllåvarresvuohtasujttujn, nuorajduostudagájn jali varresvuohtaguovdátjijn aktavuodav válldet.
+Viehkev oadtju tablehtaj ma binnedi varddemav, buojkulvissan p-tablehta.
+Gå l läjbbogoahtám de l dábálasj dat la målsudahkes.
+Dat javllá, jut ij boade sämmi ájge juohkka máno.
+Ienemusájda álu duolliduvvá maŋenagi vaj juohkka liejbbegasska, biejvve gå läjbbogoahtá gitta boahtte liejbe álgguj, li 21-35 biejve gaskan.
+Buorre l gähttjat liejbev gå tjállá biejvijt rijmmuj jali ietjá tjálálvisgirjjáj.
+De álkket vuojnná jus liejbbe boahtá dájvvalakkoj ja de diehtet boahtte máno liejbev.
+De älvvá aj jus liejbbe la maŋŋunam muhtem máno.
+Muhtemijn la agev målsudahkes liejbbe, ij la vádálasj valla jus vájvalussjá, de liejbbe boahtá dájvvalakkoj buojkulvissan p-tablehtaj viehkken.
+Luondulasj oarre gå liejbbe gáhtu l, iesselissan la sjaddam.
+Iesselissan sjaddat gå sájojt la oadtjum guoddnáj, ja vargga agev narggema baktu.
+Jus adná njávkadimseksav ja varás sájo li tjuvdijn ja dalága dajt biedjá guoddnáj de l aj vádá iesselissan sjaddat.
+Jus jáhkká liejbbe l gáhtum danen gå iesselissan la sjaddam de l buorre iesselisåtsådimev dahkat.
+Iesselisåtsådime oasstá dálkasboargálin ja moatten biebbmoboargálin ja dievnastusboargálin.
+Máhttá aj åtsådimev mávsodak nuorajduostudagán jali iednijsujttoguovdátjin dahkat.
+Liejbbe máhttá aj moattelágásj årijs gáhtot.
+Jus läjbbom ber moadda vahko maŋŋunam jali gáhtu avtav jali guokta máno de máhtti umasse oare dasi, buojkulvissan birásmålssom jali l gasskabåddåsattjat stressidum.
+Jus liejbbe gáhto guhkep ájgev de l buorre åtsådit oarev.
+Dan oarre máhttá årrot buojkulvissan ilá sieldes stressidum, nievret viessu, hárjjidallá ednagit, li bårråmgássjelisvuoda jali muhtem dávdda.
+Le rubmaha vuohke diededit juoga l boasstot.
+Jus dåbddå viehkev jali dårjav dárbaj ietjas tjuolmajt tjoavddet de máhttá buojkulvissan skåvllåvarresvuohtasujtujn jali nuorajduostudagájn aktavuodav válldet.
+Jus liejbbe gáhtu ienep gå biellejagev de agev galggá dåktårijn aktavuodav válldet buojkulvissan nuorajduostudagán jali varresvuohtaguovdátjin.
+Viehkev de oadtju åtsådit manen ij boade, máhttá muhttijn varraåtsådimijt guodet ma mihttiji hormonaoasev varán.
+Jus la dárbulasj de máhttá tablehtajt oadtjot ma liejbev álgadi.
+Bájken vahko liejbe åvddåla ja gitta álggemij de låsjkosednakvuohta rubmahin lassán.
+Dahká jut njittje bávtjesti ja máhttá dåbddåt båhtånimev rubmahin.
+Gåhtjudallá åvddåliejbbedåbddo, 'PMS' Hormona li dan oarre ja dahki jut suhttá, gähppadit båstådalá jali hådju.
+Máhttá aj oajvveluottudagáv oadtjot, njálgugijt hálijdit jali tjásmagisájt oadtjot.
+Ienemusájda gudi dåbddi 'PMS:av' álu la värámus gålmmå gitta nielje biejvij liejbe åvddål ja gáhtot gå läjbbogoahtá, valla máhttá aj bissot muhtem biejvev läjbodijn.
+'PMS'-vájve máhtti aj buorránit jus labut jali luossjvedimhárjjidusájt dahká.
+Buorre l aj ednagit oadet ja gähttjalit sierraláhkaj sietton årrot ja ij stressit dájt biejvijt gå dåbddå vájvijt.
+UMO - nuorajduostudahka värmmádagán
+Ássje UMOn:
+Nammadusá:
+" Abårttå
+" Alkohola
+" Bunestime, tjullàsa ja hångel
+" Buohtjaskuovddo
+" Goavgge
+" Guopparinfeksjåvnnå vuollevájmon
+" Håjesvuohta
+" Hähkka-p-tablähtta
+" Iesjdåbddo
+Dála li muhtem dago majt máhttá gähttjalit.
+" Gätjástusá nannusap iesjdåbdduj
+" Ietjas åtsådit
+" Liejbbe
+Gå nuppástuvvá ulmutjijs birrusin, de gåhtjudallá nuppástibmen.
+Ájnegis bahás dáhpádus ij la nuppástibme.
+Nuppástibme l gå moaddi dáhpáduvvá ja dahká gut nuppástuvvá nievret viessu.
+" Jus nuppástuvvá
+P-tablähtta li preventijvvanävo tablähttahámen niejdajda.
+P-tablehtajn merkaj álu dav mij ajtu li nammadum aktidum p-tablähttan.
+Sisanedi guokta umasslágásj hormåvnå, östrogena ja gestagena (gulkroppshormon), ma iehtjadij siegen dahki vaj ij oattjo avtak månneluovvanimev ja dajna ij iesselissan sjaddat.
+" P-tablähtta
+Muhtem ájgen 10 ja 13 jage gaskan ienemusá pubertähttaj ålliji.
+Pubertehtan rumáj åvdeduvvá mánás ållessjattugij.
+Buojkulvissan giella ja sjiervve rievddá, oadtju tjásmagisájt ja seksas miellogis sjaddagoahtá.
+" Pubertähtta
+Ienemusá li álu onanerim åvddål gå iehtjádijn seksav adni.
+Ienemusájn li vuostasj seksuálalasj vásádus ietjajnis.
+Le dábálasj li edna ájádusá ja vuorddemusá gåktu dåbddu gå vuostasj bále seksav adnet ietjá ulmutjijn.
+" Seksa vuostasj bále
+Seksuálak tjerda birra makkir sjiervve ulmutjijn gejda gierru jali seksuálalattjat lijkku.
+Máhttá biseksuálak, heteroseksuálak jali homoseksuálak årrot.
+" Seksuálak tjärdda -bi, hetero, homo
+Gå dubágajt suovas de njammá moadda tuvsán sälggás ábnnasa.
+Suovastibme máhttá båhtusav vaddet umasslágásj vahágijda ja dávdajda, ja bájken fert nubbe ulmusj gut suovas jábmá árabut gå majt sån lij dahkam váni suovastime dagi.
+Huoman la dábálasj suovastahtjá danen gå sihtá årrot buossjen jali fávrron årrot.
+" Suovastibme
+Unneplågojuohkusa li Svierigin mälggadav álmmugin viessum ja adni nanos aktijgullumvuodav.
+Iesj mierret jus gullu aktaj rijkasasj unneplågojda jali ij.
+1999 dåhkkij rijkkabiejvve vihtta juohkusa rijkalasj unneplåhkon.
+Gut nuppástuvvá dåbdåsj balov, håjev ja vuoledimev.
+Hådju diedon ja nievret viessu jus ber akti dáhpáduvvá, vájku ij nuppástibmen gåhtjudalá.
+Vájkudisj aj iesjdåbdov gå guhka ájgev nuppástuvvá ja ulmusj dåbddå ietjas sieldes aktu.
+Nuppástibme máhtti årrot tsamádime, gehtjastime, tjajmmusa, nårddådime, rejvadusá ja bahás bágo.
+Máhtti årrot bahás sms:a, e-påvstå jali moalggema 'facebookan' jali jus doalvoduvvá värmmádagán.
+Nuppástibme máhttá aj årrot gå soames hiereduvvá oassálasstet danen gå ulmusj ij gárvvuna degu iehtjáda adni galggá gárvvunit, jali vuojnnu sierraláhkáj.
+Máhttá aj årrot gå ij oattjo oassálasstet, jali loavggali ulmutja birra.
+Jus åttjut ulmutjav nievret viessot, de l nuppástibme.
+Nuppástibme l fábmogis báhko moaddásijda.
+Márjju nuppástiddje e dádjada sij li nuppástime.
+Márjju buojkulvissan javlli dat la val rijddo.
+Valla rijdon li degu ienep avtagievra ja vargga avta bahá nubbe nubbáj.
+Sämmiláhkáj la bahás gáhpedimij.
+Nuppástiddje máhttá muhttijn iehtjádij skulldit ja javllat, lij val gáhpedibme.
+Valla jus ulmusj dassta nievret viessu, de l nuppástibme.
+Muhttijn nuppástibme l nåv alvos jut la ássjálasj.
+Buojkulvissan tsabbmem, jus ulmutjav tsábbmá.
+Duolmmoma jali nuppástallam li aj vierredahko.
+Ássjálasj la aj ulmutjav nihttet, jali nággit ulmutjav gut ij la 15 jage ållim seksuálasj dagoj värmmádagán.
+Jus ulmutjav báktji buojkulvissan sjierve jali jáhkkudagá diehti, de l nuppástibme.
+Dalága gå ulmusj báktjiduvvá, de galggá dav duodaj válldet!
+Álu nuppástibme álggá gå juohkusa dåbdo li nievre.
+Nuppástiddje márjju gähttjali juohkusattjav tjoahken anedit gå li bahá ietjá ulmutjij.
+Muhttijn nuppástibme vuododuvvá gå lahkusin ij gávnnu ållessjattuk gut åvdåsvásstádusáv válldá vaj gájka li buorrenálana nubbe nubbáj.
+Nuppástime máhttá aj sjaddat gå gut nuppás nievret viessu ja nuppijt sivádahttá ietjas nannitjit.
+Muhttijn nuppástibme máhttá ieneduvvat danen gå ulmutja lahkusin e duosta vuosstálasstet.
+Márjju li balon vaj ietja nuppástuvvi jali rádnajt biessti.
+Ij la goassak nuorra ulmutja åvdåsvásstádus nuppástimev hieredit.
+Skåvlån la ållessjattugijn åvdåsvásstádus vaj ij aktak nuppástuvá.
+Huoman gájka máhtti oassálasstet nuppástimev binnedittjat.
+Jus älvvá ulmusj nuppástuvvá jali ij dåbdå aktisasjvuodav, de máhttá vuosedit huvsulasjvuodav.
+Muhttijn la nuoges buorástahttet, jali gatjádit juojddá sahte biejves, vaj ulmusj galggá dåbddåt huvsulasjvuodav.
+Máhttá aj viehkken årrot gå giehttu nágin barggáj skåvlån jus älvvá ulmusj nuppástuvvá.
+Gávnnuji moattelágásj aktidum p-tablehta, muhtema sisanedi ienep östrogenav, iehtjáda ienep gestaganav.
+Bájnatji rubmahav umassláhkáj.
+Danen la dárbulasj gähttjalit umasse tjerdajt gávnatjit mij buoremusát allasis hiehpá.
+P-tablehta ma val sisanedi hormonav gestagen vuollegis dálkasmieren gåhtjuduvvi minitablähttan.
+Gávnnu aj p-tablähtta alep gestagenadálkasmierijn manna l sämmi suodje gåk aktidum p-tablehta.
+Makkkir tjärdda kártan mierreduvvá makkir p-tablehtav bårrå.
+Le buorre adnet kártav manna li hormåvnådis tablehta jus adná dav vájvven mujttet goassa álgget ådå kártajn.
+Dan vahko gå bårrå hormåvnådis tablehtajt jali ij avtak tablehtav bårå de liejbbesiegev oadtju.
+Gåhtjudallá muhttijn p-tablähtta-liejbben jali gáhtomvarddem.
+Ihka vil ij bårå avtak p-tablehtav l ájn suoddjidum iesselisvuohtaj dán vahko.
+Jus bårrå p-tablehtav de kártan li 21 jali 28 tablehta.
+Galggá tablehtav bårråt sämmi ájgen juohkka biejve.
+Jus kártan li 21 tablehta de bårkav válldá vahkov maŋŋel gå bårråm sjalla tablehtajt kártan.
+Jus kártan li 28 tablehta de bårrå tablehtajt hormåvnådis tablehtajt maŋemus biejvijt kártan.
+Makkir p- tablehta bårrå stivrriduvvá galla hormåvnådis táblehtajt galggá bårråt.
+Hormåvnådis tablehta gåhtjudalli muhttijn såhkkårtablähttan.
+Ájnas la bårråt tablehtav bájken sämmi ájgen juohkka biejve.
+Jus gållå ienep gå 12 tijma, manná ienep gå 36 tijma guovte tablehta gaskan, de gávnnu vádá jut ij la des suoddjidum.
+Man guhka ájgge ienemusát oadtju mannat guovte tablehta gaskan målssus makkir tjärdda p-tablehtan ja gånnå kartan la.
+Mij la fámon jur dajda p-tablehtajda majt bårrå máhttá låhkåt dálkasdiededimtjállagin.
+Dálkasdiededimtjála l páhper mij gávnnu gurjon gå oasstá p-tablehtajt.
+Máhttá aj aktavuodav válldet duostudagájn gånnå p-tablehta li tjáledum.
+Jus gávnnu vádá ij la des suoddjidum iesselisvuohtaj de galggá návti dahkat:
+Jus vuoksá nieljen tijman maŋŋel gå l p-tablehtav bårråm jali jus la tjåjvijs de ij la visses rumáj háhppit hormåvnåjt låsjkijdahttet.
+Dalloj galggá ådå tablehtav bårråt de l ájn suoddjidum.
+Ådå tablehtav galggá bårråt ietjá kártas vaj ij fájllu kártan majt jur aná.
+Dav kártav máhttá lijkken adnet jus dárbaj duodde tablehtav vil bårråt.
+Jus la tjåjvijs årrum jali ietjá oares ij la visses jus la tablehtajt bårråm de luluj kondomajn jali pessárajn ietjas suoddjit aj boahtte gietjan biejven.
+Máhttá agev gatjádit gáhppeliddjes buojkulvissan nuoraduostudagán jali gáhppeliddjeduostudagán jus ij la visses.
+Muhttijn la gávnas liejbev sjáhtjalit, buojkulvissan jus galggá juosik mannat.
+Máhttelis la dav p-tablehtaj dahkat.
+Álggá de ådå kártajn dalága gå åvdep la nåhkåm.
+Jus bårrå såhkårtablehtajt de guodá dajt ja dalága ådå kártaj álggá.
+Dat javllá, jut ij boarkki hormåvnnåtablehtajt åvddål liejbev sihtá, buojkulvissan gå boahtá häjmmaj manos.
+Ij la vádálasj liejbev sjáhtjalit nåvti ja máhttá dav dahkat moadda máno.
+Valla dadi guhkebut gähttjal liejbev sjáhtjalit dadi stuoráp vádá sjáhtjalibme dáhppudallá ja lijká oadtju varddemav.
+Danen álu rádev, jut liejbev adná edisik fert goalmát máno, dat javllá niellji jahkáj.
+Preventijvvanävo ma sisanedi östrogenav máhtti dahkat stuoráp vádáv varragiellumij.
+Valla dat vádá l sieldes unne.
+Buojkulvissan la stuoráp vadá varragiellumav oadtjot jus la iesselissan gå p-tablehtajt bårrå.
+Vádá varragiellumij jus ilá ednagav dättá, äjgát jali oarbben gejna årrum varragieloj 50 jage åvddål jali jus ietjanis la åvdebut årrum varragieloj.
+Gåhtjoduvvá válljit östrogenadis suojev iesselisvuohtaj, buojkulvis p- sákkev jali minitablehtav.
+P-tablehta tjáleduvvi dálkastjállagin gáhppeliddjes jali dåktåris nuoraduostudagán, gáhppeliddjeduostudagán jali seksa- ja aktijårromduostudagán.
+Máhttá aj aktavuodav válldet nissunklinijkajn jali varresvuohtaguovdátjijn.
+Tablehtajt viedtjá dálkasboargálin.
+Majt p-tablehta máksi målssus gånnå rijkan årru ja man vuoras la.
+Valla ienemus lánndadikken ja dajvajn li preventijvvanävo álbebu gesi vuollelin 20 jage.
+Jus bårrå p-tablehtajt gåktu galggá de l vádá sieldes unne iesselissan sjaddat.
+Jus sihtá p-tablehtaj hiejttet, de álu buoremus la ållåsit bårråt dav p-tablähttakártav majt bårrå ja dan maŋŋela ij ådåsijn álgget.
+Ij la vádálasj hiejttet p-tablehtaj gassko kárta, valla gávnnu vádá målsudahkes varddemijt oadtjot.
+Jus ij sidá iesselissan sjaddat de l ájnas adnegoahtet ietjá suojev iesselisvuohtaj jus la guoddnánarggem.
+Dat la målsudahkes man ruvva liejbev oadtju gå l p-tablehtaj häjttám.
+Muhtema oadtju liejbev dalága ja iehtjádijda máhttá válldet moadda máno.
+Jus ij sidá iesselissan sjaddat de l ájnas mujttet ietjas suoddjit iesselisvuohtaj guoddnánarggemin ihka liejbbe ij la ruoptus boahtám.
+Månneluovvanibme sjaddá bájken 14 biejve åvddål liejbbe álggá ja dalloj la vádá stuorámus iesselissan sjaddat.
+Jus ij la ietjas liejbev oadtjum ruoptus guhtta máno maŋŋel gå p-tablehtaj la häjttám de galggá aktavuodav válldet nuoraduostudagájn, gáhppelidddjeduostudagájn, lijkke- ja sjiervveduostudagájn jali varresvuohtaguovdátjijn åtsådittjat mij la oarren.
+Pubertähtta hormåvnåjs jåhtuj boahtá.
+Hormåvnå li ábnnasa ma dagáduvvi rubmaha rávsájn.
+Hormåvnå bájnatji rubmahav vaj moatteláhkáj doajmmá.
+Buojkulvissan stivrriji nahkárav, varradättov, mielav ja man edna tjáhtje l rubmahin.
+Le aj hormåvnå ma mierredi gåktu ja goassa rumáj åvdeduvvá.
+Goassa pubertähttaj ålli ja gåktu dåbddu målsut ednagit ulmutjis ulmutjij.
+Muhtema máhtti hálijdit liejbev jali sjkávtjájt oadtjot ja iehtjáda gis vájvalussji.
+Jus árrat jali maŋŋet pubertähttaj ållå ij la mige majt iesj máhttá stivrrit.
+Niejdajda pubertähtta álggá gå li 10 ja 12 jage gaskan ja bárnijda 11 ja 13 jage gaskan.
+Le dábálasj dáhpáduvvá goappátjagá árabut ja maŋebut aj.
+Man vuoras la gå pubertähttaj ålli la biologalasj árbbe.
+Ålles pubertähtta gållå vihtta jali guhtta jage ja ulmusj ietjas milta åvddån ja danen umass ruvva.
+Pubertähtta álu álggá ruvva sjaddamijn.
+Muhttijn máhttá ietjas vehik boalbben dåbddåt danen gå gájkka lahto e avtabále sjatta.
+Buojkulvissan álu gieda ja juolge sjaddi ednagit álgon.
+Gå pubertehtav guodá de ålles guhkkudahka.
+Álu gullá pubertähtta l vájves ájgge.
+Nåvti máhttá årrot muhtemijda, valla ij gájkajda.
+Ållusij la suohtas ja geldulasj ájgge viessomin, gå moadda ådåsa dáhpáduvvi goappátjagá ietjajnis ja iehtjádij birrasin.
+Ålos lijkkuji sjaddat ja oadtjot ållessjattuk rubmahav ja hámev, valla e gájka.
+Dåbddu márjju hiemssen gå rumáj ietjájduvvá, muhttijn máhttá dåbddåt vaj ij riekta dádjada.
+Muhttijn máhttá dåbddut ájádusá ja rávkalvisá li, buojkulvissan gåktu galggá vuojnnut niejddan jali bárnnen.
+Ållessjattugijn máhtti vuojno gåktu nuora "li", mij buojkoduvvá nievres bágoj, degu nuora li vájve ja dåruna.
+Galggá mujttet avtanik ij la riektá dåmajdit nievresláhkáj ja riektá årrot gåktu iesj sihtá.
+Jus vájvven dåbddu de márjju l buorre ietjá ulmutjijn ságastit.
+Buojkulvissan máhttá årrot skåvllåskihpasujtár, skåvllåkuratåvrrå, jali muhtem ulmusj nuorajduostudagán.
+Niejdajda l vuostasj dåbddomärkka pubertehtan gå njittje sjaddagåhti.
+Dav máhtti gullat gå oadtju smávva garra bavhlijt njidtjevártoj duogen.
+Le ráksá njittjijn mij åvdeduvvá.
+Gå njittje sjaddi de máhtti sagŋedit ja bávtjestit.
+Le aj dábálasj bávtjes gå juosik jåstes jali njittjijt ilá tjavgga soajttá duohttá.
+Dájvvámusát njidtje sjaddagoahtá åvddål nuppe njittje.
+Álu njittje sjaddi umass ruvva.
+Gájkka bárnijs vargga bielle oadtju njidtjerávsájt ma máhtti vuojnnut ja dåbddut unna bavhllen nuppe jali goappásj njidtjevártoj vuolen.
+Njidtjerávsá máhtti aj bávtjestit, ja ij la vádálasj.
+Oanegis ájge duogen njidtjeráksá vat unnu.
+Máhttá gihtjat gitta guokta jali gålmmå jage.
+Pubertehtan siehpajt oadtju.
+Siehpa sjaddagåhti sjierven ja gitta sjnjibtjojda.
+Goappátjagá bárne ja niejda máhtti oadtjot guolgajt rabddan náhpáj.
+Oadtju aj guolgajt giedavuolláj ja álu guolga aj sjaddi ietjá sajijn rubmahin, buojkulvissan giedaj ja juolgij nanna.
+Bárne máhtti aj guolgajt ráddáj ja tjavelgij oadtjot.
+Bárne oadtju sjkávtjájt.
+Álu álggá njunjevuolen ja oabllu nierajda ja gájbbáj.
+Muhtemijn vuobda sjaddi ja suohku guhkev ållessjattugin.
+Pubertehtan vuobda oajven njoarvvu ruvábut gå åvdebut.
+Le danen gå buojdderávsá ienep buojdev dahki.
+Danen márjju dárbaj oajvev dájvvábut gå åvdebut bassat.
+Vuollevájmmo ietjájduvvá pubertehtan, goappátjagá stuorrudahka ja bájnno.
+Buojdderávsá vuojnnugåhti tjielgugappot ja dahká vaj ájttsá dieblijt ja råsjmijt ma li luodulattja ja älla vádálattja.
+Bivvasa ja låssjkusa ma sjaddagåhti dahká vaj vuollevájmmo aj ietjáláhkáj habsijt gå åvdebut.
+Niejdajda goappátjagá ålgop ja sisŋep guoddnábaksema nannu ja gámudi.
+Álu sisŋep guoddnábaksema sjaddi vaj vuojnnuji ålgop guoddnábaksimij ålggolin.
+Bunno aj sjaddá.
+Guoddná, skoahto ja månnerávsá ma li rubmahin stuorru.
+Månneluovvanibme álggá
+Bárnijda guola sjaddagåhti.
+Guollavuossa ja buohtja aj sjaddá ja stuorru ja guollavuossa gámut.
+Man ednagav buohtja sjaddá l umasse ulmutjis ulmutjij.
+Sisŋep sjiervverávsá ma gåhtjudalli prostahtan ja sädesblåsorna sjaddi.
+Bajeldislijkke?
+vijdeduvvá ja stuorru ja bajeldislijke vuolen smegma, vielggis låsjkos, sjaddagoahtá.
+Gå guola sjaddi de máhtti vehik bávtjestit.
+Álu l dåbddomärkka sájojt dahkagåhti.
+Dáhpáduvvá álu 14-15-jagágin, valla máhttá aj álgget åvdebut jali maŋebut.
+Jus sájo båhti gå orgasmav oadtju, de ulmusj la pubertehtan.
+De máhttá ulmutjav iesselissan dahkat jus la guoddnánárggem.
+Pubertehtan dábálattjat orgasmav oadtju iján oadedijn.
+Muhtemijda dáhpáduvvá val ájnegis bále iehtjáda gis oadtju orgasmajt iján moadda jage.
+Åvddål läjbbogoahtá de vuohtjusijt oadtju.
+Älvvá gå vehik visskávielggat sisbåvsåjn sjaddá.
+Vuohtjusa dahki vaj tsuottsa guodnán li njuosskasa, ja guodnáv rájnnasin anedi ja suoddjiji infeksjåvnåjda.
+Gå liejbev oadtjo de l månneluovvanibme álgadam.
+Ulmusj la ållessjattugin, de máhttá iesselissan sjaddat ja mánáv oadtjot.
+Vuostasj liejbbe álu boahtá guovte jage duogen gå njittje li sjaddagoahtám.
+Dájvvámusát val binná varra boahtá sisbåvsåjda jali páhppárij gå ietjas såhtsu.
+Álu li russjkislágásj vuohtjusa åvddål gå vuostasj liejbev oadtju.
+Rubmaha vuohke l giehttot liejbbe ruvva boahtá.
+Varrasegadum vuohtjusa li álu tjáhppada ja russjkislágátja, ja le danen gå varra háhppit vehik gåjkkåt åvddål gå ålgus boahtá.
+Liejbbe álgon la álu målsudahkes.
+Máhttá buojkulvissan liejbev akti oadtjot ja de moadda máno gålli åvddål gå boahtte liejbbe boahtá.
+Le dábálasj ja ållu vádádak.
+Máhttá seksahálov dåbddåt, onanerit jali seksav adnet ietjáláhkáj ja orgasmav oadjtjot juo pubertehtan åvddål.
+Gå pubertähttaj jåvsåt de álu hállo ja vájnno seksav adnet lassán.
+Vájku l juo nuorabun onanerim de ienemusá esski pubertehtan duodajn oanerigåhti.
+Ålos ájádalli dájvvábut dakkirijda ma gulluji seksaj ja álu ájádallagoahtá gåktu galggá dåbddut vuostasj bále gå seksav galggá iehtjádijn adnet.
+Bárnijda máhtti ájádusá seksa birra dahkat vaj álkket ereksjåvnåv oadtju.
+Muhttin dav oadtju vájku iesj ij dádjada manen.
+Máhttá buojkulvissan årrot gå tjåhkkåj bussan mij gahppá jali gå duolmmu sjárrarahten.
+Gahppama dahki vaj signála manni njuolgga buohtjaj, mannamis vuojŋamij baktu.
+Máhttá vájvven dåbddut, ja ruvva jáhkká iesj ájnna ulmutjin gut ereksjåvnåv oadtju ájggomahtes, vájku l sieldes dábálasj.
+Jur degu vuobda de lijkke aj ruvábut njoarvvu.
+Le danen gå buojdderávsá dahki ienep buojdev gå åvdebut, muhttijn ienebuv gå majt ajtu l dárbulasj.
+Älvvá dav gå lijkke vejut, sierraláhkáj njunje birra ja gállon, valla aj nierajn ja tjavelgin.
+Gå lijkke buojddu de máhttá båhtusav vaddet tjásmagisájt oadtjot.
+Pubertehtan máhttá aj sátsojt lijkkáj oadtjot, nåv gåhtjodum lijkketsuovkkanibmen.
+Le danen gå lijkke vanáduvvá ruvábut gå háhppit hiebaduvvat.
+Niejdajda la dábálamos lijkkeboarkkanimijt njittjijda oadtjot, tjoarbielijda ja tjippijda.
+Bárnijda la dábálamos tjavelgin ja ålgijn.
+Lijkkeboarkkanime gilgudi ájge milta.
+Bivástuvvagoahtá ienebut pubertehtan, danen la ájnas basádit juohkka biejve.
+Jus adná dav dárbaj, de máhttá aj adnet deodorantav giedavuolen.
+Jur nåv gåk rumáj de giella aj åvdeduvvá pubertehtan.
+Guokkoj sjaddá ja jiednasjnjártja guhkku mij dahká guormes gielav oadtju, gåhtjudallá jiednarievddadussan.
+Sjaddá goappátjagá niejdajn ja bárnijn.
+Valla bárnij giella rievddá ienebut gå niejdaj ja máhttá dahkat bárnnen låssu jienav stivrrit.
+Muhttijn gullu vehik sedu jali målsut tjuodjalis ja guormes giela gaskan åvddål ållu guormes giella sjaddá.
+Pubertehta álgon álu gieda ja juolge sieldes ruvva sjaddi.
+Dan maŋŋela gieda ja juolge sjaddi.
+Dan maŋŋela sjaddá ienemusát guhkkudagán.
+Máhttá sjaddat moadda sentimehtera val moatten mánon.
+Álu gåhtjudallá sjaddolasedibme.
+Rumáj ij dåssju guhko valla rievddá aj hábme.
+Niejda álu oadtju gåbdep tjårbielijt ja bárne gåbdep badjerubmahav.
+Pubertähtta álggá l umass ájgen ja árbbe aj stivvri dav.
+Pubertähttaj árrat jåvsådit máhttá goappátjagá dåbddut suohttasin ja vájvven.
+Ilá árrat pubertähttaj jåvsådit, åvddål gå l dävddám gáktsa jage niejddan jali lågev jage bárnnen, la sierralágásj.
+Jus oadtju pubertähttadåbddomerkajt nåv árrat de luluj ságastit ietjas äjgádij jali ietjá sujttoaddnijn ja aktavuodav válldet skåvllåskihpasujtárijn jali varresvuohtaguovdátjijn.
+Jus ij la oadtjum avtak pubertähttadåbddomerkajt gå 14 jage ållim de gåhtjudallá maŋŋe pubertähttan.
+Máhttá de ságastit ietjas äjgádij jali ietjá sujttoaddnijn ja aktan sijájn jali iesj aktavuodav válldet skåvllåskihpasujtárijn, nuorajduostudagájn jali varresvuohtaguovdátjijn.
+Jus la dárbbo de pubertehtav máhttá álgadit dálkkasij viehkken.
+Iesj ij máhte dahkat vaj pubertähttáj ruvábut jåvsåt.
+Jus vájvalussjá gå ij åvdeduvvá sämmi ruvva gå rádna de márjju buoragit dåbddu ietjá ulmutjijn ságastit, skåvllåskihpasujtár l buojkulvissan buorre ulmusj gejna máhttá aktavuodav válldet.
+Viehkev máhttá aj oadtjot nuoraduostudagán jali varresvuohtaguovdátjin.
+Gå ij la seksav adnám ietjá ulmutjijn de máhtti edna ájádusá gåktu dåbddu, gåktu sihtá galggá sjaddat ja goassa sjaddá.
+Márjju l gullam rádnajt dan birra ságastime, filmajt gähttjam, tidnigijt låhkåm jali gullam iehtjádav massta ájádusájt oadtju gåktu ájtu galggá dåbddut.
+Álu da ájádusá li guoddnánarggema birra.
+Guoradallama vuosedi ålos älla guoddnánarggemav adnám gå gymnásas hiejtti.
+Ållo oare dasi máhtti, buojkulvissan ij sidá, ij la máhttám, gávnnum, lijkku seksav adnet ulmutjij sämmi sjierves jali ij sihtá ietjá seksav adnet gå jur guoddnánárggemav.
+Muhttijn máhttá diertjestimev dåbddåt jali nággidum seksav adnet vájku iesj ij sidá jali ij la gärggok.
+Máhttá aj dåbddåt nággidum vuorddet seksajn vájku iesj luluj sihtat dav adnet.
+Dåbddåt nággidum adnet jali vuorddet seksajn máhttá mierreduvvat juogosdättos sijájs gej rádnastallá jali vuorddemusájs buojkulvissan fuolkes.
+Ájnas la mujttet galggá dahkat majt allasis buoragit dåbddu.
+Iesj mierret:
+Ij la máhttelis mierredit sierra álldarav goassa l gärggok seksav anátjit ietjá ulmutjijn, dav hähttu iesj dåbddåt.
+Gávnnu gis láhka mij javllá ulmutjin vuorrrasap 15 jages ij la loahpe seksav adnet jali nargget soabmásijn gut ij la 15 jage ållim.
+Valla lágan la aj tjáledum ij galga duobbmiduvvat jus la tjielgas ij la illastime birra.
+Mierret man stuorra ärádus ulmutjij gaskan gudi li seksav adnám degu dal áldarärádus, ärádus ulmutjij åvdedime gaskan ja jus ietjáli sihtam seksav adnet.
+Láhka l fámon sämmiláhkáj gájkajda juska vil sjiervve.
+Dát láhka l dagádum suoddjitjit mánájt vuoras ulmutja dagojs vastes dagojs majt e sidá vuorrasap ulmutjis.
+Lága milta avtanik ij la riektá seksuálalattjat dåmadit ulmutjij gut ij sidá.
+Dábálasj la vuostasj bále gå seksav adná sjaddá ietjáláhkáj majt la ájádallam.
+Muhttijn máhttá aj dåbddut dáhppudallamin danen gå ij lim gåktu vuordij.
+Seksa l juoga majt dárbaj hárjjidallat sjattatjit riekta buorre, jur degu gájkka viessomin.
+Älla dal nåv ålos gudi máhtti ietjas buoremuslávllagav gitárrajn spieledit váni diedek gåktu akkordav válldá, jali ij la åbbå instrumentav adnalam.
+Vuostasj bále åvddåla gávnnuji muhtem ássje majt galggá ájádallat ja muhtem ássjijt máhttá aj hárjjidallat.
+Muhttijn gullá bágov oskuld gen birra gut ij la seksav adnám.
+Máhttá årrot gå ij la seksav adnám buotjajn guodnán, valla máhttá aj årrot gå ij la åbbå seksav adnám.
+Muhtema e lijkku báhkuj oskuld Márjju gå gullu degu soabmásin la vihke, gå ij la oskuld.
+Degu galggá skábmádit gå l seksav adnám.
+Ienemusá gudi bágov oskuld adni e nåvti ájádalá.
+Javllá val oskuld báhkon danen gå ij la seksav adnám.
+Gå l seksav vuostasj bále adnám de álu gåhtjudallá l oskuld massám, jali l oskuld láhppám.
+Márjju dåbddå mihástallamav jali ávov gå ij la des oskuld.
+Juohkkahattjan la riektá iesj mierredit goassa galggá seksav adnet vuostasj bále.
+Ietjá ulmusj ij galga dav berustit.
+Ij máhte ulmutjis vuojnnet jus la seksav adnám jali ij.
+Ij åbbå dåktår jali gáhppeliddje máhttá dav vuojnnet.
+Gå javllá guoddnátsuodtsa de vuojn dat njálmme gånnå guodná ålgop målssos guodná sisŋep oassáj.
+Njálmen máhttá målsudahkes hábme ja njálme rabdda máhttá årrot vehik máhttsot jali gihttjot.
+Njálmme vijdeduvvá ja sjaddá ienep vanádahtte pubertehtan, valla dat ij goassak gádo.
+Ij de gávnnu aktak tsuodtsa mij måskos guodnáv.
+Danen gå ij gávnnu avtak tsuodtsa de ij ga gávnnu mige mij máhttá gajkkut gå l narggemin.
+Muhtem niejda gis varddi gå adni guoddnánarggemav vuostasj bále, valla dábálamos la ij varddet.
+Jus de varddá márjju rabdda guoddnánjálmen la basske.
+Valla álu varddá ietjá oares, gå l balon jali ij la nuohkásit seksuálalattjat buollidum.
+Ij ulmutjis vuojne jus la oskuld jali ij.
+Ij åbbå dåktår jali gáhppeliddje máhttá vuojnnet jus soames la seksav adnám.
+Gávnnuji gålmmå seksuálak tjerda: biseksuálakvuoda, heteroseksuálakvuoda ja homoseksuálakvuoda.
+Álu ber javllá ulmusj la homo, hetero jali bi.
+Le dábálasj ájádallá ietjas seksuálak tjerda birra.
+Ulmutja seksuálak tjerda máhttá ájge milta rievddat.
+Iesj mierret jus sihtá ietjas gåhtjudallat bi, hetero jali homo.
+Máhttá aj válljit javllat sujna ij la sierra seksuálak tjärdda.
+Birás álu vuorddá ulmusj la heteroseksuálak.
+Jus ij la de máhttá ulmusj ietjas dåbddåt ietjálágátjin, vuojnodibme jali ålggolin.
+Juska vil makkir seksuálak tjärdda l ulmutjin de iesj agev mierret jus ja goassa sihtá dav iehtjádijda giehttot.
+Jus la heteroseksuálak de álu ij dárbaha giehttot dav danen gå moaddi l vuordedahtte.
+Jus la homoseksuálak jali biseksuálak, de máhttá muhttijn dåbddåt vaj sihtá jali dárbaj dav giehttot.
+Muhttijn m��rjju muhtema jáhkki ulmusj la sierralágásj seksuálak tjerda diehtiv.
+Ulmusj galggá lijkkut sierra vidjurijda, vuojnnut sierraláhkáj jali sujna li sierra miellogisvuoda.
+Valla vuoge, gåktu ulmusj vuojnnu, miellogisvuoda, jali gåktu vállji ietjas viessoma viessot, ij gullu ulmutja seksuálak tjärddaj.
+Juska vil makkir seksuálak tjärdda ulmutjin de l sujna riektá viessot ietjas viessomav gåktu sihtá.
+Nuppástit soabmásav seksuálak tjerda diehti l lágadis.
+Jus ulmusj boadadallá vierredahkuj ietjas seksuálak tjerda diehti de l sierralágásj alvos vierredahko jali vassjevierredahko.
+Duodden dasi li dubága divrrasa, ja máhttá dahkat vaj tjásmagisájt, nievrep väjov ja binnep seksuálahálov oadtju.
+Suoddjitjit nuorra ulmutjijt vádájs dubágajt adnet, de gávnnu láhka gånnå l tjáledum ij la loahpe dubágajt oasstet jus ij la 18 jage ållim.
+Máhttá suovastit dubágajt sigarehtajn, sigarrajn, sigarillajn, bijpajn ja tjáhtjebijbájn.
+Sigarehta li dábálabmusa.
+Sigarehta e val sisaneda dubágajt, suovan tsahkkidum sigarehtas gávnnuji bájken 4000 kemidjalasj ábnnasa.
+Dajs moatte máhtti bårredávdav dahkat.
+Vádálamos ábnnasa li:
+Vuostasj bále gå suovas la dábálamos rádnaj siegen.
+Sihtá gähttjalit gåktu smáhkku ja gåktu dåbddu.
+Márjju adná dav buossjen.
+Vallak ij aktak ane buoragit smáhkku vuostasj bále.
+Muhtema suovasti vuojnnutjit jali dåbddutjit vuorrasabbon, jali iesjrádugattja.
+Máhttá aj dåbddut degu álkkep la ietjá ulmutjij säbrástallat, gudi aj suovasti.
+Ienemusá diehti vádálasj la suovastit.
+Álkke la ájádallat dávdajt ij åttjudalá, jali hiejttet galggá åvddål gå vádálasj sjaddá.
+Jus suovastahtjam de gávnnuji muhtem båhtusa majt máhttá ielvvet åbbå ruvva, buojkulvissan nievrep väjov oadtju.
+Rumáj ij máhte ållesláhkáj ilmev adnet gå vuojŋŋá jus suovas, ja nikotijnna mij gávnnu dubágajn dahká tsåhke ruvábut svargat.
+Dadi árabut viessomin suovastahtjá, dadi stuoráp máhttelisvuoda li dubágajs tjanáduvvat ja oattjotjit vahágijt ja dávdajt suovastimes.
+Åvddål gå gähppá li ållåsit åvdeduvvam de li sierraláhkáj rasje suovvaj.
+Vájku ij galga máhttet dubágajt åttjudit jus ij la 18 jage dävddám, de moatte gudi li nuorabu suovastahtji.
+Jus la lahkusin ulmutjij gudi suovasti, buojkulvissan la sämmi lanján, de vuojŋa sisi gásajt ma gávnnuji suovan.
+Gåhtjudallá passijvalasj suovastibmen.
+Danen gå passijvalasj suovastibme aj la vádálasj de suovastibme l buorgodum bårråmsajijn, káfeajn, barggosajijn ja almulasj sajijn.
+Álkket la dubágajs tjanáduvvat.
+Val måttij sigarehtaj maŋŋela de vuojŋŋama máhtti nikotijnas tjanáduvvat Dubágajs tjanádum merkaj rumáj la hárjjánam nikotijnav oadtjot, vájvve sjaddá jus ij suovasta, nåv gåhtjoduvvam abstinänssavájvven.
+Le dåmadimvuohke aj masi dähppu, dáhpen sjaddá suovastit.
+Vájvve l hiejttet suovastimes, ihka vil sihtá dassta bessat.
+Valla l máhttelis, ja dadi árabut suovastimes häjttá dadi buorep la.
+Ienemus vahága ja dávda majt suovastibme vaddá, máhtti gáhtot jus suovastimes häjttá.
+Juorrulit jus galggá suovastit vaj ij, de máhttá gähttjalit listajt ma li ienep ja binnep ávkálattja tjállet.
+Máhtti smávva dåjma ja stuorra dåjma, ma guosski ietjas viessomij, ietjá ulmutjijda, birrasij ja iehtjádijda.
+Le ietjas lista, ja iesj mierret makkirav galggá tjuovvot, gåktu sihtá suovastimijn dahkat.
+GÅKTU DAHKAT GÅ BARGOV ÅTSÅ?
+Àjnas le snivva ja duolla åtsålvisáv ja CV:av vuosedit.
+Barggovaddáj vuoseda dån le snivuk ja ráddjánis ulmusj.
+Dán tjállagin le åvddåmärkka åtsålvissaj ja CV:aj majt viertti bargojda masi åtså hiebadit.
+Jus bv.
+åtså kreatijvalasj bargojt dagu sjaddohiervvididdjen jali gráfalasj designerin de åtsålvis máhttá roahkkadabbo årrot gå åtsålvis kontåvrrå- jali boargálbargojda.
+Åtsålvis ja CV:a huoman galggá årrot álgge låhkåt ja ruvva danna gávnnat.
+ÅTSÅLVISTJÁLLEMIJ BUORRE DIEDO
+Åtsålvis máhttá guokta umasse vuogij milta hábbmiduvvat:
+1) Åtsålvis gåsi tjálá tjoahkkájgessusav åhpadusá ja barggomáhttudagáj birra åtsålvisán.
+Ihkap hiehpá jus lissta máhttudagáj, bargoj ja åhpadusá birra ij le guhkke.
+2) Åtsålvis CV:ajn duoddetjállagin.
+CV:a le sierra páhper tjoahkkájgessusijn åvdep åhpadusá ja barggomáhttudagáj birra.
+•Tjále oanesláhkáj ja konkrehtalattjat.
+Oajvvadip åtsålvisáv avta másjijnnatjáledum A4 bälláj tjállet, jus máhtá.
+•Tjále vattugit makkir virgev åtså.
+•Tjále juohkka barggovaddáj ådå "sierrahiebadum" åtsålvisáv.
+•Åtsålvisaj moattedibme ij le juonalasj.
+•Ane páhppárijt ja girjjijt viddnudaknamá/-logo dagi.
+•Vieleda åtsålvisájgev.
+Referensa:
+Jus máhta referensajt vuosedit de ietját åtsålvisáv nannnoda.
+Referensa li ulmutja gudi máhtti ienep diedojt duv birra bárggen vaddet.
+Máhttá dálasj jali åvdep barggovaddev, åhpadiddjev duv åhpadusbájken tjállet.
+Máhttá aj tjállet åhpadusrádnav gänna dálla le alep virgge gå dujna jali lahka oahppásav gev aná duv buorreláhkáj gåvvi.
+Tjále ulmutja virgev, barggosajev ja telefåvnnånummarav.
+Mujte val sijás åvddåla gatjádit jus hihkali referensaulmutjin årrot.
+Duodastusájs moattádusájt duodden CV:aj rája, valla gártjoda páhppárvaljev.
+Rája dåssjå ájnas páhppárijt.
+Muhttijn javladuvvá dakkár páhppárijt ij galga vuostasj bále rádjat.
+Dalloj de ij galga rádjat.
+Muhtem bargojda barggovadde sihtá dån galga barggoduodastusájt rádjat.
+Jus ij diede majt galga aktan åtsålvisájn rádjat de skuolka barggovaddáj ja gatjáda.
+Gehtja vaj åtsålvisán älla tjállemvige jali ietjá vige åvddål gå rája.
+ÅTSÅLVISÁN GALGGÁ ÅRROT
+• Duv namma
+• Adressa ja telefåvnnånummar
+• Biejvve
+• Vuosstevállde namma ja adrässa
+• Badjelttjála.
+Gálldujt ja aktavuohtaj tsuojgodibme.
+• Persåvnålasj duogásj: Åvddåmärkka le åtsålvissaj sierra CV:ajn ålles tjoahkkájgessusijn åhpadusá ja barggomáhttudagáj birrra.
+Åtsålvisán åvddånbuvtá ájnnasabmusav duv CV:as ma li virggáj árvvon.
+Åvddånbuvtá aj asjisjt mij ij CV:as vuoseduvá.
+Jus ij CV:av tjuovvusin bieja de viertti tjielggasit åtsålvisán ienebut bargoj, åhpadime, kursaj ja ietjá máhttudagáj hárráj giehttot.
+• Åtsålvisa ulmme: Dánna tjála binnátjav man miela barggo le dunji, manen dån dán virggáj hiepá (persåvnålasj kvalifihkásjåvnå).
+Tjále majt åvddåla le barggam mij jur duv dáhká dán bargguj vuohkasin.
+• Referensa: Barggovadde jali åhpadiddje gudi duv buoragit dåbddi, ja máhtti duv vuogij birra giehttot.
+Vállji referensajt masi li buorre aktavuoda!
+Referensa máhtti aj CV:aj tjáleduvvat.
+Åtsålvisán máhtá åvddånbiedjat referensajt ma dán bargguj duv kvalifihkasjåvnåj birra máhtti vuosedit.
+• Vuolelttjála
+• Duoddetjállaga - Tjále juoga de duoddetjállagij lågov jali makkir duoddetjállaga dujna li (bv.
+duodastusá, barggoduodastusá).
+ÅTSÅLVIS ÅVDDÅMÄRKKA
+Eva Hansen
+Eventyrveien 2
+8600 Mo i Rana
+Narvijka mánájskåvllå
+v/rektor Alfred Solnes
+8500 Narvik
+Åtsålvis åhpadiddje virggáj
+Tsuojgodav dijá annonsaj vuoratjismáno 14 b. dán jage Fremoverin ja buorremielak ságastimijda rektor Alfred Solness sämmi biejve.
+Dájna åhtsåv álmmudam virgev.
+Barggam lav 1998 rájes åhpadiddjen Aaga mánájskåvlån Biergunin.
+Ienemusát lav O-fagan, ieŋilsgielan, másjkudimen ja musihkan åhpadam.
+2001 tjavta rájes lav stuoves bargov Måffe mánájskåvlån, Måffen.
+Dán ájgen lav klássaoajven guokta klássaj åvdås årrum.
+Tjuovva CV:an, duodastusájn muv birra ienep diedo gávnnuji.
+Berustimijn lav tjuovvum ådå Narvijka mánájskåvlå vuododimev.
+Hálijdav åhpadit skåvlån mij le ådå åhpadimvuogijt oahppij hárráj adnegoahtám.
+Mårredis jagi maŋŋela Ránan hálijdav dálla ruoptus riegádimstádaj Narvijka.
+Oarre dási le gå berrahij lagábuj hálijdav, sämmibále gå vaden sidáv Narvijka valástallamin ja musihkan oassálasstet.
+Referensa
+1.Rektor Hans Johnsen, Måffe mánájskåvllå, telefåvnnå 10 00 00 00.
+2.Inspektörra Halvor Endresen, Aaga mánájskåvllå, telefåvnnå 30 00 00 00.
+Duoddetjála: 8
+Redaktør: Geir Johnsen | Webansvarlig: Håvard Vognild | CMS/Webdesign: ACOS
+Gå le au pairan de åro familja lunna ietjá rijkan.
+Dån le juoga de familja oasse, jali oattjo ietjat lanjatjav.
+Duv bargo li mánájt gähttjat, mielas válldet idedis- ja iehkedis dahkamusájt, mánájt vuodjet asstoájggedåjmajda åvdån ruoptot - ja máhtá aj binna dåhpebargov oadtjot.
+Dán åvdås oattjo biebbmo, årromsaddje ja binna sålbbebiednigijt.
+Kursa kollegajn jali universitehtan li aj ienemus au pair-programmajn.
+Atlantis
+E-poassta: post@atlantis-u.no Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Du må aktivere JavaScript for å kunne se adressen
+Juohká au pairajt Ieŋŋilsij, Skottlánndaj, Fransskaj, Irlánndaj, Islánndaj, Italiaj, Spaniaj, Tusskaj, Nederlánndaj ja USAaj.
+Exis
+E-poassta: exis@po.ia.dk Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Årudit Argentinan, Australian, Belgian, Kanadan, Ieŋilsin, Suoman, Fránskan, Grehkan, Nederlándan, Irlándan, Islándan, Italian, Luxemburgan, Vuonan, Portugálan, Skottlándan, Scweizan, Spanian, Svierigin, Oarjjel-Áfrikan, Tuskan, Ungáran ja USAan.
+Norintrex ANS
+Juohká au pairajt USAáj
+iSt - Internasjonale Språk og Studiereiser AS
+E-poassta: iststudy@online.no Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Juohká au pairajt USAaj
+Inter Au Pair
+Juohká au pairajt ienemus rijkajda Alle-Europan
+STS Reiser AS
+E-poassta: aupair.norway@sts.no Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Butterfly & Papillon - Norge
+E-poassta: butterfly@online.no Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Au Pair and Trainee Agency Norway
+MDM Capion Travelconsult & Agency A/S
+Juohká Ieŋŋisij, Tusskaj, Schweizaj, Italiaj, Spaniaj ja Fránsskaj.
+Giellasertifikahtav oattjo.
+Juohká aj ålggårijkak nuorajt au pairan Vuonan årrot.
+SÁGÁJDAHTTEMIN
+· Vuorde barggovaddes li guovte gitta vihttasa rádjaj ságájdahttemin.
+Gájkajt lanján giedajn buorástahte.
+Gehtja gájkajt tjalmijda gå buorástahtá.
+· Árvvedahtte dån le balon, valla gudi bievde nuppe bielen tjåhkkåhi li iemelágásj ulmutja.
+Ájnas le sidjij diededim bargov "vuobddet" degu dunji le ájnas ietjat máhttudagájt barggen "vuobddet".
+Buorre diedo: Tjåhkudalá - åro ietjat láhkáj - måreda!
+IEMELÁGÁSJ GATJÁLVISÁJT MAJT MÁHTÁ OADTJOT
+· Manen bargov åtså?
+· Manen duv galggap bálkkit?
+· Gåktu lulu duv barggovádde/åhpadiddje/duv barggorádna duv gåvvit?
+· Ma li duv buorre biele/nievres biele?
+· Gåktu diertjestimev/lájtov/mierredimájgijt gierda?
+· Majt vidá jage duogen dagá?
+· Goassa máhtá álgget?
+· Majt bálkkán vuordá?
+· Majt ásstoájgen dagá?
+· Giehto majt maŋemus jagijt le dahkam.
+Ájádalá: Buorre biele, nievres biele, makkir ulmusj/bargge le dån, ájggomusá ja åtsåda åvddåla mij le bargguj vuogas bálkká.
+(Sáhkada iehtjádij sämmilágásj bargon jali ihkap fágasiebrijn).
+MAJT VIERTTI VÁSSTEDIT?
+· Åvdemusát; åro ietjatláhkáj ja váges.
+· Gulldala ja ájádalá gatjálvisájt åvddål gå vássteda.
+· Ale nievret åvdep barggovaddij/barggorádnaj jali bargosaje birra sáhkada.
+· Ij dárbaha gatjálvisájt vásstedit jus ájgo iesselissan sjaddat, makkir jáhkkudahka, jali makkir seksuálalasj vuohke dujna le.
+Dákkár gatjálvisá e ságájdáhttemin hieba.
+Dát le ságájdahttem, ij le gatjádibme.
+Ij dárbaha dåbdåstit lågejagágin dujna lij dáhpe gárudijt nisskot - jus ij ságájdahtte sierraláhkáj dan birra gatjáda.
+MAN BIRRA GALGA GATJÁDIT?
+· Makkár le barggobiros?
+· Galles barggi åssudagán gånnå bargov åtsåv?
+· Le gus diján sisŋásjåhpadus?
+· Álmmudusán tjuottjoj "muhtem mano vierttiji märostuvvat".
+Majt dat javllá práktihkalattjat?
+· Máhttebihtit gus munji binnáv doajmmaháme birra giehttot?
+· Goassa mierredihpit gut bálggiduvvá?
+Pláni: Gatjálvisájs majt le ájádallam åvddåla moatte li álu ságájdahttemin vássteduvvam- danen ájádalá moadda ietjá gatjálvisájt.
+BUORRE DIEDO GESI GALGGÁ BARGGOSÁGÁJDAHTTEMIJ
+Ságájdahttema åvddåla
+· Ájádalá nåv ålov majt máhtá åtsådum bargo birra ja viddnudagá mij galggá bálkkit.
+Ságájdahttemij boahtet gárvedum vuoset dån le bargguj oalle mielos.
+· Tjále listav mij vuoset duv sierralágásj tjähppudagáv bargguj.
+Ájádalá duv ietjat buorre ja nievres bielij birra.
+Boahtem
+· Viertti diedon rájnas ja snivva årrot.
+· Gárvvuna åhtsåm bargo milta.
+Jus bargov åtså bivtasboargálin, máhtá ietjáláhkáj gárvvunit gå jus bargov advokahttakåntåvrån åtså.
+Vállji biktasijt maj soabtso.
+· Sulásta nuoges ájgev ságájdallamij jåvsådit - ja diededa ietjat mierredum ájge åvddålattjan resepsjåvnån.
+Jur åvddåla
+· Sieddoda ietjat nágin minuhta.
+· Maná hivsigin - jasskavuoda diehti.
+Jus ij ietján gå muodov ja ihkap sminkav gehtjastittjat.
+· Barggovadden le dunji vuodon positijvalasj miella.
+Dån ham sjaddi ságájdahttemij válljidum!
+Ságájdahttema maŋŋel
+· Ájádalá gåktu ságájdahttem manáj.
+Majna le dudálasj, majt máhtá buoredit jus vaden ietjá ságájdahttemij gåhtjoduvá?
+· Gárveda ietjat jus nubbeságájdahttemij gåhtjoduvá.
+MIJ LA CV?
+CV (Curriculum Vitae) le oanegis tjálalasj diehto duv birra mij åhpadussaj, barggomáhttudahkaj, kursajda jnv.
+guosská.
+CV:a gåhtoduvvá aj resumea jali dáhtalissta.
+CV:a vaddá alkes diedov barggoåhttse formálalasj duogátja ja tjähppudagá birra.
+MIJ GALGGÁ TJUODTJOT?
+CV:a vaddá diedojt:
+· Persåvnalasj died Namma, adrässa, telefåvnnånummar, riegádumbiejvve.
+Muhtema aj tjálli sivijllastáhtusav.
+· Skåvlå majt la tjádádum ja eksámajt majt la válldám joarkkaslåvlå rájes.
+· Militerra
+· Bargo (ållesájgge/bielleájgge)
+· Kursa
+· Máhtudahka amásgielajn.
+· Guhkep mano
+· Åskeldimdåjma
+· Sebrulasjvuohta siebrijn
+· Dåjma skåvlån ja ásstoájgen
+· Budáldusá, sierralágásj berustime
+· Referensa jus aná.
+GÅKTU TJÁLLET CV-AV?
+E gávnnu mierreduvvam njuolgadusá ma vuosedi gåktu CV-av galggá tjállet.
+Ájnas le CV:a galggá liehket álkke ja gæhppat låhkåt sunji guhti le vuosstájvállde.
+Dán mijá tjállusin le akta åvddåmerka mij vuoset gåktu le CV:av máhttelis dahkat ja tjállet.
+Bieja juohkka duoddetjállagij (duodastussaj jnv.)
+nummarav.
+Bieja duoddetjállagijda sämmi nummarav.
+Giehpet dádjadusáv låhkåt duv birra sunji guhti galggá åtsålvisáv låhkå.
+CV:AJ ÅVDDÅMÄRKKA
+CV Eva Hansenij
+Persåvnnålasj diedo:
+Namma: Eva Hansen
+Adressa: Eventyrveien 2 8600 Mo i Rana
+Riegádambiejvve: 12.04.80
+Sivijlla stáhtus: Iv la válldum
+Åhpadus:
+Kurssa:
+Duoddetjála
+Åskeldimbarggogåhttjusa:
+Duodastusá:
+Vuodjemkårttå B klássa
+Dåhkkidum D- hárjidalle giehtaroahtton
+Interessa:
+Aktijvalasj giehtaroahttospielle IK Drivan, Jássaberustime le, tjuojav juohkusin "Go'foten"
+Ålggåádjemij lijkkuv, bivdáv ja guolliv.
+Buoktje lav.
+*u.b.= udnásj bäjvváj, nabbu gånnå dálla barggá/skåvlåv vádtsá.
+MUJNA LE ILÁ BINNA CV:AJ TJÁLLET
+Gå le nuorra ja älla edna barggo- ja skåvllåmáhttudagá CV:aj biedjat, moaddása válljiji åtsålvisáv CV:a dagi tjállet.
+Valla ienemusá máhtti dievddet CV:av åsij ma máhtti barggovaddáj ájnnasa årrot.
+Mujte iesmiedogis barggo le árvulasj CV:aj biedjat.
+· Le gus scoutaoajvve jali vuojadimhárjjidalle årrum?
+Ánoda duodastusáv dasi ja tjále CV:aj/åtsålvissaj.
+· Spieleda gus korpsan jali le gus roattotjiektjamsäbrraj oasálasj?
+Asstoájgen ij le hieredis aktijvalasj årrot.
+· Le gus oahppijráden sebrulasj, le gus säbrram OD:av ásadit?
+Les gus aktijvalasj sebrulasj Amnestyn?
+Vuoset dån berusta ja riek sidá dakkár ássjij barggat.
+· Le gus mánnágähttje sijdaráddnájda/viehkeda áhkov muottagav guoajvvot dálvijt?
+· Makkir berustime li dujna?
+Le gus dån filmmasiebren jali gåvvimsiebren, várregoarŋŋomin jali buoktjamin sebrulasj?
+Le gus dån vissjal váttsátjit?
+Lijkku gus rádnaj bioj mannat?
+Sluogas le jus ájádalá majt viertti CV:an guodet.
+Jus giessebargov návddegárten åtså de ij galga giehttot aktivisstan le Noahn (- divrij riektájda) årrum.
+Duv vuojno e bargguj hieba.
+Åtsålvisájn ja CV-ajn galggi gájkka diedo duolla årrot ja galggá dajt máhttet duodastit.
+Gähttjalit májnnot majt ij la barggam, ij le juonalasj - jus boadádalá de ij bargov oattjo!
+Ådå barggijt bálkkitjit li vilá barggoálmmudusá ávijsajn ájnas saje.
+Gehtja aj umasslágásj dáhtabásajt internehtan bv.
+NAV
+FINN
+MONSTER
+Ållo bálkkidime dagáduvvi vani rabás virgij álmmudahttema.
+Sáhkada dåjmaj gånnå lulu sihtat barggat.
+Tjále dábálasj åtsålvisáv ja Cv:av majt rája jali doajmmaj guottá.
+Jus bargov åtså de ij le skábmo ietjas värmmádagáv adnet.
+Diededa gájkka oahppásijda dån bargov åtså.
+Gatjáda sijás jus bargov jali ietjá sajev diehti.
+Galga gus lanjáv jali årudagáv lájggit?
+Buorre le ietjas riektáj ja välggogisvuodaj birra diehtet.
+Dála le lájggimláhka tjoahkkájgessusin:
+Ladnja galggá årromláhkáj dåhkkit
+Sisanet vaj galggá vissa dáhttjaalludahka, vissa stuorrudahka vinndegijn årrot.
+Rávkalvis le galggá lávggot/navoldit ja málestit j n v máhttet.
+Muhtem årudakniehke älla dudalattja ja lájggiji lanjájt ma älla jali lulun dakkir måkkåj dåhkkiduvvat.
+Kommuvnna máhttá vásstedit jus ladnja dåhkki.
+Åhtjuda tjálálasj lájggosåbadusáv
+Njálmmálasj lájggosåbadus le sämmi nanos degu tjálalasj.
+Vuorrádis le, rijddo máhttá sjaddat man birra njálmmálattjat lij såbadum.
+Máhtá tjálálasj såbadusáv rávkkat.
+Iemelágásj lájggokontrahktav máhtá bv.
+konsummänntaráden fylkan jali girjjeoassásin oasstet.
+Muhtem årudakäjgádij ulmme le vaj dån galga muohttagijt goajvvot, rásijt tjuohppat, mánnásujttárin årrot jali dan láhkáj.
+Jus dasi sjiehtada de viertti dav kontráhktaj åttjudit.
+Dakkir ássje vierttiji vattugisláhkáj tjáleduvvat ja åvddåla såbaduvvat.
+Huomaha nuora (18 jage nuorabu) e máhte lájggomsåbadusáv dahkat.
+Äjggáda/sujttoaddne vierttiji dav dahkat.
+Ärádus lájggovidjurijt majt máhtá låhpadit ja ájggemierredum lájggovidjurij gaskan
+Oajvvadip lájggovidjurijt majt máhtá låhpadit.
+Jus iemelágásj lanjáv lájggi ja ij le mierredim ájgev jali låhpadimájgijt lájgguj såbadam de lájggimlága mierredusá li fámon.
+Ladnjaj le 1 máno gaskkasasj låpadibme.
+Jus lájggovadde sihtá lájggididdjev jåhtet de galggá tjálálattjat dagáduvvat.
+Jus le ållu visses ij buorep lanjáv gávna, jali ietjá oares ij sidá jåhtet de máhtá aj märostit ájggemierredum lájggovidjurijt.
+Unnemusájgge álgon le 3 jage.
+Jus ladnjaj badjelåbdån jali tjällárin guosská ja lájggovadde huonahin årru de máhttá 1 jahkáj biejaduvvat.
+Buorep jasskavuodav vaddá vaj lanjan oattjo årrot.
+Jus lájggovadde ij ådå lájggididdjev oattjo de viertti, jus åvddåla jåhttå, lájgov ålles ájges makset.
+Dujna le akturiektá lanjá adnuj
+Lanjá adnuj le lájggididddjen akturieká.
+Mierkki lájggovaddi ij máhte duv ladnaj boahtet ja mannat gåktu sihtá.
+Jus lájggovatten le loabálasj måkke duv ladnaj bv.
+divodibme de viertti hiebalasj ájgev dujna såbadit.
+Deposisjåvnnå
+Lájggovadde máhttá rávkkat dån galga deposisjåvnåv makset.
+Dakkir deposisjåvnnå le jasskavuohtan såbadusá maŋás biedjamij.
+Aneduvvá lájggovielgijda ja ihkap spedjamijda ladnjaj masi lájggididdjen le åvdåsvásstádus.
+Deposisjåvnnå ij galga ienep gå 6 máno lájggo årrot.
+Galggá dahpadum konntuj biejaduvvat ja renta galggi lájggididdjáj vatteduvvat.
+Ásadittjat dakkir kontov, gålo galggi lájggovaddes mávseduvvat.
+Deposisjåvnnå galggá rentaj mávseduvvat gå lájggididdje jåhttå.
+Lájggo
+Lájggo galggá vissa biedniklåhkuj märostuvvat.
+Máhttá såbaduvvat lájggididdje galggá gålojs elektrisitähttaj ja lieggimij hebalasj oasev mákset.
+Máhttá sjiehtadallat lájggo åvddåmákson juohkka mánnuj galggá mávseduvvat.
+Dån ij máhte ienep gå 1 máno åvddåmávsov lihtudit.
+Lájggo ij máhte åvddål áramusát avta jage hiebaduvvat ja dalloj avta máno tjálálasj diededimijn.
+Buoremus la juo árrat lassebargov åhtsågoahtet (lávvodak-, oasseájgge- ja giessebargov).
+Jus duola dagu lávvodakbargov oattjo avta sajen, de le dábálattjan nav vaj oattjo aj giesev danna barggat.
+Jus la giessebargov åhtsåmin ja dujna ij la lávvodakbarggo, de le vuohkasamos åhtsågoahtet vuoratjis-/moarmesmáno.
+Buorep val árabut juo åhtsåt.
+Dalloj la vuojn ienebu gudi plániji ja bargov åhtsi, ja åhtsåmusá giehtadalladuvvi.
+Jus dåbdå soabmásav gev diedá le åvdutjis juonná barggam dåppe gånnå dujna la miella barggát de ságasta sujna goassa buremusát hiehpá åhtsåt.
+ÁLGE JUO DÁLLA ÅHTSÅGOAHTET
+ALE VUORDE DESIK BARGOJT ALMODI
+Vuogas la åhtsåmusáv sáddit åvddåla bargojt almodáhtji.
+Jus vuordá, de vuojn ienep åhtsse le.
+Duodden le dábálasj ulmutjav sádjásasj virgijda biedjat vani almodime.
+Lågå val gájkka almodimijt avijsajn juohkka biejve.
+Rinngu nav ruvva gå máhttelis gå vuojná giessebargov majt sidá.
+GATJÁDALÁ OAHPPÁSIJS
+•Gatjádalá gájkajs gev dåbdå jus diehti gånnå barggijt dárbahi.
+•Rinngu ietjat sijddasuohkanij ja guoradalá jus gávnnuji siera giessebargo nuorajda.
+•Tjále Cvav ja åhtsåmusáv.
+Válde val kopijajt fáron dåhku gåsi ájádalá barggagoahtet.
+Vatte dajt sunji guhti le barggij vásstádusulmusj.
+Gå vuojn la guodám CVav ja/jali åhtsåmusáv, de le barggovaddáj duv mujttet gå barggo ihtá.
+Lehku då iesjrádálattjan - ale val rája páhpparijt iehtjadij maŋen.
+Guossida iesj barggosajijt, nav vuojn dujsta buorre gåvåv oadtju.
+ÅHTSÅ DÁHTÁBÁSAJN INTERNEHTAN
+Duola dagu dáj linkaj baktu:
+MAKKÁR BARGOJDA MÁHTÁ ÅHTSÅT?
+Ij la vuojn agev álgge diehtet makkár bargojda máhtá åhtsåt.
+Gávnnuji vuojn tjielgga njuolgadusá duosi man vuoras berus liehket.
+Dá njuolgadusá li duv hárráj:
+13 jagágijda: Gå la 13 jage dævddám, máhtá giehppis bargov oadtjot, duola dagu buodán jali ednammuorjjetjoaggen.
+15 jagágijda:Jus la badjel 15 jagák máhtá bargojt oadtjot ma e vahágahte varresvuodat ja ietjat åvddånimev.
+Duola dagu oassásin jali kåntåvrråbargov oattjo.
+18 jagágijda:Gå la dæddám 18 jage de oattjo vuobddet vuollagav jali vijnav ja oattjo válldet akta makkár bargov, valla hæhttu liehket 20 jagák jus galga loabev oadtjot vuobdadit jali guossidit buollevijnajn.
+(Gálldo: Sommerpatruljen, LO)
+Mujttu då
+Na jus de oattjo fálaldagáv lassebargguj.
+Na majt de?
+Mujttu då oadtjot tjálalasj barggosjiehtadusáv, gånnå barggoájgge, bálkká ja loahpeájggesjiehtadallama tjuodtju.
+Dujna le vuojn rievtesvuohta giesseloabev niektit - ja jus le organiseridum, gájbbeda val lassebálkáv jus ienebuv gå 37,5 tijma vahkkuj barga.
+Jus ij la organiseridum de le dujna 40 tijmasasj vahkko.
+Jus i oattjo bálkkádárkestusájt, de gájbbeda.
+Dunji le vuojn dát duodastussan jus la værov máksám, ja aj allasit dárkestussan jus la oadtjum gájkka tijmajs mávsov.
+Psyhkalasj varresvuohta guosská gåktu duv dille le.
+Garra dåbdo li dábálasj nuorravuodan, ja moaddásijn li muhttijn gássjelisvuoda ájádusáj ja dåbdoj.
+Edna vájkkudahttá psyhkalasj varresvuodav.
+Jus dujna l gássjelis dille, juska dal le gieresvuodasuorggo jali ietjá siváj diehti, le ájnas mujttet soajttá lijssi sáhkadit soabmásijn dan birra.
+Ja álu buorrán dille luondulattjat.
+Dála li muhtem ráde:
+Mujte:
+Moaddása máhtti viehkedit.
+Ale ilá guhkev aktu bahá ájádusáj vieso.
+Sáhkada gássjelisvuodaj birra soabmásijn gev luohteda.
+Ale gæhttjala iehtjádij vuorddemusájt iellet, tjuovo ietjat mielav!
+Lassjes biebbmo, nuoges oados ja labudallam le ájnas buorre psyhkalasj varresvuohta hárráj.
+Gárevselga máhtti værránit ja vájkkudit psyhkalasj gássjelisvuodajt.
+Ánoda viehkev jus gássjelisvuoda árggabiejvev vájkkudi ja jus nievres láhkáj dåjma ájge gávddan.
+Dánna oattjo viehkev:
+Dåhkki riŋŋgut: Mental Helses Hjelpetelefon, tlf 810 30 030 jali Røde Kors-telefåvnnåj mánáj ja nuorajda: 800 33 321
+Ung helse: www.unghelse.no
+Gehtja næhttasijdov www.klara-klok.no gávnatjit vásstádusájt.
+Helsesøster skåvlån jali nuoraj helsestasjåvnnå le soajttá vuogas vuohke álgget.
+Dåktårat máhttá aj viehkedit, ja vuosedit duv Barne-ja ungdomspsykiatrisk klinikkaj (BUP) jus le dárbbo.
+Mujte ahte gájkka barggijn varresvuohtadåjmadagán le sjávvodisvælggo, siján ij la loahpe giehttot dijá ságastallamij birra.
+Gidán 2009 tjalmostahtij Varresvuohtadirektoráhtta nuorajt kampánnjan "Et åpent sinn".
+Næhttasijdon www.psykisk.no gávna ienep diedojt psyhkalasj varresvuoda birra.
+Álmmukhælssorápportan 2009 Socialstyrelsenas Svierigin boahtá åvddåj ahte psyhkalasj gássjelisvuoda le lássánimme nuoraj gaskan ja ahte bierri mårådit varresvuohtaåvddånahttema hárráj nuoraj gasskan Svierigin.
+"Moadda iesjguhtiklágásj indikatora vuosedi ahte psyhkalasj skihpudahka sierraláhkáj le dábálasj nuora nissunij gasskan, valla ahte le lássánimme goappátjij sjiervij.
+Oase dajs gudi ietjas hekkav válldi ienemusát lassán nuoraj ja nissunij gasskan, ja ienep nuora giehtadaláduvvi skibájvieson hæso, goavgge jali juhkalisvahágahttema diehti.
+Mangemus jagij le jábmem nuoraj gasskan lassánam vehi muhtem jábmemsiváj hárráj, dagu dal vahágahttem, gárevselga, ja ihkap mij guosská ietjas hekkav váldátjit."
+(http://www.socialstyrelsen.se/Publicerat/2009/10363/Sammanfattning.htm)
+Jus le gássjelis dille jali jus dåbddå soabmásav gænna l gássjelis dille bierri viehkev ádnot.
+Le álkkep javllat gå dahkat, valla le viek dárbulasj!
+Dån i galga guoddet ietjat gássjelis ájádusájt aktu, gávnnu tjiehppe gudi máhtti ja sjaddi viehkedit duv.
+Nordlánda fylkasuohkan sihtá måvtåstuhttet sámegiela máhtudagáv lasedittjat nannitjit ja suoddjitjit sámegielajt, ja bærrájgåtsåtjit virggebargge sámegiella máhtudagájn li duon dán virggesuorgen.
+Nordlánda fylkasuohkan juollot åhpadusstipendajt ja dårjav dåjmajda ma giellaanov måvtåstuhtti:
+•Ulmme åhpadusstipendajn le måvtåstuhttet sámegiela åhpadusáv tjadádittjat.
+•Ulmme dårjajn dåjmajda ma giellaanov måvtåstuhtti le måvtåstuhttet dåjmalasj sámegiella adnuj duon dán aktijvuodan.
+Ulmmejuogos
+•Åhttse gudi sámegielav låhki universitehta- ja allaskåvllådásen ja åhttse gænna li sámegiella åhpadus joarkkaskåvlån.
+•Sáme juohkusa, siebre, organisasjåvnå ja institusjåvnå Nordlándan.
+Vájkkudimnævvo gåbttjå
+Sáme giellaåhpadusstipænnda juolloduvvá åhttsijda gudi sámegielav låhki universitehta- ja allaskåvllådásen ja åhttsijda gænna li sámegiella åhpadus joarkkaskåvlån.
+Stipenda stuorrudahka l målsudahkes jages jahkáj.
+Stipendav åtsåtjit viertti åhttse binnemusát gvokta jage Nordlándan årrum.
+Åhttse gudi gasskaájggásattjat ålggola Nordlándan årru familja jali ietjá siváj diehti, árvustaláduvvi sierra.
+Dårja dåjmajda ma giellaanov måvtåstuhtti juolloduvvi sáme juohkusijda, siebrijda, organisasjåvnåjda ja institusjåvnåjda Nordlándan.
+Ájnegis ulmutja e máhte doarjjagav dát årtnigis åhtsåt.
+Dårja gånnå ienep juohkusa, siebre, organisasjåvnå ja institusjåvnå aktisattjat barggi, vuoroduvvi
+Gájbbádusá åhtsåmussaj
+Gávnnuji sierra åhtsåmsjiemá ma galggi aneduvvat.
+Doarjjaåhtsåmus sáddiduvvá Nordlánda fylkasuohkana æládus ja guovlloåvddånahttemåssudahkaj ja sisadnon galggá d.d.
+tjuovvovasj oase: Ulmme dåjmajn, gåvvidibme makkir ulmmejuohkusa vuoksjuj doajmma le, dárkkelis gåvvidibme dåjmajs ma galggi tjadáduvvat, ájggepládna dåjmajt tjadádittjat, dárkkelis budsjæhtta ja ruhtadimpládna.
+Åhtsåmájgge-mierre
+Åhtsåmájggemierre l gålgådismáno 15. biejve ja åhtsåmusá gasskavuodan giehtadaláduvvi.
+Aktijvuoda-ulmutja
+Sáme rádevadde Per-Inge Finnesen
+pif@nfk.no Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Sáme giellakonsulænnta Heidi B. Andersen
+hba@nfk.no Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Lågå ienep dánna: Nordlánda fylkasuohkan
+Sidá gus barggat buorre ássje diehti, duon diehti buoredit dilev væráldin, ja danga buohta allasit rahtjat åtsådallamijt?
+Gávnnuji moadda organisásjåvnå maj tjadá nuora gudi sihti viehkkebargov ja ålggorijkkaårromav tjadádit.
+Ihkap vil viertti mákset binnáv maŋen liehket, ihkap barga biebmo ja årroma åvdås.
+Dav majt lip gåhttjum "sierra barggo ålggorijkajn" le organiseriduvvam årrom/målssobarggen hæjos rijkajn.
+Organisásjåvnå ma dakkár bargov tjadádi le álu dakkára ma e rat barga dan diehti vaj galggi njuolgga rudáv tjijnnit.
+Dakkár bargon le solidárihtehtta ájnas, guovdásj ulmme sijájn le åmastit diedojt dákkár sebrudagájs, kultuvrajs ja dajs dilij birra maj sinna ulmutja viessu.
+Álu le nav vaj oattjo giellakursav gå dákkár bargguj vuolgá.
+Luojvojbarggo le oassen dákkár bargojn.
+Dábálattjajt le fálaldagájs galla goappátjagá bargoj hárráj, na le de gávnnat juojddáv mij jur dunji hiehpá.
+Lehku då buorremielak dárkestiddje gå åtså organisásjåvnåv.
+Gatjáda duodastusájt ja gulá ulmutjijs gudi li organisásjåvnån åvdutjis læhkám, dan diehti vaj diedá dát la duodas ja mij dunji hiehpá.
+Dáj linkaj baktu gávna muhtem vuonarijkak organisásjåvnåjt:
+American Field Service (AFS)
+E-mejlla: info@afs.no Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Dákkár fálaldahka le dunji guhti le 18 jagák gitta 30 jagágij, guhti sidá årrot ja barggat sulá jahkebielev avtan dájs AFS aktisasjbarggorijkajn: Bolivia, Brasil, en Dominikanske Republikk, Ecuador, Honduras, Panama ja Oarjje-Afrika.
+Dábálasj la årrot avta fámilja lunna ja luojvojbarggat avta organisásjåvnån.
+Atlantis Ungdomsutveksling
+E-mejlla: atlantis@atlantis.no Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Fálla luojvojbargov moatten prosjevtajn Ghanan, Guatemalan, Thailándan ja arjje-Afrihkán.
+Dån mávsá iesj biebmov, årromav ja manov.
+CISV Norge Internasjonale Barneleire
+E-mejlla: norway@cisv.org Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Hálijda gus vuolgget leirraj ja dangas iejvvit nuorajt ålles væráldis?
+CISV le rijkajgasskasasj ráfeoahppam organisásjåvnnå vuododuvvam juohkka værálda åsijn.
+Organisásjåvnnå barggá ienmusát mánáj ja nuoraj gudi li 11 jahkásattja ja vuorasappo.
+Siján li mánájleira, målsusimårdniga nuoraj gaskan, giesseleira ja semnárraleira ålles væráldin.
+Internasjonal Dugnad (Rijkkagasskasasj navkuk barggo)
+E-mejla: info@internasjonaldugnad.org Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Dán organisásjåvnån le ækton oadtjot dádjadusáv, ráfev ja solidaritehtav.
+Máhttelis le sæbrrat 2-3 vahkkusasj giesseleirajda Europan, Asian ja Afrikán, duodden muhtem guhkep barggoårromijda Europan ja USAn.
+Hæhttu liehket vuorrasabbo gå 16 jage jus galga sæbrrat leirajda Vuonan, ja badjel 18 jage jus galga leirajda Europan ja USAn.
+Klosteret Taize
+E-mejlla: meetings@taize.fr Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Kloster le Lyon'in Frankrijkan.
+Gájka gudi sihti, máhtti dåhku mannat, valla nuora nuorabu 30 jáhkásattjajs le sierraláhkáj buorisboahtám.
+Ulmusj máhttá válljit jus sihtá praktihkalasj bargov vaj rámmátåhpav oadtjot avta munkas.
+Ulmusj ij dárbaha liehket ristagis, valla gájka gudi klosterin årru vierttiji sæbrrat mankaj gålmå ájggeråhkålvisájda juohkka biejve.
+Latin-Amerika Gruppene i Norge (LAG)
+E-mejlla: info@latin-amerikagruppene.no Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+LAG doarjju latijnaamerika almmuga rievtesvuodajt násjåvnålasj iesjmierredibmáj ja oajbbomav duollimin sosialalasj sieradusájt, almma demokrátijav åvdås ja økologalasj balansa diehti.
+Prográmma vihpá badjel jagev, dan båttå galggi sebrulattja barggat Latijna-Amerikin biellevihtta máno.
+Gå Vuonaj ruopptot båhti, de galga sij diedojt juohket Vuonan dan bájke dile birra gånnå li mannam.
+Dån viertti liehket 20-jagák ja åvddåmånnen le jus vuodulasj máhtudahka le portugesaraj ja spánska gielas.
+Åhtsåmmierre le moarmesmáno 15. biejve, ja vuolggem le bårggemánon ja máksá sulá 17.500,- kråvnå.
+Palestina-komiteen i Norge
+E-mejlla: post@palestinakomiteen.no Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Le gus dujna miella barggat palestijnak báhtariddjij Libanonan?
+Palestijna-juohkusa barggi sosiálalasj bargoj mánájgárdijn ja nuorajklubbajn ja siján le aktisasjbarggo bájkálasj organisásjåvnåj.
+Peace Brigades International - Norge
+E-mejlla: pbi-norge@studorg.uio.no Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Peace Brigades International (PBI) bargg ájnegis ulmutjij ja organisásjåvnåj vuodulasj ulmusjrievtesvuodaj nannima hárráj.
+PBI sáddiji juohkusijt luojvojbarggijs guovlojda gånnå le rijdo ja politihkalasj vuolusduolmmom.
+Dáj ájgij le Pbian guhkepájggásasj prosjevta Colombian, Indonesian/Lulle-Timoran ja Mexicon.
+Strømmestiftelsen
+E-mejlla: stein.hinderaker@stromme.org Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Risstalasj viehkkeorganisásjåvnnå gænna le barggijmålssosimprográmma nuorajda 19 jahkágijjs gitta 25 jagágijda Asian, Afrikán ja Oarjje-Amerikin.
+Dujna viertti liehket binnemusát jahke skåvlås jali barggohárjjánibme maŋŋela joarkkaskåvlå, ja buoragit buktet ieŋils- spánska- jali fránskagielav.
+Barggogávdda le 6 mános gitta 12 mánnuj.
+Oahppamgålå, manno ja årrom mávseduvvi sulá 46.500,- kråvnå.
+Biebbmo ja årrom mávseduvvá.
+Iehtjanit viertti allasit lijgge ruhta.
+Åhtsåmmierre le vuoratjismáno 1. biejve.
+Ung i Europa v/BUFA
+E-mejlla: eurodesk@suak.dep.no Denne e-postadressen er beskyttet mot programmer som samler e-postadresser.
+Jus la 15-jagák gitta 25 jahkásasj ja sebrulattjan juohkir klubban, organisásjåvnån jali siebren asstoájgen?
+Le gus miella vuolgget væráldij 1-3 vahkkuj, máhtá åhtsåt doarjjagav Ung i Europas.
+Volontørtjeneste - iesjmielak barggo ålggorijkan (Ung i Europa)
+Volontärradievnastus vaddá nuorajda 18- 25 jagij gaskan máhttelisvuodajt iesjmielalattjat ietjá rijkan Europan barggat.
+Gålo mannuj ja viessomij mávseduvvi.
+NuorajTV le sámegielak næhtta-tv nuorajda ja nuorajs julevsáme dáfon.
+Prosjevta ulmme le ásadit iehpeformálalasj sámegielak arenav julevsáme nuorajda.
+NuorajTV ja næhtta-tv baktu julevsámegiella gullu ja aneduvvá iehpeformálalasj ja sebradahkes láhkáj nuoraj gaskan - nuoraj árvoj vuodon.
+Lågå ienep NuorajTV birra dánna
+risten.no le sámegiella báhkodáhtátjoahkke.
+Dan sisadno le sáme tærmma dáhtátjoahkke, sáme báhkolista ja sáme báhkogirje oarjjelsábmáj, julevsábmáj ja nuorttasábmáj
+Duodden dán dáhtátjoahkken gånnå máhtá gávnnat bágojt ja termajt, gávna risten.no'an adjáj:
+- grammátihkkabielev diedoj oerjjelsáme-, julevsáme- ja nuorttasáme grammátihka birra
+- gávnnu aj bielle da gålmmå sámegielaj histåvrå birra Vuonarijkan.
+- teknihkalasj bielev diedoj gåktu dáhtátjoahkke le
+Dáhtávuorkán li 14416 tærmmapåsta ja 50500 åhtsåmbáhko 14.04.2009.
+Dav majt lip gåhttjum "sierra barggo ålggorijkajn" le organiseriduvvam årrom/målssobarggen hælos rijkajn.
+Jahkásattjat ásaduvvá Nuorttarijkalasj sámegilbbusa dálvve ja giesse-valástallamijn.
+Duodden ásaduvvi regionála cupa ja gilbbusa bállo-tjiektjamin, hierggevuodjemin ja ietjá dåjmajn.
+Dán sijdon gávna diedojo dáj birra:
+SÁMIID VALÁŠTALLANLIHTTU- NORGA (SVL-N) / Sámij válastallamlihtto - Vuodna
+SÁMIID VALÁŠTALLANLIHTTU - NORGA (SVL-N) / Sámij valástallamlihtto - Vuodna Sámij valástallamlihtto - Vuodna (SVL-N) vuododuváj jagen 1990 ja la oasse Sámij Rijkasiebres (Samenes Riksforbund), mij la aktidus sáme valástallamlihttoorganisasjåvnåjs Vuonan, Svierigin ja Suoman.
+SVL-N:n li 46 ájras siebre gudá fylkajn ja siján la birrusin 2000 ájrrasa.
+SVL-N ulmme l sáme mánájt, nuorajt ja ållessjattugijt valástallamijda ja kultuvralasj dåjmajda tjoahkkit.
+Ulmme l aj åvdedit ja nannit sáme identitehtav, gielav ja kultuvrav.
+SVL-N organiseri dájt valástallamåvsijt: Tjuojggam, Tjuojggam/sjuohppim,
+miehtseviehkam, sjuohppim ja hierggevuodjem.
+Dåjma
+SVL-N:n la regionála tjuojggamgilbbusa.
+Dálátjij li dá ásaduvvam Finnmárkon, Råmsså fylkan ja Nuortta-Norlándan.
+Bájkálasjsiebre organiseriji giessedåjmajt moatte láhkáj, hárjjidallamtjåhkanimijt jali ietjá gilbbusijt.
+Ásadusá
+Nuorttarijkalasj sámegilbos (SM)
+Jahkásattjat ásaduvvi Nuorttarijkalasj sámegilbbusa (SM) giesse- ja dálvvevalástallamin, jages jahkáj Vuonan, Svierigin ja Suoman.
+Arctic Winter Games (AWG)
+Duodden la SVL-N oassálasstám AWG:n, mij la ásadus nuorajda 13 ja 19 jagij gasskan.
+Åvddålij guovlluj galggá sebrulasjvuohta AWG organisa-sjåvnån åttjuduvvat.
+AWG organisasjåvnnå l vuododuvvam tjoahkkitjit iemeálmmugijt
+arktalasj dáfojn dálvvevalástallamijda.
+AWG ásaduvvá fært nuppe jage, jages jahkáj sebrulasjlándajn (Alaska (USA), Canada, Gárjjel ja Kalaallit Nunaat (Danmárkko)).
+Hierggevuodjem
+Hierggevuodjemgilbbusa li aktisasjbarggo Suomajn ja Svierigijn.
+Hierggevuodjem la jahkásasj oahppamav vuododam vuoddjijda, váj ienep vuoddje hierggevuodjemij sæbrri.
+Hierggevuodjemgilbbusa e ájn Vuonan ásaduvá.
+Suoman la hierggevuodjem stuor valástallam ja ulmme l Vuonan sæmmi dássáj jåksåt.
+Ietjá dåjma
+SVL-N aj dåjmat nuorajtjåhkanimijt, giesen 2004 ásaduvvá nuorajtjåhkanibme Snåsan.
+Sisadno l moattelágásj valástallam ja kultuvralasj dåjma.
+Ulmme l berustimev sáme valástallamijda buoredit ja værmástagájt dahkat
+oarjjelsáme guovlon.
+SVL-N nuorajnammadus barggá mánáj ja nuoraj prosjevtaj, buojkulvissan Games of the world, hierggevuodjemkurssa næjtsojda, ruhtadoarjjagij ja nav vijddábut.
+Jus dárbaja ienep diedojt: SVL-N
+SÁMI SPÁBBACIEKCANLIHTTU (SSL) / Sáme tjiektjamlihtto
+Sáme bállotjiektjamlihtto vuododuváj 18. biejve gålgådismánon jagen 2003.
+SSL la oasse Sáme valástallamlihtos (SVL) ja siján li guok tja-nádum ájrrasa SVL stivran.
+Oajvveulmme le vuododit nanos Sáme bállotjiektjamlihtov, mij åvddån buktá riekta ájádusájt valástallama ja háldadusá organiserimij.
+Samiske fotballslandslaget.JPG
+Oasseulmme:
+· Nannit aktisasjdåbdov sámij gasskan.
+· Nannit aktisasjvuodav sámij gasskan ålles Sámeednamin.
+· Nannit bállotjiektjamvalástallam kvalitehtav sámij gasskan - mánná, nissun
+ja ålmmå - sihke bájkálattjat, regionálalattjat ja internas-jåvnålattjat.
+· Bállotjiektjama tjadá, Sámeednamav vuojnnon ja dåbddusabbon dahkat, ja
+roaddan dahkat ulmutjij gasskan sáme li iemeálmmuga.
+Sáme bállotjiektjamlihtto sihtá åvddålij guovlluj váldet åvdåsvásstádusáv sáme bállotjiektjamvalástallamis - regionálalattjat ja internasjåvnålattjat.
+Regionálalattjat Sáme-cupav ásadit aktan iehtjádij, ja barggat váj ienep ulmutja sæbrri sáme bállotjiektjamvalástallamij.
+Internasjåvnålattjat, barggat váj Sámeednam oadtju ietjas rijkajuohkusav, sihke nissunijda ja ålmmåjda.
+Vijddábut; sebrulasjvuodav åttjudit bajemus dásen, FIFA:n ja UEFA:n. Åniájggásattjat; aktisasjbargov vuododit ietjá juohkusij ma e FIFA ja UEFA systeman sebra.
+SSL la ájras NF-Boarda organisasjåvnån.
+NF-Boarda koordineri ja systematiseri rijkajuogostjiektjamav daj åvdås gudi alla FIFA ájrrasa.
+Jus dárbaja ienep diedojt:
+Sámi Spabbáciekcanlihttu / Sáme bállotjiektjamlihtto
+Suomaluodda 1
+9520 Guovdageaidnu
+GÁVNAS LIŊŊKAT
+Arctic Winter Games
+N.F.-BOARD
+Ussjudalá ietjat vidnudagáv vuododit?
+Vuododit ja dåjmadit ietjas vidnudagáv la stuor hásstálus.
+Jus vuorbástuvvat galga viertti riekta ásjijt riekta ájggáj dahkat!
+Dán sijdon gávna rádijt sáme æládusniehkes ja linkajt ávkálasj nehtasijdojda.
+Jan Even Trenes Kárásjågås la vuorbásduvvam spelamautomátaj (Karasjok Biljardservice AS) ja la uddni alvos boanndá.
+Sån la ådåájádalle ja oassev válldá muottelágásj prosjevtajn.
+Sån dåjmat æládusájt sihke Tjáhjtesuollun, Hammerfestan ja Kárasjågån, sujna li aj plána vuododit æládusáv Girkkonjárgan.
+Vuollelin gávna gáktsa æládusráde Jan Even Tretnesis:
+Ájádallam dásen, gávna dárbojt åvddål gå ietjáda dajt ájttsi.
+Åhtså almma dárbojt.
+Gehtja vuostak majt hæhttu makset åvddål gå gehtja majt ruohptot oadtjo.
+Gehtja dilev gåk la!
+Ale dallá bálkáv rávka, válde færra bonusav gå l muddo.
+Ale balá moaddomis!
+Åro jåhksåmrájen, mobijlla l buorre viehkke.
+Åhtså ådå mahttelisvuodajt.
+Gávnas liŋŋkat
+Bedin bedriftetablering
+Brønnøysundregistrene
+Etablerer.no
+Gründer - Magasin for nyskapning, vekst og kapital
+Innovasjon Norge
+Patentstyret
+Ungt entreprenørskap
+Sån dåjmat æládusájt sihke Tjáhjtesuollun, Hammerfestan ja Kárasjågån, sujna lij aj plána vuododit æládusáv Girkkonjárgan.
+Gávnas liŋŋkajt
+Gájkajda le máhttelis vuododit klubbav, siebrev jali organisásjåvnåv.
+Jus dáv sidá formálattjat dahkat, de máhtá dievddet sjiemáv, dahkat njuolgadusájt ja stivrav válljit ietjat organisásjåvnnåj.
+Valla jus ållu álgget sidá dahkat, de le dåssju jåhtuj boahtet, duola dagu ietjat teahterjuohkusijn.
+I dån dárbaha dáv formálalattjat dahkat.
+Álge juojnak, ja de vijmanagi arvustallat jus formáliserit galga.
+Dán bielen gávna oanegasj bagádimtjállagav ja linkajt mij dal duv galggá oahpestit riekta kåntåvråjda jus sidá vuododit jali álgedit siebrev, klubbav jali juohkusav ja sæmmi båttå formáliserit dáv.
+Organisásjåvnåv formálalattjat vuododit
+Jus galga avtav siebrev vuododit formálattjat, de viertti vuostak stivrav oadtjot jåhtuj gænna le åvdåsvásstádus siebres.
+Stivrra viertti guorrasit siebre ulmijda ja njuolgadusájda.
+Njuolgadusájn viertti:
+· Siebre namma
+· Bájkke
+· Ulmme (manen ájggop dáv vuododit, mij la siebre doajmma?)
+· Njuolgadusá sebrulattjajda siebre gáktuj
+· Njuolgadusá gåktu siebre njuolgadusájt rievdadit
+· Sebrulasjmákso
+· Jahketjåhkanibme
+Dáv vierrti tjálalattjat formáliseriduhttet.
+Dán diehti máhtá/máhttebihtit gullat siebrijs ma li doajmmamin ja oadtjot diedojt gåktu sijáj njuolgadusá ja ulme li tjáledum.
+Gå njuolgadusáj lihpit gærggam ja siebre ulmme le biejadum de viertti:
+· Oadtjot jåhtuj ruhtadárkestimev ruhtalågojn.
+· Registrerit siebrev Brønnøysund-registarijda.
+Viertti duodastit siebrre le vuododuvvam ja dåjman la.
+Anen viertti sáddit njuolgadusájt ja/jali vuododimduodastusáv vaj registrerim dåhkkiduvvá.
+Gå prosessa le jådon de ihkap dárbaha muhtem rádev.
+Válde aktijvuodav kulturkåntåvråjn suohkanin, sidja máhtti vásstedit gåktu galga barggat.
+Jus muodugasj siebre gávnnuji rijkadásen, de máhttá aj duv/dijá organisásjåvnnå sidjij sæbrrat ja ihkap la dárbo bájkálasj siebrev vuododit.
+Na tjuovvus vuorbbe de!
+Gå ájgo guhkes mannuj vuolgget, de buorre plánim ja gárvedibme rávkaduvvá.
+PÁSSA JA VISUM
+Åvddål gå vuolgá, gehtja vaj pássa ij la gahttjam, jali ruvva gahttjá.
+Muhtem rijka rávkki pássa binnemusát 6 máno galggá fámon årrot åvddål rijkaj besa.
+Visumav muhtem rijkajda dárbaha, danen gehtja jus rijkan (rijkajn) gåsi galga le/li visumvälggogisvuohta.
+Ålggorijkadepartementa webbabielijn gehtja de dav gávna.
+Visumav viertti ájge bále åvddåla åhtsåt, danen gå máhttá ádjánit åvvdål giehtadallá.
+Mujte visum le gasskabåddåsasj ja bissu vissa ájgev.
+VAKSIJNA
+Makkir vaksijnajt dárbaha mierreduvvá gåsi ja goassa le manátjit.
+Bájkálasj varresvuohtastásjåvnnå máhttá viehkedit makkir vaksijnajt viertti válldet.
+Moadda vaksijnajt galggi váldeduvvat ájge bále åvddåla, gárveda ájge bále.
+Gå vaksinerida de oattjo vaksijnnakårtåv majt viertti maŋen adnet.
+Muhtem rijka rávkki dujna le duodastus ietjat vaksijnaj hárráj.
+DÁVDDA
+Jus manon muhtem álkes åvddålnjuolgadusájt tjuovo de varrásin biso.
+Vádav binneda dávdajt bv.
+tjadádagáv oadtjot.
+Návti tjadádagás bessat:
+• Buorre giehtahygiena
+• Biebmo - máhtá bårråt gájkka ma li tjadámalestum jali basedum.
+Varás lájbijda li aj sämmi.
+Garve njuosska sálladav ja muorjánijt jus iesj ij dajt snivvva dåjde ja sihko.
+• Tjáhtje - ale tjátjev tjáhtjebåhttsås jugá, dåssjå duoldadum jali ruvsan.
+Tjáhtjeruvsa låhkke galggá doajedak årrot.
+Gå banijt skuoro de tjátjev doajedak ruvsas jali desifiseridum tjátjev ane.
+Galmas ij gájkka rugev oajte, várri aj jiegŋabiehkijs.
+• Jiegŋa - Gárve jieŋas majt i dåbdå, sierraláhkáj ma älla doajedak páhppárij sinna.
+• Jus biebmojt ja juhkusijt gahttunvuobddijs oastá de dähppomvadá lassán.
+Duv mannoapotehkan dá máhtti/vierttiji gávnnut:
+• Plåsståra ja sterijlla kompressa
+• Pinsähtta, skárjá ja termomehter
+• Bomullo ja q-tips
+• Hávverájnnimdálkas
+• Luoddudak-ja febergiehpedim táblehta (Paracetamol)
+• Hydrokortisonvuojdas råbmebårrumij ja ruoppijda
+• Biejvvevuojdas
+• Tjuojggavuojdas
+• Tjadádakganugahttemdálkkasa degu Imodium ja Loperamid (ij mánájda 12 jage nuorabu)
+• Ieme dálkkasa
+• Kondoma
+• Doarjjagurbbasa
+• Sáhkada ietjat dåktårijn jus li ietja ájnas ássje.
+DUODASTUS JA EKONOMIDDJA
+Duodastusáv viertti adnet.
+Ásada duodastusáv mij le fámon jårbbå räjsov.
+Hátte li umasslágátja, diedojt åttjuda umasse duodastussiebrijs.
+Vuogas le almma budsjehta dahkat.
+Budsjehta viertti sisanedit gålojt:
+• Háledimbiljähttaj
+• Mannoduodastussaj
+• Vaksijnajda
+• Medisijnna nävojda
+• Visumijda
+• Sålbbebiednigijda
+• Hähkka gålojda
+Visa-jali mastercard le dárbulasj.
+Ålggorijkan máhtá biednigijt ienemus báŋŋkaautomátajn viedtjat.
+Vuorrádussan le juohkka bále gå biednigijt viettja de le bájken 30 kråvnå gållo.
+Duodden le aj 0,5% biedniklågos majt viettja (målsosuvvá báŋkas báŋŋkaj).
+Gájkka majt viettja ja máksusijt kårtåjn le vuogas tjálestit.
+Dan diehti gå le dárbulasj ekonomidjav gähttjat
+HUOMAHA!
+Skandiabáŋkan ij le gållo ålgorijkan biednigijt viedtjat.
+VUOSSA SISADNO
+Gássjel le mierredit majt galga válldet maŋen, valla mujte galga vuossav guoddet.
+Vuossa sisadno viertti huoman årrot:
+• Biktasa - vuogas le tsåggåt juojddá majt aktit mannuj, bäjvvásattjat ja hávsskudallamij máhtá.
+Máhttá ienemusáv álbet räjson oasstet.
+• Buorre gábmagijt le A ja O
+• Oademvuossa
+• Toalähttarustajt
+• Sagárdagájt - vuogas le tsåggåt guokta sagárdagá.
+Jus akta le duolvas de nubbe le lijggen.
+• Diehtogirjijt ij galga Vuonan oasstet.
+Álbebut oastá rijkajn gåsi vuolgá.
+Máhtá ietjat girjijt muhtem rijkajn binná mávsujn målssot.
+• Sålbbelámpov- Muhtem rijkajn elektrisitehtav vissa ájgij jánndurin jáddiji.
+• Sålbbenijbev
+• Båktemklåhkav
+• Goarromrustajt
+BUORRE DIEDO
+• Vuogas le pássav, vaksijnnakårtåv, háledimbiljehtajt ja visumav moattedit.
+Bårto moatte sajijda vuossan.
+Jus lihpit moaddása manon, de juohkit moattedimijt.
+Jus dajt biesstebihtit de le álkep ådåstuhttet.
+• Jus lihpit moattes aktan manon de le vuogas toalähttarustajt aktan adnet.
+Sajev dagátjit ja noadev giehpedittjat.
+• Ietjá mannijs guládalá rijkaj birra gåsi ájgo mannat.
+Siján li edna diedo gåsi máhttá mannat.
+Eurotrip
+Excite
+Hostelworld
+Kilroytravels
+Let's Go
+Utenriksdepartementet - Reiseinformasjon og reiseråd
+Utenriksdepartementet - Visumfrie land
+Vaksinasjonssenter
+SÁMEPOLITIHKALASJ PROGRÁMMA 2017-2021
+ÁLGGO
+Sámedigge le álmmukválljiduvvam digge sámijda Vuonan mij galggá sámij politihkalasj dilev nannit ja åvdedit sáme álmmuga rievtesvuodajt ja berustimijt.
+Mijá badjásasj ulmme la nanos Sámedigge luohtádusájn sáme álmmugis ja ietjá viesádijs.
+ILO-konvensjåvnnå nr.169 7.artihkal tjuottjot álggoálmmugij rievtesvuodav mierredittjat ietjasa ássjijn, ja dárkestittjat ietjasa ekonomalasj, sosiála ja kultuvralasj åvddånimev.
+Dát la jur sæmmi gå riektá iesjmierredibmáj gåktu dat åvddån boahtá aktisasj 1.artihkkalin AN-konvensjåvnåjn sivijla ja politihkalasj rievtesvuodaj birra, aktan konvensjåvnån ekonomalasj, sosiála ja kultuvralasj rievtesvuoda birra.
+Dási jåvsådittjat sihtap barggat sáme iesjmierredimev tjadádittjat rijkajgasskasasj dåhkkidum dábij milta álggoálmmugij riektá iesjmierredibmáj.
+Dav nannitjit vaj sáme sebrudagá åvddånibme le sámij ietjasa dárboj, árvoj ja vuorodimij milta.
+Barggijbelludagá visjåvnnå
+Mij galggap hábmedit, åvddånahttet ja hiebadahttet sebrudagáv boahtteájggáj.
+Mij ájggop dilev láhtjet vaj sáme máhtti bisodit ja åvddånahttet ietjasa gielav, kultuvrav ja sebrudakiellemav.
+Sámepolitihkalasj bargon Barggijbelludagán la ulmme barggat duohtan dahkamin sebrudagáv sosialdemokráhtalasj árvo, solidaritiehtta ja avtaárvvusasjvuohta ulmutjij gaskan li vuodogierggen.
+Barggo galggá viehkedit dasi vaj Barggijbelludahka vilá galggá liehket jådedime fábmon sámepolitihkalasj bargon Vuonan.
+Barggijbelludahka ájggu barggat sebrudahtte sáme sebrudagá åvdås, gånnå juohkkahasj bæssá viessot dav viessomav mav sihtá.
+Barggijbelludahka ájggu åvdedit avtaárvvusasjvuodav ja dássádusáv sjiervij gaskan.
+Gájkajn galggá sæmmi máhttelisvuoda rahpasit gieresvuodajnis ja seksualitehtas milta viessot vuododum avtaárvvusasjvuodan ja dássádusán.
+SÁMEGIELLA
+Ájggomus
+Ienebuv bessi sámegielajt dåjmalattjat adnet.
+Prinsihppa
+Sámegiela galggi bisoduvvat, åvddånahteduvvat ja vatteduvvat boahtte buolvajda.
+Sámegiellaåhpadus ja kulturgaskostibme tjalmostahteduvvá, åvddånahteduvvá ja ådåstuhteduvvá ietjá sebrudakåvddånahttema milta.
+Barggijbelludahka sihtá:
+Barggat sáme gielajt ælládahtátjit, ållagasj julevsáme ja oarjjelsáme guovlojn
+Vuorodit julevsáme ja oarjjelsámegielajt barggogiellan institusjåvnåjn dajn guovlojn, ja aj barggat vaj Nuortta Universitiehtta rámmaævtojt oadtju åvdåsvásstádusáv dat guovte gielas bærrájgåhtset
+Jut gájkka oahppe sáme guovlojn galggi bessat válljit sámegielåhpadusáv ienni gå ådådárogielåhpadusáv
+Tjadádit åvddåprosjevtajt fálatjit sámegielåhpadusáv ienep oahppijda sámegiela háldadimguovlo ålggolin
+Ålles friddjavuodav bessat válljit sámegielav åhpadusgiellan ja sámegielav giellafáhkan vuodoåhpadusán sámegiela háldadimguovlon
+Nannit åhpadusáv åhpadiddjij sámegielajn fáhkasuorgen
+Gávnnat praktihkalasj årnigijt vaj bessamgájbbádusá ælla hieredime sáme alep åhpadussaj rekruttieritjit
+Lasedit rekruttierimav sámegielagijt dålkkumåhpadussaj alep åhpadusdásen
+Vaj suohkana galggi bessat oalle gålojt gåbttjåt guovtegielak háldadibmáj ja sámegielåhpadibmáj
+Ienep giellaguovdátjijt sámegielajt ja giellasuorgijt nannitjit
+Åvddånahttet ja nannit sáme gielajt medijá baktu (radio, mobijlla, tv, internæhtta ja sosiála) medijá
+Ienep rijkajgasskasasj mánájgirjálasjvuohta ja filma jårggåluvvi sámegielajda
+Joarkket kampánjav Sámásta munji!
+Ja nuora galggi dav jådedit
+MÁNÁJGÁRDDE, ÅHPADUS, ÅTSÅDIBME JA MÁHTTO
+Ålles åhpadus sámegiellaj ja sámegielan mánájgárdes universitiehttaj
+Buorre aktisasj tjoavddusa viertti dættoduvvat sáme mánájgárddefálaldagájn ja åhpadimen.
+Viertti gávnnut oahppamnævo, adjáj digitála, gájkka sáme gielajn
+Mánájgárddesuorgen Barggijbelludahka sihtá:
+Lága baktu nannit sáme mánáj rievtesvuodav sáme mánájgárddefálaldahkaj
+Nannit vaj sáme mánájn gænna li ienep sámegiela sijddagiellan oadtju åhpadusáv dajn
+Barggat vaj bargge mánájgárdijn giellaåhpadusáv oadtju, ja ienep sámegielak mánájgárddebarggijt åttjudit
+Åhpadussuorgen Barggijbelludahka sihtá:
+Nannit ja åvddånahttet sáme institusjåvnåjt
+Lága baktu vaddet rievtesvuodav oassálasstet giella- ja kulturæjvvalimijn oassen guhkásåhpadimes
+Buoredit diededimev rievtesvuoda birra åhpadussaj sámegielan ja sámegiellaj vájk gånnå årru
+Åvddånahttet ietjá åhpadusavtadagájt sjattatjit vædtsagin jåvsådittjat ulmmáj máhtudagáv sáme gielajn låpptit
+Nannit ja åvddånahttet sáme joarkkaskåvlåjt stáhta skåvllån, ja aj tsieggit ålles sáme joarkkaskåvlåv ja boatsojsujttoskåvlåv åvddånimvejulasjvuodaj
+Nannit ja åvddånahttet sámeskåvlåjt Aarborten, Snåasen ja Málatvuomen
+Tjadádit oahppamnævvolåpptimav mij ållagasj digitála oahppamnævojt sáme gielajda vuorot
+Nannit sámegielåhpadusáv vuododum guovtegielakvuodapedagogihka nanna
+Barggat vaj juohkkahasj bessi alla dáse åhpadusáv sámegiella nubben giellan vuodoåhpadusán oadtjot
+Nannit vaj åhpadiddje juohkka dásen diedojt sáme histåvrå ja sebrudakiellema birra oadtju
+Luondov pedagåvgålasj ræjddon adnet
+Tijmmajuohkem viertti liehket nav vaj sámegiella åhpadusfáhka le oassen dábálasj åhpadusás
+Barggat oahppolånav ruoptus åhpadiddjijda sáme giellaháldadimguovlojn mávsátjit.
+Dåjma viertti jåhtuj biejaduvvat ja åhpadibme organisierit vaj oahppe e garve sámegielåhpadusáv, dásij gaskan vuodoåhpadusán.
+Dát viertti doajmmat ålles åhpadusán (vuodoskåvllå ja vuodoåhpadus)
+Nannit ja åvddånahttet Sáme dájddaskåvlåv bisodittjat rudálasj rámmaævtojt ja rekrutterimav skåvllåj (guovtejahkásasj skåvllå dájddafágajn)
+Suorgen alep åhpadus ja åtsådibme Barggijbelludahka sihtá:
+Nannit vaj Sáme Allaskåvllå åvddånahteduvvá sierra sáme institusjåvnnån alep åhpadussaj,ulmijn Arktalasj universitiehttan sjaddat
+Vaddet Sáme Allaskåvllåj máhttelisvuodav praktihkalasj pedagåvgålasj åhpadusáv ienep suorgijn fállat
+Ienep stipendiáhttavirge julev- ja oarjjelsámegiellaj Nuortta universitiehtan
+Åvddånahttet universitiehtajt, ållagasj Vuona Arktalasj universitiehtav ja Nuortta universitiehtav, nannusap rållav sáme sebrudagán váldátjit nanostuhtátjit máhtudagáv mav sáme álmmuk dárbaj.
+Vijdedit fálaldagáv sáme alep åhpadusán rabddaguovlon
+Árbbedábálasj máhtudahka dættoduvvá åhpadus- ja åtsådimaktijvuodan.
+Æládusåtsådibme ienebuv sáme æládusáj gáktuj
+Nannit álggoálmmukperspektijvav nuorttaguovlloåtsådimen
+KULTUVRRA
+Ájggomus:
+Sáme kulturiellem galggá liehket vallje ja gávnnut juohkkahattjaj
+Barggijbelludahka sihtá liehket jådedime nannitjit kulturvuorodimev sáme sebrudagán, ja viehkedit kulturdåjmajt doarjjot ja sáme kulturárbev bisodit.
+Gåtsedit Sámedikke mierredum vuorodimijt sáme kulturtsiekkadusájn tjuovvovasj vuorodime milta: Saemien Sijte, Beaivváš Sámi Našunálateáhter ja Nasjåvnålasj Sáme dájddadávvervuorkká.
+Nannit ja bisodit Sáme mánájteáhterav sáme fáhkamáhtudagájn ja nuoges luohkoj
+Nannit mijá sáme festiválajt ja kulturinstitusjåvnåjt buorre rámmaævtoj
+Vaj sáme dávvervuorká oadtju ruhtadimævtojt ma oaggi sæmmi åvddånahttemvejulasjvuodajt gå dáttjaj dávvervuorká.
+Ájnas la sáme dávvervuorká oadtju vejulasjvuodav tjoahkkit, vuorkudit, åtsådit ja vuosádallat dájdav jali ietjá gávnijt manna li diedalasj, luonndohiståvrålasj jali kulturhiståvrålasj berustibme sáme álmmugij
+Kulturskåvlåjn viertti liehket sáme sisadno gájkajda, ja fálaldahka sáme oahppijda vuodoåhpadusán
+Barggat bájkálattjat aktisasjbargon ásadum valástallamjuohkusij, guovlulattjat bijrravuogádagáj baktu, ja nasjåvnålattjat ja rijkajgasskasattjat Sáme Valástallamlihto baktu.
+Doarjjot oassálasstem AWG:an ja nannit oassálasstemav juohkkat sáme guovlos
+Nannit vuorodimev sáme mediján, almmudagájn ja filmmabuvtadimen
+Doarjjot suohkanij álgadimev ásadittjat álmmukmiehttseguovdátjav Anárjogaálmmukmæhttsáj tjanádum
+Árvustallat ådå huodnahav Savio-dávvervuorkkáj, merustaláduvvá boahttevasj vuorodimij milta
+Nannit sáme mánájteáhtera joarkkemav Deanu suohkanin
+Arvusmahttet sáme kultuvralasj ja gielalasj sajijda guovlojn gånnå sáme ælla nav vuojnnusin
+Bisodit merrasáme kultuvrav ulmmelattjat vájkkudimnævojt adnemijn
+Duodje - dájdda, viddno ja kultuvrra
+Duodje vuododum árbbedábálasj máhtudagán, galggá nannit kulturåvddånbuktemijt, sáme biktasijt ja adnogálvojt boahtteájggáj.
+Åvddånahttet Duodjesjiehtadusáv vuorodime ådådagojt ja lasedit árvvoháhkuhimev.
+Mierredit dårjav ienep duodjebagádallijda
+Ienebujt viddnooahppeårnigij rekruttierit
+Doarjjot aktisasj mærkkagálvvovuododimev ja vuobddemav
+Nannit duodjuhimev åhpadusájn rabddaguovlon ja bisodimárvvogis fáhkan
+Doarjjot åtsådim- ja åvddånahttemdåjmajt ma viehkedi innovasjåvnnåj aj lasedum buvtadussaj
+ÆLÁDUS
+Liehket jådedime ådå barggosajijt ja viesátlassánimev sáme bájkálasj sebrudagájn åttjudime
+Sámedikke æláduspolitihka baktu sihtap nannit vaj rubbmelasj vuodov sáme sebrudagájda bissu ja åvddånahteduvvi.
+Mij sihtap vuododit kultuvra nanna ja mijá ávkijt ma li luondo bieles vattedum.
+Mijá æláduspolitihkka la láhtjet dilev ådådahkuj kombinasjåvnåjn ådå æládusáj ja smávva ja stuoráp avtadagáj gaskan.
+Sebrudakekonåvmålasj åvddånibme, árvvoháhkuhibme ja luohkojt ávkástallat galggi miehttiduvvat ådå barggosajijt dahkama ja bájkálasj vájkkudusáj milta.
+Arvusmahttet æládusåvddånibmáj vuododum sáme kultuvra ja æládusvuodoj nanna.
+Barggat vaj ásadum æládustjoahkke sáme guovlojn oadtju lasedum dårjav jus vuorodi åvddånahttemav ja æládusájt arvusmahttet, ma li vuododum sáme kultuvran ja æládusvuodon.
+Gånnå ælla æládustjoahkke sihtap barggat ásadittjat sáme æládustjoahkkijt arvusmahtátjit æládusåvddånahttemij.
+Jårgijdit æládusdoarjjaadnemav ájnegis prosjevtajt doarjjomis æládusprográmmajda.
+Nannit vidnudagáj máhtudagáv vaj sáme buktaga lasseárvov oadtju gå buktaga ja márnána åvddånahteduvvi.
+Vijddásappot aktisasjbarggosjiehtadusáv Innovasjon Norge:jn ja ietjá oassálasstij álgadime ja innovasjåvnå suorgen, ja nannit sáme máhtudagáv Innovasjon Norge:n.
+Nannit aktisasjbargov guovlo oajválattjaj infrastruktuvrradåjmaj birra
+Lasedit bájkálasj biebbmobuvtadimev
+Nannit rekrutterimav vuodoæládusájda ulmmelasj dåjmaj baktu
+Ásadit Innovasjon Sápmi:av åttjudittjat vádámielos rudájt Sábmáj
+Buoredit sisboahtoåvddånimev vuodoæládusájn
+Binnedit massemav urudisájda boatsojæládusán ja ietjá guohtomæládusájn
+Jåhtuj biedjat aktisasjpolitihkalasj, suorggegasskasasj aktisasjbargov máhtudahkaj luondo, urudisáj, dálkádagá, boahttsu ja boatsojæládusá birra
+Barggat jåhtuj åttjudittjat muorrodimijt ælloguohtomednamijn ja gåvåv dahkat muorrodimij stuorrudagás ja vájkkudusás.
+SRU2 intensjåvnå tjielggidusán tjanádum rievtesvuodajda ednamijda ja tjátjijda.
+Aktan barggat FEFO:jn/Statskog:jn ja ietjá ednamæjgádij åvddånahttemin sájvvaguollimav æládussan, ja aj barggat vaj rievddaduvvi lága ja njuolgadusá ma li åvddånimev dan æládusán hieredime
+Kulturæládusájt låpptit
+Barggat ådå jåhkåsámeguovdátja, Joddu åvdås, Deanun.
+Boatsojæládus
+Boahtteájggásasj boatsojæládus lassánam árvvoháhkuhimijn sisboado ja barggosajij baktu
+Barggijbelludagá politihkka galggá dilev láhtjet vaj boatsojæládusán la nuoges ednama, ulmusjluohko ja ietjá rámmaævto nannitjit guodde boatsojsáme æládusáv adjáj gietjedis boahtteájggáj.
+Boatsojæládusháldadus galggá åvdåsvásstádusáv válldet ienedittjat máhtudagáv boatsojæládusá ednamij oaggimin
+Nannit boatsojsijdaj máhtudagájt ja diedojt háldadittjat lasedum juollodimij Boatsojæládussjiehtadusá baktu
+Nannit vuorodimev prográmmajs ma bájkálasj biebbmobuvtadiddjijda ja smávva vidnudagájda ja láhtjet dilev vaj sáme kultuvrra sjaddá ájnas oassen buvtadimes ja márnánahttemis
+Nannit boatsojæládusá bálkkáåvddånimev mij la binnemusát dagu ietjá juohkusa ja unnedit sieradusájt.
+Merustallat E-sertifikáhttaårniga vájkkudusájt ja sisanov boatsojæládussaj
+Tjavggit bargov Vuona-Svieriga Ælloguohtomkonvensjåvnå ratifisierimijn.
+Boatsojæláduslágav galggá åbbålattjat ådåstuhteduvvat, adjáj boatsojæládusá aktisasj buohttimåvdåsvásstádusáv
+Oaggit boahttebuolvaj máhttelisvuodajt rievtesvuodav boatsojmærkkaj
+Láhtjet dilev ienep jåhtte njuovadagájda
+Nannit rudálasj guoddelisvuodav ruhtagålo divutbinnedimij
+Oaggit guohtomadnemav bælostahtte urudisháldadimen
+Nannit vaj boatsojæládus oadtju buorre judoálkkádusårnigijt (judosvarresvuohta) sæmmi láhkáj gå ietjá biebbmobuvtadiddje (sávtsa ja gusá)
+Guollim ja merraæládus
+Mera luohko gulluji aktisasjvuohtaj ja galggi ávkástaláduvvat ekolåvgålasj guoddelisvuoda milta, vaj barggosaje ásaduvvi ja árvojt nanos årromij merragáttijn ja vuonajn.
+Vuona li ájnas sjaddamguovlo guolijda, danen buorgulvis vantsa guhkep gå 15 badjel e besa guollit merrarájáj sisbielen hæhttu tjavgga dåmaduvvat.
+E aktak gájkkásasj loabe vatteduvá.
+Meraluohko háldadibme galggá ulmmen nanos nálijt åvddånahttet ja ávkástallamvuoge ma buoremus láhkáj guhkesájggásasj ávkástallamav vaddá.
+Luohkojt ávkástallat galggá viehkedit årromij merragáttij ja vuonajn, ja nannit merrasámij rievtesvuodajt guollitjit, politihkalattjat ja juridihkalattjat.
+Merraluossaguollim æládussan, árbbedáhpeguodden ja iesjdåbddodahkken hæhttu adnet viessomnárre ja luondulasj sajev háldadimen.
+Sebrudagá ma guoskadalli merraæládusdåjmajda galggi buohtov adnet nievres birásvájkkudusájs -ja areállatjadnamis.
+gájbbedit jut trålárkonsesjåvnå majn li vuobddemvælggogisvuohta, fysihkalattjat vaddi guolijt dajda mierredum sajijda.
+Jus dát ij tjuovoduvá, galggá trålárkvåvttå ruoptus gieseduvvat, vaj ietjá vanntsajuohkusa bessi kvåvtåv aktan vaddemgájbbádusáj oadtjot.
+Vijddásappot barggat mássjkisvuodajn mihttomierren, ja alternatijvva bivddimvuogijt ja vanntsaadnem dálásj trålárkonsesjåvnåj hárráj
+Nannit ja ásadit vuobddemmáhttelisvuodajt vuonajn ja lassánam gájbbádusájt jut trålárkvåvtå hæhttuji varás guolijt vuobddet.
+Nannit vaj dálásj lága baktu rievtesvuohta guollitjit gájkajda gudi merrasáme guovlojn årru gåtseduvvá nuoges vuobddemijn guoles, vaj sij gudi sihti guolleæládusán álgget bessi dav dahkat ja buoraklágásj bálkáv oadtju.
+Rámmaævto guollimæládusán galggi vuordedahtte liehket, danen ij galga loahpe kvåvtåjt unnep vanntsajuohkusis stuoráp vanntsajuohkusij sirddet
+Gå kvåvtå juogaduvvi dættoduvvá oasseválldij sidot ja máhtukvuohta positijva båhtusijt bájkálattjat dahkat
+Vuorodit jut stuoráp oasse guolástusá ja merraæládusá árvvoháhkuhimes hæhttuji bájkálattjat dagáduvvat
+Barggat vaj bivddemájgge merraluossaguollimij ij ienebut gártjeduvá
+Barggat vaj stuoráp oasse guolástusháldadimes sirdeduvvi guovlojda ma li merrasáme guovllon
+Hieredit privatisierimav aktisasjvuoda luohkojt ávkástallamis
+Dættodit jut viesáda rábbáguovlojn la riektá dav luohkov ávkástallat lahkabirrusijn.
+Lahkavuohta rievtesvuodav buktá
+Gádodit vuolep mierev guhkkudakrájás vantsajda rábbábivdon
+Tjavggit gájbbádusájt dåjmajda ma hieredi guolijt biebmadimásadusájt báhtarimes, vuodna- ja merraguovlojt nuoskodimes ja luossadihke oabllánimes.
+Guollebiebmadibme viertti gehtjaduvvat guollebivdo buohta.
+Árvustallat jåhkåluossaháldadimev sáme ja ietjá rabddaguovlo berustimij buohta
+Nálle- ja ekologijjaåtsådibme vuonajn, merragáttijn ja meran ienebut vuoroduvvá
+Ednambarggo
+Ednambarggo sáme guovlojn galggá liehket vuodon årromij ja árvvoháhkuhibmáj bájkálasj mærkkagálvvoásadime baktu.
+Guoddelis ja målsudahkes struktuvrra ednambarggoæládusán sáme guovlon hiebadum infrastruktuvrajn ja doajmmavuodojn.
+Nannit vaj láhkatjoahkke bærrájgåhtsi árbbedábálasj doajmmavuogijt.
+Vijddásappo åvddånahttet ednambarggosjiehtadusáv gånnå arktalasj ednambarggo vuoroduvvá, sierra doajmmaavádagáj.
+Oaggit biebbmoednamav boahtteájge buvtadibmáj
+Joarkket årnigav rijddohieredime dåjmaj ruhtadam ednambarggo- ja boatsojæládussjiehtadusá baktu
+Doarjjot bargov bájkálasj biebmoj ja mærkkagálvvonannimijn.
+Nannit vuogas buolvvamålssomav ednambarggoæládusán vuoroduvvá
+Vaddet nuorajda barggohárjjánim-/viddnooahppesajijt båndorsijdajn
+Arvusmahttet lassánam huodnahijt ådåstuhttemij ja bierggo- ja mielkkebuvtadibmáj
+Láhtjet dilev ådå ásadimijda ednambarggosuorgen
+Barggat joarkket stáhta ruhtadimev urudisájt bátsan vuohtjemav suohkanij gaskan
+Barggat vaj unnep båndorsijda lassánam mielkkekvåvtåjt oadtju gå ådå buolvva barggagoahtá
+Jåhtuj oadtjot årnigijt dårjaj dåjmajt vijdedittjat ja lasseæládusájda ednambarggo- ja boatsojsujttosuorgijn gå ådå buolvva barggagoahtá.
+Arvusmahttet lassánam miehttseguohtomijda ja bierggobuvtadibmáj
+Miehttseæládus
+Miehttse ja miehtsev adnet la ájnas gájkajda Finnmárkon.
+Miehttse la ájnas ávkástallamin ja vuojŋadallamij.
+Jiermálasj ja guoddelis luonndo- ja miehttseávkástallam vaj aj boahtte buolva bessi mijá boandás ja tjáppa luondov návddahit
+Dajt måttijt æládusájt ma li luonnduj tjanádum, li ájnnasa bærrájgåhtset
+Barggat buorre ævtoj åvdås unnep vidnudagáj buvtadibmáj
+Nannit buorre, oaggás láhttojt mierkkima baktu, giesse- ja aj dálvveláhttojt.
+Bærrájgåhtset árbbedábálasj æládusájt dagu bivddo ja guollim
+Luondoluohkojt ávkástallat
+Nannit buorre, oaggás ja árbbedábálasj luonndoiellemav mánájda ja fábmálisájda.
+Dan vuolen máhttá d.d.
+hiebadum guollimsaje ja sega
+Barggat mierkkidum miehttsebálggáj åvdås, gånnå histåvrålasj diedo gávnnuji
+Finnmárkokommisjåvnnå ja Miehttseduobbmoståvllå Finnmárkkuj oadtju nuoges resursajt ja riektátjielgadibme sjaddá nav vaj oaggi ålles riektáoaggásvuodav.
+Barggat vaj sámelágan tjuottjoduvvá, árbbedábálasj luondoadnem la ájnas kultuvralasj vuodon gájkka sámijda
+Vaj jåhtuj biejaduvvá aktisasjpolitihkalasj, suorggegasskasasj aktisasjbargov ienedittjat máhtudagáv luondo, urudisáj, dálkádagá, boahttsu ja boatsojæládusá birra
+Barggat vaj jåhtuj biejaduvvá kárttim ja dåhkkidibme sáme rievtesvuodajt oarjjelin Finnmárko, ja aj boahtteájge miehttseháldadimev organisierit
+Areálla ja birás
+Luonndoluohko ja areálla hæhttuji ihkevájge perspektijvan háldaduvvat vaj boahtte buolva aj bessi luondo luohkojt ávkástallat.
+Sáme dádjadusán li ednama, tjátje ja mera, luohkkoduobddága gånnå la viessomuháv oadtjum ja smávep ja stuoráp sebrudagájt dahkam.
+Dá li luonndovuodon sáme giellaj, kultuvrraj, iesjdåbdduj ja sebrudakiellemij.
+Aktisasj rievtesvuoda li ájnnasa sáme álmmuga sisbielen.
+Aktisasjvuohta ja famillja la akta vuodogiergijs mijá kultuvran.
+Barggat vaj sáme berustime ienebut vájkkut dálkádakbargguj, gå dálkádakmålssoma ållagasj vuodoæládusájda ja sáme sebrudahkaj guosská
+Jut árbbedábálasj máhtudahka luonndovuododum æládusájn viertti stuoráp sajev politihkkahábmedimen oadtjot
+Ij ienebut areálajt ja luohkkoduobddágijt suodjalit váni bájkálasj miededime dagá
+Barggat vaj luohkko- ja energijjaávkástallam nanni sáme kultuvrav, sebrudakiellemav ja viehket positijva åvddånibmáj aktisasjvuohtaj
+Jus petroleumdåjma jali jus sjaddi nuoskodime, guosski dálásj jali boahtteájge æládusdoajmmaj, guolástussaj, årromij jali sjaddá ekologijjavuogev biejsstet, de sihtap suodjalit dajt merraguovlojt ma guoskadalli
+Nannit sáme oassálasstemav mærrádusájn areálla- ja luohkkoadnemijn sáme guovlojn adjáj Finnmárko ålggolin
+Árvustallat jus stáhta bieles suodjalum guovlo (álmmukmiehtse/suodjalum duobddága) li/lidjin suodjalimnjuolgadusáj milta, ja jus dát suodjalibme le buoremus sebrudahkaj ja bájke ulmutjijda
+Buoredit bievllaláhttojt hieredittjat stuoredimev, ållagasj dævgádagájn
+Dahkat rámmaævtojt minerállaæládussaj mij oaggi rudálasj båhtusijt bájkálattjat, gájbbádusájt sajenis gávnnut duola dagu jådedim- ja oasstemdåjmaj baktu, ja aj jut sáme riektáæjgáda ja ietjá berustiddje li siegen mierredimprosessajn, ILO-konvensjåvnå 169 rámmaj sisbielen
+Nannit sáme oassálasstemav mierredime areálla- ja luohkkoadnemav adjáj sáme guovlon Finnmárko ålggolin
+Sáme muossádimæládus ja kulturæládus
+Åvddånahttet ienep sáme kulturæládusájt ja muossádimfálaldagájt vuododum sáme kultuvran ja sáme ájvanbiebmon
+Sáme iehtja galggi stivrrit vijdábut åvddånahttemav muossádimæládusáv vuododam sámij ietjasa histåvrå, kultuvra ja årroma nanna.
+Dát nannitjit bájkálasj æjggumav, ienep barggosajijt, ja árvvoháhkuhimev mij la sáme sebrudagájda buorren.
+Nannit sáme mannoæládusvidnudagáj gilpustallammáhtukvuodav
+Adnet valjesvuodav oalle buktagijs gånnå sáme kultuvrra ja luonndo dættoduvvá
+Viehkedit vaj vidnudagá bessi giessek dálvvek mannoæládusfálaldagájt ja buorep dálvvefálaldagájt åvddånahttet
+Barggat njuolgadusájt biebbmovuobddemin álkkebut dagátjit
+Arvusmahttet vaj sáme biebbmokultuvrra le ájnas oassen sáme mannoæládusás
+Ásadit doarjjaårnigijt aktisasjbargguj ja værmádagájda sáme mannoæládusán
+Jåhtuj oadjot vuogádagáv æládusáv tjårggitjit ja buktagijt mierkkit ájnas oassen mannoæládusáv vijddábut åvddånahttemin.
+Mærkkagálvojt ásadit luluj mihttomierren mannoæládussaj, nav vaj duodjebuktaga mierkkiduvvi "Sámij duodje".
+Sæmmi viertti dagáduvvat buktagij vuodoæládusájs sáme guovlon.
+Nannit oaggásvuodav guollimturisma suorgen.
+Akta vuohke la "oahpesulmutjav" siegen adnet, gut árbbedábálasj diedojt luondon adná.
+Doarjjot prosjevtav "Sáme mannoæládus" ja dav la dárbbo jåhtuj oadtjot juo ásadum oasseválldij.
+Lasedit máhtudagáv márnánij birra mannoæládusoasseválldij
+Doarjjot ådå bargov sáme mannoæládussuorgen, aktisasjbargon mannoæládusoasseválldij
+Barggat ásadittjat infrastruktuvrav mij doarjju æládusåvddånahttemav sáme guovlon
+Dahkat guoddelis turismaguollimav mij bájkálasj båhtusijt buktá, ja mij loahpeårnigij baktu buorebut máhttá æládusáv stivrrit.
+Måvtåstuhttet æládusáv åvddånahtátjit, ja dasi lulun rudá vuoroduvvat.
+Láhtjet ájn ienep sáme turissmaæládusá vuorodibmáj.
+Sadjásis akti vil åttjudit 5 kilomehtar-njuolgadusájt turissmaguollimij ålggorijkalattjajda
+VARRESVUOHTA, HUKSO JA SOSIÁLA DIEVNASTUSÁ
+Avtaárvvusasj ja buorre varresvuohta- ja huksofálaldagá.
+Máhtudahka sáme giela ja kultuvra birra galggá luondulasj oassen liehket varresvuoda- ja sosiálabarggij máhtudakvuodos.
+Åtsådimvuododam máhtudahka sámij varresvuoda ja iellemdilij birra galggá vuodon dievnastusfálaldahkaj liehket.
+Barggat vaj sámegielak vuorrasa oadtju låhkåm- ja tjállemviehkev oassen almulasj dievnastusfálaldagás
+Idjabiejvve huksosaje galggi liehket sáme kultuvra ja gielladuogátja vuodo
+Barggat vaj Sáme nasjåvnålasj máhtudakguovdásj (SANÁG) máhtudakavtadahkan åvddånahteduvvá ja vatteduvvá rámma ma nanni vaj sijá fálaldagá båhti ålles sáme álmmugij ávkken, fálaldagáj baktu rabddaguovlon
+Vaj mánájsuodjalimen galggá moattekultuvralasj máhtudahka gå dåmadi mánájsuodjalushuvsov sáme mánáj ja nuoraj vuoksjuj vájk gånnå årru, ja barggat sáme mánájgoade åttjudime
+Nannit vaj mánájkonvensjåvnå mærrádusá álggoálmmugij mánáj birra vieleduvvi
+Barggat vaj sámegielak varresvuoda- ja huksobargge oadtju joarkka- ja lasseåhpadusáv ietjasa suorgen.
+Vaj giella- ja kulturduogásj bærrájgåtseduvvá vuorrasij institusjåvnåjn
+Dahkat nasjåvnålasj gåvåv sáme giella- ja kulturmáhtudagás vuodo- ja sierravarresvuodadievnastusán, ja nannit rekruttierimav sáme varresvuodabarggijs.
+Nannit ja åvddånahttet jåhtte varresvuodadievnastusájt sáme álmmugij, ja aj nannit telemedisijna adnemav.
+Barggat nannimin hieredime bargov vahágahttema vuosstáj lahka aktijvuodan ja duosstom vaháguvvamijda.
+Ienebut vuorodit nuorra ålmmåjt ja psyhkalasj varresvuodav ållagasj vuodoæládusájn.
+Nannit gåtsedimev mánájs ja nuorajs gudi li vaháguvvam.
+Doarjjot sáme LHBTI-bargov, duola dagu pedagåvgålasj åhpadusáv mánájgárdijn ja skåvlåjn tjadádime
+Nannit nuoges FOU-rudájt lassánam máhtudagáj diehti sáme álmmuga varresvuoda- ja iellemdile birra
+Barggat Sáme varresvuodapárkav duohtan dahkat
+Nannit dålkkumdievnastusájt vuodovarresvuodadievnastusán ja sierravarresvuodadievnastusán.
+SÁME ÁLMMUK
+Stádajn
+Stáda galggi sáme kultuvrav vuojnnusin dahkat luondulasj oassen ietjas kultuvralasj moattebelakvuodas.
+Sámeednamin galggá buorre giella-, åhpadus- ja kulturfálaldagá stádajn sáme álmmugij mij la viehkken viesso ja moattebelak sáme sebrudahkaj.
+Aktisasjbarggosjiehtaduáj baktu, duola dagu stádajn Áltá, Romsa, Bådåddjo,Tråante ja Oslo, nanniduvvá roalla ja åvdåsvásstádus sáme giela ja kultuvra åvdedime
+Nannit kulturmujtojt sáme histåvråv vuojnnusin dagátjit
+Nannit sáme æjvvalimsajijt stádajn
+Nannit ja aktidit fálaldagájt sáme álmmugij sierravarresvuodadievnastusán ulmijn sáme skihppe, jus sihti, bessi varresvuodadievnastusájt oadtjot birrasin sáme gielajn ja kulturmáhtudagájn
+Prosjæktamodella baktu gehtjadit gåktu máhttá aktij biedjat sáme varresvuodamáhtudagáv buojkulvissan vuodovarresvuodadievnastusán, duola dagu smávva sijdajt dahkat (kontåvrå aktan) buojkulvissan stuovesdåktårijn, psykolåvgåjn, tsaggeiednijn, ietjá varresvuodabarggijn jná.
+Viehkedit vaj sáme bájkkenamá duodastuvvi ja galbbiduvvi gånnå da gávnnuji.
+Árvustallat diededimguovdásj ja ietjá pedagåvgålasj vuogijt oahppoplána ulmev sáme gielaj ja kultuvra birra ållidittjat
+RABDDAGUOVLON
+Viesso sáme bájkálasj sebrudagá
+Prinsihppa:
+Ienemus suohkanin li sáme unneplåhkon, ja dåssju gallegasj suohkanin la sáme álmmuk ieneplåhkon.
+Giella- ja kulturpolitihkka viertti iesjgeŋga dárbbuj hiebaduvvat, duola dagu suoddjim, åvddånibme ja sáme giela, kultuvra ja sebrudagá ælládahttem.
+Vaddet barggijda almulasj háldadusán ja sisårro máhttelisvuodav oahppokursav sámegielav válldet
+Viehkedit giellaplánajt skåvlåjda dahkat, nannitjit jut sámegielak máná bessi åhpadimev sámegiellaj tjuovvot
+Láhtjet tjállemkursajt sidjij gudi dåssju njálmálasj sámegielav bukti
+Nannit vaj sáme luonndoadnem dåhkkiduvvá Vuona lágajn ja háldadusán.
+GASSKARIJKALASJ SOLIDARITIEHTTA
+Sebrudakåvddånibme álggoálmmugij prinsihpaj milta.
+Álggoálmmuga iehtja dåjmajt sebrudakåvddånibmáj ietjasa guovlojn ja bájkálasj sebrudahkaj jåhtuj biedji.
+Dát nannitjit rubbmelasj vuodov kulturdåjmadibmáj.
+Vuona Sámedigge dåjmalattjat oassálasstá aktisasjbargon sámedikkij nuorttarijkajn ja sáme organisasjåvnåj Ruossja bielen.
+Sámedikke ietjá nuorttarijkajs sjaddi nannusap aktisasjbarggoguojmmen ja premissavadden álggoálmmukbargon Barentsguovlon.
+Barggat vaj sáme åvdåstuvvi Nuorttarijkalasj ráden
+Barggat vaj Sámedigge sjaddá oassevállden Nuortta-Vuona kontåvrån Brusselin.
+Ásadit aktisasjvuodav álggoálmmukjuohkusij ja -organisasjåvnåj ulmijn doarjjot sijá bargov almasjrievtesvuoda ja kultursuodjalime birra
+Vaj etalasj njuolgadusá viertti åvddånahteduvvat dåjmaj ja bargoj ma dáhpáduvvi álggoálmmukguovlojn.
+Vaj álggoálmmuga galggi ájrastuvvat AN:an
+Nannit rájájrasstijiddje dimensjåvnåv oassen sáme sebrudakiellemis.
+Aktisasjbargov ietjá álggoálmmugij åttjudit Barggijbelludagá rijkajgasskasasj værmádagá baktu.
+Låhpadit sjiehtadallamijt Nuorttarijkalasj sámekonvensjåvnåjn.
+Stáddá tsæggaj 1392 mehtera mera badjel ja le Divtasvuona suohkanin Nordlánda fylkan.
+Jagen 2002 sjattaj Stáddá Vuona nasjonálvárren.
+Váre hábme ja histåvrrå le jagij tjadá loaggám ja arvusmahttám gibttsijt, dájddárijt ja turistajt duoppet dáppet Divtasvuodnaj.
+Stáddá gullu sæmmi geologalasj várretjerdajda degu váre Lofåhtan ja le tjårggis granihtas.
+Várre le Nuortta-Europa stuorámus obelisska (giergge mij le avtatrajes), ja Státtá granihtta le birrusij 1800 millijåvnå jage vuoras.
+Stáddá lij guhkijt dakkir várre masi ittjij besa, vedja dagi ja hámijn mij dagáj váj tjåhkkå oattjoj merkav dasi ittjij besa.
+1800-lågå låhpan ja 1900-lågo álgon gæhttjalin ålos Státtáv gibttsat, ålggorijkaga ja vuonaga.
+Guddne ja rámmpo bådij sidjij gudi vuorbástuvvin, valla moaddása hæhttujin máhttsat váni nahkamis.
+Vuostasj bále gå nágin almasj lij tjåhkå nanna lij snjilltjamáno 30. biejve 1910, gå Rubenson, Bryn ja Schjelderup vijmak nagádin maŋemus hieredimev vásset, dåbdos "tjuvddegiehtjetraverssa".
+Professora ja filosofa Arne Næss gijnaj várráj ja dåppe moaddi manádij.
+Aktan akta Vuona nissunij gibttsompionerajn Elsa Hertzbergajn guotsadij moadda gássjelis ådå sajijt tjåhkkåj.
+Oassálastij aj juohkusij mij lij vuostasj Státtátjåhkå nanna dálven jagen 1963.
+Dáj bielijn besa májstatjit vehi Státtás - karamellasj mav máhtá njamádit ávvon ja arvusmahttemin.
+Dánna besa gehtjastit váre gibttsomhiståvråv; besa låhkåt ulmutjij birra gudi dáppe li viessum, ja gåktu dájddára li arvusmahtedum Stáddás bargostis.
+Miján le aj gallerija mav galgaluluji gæhttjat!
+"Stáddá
+Stáddá le læhkám ájnas muv iellemin, ij dåssju dan diehti gå lav moaddi dav gibttsám moatte láhkáj ja moattet guovlos, ájnat aj gå várre le nav tsæhkkok.
+Buoremus gåvvå mij gávnnu gå galggá gåvvidit bajásmannamav, ja várddahimev.
+Ietjá dimensjåvnnå le gå váren ælla vuojga juova ja linja li guhke mudduj njuolgga.
+Stáddá le nav guhkás nuortas váj biejvve ihtá ja gáhtu horisontan gå iehketbiejve álggá tuvrav.
+Dáv i Álpajn váseda, dagu dijdda, ja iellema ja jábmema ássje: ihkap biejvve ij åvvå ide ihttásj ideda?
+Valla Stáddá le agev dåppe, hávssket midjij tjurugijda gehtjat".
+Arne Næssa hålasj le viettjadum Årbok Tysfjord, årgang 21 - 2003 girjes.
+Media de tjálatjin ja diededin man rájen iesj guhtik várre lij.
+Ja jus mij vuonaga juojddáv lijkkup, de li ietjama váre.
+Ulmutja viehka ållo berustin.
+Bájkkeavijsa ja radiostasjåvnnå nuorttalin aj vissjalit diededin jienastimes.
+Hasodin låhkkijt ja gulldaliddjijt telefåvnå baktu Stáddáj jienastit.
+Moaddása jienastin ja Stáddá lij miehtebiekkan.
+Gå bårggemáno 16. biejvve bådij, de dallusj birásgáhttimminisstar Børge Brende diededij NRK Reiseradion árrat idedis jut jur Stáddá lij oadtjum ienemus jienajt.
+Stáddá oattjoj ålles 43 prosenta jienajs, madi Snøhetta nubben sajen lij oadtjum 38 prosenta jienajs.
+Jaget maŋŋela, biehtsemáno 28. biejve 2003, de Divtasvuona suohkan ásadij almulasj ávvudallamav nasjonálváre diehti.
+Gålmmå biejve besaj álmmuk ávvudallat.
+Prográmman lij duola dagu håla, tjåhkkåtuvra, ráktsa ja fanfare.
+Bájke årro ja dåbdos guosse ávvudallamijda båhtin.
+Birásgáhttimminisstar Børge Brende ja Stáddá-ráddna Arne Næss nuortas bådijga ja rámpojga várev hålajniská.
+Dálla, moadda jage jienastime maŋŋela, le dal vuostasj ávvo sjávvunime.
+Lánda álmmuk le dal hárjjánime Stáddá galggá Vuona nasjonálvárren.
+1392 mehtera alla tjåhkkå tsæggu dagu agev le tjuodtjum.
+Ja ienep ja ienep ulmutja dasi hihkali.
+Stáddá le oassen dan gåhtjodum bajusjjalkas Vuonan.
+Uddni jáhkkep dát bajusj lij dat man sisi jågåtja bårrin jur åvddål jiegŋaájge ja majt goasstejieŋa maŋŋela vas bårrin tjiegŋalis vákkijda ja vuonajda.
+Stáddá le muhttijn jiegŋaájgen læhkám nunatakk, dat sihtá javllat snjutjek várre mij tsæggaj jieŋa badjel.
+Stáddá lij juogu de jur milta jali vehi vuollelin ednambajutjis mij lij Vuonan åvddål jiegŋaájge álggin.
+Dát bajusj soajttá gávnnuj juo åvddål dinosaura gávnnujin.
+Státtá granihtta le sulle 1800 millijåvnå jage vuoras.
+Granihtta le magmáhta báktesládja.
+Dát báktesládja idij gå magma (suddam giergge) garraj ednama sinna.
+Tråmså universitehta Kåre Kullerud le animasjåvnåv dahkam mij vuoset gåktu Stáddá sjattaj navti gåktu uddni le.
+Åse Haraldsen baktu
+Peder Balke mála "Stetind i tåke" le alvos.
+Kontrássta fábmogis, rihtso luondo ja várnnahis, ulmutja gaskan boahtá tjielggasit åvddån.
+Gåvvå skádnjat moaddásijn mijás.
+Estetihkka - "vuogas májste teoria"
+Akti ájgenis lij gasskaidjabiejvve vájvven gå sij gudi nuorttan manádin ettjin besa oadet.
+Dalloj ij lim Nuortta-Vuodna åvvånis attraksjåvnnå jali ásadum turisstabájkke, farra javllin mijá nuorttalamos rijkkaoase birra "dat lij nav vasste gå ber vejulasj".
+Ja vijdábut .. "ij gal diehttu makkir dájs bájkijs le tjáppemus, valla vastemus .." (amtmann Blom javlaj gå nuorttan manádij jagen 1827.
+Ájggegávdda
+Buorremielakvuohta luondo gáktuj nuorttan bådij dávk vuostatjin nasjonálromantihkajn birrusij 1850.
+Vuona duobddágij sierralágásjvuodajt gåvvidit sjattaj ájnas ja dájddára manádin lándav birra dajna hálujn gåvvidit dav mij mak lij almma vuona.
+Dalloj de Peder Balke aktan ietjá mállijiddjij, åhtsin villda vuona luondov.
+Manádin "amás" bájkijdadagu Finnmárkkuj, Lofoahttaj, Sognevuodnaj jali Divtasvuodnaj.
+Dán ájggegávdan gus Stáddá "ájtsaduváj" motijvvan gåvvådájdan?
+Gåvvå nuorttat
+Mála "Stetind i tåke" jages 1864 bådij dán Nuortta-Vuona mano maŋŋela.
+Dát le viehka sierralágásj vuona dájdan ja le nasjonála vuorkán Oslon.
+"Dáj nuorttalap duobddágijn le luondo tjáppudagán oajvverolla, madi luondo ielle máná, almatja, li vuollegattja" tjálij dájddár mála birra.
+Motijvvan dåbddåp Stáddáv moattet ietjá Balke gåvåjs, valla vuorjját snivva jur gåktu luondon.
+Váre profijlla ja gåktu le sisŋemusán giettses vuona sinna lesj dal suv fascinerim.
+Tjierggedit tsækkot murkos nievres dálken, jali várre le duogátjin gå ulmutja fælli.
+Mála ij le almma, friddjavuohta la komposisjåvnån ja gå la duoddistam vuodjodam hávsav ja ulmutja gudi li ferramin.
+Dát friddjavuohta vuojnnet ja mállit dav mij sunji lij ájnas, - dynamihkka váren ja vuonan, ulmutjij fággádallam luondo fámoj, tjuovga ja sjievnnjeda vuosstebielijt ja horisontála ja vertikála gaskan - le mij suv tjiehppen dagáj.
+Ja mij maŋŋela le suv dájdav dåbddåsin dahkam.
+Ietjas karriera álgon mállij Peder Balke gåktu ulmutja vuorddin galgaj.
+Valla árvvedahtte lesj má luonndo alvos láhkáj suv dájddármiellaj sajijdahttám.
+Gávnaj ådå ja ietjá vájkkudusájt váj gåvvå galgaj hiehpat suv visjåvnnåj motijvas.
+Návti ietjas sierralágásj teknihkav åvddånahtij, mij dalloj lij viehka ådåájggásasj dallusj tjábbidahtte, naturalisstalasj máladájda gáktuj.
+Ja gå dánna javladuvvá ådåájggásasj de miejnni sån buvtij gádodit dav mij sunji ij lim ájnas.
+Návti suv luondo vásedime, dramatihka ja dynamihka oajvvesisadno tjielgaj.
+Gå návti álkket gåvvidij de buvtij mállit muhtem dajs tjáppemus gåvåjs majt åvvå nágin dájddár le gudikgoassak gåvvidam vuona luondos.
+Dájddára iellem
+Guhti lij sån, dát dájddár guhti åtsådaláj luonndotjábbudagáv nuorttavuona duobddágin?
+Gålggåvis javlli, - diehtemvájnogis ja båndor guhti lijkkuj manádit jali bájkálasj mállijiddje Hedmárkos guhti sæmmi berustimijn guossidij Eiffeltårnav Parijsan dagu Stáddáv Divtasvuonan.
+Ulmusj gænna lij kontrástajs vallje ".. riegádam hæjosvuohtaj, ja diedon lij muv sadje iellemin dakkir mav ittjij aktak udnoda."
+Ja gå lij "riegádam sijáj gasskaj gejna ællim ednama" de gal Balke álggo dán iellemin ij lim heva.
+Valla jur sujsta diŋŋguj fránska gånågis Louis Philipp mállagijt!
+Kontrásta gal lidjin hæjos báhttjaj, guhti málaoahppaj álgij sæmmi båttå gå gådij, muorrij ja muhkkojt lájoj.
+Árbbedábálasj giehtabarggoåhpav váldij fágan dagu luondulasj lij dalloj ja ållidij vuorddemusájt gåktu tjáppa gåvvå galgaj.
+Gávnaj ietjas persåvnålasj vuogev luondos arvusmahtedum.
+Balke anij luonndo lij stuorámus ja ájnna åhpadiddje.
+Gåvvå "Stetind i tåke" le Nasjonalgalleria háldon ja le sijá låbijn anedum.
+Foto: Unni Skoglund, Bjørn Erik Olsen
+Tjáhppisjávres manná bálges vijdábut Halls fortoppaj mij le alemus dásse mav máhtá jåksåt váttse.
+Tjåhkkå le namás oadtjum dánskalasj Carl Halla mujtton guhti jagen 1889 tsieggij nåålåv dási.
+Jus gitta diehki sidá vádtset, de le vargga Státtá tjåhkå nanna.
+Bálges manná váre duogásjbielev Tjáhppisjávres.
+Bálges rijdav tjuovvu danen bierri várreskuovaj vádtset.
+Váttsos le viehka rádes gå åvddåtjåhkkå le 1304 mehtera mera badjel.
+Parkerimsajes le sulle 3-4 tijma bajás åvddåtjåhkkåj.
+Várdudahka Halls fortoppas le viehka buorre.
+Dássta vuojná várijt ja vuonajt juohkka guovlluj.
+Jus sidá vijdábut vádtset, Státtátjåhkkåj, de galggá dujna gibttsomvædtsaga ja hárjjánibme.
+Jali máhtá oassálasstet tuvrraj oahpestiddjijn gånnå almma sihkarvuohta le.
+Tæksta: Unni Skoglund
+Parkerimsaljos Gånågisgierges le álkke gávnnat bálggáv mij alvos várev goarrit.
+Vuostasj oasse bálggás miehtse tjadá manná.
+Bálggá tjuovvu Vássjájågåv, duodden ietjá jågåtjijda.
+Danen de máhtá juhkamtjátjev dievddet vádtsusav nalluj.
+Agev le Stáddá gåro bielen rádes buolda milta.
+Maŋenagi gå goarrip Vássjágåbev de binnuji soage.
+Årdån hæhttup jiekkev rasstit.
+Soajttá le vehi luvádahka valla ietján gal ælla gássjelisvuoda.
+Gå jækkátjav le rasstim de juova álggi.
+Dánna le ållo gierge ja bávte váj soajttá låssåt goarristit dájt juovajt.
+Juovaj nuppen bielen le dåssju njoaskásj vil åvdås Tjáhppisjávrre vuojnnusij boahtá.
+Tjáhppisjávrre le tjielggaruodná goasstejiegŋajávrásj mij le 725 mehtera alludagán.
+Ålles váttsos le diehki bajás, danen le jávrásj vuogas jåvsådimsadje.
+Rádes, luvva slædo li jávres bajás ja dáppet le fijna várdudahka Áhkávuodnaj ja vijdábut Vestasjjæggáj.
+Oalgesbielen le Báhppatjåhkkå (Presttinden).
+Dåssjå Tjáhppisjávrre aktu le attraksjåvnnå ietjastis.
+Jus li vájmmelis máná badjel 10 jage de ij la åvvånis gássjel bessat dåhku.
+Sulle 2-3 tijma gållåda Tjáhppisjávrráj vádtset.
+Moaddása li dal Státtátjåhkån læhkám, ja dat le dahko ja vásádus mav sij gudi li dav nahkan diedon juoktá duodasti!
+Vuollelin gávna muhtem liŋka dajda filmajda majt Stáddágibttse li næhttaj biedjam.
+Gássjelisvuodadásse: 4+
+Gibttsomguhkkudahka: 1 doahkeguhkkudahka ja gibttsom doagev miehtáj
+Vuostasj jåvsådibme: Carl Wilhelm Rubenson, Alf Bonnevie Bryn ja Ferdinand Schjelderup, jagen 1910
+Vuostasj dálvvejåvsådibme: Ralph Høibakk, Arne Næss ja Kjell Friis Baastad, jagen 1963
+Sajedum oarjjelulle tjavelk Státtátjåhkå vuosstij le dav majt vuostatjin vuojná gå boadá Halls fortoppaj.
+Vargga bæstá ájmov gå vuojná!
+Návti lij dávk Carl Hall vásedam gå bådij åvddåtjåhkkåj jagen 1889 váni guhkebuv boahtemis.
+Maŋŋela hæhttuj brihtalasj gibttsompionerra William C. Slingsby aj moaddot dan rádes tjavelga nalta.
+Ij åvddål C.W.
+Rubenson vuorbástuváj tjuvddegiehtjetraversajn Mysostena vásuk, de maŋemus hieredibme gádoj.
+Ienemus oasse sijájs gudi dáppe gibttsu ásadi crux-traversa goaran ja gibttsu doagev miehtáj ietjá sajijn tjavelgin.
+Ienemus oassáj le sáhka nuppát ja goalmát dáse gibttsomis, valla viehka allagisán.
+Tjáŋa dárbbagijt Halls fortoppan ja luojttáda tjavelga gårobielev.
+Tjuovo lanjáv gierge birra.
+Máhtá válljit gássjelap gibttsomav jus gibtso 2-3 mehtera vuollelav, jali máhtá tjuovvot álkep, valla várálappo vuolep traverserigav váj besa ruopptot gåbdå tjavelga nali.
+Dát gal ruvva gædtsu nijbbeájmmon slædoj goabbák bielen.
+Tjåhkkida tjavelga nali ja oagoda tjuovvovasj mehterijt desik boadá ådå, gåbdep oassáj tjavelgis.
+Gibtso lanjáv vuolus stuorra duolbbis gærggáj.
+Ållu oalgesbielen manná vehi rádes væddja vuolus gåbdå sáladissaj.
+Ietján gå tjuvddegiehtjetraverssa le dát gássjelamos sadje ålles tjavelgin.
+Soajttá gássjel gávnnat almma sihkarasstemsajev dán vuollájtjágŋamij, valla muhtema gállojs dån stuorra duolbba gierge nanna li viehkken.
+Dálla le dal lanjáj nanna ma doalvvu gitta tjuvddegiehtjetraverssaj.
+Ásada muhtem vertikála sáladisájda åvddål boadá várálamos oassáj traversas.
+Váttse lanjá loahppaj ja gávna tjielgga horisontála girjjájt, ma li fijna anedimsaje tjuvdijda.
+Dálla gahtsaja giedaj milta, tjuvde girjjá nanna ja váni anedimsajes juolgijda.
+Duv vuolen dal oarjjelullebiele guojttelis ja njalges slædo ájtti.
+Dát le dat giehtos tjuvddegiehtjetraverssa Mysostena birra.
+Traverssa ij la ienep gå muhtem mehtera guhkke, valla da li åvtåtrajes.
+Gå då bælláj boadá de girjjásystebma manná gitta vuogas sihkarasstemsadjáj stuorra gállon.
+Dáppet le ienemus oassáj álkke gibttsot, muhtem rádes ja vehi várálasj sajij gåbdå tjavelgin tjåhkå vuosstij.
+Bielnup tijmma gal vihpá tuvran Halls fortoppas gitta tjåhkkåj, bajás ja sæmmi vuolus.
+Tjuovo bálggáv dat stuorra parkerimsaljos Stáddá vuolen.
+Årdå badjela tjuovo bálggáv ja nållåjt gálloj gaskav gitta Tjáhppisjávrráj (724 mehtera badjel mera).
+Jávres tjuovo gállojt unna alladagá vuosstij.
+Dánna vuojná gåggu vijdábut goarri várev bajás.
+Bálges tjuovvu váhkov várev bajás diagonála milta.
+Sáddujs ja smáv gærgátjijs le galle bálggá miehtáj, ja duolloj-dálloj le sáddu ruoppsadin.
+Joarke gálloj badjel ja váhko vuosstij.
+Tjuovo váhkkov várev bajás.
+Gáhttiju då luovas giergijs ja sáddus bálggá nanna.
+Tjuovo váhkov gitta kote 1100 rádjáj.
+Muhttijn hæhttu giedaj viehkedit.
+Kote 1100 rájes jårgijt bálges tjavelga vuosstij, muhttijn hæhttu gibttsot vehi, valla ij la gal várálasj jus ravga.
+Gå la kote 1160:in de le tjavelga nanna, ij la desti sæmmi rádes, ja maŋemus 150 alladakmehtera váttsá bajás nållåj tjåhkå nanna.
+Gå galga vuolus vas Státtátjåhkås Halls fortoppaj de váttsá jur sæmmi láhkáj, avtajn ájnas ærádusájn: ienni gå tjuvddegiehtjetraversa milta de guotsada sjielvvi Mysostena nali gånnå boalltidum rapelltjanástagáv gávna.
+Luojttáda sulle 15 mehtera ladnjaj gåsstå traverssa álgij bajás váttsedijn.
+Dassta vuolus tjuovo sæmmi bálggáv Halls fortoppas parkerimsalljuj dagu bajás váttsedijn.
+Ålles ruvtov miehtáj le álkke moaddot jus hæhttu.
+Akta 30-mehterasj doahke, akta iridis-tjoahke, 3-5 oanegis slivŋŋasa ja guokta-gålmmå medium bádneiridisá.
+Gássjelisvuohtadásse: 6-
+Gibttsomguhkkudahka: 13 doahkeguhkkudagá
+Vuostasj jåvsådibme: Arne Næss ja Else Hertzberg, jagen 1936
+Vuostasj jåvsådibme friddja gibttsomin: Håkan Bjerneld ja Lars-Göran Johansson, jagen 1972
+Vuostasj dálvvejåvsådibme: Thorbjørn Enevold, Micael Sundberg ja Magnar Osnes, jagen 1988
+Oarjjepilárra le Stáddá dåbddosamos gibttsomrukto.
+Klassihkkár le galla ja dav ajtu ánssit.
+Guhkket ij vuojga álkken vuojnnu, tjuovvu dajt stuorra granihttagállojt piláran oarjjeallevekka gassko.
+Valla muhtem hilldosystema diehti besa pilárraj ja dasi gåsstå dáv klassihkalasj gibttsomav álgá.
+Guokta ietjá stuoráp hilldosystema, Vuostasj ja Nuppát Amfia, rasstiji ruvtov badjelappo.
+Gå Oarjjepillárav gibtsojga jagen 1936
+de rabájga Arne Næss ja Else Hertzberg ådå nuppev ruvtov bajás Stáddáj.
+Dán tuvran ådå gibttsomteknihkav anijga, gå boltajt anijga sihkarvuohtan ja aj gå åvddån manájga.
+Næss lij teknihkav Lullerijkan oahppam, ja dálla de dav Vuodnaj buvtij.
+Teknihkalasj gájbbediddje Oarjjepilára gibttsom lij sierralágásj gássjel ja
+alvadahtte dagos ja jåvsådijga, ja rukto le ájn mihtos danen gå danna le viehka alla kvalitehtta ja moadda posisjåvnå ma alvadahtti.
+Bajás váttsedijn
+Tjuovo nållåjt gálloj tjadá dån stuorra duolbbis gállo vásuk Tjáhppisjávre badjelin.
+Ale dåv tjielggis bálggáv oalgesbielen tjuovo, åtså farra unnep bálggáv gåro bielen.
+Stuorra tsiekkim muhtem váhko vuollegietjen mij oalges bælláj vierdaj le álggo nubbe bálggáj bajás Halls fortoppaj.
+Ale tjuovo nållåjt gåro bielen rássebuoldav bajás, ájnat joarke farra áttjak nammadum bálggá milta bajás oalges bielev sulle tjuohte mehtera.
+Dáppe muhtem nållå mierkkiji bálggáv gåro bælláj lanjáj milta.
+Tjuovo dájt lanjájt juova vásuk.
+Dáppe le álu áragiese tjielgga muohtadieblle mij soajttá njalgas ja stuorra gålloj.
+Oarjjepilára álggo le duolbbis ladnja man namma le Kongelosjen, sulle 100 mehtera sisi dan lanján mij álggá gånnå juovva hæjttá.
+Luojttádibme
+Ruvtto vuolus tjuovvu "Normalvedjav".
+Váttse tjáppagit vuolus, luojttáda da 15 mehtera rappeltjanástagás Mysostenin, ja joarke dågij milta gitta Halls fortoppaj.
+Dássta besa joarkket dågij dagá, tjuovo tjavelgav ja nållåjt dan milta.
+Luojttáda vijdábut luládagán buoldan, bálggá milta mav gávna láŋŋga åvddål jåvsåda gåhpåj/ájddáj Báhppatjåhkå (Presttind) ja Halls fortoppa gaskan.
+Tjuovo bálggáv vuolus ja oalges bælláj váj vas boadá Oarjjepilára ruktuj.
+Moaddot
+Moaddása farra lanjájt tjuovvu ruvta badjegietje lahka (Nuppát Amfia) váj e dárbaha gássjelap låhpalasj doahkeguhkkudagájt gibttsot.
+Jus Nuppát Amfiav traverseri de boadá "Normalveiena" tjavelgij jur Mysostena badjelin.
+Danen gå dát traverserim muhtem mudduj giettses lanjáj milta ja rabás duobddágijn de lulu doahkáj tjanádum.
+Dárbulasj dárbbaga
+Standard racka moatte doahkeguhkkudagájda; aktan iridisáj, bádneiridisáj ja oanegis slivŋŋasij.
+Guovtegerdak 60-mehterasj doage soajttá ávkken, valla ij le dárbulasj.
+Sydpillaren ja Normalveien ruvto li loabe milta luojkadum girjes Stetind and Narvik - a guide to selected climbs, Topptur almmudagás ålgus vattedum.
+Danna gávna gibttsomruvtojt gåvvidum iesjgeŋgalágásj gássjelisvuodadásij Státtátjåhkkåj ja ietjá válljidum tjåhkåjda Narvijka guovlon.
+Dánna aj oattjo rustiktipsajt ja gåktu bierri tuvrajt plánit ja tjadádit.
+Ienep diedo: http://www.climb-stetind.com/
+1910: Sørøsteggen (4): C . W. Rubenson, A. Bryn & F. Schjelderup
+1936: Sydpillaren (5, A1): A. Næss & E. Hertzberg
+1936: Sørøstveggen (5-, A1): A. Næss & E. Hertzberg
+1937: Vesteggen (5, A2): A. Næss & B. Walther
+1963: Vuostasj dálvvejåvsådibme: R. Høibakk, A. Næss & K. F. Baastad
+1966: Vestveggen (6-, A1): J. Bruskeland, N. Faarlund, A. Næss, K. Støren & J. Vall
+1966: Kongelosjen (6, A3): N. Faarlund & J. Vall
+1972: Vuostasj friddja jåvsådibme Sydpillaren (5+): H. Bjerneld & L. G. Johansson
+1976: Nordvesteggen (6+): C. Dale & J. Whittle
+1976: Sydpillaren Direkte (6, Ao): H. Hellström & A. Lundahl, C. Dale & J. Whittle
+1979: Vuostasj friddjajåvsådibme Sydpillaren Direkte (6): T. Nilsson & G. Söderin
+1980: Vuostasj friddjajåvsådibme Vestveggen & Vesteggen (6+): A. Lundahl & E. Selin
+1980: Nordostpelaren (6): G. Søderin & T. Nilsson
+1981: Gullfisken (6): H. Lindberg & T. Nilsson
+1982: Sørvestveggen (6, A2): Guokta svejtsalattja
+1985: Nordväggen (7+, borrbultar): Ö. Vadla, J. Holmen & B. Pedersen
+1988: Vuostasj dálvvejåvsådibme Sydpillaren: T. Enevold, M. Sundberg & M. Osnes
+1994: Vuostasj dálvvejåvsådibme Vesteggen (6): S. Nesheim & B. F. Nilsfors
+1997: Vuostasj dálvvejåvsådibme Nordveggen (aktan Vesteggen): B. F. Nilsfors, H. D. Jölle, R. Sundlin & P. Caspersen
+"Jus Státtátjåhkkå lij máhttet gatjádit: Sidá gus válldut mujna?- De lidjiv mån vuorbesláhkáj vásstedit; Sidáv!
+Ja sidáv du iehttset duv lågådihke kontrástaj tjadá, duv mássjelisvuoda ja duv ihkkunij tjadá, gitta dan biejve rádjáj gå iv des duv åhtsåt ájmmuda; iv ájmmuda ietjam desti noadodit."
+Bágo gulluji gåvvididdjáj Per- Martin Jæger.
+Suv vájmon le sierra lágásj sadje Státtátjåhkkåj.
+Dasi le diedon moadda sivá, valla åvdemusát vædjá liehket almma motijvva; linjá, komposisjåvnnå.
+Vuostasj bále gå tjåhkåv vuojnnij de vuolusåjvij gijnaj.
+Moatte bále astov dárbaj åvddål gå motijvaj lijkkugoahtá.
+Hæhttu vuorddet ja gæhttjat.
+Máhttá liehket guhkálasj prosessa åvddål gå gærggá.
+Valla Státtajn lij ietjá láhkáj.
+Hæhkkat ja váni ájgok gijnaj.
+Sælldát gáhtjaj ja gieresvuohta le bissum.
+- Stáddá le tjåhkkå masi buoremusá lijkkuv.
+Iv dárbaha divna várijt væráldin vuojnnet dasi duodastussan, sæmmi láhkáj gå ittjiv dárbaha divna nissunijt væráldin vuojnnet åvddål gå mierrediv válldut galggiv.
+Ienep diedojt Per-Martin:a ja suv dájda birra gávna dánna:
+http://www.idefoto.no/
+http://www.visitstetind.no/
+Bierjjedagá snjilltjamáno 30. biejve kl.
+10 almot Divtasvuona suohkan - Tysfjord kommune nasjonálváre Státtá ietjas næhttabájkev rádevieson Gásluovtan
+Brødrene Johansen Skyssbåter suvddá dijáv gudi hálijdihpit Státtáv vuonas vásedit.
+Manno vihpá sulle tijmav.
+Riŋŋgu 75 77 43 29 / 481 77 568 diededittjat jali boade kádjaj.
+Manni Gásluovtas bierjjedagá snjilltjamáno 30. biejve kl.
+Hadde 200 kråvnå.
+Hugh Breivik viddnudagán Arctic Encounters vuodjá RIB-vantsav Áhkávuodnaj.
+Biehtsisjsuollu milta vuodjá, gånnå li ållo goasskema, ja joarkká Skárffabávte vajus Áhkávuodnaj.
+Manno vihpá gaskal 1,5 ja guokta tijma ja máksá 250 kråvnå (ienemusát 12 ulmutja vantsan).
+Válde bivvalis biktasijt fáron.
+Gårvijdamvesta li sujna luojkan.
+Manná bierjjedagá snjilltjamáno 30. biejve kl.
+Sæmmi aj lávvodagá snjilltjamáno 31. biejve kl.
+16 Luovtas Rábekjuvsos.
+Gatjálvisá ja diededibme: info@arctic-encounters.com jali 75 77 57 46 (snjilltjamáno 26. biejve rájes).
+Lávvodagá snjilltjamáno 31. biejve kl.
+18 máhtá Norcema klubbavieson Gásluovtan gullat gå stivrrajådediddje Vuona turisstasiebren "Den Norske Turistforening" Tom-Ivar Bern giehttu ietjas siebre ja Státtá birra.
+Várregibttse Leif Storjord subtsas ietjas åtsådallamij birra nasjonálváres ja gåvvididdje Lars Thulin (girjje "Stetind and Narvik - Dancing on the Devil's Dancefloor" aktan Mikael af Ekenstam:ajn) vuoset gåvåjt Státtás.
+Ásadiddje le Divtasvuona bájkálasjhiståvrråsiebrre.
+Diedo: Leif Kristian Klæboe, mobijlla 991 58 707 jali e-poassta: jensvolleiendom@gmail.com.
+Ofoten friluftsråd vádtsusav ásat.
+Tjuovvop bálggáv mij Státtáv bajás goarrit.
+Ulmme le Tjáhppisjávrráj jåvsådit, mij la tjielggisruodná goasstejiegŋajávrásj 725 mehtara alludagán.
+Rádes váre tsækkodi jávrátjis mij la attraksjåvnnå ietjastis.
+Tuvrra ienemus oassáj láttov tjuovvu, valla avtav gaskav li juova majt rasstit hæhttup ja danen lulu sjaddat vehi låsså váttsos.
+Dåhkki válldet fáron badjel 7-jahkásasj mánájt jali guoddet mánáv.
+Diededibme: post@ofotensfriluftsrad.no jali Anne-Margrethe Roll, mobijlla 906 59 676.
+Æjvvalip Vássján bierjjedagá snjilltjamáno 30. biejve kl.
+Tuvrraduodastusá gálggim ja hålla suohkanoajves vádtsusa maŋŋela.
+Æjvvalibme Vássján tuvra maŋŋela kl 18.30.
+Åse Haraldsen le oajvven tuvrralátton mij manná Gálbbeluovtas, Stuorragiettes jur oarjás.
+Tuvrra manná Tjeldhávnnaj (1,2 km) ja sij gudi sihti guhkebuv vádtset bessi fáron Seljenessaj ja vas Gálbbeluoktaj.
+Sulle 3,5 kilomehtera guhkke váttsos sisadná duola dagu tjáppa várddudagáv nasjonálváres.
+Tuvrra vihpá sulle guokta tijma.
+Ájggop grillit Tjeldhávnan.
+Válde fáron grillabiebmojt ja soajttá lávkudambiktasijt.
+Æjvvalip kájan Gálbbeluovtan lávvodagá snjilltjamáno 31. biejve kl.
+Gatjálvisá: Åse Haraldsen 991 52 746
+Stáddá le jáhkedahte Vuona tjáppemus gibttsom!
+Oahpestum Stáddátuvrra gånnå nasjonálvárev (1392 mbm) jåvsådip hiehpá jus dujna le dábálasj tuvrrakondisjåvnnå, jus la vehi hærdodis ja jus i ilá allagijs balá (dábálasj ballo allagijs buoragit manná).
+Ávvudallamájllega ásaduvvi tuvra bierjjedagá 30. biejve ja lávvodagá 31. biejve tuvrraoahpestiddjij gudi várijt buoragit dåbddi, li guhkijt juo gibttsum ja li dåhkkidum gibttsominstruktøra Norsk Fjellsportforumin jali sæmmi buohta.
+Tuvrajn li smáv juohkusa ja danen soajttá sjaddi dievvatjáledum ávvudallamájllegin.
+Tuvrra vihpá sulle 12 tijma.
+Jus sidá diededit, de válde aktijvuodav Nordland Turselskapijn telefåvnån 906 36 086 jali post@nordlandturselskap.no.
+Lågå ienebuv: http://www.nordlandturselskap.no/.
+Ietján ásat aj Nordland Turselskap oahpestum tuvrajt Stáddáj ålles giesev ja gitta ragátmáno loahppamudduj.
+Diplåvmå gálggim ja hålla suohkanoajves tuvra maŋŋela.
+Per-Martin Jæger la iesj oahppam gåvvidit.
+Kamerajn le viessum jagijt tjadá ja la sån la sierralágásj hámev ásadam.
+Suv motijva, arvusmahttem, tjuovggadivudibme, bájno ja tjierggisvuohta gávnnuji luondon.
+Jæger vuosádallá gåvåjt Státtás, aktan abstrakta luonndogåvåj rádevieson Gásluovtan.
+Rahpam bierjjedagá snjilltjamáno 30. biejve kl 10.
+Åse Haraldsen, Hildur Haraldsen ja Oteh Ild Ellingsen li gådåmminsstarav hábbmim mij le Státtás arvusmahtedum.
+Åse ja Hildur libá "Stáddágahperav" ja "Stáddáfáhtsajt" dahkam ja Oteh la "Stáddáguobájt" dahkam.
+Minsstarav gávna Divtasvuona suohkana - Tysfjord kommunes girjjevuorkájn.
+Almodibme rádevieson Gásluovtan bierjjedagá snjilltjamáno 30. biejve kl.
+Terje Skogekker ja Åse Haraldsen libá oajvven ja vissjalis ulmutja dájddavuosádusá duogen, mij la Tysfjord turistsenterin, Stuorragietten.
+Vuosádusán la "Stetind i kunsten" (Stáddá dájdan) guovdátjin.
+Dájddára Divtasvuonas vuosedi gåvåjt, sihke mállagijt ja fotografiagåvåjt.
+Dájdda le oasen.
+Vuosádusáv máhtá guossidit turisstaguovdátja rahpamájgijn snjilltjamáno 11. biejve rájes ja giese loahppamudduj.
+Johan Daniel Hætta káfav ja bidosav vuobddá tjubukgoaden Vássján ávvudallamájllegin.
+Juojggam aj gullu.
+Viddnudahka "Hættas kulinariske og kulturelle opplevelser".
+Lotte Henriksen oassásav ja atélierav jådet, gånnå sáme duojev ja Stáddábuvtajt vuobddá.
+Sujna le rabás ávvudallamájllegin.
+Oassás la Gásluovta guovdon
+Gávnnu ållo histåvrrå tjanádum dán várráj.
+Dánna lip tjoahkkim muhtem oase dassta majt diehtet gåktu ulmutja li Stáddá gáktuj usjudallam ådåsap ájge.
+Luodjomláhkáj ep máhte gibttsomgatjálvisájt vásstedit.
+Ienni vuosedip sidjij gudi dav máhtti, dagu Nordland Turselskap ja Nord-Norsk Klatreskole.
+En friluftsliv blogg p� samisk.
+Muv mielas Knut Hamsuna joarkkask�vll� la huj buorre sk�vl�.
+Ij la stuorra sk�vll�, valla dat la ham buorre danen g� de sjadd� giehpebut r�dnajt oadtjot.
+La aj giehpebut sosi�la liehket g� sk�vll� ij la nav stuorak.
+�hpadiddje li huj l�dje ja kula dan sk�vl�n, valla li ham n�gin �hpadiddje ma �lla riekta kula, danen g� sij nav �llo sijddabargov ja siss�ddimijt vaddi juohkka vahkko, ja dat la huj assjmadahtte ja l�ss�t muv mielas, valla ihkap la nav divna joarkkask�vl�jn Vuonarijkan.
+M�n v�tts�v luonndoiellem linnjan, ja d�ssju Knut Hamsuna joarkkask�vl�n m�ht� dav linnjav v�dtset, �lles Vuonan.
+Jus d�n lijkku miehtsen ja v�ren v�dtset jali bivddet, de la dat sk�vll� ja linnja buorre dunji.
+�jnna mij la nievrre luonndoiellem linnjan la dujna l n�gin ienep sk�vll�tijma g� varresvuodaf�gan ja tsieggimf�gan.
+Muv mielas Knut Hamsuna joarkkask�vl� la huj buorre sk�vll�, valla n�gin b�le m�htt� liehket g�ssjel ja l�ss�t sk�vll�j boahtet danen g� m�n h�httuv nav �rrat smaredit g� galgav bussav j�ks�t.
+blogg om friluftsliv p� samisk
+M�n lijkkuv muv sk�vl�v.
+M�n lijkkuv g� mij ep d�ssju ane sk�vl�v, valla mij guohtsap ja �jrustip.
+Lijkkuv guohtsat ja �jrustit.
+M�n lijkkuv muv kl�ssav, danna li nav buorre ulmutja, ja nav buorre r�dna.
+Ja mij adnep nav buorre ja nav kula �hpadiddjijt.
+Mujna �lla nav moadda �j�dus� guovtegielakvuoda birra, valla lav h�jn dud�lasj g� lav oadtjum sjaddat guovtegielak.
+Lav �von g� oadtjuv oahppat s�megielav m�n�jg�rden ja sk�vl�n, ja lav �von g� lav oadtjum divna d�jt f�laldag�jt ma li tjan�dum s�megiel�hpadibm�j.
+N�gin javlli moattegielagijda le �lkkep ietja gielav oahppat.
+La buojkulvissan �lkkep oahppat ieŋŋilsgielav jus juo m�ht� sihke d�rogielav ja s�megielav, g� jus d�ssju d�rogielav m�ht�, danen g� juo la oadtjum vuodov gielajt �hpatjit.
+Dujna l stuor�p d�djadibme gielaj birra, ja g�ktu da li �sadum, ja aj g�ktu grammatihkka doajmma.
+Moattegielakvuohta m�htt� aj adnet negatijvalasj bielijt.
+N�gin ihkap �lbedi duv, ja ihkap givsedi duv, d�ssju danen g� s�hkada s�megielav, jali ietj� im�lasj gielav.
+Ulmutja ihkap e sid� liehket bah�, valla sij ihkap e d�djada manen n�gin oahppi s�megielav.
+L�tte ihkap ussjoli d�t la im�lasj giella mij ij gullu Vuodnaj.
+M�n lav �von g� lav oahppam nav �lov, ja ahte h�jn s�megielav an�v sk�vl�n.
+Muv fuolkke lip l�hk�m s�me divna buolvajn.
+Danen la �jnas s�megielav oahppat, nav vaj la m�httelis munji sirddet dav vijdd�but maŋep buolvajda.
+S�vav s�megiella galga bissot muv fuohkkijda.
+D�la l unna b�jkkenamma-subtsas
+M�httu l g�lmm�l�kavta jag�k ja �rro Sm�jlen.
+S�n v�dts� vid�t kl�ssan M�ske sk�vl�n, ja suv buoremus r�dna lib� �nndaris, Sis-M�skes, ja Inga, Davve-M�skes.
+G� lij sk�vl�n de M�httu, Inga ja �nndaris l�hki, ja g� le friddjab�dd� de sij b�llov tjiektji �lggon, tjievrrasaljon.
+M�httu �htts� b�llov tjiektjat, ja soames biejve de s�n siht� oass�lasstet b�llotjiektjam-VM:n, M�skesuollun.
+M�skesuollun le v�r�lda stuor�mus b�llotjiektjamstadio, ja jus d�n tj�hkk�ha tribuvnan, de m�ht� vuojnnet gitta Ruoppsisg�rgg�j ja H�baktj�hkk�j.
+�jllegin de la M�htun friddja sk�vl�s, ja g� sujna l friddja de s�n lijkku v�dtset Ruossav�gg�j.
+Ruossav�kken le j�vrre, ja dan j�vre badjelin la unna l�pt�sj g�nn� M�httu, vargga juohkka b�le, adn� unna b�tt�tjav �vdd�l s�n viehk� Sm�jleoajvv�j.
+G� s�n tjuodtju Sm�jleoajven de m�htt� s�n vuojnnet b�llotjiektjamstadiov M�skesuollun g�nn� s�n avta biejve galgg� spellat stuor k�mpav.
+Manen �vvudallap s�me �lmmukbiejvev:
+S�me �lmmukbiejve le guovvamano 6. biejvve, ja la aktisasj �vvudimbiejvve s�mijda vuodnan, suoman, Russl�ndan ja Svierigin.
+�vvudallap s�me �lmmukbiejvev nissuna diehti gen namma l Elsa Laula Renberg.
+S�n �sadij tj�hkanimev Metodismgirkkon Roandemin, ja nag�j aj tjoahkkit s�mijt, oajv�lattjajt ja l�dde vaj m�httin d�g�stallat tiem�jt dagu s�me riekt� ja �skov.
+S�mekonfer�nsan, Helsingin jage 1992, mierreduv�j guovvam�nno 6. biejvve galgaj liehket s�me �lmmukbiejvev.
+D�t biejvve v�lljiduv�j �vvudal�tjit vuostasj �rijkkatj�hkalvis�v � mij tjoaggij s�mijt Vuonarijkas ja Svierigis Roandemin 6.-9 biejve.
+guovvam�nno, jagen 1917 .
+D�n jage l tjuohte jage dan r�jes g� rijkkatjoahkalvis lij.
+Jagen guoktatuvs�n ja g�lmm� sjattaj 6 biejvev.
+Guovvam�nno sl�vggimbiejvve Vuonan .
+Danen de h�httuji divna almulasj saje sl�vg�v l�pptit.
+Diedo Elsa Laula Renberga birra:
+Elsa Kristina Laula Renberg rieg�dij bas�dism�no 29. biejve , jagen 1877, Storselen Vilhelmina lahka, V�sterbottenin.
+S�n j�mij snjilltjam�non 22. biejve , jagen 1931, Br�nn�ysundan.
+S�n lij s�bme, �lloniehke, aktivissta ja politihkk�r.
+S�n lij huj �jnas ulmusj s�mijda suv bargo diehti S�metj�hkalvis�n jagen 1917.
+S�n lij aj maŋen vuododit v�r�lda vuostasj s�mesiebrre: �Lapparnas Centralf�rbund�, Stockholman jagen 1904.
+G�ktu m�n iesj �vvudal�v s�me �lmmukbiejvev:
+D�lla g� lav joarkkask�vll�j �lgg�m de iv j�hke sjattav �lmmukbiejvev �vvudallat.
+Edesik g�k lav �vdd�la dahkam.
+G� v�dtsiv �jluokta-sk�vll�j de �vvudal�jma juohkka jage.
+Sl�vg�v l�ptijma oabmesk�vl� guoran madi l�vlojma s�me�lmmukl�vllagav, ja dan maŋŋela de man�jma jiegŋaj d�n d�jmajn doajmmat.
+Biejvveh�jtton de tj�hkk�hijma divna kl�ssalanj�n b�r�tjit bidosav jali ietj� s�me biebmov �vdd�l g� sijddaj man�jma.
+G�ktu iehtj�da �vvudalli s�me �lmmukbiejvev:
+Vuonan la f�ssta Centrala oasse �vvudallamin.
+Sk�vl�jn ja m�n�jg�rdijn duon d�n tiem�jt ja prosjevtajt s�mij birra �lmmukbiejve bir�ldis.
+D�ppen de la sjaddamin ienep ja ienep d�b�lasj �vvudallamijn.
+La d�b�lasj tj�gŋat g�ptijda, adnet duov d�v h�lav ja nj�lga biebmojt b�rr�t .
+M�n boad�v familjas g�nn� muv iedne ja �htje �b� m�hte s�megielav.
+Muv �hko sihke iedne ja �htje bieles m�htteba s�megielav, valla s�j �b� s�gasta s�mev muv siegen.
+S�j s�m�stib� sunnu r�dnaj siegen, valla g� s�j galggaba s�gastit mujna vaj muv iednijn jali �htjijn s�j s�gastib� d�rogielav.
+Muv mielas s�megielav le nav g�ssjel oahppat, valla m�n sid�v oahppat s�megielav danen g� m�n d�bd�v dat la oasse muv iesjd�bdos.
+M�n sid�v oahppat s�megielav vaj m�n m�ht�v s�gastit muv berrahij g� s�gasti s�megielav.
+Lav g�jt �von g� lav oadtjum baj�ssjaddat �jgen goassa la �rdnigis s�bmen liehket.
+Iv la d�rbaham tjiegadit muv s�mevuodav, nav g�k n�v moattes dahkin �vdd�la.
+Sid�v joarkket s�megielav oahppat vaj m�ht�v muv identitehtav gievrrodit.
+Dan b�le de lip m�n ja muv kl�ssa l�hk�m v�ren �lles vahkov.
+Mij lijma v�ren m�nnodag�s bierjjedahkaj, ja dan b�le de oahppe lidjin nieljes juhkusin, ja juohkka juogos h�httujin g�vnnat sijdav iesj, k�rtajn ja komp�ssajn viehkken.
+Mij h�httujma aj m�lestit gasskabiejvev, ja d�llit ietj�n.
+Dav v�rrev�dtsemav anijma k�rtav ja komp�ssav viehkken.
+M�nnodag� de v�ttsijma Kvanlias Nyfiskj�vrr�j.
+Dijstag� de v�ttsijma Nyfiskj�vres Lomj�vrr�j.
+Gasskavahko v�ttsijma Gasskabiejvvev�rr�j.
+Duorastag� de v�ttsijma �llu Finnvikj�vrr�j.
+Ja Bierjjedag� de v�ttsijma vuolus sk�vll�j.
+Lij sieldes h�vsske v�ren liehket kl�ssa siegen, ja m�n �vvudal�v g� galgav v�rr�j ietj� b�ll�j.
+Muv kl�ssa ID 1.A ja m�n, lip l�hk�m v�ren guokta biejve, ja dat lij vuostasj v�dtsem d�n jage.
+Ij lim val guhka v�dtsem, valla dat lij ham buorre danen g� soames kl�ssan ij lim �vdd�la �lggon v�ren idjadam.
+M�nnodahka:
+Mij ganugijma Notvatn campingin, ja de v�ttsijma bussas Stuolluj.
+Lij b�lges gitta Stuoloj�vrr�j, danen lij riek g�hppat v�dtset.
+G�lmm� tijma v�ttsijma, ja g� b�dijma sijddaj, de muorajt viettjajma ja d�llijma.
+G� iehket sjattaj de juptsav m�lestijma, �vdd�la telta sisi tj�ŋajma oadd�tjit.
+Dijstahka:
+G� badj�nijma nupp�t biejve, de b�r�jma ja de v�dts�jma vuolos v�ddjaj g�nn� bussa vuordij.
+Nordlánda fylkkasuohkan almot ietjas válggatjállusav adjáj sámegiellaj.
+Fylkkasuohkana válggatjálos fylkkadiggeválga birra le sáddidum påstan gájkka sijdajda Nordlánda fylkan.
+Duodden li gájkka sijda Divtasvuona suohkanin sámegielak válggatjállusav oadtjum.
+Fylkkagirjjevuorkájn la tjálos dárogiellaj ja sámegiellaj iehtjasa guossijda.
+Divtasvuona suohkana oassálasstem sámegiela háldadimguovlos le buktám, fylkkasuohkanin li aj gájbbádusá sámelága giellanjuolgadusá vuoksjuj.
+Gå dán jagásj válggatjálos adjáj julevsámegiellaj almoduvvá, le dát akta dajs dåjmajs majt Nordlánda fylkkasuohkan jåhtuj biedjá dájt gájbbádusájt duostotjit.
+NRK Sápmi lea stuorimus sámi mediaásahus mas dál barget badjel 90 olbmo.
+Mii leat sierra prográmmadivišuvdna NRK:s.
+Johan Daniel Hætta tjåhkkåj uddni Divtasvuona suohkanstivran.
+Dán lávvodagá mierret Barggijbelludahka, Viestarmera válggabijran guhtimusj galggá Barggijbelludagáv åvdåstit boahtte sámedikkeválgan.
+Sjaddá gus Johan Daniel Hætta, Divtasvuonas vaj Sámedikke rádeájras Vibeke Larsen, Áravuomes?
+Dat mij la tjielgas la gåjt jut Viestarmera válggabijran gåsi 35 suohkana sihke Nordlándan ja Råmsån gulluji, ja gånnå uddni Sámedikke rádeájras Vibeke Larsen le lista bajemusán, ij la ådå luohtádusáv nominasjåvnåjuohkusis oadtjum.
+Sámedikke rádeájras, Vibeke Larsen
+Nominasjåvnåjuogos la oajvvadam Johan Daniel Hætta,Divtasvuonas lista bajemus sadjáj, Tove Berg, Rivtagis nuppát sadjáj ja Arild Inga Pettersen, Suorttas goalmát sadjáj.
+Dát merkaj ælla aktak udnásj Viestarmera sámedikkeájrrasijs ådå luohtádusáv oadtjum nominasjåvnnåjuohkusis.
+Vuostatjin guosská dat Vibeke Larsenij, Áravuomes, valla aj Geir Johnsenij, Ruŋggogieras ja goalmádij Inga-Lill Sundsetaj, Bådådjos gudi uddni li válljiduvvam Barggijbelludagá sámedikkeájrrasa.
+- Barggijbelludagá bájkálasj siebre sihti ådå ulmutjijt Sámediggáj ja mij lip gehtjadam vaj sjiervve ja geografija aj hiehpá, tjielggi Viestarmera forumstivra jådediddje ja nominasjåvnåjuohkusa jådediddje, Elin Larsen.
+Valla nav gåk mij dádjadip de sihti dá gålmmåsa joarkket ájrastit Barggijbelludagáv.
+Så vuordedahtte sjaddá gilpustallam gå Belludak tjåhkan nomineritjit lávvodagá Dieldanuore kro ja motellan, Skánegin.
+Sihke Vibeke Larsenin, Geir Johnsenin ja Inga-Lill Sundsetan la miella ájn avta ájggegávdav Sámedikken tjåhkkåhit.
+Valla nominasjåvnåjuogos ij la sijájs gatjádam jus hálijdi joarkket.
+- Mij ep la sijájs gatjádam jus sihti joarkket, ep la, dan diehti gå midja lip dåssju tjuovvum dav majt bájkálasj siebrij jådediddje vieledi, javllá Elin Larsen.
+Jus dal Barggijbelludagá siebre li nav miellusa dán oajvvadussaj la aj gatjálvis.
+Mijá diedoj milta li nav ålos gå 11-12 bájkálasj barggijbelludagá siebre maŋŋáj gå nominasjåvnåjuohkusa oajvvadus diehttuj, guláskuddamin tsuojggim nominasjåvnå-juohkusa oajvvadusáv.
+Sijá mielas ij la nominasjåvnåjuogos tjuovvum bájkálasj siebrij vuojnojt gudi beras lulu lista bajemusán.
+Nágin dájs bájkálasj barggijbelludagá siebrijs li gåjt Bådådjo, Fuosko, Narvijka, Loabaga ja Harstada barggijbelludagá.
+Så ij la dal nav alvadahtte jus tjåhkanimen båhti sierra oajvvadusá gå dav majt nominasjåvnåjuogos oajvvat.
+Dav aj forumstivra jådediddje Elin Larsen jáhkká.
+- Mån dal vuordáv båhti sierra oajvvadusá tjåhkanimen.
+Ij la dal javladum jut nominasjåvnåjuohkusa lissta la dajt mij mierreduvvá.
+Dat lulu maŋutjissaj sjaddat ållu ietjá lissta, javllá sån.
+Barggijbelludagá nominasjåvnnå le Dieldanuore kro ja motellan, Skánegin lávvodagá ja álggá kl.
+- Gájka gudi ietjasa li tjáledam sámedikke jienastuslåhkuj ja gudi li sebrulattja Barggijbelludagán máhtti oassálasstet ja liehket fáron mierredime gudi galggi listan tjuodtjot, subtsas Larsen.
+Divtasvuona suohkana bargge rádevieson galggi dal sámegielav oahppagoahtet.
+Dála Divtasvuona sámegiellakonsulænnta, Britt-Inger Tuorda.
+Dán tjavtja rájes åhpadallagoahtá Divtasvuona suohkan ietjasa barggijt sámegiellaj, sihke rádevieson ja ietjá sajijn suohkanin.
+Dav duodastij Divtasvuona rádeålmåj Konrad Sætra uddni gå suohkanstivrra tjåhkanij dán ideda.
+Divtasvuona suohkanstivra ájras, Johan Daniel Hætta, Barggijbelludagás.
+Lej suohkanstivrraájras Johan Daniel Hætta gut sidáj diehtet makkir plána suohkanin li sámegiela åhpadussaj.
+- Båhti vuojn ådå njuolgadusá guovtegiedakrudáj adnemij Sámedikkes boahtte jage ja sidáv diehtet gåktu l Divtasvuona suohkan dáv gárvedam.
+E vuojn boahtte jage rájes des boade vattáldahka gålmmå millijåvnåj valla ietja vierttip plánajt dahkat mij vuoset majt ájggup dáj rudáj, gatjádij Johan Daniel Hætta.
+Ja rádeålmåj Konrad Sætra duodastij Divtasvuona suohkan la plánajt dahkam ja dán tjavtja rájes aj åhpadallagåhti suohkana barggijt sámegiellaj.
+Divtasvuona rádeålmåj, Konrad Sætra ij la dudálasj sámegiela åvddånimijn suohkanin.
+- Mij ep la udnásj rádjáj læhkám dudálattja dájna bargujn, valla dán tjavtja rájes sjaddá aktijvalasj sámegiela åhpadibme ietjama barggijda sihke rádevieson ja ietjá sajijn suohkanin, subtsastij rádeålmåj Sætra.
+Sån aj subtsastij suohkan la plánajt dahkam ja hiebaduvvam åhtsåmusáv ådå njuolgadusájda li sáddim Sámediggáj mij lij viehka stuoráp gå udnásj juollodibme Sámedikkes.
+- Vuorddep vásstádusáv Sámedikkes.
+Sij båhti Sámedikkes diehki ragátmáno 20. biejve ja dalloj de jáhkedahtte oadtjop vuojnojt ja diededimev Sámedikkes, subtsastij Sætra.
+Dålkkuduvvá sámegielas dárruj gå Divtasvuona suohkanstivrra tjåhkan.
+Dála suohkanstivra ájras Filip Mikkelsen, Aktisasjlistas hållamin ja dålkkå Britt-Inger Tuorda suohkanstivrratjåhkanimes mij lij gidán.
+Ájluovta sjaljon, Divtasvuonan ælla des rabás idja-biejvve huksosaje gånnå skihppe ja vuorasulmutja lulu idja-biejvve huvsov ja sujtov oadtjot.
+Divtasvuona suohkanstivratjåhkanimen mij lij dán vahko sidáj Divtasvuona bájkelista ájras, Kurt Solstrøm diehtet gåktu manná pládnabargujn åttjudittjat skihppijsijdav Ájluoktaj, Divtasvuodnaj.
+Suohkanstivraájras, Kurt Solstrøm.Foto: Harrieth Aira/NRK
+- Politihkkárij gaskan le má læhkám avtamielakvuohta jut galggi tsieggiduvvat huksosaje vuorasulmutjijda Ájluoktaj, ja dárbbo l lassánam.
+Mijá mielas bierri dal juoga dáhpáduvvat dájna ássjijn, ássje vuojnnet la sjávvunam, javllá Kurt Solstrøm.
+Suohkanstivraájras, Kurt Solstrøm.
+Snjuktjamáno dán jage guorrasij avtajienalasj suohkanstivrra plánajda ásadit Guovllomedisijnalasj guovdátjav Ájluoktaj ja gåhtjoj Åvddånammadusáv pládnabargov tjadádit.
+Dán Guovllomedisjnalasj guovdátjij galggi aj biejaduvvat 12 idja-biejvve huksosaje ulmutjijda gudi e sijdajn des máhte årrot.
+Suohkanstivrra aj mierredij jus moattekultuvralasj varresvuoda -ja huksoguovdásj ij jåhtuj biejaduvá, de galggi huoman dá 12 idja-biejvve huksosaje tsieggiduvvat nav gåk suohkanstivrra åvddål la mierredam.
+Suohkanstivraájrrasa, Kurt Solstrøma mielas la ássje sjávvunam.
+Sån vuojnná uddni l vil stuoráp dárbojt gå dav majt åvddål jáhkkin gå sihke Báhpadåbesjalljo skihppijsijdan, Gásluovtan ja Ájluovta sjaljon, Ájluovtan ælla des rabás saje ja dárbbo l lassánam dijmátjis.
+- Mij ep la bárep diedojt oadtjum gåktu bargujn manná, ja dat la sivva manen mån sidáv ienep diedojt dán prosjevta birra, javllá Solstrøm.
+Suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen máhtij suohkanstivran subtsastit Divtasvuona suohkan la almodam Doffinij åvddåprosjevtav Guovllomedisijnalasj guovdátjij Ájluoktaj gånnå huksosaje la oasse dát guovdátjis.
+- Mij barggap nav ruvva gå máhttelis, vásstet Divtasvuona suohkanoajvve, Tor Asgeir Johansen.Foto: Harrieth Aira/NRK
+- Åvddåprosjækta Guovllomedisijnalasj guovdátjij la almoduvvam Doffinin, ja dan baktu de máhtti vidnudagá buktet haddefálaldagáv tjadádittjat åvddåprosjevtav suohkana åvdås.
+Åvddåprosjækta galggá de lagábut guoradallat dárbojt, ruhtamerustallamav ja gåktu dåhkki tjadádit tsieggimav, subtsas suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen.
+- Mij barggap nav ruvva gå máhttelis, vásstet Divtasvuona suohkanoajvve, Tor Asgeir Johansen.
+Sån ij sidá merustallat goassá åvddåprosjevtav li tjadádam, valla doajvvu boahtte jage birán galggá dat gárvvásin liehket.
+- Manná dal soames ájgge åvdås haddefálaldahka la mierreduvvam ja dan maŋŋel galggá de åvddåprosjækta tjadáduvvat.
+Mij barggap nav ruvva gå máhttelis, javllá suohkanoajvve.
+Dasi lij Kurt Solstrøm dudálasj.
+- Diedáv gåjt sij dájna barggi ja dat la ájnas, javllá Solstrøm.
+1 S oahppe Wilma Jessen ja 2. klássak Martin Knutsen lejga såj gudi ådå skåvlåv rabájga, madin rektor Britt-Karin Hansen tjuovvu.
+Badjel 15 jage li oahppe ja bargge Ájluovta skåvlån, Divtasvuonan hæhttum vuorddet dasik gájka tjoahkkiduvvin avta skåvllåhuodnaha vuolláj.
+Ja dát ávvudahtij sierraláhkáj skåvlå rektorav gut vijmak oattjoj gájkajt avta dæhkko vuolláj.
+- Lij duodaj muddu oadtjot skåvlåv ådåstuhtedum.
+Mij lip mælggadav vuorddám, javllá Ájluovta skåvlå rektor Britt-Karin Hansen.
+Lávllagij Ájluovta skåvlå mánájskåvlådáses ja báloaŋŋaspreggijmij rahpin oahppe ietjasa ådå skåvlåv ja lieggijin vájmojt ja ávvudahttijn ájluovtagijt gudi dievddin skåvlåv gå vijmak Ájluovta ådå skåvllå rabáduváj.
+Lejga oahppeguovtes Wilma Jessen ja Martin Kuntsen gudi almmulattjat rabájga ådå skvållåhuodnahijt.
+Dat merkaj mánájskåvllå ja nuorajskåvllå li tjoahkkiduvvin avta sadjáj ja ælla des dagu åvddål guovte sierra skåvllåhuodnahijda sieradum.
+Måttijt lågevjagijt la nuorajskåvllå skåvllim Ájluovta oabme skåvlån mij la oabme ja ij la hiebadahtedum udnásj dárbojda ja gájbbádusájda.
+Valla dálla li gájkka 105 oahppe Ájluovta skåvlån tjoahkkidum avta sadjáj.
+Divtasvuona suohkan la stuoredahttám ja ådåstuhttám mánájskåvlåv ja dasi tsieggim duodde skåvllåtsiekkadusáv mij suohkanij la máksám vargga 20 milliåvnå kråvnå.
+Skåvllå dievaj skåvllårahpamij.
+Badjel 15 jage lij bargge ja oahppe Ájluovta skåvlån vuorddám dáv biejvev ja dan diehti li rahpam sierraláhkáj ávvobiejvve sidjij.
+- Mij lip viehka ávvusa uddni.
+Mijá mielas lip oadtjum buorre ja hiebalgis lanjájt majt dárbahip, ja la ihkeva buorre gå divna oahppe ja åhpadiddje li avta ja sæmmi dæhkko vuolen.
+Dat buoredahttá barggodilev, dav mån juo dálla vuojnáv, ja buorak la tjoahkkit sihke oappijt ja barggijt, javllá rektor Britt-Karin Hansen.
+Åhpadiddje li aj oadtjum ådå, stuoráp ja buorep barggolanájt, ådå stuoráp åhpadiddjijlanjáv ja buorep bivtaslanjájt.
+Ja dasi l sámegielåhpadiddje Paul Gælok dudálasj.
+- Dat la buorre gå bessam lip sæmmi dæhkko vuolláj divna vehka, sierralahkáj gå mij divna bargge bessap liehket aktan.
+Åvddål ij lim miján buorre barggosadje, galmma ja oabme skåvllådåben, valla dálla l dille ållu ietja láhkáj, javllá åhpadiddje Paul Gælok.
+GULLDAL ÁSSJEV:
+Dåssju galbba dárogielnamájn vuojnnu gå Båddådjuj la boahtemin.
+Galbba sámegielnamájn Bådåddjo, la dassta gáhtum.
+Juoga vádnun rijkkarahten gå Bådåddjuj la boahtemin.
+Juo vat la Bådåddjo-galbba suoláduvvam.
+Sådnåbiejven oattjoj åssudakdirektørra Stáhta rahtedåjmadagán, Kjell Skjerve, diedov jut Bådåddjo-galbba lij suoláduvvam.
+Skjerve jáhkká sån jali sij gudi li galbav suoládam li dáv dahkam suohttasa diehti.
+Valla iehtja ij de dási galla tjajma.
+- Hådjånav gå vuojnáv mijá galba biejsteduvvi.
+Miján li ietjá ássje majt lulup ruhtadit, valla lip oahppam vierttip rudájt vuorodit dákkir bahádagojda, javllá Skjerve NRK.no:aj.
+Galbba birra la edna sáhka læhkám.
+Åvddål la moaddi biejsteduvvam, ja galbba l aj åvddål gáhtum dassta gånnå tjuodtju.
+Bådåddjo-galbba la åvddål aj moaddi biejsteduvvam.
+Kjell Skjerve doajvvu sån gut galbav la válldám la várddás ja buktá galbav ruoptus sunji.
+- Ij sån oattjo makkirik stráffav, mån ávvusav jus dav oattjov ruoptus, javllá Skjerve.
+Sån la juo ådå galbav diŋŋgum, ja doajvvu la sajen vahko duogen.
+Bårjås 2012 - dán bále aj julevsámegiellaj.
+Uddni almoduvvá Árran- julevsáme guovdátja 13 diedalasj ájggetjála "Bårjås".
+Dán jage la stuorra oasse artihkkalijs aj julevsámegiellaj tjáleduvvam.
+- Dán jage la bielle oasse artihkkalijs aj sámegiellaj jårggåluvvam ja dát la stuorra sieradus dijmásj ja åvdep jagij "Bårjås"-tjállagijs.
+Dát la stuorra giellalåpptim ja mij aj boahtte vaddusijn galggá boahtet, diedet Árrana rádevadde, Line Merete Skarvik.
+Árran - julevsáme guovdásj almot juohkke jage diedalasj ájggetjállagav mij almoduvvá akti jahkáj.
+Gitta 1999-jage rájes la dát ájggetjála boahtám jur javlaj åvddåla.
+Árrana rádevadde, Line Merete Skarvik.
+Dán jage la Árran válljim stuorra oasev artihkkalijs aj julevsámegiellaj almodit.
+Ja dav sij dahki moatte siváj diehti.
+- Ietjastis la má ájnas artihkkala båhti julevsámegiellaj vaj ulmutja galggi máhttet låhkåt fágaartihkalijt aj sámegiellaj.
+Dán jage lip aj oadtjum doarjjagav Sámedikkes sáme tjállusijda, ja danna l gájbbádus jut 50 prosenta tjállagijs galggi liehket sámegiellaj, subtsas Skarvik.
+Dássta la stuorre ávkke javllá Skarvik.
+- Gå artihkkala li sámegiellaj tjáleduvvam de li da fáron åvddånime julevsámegielav.
+Terma båhti sámegiellaj ja álu vuojn sámegiella ij adnu dakkár dutkam- ja muodugasj fágalasj aktijvuodan.
+Dan diehti l má viehka ájnas gávnnuji artihkkala ma li sámegiellaj tjáleduvvam majt ulmutja máhtti adnet.
+Dán jagásj "Bårjjåsin" li gålmmå oajvvetiemá ma li iellemvuoge ællosujton, varresvuohta ja dutkametihkka.
+Dánna li artihkkala dagu dálkádakhiebadibme ællosujton Nordlándan, ællosujto hiebadallamstrategija ja ællosujto árvo kultuvrraguodden ja árbbedábálasj iellemvuohken.
+Duodden li aj artihkkala dutkametihkas ja guokta tjállusa gånnå varresvuohta la tiebmá.
+Duodden la aj akta artihkal bidumsáme bájkkenamáj birra.
+- Tjállagin li artihkkala daj gålmmå tiemáj birra ma li ássje majna Árran la barggam dán maŋemus jage, subtsas Skarvik.
+Girjje 'Subttsasa dållågáttes - Historier rundt kaffebålet'.
+Uddni aj almot Árrana girjjealmmudahka, Báhko, girjev bidumsáme guovlos.
+Dav girjev la bidumsábme Knut Sivertsen tjállám ja la suv nubbe girjje.
+-Knut Sivertsen, Bájddáris la tjállám girjev majt gåhttjum la "Subttsasa dållågáttes".
+Girjje l sihke julevsámegiellaj ja dárogiellaj ja gåhtjoduvvá dárruj "Historier rundt kaffebålet".
+Girjen subtsas tjálle subttsasijt suv sijddaguovlos Bájdd��rin, dáhpádusáj birra majt iesj la åtsådallam ja subttsasijt majt iehtjáda li sunji subtsastam.
+Girje vuodo l dålusj sáme subtsastallamvuohke ja girjje almoduvvá uddni, subtsas Skarvik.
+Girjjetjálle, Knut Sivertsen.
+Sån ávttji ulmutjijt boahtet dán javlajåvddål ávvudallamij mij la bidumsáme guovdátjin, Duoddara ráfen, Bájddárin gietjan dán iehkeda.
+- Ij la ietján gå boahtet Duoddara ráfáj oassálastátjit girjálasjvuoda javlajåvddål-ávvudallamij gånnå ienep diedo girjes gulluji ja gånnå aj tjálle tjavggalåhkå ietjas girjes.
+Mij guossodip gløggajn ja javllagáhkoj ja gájka li buorisboahtem dåhku.
+Girjje l má viehka buorre javllavattáldahka, javllá Skarvik ja ávttji ulmutjijt boahtet.
+Gåvådibme Biri Biernas.
+Biri Biernna la ådå julevsámegielak mánájTV-rájddo mij uddni vuostasj bále vuojnnu NRK Super:in.
+- Dát la animasjåvnnårájddo bierna birra, Biri Biernna, subtsas Jon Isak Lyngman Gælok, NRK Sáme mánájTV-bargge, gut la sån guhti la hiebadahttám dáv ådå TV-rájdov julevsámegiellaj.
+Biri Biernna la biernna mij dal duov-dáv hihtti rádnajnisáj siegen.
+Jon Isak Lyngman Gælok la hiebadahttám julevsábmáj.
+- Biri Biernna la biernna gut sáhkát, ja sunja li rádna dagu piŋgvijnna ja pelikádna gudi libá suv buoremus rádna.
+Ja duoppen-dáppen manni sij ja duov-dát dáhpáduvvá dáj sijá manojnan.
+Mannamin li gåjt ekvatorin ja Nuorttapåvlån li aj mannam, valla maŋenagi vierttiji sijddaj máhttsat stádtjogáhkojt båråtjit, subtsas sån.
+Dát animasjåvnnårájddo la dat vuostasj animasjåvnnårájddo julevsámegiellaj mij Mánáj-TV:an vuoseduvvá.
+- De la vuostasj animasjåvnnårájddo mij NRK Sáme:n la julevsámegiellaj dagáduvvam.
+NRK Sáme:n la ulmme gåjt galggi vihtta prográmma julevsámegiellaj jáhkáj dagáduvvat.
+Ja mij jáhkkep animasjåvnnå la dat majna mij buoremusát oadtjop julevsáme mánájt gehtjatjit mánájTV:av, javllá NRK Sáme mánájTV-dåjmadusá jådediddje, Norleif Krokmo.
+Ja uddni de vuojnnu vuostasj bále NRK Super:in kl.
+Biri Biernna-rájddo vuoseduvvá juohkka mánnodagá, dán jage vihtta programma.
+Rájddo hiehpá vuostatjin nuoramusájda, valla Gælok aj hasot ållessjattugijt gehtjatjit.
+- Nuoramusájda hiehpá, sidjij lip mij hiebadam rádjov, valla ållessjattugijda aj dåhkki gæhttjat gå danna la vehi gåhtjodum metahumor mij lulu ållessjattugijda aj miellagiddis gæhttjat, subtsas Gælok.
+Så ij la de ietján gå tjåhkkidit gehtjatjit NRK Super, kl.
+GULLDAL ÁSSJEV BIRI BIERNA PROGRÁMMA BIRRA:
+Gåvådibme:Máná sjiejssiji Ájluovta jávren.
+Giellarádnastallam la ådå sámegielak fálaldahka mánájda Ájluovtan, Divtasvuonan.
+Divtasvuona ASVO la álgadam prosjevtav "Mij sámástip aktan - buolvaj gaskan" ja la giellaprosjækta mij galggá njálmálasj sámegielav nannit ja åvdedit.
+Sámedigge la ruhtadam prosjevtav ja gålmmå julevsámegielak nuora, Ingrid Kintel, Inga Mikkelsen ja Mathias Mikkelsen, Ájluovtas Divtasvuonan fálli mánájda sámegielak arenav gånnå sámástit rádnastallama ja suohttasij baktu la oajvvedoajmma.
+Akti vahkkuj tjoahkkiji nuora skåvllåmánájt sámegielak rádnastallamdåjmajda.
+Ingrid KintelFoto: Harrieth Aira/NRK
+- Dat la doajmmaiehket mánájda gånnå galggap ståhkat, aktan liehket, rádnastallat ja suohtastallat.
+Mij galggap ståhkat, lájbbot, biebmojt riejddit, tjerastallat, tjuojggat, sjiejssit j.n.v.
+Ja gájkka galggá sámegiellaj dáhpáduvvat, subtsas akta dájs nuorajs, Ingrid Kintel gut la fáron ásadime dájt rádnastallamiehkedijt.
+Ingrid Kintel
+Dát la ådå fálaldahka sáme mánájda.
+Ulmme l sámástit, valla gatjálvis le gåktu dav tjoavddet vaj oadtjot mánájt sámástittjat.
+-Uddni ij dal nav ållo sámegiella sijdajn gullu, subtsas Kintel.
+-Ja gå luondulasj sáhka ij gullu sijdajn, dat arena gånnå máná galggi sámegielav gullat, gå dat vádnun sijda bieles, de dárbahip dahkat arenav gånnå máná iejvviji bágojt ja sosialiseriduvvi sámegiellaj.
+Mån jáhkáv sámegiella gullugoahtá gå hárjjánip sámástit nubbe nubbáj ja máná oadtju hárjjánit sijá ságastallamgiella máhttá liehket sámegiella, dættot sån.
+Æjvvalimiehkedijn la akta njuolgadus.
+- Dájn æjvvalimijn la dåssju akta njuolgadus ja dat la sámástit.
+Dát la fálaldahka mánájda, sij bessi ietja válljit jus sihti fáron jali jus e sidá fáron.
+Ja gå mánná iesj bæssá válljit, "já dáv de mån sidáv", de sån juo diehtá vuordeduvvá sujsta sámegiella jus galggá oassálasstet.
+Ja navti mij jåksåp nubbe nuppev, máná ja midja nuora, subtsas Kintel.
+Fálaldahka la skåvllåmánájda gejn la sámegiella vuostasj giellan vuostasj klássas giehttjit klássaj, ja la akti vahkkuj.
+Ja máná li diededam dási sij sihti sæbrrat.
+- Gå mánájt iejvviv oassásin de tjuorvvu "Håj, Ingrid, mån ávvudaláv rádnastallamij", så dájda iehkedijda de máná ávvudalli.
+Miján ælla ga makkirik diededime.
+Da gudi båhti, båhti, subtsas Ingrid.
+Ja gånnå máná ja dá gålmmå nuora galggi æjvvalit ij la ga mierreduvvam álgos.
+-Miján ij la sierra sadje gånnå æjvvalip, subtsas Ingrid.
+- Mij ep sidá sámástimev institusjåvnåjda tjadnat.
+Mij sihtap má juokkirik láhkáj privatiserit dáv.
+Sámegiella ij gullu dåssju skåvllåj, dåssju Árranij jali ASVOj.
+Sámegiella ij la juoga mij dåssju dákkir sajijn galggá gullut.
+Mij máhttep akta ber gånnå sámástit, ja dan diehti ij la miján stuoves æjvvalimsadje.
+Muhttijn lip muv lunna, ietjá bále ålggon ja ietjá bále ihkap nágin iehtjádij lunna, subtsas sån.
+GULLDAL ÅLLES ÁSSJEV DÁNNA:
+Árran.
+Julevsáme guovdásj Árran Ájluovtan Divtasvuonan la dal duojev vieledime.
+Gidán biejaj Árran duodjebagádiddjev virggáj.
+Dav aktisattjat Divtasvuona ASVOjn ja duodjesiebrijn Duodje Nordlánnda.
+Tjuodtjelij vahkojt máhtti de duodjára ávvusit gå dal seminára ja kursa ásaduvvi Árranin.
+Lågå aj: Fikk duodjepris.
+Lågå aj: Skal dokumentere lulesamisk duodje.
+Gaskavahkko la álggo dán vuostasj duodjeseminárraj gånnå ságastallam ja bagádallam la gáppte birra.
+Gáppte mij álgos lij bæjválasj bivtas, valla aj bivtas mij aneduváj gilldegárvvon sierralagásj dahpádusájn.
+Uddni dal gáppte ienemusát gilldegárvvon aneduvvá.
+Niellja kursa dal tjavtjan ja dálven ásaduvvi, ja juohkka kursan la sierra duodje-tiebmá.
+Åvddål gå kursa álggi la seminárasj dan tiemá birra.
+Gaskavahkko l de seminárra mij de kursajn joarkká duorastak ja bierjjedak iehkeda, ja hæjtto l dal lávvodagá biejven
+Árrana duodjebagádalle Lilian Urheim.
+Kursalågådalle li dal Svieriga ja aj Vuona bieles.
+- Dán vuostasj seminárraj/kurssaj boahtá Anna Stina Svakko Bårjjåsis Jåhkåmåhken Svieriga bieles, ja kursav de galggin aktan tjadádit, javllá Árrana duodjebagádalle Lilian Urheim.
+Ja gatjálvissaj jus la vejulasj gáptijn ållit guovten biejven ja avtan iehkedin, de vásstet sån:
+- Ij la de dárbbo gáptijn dán kursan ållit dajna gå, sidjij gesi l dárbbo, máhtti Árranin goarristit jus viehkev dárbahi, javllá Urheim.
+Kurssa l navgu.
+Sámedigge ja Nordlánda fylkka libá rudájt dán duodjeprosjæktaj juollodam.
+Gáptegisá ávvdallin Sámeálmmuk biejvev.
+Vuordedahtte ienep gáptegisá galggi vuojnnut maŋŋel dáj duodjekursaj Árranin.
+Dá vidás li sáme prosjevtajn Valensvuona varresvuodaguovdátjin barggam.
+Gåråbieles: Trond Bliksvær, Hanne Jakobsen, Arnfinn Pavall, Erling Urheim ja Tove Bergkvist.
+Jagev la Valnesvuona varresvuodaguovdátjin, Valnesvuonan, Fuoskon læhkám sierra sáme prosjækta.
+Ulmme l læhkám hiebadahttet varresvuodafálaldagájt vaj buorebut galggi sáme pasientaj dárbojt gåtsedit.
+Trond Bliksvær.Foto: Harrieth Aira/NRK
+- Mij lip dáv juo ájggá ælvvám mij vierttip tjiehpebu sjaddat duostotjit sámijt gudi diehki båhti, javllá Trond Bliksvær gut la dutkam-ja åvddånahttemoajvve Valnesvuona varresvuodaguovdátjijn.
+Trond Bliksvær.
+Valnesvuona varresvuodaguovdásj mij la Fuosko ja Bådåddjo gassko fállá varresvuodadievnastusájt sierratjiehppedásen ulmutjijda gudi oatsodimev ja máhtsastimev dárbahi.
+Dav duola dagu gå skihpudagáj diehti li ierit barggoiellemis gahttjam, dat mij gåhtjoduvvá dárruj rehabilitering.
+Valnesvuona varresvuodaguovdásj aj fálla sierratjiehppe dievnastusájt fábmálisájda gudi dárbahi viehkev viesotjit buoremus láhkáj ietjasa skihpudagáj, dat mij dárruj gåhtjoduvvá habilitering.
+Dåhku ållo pasienta båhti ja aj sáme pasienta, sierraláhkáj julev- ja oarjjelsáme guovlos, Nordlándan, valla aj nuorttat.
+Ienep diedojt Valnesvuona varresvuodaguovdátja birra gávna dánna.
+Diedo ælla sámegiellaj almoduvvam.
+Gå ulmusj dåhku boahtá de sámevuohta ij dal bárep vuojnnu institusjåvnån.
+Sáme dájdda ja sáme kártta, oabme gábmaga gahtsahi siejnen, valla danna ælla galba jalik ietjá diededime sámegiellaj jalik ietjáláhkáj juoga mij vuoset institusjåvnnå galggá aj varresvuodafálaldagájt fállat vaj sámijda dåbddu oahpes.
+Institusjåvnnå la juo åvddål aj gæhttjalam hiebadahttet fálaldagájt sáme pasientaj dárboj gáktuj.
+- Mij lip aktisattjat barggam sámij gudi sáme kultuvrav dåbddi dagu ælloniehkke Fuoskon, Arnfinn Pavall.
+Valla lej huoman institusjåvnnåj dárbbo gehtjadit gåktu systemmáhtalattjat adnet ja dádjadit sáme kultuvrav ja gávnadit makkir máhtudahka sáme kultuvras le institusjåvnån.
+Ij dåssju dat mij dal ålgoldis tjalmij vuojnnu.
+Valla aj la ájnas dádjadit dajt hásstalusájt mij varresvuodan ja máhtsastimen lulu gå ulmusj la sábme, tjielggi Trond Bliksvær.
+Ja jur dav institusjåvnnå dåbdåj ja miededij - dárbbo l systemmáhtalattjat gehtjadit dáv.
+Navti de ietjastis álgadin sierra sáme prosjevtav dijmmá.
+Sij biedjin virggáj prosjæktajådediddjev gut galgaj gehtjadit gåktu dievnastusá doajmmi sáme pasientaj hárráj ja mij lulu dárbulasj dahkat.
+Prosjækta l vihpam jagev ja gatjálvis le mij la dáhpáduvvam dán jage mij luluj sáme pasientajda ávkken?
+Dasi vásstet prosjæktajådediddje Erling Urheim náv:
+Erling Urheim la jådedam prosjevtav.Foto: Harrieth Aira/NRK
+- Dánna li moadda oase majt lip vieledam.
+Sáhka la má dádjadusás, gåktu sámij barggat, vuosstij válldet ja aj diedojt sámij birra, duoje, åssko ja duot-dát.
+Ájnas la aj dádjadusáv oadtjot gåktu sáme li ájgij tjadá vájvástuvvam.
+Miján lij fáhkabiejvve mij dav tjalmostij - láddáduvvama båhtusa sámij varresvuodadilláj.
+Duodden lip tjadádam fáhkabiejvijt, maŋemus lij miehttseterapija, ja bargge li aj oassálasstám duon-dán varresvuodaseminárajn, subtsas prosjevta jådediddje, julevsábme Erling Urheim gut la dájna barggam Valnesvuona varresvuodaguovdátjin dán maŋemus jage.
+Erling Urheim la jådedam prosjevtav.
+Duodden máhtudaklåpptimij barggij gaskan de la varresvuodaguovdásj álgadam duov-dáv mij lulu sámevuodav buorebut vuosedit.
+Buojkulvisá dagu låvdagådijt li tsieggim, sáme girjijt girjjevuorkkáj oadtjum, duodjekursajt tjadádam ja oahpástuvvam sáme værmádahkaj.
+Gatjálvissaj majt sáme pasienta dási javlli vásstet Erling Urheim sij li vuojnnet dudálattja.
+- Mån lav ságastam ulmutjij ja sij li ávon ja javlli dási l dárbbo gå guovdásj biedjá dættov sidjij, javllá Urheim.
+Svenn Johnsen la akta pasientajs gut la Valnesvuona varresvuodaguovdátjin læhkám.
+Svenn Johnsen.Foto: Privat
+- Álgon gå båhtiv Valnesvuodnaj de mån ja báhttja bådijma dasi, de gæhttjiv gámáv danna.
+De usjudalliv le gus vuojnnám, sáme aj máhtti dánna årrot ja sámegielav hållat.
+Ja gå mån båhtiv sisi de vuojnniv sáme barggev, prosjæktajådediddjev Erling Urheim lij danna, ja mån ságastiv sujna.
+Ja dat lij buorre, subtsas pasiænnta, Svenn Johnsen.
+Svenn Johnsen.
+Svenn Johnsen ij dåssju vuojne ávkev dássta dåssju sámij diehti.
+Sån aj dættot man ávkálasj la dáttjasebrudahkaj oahpástuvvat sámegiellaj ja kultuvrraj.
+- Gå mån sáhkadahttjájiv sámegiellaj daj láttij ja rivggoj guoran de sidja midjij gæhttjin ja gatjádin makkir gielav midja ságastijma.
+Ja de subtsastijma mij lip sáme ja oahppása Divtasvuonas.
+Vuojná sáme kultuvrra dakkir stuor sajen ij la læhkám åvddål, esski gå dálla Erling Urheim danna barggagådij.
+Ja dat la buorre, gå dán mijá væráldin vilák ulmutja gatjádi hájn mij la sábme, majt la sábme ja gånnå sábme årru.
+"Sáme årru gámájn", javlli, ja mån de hæhttujiv tjajmmat ja javllat ulmutjijda ma dav jáhkki, "Jubmelam, midja lip ham jagen 2012.
+Makkir diedojt lihpit oadtjum mijá birra," subtsas Johnsen.
+Så le gus duv mielas dát buorre prosjækta mij la tjadáduvvam Valnesvuonan?
+- Buorak la dat divnajda, aj midjij sámijda gudi sámegielav sáhkadip látte ja rivggo væráldin.
+Navti vuojn de aj látte ja rivggo oadtju gullat mijá vidjurijt, javllá Johnsen.
+Jus sáme prosjækta joarkká ja man láhkáj ij la uddni tjielgas.
+- Ulmme la hiebadahttet åtsådallamijt majt dán prosjevta baktu lip ælvvám institusjåvnå strategalasj bargguj vaj sjaddi stuoves oassen varresvuodaguovdátja bargos, vásstet Trond Bliksvær.
+Valla makkir konkrehta dåjma jåhtuj båhti ij la tjielgas.
+-Varresvuodaguovdátja bargge ja stivrra ælla giehtadallam diedádusájt prosjevtas, valla ságastallama vuolen le gåjt gehtjadit jus lulu sámegielak barggev institusjåvnnåj åttjudit jus la ruhta dasi, subtsas vas Tove Bergkvist gut jådet mánáj ja nuoraj åssudagáv varresvuodaguovdátjin.
+Ja dav aj pasiænnta Svenn Johnsen doajvvu.
+- Doajvov de dájna joarkki.
+Prosjæktaj la dárbbo.
+Dárbbo l ulmutjij dåppe gut sámegielav sáhkat ja dádjat gå dåhku sáme båhti.
+Jus e máhte riekta dárogielav sáhkadit de la buorak gå la ulmusj danna gut suv dádjat.
+Uddni l máj navti jus sáme e dádjada dåktårijt ja barggijt de ber javlli ja,ja, valla ælla huoman dádjadam, javllá Johnsen.
+Dán bále la de dát prosjækta nåhkåm ja sáme prosjæktajådediddje la ietjas bargujn ållim.
+Vuostasj studenta julevsáme bacheloråhpadusán Nordlánda universitehtan.
+Universitehta rektor Pål Pedersen guddnedij sijájt uddni.
+Uddni rahpusij julevsáme bacheloråhpadus Nordlánda universitehtan sierra mujttádahttemijn gåsi studenta lidjin bivddidum.
+Ja Bodø Glimta lijkkemållagáhttár, 20 jahkásasj Adrian Nystø Mikkelsen, la aj álggám dán åhpadussaj.
+- Mij ham dárbahip máhtudagáv sámegiellaj ja dan diehti la máj dárbbo låhkåt sámegielav javllá Adrian Nystø Mikkelsen akta dajs 21 studentajs gut uddni álgij dan vuostasj bacheloråhpadussaj julevsámegielan, Nordlánda universitehtan.
+- Ep la moattes, lip nav gallegattja julevsáme guovlon ja gå mån lav juo sámegielav oahppam mánná rájes de la luondulasj låhkåt sámegielav, dættot sån.
+Adrian Nystø Mikkelsen, sámegielstudænnta ja mållagáhttár Bodø Glimt lágan.
+Adrian Nystø Mikkelsen gut aj la buosjes ja vissjalis bállotjiektje ja uddni l sadjásasj jali lijkkemållagáhttár Bodø Glimt lágan mij la 1. divisjåvnån, ij dal bárep sámegielav dárbaha gå bállov la tjiektjamin.
+- Ij la dal julevsámegiella ájnas gal bállotjiektjamin, valla sámegiella l dal oasse muv identitehtas ja la luondulasj oasse munji, dættot sån.
+Ja nuorra báhttja dal ij la uddni mierredam jus julevsámegiella sjaddá suv åhpadusgæjnno.
+Duodden julevsáme bacheloråhpadus de sån aj histåvrråfágav låhkå universitehtan.
+- Iv la ájn mierredam makkir virggáj galgav låhkåt.
+Mån lav ájn álgon muv åhpadusán, subtsas sån.
+Valla soajttá sámegiela mastergráda loaggá.
+- Ja, jus sjaddá fálaldak matergrádaj de máhtáv usjudallat álgget dasi.
+Jus dát bachelor la miellagiddis ja ålliv dajna, de soajttá álgáv, ij dav diehttu.
+Rahpamin lij aj áttják álggám ådå sámeássjij stáhttatjálle Ragnhild Vassvik Kalstad.
+Dát lij suv vuostasj almmulasj manno ja bådij de julevsáme guovlluj.
+Sunji la luondulasj gæhttjagoahtet jus dåhkki vijdedit dáv åhpadusfálaldagáv julevsámegiela mástergrádaj.
+- Ij la dal ietján gå vádtset gæjnov vijddábut.
+Ga dal juo bacheloråhpadus la sajen de la ham gæjnno rabás matergrádafáládagáv fállagoahtet.
+Så dav de vuordáv fágabirás dánná Nordlánda universitehtan plánigoahtá, javllá Ragnhild Vassvik Kalstad gut rámmpu Nordlánda universitehtav ja julevsáme birrasav dát buorre bargos mij la dagádum.
+Sámedigge aj vuojnná luondulattjan dáv fáláldagáv vijdedit.
+- Gå dal bacheloråhpadus la juolgij nanna.
+De usjudaláv ruvva láhkáj dal aj dåhkki oadtjot mástergráda fáláldagáv sadjáj.
+Gålmån jagen li dá studenta gærggam bacheloråhpadusájn, ja sihti joarkket mastergrádajn.
+Dan diehti viertti mastergrádafáládahka lihket sajen gålmån jagen, dættot Sámedikkeráde ájras Ellinor Marita Jåma gut Sámedikkev ájrastij dán rahpamin Bådåddjon.
+Sámeássjij stáhttatjálle Ragnhild Vassvik Kalstad lij aj guddnedime studentajt.
+Mikal Urheim ávvusij gå guláj sån oadtju Gånågisa ánssidammedáljav.
+Sáme sebrudagá gállájs ja sebrudakberustiddjijs, julevsábme Mikal Urheim (80) oadtju Gånågisá ánssidammedáljav.
+Lidjin Divtasvuona ja Hábmera suohkanoajve aktan Árran - julevsáme guovdátja direktørajn, gudi oajvvadin Mikal Urheim ánssit Gånågisá ánssidammedáljav oadtjot.
+- Mikal Urheim la badjel 50 jage iesjgeŋgalágásj rållaj ja dåjmaj baktu åvdedam nasjonála ja bájkálasj ássjijt ma li sebrudahkaj læhkám stuorra ávkken, sierraláhkáj sáme álmmuga åvdås ja julevsámij åvdås sierra.
+Mikal Urheima barggo le læhkám tjielgga njunnusjbarggo åvddånahtátjit sáme sebrudakiellemav Vuonan tjálli suohkanoajve-guovtes ja Árran-direktørra præssadiedádusán.
+"Ælla da tsuvkkám åvvå báhkogietjev dán birra munji.
+Diedá alvaduvviv."Mikal Urheim
+Diedá alvaduvviv."
+Ja vásse bierjjedagá bådij diehto Gånågis la miededam dáv åhtsåmusáv.
+-Duodaj lij ávvosáhka, javllá Divtasvuona suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen gut de dalága diededij Urheimav.
+- Sån ávvusij ja månnå ávvusav.
+Hávsske lij de dáv diedov sunji buktet, javllá Tor Asgeir Johansen.
+Urheim iesj ittjij diede sån lij oajvvaduvvam oattjotjit Gånågisá ánssidammedáljav.
+- Mån iv la majdik gullam ja diedá alvaduvviv.
+Ælla da tsuvkkám åvvå báhkogietjev dan birra munji, tjajmmá Mikal Urheim.
+Ja Urheim la ávon ja dudálasj gå Gånågisá ánssidammedáljav oadtju.
+- Mån la ávon ja dudálasj.
+Gå mijá rijka gånågis la gávnnam muv bargov buorren de lev mån ávon ja dajna dudálasj.
+Valla dát vuosádus ij la dåssju munji aktu, valla aj muv mánájda gudi li muv doarjodam agev ja ietjá sámijda gudi li mujna viehkken årrum, javllá Mikal Urheim.
+Sån aj gæssá åvddån suv áhkáv, Elin Urheim-rávkkev, gut suv duogen agev la årrum.
+- Muv buoremus venak ja viehkediddje, muv iehttselis Elin ij la desti viesso.
+Muhtem låsså ájge de javlliv mån sunji; "Hæhttutjip má de hiejttet årromis sábmen".
+Dasi Elin náv javlaj; "Ep gåjt dal mij máhte hiejttet majt ep la álggám, mij lip riegádam".
+Ja divna dát la baddjen anedam muv juolgij nanna, javllá Urheim.
+Gájkka sebrudakbargos majt sån la åvdedam ja mij sunji ájnnasabmusin uddni vuojnnu, la Sámedikke vuododibme Vuonan jagen 1989.
+- 20 jage åvddål gå Sámedigge vuododuváj de oajvvadiv mån bierri ásaduvvat parlamænnta sámijda mij sierralágásj sáme ássjijt giehtadallá.
+Ja dat la ådå barggo mijá rijkan årrum, gånnå unneplåhko geográfalattjat la segadum ieneplågoálmmugijn.
+Ja gå dási lip gávnnam tjoavddusav jut sáme máhtti adnet parlamentav la dat ájnnasamos barggo mij muv miela milta la boahtám, dættot sån.
+Gånågisá ánssidammedállja vatteduvvá Mikal Urheimaj sierra sermonijan, ja la Divtasvuona suohkanoajvve gut gånågisá åvdås medáljav sunji vaddá.
+Goassa ja gånnå dat sjaddá ij la ájn mierreduvvam.
+Gånågisá ánssidammedallja Mikal Urheimaj
+Sámedikke presidænnta la viehka dudálasj oajvvadussaj juollodit lasse rudájt sámegiellaj ja kultuvrraj.
+Sámedigge oadtju budsjæhttaoajvvadusán birrusij 404 milliåvnå kråvnå jahkáj 2013.
+- Dát la budsjæhttaoajvvadus majna mij buoragit viessop, javllá sámedikke presidænnta Egil Olli NRK Sábmáj.
+Olli la sierraláhkáj dudálasj mij gullu sámegiellaj ja kultuvrraj.
+Dájda juollodimijda mij duodaj lijkkup.
+- Mij ij lim nav buorre ja masi lijma vuorddám ienep rudájt la oahpponævvo buvtadibmáj.
+Dan suorgen fájlluji rudá, dættot Olli.
+- Valla ålleslattjat lip mij dudálattja budsjæhttaoajvvadusájn.
+Ja duodden aj oadtju Finnmárkokomisjåvnnå 17 milliåvnå kråvnå mij ij gullu Sámediggáj.
+Vuona sámij rijkkasiebre (NSR) parlamentáralasj jådediddje Aili Keskitalo ij dádjada majdik presidenta sjållåhimes mij gullu 2013 budsjæhttaoajvvadussaj.
+Aili Keskitalo ij la dudálasj 2013 budsjæhttaoajvvadusájn.
+- Olli la iehtja gájbbedam ráddidusás viehka ienep rudájt Sámediggáj gå dav mij dánna oajvvaduvvá, gåktu de sådnå máhttá liehket dudálasj, gatját Keskitalo.
+Gå dal presidænnta návti nammat sån la dudálasj dájna oajvvadusájn, de ham de sån rádjá signálajt oajválattjada jut dát la nuoges ja de ham Stuorradigge ij des dárbaha usjudallat Sámedikkev, jáhkká sån.
+Sámedigge l iehtja mierredam gájbbedit lassedoarjjagav 139 milliåvnå kråvnåj, valla dán oajvvadusán boahtá 32 lasse milliåvnå.
+- Ep de máhte dudálattja liehket budsjæhttalassánimijn mij la 100 milliåvnå kråvnå vuolep gå dav majt lijma sávvam, dættot Keskitalo.
+Nordlánndaj båhti lasse rudá ådå rahteprosjevtajda, aktij 1,1 milliárdda kråvnå.
+Hålogálátteråvvåj mij la tsieggiduvátjit båhti 690 millijåvnå kråvnå.
+Ja E-6 ådåstuhttemij Skilggáváren, Hábmerin båhti 40 millijåvnå kråvnå ådåstuhtátjit vihtta kilomehterav, valla aktij galggá 17,5 kilomehtar E-6 rahtes danna ådåstuhteduvvat.
+Rahteådåstuhttem Skilggáváren álggá boahtte jage ja vihpá gålmmå jage.
+- Dát merkaj ållu ietjá boahtteájgev sidjij gudi galggi maneldit oarjás nuortas ja nuortas oarjás dán rahte milta, javllá stáhtatjálle Jåhtulakdepartementan, Janne Sjelmo Nordås.
+- Sihke nuorajn ja vuorasappujn ålles rijkan li varresvuoda dárbo ma vierttiji gåtseduvvat, javllá Inga Karlsen.
+(Tjuorgasgåvvå)
+Sáme nasjonálalasj máhtudakguovdásj psykalasj varresvuodan (SANKS) lulu sjaddat fálaldahka dåssju Finnmárkogijda.
+- Vájves sága, javllá Inga Karlsen, Divtasvuonas.
+Vil uddni máhtti sáme ålles vuonarijkas oadtjot SANKS-as dálkudimfálaldagájt jus dav hálijdi, valla boahtte jage rájes lulu láhkanjuolgadus rievddat dáv.
+Boahtte jage rájes viertti SANKS åhtsåt fállat juogu nasjonálalasj máhtudakfálaldagájt jali nasjonálalasj máhtudakfálaldagájt ja moaddeguovloj dálkudimfálaldagájt.
+Inga Karlsen, Divtasvuonas
+Inga Karlsen, Ájluovtas Divtasvuonas gut julevsámijt åvdås SANKS-a addnenammadusán ja gut aj la Sáme vuorrasijráde jådediddje ij åvvånis dási lijkku ja hådjån.
+- Dát lij duodaj vájves sáhka ja jáhkáv dal ulmutja ruojav dahki gå dáv gulli, javllá sån.
+Gálldo: Helse Finnmark
+- Máhttá gus de gåhtjuduvvat nasjonálalasj guovdátjin?
+Sáme ham årru ålles rijkan ja ij dåssju Finnmárkon.
+Dav ráddidus diehtá.
+Iv de mån dáv galla dádjada, javllá Karlsen.
+- Oadtjot guládallat ietjas giellaj ja ietjas kultuvrajn vuodon la má viehka ájnas ájnegis ulmutja varresvuoda dilláj, dættot sån.
+Inga Karlsen diehtá ållusa julevsámeguovlos li SANKS-a fálaldagájt adnám.
+- Ulmutja sjávvuni jus dát fálaldahka gáhtu.
+Ja jus dån i oattjo dav fálaldagáv majt dárbaha, de ij gåjt de duv varresvuohta buorep sjatta, dættot sån.
+Árvustallam majt SANKS la tjadádam daj niellja jagij maŋŋel gå SANKS ásadij sierra kontåvråv Ájluoktaj, Divtasvuodnaj vuoset SANKS la vierttim duodde ulmutjijt biedjat bargatjit Divtasvuona kontåvrråj.
+"... Li læhkám viehka ållo pasiennta dán kontåvrån, så mij lip vierttim biejdat lasse barggijt dåhku vaj duosstot dárbojt..." tjállá SANKS ietjas árvustallamin.
+Julevsáme guovlos li aj rájaduvvam ållusa iesjgenga lágásj åssudagájda Finnmárkon, ja dán kontåvrån la læhkám stuorámus doajmma buohtastahtedum dåj ietjá kontåvråj ålggolin Finnmárko.
+Ij ga Sámedigge lijkku dájda ságajda.
+Sámedikkeráde Ellinor Marita Jåma javllá sån muodástuvvá gå dájt ságajt gullá.
+- Mij muodástuvvap oarjjelsáme pasientaj diehti, valla aj julevsáme pasientaj diehti.
+Sámedigge galggá ássjev bajedit ráddidusájn ja mij aj gåhttjop Helse Nord dádjadit siján la má åvdåsvásstádus gájkka Vuonarijka sámijda, javllá Ellinor Marita Jåma.
+Dát la Árran - julevsáme guovdátja vuodogiergge, ij rávvis giergge nav gåk dábálattjat vuodogiergge le.
+Dán jage la 20 jage dat rájes gå vuodogiergge Árran, julevsáme guovdátjij, Divtasvuonan biejaduváj drådnik Sonjas.
+- Dát lij sierralágásj hávsskes dáhpádus, javllá Árrana udnásj hoajddár Oddmund Paulsen gut lij fáron gárvedime dán bæjvváj.
+Árrana bargge, rádevadde Ragnhild Lien ja hoajddár Oddmund Paulsen vuosedibá Árran vuodogiergev.
+Ja dat mij lij viehka sierralágásj lij gå Árrana vuodogiergge ij lim dábálasj r��vvis giergge.
+Sij gudi Árranav gárvedin sihtin farra gåvåstahttet vuodogiergev duojijn.
+MANEN DAV?
+GULLDAL ÁSSJEV DÁNNA.
+Såj libá riek dudálattja mærrádusájn, suohkanstivraájras Filip Mikkelsen ja suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen.
+Divtasvuona suohkanstivrra mierredij iektu avtajienalattjat doarjjot Måskerahte traseav mij la plániduvvam mannat Måskes Ájláddáj, Divtasvuonan.
+Aktisasjlista ájras Filip Mikkelsen åhtsålij árabut dán tjavtja ássjev gå suohkanstivrra ij la ássjev giehtadallam maŋŋel gå åvddåprosjækta lij gergas dijmmá, ja ruhtamerustallam tjielgaduváj.
+Valla iektu de avtajienalasj suohkanstivrra mierredij doarjjot måskegij ja oarjjevuonagij rahtegájbbádusáv majt li gájbbedam juo 50-60 jage.
+Suohkanstivra ájrrasa bivddi guovlo- ja stáhta oajválattjajt vuorodit rahteprosjevtav Måsskåj.
+Suohkanstivra mielas la ájnas rahtev Måsskåj oadtjot vaj:
+Suohkanstivra mielas ij udnásj mannomáhttelisvuohta tjoavde álmmuga dárbojt jalik vatte buoremus tjoavddusijt.
+Ja suohkanstivrra de hasot almulasj oajválattjajt, guovlo,- ja stáhta oajválattjat, vuorodit rahtev Måsskåj.
+- Ij la ietján gå barggagoahtet åttjudittjat ruhtadimev, javllaba Divtasvuona suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen ja Aktisasjlista suohkanstivraájras Filip Mikkelsen gudi dán ássjen riek avtamielaga libá åttjudittjat rahtev Måsskåj, Divtasvuodnaj.
+Ájluovta/Ájlátte girkko, Divtasvuonan.
+Divtasvuodna oadtju ådå girkkohærráv.
+Magne Kolvik gut 18 jage la girkkohærrán Divtasvuonan doajmmam la diededam sån Divtasvuonav guodá gæssáj gå pensjonisstan sjaddá.
+Biskoahppa Tor B. Jørgensen.
+Vuona girkko l almodam virgev rahpusin ja Oarjje-Hålogalátte biskoahppa Tor B. Jørgensen ij dal jáhke oadtju avtak sámegielak åhttsijt dán virggáj.
+- Majdis galga ælla miján avtak julevsámegielak girkkohærrákandidáhta jur dálla.
+Så danen vierttip oadtjot náginav gut hálijt julevsámegielav oahppagoahtet, javllá Oarjje-Hålogalátte biskoahppa Tor B. Jørgensen.
+Udnásj girkkohærrá Magne Kolvik la doajmmam Divtasvuona girkkohærrán 18 jage.
+Divtasvuona udnásj girkkohærrá, Magne Kolvik.
+Dájn jagijn sjattaj julevsámegiella almulasj giellan girkkon Divtasvuonan.
+Ådå testamænnta julevsámegiellaj jårggåluváj ja Julevsáme sálmmagirjje almoduváj.
+Duodden aj adnuj váldeduváj julevsáme liturgija mij aneduvvá mæssojn Divtasvuonan.
+Biskåhpa mielas la girkkohærrádievnastussaj Divtasvuonan ållu dárbulasj girkkohærráj gut julevsámegielav máhttá ja dádjat.
+- Dav ham udnásj girkkohærrá Magne Kolvik dåbdijdij girkkohærrán måttijt jagijt Divtasvuonan.
+Gå dal sån viertti hiejttet gå boarrásijpensjåvnnå álldarij la jåvsådam de dav vierttip dåhkkidit, javllá Jørgensen.
+Dan diehti la aj virggealmodusán nammaduvvam galggá liehket máhttelisvuohta oadtjot dågålasj julevsámegiela åhpadusáv sunji gut åhtså virggáj.
+- Ja de doajvvop mij gávnnap buorre girkkohærráv Magne Kolkvik:a sadjáj.
+Mij dájna barggap jus ga ep la ájn dási tjoavddusav gávnnam, subtsas Tor B. Jørgensen.
+Biskoahppa aj vájván gå girkkuj ælla ájn oadtjum julevsámegielak giellabarggev nav gåktu ájggomus lij juo dijmmá oadtjot.
+Sån huoman doajvvu boahtte jahkáj la máhttelis virggáj biedjat julevsámegielak barggev.
+- Doajvvomis boahtte jage lulup julevsámegielak barggev oadtjot.
+Muv mielas la vájvve gå vilák ij la sajen, ja dát virgge la ájnas åvddånahtátjit sáme oasev mijá bisspaguovlon, javllá Jørgensen.
+Laila Susanne Vars (g.b.)
+ja Inga Karlsen.
+Sámedikke vuorrasijráde Inga Karlsen ja Sámedikke sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars ávvusijga gå Gånågis berustij gullat gåktu vuoras sámij dille le Vuonan.
+- Hávsske lij Gånågisáv iejvvit ja sujna lij duodaj berustibme gullat ienebuv vuoras sámij dile birra, javllá Sámedikke vuorrasijráde jådediddje, Inga Karlsen.
+Vars ja Karlsen lijga Slåhtan giehttomin M.Gånågis Haraldij daj hásstalusáj birra mij duosstu vuoras sámijt uddni, ja duodden tjalmostit vuoras sámij máhtudagáv sebrudahkaj ávkken.
+Diehtovájnogis Majestehtta
+Vars ja Karlsen galgajga álgos iejvvit Gånågisáv 15 minuhta, valla æjvvalibme vibáj viehka guhkebuv gå dá 15 minuhta.
+Gånågis sidáj duov-dáv sunnus gullat mij guosská vuorasj sámij viessomdilláj Vuonan.
+- Munnun lij ållo giehttot ja sån aj gatjádij soames gatjálvisájt, subtsas Sámedikke sadjásasj presidænnta, Laila Susanne Vars.
+- Diedij gus Gånågis vuoras sámij dilij birra?
+- Mån jáhkáv Gånågis diehtá viehka buoragit makkir hásstalusá duosstu vuoras sámijt sihke sámegiela hárráj ja kultuvrraj gå vuorastuvvi ja jus intuisjåvnåjda båhti ja sujtov dárbahi.
+Miján ham ælla nuoges sámegielak dåktåra ja varresvuodabargge , javllá Vars.
+Sámedigge ja Sámedikke vuorrasij ráde aj sihti Gånågis galggá diehtet vuorasj sámij máhttelisvuodav liehket resurssan sebrudahkaj.
+Gå dal állis Gånågisáv Slåhtan iejvvij, de Sámedikke vuorrasij ráde tjabu danga båttå gåhtjoj Gånågisáv guossen Divtasvuodnaj.
+Inga Karlsen, Divtasvuonas.Foto: Sander Andersen/NRK
+- Javlliv sunji sån vierttij nav gåk Dråtning boahtet Divtasvuodnaj ietjas vantsajn ja ihkap aj viegadit gitta ráján, nav gåk Dråtning Sonja dagáj jagen 2011, subtsas Karlsen.
+Inga Karlsen, Divtasvuonas.
+Karlsen doajvvu Gånågis boahtá vaj sån aj oadtju iejvvit vuoras sámijt julevsáme guovlon.
+Ja sån jáhkká Gånågissaj lulu vuogas oaggomin mannat Vuodnabadán.
+- Gå Gånågispárra lijga Divtasvuonan 20 jage dás åvddål sunnu sjivnnjádusmanon de M. Gånågis Harald nammadij luluj vuogas máhttsat Divtasvuodnaj luosav oakkotjit Vuodnabadán, ja mån mujttádahttiv suvva ja sávviv suv vájmostimme buoris boahtem mijá lusi guollitjit, javllá Karlsen.
+Gånågis aj oattjoj káffavuossav vattáldahkan.
+- Vaddiv mån sunji káffavuossav sasnes mij la sijddadilkodum majt sån aj máhttá adnet jus boahtá Divtasvuodnaj luosajt oakkotjit, javllá Karlsen.
+Sámedikke sadjásasj presidænnta, Laila Susanne Vars vattij Gånågissaj hullolijnav ja hullofáhtsajt.
+- Dálla l má viehka tjoaskes Oslon ja miján li sávvamus sunji vaddet árbbedábálasj duojev mij biktá suv dánna dálvveguovddela, javllá Vars.
+Lill-Tove Paulsen la vissjalis ja sávres áhkko.
+Sån ittjij suv vuorrasamos bárnnáj sjaddam sámegielav oahppat, ja gå bárnnes stuoroj ja iesj mánáv oattjoj, de dåbdåj áhkko sujna la åvdåsvásstádus suv áhkkovij gæhttjalit sámegielav åhpadit.
+Sån dan diehti dagáj ietjas priváhta oahppamnævojt vaj áhkkova galggi sámegielav gullat ja oahppat.
+- Gå máná årru nav mælggadin sijdas dáppet Divtasvuona, gånnå måj ádjájn årrun, de la gatjálvis gåktu jåksåt mánájt sámegielajn ja gåktu sunnuv oahppat sámegielav.
+Danen gå iv la sámástam ietjam vuorrasamos bárnnáj gut la áhttje báhtjatjij Noahj, mij ruvva la gålmå jagák, de dåbddu dat munji åvdåsvásstádussan sunji sámegielav åhpadit, javllá Lill-Tove Paulsen, Ájláttes, Divtasvuonan.
+Sån huomahij dahkat sierra oahppamnævojt man baktu gæhttjal guládallat suv áhkkovij sábmáj.
+- Mån lav åhtsåm vuogijt man baktu dåhkki muv áhkkovijt jåksåt sámegielajn gå iv iejvvi sunnuv bæjválattjat.
+Ja de oahpástuvviv avtav prográmmaj mij gåhtjoduvvá fotostory, ja mån gåhtjudav dav gåvvåspellan.
+Dan prográmma baktu dåhkki gåvvåspelajt dahkat.
+Dasi máhtá gåvåjt biedjat, gåvåjt labudahttet ja jienav dasi biedjat, ja álgge l dajna barggat.
+Dájna mån dagáv gåvvåspelajt.
+Biejav gåvåjt ja mánájda ságastav ja subtsastaláv duov-dáv, giehttu Paulsen.
+"Iv goassak vájba ietjam giela åvdås barggat"
+Øyvind Paulsen ja bárnne, Noah.Foto: Privat
+- Dát la læhkám buorre vædtsak ja viehkken sámegiela oahppamij subtsas Lill-Tove vuorrasamos bárnne Øyvind Paulsen gut la dán Noahtja áhttje.
+Øyvind Paulsen ja bárnne, Noah.
+Gå sij Roandemin årru de ij la máhttelis julevsámegielagijt oadtjot viehkken julevsámegielav åhpatjit, så sámegielaoahppam de báhtsá suv duohkáj subtsas Øyvind Paulsen.
+Jus ga sån ittjij sámegielav vuostasjgiellan sijdan åhpa, de la sån huoman oahppam edna sáme dåssju gullama baktu.
+Ja de sjaddi dá gåvvåspella majt áhkko sáddi e-påsta baktu duodde viehkken, subtsas Øyvind.
+- Gå mánná oattjoj dájt guokta-gålmmå vuostasj videosnuhtajt, da sjattaj tjåhkkåha danna gehtjatjit dájt videosnuhtajt.
+Ja måj vuojnijma dalága dá videosnuhta lidjin dagádum nav vaj áhkko oattjoj mánáv sehkanáhtátjit ságastallamij.
+Sån tjåhkkåhij danna ja vásstedij ja siejvij áhkkuj, sehkanij ságastallamij, ja mån vuojnniv dalága dát la ham ihkeva buorre ájálvis, subtsas Øyvind Paulsen.
+Lill-Tove áhkko gut la guhttamánák ieddne ij la vájbbam sámegiela åvdås rahtjat.
+Sån lij fáron ásadime dav vuostasj julevsáme mánájgárdev ålluk, Ájláddáj Divtasvuodnaj.
+Ja dan bargo åvdås oattjoj sån aktan gålmmå ietjá æjgátpáraj Sámedikke vuostas giellamåvtåstuhttembálkáv jagen 2000.
+- Iv mån goassak vájba ietjam gielas ja dat ham boahtá dassta majt dættoda.
+Dat la gatjálvis makkir árvojt mánájda vaddet, ja akta dajs árvojs majt mån sidáv mánájda vaddet la sámegiella, javllá Lill-Tove Paulsen.
+Dá bearráigeahččaba Fefo ja SNO rievssatbivdiid jagis 2010:s. (Vuorkágovva)
+Finnmárkkuopmodat, Stáda Luonddubearráigeahčču ja Boazopolitija áigot dán jagi maid helikoptergirdimiin bearráigeahččat luonddugeavaheami fárrolága.
+Árjá Sámedigge evttohas, Hartvig Hansen mielas ii leat nu heivvolaš go Fefo bearráigeahččá.
+Regnet skapte en fin ramme med fargede regndråper rundt Nishwish-vokalist Floor Jansen.
+Diimmá rocken bázii muitui máŋgasiidda, go dat lei dálkki dáfus lieggaseamos guhkes áigái.
+Dánjagáš Midnattsrocken ii gal muitojuvvo fiinna dálkkis, muhto dan dovddus, mii doppe lei ee.
+ievttá konsearttas.
+Divtasvuona åvddånammadus sihtá álmmugis vuojnojt gåktu areála suohkanin bierriji aneduvvat.
+Ådå arealpládna la vijmak guláskuddamij boahtám.
+Plánajn majna Divtasvuona suohkan la barggam ålles vásse tjavtja biejaduváj Divtasvuona åvddånammadusás dán vahko almulasj guláskuddamij.
+Arealpládna aktan arealkártajn vuoset gåktu suohkana areála galggi aneduvvat.
+Gå suohkanstivrra la plánav mierredam de la vælggo suohkanij dav tjuovvot ja dan milta barggat gå ådå dåjma galggi álgaduvvat, lesj dal ådå æládusdåjma, goahtetsieggima, hyhttotsieggima, ådå guollebiebmadimsaje jali rahteplána.
+Stuorámus gatjálvis la man stuorra oase suohkanin ja makkir duobddága galggi suoddjiduvvat ja máhttet aneduvvat dagu asstoájggedåjmajda ja luonndoávkástallamijda, ja man stuorra oase ja makkir duobddága galggi vas tjanáduvvat duon-dán æládusdoajmmaj, årromsajijda ja åvddånahttemdåjmajda.
+Divtasvuodna la luondo bieles boanndá.
+Dánna l tjáppa luonndo, sierralágásj luondoguovlo ja duo-dá sjatto ja ielle majt muhtema vuojnni buoremusát la suoddjit, dagu dåbdos Divtasvuona hummársládja mij la værálda nuorttalamos ja luonndoguovllo Divtasvuona-Oarjjevuodna mij la oajvvaduvvam suoddjiduvvam miehttseguovllon.
+Divtasvuona merra l aj oajvvaduvvam suoddjidumguovllon.
+Sæmmi båttå li Divtasvuonan luondo bieles aj edna luonndoressursa massta vas muhtema vuojnni stuorra ávkástallammáhttelisvuodajt, dagu industriddjaásadusá, minerállaåhtsåma, energijamáhttelisvuoda dagu dulvvadimmáhttelisvuoda ja bieggamilloásadusá ja meran vas guollebiebmadimmáhttelisvuoda.
+Divtasvuona rádeålmåj, Konras Sætra.
+Divtasvuona rádeålmåj ij sidá ilá stuorra oasev areálajs suoddjit.
+- Mijá mielas sjaddá suohkanij gássjelis boahtte ájgge jus ilá edna oasse suohkana areálajs suoddjiduvvi.
+De vuojn sjaddá gássjel åttjudit ådå barggosajijt diehki ja dat máhttá hieredit åvddånahttemav, javllá rádeålmåj, Konrad Sætra.
+Arealplánan la duola dagu bijllarahte Måsskåj biejadum, færjodak E-6 nieljijn råvij Divtasvuona sisvuonaj rastá, tjáhtjefábmoávkástallam Svieriga bieles Utsvuona bajelt Rudnávuonan ja gasskarijkasasj bijllarahte Divtasvuona ja Svieriga gaskan.
+Duodden aj tjuodtju juoga Rumbojávrij birra, Davve-Vássján dajt dulvvadit ja muhtem bájkijt vuorodit bieggamilloásadusájda.
+Duodden aj oajvvaduvvá tjadnat areálajt turissmalágásj dåjmajda Vuodnabahtaj Oarjjevuonan ja Vuodnagæhtjáj Áhkávuonan.
+Sætra mielas la suohkan gæhttjalam gåtsedit vaj goappátjagá sihke adno ja suodjalibme gåtseduvvi.
+Sån sievet guollebiebmadimdåjmajda gånnå oajvvadij binnep areálajt vuorodit guollebiebmadimæládussaj gå åvddål.
+- Mij oajvvadip goappátjagá.
+Muhtem merraguovlojt dåhkki ávkástallat guollebiemadibmáj, valla mij oajvvadip suoddjit sissŋemus vuodnasåkkijt ådå guollebiebmadimdåjmajs ja farra davemus vuodnaguovlojt adnegoahtet.
+Álmmugin la de dálla máhttelisvuohta buktet sijá vuojnojt areállapládnaj mij la guláskuddamin gitta guovvamáno 25. bæjvváj.
+- Jus gájkka manná nav gåk lip plánim de máhttá suohkanstivrra giehtadallat areállaplánav juo snjuktjamánon, subtsas Sætra.
+- Valla jus stáhtalasj etáhta bukti tsuojggidusájt de gájkka maŋŋun, javllá sån.
+Sjaddá de Divtasvuona suohkanpolitihkkárijda gudi maŋŋutjissaj mierredi gåktu areálajt adnet ålleslattjat.
+Divtasvuona sadjásasj suohkanoajvve, Guttorm Aasebøstøl galggá maŋutjissaj mierredit.
+Divtasvuona sadjásasj suohkanoajvve Guttorm Aasebøstøl vuojnná dát máhttá sjaddat gássjel.
+- Ep dal galga ietjama jámas suoddjit, mij ham galggap dánna årrot ja mij galggap åvddånahteduvvat.
+Valla sæmmi båttå galggap aj várjjalit mijá luondov.
+Dat la viehka ájnas.
+Så soames rievddadusá båditji majt mån sjattatjav oajvvadit dan hárráj, javllá Aasebøstøl.
+Sån hálli dan guovlluj jut luondov ienebuv suoddjit ienni gå æládussaj vaddet friddjavuodav dahkat gåktu sij sihti.
+- Dá la viehka gássjelis gatjálvisá.
+Miján la viehka stuorra nággo dálla guollebiebmadimæládusás ma sihti mierdijt biedjat duon-dán vuodnaj ja dát båktå rijdojt.
+Ja gå gehtjada mij dássta árvvoháhkuhibmen sjaddá ja nuppen bielen vas álmmuga dárbojt guovlojt adnet, de la viehka gássjel liehket politihkkár gå de galga mierredit, javllá Aasebøstøl gut vuorddá dágástallamijt ja ságastimev.
+Areálpládna gávnnu Divtasvuonas næhttabielen.
+Danna aj arealkártta gávnnu mij njuolgga vuoset gåktu guovlo oajvvaduvvi aneduvvat.
+Árran - julevsáme guovdásj, Divtasvuonan.
+Galggi gus Sámedikke giellaguovdátja oadtjot avta ja sæmmi stuorrásasj ruhtadoarjjagav, vaj galggi gus sámegielaj dárbo liehket vuodon gå ruhtadoarjja juolloduvvá?
+Julevsáme guovdásj Árran, Divtasvuonan sihtá avtaárvvusasjvuodav ienni gå avtalágásjvuodav ja gåhttju Sámedikkev rievddadit njuolgadusájt.
+Dát boahtá åvddån soames guláskuddamin majt Árran la Sámediggáj buktám ássjáj, gå sáme giellaguovdátja ruhtanjuolgadusá li árvustallama vuolen Sámedikkerádes.
+Lars Andreassen.Foto: Harrieth Aira/NRK
+- Galggi farra dárbojt gehtjadit ja ij vaddet dav sæmmi berustahtek dárbojt.
+Juollodibme bierri árvustallat gielaj dárboj milta, javllá Árrana direktørra Lars Andreassen.
+Lars Andreassen.
+Árran, julevsáme guovdásj ávttji Sámedikkev rievddadit njuolgadusájt gåktu giellarudá juolloduvvi sáme giellaguovdátjijda.
+Sámedikke háldadime vuolen li uddni 13 sáme giellaguovdátja, gålmmå oarjjelsámegiela guovlon, akta julevsámegiela guovlon ja aktse nuorttasámegiela guovlon Råmsån ja Finnmárkon.
+Uddni oadtju divna giellaguovdátja avta ja sæmmi summav vuododoarjjagin ja duodden prosjæktarudájt jali åvddånahttemrudájt.
+Lars Andreassena ij la dudálasj njuolgadusáj gåktu da uddni li.
+- Njuolgadusá li såjågahttása ja ælla nuohkásit hiebadahtedum sámegielaj dárboj gáktuj, tjuottjot Andreassen.
+Suv mielas bierriji genga sáme giela avtaárvvusasj åvddånahttemáhttelisvuodav oadtjot valla gatjálvis le jus mij dájt mihtojt jåksåp gatját Andreassen.
+- Sámegiela ham galggi avtaárvvusattja ja ællás giela.
+Ja jus dájt ulmijt galggap jåksåt de vierttip árvustallat njuolgadusájt ietjáláhkáj.
+Gåktu galggá akta julevsáme giellaguovdásj nahkat gåbttjåt gielladárbojt kurssimij ja giellaåvddånahttemij gå oadtju dav sæmmi majt dåssju akta nuorttasámegiellaguovdásj oadtju?
+Mij ham galggap gåbttjåt gájkka dav majt gáktsa nuorttasámegiela guovdátja aktij galggi dahkat dættot Andreassen.
+Árrana giellaguovdásj fálla kursajt julevsámegielan.
+Andreassen dættot dánna ij la sáhka jut Árran galggá oadtjot ienep rudájt, valla gåktu åvddånahttet julevsámegielav mij dárbaj ressursajt vaj dajt mihtojt majt Sámedigge iesj la biedjam galggi ålliduvvat.
+- Le má loahpe tjuolldet, vaj avtaárvvusasjvuodav jåksåp.
+Ij la rievtesferdugahttásvuohta gånnå nuppev gåpsudallap.
+Dát la ham juo dåjman mij gullu guovtegielalasj rudáj hárráj gånnå dát ájádallamvuohke doajmmá.
+Buojkulvissan oadtju Kárášjoga ja Guovdageainnu suohkana guovte gærddáj ienep guovtegielalasjrudájt gå ietjá suohkana, jur dan diehti gå sij stuoráp dárbojt adni gå ietjá suohkana.
+Dát sæmmi viertti aj liehket gå la sáhka sáme gielaj gaskan.
+Muhtem giellaguovdátjijn li stuoráp dárbo gå iehtjádijn, tjuottjot Andreassen.
+Mij gatjádijma guokta dájt stuorámus Sámedikke belludagájt gåktu sij vuojnni dáv.
+Vuona sámij rijkasiebre (NSR) ájras Ann-Mari Thomassen ij máhte jáhttet sidja doarjju njuolgadusájt rievddat.
+Thomassen gut la bajemus sajen NSR:a listan Viestarmera válggabijran ja uddni tjåhkkåj NSR:a sámedikkejuohkusa stivran, aj javllá sån dáv ij la ietjas juohkusin ájn giehtadallam.
+Suv mielas la avtaárvvusasjvuohta juo gåtsedum gå giellaguovdátja li ham ásaduvvam dajda guovlojda gånnå sámegiella la unneplågogiella ja dárbbo l sierra guovdátjijda ma sámegielajn barggi.
+- Muv mielas bierri dat vuododoarjja jali njuolggadoarjja majt giellaguovdátja uddni oadtju bisoduvvat valla ruhtasumma bierri laseduvvat vaj giellaguovdátjij rámma buoreduvvi.
+Le má ájnas nannit vuododoarjjagav vaj genga sáme guovlo åvddånahteduvvi.
+Duodden li dánna aj doajmmarudá jali prosjæktarudá, ja dán årniga vuolen la máhttelisvuohta gæhttjat giellaguovloj sierralágásj dárbojt ja vuorodit dárboj gáktuj, javllá Thomassen.
+Barggijbelludak ålleslattjat doarjju Árrana oajvvadusáv.
+Belludagá presidænntaoajvvadus ja bajemus listan Viestarmera válggabijran, Vibeke Larsen subtsas Sámediggeráde la guoradallam gåktu giellaguovdátja doajmmi ja dálla li barggamin dájna boahtte jage budsjehta gáktuj.
+Larsen javllá sån dádjat dav majt Árrana direktørra dánna bajet, ja guorras Árrana oajvvadussaj.
+Vibeke Larsen.Foto: Dan Robert Larsen/NRK
+- Dát la ham akta sivva manen Sámediggeráde la jåhtuj biedjam bargov gehtjadit gåktu hiebadit ruhtadoarjjagav vaj dat buorebut dárboj gáktuj doajmmá.
+Mij lip árvvedam ij má lijssi gájkajt sæmmiláhkáj giehtadallat gå li má sierra hásstalusá giellaguovdátjijn.
+Muhtema li bájkálasj giellaguovdátja, iehtjáda vas stuoráp guovlov gåbttji ja Árrana giellaguovdásj galggá vas gåbttjåt julevsámegiela dárbojt ma li ålles rijkan.
+Dåjma li sierralágátja ja dan diehti vierttiji giellaguovdátja gehtjaduvvat ájnegattjat, javllá Larsen.
+Vibeke Larsen.
+Jus ga Barggijbelludak sihtá njuolgadusájt rievddat, ja ájnegattjat giellaguovdátjij dárbojt gehtjadit, de dættot Larsen dát ij galga makkirik gilpustallam giellaguovdátjij gaskan sjaddat.
+- Dát ij galga hieredit nuorttasámegiellaguovdátjijt åvddånahteduvátjit.
+Valla dåhkki ham vuorodit ietjáláhkáj.
+Ep mij galga gilpustallamijt álgadit.
+Dåhkki máj rudájt adnet ietjá suorgijs, jali gå ruhta gielladåjmajda ráddidusás laseduvvi, de dåhkki máj oarjjel- ja julevsámegielajda vaddet stuoráp oasev dájs rudájs, tjielggi Larsen.
+Oasse Láhku miehttseguovlos mij mierreduváj miehttseguovllon javllamánon 2012.
+Javlaj åvddål ásaduváj ådå miehttseguovllo bidumsámeguovlluj Nordlándan, valla miehttseguovlo namma la nuorttasámegiellaj tjáleduvvam.
+Ådå miehttseguovllo mij gåbttjå Oarjjelij Bájddára, Melødjo ja Bájddára suohkanijt, bidumsáme guovlon Nordlándan, oattjoj namáv Láhku miehttseguovllo.
+Valla bájke ulmutja murkesti nammaj.
+Sijá mielas viertti namma liehket bidumsámegiellaj gå dat la ásaduvvam bidumsáme guovlluj.
+Láhku miehttseguovllo
+Ásaduváj javllámánon 2012.
+Gåbttjå oasev Oarjjelij Bájddára, Melødjo ja Bájddára suohkanijs.
+Gåbttjå areálav mij la suláj 188 km2.
+Láhku miehttseguovllo la ráddnáguovllo Sálltoduoddara-Tjáhppisjieŋa miehtteguovlluj.
+Gálldo: www.dirnat.no/multimedia/54728/Faktaark-des-2012.pdf&contentdisposition=attachment
+- Láhku miehttseguovllo la mierreduvvam nuorttasámegiela tjállemvuoge milta ja muv mielas ij tjuovo bájkkenammalága vuodoprinsihpajt, javllá sábme ja kultuvrrahistorihkkár, Elin Anita Sivertsen, Bájddáris gut imájdallá manen Sámedigge ij la gåtsedam ássjev vaj riekta namma miehttseguovlluj mierreduvvá.
+Gatjálvis le jus miehttseguovllo galggá tjáleduvvat Láhku vaj Láhko miehttseguovllo.
+- Mån vuojnáv namma la tjáleduvvam nuorttasáme tjállemvuogijn, vuojnáv u-bokstávva la maŋemus, valla mij tjállep unnán ietjáláhkáj gåjt de julevsámegielan.
+Så muv mielas bierri liehket namma mij gullu dan giellasuorggáj gånnå bájkke le ja tjuovvot dan guovlo giellasuorge jiednadimvuogev, javllá sámegiela universitehtalektur Nordlánda universitehtan, Anders Kintel.
+Gulldal ålles ássjev vuollelin de oattjo gullat manen miehttseguovlo namma sjattaj gåk sjattaj, ja jus dát divoduvvá.
+Sáme álmmukbiejvve ávvudaláduvvá Árran - julevsáme guovdátjin.
+Julevsáme guovlon ávvudalli biejvev dábálasj láhkáj.
+Divtasvuonan lij ávvudallam sihke Ájluovtan ja Gásluovtan.
+Tor B. Jørgensen
+Divtasvuonan lij Oarjje Hålogalátte biskoahppa Tor B. Jørgensen gut hålaj gå ávvudallama álggin árabut Árran julevsáme guovdátjin, Ájluovtan Divtasvuonan.
+Julevsámij biskoahppa válljij dán jage ávvudallat biejvev julevsámij siegen.
+Idedis vuostak Oppájden, Hábmerin, das maŋŋáj vas Ájluovtan, Árranin ja gå danna gergaj de vuolgij vuonav rastá, Gásluoktaj danna hålatjit.
+GULLDAL ÅLLES TOR B. JØRGENSENA HÅLAV DÁNNA:
+Hålla Sáme álmmukbiejven, Tor B. Jørgensen
+Dievva Árranin
+Ålos oassálasstin ávvudallamijda Árranin.
+Ålos lidjin boahtám ávvudalátjit biejvev Árranin, sihke máná ja ållessjattuga,
+GULLDAL SÁGAJT ÁVVUDALLAMIS JULEVSÁME GUOVLON DÁNNA:
+Sáme álmmukbiejve ávvudallama Julevsáme guovlon
+Ájluovta kåvrrå Drag Jiena lávloj, ja ulmutja riek buoragit soapptsun ávvudalátjit biejvev ja aktan bårådit ja hávsskudallat.
+Drag Jiena
+Are Markku Tjihkkom ja ietjá skåvllåmáná aj ávvudallin biejvev.
+Beate Ráhka Knutsen.
+Stivraájras ja sáme ájras Divtasvuona Barggijbelludagán (Bb) ij tjuovvola suv belludakguojmijt mij gullu gatjálvissaj jus la dárbbo ásadit sierra guovlomedisijnalasj guovdátjav Ájluoktaj, Divtasvuodnaj.
+- Mån vájvahav gå gatjáduvvá jus la dárbbo guovlomedisijnalasj guovdátjij.
+Muv mielas la ådå varresvuoda- ja huksopládna buorre ja mån alvaduvviv gå vuojnniv Divtasvuona Bb:a guláskuddamtjállusav.
+Guovlomedisijnalasj guovdásj vuojn sámij varresvuodadárbojt gåtset.
+Dav javllá stivraájras Divtasvuona Bb:an gut aj la sáme ájras belludagán, Beate Ráhka Knutsen, ja gut bæjválattjat jådet åvddånahttemviddnudagáv Divtasvuona ASVO:v.
+ÅLLES ÁSSJEV GULLDALA DÁNNA:
+Guovllomedisinalasj guovdásj Divtasvuodnaj båktå ságastallamav
+Laila Susanne Vars
+Dav javllá Sámedikke sadjásasj presidænnta Laila Susanne Vars.
+Sån hálijda diehtet gåktu Divtasvuona suohkan vuosstájválldá vuoras sámij dárbojt varresvuodadievnastusá aktijvuodan.
+Sámedigge hálijda diehtet
+Gápptegoarre Sigrun Andersen (gåro bielen) vuoset mihát suv bargov majt duodjeprosjevta baktu la tjadádam.
+Oalges bielen Árrana duodjebagádalle, Lilian Urheim.
+(Gåvvå l tjavtjas 2012)
+Duodjeprosjevtajn majt Árran - Julevsáme guovdásj, Divtasvuona ASVO ja Duodje Nordlánnda tjadádin Divtasvuonan åvdep jage sjaddá joarkket aj dán jage.
+Dav duodas Sámedikkeráde ájras Vibeke Larsen gut vásse bierjjedagá iejvvij Árran - julevsáme guovdátjav ságastalátjit dán ja ietjá prosjevtaj birra majt Árran ájggu tjadádit.
+- Iv dal ássjijt giehtadalá media baktu, valla mij lip miellusa soames prosjevtajda majna Árran barggá, duola dagu duodjeprosjevtajn mij mijá diedoj milta la viehka buorakláhkáj vuosstájváldeduvvam.
+Ja dat vuoset dárbbo lij dákkir duodjelåpptimij juo måttijt jagijt, javllá Vibeke Larsen.
+Dijmmá juollodij Sámedigge ja Nordlánda fylkasuohkan 900 000 kråvnå ådå duodjelåpptimprosjæktaj julev- ja bidumsáme guovlon.
+Vásse tjavtja ságastijma oasseválldij ja prosjevta jådediddjij, ja dála gulá majt dalloj NRK:aj javllin (báddidum basádismáno 2012):
+Prosjevtas la stuorra berustibme ja dá gålmmå oassálasste sihti joarkket prosjevtajn aj dan ja boahtte jage.
+Sámedigge jáhttá biednigijt vaj prosjevtajn máhtti joarkket dán jage aj.
+- Mij sihtap doarjjot prosjevtav vaj dat joarkká, ja mij lip uddni Árranij diededam majt mij sihtap galggá dættoduvvat dán ájgegávdan, jáhttá Vibeke Larsen.
+Sihke Árrana direktørra, Lars Andreassen ja stivrrajådediddje Sonja Steen (oalges bielen) ja Sámedikkeráde ájras Vibeke Larsen (gåro bielen) li vuojnnet dudálattja tjåhkanimijn.Foto: Harrieth Aira/NRK
+Sihke Árrana direktørra, Lars Andreassen ja stivrrajådediddje Sonja Steen (oalges bielen) ja Sámedikkeráde ájras Vibeke Larsen (gåro bielen) li vuojnnet dudálattja tjåhkanimijn.
+Duodden dási vuojnnet rádjáoahpestiddjeprosjækta majt Árran háldat aj sjaddá joarkket.
+Árran dal åhtsåmusáv sáddi Rijkaantikváraj ja Sámediggáj dáv prosjevtav ållidittjat dagu dal doaro kulturmujtojt åbdedit, prosjevtav digitaliserit ja aj vuosádusáv gárvedahttját.
+Moadda oase fájlluji, javllá Árrana stivrrajådediddje Sonja A. Steen ja hasot dajna Sámedikkev rudájt rádjáoahpestiddjeprosjæktaj juollodit.
+Sámedikkeráde ájras Vibeke Larsen májnnu åhtsåmusáv Rijkaantikvárraj.
+Duodden dal aj Sámedigge dáv sihtá vuorodit ja nav dán jagásj budsjæhttaj la dav biedjam.
+- Ruhtadittjat dáv prosjevtav la aktisasjbarggo Rijkaantikvárajn ja Sámedigge doarjju Árrana åhtsåmusáv Rijkaantikváraj.
+Ja de lip midja ietja diededam Árranij mij sihtap dáv doarjjat, ja dan diehti lip mij biedjam rudájt ietjama budsjæhttaj jahkáj 2013.
+Så mij vuorddep dal åhtsåmusáv Árranis ja gå uddni lip gullam ienebuv prosjevta birra de mij jáhkkep dán prosjæktaj, javllá Vibeke Larsen.
+Kurt Oddekalv tjåhkanimen Gásluovtan, Divtasvuonan.
+Birástjendis várrodij guollebiebmadimæládusás.
+- Divtasvuodna sjielmmávuodnan la gållegijsá gånnå ållo iesjgenga lágásj guolleslája sjaddi gå ietjá sajijn Vuonan.
+Ehpit bierri gal dákkir vuonajda ásadit guollebiebmadimæládusáv gå vuodna má lulu nuoskoduvvat, várrodij birástjendis ja Vuona birásgáhttimlihto jådediddje, Kurt Oddekalv.
+Vásse vahko lij sån Divtasvuonan tjadádime álmmuktjåhkanimev guollebiebmadime birra ja danna várrodij divtasvuonagijt dibddet guollebiebmadimæládusáv nuoskodahttet vuonav.
+Luossabiebmadibme Måsken, Divtasvuonan.
+Valla guollebiebmadimæládus vásstedij dajt garra ládádallamijt Kurt Oddekalv:as.
+Vuollelin gulá majt guollebiebmadimæládus vásstedij ja ienep diedojt dát dágástallamis.
+Ingrid Kintel.
+Nissunbiejve snjuktjamáno gávtsát biejve hålaj Ingrid Kintel, Divtasvuonas gielalasj dásádusá birra majt sån åhtsål suv bájkálasj sebrudagán.
+- Ij gus galga dåhkkit jut ieneplåhko oasev válldá guovtegielak birrusis, oahppá vehi sámegielav ja gierddá gullat iehtjádijt sámástime, aj láttij siegen, gatját Ingrid Kintel.
+Ingrid Kintel barggá åhpadiddjen ja jådet guhkásåhpadimev Árran - julevsáme guovdátjin, Divtasvuonan.
+Ålos oassálasstin nissunbiejve mujttádahttemij.
+Gå åhpadiddjáj lågåj de Ingrid Kintel åtsådaláj gielalasj moattebelakvuodajt mij vájkkudij gåktu sån dálla gæhttjá ietjas giellasebrudagáv Divtasvuonan.
+Gåktu - gulldal dánna vuollelin.
+GULLDAL OASEV INGRID KINTELA HÅLAS DÁNNA:
+Dijmmá lij dålkkå gå Filip Mikkelsen Divtasvuona suohkanstivran hålaj ja Mikkelsen vuojnnuj riek dudálasj dajna.
+Dalloj dålkkuj Britt-Inger Tuorda.
+Uddni ij lim aktak danna suv dålkkutjit gå sån sámástij, ja dat båvtij rijdov suohkanstivran.
+Gå suohkanstivrra tjåhkanij dán ideda de sámástahttáj suohkanpolitihkkár Filip Mikkelsen, valla sunji ij lim dålkkå.
+Gå Divtasvuona suohkanstivrra tjåhkanij dán ideda de sámástahttáj suohkanpolitihkkár Filip Mikkelsen, Aktisasjlistas álgon tjåhkanime gå li gatjádallambåddå.
+Suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen gæhttjalij ganugahttet Filip Mikkelsenav sámástimes gå suohkanstivran ij lim dålkkå sajen, ja ánoj suv dárruj hållat.
+- Ij la dat muv åvdåsvásstádus dålkkut, mån sihtiv uddni gatjádit soames gatjálvisájt, vásstedij Filip Mikkelsen ja jårkij ságastallamav sámegiellaj.
+- Ij galga suv ietjas dålkkut
+Gå Mikkelsen jårkij sámástimes hållamståvlås de gåhtjoj suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen Mikkelsenav iehtja dålkkut dárruj majt sån javlaj.
+Jan Einer Pedersen.
+- Dav mån vuojnáv majt dagáv, vásstedij Mikkelsen.
+Valla dav ittjij suohkanstivraájras Jan Einar Pedersen dåhkkida.
+Sån ánoj bágov ássjegiehtadallamvuohkáj ja javlaj:
+- Filip Mikkelsen ij iesj galga jårggålit dav majt sån dánna javllá.
+Ij la de dat dåhkkidahtte, tsuiojggij sån.
+Mikkelsen ittjij vuollána jus ga ij lim dålkkå suohkanstivran.
+Sån jårkij sámástit ja gatjádij guokta gatjálvisá mij guoskaj Nordvalden vanntsahámmnaj ja årromsajijda Ájluovtan.
+Maŋŋáj gå sån lij sámegiellaj gærggam hållat, de sån iesj jårggålij dárruj dav majt lij sárnnum.
+Ja gå lij dajna gærggam de sån vas ánoj hållamvuorov ja garra bágoj tsuojggij dav mij danna dáhpáduváj gå lij hållamin.
+- Mån tjuovov dav lágav masi Divtasvuona suohkan gullu mij la giellaháldadimguovllo.
+Ja mån doajvov dal dás-duohku gå sámegiella sáhkaduvvá dássta hållamståvlås de suohkanstivrraájrrasa e dákkir álbedimev vuoseda majt mån uddni dánna vásediv, dagu dánna muv hárddo duogen nirvudalli.
+Mån doajvov suohkanoajvve oassálasstá vaj dákkir dáhpádusá ietjá bále e dáhpáduvá, bielkij Mikkelsen.
+Dasi vásstedij suohkanoajvve oanegattjat.
+- Midja galggap nubbe nuppev vieledit dán huodnahin, vásstedij Tor Asgeir Johansen.
+Maŋŋáj dán dáhpadusá de badjánij dágástallam ja ietjá suohkanstivraájrrasa aj adnun bágov.
+Suohkanstivrraájras Fred Andersen, Aktisasjlistas sidáj diehtet manen dålkkå ij lim sajen.
+Suohkanoajvve ittjij vássteda dav, valla javlaj sij galggi tjoavddet dáv.
+Suohkanstivraájras Edvard Olav Stenbakk, Barggijbelludagás vas dættodij vierttiji njuolgadusá sajen liehket gåktu dålkkum galggá dáhpáduvvat suohkanstivran.
+Edvard Olav Stenbakk Foto: Harrieth Aira/NRK
+- Mån guorrasav Mikkelsenij gå mij lip sámegiela háldadimguovlon de viertti máhttelisvuohta sámástit.
+Valla sæmmi båttå de diehtep ælla miján dålkå, ja Mikkelsen bierrij juo álgon diededit sån sjaddá sámástit ja sån sjaddá iehtja ietjas dålkkut.
+Sæmmi båttå aj muv mielas ittjij ájras Pedersen galggam dagu nirvudallat gå nubbe hålaj.
+Så mån gåhtjov suohkanoajvev tjielggasit tjielggit gåktu barggamvuohke galggá.
+Dát la værddogis barggamvuohke.
+Muv mielas goappásj bielijn la sivva gå návti sjattaj, ja dav iv mån åvddålij guovlluj sidá vásedit, tsuojggij Stenbakk.
+Edvard Olav Stenbakk
+Divtasvuona suohkan la læhkám sámegiela háldadimguovlon gitta 2006 rájes.
+Vásse tjavtja lij suohkanstivran dålkkå, valla gå sámegielkonsulænnta hiejtij de ij la dålkkuduvvam.
+Ja suohkanoajvve jáhtij oadtjot barggamvuogev sadjáj, valla Mikkelsen tjielggij ájrrasijda gåktu sunji dát ássje dåbddu:
+- Dát ássje gullu munji, muv ietjam álmmugij ja sámegiella adnemij.
+Juohkka bále gå mån dánná hålav de bierriv bessamis åvddål diehti diededimes ja gatjádimes jus la dålkkå dánna.
+Mån vuordáv Divtasvuona suohkanin la dålkkå sajen, ja ij la de muv barggo dålkåv åttjudit, javlaj Mikkelsen.
+Ja maŋŋáj dáv de suohkanoajvve ganugahtij dágástallamav sivvan gå dát ij lij dágástallamássje valla gulluj gatjálvisbåddåj.
+Miriam Paulsen
+Sámedikkeválgga la lahkanime ja sihke Barggijbelludahka ja Oalgesbelludahka li juo nominasjåvnåj gærggam Viestarmera válggabijran.
+Sijá stuorámus politihkalasj gilpustiddje Vuona sámij rijkkasiebrre (NSR) ij la ájn nominasjåvnnåtjåhkanimev tjadádam ja ij la ga mierredam goassa nominasjåvnnå galggá liehket.
+Valla akta udnásj NSR:a sámedikkeájrrasijs, Miriam Paulsen, la galla mierredam sån Sámedikkev guodá ja ij hálijda joarkket sámedikkeájrrasin tjavtja rájes.
+Paulsen gut guokta ájggegávda la Sámedikken tjåhkkåham dåbddå dárbov båddåj politihkas.
+- Iv mån hálijda joarkket sámedikkeájrrasin.
+Sivva l gå hálijdav vuorodit ietjam familjav.
+Mån lav ham oadtjum guokta máná oanegis ájgen, ja hálijdav vuorodit ietjam lagámusájt.
+Mån doajvov nágin ietjes gut politihkalasj bargguj astijt, diedet ietjas kandidáhttan, javllá Miriam Paulsen.
+Paulsen vuornnu jut smávvamáná ja fámilljaiellem la gássjel kombinerit dåjmalasj politihkajn.
+- Iv da javla ij dåhkki kombinerit familljaiellemav ja politihkav.
+Ij la de dat mij la sivva, valla mån dåbdåv munji la dálla muddo vehi båttåv politihkas válldet, javllá Paulsen.
+Så guhtimusj de sjaddá ájras NSR:a listan julevsáme guovlos la rabás gatjálvis uddni.
+Sálto sámesiebren le sebrulasjtjåhkanibme dán lávvodagá gånnå galggi ságastallat guhtimuttja lulu kandidatáhta.
+Siebre jådediddje Hugo Kalstad, ij hálijda almodit majdik dálla javllá sån NRK:aj.
+Valla nav gåk NRK dádjat lulu åvdep sámedikkepresidenta Sven Roald Nystø:a niehpe, nuorra ja Sálto sámesiebre stivraájras, Sandra Nystø Ráhka jali Sálto sámesiebre jådediddje Hugo Kalstad, guovtes gudi luluba lisstakandidáhta.
+Ij ga Miriam Paulsen sidá nammadit suv tjuovvov.
+- Iv de mån galga avtak nammadit.
+Dav viertti Sálto sámesiebrre ja nominasjåvnnå Viestarmeran mierredit, javllá Paulsen.
+NSR:an li uddni gålmmå ájrrasa Sámedikken ja Barggijbelludagán guokta, aktij vihtta ájrrasa Viestarmera válggabijran.
+Boahtte sámedikkeválggaj bessi dåssju nieljes sisi dát válggabijras.
+Dan diehti sjattasj stuoráp gilpustallam listaj gaskan gudi lulu Sámediggáj bessat.
+Ja goassa NSR:a galggá nominasjåvnnåtjåhkanimev tjadádit ij ga la tjielgas.
+Lista galggi sisi åvddål vuoratjismáno nuppát biejve, ja dan diehti ij la dal råhtto NSR:aj.
+- Ep la mij ájn mierredam goassa nominasjåvnnåtjåhkanibme sjaddá.
+Jáhkedahtte sjaddá maŋŋegietjen guovvamáno jali gassko snjuktjamáno.
+Dat esski tjielggá boahtte vahko gietjen, subtsas NSR:a guovloválggastivra jådediddje Viestarmera válggabijran Roger Pedersen NRK:aj.
+NRK Sámi oahppehárjjidalle jn.
+Gåro bieles Maret Inga Smuk, Maren Inga Baer, Maija Holm Balto ja Vaino Rensberg
+Dála l máhttelisvuohta journalisstan barggat.
+Ragátmáno 2. biejve rájes la nælljásijda máhttelisvuohta oadtjot mediaåhpadusáv NRK Sámen guhtta máno.
+Åhpadusán la sihke teorija ja barggohárjjidallam.
+Hárjjidallamájgen oadtju oahppe bálkáv ja gå ållim la hárjjidallamåsijn máhttá oahppe duodden oadtjot 50 000 kråvnå stipænndan jus vállji media- ja journalisstaåhpadusán joarkket.
+NRK Sápmi oahppehárjjidalle ja Arne Scheie.
+Maŋŋel hárjjidallamájge galggá oahppen liehket buorre máhttelisvuohta bessat media -ja journalisstafágalasj åhpadusájda álgget.
+Oahppehárjjidallam le NRK Sáme oajvvedåjmadusán Kárášjågån.
+Oahppe vierttiji ållim joarkkaskåvlåjn jali muodugasj máhtudahka.
+Gájbbeduvvá aj buorre sámegielmáhtudahka, sihke tjálalasj ja njálmálasj.
+NRK Sábme sávvá ja ávttji åhttsijt ålles Nuorttarijkas åhtsåt oahppehárjjidallamvirgijda.
+Åhtsåmájggemierre la vuoratjismáno 30. biejve.
+Ienep diedojt dánna gávna: www.nrk.no/stillinger jali jus riŋŋgu NRK Sábmáj, tlf.
+Politiijáid mielas galggašedje mánáidskohteriiguin beassat vuodjit dušše heivehuvvon šiljuin.
+Politiiját fertejedje giddet Facebook-sidduset maŋŋelgo čálle, ahte mánát galggašedje mánáidskohteriin beassat dušše bána alde vuodjit.
+Lovisa Negga mielav båvtij konsertan, Ájluovtan, Divtasvuonan.
+Lovisa Negga tjadádij vásse bierjjedagá konsertav Ájluovta doajmmamárnánin, ja sån suv musihkajn ja subttsasijn sjållerdij oasseválldijt gudi lidjin konsertan.
+Låvdagoahtáj lidjin tjágŋam sidja gudi sihtin gulldalit ja gæhttjat Lovisa Negga konsertav Ájluovta doajmmamárnánin vásse bierjjedagá.
+Ja jus ga konsærtta maŋŋunij guovtijn tijmajn, de gæhttje ettjin sijddaj vádtsá, farra gierddisit vuorŋedin dasik sån siednaj bådij.
+Anna Kuoljok
+Le siebrre "Buolvas buolvvaj" gen duogen libá Anna Kuoljok ja Ingar Nikolaisen Kuoljok gudi lijga åttjudam Lovisa Neggav boadátjit Ájluoktaj konsertav tjadádittjat.
+- Måj sihtin Ájluovta doajmmamárnán galggá aj sáme kultuvrav tjalmostahttet, javlaj Anna Kuoljok gå sån rabáj konsertav ja ånisemináratjav bierjjedagá sivvan manen såj lijga oadtjum Lovisa Neggav konsertav tjadádittjat.
+22- jagák julevsáme musihkkárin Lovisa Neggan gut dán dálve dåbddusin sjattaj suv julevsáme elektropoplávllagijn "Mihá ja Gievrra", lij duodden suv musihkkaj aj edna subtsastit suv bajássjaddamis ja gåktu dat la vájkkudam suv sáme identitehtav.
+Ednasa jáhkki sån la Jåhkåmåhkek gå guoddá Negga-fuolkkenámáv, valla nav ij la.
+Sån la bajássjaddám Oarjje-Svierigin, Linköpingin, sijdan gånnå bárep ittjij ságastuvá suv sáme duogátja birra.
+Suv áddjá la sábme, valla Lovisa Negga sijdan ittjij goassak giehtoduvá dat bieles suv duogátjis.
+Dan diehti la sujna sierra subtsas majt sån juogij konsærttaoasseválldij.
+- Esski dájt maŋemus jagijt lav usjudallagoahtám ietjam duogátjav, ja dat la munji sjaddám viehka ájnas dálla.
+Mån hálijdav oahppat julevsáme gielav, majt iv la muv sijdan gullam, ja mån usjudaláv gielav oahppat musihka baktu, subtsas Lovisa Negga gut luojtij suv vuostasj lávllagav julevsábmáj dán dálvve, ja gut nav gåk mij árvvedip la barggamin nuppijn lávllagijn sámegiellaj.
+Sidjij gudi ettjin konsertav Ájluovta doajmmamárnánin gulá, máhtti dálla dánna gulldalit oasev suv konsertas Ájluovtan.
+GULLDAL LOVISA NEGGAV - KONSERTAS ÁJLUOVTA DOAJMMAMÁRNÁNIN:
+Sámedikkeájras Kirsti Guvsám ávvus gå dálla la julevsáme dålkkå Sámedikken.
+Sámedikkeájras Kirsti Guvsám la riek ávon gå Sámedikken vijmak la julevsáme dålkkumdievnastus sajen.
+- Dát beras luluj juo láŋŋga sajen, javllá Guvsám.
+Dán ideda gå sámedikkeájrrasa tjåhkanin ållestjåhkanibmáj Kárášjogån de diededij Sámedikke tjåhkanimjådediddje Jarle Jonassen dálla l sihke nuortta- julev- ja oarjjelsámegiela dålkkumdievnastus sajen Sámedikken.
+- Miján la sihke nuorttasáme, julevsáme ja oarjjelsáme dålkkå dán ållestjåhkanimen, så sidjij gudi sihti ietjasa sámegielajt adnet de la dat dálla máhttelis, javlaj Jonassen.
+Vásse tjavtja gulájma sámedikkeájras Kirsti Guvsám gut åhtsålij julevsáme dålkkumdievnastusáv Sámedikken.
+Dalutjij ij lim sierra julevsáme dålkkå Sámedikken, valla sij gudi dålkkuji nuorttasámegiellaj aj dålkkujin jus julevsámegiellaj håladuváj.
+- Mån sávav sierra julevsáme dålkåv.
+Sámedigge ham vuorddá háldadimsuohkana gudi li sámegiela háldadimguovlon galggi dievnastit sábmáj ietjasa addnijt, valla Sámedigge iesj ij la sæmmi tjiehppe dav fállat julevsámegiellaj ja oarjjelsámegiellaj, javlaj Guvsám dijmmá tjavtja.
+Ja dán bále de lij julevsáme dålkkå sajen Sámedikken gå ållestjåhkanibme álgij.
+- Dát la buorre.
+Mij lip dáv viehke mælggadav vuorddám ja mån ávvusav gå de vijmak la julevsáme dålkkå dánna, javllá Guvsám.
+Guvsám gut iesj ij la julevsámegiela vuostasjgielak vuojnná aj máhttelisvuohtan gullat julevsámegielav Sámedikke tjåhkanimen oassen suv giellaoahppamis.
+- Jus dal dålkkuduvvá julevsámegiellaj de máhtáv ham mån sámegielav oahppat navti.
+Ja munji aj sjaddá dálla máhttelis iehtja sámástit ja dat la buorre.
+Dat dal munji sjaddá hásstalussan gå iesj iv máhte julevsámegielav nav buoragit, valla dálla l gåjt munji máhttelis dav dahkat.
+Ja diehttelis de hæhttutjav de dálla sábmáj hållagoahtet, javllá Guvsám.
+Sån árvvet dát dás-duohku sjaddá stuoves fálaldahkan.
+- Dát beras luluj juo láŋŋga sjaen ja diehttelis árvvedav dát sjaddá doajmmat juohkka bále gå midja tjåhkanip Sámedikken, dættot sån.
+GULLDAL ÅLLES ÁSSJEV SÁMEGIELLAJ DÁNNA:
+Sáme ássjij stáhtatjálle Ragnhild Vassvik ja stáhtaráde Rigmor Aasrud, Árran - julevsáme guovdátjin.
+Dav javlaj sáme ássjij stáhtaráde Rigmor Aasrud maŋŋáj gå sån Árran - julevsáme guovdátjav ja Divtasvuona ASVO:v, Divtasvuonan guossidij árabut dán vahko.
+- Julevsámegiella le ham ruoppsislista, ij dal sládja, valla ruoppsislistak giella.
+Gå li ruoppsislista slája de álu mij gæhttjalip suoddjit dajt vaj várjjalit dajt slájajt, ja dánna li soames hásstalusá julevsámegiela hárráj aj, javlaj stáhtaráde ådåstuhttem- háldadus ja girkkodepartementan suv hålan Árranin.
+Sån sidáj ietjas tjalmij gæhttjat, ja gulldalit gåktu barggi sáme guovdátjijn.
+Ittjij de stáhtaráde makkirik rudájt jáhte daj moadda prosjevtajda ma li jådon Árranin juogu dal giela hárráj jali musea prosjevtajda, valla Árrana direktørra la huoman riek dudálasj.
+- Muv mielas lij hávsske gå stáhtaráde aktan suv vegajn astijdij mijáv guossidit, gå råhtos árggabiejven ep dal agev dåbdå mij sijájt jåksåp.
+Uddni galla dåbddåp mij lip sijáj bessam ságastit ietjama hásstalusáj birra, sierraláhkáj julevsáme giellabargo birra, javllá Árrana direktørra Lars Andreassen.
+- Le gus stáhtaráde didjij jáhttám lasse ruhtadoarjjagav, jus ga ij la njuolgga dav dánna nammadam?
+- Ejma mij dal dánna njuolgga biednigijt sáva, valla sávajma dádjadusáv mijá dárbojda, ja jus sij dádjadi mijá dárbojt, de ietjastis dat tjoavdeduvvá, javllá Andreassen.
+- Så dån jáhká biedniga goajkádi Árranij?
+- Dav de ållåsit jáhkáv, javllá Andreassen.
+Sij tjåhkanin Árranij, Barggijbelludagá njunnjutja.
+Árran-direktørra Lars Andreassen (gåro bielen) duostoj guossijt, stáhtarádev Rigmor Aasrud, stuordiggeájrrasav Eirik Sivertsen, Árran-stivrrajådediddjev Sonja Steen ja Divtasvuona suohkanoajvev, Tor Asgeir Johansen.Foto: Harrieth Aira/NRK
+Árran-direktørra Lars Andreassen (gåro bielen) duostoj guossijt, stáhtarádev Rigmor Aasrud, stuordiggeájrrasav Eirik Sivertsen, Árran-stivrrajådediddjev Sonja Steen ja Divtasvuona suohkanoajvev, Tor Asgeir Johansen.
+Stáhtaráde alvaduváj divna daj dåjmaj birra ma li Árranin, ja sidáj ietjas bieljij gullat gåktu sierraláhkáj giellabarggo doajmma.
+- Julevsámegiella la akta dajs gielajs mij galggá suoddjiduvvat, valla mij diehtep dat barggo l hásstaliddjes barggo.
+Dan diehti la buorre munji mannat gæhttjamin gåktu barggi.
+Mij galggap vijddábut barggat sámegielaj doajmmaplánajn, ja de la munji viehka ávkálasj oadtjot gæhttjat gåktu giellabarggo doajmmá bæjválattjat.
+Ja dav majt dánna lav vuojnnám la geldulasj ja miellagiddis vuojnnet, javlaj Aasrud NRK:aj åvdås aj manádij Divtasvuona ASVO milta ja dassta Lofoahttaj.
+GULLDAL ÁSSJEV DÁNNA:
+Fylkamánne gatját dågålasjvuoda birra Divtasvuona åvddånammadusán.
+Guokta Divtasvuona suohkanpolitihkkára háldadijga biednikfåndav gånnå ietja lijga åhttse.
+Sæmmi båttå gå ietja lijga åhttse de mierredijga gilpustiddjij åhtsåmusájt.
+Nordlánda fylkamánne gatját jus dát la dågålasj barggamvuohke.
+- Ij la sáhka gåk iesj sárno ietjat belulasjvuodav, valla gåktu iehtjáda dav dádjadi, javllá vuolepdirektørra Nordlánda fylkamánnen, Tor Sande.
+Divtasvuona suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen, Barggijbelludagás lij åhttse gå Divtasvuona Åvddånammadus galgaj juollodit rudájt merraæládusfåndas.
+Dav sæmmi lij aj Åvddånammadusá sebrulasj gut åvdet Aktisasjlistav Divtasvuona suohkanin, Filip Mikkelsen.
+Goappátja lijga rudájt åhtsåm vidnudagáj åvdås gånnå såj libá njunnjusattja.
+Johansen ja Mikkelsen sárnojga ietjasa belulattjan gå sunnu åhtsåmusá mierreduvvin, valla lijga fáron mierredime dåjt ietjá åhtsåmusájt ma gilpustin dáj ruhtajuollodimij.
+Jagen 2011 ásadij Divtasvuona suohkan fåndav mij rudájt oadtju daj guokta luossabiebbmamvidnudagájs ma li Divtasvuonan.
+Fånda sisboahto l akta millijåvnnå kråvnnå jahkáj goabbák viddnudagájs ja vihpá gålmmå jage.
+Suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen.
+Suohkana åvddånammadus fåndav háldat.
+Suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen åtsåj dijmmá rudájt dát fåndas ietjas vidnudahkaj Kjøpsvik Eiendom AS máksemterminálav divudalátjit.
+Kjøpsvik Eiendom AS 40 00 kråvnå oattjoj dan ulmmáj.
+Dán tjåhkanimen Divtasvuona suohkanoajvve ietjas belulattjan sárnoj dåssju gå ietjas åhtsåmus giehtadaláduváj.
+Ietján lij maŋen rudájt juohkemin jali hilggomin nuppe åhttsijda.
+Tysfjord Turistsenter AS åhtsåj aj rudájt dát fåndas vidnudagáv juonga láhkáj ådåstuhtátjit.
+Filip Mikkelsen lij dalloj Tysfjord Turistsenter AS:a stivrrajådediddje.
+Tysfjord Turistsenterij juogeduváj dan tjåhkanimen 50 000 kråvnå.
+Mikkelsen sárnoj ietjas belulattjan dåssju gå åhtsåmus suv vidnudagás giehtadaláduváj.
+Nordlánda fylkamánnen imájdalli dáv barggamvuogev.
+- Dádjadav dal sunnun gudi ietja lijga åhtsåm rudájt fåndas ejga la fáron mierredime gå jur sunnu åhtsåmusá giehtadaláduvvin.
+Dat la dal riekta.
+Valla gatjálvis badján jus galgajga dåjt nuppijt åhtsåmusájt aj giehtadallat?
+Sierraláhkáj usjudaláv jus li ráddjidum rudá massta åhtsi nav vaj dat vájkkut majt ietja oadtjoba, javllá vuolepdirektørra Tor Sande, Nordlánda fylkamánnen.
+Divtasvuona suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen sivádahttá Åvddånammadusáv ja Divtasvuona rádeålmmåv.
+- Mij ságastijma dan birra Åvddånammadusán ja aj rádádijma rádeålmmåjn, ja de mierredijma måj ejma la belulattja giehtadallat gåjt ietjá åhtsåmusájt.
+Dav ålles Åvddånammadus gávnadij, tjielggi Johansen.
+Valla sån vuojnná dálla dát lulu unugis barggamvuohke.
+- Ittjij de dalloj biello skuola.
+Valla gå dån dálla gatjáda de máhttá dal dálla vuojnnet dáv unugis barggamvuohken.
+- Dádjada gus jus ulmutja dáv imájdalli?
+- Ja gå dal gæhttjap nav gåktu dådnå gatjáda de dav dádjadav.
+Dáv vierttip mij tjielgadit.
+Galggá máj liehket luohtádus gåktu mij foanndarudájt juohkep.
+Så dáv vierttip vas giehtadallat Åvddånammadusán, javllá Johansen.
+Filip Mikkelsen ij sidá ássjáj majdik moalgedit javllá sån SMS:a baktu NRK:aj.
+Bæjválasj jådediddje Simon Andersen, MuskenSenter AS la sån gut sihtá dulvvadit Rumbojávrijt ja Niejdavákkjávrev ja ásadit tjáhtjefábmoásadusáv Måsskåj, Divtasvuodnaj.
+Vidnudahka MuskenSenter AS pláni tsieggit tjáhtjefábmoásadusáv Måsskåj, Divtasvuonan.
+Duolli lij diededimtjåhkanibme Måsken dáj plánaj birra, ja dåppe aj NRK manáj.
+Vidnudahka MuskenSenter AS la diededam Vuona tjátjádak- ja energijadirektoráhttaj (NVE:aj) vidnudagá plánaj birra ásadit tjáhtjefábmoásadusáv Måsskåj, Divtasvuonan.
+Ássje l dálla vuostasj guláskuddamin bårggemáno vuostasj biejve rádjáj, ja vuollelin subtsas MuskenSenter:a bæjválasj jådediddje, Simon Andersen ienebuv dáj plánaj birra.
+GULLDAL DÁNNA MUSKENSENTERA PLÁNAJ BIRRA:
+Divna e spættjo giedajt dájda plánajda MuskenSenteris.
+Sidjij gejda ássje guosská, Davve-Vássjága sjaddi vuosteldit dájt plánajt, javllá Davve-Vássjá sijda jådediddje, Oddmund Paulsen dánna vuollelin.
+MANEN DAV GULLDAL DÁNNA:
+Vargga juohkka gidá-dálve vásedi måskega, Divtasvuonan juhkamtjáhtje nåhkå.
+Suohkan la måttijt jagijt jáhttám dille galggá buorránit, valla ij la gåjt dálátjij mige dassta sjaddam.
+Dagu divna iehtjáda gudi oadtju tjátjev suohkana ásadusájs, máksi aj Måske-viesáda tjátje åvdås.
+Werner Johnsen.
+Gasskaájggásasj årniga båktå moarev ja aj dármedimev, ja viesáda li dal vájbbam gå suohkan la sijáv nievres láhkáj dåmadam.
+- Jáhkáv lij 30 jage dás åvddål gå suohkan tsieggij tjáhtjeásadusáv Davve-Måsskåj.
+Ja juohkka jage lip vájvástuvvam dajna.
+Gidájt ja giesijt la dal nuoges tjátje ja gájkka riek buoragit doajmmá.
+Valla gå dal dálvve boahtá de aj tjáhtje nåhkå.
+Mij lip belkatjam suohkanijn dán birra, valla ij mige dáhpáduvá.
+Jus ga dal binnáv divudi, de ij la dat viehkken, tsuojggi Måske-viesát, Werner Johnsen.
+Suohkanoassenammadus la álu dáv ássjev bajedam, ja jådediddje mielas li måskega gåpsudallam.
+Oarjjevuona suohkannammadusá jådediddje, Karl Gunnar Mikkelsen gávnat guoros rudnev Måsken.
+- Tjavtjan lij suohkanoajvve Måsken ja jáhtij divna dá ássje galggin rájdaduvvat ja rievtesláhkáj doajmmat, ja biednigijt dasi biedjat.
+Valla ælla gåjt ájn luojttám luovas dajt biednigijt, javllá Måske suohkannammadusá jådediddje, Karl Gunnar Mikkelsen.
+Oarjjevuona suohkannammadusá jådediddje, Karl Gunnar Mikkelsen vuoset udnásj tjáhtjepumpov Måsken.Foto: Sander Andersen/NRK
+Oarjjevuona suohkannammadusá jådediddje, Karl Gunnar Mikkelsen vuoset udnásj tjáhtjepumpov Måsken.
+Tor Asgeir Johansen
+Divtasvuona suohkanoajvve vájvan gå viesáda Måsken dájna dilijn li hæhttum viessot, valla jáhttá dal dilev buoredit.
+- Mij lip ássjijn barggamin.
+Mij dahkap sierra prosjevtav mij boahtá jåhtuj dán gidá ja giese, ja tjavtjan galggá stuoves tjáhtjeásadus Måsken, jáhttá suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen.
+Hábmera suohkan.
+Uddni galggá Hábmera suohkanstivrra mierredit gåktu galbbim Hábmera suohkanin galggá liehket.
+Hábmera suohkan la ráddnásuohkan Divtasvuodnaj, valla ij la sámegiela háldadimguovlon.
+Huoman sihtá suohkanoajvve Rolf Steffensen sámevuodav Hábmerin tjalmostahttet.
+- Dát la ájnas ássje suohkanij, ulmutjijda dáppe ja guovtekultuvralasj sebrudagán mij la dáppe, valla dát la aj ájnas munji, javllá Hábmera suohkanoajvve Rolf Steffensen.
+Suohkanoajvve gænna l aj sáme duogásj javllá sån la lahkanam ietjas duogátjav maŋenagi gå jage gållin.
+- Mån la iesj dagu moattes iehtjáda dán suohkanin ja Nuortta-Vuonan, læhkám dan dilen gånnå lav lahkanam ájgij tjadá sámevuodav ietjam iellemin mij guhkev la læhkám sihke vuojnnemahtes ja uhttse.
+Valla dálla dåbdåv náv ij des galga liehket, javllá Steffensen.
+Hábmera suohkanoajvve, Rolf Steffensen.Foto: NRK
+Hábmera suohkanoajvve, Rolf Steffensen.
+Suohkanstivrra juo tjavtjan 2010 mierredij åhtsåt sáme namáv adnegoahtet suohkanin duodden dáro nammaj.
+Gå departemænnta dav miededij de rájaj suohkan galbbimoajvvadusáv guláskuddamij ja majt de suohkanstivrra uddni galggá mierredit.
+Suohkanoajvve ij diede jus dal Hábmera suohkanstivrra avtajienalattjat dåhkkit galbajt sihke sámegiellaj ja dárogiellaj.
+- Jáhkedahtte gåjt suohkanstivrra dáv mierret.
+Dav gåjt guláskuddam vuoset ja mån doajvov ieneplåhko suohkanstivran dáv mierret vaj galbbim máhttá nav ruvva gå máhttelis tjadáduvvat.
+Rádevadde Árran - julevsáme guovdátjin, Päivi Alanen.
+Gåvvå Árrana musea vuosádusás.
+Dán jage galggá julevsáme guovdásj, Árran mujttádahttet rijkajgasskasasj nissunbiejvev sierra mujttádahttemprográmmajn.
+Árran ij la dájt maŋemus jagijt tjadádam sierra mujttádahttemijt nissunbiejven.
+- Mij dán jage mujttádahttep nissunbiejvev dan diehti gå dán jage la jienastimriektáávvudibme mij merkaj li 100 jage dat rájes gå nissuna Vuonarijkan oadtjun ålles jienastimriektáv sæmmi buohta ålmmåj subtsas Árrana rádevadde, Päivi Alanen.
+Mujttádahttemin mij la dán bierjjedagá, snjuktjamáno 8. biejve, galggá Sámedikke vuorrasijráde jådediddje, Inga Karlsen lågådallat sáme nissuna ja dássádusdile birra åvddål ja uddni.
+Divtasvuona ASVO bæjválasj jådediddje Beate Ráhka Knutsen galggá giehttot nissunværmástagá ja dássádusá birra.
+Nuorra nissun ja åhpadiddje Ingrid Kintel galggá lågådallat sámegiella ja dássádus.
+Ja duodden galggá Sámedikkeráde politihkalasj rádevadde, Hagbart Grønmo giehttot sáme nissunij birra politihkan.
+Alanen:a mielas la dárbbo mujttádahttet dássádusáv sjiervij gaskan vilák uddni ja aj sáme sebrudagájn.
+- Vádnun ájn dássádus vaj nissunij dille la sæmmi dásen gå ålmmåj.
+- Álu li má ålmmåjn sijájn gænna l fábmo, sij gudi li jådediddje ja sij gudi tjåhkkåhi biednikvuossa nanna ja gudi mierredi ássjijt politihkan.
+Ja álu de sjaddi ålmmå gudi ráddiji sebrudagán jus ga miján li moadda berustiddjes nissuna.
+Så vilák vierttiji nissuna tjalmostahteduvvat vaj sjaddá almma dássádus gájkaj ulmutjij gaskan dættot Alanen.
+Dát galbba berriji aj sámegiellaj boahtet oajvvadi Hábmera nuora.
+Hábmera nuora li miellusa sáme galbajda sijá suohkanij.
+Dijmmá dåhkkidij departemænnta sáme namáv Hábmera suohkanij, ja Hábmera åvddånammadus la ássjev giehtadallam ja mierredam dav rádjat guláskuddamij.
+- Gatjálvis le gåktu sáme namma Hábmerin galggá tjalmostuvvat.
+Dav javlaj Hábmera suohkanoajvve Rolf Steffensen NRK:aj ådåjakmáno.
+Hábmera nuorajráde la riek mielos suohkana oajvvadussaj galbbigoahtet sáme galbaj suohkanin.
+- Tjalmostahttet sámevuodav galbajn suohkanin la nanos ja ájnas signálla jut suohkan ja Hábmera viesáda uddni doarjju ådå ájgev mij dálla le sámegielan ja kultuvran, tjállá Hábmera nuorajráde guláskuddamin suohkanij.
+Nuoraj mielas la ájnas galbbigoahtet sámegiellaj ij dåssju Hábmera dålusj sáme histåvrå diehti.
+- Valla galbbit sámegiellaj la vuogas aj udnásj ja boahtte ájge boandás sámevuoda diehti, javlli nuora Hábmerin.
+Hábmera suohkanstivrra mierret ássjev dán gidá-giese.
+Diehki, Rijddabårråj, Slabávuonan, Divtasvuonan båhti 25-30 bieggamillo.
+NVE vattij javlaj åvddål energividnudahkaj Nordkraft Vind AS:aj Narvijkan, konsesjåvnåv tsieggitjit gasskon 25-30 bieggamillo Slabávuona várijda, Rijddabårråj Divtasvuonan.
+NVE mij la Vuonarijka tjáhtje-ja energijadåjmadahka vuojnná stuoráp ávkev gå nievrep bielijt tsieggitjit bieggamillopárkav Divtasvuona rádjávárijda, ja dan diehti loabev vattij tsieggitjit bieggamillojt dán guovlluj.
+NVE dættot guovlluj gåsi bieggamillo galggi tsieggiduvvat juo la dulvvaduvvamguovllo, ja bieggamillotsieggim vájkkut binnep láhkáj luonnduj gå dav jus guovlon åvdutjis ællim makkirik ásadusá tsieggiduvvam.
+Oasse Slabávuona bieggamillopárkas gullu Divtasvuona - Vuodnabadá álmmukmiehttse guoradallamguovlluj ja oajvvaduvvam Vuona biele Laponia væráltárbbeguovlluj.
+Dát luonndosuoddjimprosæssa ganugahteduváj jagen 2001 ja guovllo ij la desti juridihkalattjat tjanáduvvam makkirik láhkáj tjállá NVE.
+Slabávuonavárre Bieggapárkka la stuorra bieggaprosjækta mij máhttá buvtadit 250 GWh jahkáj, mij merkaj ásadus máhttá buvtadit strávvev 12.500 gådijda.
+Tsieggimbarggo jahkedahtte álggá jagen 2014.
+Navti máhtti bieggamillo vuojnnut vuoset gåvvåaktijbiedjam NVE:as.
+Statskog AS lij aj åhtsåm loabev tsieggit sulálasj bieggamillojt Vuovddejávrráj vehi dåbbelin sæmmi bájken, valla NVE ittjij Statskog:aj loabev vatte.
+Sivva l gå udnásj strávvelinja Slabávuona ja Gásluovta gaskan máhtti strávvev suvddet dåssju avtav bieggamilloásadusás ja ij guokta.
+Duodden aj boahtá Statskog:a ásadus ilá næjgga ájdeduvvam sjattojda ma danna lahkusin sjaddi.
+Divtasvuona suohkanstivrra avtajienalattjat miededij åhtsåmusájt sihke Nordkraft Vind AS:as ja Statskoga SF:as.
+- Mijá mielas hiehpá guovllo buvtadittjat ådåstuhtedum energijav.
+Guovlon la læhkám tjáhtjefábmoásadus juo tjuohte jage ja infrastruktuvrra guovlon la juo sajenis dagu strávvelinja ja rahte, javllá Divtasvuona suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen avijssaj Fremover.
+Sån la de viehka dudálasj gå NVE loabev vattij dán buvtadibmáj ja doajvvu dát vaddá suohkanij sulle gietjav milliåvnå jahkásattjat sisboahton, ja niellja-gietjav stuoves barggosaje.
+Guovllo gåsi bieggapárkka ásaduvvá la aj guohtomguovllo ællosujttuj ja gullu Svieriga tjærojda Baste ja Unna-Tjerutjij.
+Guovllo l gidá- ja giesseguohtomguovllo ja la ájnas ællosujttuj.
+Rádjebálges mij la várrevádtsembálggá majt Divtasvuona suohkan ja Váhtjera suohkan, Svierigin aktisattjat li ásadam Rijtjemis Svierigin Slabávuodnaj Divtasvuodnaj la aj dan sæmmi guovlon.
+NVE la dan diehti nágin ævtojt biedjam konsesjåvnnåj.
+Duola dagu galggá tsieggijiddje hiebadahttet tsieggimbargov ællosujttuj ja gehtjadit vaj tsieggimbarggo ja bieggamilloj dåjmadibme ij sjatta hieredussan ællosujttuj.
+Sij galggi aj aktisattjat tjæroj barggat.
+Duodden aj gájbbeduvvá tsieggijiddje oajvvat dåjmajt mij sihke gåtset ja åvddånahttá Rádjebálggáv gaskan Vuona ja Svieriga.
+Ålles loabev NVE:as lågå dánna.
+Lars Filip Paulsen, Divtasvuonas la oajvvaduvvam bajemus sadjáj Oalgesbelludagá listan sámedikkeválggaj.
+Oalgesbelludak oajvvat Lars Filip Paulsen, Ájluovtas Divtasvuonan bajemus sadjáj dán tjavtja sámedikkeválggaj Viestarmera válggabijran.
+Paulsen la Divtasvuona suohkanpolitihkkár Aktisasjlistan gåsi belludagá Oalges -, Gårå -, Krisstalasj álmmukbelludak - ja Belludahtága gulluji.
+Sån la aj sadjásasj ájras Divtasvuona åvddånammadusán ja stuoves ájras Doajmmenammadusán.
+Lars Filip Paulsen barggá sámegiella rádevadden Árran - julevsáme guovdátjin ja la udnásj NSR:a sámedikkeájrrasa, Miriam Paulsen:a viellja.
+Dán bále la vuostasj bále gå Oalgesbelludak tsieggi listav sámedikkeválggaj Viestarmera válggabijran.
+Oalgesbelludagá nominasjåvnnåtjåhkanibme Viestarmera válggabijran la Bådåddjon, bierjjedagá ådåjakmáno 18. biejve.
+Lars Filip Paulsen, 33 jagák, Divtasvuodna
+Aili Kirste Solheim Strømeng, 18 jagák, Vestvågøy
+Nils Ante Eira, 37 jagák, Loabát
+Åshild Jessen, 25 jagák, Divtasvuodna
+Frank-­‐Håvard Storvik, 43 jagák, Bådåddjo
+Lars Roger Hansen, 32 jagák, Lådik
+Birgit Ellen Sara M Skum, 51 jagák, Sálatvuobme
+Line Maria Berglund, 37 jagák, Ándá
+Arnhild Lindback, 26 jagák, Hábmer
+Andreas Mikkelsen, 28 jagák, Divtasvuodna
+Divtasvuona suohkanpolitihkkár ja sadjásasj jådediddje Oalgesbelludagá sámepolitihkalasj juohkusin , Filip Mikkelsen ij la oajvvaduvvam gånnån sajen dán listan.
+Filip Mikkelsen tjielggi manen sån ij la listan jus ga sån la lista duogen.
+- Suohkanpolitihkka la munji nuoges doajmma ja mån iv hálida sæbrrat sámedikkepolitihkkárin.
+Sidáv aj lahtjet sájev nuorap ulmutjijda, le má sidja gudi li sámedikke boahtte ájgge, javllá Mikkelsen NRK:aj.
+Sámedikke vuorrasijráde.
+Gåråbieles jådediddje Inga Karlsen, duodden Jonhild Jåma, Magne Einejord, Ellen Anne Stabursvik ja Anders P. Siri.
+Sámedikke vuorrasijráde la tjadádam tjåhkanimijt Divtasvuonan ja mannam gæhttjamin gåktu vuoras sámij sujtto ja hukso doajmmá Divtasvuonan.
+- Mij la ham ráde mij galggá doajmmat ålles Vuonarijkan ja dan diehti mannap duonna-dánna.
+Dán bále lip jåvsådam Divtasvuodnaj.
+Nuppe bále galggap Snoasáj ja goalmát bále mån dåbdåv sjaddá oarjján juonná, gånnå de, subtsas Sámedikke vuorrasijráde jådediddje Inga Karlsen.
+Ja jur dan diehti de aj Sámedikke vuorrasijráde manáj institusjåvnåj milta oahpástuvátjit vuoras sámij dilláj gudi huksoinstitusjåvnåjn årru.
+Sij lidjin gæhttjamin sihke Ájluovta sjaljon Ájluovtan ja Gásluovta vuorrasij sijdan Gásluovtan ma li da guokta stuorámus hukso- sujttoinstitusjåvnå vuorrasij gáktuj Divtasvuonan.
+Ájluovta sjaljon sjattaj sáhka sihke sámegiela birra ja biebmoj birra, maktas sáme oadtju dajt biebmojt ja bårråmusájt masi li hárjjánam ja maktas bargge gudi vuorasulmutjijt galggi sujttit, maktas sij sámástit máhtti.
+- Vuorasulmutja gudi dánna årru aj sæmmi buoragit dárusti gå sámásti ja dan diehti ælla miján stuorámus hásstalusá giela hárráj.
+Duodden li moattes mijá barggijs aj sáme ja máhtti sámegielav.
+Valla gå vuorrasa oadtju demensav ja mujtoduvvi de vajálduhttegåhti dárogielav.
+Ja dalloj de la dárbbo sámegielak barggijda sijáj gáktuj, subtsas Divtasvuona suohkana sujtto ja huksodievnastusá allebiele guovlojådediddje, Morten Aspaas.
+Dasi oattjoj sån muhtem moalkedimijt Vuorrasijráde ájrrasijs.
+- Mij vuojnnep dajt sæmmi hásstalusájt dagu Skánegin muv suohkanin.
+Mån diedáv lidjin sáme vuorrasij sijdajn gudi ållu sjávvunin ja ettjin åvvå bágov moalkeda åvdås gå nágin sámástahttjáj sidjij.
+De esski ællájin.
+Navti lij Skánegin, ja iv diede valla jáhkáv dáppe aj lulu muodugasj dille, nammat vas ietjá Sámedikke vuorrasijráde ájras, Magne Einejord.
+- Bargge dal diehttelis vierttiji sámegielav máhttet, dættot vas Sámedikke Vuorrasijráde ájras, Anders P. Siri.
+Sámedikke vuorrasijráde guossit Ájluovta sjaljov, Divtasvuonan.
+Sámedikke vuorrasijráde aj sidáj diehtet jus sáme dán institusjåvnån oadtju árbbedábálasj biebmojt, ja sierraláhkáj sáme biebmojt.
+Gåjkkebiebmojt dal Ájluovta sjaljon ietja riejddiji, valla málesbiebmo diŋgoduvvi bájkálasj kafeas Ájluovtan diededuváj Ájluovta sjaljo bieles.
+- Ep dal fála sierralágásj sáme biebmojt.
+Mujttet nágin bále lip málestam bájkálasj sáme biebmojt dánna nav gåk mån diedáv, valla biebmojt majt oadtjop kafeas la dábálasj biebbmo majt Vuonan bårri.
+Ælla da sierraláhkáj hiebaduvvam sáme biebmo.
+Jus ga dá málesbiebmo ælla sierra sáme biebmo de biebbmo l bájkálasj bårråmus majt ulmutja dáppe bårri, subtsas Aspaas.
+-Jur dan diehti má Divtasvuona demænssasiebrre la sierra biebbmotjállusav almodam, Sáme biebmo vuorrasijda.
+Ja ulmme lij dát biebbmobagádus luluj aneduvvat dákkir institusjåvnån dagu dánná.
+Valla gå Ájluovta sjaljon ij la gievkan gånnå iehtja máhtti málestit de ij la dal vuordedahtte sij galggi málestit dáj biebbmobagádusáj milta, dættot Sámedikke vuorrasijráde jådediddje, Inga Karlsen.
+- Jus ga lij sávadahtte, de ij la miján loahpe málestit dánna dan diehti gå miján ælla da rustiga majt Biebbmooahttse gájbbet, dættot Aspaas.
+Inga Karlsen ja Morten Aspaas
+Ja maŋŋáj dán guossidime Ájluovta sjaljon de vuolggi aj Gásluoktaj, gehtjatjit gåktu vuorrasij sijdda Divtasvuona suohkanguovdásjbájken doajmmá.
+- Midjij la viehka ájnas mij mannap ja oadtjop diehtet gåktu vuorrasijsujtto doajmmá, le gus sámegielak bargge, ja tjuovoduvvi gus da gájbbádusá maj milta Sámedikke vuorrasijráde barggá.
+Dat la ham mijá ássje, javllá Anders P. Siri gut gåhttju ulmutjijt sijáj válldet aktijvuodav jus li ássje majna sihti Sámedikke vuorrasijráde galggá barggat.
+- Sihke sáme, sáme suohkana ja iehtáda máhtti midjij buktet ássjijt ja de máhttep midja ássjijt giehtadallat ja tjalmostit dajt, javllá Anders Siri.
+Valla Sámedikke vuorrasij ráde sihti aj iejvvit sijájt gudi mierredi gåktu vuorasulmutjij bæjválasj viessomdille galggá sjaddat.
+Inga Karlsen jådet tjåhkanimev.
+Anders Siri gåråbielen.
+Dan diehti iejvviji aj Divtasvuona njunnjusj politihkkárijt ja háldadusáv.
+Sámedikke vuorrasijráde jådediddjen, Inga Karlsenin, li tjielgga vuorddemusá Divtasvuona suohkanis.
+- Mij sihtap diehtet gåktu Divtasvuona suohkan barggá vuorasulmutjij ássjij, sierraláhkáj mijáj sámij ássjij.
+Ja mij sihtap aj diehtet jus siján li plána gåktu barggat sáme vuorasulmutjij gáktuj, javllá Inga Karlsen.
+Sámedikke vuorrasijráde
+Nammaduváj Sámedikkerádes ådåjakmánon jn.2012
+Vihtta ájrrasa: Jådediddje Inga Karlsen, duodden Jonhild Jåma, Magne Einejord, Ellen Anne Stabursvik ja Anders P. Siri
+Galggi tjalmostit Sámedikke vuorrasijpolitihkav ja doajmmat rádevadden sámedikkerádáj.
+Galggi aj ájggeguovddelis ássjijt åvvånbuktet mij guosská vuorrasij iellemdilláj ja álkkádussaj
+Diehki Divtasvuodnaj, ja duodden aj Snoasáj ja Osloj, vas ådåsis rahpusij SÁNAG:a bájkálasj kontåvrå.
+Dat tjielgaj javlaj åvddål gå varresvuodadåjmadahka Varresvuohta Finnmárkko juollodij rudájt dåjmadittjat kontåvråjt Divtasvuonan, Snoasan ja Oslon dáv jagev.
+Tone Amundsen.Foto: Harrieth Aira/NRK
+- Mij ham hiejtedijma ietjama lájggimsjiehtadusájt dijmmá tjavtja gå lijma oadtjum diehtet prosjækta ittjij galga joarkeduvvat.
+Valla åvddålasj javlaj de oattjojma diehtet Finnmárko varresvuodadåjmadahka lij rudájt juollodam jahkáj 2013 ja mij galggap kontåvråjt dåjmadit dán jage aj, subtsas prosjæktajådediddje Tone Amundsen gut jådet dájt gålmmå kontåvråjt SÁNAG:in.
+Tone Amundsen.
+Dáj biejvij la SANAG kontåvråjt vas ådåsis rahpamin.
+- Mij lip virgijt almodam rahpusin ja doajvvomis li miján ulmutja sajen ruvámus láhkáj.
+Dan båttå biedjap ietjama barggijt ietjama åssudagájn bargatjit bájkálattjat dasik ulmutjijt lip sadjáj oadtjum, subtsas Tone Amundsen.
+Dijmmá tjavtja hiejtedij SÁNAG mij la Sáme nasjonálalasj máhtudakguovdásj psykalasj varresvuodan, ietjasa bájkálasj kontåvråjt Divtasvuonan, Snoasan ja Oslon dan diehti gå ij lim ruhta des kontåvråjt dåjmadit ma dallutjij lidjin doajmmam sierra gålmåjahkásasj prosjæktan.
+SÁNAG iesj hálijdij joarkket dåjmadit dájt bájkálasj kontåvråjt vaj luluj máhttelis fállat dálkudimdievnastusájt psykalasj varresvuodan sámijda gudi ålggolin Finnmárko årru.
+Dajt gålmmå jagijt gå prosjækta vibáj de tjalmostuváj dárbbo dákkir fálaldahkaj.
+Ållusa aj vuosteldin gå kontåvrå hiejteduvvin sihke pasienta, fáhkatjiehppe ja aktisasjbarggoguojme.
+Politihkkára aj oassálasstin dán ságastallamij.
+Tjuollot manáj
+Amundsena mielas sjattaj ållu tjuollot gå dákkir dilláj lidjin boahtám gånnå vuostak mierredin hiejtedit kontåvråjt ja de nágin vahko ja mánno maŋŋel de galggin vas huoman dá kontåvrå bisoduvvat.
+- Ij la dal buorre dán láhkáj barggat.
+Mij ham lijma riek buoragit barggagoahtám, mij lijma ulmutjijt bargguj biedjam ja ulmutja lidjin luohtádusáv oadtjum.
+Gå de vas vierttijma diededit dássta ij sjatta mige de dåbdduj unugis, dættot sån.
+Sån vuojnná hásstalussan oadtjot ådå fáhkaulmutjijt sadjáj ja ådåsis tsieggit luohtádusáv pasientaj gaskan.
+- Ij la álkke fáhkabarggijt åttjudit gejn la dat máhtudahka mij gájbbeduvvá.
+Duodden hæhttujma aj pasientajt duosstot gudi mijás sihtin viehkev gå ællim ressursa vuosstájválldet sijájt.
+Midjij de sjaddá hásstalussan vas luohtádusáv tsieggit pasientaj gaskan, ja avtaláhkáj dagu ådåsis vas hæhttup barggagoahtet, javllá Amundsen.
+Så tjielgas la de jut dán jage doajmmi dá gålmmå SÁNAGA bájkálasj kontåvrå, valla gåktu boahtte jahkáj sjaddá ij Tone Amundsen gåjt ájn diede.
+- Mij diehtep rudá jahkáj 2013 li juolloduvvam valla gåktu sjaddá boahtte jahkáj ij la tjielgas.
+Mij lip aj oadtjum diehtet mij galggap barggat vaj stuoves fálaldahkan dá kontåvrå sjaddi, valla ep mij diede.
+Dav majt mij diehtep miján la ruhtadibme dán jage.
+Báhttja dæhpoj låptudisá ja båhtså gasskaj.
+Árran mánájgárden, Ájluovtan Divtasvuonan dáhpáduváj iektu maŋŋegasskabiejve alvos vahágahttem gå mánná, 12 jagák báhttja, dæhpoj gaskan guhtta mehtera guhka båhtså ja låptudisá man nali båhttså lij biejaduvvam.
+Báhttja lij ståhkamin gå båhttså njesaj låptudisás vuolus ednamij ja báhttja dæhpoj gasskuj.
+Sån fievrriduváj ambulánsajn Bådåddjuj skihppijviessuj.
+Mánán lij vuorbbe gå oajvve ittjij dæhpo gaskan båhtså mij la måttijt tjuohte kilojt låssåt ja låptudisá gietje man nali båhttså lij biejadum.
+Vahágahttem dáhpáduváj gå máná danna lidjin ståhkamin ja báhttja lij ajtu guohtsamin ålgus båhtsås båhtså bajásbielen gå båhtså giehtje gahtjaj ednamij.
+Báhttja gut jur lij oajvev ja bajemus bielev rubmahis båhtsås oadtjum ålgus, dæhpoj dan gasskaj gå båhttså njesaj låptudisás ednamij.
+Ietjá máná ma lidjin báhtja siegen ståhkamin diededin mij lij dáhpáduvvam, ja sij gudi dåhku båhtin ettjin nahkam båhtsåv labudit ietjasa fámujn valla vierttijin biedjat fiellojt vuolláj majna oadtjum labudam båhtsåv vaj báhttja besaj luovas.
+Bådåddjo skihppijvieson diedet diehtojuohkemoajvve báhtjajn la buoragit mannam, sån ij la alvos láhkáj vahágahteduvvam ja bæssá ålgus skihppijviesos uddni mánnodagá.
+Dán båhtså giehtja mij la båhtså dån bielen gahtjaj låptudisás ednamij.Foto: Sander Andersen/NRK
+Dán båhtså giehtja mij la båhtså dån bielen gahtjaj låptudisás ednamij.
+Båhttså oasse ståhkamapparáhtajs mánájgárden
+PE-båhttså bådij mánájgárddáj jagen 2010.
+- Dát la stuorra plásstabåhttså majt lip oadtjum ja mij la oasse ståhkamapparáhtajs ma li danna vantsa guoran.
+Båhtsåjn máná ståhki, tjerastit båhtså tjadá ja biehki dan tjadá, subtsas Árrana mánájgárde jådediddje Agnete Johnsen.
+- Mij tjårggijma båhtsåv sierra gelendrijn vaj båhttså ittjij galga labádit.
+Valla vuojnnet dálla ihkap båhttså ij lim nuohkásit tjårggidum, ja miján ælla læhkám rutijna ma lulun ielvvet jus båhttså la sæmmi stajgas gå dav majt mij jáhkijma, javllá sån.
+Sån ij dal diede uddni mij dáhpáduvvá dajna.
+- Ep la dal dav ájn mierredam.
+Vuojnnet la svarram mij la labádahttám båhtsåv duolloj-dálloj, ja ep la midja dav ælvvám, javllá sån.
+Divtasvuona lænsska Kenneth Nilsen ij la mierredam jus dáhpádusáv galggi åtsådit.
+Dav galggá lænsska árvustallat Hábmera lenskajn gå dát dáhpáduváj sådnåbiejve ja lidjin Hábmera lenskakontåvrås danna iektu gæhttjamin.
+Sån viertti vuostak sijáj ságastit ja de árvustallat jus ássjev åtsådit javllá sån NRK:aj.
+Nordlanda universitehtta sihtá vijdedit julevsámegiela åhpadusfálaldagájt.
+Dav subtsas rektor Pål Pedersen.
+Nordlánda universitehtta vijdet sijá julevsámegiela åhpadusfálaldagájt Bådåddjon.
+Dav diededij universitehta rektor Pål Pedersen iektu gå universitehtta tjadádij sáme seminárav Bådådjo sáme biejvij aktijvuodan.
+- Mij ham dijmmá jåhtuj biejajma julevsáme bachelor-åhpadusáv ragátmáno mij la riek buoragit doajmmam.
+Så mån vuojnáv dárbov vijdedit julevsáme giellaåhpadusáv.
+Jus vuorbástuvvap de lulu mij fállagoahtet master-åhpadusáv julevsámegielan nav ruvva gå máhttelis, subtsas Nordlánda universitehta rektor, Pål Pedersen NRK:aj.
+Julevsáme bachelor rahpamis ragátmáno dijmmá.
+Studenta ja rektor.
+Vássám tjavtja jåhtuj biejaj Nordlánda universitehtta julevsámegiela bachelor-åhpadusáv.
+Dat la ållu ådå julevsámegiela åhpadusfálaldahka ja la dat ájnna julevsámegiela åhpadusfálaldahka alep dásen mij ålluk Vuonarijkan gávnnu.
+21 studenta låhki dálla julevsámegiela bachelorav.
+Rektora mielas la Nordlánda universitehtta buoragit vuorbástuvvam dájna åhpadusájn náv guhkás, ja sån sihtá vijdedit åhpadusfálaldagájt.
+- Doajvov mij juo åvddål 2020 lip åhpadum dajt vuostasj master-kandidáhtajt julevsámegielan, javllá Pedersen.
+Sån subtsas moattes sijájs gudi dálla li julevsáme bachelor-åhpadussaj álggám sihti joarkket master-åhpadusájn.
+Valla Pedersen ij máhte javllat jur goassa master-åhpadusáv fállagåhti.
+- Mij sihtap dav fállagoahtet nav ruvva gå máhttelis.
+Oadtjot dågålasj ja nuoges fáhkatjiehpijt gudi máhtti åhpadiddjen barggat ja bagádallat studentajt la dat stuorámus hásstalus jur dán hárráj.
+- Uddni li miján fáhkaulmutja julevsáme bachelor-åhpadusáv tjadádittjat, valla vuojnos jus juoktá máhttep nannit julevsáme fáhkabirrasav mijá universitehtan vaj dåhkki åhpadit master-studentajt, dættot sån.
+Universitehtta vuojn viertti nannit julevsámegiela fáhkabirrasav gå gájbbeduvvá doktorgráda sujsta gut master-studentajt galggá åhpadit.
+-Mij lip barggamin vaj oadtjop ruhtaduvvam stipendiáhtavirgev julevsámegielan ja das maŋŋáj de almodip virgev rahpusin.
+Mån doajvov dát la tjoavdeduvvam dán jage, javllá Pedersen.
+Rektor aj dættot man ájnas dán aktijvuodan la lahka aktisattjat barggat iehtjádij.
+- Dát gájbbet lahka aktisasjbargov sijáj gudi fálli sámegielak åhpadusfálaldagájt dagu Sáme allaskåvlåjn ja fáhkatjiehpij Svierigin ja Suoman.
+Mij vierttip tjadnat buorre aktisasjbargov sámegiela professorij ja fáhkatjiehpij jus dájna galggap vuorbástuvvat, dættot sån.
+Nordlánda universitehtan la aj ájggomus oadtjot ietjá sáme åhpadusfálaldagájt jåhtuj.
+- Tjavtja rájes sjaddap aj ådå åhpadusfálaldagáv fállagoahtet histåvrråfágan.
+Sij gudi histåvrråfágav master-dásen låhki, oadtju sierra sáme kursav sáme histåvrråj majt studenta dan dásen máhtti låhkåt.
+Dát la ållu ådå fálaldahka mij fáladuvvá tjavtja rájes, subtsas Pedersen.
+Gálldo:Wikipedia
+Miriam Paulsen ij lijkku gå li dåssju dárogielak galba Divtasvuonan.
+Guhtta jage l gållåm dallutjis gå Divtasvuona suohkan oassálasstij sáme giellaháldadimguovlluj, valla bijllarahtij milta la dåssju suohkana namma mij la sámegiellaj ja mij vuoset boahtám la sáme suohkanij.
+Bájkenammagalba vilá vádnuni.
+Guokta jage dás åvddål åtsådij sámedikkepolitihkkár Miriam Paulsen nammagalbajt sámegiellaj bijllarahtij milta ietjas sijddasuohkanin.
+Sæmmi bále sáddij Divtasvuona suohkan nammaoajvvadusájt Stáhta bijllarahtedåjmadahkaj, valla dálátjij ælla galba sámegiellaj ihtám rahtij milta.
+- Ælváv badjelasj guokta jage la gållåm, ja vilá ælla bájkenammagalba sadjásisá.
+Munji vuojnnet dagu Stáhta rahtedåjmadagán li berustahtes guotto sáme galbajt åttjudit, javllá NSR:a sámedikkepolitihkkár Miriam Paulsen.
+Marianne Eilertsen, gen åvdåsvásstádus li galbajda Stáhta rahtedåjmadagán jáhttá dal dille ietjájduvvá.
+- Suohkana namma galbajn Divtasvuonan li dal sadjásisá, ja bierriv javllat gå ålles guovlluj gehtja, de la ållo dáhpáduvvam sáme galbaj hárráj, ja dat la de juoga masi tjalmostip.
+Mij válldep ássjijt maŋenagi, ja bájkenammagalba båhti dal sadjásisá gidá guovlluj.
+Dát sámepolitihkkárav ávvudahttá.
+- Mån la ávon gå sån jáhttá sáme galba dal sadjásisá båhti.
+Doajvov ålles suohkan dal galbbiduvvá, ij dåssju Ájluovtasuorre, javllá Miriam Paulsen.
+Sáme biebbmomárnán mij dán tjaktjagiese ásaduváj Skánegin sjaddá joarkket aj boahtte jage.
+Ja dalloj sjaddá biebbmomárnán Ájluovtan, Divtasvuonan.
+Dán jagásj biebbmomárnánin oadtjun ulmutja mállegáhkojt bårådit.
+Dav subtsas sáme mannoæládusá viddnudagá Njunjes-dåjmadiddje Anna Kuoljok, guhti l riek ávon gå Nordlanda fylkasuohkana la juollodam rudájt prosjæktaj vaj dat máhttá joarkket boahtte jage.
+Anna Kuoljok, dåjmadiddje Njunjes mannoæládusvidnudagán.
+- Mij lip riek ávon gå fylkasuohkan vas juollot rudájt dájda biejvijda, ja vuojnnet sij dájna duodasin válldi mijá bargov, javllá Kuoljok.
+Nordlanda fylkasuohkan áttjak juollodij 400 000 tuvsán kråvnå prosjæktaj mij merkaj prosjækta lulu joarkket aj boahtte jage.
+- Márnán la riek buorre buojkulvis gåktu sáme birrasa Nordlándan ja Oarjje-Råmsån máhtti aktisattjat barggat, javllá Nordlánda fylkasuohkana æládusráde Arve Knutsen præssadiedádusán.
+Anna Kuoljok vuorddá aj Sámedigge galggá juollodit Sámedikke oasev prosjevtan.
+Vásse tjaktjagiese ásadin moadda sáme mannoæládusviddnudagá ja kultuvrrainstitusjåvnå sáme biebbmomárnánav, Hærssko majt sij dav gåhtjudin.
+Dat dáhpáduváj Evenskieren, Skánegin ja lij aktisasjbarggo gaskan sáme mannoæládusviddnudagá ja sáme kultuvrrainstitusjåvnå Oarjje-Råmsån ja Nuortta Nordlándan.
+Ásadiddjij mielas sij riek buoragit vuorbástuvvin dáj márnánbiejvij gånnå sáme biebbmo lij guovdátjin.
+Ja boahtte jage sjaddá sulásj márnán, valla dán bále Ájluovtan Divtasvuonan subtsas Kuoljok.
+- Mijá plánaj milta sjaddá biebbmománán boahtte jage Ájluovtan, Divtasvuonan.
+Jur dálla árvustallap dán jagásj biebbmemárnánav ja gehtjadip jus littji rievddadusá masi l dárbbo.
+Valla mij joarkkep sæmmi vuodon gå dajna vuojnnet riek buoragit vuorbástuvájma dán jage.
+Márnánijn galggi sij joarkket tjalmostit sáme biebmojt ma sijá mielas la vuodo sáme kultuvran dán guovlon.
+Valla boahtte jage ij sjatta dåssju biebbmo mij la guovdátjin.
+- Mij aj usjudallap vuosádallat ietjá åsijt sáme kultuvran ja ij dåssju biebmojt.
+Goassa márnánbiejve sjaddi ja gudi dasi oassálassti ij la ga dálla ájn tjielgas.
+Dat gullu gárvedimbargguj majna sij dálla li barggagoahtám subtsas Kuoljok midjij.
+ja dat váikkuhii su bargoválljemii.
+Divtasvuonak Kalle Urheim lávvodagá Sámi Grand Prixan oassálasstá lávllagijn mij iesj suv lusi bådij.
+Badjelasj 500 bájkenamá lij tjoakkedum Bidumsáme guovlon Vuona bielen.
+Bierjjedaga oattjoj álmmuk oasev dát geldulasj prosjevtas válldet.
+Kjell Roger Appfjell, NRK Sapmi, edjta daam tjïelte veeljeme digkiedimmiem Tronesne stuvredh.
+- Båetieh goltelidh jih aaj politihkeri gujmie digkiedidh.
+Laedtieh Nøørjesne sijhtieh ov-juvride buerebe- laakan vaarjelidh.
+Nyhetstips 03030
+Niellja bájkálasj siebre galggi oajvvadit gudi Guovllo medisijnalasj guovdásj ássjijn galggi barggat.
+- Mij lip bájkálasj siebrijs gatjádallam gudi dakkir barggojuohkusin bierri liehket, ja sijájs vásstádusáv vuorddep, diedet Henrik Olsen, gejna le varresvuodaássjij åvdåsvásstádus Sámedikkeráden.
+Guovvamánon Divtasvuona, Hábmera ja Stájgo suohkanoajve (STH-nammadus) aktan Sámedikkerádijn tjåhkanin gånnå ságastallam lij varresvuodafálaldagá julevsáme guovlon hiebadahtedum sámij dárboj gáktuj, ja vat ådåsis guovllo medisijnalasj guovdásj (TDMS) ássjijn barggagoahtet.
+Sámedikkeráde Ann-Mari Thomassen, Stájgo suohkanoajvve Asle Schrøder, Divtasvuona suohkanoajvve Tor Asgeir Johansen, Gunhild Thunem KUN:as, Hábmera suohkanoajvve Rolf Steffensen ja Sámedikkeráde Henrik Olsen biedjin åjvijt aktan vásse máno.
+Henrik Olsen, gejna le varresvuodaássjij åvdåsvásstádus Sámedikkeráden subtsas Sámedikkeráde galggá gålmmå bájkálasj sáme ájrrasijt TDMS-barggojuohkusij nammadit.
+- Mij lip bájkálasj siebrijs gatjádallam gudi dakkir barggojuohkusin bierri liehket, ja sijájs vásstádusáv vuorddep.
+Olsen diedet sij li niellja bájkálasj siebrijs gatjádallam.
+Dá siebre li Divtasvuona demænssasiebrre, Sálto Sámesiebrre, Árran julevsáme guovdásj ja Doajmma Siebrre Julevsábme.
+- Dá niellja siebre li dán ássjen dåjmalattja læhkám ja tjoahken gåbddudagáv åvdåsti.
+Ájggemierre vásstedit la sjnjuktjamáno 17. biejve, mij la boahtte mánnodagá.
+- Gå STH-nammadus boahtte bále tjåhkani, de lip mierredam gev sihtap oajvvadit.
+Sámedikkeráde subtsas ælla ájn oajvvadusájt oadtjum, valla javllá Sálto Sámesiebrre sihtá Sámedikkeráde galggá lagábut mandáhtav tjielggit.
+- Mijá mielas bierri barggojuogos iesj mandáhtav mierredit.
+Valla la luondulasj joarkket dajna bargujn mij la juo álgadum, vásstet Olsen.
+STH-nammadus aktan gålmmå sáme ájrrasij sjaddá prosjevta barggojuogos.
+- Valla barggojuogos iesj mierret jus barggojuohkusav galggi stuoredit, duola dagu fáhkamáhtudagájn jali hiebalgis institusjåvnåj, javllá Olsen.
+Olsen nammat muhtema sávvi Sámedigge galggá dán juohkin oassálasstet, valla jur dát ij Sámediggáj gullu.
+- Jusska ij Sámediggáj gullu, de máhttep máhtudagájn viehkedit jus sihti.
+Jovnna Ánde Vest lea 40 jagi juo čállán girjjiid sámegillii.
+Dán jagi mielde almmustuvvet sus navdimis guokte girjji "Astrid ja Anton".
+Mearrasámis dat dáin lea sáhka, ja girjjiin lea fáddán dáruiduhttin ja muittohuvvan.
+Dihte vuesiehtimme "Biejjien niejth" maam Saemien Sijte, Snåasesne vuesehte, aalkoe boelhke daan iehkeds- tjåanghkose "Saemien nyjsenefaamoen" bijre.
+Ålmåj Divtasvuonan ravgaj tjællártráhpán sijdanis.
+Viehkijn vieljastis stresslessaj besaj, gånnå sjattaj tjåhkkåhit vahkov åvddål dåktåris viehkev oattjoj.
+Dihte demokratiske republijhke Kongo, åådtje Marja Helena F Mortenssonen joejke gïeline åhpenidh.
+Ájluovta valástallamsiebrre Divtasvuonan ij vuollána juska dal hásstalusá li, ja juska dal mållagáhttára e muorajn sjatta.
+Boahtte gávda vat tjiektjamij njåmmu, valla ådå hárjjidalle libá dal garra ulmev biedjam.
+Børge Kjær (gb) ja Arne Johan Turi doajvvoba dal bállo riekta mållaj manná boahtte gávdan.
+- Måj dal sihtin gæhttjalit, valla jus tjiektje e berusta hárjjidallat, de en joarke.
+Arne Johan Turi la dal akta guovtet hárjjidallijs Ájluovta valástallamsiebren Divtasvuonan.
+Nubbe Arne Johana siegen la Børge Kjær, ja nav de bierri Ájluovta tjiektje liehket dudálattja dajna gå li oadtjum vájbi dán guovlo buoremus bállotjiektjamhárjjidallijt.
+Arne Johan gæhttjá åvddålij guovlluj ja javllá boados la dal tjiektjij åvdåsvásstádus.
+- Mij lip dal niellja gávda tjiektjam.
+Álgijma vas tjiektjamijn maŋŋáj gå lij båddå, nav vaj niellja jage dás åvddål tjievtjajma vidát divisjåvnån.
+Ja de besajma nælját divisjåvnnåj.
+Danna lip guokta jage tjiektjam.
+Ájgge l dal boahtám ájádalátjit majt hálijdip dájna bállotjiektjamijn.
+Ja mij lip dal ájádallagoahtám ij la gus ájgge boahtám goarŋŋot ájn avtav divisjåvnåv.
+Dajna l de miján ulmme.
+Arne Johan Turi gæhttjá åvddålij guovlluj, ja sån la juo ulmmesárgev bajebuv biedjam.
+Aktan Børge Kjerajn libá dal åvdåsvásstádusáv válldám boahtte gávdas.
+- Da la dal ietjamij duogen man ålov gillap hárjjidallat, ja man buoragit sihtap dilev láhtjet mij guosská bállotjiektjamij.
+Mån gal jáhkáv dat la vejulasj.
+Jus ep dasi jáhke, de ep galga biedjat dahkkár mihttomierev.
+Bállotjiektjamav la Arne Johan berustam juo mánná rájes.
+Ja sån la moadda tjiektjamjuohkusa hárjjidallam, ja iesj maŋen læhkám tjiektjamin.
+Duodden stuoves bargguj Sámedikke háldadusán Ájluovtan galggá sån gæhttjalit Ájluovta báhtjajt bajep divisjåvnnåj låggŋit.
+Njuolgga sáddaga næhtta-TVa baktu la aj maŋen berustimev badjen anedit.
+Juska l dal ållo barggo, ja sån ij oattjo ruhtamávsov dassta, de la Arne Johanij stuorámus ja buoremus mákso gå bæssá oasev bállotjiektjamis niektit.
+- Buoremus mákso dájna barggat li dal vásádusá dajna gå bállotjiektjam la maŋen læhkám ålles viessomájgev dallutjis gå lidjiv báhtjasj Guovdagæjnon.
+Mån berustav bállotjiektjamij sierraláhkáj ålov.
+Nubbe la at Ájluokta la unna bájkásj.
+Jus mij nahkap buorre láhkáj bállov tjiektjat, de dat vaddá buorre iesjdåbdov ålles bájkkáj.
+Da la juoga mij la muv mielas miellagiddavasj dájna barggat.
+Moaddi la badjelasj tjuodes gudi båhti gehtjatjit gå Ájluovta báhtja fággádi bállujn sijddatjiektjamsaljon.
+Dat la aj maŋen Arne Johanav buossjodime.
+- Mån diedáv ålos berusti bállotjiektjamav dánna Ájluovtan.
+Ja gå de vil buoragit manná, dagu dal gå favoritjuohkusa Fuossko/Sprint ja Grand/Bådåddjo vuosstáj tjiektjap, ja mij tjasskep dajt, de dat vaddá dahkkár dåbdov gájkajda.
+Ja dat la juoga mij de buossjot.
+Ålos gæhttjamin triggi Arne Johan Turiav mij guosská Ájluovta valástallamsiebrev låggŋitjit bajep divisjåvnnåj.
+Hásstalusá li dal aj dagu dal rekruterijga hárráj.
+Arne Johan ij balá tjiektjijs dajna gå li moadda nuorra tjiektje.
+Valla mållagáhttára e dal muoran sjatta.
+- Gå lip de mihttomierev biedjam hálijdip nælját divisjåvnåv vuojttet, de lip gæhttjagoahtám makkár vejulasjvuoda le mij guosská tjiektjijda dán dáfon, ja Ájluovta báhtja gudi bajep divisjåvnån tjiektji.
+Mij lip juo guláskuddam sijájn.
+Le gus vejulasj boahtet ruoptus Ájluoktaj tjievtjatjit boahtte jage?
+Dajna aj gæhttjat gávnnu gus buorre mållagáhttár.
+Rekruteriga hárráj e aktak dárbaha ballat.
+Mij lip dal juohkka jage oadtjum bajás ådå tjiektjijt.
+Ja dánna li moadda nuorra tjiektje gudi lidjin vehik maŋen maŋemus gávdan.
+Vuojnáv dal sihkarit válldi dav lávkev vaj sjaddi stuovvása dán mijá bállotjiektjamsiebren.
+Vuorbbe aj gå la miján riek buorre dahkorássesalljo nav vaj la aj miján buorre vejulasjvuoda.
+Juska l javllaájgge, da la aj Arne Johanij máhttelisvuoda iejvvit sijáv gudi li sijddaj javlajda, ja dav de ávkálasstá ja nav ásat hárjjidallamijt juska l dal javllaájgge.
+Tjåhkanime, hárjjidallama ja ságastallama la vejulasj gå gájka li tjoahken, hæjttá Arne Johan Turi guhti dal ienemusát ávvus gå de fámillja tjåhkan javllabiejvijda.
+Jus otne eai fáhte guovžža mii lea mannan báhčasiidda Suovvejogaleagis Unjárggas, de ohcan ihttá rájes joatkašuvvá beatnagiin mat leat erenoamážit hárjehallan gávdnat guovžžaid.
+Dassážii geavahit guovllu beatnagiid.
+Ohcan joatkašuvvá dassážii go guovža lea goddon.
+Dan muitala Norgga luonddubearráigeahču ovddasteaddji Magne Aasheim.
+Ođđa Deanušaldi huksenbarggut berrejit álggahuvvot jo boahtte jagi.
+Dan oaivvilda Finnmárkku Olgešbellodaga Stuorradiggeáirras Frank Bakke Jensen.
+Jus nu galgá leat vejolaš, de ferte ráđđehus juolludit ruđa huksenbargguide boahttejagi stáhtabušeahtas.
+Deanu sátnejođiheaddji lohká iežas behttot garrasit jus nu ii geava.
+Dan čállá Ságat aviisa.
+Ođđa Deanošaldi lea juo fátmastuvvon Norgga Johtolatplánii, ja lea rehkenastojuvvon máksit sullii 300 miljovnna kruvnnu.
+Setter inn spesialtrente hunder hvis bjørnen ikke blir funnet.
+Gikk du glipp av onsdagens helsedebatt fra Karasjok?
+Se hele programmet her.
+Organisasjonsforsker og professor i statsvitenskap, Kjell Arne Røvik, mener kommunene får for mye skyld i at de eldre aldri kommer seg ut.
+Ashley Callingbull Burnham, som ble kåret til "Mrs.
+Universe" forrige helg, har en klar målsetting med sin tittel.
+Ålmåj Divtasvuonan vahkov vuordij åvddål dåktåra lusi besaj.
+Vuorbedisvuoda maŋŋela riŋŋgujin fámillja váktadåktårij, guhti gåhtjoj ålmmåv Ibuxav bårråt báktjasij vuosstij ja dåktårijn guládallat biejvet maŋŋela.
+Valla ålmmåjn ja fámilljajn lidjin stuorra gássjelisvuoda Divtasvuona dåktårkontåvråjn aktijvuodav válldet, juska moaddi gæhttjalin, subtsas Bájkkeavijssa Nuortta-Sállto.
+Esski vahkot vahágahttema maŋŋela besaj ålmåj dåktåra lusi, guhti suv dalága skihppijviessuj Bådåddjuj røntgenij rájaj.
+Danna gávnnin liejmme lij nisken.
+Dálla l ålmåj Råmså Universitehtaskihppijviessuj rájaduvvam suottaduvátjit.
+Ålmmå oabbá subtsas bájkkeavijssaj ållo báktjasij birra ja stuorra dármedisvuoda birra gå ettjin nagá suohkana dåktårfálaldagájn aktijvuodav válldet.
+Oabbás murkes gå ålmåj ittjij ambulánsajn Bådåddjuj rájaduvá, valla vierttij ietja filkav åttjudit - ja vil ájn nissketjehpurisá dagá.
+Sujna gal lij ienngilviehkke, soajttet li gállnat.
+Dát ij la åvvånis buorre, miejnni oabbás.
+Suohkandåktår Fred Andersen vájvaj dilev.
+Divtasvuona suohkandåktår Fred Andersen vájvaj ássjev gåktu sjattaj.
+- Ij åvvånis galga liehket dárbbo nav guhkev vuorddet åvddål dåktårkontåvrråj bæssá, javllá Andersen bájkkeavijssaj.
+Andersen iesj ålmmåv giehtadaláj ja suv skihppijviessuj rájaj.
+Suohkandåktår ij sidá jur dán ássje birra sáhkadit, valla návti javllá:
+- Máhttá liehket gássjelis sihke tjielggit alvosvuodav dasi gev guosská, ja váktadåktårij dádjadit mij javladuvvá.
+Divtasvuona suohkan la maŋemus ájgen læhkám hásstalus mij guosská virgájbiedjamav dåktårkontåvråjn suohkanin maŋŋela gå guovtes gålmmå suohkandåktårijs lidjin skihppen diededum.
+- Vádnunime diehti le miján gássjelis dåktårdille suohkanin, tjálij Divtasvuona suohkan tjállusin ietjas næhttabielijn guovte vahko dán åvddåla.
+- Gå la læhkám gássjelis aktijvuodav oadtjot dåktårfálaldagájn Divtasvuonan maŋemus ájge la vájves dille, miedet Andersen.
+Karl Edvard Urheim Spotifyan gullu artisstanamájn Kalle Urheim.
+- Iv gåjt Guovddagæjnnuj maná dåssju lávlotjit.
+Mån sidáv vuojttet.
+Jus pálla nali besav de la buorre.
+Vuostasj vaj nuppát sadjáj.
+Jali brånsåv, niegat Kalle.
+Divtasvuonak Karl Edvard Urheim, jali Kalle Urheim gåk gåhtjoduvvá, lávvodagá Sámi Grand Prixan oassálasstá lávllagijn mij iesj suv lusi bådij.
+- La suohtas oadtjot lávllagav lávllot majt aktak ælla ájn gullam, dan namma l Idjasuojvvanis.
+Gå galga oaddát ja seŋgan veludalá ja ájádalá, de dá ájádusá sjaddi dagu suojvvanis mij manná sielo ja vájmo tjadá.
+- Manen dáv lávllagav dahki?
+- Iv gåjt dal mån diede.
+Lávllak iesj muv lusi dálven bådij aktan tevstajn.
+Ja jus vuojttá de ájggu viehkat Gasskaijá maratonav tjáppa skuovaj ja gitárrajn.
+Jagen 2003 Kalle Osloj jådij gånnå ietjas musihka baktu gávnaj.
+- Musihkkaiellem la niehko majt duosstiv duosstot moadda jage dás åvddåla.
+Jåhtiv Osloj gånnå galggiv ietjam gávnnat persåvnålattjat.
+Ja de árvvediv lávllot ja musihkka la muv iellem.
+Duosstiv dajna barggagoahtet ja lávllot.
+Dálátjij la sån nágin CD-skierroalmodimijda sebradam, ja dijmma ietjas skierrov almodij.
+- Dijmma tjavtja de EPav almodiv niellja lávllagij.
+Duodden lav lávllum Vuonav ja Svierigav birra, duola dagu girkkon ja hejan.
+Ja dálla la sujna juo dal ådå musihkkaprosjækta.
+- Dijmmá Sámedikkes ruhtadoarjjagav oadtjuv almodit sálmma ja vuojŋŋalasj CDav, gånnå li dábálasj sálma, muhtem lávllaga majt lav iesj tjállám ja nágin ma li svierigagielas ja ruossjagielas jårggåluvvam.
+- Mijá lávllomvuogen la tevstaj ja melodijaj árvvo majt hæhttup várajda válldet.
+- Goassa bessap dav skierrov gullat?
+- Iv dal ájn riekta diede, valla doajvov sjaddá gæssáj jali tjaktjaj.
+Vuojnná dav.
+Mån lav esski dájna prosjevtajt álggám ja galggap studioj bassátjij maŋŋel, vásstet Kalle.
+Anne Lajla Kalstad la nomineriduvvam "Dán jagásj sábmen 2005".
+Anne Lajla áddjá l Hábmeris.
+Tjavtjan tjuojgaj Ruonáednama rastá lullebieles gitta allebælláj aktan Arvid Dahlajn.
+Tjuojggagådijga bårggemáno 1. biejve, ja 23 biejve duogen lijga tjuojggam 600 tjilumehtara.
+Anne Lajla doajvvo ienebu inspireriduvvi dahkat juojddá mij ij la nav dábálasj Sámen.Norsk kortversjon
+Anne Lajla doajvvo ienebu inspireriduvvi dahkat juojddá mij ij la nav dábálasj Sámen.
+Norsk kortversjon
+Publisert
+Den 21.-22. juli er det duket for tidenes st�rste Kystfolkets Helg i Helnessund, hvor selveste
+Ketil Stokkan og Tore Hansen st�r for rytmene til bryggedans p� l�rdagskvelden.
+Les mer
+Din opplevelse her?
+|�Flere opplevelser
+Tegn et abonnement p� Lokalavisa NordSaltens papirutgave eller kj�p en elektronisk utgave (PDF).
+Feil: Vennligst fyll ut alle felter markert med r�dt og pr�v igjen.
+Send din hilsen og et eventuelt bilde til 2440.
+Start meldingen med kodeord NETTINTRO.
+* Vanlig MMS-pris
+Báledahttin goahteguoran Leinesfjordan gávnnin �vdep giese oasev sáme bastis gasskaájges.
+Jáhkedahtte vuostasj dán slájas Stájgon gávnadum.
+L�g� �lles �ssjev (PDF).
+Sjadd� �vvobiejvve M�sken bierjjedag� gasskabiejve, g� Mikal Urheim vatteduvv� G�n�gis� �nssidimmed�ljav.
+Nu er det er m�rkt og kaldt og snart jul, og det er dags � fortelle om noen av de fagreste minnene fra min egen barndoms eventyrland.
+Man minnes det gode, og jeg tar en pause fra det mindre gode, og oppfordrer alle til � skrive om sine minner!
+Tips nord-salten.noBestill abonnement p� papirutgavenSett inn rubrikkannonse (nett og papir)
+Kontakt Lokalavisa NordSalten (nyheter, papiravisa) Kontakt Nettintro (nettsiden)
+Annonsering p� nettsiden
+Logg inn for � chatte
+Luonndo ja kultuvrravásádusá aktan geologijajn, sáme kultuvrajn, histåvråjn ja dábij galggá liehket vuodon gå Tysfjord Vertshus åvddånahttá sierra åtsådallamturismav.
+Med en kyst som gir lyst.
+Din bedrift her?
+|�Flere bedrifter
+Duodden daj åtsådallamij majt luonndo vaddá, dagu låptura, guollim, ednamrájge, váre ja vuona, galggi da gudi Nuortta Sálltuj båhti aj oahpásmuvvat geologijajn mij la Divtasvuonan ja aj sáme kultuvrajn.
+Tysfjord vertshus tjadát seminárav gæssáj mij jur vielet geoturissmav æládussan Nuortta Sálton.
+Lågå ienebut páhperalmmudusán.
+Juoga aktisasj la gállo alludagá gaskan ja man tjiehppe lidji åhpadusáv åmastittjat.
+Dát dáhpe gulluj dan ájggáj gånnå rumáj subtsastij kultuvralasj åvddånahttema birra.
+Sosialdarwinisma ja gállomihttim gulluj dan dáhpáj, ja jåvsåj aj gitta skåvllådåhpåj.Norsk kortversjon
+Sosialdarwinisma ja gállomihttim gulluj dan dáhpáj, ja jåvsåj aj gitta skåvllådåhpåj.
+Gjengrodd kulturmark og kystlyngheier p� Nes i Hamar�y skal f� nytt liv, n�r Jorid Aspvik og hennes krattgerilja tar fatt p� gamle beitemarker.
+Bájken 1915 ja 1921 mannin antropologa Divtasvuonan mihttimin sámijt, valla ettjin huoman gávna sierradusájt sámij ja dáttjaj gaskan.
+Dát guoradallam, degu Ditasvuonan ja ietjá bájkijn væráldin aj, lij oasse stuoráp rijkagasskasasj guoradallamijs gånnå ulmme lij ieme ulmusjtjerdajt gávnnat.
+Mañep doaroj sinna ájn dárogielak åhpadiddje Måsken mihttij mánáj gállojt ja subtsastij ællim nav sluohkasa degu sån.
+-Dålusj vuojno ulmusjtjerdaj birra gitta skåvllådåhpåj jåksin, ja dá vuojno lidjin aj vuodon gå galggin sámijt láddáduvvat nav vaj buorep ulmutjin galggin sjaddat juogu dal gielalattjat jali kultuvralattjat, subtsas guoradalle Bjørg Evjen guhti l skåvllåhiståvråv guoradallam sámij gaskan Divtasvuonan ja aj ietjá Sálto suohkanijn.
+Sjievnnjis åssko Misjonera gudi sámij lunna mannin 1700-lågon galggin sámijt "sjievnnijis" åskos lånestit, ja dajna de hæhttuhin dárogielav oahppat nav vaj buktin risstalasj tjállagijt låhkåt.
+Tomas von Westen oattjoj guokta skåvllådåbe Divtasvuonan tsieggidum; Rábekjuvson ja Durán, ja sámegielak åhpadiddje virgijda biejaduvvin, ja sábmáj aj åhpadin.
+-Jus dalusj gáldojda galggap luohtedit, de lidjin buorre båhtusa jur dát åhpadimes.
+Sáme nuora Lådiga gieldan, ja dalloj lij aj Divtasvuodna mañen, lidjin tjiehpebuv gå látte.
+Sivvan dasi la gå sáme oadtjun åhpadimev ietjasa giellaj, ja dajna de aj buorebut máhtudagájt åmastin, giehttu Evjen.
+Dát åhpadibme ittjij guhkijt biso.
+Jagen 1774 mierreduváj åhpadibme galgaj dárruj tjadáduvvat, ja 1700 lågo maññegietjen suojmoj dát máhtudakåvddånahttem skåvlåj tjadá.
+Ij dåhkkidahtte Násjunálalasj ulmme 1800-lågon lij aj sivvan gå sihtin dárogielav sámij gaskan nannit, ja jagen 1844 vuododuváj sierra skåvllådáfo gånnå ienemus oasse sámijs årrun.
+Sámegielak åhpadiddje virggáj biejaduváj, valla ittjij huoman galga sámegielav åhpadimen adnet.
+"Gå sámemáná ienemusát dárogielav dádjadi, galggá aj dárruj åhpadit" lij bagádusmajt dalusj åhpadiddje oattjoj.
+-Åhpadiddje dalloj ællim åhpadiddjeskåvlåjt vádtsám.
+Bájkálasj oajválattja vuojnnin dárbov sámijda oadtjot åhpadiddjev ietjasa guolgas, ja nav de alodin sámijt åhpadiddjeskåvllåj åtsåtjit, valla gå ettjin nav buoret dárogielav máhte, de ettjin ga aktak dalloj bessamgæhttjalime tjadá besa.
+Biedjin gåjt sámegielagav virggáj gut moadda jage åhpadij, ja báhppa de dalloj tjálij: "Åhpadibme galggá liehket dárruj ja dárogielak åhpadiddje hæhttu virggáj biejaduvvat.
+Dát åhpadiddje ij la dåhkkidahtte, ja galggá aneduvvat degu mañemus tjoavdos".
+Oarjjevuodna guovdátjin Jagen 1886 lij dárojduhttempolitihkka nav nanos, ja sámegielak åhpadiddje lidjin "dagu ruge másjijnan".
+Åhpadiddje galggin aj avta gaskav gæhttjat vaj ittjij sámegiella tijmaj ålggolin gullu.
+Sámegiella ittjij galga gullut ietján gå ållu niedan.
+-Åhpadiddjij vánesvuohta sámegiellaj ja aj vánesvuohta oahppamnevvagijda, oattjoj aj stuorra merkadusáv gåktu giella- ja skåvllåpolitihkka dalloj tjadáduváj, giehttu Evjen ja vuoset aj gå Skåvlik-Jáhkki Måsken åhpadij 1800-lågo maññegietjen.
+-Dajt jagijt lij dárogiella dagu nuppátgiella skåvlån, ja åhpadibme smávskåvlån lij sábmáj, ja dat de vuoset Oarjjevuodna sjattaj dagu sámegiela ja kultuvra guovdátjin, valla ij lim dal dåssju nav buorak, javllá sån.
+Evjen vuoset dajda jagijda gå Henrik Kvandahl Måsken åhpadij.
+-Kvandahl ittjij lijkku sámegiellaj, valla dá suv vuojno diehtep rievddin maññáj.
+Dalloj lij vuojnno sámevierrek gáhtot lij jus ettjin viehkeduvá viessot degu dáttja, javllá Evjen.
+Juoga aktisasj lij dárojduhttempolitihkan Svieriga ja Vuona bielen dalloj.
+Svieriga bielen aj nannijin dárojduhttemav 1800-lågon, valla 1900-jagij sinna unnedin dáv politihkav, ja duogásj dasi lij jus sáme galggin ribádit, de hæhttujin viessot dagu sáme.
+Gålmåjhkásasj genusprosjækta la Jåhkåmåhken jåhtuj boahtám.
+Genusprosjækta sihtá ietjájduhttet ieme dábijt, ja sjiervve ij galga mierredit masi báhtja ja næjtso galggi sjaddat.
+Pedagoga Jåhkåmåhken galggi åhpaduvvat buohtaárvvásasj gatjálvisán.
+Báhtja ja næjtso sierraláhkáj giehtadallin skåvlån, valla dálla galggi sæmmi buohta giehtadallat.
+Báhtja e galga buorebut oahppat gåktu galggi bievdev láhtjet gå næjtso.
+Åhpadiddje li ietja vuojnnám gå næjtsojs vuorddi galggi dav máhttet, ja åvddåskåvlååhpadiddje gatjádij áhtjijs mánáj biktasij birra, ij dåssju iednijs.
+Åvddåla ettjin nav dagá.
+Tysfjord kommune s�rpreges av de lange, dype fjordene og de h�ye bratte fjellene.
+Kontrastene er store i det vakre landskapet.
+Ittjij diede oadtju válljit makkár dásen suv mánná galgaj sámegielav oahppat gå skåvllåj álgij.
+Esski l de viddjurij birra oadtjum diedojt, ja javlaj maññela ájggu sån bárnes biedjat vuostasjgiellaåhpadussaj.Kortversjon på norsk
+Esski l de viddjurij birra oadtjum diedojt, ja javlaj maññela ájggu sån bárnes biedjat vuostasjgiellaåhpadussaj.
+Kortversjon på norsk
+Ring 75 77 73 00 for bestilling av pizza, hamburger, biffsnadder og mer.
+Din annonse her?
+|�Flere annonser
+Gå skåvllåj galga álgget, ja ietjas mánáv sisi tjáledit, oattjo válljit mahkkár dásen galggá sámegielav skåvlån oadtjot, juogu dal vuostasjgiellan jali nuppátgiellan.
+Valla ij la agev álgge diehtet ma li sieradusá da guokta dásij gaskan, ja makkár máhttelisvuoda li.
+Æjgáda dan diehti válljiji ietjasa giellamáhtudagá milta ja ietjasa árvustallamij milta.
+Beate Mikkelsen ietjas bárnnáj válljij sámegielav nuppátgiellan gå vásse tjavtja vuostasj klássaj álgij dajna gå ij lim ietjajnis vuostasjgiellaåhpadibme skåvlån, ja ij la ga sámegiella vuostasjgiellan suv mánájn.
+Áttjak oattjoj diehtet, jusga mánná ij la åvddåla sijda vuolen sámástam, dåhkki huoman suv vuostasjgiellaåhpadibmáj biedjat.
+-Oattjojma sjiemáv sijddaj, ja soames vahko maññela manájma bárnijnisá skåvllåj gå galgaj sisi tjáleduvvat.
+Sjiemán galgajma válljit makkár dásen galgaj sámegielav skåvlån.
+Valla ejma oattjo bagádusáv, ja dan diehti ejma ga diede goappá dásev oattjojma válljit.
+Dajna de válljijiv nuppátgielav bárnnásim, subtsas Beate Mikkelsen.
+Maññela oattjoj Mikkelsen diehtet dåhkki vuostasjgielaåhpadusáv aj válljit.
+Ájluovta skåvllå l ájnna skåvllå Vuona bielen mij aj fállá julevsámegielav vuostasjgiellaåhpadibmen.
+Rektor Brit Karin Storvik vájvaj gå ij la skåvllå buorep diedov vaddám æjgádijda dán ássjen.
+Valla skåvllå l juo dájna ássjijn barggagoahtám.
+-Vuostak hæhttuv vájvahit gå la dille nav, valla skåvllå l juo dájna ássjijn barggagoahtám ja doajvov dille dajna buorrán, javllá sån.
+Lågå ienebut páhperalmmudusán
+-Miella lij gal fággádit, valla ittjiv rat duosta.
+Balliv jiegñabiernna lij gievrap mujsta, tjajmat Tom Fredrik Eivik.
+Tom Fredrik la vat arktalasj suollujn mannam.
+Dán bále lij Hopenin badjelasj bielle jagev.
+Ja sæmmi biejve gå suolluj bådij, oattjoj jiegñabiernav guossáj.
+Tom Fredrik la dáv gåvvim vinndegis ietjas oademlanján.
+-Ittjiv de duosta biernnaádjáv fággáj gåhttjot.
+Vuojnniv dal mån dájna ij dåhkki spievttjit, javllá sån.
+Gåvva: Tom Fredrik Eivik Norsk kortversjon
+Gåvva: Tom Fredrik Eivik
+Hel�rs�pent hotell og feriested rett ved hurtigb�tkaia i Helnessund, Steigen.
+20 rom og leiligheter av ulike st�rrelser.
+Utleie av b�ter og fiskeutstyr til gjester.
+Birssov dal hæhttu dájn biernnabájkijn guoddet juska la dåssju uvsa ålgusbielen gå muhttijn hæhttu.Tom Fredrik Eivik Divtasvuonas la moaddi mannam árktalasj suollujn barggamin.
+Dån jage Sválbárddaj manáj, åvdep jage lij Biernasuollun, ja dán jage l Hopenin mannam.
+Hopen la akta suoloj Sválbárdasuollujs ja la 47 km2 stuorak.
+Alemus várre la 370 m.n.b.. Meteorologalasj stásjåvnnå dan suollun rahpusij jagen1945, ja dallutjis li dav stásjåvnåv sujttim, ålles jagev.
+Áddjá guossáj bådij Tom Fredrik Eivik la kámerájn "viejddim" ja gåvvim moadda duhát gåvå árktalasj guovlojs.
+Gåvvå: Bjørnar Weines
+MoDijmmá dálve åtsåj Tom Fredrik bargov Hopenin, ja vuorbástuváj.armesmáno 26. biejve lij sån ådå barggosajen, ja danna galgaj bielle jagev årrot.
+Dåppen ij mobiltelefåvnnå dåjma, ij la internæhtta, valla luonndovásádusá li gal majt ij ietjá guovlojn gávna.
+Dåppen gávnnuji aj juhtusa ma e dábálattjat Vuonagátten vuojnnu ietján gå árktalasj guovlojn, ja Tom Fredrik oattjoj avtav dajs iejvvit juo vuostasj biejve.
+-Dan sæmmi iehkeda gå mij nieljes lijma gáddáj boahtám, de juo vuostasj guosse bådij guotsa.
+Alvaduvviv, ja dan stuojmen ittjiv rat huomája gåsi lidjiv kámeráv vuorkkim.
+Biernna ållu goade guorav bådij guotsa, ja vijmak hæhttujma avtav bednagijs luojttet baldátjit, subtsas Tom Fredrik gut ajtu oattjoj gåvåjt majt la åhtsålam.
+Dábálsj luonndo Hopenin.
+Tom Fredrik la prográmmajådediddjijn Arne Nævrajn ságastime gå bårggemánon bådij luonndoprográmmav dagátjit mij TV'an sáddiduváj vásse gasskavahko.
+Gåvvå: Bjørnar WeinesSæmmi båttå gå gåvvij, galgaj aj filmmit, valla Tom Fredrikin lidjin aj maññáj máhttelisvuoda ja assto dájt barggat dajna gå jiegñabiernna stásjåvnå birra guotsaj ålles giesev.
+-Jus galgajma gåsik, edesik ålgus gåttjådittjat, de hæhttujma birssov oalggáj gatsostit.
+Ij dal danna diehttu; hæhkkat la biernnabiebbmon, javllá árktalasj veterádna.
+Gierddisvuodav hárjjidallat
+Tom Fredrik la goalmádis árktalasj bájkijn ja ávtas suollujn, ja Hopen la unnemus suoloj gånnå l dálátjij årrum.
+Suv oajvvebarggo lij málestit.
+Hopen-Lijma dåssju nieljes, valla ájgge ruvva gålåj danna.
+Agev lij juoga barggat, ja gå lip dåssju nieljes, da viertti aj iehtjádav barggat.
+Dákkár sajijn hæhttu oassálasstet vargga akta ber masi.
+Ij dåhkki vuornnot, giehttu sån.
+Ij lim ga makkárak gássjelisvuoda sujna dåj nuppij siegen årrot.
+-Dakkár sajijn de hæhttu ietjas gierddisvuodav hárjjidallat ja muhttijn sjávot årrot.
+Ij de dåhkki njálmev gajggot ja javllat akta ber majt.
+Valla jus ássjev årnik láhkáj rájda, de manná agev buoragit.
+Diehtiv galgajma bielle jagev aktan viessot dan sæmmi goaden daj sæmmi ulmutjij siegen, ja aj sæmmi lájbes bårråt.
+Dakkár viddjurijda má ulmusj hárjján, ja dát lij aj buorre persåvnnålasj hárjjidus, javllá Tom Fredrik.
+Suv mielas la ålov oahppam gå la dákkár ávtas sajijn mannam bargatjit, ja aj dåssju amás ulmutjij siegen årrum.
+Tom Fredrik vat Divtasvuodnaj dån biejve jåvsådij, ja sujna l miella vat mannat, ja doajvvu bæssá Jan Mayenij gånnå ij la ájn årrum.
+Valla ienemusát sihtá Ántárktisij, Troll-stásjåvnnåj.
+-Jus besav, de manáv, javllá sån.
+Julevsámegielav dal ruvva dåhkki internehta baktu aj oahppat.
+Viddnudak E-skuvla la åhpadimev åvddånahttemin mij la gárves gidá guovlluj.
+-Dát la álggokurssa julevsámegiellaj, ja la dunji guhti sidá sámegielav oahppat jali vehik máhtá sámástit ja sidá ienebut oahppat, subtsas Jan Skoglund Paltto guhti doajmma viddnudagáv E-skuvla.
+Duodden kurssagirjijda oattjo aj persåvnålasj oatsodimev åhpadiddjes, ja njálmálasj hárjjidusáv oadtju oahppe aj internahta jali telefåvnå baktu.
+Dájna åhpadusájn aj dåhkki eksámav válldet nuppátgiellan vuodoskåvlå dásen.
+Vuona oahpes miehttseulmusj ja luonndoiehttse Lars Monsen, la goadev Jåhkåmåhken oasstám.
+Suv ådå sijdda sjaddá bájkke gåsstå vuolggá gå boahtte giese galggá ålles Nuortta Kálottenav manádit ådå vásádusáj mañen aktan nissunijn gen siegen årromav juohká.
+Produserer ferdig plen for Nord-Norge
+Sámegielak ællobargge Jåhkåmåhken galggi nuorra ællobarggijt hárjjidallat sámástit ja elujn barggat.
+Dát mentorprosjækta galggá sámegielav gádjot ja nannit nav vaj ij vijmak gádo.
+Nuorra sáme galggi mentorij tjadá gielav nannit ja ieme sámemáhtudagájt nannit, ja sámegielak mentora sámesijdajs Jåhkåmåhken galggi sijáv viehkedit gielav ja ieme sáme máhtudagájt nannit ja gievrrodit.Kortversjon på norsk
+Nuorra sáme galggi mentorij tjadá gielav nannit ja ieme sámemáhtudagájt nannit, ja sámegielak mentora sámesijdajs Jåhkåmåhken galggi sijáv viehkedit gielav ja ieme sáme máhtudagájt nannit ja gievrrodit.
+Hver s�ndag kl.
+13-18 har vi middagsbuff�t til kr.
+Velkommen!
+Nievres dálkke hiemssi ællobarggijt lulás boahttsuj jåhtet.
+Ællosábme Per Anders Vannar Sirges tjieldes la juo badjelasj mánov váren årrum.
+Sån ij jahke gærggá jåhtemijn åvddålij javlaj.
+Dálkke l suv hiemssim.
+Ieme láhkáj lidjin juo boahttsujt sirddám ja lulás jåhttåm juo vásse vahko.
+Gå illastuvvap, jali lip ietjá láhkáj ládaduvvam, dárbahip viehkev psykologajs.
+Gå lip nuppij ulmutjij rijddalam, da la aj dárbbo psykolåvgåjda, ja mijá psykologajda li da sæmmi ulmutjij gejna lip rijddalam.Norsk kortvesjon
+Gå lip nuppij ulmutjij rijddalam, da la aj dárbbo psykolåvgåjda, ja mijá psykologajda li da sæmmi ulmutjij gejna lip rijddalam.
+Norsk kortvesjon
+Dáv javllaba Tor Erik Paulsen ja Inga Mikkelsen guhti libá såbadusprosjevtav Nuortta Sálton tjuovvum mañemus bielle jage.
+Inga ja Tor Erik libá goappátja sáme ja libá Divtasvuonan bajás sjaddam.
+Libá aj åtsådallam gåktu ietjaska suohkan sáme ássjijt giehtadallá, valla vuojnneba huoman åvddålij guovlluj.
+-Mij sáme hæhttup ietjam dilijn såbadit ja aj nuppij såbadit gudi li sáme vierregav ládam ja gejna lip rijddalam, javllaba Tor Erik ja Inga.
+Tor Erik ja Inga libá dán såbadusprosjevta baktu Oarjje-Áfrikán mannam gæhttjamin gåktu ulmutja dåppen li barggamin maññáj gå apartheid gádoj, ja dat mij Inga mielav båvtij lij gå fámillja gut lij niejdav bæsstám gåddut, fármmálahkkuj gåddijn tjuodtjun.
+-Juska l væráp dat mij la Oarjje-Afrikán dáhpáduvvam, da vuojnnin huoman ássjijt ma li muodugattja Oarjje-Áfriká ja Sáme gaskan.
+Ja ulmutja dåppe aj vuojnnin ássjijt ma li muodugattja mijá ja sijá gaskan, ja dádjadin sámij vidjurijt.
+Sábme l aj værddogisvuodav ájgij tjadá dåbddåm, valla hæhttup dal måjves badjánit juska lip ietjama duogátjis skámádam, javllaba Tore Erik ja Inga gudi aj lijga såbadusseminárav tjuovvomin dijstagá.
+Såj dal æbá rat diede jus sáme dán guovlon li gárvvása såbadibmáj.
+Tor Erika mielas vierttip værrorollas ierit boahtet.
+-Jus dal rijdo li, da dåhkki dassta ierit boahtet.
+Hæhttup såbadit, ja diehttelis dal báktji gå vat akti ájn dajt sæmmi ássjijt duohttap, javllá Tor Erik Paulsen ja doajvvu nuoraj gaskan juoga tsahkká mij hárret dáhkkár ássje badjáni.
+Juska Jielleváre suohkan la ævtodam Rijttsemráhtev guhkedit Vuonabælláj ja Divtasvuodnaj, ij huoman ráhte buorep sjatta gå dalla.
+Länastivrra sihti klássifiserit dáv ráhtev álmmukráhten, valla Sveriga Vägverket e dasi guorrasa.
+Sijá mielas galgaj ráhte buorep láhkáj vieleduvvat jus galggin dav buoredit.
+Jus gasskarijkasasj ráhte sjaddá daggu Vuona ja Svieriga rijkaj gaskan, de la jáhkedahtte esski ráhtev buoredi.
+Lokalavis for Steigen, Tysfjord og Hamar�y.
+-Dat biejvve mij la javllabasij åvddåla gåhtjoduvvá ruohttabiejvven, ja dan biejve iehket la várálamos iehket, tjállá Johan Turi ietjas girjen "Mujttalusá sámij birra".
+Javllaájgge la sjievnnjisamos ájgge jagen.
+Dålusj åsko milta la sjievnnjis ájgge rassjes ájgge.
+Dan ájge viertti agev liehket várrogis.
+Ja javllabasij sinna i oattjo barggat akta majt - jus dal i hæhttu.
+Dav majt illa bargadum oadtjum javlajda, viertti sjáhtjalit javllabasij maññela.Norsk kortversjon
+Dav majt illa bargadum oadtjum javlajda, viertti sjáhtjalit javllabasij maññela.
+Divna ilmme l luovas dáj muttoj, ja ij la ga diehttelis mij luluj dáhpáduvvá.
+Viertti edesik Jubmela bágos muhttijn lågåstit.
+Ja mujte: Ale val ilá vastet ståga!
+-Jus máná daj ájgij ilá vastet ståhki, de ihttudalli.
+Ja jus la dujna ilá stuorra jubmelahtesvuohta, de ihttudalá vájku la stuorra, boares ålmåj, dan diehti gå la ilá suorodibme, ja gå la ilá binnáv Jubmela bágos låhkåm.
+Valla sån gut la Jubmela bágos låhkåm, sunji ij bærggal baste, tjállá Johan Turi.
+Turi dáv girjev almmudij vuostasj bále jagen 1910.
+Sån tjálij nuorttasámegiellaj.
+Girjje l jårggåluvvam moatte giellaj.
+Dán girjen subtsas Turi moatte vidjurij birra, ja nammat aj javllaájgev ja dålusj dijdajt, ja aj gåktu galggin dahkat jus hæhkkat ihttujin.
+Sån aj nammat gåktu sáme åvddåla barggin gå javlajda galggin gærggat.
+Lågå ienebut páhpealmmudusán
+Ållo báktjasa ja assme la vuodon gå såbadusprosæssa jåhtuj bådij Vuona girkko baktu dijmmá.
+Hábmera báhppa Rolf Steffensen jådet dáv prosjevtav, ja vásse disjtagá ásaduváj seminárra Árranin gånnå 80 tjåhkanin gulldalittjat ja ájádusájt nuppij juohket.
+Steffensen la dájna prosjevtajn jagev barggam, ja vuojnnám la dárbov såbadibmáj ulmutjij ja institusjåvnåj gaskan ja sáme álmmugijn.Norsk kortversjon
+Steffensen la dájna prosjevtajn jagev barggam, ja vuojnnám la dárbov såbadibmáj ulmutjij ja institusjåvnåj gaskan ja sáme álmmugijn.
+Makkár vájkkudusá galggi såbadibmáj?
+Lågådalle gæhttjalin vuojnojt buktet.
+Riek ålos lidjin tjoahken, ja gulldaliddje lidjin riek gullisa.
+-Ij la såbadus dåssju Jubmela ja ulmutjij gaskan.
+Såbadibme hæhttu boahtet ulmutjij gaskan jali juohkusij gaskan, subtsastij teologiprofessor Jakob Jervell ietjas lågådin ja vuosedij girkkuj mij åvddåla javlaj sáme hæhttujin dárulattjan sjaddat åvdås gå risstagissan máhttin sjaddat.
+-Såbadibme la aktisasjvuodan viessot, valla huoman e dárbaha muodugattja liehket.
+Girkko ándagis ánoj jagen 97, valla ittjij huoman såbadus tjuovo.
+Dajna l de dasi dálla dárbbo, javlaj Jervell.
+Ole Henrik Magga, åvddåulmusj AN'a iemeálmmugij nammadusán, guoskaj Guovdagæjnorijdov mij dáhpáduváj 153 jage dás åvddål, ja suv mielas la girkko tjuodtjum buohta gå badjelgæhttjin sámijt.
+-Dát la sjievnnjis ájgge girkkuj.
+Ja esski jagen 1997 oattjojma hávddáj guoddet da guoktáv gudi dalloj Guovdagæjnon gåddujin, javlaj Magga ja jårgaj: -Mån lav iesj vuojnnám gåktu sáme gåtseduvvin, ja gåktu lip mij sáme vuosstálasstaduvvam.
+Dan diehti li 1990-jage nav ájnnasa mijá histåvrråj, javlaj Magga.
+Sån aj vuosedij daj 400 millijåvnås guhti hæhttuji niedastuvvat, ja moattes li aj ájteklándas vuojeduvvam.
+- Gå buohtastahta nuppe værálda iemeálmmugij, de muhtema javlli sáme e galga luodjot gå nav buoret viessu.
+Valla mij hæhttup ulmusjriektájt mihttit skándinávalasj tjalmij.
+Hæhttup gæhttjat mij la spæddjum: hæjosvuohta ja vahágahttem, valla ienemusát dav mij ulmutjav ienemusát vahágahttá: gå ep la oadtjum viessot nav gåktu lij máhttelis, ja nav gåktu bierrip, javlaj Magga.
+Magga huoman várrodij.
+- Hæhttup aktisattjat barggat jus ulmusjriekta galggi ålliduvvat.
+Hæhttup dåbdåstit, ja illastiddje hæhttuji ándagis ádnot, ij dåssju engu, valla ålles vájmos.
+Divna dát hæhttu prosessa tjadá bargaduvvat, ja duodalattjat ja tjavgga barggat dan diehti.
+Dåbdåstime dagi ep åvvå álgov oattjo, ja gássjel la val barggat daj ássjij ma li nav báktjasa.
+Dálla diehtep mij la buorre viessom, ja da la dat mij la hásstalus, hiejtij Ole Henrik magga.
+folk
+Vásse vahko lidjin divna 1. klássaga aktisasjsuorges Knut Hamsuna joarkkaskåvlås tjoahken Hábmelin.
+Ulmme dájna guossidimijn la oahpástuvvat nubbe nuppijn, ja oahppijt alodit nav vaj nuppe jahkáj aj åhtsi.Norsk kortversjon
+Ulmme dájna guossidimijn la oahpástuvvat nubbe nuppijn, ja oahppijt alodit nav vaj nuppe jahkáj aj åhtsi.
+Klatringen g�r bratt oppover og merkingen er tidvis d�rlig.
+Helldalisen virker utiln�rmelig der isbeen storsl�tt ruver i 1351 meters h�yde.
+Divna 32 vuostasjklássaga Knut Hamsuna joarkkaskåvlån aktisasjsuorges Stájgon ja Hábmerin lidjin tjåhkanam Hábmerin vásse vahko.
+Dáv lij juohkka jage dáhkam.Dárogielaåhpadiddje ja prosjæktajådediddje Tore Hestbråten lij riek mihá gå oahppe Stájgos ieddneskåvllåj Hábmerij båhtin.
+-Dan baktu oahpástuvvi oahppe nubbe nuppijn, ja sæmmi båttå aj musikálajn barggap mav ihkap åvddånbuktep juogu filma jali teáhtara baktu.
+Duodden la aj ulmme oahppijt alodit nav vaj boahtte jage Hábmerij båhti skåvlåv váttsátjit, måjudallá Hestbråten.Kristina Sandnes Oppájdes ja Eirik Hansen Stájgos javllaba suohtas ja geldulasj lij nuppij vuostasjklássagij æjvvalit ja sijájn oahpástuvvat.
+-Ep la mij goassak åvddåla æjvvalam, ja riek geldulasj lij sijájn oahpástuvvat.
+Muhtema ham diedon båhti diek skåvlåv váttsátjit vat boahtte jage, javllaba oahppe guovtes.
+Ja dat la de akta ulmijs dájna tjåhkanimijn.Skåvllåoajvve Jens Erik Bjørklund-Lassena mielas la riek buorre ja ájnas gå klássa 1b Stájgos ieddneskåvlåv guossidij.
+-Oahppe Stájgos ja Hábmeris oahpástuvvi nubbe nuppijn, ja de ihkap Stájgo oahppe båhti Hábmerij boahtte jage, javllá sån.
+Foto: Sander Andersen
+4. klássas gitta 7. klássaj oassálastij fágan sámegiella ja kultuvrra.
+Gå 8. klássaj bådij, álgij ållessjattukkurssaj c-gieladásen.
+Esski de dalloj sámegielav oahppagådij.
+Mañemus jagev vuodoskåvlån váttsij vuostasgielak dásen.
+-Juoga systeman la vihke gå ittjiv åvddåla sámegielav åhpa, javllá Arnhild Lindbach gut dálla l lingvistihkav ja sámegielav allaskåvlådásen låhkåmin.
+Norges nest st�rste seilas, fra Nordskot i Steigen og tvers over Vestfjorden til Kabelv�g.
+Arnhild Lindbacha mielas la vihke skåvllåsysteman.
+Juoga l boasstot gå moaddása låhki sámegielav skåvlån, valla e huoman sámástit buvte.
+-Skåvllåsystebma l nievrre.
+Ij la buorak jus illa tjiehppe, valla jus la vat ilá tjiehppe, de illastuvá nuppijs.
+Oahppe gudi ælla nav tjiehpe, e huoman åhpadiddjes tjuovoduvá.
+Muhttijn dagu e plána gávnnu gåktu galggá gielav åhpadit, valla dat ij la åhpadiddjij vihke, valla farra systema vihke, javllá Arnhild gut c-gielaåhpadusáv joarkkaskåvllådásen iehkedijt tjuovoj madin gávtsát klássan váttsij.
+Arnhild ájtsaj sámegielav dåhkki oahppat.
+-Ållessjattukåhpadusán lij mujna dalloj nav tjiehpes åhpadiddje mij åhpadusáv vieledij ja gájbbádusájt buvtij, ja dajna de aj oahppiv.
+Ájttsiv dåhkki aj gávtsátklássagij juojddá oahppat sámegiela hárráj, ja dåhkki aj gávtsátklássagij oahppat sæmmi madev ja aj sæmmi dásen gå ållessjattugijt, subtsas Arnhild.
+Lågå ienebut páhperalmmudusán.Norsk kortversjon
+V�jbi g�jkkeguolle la tem�n g� Divtasvuona demenssiebrre �sat kursav g�ktu s�me iemel�g�sj biebmojt galgg� g�rvedit.
+Nasjonalforeningen for Folkehelsen la oadtjum 105 000 kråvnå Norsk Tipping Extra-spelas biebbmokursav ásadittjat julevsáme dáfon Vuona bielen.
+Kurssa jåhtuj boahtá, ja Divtasvuona demenssiebrre l teknihkalasj ásadiddje.
+Norsk kortversjon/Oanegis dárogiellaj
+Helse og Rehabilitering, guhti æjggu Extraspelav, la juollodam 2,6 miiljåvnå kråvnå siebrijda Nordlánda fylkan gudi varresvuodajn barggi, ja Nasjonalforeningen for Folkehelsen la dajna rudájt oadtjum julevsáme biebbmokurssaj.
+Nasjonalforeningen for Folkehelsena bæjvásasj jådediddje Tordis Jentoft subtsas kurssa tjadáduvvá Divtasvuonaguovlon boahtte jage.
+-Kurssa dal jåhtuj boahtá gå teknihkalasj ásadiddje la gárves, ja árvvedahtte ij mige sjatta åvddål boahtte jage, javllá Jentoft ja joarkká: -Riek ájnas la dålusj biebmojt vieledit ja aj gåktu dahki biebojt iemeláhkáj, valla sæmmi ájnas la aj vaddet máhttelisvuodav vuorasulmutjijda ja dajda gænna l demens, ásvas biebmov dagátjit.
+Dárbbo l aj bæjválasj biebmov vieledit, ja bæjválasj biebmov dahkat nav ásvas gå máhttelis, javllá Jentoft mañutjissaj.
+Regler for kommentering
+Sjievnnjet le, tjoaskes ja ruvva javlla, ja de le muddo subtsastit soames buorre mujtojt ietjam m�nn�vuoda subtsasrijkas.
+Buoremus b�tt�jt mujtt�, ja b�dditjav binnep buorre mujtojs, ja hasodav iehtj�dijt ietjasa mujtoj birra tj�let!
+13 oahppe Bådødjon li válljim sámegielav fáhkan skåvlån, ja divna li riek måvtuga.
+Gå tijmajda galggi hæhttuji táksijijn mannat.Norsk kortversjon/Oanegis dárogiellaj
+Gå tijmajda galggi hæhttuji táksijijn mannat.
+Dronningruta er rundt 10 km lang og g�r fra Sk�nland (ca 2 km fra Bogen) til Holkestad.
+Anita Nergårdan lij 13 oahppe Bådødjon gudi sámegielav låhki.
+Aktse oahppe mánájskåvlån ja niellja oahppe nuorajskåvlån, duodden la aj akta joarkkaskåvlån gudi li válljim julevsámegielav fáhkan skåvlån dán skåvllåjage Bådødjon.
+Dajs li gålmmå vuostasjklássaga.
+Åhpadiddje Bådødjon, Anita Nergård, subtsas riek måvtugis ja miellagiddavasj oahppij birra gudi hæhttuji ietjasij skåvlåjs ålgus gå galggi sámegieltijmajda.
+-Muv barggosadje l Bodøsjøen skåvlån, ja gå muv sámegieloahppe galggi tijmmaj, hæhttuji dán skåvllåj boahtet.
+Muv oahppe de táksijav válldi diehki, subtsas Anita Nergård.
+Nergårda mielas la hávskke gå nav ålos li válljim sámegielav Nordlánda oajvvestádan.
+-Hávskke gå nav moahttes sihti sámegielav låhkåt.
+Jáhkáv ulmutjij ja aj mánáj vuojno li rievddam.
+Ja de duodden la diedon gå nav ålos Divtasvuonas dáppen årru, javllá Nergård guhti sáñart birrusijt Bådødjon gånnå dåhkki giellaåhpadime birra ságastit.
+-Ælla dal Bådødjon birrusa gånnå máhttá sámegiela ja gielaåhpadime fágalattjat ságastit.
+Dakkár máhttelisvuodav de sáñardav.
+Mujna l dal Árran gåsstå oattjov fágálasj bagádusájt, valla ælla barggoguojme dáppen gejna máhtáv sámegiela birra giehttot mij guosská åhpadibmáj, javllá Anita Nergård.
+Nergård åhpadimev tjadát temáj baktu.
+Oahppe aj muttijn oadtju giellaåhpadusáv madi duodjuhi, jali gå li gáhkkimin.
+Dáv ávijsav majt dálla la låhkåmin la 10 jage dán jage, ja 3 jage dás åvddål lij vuostasj bielle dán ávijsan julevsámegiellaj.
+Dát bielle l aj ájnna ávijssafálaldahka julevsábmáj.
+PDF-bilde Norsk tekst
+Hver l�rdag kl.
+10-16 har vi kakebuff�t til kr.
+Moattes lij gatjádam jus ep galga ålles bielev dárruj jårggålit.
+Julevsámegielan la guhka ja nanos histåvrrå, Vuona ja Svieriga bielen, valla ij tjálálattjat.
+Sámegielaga lij ájgij tjadá hæhttum ieneplågogiellaj hárjjánit, ja dajna l aj ienemusájda álkkep dárogielav låhkåt.
+Mij sihtap julevsámegielav åvdedit ja vuojnnusij biedjat, ja nav arvusmahttet sámegielav låhkåt.
+Jus ålles sámebielle dárruj jårggåluvvá, la muhte rádjáj ájggomus dájna bielijn gáhtum.
+Juska ep oattjo ienep gå avtav prosentav dat pressedårjas majt stáhtta sáme ávijsajda vaddá, doajvvop dát fálaldak bissu nav vaj ietjama giellaj ávijssafálaldagáv oadtjop.
+Vuostasj jage lidjin Ánte Siri Guovddagæjnos, Inga Mikkelsen Divtasvuonas ja Ellinor Marita Jåma Grongas sáme oahpestiddjen.
+Gåvvå: Elisabeth P. Jenssen.
+H�var Olsen fra Steigen er en sterk kandidat til ildsjelprisen i Salten.
+Les hele saken her.
+Sáme allaskåvllå åhtså vat 3 ådå sáme oahpestiddje boahtte skåvllåjáhkáj.
+Prosjækta l aktisasjbarggo Sáme allaskåvlå ja Barggo- ja aktijdimdepartementa gaskan, ja vihpá 3 jage.
+Boahtte jahke l aj dán prosjevta mañemus jahke, jus dal ij joarkeduvá.
+Sáme allaskåvlån la prosjevta åvdåsvásstádus, ja prosjevta jådediddje Sissel Mikkelsen doajvvu moattes åhtsi dán "virggáj".Prosjæktajådediddje Sissel Mikkelsen doajvvu soames åhtså sáme oahpestiddjen.Prosjæktajådediddje Sissel Mikkelsen doajvvu soames åhtså sáme oahpestiddjen.
+-3 oahpestiddje galggi vat oadtjot máhttelisvuodav joarkkaskåvlåj milta mannat subtsastittjat sáme nuoraj birra, ja vuosedit sáme nuora aj laptop'ajn barggi ja iPod'an musihkav gulldali.
+Prosjevta ulmme l vuosedit nuorajskåvlåj oahppijda moattebielev sámevuodas ja sámekultuvras, subtsas Sissel Mikkelsen.
+Mikkelsen subtsas moattes e diede åvvå majdik sámij birra, ja nav de vuojnná dárbov oahpestiddjijs.
+-Mij tjalmostip sáme identitehtav ja gielav, ja oahpestiddje li agev buorisboahtem akta ber gåsi båhti.
+Ja imálasj la gå nav ålos e diede majdik sámij birra, sierraláhkáj oarjjelij guovlojn.
+Dajna de vuojnáv dárbov dássta.
+Valla e val divna skåvlå vuojne dárbov mijá dievnastusás, javllá Mikkelsen ja jáhkká aj dat la oahppamplána vihke.
+"Virggáj" åhtsi 3 dábálasj sáme nuora gudi ælla ájn 25 jage ja gudi diehti vehik ietjas duogátja birra.
+-Nuora aj oadtju 15 studiepoenga kursav miján dáppen, ja dat la dagu duodde ieme máhtudahkaj, javllá Sissel Mikkelsen mañutjissaj.
+Oahpestiddje oadtju 150.000 kråvnå stipænndan dat jages gå la oahpestiddje, ja åhtsåmájgge l biehtsemáno 9. biejve.
+Beate Mikkelsen, Vivian Aira ja Karianne Thomassen li d�jmalasj �jg�da.
+Stivran lib� aj Beate Rahka Knutsen ja Arnhild Lindbach.
+Mañemus gasskavahko juohkka mánon lij æjvvalam hárjjidalátjit sámegielav nav vaj buorebut máhtti ietjasij mánájda sámástit.
+Hárjjidallam le jåhtuj boahtám Sáme Æjgátværmástagá tjadá, ja le akta moattet dåjmajs majt siebrre le jåhtuj oadtjum.
+Foto: Kjersti R. Sivertsen
+Sáme æjgátværmástahka l dåjmalasj siebrre, ja nuorra æjgáda gudi ælla nav stuovvása sámástittjat oadtju dajna máhttelisvuodav sæmmi lágátjij hárjjidallat.
+-Dát la midjij buorre hárjjidallamarena, ja de oadtjop ietjama mánáj siegen aj hárjjidallat duola dagu gå rollajt dahkap daj siegen, ja nåk dagu oassásij mannap oasestittjat, subtsas njunnjusj Beate Mikkelsen Sáme Æjgátværmástahka Nuortta Sálton li aj javlajda gárvedime, ja galggi ájn idet æjvvalit javllakårtåjt ja javllahiervvimijt dagátjit.
+-Galggap æjvvalit idet hávsskudalátjit, ja duov dáv javlajda dagátjit.
+Ja de la diedon biebbmobåddå.
+Dát de sjaddá mañemus åvddåla javla, javllá Beate Mikkelsen Mikkelsen ij rat diede jus dássta mige sjaddá javlaj maññela.
+-Æjgáda dal ietja mierredij jus galggap náv æjvvalit javlaj maññela.
+Muv mielas de vierttip.
+Guláv iesj gåktu giellaj hárjján, javllá Beate Mikkelsen guhti iesj gæhttjal mánájdisá sámástit.
+Ja idet vat æjvvali ságastittjat ja hávsskudalátjit Árrana biebbmolanján
+-Dát la midjij buorre hárjjidallamarena, ja de oadtjop ietjama mánáj siegen aj hárjjidallat duola dagu gå rollajt dahkap daj siegen, ja nåk dagu oassásij mannap oasestittjat, subtsas njunnjusj Beate Mikkelsen
+Sáme Æjgátværmástahka Nuortta Sálton li aj javlajda gárvedime, ja galggi ájn idet æjvvalit javllakårtåjt ja javllahiervvimijt dagátjit.
+Dát de sjaddá mañemus åvddåla javla, javllá Beate Mikkelsen
+Mikkelsen ij rat diede jus dássta mige sjaddá javlaj maññela.
+Solvår Knutsen Turia mielas tjadáduváj eksábma eksámakåntåvrå njuolgadusáj milta.Norsk kortversjon/Oanegis dárogiellaj
+Solvår Knutsen Turia mielas tjadáduváj eksábma eksámakåntåvrå njuolgadusáj milta.
+Vásse skåvllåjage tjadáduváj sámegielakurssa Árranin.
+Kurssa lij aktisasjbarggo Aetata ja Tysfjord ASVO gaskan, ja Árran kursav praktihkalattjat ásadij.
+Kursa oassevállde oadtjun aj eksámav válldet tjálálattjat, ja aj njálmálattjat.
+Njálmálasj eksábma tjadáduváj vásse vahko, ja gåktu Bájkálasjávijssa dádjat lidjin eksáma båhtusa riek buore.
+Valla ællim val divna oahppijs huoman dudálattja gåktu njálmálasj eksábma tjadáduváj.
+Tevsta man birra eksáminánda galggin ságastit lidjin åvdutjis válljiduvvam pensuma milta.
+Duodden lij aj amás tæksta.
+Gåktu Bájkálasj ávijssa soames eksaminándajs dádjat, ettjin divna oattjo sæmmi máhttelisvuodav, gå lij dagu stivrridum makkár tevstajt juohkkahasj galgaj oadtjot, ja nav oadtjun eksaminánda máhttelisvuodav "månnat" makkár tevstajt oadtjun pensumis.
+Árran lij dán kursa práktihkalasj ásadiddje, ja giellaåssudagá jådediddje Solvår Knutsen Turi ij dádjada majt lij boasstot dahkam gå eksábma tjadáduváj.
+-Mij lip dåssju oahppoplánav ja pensumav gæhttjam, ja dajna duogátjin lip válljim individualmodellav, ja tevstajt válljim man birra eksaminánda galggin ságastit.
+Eksáminánda oadtjun guokta tevsta; oahpes tevstav, ja aj tevstav mij ij lim oahpes, subtsas Turi.
+Turia mielas eksábma tjadáduvvam nav gåktu galgaj, ja dajna lij aj rievtesferduk, valla gåhttju huoman eksaminándajt gujddit jus sijáj mielajs la juoga boasstot dagáduvvam.
+Nav la aj máhttelis lagábut gæhttjat jus eksábma l riektaláhkáj dagádum.
+Eksábma aj máhttá ietjá lahkáj tjadáduvvat.
+-Eksábma máhttá ietjá láhkáj tjadáduvvat, ja mij evaluerip ja gæhttjap eksámaásadimev, dán bále aj.
+Mij lip dåssju eksámakåntåvrå njuolgadusájt tjuovvum, javllá Knutsen Turi.
+-Vuorddit ienebut, allit val dáv oajvvevuollen ane, hasot Miriam Paulsen gå ájádallá sáme giellaháldadusguovlov masi l Divtasvuodna ådåjagijs oassálasstám.
+Divtasvuona nuora aj gæhttji boahtte ájggáj dagu hásstalussan sidjij, ja sierralahkáj dálla gå Divtasvuona suohkan la sáme giellalága vuolláj boahtám.
+Sámedikke ájras Miriam Paulsen (SSR - NSR) oassálasstij suohkana diehtotjåhkanimen dijstagá Gásluovtan.
+Sån la riek ávon gå Divtasvuodna ajtu sámegielav ja kultuvrav sihtá vieledit, valla suv mielas galgaj dát barggo vehik ruvábut mannat, ja aj åvddåla boahtet.Sámedikke ájras Miriam Paulsen (25) ávvus gå barggo giellaháldadusguovlojn la vuojnnet jåhtuj boahtám.
+Valla várrot ij dáv dåjmav oajvvevuollen adnet.
+Sån la dálla skihppijsujtárin låhkåmin Hammerfestan Finmarkon, ja doajvvu sunji l barggo sijddasuohkanin gå la dåppen gærggam.
+-Ietjam bieles guláv dagu dudálasj lav gå vijmak lip nav guhkás dán prosæssaj boahtám at galggap sáme giellaháldadusájn suohkana ja aj ietjá almmulasj orgánajn barggagoahtet.
+Mån jáhkáv dát dahka nav vaj nuorra sámijda dagu suohkan ja almmulasj orgána sidjij aj gullu.
+Munji l gåjt dagu Divtasvuona suohkan la suohkan mij aj sámeássjijt vielet, ja gånnå "sábme" sjaddá luondulasj, subtsas Miriam Paulsen ja la riek ávon gå dilev usjudallá, valla várrot huoman vaj dát dille sjaddá oajvvevuollen.
+Gåtsedit Juska dal Divtasvuonan li sáme ållu dålutjis årrum ja aj aktan láttij vieddim, de ij Paulsen vuorde ássje ma gulluji giellaháldadusá bargo vuolláj galggi ijá birán tjoavdeduvvat.
+-Almmulasj háldadusájn dájn guovlojn ij la sámegiella gullum ietján gå sijájs gudi li barggam danna.
+Dajna iv vuorde dát galgga liehket gergas gå dåssju boalov diebttji.
+Dádjadav gå ájgge gållå dájna ássjijn, valla e val de dav galga adnet oajvvevuollen.
+Vierttip ruvábut barggat, ja vierttip aj snivva barggat.
+Duodden hæhttup dáv ássjev gåtsedit nav vaj barggo jåhtå, javllá Miriam Paulsen.
+Nuorajt arvusmahttet Miriam Paulsen doajvvu giellaháldadusbarggo suohkanin ienep barggosajijt vaddá, ja suohkan åhpadimev ásat dajda gudi e sámegielav buvte hållat jali tjállet.
+-Vaddit máhttelisvuodav dajda gudi sihti sámegielav låhkåt ja dan láhkáj oassálasstet bargguj mij gielav nanni.
+Dat barggo nuorajt arvusmahttá, ja vájbi aj dát barggo dan diehti ienep nuorajt oadtju Divtasvuodnaj jådåtjit, javllá skihppijsujtárstudænnta guhti usjudallá vat Divtasvuonan bargov åttjudit gå gærggá.
+-Soaptsov nav buoragit Divtasvuonan, ja vájbi ájn vil buorebut soaptsov gå diedáv sábme l oasse suohkanis aj.
+Doajvov oattjov ruoptus boahtet bargatjit, javllá Miriam Paulsen ja joarkká: -Divtasvuodna l juo lávkev válldám, ij la desti gatjálvis jus galggap sáme giellaháldadusguovlluj oassálasstet vaj ep galga.
+Dálla l dåssju åvddålij guovlluj gæhttjat ja mielos mielajn barggat.
+Gåtsedit
+Juska dal Divtasvuonan li sáme ållu dålutjis årrum ja aj aktan láttij vieddim, de ij Paulsen vuorde ássje ma gulluji giellaháldadusá bargo vuolláj galggi ijá birán tjoavdeduvvat.
+Nuorajt arvusmahttet
+Miriam Paulsen doajvvu giellaháldadusbarggo suohkanin ienep barggosajijt vaddá, ja suohkan åhpadimev ásat dajda gudi e sámegielav buvte hållat jali tjállet.
+Sáme girje ja tjállusa almoduvvi, ja dájda girjijda la vargga agev dárbbo gåvvididdjijda.
+Valla almmudagájda ij la agev álgge gávnnat soabmásav guhti hiehpá dáhkkár bargguj.
+Dajna de soames almodusá sjáhtjaluvvi.
+Bildet: Bård Eriksen åhtså julevsámegielak gåvvididdjijt.
+Bæjválasj jådediddje Báhko almmudagán Bård Eriksen javllá gåvvididdje vuostak hæhttuji Sámedikkes dåhkkiduvvat.
+Báhko álmmudagán li avta galla gåvvididdje gejt adni, ja Eriksen javllá muhttijn la gássjel jus soames gåvvididdjes dagu skihpppá jali ietja sivá diehti hæhkkat e máhte gåvåjt dahkat.
+-Muhttijn soajttá nav gåvvididdje ij máhte bargov válldet gå almmudahka sihtá.
+Dajna de soames girjjeprosjevta hæhttuji sjáhtjaluvvat.
+Sámedigge dåhkkit gåvvididdjijt, ja gæhttji fágalasj åvddånbuktemvuohkáj gå árvvustalli gåvvididdjijt.
+Ienemusát guosská dát tjáhpagirjalasjvuodagirjijda, subtsas Bård Eriksen.
+Dárogielaga Eriksen aj adná dárogielak gåvvididdjijt, valla gå galggi sámegielagirjijt gåvvidahttet, de hæhttuji vuostak oadtjot tjoahkkájgæssusav dárogiellaj jårggåluvvam.
+Dát hiemssi bargov ja dahka nav vaj girjjeprosjevta divrru.
+-Sámegielagirjijt jårggålit jali edesik tjoahkkájgæssusav dárruj jårggålit, divrrot ja hiemssidahtta girjjeprosjevtav nav vaj muhttijn ållu maññunip, dajna de lij ållu buoremus jus lij gávnnut gåvvididdje guhti aj julevsámegielav dádjat, javllá Eriksen Eriksen ij la gæhttjalam gåvvididdjev ietjá sáme guovlojs.
+Sån usjudallá gájka gåvvididdje e rat julevsámegielav dádjada, ja dajna hæhttu huoman ássjev giehtadallat dagu dárogielagijda.
+Ij amatørajt Sámedikke gåvvididdjekonsulænnta Aino Hivand la moadda gåvåjt gæhttjam ja válljim gåvåjt almmudagáj åvdås.
+Hivand gæhttjá vuostak makkár perspektijvva l gåvån ja aj ållesvuodav gåvån.
+-Gå lav mánusa tjadá låhkåm, de gehtjav gåvåjda ma girjjáj gulluji.
+Gehtjav makkár åvddånbuktemvuohke la gåvån, ja gehtjav aj vaj la sæmmi åvddånbuktemvuohke ålles girjen.
+Jus la dárbbo, de buvtáv ævtodusájt stuorrudahkaj ja vájbi ietjá elementajt adnet, giehttu Hivand.
+Åvddånbuktemvuohke l ájnas, ja gåvå hæhttuji almma dagáduvvat.
+Ja de galggi girje sisadnuj hiehpat.
+-Gåvå galggi nav buore liehket vaj dåhkki dåssju gåvåj tjadá gæhttjat, de diedá girje sisanov.
+Dajna de viertti gåvvididdje liehket proffa.
+Ij de dåhkki amatørajt adnet, subtsas Hivand.
+Suv mielas ettjin galga divna girje almoduvvat gå gåvå li nav nievre, ja gåhttju almmudagájt snivva gåvvididdjijt åhtsåt.
+-Ij la val dárbbo skåvlåjt vádtset jus galga buorre gåvvididdjen sjaddat.
+Hárjjidalá, ja de hasodav gåvvididdjijda gåvåjt soames almmudahkaj vaddet ja danna oadtjot diededimev jus li dåhkkidahtte, javllá Hivand.
+Dárogielaga
+Eriksen aj adná dárogielak gåvvididdjijt, valla gå galggi sámegielagirjijt gåvvidahttet, de hæhttuji vuostak oadtjot tjoahkkájgæssusav dárogiellaj jårggåluvvam.
+-Sámegielagirjijt jårggålit jali edesik tjoahkkájgæssusav dárruj jårggålit, divrrot ja hiemssidahtta girjjeprosjevtav nav vaj muhttijn ållu maññunip, dajna de lij ållu buoremus jus lij gávnnut gåvvididdje guhti aj julevsámegielav dádjat, javllá Eriksen
+Eriksen ij la gæhttjalam gåvvididdjev ietjá sáme guovlojs.
+Ij amatørajt
+Sámedikke gåvvididdjekonsulænnta Aino Hivand la moadda gåvåjt gæhttjam ja válljim gåvåjt almmudagáj åvdås.
+Sámedikke nuorapolitihkalasj nammadusán li 5 ájrrasa, ja akta dajs la Divtasvuonak Anne Silja Turi.
+Ánne Silja galggá aktan dåj nuppij sáme nuoraj iesjmierredimev nannit, Sámedikke jáhkásasj nuorajkonferánsav dåjmadahttet, gæhttjalit nuorajt oadtjot politihkas bersutittjat, ja oadtjot ienep nuorajt sáme jienastuslåhkuj tjáledittjat.Norsk kortversjon
+Ánne Silja galggá aktan dåj nuppij sáme nuoraj iesjmierredimev nannit, Sámedikke jáhkásasj nuorajkonferánsav dåjmadahttet, gæhttjalit nuorajt oadtjot politihkas bersutittjat, ja oadtjot ienep nuorajt sáme jienastuslåhkuj tjáledittjat.
+Divtasvuonak Amund Eriksen, guhti Mo i Ranan årru, la akta ájrrasijs Sámeriektánammadusán.
+Like utenfor Nordskot i Steigen kommune er det et mylder av flotte �yer.
+Steigen Kystlag tok oss med p� det som n� har blitt en tradisjon; Tre �yer p� langs.
+Sámeriektánammadus galggi vidjurijda gæhttjat mij guosská sámeálmmuga riektájda luonnduj ja nuorráj.
+Nammadus árvustallá jus Nordlándan galggi ietjá háldadusvidjurijt jåhtuj biedjat.
+Nammadus la Divtasvuonan tjoahken biehtsemánon, ja gåhttju aj sæmmi bále álmmuktjåhkanibmáj gånnå aj sihti gullat gåktu ulmutja dádjadi duobmov Stáhta ja priváta ednamæjgádij gaskan sisñep oasen Divtasvuonan.
+Ådå Sámeriektánammadus la virgen læhkám 2001 rájes, ja galgaj juo ietjas bargujn gærggat snjilltjamánon jagen 2005.
+Valla barggo ij huoman ållåna åvddål jagen 2007.
+Nammadus árvustallá aj jus la máhttelis Nordlándan ietjá háldadusvidjurijt jåhtuj biedjat gå duottarlágav.
+Biehtsemáno 7.-9. biejve li tjoahken Divtasvuonan, ja daj biejvij gåhttju aj Sámeriektanammadus álmmuktjåhkanibmáj.
+Dav bargov majt nammadus nav guhkás la Divtasvuonadáfo birra dahkam, vuoseduvvá álmmuktjåhkanimen gæssáj, ja dan tjåhkanimen sihti aj lagábut vuosedit majt nammadus ævtot gåktu hálldat gáttijt ja nuorijt Nordlándan.
+-Diehtep galla nav guhkás gåktu lip dálátjij barggam, dát barggo l ájn iehpedievalasj, ja sáme perspektijvva la ilá binná dievdedum.
+Divtasvuona dáfo l má tjielgga sáme dáfo, ja vierttip aj dan diehti dav dáfov lagábut gæhttjat, subtsas Amund Eriksen guhti l akta ájrrasijs Sámeriektánammadusán.
+Miehttsekommisjåvnå duobbmo
+Miehttsekommisjåvnå duobbbmo dåt jagátjis la aj ássjen Sámeriektánammadusán, ja nammadus aj lagábut gæhttjá riektájt vuonajda ja nuorráj.
+-Sisñep oasse Divtasvuonas la ájggeguovddelin mij guosská riektájt nuorráj ja vuonajda, ja dajna lip gæhttjam duobbmuj Gájvonaássjen gånnå vuonaårro oadtjun buhtadusáv.
+Hæhttup aj árvustallat mij la vuodon dan duobmon Stáhta ja priváta ednamæjgádij gaskan dån jage Divtasvuonan, ja gåktu ulmutja vuojno dan gáktuj li.
+Dajna aj sihtap lagábut gullat gåktu ulmutja dáv duobmov dádjadi, ja dajna de gåhttjop álmmuktjåhkanibmáj madi lip Divtasvuonan tjoahken, javllá Amund Eriksen.
+Luondulasj la aj nammadussaj gæhttjat suodjalimpládnaj Oarjjevuodna-Divtasvuodna, ja nammadus aj vuorddá gåktu ajtu dájna ássjijn manná.
+Histåvrålasj adno
+Nammadus aj barggá ássjij mij guosská histåvrålasj adnuj Nordlándan ja Råmsån, ja aj gåktu l duobbmo dádjadus dájn dáfojn ja gåktu l riekta åvddånam.
+Nammadus dan diehti lagábut gæhttja gåktu jávre, nuorre ja duoddara lij aneduvvam ja gåktu ulmutja lij årrum ájgij tjadá.
+Pládna l dát dán jage galggá almoduvvat NOU'a tjadá.
+Nammadus aj gæhttja álmmukriektáv ietjá dáfojn ja rijkajn, ja galggi vijmak dárbov árvustallat mij guosská háldadusávidjurijt ietjájduhttet sáme addnedáfojn.
+-Dát la dal nammadusá ulmme, valla galggap aj ævtodit ja åvddån buktet gåktu sáme máhtti luonnduressursajt ávkástallat sæmmi bále gå dáttja berustime e dåbbelij sjáhtjaluvá.
+Valla mij vieledip sáme berustmijt, ja galggap vieledit sáme riektádádjadusájt ja rijkagasskasasj riektaåvddånimev, javllá Eriksen ja duoddi e galga vuojga gæhttjat bájkálasj vidjurijda jusga li miellagiddavattja.
+-Bájkálasj vidjura giddiji mielav, valla vieledip huoman sáme vidjurijt, ja dat la de guovdásj ássjen.
+Bájkálasj háldadibme
+Sámeriektánammadus sihta aj giehtadallat bájkálasj háldadimev luondos, valla Eriksen ij diede makta dát oasse nammadusán vieleduvvá.
+-Galggap lagábut gæhttjat jus galggá liehket bájkálasj háldadibme luonndoressursajs, jali jus duottarláhka galggá dav háldadit dav mij guosská viejddimij, guollimij ja guohtomednamijda.
+Dajna l de mijá vuojnno ij la dárbbo sierra háldadussaj.
+Jus i duottarláhka sjatta, la aj máhttelis háldadusmodellav dahkat gånnå finnmárkolahka l vuodon, javllá Amund Eriksen.
+Guokta jage dás åvddål lij Anne Silja Turiin (19) giessebarggo journálisstan NRK Sámerádioan.
+Boahtte skåvllåjage la virgen oahpestiddjen, ja ávos sihtá ietjas kultuvra birra nuppij nuorajda subtsastit.
+Vuorkkágåvvå.
+Norsk kortversjon/Oanegis Ddárogiellaj
+Forhandler av Systemhus
+-Mån lav ávon gå besav ietjam duogátja ja ietjam kultuvra birra nuppij nuorajda subtsastittjat.
+Dasi diedáv la dárbbo, javllá Anne Silja Turi (19) Divtasvuonas.
+Anne Silja la aktan Mats Pavvalijn Fuosskos ja Elle Sofe Henriksenajn Guovdagæjnos válljidum sáme oahpestiddjen boahtte skåvllåjage.
+Jus ij departemænnta dav guhkeda, da la mañemus jahke gå dát gålmåjahkásasj prosjækta l jåden.
+Prosjevta ulmme l oabllot sáme kultuvrav, ja sebrudakdilij birra subtsastit ietjá nuorajda Vuonan.
+Anne Silja Turi la riek ávon gå la bessam oahpestiddjen, ja sujna l oalle miella dájna prosjevtajn barggat.
+Ja manen sån jur dasi besaj i iesj rat diede.
+-Jáhkáv hiebav dasi.
+Ietján dal iv lim åhtsåt, ja iv lim ga virggáj biejaduvvat.
+Ja mån lav nav dudálasj ja ávon gå besav dájna prosjevtajn barggat, giehttu Anne Silja.
+Guovte sámekultuvrralasj Anne Siljan la áhttje guovdagæjnok ja ieddne divtasvuonak.
+Dajna l sån oadtjum oasev nuorttasámekultuvras ja aj julevsámekultuvras, ja dideon aj goappatja gielajda aj.
+-Mån lav mihá gå lav sábme, ja buoren anáv gå dåbdåv ja ságastav guokta sámegiela ja guokta sierra sámekultuvra, javllá sån.
+Juska l nuorra, de la Anne Silja juo ålov háhppidam vásedit.
+Sån la joarkkaskåvlåjn ållim, ja sån la aj lådnomstudænntan læhkám åvdep skåvllåjage.
+Dan jage lij Ámerigin.
+Anne Silja l aj åvdep giese journálisstan barggam NRK Sámeradioa åvdås, ja dajna de la oahpástuvvam barggeiellemijn aj.
+Buorep dádjadip nuppe nuppev Ájnas oasse Anne Silja bargos masi tjaktjaj álggá, la stereotyjpajt gádodit dajs gudi jáhkki sáme li nav ietjálágátja gå "dábálasj" ulmutja.
+-Juska dal miján la ietjá histåvrrå, giella ja kultuvrra, da viessop dagu "iemelágasj" ulmutja.
+Mij sáme nuora aj filmajt lájggip, SMS'ajt rádjap, ja dahkap jur sæmmi dagu divna ietjá nuora.
+Dav de sidáv nuppij ludtjusattjajda subtsastit, ja dasi de jáhkáv la dárbbo.
+Iv de jáhke divna ietjá nuora dav diehti, javllá Anne Silja ja duoddi: -Jus oadtjop ietjá kultuvra birra diehtet, de buorep dádjadip nubbe nuppev.
+Ja bårggemáno maññegietjen la Anne Silja kursan Guovdagæjnon, ja nav dan ådå virgen mij vihpa boahtte skåvllåjagev.
+Dajna aj Anne Silja oadtju dáv mijá guhka rijkav miehtáj gålggåt, subtsastittjat ietjas duogátja birra.
+Guovte sámekultuvrralasj
+Anne Siljan la áhttje guovdagæjnok ja ieddne divtasvuonak.
+Buorep dádjadip nuppe nuppev
+Ájnas oasse Anne Silja bargos masi tjaktjaj álggá, la stereotyjpajt gádodit dajs gudi jáhkki sáme li nav ietjálágátja gå "dábálasj" ulmutja.
+Vuona sáme rijkasiebrre - NSR oajvvat sáme mediafåndav Sámedikken vuododit mij galggá barggat vaj oadtju sáme bæjválasj ávijsav jåhtuj.
+Ávijsan galggá aj julevsáme- ja oarjjelsámgiellaj tjáleduvvat.
+Dáv subtsas VSR - NSR jådediddje Martin Urheim.
+-Akta gájbbádusájs la julev- ja oarjjelsámegiella aj galggá dán bæjválasj ávijsan vuojnnut.
+Hæhttup vieledit unnep giellasuorgijt, subtsas Martin Urheim.
+Urheim ij rat sidá doarjjat dálásj ávijsajt ma juo julevsábmáj tjálli.
+-Vuostak galggap sáme bæjválasj ávijsav vuododit, ja de esski galggap árvustallat dårjav degu Bájkálasj ávijssaj, javllá sån.
+Láttakmuddo l dal ruvva, ja biernnalåhko Svieriga bielen lassán, "mijá" Svierikdáfojn aj.
+Dav vuoset ådå guoradallama skandinavalasj biernnaprosjevtan.
+Länastivrra l loabedam 43 bierna vuohtjet Norrbottenin dán jage.
+Dán vahko lij nuppe bále gå VinterLAN ásaduváj Sebrudakvieson Ájluovtan dálvveloaben.
+Vuostasj bále lij dijmmá, sæmmi ájge, sæmmi vieson.
+Ásadiddje mielajs le binná asstoájggedåjmajs Ájluovtan, ja dat le sivvan gå dáhtámasjijnajt aktan biedji værmástahkaj ja spelli dáhtáspellajt idja biejvve 2 jánndura avtatrajes.
+Energiselskap med nett-infrastruktur og kraftproduksjon.
+Dán jage lidjin ienep oassálasste gå dijmmá gå VinterLAN 2006 ásaduváj Sebrudakvieson Ájluovtan dán vahko.
+Jur 2 jánndura gålåj madi nuora dáhtámasjijnajt aktan biedji værmástahkaj spelatjit juogu dal nubbe nuppe vuosstáj, jali internehta baktu.
+Valla e val dåssju dáhtámasjijnaj duogen tjåhkkåja.
+Bállotjiektjam- ja marshmallowbårråmgilpos lij aj.
+Bájkkeavijssa lij VinterLAN'a guossen dijstagá, ja ságastalájmá avtajn ásadiddjijs, Jørn-Robert Knutsen.
+Knutsen la riek dudálasj VinterLAN'ajn náv guhkás.
+-Ep dal dåssju dáhtámásjijnaj duogen tjåhkkåha.
+Bállotjiektjamgilppusav lip tjadádam, ja aj moadda ietjá suohtas gilppusa dagu man ållo marshmallowsajt náhká njálmen adnet avta bále.
+Sujna gut vuojtij lidjin lågenangietja avta bále njálmen, tjajmat Knutsen.Jørn-Robert Knutsen, akta ásadiddjijs la dudálasj dán jagásj VinterLAN'ajn.Knutsena mielas ælla nav moadda asstoájggedåjma dálvveguovddela nuorajda Ájluovtagátten, ja dat la aj sivvan gå LAN'av ásadi.
+Valla dát LAN ij la dåssju Ájluovtagijda.
+-Suohtas le gå ulmutja båhtali ietjá sajijs Nuortta-Sáltos aj, sosialalasj oasse LAN'an le aj viehka ájnas, javllá Knutsen.
+Vájku dal moattes sámegielagagijs oassálassti VinterLAN'an, ij huoman sámegiella nav ålov gullu, ja tjálalasj diedo li dåssju dárogiellaj.
+-Sámastip gå galggap nubbe nuppev viehkedit nav váj dárogielaga e gulá, valla de la dåssju dalloj, javllá Knutsen ja tjajmat.
+Aleksander Mikkelsen, Torstein Solstrøm ja Inge Olsen oassálasstin biljardspellamij.
+Dán jage lij binnep barggo gárvedit VinterLAN'av, danen gå dijmátjis le ållo sæmmilágásj, ja nuora li hárjjánam dijmátjis.
+-Valla dán jage li ienep ulmutja, danen ejma le rijbbat jus ejma le ienep ulmutjijt viehkken oadtjot, dåssju gålmås lijma ham álgos.
+Viehkken le aj gå VinterLAN le ruhtadårjav oadtjum moattet sajes.
+Ejma le máhttet VinterLAN'av ásadit jus ejma le dajt oadtjot.
+Duodden lij aj soabmása práktihkalattjat viehkedam dánna sebrudakvieson nav vaj le máhttelis dáv LAN'av tjadádit.
+Gijttevattja lip divna viehkij ja dårjaj åvdås, hæjttá Knutsen.
+Sujna gut vuojtij lidjin lågenangietja avta bále njálmen, tjajmat Knutsen.
+Jørn-Robert Knutsen, akta ásadiddjijs la dudálasj dán jagásj VinterLAN'ajn.Knutsena mielas ælla nav moadda asstoájggedåjma dálvveguovddela nuorajda Ájluovtagátten, ja dat la aj sivvan gå LAN'av ásadi.
+Dát la jáhkedahtte "Boatsoj-Piera" hávdde Foarsojávren, juo gæssáj guoradaláduvvá.
+Gåvvå: Arne Håkon ThomassenNorsk kortversjon
+Gåvvå: Arne Håkon Thomassen
+Nuortta Sálto elfábmoviddnudak sihtá Foarsojávrev Stájgon tsoagodit 11 miehtarijn gå galggi tjátjes elfámov dahkat.
+Dan diehti l Sámedigge juo lagábut gæhttjam kulturmujtojt ma li jávre birrusijn.
+Sámedikke birás- ja kultuvrrasuodjalimåssudahka l rádjam sávadusáv Riksántikvárraj kulturmujtojt lagábut gæhttjat.
+-Sihtap Boatsoj-Piera hávdde galggá lagábut guoradaláduvvat, ja gå elfábmoviddnudak ietjas bargujn ruvvaláhkáj sihti álgget, de jáhkáv hávdde juo gæssáj guoradaláduvvá, subtsas vuostasjkonsulænnta Arne Håkon Thomassen Sámedikke birás- ja kultuvrrasuodjalimåssudagán Ájluovtan.Arne Håkon Thomassen Gåktu dáhpe l, de la rijkaguovllomusea mij dáv bargov galggá jådedit, ja gåktu Bájkálasj ávijssa dádjat de la Råmså dávvervuorkká gut de dav bargov galggá jådedit.
+"Botasoj-Piera" hávdde l ållu tjáhtjerabdan, ja gå jávrev tsoagodi sjaddá hávdde ållu dievvárabdan ja nav máhttá nåhkåt ja gáhtot.
+Hávdde l 1700-jage rájes, ja jus jámigusj gávnnu li sierra njuolgadusá majt bátsudisáj galggi dahkat.
+-Åvddåla gal dávtijt doalvvun dávvervuorkájda, valla dálla l dáhpe ietjájduvvam, ja mij de dáj bátsudisáj dáhpáduva iv diede.
+Moadda gatjálvisá ja hásstalusá ájn dán gáktuj galggi tjoavdeduvvat åvddål gå bargujn álggi, javllá Arne Håkon Thomassen.
+-Sihtap Boatsoj-Piera hávdde galggá lagábut guoradaláduvvat, ja gå elfábmoviddnudak ietjas bargujn ruvvaláhkáj sihti álgget, de jáhkáv hávdde juo gæssáj guoradaláduvvá, subtsas vuostasjkonsulænnta Arne Håkon Thomassen Sámedikke birás- ja kultuvrrasuodjalimåssudagán Ájluovtan.Arne Håkon Thomassen
+Gåktu dáhpe l, de la rijkaguovllomusea mij dáv bargov galggá jådedit, ja gåktu Bájkálasj ávijssa dádjat de la Råmså dávvervuorkká gut de dav bargov galggá jådedit.
+D�n jag�sj �B�rj�s� la aj Buks-Berita ja Nils St�rka birra.
+Goapp�tja lijga moaddi oajvven Luf�htan.
+B�rjj�s� d�jmadiddje Lars B�rge Myklevold vuoset Lufutgijs�v mij la �rrana d�vvervuork� vuos�dus�n.
+Dán jagásj Bårjjåsin li guokta vuostasj artihkkala guoktása birra gudi lijga sierralágásj ulmutja ietjaska viessomájgen.
+Vuostasj artihkkal la oabme tjálos tjáledum Divtasvuona dålusj báhpas Olaf Holmas jagen 1880.
+Sån tjálij "Nils Størka" birra, guhti lij sierralágásj ålmåj Divtasvuonan.
+Nubbe ártihkkal la "Buks-Bereta" birra.
+Ártihkkalav "En egen lap" tjálij Olaf Holm tjállagin "Skillingsmagasin" jagen 1880.
+Dát sábme gen birra Olaf Holm tjállá la Nils Størk.
+Nils Størk lij oasestiddje Jågåsijdan Divtasvuonan, ja sån aj oasestij sámij gudi jåhtalin Svieriga ja Vuona gaskav.
+Nils Størk rivggodij jáfojt kálkajn, ja dáv jáfov lij jåhttesábme Svieriga bieles akti oasstám.
+Gå dát sábme dáv jáfov bårrågådij, biestij divna vuoptajt.
+Sån dal árvvedij mij dal dát la, ja de rájaj noajdev osestiddje lusi Jågåsijddaj.
+Nils Størk danga maññela hárddos sjattaj, ja dat ájge rájges dåjmadij ietjas oassásav skihpasengas.
+Dát la akta moattet ártihkkalijs majt dán jagásj Bårjås sisanet, ja ártihkkal la ådåstuhtedum Hilgunn Pederesenis.
+Hilgunn Pedersen la aj tjállám nuppe ulmutja birra gen birra li moadda subttsasa; "Buks-Beret".
+Beret viesoj 1800-lågo gassko ja bargaj duola dagu oajvven ietjas tjevsan gå lij guollimijn.
+-Åvdep jagijt lip gæhttjalam tiemáj milta tjállet.
+Dán jage lij gássjelabbo nuoges ártihkkalijt gávnnat avta tiemá birra.
+Valla javllap galla Bårjås 2006 la ulmutjij birra, dagu dal ártihkkal Nils Størka birra.
+Duodden la aj sajij birra gånnå ulmutja årru, subtsas dåjmadiddje Lars Børge Myklevold.
+Dán jagásj ájggetjála Árrana dávvervuorkás sisanet aj ártihkkalijt årroma ja årudagáj birra.
+Lars Erik Narmo tjállá åvdep ájge årroma birra Vágijn Lufåhtan, ja tsuojgot ruovddeájge lidjin ienep sáme gudi dåppe årrun gå majt dán rádjáj li.
+Arnstein Brekke giehttu bargo birra suoddjit ja divudit sáme årudagájt åvdep Skierrestáde suohkanin.
+Dát årudaksuoddjimprosjækta l sáme iesjdåbdov bigodahttám, ja sámevuohta l aj ienebut dåhkkidum Skierrestáden.
+Valla årromsadje l ienep gå årromguovllo ja årudahka.
+Guoradalle Sunniva Skålnes vuoset årromsajij tjadnasijt sosiálalasj luonnduj, ja adnem- ja mujttoluonnduj, adjáj Divtasvuonan.
+Sån moalggá duola dagu Divtasvuona sámijn li guokta årudagá; akta gånnå årru, ja nubbe masi utjárdi.
+Harald O. Lindbach la aj sajev dán jagásj Bårjjåsij oadtjum.
+Sån tjállá gåktu gielav giellat.
+Buojkulvisáj vuoset sáme poesijav oarjját ja nuorttat, ja adjáj nuoraj guhkes ájádusájt.
+Dagu åvddåla la Bårjås oasen guokta vahko åvddåla javlaj, ja boahtte vahko de dåhkki dav låhkågoahtet.
+Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo hasot guoradallaminstitusjåvnåjt ienep julevsámeguoradallamav vieledit.Norsk kortversjon
+Sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo hasot guoradallaminstitusjåvnåjt ienep julevsámeguoradallamav vieledit.
+Vi gir mennesker muligheter og skaper verdier i lokalsamfunnet
+Stuorra dárbo lij ma gulluji sáme guoradallamij, ja stuorra hásstalusá li aj giela ja kultuvra hárráj.
+Stuorra dárbbo l aj åvddånahttet julevsáme guoradallamav.
+Stuorra dåjma hæhttuji jåhtuij boahtet jus galggá rekrutterit julevsáme guoradallamij, juogu dal giellaj jali ietjá fáhkasuorgijda.
+Dáv subtsastij sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo guhti guoradallamkonferánssaj oassálastij Árranin dán vahko.
+Sámedikkepresidænnta vuojnná dárbov guoradallamij, sierralahkáj giela hárráj, ja suv mielas la julevsámegiella sierra dillen.
+-E gávnnu stuoves máhttelisvuoda julevsámegielav låhkåt, ja dat la aj sivvan gå nav binná julevsámegiella guoradalladuvvá, javllá sámedikkepresidænnta Aili Keskitalo ja hasot alep åhpadusinstitusjåvnåjt åvdåsvásstadusáv válldet, ja vuosedit bálggá gávnnu guoradallamåhpadibmáj.
+-Ájnas la aj diedon julevsámegiellaj álmoduvvá, ja guoradallam buorebut almoduvvá, javllá sámedikkepresidænnta.
+Keskitalo hasot guovdalasj institusjåvnåjt åvdåsvásstadusáv válldet ja vieledit ienep julevsáme alepåhpadimev ja guoradallamav.
+-Ij la desti nav vaj institusjåvnå oadtju åvdåsvásstádusáv.
+Dálla dåssju válldep åvdåsvásstádusáv.
+Institusjåvnnå aktu ij máhte dárbov gåbttjåt åvddålij guovlluj.
+Dánna vierttiji aktisattjat barggat, sierraláhkáj dajna gå li nav unnagattja, javllá Keskitalo.
+Sámedigge sihtá guhkedit julevsáme guoradallamprográmmav, ja vielet aj ådå guoradallijt åttjudit ja julevsámeguoradallamav åvdedit.
+-Dåjma vierttiji jåhtuj boahtte mij laset rekrutterigav julevsámegiela hárráj ja aj ietjá fáhkasuorgijn, javllá Aili Keskitalo.
+Keskitalo mielas vierttiji åhpadusinstitusjåvnå åvdåsvásstádusáv válldet vuosedit gæjnno gávnnu guoradallamåhpadussaj.
+Sån aj nammat institusjåvnåjt ma li Svieriga bielen.
+Harrieth Aira ballá julevsámegielan e gávnnu ådåájggásasj bágo, ja dajna giella bájnniduvvá dárogielas.Norsk kortversjon
+Harrieth Aira ballá julevsámegielan e gávnnu ådåájggásasj bágo, ja dajna giella bájnniduvvá dárogielas.
+Hásstalusá guoradallama hárráj li stuoraga ja moadda.
+Mij giellaj ja giellahuksimij gullu li hásstalusá ájn vil stuorábuv.
+Julevsámegielan ij rat gávnnu moadda ådåájggásasj bágo, ja dajna de ulmutja adni dárogiela bágov, jali e åvvånis bágov ane.
+Soames vuoras ulmutjij mielas ij la julevsámegiella dádjadahtte dajna gå li nav moadda amás bágo boahtám.
+Harrieth Aira mielas la julevsámegiella státusav massemin gå bágo ja moallánagá vájlluji.
+-Galggá julevsámegiella liehket iellema gájka viddjurij birra, de vierttiji gájka iellema dile giehtadallat mij giellaj gullu.
+Moadda dåjma li jåhtuj boahtám, ja stuorámus hásstalus la åhpadimev vaddet boatte buolvajda, javllá Harrieth Aira.
+Ij ådåájggásasj Harrieth Airan la virgge Sámedikke åhpadusåssudagán.
+Suv mielas la guoradallamij dárbbo, guoradallam mij aj gielav vielet.
+-Julevsámegiella ij la åvddånahttám ådåájggásasj giellan, dajna l dárbbo guoradallamij giella hárráj, ja åvdåsvásstádus la sebrudagán.
+Ietjamij gielav hæhttup boahtte ájggáj hiebadahttet, javllá Aira.
+Aira oassálastij dijstagá guoradallamkonferánsajn hållamijn hásstalusáj giela hárráj.
+Konferánssa Árranin ásaduváj guovten biejven.
+Danna tjåhkanin moattet guovlos ja fágasuorges ságastit guoradallama birra julevsáme guovlon, ja giella lij aj tiebmán danna.
+Rekrutterik Harrieth Aira nammat avtas nuppev hásstalusáv giela hárráj, ja åhtsål aj buorep aktisasjbargov rijka rájá rasta, Svieriga bielijn.
+Aira vielet aktisasj bargov ja aktisasj guoradallamav juoga dal ráddnárijkaj jali institusjåvnåj rájá goapptjij bielen.
+Aira mielas la gatjálvis gåktu galggá ådå ulmutjijt oadtjot giellaássjij bargatjit.
+-Gudi ájn galggi julevsáme guoradallambargov tjadádit, ja gudi galggi tjuolmajt ja tjoavddusijt åvddån buktet.
+Muv mielas ælla moattes gudi tjadádi julevsáme guoradallambargov, ja ælla ga moattes gudi li dakkár tjuolmaj barggamin.
+Mij julevsáme vierttip ietjama gielav gåtsedit ja ietjama gielav guoradallat.
+Dárbbo l dan diehti fáhkaulmutjijda ma julevsámegielav háldadi alep dásen, javllá Aira ja mujttádahttá ælla moattes gudi julevsámegielajn barggi.
+Aira aj åtsåt rekrutterikprográmmav mij vielet ja hasot udnásj ja boatte buolvajt lågåtjit julevsámegielav alep dásen.
+-Hæhttup álgget vuolemus dásen, ja tjuovvot studentajt alemus dássáj, javllá sån ja nammat åhpadusinstitusjåvnåjt Vuona ja aj Svieriga bielen.
+Harrieth Aira mielas la dárbbo doajmmalis fáhkaulmutjijs ja doajmmalis institusjåvnåjs, ja dajna aj hásot Vuona guoradallamrádev tjoavddusijt buktet.
+Giellamålssom Dálásj ájge la dáhpe doappit dárobágojt viehkken gå la ságastime juonga ássje birra gånnå sámebahko vájllu.
+-Gå máná farra hálidi dárustit gå dálásj bágo julevsábmáj e gávnnu, ja gå nuora gujttiji gå e rat máhte gieresvuoda ja seksualitehta birra sábmáj ságastit, ja tjiegos ássjij birra ságastit majt ælla oahppam.
+Ja gå ållessjattuga ja vuoras ulmutja gujttiji gå udnásj julevsámegielav e rat dádjada gå li nav ållo ådå bágo ma li giellaj boahtemin, de vuojnnep soames hásstalusájt mijá gielan.
+Ja jus dakkir tjuolma hieredi ulmutjijt sámástimes, jali jus sámegiella ilá ållo bájnniduvvá dároigielas, de viertti soames gávnadit jus giellamålssom la dáhpáduvvamin, javllá Harrieth Aira ja gatját jus de ij la dárbbo giellaguoradallamij.
+Ij ådåájggásasj
+Harrieth Airan la virgge Sámedikke åhpadusåssudagán.
+Rekrutterik
+Harrieth Aira nammat avtas nuppev hásstalusáv giela hárráj, ja åhtsål aj buorep aktisasjbargov rijka rájá rasta, Svieriga bielijn.
+Giellamålssom
+Dálásj ájge la dáhpe doappit dárobágojt viehkken gå la ságastime juonga ássje birra gånnå sámebahko vájllu.
+-Ep gus ájn girjjevuorká lanjáj sisi besa?
+gatjádi máná Árrana mánájgárden, ja sihti uvsav rahpat aktan bæjválasj jådediddjijn Agnethe Johnsenijn ja barggijn Anita Olsenijn.
+-Moattes æjgádijs lij ietjasa iednegielav massám, ælla åvvånis sámegielav oahppam, ja sæmmi dilláj e sidá ietjasa mánájt, jáhkká bæjválasj jådediddje sáme mánájgárden Árranin, Agnethe Johnsen.
+Johnsen jáhkká dat la aj sivvan gå nav moattes lij dáj mañemus jagij sáme mánájgárddáj åhtsåm, ja tjaktjarájes doajvvu Johnsen ienebujda oadtju sajijt fállat.
+Árrana mánájgárden ælla desti saje ienep mánájda, ja soames æjgáda li vilá vuorddemin jus ietjasa mánájda sajev danna oadtju.
+Tjaktjaj jåhtå álmmukgirjjevuorkká Árranis, ja bargge dajna doajvvu divna mánájda oadtju sajev fállat.
+Vuostasj biejve rájes la Árran Mánájgárdde hudjam gå la nav binná sajes, juogu dal sinna jali ålggon.
+Valla tjaktjarájes doajvvu bargge buorep sadje sidjij sjaddá.
+Árrana mánjágárde guoran la uddni suohkana álmmukgirjjevuorkká.
+Suohkan la mierredam galggi bårggemáno girjjevuorkájn dat lanjás ålgus jåhtet.
+Dajna de vuojnná mánájgárde bæjválasj jådediddje Agnethe Johnsen buorep sadje sidjij sjaddá, ja nav aj duosstá sajijt æjgádijda fállat.
+-Ienep ja ienep æjgáda sihti mánájdisá sajev mijá mánájgárden.
+Dajna l de munji nav suohtas ja hávsske gå oattjov mánájgárddesajijt vargga divnajda vaddet, valla vájku oadtjop oasev dat lanjás gånnå girjjevuorkká l uddni, de huoman jáhkáv ælla saje rat divnajda, subtsas mánájgárde jådediddje.
+Vuorddi sajev Agnethe Johnsen vuojnná dárbov, ja la aj mihá gå nav moattes Árrana mánájgárddáj åhtsi.
+Tjaktjaj lij juo 16 máná åhtsåm.
+12 li nuorap gå 3 jage.
+-Stuorra oasse dájs æjgádijs gudi li mánájdisá sajev dási åhtsåm, lij ietja åtsådallam sámegielav lij massám.
+Ja diedáv da æjgáda e sidá máná galggi sæmmi vásedit.
+Ja danen e sidá dárogielamánájgárddáj mánájdisá rádjat, ienni Árrana mánájgárddáj gånnå le máhttelisvuohta sámegielav oahppat, javllá mánájgárde jådediddje Árranin.
+Tjaktjaj li juo 3 máná gudi vuorddi sajev.
+Da máná dal jáhkedahtti sajev oadtju, valla åvdås gå jådediddje duosstá sajijt jáhttet, de hæhttu suohkan dåhkkidit oasev udnásj girjjevuorkká lanjájt mánájgárde lanjájda.
+-Åhtsåmus le rájadum, ja doajvov oadtjop vásstádusáv åvddål gå giesseloahpe álggá.
+Jus bessap dan bælláj, de la miján 5 mánájgárdde saje duodden, javllá Agnethe Johnsen.
+Ælla ássjegiehtadalle Rádenålmåj Yvonne Mikalsen Divtasvuona suohkanin diedet suohkan la åhtsåmusáv Árranis oadtjum, valla ballá ij máhte vásstádusáv vaddet åvddål giesseloabe.
+-Miján ij la desti bajássjaddam- ja kultuvrraoajvve.
+Dajna de ælla ga ulmutja gudi ássjev giehtadalli, ja dan diehti de iv diede jus háhppidip dáv ássjev nav jåhtelit giehtadallat, javllá suohkana rádenålmåj, ja ij ga majdik duosta jáhttet.
+Vuorddi sajev
+Agnethe Johnsen vuojnná dárbov, ja la aj mihá gå nav moattes Árrana mánájgárddáj åhtsi.
+Ælla ássjegiehtadalle
+Rádenålmåj Yvonne Mikalsen Divtasvuona suohkanin diedet suohkan la åhtsåmusáv Árranis oadtjum, valla ballá ij máhte vásstádusáv vaddet åvddål giesseloabe.
+Samedikkeájras Miriam Paulsen (NSR) Divtasvuonas la dudálasj gå Sámedikkeráde sihtá rámmpodit rádjáoahpestiddjij bargov 2. væráltdoarroájges, ja gå tjalmostibme la biejadum bargguj mij guosská rádjáoahpestiddjij bargov almulattjat, ja ij rádjáoahpestiddjijda ájnegissan.
+Miriam Paulsen la dudálasj gå tjalmostibme la biejadum bargguj mij guosská rádjáoahpestiddjij bargov almulattjat, ja ij rádjáoahpestiddjijda ájnegissan.
+Sámedikkeráde la oajvvadam juollodit avtav millijåvnå kråvnåv guoradallam- ja duodastimdoajmmaj rádjálåvsåj ratjástimij birra, ja ij dåssju dan bargguj mij Divtasvuonan dáhpáduváj mañep væráltdoaro birán.
+-Mij nuora Divtasvuonan lip bajássjaddam subttsasij rádjáoahpestiddjij birra, ja diehtep makkár bargov li dahkam gå hekkav gádjun moaddásijs gudi hæhttujin báhtarit Svieriga bælláj mañep væráltdoarroájge.
+Mij lip aj gullam alvos guoddalimij birra majt rádjáoahpestiddje hæhttujin gierddat doaroj maññela, ja dajna lav ávon gå rádjáoahpestiddje lij oadtjum vájvahimev dat vieres mij la sijá vuosstáj dagádum.
+Ávvusav aj boahtte ájggáj gå galggap oadtjot duodastum dáv oasev sáme histåvrås, ja ij dåssju sáme histåvrås, valla aj Vuonarijka histåvrås, javllá Miriam Paulsen.
+Paulsen la riek dudálasj gå tjalmostibme la biejadum bargguj mij guosská rádjáoahpestiddjij bargov almulattjat, ja ij rádjáoahpestiddjijda ájnegissan.
+Paulsena mielas viertti dát barggo Árranij biejaduvvat.
+-Luondulasj la aj dát guoradallam- ja duodastimbarggo rádjáoahpestiddjij birra vuododuvvá ja dåjmaduvvá Árranis - julevsáme guovdátjis Divtasvuonan, javllá Miriam Paulsen maññutjissaj.
+la vuosádagá nammá mij dán giese Jielleváren vuoseduvvá.
+Gájka gálvo lij duodjárijs Jielleváre suohkanis dagádum, ja duoje ma vuoseduvvi lij tjoahkkedum duot dát duodjáris.
+Vuosádus aj dan diehti subtsas Jielleváre sámij histåvrå birra.
+Ålov dahkat avtat dávveris ij la duodje, javllá duodjár Aline Mikkelsen.
+Mikkelsen la juo måttijt jagijt duodjuham.
+Mañemus jagijt la sån gæhttjalam duojes viessot, valla ij de duosta tijmmabálkkáv rieknit.
+-Sámedikke æládusdoarjja l dåssju "russjpen", javllá sån.
+Glimma en stille oktoberdag.
+Foto: Marit Hansen.
+Aline Mikkelsen ietjas atelieran gånnå duov dáv duojev dahka.
+Aline Mikkelsen lij åvdep vahkkolåhpan åvddånjunnjutjin gå bájkálasj duodjesiebrre Duodje Nordlánnda ásadij rijkasiebre Samij Duodje jahketjåhkanimev Bájddárin.
+Dåppen lidjin duodjára tjoahken ålles rijkas giehttomin duoje birra, ja ållagattjat duodje æládussan.
+Sámij Duodje ja Sámedigge libá ájgás boahtám æládussjiehtadusájn mij vaddá duodjárijda máhttelisvuodav rudájt åhtsåt jus sierra gájbbádusájt ållidahtá.
+-Munji lij dal máhttelis duojes viessot juska ij lim dát sjiehtadus, valla dát æládussjiehtadus la dagu "russjpe" duodjárijda, ja la sæmmi gå 40 prosenta dajs duojijs majt la jådedam åvdep jage, tjielggi Aline Mikkelsen.
+Gájbbádusá Badjelasj 160 lidjin åhtsåm dát æládusdoarjjagis Sámedikkes, valla dåssju 34 ållidin gájbbádusájt, ja oadtjun rudájt.
+Gájbbádusájn tjuodtju hæhttu ållidit dajt sæmmi gájbbádusájt gå sáme jienastuslågon, valla ij dárbaha jienastuslågon tjuodtjot.
+Hæhttu binnemusát jådedit 50.000 kråvnås jahkáj ja ij oattjo doarjjagav jus la oassesiebrre (OS).
+Duodden hæhttu liehket duodje majt le iesj dahkam.
+-Juska le dát årnik jåhtuj boahtám, da le huoman dagu "gæhttjalimårnik".
+Dajna le de máhttelis dagu dajt gájbbádusájt mañenagi rievddadit.
+Moadda ássje hæhttuhi ájn rájdaduvvat åvdås sjiehtadus le ålles.
+Ja ælla dåssju sij gudi li duodjelåhkusin gudi oadtju doarjjagav dajs rudájs, subtsas Aline Mikkelsen.
+Mikkelsen la ájras Sámij Duodje rijkasiebre stivran, ja sujna le de máhttelis dájt gájbbádusájt vájkkudit.
+Nubbe siebrre gænna le fábmodus dajt vájkkudit la Duodjárij Æláhussiebrre.
+Árbbedabálasj Duodjeæládusán ælla rat ruhtadårja, ja dajna de ælla ga moattes duodjárijs gudi duojes viessu.
+Aline Mikkelsen le ájnna julevsábme Vuona bielen gænna le duodje oajvveæládussan ja gænna le duodje oajvvesisboahton.
+Mikkelsena mielas ij le dát ruhtadoarjja nuoges sunji, valla Mikkelsen huoman årnigav sjivnnjet.
+-Jus ij lim, de iv diede jus lidjiv duodjuhit.
+Dát ruhtadoarjja le dal viehkken, valla gå de skáhtev mávsá, ij huoman nav ållo dassta bátse, javllá duodjár Mikkelsen ja giehttu goadelájgo birra, strávve birra, ja duodden duot dát másjijnna ja ræjddo mat hæhttu oasstet.
+-Doajmmagålo ja ábnnasa li aj divrrasa, dan diehti de ij nav ållo bátse gå de duojev vuobdáv.
+Valla sidáv árbbedábijt gåtsedit, ja dajna de duojijn barggat.
+Mån lav suojmma barggam ietjam dan dássáj gåsi lav uddni jåvsådam.
+Duodjuhav ja nuppijt aj åhpadav skåvlåj ja kursaj tjadá.
+Duodje muv mielav giddi, ja jáhkáv huoman duodjuhav vájk gåktu dille sjaddá, javllá Aline Mikkelsen.
+Garraduodje vs dibmaduodje Aline Mikkelsena mielas ij la duojen dat árvvo mij beras luluj, ållagattjat dibmaduojen.
+-Aktak e máhte subtsastit duodjárijn la nievres siboahto jus duodjáre ietja e subtsasta.
+Dajna de hæhttuji duodjára aktan låggñit ja aj hattij birra giehttot, javllá Mikkelsen ja buohtastahttá garraduojev dibmaduojijn.
+- Iv dal garraduojebielev nav buoragit dåbdå, valla jahkáv la giehpep garraduojijn barggat.
+Duodden la alep hadde garraduojen.
+Dibmaduodje le ienep giehtabarggo gå garraduodje, madi garraduojen li dálla nav moadda másjijna ma li viehkken.
+Duodden la ienep status garraduojen gå dibmaduojen, ja dajna le de aj álkkep garraduoje hattijt aledit, giehttu Aline Mikkelsen gut de hæhttu barggovuogev ietjájduhttet jus galggá rudájt tjijnnit.
+-Jus mån galggiv rudájt duojij tjijnnit, lidjiv dåssju avtav dávverav dahkat.
+Valla jus nav barggagoadáv, de iv máhte dav duodjen gåhttjot, javllá Aline Mikkelsen mañutjissaj.
+Gájbbádusá
+Badjelasj 160 lidjin åhtsåm dát æládusdoarjjagis Sámedikkes, valla dåssju 34 ållidin gájbbádusájt, ja oadtjun rudájt.
+Árbbedabálasj
+Duodjeæládusán ælla rat ruhtadårja, ja dajna de ælla ga moattes duodjárijs gudi duojes viessu.
+Garraduodje vs dibmaduodje
+Aline Mikkelsena mielas ij la duojen dat árvvo mij beras luluj, ållagattjat dibmaduojen.
+Semin�ra oasev�llde
+Sáme ornámentihkkaseminárra tjadáduvváj basádismáno 15. ja 16. biejve Ájluovtan.
+Duodje Nordlánnda lij ásadiddje, ja njunnjusj Aline Mikkelsen rabáj seminárav.
+Semináran lidjin birrrusij nielljalåges.
+Nyproduksjon og vedlikehold av utstyr til fiske- og oppdrettsn�ringen.
+Ávijssaprosjækta nuorajskåvlån Sámegielaoahppe nuorajskåvlån Ájluovtan ja Måske nuorajskåvlå oahppe li ávijssaprosjevtav tjadádam vásse máno.
+Ártihkkala dán bielen li tjáledum Ájluovta skåvlå oahppijs gudi aj ornámentihkkaseminárraj oassálasstin.
+Norsk kortversjon/Oanegis dárogiellaj Sáme ornámentihkkaseminárra tjadáduvváj basádismáno 15. ja 16. biejve Ájluovtan.
+Divna oassálaste lidjin gulldalime Májá Dunfjeldav Same allaskåvlås, Bjørg Evjenav Råmså universitehtas, Inga Maria Mulkav Ájtte dávvervuorkás Jåhkåmåhken, Kaja Andersenav Ájluovtas, ja Mai-Liss Åstot Kantav Nerskogenis Trøndelágan.
+Nuppe biejve gulájma Oddmund Andersenav Árranis, Dikka Stormav Råmså dávvevuorkás.
+Lars Børge Myklevold Árranis vuosedij divna guossijda Árrana dávverijt.
+Semináran lidjin ålos tjoahken.
+Seminárra álgij gasskaváhko bårådimijn, ja vibáj iehkedij gudábájkkáj.
+Iehkedis vas tjåhkanin ulmutja mállásav båråtjit.
+Maja Dunfjeld hålaj sáme ornámentihka birra.
+Sån javlaj divna ma li tjáledum ja sárgodum adná signálajt.
+Tevsta ja symbåvlå la mijá birrusijn dálla, ja da vaddi aj signálajt.
+-Ornámentihkka la symbåvllå ja tæksta, ja mij hæhttup dajt åtsådit váj máhttep bisodit ja åvddanit sáme dájdav ja árbbedábijt.
+Jus galggap åvddanit dajna, hæhttup máhttet dålkkut sáme ornamentikkav.
+Ornamentihkas gávnnu moadda slája, duola dagu symbåvlå, merka ja girjaga, giehtoj Maja Dunfjeld.
+Bjørg Evjen la oahpes Divtasvuonan.
+Sån la tjállám Divtasvuona histåvråv, ja semináran Árranin subtsastij sámehiståvrå birra, gåktu same lij viessum rájá nuppe bielen Svierigin, ja Divtasvuonan.
+-Rádjá sieradij ulmutjijt, valla sámijda ij lim navti.
+Sámijda dánna Divtasvuonan lij nav: "lapp kan vara lapp" ja ij "lapp skall vara lapp" dagu Svierigin, subtsastij Bjørg Evjen.
+Evjen aj giehtoj sáme åvddåla máhttin låhkåt sámegielav buorebut gå dárogielaga máhttin dárogielav låhkåt.
+Inga Maria Mulk håladaláj ja tjielggij luondo merkaj ja symbåvlåj birra, madi Kaja Andersen giehtoj sáme duoje, tradisjåvnåj ja suv mánnávuoda birra.
+May-Liss Åstot Kant, aktan ietjas niejdajn Ristin, giehtojga symbåvlåj ja bájnoj birra.
+Ristin la 2 jage vádtsám Jåhkåmåhken duodjeskåvlån, ja dálla l sån praktikánnda iednes duodjjeviddnudagán.
+May-Liss bajás sjattaj Jåhkåmåhken, ja årru dálla Nerskogenin.
+Sujna l ællo, ja duodden aj duodjuj.
+Ristin la nuorra duodjár, ja subtsastij duoje máhttelisvuoda birra.
+Ristin giehtoj gåktu máhttá dahkat jus sihtá duojev skåvlåj ja bargoj tjadá oahppat, ja gåktu l duodjárin barggat.
+Nuppe biejve álgij seminárra árrat, ja hiejtij bårådimijn åvtå bájken.
+Oddmund Andersen subtsastij makkir dávvera li gávnnum mijá dáfojn ruovddeájge ja bronseájge gaskan.
+Giehtoj aj unnán vikingájge ja gasskaájge birra.
+Dikka Storm hålaj sáme kultuvra birra, kultuvrra mij lij unnán ådå ja amás sunji.
+Sån vuosedij moadda girje sáme ornámentihka birra.
+Dajt girjijt aj Árranin gávna.
+Seminára mañutjissaj doalvoj Lars Børge Myklevold divna seminára oasseválldijt dávvervouorká tjadá, ja vuosádaláj ja tjiegñalisát tjielggij dávverij birra.
+Divna dá håladallama li vaddám midjij ådå máhtudagáv, ja moadda lågådallij mielas lij dát seminárra buorre oájvvádus.
+Akta oájvvádus lij aj dáhkat ienep dáhkkár seminárajt.
+Ávijssaprosjækta nuorajskåvlån
+Sámegielaoahppe nuorajskåvlån Ájluovtan ja Måske nuorajskåvlå oahppe li ávijssaprosjevtav tjadádam vásse máno.
+Rádioa birra tjåhkanin, valla ettjin huoman nav ålov sáddagis dádjada gå klássarádna Ájluovta skåvlås gilpostin "Diedá gus?"-gilppusin NRK Sámerádion vásse vahko.
+Prográmma sáddiduváj nuorttasámegiellaj.
+Dádjadin dåssju gå klássarádna ságastin ja gå gatjálvisá julevsábmáj jårggåluvvin.
+Foto: Erik Svendsen
+Lidjin radioaj birra tjåhkkidam vásse duorastagá gulldalittjat gå klássarádna oassálasstin "Diedá gus?"-gilppusin sámeradioan.
+Valla ettjin huoman dádjada majdik, ietján gå oassálasste oadtjun gatjálvisájt julevsábmáj jårggåluvvam, ja gå klássarádna ságastin.
+Sátta lij ietján nuorttasámegiellaj.
+Sijáj mielas lij suohttasabbo jus lidjin nahkat sáddagav tjuovvot, ja gatjádi jus la máhttelis ietjá bále ålles sáddagav julevsámegiellaj jårggålit, jali jus prográmma julevsábmáj sáddiduvvá.
+-Ejma dádjada majt prográmmajådediddje ja duobbmár giehtojga, ja dajna de ejma nagá sáddagav tjuovvot.
+Suohtas lij dal jus lij máhttelis dádjadit, valla gå ij la, de sjaddá dagu prográmma ij la julevsámijda, javlli nuorajskåvlå oahppe Ájluovta skåvlån Divtasvuonan.
+Buorebut mannat Juska gatjálvisá jårggåluvvin julevsábmáj ja klássarádna gudi gilpostin ságastin julevsámegielav, ælla klássarádna huoman dudálattja.
+Sijáj mielajs lij klássarádnaj buorebut mannat jus lij ålles prográmma julevsábmáj aj.
+-Jáhkedahtte buorebut lidjin rijbbat.
+Gatjálvisájt oadtjun esski gå prográmmajådediddje lij gærggam gatjálvisáj nuorttasábmáj.
+Da esski mijá klássarádna oadtjun gatjálvisáv gullat ietjasa giellaj, javlli oahppe.
+Prosjæktaredáktørra NRK Sámerádion Jan Roger Østby ij la åvddåla dakkár gatjalvisáv oadtjum jus la dárbbo ålles sáddagav julevsábmáj jårggålit gå julevsáme oahppe li gilppusin oassálasstemin.
+-Ep la goassak ássjev bajedam jus galggap sáddagijt ietjá sámegielajda aj jårggålit.
+Galggap ájn dán birra giehttot ja aj dárbov árvustallat, ja aj lagábut gæhttjat gåktu prográmma tjadáduvvá.
+Gatjálvisá gåjt julevsábmáj jårggåluvvin, javllá Østby ja hasot skåvllåj ja oahppijda dáv ássjev bajedit.
+-Vájbi vierttip vuogijt ietjájduhttet.
+Jus skåvllå ja oahppe dáv ássjev åvddån bukti galggap árvustallat, javllá sån mañutjissaj.
+Buorebut mannat
+Juska gatjálvisá jårggåluvvin julevsábmáj ja klássarádna gudi gilpostin ságastin julevsámegielav, ælla klássarádna huoman dudálattja.
+-Eksábma majt Árran giellaklássajn biehtsemánon tjadáduváj lij dåhkkiduvvam mijájs, subtsas Ketil Sivertsen guhti l sadjásaj rektor Knut Hamsun joarkkaskåvlån.
+Sivertsen vuoset ártihkkalij guokta vahko dás åvddål mij subtsastij soames oahppij birra Árranin gudi ællim rat dudálattja njálmálasj eksámatjadádusáj.
+-Kurssa lij Knut Hamsun joarkkaskåvlå åvdåsvásstádus.
+Árran lij teknihkalasj ásadiddje.
+Jus riekta, de galggin oahppe Knut Hamsun js'aj gujddit, javllá Sivertsen.
+Sivertsena mielas ællim vige juogu dal dahkamusáj jali gåktu eksábma tjadáduváj.
+-Juohkka eksáman la agev soames guhti máhtti "månnat" makkár dahkamusájt oadtju, valla mij lip tjuovvum juohkka birástjállusijt ja njuolgadusájt, ja skåvlås lij aj dát giehtos eksábma dåhkkiduvvam, javllá Sivertsen.
+Dåhkki dal elektronalattjat girjijt rávvit jus maná Árrana sijddabælláj internehtan.
+Danna gávna divna girjijt majt Árrana ietjas almmudahka "Báhko" la almodam, ja duodden aj ietjá girjijt ma sámevuoda birra subtsasti.
+CD'ajt aj dåhkki danna rávvit.
+Peter Mikkelsen guhti jådet dáv elektronalasj girjjeoassásav subtsas birrusit 40 girje li juo dán databásan, ja ienebuv båhti.
+-Miján li girje ienemusát julevsámegiellaj, valla dárruj aj ja ietjá sámegiellaj.
+Duodden dal aj musihkka ja plákáhta.
+Ja de lip aj usjudallam jus dagu duojev ja souvenijrajt dåhkki dán databása tjadá vuobddet, subtsas Peter Mikkelsen.
+Árrana elektronalasj oassásin aj dåhkki åhtsåt juogu dal tjálle namás jali aj girje namás, ja dav majt i gávna la máhttelis rávvit.
+-Dåhkki dal aj gatjádit, de galggap gæhttjalit viehkedit, valla ij la val antikvariahtta.
+Ulmme l tjoahkkit divna girjálsjvuodav ja ietjá ma li sábmáj, valla jus boares girjijt galga, de viertti ietjá sajijn åhtsåt, javllá Peter Mikkelsen.
+Galle muohttagis ja fijnna sabekfierdda.
+Gåvvå l Unna-Gåjvutjis Hábmera suohkanin.
+Muohttagav lij sállam gitta Stuor-Goajvvuj nav vaj dåhkki bijlav gitta bajás vuodjet.
+Splitter ny og gildt r�dfarget ligger den 35 fots store Selfa Artic - sjarken ved brygga i Helnessund.
+Det er den tredje nye b�ten p� relativ kort tid, med hjemstavn i Helnessund i Steigen.
+Nesten fire millioner har b�ten kostet, og den stolte eieren er en av v�re f� kvinnelige fiskere, Helga Karlsen.
+Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo ja fylkkaráde Geir Knutson libá sjiehtadusáv dahkam mij nanni sámebargov mijá fylkan.Norsk kortversjon/Oanegis dárogiellaj
+Sámedikke presidænnta Aili Keskitalo ja fylkkaráde Geir Knutson libá sjiehtadusáv dahkam mij nanni sámebargov mijá fylkan.
+Sámedigge ja Nordlánda fylkkasuohkan libá sjiehtadusáv dahkam mij galggá nannit ja tjalmostit sámegielav, -kultuvrav ja sebrudakiellemav.
+Dajna sjiehtadusájn sihtaba fylkkasuohkan ja Sámedigge oadtju stuoves ja guhkes aktisasjbargov mij guosská sámijda Nordlánda fylkan.
+Sámedigge l åvddåla sjiehtadusájt dahkam Trøndelága ja Hedmárko fylkaj.
+Dát sjiehtadus vaddá máhttelisvuodav dagu giellaj, ja fylkkasuohkan hæhttu dal doajmmaplánav dahkat mij galggá giellamáhtudagájt nannit fylkkasuohkanin.
+Dajna de hæhttu vat Sámedigge guovtegielakrudájt fylkkasuohkanij juollodit, ja Sámedigge galggá fylkkasuohkanij vat viehkken liehket ietjas giellabargujn.
+Sámedigge de dajna vuodoruhtadårjav vaddá giellaguovdátjijda Várddobájkkáj ja Árranij, ja fylkkasuohan áj galggá dáv duoddistit.
+Fylkkasuohkan ja Sámedigge doajvvoba ienep giellaguovdátjijt Nordlándan, ja galggaba viehkken liehket suohkanijda ja dáfojda gånnå sihti giellaguovdátjijt.
+Duodden aj doarjjaba giellabargov rijkarájáj rastá.
+Oassevállde dán sjiehtadusán galggi aj aktisattjat barggat mij guosská sajijnamáj normerikbargguj.
+Sámegiella aj joarkkaskåvlå åhpadimen nanniduvvá, ja Sámedikke ja Nordlánda fylkkasuohkana mielas la ájnas sierra sáme åhpadimprográmmajn gånnå sámegiella ja ietjá sáme fága ja fálaldagá li oassen åhpadimfálaldagás.
+Dajna de fylkkasuohkan galggá sámegielaåhpadimev fállat gájka oahppijda gudi sihti joarkkaskåvlåjn Nordlándan, ja aktak oahppijs e galga joarkkaskåvlås garggat váni diedek sámegiela, -kultuvra ja sebrudakiellema birra.
+Sjiehtadus Sámedikke ja Nordlánda fylkkasuohkana gaskan aj mediafálaldagáv sámegiellaj nanni juogu dal rádioj, TV'aj jali ávijsaj baktu.
+Sierralahkáj vuoroduvvá prográmma mánájda ja nuorajda.
+Oasseváldde sihti aj nannit ja åvddånahttet dav ájnna ávijsav mij julevsábmáj tjállá, ja sunnu mielas ja præssadoarjja ájnas vájkkudimnævvo sihkarasstet ja nannit sámegielav.
+Sámedigge ja Nordlánda fylkkasuohkan libá aj ájgás boahtám sáme Nordlándan galggi oadtjot duhtadahtte varresvuoda- ja sosialfálaldagáv.
+Moadda ietjá ássje li dán sjiehtadusán tjáledum.
+Jus sidá ienebut låhkåt, åtså fylkkasuohkana næhttabielen
+Peder Pedersen soapptsu Måsken juska dal nav ålos e danna åro.
+-Måsken la hávskke, ja dánna sidáv årrot, juska dal ulmusjlåhko l binnum dáj mañemus jagijt., javllá sån, ja vuoset berunáhkkarav majt iesj la sáddjim.Norsk kortversjon/Oanegis dárogiellaj
+-Måsken la hávskke, ja dánna sidáv årrot, juska dal ulmusjlåhko l binnum dáj mañemus jagijt., javllá sån, ja vuoset berunáhkkarav majt iesj la sáddjim.
+10 jage dás åvddål manáj Peder Pedersen Gånågisá lunna subtsastittjat dárbbo l sierra dåjmajda jus Måsske galggá årromsadjen bissot.
+Dalloj årrun birrusit 80 Måsken.
+Skåvlån lidjin dalloj 15 oahppe.
+3 sávttsabånndura lidjin, ja boargál lij gånnå oadtju vargga gájklágásj gálvojt oasstet.
+Duodden aj gålmmå guollárvantsa.
+Uddni l ulmusjlåhko lahkkáj binnum, valla e val rat divna Måskes jåde - vájku dal gáktu dille sjaddá.
+Lågev jage dás åvddåla lij Måsske viesso sáme årrudahka gånnå ulmutja duov dáv virgev adnin, ja massta aj viessun.
+Skåvlån lidjin ållo oahppe, ja vihtta åhpadiddje ålles virgen.
+Duodden aj basse ja hoajddár.
+Barggokurssa lij aj jådon, ja moattes dav kursav tjadádin guovte jage birán.
+Duodden lidjin aj asstoájgedåjma ja lásjmudallama juohkka iehkeda, juogu dal skåvlå sisbielen jali ålgusjbielen.
+Ja oahppe kafeav ásadin juohkka dijstakiehkeda.
+Gålmmå guollárvantsa gullujin aj Måsskåj.
+Binnum Uddni ælla Måsken gå nieljelåges gudi vilá årru.
+Stuorra oasse le davás jåhtålam.
+Vilá ij le rahte Måsskåj boahtám.
+Ij la desti boargál.
+Dåssju akta sávttsabåndor le virgen.
+Skåvlån li dåssju 6 oahppe, ja ælla desti friddjájgedåjma danna dagu dåjt jagijt.
+Ij la desti oahppijn kafea.
+Ja hámnan ledåssju akta guollárvanntsa.
+"Måske-aksjåvnnå" almodij jagen 1996 Måskev oasen.
+Vuojnnin Måsske ij bierggi jus e sierralágásj dåjma sjatta, ja jus e barggosaje ásaduvá.
+Dan aksjåvnå maññela lij Måsske vargga juohkka ávijsan ja måttijn TV-kanalajn.
+Ulmutja sihtin vuojn Måsken ja Oarjjevuonan årrot.
+"Måske-aksjåvnnå" åtsåj rudájt, ja biedjin ulmutjav virggáj mij galgaj Måsskåj barggosajijt åttjudit.
+Galla sjaddin soames ådå barggosaje gå luossabiebmadak Måsskåj ásaduváj, valla ælla dal huoman Måsken dálla ienep barggosaje gå lågev jage dás åvddål.
+Farra binnep.
+Hámnnaj la dåssju akta guollárvanntsa báhtsám, valla dåbbelin gårvvu luossabiebmadahka mij Måsskåj ásaduváj gålmmå jage dás åvddål, ja mij le ájnna boados "Måske-aksjåvnås".
+Håjen Peder Pedersen (88), jali ienemusát oahpes Mihkkila-Petterin, manáj jagen 1996 Gånågisá lunna subtsastittjat dán aksjåvnå birra, ja juoga dal hæhttu dáhpáduvvat jus Måsske ij galga ávdas sjaddat.
+Sån aj dan sæmmi manon nammadij rádjálåvsåj viddjurijt.
+Petter lij dalloj måvtuk.
+Vuojnij Måsken dåhkki årrot nuorra ulmutjijda aj, ja dåhkki aj bargosajijt ásadit.
+Sån vuojnij moadda tjoavddusa, ja doajvoj juoga dal aj Måsskåj vierttij ásaduvvat.
+Valla ittjij dal åvvå sjatta gåktu Petter usjudaláj.
+-Jáhkkiv dal mån galgajma dalloj barggosajijt Måsskåj oadtjot nav vaj nuorap ulmutja máhtti dánna årrot.
+Valla ij la gåjt dálátjij mige sjaddam, ietján gå dåt luossabiebbmam.
+Ja gåsi rahte gádoj?
+Sjávvunin gåjt dajna, javllá Petter ja gæhttja vuonav davás.
+Låssåt Petter ájn háhkaviermij málesguolev bivddá, berunijt iesj sáddji ja vat dåhpu, ja harvuk la ájn muorritjit.
+Valla sávstajt la de njuovadam soames jage dás åvddåla.
+Vájku ij la rahte, jali ettjin nav ållo barggosaje sjatta gåktu Petter doajvov, da la huoman sunji hávskke Måsken årrot.
+Petter la vilá måvtuk.
+Ij sån vuojne Måske håhkkånimev vájku dal ulmutja lij manádam, ja juska dal dåssju avta galla bargosaje lij luosas sjaddam.
+Petter aj boargálav åhtsål.
+-Mån lav juo 88 jage vuoras, ja lav bajássjaddam dánna.
+Dáppe sidáv årrot, ja jáhkáv aj iehtjáda dánna sihti årrot vájk gåktu sjaddá.
+Iv de Måskes jåde.
+Valla låssåt la gal gå hæhttu davven biebmojt oasestit, ja vantsa mañen suvdatjit, javllá sån.
+Petter årru ietjas riek tjáppa ja stuorra dåben Måsken, ja sihtá årrot dánna nav guhkev gå viessu.
+Doajvvu buorep ájge Måsskåj båhti, ja ulmutja vat sisi jåhtåli - gå dal ájn.
+-Ij la val buorep sadje dán væráldin gå Måsken - ij la, javllá Petter mañutjissaj ja tsåggå snuvsajt baksima vuolláj.
+Binnum
+Uddni ælla Måsken gå nieljelåges gudi vilá årru.
+Håjen
+Peder Pedersen (88), jali ienemusát oahpes Mihkkila-Petterin, manáj jagen 1996 Gånågisá lunna subtsastittjat dán aksjåvnå birra, ja juoga dal hæhttu dáhpáduvvat jus Måsske ij galga ávdas sjaddat.
+Låssåt
+Petter ájn háhkaviermij málesguolev bivddá, berunijt iesj sáddji ja vat dåhpu, ja harvuk la ájn muorritjit.
+Ráddidus la mierredam Divtasvuona suohkan la oasse sáme giellaháldadumguovlos 2006 rájes.
+Dajna de hæhttu aj Nordlánda fylkkasuohkan tjuovvot sámelága giellanjuolgadusájt, ja åhtså dan diehti sámegiellakonsulentav ålles virggáj.
+Åhtsåmájgge l 20. biejve dán máno.
+KUN senter for kunnskap og likestilling.
+Tor Magne Berg la Divtasvuona giellapl�najn barggamin, ja j�hkk� iesj dajna d�lvv�j g�rgg�.
+Divtasvuona suohkana giellabarggo, mij guosská sámegielav, la jåhtuj boahtám.
+Ælla ájn giellakonsulentav virggáj oadtjum, valla suohkan la huoman plánav dahkamin gåktu galggi sámegielav tjalmostahttet.
+Dát giellapládna galgaj juo gárvvásin liehket javlajda, valla pládna l maññunam, ja jáhkedahtte gárves esski dálvveguovlluj.
+Pládnabarggo bådij jåhtuj dán tjavtja, ja prosjæktabargge Tor Magne Berg, guhti l suohkana giellaplánajn barggamin, subtsas pládna ij la ájn ållu gárves.
+Berg giehttu moadda ássje li åvddåj boahtám gå la maññunam.
+-Ienemus åsijn lav juo gærggam, valla hæhttuv ájn plána tjadá snivva mannat vaj oattjov divna unnep åsijt mañen, subtsas Tor Magne Berg.
+Berg jáhkká giellaplánajn la gárves vuostasj mánujn ådåjagen, ja ij ga sidá giehttot majdik plána birra - dal ájn.
+-Mujna ælla sivá plána birra almulattjat giehttot åvddål gå dajna gergav, javllá sån.
+Divtasvuona suohkan oassálasstij sáme giellaháldadusguovlluj ådåjagij rájes, ja giellapládna l vædtsak sámegiellaaddnuj suohkanin.
+Ij la dal álgge Weronica Johnsenij guhti gæhttjal tjátjev lieggit, valla gå viehkev Jan Eivind Johnsenis oattjoj dållåj hekkav båsotjit, de buorebut manáj.Norsk kortversjon/Oanegis dárogiellaj
+Ij la dal álgge Weronica Johnsenij guhti gæhttjal tjátjev lieggit, valla gå viehkev Jan Eivind Johnsenis oattjoj dållåj hekkav båsotjit, de buorebut manáj.
+Måske giessekáfea ij la dåssju dábálasj káfea.
+Muttijn de soajttá káfeæjgát gilppusijt ásat, dagu gålmmå vahko dás åvddål.
+Gilpos lij dal sierralágásj ásadiddje majt káfeæjgát iesj la åvddånahttám.
+16 oassálasstin dán gilppusij dán bále, ja álgon galggin oassálasste ludoav ja yatzyav spellat.
+Da låges gudi dájt spelajt vuojttin, bessin joarkket.
+-Da mañemus 10 oassevállde galggin de sierra hieredusbálggá tjadá, dagu bállov måla sisi tjiektjat, tjoavddagav riek tjiekñalis gáre sista råkkåstit, bállujn starjjat benkaj milta, ja muorajt guoddet, subtsas Måske giessekáfea jådediddje Keit Solstrøm.
+Gå gilppusa nubbe oasse lij gietjen, oadtjun nieljes vat dat dáses joarkket.
+Da nieljes de oadtjun guhtik káffagiebmev majna galggin ruvámus láhkáj tjátjev lieggit iesj guhtik dålå badjel.
+Galggin ietja dålåv dahkat, ja sån guhti tjátjev ruvámusát duoldatjit oadttjoj lij gilppusav vuojttám.
+Gilppusin lijga guokta sierra klássa: nissuna ja ålmmå guhti vijmak finálan aktan gilpostin.
+Vuojtto dán gilppusin sjattaj Bjørn Allan Fagernes, ja sån subtsas riek geldulasj gilppusa birra.
+-Mujna lij dal "coach", ja jus sån ij lim, de iv lim åvvå nahkat dán gilppusa tjadá boahtet, tjajmat Bjørn Allan guhti oattjoj moarses viehkken dålåv bardátjit ja tjátjev lieggitjit.
+Bivvasin ja vájbbam subtsas Bjørn Allan garra gilppusa birra.
+-Vijmak de gilpos sjattaj allaárvvusasj, ja dajna de sjattaj nav låssåt.
+Hæhttujiv diedá divna fámojt ja mielajt tjoahkkit, javllá Bjørn Allan ja rámmpot dåjmav.
+-Suohtas doajmma - ja aj buorre, sierralaháj gå la nav suvra dálkke.
+Árran aj boahtte skåvllåjage fállá åhpadimev TV'a baktu juohkkahattjaj gænna l dárbbo.
+Árran fállá åhpadimev julevsábmáj vuodoskåvlå- ja joarkkaskåvlådásen, juohkka gielladássáj.Árran aj gåhttju skåvlåjt sidjij diededit nav árrat gå máhttelis jus galggi åhpadimev.
+Liten tid til samtaler, hastverk og en drift av omsorgstjenestene som gj�r sjela sykere enn kroppen.
+Det er skussm�l som omsorgstjenestene i Hamar�y kommune f�r fra en p�r�rende.
+Ællosámij gaskan rijka rájáj goappátjij bielen dájn guovlojn ij la rijddo mij guosská guohtomguovlloaddnuj.
+Svierik ja Vuodna æbá la ájn ájgás boahtám mij guosská boatsojguohtomsjiehtadusáv da guokta rijkaj gaskan.
+Valla Nuortta Sálto guovlon ij la bárep rijddo ællosámij rijkarájá nuppen bielen.
+Svierik ja Vuodna libá vilá barggamin ássjev tjoavddet mij guosská boatsojguohtomsjiehtadusáv da guokta rijkaj gaskan.
+Sierraláhkáj la sáhka gåktu galggi sjiehtadusáv gåtsedit.
+Svieriga bielen sihti duobbmoståvllå galggá dav gåtsedit, valla Vuonaga vuosteldi.
+Ådå sjiehtadallamrájádusá goappátjij rijkajs lij juo æjvvalam.
+Ulmme l ájgás boahtet ådå boatsojguohtomsjiehtadussaj, jali konvensjåvnnåj.
+Gatjálvis la aj gåktu galggi rijdojt tjoavddet gå ådå konvensjåvnnå doajmmagoahtá, dagu gå Svieriga bieles li boahttsu Vuona bielen boasto ájgen.
+Desik ådå konvensjåvnnå vuododuvva, sihti svenska oajválattja Lappecodisillav tjuovvot 1751 rájes, ja vuonaga sihti dav ådå lágav tjuovvot mij vuododuváj jagen 1972.
+Ællosámij gaskan ja rijkaj gaskan la rijddo, valla dájn guovlojn ælla.
+Ællosáme dájn guovlojn li juo ájgás boahtám gåktu galggi guohtomednamijt juohket rijkarájá goappátjij bielen.
+-Nuortta Sálto guovlon ij la dát rijddoássjen.
+Dájn bájkijn li sáme rájáj goappátjij bielen ájgás boahtám gåktu galggi dahkat.
+Dajna ij la rijddo, ja dajna ælla stuoráp gássjelisvuoda.
+Valla væráp la de dagu Sulitjelman ja oarjjelij guovlon, subtsas boatsojháldadusjådediddje Harald Rundhaug Nordlánda boatsojsujttoháldadusán.
+Rundhauga mielas la riek buorak gå ællosáme návti barggi nav vaj Svieriga bieles oadtju boahttsujt Vuona bielen guododit, ja sæmmi nuppe guovlluj aj.
+Vuona bieles Nordlándan li niellja boatsojguovlo ma oadtju Svieriga bielen guohtot dálvveguovddela, ja Svieriga bieles li 9 boatsojguovlo ma oadtju boahttsujt guododit Vuona bielen Nordlánda suohkanin giesen.
+Anders Eira ij la dudálasj oajválattjaj mierredusáj gå galggi dåssju avtav gierkev Lånjinjárgas gádodit.Norsk kortversjon
+Anders Eira ij la dudálasj oajválattjaj mierredusáj gå galggi dåssju avtav gierkev Lånjinjárgas gádodit.
+Anders Eira gierddisvuohta l nåhkåmin.
+Juska l boahttsuj viessomájgev barggam, gullá dagu ij desti visjá.
+Bárnijniská libá boahttsuj Oarjje Fuoldá ja Stájgo gaskan jåhtåm, valla ij sidá urudisájt biebbmat, ja dajna de vilá hæhttu boahttsujt dálvveguohtomin Stájgon guododahttet jagev birra.
+Oajválattja li esski mierredam galggi gierkev Lånjinjárgas gádodit gånnå Anders Eira giesseguohtom la.
+Valla dat la dåssju akta gierkijs mij la suv boahttsujt gádodam.
+Dijmmá biestijga bárnijniská 270 boahttsu.
+Jagev åvddåla 317.
+- Lånjinjárgan lij vuojnnám 4 gierke.
+Duodden li aj albatja ja goasskema.
+Juska gádodi avtav niññelis gierkev tjivgajisá, ij la dat huoman mige, ja dajna de iv vilá duosta Lånjinjárggaj jåhtet, subtsas Anders Eira.
+Vájk gåktu, de ij Anders Eira máhte dán gidá boahttsuj jåhtet.
+- Da la guokti jahkáj gå boahttsu galggi ålles ráfev, gå la njoallomájgge gidán, ja vat tjavtjan, ragátmutton.
+Njoallomájgge l vuoratjismáno maññegietjen, ja diedon dal ij dåhkki dálla jåhtegoahtet.
+Buorep guohtom la dal Lånjinjárgan, ja sidáv jåhtet, valla iv de visjá urudisájt biebbmat, ja ij la ga dåssju javllat galga biejven jåhtet, javllá Anders Eira.
+Tom Heggstad ja Vigdis Rafaelsen lib� aktan bednagij M�sken sijdav g�vnnam, ja divna riek buoragit soapptsu.
+Måskesebrudagás li nav moattes jåhtåm dájt mañemus jagijt, valla soabmása li aj Måsskåj jåhtåm.
+Tjavtjan jådijga nieljes Måsskåj, ja skåvllå oattjoj avtav ådå oahppev.
+-Gåhtjoduvájma Måsskåj guossen, ja gávnajma Måsske l ráfálasj sadje ja ulmutja Måsken nav hávsske.
+Dajna de gálvojt viettjajma, ja diehki lin de jåhtåm, subtsastibá Vigdis Rafaelsen ja Tom Heggstad gudi Narvijkas tjavtjan bådijga jåde.
+Gå Tom ja Vigdis giehttogådijga galgajga Måsskåj jåhtet, oattjojga gatjálvisájt ráddnájs ja rádnajs majt Måsken galggaba gånnå ij la bijllarahte, ij oases, ja gånnå dåssju sáme årru, valla Toma ja Vigdisa mielas ij gávnnu buorep sadje gå Måsske.
+-Ulmutja dáhppe li nav vættsá, ja måj lin nav buoret duostodum.
+Vuostasj ideda gå dán munnuv årrudagán idjadijma, de idedis gávnajma guokta muorravuossa ålgusjbielen.
+Diedá, soames lij dájt muorajt munnuj vaddám, ja dási ålgusjbælláj suvddám.
+Dat de munnuv ávvudahtij, ja dajna aj dåbddin måj lin oalle oasse dát hávsskes sebrudagás, subtsastibá Tom ja Vigdis.
+Sunnuv mielas ij la låssåt Måsken årrot juska dal ij la oases gånnå l máhttelis juohkka biejve viehkat, jali ávijssa poasstabåksan idedis.
+-I dal dat majdik dagá.
+Måj en åhtsåla oassásav, jali ávijsav juohkka ideda.
+Dánna li má ietjá majt måj árvvon adnin.
+Buorep sadje ij gávnnu.
+Ja de bednaga aj nav buoragit soapptsu, javllaba Måske ådå årro gudi suohkanis årrudagáv lájggiba.
+Vigdis ja Tom aj gæhttjalibá bednaganálav Shetland Sheepdog biebmadit, ja sunnuv mielas aj bednaga nav buoret Måsken soapptsu.
+Suohkanoajvve Kurt Allan Nilsen la riek ávon gå "suv" suohkanij ulmutja jåhti.
+-Juohkka ådåviesát Divtasvuodnaj la riek mielos, ja mån lav ávon gå Tom ja Vigdis libá Måsskåj gávnadam.
+Juohkka viesádin "muv" suohkanin la árvvo, ja suohkana bieles hæhttup aj hiebadahttet nav vaj ulmutja e suohkanis "báhtara".
+Binná l dal barggosajijs, ja mij politihkkára hæhttup aj dilev hiebadahttet nav vaj barggosaje ásaduvvi, ja vaj la årodahtte dánna, javllá suohkanoajvve.
+Divtasvuona suohkanin årrun sulle 2.100 viesáda snjilltjamánon dán jage, ja suohkanoajvve ij dal ájn diede gåktu viesátlåhko l åvddånahttám ådåjagij rájes.
+Måsskåj jåhtin nieljes vásse tjavtja, ja skåvllå aj oattjoj ådå oahppev.
+Huoman ij la Måske viesátlåhko lassánam.
+Peter Mikkelsen ij jáhke nav ålos båhti dán jagásj HC'aj, ja hasot dajna ulmutjijt ienni Måsskåj boahtet gå ietjá sadjáj vuolgget.
+-Riek hávsske l má dáppen, juska dal i bállo mañen viega, ja de boahtá "Eldrebølgen", tjajmat sån.
+Hellmocup dal dán jage aj ásaduvvá, ja moadda juohkusa oassálassti.
+Ållu álgos lijga guokta juohkusa gudi bállov tjiektjin Vuodnabadá jalgan; "Ytre" ja "Indre".
+"Ytre" la tjuovvum Hellmocupav divna jagijt gå ásaduvvama li læhkám, ietján gå 2-3 mañemus jage.
+E ga dán jage oassálaste.
+Valla "Ytre" åvdås oassálasstá vuorrasap tjiektje sierra juohkusin, ja dan juohkusij lij aj sierra namáv biedjam.
+"Eldrebølgen" li dav gåhttjum.
+Gåktu vierttip dádjadit ælla dal ållu nuorra tjiektje dan juohkusin, ja Hellmocupa generálla Peter Mikkelsen subtsas dát juogos la aj vuododuvvam suohttasa diehti.
+-Diedáv galggi aj suohttasijt hittit, ja dan diehti aj oassálassti suohttasa diehti, valla buorre tjiektje dal aj dánna gávnnuji, ja vájbi vuojtti ålles HC'av?
+giehttu Mikkelsen.
+Dán jagásj Hellmocup ásaduvvá bierjjedagá ja lávvodagá, snjilltjamáno 21. ja 22. biejve, ja dagu iemeláhkáj la Måsken.
+2 nissunjuohkusa ja 6 ålmåjjuohkusa galggi tjiektjat.
+Duodden aj nuorajjuohkusa, nejtsutja ja báhtjatja.
+-Tjiektjagoahtep 12-bájken bierjjedagá, ja finálla ásaduvvá lávvodakiehkeda, ij åvddål kloahkka 19, subtsas HC generálla.
+Hellmocupa jådediddje ij jáhke nav ålos båhti dán jage, ja ij ga diede manen.
+-Sjaddam la ber nav.
+Vuojnniv dal dijmmá, binnum la jages jahkáj, ja iv mån diede manen.
+Måsken le nav hávsske, sierraláhkáj gå ulmutja æjvvali dagu dan vahkkolåhpan.
+Ja e dal divna bállov tjievtja, juska dal dan ásadusá diehti tjåhkanip, javllá Mikkelsen.
+HC'a la árena gånnå ælla alkohola ja gånnå ij oattjo juhkat jali ietjáláhkáj vuollagin gámssut, ja dat la aj sierra mærkkan dan bállotjiektjamásadusán.
+Slu��k� l akta d�lusj �rromsadje s�mijda gudi aj Svieriga bieles b�htin j�de.
+Nordlánda histåvråv la ietjájduhttemin, sierraláhkáj dat histåvrrå mij guosská sámij dillev.
+Oddmund Andersen la akta guoradallijs gut la ållimin prosjevtajn sáme histåvrå birra Nordlándan, ja tjaktjaj almoduvvá girjje dán guoradallama birra.
+Sluññká l akta dålusj årromsadje sámijda gudi aj Svieriga bieles båhtin jåde.
+Mañemus jagijt lij lavnjijt bajedam ja ednamav bállám.
+Guoradallam lij sáme histåvråv Nordlándan.
+Guoradallamijn lij gærggam, dåssju diedádusá li vil tjállet.
+Oddmund Andersen, gut bæjválattjat la Árrana dávvervuorká jådediddje, la friddja dat bargos bessam dájt mañemus jagijt gå la barggam prosjevtajn nuppij guoradallij siegen.
+Sij li Nordlánda histåvråv divvomin, sierraláhkáj mij guosská histåvråv sámij birra.
+Andersen la lagábut gæhttjam merrasámij ja sisñelsámij histåvråv dålusj ájge, sierraláhkáj Nuortta Sálton.
+Hábmera suohkanin Tjoahkkáj lij guhtta guoradalle oassálassám dán prosjæktaj Råmså universitehtas, Lofotmuseas ja Árranis.
+Konservator Oddmund Andersen la Árrana bieles barggam.
+Guoradalle lij prosjevtav gåhttjum "Etnalasj relásjåvnå Nuortta Nordlándan histåvrrålasj vuojnon", ja lij ienemusát Vuona bielen guoradallam.
+Valla Svieriga bælláj lij aj gæhttjam.
+Dát nieljejáhkásasj prosjækta l juo vargga gietjen.
+Divna ålggobargoj lij juo gærggam.
+Prosjækta l moattefágálsj, ja guoradalle lij gæhttjam histåvråv, árkeologijav ja sosialantropologijav.
+Divna institusjåvnå lij aktisattjat dán prosjevta birra barggam.Gássjel la dal universitehta ålggolin barggat gånnå tjállagijt ja girjijt gávnav.
+Dan diehti hæhttu mujna liehket sierra girjjevuorkká, tjielggi Oddmund Andersen gut la ietjas guoradallamijn gærggamin ja histåvråv ietjájduhttemin.
+-Oassediedádusájn lip juo gærggam, galggi dåssju prienntiduvvat.
+Duodden la nubbe oassediedádus ja aj oajvvediedádus dán prosjevta birra mij esski tjaktjaj almoduvvá, subtsas Oddmund Andersen.
+Andersen la Sluñkán ja Vielggisbávten, Hábmera suohkanin ednamav bállám ja lagábut gæhttjam dav majt dajn bájkijn gávnav.
+Dijmásj tjállusin "Bårjås" la oasse dát guoradallamis tjáledum.
+Histåvråv ietjájduhttemin -Muddo l dal ietjájduhttet moallánagáv "boatsojsáme li sisijådo dán rijkkaj".
+Lágñet la gal agev læhkám javllat ællosáme hæhttujin Svierigis jåhtet gå lij nielggeájgge dåppen.
+Valla viessoma ietjájduhttem rájá dån bielen dagáv nav vaj muhtema sihtin jåhtet.
+Nielgge ja ruhtadille lij dal aj sivvan dasi, valla jáhkedahtte lidjin aj politihkalasj ietjáduhttema, subtsas Andersen dán ietjasij guoradallama birra.
+Andersena guoradallam aj subtsas ællosáme gudi nuorregáddáj jåhtin ettjin boahttsuj hiejte, valla joarkkin ællobargujnisá juska dal huoman guollihin.
+-Gå ællosáme merragáttijja jåvsådin, de ettjin huoman ælov ållu gádoda, valla ællobarggo dal ietjá dille vuolláj maññenagi bådij.
+Juska vil nuorre ienemusájda viessomlájbev vattij, de ájn vil muhtema biebbmoboahttsujt guododahttin nuppij æloj siegen.
+Nav de boahttsu ja ællobarggo maññenagi Vuona bielen binnoj, javllá Andersen.
+Dát guoradallam dal histåvråv ietjájduhttá, sierraláhkáj mij guosská histåvråv sámij birra.
+- Nordlándan ælla heva guoradallam mij guosská sámij histåvråv, ja dát mijá barggo dal diedon histåvråv ietjájduhttá.
+Juohkka bále gå lavnjev bajedip, de la juoga ådå majt dahkap, ja ådå histåvrrå vuojnnusij boahtá, ja de dajna aj ådåsis viertti tjáleduvvat.
+Ja dan nali de vat máhttep guoradallamijn joarkket ja histåvråv joarkket, javllá Andersen gut la Bjørg Evjena, Marit Myrvolla, Bård A. Berga, Lars Ivar Hansena, Jannike Olsena ja Alf Ragnar Nilsena siegen oassálasstám dán prosjæktaj.
+Ja Oddmund Andersenan li aj ájádusá guoradallamkonferánsav ásadit Árranin snjuktjamánon gånnå galggi ságastit temá birra "Majt galggap guoradallat, ja majt galggap vieledit".
+Hábmera suohkanin
+Tjoahkkáj lij guhtta guoradalle oassálassám dán prosjæktaj Råmså universitehtas, Lofotmuseas ja Árranis.
+Histåvråv ietjájduhttemin
+-Muddo l dal ietjájduhttet moallánagáv "boatsojsáme li sisijådo dán rijkkaj".
+Eli Britt Øvervoll oadtju viehkev ietjas siessalijs Steffen Paulsen (g.b.)
+jaPeter Paulsen.Norsk kortversjon/Oanegis dárogiellaj
+jaPeter Paulsen.
+Eli Britt Øvervoll guhti Bjørkvijkan Divtasvuonan årru la iesj dåbåtjav tsieggimin.
+Dáv oattjoj Bájkálasj ávijssa diehtet lávijs Steffen Paulsenis ja ........ Paulsenis.
+Såj libá siessala Eli Brittaj, ja huomahijga siesá birra giehttot nav vaj ávijssaj boahtá.
+Gå Bájkálasj ávijssa bådij gehtjatjit, lij Eli Britt fiellojt ålgusjbielen duorromin.
+Ja da guokta siessala mak viehkken, edesik madi Bájkálasj ávijssa lij danna.
+Ja Eli Britt la ållu aktu dáv dåbåtjav áhkkovij tsieggimin.
+-Sihtiv iehtjam áhkkovij dåbåtjav tsieggit gånnå muhttijn stoahká.
+Dåbåsj la 5 kvadratmiehtara stuorak.
+Galgav ájn áltánav biedjat, ja de isolerit sisbieles nav vaj bivval sjaddá.
+Ja de galgav ájn sisbielen hemsav dahkat, giehttu riek smidás ja vissjalis Eli Britt.
+Ja da suv siessala dal ávon gå sunnu lávve vat Bjørkvijkkaj boahtá sunnu siegen stågatjit, ja soajttá sij aktan sjaddi dåbåtjin idjadit.
+Ietjas oajttet la ábajak ællosámij gaskan gå dáttjaj gaskan.
+Ja sivvan dasi la nievres ruhtadille, ja ællosáme dåbddi dagu li siebre ålgusjbielen.
+Foto: Helge Storaa
+Dán birra la Norrlands universitehtaskihppijviesso guoradallam Norrbottenin Svieriga bielen.
+Ietjasoajttem la aj ienebut báhtjaj gaskan gå næjtsoj gaskan.
+Nuorra báhtjajn la låsep åvdåsvásstádus ællosámeviessomav ja daj árbbedábij joarkket, ja dajna da e desti boade skåvlåjda juojddá lågåtjit.
+Nav de dagu sebrudagán "báhtsi".
+Næjtso skåvlåjt vádtsi, ietjá bargojt válldi, ja ælov sujttiji duodden.
+Madin báhtja dåssju elujn barggi ja másjijnajt skruvviji.
+Guoradalle li ællosámijt ságájdahttám soames sámesijdan Norrbottenin gånnå moadda nuorra ællosáme ietjasa oajttin soames jage dás åvddål.
+Dáv giehttu Radio Norrbotten.
+Sån la badjelaj 20 jage sensorin læhkám, ja moadda oahppe sensurerim, valla ij la goassak dåbddåm ietjas álmmugav favoriserim la.
+-Dasi li de sensora proffa, javllá Samuel Gælok.
+Samuel Gælok la måttijt jagijt sensorin læhkám, ja ij la goassak dåbddåm sån la ietjas álmmugav favoriserim.
+-Iv la goassak gæhttjam, ja iv ga árvvedam soabmása sjaddi dagu fávoriseridum mij guosská kárákterajt, javllá Samuel Gælok.
+Gælok la måttijt jagijt læhkám sensorin juogu dal vuodoskåvlån, joarkkaskåvlån ja aj allaskåvlån, ja sån la riek moadda oahppe sensurerim, ja moadda oahppijda kárákterajt vaddám njálmálasj ja aj tjálálalsj eksámaj tjadá.
+Gælok åhpadiddjeallaskåvlåjn gergaj jagen 1987, ja dallutjis la moadda jage skåvllim, giellakursajt ásadam, ja aj riek moadda oahppe ja studenta sensurerim.
+Valla Gælok ij la goassak árvvedam sån la fávoriserim ietjas álmmugav gå la kárákterajt vaddám.
+-Gå dahkamusájt gehtjav, jali lav sensorin njálmálasj eksáman, da gehtjav fágalattjat majt eksaminánda vásstedi.
+Gehtjav aj gåktu li tjállám, ja gehtjav aj ortografidjaj.
+Valla ienemusát dal gehtjav dahkamusá sisadnuij.
+Iv de ietjam bieles dåbdå, ja iv la ga árvvedam sáme sensora ietjas álmmugav dagu favoriseri.
+Dasi de jahkáv sensora li riek proffa, ja e ietjas álmmugij vatte buorep kárákterajt gå nuppijda, giehttu Gælok.
+Gæloka mielas la sensorijn aj dakkár etihkka e galga ietjas guolgav åvddån biedjat, ja buorep lahkáj dajt árvustallat.
+-Gullu dagu ihkap la dábálasj sámegielagij gaskan buorep kárákterajt oadtjot, valla iv de jahke sáme sensora árvustalá ietjalahkáj, ja ij la ga viggamus viehkedit ietjat fuolkev vájku berulattja li, javllá Gælok.
+Gælok la riek ávon ja mihá gå la Ole Henrik Magga siegen árvustallam, ja oahppam gåktu galggá árvustallat.
+-Mån lav nav vuorbálasj gå lav Ole Henrik Maggav tjuovvum ja suv siegen læhkám, ja nav sujsta aj oahppam gåktu galggá árvustallat, javllá Gælok.
+Gælok aj mujttádahttá ij oattjo ietjas mánájt ja oarbbenijt sensurerit.
+Martin Paulsen ij la balon sån goassak giddiduvvá gå la ålggorijkajn "ietjas" vantsajn mannamin.
+-Ij dal dåhkki balon liehket, valla ij dav diehttu.
+Mijájn dal aj dåhkki dáhpáduvvat, javllá sån.
+Sån la vuostasjstyrmánne bierggas- ja sliehpimvantsan mij vargga dåssju ålggorijkajn manná.
+Soajttá aj muhttijn manni dajn rijkajn gånnå merrarievvára ulmutjijt giddiji ja rudájt dajs gájbbedi.
+Bårggemánon giddijin merrarievvára guokta vuonaga gudi lijga sæmmi lágásj vantsan gå Martin Paulsen Divtasvuonas.
+Dát dahpáduváj Nigeria merragátten Afrihkán.
+Da guokta gudi giddiduvájga besajga vat vahko duogen.
+Ja vuorbálattja lijga gå dat dahpádusás viesso besajga.
+Dát dahpádus la dal diedon Martin Paulsena mielav duohtastam juska dal Paulsen ij maná sæmmi vantsajn jali jur sæmmi dáfojn gå då guovtes gudi giddiduvájga.
+-"Muv" vanntsa ij la Nigeria merragátten goassak mannam, ja ij ga galga dale dajda bájkijda mannat.
+Dajna lav de ávon gå dale dakkár dáfojn ep dárbaha mannat.
+Galggap huoman Afrihká merragáttev mannat, valla ij de dajn bájkijn gånnå diehtep merrarievvára li.
+Dajna de iv jahke "ietjam" vanntsa merrarievvárijda boahttu, valla ij má huoman diehttu, javllá Martin Paulsen gut la ávon gå la sujna dakkár barggo gånnå bæssá ålggorijkajn mannat ja væráldav birra gålggåt.
+Paulsen la juo værálda nuppe bielen mannam ja aj merrarievvárijs gáhttim, valla ij la goassak dajt vásedam.
+Paulsena mielas ij "suv" vanntsa goassak maná dale dajn bájkijn gånnå merrarievvára raddjuji.
+Duodden manni nav ierit merragáttes gånnå e sijáv jåvså.
+Jus soajttá boahttuji, de la ájnna værjjo buollemslanga.
+-Jus båhti, de la miján buollemslanga majna máhttep rievvárijt nuorráj dåjddet.
+Ietján dal ælla miján máhttelisvuoda juojnak suodjalit.
+Valla jus la merrarievvárijn birsso, da ep duosta åvvå majdik dahkat, subtsas Martin Paulsen gut la juo ájádallam majt galggá barggat jus boahttuji.
+Jusga guokta virggekollega giddiduvájga Nigerian bårggemáno, ij la huoman Martin Paulsen balon dat galggá sujna dahpáduvvat.
+-I dal dåhhki balon liehket, valla ij dal dat diehttu.
+Dåhkki dal "muv" vantsajn aj dahpáduvvat sæmmi gå ietjá.
+Ávon lav gal gå besav Angola ja Nigeria merragátten mannat.
+Danna l má værámus, javllá sån.
+Sådnåbiejve vat Martin Paulsen manná vanntsaj.
+Dán bále galggá Dakaraj mij la Senegalrijkan.
+Ja dán bále galggá Nuorttamerraj mannat aktan da 11 ma lij Paulsena siegen vanntsan "Sea Tiger" mij la "dåssju" 74 miehtara guhkak (Bijllafærjjo "Virak" Gásluovta ja Ájluovta gaskan la 84 miehtara guhkak).
+-Gå hæhttup, de hæhttup, valla ij de dåhkki balon liehket, javllá Martin Paulsen mañutjissaj ja ávvus lieggasap rijkajda mannat.
+Ilá binná l sáme guoradallamijs, dajna de vierttip juojddá dahkat.
+Vuona guoradallamráde guhti l rudájt juollodam sáme guoradallamijda la prográmmajn vargga gietjen.
+Dajna l aj råhtto, ja dajna aj Árran sihtá guoradallamav lasedit sierraláhkáj sáme ássjij birra, ja sierraláhkáj dájn dáfojn.
+Bildet: Oddmund Andersen ja Sven Roald Nystø mielas la ilá binná sáme guoradallamis, ja gåhttjoba dajna ságastalátjit sáme guoradallama birra Árranij.
+Snjuktjamáno 21. ja 22. biejve tjåhkani dan diehti fáhkabirrusa moattet guovlos ja moattet fáhkasuorges Árranij Ájluoktaj.
+Ja ulmme l giehttot gåktu máhtudakdahkamusájt lasedit sáme varresvuoda-, giela-, kultuvra- ja sebrudakguoradallama gáktuj.
+Árran la juo institusjåvnnå gånnå guoradallam la ájnas doajmma, valla sihti huoman ienep guoradallamav moatten ietjá fágajn dájn birrusijn.
+Dajna tjoahkkiji stáhta oajválattjajt, guoradallaminstitusjåvnåjt ja politihkkárijrt giehtotjit gåktu galggá máhtudakdahkamusáv lasedit mij guosská sáme guoradallamav julevsáme dáfon.
+-Vuona guoradallamráde prográmma mij guosská sáme guoradallamav la vargga gietjen.
+Guoradallam Nuorttalij guovloj birra la jådon, oasseráppårttå etnalasj relasjåvnåj birra Nuortta-Nordlándan la juo gergas, ja mij aj sihtap ienep árvvobuvtadimev dajn institusjåvnåjn ma li.
+Sihtap ienep árvov vaddet kulturmujtojda, ja dárbahip ienep guoradallamav dáj ássjij birra, subtsastibá sierrarádediddje Sven-Roald Nystø ja seniorguoradalle Oddmund Andersen gudi goappátja Árranin barggaba.
+Såj libá dán konferánsa háldadiddje ja sunnun la aj åvdåsvásstádus dáv guoradallamkonferánsav tjadádit.
+Ja moattes li dán konferánssaj gåhtjodum stáhta ja fylkkasuohkana oajválattjajs, Sámedikkes, sáme institusjåvnåjs, allaskåvlåjs ja universitehtajs, guoradallambirrusijs, sámepolitihkalasj belludagájs, suohkanijs dájn guovlojn aktan Nissununiversitehtajn Stájgos.
+Konferánsa oajvveulmme l lagábut gæhttjat makkár hásstalusá li giela hárráj, sáme kultuvrrahiståvrå hárráj, varresvuoda hárráj, ja gåktu galggá guoradallamav jåhtuj oadtjot julevsáme dáfon dán biele ja aj rijkarájá nuppen bielen.
+-Konferánsan galggap juohkusijn barggap workshop gånnå aj åvddån buktep dajt ássjijt majt lip dan forumin giehtadallam, subtsastibá Nystø ja Andersen.
+Konferánssa l rabás divnajda.
+Sara Aira Fjällstrøm la åhpadiddje.
+7 jage dás åvddål váttsij iesj álggokursav.Norsk kortversjon
+7 jage dás åvddål váttsij iesj álggokursav.
+7 jage dás åvddål ittjij buvte sámástit.
+Dajna de julevsámegielav låhkågådij.
+Uddni l iesj åhpadiddje, ja gæhttjal sámástit vaj giellaj ájn vil buorep hárjján.
+Sån la julevsábme, valla ij la huoman ietjas iednegielav oahppam åvddål gå julevsámegielkursav váttsij jagen 1999.
+Sujna lij dalloj gássjel dádjadit majt ulmutja giehttun, valla mierredij galgaj gielav oahppat nav vaj máhtij ienebut sáme sebrudagán oassálasstet.
+Valla ittjij de dalloj diehtám galgaj åhpadiddjen sjaddat.
+Sara Aira Fjällström álgij giellakurssaj gånnå Karin Tuolja lij åhpadiddjen.
+Dálla iesj barggá åhpadiddjen, ja galggá vat nuppijt mañen válldet dan sæmmi giellagæjno milta majt iesj la mannam.
+-Iv la de bárep ietjam iednegielav berustam, ja dajna iv la ga buktám sámástit.
+Gå Karin Tuolja muv åhpadij 7 jage dás åvddål, de smaredij giellaberustibme mujna.
+Dajna de julevsámegielav oahppiv ja giellaj hárjjániv, subtsas Sara guhti dálla åhpadiddjen barggá.
+Sara gæhttjal agev sámástit.
+Nav sån giellaj hárjján.
+-Nuortakgielan la fábmo Jåhkåmåhken, ja dan diehti de dat ienemusát gullu.
+Valla gæhttjalip gåjt julevsámegielav låhkåt ja vat nuppijt oahppat.
+Dálla dåbdåv dagu giella dæhppum la, ja suohtas la val gå besav sámástit ietjam iednegiellaj, javllá Sara guhti l ietjas oahppij Divtasvuonan dán vahko mannam.
+Oahppe Sáme åhpadusguovdátjis mannin Divtasvuonan dán vahko.
+Gåvån li báktegåvåjt Læjknásjen Divtasvuonan gæhttjamin.
+Peter Berg-Mikkelsen la balon Måske jåhkå ij la desti sæmmi luossajåhkå dagu "dålen".Norsk kortversjon/oanegis darogiellaj
+Peter Berg-Mikkelsen la balon Måske jåhkå ij la desti sæmmi luossajåhkå dagu "dålen".
+Norsk kortversjon/oanegis darogiellaj
+Måske jåhkå ij la desti dat sæmmi dagu dålen.
+Dav javllá Peter Berg-Mikkelsen guhti l njunnjusj Måske jåhkåæjgátsiebren.
+-"Dålen" lidjin galla guole.
+Dallutjis gå elfábmoviddnudahka Gåjkijjávrev dulvvadij, ja oasse Måske jågås gádoj, ælla årnik luosa jågån vuodjam, javllá Berg-Mikkelsen ja jasskat gå oadtju rudájt mij galggá aneduvvat "jåhkålahka dåjmajda".
+Måske jåhkåæjgátsiebrre la berustimsiebrre gånnå da ednamæjgáda oassálassti gænna l ednam mij la jåhkågátte lahka.
+Ulmme dájna siebrijn la háldadit dajt rudájt majt Nord Salten Kraftlag vaddá buhtadussan gå lij Gåjkijjávrev dulvvadam.
+-Dá rudá Måske jåhkåj galggi aneduvvat guolleháldadibmáj ja dåjmajda ma jåhkåj gulluji.
+Dáv subtsas Måske jåhkåæjgátsiebrre njunnjusj Peter Berg-Mikkelsen.
+Nord Salten Kraftlag dulvvadin Gåjkijjávrev moadda jage dás åvddål.
+Dallutjis la jåhkå mij Gåjkijávres gålggå unnum, ja dajna l aj tjáhtje Måske jågån binnum.
+-Ij la val makkárak juorrulibme dát dulvvadibme la sivvan dasi gå ij la desti nav luossa Måske jågån dagu åvddåla.
+Dajna aj oadtjop 50.000 kråvnå jáhkáj elfábmoviddnudagás jågåv háldadit nav vaj bissu luossajågån.
+Jågån la luossa binnum vaj ij desti Fylkkamánne dav ane luossajågån, subtsas Peter Berg-Mikkelsen.
+Berg-Mikkelsen aj giehttu Måske jågån ij la sæmmi made luosajs dagu "dålen", ja suv mielas la dulvvadibme dasi vihken.
+Måske jåhkåæjgátsiebre njunnjutja mielas la dárbbo guolleháldadusájn barggat juska dal båhtusa e nav buoret vuojnnu, ja rudá elfábmoviddnudagás galggi aj jåhkålahka birrusijda aneduvvat.
+Dajna de Berg-Mikkelsen gæhttjá ietjá sajijda gå jur jåhkåj.
+-Stivrra l gæhttjamin Ruossavággáj jus la máhttelis dagu gámáv dasi tsieggit ja aj guollidit jávren nav vaj smávguolátja gáhtu.
+Ruossavákkjåhkå l aj oasse Måske jågås, javllá Berg-Mikkelsen ja nammat aj galggi gæhttjalit luossaviejegijt Måske jåhkåj sáddjit.
+-Ep la ájn jågåv guodám, valla sihtap vuostak gárvedit birrusijt nav vaj addnijda buoremus lahkáj sjaddá.
+Miján lij má rudá duon dán prosjæktaj mij jåhkåj ja jåhkålahka birrusijda gullu, javllá sån ja sihtá ulmutjijt ævtodit masi l buoremus rudájt adnet.
+Jåhkåæjgátsiebrre la aj Ruossavággáj ådå bálggáj gæhttjagoahtám.
+Udnásj bálges la má várálasj gå muttijn rido bálggá badjel vierrá.
+Stivran Måske jåhkæjgátsiebren li Peter Berg-Mikkelsen, Frank A. Jenssen ja Karl Gunnar Mikkelsen.
+Jahketjåhkanimen dán giese gåhtjoj jåhkåæjgátsiebrre divna Måske årrujt bassembiergov båråtjit.
+Dálven Sámegiellaåhpadibme Divtasvuonas Jiellevárráj Divtasvuona suohkan la varresvuodatermaj barggamin gånnå l ulmme ietjasa barggijt åhpadit, ja Jielleváre suohkan aj sihtá dát bargos oasev válldet.
+Dálven
+Sámegiellaåhpadibme Divtasvuonas Jiellevárráj
+Dan diehti l Jielleváre suohkan Divtasvuona suohkanij girjev tjállám ja gatjádam jus dåhkki sámegiellakursav sijá barggijda aj ásadit.
+Divtasvuona suohkan ja Stig Eriksen sihti dáv dievnastusáv Jiellevárráj vuobddet, ja vájbi tjavtja guovlluj dát åhpadibme jåhtuj boahtá.
+Gidádálven Taxiijn hæjttáIdar Taxi Måsken sjattaj riek oahpes gå Discovery channel sáddij filmav dan birra, valla ittjij de dat huoman Idar Mikkelsenav boanndoda.
+Dajna de Måske taxi sjaddá histåvrrå.
+-Mån lav 16 jage taxiav Måsken dåjmadahttám, valla iv desti vuojne sisboadov dassta ja iv desti elja dav dåjmadahttet, subtsas taxiæjgát.
+Gidán Universitehtaåhpadibme ÁrraninUniversitet på Drag Direktørra Stig Fossum B��dødjo Allaskåvlås, Árrana stivrranjunnjusj Tone Finnesen, dekanus Asbjørn Røiseland Bådødjo allskåvlås ja Árrana direktørra Filip Mikkelsen gæhttjalin gávnnat tjoavddusav julevsáme allaskåvlå åhpadibmáj.
+Vájbi sjaddá universitehtaåhpadus Ájluovtan?
+-Miján la juo nanos vuodo dákkár fálaldagáv dájda bájkijda ásadit, ja åvddåprosjekta l juo jådon.
+Vuorddedahtte l gergas soames máno duogen, javlaj mielos allaskåvlå dierktørra dalloj.
+Gidágiesen Boahttsu Svieriga bieles Vuona bællájThomas Ællosáme Vuona ja Svieriga bielen rijddalin gå ællosáme Svieriga bieles sihtin ietjasa ælojt Vuona bælláj guododittjat.
+Sij vuosedi láhkaj 1751 jage rájes.
+Soames ællosáme Vuona bielen sihti aj guododahttet ietjasa ælojt Svieriga bielen, ja dassta de rijddo sjaddá.
+Thomas Labba la ietjas elujn ganugam vuolládagájda.
+Ij duosta várijda elujn jåhtet.
+Ballá Svieriga bælláj massá, ja sijá boahttsu sehkani svenska boahttsuj ja nav de lulu láhppuji.
+Giesen Sáme báhkodáhtátjoahkke rabáduvvamSpråkstyret Sámedikke giellastsivrra: Nora Marie Brandsfjell, Rolf Olsen, Magne Einejord, Karen Monica Paulsen ja Tor Magne Berg oassálasstin gå sáme báhkodáhtátjoahkke www.Risten.no rabáduváj.
+Dát báhkodáhtátjoahkke la næhttabielle gåsi divna sáme bágo julevsáme-, nuorttasáme- ja oarjjelsámegiellaj biejaduvvi ja gånnå aj máhtá åhtsåt juogu dal bágov jali gåktu bahko såjåduvvá.
+-Dán báhkodáhtátjoahkken li juo12.000 bágo, ja dát la ræjddo giellabarggijda ja diedon aj iehtjádijda gudi gielav berusti, javlaj Sámedikke giellastivtra ájras Karen Monica Paulsen åvdås gå almulattjat dáv næhttabájkev rabáj.
+Tjaktjagiesen Sihtá julevsábmáj girjijt tjállegoahtetNorbert 24-jahkásasj ungáralasj studænnta Norbert Kiss la sámegielav låhkåmin, ja guoradallamin ungára-, suoma- ja sámegielav.
+Sån sihtá girjijt julevsámegiellaj tjállet, ja aj ietjas giellaj sáme girjijt jårggålit.
+-Dát la muv gáppte, ja guláv dagu aktijvuodav sámij, javllá sån ja vuoset ietjas nasjunálgárvov.
+Sån aj sihtá julevsámegielav adnet gå galggá novellajt tjállet ja girjijt jårggålit.
+Giesen la Divtasvuonan mannam sámegielav buorebut åhpatjit ja sámij buorebut oahpástuvvat.
+Tjavtjan NSR-BB 2-1Miriam Miriam Paulsen ja Tone Finnesen bájkálasj NSR-listas ja Anders Urheim BB-listas li da gålmmå ájrrasa Gasska Nordlánda válggaguovlos boahtte válggagávdan Sámedikken.
+4 lista oassálasstin dán jagásj Sámedikkeválggaj dán guovlon.
+Sálto Sámesiebrre - NSR oadtjun 208 jiena, Barggijbelludahka 113 jiena, Gasska Nordlánda Doarespoltihkalasj lissta 38 jiena ja Sáme válggalihtto 11 jiena.
+Tjaktjadálven Ep dal ájn diede jus girjjetjállen sjaddapSamlet rundt forfatterne Sjattaj ållu hávsskes båttå gå sáme girjjetjálle goarrihin Strávnjunje skåvlån gasskavahko, ja oahppe Isabell, Katja, Are, Tony, Sivert, Tor Ivar, Andreas, Silje ja Birgitta oattjojga gullat gånnå sámegiella aneduvvá, gåktu máhtá buorre subttsasav dahkat.
+Giella l aj ietjá gå dav majt dåssju njálme tjadá buvtá, ja dáhpádusás ja åtsådallamijs gitta tækstaj la guhka, roañkok bálges, ja unna Strávnjunjátjis dåhkki aj geldulasj subttsasav dahkat.
+Tjálle sihtin oahppijda subtsastit vehik máhttelisvuodaj birra jus sidá tjállen sjaddat.
+Gidádálven
+Taxiijn hæjttáIdar
+Taxi Måsken sjattaj riek oahpes gå Discovery channel sáddij filmav dan birra, valla ittjij de dat huoman Idar Mikkelsenav boanndoda.
+Gidán
+Universitehtaåhpadibme ÁrraninUniversitet på Drag
+Direktørra Stig Fossum Bådødjo Allaskåvlås, Árrana stivrranjunnjusj Tone Finnesen, dekanus Asbjørn Røiseland Bådødjo allskåvlås ja Árrana direktørra Filip Mikkelsen gæhttjalin gávnnat tjoavddusav julevsáme allaskåvlå åhpadibmáj.
+Gidágiesen
+Boahttsu Svieriga bieles Vuona bællájThomas
+Ællosáme Vuona ja Svieriga bielen rijddalin gå ællosáme Svieriga bieles sihtin ietjasa ælojt Vuona bælláj guododittjat.
+Giesen
+Sáme báhkodáhtátjoahkke rabáduvvamSpråkstyret
+Sámedikke giellastsivrra: Nora Marie Brandsfjell, Rolf Olsen, Magne Einejord, Karen Monica Paulsen ja Tor Magne Berg oassálasstin gå sáme báhkodáhtátjoahkke www.Risten.no rabáduváj.
+Tjaktjagiesen
+Sihtá julevsábmáj girjijt tjállegoahtetNorbert
+24-jahkásasj ungáralasj studænnta Norbert Kiss la sámegielav låhkåmin, ja guoradallamin ungára-, suoma- ja sámegielav.
+Tjavtjan
+NSR-BB 2-1Miriam
+Miriam Paulsen ja Tone Finnesen bájkálasj NSR-listas ja Anders Urheim BB-listas li da gålmmå ájrrasa Gasska Nordlánda válggaguovlos boahtte válggagávdan Sámedikken.
+Tjaktjadálven
+Ep dal ájn diede jus girjjetjállen sjaddapSamlet rundt forfatterne
+Sjattaj ållu hávsskes båttå gå sáme girjjetjálle goarrihin Strávnjunje skåvlån gasskavahko, ja oahppe Isabell, Katja, Are, Tony, Sivert, Tor Ivar, Andreas, Silje ja Birgitta oattjojga gullat gånnå sámegiella aneduvvá, gåktu máhtá buorre subttsasav dahkat.
+B�rd Eriksen la jiedna�sijn barggamin S�m�sta-girjijda.
+Vuorkk�g�vv�.
+Kurssagirjijda "Sámásta" la dal ruvva máhttelis jiedna-CD'av oasstet.
+Girjjealmmudahka "Báhko" la mañemus bargov dasi biedjamin, ja soames vahko duogen la aj máhttelis julevsámegielav gulldalit madi kurssagirjen lågå.
+Avd.
+Leinesfjord- tlf.
+Leines- tlf.
+Nordfold- tlf.
+-Gå Divtasvuona suohkan la giellaháldadusguovlluj oassálasstám, de la árvvedahtte sjaddá gatjálvis jiednaj ja gåktu gielav jiednada.
+Dajna lip aj jiedna-CD'av gárvedime "Sámásta"-girjijda, giehttu Bård Eriksen gut la bæjválasj jådediddje girjjealmmudagán "Báhko".
+Jiedna-CD'a vuostasj "Sámásta"-girjjáj boahtá ruvvaláhkáj, madi jiedna nubbe girjjáj la gárves giese guovlluj.
+Sámásta goalmát girjje la aj ruvva gergas, ja Eriksen aj moadda ietjá girjij ja tjállusij la barggamin tjuodtjelij jage.
+Dijmmá almmudij "Báhko" gáktsa girjje ja avtav CD-av, ja majt Eriksen dálátjij vuojnná la jáhkedahtte sæmmi mahte sjaddá dán jage aj.
+Árranin de sjaddá máhttelis åhpadusmáhtudagáv válldet tjaktjaj jus lij galle åhttsijs.
+Vuorkkágåvvå: Lars Theodor Kintel.Norsk kortversjon/Oanegie dárogiellaj
+Vuorkkágåvvå: Lars Theodor Kintel.
+Norsk kortversjon/Oanegie dárogiellaj
+Jus la galle åhttsijs, de la máhttelis åhpadusmáhtudagáv válldet Ájluovtan boahtte skåvllåjage.
+Knut Hamsun joarkkaskåvllå l plánimin dáv fálaldagáv, ja fálaldahka l aktisasjbarggo Árranijn ja Aetátajn, ja orgániseriduvvá degu "rabás skåvllå".
+Åhpadibme sjaddá dagu "åhpadusdivudahka" gånnå oahppe ietja hæhttuji låhkåt ja åhpadusáv ietja galggi åmastit.
+Åhpadibme l nehta baktu, ja aj bagádiddjij baktu gudi lij åhpadusbájken.
+Åhpadibme l ienep dagu "friddja" åhpadibme dajna gå la máhttelis åhpadusmáhtudagáv moatten jagijn gillot.
+Duodden la aj máhttelis sámegielav låhkåt, ja Knut Hamsun joarkkaskåvllå vieledi oahppe galggi sebrudakfágav ja giellafágav sámegiellaj oadtjot.
+Realmáhtudahka aj dåhkkiduvvá gå oahppe galggi dán åhpadibmáj åhtsåt, ja dajna de moadda bálggá rahpusij dajda gænna ælla goassak læhkám dakkár máhttelisvuoda åvddåla.
+Gájdosåhpadibme Árranis aj boatte skåvllåjage joarkká.
+Árran fállá åhpadimev julevsámegiellaj vuodo- ja joarkkakåvlå oahppijda gájka gielladásijda.
+Åhpadiddje l Árranin, valla oahppe oadtju åhpadimev videokonferánsarustigij tjadá.dan skåvllåj gånnå li bæjválattjat.
+Skåvlå ma sihti åhpadimev sámegiellaj TV'a baktu, vierttiji ruvvalahkáj Árranij diededit.
+Åtsådallam vuoset sjaddá nággo tjaktjaj buoremus åhpadimájgev åttjudit gå nav moadda skåvllå sihti dákkár fálaldagáv.
+Árran la juo dákkár åhpadimvuogijn 8 jage barggam, ja oahppe li vargga ålles Vuonarijkas.
+Duodje Nordl�nda njunnjusj Aline Mikkelsen.
+-Doajvov oattjov lagábut diehtet ma li julevsáme girjaga, ma li julevsáme háme ja bájno, ja aj gåsstå båhti.
+Ja doajvov aj dát prosessav álgat mij mielav tjuovggi ma li julevsáme girjaga, háme ja bájno.
+Nav javllá duodjár Aline Mikkelsen ja doajvvu riek moattes oassálassti gå seminárra julevsáme girjagij birra ásaduvvá.
+B�de fiskere og politisk ledelse i Steigen er frustrert over at fiskere i Steigen "diskrimineres" i forhold til kolleger i Hamar�y og Tysfjord n�r det gjelder fordeling av tilleggskvoten til fiskere i sj�samiske kommuner.
+Duodje Nordlánda njunnjusj Aline Mikkelsen.Gávnnuji gus sierralágásj julevsáme girjaga, háme ja bájno?
+Ja jus gávnnuji, gåsstå da båhti?
+Ja manen li nav sjaddam?
+Vásstádusá dájda gatjálvisájda oattjo márjju jus oassálastá seminárraj mij ásaduvvá Duodje Nordlándas aktisattjat Sáme Allaskåvlåjn.
+Seminárra galggá tjalmostit julevsáme girjagijt, hámijt ja bájnojt, ja tjadáduvvá basádismáno 15. ja 16. biejve Árrana auditorian.
+-Duodje ja dájdda guosská moadda fáhkatjerdajt dagu giella, religijåvnnå ja sebrudakviddjura.
+Dán semináran galggap gæhttjalit oadtjot vásstádusájt ja rahpat máhttelisvuodajt, ja aj dádjadit aktisasjvuodav sáme kultuvrramoalgedimijn mij manná buolvas buolvvaj, javllá njunnjus duodjesiebren Duodje Nordlánnda, Aline Mikkelsen.
+Mikkelsena mielas hæhttu vuostak diehtet árbbedábálasj girjagij, bájnij ja hámij birra åvdås gå iesj girjagijt hábbmida.
+-Temá semináran la gåbdde dajna gå sihtap iellemhámijt ja ájádusájt giddit daj dahkamusáj mij vuojnnu duojijn, dájdajn, biktasiijn, vædtsagijn ja iellemvuogijn.
+Gå diehtep gåktu l åvddåla læhkám, gåktu åvddåla lidjin, da la aj giehpep ja ienep "riekta" mijá buolvas dajt háddiddit, ja dassta ietjas hámev dahkat.
+Ma li divna da symbola ma li anon?
+Manen la ruossa guovddelin sliehpá girjagijn?
+gatját Aline Mikkelsen Gåvåstagá ja merka aneduvi duon dán ulmmáj, ja girjaga julevsáme dáfos li ållu ietjá gå girjaga nuorttasáme ja oarjjelsáme dáfos.
+Julevsáme girjaga li ållu sierralágátja.
+-Gåktu galggap dålkkut dajt moadda moalgedimijt majt vuojnnep dájn mijá dáfojn, gatját Aline Mikkelsen guhti l mælggadav barggam dáhkkár seminárav julevsáme guovlluj åttjudit.
+Vijmak de vuorbástuváj.
+-Seminárra l rahppot gájkajda, ja la sierraláhkáj duodjárijda, åhpadiddjijda ja iehtjádijda gudi barggi ja berusti duodjáj.
+Gájka li buorisboahtem, hæjttá Aline Mikkelsen.
+Låhkke dán semináran li duola dagu Maja Dunfjell Sáme allaskåvlås, Bjørg Evjen Råmså unversitehtas, Inga Maria Mulk, Àjtes Jåhkåmåhkes ja Dikka Storm Råmså dávvervuorkás.
+Duodden aj soames bájkálasj lågådalle.
+Duodje Nordlánda njunnjusj Aline Mikkelsen.
+Gávnnuji gus sierralágásj julevsáme girjaga, háme ja bájno?
+gatját Aline Mikkelsen
+Gåvåstagá ja merka aneduvi duon dán ulmmáj, ja girjaga julevsáme dáfos li ållu ietjá gå girjaga nuorttasáme ja oarjjelsáme dáfos.
+Nordlánda fylkkasuohkan ij la ájn majdik dahkam mij guosská Divtasvuona suohkana oassálasstem sáme giellaháldadusguovlos, valla fylkkaráde Geir Knutson jáhkká julevsámegiella sjaddá fylkkasuohkana oajvvesámegiella.
+Nordlánda fylkkasuohkanin gullu divna gålmmå sámegiela.
+Nuorttafylkan nuorttasámegiella, gasskafylkan julevsámegiella ja oarjjefylkan oarjjelsámegiella.
+Fylkkaráde Geir Knutson ij rat diede makkár giellasuorggáj Nordlánnda fylkkasuohkan almmulattjat gullu, valla suv mielas la fylkkasuohkana oajvvegiella julevsámegiella.-Galggap dagu Nárvijkan galbajt gatsostit nuorttasámegiellaj, ja Mosjøenin oarjjelsámegiellaj, ja vat gasskafylkan julevsámegiellaj, gatját Knutson ja joarkká: -Jáhkáv julevsámegiella sjaddá mijá oajvvesámegiella.
+Valla ep la ájn dan diehti åvvå majdik mierredam.
+Sihtap ájn departementajn gullat gåktu dát sjaddá lága gáktuj.
+Diehtep galla ienemus oasse sámijs Nordlándan li julevsáme, ja duodden la aj Divtasvuodna, mij la julevsáme guovlon, oassen sáme giellaháldadusguovlluj, javllá Knutson.
+Jus la divtasvuonak ja sidá ietjat ájttegijt lagábut gæhttjat, de la máhttelis jus maná suohkana næhttabælláj www.tysfjord.kommune.no.
+Divtasvuonagij berajhiståvrrå la vargga gietjen, ja vuostasj listajt la juo máhttelis guovllat.
+Dá diedádusá aj mañenagi ådåsmahtti.
+Suohkan la mierredam páhperalmodus divtasvuona berrahij birra ij galga almoduvvat, valla dåssju elektronalasj lahkáj galggá vuoseduvvat - dal ájn.
+Berajhiståvråv aj dåhkki CD'a baktu låhkåt gå ájgge vehik dåbbán.
+Divtasvuona suohkan doajvvu ulmutja berrahijt lagábut guoradalli, gehtjatjit jus la riekta dat mij la tjáledum.
+Jus gávna juoga mij la boasstot, jali jus li dujna duoddediedádusá, diededa suohkanav e-påsta baktu.
+Dåhkki aj tjállev Finn Rønnebuav diededit, jali iehtjadijt gudi berajguoradallamnammadusán li.
+Ann Britt ja Karl Gunnar Mikkelsena s�vtsa li vuolus boaht�m, valla 24 lippa li giesseguohtomis g�htum.
+40 sávtsa libá dálve tjadá fievsen biebbmam.
+Gidán gå sávtsa lidjin guoddám, de ålgus dajt luojtijga, ja gidágiese mannin sávtsa várráj guodotjit.
+Tjavtjan vuordijga sávttsaælov sijddaj vas, valla stuorra oasse lippajs ælla ájn boahtám.
+Ann Britt ja Karl Gunnar Mikkelsen æbá juorrula manen.
+Nettintro utvikler internettapplikasjoner, og v�rt hovedprodukt er en publiseringsplattform for sm� og mellomstore nettsider.
+-Gidágiesen luojtijma 66 lippa ja 39 sávtsa várráj guodotjit.
+Tjavtjan vuordijma ælov sijddaj, valla 24 lippa ælla ájn sijddaj boahtám, subtsastibá sávttsaæjgáda Ann-Britt ja Karl Gunnar Mikkelsen Måskes.
+Divna sávtsa li galla vuolus boahtám, valla ælla val divna lippa mañen tjuovvum.
+Mikkelsena guovtes jáhkkeba lippa lij urudisájda bårrum.
+-Dá guokta åvdep jage guododahtijma sávttsaælov vuolládagájn, ja bierggijma divna sávtsajt ja lippajt.
+Valla dán jage gå gæhttjalijma ælov Ruossavággáj rádjat, ejma vuorbástuva, javllá Karl Gunnar Mikkelsen guhti ij juorrula mij la dáhpáduvvam.
+-Gidagiese vallak lippajt ja sávtsajt ålgus luojtijma, de árvvedav riebij soames lippav doahhpij.
+Valla stuorámus suddár la dal gierkke mij la ienemusájt bahtaj bårråm, javllá Karl Gunnar Mikkelsen.
+Mikkelsen la suhton ráddidussaj mij lágajt dahka, ja imájdallá manen bájkálasj politihkkára e dáv ássjev ienebut giehtadalá.
+-Sij gudi li fámoj nanna galggin dáv ássjev vieledit juo mælggadav.
+Jus sihti ulmutja galggi dákkár smávva sajijn årrot, de vierttiji aj dilev láhtjet nav vaj dåkki dájn sajijn viessot.
+Gå urudisájt ráfeduhtti, da aj mijá viessomlájbbe bårru.
+Mij de galggap dajt urudisájt biebbmat, javllá KarlGunnar Mikkelsen guhti aj arvustallá sávtsaj hiejttet.
+-Ij la má dássta huoman sisboahto.
+Barggap dåssju stáhta urudisájt biebmatjit, javllá Mikkelsen.
+Karl Gunnar Mikkelsena guovtes libá gæhttjalam vuolládagájn sávtsajt guododahttet, valla danna e lippa nav sjatta.
+-Lippa e nav sjatta jus fierván galggi guodot.
+Dajna de hæhttujin bajebuv rádjat, valla de urudisájs bårruji.
+En de diede majt galggin dahkat, ja gåktu, javllá Mikkelsen ja vuornnu lippa lij várráj muohttum.
+- Jus sávtsa ællim sijddaj boahtám, de lij jáhkkedahtte.
+Iedne lij vuolus boahtám, ja lippa dal galggin diedon mañen tjuovvot.
+Valla gå dåssju lippa ælla vuolus tjuovvum, de ælla muohttum, javllá Karl Gunnar Mikkelsen.
+Karl Gunnar Mikkelsen la gávnadam lippa lij urudisájs bårrum, ja mujttádahttá mañemus gierkke Oarjjevuonan vuotjeduváj 40 jage dás åvddål.
+-Dalloj lij dáhpe gierkev bivddet.
+Jus lij dagu dalloj, de lij vájbi dille ietjá, valla dálla i desti lijssi.
+Vájbbá má ulmusj náv gillot, javllá sån mañutjissaj.
+Måske jåhkå l suodjaluvvam stuorra jårmes råve badjelin gitta njálmudahkaj.Norsk kortform/Oanegis dárogiellaj
+Måske jåhkå l suodjaluvvam stuorra jårmes råve badjelin gitta njálmudahkaj.
+Norsk kortform/Oanegis dárogiellaj
+-Jågåv hæhttu vehik suodjalit, ja stuorra jårmes råve badjelin gitta njálmudahkaj ij oattjo oaggot.
+Dajna sihtap guolijda ráfev vaddet.
+Vájbi nav sjaddi ienep guole Måske jågån, subtsas Peter Berg-Mikkelsen guhti l Måske jåhkåæjgátsebrudagá åvddåulmusj.
+Måske jåhkåæjgátsebrudahka la mañemus jagijt gæhttjalam guollimav Måske jågån hiebadit nav vaj dábmuk ja luossa oadtju máhttelisvuodav jågåv bajás goarrit gådåtjit.
+Diehttelis dal ij Måske jåhkå nav ålov guotte maññela gå Gåjkijjávrev dulvvadin ja jåhkå unnoj.
+Jågå æjgáda oadtju dajna juohkka jage rudájt elfámoviddnudagás jågåv bierggitjit.
+Gæhttjalam lij aj luosav sáddjit, valla huoman la binnum luosajs ja dábmugijs Måske jågån dallutjis gå jågåv dulvvadin dån jage.
+Måske jåhkåæjgátsebrudahka l oasstám gállembåvsåjt, mutåvrråságav ja rádjamságav nav vaj oadtju jåhkågáttes biesstagijt gádodit ja jågån gálatjit.
+Tsieggim lij aj skiejátjav råve badjelin gånnå divna dájt gálvojt vuorgudi.
+Jus ilá guolli, de máddo boahtá mávsedittjat.
+Boatsujn la ietjajnis árvvo, ja vierttip dajna luondov vieledit.
+Jus galga muorav miehtses viedtjat, de galga aj tjáppagit dav tjuollat.
+Ja diedon dal i goassak galga gálmijt ráfeduhttet.Norsk kortversjon/Oanegis dárogiellaj
+Luondo vuojññanij hæhttu ájgás boahtet.
+Jus i, de ij vuorbbe duv tjuovo.-Máddo så mávset.
+Ja jus jámiguttjajt hárdá, de daj sjatta vájvástuvvat, subtsastij Jorunn Jernsletten semináran Árranin dån vahko.
+Ulmutjij gaskan li moadda dábe bissum mij guosská luondo adnemij; luondov vieledit, gálmmijt ráfen dibddet, ja ij gårkåjt vájvedit.
+Jus ilá dájt elementajt hárdá, de la máhttelis mávseduvá.
+-Sámij gaskan li dá dábe sierraláhkáj bissum, valla dálla ietjá ulmusjtjerdajn vuojnnep aj gå berusti dákkár dábijt.
+Boahtá gåjt dálla ienebut vuojnnusij dagu láttij gaskan.
+Muv mielas la dát åvddåla læhkám dáhpen ietjá ulmusjtjerdaj gaskan, ja dálla l dát "vuojññan" vat dagu ienebut vuojnnusij boahtám, ij dåssju sámij gaskan.
+Muhtema vat sjaddi vargga udnodime gå la mijáj gaskan dát dáhpe vilá viesso, giehttu Jorunn Jernsletten.
+Jernsletten la nuorttasábmelasj, Råmsån la bajássjaddam, ja la dájt dábijt guoradallam, sierraláhkáj sámij gaskan.
+Jernsletten dåbddå dábijt nuortagij gaskan, ja la aj oarjjelsámij lunna mannam dájt dábijt guoradallamin.
+Jernsletten ij jáhke dábe li nav ietjáláhkáj julevsámeguovlon gå ietjá sáme guovlojn.
+-Ålles Sámen li dal dábe vargga ållu muodugattja.
+Gávnnuji dal sieradusá, ja diedon aj muhtem ietjá namá julevsámeguovlojn gå dagu oarjjelsámeguovlon.
+Valla dábe ja subttsasa li muodugattja nav guhkás gå mån dåbdåv ja lav gullam, javllá Jernsletten.
+Jernsletten manáj Divtasvuonan vásse vahko semináran ságastittjat tema birra majt gåhtjoj "Sámij aktijvuohta luonnduj", ja ságastij aj mij la ájlisvuohtaj tjanádum.
+Jernsletten nammat dagu vuorbev muhtemij gaskan gå li dagu guollimin.
+Ráddna duv guoran oadtju guolev, valla dån i majdik oattjo.
+Jernsletten vuoset Nils Oskalij guhti subtsas guollevuorbbe la tjanádum gåktu nuorev jali jávrev dåmada: "Ij galga liehket vieledahtek, bilkkedit, návrodit ja badjelgæhttjat jávrev jali guolev.
+Guollevuorbbe le ressurssa ja sjivnnjádus mij le aktijvuohtaj ávkken".
+-Mån lav gullam ij galga ilá ålov dagu hágajs guollit.
+Jus dav dagá, de boahtá háhkamáddo ja duv mávset.
+Dát dáhpe má vuoset galga luondov vieledit ja guolleressursajt siesstet.
+Luondov galga tjábbát háldadit, ja ij divna guolev "loapptet" avta bále, buojkut Jernsletten.
+Divtasvuonan la aj gullum gå gårkkåbiesev la bæjsttám, de boahtá gårkkåmáddo duv mávsedittjat.
+Åvddåla ettjin jámiguttjajt girkkogárddáj jáve.
+Hávdde sjattaj gånnå juohkkahasj jámij.
+Ij lim dal daj ájgij máhttelis jámiguttjav nav guhkás suvddet, ja dajna sjattaj gálmmen.
+Jernslettena mielas sjattaj dagu aktijvuohta gálmme ja luondo gaskan.
+Hávdde dajna sjattaj jámiguttja fámujn láddidum, ja dan láhkáj birrusa dagu ietjáláhkáj sjaddin tjielggidum.
+-Jámiguttja vilá viessun "jábmemájmon" ja dagu "gæhttjin" dajt duobddágijt gåsi lidjin jávedum.
+Ja nav aj máhttin vájkkudit viessogijt gudi mannin dajn bájkijn, jali aj vuojnnusij båhtin.
+Gå dal ájádalá, de lij diedon moattes gudi li dán láhkáj vuojñadime, ja ij la dal imáj gávnnuji moadda subttsasa ulmutjij birra gudi muhttijn vádtsi dákkárij nali, subtsas Jernsletten ja buojkut subttsasijn Valnesvuonas gå boadnjásj danna 1950-lågon jámiguttja dávtijt gávnaj, ja dajt unnánasj gehtjadahttijn dåbedastij.
+Dát jámigusj dáv boadnjátjav sijddasis tjuovoj.
+Ja ittjij desti sunji ráfev vatte åvdås gå vat dávtijt bårdoj gåktu lidjin.
+-Gálmme juo luonnduj gullu, ja dát subtsas vuoset ij galga duohttat majdik mij luonnduj gullu.
+Dát vuoset aj juoga mij la estetalasj, dagu gå muorav galga miehtses viedtajt ja dav tjáppagit tjuollat.
+Valla dánna l aj ehtalasj duogásj, javllá Jernsletten.
+Hjørdis Svendsen, Andselv: -Begav majt snjilttjamáno tsåggiv iv la ájn duobbmim.
+Dajna la de dádjadahtte måj Nijlasijn lin ålles giesev gålggåm.
+Lin mannam Finmárkon, Lofåhtan, Roavenjárgan Suoman, ja aj Divtasvuonan.
+Ja de doajvov várráj bessap tjavtjabun.
+Kari-Anne Thomassen, Strávnjunnjá: -Vuona sinna lav mannam, mánaj siegen guollim ja suohtastallam.
+Ja de lav aj iv majdik barggam.
+Duodden lijma Oslon, guokta vahko.
+Ja i val jáhke, valla dav eksámav majt gidán váldijma lav aj tjadá mannam.
+De javla!
+Doajvov sjaddá dåt rabás skåvllå dán tjavtja vaj besav skåvlåjn joarkket.
+Kjell Tore Mathisen, Roandem: -Giesseloahpe la nav oadne.
+Jurra de háhppidav barggat ja ållidit majt galggiv.
+Giesijt la vargga agev råhtto.
+Mån lav Gállán årrum, hyhton.
+Ja de lin áhkkájnim "ådå" vantsajn gålggåm Divtasvuonan, ja diedon aj Uhtsavuonan manádam.
+Njunnjusj Beate Mikkelsen (o.b.
+), Vivian Aira ja Karia-Anne Thomassen lij stivran Sáme æjgátværmástagán Nuortta-Sálton.
+Duodden li aj Arnhild Lindbach ja Beate Rahka Knutsen, valla æbá la gåvån.Norsk kortversjon
+Duodden li aj Arnhild Lindbach ja Beate Rahka Knutsen, valla æbá la gåvån.
+Sáme æjgáda li ietjasa værmástagav vuododam niellja jage dás åvddål.
+Dån vahko válljiduváj ådå stivrra Sáme æjgátværmástagán Nuortta Sálton, ja da æjgáda sihti ietjasa mánáj bajassjaddamdilev buoredit, duola dagu sámegiela åhpadusáv nannit, ja dajt skåvlåjt vájkkudit ma ælla sáme guovddelis bájkijn.
+Ietja li åtsådallam gåktu dárojduhttem sijájt máhtti vájkkudit, ja dajt åtsådallamijt e sidá ietjasa mánájda sirddet.
+Sihti farra mánájdisá buorre bajássjaddamvuogijt vaddet, ja aj doarjodit nubbe nuppev gå la dárbbo.
+Dajna l Sáme Æjgátværmástak vuododuvvam, ja ulmme dájna værmástagájn la gåtsedit ja nannit sáme fámiljaj, mánáj ja æjgádij berustimijt sebrudagán.
+Dan ulme åvdås sihti barggat dåjmaj ja aktisasjbargoj tjadá ietjá orgánaj.
+Sáme æjgátværmástak vuododuváj jagen 2002, ja gávnnu ålles rijkan.
+Værmástagán li 5 bájkálasj siebre, akta dajs la Nuortta-Sálton, ja dán máno 25. biejve tjåhkani æjgádi dán værmástagán vuostasj rijkatjåhkanibmáj Råmssåj.
+Duodden la aj sæmmi biejve stuorra æjgátkonferánssa riektáj ja åvdåsvásstádusáj birra mij ásaduvvá Åhpadus- ja guoradallamdepartementa rádeorgánas Foreldreutvalget for grunnskolen.
+-Sihtap barggat sáme birrusa ja bajassjaddamdile diehti, ja aj liehket dagu fáhkasiebrre sáme æjgádijda mij guosská riektájt mánnágárdijda ja skåvlåjda.
+Dajna de sihtap vájkkudit nav vaj ietjama máná oadtju buorre fálaldagájt åhpadibmáj ja bajássjaddamij.
+Jus ep máhte ássjev tjoavddet, de gåjt galggap gæhttjalit vuosedit gånnå viehkev gávnná, subtsas ådå njunnjusj Sáme Æjgátværmástagán Nuortta Sálton, Beate Mikkelsen.
+Bagádusájt Sáme æjgáda Nuortta Sálton sihti aj ienep dåjmajt ma guosski sijáj bargojda, ja sihti aj ienep æjgádijt mañen.
+Stivrraájrrasa dán bájkálasj æjgátværmástagán sihti vuostak dárbojda gæhttjat, ja sihti dajna æjgádijs gullat gånnå gáma gåddå.
+-Mij ietja dárbahip viehkev ja bagádusájt gåktu galggap dahkat ja majt galggap dahkat gå mijáj máná ålggolin sáme guovddelis bájkijn galggi dagu åhpadusáv skåvlåjn oadtjot.
+Danna dåbddåp li moadda iehpetjielgasvuoda, ja ep rat diede makkár riektá li miján, ja gåktu galggap skåvlåj barggat nav vaj máná oadtju dav åhpadusáv majt galggi.
+Ij la val álgge systema vuosstáj barggat, javlli æjgáda ja stivrraájrrasa æjgátværmástagán, Karianne Thomassen ja Vivian Aira, ja doajvvu Sáme æjgátværmástak la sunnuj viehkken aj.
+Sihti aj nuppijt æjgádijt doarjjat, viehkedit ja bagádit, ja giellaássje li ájnnasa dájda nuorra æjgádijda.
+Oahpástuvvat Sáme Æjgátværmástak sihtá liehket dagu æjvvalimsadje sáme æjgádijda, ja dajna de gåhttju iehpeformálalasj æjvvalibmáj moarmesmáno 6. biejve gånnå sihti aktijdit nuppij æjgádij.
+-Galggap soames stuorra låvdagoahtáj tjåhkanit hávsskudalátjit, valla galggap aj diedon giehttot hásstalusáj birra.
+Ájnnasamos dan æjvvalimen la huoman hávsskudallat, aktan liehket, ja gulldalit majt guhtik ájádallá ja gåktu galggap ienebut aktan barggat.
+Duodden makkár ássje li ájnnasa.
+Valla ienemusát sihtap dåssju æjvvalit ja ienebut oahpástuvvat.
+Dajna de sávvap gájka æjgádijt buorisboahtem aktan mánájdisá, juska ælla mijá værmástagán, javlli dá nuorra æjgáda.
+Mierredam lij biejvev goassa æjvvalij, ja Bájkálsjávijsan sihti biejvet åvddåla diededit gånnå ja gallen dát æjvvalibme sjaddá.
+Bagádusájt
+Sáme æjgáda Nuortta Sálton sihti aj ienep dåjmajt ma guosski sijáj bargojda, ja sihti aj ienep æjgádijt mañen.
+Oahpástuvvat
+Sáme Æjgátværmástak sihtá liehket dagu æjvvalimsadje sáme æjgádijda, ja dajna de gåhttju iehpeformálalasj æjvvalibmáj moarmesmáno 6. biejve gånnå sihti aktijdit nuppij æjgádij.
+Keit Solstr�m la ietjas viddnudag�v �vdd�nahttemin, ja ij rat lijkku g� mobiltelef�vnn� M�sken gullu.
+�Jus ij lim mobiltelef�vnn�, de lij dat juoga sierra majt lij d�hkkit vuobddet, javll� s�n.
+Måsken dal dåhkki turistajs aj sisboadov oadtjot, valla huoman ij sjatta dat stuorra viddnudak majt Mannoæládus Hamsutte Rijkan ævtot ietjas diedádusán majt li gåhttjum Mannoulmme Hamsutte Rijkka.
+Dav jáhkká Keit Solstrøm gut la usjudallam juojnak álgget mij gullu mannoæládussaj.
+Ulmme dájna diedádusájn, majt Mannoæládus Hamsutte Rijkan la dahkam, la barggovædtsagav ja birástagáv dahkat åvddånibmáj Nuortta Sálton mij guosská mannoæládussaj.
+Keit Solstrøm Måskes la oanegis láhkáj dáv diedádusáv gæhttjam, ja jáhkká dåhkki Måsken jali Oarjjevuonan æládusáv dássta dahkat.
+Solstrøm la dájt gålmmå mañemus jagijt giessekáfeav Måsken doajmmam, ja sujna li juo plána gárvvasa ietjas viddnudagáv stuoredit.
+-Mujna li juo plána gárvvása, ja jus manná gåktu doajvov, da lav jådon boahtte gæssáj, subtsas Keit Solstrøm ja giehttu vehik ietjas plánaj birra.
+Låvdagoade sijdda Solstrøma plána li vuododit sijdav gånnå li dåssju låvdagoade, ja de turistajda fállat låvdagådij sinna årrot ienni gå ieme muorragådij sinna årrot ja sengaj sinna oadet.
+Dav jáhkká Solstrøm sjaddá sierraláhkáj sáme bájkijn ja birrusijn, ja mij aj dan diehti Måsskåj hiehpá, Måsske mij la dålusj sáme sijdda.
+-Giesen båhtin soames rájggeguoradalle gudi galggin Råggejávrrerájge tjadá guotsadit.
+Dajda de fálliv skåvlå lásjmudallamlanján oadet, valla sijáj mielas lij buorep ja ienep dagu "eksklusivt" låvdagoade sinna idjadit.
+Ja nav de sjattaj.
+Dá muv guosse nav buoragit soapptsun låvdagoade sinna årrot, ja sijáj mielajs lij aj dat ållu sierra dáhpádus.
+Dalloj de mujna ájádussaj bådij dáv dal dåhkki åvddånahttet ja mannijda idjadimsajev fállat dållågátten, subtsas Keit Solstrøm.
+Solstrøma mielas viertti dakkár doajmma skåvlå láhka nav vaj skåvlåv dåhkki adnet dajna gå álggep la suv guossijda skåvlån lávkkot, ja aj tjátjev viettjáldit.
+Hæhttu vuobdeduvvat Mañemus 3 jage la Keit Solstrøm giessekáfeav Måske skåvlån doajmmam.
+Sujna li aj plána giessekáfeajn joarkket, valla sihtá aj duoddesisboadov, ja sihtá mannijda idjadimsajev fállat.
+-Aktak e oattjo skåvlån oadet.
+Ja jus galggi, de hæhttup buollemvaktav ijáv vádtset.
+Dajna l de álggep årromsajev låvdagådij sinna fállat.
+Duodden la dal aj juoga sierra låvdagådij sinna årrot, ja dasi de diedáv turista lijkkuji.
+Gå de idjadimfálaldahka sjaddá, de la aj máhttelis giessekáfeav åvddånahttet, ja vájbi ienep sisboadov dassta aj oadtjot, javllá Solstrøm.
+Keit Solstrøm dal vuorddá ruhtaviehkev åvdås gå låvdagådijt oasstegoahtá, ja suv mielas hæhttu ruhtadoarjjagav jus galggá vuodnasåkkijn dákkár viddnudagás viessot.
+-Jus dáv dåjmav oattjov jåhtuj, de ij la dåssju ruhtaviehkke masi l dárbbo.
+Dákkár fálaldahka aj hæhttu vuobdeduvvat, ja dajna l de álpep ja vájbi aj buorep jus lijma gájka mannoviddnudagá dájn bájkijn dagu aktan annonserit ja aj aktisattjat barggat, nav gåktu dát pládna vuoset, javllá Solstrøm.
+Ij lijkku mobiltelefåvnnåj Keit Solstrøm ij rat lijkku dåhkki mobiltelefåvnåjn Måskes riññgut.
+-Diedáv soames turista siettosvuodav åhtsi.
+Jus ij lim mobiltelefåvnnå Måsken gullut, de máhttet lijma turistajda siettosvuodav fállat, ja Måsske lij dan fálaldahkaj riek buoragit hiehpat.
+Sæmmi aj sjievnnjisájgijn.
+Dav lij aj dåhkkit vuobddet.
+Dálásj ájge gå ulmutja nav diertjesti ja gånnå l agev juhtsa ja sjurra, de la dálkas dákkár siettos sadjáj boahtet, ja dat la má Måsken, javllá Keit Solstrøm guhti aj doajvvu skåvllå bissu.
+-Jus skåvllå gáhtu de lij hotællaj hiehpat, valla iv de huoman dasi lijkku jus gáhtu.
+Skåvllå de viertti bissot.
+Ja jus sávtsa Måskes gáhtu, da aj juoga sierra Måske sijdas gáhtu.
+Juska lav muttijn sávtsada suhton, da la huoman hávskke gå da goade ålgusjbielen guohtsi.
+Sávtsa aj Måsskåj sierravuodav vaddi, ja dav sierravuodav aj dåhkki vuobddet, jáhkká Solstrøm.
+Låvdagoade sijdda
+Solstrøma plána li vuododit sijdav gånnå li dåssju låvdagoade, ja de turistajda fállat låvdagådij sinna årrot ienni gå ieme muorragådij sinna årrot ja sengaj sinna oadet.
+Hæhttu vuobdeduvvat
+Mañemus 3 jage la Keit Solstrøm giessekáfeav Måske skåvlån doajmmam.
+Ij lijkku mobiltelefåvnnåj
+Keit Solstrøm ij rat lijkku dåhkki mobiltelefåvnåjn Måskes riññgut.
+Katja Helene Nordsletta årru Strávnjunnjan ja soapptsu riek buoragit danna.
+Sån sihtá samegielav låhkågoahtet gå joarkkaskåvllåj álggá.Norsk kortversjon
+Sån sihtá samegielav låhkågoahtet gå joarkkaskåvllåj álggá.
+Katja Helene Nordsletta jådij Auster-Tanas Strávnjunnjáj vargga guokta jage dás åvddål.
+Sån vádtsá dalla 10.klássan, ja soaptsu skåvlån ja aj Strávnjunján.
+Suv mielas la aj hávskke sábmen viessot Strávnjunján.
+Sån ij la goassak nuppástuvvam jali gullam sábme l nievrep gå ietjá ulmusjtjerda.
+-Mån iv la goassak nuppástuvvam jali ietjá láhkáj ládáduvvam dáppen dan diehti gå lav sábme.
+Muv fámilja li aj gájka sáme, ja mån lav dan diehti nav mihá, subtsas Katja ja måjåt.
+Kátja ij lågå sámegielav skåvlån, valla boahtte jahkáj usjudallá sámegielav låhkågoahtet gå galggá joarkkaskåvllåj.
+-Boahtteájgev iv rat diede, valla sidáv gåjt de joarkkaskåvlåv dájn láhkusijn vádtset, soajttá Ájluovtan LOSA-klássan.
+Ja gå joarkkaskåvllåj álgáv, de sidáv sámegielav låhkågoahtet, javllá 10.-klássak gut ienemusát nuorttasámegielav dádjat, valla ij rat sáhkada.
+Katja soapptsu Strávnjunján, valla doajvvu ienep ulmutja galggin danna årrot.
+-Muhttijn ij la nav ållo dahkat dánna.
+Ja diedon åhtsålav oassásijt ja oasseguovdátjav gånnå máhtáv muhttijn ietján gå hálmugijt oasstet, javllá Katja mañutjissaj.
+-Mánná gænna ij la namma, ij la rat sebrudahkaj tjáledum.
+Namma aj vaddá identitehtav, giehtoj proffesor emerita Louise Bäcman guhti Divtasvuonan manáj dijstagá ságastittjat namáj, nammaadnema ja gástadime birra sámij gaskan.
+Bäckman lij akta lågådallijs semináran "Gierkkamis hávddáj" majt Árran ásadij dijstagá, ja Bäckman giehtoj gåktu mánná namáv oadtju, ja aj gåktu sáme mánájt gástadin.
+Gástadime birra la aj moadda dábe.
+Juohkkahattjan la dal namma, ja namma l ájnas oasse ietjas iedentitehtas.
+Soajttá dassta boahta sáme li ájgij tjadá dættov biedjam mij guosská námáv vaddet, ja aj mánáv gástadit?
+Nammadábe li rievddam dålutjis dálásj ájggáj.
+Nammadábe li ietjájduvvam ja oadtjum svidájt ietjá værldijs, ja gatjálvis la agev læhkám; makkár namáv galggá mánnáj vaddet?
+-Ållu dålen ettjin sierada ålmåj ja nissunij namájt, dajna de máná oadtjun vájk makkár namáv.
+Maññela dát rievdaj, ja uddni li dal sierra namá báhtjajda ja næjtsojda, subtsas Louise Bäckman.
+Louise Bäckman la bajássjaddam Vapstena tjielden Dærdná lahka Svieriga bielen, ja la læhkám åskodieda professor ja prefekta Stockholma universitehtan.
+Suv sierraábnas la læhkám sáme åssko dålutjis gitta dálásj ájggáj, ja Bäckman la sierraláhkáj lagábut gæhttjam namáj dábijt ja gástadimev sámij gaskan.
+Ettjin dal sáme ietjas histåvrå birra majdik dalloj tjále, ja dajna ælla bárep diedo sámij birra åvdås gå báhpa sámij lunna mannagåhtin.
+Dajna ij Louise Bäckman diede bárep gástadime birra åvdås gå risstalasjvuohta sámijda bådij.
+Tjállaga dallutjis lidjin tjáledum dajs báhpajs gudi sámij lunna mannin.
+-Nammadábe li rievddam, ja ájgij tjadá la ájnnasamos mánáv iehtjádij nammaj biedjat, duola dagu jámiguttjaj nammaj biedjat, valla aj viessogij nammaj, subtsas Bäckman.
+Dáhpe lij aj namáv oadtjot niegoj tjadá, ja dat dáhpe l dal gitta dálásj ájggáj bissum.
+Noajdde dal aj namáv mánájda vattij, ja dáhpe viessogij nammaj mánáv biedajt lij aj anon.
+-Gå viessogij nammaj mánáv biejaj, de oattjoj mánná "gájmev", ja dan gájmmáj de mánná oattjoj sierra aktisasjvuodav.
+Mij nammaj guosská lij álu nav; bárnne sjattaj ádjás nammaj, ja niejdda áhkos nammaj, valla gájme nammaj aj sjattaj, ja muhttijn tjabu guole nammaj, subtsas Louise Bäckman.
+Gå de mánná namáv oattjoj lij sierra rituálla, ja namáv dal oattjoj juogu dal gå gástaduváj jali sierra rituála baktu.
+Dahpe lij mánáv gástadit, ja niedan dal aj juogu ietjá ristagis máhtij dav dahkat.
+Mánná ittjij máhte ienep gå 8 biejve liehket gássta dagá.
+Risstagis gássta lij ájnas sámij gaskan dajna gå lij almmulasj gássta, valla dáhpe lij aj mánáv sijdan gástadit.
+-Gå de gástadin, de galgaj risstaieddne namáv javllat báhpa åvdån.
+Jus ittjij báhppa namáv dåhkkida, de máhtij báhppa ietjá namáv biedjat.
+Muhtem sajijn lij aj dáhpe mánáv vat nuppádis gástadit sijdan.
+Ja sån gut dav gástadij oattjoj namáv lávgaieddne, subtsas Bäckman.
+Bäckman giehttu gå sáme sijdan mánáv gástadin, de gástadin værálda ålmmå namán.
+Tjátjen majna gástadin biedjin rissijt, ja duodden aj silbbariggasav jali mássikriggasav.
+-Dajna de mánná guokti gástaduváj.
+Almulasj gássta girkkon lij dal gå mánná sjattaj oasse tjoaggulvisás, valla gå sijdan vat gástaduváj oattjoj berraha namáv ja sjattaj dajna oasse ietjá ja sierra sebrudagás.
+Knut Hamsun joarkkaskåvllå, aktisattjat Sáme æjgátværmástagájn ja Divtasvuona suohkanijn, ásadi giellabiesev Svieriga bielen 24.-29. biejvijt dán máno.
+Dát giellabiesse la álggijda, ja aj dajda gudi gielav máhtti.
+Giellabiesen galggi oassevállde hárjjidallat njálmálasj julevsámegielav dåjmaj tjadá sáme birrusijn.Jus sidá mañen, viertti Knut Hamsuna joarkkaskåvlåv, sáme åssudagá baktu, diededit.
+Giellabiesse ásaduvvá prátihkalattjat Jielleváren ja Jåhkåmåhken.
+Ælla val goassak dájn dáfojn nav stuorra tjåsskåhåre åvddåla læhkám dagu Vuodnabadán dán giese.Norsk kortversjon/Oanegis dárogiellaj
+Ælla val goassak dájn dáfojn nav stuorra tjåsskåhåre åvddåla læhkám dagu Vuodnabadán dán giese.
+Sieldes garra biegga ådåjakmánon viertij ienemusáv bietsijs Unnalendutjin, Stuorralændon ja Biedán, ja stuorra masjijna lij dájt mañemus vahkojt bietsijt tjuollam ja fiervváj guohtadam.
+Da stuorra tjåsskåhåre ma ållu vuollegiettev gåbttji, vuojnnuji dåbbelis dagu stihka.
+Jáhkedahtte li 6-7.000 kubikkmehtara (sæmmi gå 25.000 tjåskå) ma vijmak suvdeduvvi Sáltovuobmáj stuorra ruovddevantsajn.
+Dån vahko vuostasj noade dåhku manáj, ja vilá lij másjijna Vuodnabadán tjuollamin, ja bietsijt lændojs suvdatjime.
+Duolvvasa ja v�jbbam, valla dud�lattja ietj� l�g�sj sk�vll�d�bijn.
+Alvind Johnsen ja H�kon Mikkelsen lib� suo�adime ma�emus mehtarijt Nuortta Europa tjiek�alamos r�jges.
+Ájluovta skåvlå sámeoahppe nuorajskåvlås, aktan Måske skåvlå oahppe 7., 8. ja 9. klássas, lidjin Råggejávrerájgen suoñadallamin vásse dijstagá.Norsk kortversjon/Oanegis dárogiellaj
+Ájluovta skåvlå sámeoahppe nuorajskåvlås, aktan Måske skåvlå oahppe 7., 8. ja 9. klássas, lidjin Råggejávrerájgen suoñadallamin vásse dijstagá.
+Foto: Hans Marius Andreassen
+Gåro bieles: Anders Kristian Kalstad, Paul Gælok (åhpadiddje), Åse Gælok (åhpadiddje), Adrian Nystø, Jørgen Kintel, Silja Mikkelsen, Marte Mikkelsen, Hanne Eriksen, Johan Daniel Mikkelsen, Markus Mikkelsen.
+Gájka Ájluovta skåvlås.
+Duodden aj Håkon Mikkelsen, Mikael Urheim ja Alvind Johnsen Måske skåvlås.
+Råggejávrerájgge la 597 miehtara tjiekñal Bårjåsnjárgaváre nalta gitta vuodnaj, ja la Nuortta-Europa tjiekñalamos rájgge.
+Råggejávrerájgge la Oarjjevuonan Divtasvuonan Måske sisñelin.
+Oahppijda sjattaj ietjá lágásj klássaladnja, ja "fáhkan" lidjin luonndo ja birásfáhka, sámegiella, mátemátihkka, sijddaoahppa, valla ienemusát lásjmudallam.
+Oahppij mielas lij riek suohtas gå bessin ieme skåvllådåben tjåhkkåhit gulldalime gå åhpadiddje "sárnnet".
+Åhpadusláhka javllá girjje ma almoduvvi girjjedárogiellaj galggi aj sæmmi bále almoduvvat ådådárogiellaj.
+Sámegielan ij dåjma sæmmi láhkáj.
+Dát assmá Ájluovta skåvlå rektorav gænna l miella sæmmi lahkáj dahkat sámegielgirjij, ja suv mielas viertti sæmmi riektá liehket sámegielan aj.
+-Dát la dagu bilkke sámegiela vuosstáj, javllá sån.
+Solveig Skjelnes oajvvat sámegirje almoduvvi divna gålmmå giellatjerdajda avta bále.
+Ájluovta skåvlån la birrusij 50 oahppe gudi julevsámegielav låhki, juogu dal vuostasj- jali nuppátgielladásen.
+Vuostasj biejve rájes la læhkám vánesvuohtá mij guosská oahpponevvagijda, ja vilá l nav, juska dal dille l unnán buorránam dáj mañemus jagij.
+Rektor Solveig Skjelnes asmáduvvá gå diehtá girje ma almoduvvi girjjedárogiellaj, sæmmi bále ådådárogiellaj almoduvvi.
+Suv mielas viertti sæmmi årnik liehket aj sámegiela hárráj.
+-Gå girjje almoduvvá sámegiellaj, akta ber makkár sámegiellaj, de viertti girjje almoduvvat duon guovte oajvvesámegielajda aj.
+Dagu dal girje ma li almoduvvam nuorttasámegiellaj.
+Dajt de vierttti almodit julev- ja oarjjelsámegiellaj dan sæmmi båttå.
+Nav de lijma oadtjot ienep girjijt ja diedon ienep máhttelisvuodajt åhpadimen.
+Sierraláhkáj dal oahppogirjijt ájádaláv massta l nav vánesvuohta gåjt de julev- ja oarjjelsámegiellaj.
+Dajna årnigijn li máhttelisvuoda ienep girjijt almodit.
+Nav de ressursajt siesstep, almasjlasj ressursajt, ja aj rudájt, javllá Skjelnes ja imájdallá manen dát årnik ij la juo jådon sáme væráldin.
+Hásstalusá Åhpadusdepartementa duogen la oahppogirjijt åttjudit, ja uddni la Ájluovta skåvlå rektora guovtes aktan soames sámegielaåhpadiddjijn tjåhkanimen departementajn gånnå sihti vuosedit hásstalusájt ma sámegiel åhpadimev tjuovvu.
+Diedon aj giellaåhpadime birra galggi giehttot.
+-Miján li æjgádijs moattes gænna ij la sámegiella iednegiellan.
+Sij sihti mánájdisá máhttelisvuodav vaddet sámegielav oahppat, ja ájnna máhttelisvuohta sidjij la skåvlå baktu.
+Vájku dal hásstalusá li stuoraga galggap dav huoman duosstot.
+Valla jus galggap stuoves ja buorre fálaldagáv vaddet, de la duodden oahpponevvagijda ájnas ienep tijmmaressursajt oadtjot.
+Dille, mij guosská åhpadiddjijda, la buorránam, valla vájlluji huoman sámegielak åhpadiddje gænna l dagu ieññilsgiella fáhkan, javllá Skjelnes.
+Ietjá gielladille Ájluovta skåvlå rektor aj gåvvi giela dillev åvddåla ja dálla.
+-Miján la dálla ådå buolvva æjgádijs ja mánájs.
+Åvddåla máhttin sámástit, valla ij tjállet ja låhkåt.
+Dálla l dille unnán ietjájduvvam.
+Dálla máhtti moattes låhkåt ja tjállet, valla e sáhkada, subtsas Skjelnes guhti de dáj ássjij birra sihtá uddni departementaulmutjij ságastallat gå Ájluoktaj båhti.
+Åhpadusdepartementa duogen la oahppogirjijt åttjudit, ja uddni la Ájluovta skåvlå rektora guovtes aktan soames sámegielaåhpadiddjijn tjåhkanimen departementajn gånnå sihti vuosedit hásstalusájt ma sámegiel åhpadimev tjuovvu.
+Ietjá gielladille
+Ájluovta skåvlå rektor aj gåvvi giela dillev åvddåla ja dálla.
+Åhpadiddje, ja akta Svierigabiele giellagurujs, Karin Tuoljá Jåhkåmåhkes, åhtsål aktisasjvuodav giela hárráj dán guokta rijka gaskan.
+Suv mielas ij oalges giehta diede majt gåro giehta dahka.Norsk kortversjon
+Suv mielas ij oalges giehta diede majt gåro giehta dahka.
+Karin Tuolja Jåhkåmåhkes.
+Åhpadiddje, girjjetjálle ja giellaguru ij vájba iednegielajnis barggamis, valla sáñart aktisasjvuodav dá guokta rijkaj gaskan.
+Karin Tuolja la vargga viessomájgev ietjas iednegiela åvdås barggam.
+Sån la girjijt tjállám, ja måttijt jagijt gielav åhpadam.
+Karin Tuolja la aj Divtasvuonan ja Hábmerin moaddi mannam giellakursajn åhpadam.
+Suv bæjválasj virgge l vilá åhpadiddjen, ja åhpat joarkkakursan Sáme Åhpadusguovdátjin Jåhkåmåhken.
+Karin Tuoljá mielas la ilá binná aktisasjvuohta dán guokta rijka gaskan giela hárráj.
+Sunji l miella vat aktisattjat Vuona bielijn barggat dajna gå Vuona bielen la nav ållo giellaluohkko.
+Girje Vuona bieles
+-Jåhkåmåhken li gålmmå sámegiela, ja julevsámegiella l dagu unnum.
+Huoman la giella viesso.
+Kursajt tjadádip, ja moadda nuora aj sámegielav låhki.
+Valla vuojnáv aj dáppen, Divtasvuonan, giella l åvddånam, ja moattes dáppen gielajn barggi ja låhki, giehttu Karin Tuolja.
+Tuolja subtsas Svieriga bielen e desti julevsábmáj girjijt dagá, ja dajna de girjijt adni ma li Vuona bielen dagádum.
+-Ij la dal dat midjij boasstot adnet girjijt ma li Vuona bielen dagáduvvam, valla dárbbo l huoman ienep oahppamnevvagijda.
+Tjálle dal Svieriga bielen gávnnu, valla ælla biedniga systeman, ja da gudi bukti tjállet e rat asta tjállet.
+Dajna l de dille mijá bielen gássjel, javllá Tuolja ja sjivnnjet dajt julevsámegieltjállijt gudi li dánna Vuona bielen.
+-Diedáv dánna gávnnuji soames nuorra tjálle gudi dahki nav buorre bargov, ja dajt de hasodav bargujnisá joarkket, javllá Karin Tuolja.
+Anneksav tsieggit
+Tuolja mielas ij julevsáme tærmmajuogos rat dåjma, ja sån aj dajna åhtsål aktisasvuodav dá guokta rijkaj gaskan mij giellabargguj guosská.
+-Midjij la aj buorren gå giella dán bielen la nav åvddånahttám.
+Mij dárbahip dijáv, valla e desti Divtasvuonaga dåppen mijá lunna vuojnnu.
+Åhtsålav dan diehti ienep aktisasvuodav dá guokta rijkaj gaskan.
+Ja dille l nav sjaddam vaj oalges giehta ij diede majt gåro giehta dahka.
+Moadda prosjevtaj lulujma aktan barggat ja nav gielav nannit ja åvddånahttet.
+Dajna da aj vuojnáv Árran galgaj anneksav Jåhkåmåhken dahkat, javllá Svieriga giellaguru.
+Fylkkamánne birásgáhttimnjunnjusj Roar Høgseth ij jáhke Oarjjevuodna - Divtasvuodna ráfájduhteduvvá åvddål gå edesiik 6-7 jage li ájn vássám.Norsk kortversjon
+Fylkkamánne birásgáhttimnjunnjusj Roar Høgseth ij jáhke Oarjjevuodna - Divtasvuodna ráfájduhteduvvá åvddål gå edesiik 6-7 jage li ájn vássám.
+Sn�fokk i Brennvikfjellene.
+Foto: Reidar Berg.
+Álgos galgaj ieme lágásj násjunalpárkka sjaddat, valla ednamæjgáda, sáme birrusa, ja aj Sámedigge vuosstálasstin dajda plánajda.
+Dajna de ráfájduhttempládna ganugij.
+Ságastallamij tjadá sjattaj boados juohkusav válljit mij galgaj ævtodusáv åvddånbuktet gåktu galggá julevsáme dáfojt nasjunalpárkplánaj baktu ráfájduhttet sisñep dáfojn Divtasvuonan, Hábmerin ja Fuoldán.
+Ja dát pládna l dal gergas.
+Pládna l dagádum Sámedikke ja birásgáhttimdepartementa åvdås, ja birásgáhttimministar ja sámedikke sadjásasjpresidænnta dáv plánav giehtaj oattjojga vásse vahko.
+Pládnabarggo gåvåstahttá bargov ráfájduhttet dáv luonndodáfov gånnå lij sáme viessum ájgij tjadá, ja dát ráfájduhttembarggo l de oadtjum násjunálalasj tjanástagáv.
+-Mij lip ájádallam ja ævtodam gåktu dát ráfájduhttembarggo galggá joarkket, ja aj ævtodam gåktu stivrrimjuogos galggá liehket.
+Dán stivrrimjuohkusin li akta juohkka suohkanis mij guoskadallá, duodden ájrrasav fylkkamánnes ja fylkkasuohkanis.
+Duodden li aj sáme ájrrasa dán juohkusin.
+Mij lip aj vuosedam makkár darbo lij ådå tjielggidusájs dajna gå dálásj lágá e dárbojt gåbtjå, subtsas akta njunnjutjijs dán juohkusin Roar Høgseth.
+Høgseth la birásgáhttimnjunnjusj Fylkamánnen ja akta guovtet njunnjutjijs juohkusin.
+Nubbe njunnusj lij Filip Mikkelsen.
+Juohkusa mielas galggá dát sierraláhka gåbttjåt dajt dárbojt ma e gávnnu ietjá lágajn ja njuolgadusájn, ja aj doajmmat dagu pládna- ja tsieggimlága badjel.
+Høgseth jáhkká dá giehtos dáfo ráfájduhteduvvi, valla ij diede goassa, ja makkár hámen.
+-Jus dáfo ráfájduhteduvvá, ja dan baktu oadtjop ållu ådå vidjurijt mij guosská ráfájduhttemij dákkár dáfojs, de sjaddá ållu ådå ja geldulasj dille gånnå li æládusrijdo vieledum, javllá Høgseth.
+Departemænnta galggá dal mierredit jus barggo joarkka.
+Ja jus manná gåktu dát juogos la ájggeplánav dahkam, de esski 6-7 jage duogen sjaddá mierredus Stuorradikken jus dáfo galggi ráfájduhteduvvat, ja makkár hámen.
+Anfinn Pavall la akta �jg�dijs Holtana botsojnjuovadag�s.
+Duokta tjiellde galggá dán vahkjo mierredit jus Pavvalij boatsojnjuovadahka Holtanin Fuosko lahka galggá oassálasstet Salten slakterijaj.
+Basádismáno vuododuváj Salten slakteri dajna gå Gilde galggin hiejttet ietjas njuovadagájn Bådødjon.
+Salten slakteri la dallutjis åhtsåm huodnahav gånnå galggi buvijt njuovadit, ja Pavvalij boatsojnjuovadahka Holtanin la akta dajs sajijs mij la almma.
+Ulmme l álgov dahkat jagen 2007 gå Gilde Bådødjon hæjttá.
+Manen válljiji æjgáda sámeskåvlåv ja sáme åvddåskåvlåv mánájdisá?
+Dát gatjálvis la vuodon guoradallamprosjevtan gånnå l ulmme nannit ja åvddånahttet sáme identitehtav.
+Nav sihti Svieriga bielen sámeskåvlåv nannit, ja Sáme allaskåvllå Guovdagæjnon ja Julevu teknihkalasj universitehtta libá dal gietjen prosjevtajn mij jåhtuj bådij jagen 2004.
+Sámeskåvlåj bieles ij la pedagogihkka sáme skåvlåjda dagádum, valla dat pedagogihkka mij la anon, la barggijs báddnidum.
+Divtasvuonak Rachel Nergård la válljidum ådå stivrraj Sáme bállotjiektjamlihttuj.
+Leif Isak Niilut nuppádis válljiduváj stivrranjunnjutjin, ja Håkan Kuorak sadjásasj njunnjutjin.
+Ietján libá Sara Rimpi, guhti l ajtu Oalloluovtas, ja Ann Kristine Balto mañen stivran.
+Det felles stadig flere elg i Nord-Salten.
+H�stens kvote var på hele 338 dyr, og de mange jegerne i regionen s�rget for at 293 av disse ble felt.
+Det gir en fellingsprosent på 86,7%.
+Antall felt elg har hatt en formidabel vekst de siste årene, og gir h�y verdiskaping - i tillegg til de positive �bivirkningene� for helse og trivsel.
+Les alt her (PDF).
+Dávte ja oajvve dålusj rábon Divtasvuona nuortasjbielen ælla vilá gåbtjådum, jali ietjá láhkáj gåtsedum.Norsk kortversjon/Oanegis dárogiellaj
+Dávte ja oajvve dålusj rábon Divtasvuona nuortasjbielen ælla vilá gåbtjådum, jali ietjá láhkáj gåtsedum.
+Dålusj ráhpo mij la Divtasvuona nuortasjbielen, ja gånnå dávte ja oajvve ælla gåbtjådum, sjaddá dal ájn navti gåktu l uddni.
+Soames dávte li vargga juova ålgusjbielen, madi oajvve l vehik dåbbelin.
+Åvddåla lij ráhpo mierkkidum galbajn, valla dån jage válldin dav galbav ierit.
+Sámedikke birás- ja kultuvrrasuodjalimåssudagá rádediddje Arne Håkon Thomassen vuoset rapporttåj gånnå lij dålusj rábojt Finmárkon guoradallam, ja makkár hásstalusá li dakkár rábujn.
+Dajna de Thomassen ij jáhke mige dáhpáduvá dájna rábujn ájn dán jage.
+-Dákkár ålu sierra kultuvrramujto e nav ålov gierda, ja dajna de vierttip ájn mierredit jus dákkár ráhpo galggá almoduvvat jali tjiegaduvvat.
+Dáv rábov ep dal ájn åvvå duohta åvdås gå stuoves pládna l dagádum, javllá Thomassen.
+Riek buorre båhtusa lidjin ållessjattukåhpadimes sámegiellaj mij Árranin tjadáduváj vásse dálve.
+8 oahppe tjuovvun åhpadimev ja tjadádin eksámav tjálálattjat ja njálmálattjat jorkkaskåvlådásen.
+Soabmása dájs oahppijs ájggu sámegielaåhpadimijn boahtte jage joarkket.
+Stig Eriksen j�det Rijttsemrahte prosjevtav Divtasvuona suohkana bieles.
+"Dålusj" pládna rahte Rijttsema ja Divtasvuona gaskan la vat skáhpas råkkådum.
+Divtasvuona ja Jielleváre suohkana libá rudájt aktan åhtsåm, ja åvddåprosjevtav jåhtuj oadtjum.
+Vuostasj oasse prosjevtas la gávnnat jus la ajtu dárbbo ráhtáj, ja de esski mierredit gåggu l buoremus rahtev biedjat.
+-Mij lip esski dájna bargujn álgov dahkam, ja ållu vuostatjin dal sihtap guoradallat jus la dárbbo rahtáj.
+Bargo diehti hæhttup de dajna oajvvadit gåggu rahte galggá mannat, valla ep dal mij dán åvddåprosjevtan mierrada jur gåggu.
+Dav de hæhttu maññela giehtadallat, subtsas Stig Eriksen guhti prosjevtav jådet Divtasvuona suohkana bieles.
+Prosjækta l válljim juohkusav mij bargov åvdet, ja ájrrasa dán jådedidddjij juohkusin tjåhkani Nárvijkan mánnodagá gånnå galggi ságastit mahkkir ávkke dákkár rahtes la.
+Dán åvddåprosjevtan gæhttji aj sáme æládusájda, tjáhtjefábmuj, geologiaj, turistaæládussáj ja oasesæládussáj, ja makkár hásstalusá ja máhttelisvuoda li.
+Ællobargo diehti la rahte ávkken, ja sæmmi bále aj dåssjen, ja ællobargge ienemusát balli turistajs ja skuhterijs.
+-Muhte mærráj la dal åvdån ællobargguj juska dal huoman bargov giehpet.
+Mij sihtap dal aj máhttelisvuodajda lagábut gæhttjat jus dakkár rahte sjaddá.
+Jus sjaddá mige, de la buoremus jus rahte tjuovvu tjæro rájájt, subtsas Ola Pittsa.
+Pittsa l jådediddje sámeåssudagás dán prosjevtan, ja åvdåstiddje l ællosámij bieles Unna Tjerutja tjæros.
+Pittsa mielas la buoremus jus tjuovvu tjæro rájájrt dajna gå rahte ij jåhtembálggájt bárep buodo.
+Dajna li aj giehttogoahtám ja oajvvadam rahtev Rudnavuodnaj, Tjoadnejávre milta.
+-Tjærro ij la majdik almma mierredam, valla lip dal ájn vuostatjin gæhttjamin makkár vájkkudusá li midjij, ja jus rahte ællobargov hiemssi.
+Ballap galla giehpet ulmutjijda várráj bessat dagu guollitjit ja skohterav vuojátjit.
+Dajna de vat ráfeduhtti ælov, subtsas Ola Pittsa.
+Åvddåprosjækta l jådon 2007 gæhtjáj, ja boahtte jahkáj jáhttá Stig Eriksen álmmuktjåhkanimev tjadádit Divtasvuonan.
+Sån dajna sihtá ulmutjij vuojnojt gullat.
+Dán jage aj juohká Nordlánda fylkkasuohkan ruhtadårjav sáme siebrijda ja institusjåvnåjda.
+Ulmme dájna ruhtadårjajn la nannit ja åvdånahttet sáme gielav ja kultuvrav.
+Dåhkki doajmmarudájt ja aj sierra prosjevtajda åhtsåt.
+Åhtsåmájgge l guovvamáno 15. biejve.
+�jluovta sk�vl� 8. kl�ssaga baktu: Silja Mikkelsen, Anders Kristian Kalstad ja Markus Mikkelsen
+Aline Mikkelsen la njunnjusj siebren "Duodje Nordlannda", ja la iesj duodjár.
+Sån årru Ajluovtan Divtasvuonan.
+Manen sihti dån duojijn álgget?
+-Mån ittjiv máhte majdik, ja danen sihtiv ienep oahppat.
+Majna lijkku buoremusát barggat?
+-Buoremusát lijkkuv sasnijn barggat.
+Manen dån aná duodjekursajt?
+-Danen gå dåssju gallegattja máhtti, ja danen gå nuora aj galggi oahppat.
+Mákkir åhpadus la dujna?
+-Guokta jage Sámij Álmmukallaskåvlån Jåhkåmåhken, ja de lav avtav jagev oahppam turisma birra.
+Duodden lav aj nágin unnep kursatjijt vádtsám.
+Daga dån dåssju dábálasj duojev?
+-Iv.
+Mij mielastuhttá duv ådådahkkuj?
+-Árbbedáhpe muv mielastuhtta.
+La gus duv mielas ájnas nuorajda oassalasstet dán seminárraj?
+-Muv mielas la, danen gå sij galggin oahpástuvvat sijájn gudi ságasti, ja galggi mielav oadtjot duodjáj.
+Le gus juojdá ietjan majt sidá subtsastit duoje birra?
+-Duodje ij la dåssju gáppte ja nijbbe ja dakkira.
+Duodje aj subtsas ållo luondo birra.
+Dijá mielas ij la dávk nav suohtas dálla, valla muv mielas galgajda astov váldet duodjuhit.
+Mij la nav sierra dáj gådij ja årromsajij, ja gåktu vuojná sámij årromsaje li?
+Dá li gatjálvisá majt guoradalle Sunniva Skålnes oadtju gå årromsajijt guoradallá sáme dáfojn, ja dákkár gatjálvisá aj badjánin gå Divtasvuonan dijmmá manáj.Norsk kortversjon Årromsadjeguoradalle Sunniva Skålnes
+Dá li gatjálvisá majt guoradalle Sunniva Skålnes oadtju gå årromsajijt guoradallá sáme dáfojn, ja dákkár gatjálvisá aj badjánin gå Divtasvuonan dijmmá manáj.
+Årromsadjeguoradalle Sunniva Skålnes
+Valla Skålnes ij berusta dav mij la ietjá jali sierra, valla gæhttjá farra "dábálasj" årromsajijda "dábálasj" ulmutjijda.
+-Dábálasj gådijt ja "Goahtebáñkagådijt" guoradallat la ájnas.
+Gå dákkár gådijt guoradallá vuojnnep gåktu ulmutja li gådijt tsieggim ja gåktu årru, majt barggi, mij la sidjij ájnas ja mij ij la nav ájnas.
+Vuojnnep aj gåktu årromsaje doajmmi ja mij dåhkki ietjáláhkáj liehket, subtsas årromsaje guoradalle Sunniva Skålnes gut virgen barggá Sáme Instituhta åvdås.
+Skålnes la årromsajijt guoradallam Guovdagæjnon ja Divtasvuonan, ja la ietjas guoradallamprosjevtajn ållimin guovte jage duogen.
+Sáme árkitektuvrra -Ij la nav imálasj gå oattjov gatjálvisájt mij la sierralágásj sáme árkitektuvrajn.
+Dálátjij la guoradallam tjalmostam dajt ma li sierra sámevuodan: goade, háme ja årromhábme ma li sierajdahttám dajt ietjá årromsajijs ja ietjá láhka kultuvrajs.
+Ja guoradalle li ságastallam, duodden aj girjijt ja tjállusijt tjállám gámáj, låvdagådij ja njaláj birra.
+Dá li dal tsiekkadusá ma li sierra sáme tsiekkadusá dajna gå sáme li dajt ájgij tjadá tsieggim ja daj sinna årrum ja dajt adnám.
+Dá aj sierraláhkáj sámijda gulluji dajna gå aj hábme nav tjielggasit sierajdahttá dajt dáttjaj skiejáj ja tjåsskådåbijs.
+-Guoradalle li má tjalmostam dav mij nav sierraláhkáj sábmáj gullu ja mij la sábmen.
+Dajna l de dáttjaj gaskan sjaddam nav at dåssju dá tsiekkadusá li sáme árkitektuvrra, javllá Sunniva Skålnes.Le gus gábmá sierralágásj sáme árkitektuvrra, ja jus la: Manen la de nav sjaddam?
+Skålnes aj vuoset daj guoradallamijda ma li tjadáduvvam sáme dáfojn, julevsáme guovlon aj, dajna ulmijn politihkav hábmedit.
+Dát guoradallam jåhtuj bådij aktan áksjåvnåj ma tjadáduvvin sáme dáfojn, Divtasvuonan aj.
+-Sihtin dokumenterit gåktu sáme viessun nav vaj oadtjun årrompolitihkav hábmedit sámij gaskan, ja tjielggasit tjalmostin nievres årromdilijt.
+Duodden aj sihtin oajválattjajda vánesvuodav vuosedit ja nav dåssju nievres dilijt tjalmostin.
+Sáme ettjin lijkku dákkár vánesvuoda gåvvimij ietjasij årromsajij birra.
+Dajna l vilá nav sáme iehpedi dákkár guoradallamij, subtsas Skålnes.
+Ij dåssju vánesvuohta Vuojnno sáme li juoga sierralágátja ja eksotisk, ja aj juoga mij la hæjos, lij aj dahkam nav vaj vuojnno l gárttje mij guosská sáme árkitektuvrav.
+-Sáme arkitektuvrav jali sámijt guoradallat ij la dåssju guoradallat dajt vidjurijt mij la nav sierra, ja guoradalle gudi sihti årromsajijt guoradallat, e dárbaha gæhttjat vánesvuohtaj jali ietjá gássjelisvuodajda, subtsas guoradalle Sunniva Skålnes gut Divtasvuonan dijmmá l manádam.
+Jáhkedahtte gávnnuji juoga ma li aktisattjat Divtasvuona ja Guovdagæjno gaskan dagu gåktu ja gånnå guhtik årru.
+Gåsi li gådijt tsieggim ja makkár rádnájt li válljim.
+-Ájnnasabbo l dávk makkár rádnájt la válljim gå gåktu goahte l. Ienemusá sihti má årrot ietjasij lagámusáj láhka.
+Dav lav de ájttsam dá guokta sámij dáfojn.
+Ienemus oasse gådijs Divtasvuonan li "dábálasj" goade, valla vuojnnep aj dáppen goade ja årromsaje mij la unnán sierralágásj, javllá Skålnes maññutjissaj.
+Sáme árkitektuvrra
+-Ij la nav imálasj gå oattjov gatjálvisájt mij la sierralágásj sáme árkitektuvrajn.
+Ij dåssju vánesvuohta
+Vuojnno sáme li juoga sierralágátja ja eksotisk, ja aj juoga mij la hæjos, lij aj dahkam nav vaj vuojnno l gárttje mij guosská sáme árkitektuvrav.
+Sáme åhpadusguovdásj Jåhkåmåhken la åhpadusáv gárvedime mij vielet sáme biebmov.
+Åhpadusguovdásj sihtá åhpadusáv tjadádit mij galggá turistæládusá dárbojt gåbttjåt mij guosská sáme iemelágásj biebmojt.
+Oahppe galggi oahppat boahttsubiergov, låttijt, guolijt, muorjijt ja guobbarijt gárvedit gåktu sáme ájgij tjadá lij dahkam.
+Ulmme l vaddet oahppijda vuodov vaj máhtti ietjasa viddnudagáv vuododit, jali nuppij åvdås barggat.
+Jus lij galle åhttsijs, boahtá åhpadus jåhtuj boahtte tjaktjaj
+Sáme kultuvrra, sebrudak ja riektá lij temán gå konferánssaj Jåhkåmåhken tjåhkanij bårggemánon.
+Sáme guoradallam la aj guovdásjássjen gå tjåhkani konferánssaj Jåhkåmåhken bårggemáno 21.-23. biejve.
+Danna galggi giehttot guoradallamij birra ma guosski sáme sebrudahkaj.
+Konferánsav li gåhttjum Vaartoe - Sáme guoradallam, ja konferánssa ásaduvvá Sáme guoradallamguovdátjis, Ubmema Universitehtas, Sáme guovdátjis, Råmså Universitehtas, Nuorttarijkalasj Sáme Insituhtas ja Gielagas Instituhtas, Oulun Suoma bielen.
+Konferánssa l akta guovtet konferánsajs, ja oajvvetemá l histåvrrå, kultuvrra, sebrudak ja riektá.
+Sáme nuoraj doajmmaloahpe la Bådødjon dán vahkkoloahpen.
+Infonuorra dav dåjmadahttá, ja li gåhttjum dáv doajmmaloahpev "Gassko".
+Dåjmajs la duola dagu biebbmokurssa, paintballspellam ja aj konsærtta Lawra Sombyajn.
+Sámevahkkoloahpe la nuorajda, ja máksá 200 kråvnå, valla de oattjo dåjmajda oassálasstet - ja aj bårråt.
+Doajmmaloahpe la alkoholfriddja.
+Julevs�me joarkkask�vll�f�laldahka; �rranij jali Knut Hamsun joarkkask�vll�j?
+Julevsáme joarkkaskåvllåfálaldahka le jådon skåvllåjages 2008/2009 jus Nordlánda Fylkkadige fylkkaráde árvvalusáv mierret fylkkadikken boatte vahko.
+Gatjálvis la de gåsi dáv fálaldagáv biedji; Hábmerij jali Divtasvuodnaj.
+Vájbi ásaduvvá julevsáme joarkkaskåvllåfálaldahka julevsáme guovdásjguovlon skåvllåjages 2008/2009.
+Nordlánda Fylkkadigge galggá dáv ássjev giehtadallat javllamáno 4. biejve.
+Ævtodus la ásadit gålmåjahkásasj joarkkaskåvlåfálaldagáv fágajn mediá ja kommunikasjåvnnå Knut Hamsun joarkkaskåvlå vuolláj, valla fylkkadigge ij ájn mierreda gånnå fálaldahka galggá biejaduvvat; Hábmerij jali Ájluoktaj Divtasvuonan.
+Gájkka Ájluovtan Dát joarkkaskåvlåfálaldahka galggá vuodon adnet julevsáme gielav ja kultuvrav, ja galggá aj gåtsedit sáme sebrudagá dárbojt máhtudagá gáktuj.
+Sáme åvdåstiddje oahppijráden Knut Hamsun joarkkaskåvlån, Siri Nystø Ráhka, vuojnná dájt prinsihpajt ij dåhkki ietjá láhkáj tjadáduvvat gå fálaldagáv Ájluoktaj biedjat.
+-Jáhkáv galla dát joarkkaskåvllå gånnå dálla váttsáv nahká sáme fálaldagáv joarkkaskåvlå oahppijda fállat, valla muv mielas la huoman buorep jus sjaddá Ájluovtan dajna gå ienemus oasse julevsámijs Ájluovtan årru, ja danna l aj giella ja kultuvrra viesso.
+Ájluovtan la má gájkka mij guosská sáme sebrudahkaj mijá guovlon.
+Duodden la buorak drop out-gássjelisvuoda diehti jus Ájluovtan sjaddá.
+Vájbi ienep oahppe joarkkaskåvlåv tjadádi jus fálaldahka Ájluoktaj biejaduvvá, javllá Siri Nystø Ráhka guhti iesj nuppát jagev joarkkaskåvlås la tjadádime.
+Knut Hamsun js jådet Ássjegiehtadallamin tjállá fylkkaráde ij la duhtalasj joarkkaskåvlåfálaldahka julevsáme oahppijda gånnå giella ja kultuvrra vieledalli.
+Ájnas la dan diehti fylkkadigge åvddånimev hiebat giela, kultuvra, ja sebruda gáktuj, nav vaj julevsáme nuora oadtju ietjá máhttelisvuodav mij guosská joarkkaåhpadibmáj.
+Ájnas la aj dát årnik jåhtuj boahtá nav ruvva gå máhttelis.
+Rudáj diehti biejaduvvá Knut Hamsun joarkkaskåvlå vuolláj.
+Birrusa julevsámij gaskan li måttijt jagijt ássjijn barggam julevsáme joarkkaskåvlåv julevsáme guovdásjguovlluj åttjudit.
+-Doajvov julevsáme fálaldahka joarkkaskåvlådásen Ájluoktaj biejaduvvá nav vaj skåvllå oadtju oalle sáme sisanov sáme birrusijn.
+Ájnna sadje gånnå dav oadtju la diedon Ájluovtan gånnå l juo sáme infrastruktuvrra.
+Geldulasj la aj gæhttjat jus la viehkken drop out-gássjelisvuohtaj joarkkaskåvlå oahppij gaskan, javllá direktørra Filip Mikkelsen Árranin.
+Árran la dáv ásjev prosjevta tjadá jådedam jagen 2003.
+-Jus la sáme fálaldahka, de aj hæhttu sáme birrusijn liehket.
+Dat la dal álgge ájádallat, javllá Mikkelsen guhti aj sihtá fylkkadigge galggá mierredit gåsi dát joarkkaskåvllåfálaldahka galggá biejaduvvat.
+-Doajvov fylkkadigge ij luohteda bájkálasj birrusijda dajna rijddalittjat, valla mierredij aj gånnå joarkkaskåvllåfálaldahka galggá biejaduvvat, javllá Mikkelsen.
+Gájkka Ájluovtan
+Dát joarkkaskåvlåfálaldahka galggá vuodon adnet julevsáme gielav ja kultuvrav, ja galggá aj gåtsedit sáme sebrudagá dárbojt máhtudagá gáktuj.
+Knut Hamsun js jådet
+Ássjegiehtadallamin tjállá fylkkaráde ij la duhtalasj joarkkaskåvlåfálaldahka julevsáme oahppijda gånnå giella ja kultuvrra vieledalli.
+Vuostasj sámegielabielle Bájkálasj ávijsan lij ådåjakmáno 10. biejve 2003.
+Avta gaskav lij baládahtte Bájkálasj ávijssa galgaj sámebielijn hiejttet.
+Valla ávijsa stivrra l mierredam sámebielijn joarkket.
+Niellja jage dás åvddål álgadij Bájkálasj ávijsa sámebielijn.
+Vuostasj bielle julevsámegiellaj lij ådåjakmáno 10. biejve 2003, ja mån lav dav bielev tjuovvum vuostasj bokstáva rájes gitta udnásj bæjvváj.
+Muv virgge Bájkálasj ávijsan dájna nummarijn nåhkå, valla ávijssa gæhttjal aj boahtte jahkáj joarkket jus la máhttelis hásstalusájt tjoavddet mij guosská ruhtadibmáj, ja aj tjállijda.
+Mån lav gijttevasj gå lav oadtjum máhttelisvuodav ietjam giellaj tjállet, ja dan láhkáj aj ietjam gielav åvdedit ávijsa tjadá.
+Doajvov sámegiella vuojnnu ájn moadda jage dán ávijsan.
+Sidáv gájka låhkkijt ja aktisasjbarggoguojmijt gijttet, ja aj gijttet sijáv gejt lav ságájdahttám.
+Dijá dagi ij lim åvvå majdik dájs bielijs sjaddat.
+Tjuovvus vuorbbe boahtte bargujn!
+Gájkájllisijbiejve cupa Jielleváren ásaduvvá dán jage basádismáno 3. biejves gitta 5. bæjvváj.
+16 ålmmålága ja 8 nissunlága oadtju oassálasstet.
+Árvvedahtte dal soames manni dát bieles julevsámedáfos.
+Boahtte máno 15. biejve hæhttu ásadiddjáj diededit jus duv láhka sihtá sæbrrat dájda tjiektjamijda
+Sámedikkeráde la ævtodam Árranij vaddet millijåvnåv rádjáoahpestiddjeprosjæktaj.
+Dát la garra dåbdojt båktåm duola dagu Sámedikke ájrrasin Anders Urheim (Bb).
+Anders Urheima mielas manni "rádjáoahpestiddjerudá" doajmmaruhtan Árranij.-Vuojnunagá la dát åvddåla sjiehtadam Sámedikkeráde ja Árrana gaskan guhti galggá dájt rudájt oadtjot.
+Dav de ássjepáhppárijn vuojnnep.
+Oajvvetjielggidus la nannit Árranav, ja nav sámekultuvrav ja gielav.
+Dát ij la åvvånis dádjadahtte.
+Rudá galggi tjalmostit ja aneduvvat guoradallamij rádjálåvsåj bargo birra, valla gåktu Sámedikkeráde l ævtodam, de aneduvvi farra doajmmaruhtan institusjåvnnåj.
+Dajna li rudájt rihpam, javllá Sámedikke ájras Anders Urheim (Bb).
+Árrana njunnjusj ij guorrasa Anders Urheima tjuottjodusájda.
+-Árran ij la biejadum guoradallamprosjæktaj rádjáoahpestiddjij birra.
+Tjuottjodusá Urheima bieles sjiehtadus la Sámedikkeráde ja Árrana gaskan li tjielgga gællása.
+Prosjækta l Sámedikke duogen, ja Sámedigge l iesj seminárav tjadádam moarmesmáno 5. biejve dán jage.
+Dán seminaran oattjoj Sámedigge vásstádusáv, gå ietja gatjádin, gåktu Árran dán prosjæktaj álgat jus Árran oadtju prosjevtajn barggat, tjáleduvvá præssadiedádusán Árrana njunnjutjis.
+Anders Urheima mielas manni "rádjáoahpestiddjerudá" doajmmaruhtan Árranij.
+-Vuojnunagá la dát åvddåla sjiehtadam Sámedikkeráde ja Árrana gaskan guhti galggá dájt rudájt oadtjot.
+Divtasvuona suohkanoajvve Kurt Allan Nilsen la gåhttjum Sámedikkev tjåhkanibmáj snjuktjamáno 14. biejve ságastittjat giellaháldadusguovlo birra.
+Juska Divtasvuona suohkan sámelága vuolláj bådij giellaháldadusguovllon ådåjakmáno vuostasj biejve rájes, ja oajválattja li juo mælggadav dáv diehtám, ij la huoman udnásj bæjvváj mige dahpáduvvam dan gáktuj.
+Divtasvuona suohkanstivrra mierredij javlaj åvddåla galggin juohkusav nammadit mij dájna ássjijn galgaj barggagoahtet, valla dan juohkusij ælla ájn aktak nammadum, ja ij la ga dan diehti doajmmagoahtam.
+Juska ij lim sierra ássjen, galgaj huoman suohkanoajvve dán ássje birra giehttot ævtásj suohkanstivran, ja gæhttjalit oadtjot suohkanstivraájrrasijt juojddá mierredit.
+-Muv mielas vierttiji juogosoajve suohkanstivra belludagájs dán juohkusij sæbrrat, ja dát juogos de galggá daj ássjij barggagoahtet mij guosská giellaháldadusguovlluj, javllá suohkanoajvve Kurt Allan Nilsen biejvet åvddåla suohkanstivratjåhkanime Divtasvuonan.
+Dan diehti gå dán ávijsa sámebielle prienntiduváj åvddål ævtásj suohkanstivratjåhkanime, ep la oadtjum majdik dat tjåhkanimes dán bælláj tjáledum.
+Suohkanoajvve diedet Divtasvuona suohkan la Sámedikkev tjåhkanibmáj gåhttjum snjuktjamáno 14. biejve.
+Dan tjåhkanimen galggá suohkan diedojt ja rádijt oadtjot.
+Ij ga fylkkasuohkan Ij la ga mige Nordlánda fylkkasuohkana bieles dáhpáduvvam ietján gå mierredam lij galggi giellakonsulentav åhtsåt, valla ælla ájn háhppidam virgev almmudit.
+-Mij lip gárvedime bargov gå Divtasvuodna l sáme giellaháldadusguovlluj sæbrram, ja galggap giellakonsulentav åhtsåt, valla ep la ájn mierredam gåsi galggap dav virgev biedjat, juogu dal fylkkaoajvvestádaj jali Árranij Ájluoktaj, giehttu fylkkaráde Geir Knutson guhti ij ga diede goassa virgge almmuduvvá.Fylkesråd Geir Knutson Ij ga fylkkasuohkan ájn diede gåktu galggi dájna bargujn álgget.
+-Dav de hæhttup aktisattjat åvddånahttet, ja gæhttjalit tjoavddusijt gávnnat.
+Ja de vierttip aj lagábut gæhttjat mij la ájn giellaháldadusguovllo ja gåktu galggá ajtu doajmmat, javllá Knutson.
+Ij ga fylkkasuohkan
+Ij la ga mige Nordlánda fylkkasuohkana bieles dáhpáduvvam ietján gå mierredam lij galggi giellakonsulentav åhtsåt, valla ælla ájn háhppidam virgev almmudit.
+-Mij lip gárvedime bargov gå Divtasvuodna l sáme giellaháldadusguovlluj sæbrram, ja galggap giellakonsulentav åhtsåt, valla ep la ájn mierredam gåsi galggap dav virgev biedjat, juogu dal fylkkaoajvvestádaj jali Árranij Ájluoktaj, giehttu fylkkaráde Geir Knutson guhti ij ga diede goassa virgge almmuduvvá.Fylkesråd Geir Knutson
+Ij ga fylkkasuohkan ájn diede gåktu galggi dájna bargujn álgget.
+Ruvva så dal Sigmund Johnsen oadtju viehkev Divtasvuona kåntåvrråj gå Sámerádio TV-gåvåjt aj sáddigåhti dájs bájkijs tjavtja rájes.
+NRK Sámerádio nanni dal Divtasvuona kåntåvråv ja biedji virggáj ájn avtav journalistav.
+Journalissta galggá virggáj nav ruvva gå máhttelis, duodas prográmmadåjmadiddje Ravdna Buljo.
+-Dajna gå sihtap julevsáme guovlov ådåsij ja mágásinåsij nannit, galggap ájn avtav journalistav virggáj biedjat nav ruvva gå máhttelis, subtsas Buljo.
+Moarmesmánon dijmmá juo Bájkálasj ávijssa tjálij NRK Sámerádioa plánaj birra ma galggin jåhtuj boahtet juo ådåjagij maññela dán jage, ja dálla li dav plánav esski jåhtuj biedjamin.
+-Ulmme l nannit julevsáme dáfov, ja sihtap aj tjavtja rájes TV-sáddagijt Divtasvuona kåntåvras.
+TV-ådåsa dán jage bissu ålles giesev, valla dåssju vihtta minuhta bæjvváj giesen.
+Moarmesmáno 21. biejves lip vat sadjásis ålles sáddimájgijn ådådåsij, ja dat rájes galggap vuostasj TV-sáddagijt julevsámeguovlos sáddit, giehttu Buljo Buljo ij rat diede jus bájkálasj Sámerádio kåntåvrra dajna galggá lanjáv stuoredit Árranin Ájluovtan gånnå dálla studiolanjájt lájggiji.
+Moarmesmáno 21. biejves lip vat sadjásis ålles sáddimájgijn ådådåsij, ja dat rájes galggap vuostasj TV-sáddagijt julevsámeguovlos sáddit, giehttu Buljo
+Buljo ij rat diede jus bájkálasj Sámerádio kåntåvrra dajna galggá lanjáv stuoredit Árranin Ájluovtan gånnå dálla studiolanjájt lájggiji.
+Ivar Otto Knutsen sihtá aj ietjas mánájda dav árvov vaddet massta l iesj oasse.
+Dajna sihtá ietjas iednegielav oahppat tjállet ja aj låhkåt.Norsk kortversjon
+Dajna sihtá ietjas iednegielav oahppat tjállet ja aj låhkåt.
+Foto: Vidar �ynes
+-Jus dåssju lidjiv sámegielav vuodoskåvlå rájes låhkåt, de lidjin mujna nav ållo máhttelisvuoda, javllá Ivar Otto Knutsen ja sáñart gå ij la sámegielav åvddåla låhkåm.
+Sån aj vájnnot ádjájt ja áhkojt mánájda sámástit.
+Ivar Otto Knutsen (30) la oalle sámegielak.
+Sån la mánnárájes julevsámegielav gullam, ja aj ságastam.
+Knutsen la vargga nuoramus dat buolvas guhti nagáj sámegielav suoddjit ja guhti aj vilá sámás, valla ij la huoman goassak berustam ietjas gielav tjállet jalik låhkåt.
+Ij la ga åvddåla bárep dárbov vuojnnám.
+Sunji l sámegiella agev læhkám luondulasj, valla huoman dåbddå dagu gielav la muhte rádjáj massám.
+-Guláv aj dagu lav muhte rádjáj gielav massám, sierraláhkáj dájt mañemus 10-12 jage gå sijdas ierit vuolggiv bargatjit.
+Valla huoman la giella bissum, giehttu sån.
+Vájnnot ádjájt ja áhkojt Knutsen la tjaktja rájes åhpadimev tjuovvum sámegiellaj gånnå aj oahppá tjállet ja låhkåt, ja sån aj gæhttjá åvddålij guovlluj mij bargguj guosská.
+Knutsen vuojnná máhttelisvuodajt, valla ienemusát vuojnná árvov ietjas iednegielas, gielas massta l iesj oasse.
+Vuojnná aj makta dárojduhttempolitihkka l ietjas vuojnov bådnjåm.
+-Ienemusát la æjgádij vihke gå e ietjasij mánájda sámásta nav vaj gielav bisodi.
+Valla sij lij aj dat dárojduhttemájges bájnnidum.
+Dálla li da æjgáda ádjá ja áhko, ja muhttijn ållu imálusjáv manen da ádjá ja áhko gænna l giella ájmon, e sámásta ietjasij áddjovijda ja áhkkovijda.
+Ja ållu vájnnodav sijájt áddjovijda ja áhkkovijda sámástit, javllá Knutsen gænna li guokta máná, ja gejda dárogielagirjijt låhkå madi iesj danga båttå sámegiellaj dajt jårggål.
+-Gæhttjalav gåjt, javllá sån ja åhtsål ienep girjijt mánájda.
+Boahtte buolvajda Knutsen ij dádjada manen muhtema e berusta sámegielav oahppat.
+Suv mielas la árvvo ájnas, giela árvvo.
+-Viertti má árvvon adnet gå la mijá ietjama giella, ja gå nav binnát julevsámegiella gullu.
+Gehtjav aj máhttelisvuodajda majt giella vaddá bargo gáktuj, javllá Knutsen ja måråt dajda gudi galggi gielav boahtte buolvajda oahppat jus máná ælla sámegielak mánnágárden jali oattjo åhpadimev skåvlå baktu.
+Knutsena mielas la buoremus gielav oahppat juo sijda vuolen, jus la máhttelis, ja sån ij balá vájku muhtema álgon unnán boasstot oahppi jali boasstot javlli.
+-Buorep la dal gielav oahppat, vájk gåktu.
+Valla ájnas la aj dagu riekta værbbagietjijda hárjjánit ja nav.
+Guláv dálla gå muhtema li slaje dajna, ja hæhttuji dagu bágov åhtsåt, valla ij dal dat majdik dagá jus dal huoman hárjjidalli.
+Vijmak gåjt dal riekta sjaddá, javllá Knutsen.
+"Sámearená" ietja sajijn Knutsen aj nammat læstádiánalasj bienajt majna l iesj bajás sjaddam, ja sån la aj åvddånimev dajn birrusijn tjuovvum.
+-Sámegiella l vájmogiella.
+Gå sárnev sábmáj guláv, jali sárnne sámegiellaj jårggåluvvá, de juoga dáhpáduvvá.
+Sámegiella ienebut vájmmuj dæhppu.
+Ja muv mielas vierttijma ienebut sámegielav biednagoade uvsaj sisbielen gullat.
+Jáhkáv sámegiella aj tjadná sámevierregav biednagoahtáj.
+Jus ij bárep danna gullu, jáhkáv muhtema åhtsi sámearenáv ietjá sajijn, dagu sámecupajn ja nav gånnå oattjo ietjas "sámevuodav" vásedit, javllá Knutsen ja ballá sån dáj bágoj muhtemijt juolgij nali duolmmu.
+Knutsen sáñart gå ij la nuorap jagij sinna juo sámegielav oahppam låhkåt ja tjállet, ja várrot áj jusga diehtá "dát sábme" l ienebut dåhkkidum dálla gå dåssju soames jage dás åvddåla.
+-Dárojduhttem ij la vilá jábmám.
+Munji l gåjt sámegiella riek árvvon, ja dav árvov de aj sidáv ietjama mánájda vaddet, hæjttá riek måvtugis Ivar Otto Knutsen.
+Vájnnot ádjájt ja áhkojt
+Knutsen la tjaktja rájes åhpadimev tjuovvum sámegiellaj gånnå aj oahppá tjállet ja låhkåt, ja sån aj gæhttjá åvddålij guovlluj mij bargguj guosská.
+Boahtte buolvajda
+Knutsen ij dádjada manen muhtema e berusta sámegielav oahppat.
+"Sámearená" ietja sajijn
+Knutsen aj nammat læstádiánalasj bienajt majna l iesj bajás sjaddam, ja sån la aj åvddånimev dajn birrusijn tjuovvum.
+Viessomájgev la guoles ja guollimis viessum, ja dajna aj gullá gånnå gáma gåddå.
+Sildáv vuorddá, valla huoman håjen sjaddá gå ájádallá mij aj sildáv tjuovvu.
+-Silldá l sjivnnjediddjen, ja aj moassjen, javllá guollár Elmar Andersen Ájluovtas.
+Måttijt jagijt la nuores viessum, ja ájggu ájn moadda jage guollimis viessot.
+Elmar Andersen Ájluovtas Divtasvuonan la juo ålles giesev vuorddám desik oadtju háhka- jali játtiviermijt suohppot.
+Tjaktja l juo, ja dajna l aj sujna vat miella guollitjit.
+Elmar Andersen ávvus gå gullá silldá l vuonaj sisi lahkanime.
+Divtasvuodnaj aj.
+Sæmmi båttå aj sjaddá håjen gå "divna" galggi oassálasstet værálda stuorámus silldáguollimij dán "suv" vuonan.
+Ienemusát ballá stuorra hávsajs.
+-Silldá l sjivnjediddjen, valla aj moassjen.
+Sildá mañen dal jáddi tjuovvu, ja nav aj munji ávkken, valla huoman sjattav håjen gå vat da stuorra áhpehávsa båhti sildáv bivdátjit.
+Ælla val ajtu sidjij sadje dáppen dáj vuodnasåhkkij sinna.
+Gå daj stuorra nuohtij guolliji, de rábasti aj ietjá guolit, dagu játtijt.
+Nav de diedon binnu guolijs midjij, vuonaguollárijda, gudi gæhttjalip unnep vantsaj guollit ja viessomlájbev dassta åttjudit, javllá Andersen.
+Oahpestiddje gáhtum Vásse bierjjedagá bivddin 19.700 tånna sildájs Vuona merragátte ålggolin dajs sildájs ma li jådon Vestasjjæggáj, ja aj Divtasvuodnaj.
+Dát merkaj dán jage lij rek ållo sildájs, valla Elmar Andersen ij huoman jáhke nav ållo silldá Divtasvuodnaj boahtá.
+-Dat silldá mij dåjt jagijt lij dagu oahpestiddje ja gávnadij Divtasvuodnaj, la gáhtum.
+Dajna e desti sildá vuodnasåhkkijda boade dagu dåjt jagijt.
+Silldá dal boahtá, valla ij nav bierkkán, subtsas Elmar Andersen guhti huoman doajvvu sujna l boasstot.
+-Dálla l má játti hadde allak, ja dajna l aj mávsánis játtiv guollit, javllá sån.
+Nuorev biejssti Elmar Andersenan ij la vanntsa majna iesj sildáv máhttá bivddet, ja ij la ga sujna loahpe.
+Andersen bivddá dåssju viermij, ja jáddi, sájdde ja háhka l dal sunji ávkken.
+Andersen la akta gålmåt guollárijs guhti l Ájluovtagáddáj báhtsám.
+Åvbdebut lidjin ienep guollára ja ienep vantsa.
+Andersena mielas ælla desti saje dakkár smávep vantsajda.
+Jus galga guollimis viessot, de hæhttu stuorra hávsaj guollidit.
+Valla stuorra hávsa aj nuorev biejssti.
+-Aktak e galga munji subtsastit da stuorra hávsa e nuorev ja muv viessomlájbev biejste.
+Muv lágátjijda ælla desti saje.
+Stuorra hávsa båhti dájt gártjes vuodnasåhkkijt rábastittjat.
+Ja mij de midjij báhtsá?
+Dárkestiddje e nagá, jali e rat máhte dárkestit divna vantsajt.
+Juska e oattjo ienebut gå 90 sláhpe tjiekñalis nuohtij guollit, de huoman adni tjiekñalap nuohtijt.
+Ja dav de náhki tjiehkat, jali soajttá aj muttijn dárkestiddje dåbddi dajt skelmajt.
+Dajna de bessi.
+Ij la val nuorre massta dåhkki dåssju goajvvot.
+De ruvva nåhkå.
+Hæhttup tjáppagit guollit, subtsas Andersen hálvva suhton.
+Diesel aj divrrum Andersen la vásedam buorep ájgijt, ja doajvvu ij væráp sjatta gå dálla.
+-Eventyjrra l dal stuorra guolijt oadtjot, ja riek edna guolev, ja doajvov ájn oattjov moadda jage nuoren suhkat.
+Diesel la aj divrrum, ja baláv ájn vil hadde lassán.
+Jus vil ráddidus dieselhattev laset, ij la desti dåhkkidahtte dagu munji guollimis viessot, javllá Elmar Andersen mañutjissaj.
+Oahpestiddje gáhtum
+Vásse bierjjedagá bivddin 19.700 tånna sildájs Vuona merragátte ålggolin dajs sildájs ma li jådon Vestasjjæggáj, ja aj Divtasvuodnaj.
+Nuorev biejssti
+Elmar Andersenan ij la vanntsa majna iesj sildáv máhttá bivddet, ja ij la ga sujna loahpe.
+Diesel aj divrrum
+Andersen la vásedam buorep ájgijt, ja doajvvu ij væráp sjatta gå dálla.
+http://lul.skrivebua.no la næhttabájke adræssa jus sidá julevsámegiellaj tjállet Nordlánda fylkkagirjjevuorká fálaldagán nuorajda.
+Næhttabielle l dåssju dárogiellaj dálátjij doajmmam, valla dálla de dåhkki julevsámegiellaj aj dan bielen tjállet.
+Gasskavahko rabáduváj Skrivebua oarjjel-, nuortak- ja julevsábmáj, ja dajna l aj sámegielagijda máhttelis ietjasa giellaj tjállet.
+Hos oss kan du spise god mat og drikke hva du m�tte �nske.
+Vi har �tte rom tilgjengelige for overnatting.
+-Giella l ájnas oasse identitehtas, ja ájnas la aj sámegielav tjalmostit.
+De esski jáhkáv nahkap båktet berustimev sámegiellaj nav vaj ulmutja sihti sámegielav oahppat.
+Giella l aj viehkken kultuvrradádjadussaj, ja nav de vat buktá gierddisvuodav sámevuohtaj.
+Tor Magne Berg la virgen Divtasvuona suohkanin sámegielav åvdedit.
+Dáv javllá Divtasvuona suohkana ådåvirggájbiejadum "sámegielak" Tor Magne Berg.
+Berg ij la stuoves virgen suohkanin, valla bálkkidum javlajda prosjæktabarggen guhti galggá gielladåjmajt ævtodit ja giellaplánav dahkat.
+Duodden aj galggá ållit suohkana ietjas varresvuodatærmmaprosjevtav majna dån jage álggin.
+Divtasvuona suohkan la ådådjagij rájes oasse Sámedikke sámegielaháldadusá guovlos.
+Sámedigge l Divtasvuona suohkanij juollodam badjelasj 2 millijåvnå kråvnå dán vuostasj jahkáj.
+Suohkan la åhtsåm giellakonsulentav, valla aktak ælla virggáj biejaduvvam.
+Tor Magne Berg la virgen prosjæktabarggen guhti galggá ævtodit dåjmajt ja sámegieladåjmajt jåhtuj oadtot suohkanin.
+Sáñardahtte Tor Magne Berg la Stuorravuonas Unjárga suohkanis Finmarkon.
+Sujna l nuortakgiella iednegiellan, valla oahppam la, ja hárjjánam julevsámegiellaj badjelasj niellja jage.
+Berg oahpástuváj julevsámegielajn "Sámásta"-prosjevta tjadá.
+-Mån lidjiv nav vuorbálasj gå bessiv Anders Nystø-rávgge ja Sigmund Johnsena siegen barggat konsulænntan sunnu kurssagirjjerájdon "Sámásta", ja maññáj aj viehkketjállen Andersa siegen dan sæmmi prosjevtan.
+Dan prosjevta tjadá oahpástuvviv aj Andersijn guhti lij riek buorre ulmusj, ja riek tjiehpes ja vissjalis giellabargge.
+Anders Nystø la sáñardahtte persåvnålattjat, ja aj sáñardahtte giellatjiehppen, subtsas Tor Magne Berg gut vilá la "Sámásta"-prosjevtajn barggamin.
+Dálla l iesj tjállen.
+Gåktu "validit" Tor Magne Bergan li moadda ájádusá gåktu sámegielav åvdedit ja åvddånahttet suohkana systema tjadá.
+Sån la dåssju guokta vahko rádehuodnahin Gásluovtan barggam, valla la juo háhppidam sámegielajn barggagoahtet, ja aj vehik ájádallat gåktu galggá dán bargguj "validit".
+-Gatjálvis la munji boahtám gåktu galggá barggagoahtet, ja gåhtjoduvvam lav dåjmajt ævtodit.
+Dåjmajt viertti ruvvaláhkáj jåhtuj oadtjot, valla huoman viertti "suojmma" barggat nav vaj ássje láddá madi barggá.
+Muv vuostasj barggo la dal ævtodit dåjmajt giela hárráj, ja dåjmajt jåhtuj oadtjot nav vaj sámegiella tjalmot suohkanin.
+Mån vuojnáv guovtegielakprosjevtajda, ja dåbmaris dåjmajda dagu galbajt uvsajda ja rahtebællájda åttjudit.
+Duodden galgav aj gærggat varresvuodatærmmaprosjevtajn majna dån jage álggin, subtsas Tor Magne Berg ja ávvus gå la dákkár geldulasj virggáj biejadum.
+Ij la "várálasj" Berga mielas la galle hásstalusájs, ja galle bargojs gå sámegielav galggá jåhtuj oadtjot suohkana systeman.
+-Sidáv vuosedit sámegiella ij la "várálasj".
+Sidáv aj oadtjot gielav suohkana háldadusán dåjmatjit nav vaj bæjválattjat gullu, ja nav vaj sjaddá luondulasj sámegielav gullat ja vuojnnet.
+Sidáv dåjmajt jåhtuj oadtjot dat giellaviddjuris mij la dálla suohkana systeman.
+Dajna de muv mielas vierttiv suohkana åssudagájt lagábut gæhttjat, ja aj makta li sámegialaga suohkana barggij gaskan ja gånnå guhtik barggi, javllá Tor Magne Berg.
+Divtasvuona suohkana vuostasj giellaprosjæktabargge ájádallá guhkesájggásattjat, valla vuojnná aj dárbov bargguj mij gielav åvdet ruvva láhkáj.
+Sån sihtá dåjmajt ruvvaláhkáj jåhtuj oadtjot, dåjmajt ma vaddi miehtemielak vájkkudusájt.
+-Mån lav buoragit vuosstáj váldedum dán ájnas ja miellagiddavasj bargguj, javllá Divtasvuona suohkana sámegiellaåvdediddje
+Sáñardahtte
+Tor Magne Berg la Stuorravuonas Unjárga suohkanis Finmarkon.
+Gåktu "validit"
+Tor Magne Bergan li moadda ájádusá gåktu sámegielav åvdedit ja åvddånahttet suohkana systema tjadá.
+Ij la "várálasj"
+Berga mielas la galle hásstalusájs, ja galle bargojs gå sámegielav galggá jåhtuj oadtjot suohkana systeman.
+Árran - julevsáme guovdásj Ájluovtan la oasse Nordlánda fylkkasuohkana nammadusás mij galggá rádijt vaddet Nordlánda bieles mij guosská nuorttalijguovlo åvdedibmáj.
+Nordlándan la ham buorre máhttelisvuoda nuorttalijguovllopolitihkan.
+Tone Finnesen, guhti la Árrana stivrranjunnjusj, la válljidum dán nammadussaj.
+Akta åvdedimsuorgijs le dutkam ja åvddånahttem.
+Gietjav máno l gållåm dallutjis gå Divtasvuona suohkan sáme giellaháldadusguovlluj oassálastij, ja vijmak la suohkan ulmutjav åhtsåmin guhti galggá suohkana sámegielaássjij barggat.
+Boahtte dijstaga la åhtsåmájgge jus ájgo dan virggáj åhtsåt.
+Giellakonsulænnta tjanáduvvá suohkana serviceåssudahkaj.
+Gå suohkan la nav gådnam, ájggu Kultuvrradepartemænnta rapportav Divtasvuona suohkanis ádnot man guhkás li boahtám bargujn mij guosská sámegielaháldadusguovlujn.
+Divtasvuona suohkan sáme giellaháldadusguovlluj ådåjagij rájes oassálasstij, valla departementa mielas la suohkan ilá mælggadav gådnam åvdås gå sámegielaga ietjasa gielav oadtju almmulattjat suohkana háldadusán adnet.
+Dajna de departemænnta sihtá diehtet man guhkas suohkan la giellaplánaj boahtám.
+Departemænnta aj ájggu suohkana bargov maññela snivva tjuovvot.
+Jørgen Kintel, Mathias Mikkelsen ja Nils Heika Andersen gudi oassálasstin NRK-gilppusin "Diedá gus?"Norsk kortversjon
+Jørgen Kintel, Mathias Mikkelsen ja Nils Heika Andersen gudi oassálasstin NRK-gilppusin "Diedá gus?"
+Dát lij vidát jage rájdon gå Ájluovta skåvllå l oassálasstemin "Diedá gus?"-gilppusij mij ásaduvvá NRK Sámerádios.
+Vásse duorastagá lidjin gålmmå oahppe mikrofåvnåj åvdån, ja gulldalidje ællim rat dudálattja gå sátta lij dåssju nuorttasámegiellaj.
+Oassálasste ettjin rijba vuostasj gierde, ja sijáj mielas lij giella aj muhte rádjáj sivvan dasi.
+-Ejma dádjada rat divna majt prográmmajådediddje ja duobbmár giehtojga gå dåssju nuorttasámev hålajga, javlli oassálasste Nils Heika Andersen, Jørgen Kintel ja Mathias Mikkelsen.
+Nils Heika Andersen jáhkká avtan ja vájbi guovten gatjálvisán lij ållu buorebut mannat jus lidjin gatjálvisájt oadtjot sæmmi bále gå då nuppe nav vaj ájádallamájgge lij jur sæmmi guhkke divnajn.
+-Oanes ájgge lij gal muhttijn ájádalátjit dajna gå oattjojma ietjamij giellaj jårggåluvvam esski maññela, javllá sån ja vuornnu sij lij nievres vuojtádalle.
+- Ij dal dat majdik dagá jus vuojtádalájma.
+Suohtas lij dal huoman oassálasstet, valla suohttasabbo lij gal jus lijma divna dádjadit.
+Doajvov boahtte jahkáj la unnán ietjájduvvam, javllá Nils Heika Andersen.
+Gålmmå stuorra girje gáptij ja bunadij birra li juo gárvvása, ja oasse dánna lij aj divtasvuonaga siegen, juogu dal modellan, jali kamera duogen, jali prosæktajådeddjen.Lågev biele leksikåvnås li julevsáme gáptij birra, ja Hábmera bunad la aj dajn girjijn.
+Bildet: Sara Mikkelsen (9), Mikkel Amma Kuoljok (5), Åshild Jessen, Sylvia Nystø, Ingar Nikolaisen Kuoljok, Aline Mikkelsen, Erling Urheim, Reidun Paulsen ja Tor Erik Paulsen (unna gåvåsj) lij oassálasstám stuorra gáppte- ja bunadleksikåvnnåj.
+Gålmmå stuorra girje gáptij ja bunadij birra li juo gárvvása, ja oasse dánna lij aj divtasvuonaga siegen, juogu dal modellan, jali kamera duogen, jali prosæktajådeddjen.
+Lågev biele leksikåvnås li julevsáme gáptij birra, ja Hábmera bunad la aj dajn girjijn.
+Damms álmmudahka la 3 jage dájna prosjevtajn barggam åvdås gå leksikåvnnå almoduváj moarmesmánon.
+Ja boados dat bargos sjattaj 3 girje rájdon mij vuoset juohkka lágásj gáptijt ja bunadijt juohkkat guovlos dát mijá guhka rijkas.
+Dát la vuostasj ålles leksikåvnnå Vuona bunadij ja gáptij birra, ja badjelasj 400 bunada ja gápte lij mañen.
+Leksikåvnnå vuoset mij gávnnu bunadijs ja gáptijs, gåktu aneduvvi ja aj manen ja gåktu aneduvvin åvddåla.
+Moadda girje gáptij ja bunadij birra li almoduvvam, valla dát la vuostasj girjjerájddo gånnå li tjoahkkim gájkka bunadijt ja gáptijt ålles rijkas.
+Tjoahkken la birrusij 400 bunada ja gápte dájn gålmåjn girjijn.
+Julevsáme gáptij prosjevta jådediddje Aline Mikkelsen la riek ávon gå la vijmak almoduvvam mij la nav snivva dagádum.
+Ja suv mielas li julevsáme gápte viehka stuorra sajev oadtjum.
+-Galla vuojnáv julevsáme gápte li 10 biele oadtjum, valla muv mielas viertti nav ållo liehket jus galggá vehik gáptij birra subtsastit dajna gå gápte birra la nav ållo majt viertti giehttot.
+Ja dudálasj dal viertti liehket gå dákkár stuorra leksikåvnnå l dagádum gånnå gápte juohkkat guovlos mijá rijkas li viek stuorra sajev oadtjum, javllá bájkálasj prosjæktajådediddje Aline Mikkelsen.
+Hábmera bunad la aj dán leksikåvnån, ja gålmmå biele li nissuna ja ålmmå bunada birra Hábmeris.
+Jus sidá dáj bunadij ja julevsáme gáptij birra låhkåt la máhttelis gatjádit juogu dal girjjevuorkán, jali girjijt rávvit girjjeoassásis jali almmudagás.
+-Dát leksikåvnnå ij gávnnu juohkka oassásin, valla dåhkki dal aj almmudagás rávvit, subtsas redáktørra Halvard Vik Damms almmudagán.
+Vuostasj prienntim, 5000 girje, la almmudahka vuobddám, valla ådå girje lij juo prienntiduvvam.
+Anne Kalstad Mikkelsen Árrana dávvervuorkán sihtá ulmutjijt tjoahkkit seminárraj gånå ritualaj birra ságastuvvá.
+Seminárra l gålgådismáno 10. biejve.Norsk kortversjon/Oanegis dárogiellaj
+Seminárra l gålgådismáno 10. biejve.
+Det v�res, det v�res!
+Foto: Bente Ellingsen
+"Gierkkamis hávddáj" la seminára namma mij Árranin ásaduvvá gålgådismáno 10. biejve.
+Seminárra l ritualaj birra, ja la oassen stuodavuosádusá åvddåbargos.
+Vuosádus mij ruvvaláhkáj Árranin sjaddá la iellema iesjguhtiklágásj rituálaj ja dijdaj birra duola dagu riegádime ja gástadime birra, skallujlåhkåma birra, ja váldaj ja jábmema birra.
+Rituála li vuoge ájnegis ulmutja viessomájgev mujttádahttet ja hábmedit, valla aj fámiljaj ja sebrudahkaj.
+-Mañemus lahkke oasse stuodavuosádusás la ållu álgon.
+Dajna de gåhttjop seminárraj mij galggá gåvvidit dáv boahtte vuosádusáv.
+Dáv vuosádusáv lip gåhttjum "Gierggamis hávddáj", ja seminárra l åvddåbarggo vaj galggap ietjama ájádusájt dán vuosádusá birra tjuovggistit, subtsas Anne Kalstad Mikkelsen Árrana dávvervuorkán.
+Árran sihtá dájna vuosádusájn tjalmostit "sisñelasj gielav", dav ájádusværáldav massta ulmutja li oase, ja hásstalus la dal Árranij dakkár vuosádusáv dahkat.
+-Mijá gaskan li dal moadda dijda ja rituála dat rájes gå mánná riegát ja gå namáv galggá oadtjot, gitta jábmemij ja hávddádibmáj.
+Dajna lip gåhttjum buoremus guoradallijt diehki Árranij giehtotjit dákkár ássjij birra.
+Ja mån lav mihá gå lip aj nahkam oadtjot buoremus guoradallev gadnihij ja sájvaj birra diehki.
+Mån lav sihkar dát sjaddá buorre ja ávkálasj seminárra, subtsas Kalstad-Mikkelsen.
+Ja vuosádus galggá boahtteájge dievddet lahkke tjællárav Árrana dávvervuorkán.
+Dájna lahkanimijn sihtá Árrana dávvervuorkká vuosádusá baktu dættodit vuojññalasj oasev kultuvras.
+-Gatjálvisáv mav sihtap vásstedit ij la massta viessop, ájnat man åvdås viessop.
+Ulmusj la guovdátjin ja dávvera ma galggi vuosádussaj, aneduvvi viehkken sissñálasj duohtavuodadádjadusáv åvddån buktet, javlá Kalstad Mikkelsen.
+Dajna gå Divtasvuona suohkan la sáme giellaháldadusguovlluj boahtám, la aj Nordlánda fylkkasuohkan mañen.
+Dajna åhtså fylkkasuohkan giellakonsulentav gut virggáj galggá biejaduvvat dán dálve.
+Barggosadje l fylkkahuodnahin Bådødjon, valla fylkkasuohkan árvustallá kåntåvråv Árranij biedjat.
+Åhtsåmájgge dán virggáj la mañemus biejve dán mánon.
+Fylkkadigge le mierredam 3-jahkásasj julevsáme joarkkaskåvllåfálaldagáv Knut Hamsun Joarkkaskåvllåj ásadit.
+Gåsi galggá ásaduvvat le geldulasj, Ájluoktaj jali Oppájddáj.
+Fylkkaráde dav maŋep bierjjedagá mierret.
+Fálaldahka media ja guládallamåhpadus boahtte skåvllåjages, 2008/09.
+- Dát le sierralágásj ja geldulasj fálaldahka.
+Mij lip vuostatja Vuonan, ja nav guhkás gå mån diedáv ålles Nuorttakálohtan, gudi sáme álmmugij dáv fállap.
+Nordlánda fylkkasuohkan le viehka buoragit barggam gå dáv nagádi, javllá prosjæktajådediddje Knut Hamsun js'an, Sven Asbjørn Korneliussen.
+Skåvllå la åhpadiddjevirgijt almodam, åhtsi máhtudagáv julevsámegielan, ja aj fáhkamáhtudagáv mediaguládallamin, mediabuvtadibmen ja mediahábmidibmen- ja mediaåvddånbuktemvuogen.- Ájggomus le aktisasjfágajt julevsámegielan åhpadit, valla hásstalus sjaddá åhpadiddjijt gávnnat gejna li giella- ja aj fáhkamáhtudagá.
+Fálaldagá baktu oahppe oadtju oahppomáhtudagáv gålmåjn jagijn skåvlån, jali máhtti fáhkagirjev gåvvididdjen, mediahábmididdjen jali mediagrafihkkárin válldet, subtsas Korneliussen.
+Fylkkadigge le mærrádusá baktu gájbbedam Sámedigge viehket máhtudagájn ja dårjajn dárbulasj oahppamnævojt åvddånahtátjit, gå dat la stáhta åvdåsvásstádus.
+Oahppamnævo aktisasjfágajda juo muhtem mærráj gávnnuji, valla vájlluji programfágajda ja hæhttuji dagáduvvat.- Lip åhtsåm Sámedikkes guokta ållesvirgijt oahppamnævojt dagátjit, javllá Árrana direktørra Filip Mikkelsen.
+Duoddis åtsådallam li gå bargge gejna juo li ålles virge dákkir prosjevtajn galggi barggat de e rat vuorbástuvá.- Ep ham ållu vuodos hæhttu álgget, ja jáhkkep jårggålibme dálásj oahppoplánas máhttá tjoavdos liehket, javllá Árran-direktørra.
+Fálaldahka Nuortta-Sálton galggá åvdeduvvat Sámedikke prinsihpaj ja njuolgadusáj milta sáme álmmuga joarkkaskåvlå åhpadusá gáktuj.
+Fálaldagán vuodo galggá liehket julevsámegiella ja kultuvrra, ja vuostatjin bisodit sáme sebrudagá máhtudahkdárbov.
+Galggá liehket sadje 15 oahppijda, aktan oahppomáhttelisvuodajn ållessjattugijda.
+Åhpadus le åvdemusát sidjij gænna le julevsámegiella skåvlån - valla le sadje iehtjádijda gudi sihti mediav ja guládallamav oahppat - jus sæmmi bále sámegielav oahppi.- Julevsáme guovllo svieriga bielen le aj oasse mijá ulmmejuohkusis, javllá Sven Asbjørn Korneliussen.
+Åhpadibme le aj rabás oahppijda nuortta- ja oarjjesámegielajn vuostasjgiellan, jus ekonomalasj ressursaj hiehpá.
+Vuojnnet oajbbom le Ájluovta ja Oppájde gaskan gå sáhka l gåsi skåvllåfálaldagáv ásadit.
+Sáme birás Árranin dættot siján le juo infrastruktuvrra, teknihkalasj vædtsaga ja sierraláhkáj fáhkabirás, ja aj Sámi Radio le sæmmi guovdátjin.- Miján li stuorra hásstalusá mijá guovlon ja sihtap sáme nuorajt rekrutterit ja alodit sijáv vuodoåhpadusáv moatten suorgen válldet, ja dákkir rekrutterimprosessan le ájnas fálaldahka sáme birrasij ásaduvvá, oajvvát Filip Mikkelsen.Oajvveskåvlå vuodosávadus le dáv ådå åhpadusfálaldagáv Oppájddáj ásadit, ja skåvlå oahppijráde dav doarjju, jáhkki sirádibme oahppijs le vuorbedis oahppijda ja skåvllåbirrasij.
+Knut Hamsun Joarkkaskåvllå le álgon prosjekterim gållobudsjehtajn avta milijåvnå kråvnnåj, gånnå 500 000 le teknihkalasj infrastruktuvra åvdedibmáj.Gåsi ådå åhpadusfálaldahka ásaduvvá, fylkkaráden mierreduvvá 14. biejve javllamánon.
+Tæksta: Kitty Skapalen Jårggålibme: Idar Kintel
+Oassev�llde TV-progr�mman 71� nord b�htin vuolus Tjierrekluoktaj.
+G�ro bielen progr�mmaj�dediddje Tom Stiansen.
+G�vv� l TV-progr�mmas.
+Dán jagásj 71° nord-prográmman TV-Norgin lij aj oasse Divtasvuonas.
+Dáhpádus mánnodagá lij gå oassevállde mannin váttse Vuodnabadás Tjierrekluoktaj.Norsk kortversjon /Oanegis dárogiellaj
+Dáhpádus mánnodagá lij gå oassevállde mannin váttse Vuodnabadás Tjierrekluoktaj.
+Norsk kortversjon /Oanegis dárogiellaj
+Vuodnabadás mannin da gietjav oassevállde Sájvvajávrráj (Vuodnabatjávrráj).
+Jávrev "suhkin" miehtáj gårvudagá nanna majt ietja dahkin dajs dárbbagijs majt guoddin.
+Jávre skåhpes gállin juovaj gitta Ávtjejávrráj.
+Dassta vat máhttsin ruoptus, ja mannin bálggá milta gitta Kanåvnnåj gånnå aj idjadin.
+Biejvet maññela galggin Tjierrekluoktaj jåvsådit.
+Åvdås gå nav guhkás båhtin, tjádjánin gitta Svieriga rijkkarádjáj.
+Ja vuostasj bále 71° nord-prográmmajn lidjin oassevállde ietjá rijkkaj jåvsådam.
+Jåvsådin gåjt Tjierrekluoktaj åvddål ájggemiere, ja dajna lij vuojtto bessat Stetinda hotellan Gásluovtan bullarlávkan tjåhkudallat, ja njálga biebmojt bårråt.
+Giella F�bmo.
+Kaia Kalstada girjje le oadtjum nam�v �Giella F�bmo� mij le d�rogiellaj spr�kmakt.
+� Giela tjad� diedojt oadtjop ja vaddep.
+Gielajn birrusav b�jnedip.
+Giella le f�bmo, tjielggi s�n girje nam�v.
+Kaia Kalstad le viggam julevsáme gielav åvdedit ålles ållessjattuk iellemin.
+72 jagágin le esski julevsámegiellaj oahppogirjev almodam.
+Girjje mij le oahppijda nælját dásen gejna le julevsámegiella vuostasjgiellan le vargga 200 biele stuorre.
+Utvikling og utforming av reklame, markedsf�ring, profilering og visuell kommunikasjon innenfor trykte og digitale medier.
+- Lev moadda tevsta dáro- ja nuorttasámegielas jårggålam.
+Diedá midja åhpadiddje tevstajt luojkadit dagu garjá, tjajmát Kalstad.
+Guokta jage li juo vássám dat rájes gå mánusav Báhko girjjealmmudahkaj julevsáme guovdátjin Árranin rájaj.
+- Girjjealmmudahka le ájgev gållådam girjjáj tjuorggasijt tjuorggat åvddål gå almoduváj.
+Båhtusijn lev gal dudálasj, javllá Kaia Kalstad.
+Vuostasj Sån lij vuostasj åhpadiddje Divtasvuonan gænna lej sámegiella fáhkan tijmmaplánan.
+Kalstad åhpadij sámegielan nubbegiellan Gásluovta skåvlån.
+Árrat vuojnij dav stuorra dárbov oahppamnævojs oahppijda gudi julevsámegielav oahppin.
+Dan diehti sån ja ietjá sámegielaåhpadiddje li asstoájgen oahppamnævojt dárogielas sámegiellaj jårggålam.
+Kalstad aj oassálastij gå Ådå testamentav julevsámegiellaj jårggålin ja vuodoskåvlå sáme oahppaplána hábbmimin.
+Duodden lij aj ájras Sáme åhpadusráden gáktsa jage.
+Lájtádaláj - Julevsámegiella le ietjam iednegiella ja dan diehti berustav dassta.
+Gå sámegielan åhpadahttjájiv de ællim oahppamnævo, lidjin dåssju ietjam gieda ja åtgalla plakáhta.
+Ållu buorre le gå dálásj sáme nuora ietjas iednegielav sihti ságastit.
+Muv máná bajássjaddin 60- ja 70-jagijn.
+Sij lidjin dajs gudi åhpadimev sámegielan nubbegiellan vuostatjin oadtjun.
+Gájgodin muvva gå ittjiv sámegielav mánná rájes juo sidjij åhpada, subtsas Kalstad.
+- Man diehti ittji dav dagá?
+- Dalloj pedagoga javllin máná ettjin buvte ienep gå avtav gielav ájgen oahppat.
+Dalloj lij dárojduhttem ájádallamvuohke, dættot sån.
+Skámát Nuorran lij Kalstad sadjásasj åhpadiddje Måsken, åbbå sáme sebrudahka.
+- Uddniga skámádav gå månnå sáme skåvlån sáme sebrudagán dåssju dárogiellaj åhpadiv.
+Oahppe hæhttujin munji dárustit jus vásstádusáv galggin oadtjot.
+Dat vilá vájmonam dæddal.
+Dalloj iv lim rat gåhtsevasj sámegiela iesjárvo hárráj ja majt dat merkaj sámijda.
+Sáhka le iesjdåbdo birra.
+Gå ij besa ietjas vuojnojt åvddånbuktet ietjasa gielajn, ájnat gielajn mav ij buvte, de ij ålles ulmutjin dåbdå, javllá Kaia Kalstad.
+Lájtádaláj
+- Julevsámegiella le ietjam iednegiella ja dan diehti berustav dassta.
+Skámát
+Nuorran lij Kalstad sadjásasj åhpadiddje Måsken, åbbå sáme sebrudahka.
+�d�virgg�jbiejaduvvam NRK-journalista Sander Andersen ja Harrieth Aira.
+Vehi journalistihkka, ållo teknihkka... Harrieth Aira ja Sander Andersen libá dájt mañemus vahkojt bæssátjij åvddåla NRK Sáme Radio oajvvekåntåvrån Kárásjjågån barggamin, gånnå libá oahppamin ja oahpásmuvvamin ådå virgijda.
+Dáppe ådåvirggájbiejadum journalistaguovtes galggaba gárveduvvat NRK'a doajmmalasedibmáj Divtasvuonan.
+Han snakker fortere og fortere, blir varmere og varmere og man merker at pulsen �ker.
+Knut H�ivaag blir rimelig sterkt engasjert n�r det blir prat om klatring.
+N� jobber han for � f� Hamar�y p� klatre-kartet og med seg p� laget har han to av verdens beste klatrere.
+Bájkálasj kåntåvrra Ájluovtan le oadtjum ienep kåntåvrrå- ja studiosajev, guovte gierde ienep bargge ja galggá buvtadit jienav ja aj gåvåjt.
+Dát le oassen Sámeradio doajmmalasedimes julevsáme- ja oarjjelsámegiela guovlon.
+Lågev jage lip juo dal doajmmam ja ep la dåjmav lasedam, valla dálla le dal muddo dåjmav lasedit, javllá ådåsdåjmadiddje Ravdna Buljo.
+Juo vuoratjismáno 2. biejve galggaba dá guokta ådåvirggájbiejadum journalista Harrieth Aira (45) ja Sander Andersen (47) vuostasj radiosáddagav sáddit "ådå" studios Ájluovtas.
+Bæssátjij maññela lip gárvvása sádditjit radio- ja TV-ássje julevsáme guovlos.
+Dát buktá ådå ja stuoráp berustimev dán guovlluj Sáltoduoddaris oarjját gitta Bálágij nuorttan, ja aj Jielleváre ja Jåhkåmåhke guovlojda Svieriga bielen.
+- Duodden julevsáme radioådåsijda ma guokti vahkkuj sáddiduvvi galggaba dá guovtes Ájluovtan mañenagi buvtadit ådås- ja reportasjaássjijt aktisasj nuorttarijkalasj sáme TV-ådåsijda "Oddasat", subtsas Buljo.
+Harrieth Aira bådij journalisstavirggáj bargos Sámedikken (Árranin) ja dát le vuostasj bále sån journalisstan barggá.
+Sander Andersen le juo måttijt jagijt journalisstan barggam Bájkkeavijsa Nuortta-Sálton gånnå vásstedij avijsa sáme biele åvdås.
+Sån galggá dal vásstedit TV-oase åvdås dåjman bájkálasj kåntåvrån Ájluovtan.
+Dálla bæssátjij åvddåla libá NRK-journalistaguovtes NRK Sáme Radion Kárásjjågån nágin vahkov, oahppamin ja oahpásmuvvamin ådå virgijda.
+-Råhtto ja dertjestibme le galla årrum.
+Vehi journalistihkka ja ållo teknihkka - ja guhka barggobiejve.
+Ja dálla dal kamerakurssaj álggin, subtsas Sander Andersen.
+Aira-guoktájn libá juo tjadádam dajt hásstalusájt ja ássjijt ma sjaddi vuodon dåjmajda Ájluovtan.
+Duodden radio- ja TV-buvtadibmáj galggaba aj tæksta-TV'av ja internehtabielev vuorodit ja jådedit.
+Dássta dal sjaddá moatte láhkáj ådå mediaárggabiejvve Nuortta-Sálton, jáhkká Sander Andersen.
+Dav jáhkká aj ådåsdåjmadiddje Ravdna Buljo.
+- Julevsáme guovllo ienebuv vuojnnusij boahtá.
+TV le fábmogis medium, javllá sån - ja javllá TV-buvtadime ma Divtas-vuonan buvtaduvvi soajtti moatten aktijvuodan aj hiehpat NRK Nordlánda sáddagijda.
+Tæksta: Børge Strandskog Jårggålibme: Lars Th.
+Kintel
+- Ájádus le guokta julevsáme magasijna aktan gullevasj jiednafálaldagájn almodit.
+Akta magasijnna le mánájda, ja nubbe magasijnna le gájka iehtjádijda.
+Dav javllá Lars Theodor Kintel, guhti ájggu julevsáme mediagoadev Ájluoktaj ásadit.
+Kintela milta galggá "ållessjattukmágásijnna" liehket 35-40 bællásasj ja niellji jahkáj almoduvvat.
+"Mánájmagasijnna" galggá aj niellji jahkáj almoduvvat, valla danna gal e galga sæmmi ållo biele juohkka almodusán.
+Ulmmejuogos le juohkkahasj guhti julevsámegielav låhkåt buktá.
+Ulmmeguovllo navti sjaddá julevsáme guovllo, aj Svierigin.
+Viddnudahkaásadiddje dádjat magasijnajn sjaddá ráddjidum låhkkelåhko, valla jus julevsámegielan galggá boahtteájgge, de dákkir dåjma hæhttuji tjadáduvvat.
+Giela stáhtus aj laseduvvá, navti ihkap ienebuv sihti dav oahppat, miejnni Kintel.
+Mediagoahte Ájluovtan aj ájggu jiednafálaldagáv buvtadit, mij jáhkedahtte le sierraláhkáj ájnas vuorrasap sámijda.
+- Moattes sijás dåssju sámegielav njálmálattjat bukti, ja e tjállet jali låhkåt buvte.
+Mánájda sjaddá aj suohttasabbo ja måvtåstuhtte gulldalit ienni gå låhkåt, miejnni Kintel guhti jáhkká dát fálaldahka åvddånbuvteduvvá bájkálasj radio, næhttaradioa ja cd:aj baktu ma magasijnajt tjuovvu.
+Magasijnna galggá tjuovvot sæmmi vuogev gå Bájkkeavijssa Nuortta-Sállto, gånnå dåjmadusá tjállusa tjáleduvvi julevsámegiellaj, tjoahkkájgessusijn dárogiellaj.
+Jáhkedahtte mediagoade ásadimes båhti 5 jahkevirge dåjmadussaj.
+Lars Th.
+Kintel sávvá mediagoahte Árrana lahka ásaduvvá, váj le dan giellabirrusin.
+Gå Nordlánda fylkkasuohkan dálla le mierredam sáme joarkkaskåvllåfálaldagáv media ja guládallamin Knut Hamsun js:aj Ájluoktaj ásadit, de le dat stuorra ávkken plánidum ásadibmáj.
+Ráddnávuohta skåvllåfálaldagájn soajttá vaddet hárjjidallamsajijt oahppijda, ja ihkap ienep åhttse skåvllåj, miejnni Kintel.
+Sån jáhkká almodit guokta iesjgeŋgalágásj magasijna avta ja sæmmi dåjmadusán vaddá ájnas aktisasjdoajmmavájkkudusájt.
+Máhttelis le duola dagu sámegielak typografav/grafalasj hábbmididdjev ålles virggáj biedjat.
+Ja gå jáhkedahtte ienemusát nuora virggáj biejaduvvi, de le prosjekta aj nuorajdoajmma.
+- Le stuorra vánesvuohta formálalasj máhtudagás journalistihkan julevsáme birrasin, valla aktan ådå skåvllåfálaldagájn de soajttá ásadibme Ájluovtan nuorajt journalisstavirggáj giesset, sávat Lars Th.
+Kintel.
+Ájluovta mediagoade dábálasj doajmmagålo li merustaláduvvam 2 milijåvnåjda jahkáj, ja gåjt álggodásen ájádaláduvvá dáv ruhtadit 1 milijåvnåjn Sámedikkes ja Nordlánda fylkasuohkanis ja Divtasvuona suohkanis guhtik bielle millijåvnåjn.
+Divtasvuona suohkan máhttá biednigijt guovtegielakvuodaruhtadårjas viedtjat.
+Maŋenagi le ájggomus ruhtadimev stuoves ruhtadårjajn Sámedikke budsjehtas ja/jali EU-rudáj baktu oadtjot.
+- Álggodásen le dát prosjækta Vuona bielen, valla le almma máhttelisvuohta vijdedit julevsáme guovlojda Svieriga bielen, subtsas Kintel, gudi ruhtadårjav åhtså Divtasvuona suohkanis, Nordlánda fylkasuohkanis ja Sámedikkes álggoprosjæktaj gånnå juohkkahasj sijás galggá gålmadisáv gålojs mákset, 27.000 kråvnå.
+Rádádallamviddnudahka Geelmyden.Kiese galggá álggoprosjekterimav dåjmadit, ålles budsjehtta le 81.000 kråvnå.
+- Jáhkáv ásadus sjaddá viehkken julevsámegiela boahtteájgev bisodittjat.
+Dán aktijvuodan le ájnas konstruktijvalasj ja buorre dåjmaj boahtte jagijn.
+Mediagoahte Ájluovtan sjaddá dákkir buorre dåjmma, oajvvat Lars Th.
+Tæksta: Børge Strandskog Jårggålibme: Idar Kintel
+G�HTTJU Mihttsam�ra �vudallamij.
+Drag Aktivitet ja g�robieles: Thorstein Solstr�m, Ingrid Kintel ja Inge Olsen g�httju nuorajt, 16 jag�gijt ja vuorrasappojt h�vsskudal�tjit ja suohtastal�tjit �jl�dd�j Mihttsam�ra.
+Sávvi buorre dálgev, dåjmajt ja 30-40 nuora guhti oassálassti.
+Mihttsamára galggi Ájlátten suohtastallat volleybállujn, paintbállujn, gilppusij, ståhkusij ja njálga biebmoj.
+Organisasjåvnnå "Drag Aktivitet" tjadát dáv ásadimev, ja oadtjum li biednikdårjav moattet guovlos majna dáv tjadádi.
+Nordlánnda fylkkasuohkan ja Frifond li rudájt juollodam.
+Dát ásadus gånnå e galga mahkkirak juhkusa (alkohol) gullu divna nuorajdi, ij la dåssju sáme nuorajda nav gåktu ávijsajn la tjáledum.
+-Divna guhti li 16 jagága ja vuorrasappo bessi oassálasstet, ja ij la ga dárbbo diededit åvddål gå boadá.
+Vuorddep åvdemusát nuorajt mijá bájkes, valla jus Hábmelnuora båhti de ep rája sijáv, tjajmát Inge Olsen.
+Ingrid Kintela, Simon Paulsena ja Thorstein Solstrøma siegen le sån ásaduskomitéan.
+Vierttiji aj viehkev oadtjot ietjá nuorajs guhti gulluji Drag Aktivitehttaj, vaj bessi tjadádit dáv biejvev Ájlátten.
+Ienemus oasse dåjmajs galggá liehket dannák Ájlát fiervvágátten, gånnå l stuor giedde.
+Dánna l partytællta ja dållå gånnå máhtti biebmojt basset, ja gånnå ståhki ja gilpustalli.
+Volleybállojalgga mij la sáddujs dagádum le dannák rahtebællán.
+Dajna nuora Drag Aktivitehtan dijmmá barggin, ja álu anon la.
+Mihttsamára aj galggi danna volleybállov spellat.
+Paintbállo l aj sierraláhkáj doajmma majt nuora berusti.
+Ásadiddjijn li ietjajnis vædtsaga ja bagádalle.
+Almulasj doarjjaga dahki vaj máhtti tjadádit dáv biejvev, ja danen e aktak dárbaha mákset dán oassálasstemij Ájlátten.
+-Ja e ga aktak dárbaha biebmojs mákset iehkedis.
+Dánna oattjo bårråt gallánibmáj, subtsasti Ingrid Kintel, Thorstein Solstrøm ja Inge Olsen - ja diedon doajvvu buorre dálkev dan biejve.
+Hávsskedabbo l. Valla jus nievres dálkijn boahtá, de la miján ietjá tjåvddusa.
+- Vuordatjip tjáhpa dálkev, ållo nuorajt ja hávsskes biejvev.
+Ájládde l sadje nuorajdi Mihttsamára, subtsasti dá gålmmå ásadiddje.
+Árran le aktisattjat barggagoahtám allaskåvlåjn Bådåddjon ja Scott Polar Research Institutajn Cambridgan Englandan.
+Boados dássta sjaddá guoradallaminstituhtta nuorttaguovloåhpadussaj mij ásaduvvá Árranij Ájluoktaj.
+Navti ienep barggosaje ja duodde dåjma julevsáme guovdátjij båhti.
+Boahtteájggáj galggá Árran guoradallamdahkamusájt válldet almulasjvuoda åvdås ja ájnas dahkamusguoradallamijt æládusiellemij.
+Sjiehtadus allaskåvlåjn Bådådjon vuollájtjáleduváj vásse bierjjedagá, aktisasjbarggo ieññilsk instituhtajn bæssátjij åvddåla.
+- Dát le ájnas midjij.
+Dálla máhttep máhtudagáv ja máhtukvuodav buoredit, ja guoradallaminstituhttan nuorttaguov-loåhpadussaj sjaddat.
+Navti Árran sjaddá sierralágásj máhtudagáv åvddånahttet gå álggoálmmuga birra le sáhka, subtsas Árrana direktørra, Filip Mikkelsen.
+Háldadimvásstádus Árran-direktørra subtsas li moadda jage juo gæhttjalam guoradallamav julevsáme guovdátjij ásadit.
+- Åvdedibme nuorttaguovlojs le dav máhttelisvuodav vaddám majt lip vuorddám.
+Árran le juo koordinator sáme institusjåvnåjda nuorttaguovllo-bargon.
+Sihtap ietja háldadimvásstádusáv guoradallaminstituhtas, valla hæhttup ietjama tjadnat ásadum guoradallaminstitusjåvnnåj mij fágalasj åvdåsvásstádusáv válldá.
+Dav dåssju allaskåvlå ja universitehta máhtti dahkat, dættot Mikkelsen.
+- Sjiehtadus allaskåvlåjn Bådådjon merkaj mij dal formálalattjat máhttep guoradallambargoj álgget ja máhttep Vuona guoradallamrádes rudájt åhtsåt.
+Máhtudagáv nannit Bæssátjij åvddåla lidjin åvdåstiddje Árranis Cambridgan Englandan gånnå Scott Polar Research Instituhtajn aktisasjbarggosjiehtadusáv dahkin.
+Instituhtta le dajs åvdemusájs væráldin mij guosská nuorttaguovllo-gatjálvisájda.
+Aktisasjbarggo Árrana ja duon máhtulasj Ieññilsk institusjåvnå gaskan sjaddá dáhpáduvvat guovte suorgen.
+- Studænntalånudibme sjaddá guovdálasj aktisasjbargon.
+Studenta Ieññils instituhtas máhtti Divtasvuonan barggat ja studenta Vuonas sæmmi láhkáj Englandan, gå barggi Master- ja doktorgrádaåhpadusáj.
+Duodden Scott Polar Research Institut sjaddá ájnas leverandørra ja bagádalle mij nanni máhtudagáv mijá lunna, javllá Árran-direktørra - guhti jáhkká aktisasjbarggoprosjækta sjaddá ájnas Árranij ja dájda guovlojda boahtteájggáj, ja mañenagi sjaddi aj moadda allamáhtudak-barggosaje dajda guovlojda.
+Rávkká ressursajt - Hásstalussan sjaddá birrásav nannit.
+Dat le åvddånahttembarggo mij rávkká sihke almasjlasj ja ekonomalasj ressursajt, ja barggo sjaddá ádjánit.Mikkelsen fylkadikkev Nordlándan diededij aktisasjprosjevta birra åvdep mánnodagá.- Dárbahip vuodoruhtadimev jådedittjat dáv, ja sávav fylkadiggepolitihkkára máhtti mijáv viehkedit bargujn guovdálasj oajvválattjaj gáktuj váj dajt rudájt oadtjop majt dárbahip, hæjttá Filip Mikkelsen.
+Tæksta: Børge Strandskog Jårggålibme: Idar Kintel Vuorkágávvá: Sander Andersen
+Háldadimvásstádus
+Árran-direktørra subtsas li moadda jage juo gæhttjalam guoradallamav julevsáme guovdátjij ásadit.
+Máhtudagáv nannit
+Bæssátjij åvddåla lidjin åvdåstiddje Árranis Cambridgan Englandan gånnå Scott Polar Research Instituhtajn aktisasjbarggosjiehtadusáv dahkin.
+Rávkká ressursajt
+- Hásstalussan sjaddá birrásav nannit.
+Tæksta: Børge Strandskog
+Jårggålibme: Idar Kintel
+Vuorkágávvá: Sander Andersen
+- D�la l muv kont�vrr�, m�jut Egil g� vuoset giehta-PC'av ja mobiltelef�vn�v.
+D�j barggamn�voj s�n g�hppadit tjan�t ietjasav viddnudag� n�httaj ja m�htt� barggat jur daj s�mmi dahkamus�j maj Kont�vr�n B�d�djon bargaj.
+- Dálásj teknologijajn le álu avtajt gånnå barga.
+Duola dagu giesen barggiv hyhton Måsken ja gergadiv fálaldagáv 4,5 millijåvnåjda, agev nehta baktu guládalliv guojmmebarggij Bådådjon ja oasstijn Tråmsån, subtsas Egil Olsen Skálltje.
+Udnásj teknologalasj åvddånahttema diehti máhttá bargov sijddaj "válldet" stádajs rabdaguovlojda, ja dat le guhkev juo bækkoduvvam ájnas oassen jus galggá rabdaguovlojda årudagájt tjuottjodit.
+Dálátjij de li dá årrum dåssju sága.
+Valla gå gåbdåbádde-internæhtta rabdaguovllo-suohkanijda boahtá, de vuojnnep muhtema máhttelisvuodajt adni ma teknologijav tjuovvu.
+Sijddaj jåhttåji.... Gájbbádus le diedon ulmutja hæhttuji sihtat sijddaj jåhttåt - ja de galggá mielos barggovadde guhti máhttelisvuodav dasi vaddá.
+Egil Olsen Skálltjáj ja suv fámilljaj goappátja gájbbádusá ålliduvájga.
+Fámillja tjavtjan 2006 j��dij Divtasvuonas Bådåddjuj, gånnå Egil lij bargov oadtjum rádevadden Umoe IKT'an.
+Árragiese dán jage de lidjin vat Divtasvuonan.
+Ja barggo aj tjuovoj.
+- Ielvijma ejma la stádaulmutja.
+Ja årromgålo ja gássjelisvuoda mánájgárddesajijn lijga oassen gå mierredijma sijddaj Ájluoktaj jåhttåt.
+Dan diehti lij álkke mierredit gå barggovadde dasi máhttelisvuodav vattij, javllá Egil.
+Giesseloabe åvddåla áhkájnis Peggyijn ja mánnáguoktájn Divtasvuodnaj máhtsij, bielle jage maññela gå stádaårron Bådådjon sjaddin.
+Umoe IKT le nasjunálalasj viddnudahka, 24 åssudagáj ja 750 barggij.
+Viddnudahka le álgos oabme IKT-divisjåvnnå Bravidan, mij jagen 2005 Jens Ulltveit-Moe's oasteduváj ja navti oattjoj namáv Umoe IKT.
+Viddnudahka dálla jådet 1 ½ milliardajda jahkáj, ja rahtjali 100 millijåvnåv båhtusin 2007:n. Viddnudagán li 5 åssudagá Nuortta-Vuonan, Bådådjon, Tråmsån, Harstaden, Måvvån ja dálla aj Ájluovtan!
+Kontåvrån Ájluovtan le rijkaoassálasj åvdåsvásstádus rádedimes ja vuobddem visualalasj guládallamis, aj videokonferánssan gåhtjoduvvam.
+Egil Olsen Skálltje ja Umoe IKT AS li serviceguovdátjij Ájluovtan ásadam.
+- Dála l muv kontåvrrå, måjut Egil gå vuoset giehta-PC'av ja mobiltelefåvnåv.
+Dáj barggamnævoj sån gæhppadit tjanát ietjasav viddnudagá næhttaj ja máhttá barggat jur daj sæmmi dahkamusáj maj Kontåvrån Bådådjon bargaj.
+Danna galla sujna 12 guojmmebargga lidjin, valla Ájluovtan le ållu aktu... - Muhttijn gal åhtsålav barggobirrasis oassen liehket.
+Valla manádav Bådådjo kontåvrå milta nagin bále mánon.
+Ja juohkka mánnodagá li miján videokonferánsa, navti gåjt rijbadav, subtsas.
+Ja videokonferánsa ja visualalasj kommunikasjåvnnå li jur Egila sierra- ja åvdåsvásstádussuorge.
+Ásaduskontåvrån Divtasvuonan le aj dan diehti åvdåsvásstádus rádevaddemij ja vuobddemij dan suorgen Nuortta-Vuonan.
+Dákkir bargujn tjuovvu hálvva ållo manádibme, valla ienemus oasse kontåvrås dagáduvvá serviceguovdátjis Ájluovtan.
+Umoe IKT'a ja Egil Skálltje oasste li ienemusát unnep ja gasskasasj viddnudagá, ja aj almulasj ásadime.
+Viddnudagán li sierraláhkáj stuorra oasste varresvuodasuorgen.
+- Dát la suorgge sjatto vuolen.
+Moaddása vuojnni ålov máhtti siesstet jus digitála tjoavddusijt adni.
+Dåssju gå guovllomedisijnalasj guovdátjijt Finnmárkon ásadi de birrusij 100 millijåvnå sávvi siesstet.
+Dá guovdátja lij Universitehtaskihppijviessuj Tråmssåj tjanádum, ja tjiehppe máhtti skihpudagáv gávnnat visualalasj guládallama baktu.
+Navti manno- ja årromgålojt siessti.
+Návti le aj ájádallamvuohke sáme varresvuodaguovdátja hárráj Ájluovtan, hæjttá Egil Olsen Skálltje.
+Danna galla sujna 12 guojmmebargga lidjin, valla Ájluovtan le ållu aktu...
+- Muhttijn gal åhtsålav barggobirrasis oassen liehket.
+Moattes sihti mannoæládusáv Hábmerin vuorodit.
+Dálla oajvvaduvvá ájádus boatsojsaljujn Ulvsvåg-skárddáj.
+Dánna álgadiddje sihti fállat turistajda lahkavuodav boahttsuj, hierggevuodjemav gierrisijn, sáme árbbedábálasj biebmov, souvernija/duodje vuobddemav ja "ruohttaáddjáaktivitehtajt" mánájda.
+Sverre Harald Eriksen, Karianne Olsen, Hans Petter Christensen, Magnhild ja Bjarne Nystad ja ælloniehkke Mathis Anders Eira Oarjjefuoldás/Stájgos li álgadiddje prosjevtas, mav doajvvu li bårggemánon 2007 jåhtuj oadtjum.
+Mañemus nammadum sjaddá stuorámus aksjonerra gå- ja jus- ådå viddnudahka jåhtuj boahtá.
+Dåssju dåjmalasj ælloniehke máhtti boattsujt æjggut, dan diehti Eira oassálasstem le gájbbádus jus galggá jåhtuj boahtet.
+Mathias Anders Eira le boattsuj barggam 1995 jage rájes.
+Suv mielas ájádus boatsojsaljujn Hábmerin le buorak.
+Sån le juo 12 boahttsujt válljim ja dajt vuodjemhierggen dámadattjám.
+Dát la álkes valla guhkes barggo: - Hæhttuv váttsatjit boattsujn báddegietjen, ihkap moadda tijma juohkka biejve, subtsas Eira.
+Hierge ma galggi dåjman aneduvvat hæhttuji buorrenálána ja låje liehket, váj máná ja ållessjattuga máhtti dajt duohttat ja biebbmat.
+Ij la ájn mierreduvvam gåsi boatsojsalljo mañemussaj ásaduvvá, valla álgadiddje sávvi máhttelisvuohta le dav ådå, eksotalasj saljov Ulvsvågskárddáj ásadit.
+- Skárdde vuojnnu hiebalasj sadjen, sierraláhkáj mattelisvuodajn lájggitjit IL Sørulfa tjuojggamhyhtov.
+Ep la ájn låhpalasj vásstádusáv válastallamjuohkusis oadtjum.
+Hæhttup diedon aj ednamæjgádij ságastit åvddål máhttep joarkket bargujn, tjielggi Sverre Harald Eriksen, ja nammat Duorbunáse-alludagáv nubbin hiebalasj sadjen.
+Karianne Olsenin le Bachelorgráda mannoæládusán, sujna le oajvvevásstádus konseptas ásadibmáj Hábmerin.
+- Sihtap reklamerit navti váj sihke nuorajda ja vuorasappojda jåksåp.
+Vuostatjin sjaddap tuvrrajådediddjijt, mannoæládusjournalistajt ja mannoæládusviddnudagájt vuosádallamij válldet.
+Jus hárjjesváles ájn Divtasvuodnaj boahtteájggáj boahtá, vuojnnep aj máhttelisvuodav hárjjesválesdoajmmaj tjanáduvvat, ja dahkat váj turista dájda guovlojda vil avta biejvev báhtsi, javllá Karianne Olsen.
+Sån vuoset aj máhttelisvuodav Boattsujn ja Ruohttaádjájn aktan.
+- Jus lijma ståhkusijt ja dåjmajt boattsu ja ruohttaádjá jahttuj tjánádam ávkken adnet, ja aj dakkir sierralágásj sáme gilpostjerdajt mánájda ja ållessjattugijda, duola dagu sjuohppim ja hierggevuodjem.
+Oajvveájádus le turistajda vaddet lahkavuodav boahttsuj, dibddet sijáv hiergijn vuodjet ja sidjij sáme biebmov fállat ja sáme souvenijrajt vuobddet - Ja sæmmi båttå åhpadit boahttsu ja boatsojæládusá birra.
+Dálla lip Mathis Anders Eirajn duodastimfilmav filmmimin, vuosedittjat turistajda gåktu boatsojæládus dåjmaduvvá ålles jagev, dájn guovlojn.
+Sjaddap aj sáme histåvrå, árbbedábij ja religijåvnå birra subtsastit.
+Boatsojæládus le ham læhkám ájnas æládus Hábmera suohkanin, ja sáme unneplågo álmmugin le læhkám stuor vájkkudimfábmo sebrudahkiellemij ja árbbedábijda, javllá Karianne Olsen, guhti sávat boatsojsalljo.
+Dát la álkes valla guhkes barggo:
+- Hæhttuv váttsatjit boattsujn báddegietjen, ihkap moadda tijma juohkka biejve, subtsas Eira.
+Dálla le Árran barggamin duodastimprosjevtajn mij guosská muhtem dáhpádussaj Forsanjávren Stájgo suohkanin.
+Sámedigge le prosjevtav álgadam ja dat le ruhtaduvvam Nuortta-Sálto fábmudakásadusás.
+Moatten sajen Nuortta-Sálton subtsastaláduvvá guovte ælloniehke birra gudi juo?ga boatsojsujtto ássje diehti rijddalatjájga.
+Ja nav de "Tjáhppis-Ámmá" rijddalattijn "Boatsoj-Pierav" gåttij.
+Subttsasa milta dáhpáduváj dát Forsanjávren udnásj Stájgo suohkanin, Hábmera suohkanrájá lahka.
+Javllin Boatsoj-Piera dåhku hávddáduváj, njárggaj man namma le vil uddnik Boatsoj-Pieranjárgga.
+Subttsasa milta dáhpáduváj dát guokta- gålmmåtjuohte jage dás åvddåla.
+Dán "Tjáhppis-Ámmá" birra li moadda subttsasa, ja akta dájs vuoset Ámmá viesoj 1800-lågo álgon.
+Dallusj sijddaæjgáda Forsanin lijga Lars Hansen ja suv áhkká Barbro.
+Akti aktan manájga bajás Forsanjávrráj biessitjit.
+Gå dåhku jåvsådijga, de vuojnijga soames lij juo dåppe biessimin mannam.
+"Dánna l de Tjáhppis-Ámmá læhkám", lij Lars Hansen javllam.
+Gå lij sunnu miehttse, de Lars ja Barbro váldijga dav biessev mij lij juo njaldedum ja vuossajdisá tsåkkåjga.
+Jur gå Lars lij biessijt vuossaj tsåggåm, de lamsedij Tjáhppis-Ámmá miehtses - nijbbe giedan.
+Lars Hansen de áksjov doahppij vuosstálastátjit, ja de Tjáhppis-Ámmá vas mæhttsáj bádan manáj.
+Lars Hansen ja Barbro Olsdatter lijga sijdaæjgáda Forsanin jages 1817 gitta jahkáj 1841, ja danen le árvvedahtte dát dáhpáduváj dán ájgegávdan, jáhkedahtte soames jagen 1820 jagij birán.
+Råmså Dávvervuorkká, Universitehta-dávvervuorkká guoradaláj Boatsoj-Pieranjárgav jagen 2006, valla ettjin hávddebátsidisájt gávna.
+Muhtem diehtovadde subtsas hávdde le rabáduvvam ja bátsidisá gádoduvvam.
+Gåsi gálmme gádoj?
+Le gus ajtu goassak læhkám gálmme Boatsoj-Pieranjárgan?
+Gåttij gus Tjáhppis-Ámmá Boatsoj-Pierav, ja duobbmidaláj gus Tjáhppis-Ámmá vierredagos diehti jus dal ajtu lij nav?
+Manen e ulmutja gudi idjadi Forsanjávren, idjaráfev oattjo?
+Stáhtavuorká riektáprotokollajn åhtsåt, diehtovaddij ságastallat ja aj ietjá njálmálasj gáldoj baktu galggá Árran gæhttjalit jus le máhttelis subttsasav duodastit.
+Åtsådit mij le sádnes ja mij le duoddiduvvam ulmutjijs ájgij miehtáj?
+Gatjálvis le mij ajtu dáhpáduváj dåppe Forsanjávren?Jårggålibme: Lars Theodor Kintel
+Gatjálvis le mij ajtu dáhpáduváj dåppe Forsanjávren?
+Jårggålibme: Lars Theodor Kintel
+Marianne Fagernes
+Biehtsemáno sábme le Mariann Fagernes, Ájluovtas.
+Sån le 19 jage vuoras ja dan gidá joarkkaskåvlåv ålli.
+Sån le låhkåm dábálasjfáhkasuorgen Knut Hamsun joarkkaskåvlån, mij le Hábmerin.
+Dan diehti gå maŋemus jagev joarkkaskåvlån låhkå, le sån dav "russan" ávvudallam.
+Namálattjat ruoppsisrussan, russanamájn "Lykkelita".
+Subtsastallá buorre lij oanegav ierit skåvlås ja eksábmaj låhkåmis bessat.
+Buorre lij dåssju suohtastallat åvddål duodaj álggá eksábmaj rihtjat.
+Russaájge le sån tjoavddam russatjuolmajt dagu tjulestit avtav åhpådiddjev, tjåhkkåhit bievde vuolen ålles tijmav ja oasstet kássav vuollagijs kråvnåj avtatjij, ja aj russagáttsijnis russaæjvvalimen Harstad:an mannam.
+- "Harmmat suohtas", giehttu Mariann.
+Moadda russa ja ållo suohtastallama.
+Mariann le årrum årruhattjan dáv skåvllåjagev.
+Guokta vuostasj jage maneldij bussajn Ájluovtas juohkka biejve.
+Sån le årrum årruhasjgoaden njiellja ietjá næjtsoj ja avta báhtja siegen.
+Le læhkam riek buorre, ja sån le oadtjum moadda buorre rádna.
+Knut Hamsun joarkkaskåvllå le viehka unna skåvlåsj 100 oahppij.
+Valla Mariann le huoman oalle buoragit soaptsum.
+- Ulmusj lagábut oahpástuvvá ulmutjijda ja diehtá gut juohkkahasj le, javllá sån.
+Gå Mariann ij la skåvlån jalik eksámajt ájadalá, de la sån tjiektjamsaljon ja akti vahkkuj mánájt åhpat vuodjet.
+Tjaktjaj jåhttå Fredrikstad:aj gånnå galggá álmmukallaskåvlån låhkåt.
+Dåppe tjiektjamsuorggáj álggá, ja dasi ållåsit ávvudallá.
+Mariann ij rat diede majt boahtte ájge galggá dahkat.
+Álmmukallaskåvlå maŋŋela ájggu juojddá låhkågoahtet, valla ij ájn diede majt.
+Ájádallam le åhpådiddjeallaskåvllåj álgget, valla sujna le ájn jahke åvddål hæhttu mierredit dav.
+Boahtte ájge plánajda gullu aj buorre barggo, allasis goadev oasstet, válldut ja oadtjot njiellja máná...;-) Valla vuostak le giesseloahpe.
+De galggá vuojŋadallat, hávskudallat ja vuolgget roadtrip:aj muhtem rádnaj.
+Valla sån ájggu adjáj barggat.
+Mij duv ávvudahttá?
+- Divna muv ihkeva buorre rádna, fámillja ja diedon siessal Emil Tobias.
+Sån tjuovgudahttá iellemav.
+Mij duv vájvet?
+- Mån lav ållim skåvlås ja de galgav rádnajs jåhtet.
+Gåktu le isetábnas?
+- Sån le tjáhppisvuoptak ja buorre mielak.
+Maŋutjissaj, man láhkáj sidá ietjat gåvvidit?
+Mån lav buorremielak næjtsso, valla duolla dálla lav iesjåjvak.
+Boahtte ájge plánajda gullu aj buorre barggo, allasis goadev oasstet, válldut ja oadtjot njiellja máná...;-)
+Valla vuostak le giesseloahpe.
+Eivor Labba guossit m�nn�vuoda b�jkev.
+Jusska lav Sverigin �rrum guhkes �jgev, de vuolg�v �sijddaj� g� galgav Str�vnjunnj�j, tjajm�t s�n.
+Eivor Labba l mihá ietjas duogátjis ællosujton, ja sihtá joarkket árbev ietjas æjgádijs - moatten láhkáj.
+Lappa fámilja l boahttsubargujn juo badjel 40 jage barggam.
+Eivora æjgáda - Marit (Skum) ja Guttorm Labba - lijga ællosáme Garasavvunis, valla jådijga vuostak dåppet Jåhkåmåhkkoj elujn, dassta vas Vuodnaj.
+- Jagen 1959 båhtin Fuolldáj, valla nágin jage mańńela vas jåhtin dassta Hábmeli.
+Måj Birgitijn lin riegádam Fuolldán, ja vielja munnu, Thomas ja Piera libá riegádam Sverigin, subtsas Eivor.
+Irgijnis Thomas Kuhmunen libá jáhkásasj Sagfjordbiejvijn Strávnjunjen.
+Danna vuobddeba duoljijt ja duojev majt ietja libá duodjuham.
+Vuojnnet duodje l ulmutjij miela millta, ja vuojnnet aj berusti.
+Munnuj la dát hávsskes barggo, ja de l suohtas æjgádij árbev åvdedit, gudi aj oassálasstijga Sagfjordbiejvijda måttijt jagijt, javllá Eivor, ja mujttal midjij dat ájes gå bajássjatttaj Strávnjunjen.
+Buorre mujto li ienemusát dat rájes.
+Mij oassálasstijma ællosujttuj mánnárájes.
+Lidjiv nejtsusj gå oadtjuv ietjam boahtsujt ja merkav.
+Dálla l vielja guoktán, Pieran ja Thomasin ællosujtto dán guovlon, valla munnun Birgitijn li ájn ietjama boahttsu ælon.
+Måj oassálasstin duon dán bargguj, jåhtemi, miessemærkkomi ja njuovvami.
+Dát la dat kultuvrra majna lip bajássjaddam, ja ájnas la munji viessot nav gåktu lip mánnávuoda rájes viessum.
+Dát la máj mijá iellem.
+- Mij dåssju sámástijma sijdan bajássjattadijn.
+Ságastijma nuorttasámegielav danen gå æjgáda lijga Garasavvunis.
+Ij lim álkke skåvllåj álgget gå ejma nav ållo dárogielav máhte.
+Valla åhpajma ruvva, skåvlån ja stågadahttijn ietjá mánáj siegen.
+Dav majt iv la oahppam de la tjállet ja låhkåt ietjam giellaj.
+Mån iv máhte tjállet ja iv ga låhkåt máhte sámegiellaj, subtsas Eivor Labba, gut jådij Hábmelis - ja Vuonas - juo nuorran.
+Sån la årrum Sverigin ållessjattugin.
+Eivor la låhkåm bádnedåktårviehkken Stockholman, ja barggá uddni dajna bargujn Gierunin Jusska guhkes ájgev Sverigin la årrum, de manná "sijddaj" gå vuolggá Vuodnaj ja Hábmeli.
+Ja dav barggá nav álu gå máhttá.
+-Mujna l nanos gullivasjvuohta oarbbenijda.
+Divna gålmås årru Vuonan, valla æjvvalip nav álu gåk máhttep.
+Muv irgen, Thomasin, la ællosujtto Sáltoduoddarin, ja diedon la mujna gullivasjvuohta ja guhkahibme Vuonabælláj.
+Vuojnnet gåktu sjaddá boahtteájggáj.
+Soaptsov ja buoragit manná Gierunin, gånnå oattjov barggat ietjam bargov.
+Åhtsiv bargov Habmelin, bádnedåktårviehkken, valla ittjiv oattjo.
+Ij la ållu amás ájádus Sverigis jåhttåt.
+Tæksta: Børge Strandskog Jårggålibme: Lill-Tove Paulsen
+Sån la årrum Sverigin
+ållessjattugin.
+Divna gålmås årru Vuonan, valla æjvvalip nav
+álu gåk máhttep.
+Jårggålibme: Lill-Tove Paulsen
+Suohkand�kt�r Rolf Peder Tenneb� ja varresvuoda- ja sosi�laoajvve Lill-Tove Hansen g�v� rievtes bielen.
+- Mån ávvusav gå vuojnáv åvdåstiddje Divtasvuodna suohkanis li dánna uddni.
+Dav javllá sámediggeájras Miriam Paulsen (NSR), gut lij akta badjelasj tjuohte oassálasstijs Sámedikke varresvuoda -ja sosiálakonferánsan Råmsån åvdep váhko.
+- Gájka vierttiji mujttádahteduvvat sámij pasientaj dárboj ja riektáj birra, aj Divtasvuodna suohkan, javllá Paulsen.
+Suv mielas máhttá Divtasvuodna varresvuoda -ja sosiálafálaldagáv sámijda nannit: - Iv mån vuojne makkirak vuojnos dåjmajt Divtasvuodna suohkanin.
+Buojkulvissan le Divtasvuonan læhkám ássje sáme varresvuodasenntera birra, mij ij la positivalattjat duostodum.
+Vuojnunagi le danen unna - jali ij makkirak - dádjadus mij guosská sáme pasientaj dárbojt.
+Konferánsan lij vijdes åvdåstibme duola dagu filkkasuohkanijs, suohkanijs, Sámedikkes, varresvuoda -ja hukso depártementas ja sáme institusjåvnåjs.
+Divtasvuodna suohkanis lidjin avtses boahtám ságastalátjit sáme varresvuoda dilev.
+Da avtses lidjin bargge suohkana varresvuoda- ja sosiála åssudagás, dagu suohkandåktår Rolf Peder Tennebø ja varresvuoda- ja sosiálaoajvve Lill-Tove Hansen.
+Ij la vánesvuohta - Oassálastijma konferánsan åhpatjit ienep tiemá birra, javllá Rolf Tennebø.
+- Dát la vijdes ja gássjelis tiebmá gallegasj konkrehtalasj vásstádusáj.
+Le gássjelis dan diehti gå gávnnu moadda vuojno mij guosská gåktu bierri liehket, ja dajt bierri roaddat, javllá suohkandåktår.
+Doajmmá gus duv mielas varresvuodadievnastus buorre láhkáj Divtasvuodna suohkanin sámij riektáj ja dárboj hárráj?
+- Iv mån máhte vásstedit nuppe åssudagáj åvdås, valla dåktårij gaskan ep la oadtjum åvvånis avta gatjálvisáv dåktårdievnastusáv hiebadit dájt 2 ½ jagijt gå lav Divtasvuonan barggam, juogu de guosská guládallamij jali ietjá ássjijda.
+Dåktåra ælla åtsådallam makkirak vánesvuodav, juska dal dat ij sidá javllat muhtemij mielaj milta ij buoremus láhkáj dåjma.
+Vuorddá ienep dåjmajt NSR:a Miriam Paulsen vuorddá huoman ienep dåjmajt Divtasvuodna suohkanin, ja vuoset Divtasvuona sæbrramij sámegiela háldadusguovlluj.
+- Suohkan le oadtjum guovtegielakdoarjjagijt ma li binnát aneduvvam.
+Dájna hæhttu suohkan vijddásappot barggat, aj dajna mij guosská sáme pasientaj dárbojt.
+- Suohkana sjáhtjali åvdåsvásstádusáv ierit Dav javllá dåktårgráda stipenndiáhtta juridihka fakultehtan Råmså universitehtan, Laila Susanne Vars.
+Konferánsan sån lågådaláj sáme pásientaj riektáj birra almasjriektá hárráj.
+Vuosedij duola dagu ILO-konvensjåvnnåj nr.
+169, árvvalus Nuorttarijkalasj Sámekonvensjånnåj ja Vuodoláhkaj §110a ma vaddi sierra åvdåsvásstádusáv aj Vuona stáhttaj.
+-Gájkka ma gullu stáhta vuolláj galggá ILO-konvensjåvnåjt tjuovvot, dat vaddá åvdåsvásstádusáv aj suohkandássáj.
+Valla suohkana sjáhtjali åvdåsvásstádusáv ierit, ja vaddi hiejves tjielggidusájt gå konvensjåvnå e gåtseduvá.
+Ij la vánesvuohta
+- Oassálastijma konferánsan åhpatjit ienep tiemá birra, javllá Rolf Tennebø.
+Vuorddá ienep dåjmajt
+NSR:a Miriam Paulsen vuorddá huoman ienep dåjmajt Divtasvuodna suohkanin, ja vuoset Divtasvuona sæbrramij sámegiela háldadusguovlluj.
+Dav javllá dåktårgráda stipenndiáhtta juridihka fakultehtan Råmså universitehtan, Laila Susanne Vars.
+Viddnudag� ja m�htudakinstiusj�vn� h�httuji aktan giesset - ja avta guovlluj, javll� �rrana direkt�rra Filip Mikkelsen.
+- Máhtudahka sjaddá ájnas faktåvrrån dán tjuohtejage hásstalusáj hárráj.
+Árbbedábálattjat li universitehta ja allaskåvlå åvdemussan læhkám mij guosská máhtudagá háldadibmáj, ådåstuhttemij ja åvddånbuktemij.
+Valla sijá dutkammonopåvllå le ådno juo gáhtum.
+Dieda le oassen árggabiejves sjaddam.
+Alep akademalasj åhpadus ij la desti elitaj ássjen, valla le ienebut ja ienebut sadjihin sjaddam ulmutjijda ietján, aj rabdaguovllo-Vuonan.
+Máhtudahka le mañenagi riektán sjaddam.
+Návti álgij Árrana direktørra Filip Mikkelsen ietjas hålav "DuÅ rabdaguovlojn álggoálmmukvuojnojn" Nuortta-Sálto-semináran mij Kvinneuniversitetet Nordan (KUN) Stájgon vásse duorastagá ásaduváj.
+Ja dan baktu de vuosedij dutkam ja máhtudakåvddånibme luluj sæmmi buoragit Nuortta-Sálton dáhpáduvvat dagu árbbedábálasj oahppabájkijn.
+Dát gal ij la ådås, dutkam le juo jådon dájn guovlon.
+Buojkulvissaj le Norwegian Crystallites Ájluovtan juo moadda jage dutkam gåktu oalle rájnas kvartsav galggá rájnnit - ja vuorbástuvvam li, suohkandåktår Fred Andersen le álgadam gålmåjahkásasj demenssadutkamprosjevtav mij Steigentunetis jådeduvvá, KUN:an le læhkám ja li vilá moadda stuorra dutkamprosjevta, ja Árranin ådå ájgge dájna vuojnojn álggá.
+"Ådå" Árran Álggorájes 1994 jages le Árran vuododåjmajt tsieggim dagu museumdoajmma, giellabarggo ja mánájgárdde, ja duodden dási li aj lájggim lanjájt ietjá almulasj dåjmajda.
+Dálla li dal dá ássje sajenis ja muddo l åvddålijguovlluj gehtjastit.
+Stivrra le áttjak ådå strategalasj doajmmaplánav mierredam mij sjaddá Árranav låggñit boahtteájggáj ja dutkamav ja åvddånahttemav bajemussaj låggñit.
+- Árran galggá nuorttaguovllobargon oajvveoassevállden, guojmmeoassevállden ja oassevállden doajmmat.
+Dat sihtá javllat iehtjama máhtudagáv ja guoradallammáhtudagáv galggap dájna vuojnojn åvddånahttet.
+Árran le áttjak nammaduvvam tjoahkkájgiessen sáme ásadusáj nuorttaguovlloværmádagán mij nuorttaguovlloássjijn barggá álggoálmmukvuojnojn.
+Uddni vihtta institusjåvnå oassálassti, valla ruvva båhti gålmmå vil duodden.
+Árran le aj dahkamin sáme dutkamprográmmav julevsáme guovlon man ulmme le Vuona Dutkamráde sáme dutkamrudájt åttjudit.
+Duodden galggá Árran dutkat ja duodastit Divtasvuona rádjálåvssådåjmav nuppát væráltdoaro ájgen, gålmåjahkásasj barggo mav lip Sámedikkes oadtjum.
+Ælla gal divna dá prosjevta ájn dåhkkiduvvam, valla jus gævvá gåktu doajvvop de ienep barggijt Árranij åttjudip, subtsas direktørra Filip Mikkelsen.
+Máhtudakåvddånibme Snjuktjamáno 23. biejve 2007 dagáj Árran sjiehtadusáv Cambridge universitehtajn, Scott Polar Research instituhtajn, værálda åvdemus polara guovloj dutkamin.
+Vuoratjismáno 13. biejve vuollájtjáleduváj sjiehtadus Bådådjo Allaskåvlåjn (HiBo) gånnå sierra álggoálmmukdutkaminstituhtta Árranij ásaduvvá ja duodden dási de guhkesájggásasj ja gasskasasj åvddånahtte dutkam- ja åhpadusaktisasjbarggo HiBo ja Árrana gaskan plániduvvá, dáv Árran galggá háldadit.
+- Nuortta-Sálto perspektijvan sjaddá dát oassen aktisasj åvddånahttemdahkamusájs dán guovlon.
+Árran nanos máhtudakbirrasin mij dutká ja åhpat álggoálmmukperspektijvan, Steigentunet rabdaguovllomedisijnalasj guovdátjin, boahtte Hamsunguovdátja oasse guovlloåvddånahttemin, KUN oajvveinstitusjåvnnån mij dásseárvvuj ja sjiervijda guosská - aj álggoálmmugij gaskan, ja sierra sáme varresvuohta- ja sosiálaguovdásj - moattekultuvralasj máhtudahkaguovdásj julevsáme guovlon.
+Duodden luluj Knut Hamsun joarkkaskåvllå sjaddat ienebun gå árbbedábálasj skåvllå, ihkap luluj åvddånahteduvvat oalle maritijma joarkkaskåvllå.
+Miján li ham birrasa iehtjamij birra, oajvvát Mikkelsen.
+Motåvrrå - Doarjov aj ållåsit Mainstream Europa direktørav Tarald Sivertsenav gå semináran oajvvadij galggap "aktij biedjat" stuoráp viddnudagájt dagu Mainstream, Nuortta-Sállto fábmobuvtadiddje, Norwegian Crystallites ja Norcem váj dá sjaddi dagu motåvrrån massta urbe luorkijdi ja mij máhtudakåvddånimev åvdep.
+Dási gal mij lulujma oassálasstet, javllá Árrana direktørra.
+- Valla dát gájbbet ienebuv gå dåssju dábálasj aktisasjbargov, muhtem lágásj guojmmesjiehtadus hæhttu vuodon liehket.
+Viddnudagá ja máhtudakinstiusjåvnå hæhttuji aktan giesset - ja avta guovlluj - jus galggap oadtjot dajt ulmutjijt majt sihtap guovlluj.
+Hæhttup værmádagáv ásadit gånnå gájka oassálasste li vælggogisá ja máhtti ávkkit, ja mij árvvobuvtadimev sihkarasstá.
+Doajvov gájka gudi li dássta berustam lulun viehkedit danen gå dan baktu de ihkap dáv nahkap.
+Dánna hæhttuji aj suohkana oassálasstet, ja dát luluj Smávsebrudakásadusán vuoroduvvat, hæjttá Filip Mikkelsen.
+Tæksta/gåvå: Gunnar Grytøyr Jårggålibme: Lars Th.
+"Ådå" Árran
+Álggorájes 1994 jages le Árran vuododåjmajt tsieggim dagu museumdoajmma, giellabarggo ja mánájgárdde, ja duodden dási li aj lájggim lanjájt ietjá almulasj dåjmajda.
+Snjuktjamáno 23. biejve 2007 dagáj Árran sjiehtadusáv Cambridge universitehtajn, Scott Polar Research instituhtajn, værálda åvdemus polara guovloj dutkamin.
+Motåvrrå
+- Doarjov aj ållåsit Mainstream Europa direktørav Tarald Sivertsenav gå semináran oajvvadij galggap "aktij biedjat" stuoráp viddnudagájt dagu Mainstream, Nuortta-Sállto fábmobuvtadiddje, Norwegian Crystallites ja Norcem váj dá sjaddi dagu motåvrrån massta urbe luorkijdi ja mij máhtudakåvddånimev åvdep.
+Tæksta/gåvå: Gunnar Grytøyr
+Jårggålibme: Lars Th.
+Elmar Andersen
+Lij Lufoahttaguollimin Risveran Lullelufåhtan juo 12 jagágin jagen 1961.
+Dat rájes nuorre l barggosadjen læhkám - nágin jage suvddem - ja merrasuorgen, valla ienemusát guollim-vantsan.
+Uddni le Elmar Andersen (58) dajs gallegattjajs gen iellemlájbbe le guollim.
+Åvddåla lij galla buorep gå dálla...
+Dijstagá guollimvuogijdiddje Árranin sárnnusijn oassálastij semináran 2007 dutkambiejvij aktijvuodan, rijkajgasskasasj gulldaliddjijda.
+Tiebmá lij guollim Divtasvuonan ja gåktu dat la rievddam maŋemus lågejagijt, duola dagu dálkádakrievddama diehti - mij lij oajvvetjalmostibme semináran.
+Elmar Andersen Vuollnán badjádij, ja dagu ietjá báhtja sån árrat guollimij gieseduváj.
+- Áhttje munji friddja åtsåj avtav turnusis, váj bessiv suv maŋen Lofoahttaj guollitjit guhtta vahko.
+Dalloj lidjiv 12 jagák, jagen 1961, mujttát Elmar.
+Dat rájes nuorre l barggosadjen læhkám.
+Nágin jage suvddem- ja merrasuorgen, duola dagu hurtigruvton, valla ienemusát guollimvantsan.
+Jagen 1985 åstij Elmar ietjas vuostasj guollimvantsav, ja jagen 1993 målsoj sån dav 28 sláhpe guhka vantsajn majt ájn adná.
+Dajna l vuodnaguollár Divtasvuonan ja jahkásasj oassálasste Lufoahttaguollimin.
+Elmar la aj Finnmárkon guollimin læhkám nágin jage.
+Ienemusát la aktu læhkám sjárkan.
+- Valla maññel gå tsåhkevigev oadtjuv nágin jage das åvddåla, de la mujna ietjes maŋen guollidahttijn, subtsas.
+40 jage guollárin li sunji vaddám åtsådallamijt ja vuojnojt æládusá åvddånahttema birra: - Buorep lij åvddåla, ælla gåjt dan birra guoktáladdama, javllá Elmar Andersen.
+Valla ij sidá dálkádakrievddamij divna skuldov vaddet nievres dile åvdås.
+- Nuorre l báhkkanam.
+Dan diehti ij la Lufoahttaguollim sæmmi gå åvddåla.
+Gå mån álggiv, de lidjin moadda vantsa ja ulmutja Lufåhtan.
+Dálla ælla desti nav moaddása, ájnas sivvan dasi le jáddi tjoasskásap nuoren gådet, Viestaralása ja Sáttja (Senja) ålggolin.
+Dálla ienemusát dåssju merragáddejáddi gávnnu gåjt dal Lufåhta sisbielen, várudallá Elmar - gut ajtu vuoset ilá ållo guollim soajttá le sivvan gå muhtem guollelågo lij binnum.
+Dát guosská duola dagu dav sierralágásj hummárguollimav Divtasvuonan.
+- Stuorámus hummárguollár vuonan le huoman tjievres.
+Dav ássjev de lulujma muhtem láhkáj tjoavddet.
+Dålen, gå ulmutjijn lij ienep aktijvuohta luondojn barggin ja máhttin urudisájt gádodit, dalloj lij buorep stávttja, miejnni vuogijdiddje.
+Jahkásasj, stuorra silldáboahtema 80-jagijs ja ådå duhátjage sisi li vájkkudam ietjá guollelågojda vuonan.
+- Mån jáhkáv sildá diehti li hágajs ja dassta majt gåhttjop "gasska-sájdden" jali nuohttesájdden binnum, ja ihkap ienep merragáddejáddi li vuonajda båhtalam, javllá Elmar, gut ajtu jáhkká háhkalåhko le vat lassánime.
+Akta gássjelisvuohta guollimæládussaj guovlojn, le guollevuosstájvállde ma ålles jagev guolijt duosstu vádnuni.
+- Muhtem jábijn hæhttup Lufoahttaj jali Harstaj guolijt dålvudit.
+Udnásj dieselhattij de árvvedip dat ij la mávsedahtte.
+Danen de farra ep guolli.
+Ráddjidum le ham man ålov priváhta ulmutjijda máhttá vuobddet jali iesj bårråt, måjut Elmar.
+Seminárna maññela sujsta jæsskun jus nuorajt májnnot guollárvirggáj álgget.
+Vuogijdiddje snivugit ájádaláj, májnodij valla aj várrodij virggáj álgget: - Friddja ja vuogas barggo le galla, valla sjárkajn gillot ij la åvvånis mávsedahtte dálásj nuorajda.
+Dan diehti iv sidá májnodit guolástussaj álgget.
+Stuoráp vantsajn barggat le gal ietjá ássje... Tæksta: Børge Strandskog Jårggålibme: Idar Kintel
+Stuoráp vantsajn barggat le gal ietjá ássje...
+M�sken lidjin guokta, valla d�lla lib� �jn guokta luossakonsesj�vn� j�deduvvam Divtasvuodnaj.
+Juohkka konsesj�vn�n m�htt� buvtadit 780 t�nna luosas jahk�j.
+Jagen 2006 jådedij Musken Laks 28 millijåvnå ja ruhtabáhtso lij 6,4 millijåvnå skáhta maññela.
+Dán jage le Ellingsen Seafood AS jåhtåm ájn guokta luossakonsesjåvnå Skrovas Divtasvuodnaj duodden dajda guovte konsesjåvnåjda ma juo danna lijga.
+Bæjválasj jådediddje Line Ellingsen jáhttá lasedimev Måsken...
+Ælla gal gájka Måskega ållu dudálattja dasi mij le dahpáduvvam dat rájes gå bájkke oattjoj ietjas konsesjåvnåjt.
+Álgon lidjin bájkálasj æjgáda ma ressursajt jådedin, dálla stuorra guovlolasj viddnudahka le Musken Laks:a æjgát, ja Oarjjevuonan rudájt tjijnni .
+Dálla viddnudahka Måsken viehka buoragit manná; Jages 2006 Musken Laks gærddodij ruhtajådedimev 2005 jage vuosstij, 15 millijåvnåjs 28 millijånnåj, ja moattegærddodij ruhtabáhtsusav.
+Ruhtalåhko vuoset viddnudahka le ruhtaåbmudagáv 8 millijåvnnåj lasedam.
+- Musken Laks le vuorbálasjsubtsas, tjuottjodij Sigurd Rydland gáddalis ulmutjijda åvdep tjavtja.
+Ruhtalåhko ja aj åvddånahttem dættot suv tjuottjodusájt.
+Rydland vissesvuodajn subtsas biebmadisæládusán le geldulasj boahtteájgge ja sjaddá dat oasse æládusiellemis Divtasvuonan mij ienemusát laseduvvá.
+- Divtasvuonan le sierralágásj máhttelisvuohta biebmadahkaj.
+Tjiegñalis vuodna, buorre tjáhtjemålsudibme ja hiebalvis temperatuvrra, javllá Rydland.
+Ja moattes guorrasi Rydlandaj.
+Nuortta-Sálton, ja sierraláhkáj Divtasvuonan le biebmadisæládusán buorre namma gå dáppe le máhttelisvuohta biebmadahkan.
+Dasi guorras Line Ellingsen, bæjválasj jådediddje Ellingsen Seafood:an Skrovan.
+Javllamánon 2006 viddnudahka Skrovas Tysfjord Marine Farm AS:av åstij, aktan niejddaviddnudagáj Musken Fisk AS ja Musken Laks AS.
+Viddnudahka, mav Ellingsen-fámillja Skrovan æjggu, le dat rájes guokta luossakonsesjåvnåjt Lofåhtas Divtasvuodnaj jåhtåm.
+- Dá lidjin konsesjåvnå ma Lofåhtan nævrrásit ávkástaladuvvin, subtsas Line Ellingsen.
+Navti de máhttá luossabuvtadibme Måsken ja Divtasvuonan gærdoduvvat jus konsesjåvnå ja ásadusá riekta láhkáj ávkkiduvvi.
+Juohkka konsesjåvnnå máhttá vaddet 780 tånna biomassas (guoles) juohkka jage.
+Navti de la máhttelis boahtteájgen 3000 tånna juohkka jage Divtasvuonan buvtadit.
+- 2006 lij buorre jahke Musken Laks:aj, ja mij lassánimev vuorddep.
+Buvtadibme viehka laseduvvá jagen 2007 åvdep jage rájes, javllá Line Ellingsen.
+Sån aj vuojnná dárbov barggosajijda dan unna julevsáme bájken.
+- Uddni nieljes ålles virgen viddnudagán barggi, aktan sadjásattjaj.
+Ienep virge sjaddi, dættot Ellingsen.
+Ellingsen Seafood AS:an le dálla 10 konsesjåvnå - Flakstadan, Våganin ja Divtasvuonan, ja siján le luossanjuovvadahka Skrovan.
+Luosa Måskes dálla Bådådjon ja Skrovan njuovvaduvvi.
+Boahtteájggáj luosa Divtasvuonas galggi Skrovan njuovvaduvvat.
+- Boahtteájgen 10.000 tånna luosas njuovaduvvi ja vuobdeduvvi juohkka jage njuovvadagás Skråvan, gåsstå stuorra oasse Divtasvuonas sjadda boahtet, javllá Ellingsen.
+Laseduvvam buvtadibme laset dárbov færjjofievrruj Skorvas ja Skrovaj.
+Biebmadahkarájddo Divtasvuodna-Skrova máhttá navti liehket argumenntan ságastallmij Skutvik-færjo boahtteájge birra.
+- Diedon nanos færjjo-fálaldahka le ájnas mijá viddnudagá åvddånahttemij.
+Vuostatjin le ájnas jut Svolværaj ja Lofastaj le færjjo, valla luluj aj Skutvijkkaj, javllá Line Ellingsen.
+Stivrra Musken Laksan jådeduvvá Ulf Ellingsenis ja stivrrasebrulattjajs Viggo Johansen, Martin Sivertsen ja Sigurd Rydland.
+Sadjásasj sebrulattjajs le Karl Gunnar Mikkelsen akta.
+Bájkálasj buvtadimnjunnjusj Måsken le Keith Pedersen.
+Ellingsen Seafood AS:an (åvdep Høllalaks AS) lij jagen 2006 170 millijåvnå jådedibmen, 33 millijåvnå ruhtabáhtsusin ja 34 bargge.
+Anders Urheim garrasit l�jtt� Divtasvuona suohkanav g� �lla berustam dajs rud�js majt suohkan le oadtjum g� li s�me giellah�ldadusguovlluj oass�lasst�m.
+- Dieddjim ja vuosst�lasst�m li s�me �ssjijt, oajvv�t Urheim.
+Sámediggeájras Anders Urheim javllá sáme ássjij vuosstálasstem le sivvan gå juolloduvvam guovtegielakrudá ælla aneduvvam.
+Urheim gatját jus soajttá rasisstalasj ulme li vuodon.
+Suohkanoajvve Kurt Allan Nilsen gal ij dájda tjuottjodagájda vuojga lijkku.
+Divtasvuona suohkan sáme giellaháldadusguovlluj oassálastij ådåjakmáno 1. biejve 2006 jage rájes, Nordlánda ájnna suohkanin.
+Duodden Divtasvuodnaj le Gájvuodna Råmsån ja vihtta suohkana Finmárkon háldadusguovlon.
+Oassálasstemij gulluji aj rudá stáhtas ja vælggogisvuohta sáme álmmuga dárbojt ållidit.
+2006:n oattjoj Divtasvuona suohkan guokta milliåvnå kråvnå, ja duodden li gålmmå milliåvnå kråvnå juolloduvvam 2007:n. Vuostasj jage juollodimes 1,6 milliåvnå jådeduvvin 2007:aj, danen le suohkanin ålles 4,6 milliåvnå dán jage adnuj.
+Sáme avijssa "Ságat" le moatten artihkkalin tjállám gåktu suohkan ij buvte ja sidá rudájt adnegoahtet.
+"Divtasvuona suohkanin le sámebiednigijs galle, valla e åvvå avtak fálaldagáv nagá álmmugij fállat", tjállá avijssa artihkkalin ragátmáno 27. biejve.
+Guovvamáno 1. biejve rájes Stig Gælok bargaj sáme giellakonsulænntan háladusán.
+Valla sån hiejitj virgenis åvddål giesseloabe.
+De lij gárvedibme giellaplánajn suv bieles ålliduvvam.
+Dát pládna galggá liehket oassen suohkana ålleslasj plánas, ja formálalasj mierreduvvam pládna le gájbbádussan årrum jus galggá bessat guovtegielakvuohtarudájt adnet.
+Pládna le dal háldadusá bieles gárveduvvam, ja galggá politihkalasj giehtadallamij suohkanstivra tjåhkanimen basádismánon.
+- Gå hæhttuji vuorddet formálalasj mierreduvvam giellaplánav åvddål rudájt adnegåhti, de la dat muv mielas dåssju dieddjidibme gå e sidá majdik dahkat, javllá Anders Urheim, ja duoddis: - Diedon le galla le buorre ja ækto jus plána gárveduvvi, valla ij gal máhte mañedit moadda dåjmajt ma li sáme álmmugij buorren madi plánav vuorddá.
+Muv mielas de galgaluluj dakkir avtagærddásasj symbåvllå dagu sáme galbba suohkanhuodnahin Gásluovtan sajenis årrum juo 2006 ådåjakmánon.
+- Dát mij le Divtasvuonan dáhpáduvvam le muv mielas njuolgga institusjåvnålasj rasissma, gånnå politihkalasj oajválattja ja ieneplåhko diedulattjat li vuosstálasstám ja maññedam sáme åvddånahttemav Divtasvuonan, oajvvát Anders Urheim ja duoddis: - Dát moatte suorgijda guosská, valla værámus le muv mielas varresvuodasuorgen gånnå ham diehtep alvos ássje dagu boastodiagnostiserim le juo dáhpáduvvam.
+Jus politihkkára lidjin sihtat de lidjin sámegielak sujttára ådno juo gávnnut, juolloduvvam rudáj baktu ruhtaduvvam.
+Jus lidjin aktijvuodav Sámedikkijn válldám ja dilev tjielggim, de iv jáhke pládnavádnunibme lij ganugahttet ávkálasj ja dárbulasj dåjmajt.
+Dálasj dille vuoset e åvvånis sidá majdik dahkat Divtasvuona sáme álmmugij buorren, miejnni sámediggeájras gut imájdallá manen suohkan vuojnnunagi ij vuojga berusta daj stuorra juollodimijs stáhtas.
+- Jáhkáv divna ietjá suohkana dán rijkan lidjin dájt milliåvnåjt vuosstájválldet ja ávkkit buorre mielajn, javllá sån.
+Suohkanoajvve Kurt Allan Nilsen hilggu lájtov.- Muv mielas galgaj Anders Urheim ussjolit åvddål javllá dagu javllá, ja ihkap gæhttjalit ássjáj dåbdijdit åvdås mediaj manná.
+Suv bágojda iv åvvånis guorrasa, da ælla dåhkkidahtte, javllá moasjes Nilsen gut oajvvát Divtasvuona suohkan, jus ga le vehi maññunam, le buoragit jåhtuj boahtám suohkanav giellaháldadusguovlluj oassálastátjit ja rudájt adnegoadátjit.
+- Diedon galgalulujma guhkebuv ållim gå lip, valla moadda dåjma li jåhtåj biejaduvvam ja investerima li dagáduvvam, dán rádjáj suohkana dábálasj doajmmarudáj baktu ruhtaduvvam.
+Gå sáme giellapládna basádismánon formálalattjat mierreduvvá, de dá rudá vas máhtti ruopptot mávseduvvat.
+Åvddål jahke l vássám de jáhkáv ienemus oasse rudájs li aneduvvam, javllá suohkanoajvve.
+Suohkanoajvve Kurt Allan Nilsen hilggu lájtov.
+- Muv mielas galgaj Anders Urheim ussjolit åvddål javllá dagu javllá, ja ihkap gæhttjalit ássjáj dåbdijdit åvdås mediaj manná.
+- S�me b�jkkenam�jn tjuovvu subttsasa.
+Danen la �jnas v�rajda v�lldet d�jt nam�jt, javll� Anne Kalstad Mikkelsen � gut doajvvu g� �d� k�rtta dag�duvv� de vierrtiji b�jkkenam� aj s�bm�j tj�leduvvat, ja duodden aj tjielgadus� d�rogiellaj.
+Kråkmovárre gåhtjoduvvá sámegiellaj Skilkátjåhkkå.
+Iv rat diede sisanov, valla jáhkáv boahtá bágos "bájttet/spiedjildit", Ij la gus geldulasj?Anne Kalstad Mikkelsen váttsij Vuodnabadás Jierddavuobmáj, ja mañen lij Hábmelkártta.
+Riek buorre kártta, valla galggin liehket ienep sáme bájkkenamá.
+Subttsasa tjuovvu sáme bájkkenamájt, mij vaddá duobddágijda ja várrevádtsemi ienep árvov, joarkká Mikkelsen, gut aj vuojnná dárbbo l sáme bájkkenamájdi ja tjielgadusájdi jus kártav ådåstahtti.- Kártta l ietján buorre ja álkke, duoddis sån.
+Hábmelkártta l juo almmuduvvam guokti, mañemus lij jagen 2003.
+Kártta l aktisasjbargo baktu suohkanin dagádum, gånnå kulturetáhtta ja teknisketáhtta oasev váldijga, ja duodden Kjell Fredriksen gut la åvddågiehtje gå juoga galggá dagáduvvat.
+Dárbbo Anne Kalstad Mikkelsen váttsij dajt tjáhpa duobddágijt Vuodnabadás Jierddavuobmáj åvdep ájllega dan tjáhpa dálkken, Hábmelkártta vuossan.-Hábmelkártta vuoset stuor oasev Divtasvuonas, ja ulmusj bierggi dájna åvtåjn kártajn gå vádtsá dájn bájkijn.
+Kártta vuoset bálggájt riek buoragijt, ja gávnnuji aj diedo massta l dárbbo, subtsas Mikkelsen.
+Váttsedahttijn de ájttsá dålusj sáme bájkkenamá ælla kártan.
+Dárogiel namá li boahtám sadjáj, ma e subtsasta majdik várrevádtsijda.- Kártan tjuodtju bájkkenamá dagu; Kjerristjønna.
+Dánna l álgos sáme namma Gierisluobbal, gieris la "pulk" ja luobbal la gåbdudahka jågån mij la dagu jávrásj jali sláddo.
+Dánna l stuor sláhpa gåsi sáme dålen guodin gierrisav, åvdås luojttádin nuorregáddáj.
+Nav de bájkkenamma subtsas gåktu sáme adnin ja viessun dajn sajijn.
+Diedo ma båhti ávkken ja máhtudahkan várrevádtsijda.
+"Kjerristjønna" ij subtsasta majdik munji ja ij ga ietjá várrevádtsijda.
+Danen la suddo gå sáme namma ij la kártan, bájkke gånnå sáme li tjuohte jagijt viessum, javllá Mikkelsen.- Gå vádtsiv Jierddavuobmáj vássiv aj jávrev majt kártan gåhtjudi "Hjertevannet".
+Dát ij la dåbdos namma sámij gasskan, ja ij ga subtsasta ja gåvvi luondov.
+Vássiv aj Kirkefjellet ja Reinoksfjellet.
+Dán guovte váren ja ietjá várijn gávnnuji sámenamá, tsuojggi Mikkelsen.
+Muhtem bájkkenamá sámegiellaj tjielggiji duov dáv luondo birra, nav dagu:Muhtem sajijn jálot váttsá, ja muhtem sajijn ij - dánna l várálasj vádtset, ja nav.
+Na vierttip vuordatjit Anne Kalstad Mikkelsen sihtat lij Hábmelkártav ådåstuhttet gånnå li sáme ja dáro sajijnamá, ja gånnå tjielgadusá gávnnuji sáme bájkkenamájdi.
+Vaddet lij várrevádtsijda máhtudagáv ja vásádusájt.
+Jáhkáv ij ga sjatta gássjel rudájt oadtjot dán prosjæktaj.
+Muv mielas lij ållu riekta liehket jus lidjin háldadit giellarudájt dáhkkár prosjæktaj, javllá Mikkelsen - valla jáhkkelis vierrtip ájn vuorddet dáv ådå kártav.
+Kulturjådediddje Helga Wiik Hábmelsuohkanin subtsas kártajs gávnnuji viek ållo majt máhtti ájn adnet boahtte jage.- Valla de vierttip ájádallat divudit ja dahkat ådå kártav.
+Mij válldep vuosstáj oajvvádusájt gåktu vierttip kártav divvot , javllá kulturjådediddje.
+Dárbbo
+Anne Kalstad Mikkelsen váttsij dajt tjáhpa duobddágijt Vuodnabadás Jierddavuobmáj åvdep ájllega dan tjáhpa dálkken, Hábmelkártta vuossan.-Hábmelkártta vuoset stuor oasev Divtasvuonas, ja ulmusj bierggi dájna åvtåjn kártajn gå vádtsá dájn bájkijn.
+Na vierttip vuordatjit
+Anne Kalstad Mikkelsen sihtat lij Hábmelkártav ådåstuhttet gånnå li sáme ja dáro sajijnamá, ja gånnå tjielgadusá gávnnuji sáme bájkkenamájdi.
+S�me oahpestiddje 2007: G�ro bieles: Brita Iren Thomassen Tr�ndelagas, Berit Kristine Andersen Pr�ssag�vv�
+May-Synnøve Trosten (20) ja Berit Kristine Andersen Guvsám (21), goappátjij mátto libá Nuortta-Sálton, Dirvon Hábmerin ja Vuodnabadán Divtasvuonan.
+Aktan Brita Iren Thomasson (22) Trøndelagas libá såj oahpestiddje ja galggaba avtav jagev manádit ja sáme kultuvra ja sebrudakdile birra subtsastit.
+Dát la nælját juogos sáme oahpestiddjijs gudi ietjá nuorajt iejvviji, ja navti åvdedi dádjadimev ja berustimev sámij birra.
+Oahpestiddje li sáme allaskåvlån Guovddagæjnon åhpaduvvam, ja da gålmmå oahpestiddje åvdåsti moattelágásj Vuona sáme geográfalasj guovlojs.
+Gå Knut Hamsun joarkkaskåvllå rijkajgasskasasj vahkov ásadin, de lij siján vuostasj sárnnus rijkajgasskasasj gulldaliddjijda.
+Berit Kristine badjánij Stientjien (Steinkjer), valla suv mátto li Vuodnabadán ja Rudnávuonan Divtasvuonan, ja sån julevsáme guovlov åvdåstahttá.
+Sån la gålmmå jage sárggom-, hábbmim- ja bájnnosuorgen joarkkaskåvlån vádtsám, ja 2 jage dájddalinjav álmmukallaskåvlån.
+- Lev ávon gå dán bargguj gatjáduvviv, javllá sån.
+"Sáme oahpestiddje" le prosjækta giellda- ja guovllodepartementas álgaduvvam jagen 2004.
+Álgos lij gæhttjalimprosjækta gånnå gålmmå nuora avtav jagev manádi skåvlåjda ålles Vuonan ja subtsasti sáme kultuvra ja sebrudakdile birra.
+Oahpestiddje ienemusát joarkkaskåvlåjt guossidi, valla soajtti aj ietjá nuorajtjåhkanimsajijt guossidit.
+Åvddånbuktemav tjadádi mij la skåvllåj ja oahppijda hiebaduvvam.
+Máhtti dábálasj åvddånbuktemav tjadádit jali sierralágásj åvddånbuktemav skåvlåjda fállat, sávadusáj milta.
+Oahpestiddje li Guovddagæjno sáme allaskåvlå prosjevta baktu åhpaduvvam, váj máhtti bargostisá tjadádit.
+May-Synnøve Trosten (20) åvdåstahttá nuorttasáme guovlov.
+Sån la Dænos gånnå luossabivddemijn badjánij.
+Suv ieddne le Dirvos Hábmerin, mijlla Sismeras, ja giesselåbijt le sån danna læhkám.
+- Valla dåssju nuorttasámegielav buvtáv, iv julevsámegielav buvte, javllá.
+Mañemus jagev le sáme mánájgárde ásadibmáj oassálasstám.
+- Muv mielas le barggo sáme oahpestiddjen geldulasj.
+Ålov manádip ja navti moadda ådå sajijt vuojnnep, måjut sån.
+- Sierraláhkáj suohtas le gå vuostasj åvddånbuktem le Knut Hamsun joarkkaskåvlån, javllá sån.
+Skåvllå ásadij rijkajgasskasasj vahkov, guossij duola degu Oarjje-Afrikas, ja sáme oahpestiddje lidjin gåhtjodum lågådalátjit.
+Oahpestiddje li åhpadusá ja persåvnålasj hiebalasjvuoda milta válljidum.
+Sjuggelisvuohta ja guládallammáhtto li aj ájnas tjåvdabágo.
+Diehtemahtesvuoda diehti gáddálisvuoda ja vierreájádusá badjáni, dan diehti sámevuodav hæhttup ienebut tjalmostahttet.
+Prosjækta galggá almma ja miellagiddis láhkáj diedulasjvuodav ådåájggásasj sáme sebrudahkaj åvdedit, ja aj sáme histåvrå ja sebrudakåvddånime birra.
+Ájádus le nuorajda máhttelisvuodav vaddet sáme sebrudagájn æjvvalit, sámij nuoraj ietjas tjalmij tjadá.
+Sáme allaskåvllå galggá árvustallat jus galggi dáv dåjmav Suobmaj ja Svierigij stuoredit.
+Barggo- ja sebradahttemdepartemænnta la áttjak biednigijt juollodam dási.
+Brita Iren Thomassen (22) le Raavrevijhkes (Røyrvik) Trøndelagas ja åvdet oarjjelsáme guovlov.
+Dánna sån boatsojsujton badjánij.
+Gå skåvllåj álgij de hæhttuj iednestis ja áhtjestis jåhttet, sámeskåvllåj Snåsaj gånnå internáhtan åroj.
+Guokta maŋemus jage le goarrommáhtojt buoredam Sámij åhpadusguovdátjin Jåhkåmåhken.
+- Mujna li dåssju mielos vuorddemusá Sáme oahpestiddje ámmádij, måjut.
+Dá gålmås aktisattjat mielastuvvi gå vuojnni muodugasjvuodajt ja ærodisvuodajt gåktu le sábmen liehket iesjguhtik guovlojn.
+- Oahppap aj ålov guhtik guojmestimme, javlli da gålmås, gudi dá váhko li Oslo skåvlåjt guossidime.
+Divtasvuona stuorámus dáhpádus dán giese lij Måsken, tjáppa Hellmåvvån, Oarjje-vuonan.
+Måsskåj tjåhkanaddi ulmutja mierredittjat dán jagásj "rámpon ja guddnen".
+Báhtjajn li guhtta tjiektjamjuohkusa; Måsske, Sisgiehtje, Tjieloabme, Davvegiehtje/Gállá, Bjørkvijkka ja Rudnávuodna.
+Næjttsotjiektjijs ællim nav moattes, ja siján lidjin njiellja juohkusa: Måsske, Sisgiehtje, Bjørkvijkka ja Davvegiehtje/Tjieloabme.
+Divna tjiektje tjiektjin juohkusin masi iehtja gullujin.
+Bierjjedagá sjnjilltjamáno 20. biejve álgij cuhppa, ja hiejtij lávvodak iehkeda.
+Unnemusájn lidjin iehtjasa tjiektjamjuohkusa.
+Gålmmå sierra juohkusa; 0 - 8 jagágijda, 9 - 12 jagágijda ja 12 - 15 jagágijda.
+Dajn tjiektji báhtja ja næjtso aktan, ja juogaduvvin Sisgiehtje- ja Davvegiehtjejuohkusijda.
+Dálkke ij lim nav buorre, rássjudaláj.
+Berustiddje tjuodtjun danen dæhkko vuolen, ja ettjin tjuorvuda nav ålov dán jage gå åvdep jagijt li dahkam.
+Valla Tjieloabme-juohkusa bælostiddje galla tjuorvudin, ja sij lidjin dahkam sierra "bannerav" nissunfinála aktijvuodan.
+Kafean oattjojma biebmojt oasstet.
+Dasi aj ulmutja mannin jus goallujin.
+Gå iehkeduváj dållijin stuorra låvdågoaden, ja ulmutja dåhku tjåhkanin.
+Lars Andreassenin lij gitára ma?en, ja lávloj lávllagav "Dålusj giessesijdda" ja "Biegga".
+Bieggalávllagin lij aj tjåttålávla, mij lij riek "tøffa".
+Le oalle hávsske stuorlåvdagoaden tjåhkudallat.
+Nav hávsske le tjåhkudallat danna ja gehtjadit gå dållå gærssul, gehtjadit ulmutjijda, ja gulldalit gå lávludi ja subtsastalli.
+Gullu dagu sijdan.
+Oattjojma aj káfav ja sáftav juhkat ja sáme gáhkov ja berunlastajt bårråt.
+Finála tjadáduvvin lávvodagá gietja bájken iehkedis.
+Vuostasj nissunfinála Tjieloame/Davvegietje ja Måske gaskan.
+Tjieloabme/Davvegiehtje vuojtij 6-1 Måske badjel.
+Tjieloamegij/Davvegietjegij Aina Olsen njiellji viermev dejvaj, Maila Viljakainen akti ja Rachel Nergård akti.
+Måskegij åvdås gis Therese Mikkelsen akti.
+Ålmmåj finálan tjiektjin Bjørkvijkagij ja Rudnávuonagij tjiektjamjuohkusa.
+Rudnávuonaga vuojttin 3-1, guovtijn målajn Tommy Solstrømas ja avtajn målajn Jahn Sigve Andersenis.
+Lars Filip Paulsen Bjørkvijka åvdås akti viermev dejvaj, valla ettjin galla vuojtov oattjo.
+Aina Olsen dejvaj viermev ienemusát nissunijs, 11 bále, ja ålmmåjs Jack Eivind Paulsen, 7 bále.
+Dán jage guddneduváj Aina Olsenav nissunij buoremus tjiektjen, ja Jahn Sigve Andersenav ålmmåj buoremus tjiektjen.
+Tjiektjamjuohkusa lidjin iehtja oajvvadam avtav tjiektjev, gå de galggin merustallat dán jagásj tjiektjijt.
+Fair Play-vuojtov oadjun nissunjuogos Bjørkvijkas ja ålmåjjuogos Davvegietjes/ Gállás.
+Guddneduvvin dán jagásj åvddågåvvån.
+Duodden tjiektjamijda ja hávsskudallam dållågátten lijdin ásadiddje luojkkam ståhkusav, "gahppamlanev" mánájda.
+Dasi máná lijkkujin, ja álu lidjin dåppe.
+Båhtusa dán jagásj Hellmocuhpas sjaddin náv: Nissuna: 1.
+Tjieloabme/Davvegiehtje2.
+Måsske3.
+Sisgiehtje4.
+Bjørkvijkka Ålmmå: 1.
+Rudnávuodna2.
+Bjørkvijkka3.
+Davvegiehtje/Gállá4.
+Sisgiehtje5.
+Måsske6.
+Tjieloabme Vuorbbe dán jagásj vuojttijda!
+Båhtusa dán jagásj Hellmocuhpas sjaddin náv:
+Nissuna:
+Bjørkvijkka
+Ålmmå:
+Tjieloabme
+Vuorbbe dán jagásj vuojttijda!
+Sanne-Marja Utsi og Odd-Levi Paulsen.
+Foto: Infonuorra.
+Infonuora Internæhttabiele li læhkám jådon 2004 jage rájes, valla dálla prosjæktajådediddje Sara Israelssona mielas Infonuorra.no le gárves ådåsmahttemij ja buoredibmáj.
+Dajnas de Infonuorra biele lulun ájn buorebun addnijda sjaddat ja diedon ájn dåbddusin mijá sámij gaskan.
+Dajnas de Sara gåhtjoj vihtta sáme nuora Vuona ja Svieriga bieles æjvvalittjat Romssåj.
+Bierjjedakiehkeda æjvvalijma gasska-biejvev båråtjit Rica Ishavshotellan Romsån, gånnå divna galggin idjadit ja bårråt.
+Geldulasj lij daj nuppij nuoraj æjvvalit, gæhttjat guhtimuttja galggin lanjáv juohket ja gej siegen galgajma ålles ájllegav liehket.
+Miján lidjin biejvvelåttåtja tjoajven gå vuolgijma Nuorttarijkaj Parijssaj.
+Ávot lidjin oalle buorre ulmutja!
+:) Oahpástuvájma ja ságastijma gasskabiejvev bårådijn, ja dan ma?
+?ela manájma Svenn-Egil Knutsena Arppa Sáme Duodje Gallerijaj.
+Ávvudallama lidjin suv 40 jage bæjvváj huodnahin Arppa guoran, gånnå dájda dájddarijs gå Hans Ragnar Mathisen, Gerd Grimsø, Marry A. Somby, Bruce Morén ja Tonje Valen vuosádallá.
+Sihtap aj sávvat Svenn-Egilij vuorbev riegádimbæjvváj ja ávttjip dijáv guossidittjat suv gallerijav danna Romsån.
+Gå lijma Arpav guossidam, manájma ietjá sáme nuoraj lunna Romsån ja dåbdijdijma Romså stádaj.
+Lávvodagá smaredijma måjonjálmijn ja aktan båråjma njálga idedisbiebmov.
+De vuolgijma tjåhkanimladnjaj ságastalátjit Infonuora Internæhttabielij birra.
+Miján lidjin ållo ájádusá man láhkáj le máhttelis dajt bielijt buoredit.
+Mijá mielas Infonuorra le buorre Internæhttabiele, gånnå le máhttelis æjvvalit ietjá sáme nuoraj ålles Sámes.
+Sávvap nav moattes gå máhttelis adnegåhti Infonuora bielijt juohkka biejve.
+Ep dálla subtsasta majt galggap divudit, galla le alvadahtte!
+:) Keep looking at our page!
+Muhtem tijma ja ållo bargo ma?
+?ela, båråjma aktan, ja de manájma shoppitjit ja stádaj oahpásmuvátjit.
+Muhtemij dahko lij gávnnat majt galgajma lávvodakiehkedav dahkat.
+Åvddålå iehkeduváj, manájma ruoptus hotellaj ja ållijma dán ájllega bargov.
+Gehtjadijma majt lijma ságastallam dan biejve.
+Bargajma gitta bielle giehtjaj, ja de manájma båråtjit ja "Kill Buljo"-filmav gehtjatjit.
+Dan iehkeda iejvvijma dåbdos ulmutjijt hotellan.
+Ålgus manádijn iejvvijma Jenny Heimfjellav Idol:as.
+Sån lij vuosádussaj hárjjidallamin.
+Ja ajtu danna guoran tjåhkkåhij Frank A. Olsen Honningsvågrevy:as ja Kill Buljo-filmas.
+Buorre lij dat!
+:) Tjabu autográfajt oattjojma aj!
+Hehe!
+Mijá mielas lip oahppam ålov, ja lip aj oahpástuvvam ietjá sáme nuorajda.
+Mij lip iehtjama ájádusájt Infonuorra birra åvdedam, ja diedon hávskudallam riek buoragijt dán manon!
+Sihtap gijttet Sara Israelssonav ja Infonuorav dát bále åvdås!Jårggålibme: Birgit Andersen
+Sihtap gijttet Sara Israelssonav ja Infonuorav dát bále åvdås!
+Jårggålibme: Birgit Andersen
+Lars Arild Johansen
+Radio Nord-Salten, Nuorttasálto-Rádio ájggu liehket rádio ålles guovlluj, valla fálaldahka Julevsámijda dán guvlon ij vilá dåjma javllá dåjmadiddje Lars-Arild Johansen.
+- Rádio sávvá siebrij jali ájnegisulmutjij aktijvuodav ma viehkedit máhtti sáddagijt jali åsijt sáddagijs dahkat julevsámegiellaj, jali aj dárogiellaj dahkat sáddagijt ma guoskadalli julevsáme temájt ja ássjijt.
+Johansen tjårggi ij la jur dárbbo sáddaga li julevsámegiellaj, valla sisadno ja ássje bierriji miellagiddisa julevsámegielagijda.
+Ássje masstal mahttelis juojddá dahkat le duola dagu bájkálasjhiståvras, asstoájggefálaldagájs, valástallam, politihkka, giellaássje, gielppusa ja ietján javllá stivrajådediddje.
+Sij gudi berusti oassálasstet sáddagaijt dahkat oadtju diedon ietjá mierredit sátta vuodov, juogo dal kåserija, njuolggasáddaga, ságájdahttema, musihkka jali iejtá javllá sån.
+-Ájnna gájbbádus le ahte prográmma tjuovvu rádioa ehtalasj njuolgadusájt mij praktihkalattjat le "Lege várrogis plakáhtta"-Vær varsom plakaten.
+Radio Nord-Salten sáddim biejve li mánnodagájt, gasskavahkojt ja bierjjedagájt.
+Duodden tjuovvu rádio suohkastivrra tjåhkanimijt Divtasvuonan, Hábmelin ja Stájgon.
+Julevsámegielak oase hiehpi divna dájda sátta biejvijda javllá sån.
+Rádio væhkkálakkoj barggá ja nav e máhte mákset barggijt, valla miellagiddis ja suohtas asstoájgge fálaldagáv suohtas birrasin subtsas Johansen.
+Rádio fállá dárbulasj åhpadusáv ja væddsagijt ma sáddagijda la dárbbo.
+-Ulsvágen le rádion ådå studio, ja nav de la álkke dagu dal Ájluovdagijda oassálasstet javllá sån.
+Ienep diedojt bargo birra oattjo jus ringgu telefåvnna 99486990 jai e poassta lars.arild.johansen@monet.no
+Ienep diedojt bargo birra oattjo jus ringgu telefåvnna 99486990 jai e poassta
+lars.arild.johansen@monet.no
+Luonndoiellem le sjaddam f�laldahka Knut Hamsun js:an.
+D�n jage 19 oahppe �vk�stalli f�laldag�s � buohtastahtedum dijm�sj 8 oahppi.
+D�nna v�rrev�dtsemis Vuodnabad�n mij lij �ttjak.
+"Kanåvnnå Vuondabadán - kick midjij", javlli oahppe Knut Hamsun js:a luonndoiellemfágan - gå li 4 biejve Divtasvuona fábmogis luondon váttsatjam.
+Oahppe VG1"an li válljim Luonndoiellem 1 aktan dábálasj oahppogárvedime prográmmafágaj.
+Åhpadus le juogedum 5 modulajda, gånnå akta dajs le sáme luonndoiellem.
+Kursan oahppe galggi máhtudagáv sáme kultuvra ja árbbedábij birra oadtjot.
+- Lij riek geldulasj, javllá Sunniva Svendsen Stájgos.
+- Åhpajma ålov sáme kultuvra birra ja sierraláhkáj skåjvvesubttsasa lidjin geldulattja, javllá sån.
+Histåvrrå ja luonndofilosofija Skåvllåjage álgon 19 skåvlå oahppijs oassálasstin.
+Vuossajn ja várrebiktasij lidjin gærggasa biejvijda váren, gånnå sáme histåvrrå ja luonndofilosofija birra oahppat galggin.
+Vuostatjin ganugin Árran julevsáme guovdátjin gånnå oadtjin lågådallamav ja vuosádallamav.
+Dan maññela manno manáj Oarjjevuonav sisi Vuodnabahtaj, gånnå Mikal Urheim lågådij histåvrålasj ressurssaháldadime ja mytologija birra.
+Urheim aj oahppijda tjielggij gåktu jáhtto vájkkudahttá háldadimájádusájt sáme vuojnon.
+Bierggim luondon Sieralágásj ávkálasj mátto oahppijda lij oahppat daj moattelágásj dållåtjerdaj birra ma aneduvvi, duon dán dálkken ja luondon.
+Åhpadusá åhpadiddje, Bård Løding, dættot oahppijda sjattaj giehpebujt gå nievres dálkken låvddågoadev buktin tsieggit, ja luondos ressursajt viedtjat váj máhtti rijbbat váni nav ålov guoddemis.
+Gáhkkijin ja suojnijt suoddin.
+Juogos Biehtslåptgámán ja låvddågådijn idjadin.
+- Gábmá lej buoremus, dan diehti gå danna dållijma ja besajma goajkudimev låvdas, javllá nubbe oahppijs.
+Vádtsem julevsáme guovddaguovlon Vádtsem álgij Vuodnabadán, Kanåvnnåj ja vijdábujt svieriga bælláj vádtsin.
+Tjoahkkáj vádtsin 40 km, mav nágin oahppij mielas lij hálvva oadne!
+Histåvrrå ja luonndofilosofija
+Skåvllåjage álgon 19 skåvlå oahppijs oassálasstin.
+Bierggim luondon
+Sieralágásj ávkálasj mátto oahppijda lij oahppat daj moattelágásj dållåtjerdaj birra ma aneduvvi, duon dán dálkken ja luondon.
+Vádtsem julevsáme guovddaguovlon
+Vádtsem álgij Vuodnabadán, Kanåvnnåj ja vijdábujt svieriga bælláj vádtsin.
+Tæksta: Kitty Skapalen
+Karl Gunnar Mikkelsen � madi �jn judosa fievsen lidjin.
+G�v�: Sander Andersen
+Karl Gunnar Mikkelsenan li tjielgga vuojno urudispolitihka birra.
+Soames váhko dás åvddåla divna sávtsajt njuovadahkaj rájaj.
+Dan láhkáj hiejteduváj oabme árbbedáhpe, mij soajttá 1000 jagijt la vihpam, ja ájnas æládusdoajmma Måsken.
+Mañemus 2-3 jagijt le Karl Gunnar Mikkelsen birrusin 40 sávtsaj barggam.
+Valla dálla ij desti visjá.
+- Ij desti lijssi, jus riekta de la ållu dåssje.
+Dijmmá 66 lippatjijt guohtomij luojtijma, ja 26 dajs gáhtun.
+Jiervva la suddár, javllá Mikkelsen.
+Mikkelsen le guohtomednamijt sihke Måsken, Basudisán ja Smájlen adnám.
+- Basudisán le dåssju nágin juhtusijda sadje, ja Smájlen ejma desti besa guododit.
+Dat la aj sivvan læhkám gå hiejttet mierrediv, valla ájnnasamos la jierva håhkkidime læhkam.
+Åvdep jage láhpijma 25 lippa guohtomin Ruossavákke vuollelin, ja guokta gáhtun gådij badjelin Måsken.
+Ja ep mij báhtsudisájt gávna jusska mælggadav åhtsåp, mij la dábálasj gå la jiervva mij bårrå.
+Dat skultik báhtsudisájt tjiehká, javllá Mikkelsen, gut miejnni diehtet le læhkám, ja ájn le, moadda jierva dajn dáfujn.
+Li moadda, moadda jage dat rájes gå åvdep bále jiervva dánna vuohttjuj.
+- Iv jáhke Jiervva-Pedera biejvij rájes la dáhpáduvvam, ja dan rájes le mælggat, subtsas Karl Gunnar Mikkelsen (Peder Mikkelsen Vuodnabadás gåhtjoduváj Jiervva-Pederin).
+Måske mañemus sávttsabåndora mielas la oajválattjajn nievres urudispolitihkka.
+- Juoga le boasstot gå berustibme urudisájs le ájnnasabbo gå máhttelisvuoda æládusájt rabddaguovlojn dåjmadit.
+Oajválattja duobbmiji årrombájkijt dan láhkáj.
+Ja majt jiervva dálla bårråt galggá?
+Soajttá fylkkasuohkan soames sávtsagårodijt buktá diehki giesen... Dávvervuorkká jådediddje Árranin, Lars Børge Mykelvoll, subtsas gávnnu indikásjåvnå biebbmojudosguohtomijs juo 900-jagij rájes.
+- Diehtep Måsken li årrum ulmutja jagev tjadá 1700-jagij rájes, valla jáhkket le læhkám jáhpedoajmma ja biebbmojudosa Måsken moadda tjuode jage dás åvddåla.
+Danen la viek guhka árbbedáhpe mij hiejteduváj gå Karl Gunnar sávtsajt ierit rájaj, duodas Myklevold.
+Soajttá fylkkasuohkan soames sávtsagårodijt buktá diehki giesen...
+Dávvervuorkká jådediddje Árranin, Lars Børge Mykelvoll, subtsas gávnnu indikásjåvnå biebbmojudosguohtomijs juo 900-jagij rájes.
+Liddno Adventures vehka: Lars Theodor Kintel, Inga Lill Mikkelsen ja Andreas Mikkelsen
+Liddno Adventures gåhtjudi dav ådå viddnudagáv Oarjjevuonan, gånnå turista oadtju vásedit luondov ja sáme kultuvrav.
+3 nuorra sámestudenta vuododin viddnudagáv ådåjakmáno.
+Inga Lill Mikkelsen, Andreas Mikkelsen ja Lars Theodor Kintel, divna gålmås Ájluovtas Divtasvuonan.
+Sihti giehttot duola dagu sámehiståvrå birra, ja oadtjum li 235 000 Nordlanda Fylkkasuohkanis majna galggi tjadádit åvddånahttemprosjevtav " Samiske naturopplevelser i Tysfjord".
+Sámedigge l aj rudáj doarjodam.
+Luonndovásádusá Viddnudagán li gålmmå doajmmatjerda.
+Várreoahpestibme sáme kultuvra, birrasa ja histåvrå birra.
+Dánna doalvvu ulmutjijt várijda nav vaj máhtti idjadit gámájn ja låvdågådijn.
+- Mij ietja biebmojt russtip tuvrajn ja luojggam lip ideav indianarijs fállat "vision quests".
+Dánna bessi turista galluga årudit jus ietja sihti.
+-Ietja dahki majt hálidi, ja dan båttå máhtá buorebut ietjadijn oahpástuvvat, javllá Inga Lill.
+Nubbe fálaldahka l lájddit ulmutjijt Råggejávrerájge tjadá mij la Måske lahka.
+Galggi 6-8 persjåvnå ájgen duolvvot, ja vierttiji 3 oahpesdiddje vissesvuoda diehti.
+Dájt biejvijt tjadádi "internt klatrekurs" mij prosjæktaj gullu.
+Goalmát fálaldahka l guohtsat Stáddátjåhkkåj, násjonalvárráj.
+Ådå fálaldagá båhti mańenagi gå muddo l. Nuorajn li aj ájádusá oasstet vanntsav majna turistajt Vuonav sisi suvdatji.
+- Mij sihtap fállat vásádusájt luondo baktu ja miejnniv miján la buorre máhtudahka majt amás oahpestiddjen ij gávna, javllá Lars Theodor Kintel Divtasvuonas, ja gut la bajás sjaddam dáppe.
+- Miján la ietjamijn filosofia ja diedo luondo birra, ja sihtap ietja dajna barggagoahtet åvdås iehtjáda ålggolis barggagåhti.
+Viddnudahka barggá ietjá viddnudagáj vuosstáj oarjján ja rijkagasskajt, tysklándan ja Storbritanian.
+Bálkkim li tyska studentav mij galggá markedav guoradallat.
+Guoradallat gáldojt Divna gålmås li studenta.
+Inga Lill låhkå sámegielav Råmsån, Andreas låhkågoahtá "reiselivsstudium" Lillhammerin mij vihpá 3 jage ja Lars Theodor låhkå økonomiav Bodødjon.
+Álgos sihtin ietjasijda giessebargov, valla usjudallagåhtin ja vuojnni dát vaddá sidjij bargov ålles jagev, valla árrat la ájn ilá ávudallat.
+Vuostatjin galggi dahkat "girjátjav" gånnå gáldojt ja guoradallamijt kulturmujtojs dát guovlos duodasti.
+Gávnnuji moadda subttsasa ma ælla tjáledum, ja dajna aj sihti juojddáv dahkat.
+Amuga de máhtti diedojt oadtjot dal dáj birra.
+- Dajna bargujn de vuodov ja álgov guoradallap dán guovlon, javllá Lars Theodor.
+Sáme mannoæládusán la stuorra máhttelisvuohta Oassálassti aktisasjbargguj ietjádij, duola dagu Nordland Turselskap.
+Sihti vijdedit dáv aktisasjvuodav, valla diehtep ij la álkke aktan daj barggat.
+Danen de ienemusát gæhttjali oasstijt åttjudit ietjas værmádagá baktu, ja juo li ságastam stivrajn Statoilan.
+-Sáme mannoæládusán la stuorra máhttelisvuohta, javllá Andreas.
+-Sverigin riek buoragit manná, ja diehtep aj Mimir's rapporta vuoset buorre máhttelisvuodav gåktu sámekultuvrav fállat turistajdi dáppe Nuortta Salton.
+-Mj lip ållu gijttogisá gå lip rudájt oadtjum duon dán guovlos, ja sierraláhkáj la buorre vuojnnet gå nuorajdi jáhkki gudi gæhttjali ietjas barggosajijt dahkat, javllá Inga Lill.
+Sån vuojnná dán viddnudagá baktu lassán dádjadus gåktu luondov várjjalit.
+Luonndo ællá, ja dajna máhttep guládallat, javllá sån.
+Tæksta: Kitty Skapalen Jårggålibme: Lill-Tove Paulsen
+Luonndovásádusá
+Viddnudagán li gålmmå doajmmatjerda.
+Guoradallat gáldojt
+Divna gålmås li studenta.
+Sáme mannoæládusán la stuorra máhttelisvuohta
+Oassálassti aktisasjbargguj ietjádij, duola dagu Nordland Turselskap.
+Luondo vuoj��anij h�httu �jg�s boahtet.
+Jus i, de ij vuorbbe duv tjuovo.
+Ja diedon dal i goassak galga gálmijt ráfeduhttet.
+Divtasvuonak Mikkel Eskil André Mikkelsen le 18 jage vuoras ja årru dálla Edinburgh:an, mij le Skotlánda oajvvestáda.
+Skotlánnda l oassen Stuorbritánnias.
+Edinburgh le lullemerragátten, luovtan Firth of Forth.
+Dåppe l tjaktja rájes årrum.
+Eskil avtav jagev ålggorijkan sidáj muossádit, ja válljij nuppát jagev joarkkaskåvlån jur Skotlándan låhkåt.
+Dåppe låhkå Leith Academy Secondary School:an, 1000 ietjá oahppij siegen.
+(High School amerijkaieŋŋilsgiellaj) Dåhku jåhtet lij ållu ietjálágásj ja unnán gássjelis danen gå divna lij ådå.
+Valla diedon riek geldulasj aj.
+Fámillja Edinburgh:an le guossodimieddne Patricia ja suv 12 jagák bárnne Josh.
+Eskil hávsskudallá sunnu siegen ja subtsastallá suv ja guossodimiednes miella le sæmmilágásj, ja nav máhtteba tjåhkudallat ja dåssju suohttasijt ságastallat, tjajmmat ja hávsskudallat aktan.
+Guossodimieddne barggá skåvllåkantijnán, valla ij Eskila skåvlån.
+Eskil lanjáv juohká Alejandrojn gut le Chiles.
+Ladnja l oalle unne, ja dajnas sjaddá diehttelis buorre stuoráp sajev oadtjot, javllá sån.
+Eskil subtsastallá nav vájbaj gå lij vahkov dåssju ieŋŋilsgielav sáhkadam.
+Ållu ietjá dille lij boahtet Knut Hamsun joarkkaskåvlås gånnå li 100 oahppe stuorra Leith Academy:ij.
+Sjaddá basske ja rihtjam váttsáldagájn gå gájkka 1000 oahppe avta bále sirddeli.
+Valla Eskil soapttsu riek buoragit skåvlån.
+Giellas buorep ja buorep sjaddá.
+Eskil subtsas sån le ietjas ieŋŋilsgielav ednagit buoredam, tjálalattjat ja aj njálmálattjat.
+Skåvlån hæhttuji juohkka akta sierra skåvllåbiktasijt adnet.
+Eskilin le tjáhppis båvså, tjáhppis jali bieddjis skirtto ja alek slipsa.
+Næjtsojn li sæmmi skåvllåbiktasa, valla sij máhtti aj vuolpov gárvvunit.
+Skåvlån le riek garra njuolgadusá ma dasi guosská.
+Ietján li njuolgadusá buorre, javllá Eskil.
+Skotlándan e åvdepnamájt ane.
+- Dánna hæhttup javllat Sir, Mr, Miss jali Mrs. Eskil danen matematihkkaåhpådiddjev Miss Watson:in gåhttju.
+Åhpådiddje li oalle tjiehpe, ållagasj matematihkka- ja sebrudakfáhkaåhpådiddje.
+Suv skåvlån klássajn ælla guhtik klássaladna nav gåktu Vuonan.
+Danna li åhpådiddjijn guhtik ladnja, ja oahppe hæhttuji sirddet klássalanjáj milta, ja fágaj milta.
+Eskilin li njiella fága.
+Psysical education mij le lásjmudallam, modern studies mij le sebrudakfáhka, ja ieŋŋilsgiella ja matematihkka.
+Suv skåvlån li nuorap ja vuorrasap oahppe.
+- Leith Academy:an li oahppe 12 jage gitta 18 jage gaskan, ja nav li aj ållo "smávmáná" váttsáldagájn, subtsastallá Eskil.
+Moattes oahpperádnajs e åvvånis diede gånnå Vuodna le.
+Muhtema diehti, ja soabmása aj binnátjav sámij birra diehti.
+Ieŋŋilsgiellaåhpådiddje diedij binnáv sámij birra åvdutjis, ja suv mielas lij riek suohtas Eskilij oahpástuvvat.
+Vuostasj jagev joarkkaskåvlån lågåj Eskil Knut Hamsun joarkkaskåvlån Hábmerin.
+Danna vas galggá goalmát jagijn tjaktjaj joarkket.
+Galggá ållit dábálasjfágasuorgev, diedon ieŋŋilsgiella fáhkan aj.
+Boahtte ájge sihtá Eskil ietjá rijkajt guossidit.
+Sujna le ulmme, ij galga kåntåvrån barggat.
+Valla vuostatjin galggá Eskil sijddaj Vuodnaj.
+Moarmesmáno 25. biejve sijddaj boahtá.
+Giesen galggá barggat ja tjáppa dálkken (vuordedahtte tjáppa dálkke sjaddá) hávskudallat.
+Skotlándan le tjoasskásap gå Vuonan.
+Eskilin ij la galla nav miella stádas ja rádnajstis vuolgget, gejt ednagit sjaddá åhtsålit.
+Huoman sån ávvudallá sijddaj boadátjit, ietjas vehkaj ja rádnajda Vuonan, biergguj, sijddadagádum pizzaj ja smávhálmugijda, majt aj la åhtsålam.
+Eskil la juo gallánam toast:as, mij le væjttalájbbe, majt Skotlándan agev bårri.
+Ij la gal buoremus biebbmo dåppe.
+Sijdan Vuonan li biebmo buorep rubmahij, ja la aj njálgep.
+Ålos Skotlándan bårri gahttungievkanbiebmojt gå basedum chipsa ja hamburgera.
+Eskil ávttji jagev ålggorijkan årotjit.
+Le ihkeva buorre muossádibme ja ållo mujto gal miellaj báhtsi.
+- Edinburgh le riek tjáppa stáda mav gájkka vierttiji guossidit, ållagasj maŋŋegiesen, hasot Eskil maŋutjissaj.
+(High School amerijkaieŋŋilsgiellaj)
+Dåhku jåhtet lij ållu ietjálágásj ja unnán gássjelis danen gå divna lij ådå.
+- Dánna hæhttup javllat Sir, Mr, Miss jali Mrs.
+Eskil danen matematihkkaåhpådiddjev Miss Watson:in gåhttju.
+G�v�: Erling Kintel
+Lars Andreassena vuostasj CD:a julevsámegiellaj
+Mánnán agev lávludij, Lars Andreassen.
+Dajna l joarkkám.
+Dálla le almodam histåvrå vuostasj CD:av ådåájggásasj musihkajn julevsámegiellaj.
+"Bálges" nammasasj CD:an li 13 lávllaga, gålmmå dárogiellaj lávladuvvi, ja akta márkkosámegiellaj.
+CD:a almodiddje le Báhko almodus Árran julevsáme guovdátjin ja CD:a oajvvetiebmá le bálggá.
+Åvddåla li CD:a julevsáme lávllagij almoduvvam, valla da li åvdemusát mánájda dagádum.
+Navti le musihkalasj dáhpádus gå "Bálges" dálla vuobdeduvvá.
+CD:av máhtá nágin vuobddemsajijn ålles Sámen oasstet, Árranin jali internehtas diññgut www.arran.no Boine oahpestiddjen - "Bálges" åvdåstahttá muv musikálalasj ja persåvnålasj vájaldimev "Juicen" rájes mav vuolodis 18-jagágin tjálliv, gitta vehi ienep iellemij oahpásmuvvam ålmmåj duola degu lávllagin "Skoalkkal uvsam".
+Ienemus oasse lávllagijs li dallutjis gå oahppiv ja aj sihtiv sábmáj lávllogoahtet, javllá Lars Andreassen, guhti iesj ittjij sámegielav mánnán åhpa.
+- Mån lav dat buolvas gånnå jur dat lij ienemusát njuolgadus ja ij tjuoldos, valla mån lav agev sávvam julevsámegiellaj lávllot.
+Dan diehti lidjin vuostasj lávllaga majt sámegiellaj lávlluv jårggåluvvam ietjá gielajs.
+Akta dajs le "Merrasábmelasj" Mari Boines tjáledum.
+Boine le aj moatte láhkáj muv musihkalasj oahpestiddjen læhkám.
+Aktisasjbarggoprosjækta - Ietjajnim ij lim giellamáhtudahka buorre, poehtalasj tevstajt tjálátjit.
+Dan diehti lihtudiv Stig Riemmbe Gælokijn, Svenn-Egil Knutsenijn ja Per-Eric Kuoljokijn.
+Jus ga mån lev artissta de le CD:a boados aktisasjbarggoprosjevtas.
+Musihkka ja tevsta li muv åtsådallamijda ja dáhpádusájda tjanádum.
+Lars Andreassen le aj aktisattjat barggam Frank Remmanijn gå komponerij guokta tjuojalvisájt.
+Oattjoj aj loabev ietjas versjåvnåv dahkat Johan Märaka lávllagis "Biegga" ja Bernt Mikkel Haglunda lávllagis "Bena".
+Maŋemus nammadum le aj årrum CD:a musikálalasj buvtadiddje ietjas viddnudagájn Riebana baktu.
+- Sån le riek buorre bargov dahkam ja lev dudálasj suv barggoártajn ja tjehpudagájn, musikálalasj buvtadiddjen ja aj musihkkárin, oajvvát Andreassen.
+Guovsagis Lars Andreassenin le dálla permisjåvnnå virges Árran julevsáme guovdátja vuolepdirektørran.
+Sån barggá låhpalasj sebrudakdiedalasj dåktårgrádajn luonndosuodjalime birra sáme guovlojn.
+Sån le aj dåbdos gå le "tjiehpemus sábme sjáhkan" ja le gárggaluvvam giehttjitlågot buoremus sjáhkka spællarin Vuonan.
+40 jagák artistan le áhttje Divtasvuonas ja ieddne Áravuomes Narvika suohkanin ja ietjasav merrasábmen, márkkosábmen ja julevsábmen adná.
+- Muv iedne bielen, márkkosáme guovlojn, le giella ájn ienep ájteduvvam gå Divtasvuonan.
+Dárojduhttem lij nannusap dåppe ja sæmmi ihkap aj vuornnom.
+Akta lávllagijs; Guovssagasak/Nordlys le muv vásádusáj birra man gássjelis lij sáme identitehtav ¨åvdedit guovlon gånnå sámevuohta lij ja vil uddnik le garrasit stigmatiseridum.
+Lávllaga refrengav "Guovssagasak, boade vuolus mielkkejubtsav gattsatjit" oahppiv Ann-áhkos ja le ájnna lávlla majt daj guovlojs máhtáv.
+Dav tjálliv gå galggiv Markomeannu festiválan jagen 2003 spellat, hæjttá Lars Andreassen.
+CD prosjækta le Nordlánda fylkkasuohkanis ja Sámedikkes dårjaduvvam.
+Tæksta: Børge Strandskog Jårggålibme: Idar Kintel Gálldo: Præssadiedádus
+CD:av máhtá nágin vuobddemsajijn ålles Sámen oasstet, Árranin jali internehtas diññgut www.arran.no
+Boine oahpestiddjen
+- "Bálges" åvdåstahttá muv musikálalasj ja persåvnålasj vájaldimev "Juicen" rájes mav vuolodis 18-jagágin tjálliv, gitta vehi ienep iellemij oahpásmuvvam ålmmåj duola degu lávllagin "Skoalkkal uvsam".
+Guovsagis
+Lars Andreassenin le dálla permisjåvnnå virges Árran julevsáme guovdátja vuolepdirektørran.
+Gálldo: Præssadiedádus
+Foto: Privat
+Elena Paulsena niehko lij ålggorijkkaj mannat lågåtjit spánskagielav ja kultuvra birra åhpatjit.
+Bårggemáno 31. biejve álgij suv manno, gånnå ájgoj guossidit New Yorkav, åvddål sån manáj Cabareteaj, mij gullu Dominikána republikkaj.
+Danna galgaj gålmån mánon oahppat spánskagielav, ja aj mávsodagá mánáj siegen barggat.
+Elena vuostasj muossádibme Cabaretes lij sáddo, ållo tjuojka ja bivvasa.
+Amás råme tjuoggin ja vájvedin Vuona studentajt vuostasj vahkov, valla Elena dasi ruvva hárjjánij.
+Pálma, stráddu, mánnodihpe ja varás muorjema lidjin viehkken.
+Elena manáj 30 ietjá studentaj siegen, ja aktan årrun hotellan dan unna bájkátjin.
+Elena lij vuorbálasj ja "oattjoj ietjas familjav" aj, gen siegen álu lij.
+Skåvlån lidjin dárogielåhpådiddje ja åhpådiddje datga bájkes.
+Oahppin histåvråv ja girjálasjvuodav duodden spánskagiellaj.
+Elena mielas lij dát ájnas, gå ham galgaj oahppat ållu ådå gielav og årrot amás lándan.
+Elena duov dáv dagáj, familjas siegen.
+Sijá baktu bargov oattjoj skåvlån ja muossádij aj ednagav, duola dagu Værálda rámmátbiejvev, gå rájdon váttsij bájke manáj siegen.
+Oattjoj aj muossádit "graduationav" ja guossidit "public school-av".
+Elena ådå ulmutjijda oahpástuváj, ienemusát slumman, Callejonan, gånnå skåvllå la.
+Oattjoj ållo rádnajt ålles væráldis.
+Suv mielas lidjin riek hávsskes ulmutja Cabaretean.
+Gå sån lij scooterijn mannamin, tjuorvudin ulmutja sunji "Hola Elena!
+", jali dåssju "Elena!".
+Buoragit Elena mujttá gå hotella biebbmodahkke sidáj sunji juojddá vaddet.
+Ráktsa lij, mij lij nav njálgge gadtsat juska lij moaodda váhko ålggorijkan læhkám.
+Elena ávttji nuorajt ålggorijkkaj manátjit, ållagasj å-lánndaj.
+Suv mielas la buorre ådå muossádimijt návddahit.
+Vuojnnet ietjá væráldav, gånnå divna ij la sammiláhkáj juohkka sajen.
+Vuojnnet ietjá kultuvrav, dagu dal goalmát væráldav.
+Elena nubbe niehko aj guodtjasij.
+Surffit.
+Valla diedon vierttij aj låhkåt eksámajda, tjálálasj ja njálmálasj eksámajda.
+Gå dajt lij tjadádam, buorre árvvomihtoj, vuolgij biejves bájtádum næjttso sijddaj, javlav ávvudalátjit.
+Sijdan, Vuonan.
+Loajtoj studion.
+S�meradiooajvve Nils Johan H�tta (g.b) j�det organis�sj�vn�v g�nn� li 85-90 jahkevirge.
+Guokta virge li b�jk�lasj kont�vr�n �jluovtan, g�nn� Sander Andersen TV-s�ddagij �vd�s v�sstet ja Harrieth Aira radios�ddagij �vd�s v�sstet.
+- Dåbdåstip ep la julevsáme guovlov nuohkásav dættodum.
+Dav lip dálla rievddadam.
+Lassánibme le ham 100 prosenta, måjut Sámeradiooajvve Nils Johan Hætta.
+Åvdep dijstagá åvdedibme ávvudaláduváj ådå radiohuodnahijn Árranin.
+Julevsámegiellaj lij læhkám radiosáddaga 1970-jagij rájes.
+Álgon duolla dálla, maŋŋela juovnnát.
+Jages 1996 li sáddaga læhkám bájkálasj kontåvrås Ájluovtan, mij jagen 1997 almulattjat rabáduváj dallusj kringkastingsoajves Einar Førdes.
+Gitta 2007 jahkáj kontåvrrå avta ulmutjis jådeduváj ja ådåsa dåssju radioa ja tæksta-TV:a baktu åvddånbuvteduvvin.
+- Sáme Radio sávvá gåbdep ja buorep gåbtjådimev dájs guovlojs, sierraláhkáj bæjválasj ådåssáddagijn TV:an, Oddasat, majt lip 2001 jages sáddim, javllá Hætta.
+Åvdedibme Ájluovtan le muhtem mærráj organisasjåvnå sissñálasj ietjájduhttemij diehti.
+Guokta virge libá oajvvedåjmadusás Karasjågås bájkálasj kontåvråjda Ájluovtan ja Snåsan jådedum.
+Navti gærddoduvvá barggij låhko julevsáme guovlon.
+- Diedon ij la dåssju buorre gå hæboduhttep oajvvedåjmadusáv Karasjågån, valla dá bále lip julev- ja oarjjelsáme guovlojt vuorodam, javllá Hætta.
+NRK Sáme Radion li 8 bájkálasj kontåvrå.
+Duodden Ájluoktaj ja Snåsaj li kontåvrå aj Oslon, Råmsån, Skánen ja Gáivuonan Råmsån, ja Guovddagæjnon ja Dænon Finnmárkon.
+Journalista Sander Andersen ja Harrieth Aira libá uddni bargge Ájluovtan.
+Maŋemusán le åvdåsvásstádus radiosáddagijs, Andersen vas TV-sáddagijs.
+Harrieth Aira oattjoj aj ávos diedádusáv stuoves virge birra sameradiooajves duorastagá ávvudallamin.
+Danna Hætta subtsastij Sigmund Johnsen, gen åvdås Aira lij sadjásasj, le hæjttám virgen ja navti suv barggo le stuoves.
+Ájluovta journalistaguoktán le stuorra geográfalasj guovllo majt galggaba gåbttjåt.
+Julevsáme guovllo le Bálágis nuorttan Saltoduoddarij oarjján, ja aj nágin suohkana Svieriga bielen.
+Dáj guovlojs galggi TV:aj ja radioj buvtadit Ájluovta huodnahijs.
+- Dálla li aj dárbulasj redigerimvædtsaga boahtám, TV-sáddaga julevsáme guovlojs dal juovnnát Oddasatin vuoseduvvi.
+Vuostasj sátta mij le Ájluovtan buvtaduvvam vuoseduvvá iehkedis, diededij Nils Johan Hætta duorastagá dajda moadda guossijda gudi Árranin ávvudallin.
+Danna ulmutja bessin ådå, tjáppa huodnahijt vuojnnet, lij bårådibme ja kultuvralasj oasse, ja moadda skåvllåklássa Árrana milta båhtin gehtjatjit - ja åhpatjit gåktu radio- ja TV-sáddagijt dahkat.
+- Dálla máhttep julevsáme guovlov buorebut gåbttjåt, ja jáhkáv moadda buorre NRK-sáddagijt Ájluovtas oadtjop, hæjttá dudálasj sámeradiooajvve.
+Tæksta/gåvå: Børge Strandskog Jårggålibme: Idar Kintel
+Tæksta/gåvå: Børge Strandskog
+Duodden Julevsáme sálmmagirjjáj, mij almoduváj jagen 2005, la vásse máno nuohttagirjje almoduvvam ja anon.
+Nuohttagirjen, mij Julevsáme sálmmagirjjáj gullu, li diedon sæmmi sálma gå sálmmagirjen.
+Jåhkåmåhke girkkotjuojadiddje Valborg Mangs Märak la gárvedam ja gehtjadam dáv nuohttagirjev mij aj galggá oasen gávnnut Vuona bielen.Sander Andersen
+Jåhkåmåhke girkkotjuojadiddje Valborg Mangs Märak la gárvedam ja gehtjadam dáv nuohttagirjev mij aj galggá oasen gávnnut Vuona bielen.
+Sander Andersen
+G�vv�: Cathrine Amundsen
+Færjov Skutvika ja Spålavuole gaskan bisodit le ájnas jus ådå rádjárahte galggá ásaduvvat Jielleváre ja Divtasvuona gaskan.
+Da guokta ráddnásuohkana libá dal ruvva gærggasa vijddásasj guoradallamijn, ja vierttiba ådåjagij maññela mierredit jus stuorprosjevtajn galggaba vijdábut barggat.
+- Dát le stuorra ja masjvalis prosjækta, ja dan diehti lip álgon dættodam gåbdes guoradallamav, subtsas Stig Eriksen Divtasvuona suohkanin.
+Jáhkedahtte álggoguoradallam låhpaduvvá jagen 2008, ådåjakmáno jali guovvamáno álgon.
+Dan maññela hæhttuba Jiellevárre ja Divtasvuodna båhtusijda gæhttjat ja prosjevtav suohkanstivrajda åvdedit váj politihkkára máhtti prosjevta boahtteájgev mierredit.
+- Jus Divtasvuodna ja Jiellevárre galggaba dájna prosjevtajn vuorbástuvvat de le dárbbo aktisasj strategipládnaj mierrediddje ja juollodiddje oajválattjajda.
+Ássje nannijdamdiehti aktisasjbarggo ráddnásuohkanij stuoráp dættov dán bargon oadtju, javllá Eriksen.
+Narvik-viddnudahka AT Consult, mij la rahtebiggimav guoradallam, tjårggi vuona bielen la sieldes gássjelis topografija, gånnå guhkep guhkkudagájn ij la máhttelis "biejven" rahtev biggit.
+Viddnudahka le gætjájdallam guokta oajvvemáhttelisvuoda vuona bielen, goappátja guovtijn vuolep máhttelisvuodaj, ja li gæhttjam rijkagasskasasj rahtev aktisasjvuodan E6'ajn færjo dagi "4 råvij" milta.
+Dát trasea vássá Tjårov mij rahtesuorren daj guokta prosjevtaj gaskan sjaddá.
+Vuostasj oajvvemáhttelisvuodan 6,5 km rahte Tjåros Rávnnuj biggiduvvá, gånnå rahte tunella sisi manná, ja ihtá esski svieriga bielen - dåssju oanes åsijn "biejven".
+Ietjá máhttelisvuohta le jus tunælla ihtá Tjoadnejávre nuorttalijbielen Vuonan.
+Nuppen oajvvemáhttelisvuodan sæmmi rahtev Tjåros Rávnnuj tjuovvu, valla dassta vijdábut Rudnávuonav gitta Utsvuodnaj tjuovvu, ja tunella sisi Ájttetjårån.
+Dánna le aj sáhka tunellajn gitta svieriga bælláj, jali ihkap Tjoadnejávrráj.
+Divrrasabbo le guhka tunellajt bállet, valla navti rahte guhkebujt dálvijt rahpasin bissu, miejnni AT Consult, mij la gålojt 1-1,3 milliárdajda sulástallam, dan 25 km guhka rahteprosjæktaj Vuonabielen.
+Jielleváre suohkan Norrbottenin ja Divtasvuona suohkan Nordlandan libá ráddnásuohkana guhka aktisasj histåvråjn.
+Sierraláhkáj guosská dát sáme álmmugi gudi dáj guovlojn li viessum ja barggam, ja gudi ælla rijkaj rájájt berustam.
+Rádjárahte Divtasvuona ja Jielleváre gaskan "joarkká" válkkamijt ma li moadda tjuohte jage vuorrasa, ulmutjij ja kultuvraj gaskan rájá guovten bielen Sierraláhkáj Jielleváre suohkanin le boahttsuæládus árbbedábálasj ja ájnas vuodoæládus bájkálasj ekonomijaj.
+Æládus ij la vuojga mávsulvis, ja dan diehti ådå åvddånahttemmáhttelisvuoda åtsåduvvi, duola dagu boahttsuæládusáv ållåsin dahkat aktan ietjá æládusáj.
+Guoradallama li gæhttjalam vuosedit makkir máhttelisvuodajt rádjárahte sáme æládusájda ja sáme semasvuohtaj vaddá.
+Transportutvikling AS árvustallá stuorámus vuobddemvejulasjvuohda li guolástus- ja merraæládussuorgen, lagosbájkijn ja muhtem mærráj aj Lufåhtan.
+Merraæládusnjuovadagájda Stájgon ja Hábmerin ja Tysfjord Marine Holding AS'a ja Br.Hvedinga jáddibiebbmamij ja njuovadahkaj sjaddá rádjárahte viehka ájnas ålggorijkkavuobddema hárráj.
+Rahte iesj soajttá ienep trafihkav doalvvu ja navti ådå ásadimijt suohkanij buktá.
+Ådå rádjárahte márnánijt ja sjattov guovlo mannoæládussaj buktá, sierraláhkáj gå máhttá merra- ja sisednamturismav aktij tjadnat.
+Divtasvuonan ja ráddnásuohkanijn li luondo bieles máhttelisvuoda turistmagnehttan sjaddat jus ressursa vuobddemij ja organisermij vatteduvvi, guovllolattjat ja aj aktisasjbarggon suohkanij ja oassálasstij svieriga bielen.
+Dán aktijvuodajn le viehka ájnas færjjo Spålavuole ja Skutvika gaskan dálásj frekvensajn bisoduvvá, gálvvo- ja aj tjuovvojsuvddemijn.
+Ájnas le aj færjjodahkes E6'av Divtasvuona tjadá ásadit.
+Ihkap le jergalasj dájt infrastruktuvrraåsijt ådå rádjárahtijn tjanádit, váj nubbe nuppev nannidi.
+Tæksta: Kitty Skapalen/Børge Strandskog Jårggålibme: Idar Kintel
+Rádjárahte Divtasvuona ja Jielleváre gaskan "joarkká" válkkamijt ma li moadda tjuohte jage vuorrasa, ulmutjij ja kultuvraj gaskan rájá guovten bielen
+Sierraláhkáj Jielleváre suohkanin le boahttsuæládus árbbedábálasj ja ájnas vuodoæládus bájkálasj ekonomijaj.
+Tæksta: Kitty Skapalen/Børge Strandskog
+Oajvvetj�lle S�me girkkor�den Synn�ve Breivik, Mareno Mikkelsen (julevs�me �jras), Johnild Joma (oarjjels�me �jras), njunnjusj Tore Johnsen, Ingrid Johansen (s�medikke �jras) ja Inga Karlsen (Sadj�sasj julevs�me guovlojs).
+Dijstagá 8. ja gasskaváhko 9. biejve moarsmesmánon lij Sáme girkkoráde Divtas-vuonan.
+Sáme girkkoráde le aktan girkkorádijn ja girkkojgasskasasj rádijn Vuona girkko guovdásj-gasskasasj ráde.
+Dijstak idedisbiejve lij ráde tjåhkanam Gásluoktaj.
+Ráde njunnjutja, Tore Johnsena mielas lej siján buorre guládallam suohkana åvdåstiddjij, gånnå bájkálasj girkko åvdåstiddje aj lidjin.
+Ássje lij båhtusa gå Divtasvuodna dálla le oasse sámegiela hádadimguovlos.
+Sáme-dáro jubmeldievnastus Dijstak iehkedisbiejve lij sáme-dáro jubmeldievnastus Gásluovta girkkon.
+Girkkohærrá Magne Kolvijkan lij åvdåsvásstádus gárvvidusájn ja jådedimijn jubmeldievnastusás, madi Oarjje-Hålogalánda biskoahppa, Tor B Jørgensen, sárnnedij ja dålkåduváj julevsámegiellaj Lars Theodor Kintelis.
+Prográmma jubmeldievnastussaj gávnnuji sihke sámegiellaj ja dárogiellaj vaj juohkkahattjan lij máhttelisvuohta tjuovvot ja oasev válldet jubmeldievnastusá åsijs.
+Ånigis tjåhkanime maññela hålajn ja giedjekbiejadimijn mujttogierge guorraj girkko ålgusjbielen, lij girkkokáffa tjoaggulvislanján.
+Danna njunnjusj Tore Johnsen åvddånbuvtij stuorra ávov gå sámegiella le almmusam ja adnuj váldeduvvam girkkulasj aktijvuodan Divtasvuonan.
+Ållo le dáj mañemus jagij dáhpáduvvam, valla ájn gávnnu juojddá majna máhttep barggat.
+Sáme girkkoráde dåjmadahka Ájnnasamos ássje man birra giehtoduváj girkkoráde tjåhkanimen Divtasvuonan, lij gatjálvis gånnå Sáme girkkoráde dåjmadahka galggá liehket boahtteájggáj, gå le Oslon guhkev læhkám.
+Åvddåla gå ráde sajijt åhtsågoahtá le ájnas guoradallat ja tjalmostahttet makkir ållesvuodaássje ma hæhttuji gåtseduvvat.
+Duola dagu dárbujn dievnastimijn dajs gålmmå sáme giellaguovlojs ja aj dárbbo lahkavuodajn ájnas prossesajda ma guovdásjgasskasasj ráden li.
+Guládallam- ja såbadusprosjækta Nuortta-Salton Sáme girkkoráden lej aj tjåhkanibme ressurssajuohkusijn guládallam- ja såbadusprosjevtan Nuortta-Salton.
+Tore Johnsen subtsas Sáme girkkoráde gulldalij berustime mielajn daj åtsådallamijt majt sij lij oadtjum dán prosjevta baktu.
+Juska gávnnu gáddalibme muhtem sámij gaskan dán prosjæktaj, jáhkká Johnsen dát prosjækta buorev dahka.
+Girkkuj le barggo almodit sáme girkkohiståvråv, tjállet dav ja dåbddusin oadtjot.
+Hæhttu aj gárvedit adnuj sámegiellaj girkkon, sámegiella, kultuvra ja histåvrå åhpadusáv gárvedit girkko barggijda, tjalmostahttet sáme girkkodájdav jna.. Ållu maññegietjen dákkir prossessan le máhttelisvuohta almma såbadusájn...
+Sáme-dáro jubmeldievnastus
+Dijstak iehkedisbiejve lij sáme-dáro jubmeldievnastus Gásluovta girkkon.
+Sáme girkkoráde dåjmadahka
+Ájnnasamos ássje man birra giehtoduváj girkkoráde tjåhkanimen Divtasvuonan, lij gatjálvis gånnå Sáme girkkoráde dåjmadahka galggá liehket boahtteájggáj, gå le Oslon guhkev læhkám.
+Guládallam- ja såbadusprosjækta Nuortta-Salton
+Sáme girkkoráden lej aj tjåhkanibme ressurssajuohkusijn guládallam- ja såbadusprosjevtan Nuortta-Salton.
+Giella le medisijnas oasse: S�me s�gastallamgirj�sj galgg� varresvuoda- ja huksodievnastus�jt s�me �lmmugij ienep v�rddogissan dahkat.
+Guovd�tjin d�n aktijvuodan galgg� pl�nidum varresvuoda- ja huksoguovd�sj Margits Minnen ja Dragstunan �jluovtan.
+Divtasvuona suohkan almot dal ruvva ságastallamgirjátjav mij galggá aneduvvat åhpadattijn sujttárijt gudi e sámegielav buvte.
+Ulmme le sáme pasientajda árvvogis sujtov vaddet, ja aj sujttárijda dåbdov sij árvvogis sujtov vaddi.
+Åvddåulmusj ja prosjæktavásstediddje Tor Magne Berg le máhttsam suohkanij giellakonsulænntan.
+Sujna li buorre åtsådallama Kárásjjågås muodugasj bargos dåppe.
+Ságastallamgirjátjin li bágo, moallánahkko ja ságastallama dábálamos sujttodáhpádusájda varresvuoda- ja huksosuorgen.
+Ságastallama li aj cd:aj lågåduvvam.
+Girjásj le dagáduvvam váj sujttára galggi bessat sámegielagij sámástit, ja dan baktu de buorep huvsov vaddet.
+- Gå ulmusj vuorastuvvá de álu iednegielastis buorebut mujttá gå vieresgielav, javllá Berg, ja dajna de vaddá pasiænntaj árvvogisvuodav iellema mañemus biejvij gå sunji sámás.
+Vuoras ulmutja má máhttsi ruoptus ietjasa iednegiellaj, ja vajálduhtti gielajt majt maññela li oahppam.
+Duogásj Bargo vuodon le Berga barggo Kárásjjågå suohkanin, gånnå li moadda dákkir kursa tjadádam.
+Suv mielas lij ájnas sujttárij siegen barggat vaj ienep máhtudagáv oadtju, ja nav de ságastallama sjaddin fágalattjat nav duolla gå máhttelis.
+Ienemusát lidjin 6-7 sujttára gudi dialogadahkamijda oassálasstin, ja dá rádjáj le sån 3 klássa åhpadam Kárásjjågån.
+Suomagielak ja dárogielak sujttára kursajda oassálasstin.
+Kursan oahppin bágojt jiednadit, bágojt låhkåt, ålles replihkajt låhkåt ja oahppin dábálasj ságastallamijt ålgolt váj álkkebut máhtti dajt sujttoaktijvuodan adnet.- Buorre dårvujn májnodiv Divtasvuona suohkanav dákkir bargguj álgget, javllá sån.- Vuorrasijda le nav vuogas ja hávsske gå sidjij sámásti.Åvddåla le Berg suohkana giellaplánajn ja oahppogirjij Árranin barggam.
+Giella medisijnnan Mañenagi gå ulmusj vuorastuvvá de soajttá vieresgielav vajálduhttá ja iednegiellaj máhttsá.
+Ihkap giehpet dárojduhttemav ja dan vájkkudusá vájvijt gå pasientajda sámás.
+Gå sujttára pasientav berusti de pasienta aj buorre miellaj båhti.
+Návti vuorrasij duogátjav vieledip.
+Dán láhkáj pasientajda værddogisvuodav vaddet le buorre.
+Valla aj sujttárijda le dát prosæssa gånnå máhtti ietjasa giellamáhtudagáv vijdábut åvddånahttet.
+Suohkanin le aj ietjanis årrum sierra sáme varresvuodatærmmaprosjækta, majna galggi joarkket.
+Guokta sámegielak sujttára gudi libá sámegielaga galggaba iehtjádijt åhpadit.
+Giella viessu gå gullu Vuorrasa li hárjjánam sámástit.
+Berg rámmpu suohkanav árttasvuodas ja gå gielav åvddånahtti varresvuoda suorgen dán ålgusvaddema baktu.
+Dán bargguj li áttjak álgadam ja mañenagi máhttá dájna joarkket moatten ietjá suorgen.
+Danna le aj ulmusjlasj ja kultuvralasj bielle-Giella le viehka ájnas varresvuodasuorgen, ja prosjækta vuorot gælvodimijt, javllá Berg.
+-Galbbim le aj ájnas, ja buorre le gå giella vuojnnusij boahtá galbaj baktu.
+Dat iesjdåbdov nanni, ja guottojt rievddat ja gáttojt vuostelt.
+Galba li aj muhtem láhkáj giellabargge.
+Bessat gielastis vuojnnet almulasj sajijn ja institusjåvnåjn le viehka ájnas, danen gå sámegielav ij nav álu gulá ja ij ga rat tjáledum vuojne, javllá Tor-Magne Berg.
+Inga Karlsen ja Evy Paulsen libá julevsáme ságastallamij barggam Kárásjjågå-vuoge milta ja Sander Andersen le tevstajt låhkåm sunnujn aktan.
+Tæksta: Kitty Skapalen Jårggålibme: Lars Th.
+Bargo vuodon le Berga barggo Kárásjjågå suohkanin, gånnå li moadda dákkir kursa tjadádam.
+Giella medisijnnan
+Mañenagi gå ulmusj vuorastuvvá de soajttá vieresgielav vajálduhttá ja iednegiellaj máhttsá.
+Giella viessu gå gullu
+Vuorrasa li hárjjánam sámástit.
+Julevsáme guovdásj Árran la vehik tjiegán ja nágin kilomehtara ierit E6as.
+Jus lidjin galba rahtebællán divodum, de lidjin ienep turista Árranav guossidit, jáhkká dávvervuorka jådediddje.
+Dán rádjáj dá giese li 300 ulmutja guossidam Árranav.
+Guovdátjin li læhkám niellja oahpestiddje ma li juohkám bargov gaskasa.
+Guokta mańemus vahko Kristin Lindbach guossijt vuosstáj válddá, vuosádallá dávvervuorkán ja ietján Árranin jus sihti.
+Gå Bájkáĺasj ávijssa guossidij Árranav mańemus mánnodagá, båhtin soames guosse, ienemus oasse ålggorijkaga.
+-Jáhkáv moattes vuodji vásuk gå e majdik diede mijá birra.
+Gávnnu galla galbba Árrana birra rahtebællán E6an, valla dat turistajda binnáv subtsas jus e majdik diede mijá birra, javllá dávvervuorká jådediddje Lars Børge Myklevold.
+Valla sån jáhkká buorep sjaddá jus gávnnap vuogijt gåktu máhttep diedojt juogadit.
+Ja sávav buorep dilev gå Hamsun guovdásj tsieggiduvvá.
+-Jáhkáv dá gålmmå guovdátja - KUN, Hámsunguovdásj ja Árran máhtti aktan barggat, ja aj mij gullu guossimi, javllá Myklevold.
+Galbba = skilt
+G�vvim r�ssjod�lkken.
+Skallol�hkke Kristmar Lindbach, Isabell Thomassen ja H�kon Mikkelsen, h�rr� Magne Kolvik ja tjuoggulvis pedagog Heidi Kalv�ga siegen.
+Juska lidjin dåssju gålmmå skallolåhkke, de lidjin Måsken bassebiejve ållo ulmutja vásse ájllega.
+Dát dáhpe vuona sinna, gåsi ij rahte jåvsåda, le 7-8 jage vihpam, ja dát biejvve l sjaddam akta dajs ájnnasamos biejvijs Måskegijda.
+Vuostasj bále skallo lij dáppe lej jagen 1999, subtsas hærrá Magne Kolvik, gut dalloj aj skallij biednagoaden Måsken.
+Tjuoggulvis pedagog Heidi Kalvåga siegen lej sujna åvdåsvásstádus åhpadit dájt gålmmå skallolåhkkijt Håkon Mikkelsen (Måskes), Isabell Thomassen (Måskes/Innhávas) ja Kristmar Lindbach (Siljárbáhkkos).
+Divtasvuonan dættov lip biedjam tjoahkkit skallolåhkkijt aktisasjåhpadibmáj, subtsas Heidi Kalvåg.
+-Gålmmå biejve lip skåvllim Ájluovtan, ja gålmmå biejve Gásluovtan.
+Ja de lijma Måsken åvtå ájllega, gånnå riek hávsske lij, subtsas tjoaggulvispedagog.
+Måske biednagoades li histåvrå ja mujto dålutjis.
+Vuoras ulmutjij mujtoj millta l biednagoahte birra 120 jage.
+Tsieggiduváj skåvllådåhpen ja internáhttan, ja anon lij gihtta 1970 tállaj , desik de ådå skåvlåv tsieggijin.
+Ådå skåvlån gahtsaj gåvvå oabme skåvlås majt la Ivar Urheim mállim.
+Peder Amundsenin ja Inga Karlsenin badjáni mujto dålusj rájes gå gåvåv vuojnneba.
+Pederin ja Ingan li buorre mujto, Ingan li aj mujto ma ælla nav buore.
+Peder Amundsen gut bajás sjattaj Måsken ja álgij skåvllåj jagen 1950, subtsas lidjin ållo máná ja moadda suohttasa.
+Dalloj lij juo salljo skåvlå guoran gånnå oahppe bállov tjiektjin.
+Jusska suv iednegiella lij sámegiella sæmmi gå ietjádijn Måsken, de la suv mielas buorre gå vierttij dárogielav oahppat, javllá sån.
+-Jus ejma la dárogielav oahppat skåvlån, de iv gåjt de diede gåktu lij mannat.
+Peder Amundsen nuorran sjøssaj manáj, ja maññáj de ietjas barggosajev ásadij gånnå de bargaj 25 jage, desik de sjattaj pensjonissta nágin jagev dás åvddåla.
+Gåvvå oabme skåvllådåbes båktå aj nievres mujtojt Inga Karlsenin.
+Sån bajás sjattaj Vuodnabadán, ja hæhttuj sijdas ierit årrot .
+Smáv skåvlån dalloj skåvllijin guokta vahko, ja vas guokta vahko friddja.
+Muhtem biejvijt gæhttjiv sijdaguovlluj ganjáltjalmij, subtsas Inga Karlsen, ja javllá sujna li aj buorre mujto internáhta ájges.
+-Miján lij internáhtan buorre ja låjes iemet gut sámástij.
+Gå skåvllådåhpåj bådijma de lij gássjel dárogielav dádjadit.
+Nav gåjt de mån vásediv.
+Miján lidjin ienemusát dárogiel åhpadiddje, subtsas Inga - gut lij juo skåvllåj álggám nágin jagev åvddål gå Peder Amundsen álgij, birrusin 40-tálla.
+Sådnåbiejve lij biednagoahte ållu dievas.
+Lidjin tjåhkanam birrusin 130 ulmutja mæssuj gånnå gulluj sáme- ja dárogiella.
+Moattes guossijs lidjin juo boahtám biejvev åvddåla, ietjáda vas tjuovvun hærráfilkav Gásluovtas ja Ájláttes dan ideda.
+Maññela mæsso gåvvijin skallolåhkkijt, åvddål gå Kristmar vuolgij aktan familjajnis ja guossij - ávudalátjit sijddaj Siljárbáhkkuj.
+Ietjá guosse lidjin gåhtjodum Håkona ja Isabella lusi.
+Håkon sijdan ietjas guossij ja Isabell skåvlån, gut lij gåhttjum edna guossev káffaj.
+Fuolke li stuore sámij gaskan Divtasvuonan, dajnas de moattes guossijs lidjin káfan guovten sajen dán sådnåbiejve.
+Dát skallobiejvve sjattaj dat allabiejvve mij lij vuordedum, njálga biebmoj, oahpes ulmutjij ságastallat, håla ja varrudagá, ja aj tjáhpa lávllaga.
+Vuojnunagá l lávllomtrádisjåvnnå ájn viesso!
+Biejvve mujtton - skallolåhkkijda ja midjij ietjádijda gudi lijma danna!
+Stuorj�vrre (Storvatnet) ja J�vrregiehtje (Storvassbotn), tj�bbe ja skindigis.
+G�vv�/Foto: B�rd Johan Olsen
+Duobddák le tjábbe, oavdos ja le uddni miellagiddis bivddo-, guollim- ja luonndoiellembájkke.
+Stájgo suohkan le nasjunálpárkkaplánav hilggum, valla galggá vilá guoradallat máhttelisvuodav Stuorjávrre (Storvatnet) /Balkjosen duobddáksuodjalimguovlov ásadit.
+Dákkir ådåájggásasj ájádallama lidjin sihkarit ållu amuga ulmutjijda gudi dánna dålen årrun, ja gudi hæhttujin messat viesotjit dán tjáppa, valla aj garras luondon.
+Akta sijájs lij sámenæjttso Stuor-Siri...
+1800-jagij låhpan lidjijn guokta sijda dánna, Stuorjávrreájdde (Storvasseid) vuollegietjen ja ruoddimsadje Jávrregiehtje (Storvassbotn) ållu Stuorjávre (Storvatnet) sisgietjen.
+Da gudi dalloj dánna årrun ja barggin ietjas viessomij, lidjin vieljatja Tomas ja Anders Pedersen Gongo ja sijá fámilja ja sijá vállduk oabbá Siri Pedersdatter Gongo.
+Tomas lij vuorrasamos oarbbenijs.
+Sån ja suv áhkká Bolette Dyping-guovlojs bådijga ja vuostatjijn årrujga Stuorjávrreájddáj.
+Dát dáhpáduváj álgon 1850-jagijs, ja goappátjagá Siri ja Anders tjuovojga.
+Siri lij dalloj birrusin 20 jage vuoras, ja Anders vas 5-6 jage sujsta nuorap.
+Såj sunnu vieljav sijdan ja boatsojsujtujn viehkedijga.
+Tomas lij 1860-jagijn guovlo stuorámus boatsojæjgát 300 boahttsuj.
+Maññnagi Siri ja Anders ietjaska boahttsujt oattjojga, jagen 1865 lidjin Sirin juo 50 boahttsu.
+Siri, jali Stuor-Siri gåktu gåhtjåduváj, lej subttsasij milta viehka fávrro.
+Ittjij goassak válldu, valla oattjoj huoman 3 máná.
+Petter lij vuorrasamos ja riegáduváj jagen 1859.
+Sån dåbdos sjattaj biernnabivddárin ja væjddárin Siri-Petter, dåbdos ja lijkkuduvvam ulmusj dålusj Stájgon ja Hábmerin.
+Siri maññela guokta niejda riegádahtij, Anne Marie ja Sigrid Anna.
+Otte Andersen, gudi åroj ålles iellemav dájn guovlojn ja mañemus jagijt gámán Malågan, lij áhttje goappátjijda.
+Vehi åvddål 1870 Tomas ja Bolette vattijga sijddasiská Stuorjávrreájden vielljasiská Andersij.
+Iesj jåhttåjga jávre rastá Jávrregæhtjáj ådå sijdav ruodditjit.
+Stuor-Siri tjuovoj dan ådå sijddaj.
+Jávrregietjen lij tjábbe, rássás giettij biebbmon slihturijda, lasstavuomijs galle buolládahkan, guole jávren, luossa ja stuor rávddo, ja Boletten lidjin mañenagi moadda slihtura básen.
+Ettjin gåjt niedan vieso, valla vuorbedisvuohta fámiljaj bådij.
+Juo jagen 1867 Tomas ja Bolette mánáv láhpijga, gå mánná ravgaj iednes askes rabás dållåj gámán ja jámas buolij.
+Giesen 1872 sårmme vas bådij, garrasit ja vastet; Tomas lij årrum bivddemin.
+Gå Jávrregæhtjáj bådij de birssov muorraj gatsodij.
+Valla báhtja lij galla báhtja.
+Vuorrasamos viellja Peter muorraj guohtsaj ja birssujn duohtadij.
+Navti de skoahtta manáj - ja dejvaj gålmmå jage nuorap vieljav Jonas guhti dalága gådduj.
+Peter iesj nav balláj váj mieladuváj.
+Nágin jage dán maññela sån aj jámij, dåssju 17 jage vuoras.
+Dalloj lij Stuor-Siri juo jábmám.
+Jámij jagen 1874 dåssju 43 jage vuoras Jávrregietjen, amás sivá diehti.
+Suv 3 máná, nuoramus dåssju 5 jagák, badjánin Tomasa ja Bolette lunna.
+- Sån lij dagu munji tjuoldeduvvam, javlaj Spelmanns-Otte állu Sirija birra.
+Otte ittjij goassak válldu, gå ittjij máhte ietjá nissunijt ájádallat gå fávros Siriav... Tomas ja Bolette Jávrregiehtjen ájn moadda jage årojga.
+Dánna luondon luonndoulmusj Tomas ietjas biejvijt nåhkådij.
+Ittjij goassak Bolettej ja sijddasis boade gå lij vuoratjismáno 5. biejve 1907 årrum váttsatjime.
+Guorradallam mañep ájgijn vuoset sån jahkedatte Stuorjávren jieña tjadá manáj ja fellaj.
+Ehtjin goassak suv rubmahav gávna... Dánna hæjttá subtsas ulmutjij birra Stuorjávren.
+Jávrregietjen miehttse suojmma le buodum majt ulmutja akti ruoddijin 130 jage dás åvddåla.
+Valla ájn máhttá vuojnnet bátsijdisájt sijdas.
+Jus le asstelasj ja jus dujna le buorre gåvådallam, de soajttá dagu ulmutjijt vuojná gudi dánna årrun - fávros Siri, Peter ja Jonas báhtjaguovtes, biernnavuohttjev Siri-Petter ja vuorrasa iesj - Tomas ja Bolette Jávrregietjen.
+Tæksta: Børge Strandskog Jårggålibme/oversettelse: Idar Kintel
+Dålusj sáme årrombájkke Suoksavuomjávren Hábmera ja Stájgo rádjáguovlon le juo guhkev ávtas sadjen årrum.
+Muhtem bátsidisá vil gávnnuji, muhtem vuollegis dievástagájn vuojnnuji ájn ieme goahtesaje.
+Jus le dajn guovlojn vádtsemin, ja jus le vájaldiddje gåvådallemielajn ja jus le dujna ájgge ja assto ájádallat, de tjåhkkidaste dievátjij hiebalgis gierge nali dan dålusj sijda badjelij.
+Ihkap de degu bárudisán vuojná dåbåtjav mij degu badján dajs dålusj gábmásajijs ja bátsidisájs -lavnnjedæhkkujn ja suovajn riehpenis - ja skiejátja dievástagán.
+Ja ihkap de degu ilmmá unna, giehppisgáma nissunasj saljov rasstimin...
+Anna Petrine Karoline Pedersdatter riegádij Salhus-sijdan Fuoldán vuoratjismáno 25. biejve jagen 1883.
+Gå lij ájn nejtsusj, de æjgáda Hábmera bælláj jåhtin, ja sij de Suoksavuomejávrráj årrujin, gåsstå suv ieddne lij.
+Dalloj åroj ájn áddjás, dat giehtos biernnaskuorggá Suoksavuomjávr-Jåvvå (Jon Pedersen Rijás) Suoksavuomjávr-sijdan.
+Áddjás jámij gå Anna lij avtse jagák.
+Áddjás lij læhkám ájnas ulmutjin dan sijdan 1800-lågon, ja ådå jahketjuoden lej Anna árbbe sjaddat sæmmi ájnnasin.
+Dát le dal subtsas muhtem sierralágásj ulmutja birra iehtjama lahka dålutjis, nissun guhti sijvot vájaldij dáv iellemav, valla guhti huoman dåbdos ulmutjin sjattaj.
+Nuorra niejddan bådij Anna Skilkkáj dievnnutjit.
+Skilkán soames jagev åroj ja daj jagij aj Knut Hamsunijn oahpástuváj.
+-Buorre ulmusj lij gal, valla hálvva asidasj ja muhttijn måskisj, subtsastij Anna moadda jage maññela.
+Maññel gå Anna irgge Magnus tuberkolåvsås jámij, bargaj Ánná soames jagev Gásluovtan, ja dan maññela soames jagev stuorra båndorsijdan Trøndelagan, valla máhtsaj vat Hábmerij gå nuoramus oabbá Ingvarda alvot skihppáj ja dárbahij soabmásav guhti mánájt huksá ja sujtti.
+Ja Ingvarda mánájt huksat ja sujttit sjattaj suv barggo muhtem jagev.
+Suoksavuomjávren årojga Anna æddnu, Piera ja Ievar.
+Piera lij dal badjelasj gietjavlåge jage vuoras, ja de Annav vájnnodij Suoksavuomjávrráj jåhtet.
+Ja Anna jådij.
+Dálloj lij sån nieljelåkjagij sinna, ja dát rájes, birrusij jages 1930 ja ållu gitta gudálåklåhkuj de lij Suoksavuomjávr-sijdda suv årromsadje.
+Goappátja dájs suv æddnujs jámijga vuostasj doarrojagij sinna, ja dallutjis de dát subtsas "dåbdos" aktuviesuna Suoksavuomjávr-Anna birra badján.
+Ihkap åvdemusát suv bargo diehti majt dagáj doarrojagij sinna.
+Mañenagi vierttijin moaddása dujskajs báhtarit Svierigij, mij ham lij friddja lánnda.
+Smilltjás rádjáguovloj tjadá oahpestin ulmutja gudi duobddágijt dåbddin báhtariddjijt rájá nuppe bælláj.
+Báhtariddjeoahpestiddje, ållågasj Divtasvuonas, rahtjin dajt jagijt åbbå ålov iehtjádijt viehkedit.
+Ja aktuviesun Anna árrat dán bargguj oassálastij.
+Subtsas Anna birra oahpestiddjen le subtsas muhtem nissuna birra guhti guojmmealmatjijt viehkedij vájku lij várálasj ja låsså rahtjamus allasis.
+Man galles Suoksavuomjávre baktu báhtarin rájá nuppe bælláj, ep diede, valla moaddása viehkev oadtjun.
+Anna guládaláj telefåvnå baktu rádjáoahpestiddjij Divtasvuonan, valla ittjij goassak rádnájda giehto majdik ja ittjij ga vuojga giehto ietjas dagoj birra maññela ga. Ittjij ga goassak oattjo makkirak bálkáv jalik ánssidusáv Vuona oajválattjajs dan bargo åvdås majt lij dahkam dáj gássjelis doarrojagij sinna.
+Doaroj maññela sjattaj Anna dakkir ulmutjin gen birra ulmutja tjåhkanin ja symbåvllån ráfálasj ja buorre biejvijda Suoksavuomjávren sidjij gudi mañenagi lidjin hyhtojt åttjudam dan tjáppa birrusin dåppen dan vuomen.
+Moadda buorre ja hávsskes mujto li báhtsám dán væhttsás ja viehkedahkes aktuviesuna maññáj.
+Ánná lijkkuj ulmutjijda, viehkedij rádnájt ja oassálastij sosiálalasj dåjmajda.
+Návti de aktuviesuna ja luonndoiehttse Ánná jage gållin.
+Valla mañenagi de Suoksavuomjávre-sijdda bæjsttuj.
+Dåhpe miesskagådij ja dæhkko liságuváj, ja mañenagi ij lim dåppe årodahtte.
+Båttåtjav åroj muhtem skieján, valla ij lim ga dát hiebalgis årudahka ulmutjijda.
+Ánná ájgge Suoksavuomjávren lij dal gietje rájen.
+Mañemus jagijt åroj Anna muhtem hyhton Rota ráddnásijdan.
+Dáj jagij guhttalåklågon de media Annas berustij åbbå ålov.
+"Vi Menn", "Nordlandsposten" ja "Lofotposten" mannin suv guossen - ja journalista alvaduvvin dan avtagærddásasj ja vájmulasj kujnas, guhti ietjas vuorrasvuoda jagijn oattjoj ållo berustimev ja huvsov.
+Anna Pedersen Suoksavuomejávres lej gávtselåkgudá jage vuoras gå jámij jagen 1969.
+Sån feraj muhtem biejve tjavtjan ragátmáno låhpan dan jage.
+Anna hávddáduváj Vuohpe girkkogárddáj.
+Dette er en sterkt forkortet og oversatt versjon av historia om Anna i Makk-vatnet, slik den sto å lese i Årbok for Hamarøy 1994.
+Bildene er hentet derfra.
+Oddmund Andersen
+Dálven Histåvråv divvomin Oddmund Andersen la akta guoradallijs guhti l ållimin prosjevtajn sáme histåvrå birra Nordlándan, ja tjavtjan almoduváj girjje dán guoradallama birra.
+Dajna l aj Nordlánda histåvråv ietjájduhttemin, sierraláhkáj dat histåvrrå mij guosská sámij dillev.
+Oddmund Andersen, guhti bæjválattjat la Árrana dávvervuorká jådediddje, la dat bargos bessam dájt mañemus jagijt gå la dájna prosjevtajn barggamin ietjá guoradallij siegen.
+Guoradalle lij prosjevtav gåhttjum "Etnalasj relásjåvnå Nuortta Nordlándan histåvrrålasj vuojnon".
+Gidádálven Hæhttu vilá boahttsujt Stájgon guododit Anders Eira gierddisvuohta l nåhkåmin.
+Bárnijniská libá boahttsuj Oarjje Fuoldá ja Stájgo gaskav jåhtåm, ja libá aj urudisájt biebbmamin daj boahttsuj ma li sunnu viessomlájbbe.
+Dan diehti de hæhttuba boahttsujt dálvveguohtomin, Stájgon, guododahttet jagev birra.
+Oajválattja li esski mierredam galggi gierkev Lånjinjárgas gádodit gånnå Anders Eira giesseguohtom la, valla dat la dåssju akta gierkijs mij la suv boahttsujt gádodam.
+Gidán Sáñart gå ij la åvddåla sámegielav låhkåm Ivar Otto Knutsen sihtá ietjas mánájda dav árvov vaddet massta l iesj oasse, ja sån sihtá ietjas iednegielav oahppat tjállet, ja aj låhkåt.
+-Jus dåssju lidjiv sámegielav vuodoskåvlå rájes låhkåt, de lidjin mujna nav ållo máhttelisvuoda, javllá Ivar Otto Knutsen, ja sáñart gå ij la sámegielav dán lahkáj åvddåla vieledam.
+Mánnárájes la julevsámegielav gullam, ja aj ságastam, ja Knutsen la vargga nuoramus dat buolvas guhti nagáj sámegielav suoddjit, ja guhti aj vilá sámás.
+Valla ij la huoman goassak berustam ietjas gielav tjállet jalik låhkåt.
+Giesen Sáme buoremus tjiektje Divtasvuona báhtja nav buoragit tjiektjin Sámecupan Jielleváren vaj vuojttin gájka kámpajt, ja aj ålles cupav.
+Anders Kristian Kalstad, Adrian Nystø, Preben Paulsen Labba, Viktor Paulsen, Mikael Knutsen, Jonas Kjær, Simen Kjær, Johan Daniel Mikkelsen ja Ingve Hilstad oadtjun guhtik pokálav Sámevuojtton.
+Ja de TV'aj aj båhtin.
+Mihás hárjjidalle Børge Kjær subtsas måvtugis báhtjaj birra gudi Jielleváren amannin gållev viettjatjit.
+Tjaktjagiesen Rabáj duodje- ja sámedájddagalleriav Måvtugis lij gal sån, divtasvuonak Svenn Egil Knutsen, guhti dájt mañemus jagijt la Råmsån årrum.
+Sujna lij stuoves virgge Sámedikken, valla åhtsåm la virggefriddja jagev dajna gå la ietjas viddnudagáv vuododam: Arppa Sami Duodje Gallery.
+-Usjudallam lav juo 2 jage luluj ietjam viddnudagájn álgget, ja dajna de vuododimkursav tjadádiv jagen 2004.
+Plána ietjájduvvin maññenagi, ja javlaj åvddåla mierrediv galggiv duodjegalleriav vuododit, giehtoj dalloj galleriæjgát gænna lij mærkkabiejvve bårggemáno 25. biejve gå galleriav rabáj.
+Tjavtjan Silldá l sjivnjediddjen, valla aj moassjen Viessomájgev la guoles ja guollimis viessum, ja dajna aj gullá gånnå gáma gåddå.
+Elmar Andersen ávvus gå gullá silldá l vuonaj sisi lahkanime, valla sæmmi båttå aj sjaddá håjen gå "divna" galggi oassálasstet værálda stuorámus silldáguollimij dán "suv" vuonan.
+Ienemusát dal ballá stuorra hávsajs.
+Tjaktjadálven Mannoæládos Måsskåj Måsken dal dåhkki turistajs aj sisboadov oadtjot, valla huoman ij sjatta dat stuorra viddnudak majt Mannoæládus Hamsutte Rijkan ævtot ietjas diedádusán majt li gåhttjum "Mannoulmme Hamsutte Rijkka".
+Dav jáhkká Keit Solstrøm Måskes, guhti l usjudallam juojnak álgget mij gullu mannoæládussaj.
+Solstrøm la oanegis láhkáj dáv diedádusáv gæhttjam, ja jáhkká dåhkki Måsken jali Oarjjevuonan æládusáv turistajs dahkat, ja sujna li juo plána gárvvasa.
+�lla d�ssju rejna.
+S�me lidjin �jnnasa dan oases majt d�djadip dagu �typisk norsk kystkultur�, j�hkkeba Lars B�rge Myklevold ja oahpesdiddje Kristin Lindbach.
+- Lofotguollim, gevsa ja bårjåsvantsa moaddási gåvåstahttá Vuonarijka merrakultuvrav, ja sámijt li tjadnam ællosujttuj ja miehttse æládussaj.
+Dajt vuojnojt sihtap vehik divvot, javllá Lars Børge Myklevold gut barggá dávvervuorkán, Árranin.
+Akta dajs vuosádusájs dávvervuorkán subtsas jur dan birra .....
+1100-tállan subtsas Snorre gånågisá Sigurd Slembe birra, sån bálkkij sámijt biggitjit ietjas ådå hávsav, ja tjuohte jagijt mańńela nammadi gáldo sáme vanntsabiggárij birra.
+1600-1700 tállan Nuortta Vuonarijkan vuojnnet dat æládus lij ienemusát sámij gasskan.
+Divtasvuonan diehtep sáme biggijin stuor jávtajt, duodden aj biggijin unnep ja stuoráp gevsajt Hábmelin, Fuolldán ja Divtasvuonan.
+- Vanntsabiggim sámij gasskan lij vuojnnet ájnas oasse dassta majt mij gåhttjop "typisk norsk kystkultur", javllá Lars Børge Myklevold, ja dat duodastuvvá gå diehtep sáme ietja åttjudin vantsajt Lofoahttaj guollitjit sæmmi láhkáj gå látte.
+Histåvrrålasj gáldoj millta lidjin sámijn mijá guovlon stuorra vantsa majt gåhtjudip "åttringer", ja Bergunijn oasástallin sæmmi gå ietjá bånndura ja guollára.
+Duo dá gávne dávvervuorkan subtsasti sámijn lij aktijvuohta ietjádij.
+- 1800-tálla mańńegiehtjen lidjin tjubuga tsakkadum dajn sajijn Lofoahtan gånnå guollijin.
+Sáme ettjin sidá gådijn årrot, valla sihtin farra tjubugijn årrot madi guollijin, javllá Myklevold, ja sån de vuojnná dá dålusj dádjadusá vierttiji dåssjen dagáduvvat.
+- Sihtap ådåstuhttet Nuortta Vuonarijka merrahiståvråv ja vuosedit sáme l ájnas oasse dassta.
+Sámijn ja láttijn li guobbák kultuvrra, valla dålen lij lagáp aktisasjvuohta ja avtarádij barggin sámij ja láttij gasskan, ja dasi ep la ållu jáhkkám, hæjttá Lars Børge Myklevold.
+G�ro bieles: Oddmund Andersen, Filip Mikkelsen ja Sven-Roald Nyst� li guovd�tjin bargon mihtos dutkambirrasav �rranin �vdedittjat.
+Doajvvo l f�hkabirrasav gietjav-g�vtsijn allad�se m�httobarggosajijn �vdedit.
+- Galggap gus dudálattja liehket dajna majt lip ájmmudam, viellidit - jali galggap gus rahtjat vaj stuorrop?
+Sige stivrra ja bargge li vuojnojtisá åvdedam; Árran galggá hájn åvddånit, javllá direktørra Filip Mikkelsen.
+Tjavggip bargov sierra dutkaminstituhtav Árranij vuododit.
+Doajvvop åvddålij guovluj viedjep fáhkabirrasav åvdedit, gietjav-gávtsijn alladáse máhttobarggosajijn.
+Foto: Syn�ve Lund Breivik
+Dá tjuottjes plána, ma ájges ájggáj galggi åvddånit, tjuovvu dassta gå ådåsa gullujin.
+Nordlánda fylkkasuohkan ja Sámedigge li aktan 230 000 kråvnåv nuorttaguovlo prosjæktaj Árranin juollodam.
+Studenta guossen - Vuostak lågådallamrájdov gárvvidip iemeálmmugij viddjurij birra mij ierit ietján Bådådjo allaskåvlå "Bachelor of Circumpolar Studies" nammasasj åhpadussaj la hiebadum.
+Duodden galggap guoradallat dárbojt teknihkalasj rustigijda Nordlánda sáme guovdátjijn vaj máhtti studentajt oanep ájggáj guossodit ja lågådallamijt sáme ja ietjá iemeálmmugij dilij birra fállat.
+Prosjevtajn galggap gærggat javlajda, subtsas Árrana direktørra.
+Prosjækta galggá tjadáduvvat aktan Bådådjo allaskåvlåjn, Sijti Jarnge kulturguovdátjijn, Aarporten - Hattfjelldálen ja Várdobáiki sáme guovdátjin, Evenássjen.
+Ja viejedibme juo båhtusijt buktá.
+Juo 37 vahkon båhti birrasij 20 studenta Hedmárko Allaskåvlås Ájluoktaj diedoj ja lågådallamij diehti.
+Dutkambiejvij aktavuodan 39 vahko tjadáduvva bájkkálasj seminárra ja lågådallamrájddo Bådådjo Allaskåvlå studentajda.
+Dáhta dagáduvvá Árrana barggij ja bálggidum åhpadiddjij baktu, ma ierit ietján li Råmså Universitehtas ja Guovddagæjno máhttobirrasis.
+Prográmman li aj oase bájkkálasj vidjurij birra: Elmar Andersen subtsas gåktu guolástibme Divtasvuonan la ájgij tjadá rievddam.
+Sigurd Rydland gåktus guollebiebbmam la suohkanin æládussan åvddånam.
+Merradutkaminstituhta dutke Ingolf Røttingen lågådallá sálleda vuodjamjåhtulagá rievddama birra, sierraláhkáj Divtasvuonan gehtjadum.
+Guovlulasj dutkambirás - Allaskåvlåv lågådallmij aj dálven 2007/08 viehkedip, subtsas måvtugis direktørra Filip Mikkelsen.
+Árranij la juo sáme ásadusáj tjoahkkájgiesse åvdåsvásstádus biejadum gå la sáhka nuorttaguovlo bargos.
+Sámedigge l aj rádjálåvså dutkama åvdåsvásstádusáv Árranij biedjam.
+Duodden guoddá Árran julevsáme giellabargo åvdåsvásstádusáv, mij la aj diedojt juohket iesj guhtik dásen ja åhpadussuorgen.
+Dutkaminstituhta vuododibme ja aktisasjbarggo Bådådjo Allaskåvlåjn ja Scott Polar Research Institute'ajn Cambridgan Englándan, låggni Árranav mihtos ásadussan gå la sáhka nuorttaguovlo åhpadusás.
+Doajvvo l fáhkabirrasav åvdedit gietjav-gávtsijn alladáse máhttobarggosajijn, mij la ålles guovlluj ávkken.
+- Aktan soames priváhta viddnudáj, Stájgo Nisonuniversitehtajn ja Hamsunguovdátjijn Hábmerin laset Árran dán láhkáj máhttobuvtadimev, ja mihtos láhkáj dutkam- ja máhttobirrasav dájn guovlojn åvdet.
+Danen la dáhta ássje mij ålles Nuortta-Salltuj guosská.
+Doajvov guossodiddje suohkan Divtasvuodna ja ráddnásuohkana vájmmelit dájna ássjijn barggi, javllá Árrana direktørra.
+- Nordlánda fylkkasuohkan la nannusit ássjev doarjjum ja doajvvop ahte suohkana aj viehkken barggi, vaj dá rahtjalis plána duohtan dagádivvi.
+Boahtte lávkke l vuodoruhtadimev guovdásj oajvválattjajs åhtsåt.
+Doajvvomis li dá rudá sajenisá 2009 rájes, Filip Mikkelsen låhpat.
+Studenta guossen
+- Vuostak lågådallamrájdov gárvvidip iemeálmmugij viddjurij birra mij ierit ietján Bådådjo allaskåvlå "Bachelor of Circumpolar Studies" nammasasj åhpadussaj la hiebadum.
+Duodden galggap
+guoradallat dárbojt teknihkalasj rustigijda Nordlánda sáme guovdátjijn vaj máhtti studentajt oanep ájggáj guossodit ja lågådallamijt sáme ja ietjá iemeálmmugij dilij birra fállat.
+Guovlulasj dutkambirás
+- Allaskåvlåv lågådallmij aj dálven 2007/08 viehkedip, subtsas måvtugis direktørra Filip Mikkelsen.
+�lles vehka grensan.
+G�v�: Erling Skjelnes
+Ájluovta skåvlå nuorajdáse oahppe vádtsin Vájsáluovtas Vuodnabahtaj skåvllåjage álgon.
+Dát lij vidát bále skåvllå vádtsá dáv gaskav, gålmmå jage juohkka bále gaskan.
+Dá bále bessin oahppe vehi oahpásmuvvat doarromuseajn Narvijkan ja sáme ásadusáj Jåhkåmåhken åvdås vádtsájin.
+Vájku muhtema oahppijs lidjin skuldiga, de gájka buoragit soapptsun.
+Dála l oahppij ietjas subtsas manos: Æjvvalijma færjjokájan sådnåbiejvveideda bårggemáno 24. biejve.
+Bálágis Linnav ja Steinarav viettjajma, tjoahkkáj lijma 31 oahppe, 6 åhpadiddje ja 7 æjgáda.
+Gå Nárvijkkaj bådijma de manájma doarromujttomuseaj, danna lijma oahpestiddjev lájggim.
+Subtsastij gåktu lij doaroj sinna.
+Dalloj lidjin moadda doarrohávsa Nárvijka birrusin, gehtjajma filmav gå dujska Nárvijkav ládin.
+Ålov musean åhpajma.
+Ja de guhka bussamanno tjuovoj, muhtema ådin ja Bávva subtsastij Rijtsema ja Áhkkájávre guovlo birra, lávlojma "Goahteednam" ja ietja lávllaga ájgev gållådittjat.
+Vijmak Jåhkåmåhkkåj jåvsådijma ja muhtema manájma hestajt gæhttjamin.
+Campingsaljo duobbelin lij dat.
+Rásev vattijma divna hestajda.
+Besajma stállaj gehtjatjit.
+Gehtjajma aj ålggon gånnå hesta hinderav gahppin.
+Danna lidjin gålmmålåk hesta.
+Da lidjin moatte náles.
+Besajma rijddit, valla ejma sidá.
+Skuldiga Jåhkåmåhke campingin guokta ijá idjadijma.
+Gå iehket sjattaj de bådij åhpadiddje ja javlaj oaddámmuddo l dal.
+Hyhto sisi manájma ja jus riekta de oaddát galgajma, valla ejma ájn ájgo.
+Galgajma má ålgus sålbbelámpoj viehkat.
+Akta oahppijs subtsas: -Ålggon lijma, vinndegijt goalkodijma ja tjuorvojma.
+Gå åhpadiddje båhtin de viegajma sisi.
+Oaddát galgajma valla mån ittjiv sidá, farra Tedajn sahkadiv, tjajmajma.
+Valla de Adrian tjuorvoj: "Jus i dálla oaddá de hæhttu Bávva låvdagoaden idjadit váren!" De gal de sjávvunijma, tjåhkkåhiv danna ståndav valla vijmak mån aj oaddájiv.
+Jåhkåmåhkke - guovdásj sáme bájkke Mánnodakideda manájma Ájttáj ja danna gehtjajma filmáv sámij birra.
+Dav gæhttjam, de oahpestiddje subtsastij gåktu sáme åvddåla viessun, gáptij ja dålusj åsko birra.
+Ájtes manájma Sámij Åhpadusguovdátjij.
+Danna åhpadiddje subtsastij majna dåppe barggin, vuosedij garraduodjelanjáv ja dibmaduodjelanjáv.
+Danna lij aj sierra ladnja gånnå duoljijt navvin.
+Vuodoskåvllå aj muhttijn dåhku båhtin duodjuhittjat.
+Moaddása Divtasvuonas li danna skåvlåv vádtsám.
+Váttsos Dijstagá vuolgijma vantsajn Rávddaluoktaj, dassta Rávddáj váttsijma gånnå galgajma idjadit.
+Gå dåk bådijma rássjodatjáj ja hæhttujma låvdagådijt ruvva tsaggat.
+Gasskaváhko váttsijma Mielkasjåhkåj, danna tjåhkkåhijma dållågátten iehkedav.
+Duorastagá Njallajávrráj bådijma, muhtema guollijin ja låvdagådij sinna tjåhkkåhijma.
+Bierjjedagá galgajma Vuodnabahtaj jåvsådit.
+Ráján ja Vieran tjåhkkidijma gåvvitjit.
+Dán jage ejma oattjo gæhttjat vuolus Kanåvnås.
+Gå lijma Vuodnabahtaj jåvsådam de skåvlås colav oattjojma.
+Vanntsa vuordij ja mijáv Ájláddáj suvdij.
+Miján lij buorre dálkke juska de vil muhttijn rássjodij unnán.
+Ann oahppijt masserij ålles vádtsemav miehtáj ja Markus sjievnnjedis baláj.
+Ajtu gájka soapptsun.
+Skuldiga
+Jåhkåmåhke campingin guokta ijá idjadijma.
+Jåhkåmåhkke - guovdásj sáme bájkke
+Mánnodakideda manájma Ájttáj ja danna gehtjajma filmáv sámij birra.
+Váttsos
+Dijstagá vuolgijma vantsajn Rávddaluoktaj, dassta Rávddáj váttsijma gånnå galgajma idjadit.
+Mánájgárdde Árran julevsáme guovdátjin stuoreduvvá.
+Gasskavahko máná ja ållessjattuga ávvudallin ådårahpamav gáhkoj ja bruvsajn, ja smávmánájåssudahkaj li 8 ådå máná álggám.
+Árran Mánnágárdde dåjmaduvvá priváhta hámen Árran julevsáme guovdátjis.
+Dálla mánájgárdde le adnegoahtám lanjájt gånnå åvddåla lij girjjevuorkká, ja de le dal sadje 18 mánájda smávmánájåssudagán ja 18 mánájda stuormánájåssudagán.
+Uddni li 28 máná sáme mánájgárden Ájluovtan, valla vil ienep máná tjaktjaj båhti.
+Lip oadtjum gasskabåddåsasj dåhkkimusáv ja vierttip gålmmå jage duogen ådå mánájgárdev tsieggit.
+Uddni dåmadip lanjájt adnuj mánájgárdden.
+Stivrraj le sierraláhkáj ájnas vaj nanodip mánáj riektáv sámegiellaj, javllá Árran julevsáme guovdátja vuolledirektørra Kitty Aira.
+Ådå stuoves lanjáj tsieggimbarggo le áttjak álggám, valla gájbbádus bargguj álgget le ruhtadibme.
+- Lars Paulsen juohká njunnjusjvirgev Birgit Andersenijn.
+- Mujna le háldaduslasj ja ekonomalasj åvdåsvásstádus, ja Birgitin le pedagogalasj åvdåsvásstádus, javllá dudálasj mánájgárddenjunnjusj.
+Buorep oaggim: Charlotte Paulsen, Peggy �vervoll ja �rjan Paulsen sihti buorebut rahte vuosstij oaggit, jera l�pptimijn ja aj buorep tjuovgajn.
+Guhkev li barggam ådå dåjmajt Soahkeluoktaj åttjudittjat, valla esski gålgådismánon åvdep jage juogos formalalattjat vuododuváj.
+Dálla bállotjiektjamgilpos Hábmerhállan ásaduvvá!
+Soahkeluokta, mij le Ájlátte ja Ájluovta gaskan Divtasvuonan, ájggu dåjmajt bájkkáj åttjudit.
+Juohkusa tjálle, Ørjan Paulsen javllá: - Dålutjis le juo læhkám tjiektjamsalljo dánna, ja nágin jage dás åvddåla ienep tjievrra salljuj dievdeduváj, juska ittjij nuoges sjatta.
+Ájggomus le tjievrrasaljov 20-30 mehterij guhkedit, ja ådå nehtav målajda oadtjot, låpptit jerav saljo birra ja tjuovgav oadtjot gånnå tjuovgga le gáhtum, javllá sån.
+Juogos le aj ájádallam rijddimsaljov dahkat, aktan bájke hæsstabirrasijn.
+Vádtsem- ja syhkkalgæjnno Dálátjij le juogos dåssju avtav tjåhkanimev tjadádam, ja juohkusa njunnjusj, Charlotte Paulsen, javllá:- Åvdep buolvva le ham hæjttám berustimes, danen mij gænna li máná ájggop joarkket dáv berustimev.
+Juska moattes mijás ep jur Soahkeluovtan åro, de lip dánna bajássjaddam, ja gå mijá máná ádjástis ja áhkostis guossidi de salljo ruvva dievvan ja rahte aj, javllá sån.
+Dan diehti juogos sihtá ålov barggat aktan ietjá bájkálasj lágaj vaj vádtsem- ja syhkkalgæjnno Ájluovtas Ájláddáj dagáduvvá.
+Sávadi aktisasj åhtsåmus rájaduvvá duola dagu fylkkasuohkanij dájna ulmijn.
+Li læhkám moadda sårme mánáj dáj gaskav.
+Salljo le ållu rahte guoran, ja sierraláhkáj sjievnnjis ájgijn dát æjgádijt surrat.
+Álu anedum - Máná aj sjievnnjedin bállov tjiektji ja saljon ståhki, ja lijma sihtat alep jerav rahte vuosstij ja diedon aj buorep tjuovgav salljuj, javllá stivrraájras Peggy Øvervoll.
+Salljo le álu anedum unnagattjajs ja aj stuorábujs, ja juogos sihtá aj ståhkamapparáhtajt tsieggit unnemusájda saljo guorraj.
+- Lip aj árvvaladdam ájádusáv doajmmabiejvev salljuj ásadit, duon dájn dåjmajn unnagattjajda ja stuorábujda, ja giehppis guossodimijn, javllá Øvervoll.
+Bállotjiektjamgilpos Hábmerhállan Boahtte ájllega juogos ásat ietjas vuostasj bállotjiektjamgilppusav, mij Hábmerhállan tjadáduvvá.
+Gilppusa álgadiddje, Ørjan Paulsen, iesj ájádusáv åvdedij ja le dálátjij ienemus oassáj aktu barggam ásadimijn.
+Valla gåk iesj javllá: - Då nuppe ållåsit oassálassti ájllegij, kafeterian ja ietján ásadimen.
+Ulmmejuogos le nuora 10. klássa rájes ja vuorrasappo, ja dálátjij li guokta lága Hábmeris oassálasstám ja aj akta láhka gitta Råmsås!
+Ij le dat ållu værámus, diededibme le ham ienemusát jungeltelegráfav tjuovvum.
+- Galggap gåjt vuostatjin dá jage gæhttjalit, ja vuojnnet gåktu doajmmá, måjot Paulsen.
+Sån javllá ulmmejuogos le nuora ålles Nuortta-Sálton.
+Vuostasj tjiektjama álggi bierjjedagá kl 18 ja gilpos vihpá ålles lávvodagá gitta vuojtto juogeduvvá birrusij kl 17.
+Ruhtabáhtso manná Bjørkvik aktivitehttaj.- Jus ga dát galgaluluj buorebut avijsajn diededuvvat, sávvap ulmutja båhti ja ásadimev doarjju, Divtasvuonas ja aj Hábmeris, javllá Paulsen.
+Vádtsem- ja syhkkalgæjnno
+Dálátjij le juogos dåssju avtav tjåhkanimev tjadádam, ja juohkusa njunnjusj, Charlotte Paulsen, javllá:- Åvdep buolvva le ham hæjttám berustimes, danen mij gænna li máná ájggop joarkket dáv berustimev.
+Álu anedum
+- Máná aj sjievnnjedin bállov tjiektji ja saljon ståhki, ja lijma sihtat alep jerav rahte vuosstij ja diedon aj buorep tjuovgav salljuj, javllá stivrraájras Peggy Øvervoll.
+Bállotjiektjamgilpos Hábmerhállan
+Boahtte ájllega juogos ásat ietjas vuostasj bállotjiektjamgilppusav, mij Hábmerhállan tjadáduvvá.
+�dn�ris� li sajenis ja de la de muddo joarkket birrusijn.
+Hestnesdieván Gásluovta skåvlå duogásjbielen gávnnap segav, låvdagoadev ja buolládak-/vettsavuorkudagáv.
+Maŋemus lassánibme lahkusin le gábmá majt oahppe 9. klássan tsieggijin aktan tsieggimjådediddje Sander Andersenijn åvdep vahko.
+Sander aj buvtij gájkka birrusijt gábmáj ja buvtij aj duov dáv vædtsagav tsieggimij.
+Moattes skåvlå åhpadiddjijs li aj oassálasstám bargguj mij vibáj ålles 38. vahko.
+Dá vahko dábálasj tijmmapládna hiejteduváj ja divna tijma mannin gámá bargguj.
+Vahkojn åvddåla lidjin sihke lásjmudallamtijma ja ietjá tijma anedum gábmásajev ruodditjit ja lavnjev bállemij.
+Lavnjev, birrusin 14 - 16 gålmådismehtera, Museasaljos viedtjin.
+Dán bargguj oadtjun buorre viehkev oahppijs 7., 8. ja 10 klássajs aktan rektorijn, oahttsijn ja muhtema skåvlå åhpadiddjijs.
+Saljon gånnå lavnjev bállin, galggi ruohtsajt gádodit, ednamav dievddet ja sáddjit vaj pledna danna sjaddá.
+Sáme kultuvrra ja histåvrrå tijmmaplánan Juohkka jage 9. klássa Gásluovta skåvlån guokta vahko sáme kultuvrav ja histåvråv tjalmostahttá.
+Ienemus oasse dábálasj tijmmaplánas gádoduvvá ja målsoduvvá sáme gielajn, subttsasij, båvaj, musihkajn ja histåvråjn, aktan boatsojsujtojn, dálkkasij, læstadianismajn ja duojijn.
+Vahko låhpaduvvi ávvomállásijn árbbedábálasj sáme biebmoj.
+Dán aktijvuodajn le dán jage 9. klássa åvdåsvásstádusáv oadtjum gámáv skåvlå goahteguorraj tsieggit.
+Dan diehti nubbe dájs guokta vahkojs aneduváj tsieggimprosjæktaj.
+Ja oahppe li riek buorre bargov daj biejvijn dahkam ja riek måvtugijt gámáv tsieggim.
+Dát barggo le læhkám låssåt sæmmi båttå gå li oahppam gåktu materiálajt adnet, gámá åsij namájt, teknihkajt gåktu gámáv aktij biedjat, lavnnjimav, j.n.v.
+Buosjes oahppeGuokta oahppijs avtsát klássan gudi riek buorre bargov libá dahkam libá Mathilde Ellingsen Sjøgård ja Milly Charlotte Helland.
+- Barggo le læhkám sihke miellagiddis ja suohtas, subtsastibá buosjes oahppeguovtes, ja de lij buorre bessat teorijabargos ja sijddabargos.
+- Masi lip ienemus ájgev adnám le lavnjev guottáldit, valla mån buoremusát lavnnjimij lijkkujiv, javllá Mathilde, madi Milly buoremusát duorggimij lijkkuj gámá ålgusjbielen ja sinna guolben.
+- Måj jáhkkin gábmá ålov aneduvvá, ja aj låvdagoade sadjáj, låhpadi næjtso gudi dá vahko libá ålov sáme kultuvrajn ja histåvråjn teorehtalattjat barggam.
+Ietjas viddnudahka gábmátsieggimijn sierramáhtudahkan Dát le lågåt gábmá Sander Andersen oassálasstá tsieggimijn.
+Åvdep gábmá lej Ájluovta skåvlå goahteguoran ja tsieggiduváj biehtsemánon aktan oahppij ja åhpadiddjij.
+Sujna le ietjas viddnudahka mij buvtat gámájt, sihke gámá åsijt ja aj tsieggidum gámájt, ja sån aj fállá kursajt gábmátsieggimin.
+49 jage vuoras Sander berustahttjáj gámájt 21-jagágin.
+Dalloj oassálastij vuostasj gábmákursan.
+Kurssa tjadáduváj Vuodnabat sijdas Ivar Pedersenijn (Tjierrek - Ievárijn) kurssajådediddjen.
+Guokta jage maŋŋela lej sån Pedersena siegen gámáv tsieggimin Bodøsjøena lahka Nordlanda fylkkamusea åvdås.
+Dan maŋŋela sjávot sjattaj moadda jage, åvddåla 90-lågo gassko gatjáduváj jus máhtij lågådallat ja vuosádallat gåktu gámáv tsieggit, seminárrarájdon Lofåhtan ja Viestarálen.
+Jaget maŋŋela gámáv tsieggij gå kursav jådedij Kabelvagen.
+Dat rájes le kursajt tjadádam ja gámájt tsieggim.
+Sander Andersen stuoves virgen NRK Sámeradioan barggá kåntåvråjn Árranin, ja navti barggo gámáj le dagu budáldibmen.
+Navti árggabiejves vuojŋadallá, juska álu le ållo barggo sierraláhkáj materiálajt gámájda åttjudit.
+Andersen subtsas suv mielas le suohtas tsieggimijn barggat, ja de lijkku oahppij siegen barggat.
+Tsieggimjådediddje le riek dudálasj nuorra gábmátsæggárij Gásluovta skåvlås.
+- Sij li boahtám positivalasj mielajn, ja li barggam avtat rájes.
+Suohtas le aj gå positivalattjat sáhkadi tsieggidattijn, ja de le Sandera mielas suohtas gå dåbddå ienemus oasev oahppij æjgádijs.
+Muhtem ájgev bajás sjattaj Gásluovtan, ja vuojnná nuorajrádnajt ådå buolvan.
+Sámevuoda nannim Andersen aj åvdet man hávsske le árbbemáhtudagáv bessat åhpadit ja sierraláhkáj sáme árbbemáhtudagáv.
+Sån le ájnna gábmátsæggár nuortta Nordlándan ja akta gallegasj gábmátsæggárijs lándan.
+Badjel tjuodes li oassálasstám kursajn majt sån le tjadádam, ja man moadda dajs li joarkkám gábmátsieggimijn ij aktak diede.
+Sandera mielas le suohtas gámáv Gásluoktaj tsieggit, ihkap tjuohte jage maŋŋela gå maŋemusát gábmá dasi tsieggiduváj.
+Sån aj vuojnná dáv gievrrodussan suohkana sámevuohtaj.
+Ep dåssju sáme tsiekkadusáv oattjo, valla sjaddá aj giellaåhpadibme oahppijda gå Sander gámá åsij sáme namájt adná.
+Dá jage galggá buktet gárves låvdagådijt Stuorgiette ja Måske skåvlåjda, ja Pæsatun ja Ájluovta mánájgárdijda.
+Tæksta/gåvå: Jårggålibme: Idar Kintel
+Sáme kultuvrra ja histåvrrå tijmmaplánan
+Juohkka jage 9. klássa Gásluovta skåvlån guokta vahko sáme kultuvrav ja histåvråv tjalmostahttá.
+Buosjes oahppe
+Guokta oahppijs avtsát klássan gudi riek buorre bargov libá dahkam libá Mathilde Ellingsen Sjøgård ja Milly Charlotte Helland.
+Ietjas viddnudahka gábmátsieggimijn sierramáhtudahkan
+Dát le lågåt gábmá Sander Andersen oassálasstá tsieggimijn.
+Sámevuoda nannim
+Andersen aj åvdet man hávsske le árbbemáhtudagáv bessat åhpadit ja sierraláhkáj sáme árbbemáhtudagáv.
+Tæksta/gåvå:
+Árran -julevsáme guovdásj / lulesamisk senter sávvá buorisboahtem Sámij álmmukbiejve ávvudallamij guovvamáno 6. biejve.
+Biejve prográmma le viehka moattelágásj dájddavuosádusájn, sárnnusijn, subtsastallambåttåjn, lávllagijn ja musihkajn ja diedon hålajn.
+Dá jage galggá Divtasvuona suohkanoajvve Anders Sæter muhtem bágo moalgget ájnas árvoj birra mijá moattekultuvralasj sebrudagán Nuortta-Sálton ma boanndodi ja majt lulujma suoddjit.
+Lars Magne Andreassen galggá åvddånbuktet ietjas ådå CD:av "Bálges".
+Håkon Amundsen sámij álmmuklávllagav lávllu.
+Råmså Universitehta professora Bjørg Evjen galggá sárnnot " "De sa ho bestemor var finn" - Ietjas sáme ájttegijt gávnnat" nammasasj sárnov.
+Ålmåjvákke duodjesiebrre vuoset hullo-vuosádusáv ja moattelágásj teknihkajt dagu bådnem, kárrim ja stuorsnjissjkom.
+Girjje "Nordlands kulturelle mangfold.
+Etniske relasjoner i historisk perspektiv" aj almoduvvá.
+Ájnnasamos ávvudallamin le gal tjåhkanit ja káfajn, gáhkoj ja njálga biebmojn hávsskudallat.
+Dá jage boahttsumállásav ja adámav málestip.
+Mij Árranin ávvudallap biejve berustime diehti - moaddása ávvudallamij oassálassti, ja maŋenagi moadda ásadusá mijá lahkaguovlon moatte láhkáj biejvev mierkkiji.
+Ienep diedo ja dárkkelap prográmmav dáppe gávnnabihtit: www.arran.no.
+Sámedikkepresidenta ådåjakhålla
+Læhkám le sierralágásj jahke midjij gájkajda.
+Dávdda la vájkkudam ålles væráltsebrudagáv aj mijá ráfálasj sijdav nuorttan Juoksanástij vuolen.
+Covid-19 la vájkkudam skihpudagáj ja jábmemijn, rijkarájá li giddiduvvam, ekonåvmålasj juorrulimijn, ja vádne sosiálalasj aktisasjvuohta ja kultuvralasj ariená.
+Dát maŋŋel garra dálve edna muohttagijn, mij sierraláhkáj vájkkudi guohttumdilev boahttsuæládusán.
+Nágin javlli luonndo la vuosteldam dan diehti gå sihtá ráfev.
+E gávnnu rájá vuojttuj luondos almatjijda.
+Dát la iemeálmmuk máhtto mij la oasse mijá árvoj vuodo, ja mav ep máhte vajálduhttet.
+Navti gåk la dálkádakrievddamij, la værálda iemeálmmuga rassje dávda båhtusijs.
+Iemeálmmuga máhtti vájkkuduvvat ienebu dan diehti gå moaddása viesso hæjosvuodan, ja vádne varresvuodadievnastusájda.
+Duodden la vierredahko iemeálmmugij vuossti álggep tjiehkat dávdaájgen.
+Mån sávadav mij bessap gullat jut dávdda la oarre luonndoráfeduhttemis Sámen.
+Máhttep gus sávvat ienep tjalmostimev bájkálasj biebbmobuvtadime ja ressursdiedulasjvuoda árvvuj.
+Mij lip åhtsålam boahtet aktij ja juohket kultuvralasj muossádusájt nubbe nuppijn dá jage.
+Juska dávdda lij læhkám moadda geldulasj dájddavuosádusá, ja sáme artista, filmmabuvtadiddje ja dájddára vuorbástuvvam valljásit.
+Tjavtjan oattjojma stuora ådåsav jut sáme dájddára Anders Sunna, Máret Anne Sara ja Pauliina Feodoroff, galggi dievddet sáme paviljongav 2022 Venezia-biennalan.
+Mån lav ávon ja mihá gå miján li dájddára guhti åvddånbukti mijá histåvråv åbbå væráldijn.
+Sámegiela båhti ienep vuojnnusij almulasjvuodan, nav dagu rahtegalbajn moadda sáme guovlojn.
+Boahttejage máhttep ihkap vat mannagoahtet ienebut, ja de bessap vuojnnet sáme galbajt rijkarájájn ja girddesaljojn nuorttan, ja ådå pássajn jali ID-kårtåjn sjaddá aj sáme tæksta.
+Sámegiella vuojttá ådå arienájt, Giellavahko oattjoj
+Lemet Máhtte Eira Sara Giellalåpptim-bálkáv jårggålimes Minecraft Sámegiellaj.
+Dálla galggi nuora oahppa háledit dråvnåj - sámegiellaj!
+Ållå buorre dáhpáduvvá, valla sæmmi båttå åtsådallap sámevassje lassán.
+Áttjak ládadallin nuora Ann-Marie Dorph'aj gå sámegielav ságastij bussan Råmsån.
+Ávvo vuojnnet nav moattes li doarjjom daj bágoj nuoges la.
+Dáj bilkkedimij duogen li dålusj gátto ja sáme riektáj systemmáhtalasj badjelgæhttjam.
+Dáv berustimev sávav mån vuojnnet juo álgadam sádnesvuoda- ja duohtavuodaprosessan.
+Ij la gal hásstalus oassálasstet hashtaggaj baktu Sosiala medijájn.
+Valla gájbbeduvvá ienebut dåhkkidittjat sáme riektájt ednamij ja tjáhtjáj, dåhkkidittjat mijá árbbedábe bivddemij, guollimij ja ålggoednamadnuj li vuododuvvam guoddelisvuodan.
+Ja mijá ednambarggo dáhpáduvvá ietjá dálkádakguovlojn ietjá ásadusáj.
+Gájbbeduvvá ienebu dåhkkidittjat mijá árbbedábálasj máhtov maktas boahttsu gierddá ráfeduhttemav.
+Gájbbeduvvá ienebu dåhkkidit sáme riektásihkarvuodan la ienep gå bessat riektádåjmadagájda, la sáhka dádjaduvvat ja dåhkkiduvvat gå boahtá dåk.
+Jus mij galggap máhttet viessot ja bajásgiesset mijá mánájt luohtádusájn nubbe nubbáj ja oajválattjajda, de ep mij máhte dåhkkidit jut luohtádus doajeduvvá iehperievtesferdukvuoda hiebadusáj, mærrádusáj ja duobmoj baktu.
+Návti ij galga liehket Vuona sebrudagán, gånnå almasjrievtesferdukvuoda ja vuogasvuoda galggi liehket vuodulasj árvo.
+Mij sáme lip jálos almatja, juska mij guoddep noadev vierrevuodas mav mij ja mijá ájttega li åtsådallam.
+Mij hæhttup rahtjat dålat luohtádusáv mijá gaskan, vuosedit valjesvuodav, dåhkkidimev ja gieresvuodav.
+Mij hæhttup iesj jahket mijá kultuvrra ja mijá gielajn la árvvo ja boahtteájgge.
+Mij hæhttup ándagisluojttet iehtjama ja nuppijt dassta majt ep máhte, dan diehti gå ilá moattes lij gæhttjalam válldet kultuvrraárbev ja gielajt mijás.
+Mij ep máhte sivádahttet ja skámov biedjat nubbe nubbáj jus nágin boasstot dahká, valla dålat aktisasjvuodav gånnå la buorre ja jasska liehket sábmen.
+Dat la buoremus suodjalibme mij máhttep fálat mijá mánájda ja nuorajda nálsodime ja vádnariektá vuossti
+Mån lav mihá gå lip hásstalusáj barggagoahtám ma guosski vahágahttem ja LHBTIQ-sámij dille, valla la vilá ållo barggo.
+Majt máhttep dahkat mánájhæjosvuodajn sáme guovlojn?
+Majt máhttep mij dahkat mijá vieljaj ja oappáj åvdås gænna li doajmmahieredime, vaj da máhtti oassálasstet mijá aktisasjvuodan?
+Gåktu máhttep sihkarasstet árvulasj vuorastimbiejvijt mijá vuorrasabmusijda, ájgen
+gånnå gájkka digitaliseriduvvá ja guovdustuvvá?
+Majt máhttep dahkat unnemus sáme gielaj ælládahttemijn Vuona biele rájá?
+Li gus dá ássje duv mielas ájnas ássje, jali li da duv mielas ietjá ássje masi Sámedigge galggá fámojt ávkkit?
+Dån máhtá liehket fáron vájkkudit tjavtja válga oassálasstemijn.
+Dát la muv maŋemus ådåjakhålla sámedikkepresidænntan, valla ietjá li gárvvása joarkket.
+Gå bruvkku ietjat jienastimriektáv de oassálasstá tsieggit sáme demokratijjav ja aktisasjvuodav.
+Liege nav buorre gå máhtá ietjat vuossti ja nuppij vuossti, ja jáhke Sábmáj!
+Buorre årrå jahke
+Buörrie urra jáhpie
+Leklvaž ođđ eeʹjj
+Biebbmo
+Gåktu dahkat dajt slåppåjt:
+1 månev
+Ja de base dåssju státtjon desik lij gärggam.
+Majt aná dán birra?
+Oadne
+Uddni gå smaredit lidjiv riek nielgen ja huomájiv galggiv "keso/cottage cheese" slåbbåjt dahkat.
+Dan guorraj de bårriv muorjamijt ja garralájbev?
+Ja juhkiv jusáv ja mielkev.
+Ja lij riek njálgge.
+Mån lijkkuv nav idedisbiebbmuj ja aj midágav.
+1 stuor bastiv ruobemus jáfoj
+2 stuor basti cottage cheese
+Binna sáltev
+tjállám: Naima kloahkká 10:38 1 kommentar:
+Skicka med e-post
+BlogThis!
+Dela på Twitter
+Dela på Facebook
+What's up sápmi?
+Uddni kloahkka 21.00 sáddiduvva teáhter tjuojadus What's up sápmi?
+Svieriga bielen, SVT2 kanálan.
+Mån lav iesj juo vuojnnám dáv guokti, valla ij tevean, så dálla lav spändda gåktu lij filmim dav.
+GÄHTTJIT VAL DAV!
+Dat la nav buorre ja mávsulasj.
+(däbttjo gåvåv jus sidá diehtet ienep dán birra)
+Gå la sáddiduvvam tevean galgav linkit dav dán bloggan aj.
+tjállám: Naima kloahkká 04:01 Inga kommentarer:
+17 september 2012
+Hallo!
+Ij riek sjaddam nav ahte bloggiv åvdep vahkko.
+De gåjt hähttuv buorebut dahkat dán vahkko.
+Dálla velahav sengan, lav oaddamin.
+Galggiv dåssju javllat ahte mån lav oanedam vuobdajt.
+Munje lidjin nav duolvas vuobdda iektu ja iv vissjam basádit åvddål lidjiv biesskedam, ja de vierttiv javllat ahte mån iv lim basádum ietjamav gålmmåbiejven ja lidjiv hárjjidallam dan gaska.
+Så Ieddne vierttij biesskedit.
+Dálla l riek vuogas, oana vuobda li nav skönt!
+tjállám: Naima kloahkká 13:38 Inga kommentarer:
+08 september 2012
+Mån iv la álu lijkkum tjuguv, valla dalla sån la væráld buoremus bena.
+Okei, ij álu de valla ienemusat.
+Sån la jus riekta javlla, søt aj!
+Avta biejve gå mån tjuodtjov gæhtjamin ålgus gievkanvinddegis, Tjugu goarjjoj ráddnágoade gáhttu goaran, rásen.
+Hehe dat lij suohtas vuojnno, hæhttujiv gåjt tjajmástit.
+tjállám: Naima kloahkká 11:52 Inga kommentarer:
+03 september 2012
+Buorre iehket váj idja marju!
+Ruvva l máj gasska idja, ja mån iv la ájn oaddám.
+Galgav oadet Málmmaváren iján, ja gå la aktu de gerga usjudallat ålov, ja diedden gehtjav tv:av, house.
+Jaja algáv biel lågen idet, så iv dárbaha nav árrat smaredit.
+Uddni lav gåjt adnám guossijt dánna, muv vuostasj guosse!
+Wow liksom.
+Vuostak muv klássarádna Judit ja Ellenor, ja mangebun Karin bådij.
+Hávsske!
+Ja dálla iehkedappon lidjiv bårråmin iehkedisbiebmov Astrida lunna.
+Dan diehti ahte álo li rádna dánna la aj suohtas årrot dáppe.
+Valla ietjam goahte vehka la gåjt álo buoremus, vajku mav.
+tjállám: Naima kloahkká 14:16 Inga kommentarer:
+02 september 2012
+Hej!
+Biejvve l dal ruvva vassám, ja áhkko ja áddja libá vijmak ållim diek Bårrjåsij.
+Sjattajma guhkev bydjan, oasestijma ienemusájt biebmov valla aj unnán ietja dárbulasj dingajt årudáhkaj.
+Lijma bårråmin thai resturángan, vájku áhkko ja áddja äbá riek sihtam dåhku.
+Dá vuoras ulmutja libá máj nav ahte sihtaba berunijt ja básedum biergov, hehe.
+Áhkko lij gåjt riek skeptisk dasi!
+Valla båråjga gåjt såj dav thai biebmov.
+Suohtas gullat sunnu ságav biebmo birra.
+Dálla galgav filmaj gehtjatjit ja de nav oaddát.
+Idet álgga ådå garra váhko tjuojggamjoarkkaskåvlån, adnep gähtjalimejt/gilposijt ålles váhkojt.
+tjállám: Naima kloahkká 12:46 Inga kommentarer:
+Uddni iv la ålojt dahkám, bårråm idedisbiebmojt ja internehttan lähkám.
+Munje ij la ga hárjjidállam.
+Valla dálla lip ruvva vuodjemin Jiellevárráj.
+Galggap áhkov ja ádjáv viedtjat, såj liba boahtemin mija guossáj.
+Galggap sämmi bále mannat muv årrudahkaj fiksit unnán, ahte sjaddá ienep degu sijdda.
+Valla boahtte váhkko de galggap ållo gärggat dajna, ahte ep dárbaha ålles tjavtja dajna gillot...
+Galgav álgget tjállet ienebu dánna, gåjt akti váhkkuj.
+Muv diehtij, dåbddåv ahte muv sámegiella ij la nav buorre ja jus tjálla de máj åvddána.
+Buorre l aj ahte sámegiella skåvlån álggá vas.
+Suohtas gåvvå Sapmi Award 2012:as!
+Vaajmoe lávllomjuohko.
+tjállám: Naima kloahkká 04:52 Inga kommentarer:
+Guossijdit STOORSTÅLKA.COM sijddabielev!
+Muv mielas Stoorstålkan le riek cool ja buorre väddsaga.
+Munje l iesj jeansávve ja snjisskom sijás!
+Gå dal de galgav aj oasstet sijá ådå gábmagijt ja duov dáv.
+STOORSTÅLKA IS COOL!
+tjállám: Naima kloahkká 04:31 Inga kommentarer:
+Etiketter: Stoorstålka
+Buoris vas gájka!
+Guhke dan rájes gå mangemus tjálliv.
+Giesse l lähkám ja dálla juo vassám, ja ådå skåvllåjáhke la vas alggám.
+Lip juo ragátmánon dálla!
+Muv giesse le lähkám riek hávsske ja suothas.
+Lav ienemusat vuonan årrum, Áhko ja Ádjá lunna.
+Lav lähkám vuona oarjjelin, guossidam muv rádnav Isabell.
+Dat lij suohtas, ållu aktu suv lunna!
+Lav aj háppidam guok hárjjidallámlägerij mánádit, le lähkám riek buorre, lav máhttám tjoaggrt ållo hárjjidallámtijmajt.
+Ietjan de?
+Ållo le dáhpáduvvam ja mån lav soabdtsom giesseloaben.
+Skåvlå álgij åvdep mánnodagá ja dat lij aj 27 b.bårggemánon, dat biejvve gå unnaoabbá maja riegádij.
+Dán jage sån dievdij 10 jage!!!
+Mån lav oadttjom årudagáv Málmmaváren, iv la riek jåhttåm dåk ájn danen gå ep la ájn oasstám möbelijt.
+Dalátjij lav madrássan oadám:)
+Adnit buorre sådnåbiejvev!
+Ps.
+Gåvå: Måj Majajn spelájma yatsy ja sån oattjoj yatsy (lij suv riegádumbiejvve)!!
+tjállám: Naima kloahkká 03:18 Inga kommentarer:
+Etiketter: Giesse
+Gietja biejve
+Åh hei!
+Vuostasj biejvve biehtsemámon ja dåbddu degu árra tjaktja, brrr.. Dálla tjåhkåhav dåssju soffán stånden ja vuojnadav.
+Lav lähkám skåvlån uddni ja dahkiv mangemus gähtjalimev dán jage.
+Ja dálla la dåssju gietja biejve vil skåvlån muv vuostasj jagen juorkka skåvlån.
+Muv mielas la mannam riek ruvva jus ga la lähkám ållo dahkat åvddål lav diel ållim.
+Lav oahppam ålov ja ij dåssju hijståvrråv ja ietja skåvlån valla aj ållo gåktu buorranit hárjjidallamijn ja gåktu åvddånit generelt.
+Jaja!
+Iektu lidjiv gåjt buhtikkaj vádtsemin ja gávnnin nav fijnna skuovajt ahte vierttiv oasstet sämmi lágátjit jus ij dajt!
+Åh man fijnnuga
+Buorre vahkkoloappe didjijde!
+tjállám: Naima kloahkká 06:15 Inga kommentarer:
+Buoris buoris!
+Lav boahtam ruopptot sámenuorras jahketjåhkkånimes.
+Manniv dåhku iektu Karinijn ja galgajma dåssju biejve bádjel valla lij nav suohtas vaj bátsijma udnatjij.
+Dálla tjåhkåhav båråv sämmi bále gå båråv njálga biebbmov.
+Ieddne la dahkam "tamilbiebmov",mums.
+Vuollelin le gåvvå muv midágas ja girjje majt vierttiv låhkåt ittatjij...
+tjállám: Naima kloahkká 09:43 Inga kommentarer:
+Vuorbbe biejvijn gieres Vuodna!
+Lidjiv sihtat Vuonan liehket uddni.
+Lij guhkev dan rájes gå mangemus lidjiv danna dán biejve.
+Valla boahti máj ienep jage.
+Dálla tjåhkkåhav gåjt sengan ja båråv gåjkedum muorjamijt ja nötterijt.
+Galgav ruvva tjårggigoahtet lanjáv ja gulldalit musihkkav.
+Buorre biejve didjida!
+tjállám: Naima kloahkká 05:24 Inga kommentarer:
+Buorre iehket!
+Tjåhkåhav soffan gähtjamin Let's Danceav ja lav njálga iehkedisbiebmov båråstam.
+Muv mielas dav galggá bårråt njálgugijt, ja vissjat dahkat dav aj.
+La máj, gåktu iesj diehtebihtit buoremus iesj dimna biebmojt dahkat ja ij oasstet.
+Valla juohkke bále dav ij faktiskt vissjá vaj máhte.
+Smörgåsrån,organic blue vuossta,kiwi ja iesj dagádum smoothie bananajn apelsijnajn ja muorjij.
+Mums, dát la bäjválasj tjävllásvuohta!
+Åh biebbmo!
+Ihkeva fávrro
+Buorre iehket
+Tjåhkkåhav sijdan ja usjudaláv..
+Usjudaláv duov dáv, valla jur dálla usjudaláv balvaj birra.
+Gudnabalvajt.
+Ájádallá majt galggá gárvvunit
+Rájddá ietjas guhka vuoptajt
+Ja de gatját
+Iv la så fávrro
+Vuolgijma fæsstaj
+Guhti muv siegen la
+Ja vat mujsta gatját
+Ij la så hávsske
+Vásstedav de, diedon hávsskudaláv
+Ilmme le munji buorre
+Gå tjalmijnit gieresvuodav vuojnáv
+Huoman dal ájádaláv
+Jus goassak la dádjadam
+Man ålov duv æhtsáv
+Iv le ållu vieddje, javlav
+Ja de gálggiv tjoavddagijt
+Viehket oaddátjit
+Ja de tsamádav
+Åvdås tjuovgav jáddiv
+Gierugam, dån le ihkeva fávrro.
+Udnásj biktasa
+Vuojnnalin /Lisa
+Lisásj
+Mån ja munnu ráddnama Josefijnna ja Sanne lip plánim ålggorijkajda mannat.
+Lip juo girddebilehtajt Stockholmaj rávvim boahtte mánnodagáj.
+Dassta la plána dåssju mannat åvtåjn girddijn juosik: Spániaj, Tyrkiaj vaj ietjá lándaj gånnå máhttep rusjkudallat!
+Soajttá ij huoman sjatta.
+Islándan la vulkanutbrudd, ja ihkap de e girde háleda.
+Midja lip riek juolodis jus ep besa mannat.
+Gåk mij lip ávvudallam dasi!
+Valla vuojnnet jus bessap..
+Åvddåla lav dåssju Danmárkon, Frankrijkan (Álpajn) ja Belgian.
+Ja diehttelis aj Svierigin, Vuonan ja Suoman årrum.
+Ietján ij nav ålov dáhpáduvá.
+Mujna li ihkeva ållo skåvlåbargo åvddål gå vuolgáv, ja vierttiv ber barggagoahtet..
+Áhttjám uddni riŋŋguj ja subtsasti såj Inger-Lisejn libá plánim diek boahtet viettjatjit muv gå skåvllå hæjttá, 10.
+Biehtsemánnon.
+Suohtas!
+Mujna ælla nav ålo gåvå, valla uddni gávnniv divtav sámegielaj masjijnan majt áhttje l jårggålam lávlos "Wonderful tonight" Eric Claptonis.
+Gulldala dáv, ja gæhttjala musihka siegen lávllot;
+Ihkeva fávrro (Wonderful Tonight)
+Muodojsis tjáppudahttá
+Ja javlav, dán iehkedin la ihkeva fávrro
+Ja gájka munnuj gæhttjin
+Dáv fávros næjtsov
+Dal vuolggon de sijddasimme
+Lagt inn av Lisa Lucia Lyngman Gælok kl.
+20:11 1 kommentar:
+Send dette via e-post
+Blogg dette!
+Del på Twitter
+Del på Facebook
+tirsdag 17. mai 2011
+Gå lij nav nievrre dálkke vierttijiv rássjojáhkkaj ja buorre båvsåjda tjágŋat.
+Dagáv dagu kjendisbloggára ja biejav gåvåv udnásjbiejve outfit'as, hehe.
+Muv ådå rássjojáhkka Haglöfs, ja ådå Climate båvsåjt aj Haglöfsas ja stiebila Vikingis;)
+16:48 Ingen kommentarer:
+Tjåhkkåhav tijman skåvlån.
+Elektronihkka le dálla ja mij oahppap Transiståvrå birra.
+Mån vádtsáv teknihkalasj linjav aktan freestyle/sabegijtjerastallam.
+Vádtsáv nuppát jagev, ja ruvva le dát skåvllåjahke vássám!
+Iv mån diede majt sidáv joarkkaskåvlå maŋŋela dahkat, valla niegadiv dán ijá ahte subtsastiv sihtiv polijsan barggat boahtteájge.
+Na avtav diŋgav gåjt diedáv, ja dat la at sidáv praktihkalasj bargojn barggat.
+Munji ij lijssi dåssju ståvlån tjåhkkåhit datåvrå åvdån (juska tjåhkkåhav vehi ålov dábálattjat;)) vaj låhkåt ja tjállet ålles biejvijt.
+Ulmusj máj dassta vájbbá.
+Lunsjaj ávvudaláv.
+Buoremus dánna Svierigin skåvlåv vádtset le ahte oadtjop málesbiebmov lunsjaj juohkka biejve!.Vuoj man njálga biebmojt oadtjop!
+Guláv moaddása e lijkku biebmojt majt oadtju skåvlån.
+Divna duokkár suohkan-barggamsaje oadtju sæmmilágásj biebmojt.
+Le dakkár biebbmo majt dåssju lieggisti ja bårrå.
+Muv skåvllå la priváhtaskåvllå, ja dánna l aj álmmukallaskåvllå (gijtto Marita bágo åvdås).
+Dánna oadtjop ållu sijddadagádum biebmojt, ja gåjt gåktu mån lav dádjadam le miján ihkeva buorre biebbmo jus ietjá skåvlåjda buohtastahttep.
+Uddni la dakkár raggmunk ja buojdde siegen.
+Raggmunk la beruna ja slåppå segadum ja basedum.
+Tijmma le lunsja rádjáj, valla dálla vierttiv dahkamusáj barggat transiståvrå birra!
+Hivás
+10:31 1 kommentar:
+Buorisboahtem muv ådå bloggaj!
+Dát la muv ådå blogga gåsi galgav sámegiellaj tjállet.
+Mån lav Lisa, lågenangávtsejagák Snåsas (ja aj Divtasvuonas).
+Muv áhttje la julevsábme Divtasvuonas ja muv ieddne la oarjjelsábme Åres/Östersundas.
+Dálla årov Gierunin Svierigin ja dánna joarkkaskåvlåv vádtsáv.
+Iv visjá ålov ietjam birra dálla tjállet, valla jus bloggav tjuovo de oattjo muv iellema ja ájádusáj birra låhkåt!
+Ulmme dájna bloggajn le ahte galgav hárjjánit ienebuv sámegielav tjállet.
+Muv mielas dát le suohtas vuohke sámegielajn barggat!
+18:10 Ingen kommentarer:
+Heej vas!
+Nike,Craft ja Adidas adni riek ålov majt vuobbdi ja ållo le nav tjábbe jus dåhkki nav javllat.
+Muv mielas siján li nav buorre bájnokombinasjåvvnå, ja li riek fijnna bájno aj.
+Jus lidjiv máhttet de lulluv dimnajt sijás oasstet.
+Dimna skoava ja biktasa loaggi muv hárjjidallat ienebu.
+Muv mielas dav galggá adnet biktasit majt dav IESJ adná le fijnnuga ja ahte soabbdtso (gåk tjáleduvva?)
+daj sinna.
+Dat dáhká vaj hárjjidallam suohtasup ja nágin bále álgep.
+Dála l unnán arvesmahtte Nikeas ja Adidasis sortimentas:
+Ja sjattáj inemus skoava danen gå nav lijkkuv Nike skoavajt.
+Lidjin riek fijnna JA vuohkkasa!
+tjállám: Naima kloahkká 11:37 Inga kommentarer:
+Etiketter: Hárjjidallam bierggasa
+Buoris gájka blogglåhkke!
+Doajvov la buorre dijájn.
+Munji le buorre valla lav nav vájbas vaj sidáv oaddát DALLA.
+Bah, uddni sjaddá árra iehket.
+Lav gåhtsåm nav dájt maŋemus ijájt.
+Lisasj le lähkam dánna bierjjedak rájes ja gå måj lin nav ijájt sjabbim, gåk javlla.
+Lij riek hávsske sunji ságasti, duon dán birra.
+Ja buoremus sunji la ahte sámev máhttin gasskana ságastit.
+Dán ájllgea mig lij lav aj háppidam Gievtsajávren manádit.
+Lidjiv dåssju guok oana biejve danna, nuorra skallojådediddje kurssan jus njuolgga jårggålav.
+Ja máno duogen manáv vas dåk, de la riekta jådediddjebárggo, ja mån avvudaláv nav.
+Ietjan de ij la ållo ietja gå skåvllå, unnán harjjidallam ja ienep skåvllå.
+Ruvva de jamáv skåvlås, munje le nav ållo dahkat vaj iv diede riek gåjt dimnat háppidit dahkat åvddål giesseloahppe.
+Valla galgav tjadádit!
+Mån lav aj oadttjum riek vuossta ja tjäksa periodav.
+Åh dat la nav njálgge ahte mahtáv bårråt dav juohkke biejve!
+Mån lijkkuv buoremus dajt aktan jur dálla:
+ja dimna lágan muorjama dan náli.
+Degu druer, ähppel, päron ja vájku melonav aj.
+tjállám: Naima kloahkká 10:03 Inga kommentarer:
+Jepp nav sjaddá gå gålmmå näjtso lidjin aktu sijdan.
+Puss
+tjállám: Naima kloahkká 09:18 1 kommentar:
+Hej vas!
+Dálla lav ruopptot Ruoktos vas.
+Ja idet manáv Gierunij gilppostit.
+Gå lidjiv Ruokton lij StoorStålka aj danna ja mån sjaddiv sponsa sijas.
+Shit man kult!
+Oaddtjuv snjisskumav ja gehpav.
+Riek buorre ja mån lav aj ájádallam guhkev vaj oasstet galgav.
+Buorre l máj gå iv la oasstám dán rádjaj de.
+tjállám: Naima kloahkká 10:09 1 kommentar:
+bájgga
+Diehtebihtit majt, iektu oasstiv Trisslåttav ja doajvviv vaj galggiv vuojttet juojdda.
+Valla ittjiv, ja gåjt mån suhttiv.
+Mån gut jahkkiv ahte galggaj dåhkit dán bále.
+Forbaskade trisslåtta.
+Åh
+tjállám: Naima kloahkká 02:52 1 kommentar:
+bässásjloahppe!
+Vijmak de bässásjloahppe álgij.
+Skåvlån iektu ij lij ållo dahkat, adnit engelsk giellalatjat åvddånbuktemav ja de lij máttemahtijkka, valla danna iv dádjadum majdik ja ittjiv máhttám gähttjalimev dahkat gå iv la åvvånis álggam ja tjadádum planerigav...Gå lij lunsja ájgge mánniv stádaj ja båråtjit avta njálga "resturángan".
+Dan mangel de njuolgga sijddaj ja tjuojgatjit dan fijnna dálkken mij lij iektu.
+Åh gidá le nav hávsske!
+Ävtásj middáhka, hehe:
+Uddni lip mannamin Ruoktuj.
+Sjaddap danna gitta duorastáhaj jahkáv.
+Boahtte ájllega le mangemus gilppusa Gierunin ja galgav dåk mannat.
+Guládin bässásj mangela.
+Adnit buorre vahkkov dimna!
+tjállám: Naima kloahkká 02:25 Inga kommentarer:
+gåvå ájllegis
+Hååj dálla ij le guhkev desik le loahppe!
+Vhooho!
+Dála båhti gåjt nágin gåvå ájllegijs mij lij.
+Lidjiv máj Jieggeluovtan.
+Iv la gåvvin ålov, degu álu.
+Mija årudak.
+Muv suohtas rádna!
+Mån<3njalggá hamburger
+Ståhkåmin ja spellamin, Ingrid lij "åhpådiddje";)
+Dat joavkko gudi vuojttin "álemus torn páhpparis"-gilpposav...
+tjállám: Naima kloahkká 09:32 2 kommentarer:
+dijstak, ja ruvva bässásj
+Buorre gasskabiejvve!
+Tjåhkåhav skåvlån, degu galggá liehket dijstak ja duorastak gasskabiejvijt/iehkedijt.
+Le nav gávkas ja irriterandes gå vierttiv skåvlån liehket ålles biejvev...Dálla lav gåjt hárjjidallamin Nationella ságastibmaj, lav nervösa.
+Álggiv dajna iektu ja iv la riek gärggam, vierttiv improviserit gájka vargga.
+Vuojnos gåktu dat manná.
+Ájllek lij gåjt suohtas, lidjiv máj Jieggeluovtan giellabiesen.
+Ienemusá lidjin Divtasvuonaga ja suohtas lij máj sijáv iejvvit vas.
+Lij riek suohtas tjerastitjat vas, lij nav mälggat åvdåtjis.
+Lav aj riekta slalomsábegij tjerastdum, ja fij dejka man suohtas!
+Åh jáhkáv vierttiv oasstet sábegijt.
+Iesj anáv dåssju, dåssju ja dåssju valla munja l gåjt fiello.
+Heh, lidjiv gáhppamin ja railimin, rávggiv ja tjávelgav ja rievtes giedav vahágattiv unnán.
+Le buorranime valla dåbddu gåjt ájn.
+tjállám: Naima kloahkká 08:43 Inga kommentarer:
+ruopptot vas
+Buoris vas!
+Dálla tjåhkåhav sengan vas ja tjáláv skåvllåbargojt, valla iv nav buoragijt maná.
+Lav ienemusat "muohtogirjen" ja bloggajt lågåv.
+Valla vierttiv gärggat muv bargoj, iv gåjt galga oaddát åvddål lav gärggam...
+Lav gåjt vajálduhttam ja iv ässtov adám dán bloggaj.
+Le unnán vájvve sábmáj tjállet, dav hähttu máj nav ajádallat gå tjálla.
+Valla galgav prievvut bloggit ienebu dánna.
+Le máj buorre sámegielav tjállet!
+Uddni de Lisasj munji tjáli ahte vierttihiv bloggistit, ja dåbbdiv ahte ij la ietjá dahkat de;)
+Duorastagá de gåjt vuolgav Jieggeluoktaj giellabässáj.
+Doajvvoj ja jáhkáv sjaddá riek suohtas.
+Oadttjot sámástit ja fiellojn tjerastit.
+Whi!
+Dánná le gåvvå AWG:s. Karin, mån ja Rakel.
+Lijma kollásjav stiellim ja gahtsostijma säjnnáv skåvlån gånnå årujma.
+Adnit buoragijt!
+Tjáláv ietja biejve.
+tjállám: Naima kloahkká 11:34 1 kommentar:
+27 februari 2012
+mánnodak vas
+Buoris!
+Uddni le mánnodak vas ja duorastagá lav vuolggemin Kandadaj.
+Vuojvuoj gåk mån ávvudaláv dåhkku, ihkap ilá ållo, tjáláv máj dan birra juohkka bále...Hm.
+Valla dálla lav gåjt skåvlån, anáv sámegielav dálla.
+Muv åhpådiddje máŋunij danen huomahiv ahte dánna máhtáv tjállet.
+Dálla lav gåjt gulldalimen rádiov ja galgav álgget bárggat.
+tjállám: Naima kloahkká 05:15 Inga kommentarer:
+25 februari 2012
+Dála l nágin gåvå majt DASSTA lav "luojkkam".
+Lij riek fijnna biejvve uddni Hellnerstadion.
+Sáme gilppusa lij nav suohtasa, mån nav lijkkuv dajt!
+tjállám: Naima kloahkká 12:57 Inga kommentarer:
+Etiketter: Tjuojggos
+23 februari 2012
+Håj!
+Uddni l juo duorastak, ja idet le maŋemus biejvve skåvlån.
+Valla dijstagá lij máj "fettisdagen" majt gåhjtuduvvá.
+Vierttjiv báhkot ja båråstit njálga semlajt.
+Sjáddiv riek dudálasj daj, doajvov muv vehka aj lijkkujin dajt.
+Idet alggá Sámegilppusa.
+Sjaddá riek suohtas, ja mån lav juo nervös.
+Jus sihtabihtit låhkåt ienep dan birra däbbtjo dánna.
+tjállám: Naima kloahkká 08:35 Inga kommentarer:
+14 februari 2012
+Dijstakiehket juo, gal biejve gålggi ruvva.
+Tjåhkahav muv oademlanján ja tjáláv skåvllåbargojt, okei iv la ájn álggam valla galgav...Diehtebithtit majt, kloahkkal dåssju gietjan iehkedis ja lav juo bánijt skurrum ja dussjim, dárbahav dåssju oaddát.
+Majt dahbaduváj, goassa mån náv árrat lav oaddám???
+Ij goassak muv viessomin....Hmm!
+Ruvva måj Karinijn vuolggin Kanadaj, jáhkáv la dåssju 15-16 biejve åvddål mannin.
+Diehttelis lij ienebu gå måj gudi mannap dåhku.
+Måj mannin dåhku Arctic Winter Games:a diehti.
+Åh gåk mån ávvudav dåk.
+Valla dálla vierttiv tjállet skåvllåbargojt.
+Buorreidja dimna sáme!
+duorastak
+Åjåj gåk vahkko gålggin, la juo duorastak, várgga mángemus biejvve åvddål ájllek vas.
+Valla ij la mån moaren dan birra!
+Dálla lav gåjt jur biedjam lasagnav vuodnáj ja vuordáv dav.
+Gå lav bårråm de vas vierttiv Jiellevárraj vas, munja l máj iehkedåhpådibbme dárogielan....
+Tjáláv ietja biejve, adnit buoragijt!
+tjállám: Naima kloahkká 07:47 Inga kommentarer:
+Båris båris
+Dálla lav vijmak sijdan!
+Lav lähkám räjson, VAS.
+Dán bále lidjiv utbildningin.
+Dåbddåv dal ahte lav vájbbam gålggåmis nav.
+Valla muv mielas la riek suohtas adnet juojdda dahkat gå le vahkoloahppe valla vájbba dav máj aj.
+Boahtte ájllega de manáv aj ierit, de la vas gilbbusa Haparanda lahkosin.
+Ja dan mangela le aj gilbbusa ja nav sjaddá liehket dasik mangela Kanada.
+Valla lijkkuv mån dav, mån lav ávon ahte oattjov ja máhttáv hárjjidallat majt sidáv.
+Dála l gålmmå gåvå ájllegis:
+tjállám: Naima kloahkká 12:23 Inga kommentarer:
+Buorisbuoris vas!
+Ådåjahke la juo vássam ja dálla lip juo gassko ådåjakmánon.
+Muv mielas la unnán imáj gå lip juo 2012:an.
+Vuoj gåk jage dåssju gålli!
+Ruvva lav 40 jage, bárggamin juornalistan ja hárjjidallen, årov nuore guoran Vuonan ja galgav válddut;) Hehe!
+Over to some serious talk de
+Dálla lav gåjt minibussan tjåhkåhimen vas, dán bále mannamin Åsarnaj gilpotjit.
+Dán bále la dat skate sprindda ja 10 km klassisk.
+Sjaddá muv vuostasj 10 km gilppos, lav riek spändda gåk manná ja gåk galggá dåbbot.
+Le gåjt buorre hárjjidallam!
+Tjáláv ienep ietjá bále.
+Mån ja muv fijnna láve åvdep vahkko!
+23 december 2011
+Buorre javlla gájka, dálla manáv Ruoktoj muv vegajn.
+Buorre javlla, VAS!
+tjállám: Naima kloahkká 10:15 Inga kommentarer:
+Iektu lijma ålles vehka stuoroappá Emma lunna Jielleváren.
+"Förjulsmys" ållo njálgugij!
+tjállám: Naima kloahkká 03:38 Inga kommentarer:
+Jippi, vijmak oaddtjuv javllaloabev.
+Oaddtjuv juo gasskaváhko!
+Åh man vuogas ja suohtas galggá sjaddat vegajn ja fuolkkijn iejvvalit.
+JA bårråt ållo njálga javllabiebmojt, mums.
+Uddni mánnap gåjt Ruoktoj, galggap javllaiehkeda danna, ja gå lip danna lähkám nágin ija de vuodjáp Vuodnaj.
+Valla anáv aj ÅLLO skåvlåbárgojt majt viertti dagáduvvat...hmmm.
+Dálla vierttiv ålgus tjuojgatjit, valla dat muohta nav ålov ja iv diede jus láhto li vuojedum.
+tjállám: Naima kloahkká 03:35 Inga kommentarer:
+17 december 2011
+unna oappátja
+Lav jur báhko (VAS!
+), dán bále báhkojiv sarremuffinsijt.
+Valla dán bále lij dat nav ahte muv unna oappátja lijga adnám gudik buoremus rádnav goassen, plus avtav ietja näjttsov dánna sijdan.
+Máhttebihtit jahket gåk goahte lij gå guok dájs guosijs lijga mánnam.
+Danen javlliv mån unnemus oabbáj ja suv ráddnaj ahte såj máhtijga tjårggit ålles goadev, ahte sjattáj riek tjårggå ja fijnnuk vas.
+Ja jus dagájga dav de javlliv ahte galggiv báhkot juojdda njálgugijt sunnuj.
+Ja diehtebihtit majt, såj tjårggijga ålles goadev ja dálla l goahte degu dat galggá vas.
+Hahah!
+Náv muffinsa sjaddin:
+Dav lij máhttet jahket ahte da lidjin "american big size cookies".....
+Ja de la muv tjiehppes ieddne aj báhkom juoga lágasj njálggajt, mån lav nabdám dajt "dumledream"
+tjállám: Naima kloahkká 11:47 Inga kommentarer:
+16 december 2011
+Uddni lip mij unna nejtsutja dán goaden, peppargáhkogoadev biggim ja pynddim.
+Suohtas lij dat!
+Ja muv mielas sjattáj buorre.
+Lav iesj dáhkam sejnit, dähkkov ja dakkárijt.
+Dála båhti nágin gåvå:
+Åvddåbielle.
+Svijnne ja áhkásj tjuodtjoba uvsa goaran.
+Buorre javlla dimna!
+:D
+tjállám: Naima kloahkká 12:02 Inga kommentarer:
+09 december 2011
+Dála l nágin mijás gudi lip dánna Lulleluspien.
+tjállám: Naima kloahkká 01:30 Inga kommentarer:
+08 december 2011
+Lulleluspie
+Buoris gájka!
+Dálla lav Lulleluspien (Östersund).
+Lav ållim diek uddni biejven ja ganugav dánna ájllegij.
+Dánna l Scandic Cup gilpposa gånnå galgav oassálasstet.
+Sjaddá riek suohtas vuojnnet ja dåbbdåt gåk rubmaj le.
+Iv la ájn gilpastam dán dálve så dát sjaddá muv vuostasj gilppos.
+Lávvordagá le klassisk sprinta ja ájllega le 5km skate.
+Iektu lidjiv gåjt viedtjamin muv nuppijt ådå sábegijt, ådå skate Fischer.
+Lidjin tjáppada ja fijnuga, vuojnnus dal jus jåhtelijt manni.
+Lav aj oadttjum ådå klassisk Fischer, valla iv la ájn tjuojggam daj.
+Buorre ájllek didjide!
+Update gåk manná ja mannam le boahtá J
+tjállám: Naima kloahkká 13:36 Inga kommentarer:
+02 december 2011
+báhkomin
+Lav jur dálla báhkomin "fransk peppargáhkojt".
+Sjáddiv inspirert stuoroappás gå lidjiv suv goassen dijstagá gasskaváhkoj.
+Sån lij báhkom dakkár gáhkojt juo ájggá ja lidjin riek njálge.
+Biedjiv dájgev jur vuodnáj ja vuordád desik bassum lij.
+Mums!
+Ja idet de galgav daj riekta peppargáhkojt báhkkot.
+Náv muv "fransk peppargáhko" sjáddin:
+Ällim nav njálge degu stuoroappá gáhko valla dåhkin da bájggalassen, majt javlla...
+Dála l gåk dahká: Franska pepparkakor
+tjállám: Naima kloahkká 13:24 Inga kommentarer:
+Mánen iv mån mánnam Ájluoktaj ja Oppájdáj?????
+Naima!
+Åh mån lav nav suhton.
+Mån gut lav nav vuorddám dáv lávvordagáv.
+Mån gut nav sihtiv bállov tjiektjat.
+Hivás!
+tjállám: Naima kloahkká 09:36 Inga kommentarer:
+Vasse mánnodak
+Dán mánnodak mij lij mij gålmmå näjttso goaden (majsing,joli ja mån) peppargáhkojt báhkijma.
+Mums, sjattáj riek njálgge, ja unna oappátja liba juo bårråm dimnajt.
+Dánen sidáv ienep báhkot.
+Vissa, mån dáhkuv aj siejnijt, dähkkov ja dakkár lágásj diñgajt peppargáhkkogoahtáj.
+Iv la ájn monterim dav, jáhkáv galgav uddni dáhkat.
+Dála l nágin gåvå fijna peppargáhkojs:
+Vijmak bierjjedak!
+Hivás, tjáláv ienep gå sijddaj ålliv!
+Pjuh vijmak de bierjjedak sjattáj.
+Gåk lidjv åvvodallam dán bierjjedáhkaj.
+Muv plána lij Vuodnaj mannat bállov tjievtjatjit, valla ij navti sjáddam.
+Dálkke ja ráhte ij loabeda buorev, ráhte li jiegñum ja njalgasa.
+Jaja iv dav máhte juohkke sájen liehkket, suddo.
+Dan lávvordagá de farra galgav skåvllåbárgojt dáhkaguohtet, hárjjidallat, bårråt ja báhkot peppargáhkojt ja tjuojggusav gähtjat.
+Dalla tjåhkåhav gåjt bussan sijdaj mánnamin vas.
+Mån lav jur lähkám hárjjidallamin Duoddarin.
+Uddni vas sjáttaj tjuojgos.
+Åh muv mielas tjuojgos la buoremus hárjjidallam ja dat la nav suohtas.
+Tjuojggus <3
+Allhelgona kuhpán, Jielleváren.
+Suohats!
+tjállám: Naima kloahkká 07:50 Inga kommentarer:
+Duorastak, vuostasj biejvve jåvllamánon.
+Tenk, la ruvva ådå jahke vas, juo 2012.
+Mujtáv máj degu iektu gå sjattáj 2010, mujtáv man kult muv mielas lij.
+Iv dádjada mánen jáge dåssju gålli.
+Dát jahke la mánnam nav ruvva ja lav adnám riek buore jagev dálátjij.
+Lav hinnim dáhkát nav ållo ådå majt iv la goassak dáhkam váj vuojnnám.
+Mån lav gåjt dudálasj muv jagijn dálátjij.
+Jah, galle dan birra!
+Uddni lav gåjt dåssju skåvlån lähkám.
+Lav bårråm taco lunsjaj ja máñemus skåvllåtijman de manniv káfeaj oastátjit sjokolademuffinsav.
+Mums, lij njálgge skåvlån bårråt uddni.
+Jur dálla tjåhkahav bussan, mannamin sjidrájggáj gåk dav bruovkku javllat.
+Sijdan de val vierttiv nágin skåvllåbargoj gärggat.
+Miján le nav ållo skåvlåbárgo jur dálla ahte dåssju sidáv hiejttet dav bierik skåvlåj.
+Ja dimna bárgo lidjin stuor tjállema.
+Valla galgav mån gärggat dimnaj, aktij (!
+), jus ga vierttiv ijájt barggat.
+Oj, vajálduhttiv dáv bloggaj biedjat iektu!
+Valla sämmi buorre l máj uddni låhkåt;)
+Dála l skåvllågåvvå majt gåvvijma gå jur lijma skåvlåv álggá.
+tjállám: Naima kloahkká 07:46 Inga kommentarer:
+23 november 2011
+ájggá
+Åhåj gåk ájgge gållå.
+Lij juo vargga vihtta máno dan rájes gå máŋemus dánna tjálliv.
+Iv la adnám tjállemhálov, valla de hähkkat iektu iehkedis de huomajiv ahte sihtuv sámegiellaj vas tjállet.
+Ja dåbbdiv ahte dárbahav hárjjanit tjállet sabmáj vas, dåbdåv ahte lav vajálduhttam unnán.
+Sadnes la maj dat aj, valla dálla galgav vas buorranit, ja ájn buorebut sjaddat.
+Dálla lav gåjt joarggaskåvllåj alggam.
+Vadtsáv samhällsprográmmav ja tjuojggamlinjav aktan.
+Suobtsov degu guolle tjátjen.
+Lav dåssju vadtsám danna gålmmå máno valla la riek suohtas, ájn gåjt.
+Le riek suohtas gå oadttju hárjjidallat skåvllåájgen ja ietjadij gudi aj lijkkuji sämmi sportaj.
+Ja ájn buorep la ahte oadtjov planáv dáhkat hárjjidallijn.
+Aktan måj hárjjidallijn planerijinj majt,gåk ja goassa galgav hárjjidallat.
+Dálla dåbdåv ahte muv sportan bargav ávojn vas!
+Diedon dimna ulmutja adnin dakkár "vuolus-mánojt" viessomin, ja buorre l máj dat ietjan ij suohtas vas sjatta.
+Valla åvddål alggiv tjuojggamlinjav de dåbddiv ahte lij gássjel ållit muv ulmmáj ja niehkkuj, supertjuojggen sjáddat.
+Valla dálla dåbdåv ahte jus sidáv de máhtáv.
+Äsj, iv dessti vissja tjállet dán bále!
+Boadáv ruopptot ienep tjállusij boahtte vahko.
+tjállám: Naima kloahkká 12:33 Inga kommentarer:
+Basecamp
+Dán jage Julevsáme vahkko doajmme lidjin ássam basecampav dávve vássjan.
+Dát basecampa lij guovte biejven.
+Mån lidjiv akta oassálasstes, Ole, Mikkel ja AnneBerita siegen.
+Basecampa ij álggam nav buoret, danen gå vierttijma vuorddet lagábut vihtta tijmma åvddål bådijma mannoj.
+Sjattaj nav dánen gå telefåvnnå ij doajmmam ja ejma máhttám guládallat gaskanisá, valla mángemusat lijma dimna sämmi sájen ja álgijma suohtastallat.
+Vuostasj biejve álgijma låvdågoadev tsieggit jade båråstijma binnav.
+Dan mangel de kajakaj manájma nuorráj, páddaldijma moadda tijmma ja oattjojma/vierttijma kajakaj gåbmonit.
+Mån adniv gåjt riek suohtas ja muv mielas la hávsske dåssju nuoren gårvvåt ja gähtjat luondduv.
+Gå gasskabiejvveájgge lij de biebmov riejdijma aktan, räjnnabierggo gabájn,lökajn ja guobbarij ja dan guorráj båråjma rijsav.
+Nuppát biejvve de smárediv sälddát árrat, lij nav báhkka låvdågoaden ahte vierttijiv sirddet oademvuosav ja oademvuoládisav ålgusjbälláj.
+Gå vas nubbadis smárediv de álgijma bårråt idedisbiebbmojt ja dan mangel tjårgijma dimna mijá budugijt.
+Gå lijma gärggam de vuodjájma vantsajn akta rájggaj, Vássja ja Måske gasskan.
+Danna galgajma biehket ja guohtsat.
+Råggejávrrerájgge la rájge namma gånnå lijma.
+Freia sjokoladejugos
+AnneBerit ávon:-)
+Mikkel
+Ålles basecamp-oassálasste vehka!
+Instruktörra vuoset gåktu daj dingaj dahká.
+Måj Mikkelijn "cirkusav" doallin;-)
+Mmm, ållu varás gáhkko dålå nanna básedum.
+Rapellering
+Da lihipit vuojnnam nágin gåvå muv basecampas dávve Vássjan.
+Jus dat ásaduvva boahtte jahkaj de vierttibihtit oassálasstet nuora!
+Dat lij/la nav suohtas ja suohtasup sjaddá maj jus ienep ulmutja oassálasstin;-)
+tjállám: Naima kloahkká 07:32 Inga kommentarer:
+Buorre beaivi, gåktu nuortagielaga javlli:)
+Dat la juo mannam guokta máno dan rájes gå mangemus tjálliv dánna.
+Iv la riek astam jali vissjam.
+Jáhkáv sjaddá binna tjálosj mangebut giesen aj, vierttibihtit vuorddet tjaktjáj.
+Giesse la gåjt lähkám hávsske ja dárbulasj dán rádjáj.
+Valla muv mielas mij lip adnám ilá binna biejvev, mån ij solim ienep gå gålmmi-njiellji.
+Mån lav Rijtsemin lähkám njuovvam guolijt ja Måsken ja Ájluovtan årrum moadda vahkko, dåppe lav tjiektam bállov, vádtsam várijt, ijájt gåhtsåm ja dåssju divtasvuonagij hávsskudallam.
+Dálla lav sijdan Bårjåsin vas, båhtiv iektu iehkedis.
+Uddni manáv Rijtsemij ja galgav danna oadet åvdåv ijáj, ja idet måj Karinin vádtsajin Vuonaguovlloj várebadjel.
+Jippi!
+tjállám: Naima kloahkká 02:55 Inga kommentarer:
+ájllek idedisbiebbmo
+Buorre idet, jali buorre gasskabiejvve!
+Uddni mån smarediv juo avtsen idedis.
+Lij vuogas ja dárbulasj oadet unnán guhkebu.
+Lidjiv riek nälggám ja álggiv idedisbiebmojn dalága.
+Bieddjiv lájbijt vuodnáj, vuostjajn, skinckajn, tomátpureajn ja oreganojn.
+Sjattáj riek njálgge.
+Juhkiv mielkkev dan guorraj ja dahkiv aj fruktsállatav tjáhtjemelonajn, clementijnaj ja ähppelij.
+tjállám: Naima kloahkká 04:54 Inga kommentarer:
+tjaktjaj de algga
+Uddni lav lähkám guossidim tjuojggam-gymnássav Jielleváren, danna galgav maj álgget tjaktjaj.
+Munji lij gåjt riek suohtas danna guossidit.
+Suohtas liehkket daj lanjájn gånnå galgav skåvlåv váddset, suohtas iejvvit dajt nuppijt gudi aj galggi álgget danna.
+Dát biejvve lij dakkár biejvve gå äjgáda tjuovvojin dåk, akta åhpadidjijs subtsastij gåk da barggi danna, gåk hárjjidallamsjiebmáv dahka, gåk dav galgga hárjjidallat "riekta lahkáj", dat lij dakkár ássjijt mij oattjojma diehttet.
+Mij oahppe anijma aj dakkár viehkkamtestav.
+Låssåt lij dat viehkkat.
+Mij lip aj hárjjidallamsjiebmáv oattjom, ja mánnodagá de algav muv ådå hárjjidallam viessomav.
+Eller de algav sjiebmáv tjuovvot.
+Dála l mij gudi álggep tjaktjaj, plus nágin ietjada aj.
+tjállám: Naima kloahkká 12:39 Inga kommentarer:
+Suohtas le dánsit
+Buoris uddni vas!
+Vajálduhttiv bieddjat gåvåjt ja videov iektu luomegis.
+Valla uddni anáv ietjá videov vuosedit.
+Dát la gå mån ja muv ráddna dánsijin skåvlån.
+Måj lijma jur lähkám dánsimin lásjmudállamin.
+Så lijma oahppam unnán "bugg-moves".
+Dála l gåjt suohtas video:
+tjállám: Naima kloahkká 10:40 Inga kommentarer:
+Gåk le dijájn?
+Mån gåjt buoragit viesov.
+Lev lähkám Rijtsemin ålles ájllegav, manniv dåk duorastagá.
+Lav skåvllåbargojt dahkam, tjuojggam, biejve åvdån vellaham"ja russjkudam degu sjokoláda" (degu Johanna oabbám javllá.
+Lav aj ållo suovasmárfev bårråm, tjajmmam ja dåssju hávskudallam.
+Rádnam Sara lij danna, måj tjuojgajma unna Seukoga állegietjes luksa, dat váldij bielle ja guokta tijma.
+Avta gasska dåssju tjuojgajma sport-tåhpaj ja båvsåj, lij nav báhkka!
+Vuogas lij gåjt, vuojnijma dimna várijt, gitta Vuonabälláj.
+Vuojnijma ihkeva ållo luomegijt aj!
+Dát jahke le luomekjahke, majt javlli.
+Luomek la nåv unna ja söt judos, valla moarrá.
+Galgav biedjat gåvåjt sisi gå sijddaj boadáv, tjuovvujihtit val bloggav manngela de.
+(google.se)
+Dálla gåjt skåvlån tjåhkkåhav sámegieltijman.
+Måj iednijn galggin manngela boarkálij mannat, galggin åhtsåt gápte-abnnasav.
+Ieddne la máj muv sámegielåhpadiddje.
+Valla vuostak vierttiv unnán bargov dahkat, degu bloggit.
+Varrudagá Unnarievsagis!
+tjállám: Naima kloahkká 05:33 Inga kommentarer:
+Mánnodak vas, ja dåssju vihtta vahko åvddål giesseloahpa.
+Dán ájllega lav gåjt lähkám Rijtsemin muv vegajn.
+Lav adnám nav hávsskes ájllegav!
+Lav oaggum, tjuojggam, bårråm varás guolev, mattemahtijkav rieknim ja dåssju suohtastallam muv unna oappátjij.
+Dát manno lij muv vuostasj manno Rijtsemij dán gidá.
+Ja gåk mån lav vuorddám dasi!
+Muv mielas oaggot, solit, tjuojggat, bårråt ja dåssju viessot gidán la nav vuogas.
+Dálla iv riek diede majt ienebuv galgav tjállet, så danen oadtjubihtit muhtem gåvåjt muv ájllegis:
+Mån tjuojggamin Rijtsemij <3
+Dav viertti ietjasav gåvvit...hehe
+Johanna viegaj ja viegaj, diehtebihtit sunji lij hárjji-
+dallam...genja iv diede.
+Valla viegaj sån gåjt:)
+vuojnnebihtit dajt guokta skávklijt gåvån?
+Måj Johannajn
+gåjt nabdima dajt, akta dajs le Sven-Göran ja dat nubbe Anna-Karin
+Låjes Tjugu!
+mijá pick-pack
+tjállám: Naima kloahkká 09:54 Inga kommentarer:
+guolmat biejvve moarmesmánon
+Tjåhkkåhav muv sengan, dáhtá asken, ja gehtjav Sápmi Sessions prográmmav.
+Vajálduhttiv gähttjat gå sáddiduváj tv:an.
+Lav jur gähttjam gå Inga Juuso ja Markus Krunegård lávlov aktan dagájga.
+Muv mielas dat sjattaj riek buorre ja fijna lávlla.
+Sunnu jiena hiepin nav buoragit aktan.
+Jus ehpit le vuojnnám jali gullam dav de vierttibihtit gähttjat internehtan.
+"Minusgrader rensar luften" sjattáj sunnu lávla namma.
+tjállám: Naima kloahkká 10:14 Inga kommentarer:
+ådåájggásasj jåhkkåmåhke gahper
+Mån oadtjuv dáv gahperav!
+Shit man buorre ja fijnuk dat lij.
+Suohtas adnet gahperav mij la "sámegahper"-muoduk.
+Dav máhtáv adnet dábálattjat.
+tjállám: Naima kloahkká 06:05 3 kommentarer:
+Dálla l bässásj ja loahpe l vássám, ja vahkko 17 la jur alggám.
+Muv loahpe le lähkám hávsske.
+Mánniv maj Guovddagäjnnuj ja danna suohtastalliv Marenijn dajt vuostasj biejvijt.
+Måj Marenijn årojma sämmi bále Råmsån ja Båddåjon gå lijma unna nejtsutja.
+Munji dat lij riek suohtas, oadtjuv vuojnnet ja studerit dajt nuorta gáptijt, ja gåk mån lav studerim dajt.
+Iejvvijiv aj ållo ådå ulmutjijt ja lidjiv Juhl'sav guossidime.
+Ållijma sijddaj mánnodagá, ja dijstagá mån ja muv vehka Ruoktoj vuoddjájma.
+Ruokton lij riek hávsske ja vuogas.
+Mån lidjiv ienemusát muv unnaoappátjij, stågajma ålggon muohttagin ja tjuojgajma Stuorjulevin.
+Manniv vas sijddaj duorastagá danen de muohtá ja suv boadnjásj ja áhkko ja áddja båhtin mijá lusi Bårjjåsij.
+Dat lij suohtas, lij hávsske lagámus fuolkev iejvvit vas.
+Mån dahkiv oreo-gáhkov ja dav lip bårråm desik någåj!
+Dajt mángemus biejvijt lidjiv dåssju sijdan.
+Lev gårrum ådå gárdijnav muv ladnaj, biktasijt bassam, tjuojggam ja vuojnastállam.
+Ja dálla tjåhkkåhav Karina lunna tjállemin dáv.
+Galggiv skåvlån tjåhkkahit tjállet, valla sån muv luoggij ietjas lusi.
+Bässásjloahppe!
+Japp, dálla lav bässásjloabev oadtjum, hávsske jus mujsta gatjáda.
+Dálla lav gåjt páhkkimin Guovddagäjnnuj.
+Lav ruvva gärggam, galgav dåssju páhkkit dábálasj biktasijt.
+Ja åvddål vuolggin de vierttiv dussjit ja bivtastit.
+Lidjiv sihtat tjuojggat aj valla iv jáhke dat la nav buorre ájn.
+Iv la varrestuvvam ájn, snuolgga gåjt gålggå ja gåsåv degu iv diede majt...valla iv gåjt ane tjåddåbákjtasav dálla.
+Jáhkáv måj lin mannamin guovte tijma duogen, valla dav iv goassak diede mijá vegajn.
+Ietján iv la nav ålojt dahkam dájt biejvijt.
+Manniv skåvllåj gasskavahko danen gå mij anijma nationella gähttjalimev skåvlån.
+Lidjiv aj skåvlån iektu ja ij lim ålov mij dahpaduváj.
+Valla lav gåjt gärggam niellja bargoj, buorre l dat, de iv dárbaha barggat gå le loahpe.
+Lev gåjt jur gattsajt láhkkim rosa bájnojn, ja vuordáv ahte galggi gåjkkåt.
+tjállám: Naima kloahkká 01:33 Inga kommentarer:
+Iesj galgav skalov gehtjatjit Guovddagäjnnuj, majt juo lav nabddám.
+Gå boadáv sijddaj vas de galgav Rijtsemij ja Ruoktoj.
+Danna galgav tjuojggat, oaggot, skuhterav vuodjet ja dåssju hávsskudallat.
+tjállám: Naima kloahkká 06:47 Inga kommentarer:
+Skibás unnarievsak
+Gåk la dijájn?
+Munji le gåjt häjos, anáv tjåttåbáktjasav, njunnje gålggå degu jåhkå ja muv oajvve dåbddu degu soames tjiektjá dav ålles ájgev.
+Galggiv gilpostit dán ájllega mij vásij, valla ij dat dåhkkim gå skihppájiv.
+Suddo lij dat danen gå dat lij sesånga mangemus gilppos munji, valla ij la majdik dasi dahkat.
+Jur dálla tjåhkkåhav dánna sijdan tjállemin dárogielbargov skåvllåj.
+Gåsåv, snusov ja tjáláv...nåv dat manná!
+Mån iv riek dádjada gåk mån náv skihppájiv, ihkap lev hárjjidallám ilá ålov majt muv rubmaj ij gierda, valla dav iv riek jáhke.
+Ihkap lav vádtsám ilá skirnnjot dájt biejvijt gå le lähkám báhkka..?
+Dán ájgen galggá várrit ilá binnáv bivtastit, danen gå dav jáhkká ahte le báhkka valla ij la.
+Sáváv gåjt várresduváv ájllegij mij boahtá, danen lev vuolggemin Guovdagäjnnuj skálluj.
+Måj iednijn gåjt mannin, ja ihkap unnaoappátja ja perre aj tjuovvi.
+Ja gå boahtep ruopptot de le bässásjloahpe!
+Iv dárbaha skåvllåj mánnodagá, yes.
+Vierttiv dåssju skåvllåbargoj vuostak gärggat.
+Danen gå loabe mangela skåvllåj vas boadáv, de ij la moadda vahko åvddål giesseloahpe.
+Ja tjaktaj de álgáv gymnásaj.
+Bessiv sisi tjuojggamgymnásaj.
+Majt adnebihtit ådå designa birra?
+tjállám: Naima kloahkká 06:26 Inga kommentarer:
+duodje sámeskåvlån
+Mån ja muv rádna klásas mánnap maj sámeskåvllåj juohkka mánnodagá.
+Danna mij duodjuhip, mijá åhpådiddjijn Lise Tapio Pittjajn.
+Muv mielas dat la riek suohtas sámeduojijn.
+Muv vuostasj bargov lav jur ållim, ja dat sjattaj sassnevässko gåsi galgav biedjat bádneskurronav,rájddamav,vuopptasprájav ja dakkir lágásj dingajt.
+Mån lav gårrum sassnijn,danijn ja másjijnajn.
+Danjij lij gássjel goarrot valla oahppiv mån gåjt juojddáv dassta.
+Mån lav gåjt riek dudálasj muv bargojn!
+Muv rádna lidjijn aj dahkam riek fijna bargojt.
+Akta la ållim stuor sássnevässkojn,gáffavuosajn ja nubbe le dahkam ávev majt galggá adnet jeansajde.
+Näjtso libá álggám gáptij, akta Gárasavvon gáptijn suv unnavielljaj ja nubbe oarjjelgáptijn suv unnaoabbáj.
+Såj libá aj danij gårrum.
+Ja akta la snjisskomin vuoddagijt.
+Muv mielas la nåv suohtas vuojnnet gå iehtjáda duodjuhi.
+tjállám: Naima kloahkká 08:16 Inga kommentarer:
+sámegielav tjállet
+Muv mielas sámegiella l giella majt ienep ulmutja viertti oahppat, sierraláhkáj ságastit.
+Muv mielas ulmutja e galga liehket balon ságastit sámev.
+Mån iesj åhpåv juojddá ådå sámegielan vargga juohkka biejve.
+Ja ájn dálla mån dav dagáv.
+Munji dat la unnán gássjel tjállet, valla åhpåv ienebuv ja ienebuv.
+Ja dálla gå anáv dáv bloggav máhtáv tjállet juohkka biejve sámegiellaj, degu majt lav dahkam jali majt mån ájádaláv.
+Muv mielas dat la buorre, danen de mån hárjjánav tjállet buorebut ja ienebut sabmáj.
+Muv stuor ulmme sámegielajn la sjaddat juornalista jali proffessor (!).
+Vuojnos gåk dajna manná...
+gåvvå váldedum: weheartit.com
+Stáhtistikka gielaj birra
+Sämmi bále gå dáv bloggav dahkiv, de gáhtjiv muv rádnajs ja åhpådidjes ma lidjin sijá iedne-/vuostasjgiella,nubbegiella ja amásgiella.
+Ja dan resultáhtas lav mån dahkam tabelláv.
+Náv dat sjattáj:
+Oarjjel sáme
+Julev sáme
+Nuortha sáme
+Svierik dáro
+Vuona
+dáro
+Kinesisk
+Ieŋŋilsk
+giella
+Fránsska giella
+Dusska
+Iedne-/
+vuostjasjgiella
+Mån gatjádiv låge ulmutjijs sijá gielaj birra.
+Dá ulmutja lidjin 15-60 jage gaskan.
+Ja soames dajs vasstedin guok gielá avta gatjálvisán.
+tjállám: Naima kloahkká 11:23 Inga kommentarer:
+gasskavahk' iehket
+Dat la juo mannán moadda vahko dan rájes gå mángenmus (ij dåhki "ng" bokstávav dahkat) tjálliv.
+Lav moaddi ájádallám tjállet dánna valla iv la riek diehtám majt tjállet ja iv le adnám riek hálov.
+Ålov le gåjt dáhpáduvvam dan rájes gå tjálliv.
+Lev lähkám Skánen, Evenskjerán Sáme gilppojn ja lev aj dán vahko lähkám hárjidallam-"skåvlån" tjuojggosijn.
+Suohtas la dat årrum ja lav ålov oahppam!
+Evenskjerán, gånnå ådijma, lij riek fijna årrudak.
+Dan namma lij "sjöhus", ja gåk gulá namás, dat lij nuore guoran.
+Ja dat lij nåv tjábbe, mån nåv oadtjuv hálov Vuodnaj jåhtet.
+Jaja, bierrjedagá vuojdájma gåjt dåk, Evenskjeráj.
+Gálggiv gilppot 5km klassisk tjuojggusav, valla mij gut lijma Svierigis vuodjám lijma nåv árrat smáredam ja vuoddjám 6-7 tijma bijlajn, "muohtakaosin" (gåk da oarjjelis lidjin nabddám dåv).
+Gå ållijma Evenskjeráj lij kloahkka ca 13.00 ja mij galgájma álgget 15.00.
+Ja dat lij lähkám ilá binná ájgge gärggat bårråt, sabegijt vuojddat, tjuoggat birra láhtov ja duov dáv majt dav viertti dahkat åvddål galggá gilppot.
+Da gut arrangerijn dajt gilpojt mierredin sirddet 5 km klassisk tjuojggusav ájllegij.
+Ja dat lij riek buorre muv mielas, danen gå muv rubmaj ij dåbbdom nåv "ready" gilppostit.
+Sjuohppongilppon båhtiv: 1/8 (!!!!!!!)
+Mån båhtiv vuostasj sadjáj:D: D. Diejvviv 8/10 sjuohppomijt.
+5km klassisk tjuojgos: 3/4.
+Iv la nåv dudálasj.... Lidjiv 2.26 minuhtta vuostasj tjuojgge mangel.
+Ja dálla lav mån nåv spännjda gullat gut AWG:aj bässá nuppe jahkáj.
+Dav oattjov diehtet máno duogen.
+Sávav mån oattjov mánnat.
+Tjáláv ienep dáj birra idet vaj ietjá biejve, dallá vierttiv oaddát.
+Buorre idja!
+tjállám: Naima kloahkká 12:28 Inga kommentarer:
+Buoris diek!
+Dán bloggan mån sjattáv dåsju julevsámegiellaj tjállet.
+Blogga la prosjäkttabárggo sámegielan.
+Så muv ieddne, gut le muv åhpådiddje låhkå dáv bloggav.
+Mån viettiv tjállet buore sámev de:) Dánna mån sjattáv tjállet duon dán birra degu, skåvllåbárgoj birra, majt mån dagáv biejvijt, gåk manná hárjjidallamijn ja ålov ienep majt oajvvaj dähppu.
+Gåvåjt oattjo aj vuojnnet dánna!
+gåvvå l váldedum
+snilltjamánon, danná Bårjjåsin-Stuorjulev
+tirsdag 22. mai 2012
+Håhåååj!
+17 biejve vil studænntaj!
+Gålmmå skåvllåjage li juo vássám.
+Våjvååj,na majt dal?
+Vuostasj bále muv iellemin gå iv diede majt dahkat gå tjaktja boahtá.
+Gå iv la juo mierredam majt galgav dahkat.
+Gå nuorajskåvlåv ålli, de diedá ahte viertti válljit joarkkaskåvlåv.
+Valla dálla la friddja dahkat jur majt sidá.
+Joarkket allaskåvlåjn, barggat, ræjssut jali ietjá.
+Navti le sihkarit ållessjattugijn sjaddat.
+Iesj diehtet ja mierredit.
+Mån lav åhtsåm guokta universitehtajda, valla dåbdåv ahte iv riek ájn sidá studerigoahtet.
+Sjattav barggat juonná, la gåjt pládna.
+Guhkahav Vuodnaj.
+Valla gånnå barggat iv diede.
+Doajvov måj Per Mathisijn sjaddin sæmmi bájken gåjt J
+Ævtásj rájes le boahtám galle artihkkala median da biledimij birra mij dahpaduvvin Jåhkåmåhke márnánin 2011.
+Guokta næjtso bileduvvin åvtå báhtjas Guovddogæjnos ja akta Kárásjjågås.
+Næjtso ettjin dåbdå nubbe nubbáj.
+Median tjuodtju ahte facebookan gávnnu juohkus ulmutjijda guhti doarjodi dáv báhtjav Kárásjjågås.
+Ulmutjijda guhti jáhkki báhtjajda, guhti vuornodibá biledimev.
+Dán juohkusin li sebrulattja d.d.
+polijsa, politihkkára ja journalista.
+Almulasj ulmutja doarjodi biledimbáhtjajda.
+Dåbdåv måjdås.
+Báhtja li GUOKTE duobbmidallám duobbmoståvlås.
+Ij la dat nuoges vuosedit ahte såj libá siválattja?
+Sábmen le læhkám ahte ij dákkár ássjij birra sáhkadit, ja diehttelis viertti jáhkket fuolkkáj ja nav...
+Usjudaláv næjtsojda gå dát ássje ij guossak hiejte.
+Ja væráp le vuojnnet ahte æbá jáhkeduvá muhtemijs.
+Jáhkáv muhtemijda le ájgge válldes ierijt tjalmmetjadnasav!
+Næjtso oadtjoba ålles muv doarjov.
+Ja ienemusoasse ietjá ulmutjijs.
+22:17 1 kommentar:
+tirsdag 15. mai 2012
+Tjåhkkåhiv facebookan gæhttjamin Berit ibme gåvåjt gieses 2010.
+Gåvå tjierrekluovtas.
+Mijá párádijssa.
+Guhkahav gæssáj desik bessav vas Luoktaj vuolgget.
+18:12 Ingen kommentarer:
+Åvdep ájllega lidjiv Rachela vega lunna goarromin.
+Ållijiv gáptijn, ja sjaddiv riek dudálasj dajna.
+sjaddá hærmmat suohtas dav adnet bálan/studentan!
+Ieddne l avev snjissjkum ja la låhtågoahtám vuoddagijt ja aj sliehpáv goarromin.
+Tjiehpes æddnám:)
+16:07 Ingen kommentarer:
+torsdag 26. april 2012
+Åvdep lávvodagá lij muv riegádumbiejvve.
+Hávsskes biejvve lij, ja vil gáhkov oadtjiv!
+(Måj PMajn báhkkujma aktan)
+Idet vuolgáv Fossbakkeni.
+Hávsskes ájllek vuorddá:)
+16:58 Ingen kommentarer:
+torsdag 19. april 2012
+Mån lav nav nievrre sjaddam dánna tjállet!
+Huomahiv gå lidjiv Naima bloggan låhkåmin ahte mån vierttiv ienebuv tjállegoahtet.
+Nav suohtas suv bloggav tjuovvot gå dat la dåssju sámegiellaj tjálledum.
+Lidjiv sihtat ienep sámebloggajt låhkåt!
+Gå mujna ij la vil sámegiella skåvlån la ájn ájnnasabbo dánna tjálláv.
+Adnet gielav le nav ájnas gå sámegiella la árvulasj giella.
+Mån sidáv gielav vaddet muv mánájda, ja sidáv muv áhkkova (riekta?)
+galggi gielav oadtjot.
+Suddo gå ittjiv sámegielajn oadtjuv joarkket skåvlån.
+Dálla ij la nuoges ájgge vil skåvlås.
+Dåssju 6 váhko, ja iv háhppida dajt 60 tijmajt adnet dan ájgen.
+Mujna l ållo ietjá bargo aj ma vierttiji gærggat.
+10:38 Ingen kommentarer:
+mandag 26. mars 2012
+Lav skåvlån dálla.
+Hæjttám, valla galgav dánna barggat nielje rádjáj.
+Sijdan agev ietjá bargojt gávnav.
+Duola dagu rádjat, bládijt låhkåt ja másjijnan surffit.
+Dánna skåvlån aj dåssju másjijnan tjåhkkåhav, facebookan, Freecell spelav ja musihkav gulldalav.
+Valla muhttijn båttåtjav váldáv ja skåvllåbargojn bargav;)
+Ájllegin lav Josefijna lunna Jielleváren årrum.
+Buorre ja hávsskes ájllek.
+Lin skoterav vuoddjám, tjuojggam, stádan vádtsám, filmajt gæhttjam (oadám madin filmav gæhttjam), vuoptajt bájnnum ja aj slåppåjt stiellim.
+Maŋŋela galgav caféaj Per Jonasijn.
+Fijkkit ja ságastit.
+13:55 Ingen kommentarer:
+tirsdag 13. mars 2012
+Lav ierijt læhkám guokta vahko, valla dálla lav ræjsos ållim.
+Gierunin, ja skåvllå le vas álggám.
+Snåsan, Åren, Valsjöbyn ja Ubmemin lin måj Per Mathisijn årrum.
+Gal le riek suohtas læhkám!
+Valla dálla lin vájbbam,
+Sáme vahkkon Ubmemin lijma dáv ájllega.
+Årojma buorre rádna lunna, Evelina.
+Mij lip graffitiv mállim, ja sisbandyav spellam.
+Ållo ulmutjijt iejvvim, ja konsertajt gulldalam.
+Åjllastit, mij la suohtastallat ubmesámegiellaj:)
+12:07 Ingen kommentarer:
+Eldre innlegg Start
+Abonner på: Innlegg (Atom)
+Manon
+Buorre ájllek gájkajda!.
+Buoris uddni
+Buorre le sámegiellaj tjállet.
+Máhtáv tjállet vajku mav, ja muv klássarádna e sjatta dádjadit.
+tirsdag 28. februar 2012
+Lávvodagá rájes lav duok diek mannam.
+Per Mathis muv lusi bådij bierjedagá.
+Vuolgijma Bårjåsij lávvodagá Rachela vega lusi.
+Álu nav hávsske danna årrot.
+Dagu sijddaj boahtet.
+Dat lij vuostasjbále Fossbakkenin munji.
+Riek suohtas ja diehttelis riek geldulasj.
+Iv lim guossak iejvvim suv æjgádijt, valla jáhkáv manáj buoragit.
+Hávsske gæhttjat Per Mathisa sijddabájkev ja gånnå sån le bajássjaddam.
+Uddni (dijstagá) manájma Narvijkaj bijlav viettjatjit.
+PM la ruopsis Toyota Corollav oasstám, dåhkkij dat!
+Bådijma dieki Stuorgæddáj áhtje ja Inger-Lise lusi biel vidá bájken.
+Buorre sunnu vuojnnet.
+Idet vas vaddin oarjás, Snåsaj.
+Suohtas manon liehket.
+Dálla vierttijin oaddátjit navti ahte nahkin árrat idedis smaredit.
+23:07 Ingen kommentarer:
+torsdag 23. februar 2012
+Almme l alek, ij la åvvå balvva.
+Biejvve bájttá ja ruvva l vinndegav jåvsådam.
+Vuogas.
+10:04 Ingen kommentarer:
+tirsdag 21. februar 2012
+Lav ierijt læhkám mælggadav dálla, valla ållo suohttasa li dáhpaduvvam dáv maŋemus vahkov.
+Lidjiv Julevsáme giella konferánsan Jåhkåmåhken duorastagá ja bierjjedagá åvdep vahko.
+Lej riek miellagiddevasj lågådallamijt gulldalit, iejvvit ulmutjijt, ságastallat ájnas ássjij birra ja buoremus GULLAT ja SÁHKADIT Julevsámegielav!!
+Riek dudálasj lav konferánsajn, ja ávon lav at vuojnáv doajvvo la aj boahtteájggáj.
+Lidjiv Bårjåsin Rachela ja Per-Erica vega lunna ålles ájllegav.
+Gårrum gáptev, ja lav dudálasj majt dálátjit lav gårrum.
+Sase buddasij lav ållim, ja åhtsåj álggám.
+Gássjel lij mierredit makkir bájnojt válljit, valla sjaddá unnán ietjá gå dábálasj.
+Sæmmibále gå lav ávon, de lav oadtjum nievre ådåsav.
+Uddni oadtjuv diehtet ahte skåvllåoajvve ij vatte munji ienep sámegiel'tijmajt.
+Lav juo gærggam Sámegiella A:ajn, ja måj Rachelijn lin juo álggám B kursajn.
+Valla skåvllåoajvve ganugasstá munnu.
+La stuorra hådjånibme munji.
+Sámegiella status ja dille skåvlån Svierigin ij la buorre.
+Mån lav sámegielav jagev ja 3-4 máno dálla låhkåm, suláj 2 tijma vahkkuj.
+2 TIJMA vahkkuj?
+Mij la dat?
+80 tijma galggin bielnupjahkáj .
+Valla måj Rachelijn lin juo gærggam daj tijmaj.
+Na majt dal?
+Mujna l riektá iednegiella åhpadusáv adnet joarkkaskåvlån, Svierigin aj.
+Iv riekta dádjada manen sij máhtti javllat munji at iv oattjo ienebuv?
+Manen?
+Árvvedav le ruhta diehti.
+Ja gå la dåssju akta oahppe, skåvllå ij la dudálasj.
+Valla mån vádtsáv skåvlåv.
+Skåvllå la dakkár gånnå galga oahppat.
+Gånnå åhpadi ja fáladi åhpadimev.
+14:21 3 kommentarer:
+torsdag 26. januar 2012
+Birrusin 13 galmmagráda uddni.
+Unnán biekkasj, valla ietján buor' dálkke.
+Biejvve l várij badjel guovlastam.
+Galggiv jus riekta dieváj mannat tjerastittjat, valla ij la miella dasi..
+Iektu Sanne-Ristin riŋŋguj.
+Márkkána birra sáhkadijma ja ietjá suohttasav.
+Ávvudaláv!
+Sanne-Ristin le buorre ráddna.
+Gårruv ålles biejvev iektu.
+Akta nuvtagijn gærggiv, ja nuppijn uddni gergav.
+Dåbddu buorre ja lav riek dudálasj daj.
+Suohtas J Sidáv sijddaj vádtset dal ja goarrot, valla vierttiv vuorddet Religiåvnåv.
+Ájllek lij riek buorre Rachela lunna.
+Vaddjujma, ja gårruv gæhttjalam-gápptev.
+Sasev vierttijma ietjájduhttet, valla ietján lij buorre.
+Gårruv ietjam alek cool wool tyddjas, ja dálla le dåssju buddit ja sasijt vil goarrot.
+Galgav Rachela lusi vas gå la giellakonferánssa jåhkåmåhken guovvamánon.
+Dalloj jáhkáv gergav.
+Jáhkáv tjáppa gáppte sjaddá.
+13:35 1 kommentar:
+fredag 20. januar 2012
+Båhtiv Jiellevárráj biel' vidán iektu.
+Rachel bådij viettjatjit, ja manájma Sonja Rimpi lusi.
+Vuosedij gápptijt, avijt, sliehpájt ja ietjá duojijt.
+Riek geldulasj ja buorre suv lunna liehket.
+Suohtas lij vuojnnet sieradusájt buddasij, listoj j.n.
+Oadtjuv inspirasjåvnåv.
+Gåvvijiv ålov ja dálla le mujna gåvå gå galgav prosjevtav tjállegoahtet.
+Buorre!
+Dálla lav Rachela vega lunna.
+Måj galggin mönsterav stiellit muv gápptáj, ja de goarrogoahtet.
+Jáhkáv ja doajvov riek buorre sjaddá J
+11:45 Ingen kommentarer:
+fredag 13. januar 2012
+De lav Gierunij vas jåvsådam, ja skåvllå l álggám.
+Lav juo skåvlås 3 vahko ierijt læhkám.
+Ruvva le mannam.
+Javlla le má dakkár ájgge.
+Galga hávsskudallat ja vuojŋastit, valla le aj ållo dahkat; báhkkut, vattáldagájt oasstet , rádjat, bassat goadev ja ållo biebmojt málestit ja stiellit.
+Muhttijn, gå Gierunis juosik vuolgáv ja lav ierijt muhtem vahko, sidáv ahte ladnja galggá rájnas liehket gå ruoptus boadáv.
+Rájav ja dubmajsjnubáv.
+Valla dá bále ittjiv dumájsjnubá ja rája.
+Diehttelis lidjiv biktasijt ja lihtijt bassam.
+Gå ruoptus båhtiv åvdep bierjjedagá biedjiv væskojt ja påvsåjt guolbbáj, sabegijt páhkkijiv begas.
+Ittjiv visjá páhkkit bajás divna stuorvæskos, valla vierttijiv má toalettvæskov ja mobilláddárav iehkedappot.
+Lávvodak bådij.
+Smarediv avtsen.
+Galgajma slálomdieváj tjerastittjat bielnup'tijmav åvddål gå Tour de Ski álgij, ja vierttijiv ålggobåvsåjt ja hullobåvsåjt háhppelit åhtsåt væsko sinna.
+Håjggiv divna ietjá biktasijt guolbbáj, soffáj ja ståvllåj, ja hæhkkat ålles ladnja vuojnnuj dagu lij bombidum.
+Dieván lij riek buorre.
+Ållo dimes muohta lidjin boahtám ja lej harmmat suohtas tjerastit.
+Tour de Ski'a ij lim degu jáhkkiv.
+Valla suohtas lej ahte Hellner nav buoragit tjuojgaj.
+Suddo gå nievrebuv Northugajn manáj.
+Iv asta tjállet ienebuv dálla.
+Per Mathis le boahtemin ja mån lav gasskabiejvijt málestam.
+Iehkedis galggin rádna lusi ja soajttá fæsstaj maŋŋedæppon
+18:33 Ingen kommentarer:
+torsdag 8. desember 2011
+Galgav tjerrastittjat dálla.
+Suohtas.
+12:08 Ingen kommentarer:
+Nyere innlegg Eldre innlegg Start
+Guokta tjáppa næjtso, Sanne ja Johanna:)
+Måj Per Jonasijn
+Ráddnam:)
+Uddni lav viehkam ja rádjam.
+tirsdag 29. november 2011
+Njálgge suovas biergojn
+Uddni lav mannekengan årrum.
+Anna-Stina Svakko ja Solveig Labba anijga modevuosádusáv, ja måj Sannejn aktan moattes ietjá næjtsoj lijma mannekenga.
+Riek suohtas lij!
+18:01 Ingen kommentarer:
+torsdag 17. november 2011
+Iehkedis kloahkka gietjan le sámeteahter; byfinnar, lappjävlar och annat pack.
+Gullam lav ahte le riek buorre ja suohtas teahter, ávvudaláv dallutji!
+Dan maŋŋela le tjiektjamhárjjidallam.
+Gieron Sáme Siebrre li stiellim hárjjidallamijt guokti vahkkuj.
+Dijstagájt le sisbandy ja duorastagájt le bállotjiektjam.
+15:13 Ingen kommentarer:
+torsdag 3. november 2011
+08:24 Ingen kommentarer:
+tirsdag 1. november 2011
+Lidjiv loabedam vásse vahko tjálet , valla ij lim næhtta Strasbourgan, ja gå Svierigij jåvsådiv dåssju ådiv.
+Strasbourga lej ihkeva buorre ræjsso.
+Mij lip nav ålov dahkam ahte ij vargga dåhkki divna subtsastit.
+Lijma Eu-Parlamentan iejvvimin 5 eu parlamentarikera Svierigis, gålmås mijás buktin presentasjåvnåv Intergroup for traditional minoritiesaj, iejvvijma guokta ulmutja guhti barggi minoritehtaj birra Europan, ja komissariev Thomas Hammarberg Europaráden.
+Lip sáhkadam majt sáme nuora Svierigin berustip ja ássjij birra gånnå EU'a soajttá máhtti mijáv viehkedit.
+Ræjsso lij riek geldulasj ja oahppiv aj ålov.
+Ássjijt majt giehtojma lij diehttelis giella birra, ja ålov boahttsudoallo gåhtjulvisáj.
+Intergroup.
+Mattias, Elena ja Per Jonas sáhkadin
+Gæhttjamin plenumsálan
+Biejav gåvåjt mobil-kameras de oadtjobihtit gæhttjat gåktu dåppe vuojnnuj.
+Iehkedis måj iednijn lin sjnjissjkomav suohppum.
+Vuostatjin buoragit manáj, valla maŋŋela, gå mån galggiv sjnjisskogoahtet iv riekta diede majt dáhpáduváj.
+Idet hæhttujin joarkket.
+Mujna l gåjt barggo muhtem vahko;)
+23:36 2 kommentarer:
+torsdag 20. oktober 2011
+Uddni la låsså skåvllåbiejvve.
+Mij lip jur matematihkav adnám 2,5 tijma.
+Lunsjan lij luossa - njálgge.
+Dát vahko le buorre læhkám.
+Rádnaj siegen årrum, ja Sanne lunna oadám, buorre biebbmo, ja iektu lijma saunnimin.
+Muv ráddna Krasta le dáppe Gierunin, så sån tjuovoj saunitjit muv nuppij rádnaj siegen.
+Vuogas!
+Mánnodagá vuolgáv Strasbourgaj.
+Mij lip 10 nuora Sáminuorras (sámenuora organisasjåvnnå) guhti vuolggep.
+Galggap EU-Parlamentaj iejvvitjit muhtem parlamentarikerajs, Europarádes ja Europa-duobbmoståvlås.
+Doajvov ja jáhkáv riek suohtas ja geldulasj ræjsso sjaddá!
+Galgav bloggav tjállet dajt biejvijt nav álu gå máhttelis jus hotellan le internæhtta.
+Mánnodagás gitta bierjjedagá lip danna.
+Dálla la sámegiel'tijmma álggám.
+Ruvvaláhkáj galgav filmav gæhttjat mij la sámenuoraj psykologalasj vádnasvuoda birra..
+15:21 Ingen kommentarer:
+onsdag 12. oktober 2011
+13:25 Ingen kommentarer:
+tirsdag 11. oktober 2011
+Vuoj, man gássjelis le álu dási tjálet.
+Iv huomaha at mujna l blogga, ja gå kameraladdarav lav láhppum ij la nav suohtas.
+Sidáv biedjat ienebuv gåvåjt ja vuosedit majt dagáv, farra gå dåssju tjálet.
+Maŋemus rájes lav Divtasvuonan læhkám muhtem biejve, ja dåssju skåvlån årrum.
+Valla dánna Gierunin muohttegådij vásse duorastagá/bierjedagá ijá.
+Dálla le ållu bedjat ålggon ja nav hávsske!
+Ittjiv jáhke muohta galgaj bissut, valla ájn le vielggat.
+Juo máhttep sabegijda tjágŋat, ja idet galgav skejttitjit aktan Per Jonasin.
+Iehkedis soajttá sjaddá rail-session aj.
+13:46 Ingen kommentarer:
+Følgere
+Bloggarkiv
+Om meg
+Lisa Lucia Lyngman Gælok
+Vis hele profilen min
+tirsdag 27. september 2011
+Ådå vahko, ådå máhttelisvuoda
+Dáppen Gierunin hæhkkat máhtáv gávkalussjat.
+Jus mujna ij la majna/majnak?
+bargav ja jus lav aktu sijdan de juolodis nav ruvva sjattav.
+Gå lav sijdan Snåsan vaj Divtasvuonan máhtáv tjåhkkåhit ålles biejvijt, valla dánna ij dåhkki.
+Galgav bowlitjit aktan rádnaj.
+Lijma muhtema bowlimin dá lávvodagá, ja lej riek suohtas!
+Lidjiv vuojttemin, valla maŋemus rundan Piera baldij muv navti ahte suorgganiv ja ittjiv nagá fokuserit, så ittjiv riekta buvte kjæglojt diejvvat.
+Ja de maŋemussaj sån vuojtij muv badjel.
+Sanne Ja Sara lijga aj maŋen.
+Ja maŋŋela Krasta bådij.
+Hávsskes iehket!
+Jon Isak riŋŋguj iesski.
+Gatjádij jus galgav fáron Divtasvuodnaj idet.
+Såj Anders-Kristianin galggaba idet Kárásjjågås vuoddját.
+Hálijdav tjuovvot, valla iv riekta diede.
+Oattjov guosijt ájllegij, så iv rat diede gåktu galgav dahkat..
+Ja boahtte vahko ihkap galgav Risten-muohtá (Áhkko-rávkke nuoramus oabbá) hávddádibmáj.
+Vuojnná dav gåktu sjaddá, valla dåbdåv at la miella áhtjev iejvvit vajku sjaddá dakkár surggos biejvve.
+Na nav, galgav lunsjav båråtjit dal.
+Uddni le liebrrebiffa russjkis-såsajn, ja njálgge le dat!
+Galgav hárjjidalátjit biebmo maŋŋela.
+Buorre J
+Mån lijkkuv dási, ja duo nuppij lávllagijda Áivana ådå mixtape'as.
+Johan-Ante vielljabielle ja suv rádna li hip-hop/rap juohkus Áivan.
+Muv mielas buorre ja suohtas musihkka.
+Gehtja sijá sijddasijdon www.aivan.org jali Youtube'an
+10:52 Ingen kommentarer:
+torsdag 15. september 2011
+Skåvllå l álggám ja tjaktja le boahtám.
+Buorre l dánna Gierunin, valla vasstes dálkke le galla.
+Rássjot juohkka biejve, ja navti le læhkám gåjt guokta vahko juo.
+Ålov le dáhpáduvvam dáv maŋemus mánov.
+Lav duonna dánna gålggåm.
+Guovddogæjnno lij ihkeva suohtas!
+Jáhkáv lej buoremus ájllek dán giesen.
+Karen Monika ja Nils Morten lijga nav tjáhpuga aktan!
+Ållo ulmutja lidjin, ja buorre sjålle.
+Heja maŋŋela vuolggiv Gierunij.
+SM'an lidjiv Bårjjåsin, ja maŋŋela Ieddne bådij.
+Måj lijma vádtsemin várijn Abiskuovven, buorre ja hávsskes manno lej.
+Ja dan maŋŋela manniv Jåhkåmåhkåj tjavtjamárnánij ja Árviesjávrráj Intrigue'av gehtjatjit.
+Låssåt lej hæhkkat biel' gietjan badjánit juohkka ideda, valla dálla lev rutijnajda boahtám vas.
+Oadet binnep ja ájádallat ålles biejvijt..
+Lip álggám Matematikk-Dajn, ja dat la nav låsså fáhka.
+Iv diede jus nagáv dáv kursav dåssju åvtåjn termijnan låhkåt, valla galgav gievrra liehket ja doarrot dajna desik buvtáv!
+Iektu dievtij åvtå muv buoremus rádnajs, Sanne, lågenangávtse jage!
+Lijma stiellim njálga biebmojt ja hávsskudalájma.
+De nav.
+Galgav gæhttjalit nav álu gå máhttelis tjállet dánna bloggan.
+Gå skåvllå le álggám lev vas tjállemhálov oadtjum.
+16:20 Ingen kommentarer:
+onsdag 10. august 2011
+Muv oajvve ij riekta máhte vuojŋadit, gå mujna le unnán råhtto.
+Dájt maŋemus vahko li ihkeva suohttasa læhkám ja lav nav dudálasj dá giesijn!
+Buoremus le ahte ij la ájn gærggam.
+Ihttásjiehkeda måj Thomasijn tjåhkkidin tågaj, ja Gardemoenij mannin, girddin Altaj ja bussaj tjåhkkidin Guovddagæjnoj.
+Åh gåktu ávvudaláv!!
+Vuoj vuoj.
+Karen Monika ja Nils Morten galggaba válldut, ja riek stuor hedja sjaddá.
+Jáhkáv ållo ulmutja dåhku båhti.
+Riek hávsske!
+Fuolkev ja ietjá oahpesulmutjijt iejvvit, ja diedon oassálasstet gå vállduba!
+Wihoo!
+Ævtásj tjállusa maŋŋela lav nuortas årrum.
+Áhtje lunna, Luovtan, váren, Márkomeannun.
+Mån iv riekta máhte tjielggit bágoj gåktu le læhkám.
+Lav aj Snåsan årrum, Åren ja duonna dánna.
+Dájt maŋemus biejvijt lin måj iednijn gápptev munji gårrum.
+Jus riekta galggiv mån goarrot, valla ittjiv háhppida ålov åvdås vuojnijma ahte ij lim gærggám jus mån lidjiv joarkket.
+Danen lev mån dahkam divna sijddabargojt dagu báhkkum, dumájsnjuhpam, rádjam, málestam j.n.
+Måj Thomasijn lin aj muorajt bårddåm.
+Dálla lev nav nahkárij.
+Idet vierttiv páhkkit divna mav dárbahav boahtte vahkojda.
+01:28 Ingen kommentarer:
+onsdag 20. juli 2011
+Dåbddiv iektu iehkedis ahte lidjiv tjåddågis sjaddamin.
+Juska de manniv viegatjit ja danen de værrábut sjattaj.
+Uddni bargon iv la åvvånis vieddje læhkám.
+Maŋemus tijmajt liddjiv nav vájbbam, ja gå sijddaj vádtsiv dåbddiv juolkij vuolen lij bávtjas..
+Lav dåssju oadám, dussjim, málestam ja biktasijt bassam bargo maŋŋela.
+Ieddne javlaj at iv barggat oattjo idet.
+Danen lev juo barggam maŋemus barggumbiejvev!
+Giesseloahpe máhttá dal álgget vas:)
+Hæhttuv oaddátjit dálla.
+Ålles rumáj báktjan.
+Tjåddågis ja vájbbam.
+Jáhkáv le influensa, valla iv dádjada gåsstå le boahtám!
+01:10 Ingen kommentarer:
+mandag 18. juli 2011
+Åhåååj!
+Malggat dat rájes gå lav dánna tjállám!
+Vuostak má lijma Tyrkian!
+Ihkeva suohtas, ja dáv manov iv gåjt sjatta vajálduhttet moatten jagij.
+Iejvvijma nåv ållo suohtas ulmutjijt ja bájnov oattjojma rubmahin.
+Gå dåssju vuolgijma Stockholmaj bilehta dagi oarjás, ejma oattjo mannat åvddål 4 biejve maŋŋela.
+Så lijma Stockholman daj biejvijt ja dåssju hávsskustalájma danna.
+Tyrkian lijma åvtå vahkov.
+Vuolgijma jeep-safarin, Hamam (tyrkisk bad) oattjojma, vuolgijma ietjá stádaj gehtjatjit ja suohtastallat, ja diehttelis lávkojma ja dåssju biejve åvdån vællahijma.
+Buorre sielluj mannalit duok diek.
+Munji sjattaj miella mannat værálda birra gehtjatjit ietjá kultuvrajt ja nav, soajttá juo tjaktjaloahpáj?
+Biejav soames gåvåjt Tyrkias.
+Tyrkia maŋŋela bådij áhttje Gierunij ja muv viettjaj.
+Lidjiv danna nágin biejve ja sæbrriv giellabiese lávvodagá gå Spællávuodnaj vuolgijma.
+Biejve åvddåla lijma måj Siljajn rijddimin ja sån juolges sjattaj.
+Vierttijma Bådåddjuj skihppijviessuj vuolgget.
+Silja kruhkajt oattjoj, valla dálla la vas vádtsegoahtám!
+Dan maŋŋela lav dåssju barggam dánna Snåsan Saemien Sijtan, oarjjelsáme museumin.
+Dat la dudálasj barggo, gånnå åhpav ålov sáme histåvrå birra ja oattjov subtsastit dan birra turistaj.
+Gå danna bargav oattjov iejvvit ållo ulmutjijt, ja dåbdåv le ájnas ulmutjijda sáme birra åhpadit.
+Ålos turistajs li læhkám nuorttalin, Nordkappan, Kárásjjågån, Inarin ja nav, valla gå mijá lusi båhti e huoman ålov sámij birra diede.
+Hæhttup tjiehpep Sápmin sjaddat vuosedit ja informerit sámij birra.
+Dádjadav ájnas barggo le dat, gå jus ep vuojnnu, ep gávnnu!
+Buorre barggo le dát aj munji dajnas gå ieŋŋilsgielav sáhkadit hárjjánav, ja aj buorep subtsastit sjattav.
+Dálla li dåssju guokta biejve vil desik riekta giesseloabev oattjov.
+Ávvudaláv degu mánná!
+Tjåhkkidav idjatågaj nuortas gasskavahkoijá ja Divtasvuodnaj ja Oarjjevuodnaj vuolgáv.
+Måj Áhtjijn galggin Tjierrekluoktaj ja dassta gábmáj Tjierrekjávrráj ja Gierkkeboadoj vádtset.
+Galggin guollit gålmå biejve, ja jus láttaga gávnnuji doajvov ládditjit aj vuolggon.
+Galgav unna vahkutjav Luoktan liehket, dan maŋŋela Márkomeannuj.
+Galgav kåvrån Vaajmoe sæbrrat.
+Galggap Workshopajn barggat åvtå biejve, ja biejve maŋŋela galggap lávllot divnajda.
+Mån gitárav siegen galgav spellat.
+Dát sjattaj guhka blogga!
+Valla navti sjaddá gå ulmusj ij juohkka biejve tjále.
+Vuoj, dån lidji smidá jus divna låhki;)
+Lijma Snåsa-jávren lávkkomin.
+Huj galmas tjáhtje!
+20:22 Ingen kommentarer:
+fredag 3. juni 2011
+Ålggårijkajda!
+Vuolggep Durkaj-Dalamankusten-Icmeler'ij.
+Iv la asstam bloggit, valla soajttá tjálláv nágin bágojt gå ierijt lav.
+Lávkkot ja bäjvádagá åvddåla vällahit, de boahtep!
+11:16 Ingen kommentarer:
+Håhååj!
+Galgav páhkkigoahtet, gå idet manáv Tjiehtelij (Kittelfjällaj) Sáminuorra jahketjoahkkimij.
+Danna oattjov moadda ietjá sáme nuorajt iejvvit ja oahpástuvvat, ja aj gulldalit guládallamijt ja workshopaj barggat.
+Doajvov ja jáhkáv dát ájllek huj buorre sjaddá!
+Ávvudaláv.
+Ietján de lav uddni IRF'an læhkám.
+IRF= Institutet för Rymdfysik.
+Danna lip astronautkunskap-ássjen smáv rakehtajt biggim, ja uddni gæhttjalijma duokkár Space Ball'av.
+Bijav filmav gånnå muv klássaráddna Lucas gæhttjal dav.
+Dánna l aj gåvvå munnu Magnusa rakehtas:
+Space-Master la namma, ja mij galggap vuohtjet dav boahtte gasskavahkko (valla mån iv la Gierunin dalloj).
+dåssju suohttasijt ságastallat, tjajmmat ja hávsskudallat aktan.
+Guossodimieddne barggá skåvllåkantijnán, valla ij
+Eskila skåvlån.
+Ladnja l
+oalle unne, ja dajnas sjaddá diehttelis buorre stuoráp sajev oadtjot,
+javllá sån.
+Ållu ietjá dille lij boahtet Knut Hamsun joarkkaskåvlås gånnå li 100 oahppe
+Ådå ålmåj Viestarmeran?
+- Åvddåprosjækta la almoduvvam
+Válggabiejvve le ragátmáno 14. biejve.
+Mujte duodastusáv!
+INFORMASJON
+Suohkanstivrra- ja fylkadiggeválgga 2015
+Ájnas diedo dunji guhti ájgo jienastit
+Julevsábmáj | Lulesamisk
+Válgan válljip ájrrasijt suohkanstivrraj ja fylkadiggáj.
+Suohkanstivrra le suohkana alemus orgádna.
+Danna mierreduvvá
+bájkálasj ássjij hárráj degu mánájgárdde, mánájsuodjalibme, pládna-
+ja areállagatjálvisá, vuodoskåvllå, varresvuoda- ja huksodievnastusá,
+kulturdåjma ja renovasjåvnnå.
+Fylkadigge le fylkasuohkana alemus orgádna.
+Fylkadigge mærrádusájt
+mierret duola dagu joarkkaåhpadusá hárráj, fylkarahtij ja færjjomannulagáj,
+bájkálasj kollektijvajåhtulagá ja kulturdåjmaj hárráj.
+Oslon le suohkanstivrraválgga ja stádaguovlloválgga, valla ij fylkadiggeválgga.
+20 suohkanijn máhtti 16- ja 17-jagága jienastit suohkanstivrraválgan.
+Dát
+guosská suohkanijda Austevoll, Eid, Gausdal, Hamar, Horten, Hå, Klæbu,
+Guovdageaidnu/Kautokeino, Kristiansund, Lillesand, Luster, Mandal, Marker,
+Målselv, Namdalseid, Oppegård, Porsgrunn, Stavanger, Divtasvuodna/Tysfjord
+ja Cahcesuollu/Vadsø.
+Bájkálasj ássje vájkkudahtti ienemusát duv árggabiejvev.
+Gå jienasta, de le
+siegen mierredime guhti duv ja duv berustimijt galggá åvdåstit suohkastivran
+ja fylkadikken.
+Dán brosjyjran oattjo diedojt gåktu dagá gå galga jienastit.
+Válggabiejvve le ragátmáno 14. biejve 2015
+Moatten suohkanin le válgga aj ragátmáno 13. biejve.
+Suohkana ietja diededi jus le máhttelis jienastit avta jali guovte biejve
+birán.
+Mujte duodastusáv gå jienasta!
+Válggaláhka gájbbet duodastusáv jienastiddjes gev e dåbdå.
+Duodastus
+máhttá liehket pássa, vuodjemkårttå jali báŋŋkakårttå aktajn gåvåjn, valla
+ietjá duodastus aj dåhkki.
+Duodastusán galggá gávnnut jienastiddje namma,
+riegádimbiejvve ja gåvvå.
+Jus le institusjåvnåjn årromin duola dagu skihppijsijdan, skihppijvieson jali
+giddagisán, máhtá institusjåvnå barggev oadtjot identitiehtat duodastittjat.
+Divna jienastiddje oadtju jienastimkårtåv
+Jienastimkårtå åvddåbielen gávna diedojt gånnå
+ja goassa jienastit máhtá válggabiejve.
+Jienastimkårtåv galla i dárbaha gå
+jienasta, valla diedoj hárráj le dat ávkálasj.
+Jienastimkårttå ij dåhkkiduvá
+duodastussan.
+Guhti máhttá jienastit?
+• Vuona stáhtaviesáda gudi li ållim 18 jage 2015 jage birán ja gudi li, jali li
+læhkám tjáledum årron Vuonan.
+• Nuorttarijkaj stáhtaviesáda gudi li ållim18 jage 2015 jage birán, ja gudi li
+læhkám tjáledum årron Vuonan maŋemusát biehtsemáno 30. biejve rájes
+• Ietjá ålggorijkak stáhtaviesáda gudi li ållim 18 jage 2015 jage birán, ja gudi
+li læhkám tjáledum årron avtatrajes Vuonarijkan gålmmå maŋemus jage
+åvddåla válggabiejve.
+• 20 suohkanijn máhtti sij gudi li ållim 16 jage 2015 jage birán jienastit
+suohkastivrraválgan.
+Sij vierttiji duodastuvvat årron daj gájbbádusáj milta
+ma li nammaduvvam bajebun.
+Gehtja nuppát bielen makkár suohkanijda dát
+Goassa ja gånnå máhtá jienastit?
+Válggabiejve jienasta suohkanin gånnå le tjáledum årron biehtsemáno 30.
+biejve 2015.
+Ietjat suohkanin máhtá jienastit makkir válggahuodnanin sidá
+Árabut jienastit máhtá snjilltjamáno 1. biejve rájes gitta ragátmáno 12. biejve
+rádjáj makkir suohkanin sidá.
+Gehtja tjuorggasav maŋep bielen mij vuoset gåktu ietjat sijddasuohkanin jienasta.
+Jus ietjat suohkana ålggolin jienasta, de sjaddá jienstimvuohke unnin ietjá
+láhkáj.
+Dån oattjo jienastimlistav gånnå li dåhkkiduvvam politihkalasj belludagáj
+namá, valla ælla kandidáhtaj namá.
+Dån viertti ruossav biedjat jali
+tjálestit makkir belludagáv/juohkusav sidá jienastit.
+Máhtá aj iesj åttjudit
+jienastimlistav ietjat suohkanis ja adnet dav jus sidá duoddejienav
+kandidáhtajda vaddet.
+Sæmmi aj jus jienasta fylka ålggolin fylkadiggeválgan.
+Jus ietjat suohkana ålggolin jienasta, de viertti válggadåjmadiddje
+jienastimlistav stiempeldit åvddål jienastimlisstakonvoluhttaj bieja.
+Dáv
+konvoluhtav ja válggakårtåv biedji ålgusjkonvoluhta sisi, ja de válggalihttaj
+luojtti.
+Jienastibme rájaduvvá de duv sijddasuohkanij.
+Jus le skibás jali sáhtus, de máhtá suohkanis åhtsåt vaj besa sijdan árabut
+jienastit.
+Suohkan diedet åhtsåmájgev.
+Suohkan diedet goassa ja gånnå jienastit máhtá.
+Bårggemáno rájes máhtá aj
+válggahuodnahat mobiltelefåvnå
+baktu åhtsåt:
+www.valglokaler.no
+Gåktu jienasta ietjat sijddasuohkanin?
+1) Válde jienastimlistav mav ájgo
+adnet: avtat suohkanstivrraválggaj
+ja avtav fylkadiggeválggaj.
+2) Dagá rievddadimijt
+jienastimlistan jus sidá (gehtja
+bagádusáv maŋep bielen).
+3) Máhtsasta jienastimlistajt
+belludaknamájn sisi ja bielev
+gåggu stiempelt ålgus - de ij aktak
+vuojne majt jienasta.
+Ij galga adnet
+konvoluhtav jalik makkirak ietjá
+ålgutjav jienastimlistaj birra.
+4) Maná válggadåjmadiddje lusi
+ja stiempeldahte jienastimlistajt
+ålgolt.
+Goappátja jienastimlista
+vierttiji stiempelduvvat vaj
+dåhkkiduvvi!
+5) Bieja dajt stiempeldum
+jienastimlistajt jienastimlihttáj.
+RETT HER
+BRETT HER
+Se veiledning på baksiden om hvordan du kan endre.
+Valgliste ved kommunestyrevalget i Kommunenavn
+Personstemme
+Kandidater fra andre lister (se veiledning på baksiden)
+FORNAVN ETTERNAVN (bruk blokkbokstaver)
+felt for ev.
+seddel id
+stemmeseddelnr
+Brett stemmeseddelen med farget side ut.
+Se veiledning
+Parti
+Kommunestyrevalget
+K
+Kandidat
+Brett
+Gåktu jienastimlistav rievddada?
+Jus sidá vájkkudahttet guhtimuttja kandidáhtajs válljiduvvi, de viertti
+duoddejienav kandidáhtajda vaddet.
+Ietjat duogen le jus sidá jienastimlistav
+rievddadit duoddejienaj baktu.
+Ale balá rievddadimes.
+Gåktu dagá vuojná jienastimlistan.
+Jienastibme ij
+hilgoduvá vájku boasstot dagá!
+Dán láhkáj vattá duoddejienav:
+Suohkanstivrraválgan:
+1) Bieja ruossav ruktuj dan kandidáhta
+namá guorraj gev jienasta.
+Máhtá vaddet
+duoddejienav man moaddásijda sidá.
+2) Tjále kandidáhtaj namájt ietjá
+belludagájs/ juohkusijs sierra sadjáj
+jienastimlistan.
+Jienastimlistan tjuodtju
+gallásav máhtá tjállet.
+Jus vattá duoddejienav muhtem
+kandidáhttaj ietjá belludagájs/juohkusijs,
+de muhtem oasse duv jienastimes
+sirdeduvvá dan belludahkaj/juohkusij.
+Fylkadiggeválgan:
+Bieja ruossav ruktuj dan kandidáhta
+DD.
+måned YYYY
+Personstemme (sett kryss i rute foran kandidat)
+Fylkestingsvalget
+Kandidater fra andre lister
+FORNAVN ETTERNAVN
+Guhti válljiduvvá?
+Vuostak mierret válggastivrra gallásav juohkka belludahka jali juogos oadtju
+suohkanstivrraj jali fylkadiggáj.
+Dan maŋŋela låhkå válggastivrra jienajt ja gávnat
+gudi válljiduvvi duot dát belludagás jali juohkusis.
+Ienep diedojt gávna jus gehtja www.valg.no
+Almoduvvam jagen 2015 Suohkan- ja ådåstuhhtemdepartementas
+Publikasjåvnnå le jårggåluvvam aj ådådárogiellaj, sámegiellaj ja lågev vieresgielajda
+Jus dárbaha ienep diedojt válga birra, de gehtja www.valg.no
+Publikasjåvnånummar: H-2344 Julevsábmáj | Lulesamisk
+Doajmmapládna
+Sáme gielaj doajmmapládna
+SØRSAMISK
+LULESAMISK
+Ålgusvadde:
+Barggo- ja sebrudahttemdepartemænnta
+Almulasj institusjåvnå máhtti diŋŋgut man galla
+dokumenta dárbahi dássta:
+Departementenes servicesenter
+Post og distribusjon
+E-poassta: publikasjonsbestilling@dss.dep.no
+Almudimkåvddå: A - 0025 S
+Gåvvå: Leif Arne Holme
+Hábbmim: Departementenes servicesenter
+Prienntim: Departementenes servicesenter 05/2009 - låhko 250
+sisaDno
+Åvddåtjála
+Vijdes ja guhkesájggásasj rahtjamus sáme gielaj hárráj
+Politihkalasj vuodo
+Rievtesvuoda vuodo
+Åvdåsvásstádus gåtsedit sáme gielajt
+sámedikke barggo sáme gielaj
+Doajmmaplána bargo orgániserim ja tjuovvolibme
+sáme gielaj udnásj dille
+Guoradallama sáme gielaj birra
+Mánájgárde ja vuodoåhpadus
+Åtsådallama giellaællánahttemijs ietjá rijkajn
+oajvvadus ådå láhkaj nasjonálalasj unneplågoj ja unneplåhkogielaj birra svierigin
+Ulme, hásstalusá, guhkesájggásasj strategija ja dåjma
+oaHPPaT
+Åhpadusáv nannit nuortta-, julev- ja oarjjelsámegiellaj gájkka dásen
+sáme mánájgárddefálaldagá
+1. doajmma
+Diehtojuohkem mánájgárdde ásadime birra sámij mánájda
+2. doajmma
+Máhtudakåvddånibme gielajn guovdátjin
+3. doajmma
+Pedagogalasj nævoj åvddånahttem
+Vuodoåhpadusfálaldahka sámegiellaj ja sámegielan
+4. doajmma
+Guoradallat oahppij sámeåhpadusá árvustallamis
+5. doajmma
+Bagádusá oahppoplánajda
+6. doajmma
+suohkanij ja fylkasuohkanij sámegiela åhpadusá rievtesvuodaj
+tjadádime bærrájgæhttjo
+7. doajmma
+Værmádahka guhkásåhpadussaj
+8. doajmma
+aktisasjbarggo svierigijn sámeåhpadusá birra
+9. doajmma
+aktisasjbarggo suomajn sáme åhpadusá birra
+sáme oahpponævo
+10. doajmma
+sáme oahpponævo - buvtadibme - juogadibme - jårggålibme
+11. doajmma
+Diehtojuohkemdåjma sámeåhpadusá rievtesvuodaj ja vælggogisvuodaj birra
+sijddaskåvlå
+Giellaåhpadus ja albetiserim ållessjattugijda
+12. doajmma
+5-jahkásasj sámegiela ållessjattukåhpadusprográmma
+13. doajmma
+iednegiellaanálfabetisma guoradallam ja sámegiela åhpadusdárboållessjattugijda
+14. doajmma
+alfabetiserimprosjækta Tråmsån
+alep åhpadus ja rekrutterim
+15. doajmma
+sáme åhpadiddjeåhpadus
+16. doajmma
+Rekrutterimvuodo ja sámegielak åhpadiddje dárbo guoradallam
+17. doajmma
+Rekruttermindåjmasáme åhpadiddjeåhpadussaj ja åhpadiddjeåhpadussaj
+sámegiela fágajn
+18. doajmma
+Rekrutterimratjástibme Finnmárkon - niehkovigge
+19. doajmma
+Åhpadusluojkkaoase luojttem
+20. doajmma
+Joarkkaåhpadus sámegielan åhpadiddjijda
+21. doajmma.
+Kursa og åhpadusá
+ietjá gielladåjma
+22. doajmma
+sierra dåjma giellaåvddånimev nannitjit oarjjelsáme ja julevsáme guovlojn
+23. doajmma
+oarjjelsáme giellabiesse
+24. doajmma
+Åvddånahttemprosjækta nuortta-Trøndelága fylkasuohkanin
+25. doajmma
+Lullesáme giela ja kultuvra ællánahttem
+26. doajmma
+Bihtámsáme gielav ja kultuvrav ællánahttet
+aDnET
+almulasj fálaldagájt sámegiellaj lasedit addnijda gájkka sebrudaksuorgijn
+sámelága giellanjuolgadusá
+27. doajmma
+sámelága njuolgadusáj árvustallam
+28. doajmma
+sámelága giellanjuolgadusáj bærrájgæhttjo
+sámegielak bargge almulasj háldadusán
+29. doajmma
+Dålkkååhpadus ja dålkkådåhkkidibme
+Hiehtediededimdievnastus
+Mánájsuodjalus
+30. doajmma
+Joarkkaåhpadusá árvustallam
+31. doajmma
+Varresvuoda- ja huksodievnastusá
+Åvdåsvásstádusjuohkem varresvuoda-dievnastusán
+32. doajmma
+Dålkkumdievnastus varresvuodavidnudagájn
+33. doajmma
+Bærrájgæhttjo
+34. doajmma
+avtaárvvusasj dievnastusá julev- ja oarjjelsámeguovlojn
+35. doajmma
+almulasj dokumentaj jårggålibme
+36. doajmma
+Moallánakbáhkogirjje varresvuohta- ja huksodievnastusá adnuj
+37. doajmma
+Diehtojuohkemmateriála bádnevarresvuoda birra
+38. doajmma
+Bádnevarresvuoda guoradallam
+Barggo- ja álkkádusháldadibme
+39. doajmma
+Diehtojuohkem sámegiellaj VBaan.
+40. doajmma
+addnijguoradallama
+Girkko dievnastusá sámegiellaj
+41. doajmma
+Ruhtadoarjjaga rámmátjårggålimijda
+42. doajmma
+sáme tjoaggulvis oarjjelsáme giellaguovlon
+43. doajmma.
+Jårggålibme/hiebadibme tevstajt jubmeldievnastussaj
+Værroetáhtta
+44. doajmma
+Værroetáhtta - vijdedum fálaldagá sámegiellaj
+Kriminalhukso
+45. doajmma
+sámegielak giddagisbargge rekrutterim
+46. doajmma
+Tjåhkkåhimdile árvustallam
+47. doajmma.
+Kriminalhuksoguovdásj sáme giela ja kultuvra máhtudagájn
+Rijddotjoavddemrádij dåjmadahka
+48. doajmma
+sámegiella rijddotjoavddemrádijn
+Bulkke
+49. doajmma
+ienep sáme giella- ja kultuvrradádjadus bulkijn
+50. doajmma
+Hiebadit sáme gielajt elektråvnålasj prográmmajda
+51. doajmma
+Ulmutjijt sáme duogátjijn Bulkkeallaskåvllåj rekrutterim
+suodjalus
+52. doajmma
+Diehtojuohkem vuostasjgierdedievnastusá birra
+53. doajmma
+suodjalusá hárjjidallamij diehtojuohkem ja almodibme
+Ráddidusá sámegiela adno
+54. doajmma
+ienep almodibme ráddidusá dokumentajs sámegiellaj
+55. doajmma
+Háldadusterma
+56. doajmma
+Dåhkkidimårnik sáme láhkajårggåliddjijda
+sámegiella ja DGT
+57. doajmma
+sámegiella almulasj registerijn - gájbbádusá stáhta etáhtajda
+Giellateknologija
+58. doajmma
+sáme njuolgatjállemvædtsak
+sáme báhkogirje
+59. doajmma
+sáme báhkogirjij guoradallam ja åvddånahttem
+GÆHTTJaT
+sámegielav tjalmostahttet almulasj sajijn
+sáme bájkkenamá ja sámegielak galbbim
+Æjvvalimsaje
+60. doajmma
+sámegielak æjvvalimsaje mánájda ja nuorajda
+internæhtta
+Media
+61. doajmma
+sáme avijsa - ienep adno julevsáme- ja oarjjelsámegielas
+62. doajmma
+snåsningen avijssa: avijssabiele oarjjelsámegiellaj
+63. doajmma
+oarjjelsáme mediaguovdásj
+Kultuvrra - filmma, teáhter, girjálasvuohta, bibliotehkka
+64. doajmma
+sáme girjálasjvuoda oasstemårnik
+Dárbo dutkamis ja máhtudakåvddånahttemis
+65. doajmma
+Dutkammáhtudagáv ásadit ja nannit oarjjel ja julevsáme gielaj gáktuj
+66. doajmma
+Dutkam- ja fáhka/resurssaguovdásj
+sáme statistihkka
+Dájt maŋemus lågevjagijt le álgaduvvam moadda
+dåjma nannitjit ja åvddånahtátjit sáme gielajt moat-
+ten suorgen sebrudagán.
+Moadda dájs dåjmajs
+buoragit doajmmi, ja li buktám dav vaj sáme giela
+li oadtjum nannusap sajev sebrudagán.
+Muhtem
+sáme bájkijn le sámegiella bæjválasj guládallam
+giella.
+Ájnegis ulmutja giellatjehpudahka dáh-
+páduvvá luondulattjat bæjválasj avtastallamis ietjá
+giellaaddnij.
+Dá bájke le ájnas resurssan sámegiela
+åvddånahttemij Vuonan.
+sámibåttå de sámegielagij
+låhko ienebut binnu gå lassán, sierraláhkáj gåjt de
+sámegiela háldadusguovlo ålggolin.
+sámegielak
+barggijs almulasj ja priváhta suorgijn le ájn vádne.
+Danen le dárbbo nannusap ratjástimes sáme gielaj
+Ráddidus ájggu dájna plánajn vuodov vaddet vijdes
+ja guhkesájggásasj ratjátimev sáme gielaj hárráj
+beruskáhtá suorgijs ja háldadusdásijs.
+Ulmmen le
+jaskas dilev láhtjet sáme gielajda Vuonan.
+Julevsáme
+ja oarjjelsáme guovlojn le giella dille sierraláhkáj
+nievrre.
+Dánen le ájnas mij biedjap sierra ratjástimev
+dáj gielaj hárráj vaj sihkarasstep julev ja oarjjelsáme
+gielajt viesso adno-, avtastallam- ja máhtudakgiellan
+aj boahtte buolvajda.
+Moadda departementa li oassálasstám doajmma-
+plána bargguj.
+Miján le læhkám vijddásasj guládal-
+lam sámedikkijn ja sijáj guorrasam doajmmaplána
+sisano birra konsultasjåvnåj baktu.
+Mij lip aj oadtjum
+árvvalusájt duos dás birrusijs.
+Doajmmaplána oajvvetjalmostibme le láhtjet dilijt
+nav vaj vájmmelis sáme giellaaddnij låhko lassán.
+Dát galggá dáhpáduvvat dåjmaj baktu ma tjalmos-
+tahtti sámeåhpadusáv nannustahttet mánájgárdijn
+ja vuodoåhpadusán, láhtjedijn ásadittjat ienep sajijt
+sáme giela adnuj ja nannusap rahtjama rekrutteritjit
+sámegielak åhpadussaj ja åhpadusájda sáme fágaj.
+stuoráp sáme giella ratjástimij baktu almulasj
+suorgijn ájggu ráddidus nannit ájnegis ulmutja
+máhttelisvuodajt sámegiellaj sihke dádjaduvátjit ja
+dádjaduvvat.
+Diedáv moattes vásedi e oattjo ietjasa
+rievtesvuodav sámástittjat almulasj háldadusájn ja
+varresvuodadievnastusájn - danen gå aktak ij máhte
+sidjij dievnastusáv sámegiellaj vaddet.
+Dát le åvd-
+dånahttem mav mij aktisasj rahtjamusáj hæhttup
+jårggålit.
+sámedikke guoradallam sámegiela ano birra ja
+sámelága giellanjuolgadusáj árvustallam vuoset
+moadda hásstalusá li ájn åvddåla sámelága giella-
+njuolgadusáj mærrádusá dievdeduvvi ållåsit.
+Máhttá
+aj dárbbo liehket sámelága giellanjuolgadusájt
+ÅVDDÅTJÁLa
+Jagen 2008 gidá buvtij ráddidus Sd.diedá.
+Diedádusán
+åvddånboahtá vijddát da ájnnasamos hásstalusá ráddidusá politihkkaj sáme sebrudagá
+Diedádusán duodastuváj sáme giela le alvos dilen.
+Danen de ráddidus mierredij
+doajmmaplánav sáme gielajda dahkat.
+guoradallat mijá rijkajgasskasasj vælggogisvuodaj
+gáktuj.
+Ráddidus ájggu dájna duogátjijn sámelága
+giellanjuolgadusájt guoradallat.
+sáme gielaj åvddånboahtema lasedimijn almulasj
+sajijn sihtap mij sáme giela galggi liehket sadjihin
+gájkajda.
+Ulmmen le sáme giela galggi åvddån-
+boahtet gievrrudahkan sebrudahkaj, ja giela galggi
+oadtjot sajev åvddånahtátjit gájkka sebrudaksajijn.
+Ávon lav gå ráddidus rievdadum nasjonálbudsjehtan
+le oajvvadam lasedit juollodimev sámediggáj danen
+gå Loabaga suohkan sámegiela háldadusguovlo
+sissŋelij máhttá sæbrrat gålgådismáno 1. b.
+rájes.
+Diedáv biejaduvvá ållo barggo sámij bieles sáme-
+gielav nannitjit fámiljajn, bájkálasj sebrudagájn,
+mánájgárdijn ja vuodoåhpadusán, sáme giella- ja
+kultuvrraguovdátjijn, ja sáme organisásjåvnåjn ja
+institusjåvnåjn.
+Mierrediddje árvvon le ájn jut sáme
+ietja vájmmelisát gielav adni.
+sáme gielaj nannima barggo gájbbet guhkesájg-
+gásasj ja aktelasj ratjástimev ienemus suorgijn, ja
+viertti liehket bissovasj prosessa.
+Doajmmaplánas
+åvddånboahtá danen aj ienep guhkepájggásasj
+ulme ráddidusá bargos sáme gielajt nannitjit boaht-
+teájggáj.
+Dá ulme li vuodon dåjmaj vijdábuj åvd-
+dånahttemij pládnaájggegávdan.
+Dag Terje Andersen
+Dag Terje Andersen Foto:Scanpix
+"Doajmmaplána oajvvetjalmostibme le láhtjet dilijt nav
+vaj vájmmelis sáme giellaaddnij låhko lassán.
+Bajemus ulmme ráddidusá politihkan sáme gielaj
+hárráj le láhtjet jaskugis boahtteájgev sáme gielajda
+Vuonarijkan - nuorttasámev, julevsámev ja oarjjel-
+sámev.
+Ájnas ulmmen le aj oadtjot ienep sámegielak
+addnijt.
+Dát gájbbet vijdes ja guhkesájggásasj rahtja-
+musájt juohkka sebrudaksuorgen.
+Ráddidus sihtá doajmmapládnaájge lahtjet vuodov
+nannusap rahtjamussaj sáme gielaj hárráj duon dán
+sebrudaksuorgen - sierraláhkáj åhpadusán, almulasj
+dievnastus- ja huksodievnastusán, ja vaj sámegiella
+galggá vuojnnut ja aneduvvat almulasj aktijvuodan.
+Ækton jaskugis sáme gielaj boahtteájggáj le aledit
+gielaj dásev, ja åvddånbuktet gielaj dálásj rievtesvuo-
+dajt addnijda ja oajválattjajda duon dán dásen.
+sáme
+giella hæhttu dievnastuvvat juohkka sajen gånnå
+sáme viessu ja æjvvali, danen la ájnas tjalmostahttet
+sámegielak sájijt ja æjvvalimbájkijt.
+Jaskugis boahtteájgge sáme gielajda gájbbet aj
+ájnegis sábme iesj gæhttjal nannit ja åvddånahttet
+ietjas sámegiela máhtudagáv, adnet gielav ienemus
+dilijn, ja nav guhkás gå máhttelis doalvvot gielav
+nuppe buolvvaj.
+vaj suohkana ja bájkálasj sebrudagá suodjalij ja
+åvddånbukti sáme gielajt ietjasa suorgen, nav vaj
+látjeduvvá buorre máhttelisvuoda sámegielav oahp-
+pat mánájgárdijn, vuodoskåvlåjn ja joarkkaskåvlåjn,
+ja vaj látjeduvvá buorre máhttelisvuoda sámegielav
+oahppat æjdádijda ja ietjá ållessjattugijda.
+Vijdábut
+de vierttiji bájkálasj sebrudagá dættodit dahkat
+sámegielak æjvvalimbájkijt mánájda, nuorajda ja
+ållessjattugijda ja fállat suohkana dievnastusájt sáme
+álmmugij diedoj milta gånnå le sáme giella ja kul-
+tuvrra vuodon.
+sámegielak galbá suohkana viesojn,
+ja moattegielak rahtegalbbim sjaddá åvddånbuktet
+sámegielak sajev bájkálasj sebrudagán.
+Jaskugis boahtteájgge sáme gielajda gájbbet nan-
+nusap rahtjamusájt julev- ja oarjjelsáme gáktuj, nav
+vaj dá aj máhtti liehket viesso giela boahtteájgen.
+Dan diehti gå ulmutja dáj guovlojn e nav tjoahken
+åro, ieneplågo álmmuga gáktuj, de le dá guovte
+sámegiellaj sierra hásstalusá ma gulluji ælládahttem-
+bargguj.
+sierraláhkáj gullu dát oarjjelsáme guovlojda.
+oarjjel- ja julevsáme li unneplågo sáme sebrudagán.
+Danen le dárbbo gájkajn gænna le åvdåsvásstádus
+sámegielas biedjá sierra rahtjamusáv dájt nannitjit.
+Lulle/gålldåsámegiela ja bihtámsámegiela hárráj
+viertti sjaddat rahtjamussan álgedit bájkálasj ja
+rádjárasstididdje giellaprosjektajt gånnå le daj gielaj
+dálásj dille vuodon.
+Udnásj duohtavuodas ij máhte
+javllat dá giela li viesso duon dán sebrudaksuorgen
+nav gå nuortta-, oarjjel- ja julevsámegiella.
+Ráddidusá barggo sáme gielaj hárráj Vuonan le dá
+bajemus ulmmen:
+• sáme giela; nuorttasámesámegiella, julevsámeg-
+iella ja oarjjelsámegiella galggi åvddånahteduvvat
+ja liehket viesso giela boahtteájgen aj
+ViJDEs Ja GUHKEsÁJGGÁsasJ RaHTJaMUs
+sÁME GiELaJ HÁRRÁJ
+• sáme giela galggi åvdeduvvat ja tjalmostahteduv-
+vat
+• Gájkajn galgá rievtesvuohta sáme geilajt oahppat
+• sámegielak rievtesvuoda galggi nanniduvvat ja
+dåbddusin dagáduvvat
+• Da gålmå sámegiela, nuorttasámegiella, julevsám-
+egiella ja oarjjelsámegiella, galggi vatteduvvat
+avtaárvvusasj åvddånahttemmáhttelisvuodajt.
+• almulasj institusjåvnå galggi liehket diedulattja
+ietjas sámegiela adnuj, sihke nuorttasámegiellaj,
+julevsámegiellaj ja oarjjelsámegiellaj
+• Diehto sámegielaj birra Vuonan galggá åvd-
+dånahteduvvat ja giela galggi boahtteájggáj
+bisoduvvat
+Ráddidusbeludagáj politihkalsj vuodo - soria Moria-
+sjiehtadusán- le ulmmen jådedit sámepolitihkav
+mij galggá sáme álmmugav dievnnut nav vaj sáme
+giella, kultuvrra ja sebrudakiellemin galggá liehket
+sihkar boahtteájgge Vuonan.
+sd.diedá.nr.
+ja miella) le ráddidus javllam sámegiella galggá
+liehket viesso giella.
+sámegiella almulasj aktijvuo-
+dajn galggá lassánit.
+stuorradikke diedádusán
+merustaláduvvi sámepolitihkalasj hásstalusá ma
+gulluji giellaj ja kultuvrraj ja dá tjoavdeduvvi almulasj
+åvdåsvásstádusá ja saje nannimijn sáme addnij gák-
+tuj guovdásj álkkádusdahkamusájn dagu varresvuo-
+da, hukso ja åhpadusá gáktuj.
+Dát gájbbet dåjmalasj
+politihkav oadtjot sámegielak ja kultuvralasj vuojnojt
+almulasj dievnastusájn ja fálaldagájn.
+didus hábmim vuodov åbbålasj giellápolitihkav.
+Åbbålasj vuojnno gielladiedádusán merkaj dav gå
+sihkarasstá jaskugis boahtteájgev sámegiellaj de
+ålles mærráj sisadná dát oasev bajemus giella-
+politihkalasj åvdåsvásstádusás.
+Duodden guovdásj
+sámepolitihkalasj hásstalussan de la danen barggo
+sámegiela hárráj aj dábálasj giellapolitihkalasj
+hásstalussa.
+sámegiella, ja sierra gåjt mij guosská dåjt unnep
+gielajda, de li da ållu væráp dilen gå vuona nasjo-
+nálgiella.
+Giellajábmem le duodalasj ájtton unnemus
+sámegielajda.
+Valla aj nuorttasámegiella sjaddá
+rijkajgasskasasj aktijvuodajn gåvviduvvá ájtodum
+giellan.
+Giellajábmemav garvvet gájbbet nannusap
+ja ienep ulmmejåksåm ja systemáhtalasj rahtjamav.
+Gielladiedádusán tjuodtju ráddidus ájggu barggat
+biedjatjit vuodov ådå sáme giellapolitihkav strategiaj
+ja åbbålasj vuojnoj sáme giellaj ja sebrudahkaj.
+doajmmapládna le akta oasse dás bargos.
+sd.diedá, nr 23 (2007-2008) Giella dahká råvijt
+nammaduvvi dåjma åbbålasj giellaåhpaduspoli-
+tihkkaj viessomájge ja moattegielak vuojnoj milta.
+Mánájgárdde le buoremus sadje giellaarvusmahttem
+doajmma smávvamánájda.
+Departemænnta vuojnná
+dárbov árvustallat kvalitehtav vædtsagijs ja vuogijs
+giellaguoradallamijda ja giellaarvusmahttemijda nav
+vaj máhttelis la åvddånahttet buorre barggovuogijt.
+Vijdabut nammaduvvá sámegiella vuodoåhpadusán,
+ja departemænnta vuojnná hásstalussan sihkarasstet
+oahppij ájnegasj rievtesvuodajt sámeåhpadusán, i.i.
+åttjudit dåhkkidum máhtulasj åhpadiddjijt ja láhtjet
+dilev nav vaj åvddånahteduvvi ja buvtaduvvi buorre
+sáme oahpponævo.
+Departemænnta rahtjá åvd-
+dånahttet guhkásåhpadimfálaldagájt ja diededit
+ájges ájggáj oahppij sámeåhpadusá rievtesvuodaj
+birra.
+stuorradiggediedádusán nammaduvvá vijdábut
+giellafága universitehtajn ja allaskåvlåjn.
+sáme-
+gielak studia ja sámegielak åhpadiddjeåhpadusá
+li ájnas gájbbádusá bisodittjat ja åvddånahtátjit
+sáme gielav ja kultuvrav Vuonan, ja aj rájáj rastá.
+sierraláhkáj ájnas le tjalmostuhttet dåjt unnemus
+sámegielajt, julevsámegielav ja oarjjelsámegielav,
+ja stuorradiggediedádusán tsuojggiduvvá barggo åt-
+tjudittjat ulmutjijt dájda åhpadusájda viertti stuorra
+tjalmostibme liehket divna daj institusjåvnåjn gejn li
+åvdåsvásstádus suorgen.
+sd.diedá.
+31 (2007-2008) Kvalitet i skolen ráddi-
+dus dættot dárbbo le vuorrodit åvddånahttemav
+guovdásj vuodulasj tjehpudagáv árrat.
+systemáhta-
+lasj sihkarasstema hárráj juohkka avtav oahppe
+tjuovvolimev dajt vuostasj jagijt sihtá departemæn-
+nta buktet bákkulasj guoradallamav låhkåmtjehpud-
+agás 1.-3. jahkedássáj.
+Departemænnta sihtá álgadit vuogádusáv åhpa-
+diddjij joarkkaåhpadusá hárráj mij bissu.
+stáhtta
+ruhtat åhpadussajijt åhpadiddjijda mierredum lågo
+milta ja fállá suohkanijda åhpadussajijt ávkástallat.
+Álgaduvvá masteråhpadus skåvllåjådedimes gájka
+ådå virgádum rektorijda.
+stáhtta máksá ruhtagålåjt
+åhpadussajijs.
+Ráddidus sihtá vijdábut åvddånahttet vuogádusáv
+kvalitehta árvustallamijda ja vuorodit bagádal-
+lamav skåvlåjda ja skåvllåæjgádijda gænna li sierra
+hásstalusá.
+utdanningen (Åhpadiddje - sadje ja åhpadus)
+nammaduvvá sáme åhpadiddjeåhpadus sierra.
+Ráddidus oajvvat moadda dåjma láhtjátjit lasse
+rekrutterimij sáme åhpadiddjeåhpadussaj ja dåj-
+majt arvusmahtátjit ienebujt válldátjit sámegielav
+fáhkan ietjasa dáro åhpadiddjeåhpadusán.
+stuor-
+radiggediedádus aj tjalmostahttá jut dárbbo le
+lagáp aktisasjbargguj gaskal institusjåvnåj ma fálli
+åhpadusáv avtajs dájs gålmå sámegiellaj, danen gå
+dákkár aktisasjbargon li máhttelisvuoda ma ælla
+ávkástaládum.
+Moadda nasjonálalasj konvensjåvnåjn unneplågoj
+ja iemeálmmugij hárráj li mærrádusá bisodittjat gie-
+lav.
+iLo-konvensjåvnå nr.
+169 javllá i.i.
+28. artihkkalin
+náv "Galggi dåjma boahtet bisodittjat ja åvdedittjat
+ja adnemij guosskavasj álmmugij ieme gielav" Åna
+konvensjåvnnå sivijla ja politihkalasj rievtesvuodaj
+birra aj buktá lájddistimijt Vuonarijka bargguj sáme
+giela hárráj.
+Vijdábut nammaduvvá Åna-duodastus
+imeálmmugij rievtesvuodaj birra i.i.
+iemeálmmugij
+gielalasj reivtesvuodajt,
+Eurohpá lihton guovloj- jali unneplåhkogielaj birra
+(European Charter for Regional or Minority Lan-
+guages) mierreduváj jage 1992 Eurohpárádes ulm-
+men suodjalit unneplåhkogielajt, nav vaj eurohpá
+kultuvrra bisoduvvá dagu aktidim ja moattebelak
+kultuvrran.
+Lihtto vælggodahttá nasjonálstáhtajt
+tjadádit konkrehta dåjmajt bisodittjat guovllo- ja
+unneplåhkogielajt, nav vaj åvddånbåhti politihkan,
+láhkadahkamijn ja práksisin.
+nubbe oasse lihtos
+mierret moadda ájnas ulmijt ja prinsihpajt mij gullu
+stáhtaj vælggogisvuodajda sihkarasstet unneplågo
+gielaj suodjalimev.
+Goalmát oasse Unneplåhkolihtos
+sisadná ienep vijddát ja dárkkelap njuolgadusájt ma
+bukti konkrehta vælggogisvuodajt oajválattjajda
+duon dán suorgen, i.i.
+åhpadussuorgen, riektádåj-
+madagán ja almulasj háldadusán.
+Vuodnaj le goal-
+mát oasse lihton buktám vájkkudusájt nuorttasáme-
+giellaj.
+Maŋŋela gå snåsa suohkan (snåasen tjïelte)
+ja Divtasvuona suohkan sjaddin oassen sámelága
+giellanjuolgadusáj háldadusguovlos sihtá Barggo- ja
+sebrudahttemdepartemænnta árvustallat jus oarj-
+jelsáme- ja julevsámegiela aj galggi gullut goalmát
+oassáj lihton.
+Vuodná åvddånbuvtij goalmát rápportav snjuk-
+tjamáno 2005 jagen.
+Eurohpáráderesolusjåvnnå Vuo-
+na Unneplåhkogiellalihto tjuovvolime birra 2007;as
+vaddá konkrehta ávttjimusájt mij guosská dájda,
+• Vuodna hæhttu nannit ietjas bargov mij gullu
+fállat oahpponævojt ja åhpadusáv åhpadiddjijda
+julev- ja oarjjelsámegielaj
+• Vuodna hæhttu sihkarasstet vaj sosiála- ja var-
+resvuodainstitusjåvnå sissŋelin sáme háldadus-
+guovlo fálli dievnastusájt sámegiellaj
+• Vuodna hæhttu sihkarasstet jut álmmukregistar
+ja ietjá almulasj registara ja institusjåvnå máhtti
+sáme bokstávaj tjállet
+Eurohpáráde ekspertkomitea dåttot julevsáme giella
+ájn le ájtos dilen.
+oarjjelsámgiela gáktuj de ek-
+spertkomitea dættot dát giella le sierra ájtos dilen ja
+danen le dárbbo dalánagá dåjmajda vaj giella galggá
+iellet Vuonan.
+Dárbbo le ulmij milta dårjaj ja innová-
+sjåvnålasj tjoavddusijda hiebadum oarjjelsámegiela
+sierra dilláj.
+Komitéa dættot vijdábut man ájnas
+aktisasjbargo le svieriga oajválattjaj oarjjelsámij dilev
+nannitjit.
+Vuona nælját rápportta gárvvánij 2008 giese.
+Eu-
+rohpáráde ij la moarmesmánon 2009 gárvvánam dájna.
+Nasjonálalasj láhkatjoahkkijn vuodot Vuodolága
+110 § a-oasse vælggogisvuodav stáhttaj láhtjet
+dilev nav vaj sáme álmmuk máhttá "sihkarasstet ja
+åvddånahttet ietjas gielav, ietjas kultuvrav ja ietjas
+sebrudakiellemav".
+Dát lij duogátjin manen sámeláhka
+oattjoj ådå 3. kapihttalav giela birra 1990. njuolgadusá
+fábmoduvvin ådåjakmáno 1, b 1992 ja nav li dá 17
+jage doajmmam.
+sámelága 1-5. kapihttalin mierreduvvá sámegiella ja
+dárogiella libá avtaárvvusasj giela, ja galggi liehket
+dássásattja sámelága 3. kapihttala njuolgadusáj
+milta.
+Muhtem mærrádusá li ráddjidum sámegiela
+háldadusguovlo sissŋelij, madin muhtemijn ælla
+dákkár geográfalasj ráddjima.
+Muhtem mærrádusá
+guosski sierraláhkáj suohkanijda, madin muhtema
+vas guosski stáhta ja guovlo oajvválattjajda.
+Láhka
+javllá i.i.
+lága ja njuolgadustjállaga ma sierra berus-
+timij baktu guosski ålles sáme álmmugij jali åsijda
+sáme álmmugis, galggi jårggåluvvat sámegiellaj.
+sámelága giellanjuolgadusá vaddi viesádijda
+gielalasj rievtesvuodajt almulasj orgánaj duon dán
+æjvvalim aktijvuodajn.
+Da guosski njuolgadusájt
+jårggålit, guládusájt ja sjiemájt sámegiellaj, rievtes-
+vuoda vásstádusájt sámegiellaj oadtjot, vijddát
+sámegiela adnuj riektádåjmadagán, vijddát rievtes-
+vuohta sámegiela adnuj varresvuoda- ja sosiálasuor-
+gen, ajnegis girkko dievnastusájda, rievtesvuohta
+åhpadusvirggeloahpáj ja rievtesvuohta åhpadussaj
+sámegielan.
+Sámegiela háldadusguovlon le dá suohkana: Káráš-
+jåhkå, Guovdagæjnno, Unjárgga, Porsáŋgo ja Dædno
+Finnmárkon; Gáivuodna Tråmsån, Divtasvuodna
+nordlándan ja snåase nuortta-Trøndelágan.
+Loabága
+suohkan Tråmsån le åhtsåm bessat háldadusguovlo
+sissŋelij.
+Maŋŋela gå snåasen tjïelte ja Divtasvuona suohkan
+bådijga háldadusguovlluj le háldadusguovllo vijd-
+dánam aj oarjjelsámegielajn ja julevsámegielajn.
+Dat
+sihtá javllat suohkan ja guovllo ja stáhta oajválattjajn
+sissŋelin dan oase háldadusguovlos mij guosská
+dájda gielajda le åvdåsvásstádus jut lága njuol-
+gadusá tjadáduvvi dáj gielaj gáktuj.
+Lága ja njuol-
+gadustjállaga ma lisierra berustimes åsida jali ålles
+sáme álmmugij galggi sámegiellaj jårggåluvvat.
+Mærrádusá sámelága giellakapihttalin li binnemus-
+gájbbádusá.
+Dát sihta javllat gájkka almulasj orgána
+hásstaluvvi vuorodit sámegielak addnijt, aj vijdábut
+gå majt lága njuolgadusá gájbbedi ja háldadusguov-
+lo rájáj beruskáhtá.
+Buorre háldadusdábe javlli tjála-
+lasj aktijvuoda sámegiellaj vássteduvvi sámegiellaj, ja
+aj daj bálij gå lága milta ij la vælggogis dav dahkat.
+Rievtesvuoda vuodo sámegiela åhpadussaj le
+sámeláhka ja åhpadusláhka.
+Maŋŋela gå sámegiela-
+lága háldadusguovllo le vijdeduvvam aj suohkanij-
+da oarjjel- ja julevsáme guovlon, de moallánahka
+"samegiella" dádjaduvvá dagu nuortta-, oarjjel-, ja
+julevsámegiella.
+Muodugasj definisjåvnnå le aj åh-
+paduslágan (6-1 §).
+sámelága 3-8 § javllá aj "juohkka-
+hattjan le rievtesvuohta sámegiella åhpadussaj." Dát
+gullu sámijda ja sidjij gudi ælla sáme aj.
+ietjá guovdásj lága li láhka mánájgárdij birra
+(mánájgárddeláhka) mij mierret suohkanij åvdås-
+vásstádusáv láhtjet fálaldagájt sáme mánájda.
+Duob-
+moståvllåláhka mij vuoset sámelága mærádusájda
+mij guosská sámegiela adnuj.
+Bájkkenammaláhka
+galggá sihkarasstet sáme bájkkenamájt nasjonála-
+lasj láhkatjoahkkij ja rijkajgasskasasj sjiehtadusáj
+ja konvensjåvnåj milta.
+Varresvuoda lága reguleriji
+vidjurijt varresvuodadievnastusá dåjmaj, barggij ja
+varresvuoda dievnastusá addnij gáktuj.
+Varresvuoda
+rievtesvuodaj vuojnos gullu dádjadahtte diedo gájb-
+bádusá berustahtek giellanjuolgadusá ráddjimijs, ja
+dievnastusfálaldagá sámegiellaj li ájnnasa aj dárbojs
+ma badjáni gå duolla ja dárbulasj guoradallam ja
+giehtadallam dagáduvvá, bs.
+buojkulvissaj pasiæn-
+ntarievtesvuodalágav.
+Åvdåsvásstádus gåtsedit
+sáme gielajt
+Gájkka almulasj dåjmajn le åvdåsvásstádus vieledit
+sámegielak addnijt ietjasa barggosuorgen
+suorggeåvdåsvásstádusprinsihpa milta.
+Gájkka almulasj
+orgánajn ma guoskadalli giella-njuolgadusájs sámelága
+3. kapihttalin, le vælggogisá gåtsedit vaj sámelága
+njuolgadusá tjuovoduvvi.
+Dán doajmmaplána doajm-
+maoasen li lagábut åvddånbuvtedum åvdåsvásstádusá
+d. d. åhpadussuorgen ja varresvuodasuorgen.
+sámedikken le, ja galggá liehket, ållu guovdásj
+dahkamussan sáme giela bargon.
+Vuona oaj-
+válattja e huoman máhte sirddet ierit bajemus
+åvdåsvásstádusáv sámegielas sámediggáj.
+stáhta
+vásstádus sjaddá agev liehket láhtjet dárvulasj
+ålgoldisævtojt jut sámegiella máhttá suodjaluv-
+vat ja åvddånahteduvvat.
+sámedigge ij aktu máhte
+liehket vásstediddjen láhtjet sámegiela åvddånaht-
+temav.
+Åvddålijguovlluj sámegiela åvddånahttem
+le tjanádum rahtjamusájs moatte aktørajs, gånnå aj
+suohkanijn ja fylkasuohkanijn le guovdásj dahkamus.
+Barggo- ja sebrudahttemdepartementan le akta-
+nahttemåvdåsvásstádus ráddidusá sámepolitih-
+kas.
+Giela árvvo dábálasj sáme kultuvra, æládusá
+ja sebrudagá åvddånahttemin le ållu guovdátjin.
+Barggo- ja sebrudahttemdepartemænnta le danen
+dáj maŋemus lågejagijt álgadam moadda dåjma
+sáme giela hárráj.
+Barggo- ja sebrudahttemdepar-
+tementa guovdásj dahkamuháj sámegiela sihkaras-
+stemin ja åvddånahttemin, de sjaddá formálalasj
+åvdåsvásstádus sámegiela njuolgadusájs sirdeduv-
+vat Kultuvrra- ja girkkodepartementas Barggo- ja
+sebrudahttemdepartemænntaj.
+Barggo- ja sebru-
+dahttemdepartemænnta le dát rájes sámelága 3.
+kapihttala njuolgadusáj tjadádime bærrájgæhttje.
+Dát tjuovvu aj jut Barggo- ja sebrudahttemdepar-
+temænnta oadtju åvdåsvásstádusáv aktanahttet
+tjuovvolimev Vuona vælggogisvuodajt unneplåhko-
+giellalihto milta.
+Kultuvrra- ja girkkodepartemæn-
+nta gånnå le giellapolitihkalasj åvdåsvásstediddje
+fáhkadepartemænnta badjásasj åvdåsvásstádusáv
+ålles ja suorgij beruskáhtes giellapolitihkas.
+Priváhta dåjma e guoskadalá sámelága giellanjuol-
+gadusájs.
+Huoman lip dájt maŋemus jagijt vuojnnám
+muhtem organisásjåvnå ja vidnudagá sámegielav
+adnegoahtám, duola dagu iesjnamájn, annonsaj, die-
+dojn nehtan ja brosjyrajn.
+Muhtema li aj virggádam
+sámegielak barggijt dievnastittjat sáme kundajt.
+Rád-
+didus adná dáv luondulattjan dassta gå sámegiella le
+oadtjum nannusap dilen.
+Sámedikke barggo sáme gielaj
+sámelága 3-12 § milta Sáme giellabargo organiserim
+galggá sámedigge barggat sámegiela suodjalimijn
+ja åvddånahttemijn Vuonan.
+Vijdábut det javllá láhka
+sámedigge vaddá juohkka nælját jage rápportav
+Gånågissaj sámegiela dile birra Vuonan.
+sámedigge biedjá juohkka jage rudájt ma galggi
+juolloduvvat duon dán dåjmajda nannitjit ja åvd-
+dånahtátjit sáme gielajt Vuonan.
+Jahkáj 2009 le dát
+ruhtadibme vuollelasj 60 mill.
+kråvnå.
+Rudá manni
+suohkanijda ja fylkasuohkanijda sámegiela hál-
+dadusguovlon, giellaguovdátjijda ja duon dán åhtså-
+mij duohkáj prosjevtajda.
+Jage 2008 rájes aneduvvá
+aj muhtem oasse sámeálmmugafånda1 jahkásasj
+buvtadusás giellaåvddånimprosjevtajda.
+Duodden
+de sámedigge háldat doarjjagijt mánájgárddefálal-
+dagájda, oahpponævojda ja stipendajda.
+Ruhtadoarjja suohkanijda/fylkasuohkanijda sáme-
+1Foannda ásaduváj stuorradikke budsjæhttamærradusájn biehtsemáno 16. b.
+2000 dagu kollektijvalasj buohttidussan gielalasj ja
+kultuvralasj mættojs ja vuornádusájs majt åvdep ájge dárojduhttempolitihkka le buktám sáme álmmugij.
+Fånda ulmmen le vaddet
+doarjjagijt jali viehkev dåjmajda ma nanniji ja ælládahtti sáme gielav ja kultuvrav.
+gielalága háldadusguovlon mávseduvvá jahkásat-
+tjat vissa mierredum ævtoj milta majt sámedigge
+mierret.
+Dá rudá galggi gåbttjåt suohkanij duod-
+degålåjt gå li guovtegielaga.
+sámedigge galggá dájt
+ruhtadimijt dárkestit, ja suohkana/ fylkasuohkana
+rápporterji juohkka jage sámediggáj.
+2009 jage li
+biejadum 42,75 mill.
+kråvnå dási.
+sámedigge galggá
+rievddadit juollodimævtojt 2010 jage budsjehta
+giehtadaládijn.
+sámedikken Vuonan le giellastivrra mij le rádevadde
+orgádna giellafágalasj gatjálvisáj sámediggerádáj.
+Giellastivran li ájrrasa nuorttasáme, julevsáme ja
+oarjjelsáme guovlojs- Ájrrasa nuorttarijkaj orgádnaj
+sáme giellalávddegådde (sGL) válljiduvvi giellastivra
+ájrrasij gaskas.
+sGL le sáme parlámentáralasj ráde
+mierredimorgádna gatjálvisájn ma guoskadalli sáme
+gielav, ja galggá åvdedit ja åvddånahttet sáme gielav
+tjálalattjat ja njálmálattjat.
+Duodden juohká sáme
+giellalávddegådde diedojt iesj guhtik rijkaj giel-
+laorgánajda, ja iehtjádijda.
+sámedikke dahkamusá sámegiela terminologija ja
+tjállemvuohke mierredibme bargaduvvá aktisasjbar-
+goj baktu sGLajn.
+sGLa dahkamus le i.i.
+dåhkkidit
+sámegiela termajt ja dav normerit.
+sGLan li gålmmå
+tærmmajuohkusa, akta nuorttasámegiellaj, akta
+oarjjelsámegiellaj, ja akta julevsámegiellaj, ja li nam-
+maduvvam fáhkaulmutjijs da gålmå sámedikkijs ja
+giellaulmutjijs guosskavasj giellaguovlojs.
+sGLan li aj
+giellajuohkusa normerimij hárráj ma li giellafágalasj
+máhtudagás nammaduvvam rijkajrájáj rastá.
+sihtá javllat giellafágalasj barggo le agev ålles-sáme
+dásen/nuorttarijkaj dásen.
+sámedikken le báhkobáŋŋka, www.risten.no, mij
+sisadná muhtem sáme terminologijav.
+sámedikken
+le aj aktisasjbarggo Barggo- ja sebrudahttemde-
+partementajn ja Máhttodepartementajn "Divvom"
+prosjevtajn - åvddånahttet korrektuvrraprográm-
+mav sáme gielajda (gehtja 58. dåjmav).
+sámedigge nammat bájkkenammakonsulentajt ja
+bagádallá sáme bájkkenamá adnema ja bájkkenam-
+malága háldadime birra.
+sámedikken li dálla gålmmå
+bájkkenammakonsulenta gudi galggi vaddet
+rádijt sáme bájkkenamáj tjállemvuohkáj Vuonan.
+Bájkkenammakonsulentaj åvdåsvásstádus le nuortta-,
+julev- ja oarjjelsáme giellaguovlo.
+2009 jage oadtju 10 sáme giellaguovdátja ruhtadoarj-
+jagav sámedikkes.
+Giellaguovdátjij doajmma le
+ælládahttet, bisodit ja nannit sáme gielav ja kultuvrav.
+Barggodahkamussan le aj åvddånahttet ja nannit
+åhpadusdåjmajt sáme gielan, kultuvran ja æládusájn ja
+aj diedojt oablodit sáme kultuvra birra.
+Giellaguovdátja
+ásadi kursajt sámegielas ståhkamgiellan mánájda
+gitta sámegiella åhpadussaj suohkana barggijda ja
+duodjekursajt.
+Giellaguovdátja li aj æjvvalimbájke
+guovlo sáme álmmugij, ja danen le da ájnas institus-
+jåvnnån sámegielav nannitjit ja åvddånahtátjit.
+sámedigge juollot ruhtadoarjjagijt sáme mánájgárdi-
+jda majn li njuolgadusáj mierredam mánájgárden
+le sáme giela ja kultuvra vuodon.
+sámedikken le aj
+ruhtadoarjjaga giellaåhpadussaj ájnegis mánájda
+dáro mánájgárdijn, bs.
+dán plána doajmmaoasen
+le dán birra tjáledum.
+samedigge ásat jahkásat-
+tjat værmádaktjåhkanimev duon dán juohkusij
+mánájgárddebarggijda, i.i.
+stivrárijda, giellabarggijda
+ja ålmmåjda.
+sámedigge juollot ruhtadoarjjagijt
+oahpponævojda hiebadum sáme mánájgárdijda.
+oahppanåvoj birra ja sámedikke sajev åhpadussuor-
+gen ietján, gehtja doajmmaoasev.
+sámedigge juohká stipendajt oahppijda joark-
+kaskåvlåjn gejn le sámegiella fágaj gaskan.
+le Sámedigge ásadam stipendajt alep åhpadussaj, bs.
+doajmmaoasev.
+Diehtojuohkem/bagádallam rievtesvuodaj birra:
+sámedigge oadtju moadda gatjálvisá álmmugis
+makkár rievtesvuoda sijájn li almulasj aktijvuodajn.
+Vuostatjin de le reivtesvuohta åhpadussaj sámegiel-
+laj ja sámegielan, ja gånnå ájnegis oahppe oadtju
+dáv rievtesvuodav ållånahttet.
+sæmmi gatjálvis
+boahtá aj æjgádijs gudi galggi mánáv mánájgárddáj
+biedjat ja hálijdi mánájgárdddefálaldagájt hiebadum
+ietjas giellaj ja kultuvrraj.
+sámedikken ij la formála-
+lasj fábmodahka bagádit suohkanijt/skåvllå- jalik
+mánájgárddeæjgádijt, valla máhttá bagádit dajt
+gåktu sij máhtti organiserit bargov mánájgárden
+ja åhpadusáv skåvlån.
+sámedigge vaddá aj diedojt
+æjgádijda gåktu sij galggi ássjev tjoavddet.
+sámedigge oadtju aj muhtem gatjálvisájt rievtesvuo-
+dajda dievnastusájda sámegiellaj varresvuodasuor-
+gen, riektádåjmadagán ja girkkon, ja aj gatjálvisájt
+dålkkuma birra moatte aktijvuodajn.
+Moadda suohkana ja institusjåvnå bivddiji sá-
+medikkev ásadit diehtojuohkemtjåhkanimijt,
+lågådallamijt ja muodogasj ásadimijt sámegiela
+Duodden juogeduvvá ållo diehto ja bagádal-
+lam tjálalattjat ja telefåvnå baktu.
+suohkana, skåvlå,
+mánájgárde ja giellaguovdátja li da ma ienemusát
+aktijvuodav sámedikkijn válldi.
+sámedigge aj oadtju
+gatjálvisájt girjjetjállijs, mediás ja ietjá giellaaddnijs
+d.d.
+terminologija, bájkkenamáj birra ja gåktu ulmusj
+máhttá nannit ja åvdedit sámegielav duon dán
+sámedigge le sjiehtadam aktisasjsjiehtadusáj
+Finnmárko, Tråmså ja nordlánda fylkasuohkanij, ja
+avtav aktisasjsjiehtadusáv avtajn fylkasuohkanijn
+oarjjelsámeguovlon.
+Dáj sjiehtadusájn li aj ulme
+sáme gielav ja kultuvrav nannit.
+sámedikke konkrehta oajvvadusá doajmmaplána
+bargon åvddånbåhti dán doajmmaplána doajm-
+maoasen.
+Doajmmaplána bargo orgániserim
+ja tjuovvolibme
+sámegiela doajmmaplána barggo le jådeduvvam
+Barggo- ja sebrudahttemdepartementas.
+Doajmma-
+pládna le tjáledum avtajrádij sámedikkijn ja guoska-
+dallam departementa li oassálasstám.
+sámedikke presidænnta ja barggo- ja sebrudahttem-
+ministar guorrasijga biellejahkásasj konsultasjåvnån
+moarmesmáno jagen 2008 bargov doajmmaplánajn
+dalága álgget, ja vaj ráddidus ja sámedikke barggo
+sáme gielaj koordineriduvvá.
+aktelasj guládallam ja
+ságastallam le doajmmaplána bargon læhkám, ja
+ásaduváj loahppa konsultasjåvnå tjåhkanime sihke
+háldadus ja politihkalasj dásen snjuktjamáno 31. b. ja
+vuoratjismáno 17. b.
+sámegiela doajmmaplána bargo prosessan le
+Barggo- ja sebrudahttemdepartemænnta adnám
+tjåhkanimijt fylkkeålmmåj, fylkasuohkanij, suohkanij,
+skåvlåj, institusjåvnåj, giellaguovdátjij, ietjá sáme
+giellabirrusij ja dutkambirrusij.
+Departemænnta le
+aj oadtjum moadda tjálalasj árvvalusá, almulasj dåj-
+madagájs, organisásjåvnåjs ja ájnegis ulmutjijs.
+Doajmmaplánan le 5 jahkásasj doajmmaájgge.
+Juohkka akta departementan mij le åvdås-
+vásstádusáv oadtjum dåjmajs le dåjmaj tjadádimij
+åvdåsvásstediddje, dán vuolen aj gåktu dåjma
+organiseriduvvi ja ruhtaduvvi.
+Barggo- ja sebrudaht-
+temdepartemænnta ájggu koordinerit doajmmaplá-
+na ulmij ja dåjmaj tjuovvolimev ja åvddånahttemav
+plána doajmmaájggegávdan.
+Barggo tjadáduvvá
+sámedikkijn ságastallama baktu, ja dárboj milta
+sjaddi sámedikkijn konsultasjåvnå ásaduvvat.
+Dåjmaj tjádadibme ja stuorrudahka tjáledum doajm-
+maplánan sjaddá hiebaduvvat jahkásasj budsjæht-
+taoajvvádusájda ja dáj giehtadallamijda stuor-
+radikkes.
+Ájggomussan le jahkásasj dillerápportajt
+buktet.
+sámegiella gullu suoma-ugralalasj giellajuohkusij.
+sámegiella ságastuvvá Vuonan, svierigin, suoman
+ja Ruossjan.
+Gávnnuji aj lågev sámegiela jali giella-
+suorge, ja giellarájá manni rijkaj rájáj rastá.
+Guoradal-
+lam majt sáme æládus- ja guoradallamguovdásj
+dagáj 2000 jage2 sáme giellaráde åvdås, le sáme-
+giela addnij låhko árvvaluvvam 25000.
+Birrasij lahkke
+dájs sihke ságasti ja tjálle sámegielav, madin dåjda
+iehtjadijda le dåssju ságastimgiellan.
+Gássjellis le
+vaddet jur duolla lågojt guhtik gielajs, valla nuort-
+tasámegiella le tjielggasabmusijt ienemusát oabl-
+lum sáme gielajs Vuonan.
+Julev- ja oarjjelsámegielaj
+hárráj le jáhkedahtte binnep gå tuvsán addne.
+Ælla
+ålos gudi máhtti lullesámegielav/gålldåsámegielav ja
+bihtámsámegielav uddni Vuonan.
+Lullesámegiela/gålldåsámegiela udnásj guovllo le
+tjoahkkidum Mátta-Várjat (sør-Varanger) suohkanij.
+nuorttarijkaj sáme giellanammadusá milta le dåssju
+soabmásijn gænna le lullesámegiella/gålldåsámeg-
+illa iednegiellan.
+ienemusá lullesámijs/gålldåsámijs
+årru suoman ja Ruossjan, gånnå giella ájn vil le
+anon.
+nuorttasámegiella sáhkaduvvá ienemusát
+Finnmárko ja Tråmså fylkajn, ja Gielldanuore ja
+Evenássje suohkanijn nordlándan.
+Julevsámegiela
+guovllo Vuonan le nordlánda fylkan ja le sálto-
+vuonas oarjján gitta Bálák suohkanij nuorttan.
+Divtasvuodna le dat suohkan gånnå li ienemus ju-
+levsámesáhkadiddje viesáda.
+Bihtámsámegiela birás
+uddni le sierraláhkáj tjanádum sálatvuome, Bájddár
+suohkanijda ja åsijda Bådådjo ja Fuossko suohkanijs.
+oarjjelsámegiela guovllo Vuonan le sáltoduoddaris
+nuorttan gitta Engerdálaj Hedmárkon oarjján ja le
+måttijs smávva sebrudagájs.
+UnEsCo ruoppsis listan ájtedum gielaj badjel3 le
+nuorttasámegiella ájtodum giella, valla oarjjel- ja
+julevsámegiella libá vuojnedum dagu alvos ájtodum
+sÁME GiELaJ UDnÁsJ DiLLE
+2 Guoradallam sámegiela adnema birra.
+SEG, Deadnu, bårggemáno 2000.
+3 http:www.helsinki.fi/~tasalmin/europe_report.html.
+Lullesámegiella/gålldå sámegiella, bihtám-
+sámegiella ja ubbmemsámegiella le vuojnedum
+dagu gáhtum Vuonan.
+Tjielggidusá manen oarjjel-
+sámegiella riekniduvvá dagu alvos ájtodum giellan
+le gå oarjjelsámegiella le ienemusát anon áhkoj ja
+ádjáj buolvan.
+Hármmat binná mánájs gielav oahppi,
+ja ájn vil binnebu li aktijvalasj giellaaddne.
+Mij gullu
+julevsámegiellaj le tjielggidussan binná mánájs gudi
+gielav oahppi ja hármmat binná li aktijvalasj giel-
+laaddne.
+nuorap giellaaddnijn le binná giellatjeh-
+pudagás ja válljiji skandivák gielajt adnet.
+sámegiella le nannusap dilen daj guovlojn gånnå
+giella ájge milta le avtastallam ja guládallamgiella
+læhkám.
+Dát gullu vuostamuttjan nuorttasáme
+guovlon sissŋelin sámegiela háldadusguovlo
+Finnmárkon.
+Dáj guovlojn li moadda máná gejn
+li sámegiella sijddagiellan juogu dal avtagielak
+sámegielaga jali guovtegielak sáme-dáro/ietjá giella
+gå sámegiella.
+sámegiella le moaddásijda bæjválasj
+avtastallam- ja guládallamgiellan dáj guovlojn.
+sámegiella le aj vuojnnusin bájkálasjsebrudagán ållu
+nannusappojt gå ietjá sáme guovlojn.
+Dá sámegielak
+birrusa le læhkám ja li ájnas resurssan nuorttasáme-
+giela åvddånahttemiijn aj iejá bájkijn nuorttasáme
+guovlojn, ja le aj ájnas sadje kultuvralasj ja gielalasj
+aktelasj ano diehti sáme sebrudagán ållesattjat.
+nuorttasámeguovlojn le merrasáme ja márkkosáme
+bájke sierraláhkáj læhkám várnnahisá dárojduht-
+tem dættos.
+Moatten dájs bájkijn le giellalådnom-
+prosæssa hármmat guhkás boahtám.
+Ulmusj viertti
+jáhkket sámegiella le ájn mannamin maŋŋus dáj
+bájkijn, gå li binná mánájs dáj bájkijn gejn le sáme-
+giella sijddagiellan.
+Gå giella ij le læhkám avtat
+birges anon buolvaj gaskan dahká dav vaj moadda
+merrasáme ja márkkosáme giellasuorge li gáhtomin.
+Dájt maŋemus låge jage le huoman læhkám dåj-
+malis kultuvralasj ja gielalasj ælládahttem moatten
+merrasáme guovlojn ja aj márkkosámeguovlojn.
+Gå
+Gáivuotna suohkan le sámegiela háldadusguovlluj
+boahtám le læhkám viehka ávkálattjan åvddånaht-
+temin sámegielav dán guovlon.
+Mij gullu julevsámegiellaj ja oarjjelsámegiellaj le dá
+dájt maŋemus låge jagijt åvddånahttem læhkám.
+Mánájgárde gånnå le julev- jali oarjjelsámegiella
+oajvvegiellan li ásaduvvam ja ienep oahppe åh-
+paduvvi sájt sámegiellaj ja sámegielajda.
+Huoman
+viertti javllat sámegiella le nievres dilen dáj guovlojn.
+Gávnnuji ållu binná bájkálasj sebrudagájs gånnå
+sámegiella le vuojnnusin bæjválasj avtastallam- ja
+guládallamgiellan ja li aj avtgalles fámilja gejn le
+sámegiella sijddagiellan.
+Gå giella ij la avtatbirges
+læhkám bæjválasj giellan de li moadda máná ja
+nuora gudi oadtju åhpadusáv sámegielan e iejvvi
+sámegielav avtastallamgiellan fámiljan jalik bájkálasj
+sebrudagán.
+Dát buktá båhtusijt báhkobåndudagá
+åvddånahttemij ja dåbdojda gielav máhttet.
+Lulle-ja bihtámsáme birrasijs le boahtám berustibme
+ælládahttet lulle- ja bihtámsámegielajt.
+Lulle/
+gålldåsámegielan le nannusap giellabirás suoma bie-
+len rájá.
+Mij gullu bihtámsámegiellaj, de le ráddjidum
+binná giellaaddnijs svieriga bielen aj.
+nUoRTTaEURoHPÁ insTiTUHTTa HUM-
+BoLT- UniVERsiTEHTan BERLiJnan jådet
+dokumentasjåvnnåprosjektav bihtám- ja
+ubbmemsámegiela birra (Ume and Pite saami
+documentation Project).
+Ulmmen prosjevtajn
+le åvddånbuktet ådåájggásasj báhkolistajt,
+oanegasj grámmátihkalasj tjielggidusájt, tran-
+skriberit oabme vuorkkidum baddimijt ja avtav
+diedalasj tjállusav morfologalasj alternasjåvnåjt
+dán guovte sáme gielan.
+10-15 ulmutja li gudi
+sáhkadi bihtámsámev uddni, ja ieneplåhko
+giellaadnnijs årru svierigin.
+Vuonan le sálto
+bihtesáme siebrre ásadam vuododusáv man
+namma le Duoddara ráffe.
+Ulmme vuododusájn
+le bihtámsámegielav, kultuvrav ja iesjdåbdov
+åvddånahttet bihtámsámeguovlon Vuonan.
+Vuododus ájggu bihtámsáme guovdátjav
+åvddånahttet.
+Rápportan guovtagielakvuoda birra suohkanijn
+sámegiela háldadusguovlon suohkan- ja guovl-
+lodepartementas jagen 20024 , åvddånbåhtin stuorra
+sieradusá háldadusguovlo sissŋelin i.i.
+mij gullu
+galles suohkana barggijs sámástin: Kárášjågån ja
+Guovdagæjnon lidjin 80%, Dænon 48%, Unjárgan
+40%, Gáivuonan 26% ja Porsáŋgon 21%.
+sáme instituhtta le árvustallam sámelága giel-
+lanjuolgadusájt Kultuvrra- ja Girkkodepartementa
+åvdås 2007 jage5 , dánnaåvddånbådij ienemus oasse
+almulasj orgánajs ma guoskaduvvi sámelága giel-
+lanjuolgadusájs e dievde lága gájbbádusájt ållåsit.
+Danen ij le álmmuk sámegiela háldadusguovlo
+sissŋelin sihkarastedum rievtesvuodajt anátjit sáme-
+gielav almulasj orgánaj aktijvuodaj dan mærráj majt
+giellanjuolgadusá gájbbedi.
+Gå Divtasvuona suoh-
+kan ja snåasen tjïelte boahtám libá háldadusguovlluj
+maŋŋela gå nammadum árvustallam dagáduváj,
+ælla ájn makkárik låhkåma galles sámásti dá guovten
+suohkanin.
+sámedikke giellaguoradallam vuoset sámegiela
+adno almulasj ásadusájn tjoahkkáj le binná6 , valla
+vuojnnet vuoset sámegiella aneduvvá ienebut
+suohkana dåjmajn gå stáhta ja fylkasuohkana
+dåjmajn.
+sámedikke giellaguoradallam 2008 jages
+vuoset ælla makkárik stuorra rievddadusá sámegiela
+anon daj guovlojn guoradallam lij åvdep guoradal-
+lamij gáktuj.
+Jagen 2008 lidjin 41 mánájgárde Vuonan, gånnå
+lidjin sulá 950 máná.
+ienemus oasse mánájgárdijs
+li Finnmárkon.
+sáme mánájgárde lågo li, le læhkám
+viehka avtaláhkáj dájt maŋemus jagijt.
+sáme máná
+dáro mánájgárdijn máhtti oadtjot sáme giellaåh-
+padusáv.
+Dát fálaldahka le lassánam dájt maŋemus
+jagijt.
+2008 jagen oadtjun 19 dáro mánájgárde sáme
+mánáj doarjjagijt sáme giellaåhpadussaj.
+MáNá sáMe MáNájgárdijN 2002-2008
+Gálldo: sámedigge
+skåvllåjagen 2008-2009 le 1043 oahppe gudi oadtju
+åhpadusáv sámegiellaj vuostasjgiellan, madin 1474
+oahppe oadtju åhpadusáv sámegielan nubbengiel-
+lan (2 jali 3) 7 . ienemus oahppijs, 2339:es, oadtju åh-
+padusáv nuorttasámegiellaj.
+Dájs li 997 nuorttasáme
+vuostasjgiellaoahppe.
+77 oahppe oadtju åhpadusáv
+julevsámegiellaj; dájs li 27 julevsáme vuostasjgiel-
+laoahppe, madin 101 oahppe oadtju oarjjelsáme
+åhpadusáv.
+Dájs li 19 oahppe oarjjelsáme vuostasj-
+giellaoahppe.
+Binnáv le rievddam vásse jage gáktuj.
+Dalloj lij
+1027 oahppe gudi oadtjun åhpadusáv sámegiellan
+vuostasjgiellan, madin 1515 oahppe oadtjun
+åhpadusáv sámegiella nubbengiellan (2 ja 3).
+skåvllåjagen 2007-2008 oadtjun 2354 åhpadusáv
+nuorttasáme-giellaj, dájs 984 oahppe vuostasjgiellaj.
+79 oahppe oadtjun åhpadusáv julevsámegiellaj; dájs
+25 oahppe julevsáme vuostasjgiellan.
+109 oahppe
+oadtjun åhpadusáv oarjjelsámegiellaj, dájs 18
+oahppe vuostasj-giellaj.
+skåvllåjage 2006-2007 lidjin joarkkaskåvlåjn 285
+oahppe jali viddnooahppe gænna lidjin åhpadus
+sámegiellaj8 .
+Dát unnán binnep gå 2005/06
+4 Ruhtagålå guovtegielakvuohtaj suohkanijn ja fylkasuohkanijn.
+Rápporta barggojuohkusis.
+Suohkan- ja guovllodepartemænnta moarmesmáno 2002.
+5 Sámelága giellanjuolgadusáj árvustallam.
+Sáme Instituhtta, 2007.
+6 Sámedigge tjadát juohkka nælját jage giellaguoradallamav, bs.
+sámelága 3-12 §.
+Guoradallama gávnnuji dággu: www,samediggi.no
+7 Vuodoskåvlå diehtovuogádus (GSI)
+8 Sd.diedá.
+nr 28 (2007-2008) Sámepolitihkka
+skåvllåjages, dalloj lidjin 305 oahppe ja 5 vidd-
+nooahppe gænna lidjin sámegiella åhpadus.
+sám-
+egiella åhpadus vatteduvvá skåvlåjn 7 fylkajn ja aj
+gålmån priváhta skåvlåjn.
+ienemus oasse oahppijs/
+viddnoahppijs oadtju åhpadusáv Finnmárkon
+(139) Ttråmsån (92) ja nordlándan (38, 23:ås dájs
+nuorttasámegiellaj, 11:as julevsámegiellaj ja nieljes
+oarjjelsámegiellaj), madin oslon jagen 2007 lidjin
+gålmås ja akershusan akta guhti oadtjoj sámegiella
+oarjjelsámegiellaj vatteduváj åhpadus
+guoktásij Hedmárkon, oarjje- Trøndelágan guoktásij
+ja nuortta-Trøndelágan gávtse oahppáj.
+Oahppe gejN le sáMegiella
+fáhkasuOrgeN 2002-2008
+Gálldo: Gsi
+statistihkan "samiske tall forteller 1" Fágalasj ana-
+lysajuohkusis jages 2008 sáme statistihkan9 åvd-
+dånboahtá tálla vuodoskåvllåoahppijs sámegiella
+fáhkaslájaj gaskan sjattaj ienep gå gærddoduvvam
+daj 17 jagij 1990:es gitta 2007 jahkáj.
+Dát dættot
+lassánam berustimev åhpadusás sámegiellaj
+mánájda.
+sæmmibåttå de dættot fágalasj analysa-
+juogos jur dat tjoahkkáj låhko oahppijs gænna le
+sámeåhpadus le vuojnunagá vuolus mannam - 3055
+oahppes skåvllåjage 2005-2006 gitta 2542 oahppáj
+skåvllåjage 2007-2008.
+Tjielggidussa dási le gå fáhka-
+pládna "sáme giella ja kultuvrra" gádoj 2006 jagen,
+valla fágalasj analyjssajuohkusa mielas le dárbbo
+dágásdallat nubbenmgielafága ævtojt sierraláhkáj.
+Mij gullu sámegiellaj vuostasjgiellan vuoset fágalasj
+análysajuogos dasi gå juo lip jåksåm alemus oahp-
+pelåhkuj dajs gudi máhtti sámegielav vuostasjgiellan
+válljit udnásj fálaldagáj ja årnigij baktu.
+Mij gullu oarjjelsámegiellaj le oahppijlåhko vuo-
+lus mannam 123 oahppes 2005-2006 skåvllåjages
+105 oahppáj 2008-2009 skåvllåjage.
+oahppij låhko
+oarjjelsámegiella vuostasjgiellan le nieljegærddáj
+ienebun lågenanavtan jagen.
+Mij gullu julevsámegiellaj le oahppij låhko binnum
+88 oahppes 2005-2006 skåvllåjage 79 oahppáj 2008-
+2009 skåvllåjage.
+oahppijn gænna le julevsámegiel-
+la vuostasjgiellan le huoman lassánam 18 oahppes
+25 oahppáj lågev jagen.
+Mij gullu stádasuohkanijda,
+de le oahppijlåhko lassánam 415 prosentajn 17
+jagen.
+9 samiske tall forteller 1. statistihkka mij le kommenteridum 2008. sáme allaskåvllå, rapport 2/2008
+Væráldin gávnnuji moadda tuvsán giela, gatjálvis
+gåktu gielajt defineri, madin dåssju guokta tjuode
+stáhta li.
+iesj dát subtsas ienemus oasse værálda
+gielajs ælla ieneplågo giela avtak stáhtan.
+stuorra
+oasse dajs gielajs gejn ij la stáhtta hárddo duogen, li
+ienebut jali binnebut ájteduvvam giela.
+Dát sihtá javl-
+lat dánna le giellalådnoma unneplågo gielajs stáhtaj
+ieneplågo gielajda fámiljajn ja bájkálasjsebrudagájn
+ma dábálattjat le unneplågo gielav adnám.
+Gå un-
+neplåhkogiella binnebut ja binnebut luondlattjat
+buolvas buolvaj sijdan ij åhpaduvá, sjaddá ájgij milta
+binnep ja binnep gudi oadtju ieme máhtudagáv
+gielas.
+Jus giellalådnom manná vuosteldime dagá, de
+maŋemussaj ælla des gielan ieme ságastiddje vil.
+Tjielggidusá dákkár giellalådnomij gávnnap sier-
+raláhkáj dassta gå ienemus oasse unneplågo gielajs
+le ieme vuolledássásasj giela.
+Dálásj ájgen le dábálasj
+dákkár gielaj ságastiddje le guovtegielaga, ieddne-
+giela duodden máhtti aj stáhta ieneplåhkogielav.
+Guovtegielak æjgáda máhtti válljit makkár gielav sij
+vaddi mánájda sijdan.
+Dákkár dilen vuojtádallá duot
+giella mij le vuolledássásasj, dát sihtá javllat ienemus
+bálijt unneplåhkogiella,
+10 Dát kapihtal le tjáledum vuostasjamánuensas Jon Todal:as, sámi
+allaskuvla
+ÅTsÅDaLLaMa GiELLaÆLLÁnaHTTEMiJs
+iETJÁ RiJKaJn10
+naGin aVTGaLLEGasJ BUoLVaJ ÁJGE le tjuodij-
+nárre gielajs gáhtum.
+UnEsCo ålgusbiejaj dáv
+elektråvnålasj versjåvnåv organisásjåvnå átla-
+sav ájteduvvam gielaj badjel rijkajgasskasasj
+iednegiellabiejve guovvamáno 21. biejve 2009.
+Dát elektråvnålasj vædtsak fálla ådåstuhtedum
+diedojt badjel 2500 ájteduvvam gielaj birra
+ålles væráldin, ja máhttá rievdaduvvat addnij
+viehke baktu ja ådåstuhteduvvam Átlasin
+máhtá åhtsåt duon dán ævto milta, ja ájteduv-
+vam giela li gárggaluvvam vidá dássáj: iehpe-
+sihkar giela, tjielggidum ájteduvvam giela,
+alvos ájteduvvam giela, hármmat ájteduvvam
+giela ja gáhtum/jábmám giela.
+www.unesco.no
+uNesCO kártta ájteduvvaM gielaj badjel
+Ællánahttem
+Ájteduvvam unneplåhkogiellasebrudagáj gaskan
+gávnnuji vuojn fámo ma sihti vuosstáj tjuodtjot dán
+giellalådnomij unneplåhkugielas ieneplåhkogiel-
+laj.
+sij gudi dáv sihti, vuojnni guovtegielakvuohta ij
+galga liehket makkárik gasskabájkken avta gielas
+nubbáj.
+Guovtegielakvuohta galggá joarkket buolvas
+buolvvaj.
+Jur dán sihkarasstem diehti hæhttu un-
+neplåhkogiela dásse bajeduvvat ienemus máhttelis
+sebrudaksuorgijn ja nav dahkat dav buorren ulmu-
+tjijda válljit.
+Jus giellalådnom le nav guhkás boahtám vaj ij le
+das máhttelis jali le gássjelissan æjgádijda oahppat
+mánájda gielav, sjaddá mánájgárdijn ja skåvlåjn ájn
+vil ájnnasap giellasadjen barggat sidjij gudi sihti
+unneplåhkogiela dilev nannit.
+Unneplåhkogiela nan-
+nimav ja giellalådnoma målssoma jårggålimbargov
+máhttep gåhttjot gielalasj ællánahttem.
+1970 jagijs udná-tjij lip vuojnnám moadda gielalasj
+ællánahttemlihto væráldav birra.
+iesj gal dat subtsas ælládahttem ævto ájteduv-
+vam unneplåhkogielajda le buoremusá boandás ja
+demokráhtalasj sebrudagájn.
+Dåbdos ja árra buojkul-
+vissan giellaællánahttemij alle-Eurohpán le val dal-
+lusj hæjos stáhtas.
+Maŋŋela gå friddja bessin stuor-
+rabrittaniás 1920-lågojn vuorrodij dat ådå irlándak
+stáhtta irlánda-gælak gielav nannusit.
+irlánda giella
+aneduváj 1920-lågojn unna unneplågos sijdda-
+giellan, valla dan ådå irlánda nasjåvnnåj vuojnnin
+oajválattja dáv hármmat ájnnas symbovllån.
+Åvd-
+dåla lij irlándak giella ieneplåhkogiellan læhkám
+suollun, valla alladássásasj giella ieŋilsk lij sjáhtjalam
+irlánda gielav maŋŋus nav vaj aneduváj sijddagiel-
+lan dåssju muhtem guovlojn.
+almulasj politihkka dat
+nuorra irlánda stáhtas lij ælládahttet irlánda gielav
+sijddagiellan gájkka irlándagijda ålles rijkan.
+Dát ittjij
+vuorbástuvá, valla sivás gå irlánda giella le sajenis
+åhpadusvuogádusán de le uddni vuojga stuorra
+oasse irlándagijs gudi irlánda gielav ságasti.
+Dájt
+maŋemus jagijt li irlánda gielak skåvlå ma tjuovvu
+giellalávggommodellav, sjaddam ienep ja ienep
+dábálattja.
+Gielalasj båhtusa dájn skåvlåjn li buorebu
+gå dábálasj irlánda gielak åhpadusán.
+irlánda giela dille le huoman vuorjjásámos, dajnas gå
+le vuorjját gå akta stáhtta sihtá dahkat ájteduvvam
+unneplåhkogielav gielav stáhta oajvvegiellan boaht-
+Ællánahttema buojkulvisá
+sáme politihkalasj ja giellafágalasj birrusa le sier-
+raláhkáj aktisattjat barggam gålmå sierra giellaseb-
+rudagáj ålggorijkajn.
+Vuostatjin de le guhkes dáhpe
+læhkám aktisasjbarggat ietjá suoma-ugralalasj giel-
+lasebrudagáj.
+nubben li sáme politihkkára 1970-lå-
+gos aktisasjbarggin iemeálmmukpolitihkkárij ålles
+væráldis.
+Goalmádin le sáme institusjåvnå 1990 lågo
+rájes muhtem giellapedágogihkalasj aktisasjbargov
+ietjá iemeálmmuk giellaunneplågoj Eurohpán, ieme
+unneplågo adni ietjasa iemeálmmugin.
+Dánna galggá nammaduvvat buojkulvisá ællánaht-
+temij iemeálmmugij gaskan ja eurohpá ieme un-
+neplågoj gaskan.
+Buojkulvisá iemeálmmukgielaj ællánahttemis
+iemeálmmuga gaskan li sierraláhkáj Kalaalit nunaata
+(Ruonaednama) inuita ja maõria aotearoan (new
+Zealandan) dahkam ålov nannitjit ietjasa gielajt,
+ja Kalaalit nunaata inuitgiella desti gåhtjoduvvat
+ájteduvvam.
+Dåppe lij giella ájteduvvamin avtav
+gaskav dánska gielas, ja maõrigiella aotearoan le ájn
+ájteduvvamin ieneplåhkogielas ieŋilsis.
+1980-lågon ælláj mánájgárddelihtto maõriaj
+gaskan aotearoan/new Zealándan.
+Maõrigiella le
+polynealasj giella mij ságastuváj aotearoan åvddåla
+eŋglándaga dåhku båhtin.
+Mánájgárddelihtto sidáj
+vijddábut guoddet maõri-kultuvrav ja maõri-gielav
+nuoramus mánájda.
+Dát dáhpáduváj dilen gånnå
+lidjin ållu binnásj mánájs ma gullin maõrigielav
+sijdaisá.
+ienemus oasse imeårroj máhtudagás maõri-
+gielan lidjin dalloj badjel 50 låge jagága, ja ieŋils lij
+badjel válldám bæjválasj giellan ienemus maõri-
+fámiljaj lunna, valla ij val gájkajn.
+aotearoan sihtin ulmutja sæhkánahttet nuoramus
+mánájt vuorrasap ulmutjij gudi máhttin maõrigielav
+iednegiellan.
+Dáv tjadádin ådålágásj mánájgárdijt
+ma oadtjun namáv Te Kõhanga Reo.
+Te kõhanga Reo
+er maõri ja merkaj "giellabiesse".
+Giellabiesijn galggin
+dåssju sáhkadit maõrigielav, ja vuorrasap maõrigiella
+ságastiddje galggin sijá sæbrrama baktu ja sijá bargo
+baktu mánájgárden liehket mánájda gielalasj åvd-
+dågåvvån.
+Dav majt dahkin giellabiesijn aotearoan/new
+Zealándan , ij lim prinsihpaj milta juoga ådås.
+ietjá
+sajijn væráldin gávnnujin åvdutjis giellalávggom-
+mánájgárde ja giellalávggomskåvlå.
+Giellabiesij
+ådåsin lij gå dán láhkáj gaskostin iemeálmmukgie-
+lav gånnå lij nav vuolledássásasj árvvo ja mij lij nav
+nievres dilen sebrudagán gå mav maõrigiella lij.
+Giel-
+labiese lidjin sierralágátja gå biedjin dættov vaddet
+jali gaskostit árbbedábálasj kultuvrav mánájda.
+Te Kõhanga Reo sjaddam le buorren, ja stuorra oasse
+maõri mánájs le álgo rájes 1980-lågos mánájgárd-
+deájgev giellabiessemánájgárdes.
+Maŋenagi le aj
+ásaduvvam skåvllåvuogádus gånnå maõrigiella
+aneduvvá åhpadusgiellan skåvllåfágajn.
+Máná giel-
+labiessemánájgárdijs máhtti dákkárijda álgget, ja
+danen oadtju vijdábut åvddånahttet ietjasa guovte
+gielajt gitta allaskåvlå dássáj.
+Gávnnuji aj allaskåvlå
+ma maõrigielav adni.
+Hawaiian aj gávnnu lihtto mij le dahkam muodogasj
+vuogádusáv gå aotearoan/new Zealandan.
+Dåt ieme
+(åvddåla ieŋilsa) giella Hawaiian le aj polynealasj
+Lihtto Hawaiian ij le nav stuorre gå majt
+aotearoan le.
+Te Kõhanga Reo lihtto le ájnas buojkulvissan læhkám
+ietjá iemeálmmugijda mij gullu gielajt ællánaht-
+tet.
+Maõria (gudi årru boandás ja demokráhtalasj
+stáhtan) li aj dåjmalattja iemeálmmukkonferánsajn
+ja giellakonferánsajn gånnå diedojt juohki ietjasa
+giellaællánahttemij birra.
+Te Kõhanga Reo le danen
+viehka dåbdos iemeálmmugij gaskan.
+Buojkulvisá Eurohpá unnepálmmukgielaj
+ællánahttemis
+alle-Eurohpán gávnnuji aj moadda ieme giela ma
+li sæmmi dilen gå sámegiela skádasasuollun, vájku
+vil giellajuohkusa ælla defineridum iemeálmmugin.
+Dájs gielajs le buojkulvissan báskalasj ja kátálánalasj
+giela tjielggasabmusijt nannim ietjasa dilev spánian
+maŋŋela gå Franco.ráddidus gahtjaj 1970-lågon.
+stuorrabrittánian le 1960-lågo rájes bargadum ålov
+æll��nahttet kymrilalasj gielav Wales:an, ja maŋŋela
+gælika gielav skottlándan.
+Madin skotta-gælika
+giella le vehka ájteduvvam dilen, de viertti javllat æl-
+lánahttem Walesan buoragit mannam.
+skotta-gælika
+ja kymrigiela li keltalasj giela, valla lingvistalattjat li
+dá ållu ietjálágátja ja ælla mákkárik láhkáj gaskan-
+isá dádjadahtte.
+Goappátja giela li ájteduvvam
+ieŋilsgielas.
+Kymrilasj giella le åvddåla ságastuvvam ålles Wale-
+san, ja åvddåla englándaga stuorrabrittaniáj båhtin,
+ságastuváj giella ájn vijdáp guovlon.
+1901-álmmuk-
+lågon ságastin láhkke Walesa viesádijs kymrilalasj
+gielav.
+aktselåk jage maŋŋela, 1991 jage, lidjin 19%
+walesgijs gudi ságastin gielav.
+Tálla vuosedi stuorra
+giellamålssomav juska ulmusj tjuolldá ålgus sird-
+dolattjat Englándas.
+1960-lågo rájes li ulmutja gudi berustáhtji kymrila-
+lasj giela boahtteájges, dåjmalasj ratjástimev gielav
+ællánahttet.
+Vuostatjin lij oajbbom gielav åvddån-
+buktet (d.d.
+kymrilaš bájkkenamájt rahtegalbajn ja
+kártajn) ja dan maŋŋela rievtesvuodajt adnet gielav
+juohkka sebrudaksuorgijn.
+Giella mediajn le aj oajb-
+bomássje læhkám, buojkulvissaj le sierra kymrilasj-
+gielak televisjåvnnåkánálla ásaduvvam.
+Gájkka dá li læhkám ájnas ássje unneplåhkogiela
+dásev bajedittjat ja dajnas ganugahttet giellamålsso-
+mav kymrilasj gielas ieŋils giellaj sijdajn.
+Valla dat
+stuorámus oajbbom le skåvlåjn læhkám.
+Kymrilasj
+giella le uddni bákkulasj fáhka gájkajda Walesa vuo-
+doskåvlåjn.
+oahppijda gudi e kymrilasj gielav ságasta
+sijdan, le máhttelis válljit duov dáv giellalávggom
+vuogijt, gånnå kymrilalasj giella le oahppamgiellan
+muhtem jali gájkka fágajn.
+Da stuorra ressursa ma li aneduvvam kymrilasj giellaj
+Walesan le båhtusijt buktám.
+Jus adná álmmuklågojt
+gálldon, vuojnná tállajt kymrilasj sáhkadiddje le
+vuostasj bále tjuohte jahkáj lassánimen.
+álmmuklågon lij 21% ma kymrilasj gielav máht-
+tin.
+Giela boahtteájggáj le sierraláhkáj ájnas gå le
+prosentaj lågoj milta ienebu gå gasskabuolvas gudi
+sáhkadi kymrilasj gielav.
+Dát lij åvddånahttem mav
+juo máhttin registrerit 1991-álmmukjåhkåmin.
+Kymrilasj giela åvddånimev Walesan ij máhte tjielg-
+git ietjáláhkáj gå dåjmalasj båhtusin ællánahttem-
+bargos ja diedulasj almulasj giellaplánimis.
+buohtastahttemárvvo
+Buojkulvissan ájteduvvam gielajda le dánna nam-
+madum irlánda giella, inuitgiella Kalaallit nunaatin,
+báskalasj-, katalának-, maõria-, hawaiia-, skotta-gæli-
+ga- ja kymrilasj giela.
+Gájka dájs giellasebrudagájn le
+dåjmalasj ællánahttem barggo.
+Dile li sierraláhkáj, ja
+ij aktak åtsådallamijs máhte sirdeduvvat mekánalat-
+tjat sáme guovlojda.
+Valla dáj giellasebruda-gáj
+aktisasj ássje vuojnunagá le ællánahttembargon li
+dættodam gielav mánájgárdijn ja skåvlåjn.
+Giella-
+biessemánájgárde ja giellabiesseskåvlå li guovdátjin.
+Åvddånbuktem ja dássealedibme galggá sihkaras-
+stet vaj æjgáda joarkki vaddet unneplåhkogielav
+ietjasa mánájda.
+Mánájgárde ja skåvlå galggi liehket
+da ma vaddi gielav vijdábut daj dilijn gå æjgáda sihti,
+valla e des máhte.
+Oajvvadus ådå láhkaj nasjonála-
+lasj unneplågoj ja unneplåhkogie-
+laj birra Svierigin
+Svieriga ráddidus le ådåjakmáno 29.
+Biejve 2009
+vaddám ådå oajvvadusáv láhkaj nasjonálalasj ja
+unneplåhkogielaj birra Láhkarádáj.
+oajvvadusán li
+tjuovvovasj oajvvetjuoggá ma guosski sámegiellaj:
+sáme, meänkieli ja suoma gielaj háldadusguovllo
+galggq vijdeduvvat 13 suohkanijn; arvidsjaur, Berg,
+Härjedalen, Lycksele, Malå, sorsele, storuman, ström-
+sund, Umeå, Vilhelmina, Åre, Älvdalen och Östersund
+suohkana båhti maŋen.
+Åvdutjis lij Árjepluovve, Jiel-
+levárre, Jåhkåmåhkke och Gierun háldadusguovllon.
+Láhkaárvvalusá sisadno le njuolgadusá anátjit
+suomagielav meäkieli ja sámegielav oajválattjaj ja
+duobbmoståvlåj gáktuj.Vijdábiut de li láhkaárv-
+valusán mærrádusá suoma-, meänkieli og sámegiela
+birra mánájgárdijn ja boarrásijhuvson.
+Mij gullu mánájgárdijda galggá suohkan fállat
+æjgádijda/åvdåstiddjijda gudi sajev mánájgárddáj
+åhtsi dåjmajt gånnå le ålles jali oasse dåjmas suoma-,
+meänkieli jali sámegiellaj.
+Mij gullu boarrásijhuksuj oajvvaduvvá rievddadus
+sosiáladievnastuslágan mij sisadná suohkan galg-
+gá barggat nav vaj gávnnuji bargge gudi máhtti
+suoma-, meänkieli jali sámegielav gånnå le dárbbo
+boarrásij ulmutjij huvson.
+Vägverket (Rahtedoajmma) biejaduvvá lasedittjat
+ietjas bargov galbbit unneplåhkogielak bájkkenam-
+ma galbajt.
+stáhta ja suohkana oajválattja bádtjiduv-
+vi suodjalittjat unneplåhkogielak bájkkenamájt ja
+åvddånbuktet unneplåhkogielav vuojnnusij galbaj ja
+ietjá merkaj baktu.
+suoma-, meänkieli ja sámegiela háldádusguovlo
+stuoredibmáj juolloduvvá 50 milliåvnå kråvnå
+stáhtadoarjjagin guoskaduvvam suohkanijda.
+Guokta sáme giellaguovdátja ásaduvvi oarjjelsáme
+guovlluj, Lulle-Lusspáj ja Dearnnáj.
+sámedigge sverigin le ráddidusá åvdås jagen 2008
+giellagiehtagirjijn suohkanijda ja oajválattjajda barg-
+gam www.samediggi.se/4009.
+Ulmme giehtagirjijn
+le åvddånbuktet sámegielav ja lasedit sámemáh-
+tudagáv barggijn, valla aj lasedit álmulasjvuoda
+sámegiela anov oajválattjaj gáktuj.
+Giellagiehtagirjen
+le konkrehta oajvvadusá modellajda sámegielajn
+barggat suohkana dásen, modella giellaprográm-
+majda ja doajmmaplánajda.
+Vijdábut le skåve
+gielladilev guoradalátjit.
+Ulme, hásstalusá,
+guhkesájggásasj
+strategija ja dåjma
+oaHPPaT:
+Åhpadusáv nannit nuortta-,
+julev- ja oarjjelsámegiellaj gájkka
+dásen
+Famillja le ájnnasamos sadje biedjat vuodov máná
+gielalasj åvddånahttemij.
+Moadda sáme máná oadtju
+álgo rájes sámegielav iednegiellan- moattes sáme
+mánájs oadtju guokta iednegiela, sámegielav ja
+avtav mij ij la sámegiella, álu vuonadárro.
+Muhtema
+æjgádijs e huoman sámegielav máhte ja danen e
+máhte ietja sámegielav iednegiellan ietjasa mánájda
+vaddet.
+sáme gielaj ællánahttemijn le giellabarggo mij
+dagáduvvá mánájgárdijn ja skåvlåjn sierraláhkáj
+ájnas bs.
+kapihttalav giellaællánahttem åtsådallamijs
+ietjá rijkajn.
+Giellabiessemánájgárde ja giellabies-
+seskåvlå li guovdátjin.
+Mánájgárdijn ja skåvlåjn le áj-
+nas dahkamus sámegielav vijdábut guoddet daj bálij
+gå æjgáda sihti ietjasa máná galggi sámegielaga
+sjaddat, ja gå ietja e sámegielav máhte.
+Mánájgárdde le ájnas sadje gå máná galggi máhttet
+åvddånahttet buorre sámegielav avtastallamgiellan.
+Guovlojn gånnå sámegiella ij la avtastallamgiellan le
+sierraláhkáj ájnas vuododit mánáj sámegielak åvd-
+dånahttemav mánájgárde baktu.
+Danen le ájnnasin
+láhtjet dilev nav vaj sáme mánájgárddefálaldagá ja
+kvalitehtta nanniduvvi mánájgárdijn nuortta-, julev-
+ja oarjjelsáme guovlojn ja stuoráp stádajn.
+Åhpadus sámegiellaj ja sámegielan ålles skåvllåvád-
+tsema ájge åvddånahttá sáme mánáj máhtudagáv
+sámegielan ja sijáv gárvet oassálastátjit sámesebru-
+dagán dagu ålles giellaaddne.
+Ulmmen le sihkara-
+sstet sámegiela vuodoåhpadusá fálaldagáv gájkajda
+gænna le rievtesvuoda dasi nuortta-, julev- ja oarjjel-
+sáme guovlojn.
+Åhpadus galggá buorre kvalitehta
+árvustallamij vuodo milta.
+Buorre sáme oahpponævo
+li stuorra árvvon dán aktijvuodan.
+Buorre kvalitehtta åhpadusán ja buorre diehto sáme-
+giela åhpadusá fálaldagá birra vuojneduvvá buorre
+vájkkudussan dasi man galles válljiji sámegielav ålles
+skåvllåvádtsema ájge.
+Vuojnunagá le moattes sáme oahppijs gudi ierit
+gahttji mánájgárde ja skåvlå, mánájdáse ja nuoraj-
+dáse, ja vuodoskåvlå ja joarkkaåhpadusá gaskal.
+aktisasjprosjevta rápporta gaskal Mánájoahttse
+Vuonan, Mánájoahttse svierigin ja suoman Retten til
+medvirkning og innflytelse for samiske barn og unge
+(Rievtesvuoda oassálasstemij ja vájkkudibmáj sáme
+mánájda ja nuorajda 2008 jages, vuoset oahpponæv-
+vodille, åhpadiddjij ja skåvllåjådediddjij guotto li
+ájnas sivá ma máhtti tjielggit dáv stuorra gahttjamav
+åhpadusás.
+sihkarasstem diehti vuodov rekrutterimij-
+da virggeåhpadusájda gånnå le dárbbo sámegielak
+máhtudagás, le ájnas oahppijn le buorre fálaldagá
+sámeåhpadussaj ålles skåvllåvádtsemájge.
+Æjgádijda ja iehtjádijda máná birrusin vierrti
+látjeduvvat fálaldagá nav vaj sij oadtju sámegielav
+åmastit sæmmibåttå gå mánná sámegielav oahppá
+mánájgárden ja skåvlån, ja nav máhttá mánná doarj-
+jagav oadtjot ietjas giellaåhpadusán.
+bájkálasjsebrudagájn ja stádajn gånnå le luondulasj
+sámástit le aj buorren vaj sámegiella sjaddá luondu-
+lasj avtastallamgiella.
+alep åhpadussaj rekrutterim nuortta-, julev- ja oarj-
+jelsámegielan ja ietjá åhpadussaj gånnå le dárbbo
+sámegielak máhtudagás, le ájnas ásadit máhttobásav
+sámegiella sebrudagán, nav vaj barggovadde galggá
+máhttet rekrutterit sámegielak barggijt gænna
+le buorre sámegielak máhtudahka.
+nuora vierttiji
+diedoj ja máhtudagá baktu oadtjot diedojt máht-
+telisvuodaj birra majt sámegiela åhpadus vaddá,
+árvusmahteduvvat sámegiellaåhpadusáv válljitjit.
+Vijdábut de le ájnas buorre ja stuovvágis fálaldagájt
+alep åhpadussaj nuortta-, julev-, ja oarjjelsámegielan
+sámelága 3-8.
+§ mierret juohkkahattjan la rievtes-
+vuohta åhpadussaj sámegielan .
+Ulmmen le máht-
+tet fállat gájkajda gudi sihti sámgiellaåhpadusáv
+nuortta-, julev-, ja oarjjelsámegielan.
+Tjuovvovasj ulme galggi njuolgadussan liehket dán
+suorge åvddånahttemij:
+• láhtjet dilev nav vaj ienep máná sáme
+mánájgárddefálaldagájt oadtju
+• láhtjet dilev nav vaj árra giellaarvusmahte-
+duvvá mánájgárdijn
+• láhtjet dilev nav vaj gájkka oahppe gudi sihti,
+oadtju sáme åhpadusáv
+• láhtjet dilev nav vaj sierra ratjástibme sjaddá
+julev- ja oarjjelsáme åhpadusán
+• láhtjet dilev nav vaj buorre ålgoldisævto li
+sámeåhpadussaj
+• láhtjet dilev nav vaj buorre kvalitehtta sjaddá
+åhpadusán sámegiellaj ja sámegielan
+• arvusmahttet oahppijt joarkket sámegielajn
+nuorajdásen ja joarkkaskåvlån
+• láhtjet dilev nav vaj buorep ja ienep oahp-
+ponævo li sámegiellaj ja sámegielan
+• láhtjet dilev nav vaj ienebu åhpaduvvi sámegie-
+lakåvddåskåvlååhpadiddjen ja åhpadiddjen
+• láhtjet dilev nav vaj lasse- ja joarkkaåhpadus
+sámegielan åhpadiddjijda mánájgárdijn ja
+skåvlåjn
+• láhtjet dilev nav vaj stuoves fálaldagá sáme-
+giela åhpadusáv mánájda, nuorajda ja ållessjat-
+tugijda
+• Nannit ållessjattukåhpadusfálaldagáv nuortta-,
+julev- ja oarjjelsámegielan
+• láhtjet dilev nav vaj máhttelisvuoda sjaddi
+fámiljajda oassálastátjit nuortta, julev- ja oarjjel-
+sámegiela åhpadusájn
+suohkanij åvdåsvásstádus sihkarasstet sáme
+mánájda mánájgárddefálaldagájt gånnå oadtju
+nannidum ietjasa gielav ja kultuvrav, le dæt-
+toduvvam mánájgárddelágan 8.
+§:"suohkanin le
+åvdåsvásstádus nav vaj mánájgárddefálaldagá
+sáme mánájda sáme guovlojn le sáme giellaj ja
+kultuvrraj vuododuvvam.
+ietjá suohkanijn galggá
+dile láhtjeduvvat nav vaj sáme máná máhtti sihka-
+rasstet ja åvddånahttet ietjasa gielav ja kultuvrav."
+Mánájgárde lága 2.
+§ dættot mánájgárdde galggá
+vieledit sáme mánáj gielav ja kultuvrav: "sáme
+mánájgárdijn le vuordedahtte gávnnuji bargge gudi
+dåbddi sáme gielav ja kultuvrav."
+Udnásj ájge le moattelágásj sáme mánájgárde.
+Moadda mánájgárdijn le sámegiella bæjválasjgiel-
+lan.
+Muhtemijn li vas sáme- ja dárogiella adnogiela,
+ja muhtemijn vat dåssju dárogiella.
+Moadda dáro
+mánájgárdijn le sierra sáme åssudagá.
+Gávnnuji aj
+familljamánájgárde sáme åssudagáj/sijdaj.
+Gå le
+moattelágásj dásse sáme máhtudagás mánájn avta
+mánájgárden buktá hásstalusájt sáme gielav nan-
+nitjit.
+Rámmapládna mánájgárdijda sisadno ja dahkamusá
+mierret:" (..) sáme máná dárbahi doarjjagav bisodit ja
+åvddånahttet ietjasa gielav ja kultuvrav beruskahtá
+gånnå årru rijkan."
+sámedigge juollot ruhtadoarjjagijt Máhttodepar-
+tementa budsjehta badjel sáme mánájgárdijda,
+pedagogihkalasj nævoj bargojda, giellaåhpadussaj ja
+diehtojuohkem-, åvddånahttem- ja bagádallambarg-
+guj sáme mánájgárdijn ja mánájgárdijn sáme mánáj.
+sámedigge oassálasstá fylkaålmmåj aktisasjbargon
+mánájgárddesuorgen.
+sámedigge le dahkam strate-
+galasj plánav sáme mánájgárijda 2008-2011 jagijda.
+sámedikke ulmme le åvddånibme sáme mánájgárdijn
+gånnå sámegiella åvddånahttem le guovdátjin.
+sámedigge sihtá danen dán pládnaguhttalin
+vuorodit sáme gielav, mánáj rievtesvuodajt, ak-
+tisasjbargov itjá aktøraj, máhttolåpptimav ja
+værmádakásadimev, pedagogalasj nævojt, rekrutte-
+rimav, dutkamav, dieh-tojuohkemav ja bagádallamav
+nannit.
+sámedigge ájggu dán ájggegávdan ruhta-
+doarjjagijt sáme mánájgárdijda árvustallat.
+Fylkaålmmå jåhtuj biedjá mánájgárddepolitih-
+kav stáhta doarjjagij háldadime baktu, dahka-
+musájt mánájgárddelága ja suohkanijt bagádallat.
+Fylkaålmmå koordineri ja álgat åvddånahttembar-
+gov suohkanijn ja mánájgárdijn ja katisasjbarggá
+sámedikkijn ásadit sáme mánájgárddekonferánsajt.
+Fylkaålmmå juohká diedojt rievtesvuodaj ja fálal-
+dagáj birra, i.i.
+mánájgárddefálaldagáj sáme mánájda.
+Máhttodepartementan le bajemus åvdåsvásstádus
+åvddånahtátjit kvalitehtav ja stivrrimav ja ruhtadi-
+mev mánájgárddesuorgen.
+Departemænnta juohká
+sámediggáj rudájt kap.
+231, 50påsta badjel.
+Depar-
+temænnta aktisasjbarggá sámedikkijn dåjmajt tjuov-
+volit ráddidusá strategijajt máhttoåvddånahttemin
+ja rekrutterimi mánájgárddesuorgen.
+Diehtojuohkem mánájgárdde-
+ásadime birra sámij mánájda
+Diehtojuohkem rievtesvuodaj ja fálaldagáj birra
+sáme mánájda: Viertti diedojt sáme mánájgárd-
+defálaldagáj birra buorebut juogeduvvat, sihke
+mánájda sáme mánájgárdijn ja sáme mánájda dáro
+mánájgárdijn.
+Máhttodepártemænnta galggá aktan
+sámedikkijn diedojt juohket æjgádijda, auohkanijda,
+ja mánájgárddeæjgádijda sáme mánáj rievtesvuodaj
+birra ja makkár fálaldagá ja doarjjaårniga gávnnuji.
+MÁRKoMÁnÁK sÁME MÁnÁJGÁRDDE le
+priváhta mánájgárde skánijn oarjje-Tråmså.
+Mánájgárdde dåjmaduvvá Várdobáiki sáme
+guovdátjis.
+Mánájgárden li 18 ållesbæjválasj
+saje ja 3,2 stuoves virgge.
+Mánájgárdde fálla
+sajijt mánájda Evenássje, skáne ja Gieldanuore
+suohkanijs.
+Gallegattjajn mánájs le sámegiella
+sijddagiellan.
+Muhtem máná gulli sámegielav
+berrahijs, d.d.
+ádjájs ja áhkujs.
+De lidjin dárbo
+ienep sámegielak barggijs jus sámegiella
+galggá bæjválattjat gullut.
+akta prosjækta-
+bargge guhti le gålmmi vahkkuj mánájgárden
+le tjalmostam njálmálasj sámegiellaj lavllagij
+ja ståhkusij baktu, duov dáv tiema baktu dagu
+rievsagahttem ja guollim ja ietjá tiemá gånnå
+sáme giella ja kultuvrra le oajvvetiebmán.
+ståhkusa gånnå le ánnsidummávso li aj anon
+Máná li sámegielak birrusijn ja ietjá
+birrusijn maŋen læhkám gånnå le sábmáj
+ságastallam tjalmostuvvam.
+Mánájgárde bargge le stuorra åvddånimev
+vuojnnám.
+Prosjevta tjadá le aj åvdedum
+læhkám lasse sierrapedagogihkalasj máh-
+tudagá lasedibmeguovtegielakvuoda birra
+barggijda.
+sámedigge ruhtadij dáv gålmåjahkásasj pro-
+sjevtav assen guhkesájggásasj rahtjamussaj.
+Ulmmen le máná galggi máhttet oadtjot åh-
+padusáv sámegiella vuostasjgiellan gå skåvllåj
+álggi.
+Maŋŋela prosjevta ájge le mánájgárdde
+álgadam prosjevtav
+"Åhpa muv sámegielav åvddål skåvlå álgo".
+Dietojuohkem gájkka suohkanijda: Dámedigge
+ájggu dahkat bagádusáv sierra doarjjagij birra sáme
+mánájgárdijda, dán vuolen aj diedojt ma guosski
+fálaldágájda dáttja mánájda sáme mánájgárdijn.
+Departemænnta galggá bagádusá juohkemav
+vásstedit.
+Departementajn, fylkaålmmåjn ja sámedikkijn
+le aktisasj åvdåsvásstádus bádtjit suohkanijt ja
+mánájgárddeæjgádijt ásadit mánájgárddefálaldagájt
+sáme mánájda.
+Åvdåsvásstádus: Máhttodepartemænnta ja Sámedigge
+Ájggemierre: 2009
+Máhtudakåvddånibme gielajn
+guovdátjin
+stuorra hásstalussan le rekrutterit sámegielak
+mánájgárddebarggijt.
+le dahkam sierra strategijajt åvddåskåvllååhpa-
+diddjijt rekrutteritjit mánájgárddáj 2007-2011, aktan
+jahkásasj doajmmaplánaj.
+strategijajn dættoduvvá
+náv "mánájgárdijn sáme mánájn le dárbbo barggijda
+sámegielak máhtudagájn".
+sd.diedádusán.
+(2007-2008) Giella råvijt dahká dættoduvvi aj dárbo
+sáme mánájgárdijda ja mánájgárdijda sáme mánáj
+bargge gudi dåbddi sáme gielav ja kultuvrav.
+Máht-
+todepartemænnta sihtá nannit rahtjamusájt rekrut-
+teritjit ienep åvddåskåvllååhpadiddjijt mánájgárdij-
+da, dán vuolen sámegielak åvddåskåvllååhpadiddjijt,
+bs.
+dåjmajt sd.diedá.
+Máhttodepartemænnta le álgadam sierra máhtudak-
+strategijav Máhtudahka mánájgárdijn - strategija
+máhtudakåvddånáhttemij mánájgárddesuorgen
+Dættoduvvam le sáme máná hæhttuji
+oadtjot doarjjagav ietjasa gielav bisodittjat.
+todepartemænnta le biedjam rudájt máhtudakdåj-
+majda.
+Mánágárddeæjgáda máhtti åhtsåt stáhta
+máhtudakdoarjjagijt suohkanij baktu.
+Ájnas le jut
+suohkana ja priváhta mánájgárddeæjgáda arvus-
+mahtti sáme mánájgárdijt ja mánájgárdijt sáme
+mánáj ruhtadoarjjagijt åhtsåt, sierraláhkáj sámegiela
+Máhttodepartemænnta ájggu rudájt biedjat giel-
+lamáhtudagá åvddånahttemij barggijda sáme
+mánájgárdijn ja mánágárdijn sáme mánáj.
+temænnta ájggu aktisasjbargujn sámedikkijn dahkat
+dåjmajt.
+Gå galggá vaddet buorre giellaoahpov, de gájbbe-
+duvvá sáme mánájgárdde bargge máhtti sámegielav
+ja dav dåjmalattjat adni.
+Ájnas le jut mánájgárd-
+deæjgát vaddá máhttelisvuodav bárggijda sáme-
+gielav oahppat.
+Giella le kultuvrraguodde ja ållu
+guovdátjin sáme árvojt ja máhtudagájt joarkkemin.
+Mánájgárdde æjgáda hæhttuji vájmmelisát åhtsåt
+sámegielak barggijt gå almodi mánájgárddevirgijt.
+Ållu ájnas le barggijn le buorre máhtudagá duon
+dán árbbedábálasj dåjmajda ja vaj máhtti oahp-
+pat bágojt ja moallánagájt ma li luondulattja duon
+dán dilen.
+Jus mánájgárden ij le máhtudahka, de
+viertti mánnágárdde viedtjat ressursajt ålggolis.
+Mánájgárddáj le aj ájnas liehket diedulasj ja vaj
+tjielgga ulme le gåktu sij barggi giela ællánahttema
+Makkár oahppamvuoge váldeduvvi adnuj le
+ierit ietján tjanádum bájkálasj dilijda ja guovlo giel-
+ladilláj.
+Mánájgárdijda le ájnas duolloj dálloj ietjasa
+sáme giellaåhpadusáv árvustallat.
+Mánájgárde viettiji
+åvddånbuktet sáme gielav, ietjasij dokumentajn ja
+galbajn.
+Guovtegielakvuodan le gatjálvissan máhttet goap-
+pátjijt gielajt nav buoragit gå máhttelis.
+Guovtegielak
+mánájgárdijn/åssudagájn gånnå sáme ja dárogiela
+aneduvvi, hæhttuji bargge adnuj válldet moadda
+strategija, vuoge ja prinsihpa åvddånahtátjit guovte-
+gielak dåbdåv, nav vaj e agev sámegielav ierit vállji
+guládallamgiellan jus dárogielaga jali dáro-sámegie-
+laga li tjoahken11.
+Dárbbo le åvddånahttembargos ja vuogádusåvd-
+dånahttemis giellaåhpadusán sáme mánájgárdijn ja
+mánágárdijn sáme mánáj.
+Åvdåsvásstediddje: Máhttodepartemænnta aktisasj-
+bargujn Sámedikkijn ja guoskadaládum fylkaålmmåjn.
+11 Øzerk/Juuso: 1999: Pedagogisk idébok for tospråklige
+barnehager, 27. bielen.
+Pedagogalasj nævoj ma li hiebaduvvam sáme
+mánájda ja sáme mánágárijda ma tjuovvoli giella-
+bargov mánájgárdijn vádnuhi.
+Rámmaplána tjuov-
+volibmen mánájgárde sisano ja dahkamusáj birra, le
+Máhttodepartemænnta dahkam duov dáv tiebmá-
+girjátjijt, dáj gaskan aj sáme kultuvrra mánájgárden.
+Girjátja le juogedum divna rijka mánájgárdijda.
+Jage
+2009 alluj galggi dagáduvvat girjásj giellabirrusa ja
+giellaarvusmahttema birra.
+Girjásj galggá jårggåluv-
+vat sámegiellaj.
+Máhttodepartemænnta galggá aj
+jårggålit rámmaplánav mánájgárdij sisano ja dahka-
+musáj birra julev- ja oarjjelsámegiellaj.
+ájggu departemænnta dahkat jiednafijlajt nuort-
+tasáme rámmaplána jårggålussaj.
+Departemænnta
+árvustallá dahkat dav sæmmi oarjjel- ja julevsábmáj.
+Máhttodepartementajn aktisattjat le sámedigge
+gárvedime bagádusáv mij galggá vuosedit bálggáv
+mij máhttá liehket mánájgárde sisadno mij gullu
+sáme giella- ja kultuvrraåvddånahttemij.
+aktisasjbarggo ja aktijvuoda mánájágárde ja skåvlå
+gaskan le ållu ájnnasa sáme mánnáj gå galggá
+åtsådallat aktelasj giellaåvddånahttemav Máhttode-
+partemænnta ájggu nuorttasámegiellaj jårggålit
+bagádusáv:"Fra eldst til yngst.
+Samarbeid og sam-
+menheng mellom barnehage og skole"- "Boarrasab-
+musis nuoramussaj.
+Aktisasjbarggo ja aktijvuoda
+mánájgárde ja skåvlå gaskal", ja dan maŋŋela árvus-
+taláduvvá jårggåluvvat julev- ja oarjjelsámegiellaj.
+Bagádus máhttá liehket ájnas nævvon sihkaras-
+stemin ja vaj sáme máná ja sijá æjgáda oadtju
+åtsådallat buorre sirddemav institusjåvnåj gaskal.
+Máhttodepartemænnta galggá dahkat bagádallam-
+nævojt giellaarvusmahttema birra æjgádijda gejn li
+máná mánnáruhtamávso álldarin.
+ájggu dájt nævojt nuorttasámegiellaj jårggålit, ja dan
+maŋŋela árvustaláduvvá julev- ja oarjjelsámegiellaj
+jårggåluvvat .
+Mánájgárdijda, mánájgárddeæjgádijda ja suohka-
+nijda mánájgárddeoajválattjan, le ájnnasin oadtjot
+dakkár diedojt ma máhtti vaddet arvusmahttemav
+giellabargguj mánájgárden.
+ájggu láhtjet dilev nav vaj diehto- ja åtsådallamoabl-
+lom buorre giellaåvddånahttemdåjmajs (dán vuolen
+aj giellalávggomprosjevtajs) gávnnuji departementa
+ietjasa webbabielen, ådåsgirjijn ja ietjá hiebalgis
+kanálaj baktu diedojt oablodit suohkanijda ja
+mánájgárdijda.
+Åvdåsvásstediddje: Máhttodepartemænnta
+vuodoåhpadusfálaldahka sámegiellaj ja
+sámegielan
+Máhttodepartemænnta galggá láhkavaddemav ja
+vuodoáhpadusá tjadádimev álmmukrievtesvuodaj
+ævtoj sissŋelij oadtjot, ja vájmmelisát dahkat nav
+vaj juridihkalasj ja politihkalasj vælggogisvuodaj
+gáktuj majt Vuodna le iLo-konvensjåvnå nr 169 ja
+Ån-sjiehtadusá iemeálmmugij rievtesvuodaj birra
+vælggogis rievtesvuodaj adnemin.
+Åhpadusláhka le dat mij vuodoskåvlå ja joarkkaskåv-
+lå åhpadusáv reguleri 6-2 § juohká vuodoskåvlå
+dásen guovlojt ålggolin ja sissŋelin sámegiela
+háldadusguovlo.
+Háldadusguovlo sissŋelin le gájkajn
+vuodoskåvlå álldarin rievtesvuohta åhpadussaj
+sámegiellaj ja sámegielan.
+Háldadusguovlo ålggolin
+le binnemusát lågev oahppijda gudi sihti åhpadusáv
+sámegiellaj ja sámegielan rievtesvuohta åhpadussaj
+ja nav guhkás jus vil gudás li juohkusis.
+Guovlojda
+ålggolin sámegiela háldadusguovlo le sámijda vuo-
+doskåvlå álldarin rievtesvuohta åhpadussaj sáme-
+gielan.
+Daj bálij gånnå ij máhte åhpadusáv vaddet
+klássan åhpadiddjijn, rahpá láhka máhttelisvuodav
+"sadjásasj vuogij milta dákkár åhpadussaj".
+Dát sihtá
+javllat buojkulvissaj guhkásåhpadussa.
+Åhpadusláhka 6-3§ le mærrádusá sáme joarkkaåh-
+padusá birra.
+Dánna nammaduvvá "sámijn
+joarkkaåhpadusán le rievtesvuohta åhpadussaj
+sámegielan." Daj bálij gånnå dákkár åhpadus ij máhte
+avta skåvlån vatteduvvat máhttá i.i.
+guhkásåhpadus
+aneduvvat.
+Vijdábut de vaddá láhka mærrádusájn
+"muhtem skåvlå galggi fállat åhpadusáv sámegiellaj
+jali sámegielan jali sierra sáme fágajn joarkkaskåvlån
+sissŋelin sierra kursaj jali sierra juohkusijda.
+Fylkasuo-
+hkan máhttá aj ietján fállat dákkár åhpadusáv".
+sáme åhpadusá åvdåsvásstádus le juogedum
+moatte doajmme gaskan.
+• suohkanijn/fylkasuohkanijn le åvdåsvásstádus i. i.
+mánájgárddefálaldagá ja vuodoåhpadusá pláni-
+mis, látjedimes ja tjadádimes.
+• Fylkaålmmåjn le åvdåsvásstádus i. i oatsodimes ja
+loabálasjdárkestimes, gujttimássjijs, diehtojuoh-
+kemis ja bagádallamis, lágaj ja mærradusáj tjuov-
+volimes ja adnujválldemis, ja doarjjagij koordineri-
+mis ja juohkemis.
+• Åhpadusdirektoráhtan le åvdåsvásstádus i. i.
+diededit ja álgadit paralella oahppoplánajt Máht-
+tolåpptimin- sáme, dahkat bagádusájt aktelasj fá-
+gajn, rápportajt bærrájgæhttjijs oadtjot, sámedig-
+gáj ruhtadoarjjagijt t åhpadussaj sámegiellaj ja
+sámegielanháldadi juollodum stáhtabudsjehta
+badjel ja bargos mij tjuovvu guovdásjvattedum
+eksámenijs sámegielan vuostasj ja nubbengielan.
+Ållo bargos le sámedikkijn aktisattjat.
+• Máhttodepartementan le i. i. åvdåsvásstádus
+dahkat lágajt ja mierredit láhkatjállusijt, sáme
+giela ja ietjá sierra oahppoplánaj stuorrudagá-
+ja ressursaplánajs, fáhka- ja tijmmajuohkemis,
+bajemus diehtojuohkemis suorgen ja sámedikkijn
+konsulterimis.
+sámedigge mierret oahppoplánajt sámegielan vuo-
+do ja joarkkaskåvlåjda ja oahppoplánajt sierra sáme
+fágajda joarkkaåhpadusán, ja sámedigge vaddá
+aj láhkatjállusijt sisano birra nasjonálalasj oahp-
+poplánajn 2-3§ ja 3-4 §, mij sáme álmmugav vælg-
+gogissan dahká giela-, kultuvra- ja sebrudakiellema
+åhpadusá hárráj bs.
+6-4§ åhpaduslágan.
+sámedigge
+iesj vuorrot, ja dahká ja álgat dåjmajt suorgen ietjas
+politihka duogátjijn.
+sámedigge le avtaárvvusasj
+konsultasjåvnnåbielle stáhta oajválattjaj ja goappá-
+tja biele libá vælggogisá guorrasit tjoavddusij gáktuj.
+oahppe gejn le iesj ájnegasj rievtesvuohta åhpadus-
+saj sámegielan, máhttá vuodo- ja joarkkaskåvlå
+åhpadusán válljit tjuovvovasj 4 lágásj oahppoplána
+dárogielan ja sámegielan:
+oahppijn gejn le sámegiella vuostasj- jali nub-
+bengiellan ælla bákkulasj amásgiela/gielalasj
+tjegŋudahka vuodoskåvlån ja amásgiela joark-
+kaskåvlå åhpadus, valla sijájn le rievtesvuohta dákkár
+åhpadusáv oadtjot jus sihti.
+skåvllåæjgát máhttá
+fállat sámegiela åhpadusáv amásgiela oahppoplána
+oahppe gudi åhpadusáv oadtju sámegielan
+amásgiela oahppoplána milta, e besa dárogiela nub-
+bengiela åhpadusás ja árvustallamis.
+Darogiela ja sámegiela åhpadusájt hæhttuji geh-
+tjadallat aktisattjat gå dárofáhka "vaddá" tijmajt
+sÁME
+DÁRo
+oahppapládna
+sámegiella vu-
+ostasjgiellan 1
+oahppopládna
+dárogiella
+oahppijda gejn
+le sámegiella
+vuostasjgiellan
+oahppijn le
+rievtesvuohta
+bessat árvustal-
+lamis ja åh-
+padusás dáro
+nubbengielan.
+vuostasjgielan-
+sámegiella 1
+dárogielan
+(nasjåvnålasj)
+Guokta vuos-
+tasjgiela.
+oahp-
+pijn le rievtes-
+vuohta bessat
+árvustallamis
+ja åhpadusás
+dáro nub-
+bengielan.
+sámegiella
+nubbengiellan-
+sámegiella 2
+sámegiella 3
+sámefáhkaj.
+sáme ja dáro fágajn li moadda aktisasj-
+oasse, ja danen la ájnas lahka aktisasjbargojn dá
+guovta fága gaskal, bs.
+ulmev oahppoplánan sáme-
+giella vuostasjgiellan ja ulmev dárogiella oahppijda
+gejn le sámegiella vuostasjgiellan.
+Dáro- ja sámegiela åhpadusá plánim ja organi-
+serim le hásstalussan skåvlåjda ja skåvllåæjgádijda,
+sierraláhkáj skåvlåjda sámegiela háldadusguovlo
+ålggolin.
+Dát galggá dáhpáduvvat sissŋelin mierre-
+dum tijmmalågo ja mierredum oahppoplánaj milta,
+sæmmibåttå gå rievtesvuoda hiebadum åhpadussaj
+åhpaduslága 1-3.
+§, galggá dievdeduvvat.
+sámeåhpadusá plánim ja hiebadibme le åhpadiddjij-
+da hásstalussan.
+Juohkka jahkedásen máhttá liehket
+oahppe ma li oalle sámegielaga, oahppe gudi máhtti
+vehin sámegielav ja oahppe gudi e majdik máhte,
+valla sihti sámegielan åhpadusáv.
+Åhpadus galggá
+gájkajda hiebaduvvat.
+statistihkan "Samiske tall forteller 1 - kommentert
+statistikk 2008" Fágalasj analyjssajuohkusis sáme
+statistihkán åvddånboahtá sámegiela oahppelågo
+binnom le nubbengielafágan boahtám, ja de le
+sierraláhkáj oarre dágástallat nubbengiela ævtojt.
+Dákkár dágástallamin hæhttu ulmusj gæhttjat
+oahppij ålles barggonoadev ja skåvlåj ja åhpadiddjij
+ævtojt åhpadusáv oahppijda hiebadittjat.
+Ævto ma
+hæhttuji dágástaláduvvat ja árvustaláduvvat le i. i.:
+• oahppopládna ja tijmmalåhko dárogielan
+(vuostasjgiellan) oahppijda gejn le sámegiella
+nubbengiellan
+• Åhpadusá organiserim ja plánim
+• sámegiela åhpadusá ruhtadimev
+• Viehkkenævo åhpadiddjijda (bagádusá j. n.
+Årnik viertti árvustaláduvvat.
+Viertti gehtjaduvvat
+gåktu oahppopládna ja tijmmalågo dárogielan
+doajmmi.
+Dáj båhtusij duogátjijn viertti hiebadibme
+åvddålijguovlluj árvvaluvvat.
+suohkana ja fylkasuohkana oadtju jahkásattjat sierra
+mierredum ruhtadoarjjagav sámeåhpadussaj, d.s.j.
+åh-
+padusáv sámegiellaj ja sámegielan.
+Doarjjaga galggi
+buktet ruhtadimijt nav vaj sámegiella sáme oahp-
+pijda vuodo- ja joarkkaskåvlån åhpaduvvá.
+de galggi doarjaga aj dahkat nav vaj åhpadiddjij
+máhtudahka sámegielan ja kultuvran nanniduvvá.
+suohkana ja fylkasuohkana li vælggogis vaddet
+åhpadusáv sámegielan oahppijda gejna le åhpadus-
+lága milta rievtesvuoda.
+Áhpadusdirektoráhtta le
+buktám doarjjaårniga árvustallamav departemæn-
+ntaj jagen 2008.
+Máhttodepartemænnta sihtá dát
+galggá tjuovvoluvvat sierraláhkáj viertti ulmmejåk-
+såma árvustaláduvvat, ja gehtjaduvvá suomagiela
+doarjjaårniga aktijvuodan.
+Departemænnta le ájgij
+milta registrerim duhtamahtesvuodav doarjjaga
+stuorrudagá gáktuj.
+Máhttodepartemænnta ájggu
+jahkásasj budsjæhttagiehtadallama aktijvuodan
+dáv árvustallat.
+Dættoduvvat val viertti jut oahppij
+rievtesvuoda le stuovvása berustahtek doarjjaga
+stuorrudagás, ja suohkana hæhttuji åttjudit buorre
+kvalitehtav fáladagájda nav vaj åhpadusá ulmme
+jåvsåduvvá.
+Guoradallat oahppij sámeåh-
+padusá árvustallamav
+nav gåktu le tsuojggiduvvam sd.
+diedá.
+(2007-2008) sámepolihkka, de le moatten sebrudagá
+suorgijn dihto vánesvuohta dassta mij dáhpáduvvá
+skåvllåárggabiejven.
+i. i. vuojnnu tjoahkkájlåhko
+oahppijs gudi sámegielav válljiji, le unnánasj binnum
+maŋŋela gå Máhttolåpptim doajmmagådij, valla
+sámegiela åhpadusá åhtsåma le målsudahkkása fyl-
+kas fylkkaj.
+Åhpadusdirektoráhtta ájggu guoradallat
+åttjutjit buorep duogásjdiedojt man láhkáj oahppe
+oadtju ietjasa sámegiela åhpadus rievtesvuodajt,
+ja gåktu oahppe ietja åhpadusáv árvustalli.
+Ájg-
+gomussan le i. i. oadtjot stuoráp vuodov máhttelis
+rievdádusájda sámeåhpadusán nav vaj buorebut
+máhttá oahppij åhpadusdárbojt gåbttjåt.
+Åvdåsvásstediddje: Åhpadusdirektoráhtta Ájgge: 2009
+Bagádusá galggi dagáduvvat nav vaj åvddån-
+boahtá gåktu máhttá buorre hiebadum åh-
+padusáv vaddet.
+Fágaj oahppoplánaj bagádusá
+e galga liehket dakkára ma gåbttji ålles plánav,
+ienni vaddet buojkulvisájt gåktu åhpadus
+máhttá plániduvvat ja tjadáduvvat ja gåktu
+oahppe máhtti árvustaláduvvat duon dán dásen.
+Bagádusá vierttiji vaddet konkrehta buojkulvisájt
+gåktu máhtudakmihtojda máhttá vaddet konkreh-
+ta sisanov juohkka dásen ja buojkodit åvddåni-
+mev dásij gaskan.
+Bagádusá LK06-s:aj dagáduvvi sæmmi láhkáj gå
+bagádusá LK06:aj, dsj.
+dahkamusgirjij milta Máht-
+todepartementas Åhåadusdirektoráhttaj.
+Bagádusá galggi dahkat nav vaj åhpadus sámegie-
+lan ja dárogielan orgániseriduvvá nav vaj oahppe
+oadtju åhpadusáv doajmme lágaj ja njuolgadusáj
+gájbbádusáj gáktuj.
+Bagádusá sámegiella vuostasj-
+giellan ja sámegiella nubbengiellan vierttiji vuoro-
+duvvat.
+Åhpadusdirektoráhtan le oajvvevásstádus
+bagádusájt dagádtjit, aktisasjbargujn sámedikkijn.
+Rátjaduvvá gærggat bagádusáj sámegiella vuostasj-
+giellan ja sámegiella nubbengiellan 15.05.2010.
+Dåj
+ietjá bagádusáj barggo mierreduvvá Sámedikke ja
+Åhpadusdirektoráhta gaskal.
+Åvdåsvásstediddje: Åhpadusdirektoráhtta
+aktisasjbargujn Sámedikkijn
+Suohkanij ja fylkasuohkanij
+sámegiela åhpadusá rievtesvuodaj
+Åhpadusdirektoráhtta ja fylkaålmmå li da gudi
+suohkanij vælggogisvuodajt ja oahppij rievtesvuo-
+dajt åhpaduslága milta bærrájgæhttji.
+Dát gullu
+sámegiela åhpadusán aj.
+Máhttodepartemænnta le
+gåhttjom Åhpadusdirektoráhtav jagen 2009 tjadádit
+bærrájgæhtjov gåktu suohkana ja fylkasuohkana
+tjuovvoli sáme oahppij rievtesvuodajt åhpaduslága
+milta, dán vuolen aj oahppij máhttelisvuodajt oahp-
+ponævojda.
+sámedigge galggá sæhkáj bærrájgæht-
+tjo bárgguj.
+Åvdåsvásstediddje: Åhpadusdirektoráhtta/fylkaålmmå
+Moadda suohkana aktisasjbarggi sámegiela åh-
+padusán guhkásåhpadusá baktu.
+Fylkasuohkana
+barggo guhkásåhpadusá åhpadiddjij værmádahka
+viertti vijdábut åvddånahteduvvat, ja viertti guovlo-
+lasj tjåhkanime ásaduvvat åhpadiddjijda allaskåvlåj
+aktisasjbargujn.
+Værmádahka galggá ásaduvvat
+åhpadiddjijda gænna le sámegiela guhkásåhpadus.
+Åhpadusdirektoráhtta oadtju láhtjet dilev nav vaj
+dákkár værmádahka ásaduvvá.
+Åvdåsvásstediddje: Åhpadusdirektoráhtta /
+Fylkaålmmå/allaskåvlå
+Aktisasjbarggo Svierigijn
+sámeåhpadusá birra
+2005 tjavtja ja 2006 gidá lij aktijvuohta svieriga ja
+vuona departementajn majn le åvdåsvásstádus
+sámeåhpadusás dágástalátjit oarjjelsáme vuodoåh-
+padusáv rádjáguovlojn.
+sáme mánájn svierigin ælla
+vásstediddje rievtesvuoda dagu sáme mánájn Vuo-
+nan.
+oahppe oadtju fálaldagáv sámegielan iedne-
+giellan, valla ælla dagádum sierra oahppoplána sáme
+oajvvaduváj i. i. goappátja rijka galggin
+guoradallat máhttelisvuodajt ja hieredusájtma luluj
+gávnnuji njuolgadusájn mij guosská vuodoskåvlå
+åhpadusá aktisasjbargguj rájáj badjel.
+Tjielgas le
+huoman dánna lisj juridihkalasj gássjelisvuoda masi
+ij le nav álkke tjoavddusijt gávnnat.
+Dát guosská i.
+i. goappán rijkka galggá liehket oajválattjan åh-
+padusájn ma rájájt rastidi, ja jus soames bále rijka
+æbá le avtamielalattja konkrehta åhpadusá hárráj ja/
+jali fálaldagá ruhtadibmáj.
+Hásstalusá le árvustalá-
+dum sámekonvensjåvnå bargo aktijvuodan.
+Máhttet aktisattjat rájáj badjel barggat le ájnas, sier-
+raláhkáj mij guosská oarjjel- ja julevsáme åhpadussaj
+ja åvddånahttemij.
+aktijvuodav válldet svierigijn dágástalátjit mákkár
+máhttelisvuoda li gávnatjit tjoavddusijt majt oahppe
+goppátjij rijkajn máhtti ávkástallat.
+Ájgge: 2009 gidá
+Aktisasjbarggo Suomajn sáme
+åhpadusá birra
+suomajn aktisasjbarggo le ienemusát læhkám
+tjanádum skåvlåjda sirman ja Uhtsjågån aktisasj
+åhpadusájn guokti vahkkuj.
+sidot le joarkket dájna
+Duodden de viertti guhkásåhpadusá
+plána tjuovvolibmáj buorebut látjeduvvat aktisasj-
+bargguj rájáj rastá divna gålmå sáme gielajda.
+Åvdåsvásstediddje: Åhpadusdirektoráhttat/
+Fylkaålmmå Nordlándan, Tråmsån ja Finnmárkon
+sámedikken le åvdåsvásstádus háldadit ruhtadoarj-
+jagijt sissŋelin økonomalasj rámmaj ma juolloduvvi
+stáhtabudsjehta baktu sáme oahpponævojda.
+stuorra oahpponævo vánesvuohta le ájn oarjjel-,
+julev- ja nuorttasámegiellaj ma li åvddånahtedum
+Máhttolåpptima - sáme gáktuj.
+akta hásstalusssan
+le oadtjot nuoges oahpponævvotjállijt jus ep galga
+"masset" fáhkaulmutjijt skåvlås.
+Sámedikke stratega-
+lasj plánan oahpponævvåvddånahttemij 2009-2012
+le oahpponævo vuoroduvvam oarjjel-, julev- ja
+nuorttasámegiellaj árvvalusáj milta majt oadtjun
+mánájgárdijs ja skåvlåjs guosskavasj guovlojs.
+sihka-
+rastem diehti oahpponævo båhti oahppijda adnuj,
+gálggi oahpponævo liehket navku.
+sámedigge le
+pilotprosjevtav Divtasvuonan álgadam, gånnå le
+ulmmen åvddånahttet Ájluovta skåvlåv resurssa-
+skåvllån julevsáme oahpponævoåvddånahttemij.
+Åtsådallama dás pilotprosjevtas máhtti aneduvvat
+åvddånahtátjit resurssaskåvlåjt oarjjel- ja nuort-
+tasámeguovlon aj.
+Sáme oahpponævo - buvtadibme,
+juogadibme ja jårggålibme
+sáme oahppanævoj vánesvuohta le tjalmostuv-
+vam moatten aktivuodan.
+biejaj Åhpadusdirektoráhtav aktan Fylkaålmmåjn
+Finnmárkon guoradalátjit makkár oahpponævo
+gávnnuji oarjjel- julev- ja nuorttasámegiellaj ja
+ma máhtti aneduvvat Máhttolåpptim - sámen, ja
+makkár oahpponævo vádnuni fágajn/tiemájn ja
+dásijn.
+Guoradallam vuoset li ájn stuorra dárbo sáme
+oahpponævojda ma li hiebadum Máhttolåpptimij-
+sábmáj.
+2009-gidá galggá ásaduvvat aktisasj barggojuogos
+gånnå le dahkamussan buktet oajvvádusájt dåjmaj-
+da ma máhtti sáme oahpponævvo åvddånahttemav
+dåbmarabbon dahkat.
+Åvdåsvásstediddje: Sámedigge/Åhpadusdirektoráhtta
+Ájgge: Juogos ásaduvvá 2009 gidá
+Diehtojuohkemdåjma
+sámeåhpadusá rievtesvuodaj ja
+vælggogisvuodaj birra
+Galggá dagáduvvat/latjeduvvat buorep diehto-
+juohkemdåjma sámeåhpadusá rievtesvuodaj ja
+vælggogisvuodaj birra, ja sáme oahpponævoj birra
+aj.
+Diehto galggá mannat fylkasuohkanijda, suoh-
+kanijda, æjgádijda ja oahppijda.
+Diehtojuohkemijn
+galggá dættoduvvat jut skåvllåæjgát viertti diedojt
+viedtjat, åvddåla skåvlåj tjáledime, jus oahppe galggá
+sámeåhpadusáv.
+Dát gullu gå skåvllå álggá, skåvllå
+målssomij bále ja gå oahppe manná avta åhpadusá
+dáses nubbáj.
+Dákkár diehtojuohkem aj galggá ål-
+lessjattukåhpadusán.
+Diehtojuohkem viertti aj boahtet internæhttaj, ja
+brosjyvrajn, Diehto galggá juogeduvvat nav vaj jåkså
+divna sáme guovlojda.
+Åvdåsvásstediddje: Åhpadusdirektoráhtta/
+Fylkaålmmå/ Sámedigge.
+Ájgge: Bårggemáno 2009
+sijda ma gehtjaduvvi doaresbællán dáttja aktijvuo-
+dan, le álu sáme guovdásj guovlojn ja buorre saje
+bisodittjat sáme gielav, kultuvrav ja sebrudakiel-
+lemav.
+Vuodo- ja joarkkaskåvlå le Máhttolåpptima
+- sáme baktu vælggogisá vattátjit buorre kvalitehtak
+åhpadusáv sáme gielajn, kultuvrajn ja sebrudakiel-
+lemijn vuodon.
+sijddaskåvlåjn le, dan lahkavuodajn
+viesso sáme sebrudahkaj ja árbbedábálasj æládusáj-
+da, buorre máhttelisvuodav duohtan dahkat dákkár
+Åhpadus ja bajássjaddam sámegielak
+birrusin vaddá buorre máhttelisvuodajt ájnegis
+oahppáj åvddånahtátjit ietjas sáme gielav luondulasj
+adnogiellan.
+Giehpep le aj ávkástallat ressursaul-
+mutjijt bájkálasj sebrudagán åhpadusán gå skåvllå le
+bájkálasj sebrudagán.
+sijddaskåvlåj hiejtedibme, nuortta- julev- ja oarjjel-
+sáme guovlojn, máhttá buktet nievres vájkkudusájt
+giellaåvddånahttemij sáme sebrudagájn ja danen
+aj ålles sáme sebrudahkaj.
+Vájkkudusá sijddaskåvlåj
+hiejtedimijn máhttá liehket ieritjåhttåm sáme sijdajs.
+Dát le ájtto smávva sámegielak sebrudagájda ma li
+ájnnasin sáme gielav bisodittjat.
+ieritjåhttåm máhttá
+buktet sjaddobuolvva massá lahkavuodav ja die-
+dojt bájkálasj sebrudagás, luondos ja árbbedábálasj
+æládusájs gulluvasj terminologijajn.
+Åvdåsvásstádus almulasj skåvllåstruktuvras le suo-
+hkanijn ja fylkasuohkanijn.
+Ráddidus ij máhte
+mierredit gåktu skåvllåstruktuvrra galggá suoh-
+kanijn ja fylkasuohkanijn, dát gullu vuojn suohkana
+iesjmierredibmáj.
+sæmmibåttå le aj suohkanijn ja
+fylkasuohkanijn åvdåsvásstádus rijkajgasskasasj
+vælggogisvuodaj gáktuj sámijda.
+Diedulasjvuohta
+dán birra viertti buktet alla sjielmáv sijddaskåv-
+låj hiej-tedimij hárráj sáme guovlojn ja ij berus
+dagáduvvat dárkkelis guoradallamij dagá.
+Dát le
+aj buojkulvissan masi sámedigge sámelága milta
+viertti vatteduvvat máhttelisvuodav javllamusáv
+Vájku gåktu, de le suohkanijn åvdåsvásstádus
+láhtjet buorre åhpadusfaládagájt, aj sámegielan ja
+sámegiellaj, dajda skåvlåjda gåsi oahppe sirdeduv-
+vi.
+Muhtem bále máhttá aj bájkálasj dile buktet
+máhttelisvuodajt buorep kvalitátijvalasj sámegiela
+faládagájt gå stuoráp skåvlåjn.
+Dá li árvustallama ma
+buoremusát dagáduvvi bájkálattjat.
+sámedigge sihtá doajmmaplána aktijvuodan ráddi-
+dus galggá árvustallat álgadit mierreduvvam doarj-
+jagijt sijddaskåvlåjda ma sámegiellaj ja sámegielan
+åhpadusáv vaddi.
+Raddidus ij vuojne dáv ávkálattjan,
+valla vuoset dasi jut Barggo- ja sebrudahttemdepar-
+temænnta le bivddim lagáp aktisasjbargguj Ks'ajn ja
+sámedikkijn sámepolitihka birra suohkanijn, gånnå
+aj suohkana ålgoldisævto sáme fálaldagájda máhttá
+liehket tiebmán.
+RØRossÁME GUoVLon le åvddånahtedum
+lahka aktisasjbargov gaskal institusjåvnåj
+gænna le åvdåsvásstádus sáme åhpadusás,
+juoga mij buvtij binnemus ieritdiededimev
+oahppijs gejn li sámeåhpadus vuodoåh-
+padusán.
+skåvlåj aktisasjbargujn válldá aajege
+sáme giella- ja máhtudakguovdásj sáme oahp-
+pev ålles vuodoåhpadusá tjadá, ja tjuovvol
+oahppijt gå manni mánájgárdes vuodoskåvllåj
+ja vuodoskåvlås joarkkaskåvllåj.
+skåvlå, æjgáda
+ja oahppe oadtju rádijt, bagádusáv ja diedojt
+rievtesvuodaj, åhpadusfálaldagá, giellaválljima,
+tijmmajuohkema ja fága tijmmaplánima birra.
+GiELLaaRVVUsMaHTTEMPRosJÆKTa
+sVÁHKEnin
+Jagen 2001 álgadij sámedigge vidájahkásasj
+giellaarvusmahttemprosjevtav sváhkena
+bajássjad damguovdátjin Engerdal suohkanin.
+Giellaarvusmahttemprosjækta lij mánájgárd-
+dáj organiseridum das mielas gå máná galggin
+oarjjelsámev oahppat luondulattjat bæjvásasj
+giellaadnema baktu.
+Mánájskåvlån oadtjun
+máná oarjjelsáme åhpadusáv, vijdábuj de
+oadtjun oarjjelsámegiellaj åhpadusáv moatten
+fágan.
+Prosjæktalåhpan máhttin máná dábálasj
+oarjjelsáme ságastimev dádjadit.
+Máhttin aj
+vásstedit ja ságastimev oarjjelsábmáj hædodit.
+giellaåhpadus ja alfabetiserim
+ållessjattugijda
+Mij guosská vuodoåhpadussaj ållessjattugijda, de
+unnán ietjáláhkáj árvvaluvvá sámegiellaj ja sáme-
+gielan åhpadusrievtesvuodaj birra.
+Dábálattjat viertti
+gájbbádusá sámegiela åhpadussaj duostoduvvat
+ållessjattuk sámes guhti vuodoåhpadusáv dárbaj.
+§ nammat rievtesvuodajt sámegiela
+åhpadussaj.
+Dánna le huoman sáhka ietjádis gå
+rievtesvuoda ma åhpaduslágas tjuovvu, ja æk-
+ton dán mærrádussaj le i. i.
+"Rievtesvuohta dahká
+juohkkahasj máhttá gájbbedit oadtjot tjadádit
+guoskavasj sámegiela ållessjattukkursav iednegiel-
+lan, doajmme ållesjattukåhpadusá njuolgadusáj
+sissŋelin."
+Ållessjattugij åhpadussaj ælla sierra ruhtadoarj-
+jaga.
+Ålgusgålå hæhttuji gåbtjåduvvat suohkanij ja
+fylkasuohkanij rámmaj sissŋelin, ja dákkár fálaldagáj
+láhtjem le ájnegis suohkanij ja fylkasuohkanij åvdås-
+vásstádus.
+Danen le ájnnasin vuorodit åhpadusrudájt
+njuolgadusáj ja åhpadusdárboj gáktuj.
+sij gudi sihti ållessjattukåhpadusáv, hæhttuji ietja
+ietjasa åhpadusdárboj diededit.
+Åhpadus le navku ja
+galggá doajmme oahppaplánajt tjuovvot.
+suohkana ja fylkasuohkana máhtti vaddet oahppo-
+lihtojda åhpadusáv vaddet vuodo ja joarkkaskåvlå
+åhpadussuorgen.
+Åhpadus galggá aj dalloj liehket
+navku oasseválldijda.
+Valla jus åhpaduslihtto vaddá
+åhpadusáv vuodoskåvlå ja/jali åhpadusá suorgen
+suohkanijn ja fylkasuohkanijn sjiehtadusá dagá, de
+kurssadivut gájbbeduvvá.
+Kurssadivut aj gájbbeduv-
+vá gå oahppolihto organiseriji kursajt ietjá fágajn ja
+tiemájn, i. i. sámegielan.
+Guokta sáme åhpaduslihto li, sáme oahppolihtto
+ja Merrasáme oahppolihtto, majn li oajvveulmmen
+barggat nav vaj åhpadus sáme gielan ja kultuvra-
+árben vatteduvvá.
+5-jahkásasj sámegiela
+ållessjattukåhpadusprográmma
+sámedigge ja sáme allaskåvllå le sjiehtadallam
+5-jahkásasj sámegiela ållessjattukåhpadusprográm-
+mav tjadádit divna sáme giellaguovlojn.
+Ulmmen ål-
+lessjattukprográmmajn le jåksåt gájkajt gudi e sáme-
+gielav máhte vijdes sáme giellaguovlon.
+Dåjmajt
+ájggu sierraláhkáj tjadádit dåppe gånnå dárojduht-
+tempolitihkka le dahkam stuorámus vahágijt.
+Ållessjattuk sáme oadtju åhpadusfálaldagájt nuortta-,
+julev- jali oarjjelsámegiellaj.
+Ulmmen le sáme galg-
+gi ietjasa gielav válldet ruopptot ja vaj sáme giella
+galggá aleduvvat dassta gå ienebu dav adni.
+Gájkka
+sáme giellabirrusa galggi bargguj sæhkánahteduv-
+vat.
+Dat sihtá javllat sáme giellaguovdátja, suohkana
+ja ietjá doajmme giellabirrusijn galggi lahka aktisasj-
+barggat.
+sáme allaskåvllå oadtju åvdåsvásstádusáv
+prosjevta praktihkalasj tjádádimes.
+Dåjma ruhtaduv-
+vi sámedikkes doarjjagij sámeálmmuga fåndas.
+Åvdåsvásstediddje: Sámedigge
+Iednegiellaanalfabetisma
+guoradallam ja sámegiela
+åhpadusdárbo ållessjattugijda
+sámedigge fállá, sáme allaskåvlåjn aktisasjbargujn,
+sámegiela åhpadusáv ållessjattugijda vidá
+jahkásasj prográmma baktu.
+aktisasjbargujn Barggo- ja sebrudahttemdepar-
+tementajn ájggu álgadit guoradallambargov
+gånnå le ulmmen ienep diedojt oadtjot iedne-
+giellaanálfabetisma birra sámeálmmugin (dåssjå
+ulmutja gudi sámásti, valla gudi sámegielav e lågå
+jalik tjále).
+Guoradallam galggá aj gåbttjåt sámijt
+gænna le binná jali vádno sáme giellatjehpu-
+dahka.
+ij le ulmmen oadtjot ålles guoradallamav
+galla ulmutja li dájn juohkusijn, valla guoradallam
+galggá sulástahttet vijddudagáv, ja aj åhpadusdár-
+bojt árvustallat.
+almoduvvá guoradallam- ja dutkamdahkamus
+bielnupjáhkásasj jahkevirge sissŋelin.
+galggá gåhtjoduvvat dán bargguj oassálasstet.
+Åvdåsvásstediddje: Máhttodepartemænnta/
+Barggo- ja sebrudahttemdepartemænnta/
+Åhpadusdierktoráhtta
+Ájgge: Gárveduvvat 2010-2012 (gatjálvis goassa
+guoradallam álggá)
+Alfabetiserimprosjækta Tråmsån
+Tråmså fylkasuohkan ájggu álgadit alfabetiserim-
+prosjevtav ållessjattugijda fylkan.
+Ulmmen pro-
+sjevtajn le oassevállde galggi arvusmahteduvvat
+formáliserit ietjasa sámegiela máhtudagáv, nav vaj sij
+máhtti sámegielav njálmálattjat ja tjálalattjat adnet.
+Ájggomussan le studieguovdátja vidán, gudán
+sajen Tråmså fylkan kursajt ásadit.
+Prosjevta birra le
+tjáledum aktisasjbarggosjiehtadusán sámedikke ja
+Tråmså fylkasuohkan gaskan.
+Vijdábut de rabáduvvá næhttasadje prosjæktaoas-
+seválldijda gånnå le máhttelis gielav adnet friddja, ja
+guládallat gaskanisá ja prosjæktajådediddjijn.
+Åvdåsvásstediddje: Tråmså fylkasuohkan
+Dárbbo le sámegiela dutkamijt ja åhpadusájt nannit.
+sáme allaskåvllå le guovdásj institusjåvnnå sáme
+dutkamværáldin åvdep sáme instituhtajn dutkamås-
+sudahkan.
+Tråmså universitehtta le juogedum
+nasjonálalasj åvdåsvásstádusáv sáme dutkamis ja
+åhpadusás Vuonan.
+sáme åhpadus guovdásj Tråmså
+universitehtan barggá universitehta dutkam- ja åh-
+padusdåjmaj nannimijn ma gulluji sáme ja iemeálm-
+muga dilijda.
+Konkrehta prosjevtaj baktu álgat ja
+jådet guovdásj ietjasa dutkamav, ja fágajgasskasasj
+-dutkam- ja åhpadusaktisasjbargov álgat ja koordi-
+nere.
+Bådådjo allaskåvllå vaddá åhpadusfálaldagájt
+julevsáme gielan oassen åhpadiddje ja åvddåskåvl-
+lååhpadiddjeåhpadusás jali dagu joarkkaåhpadus-
+san.
+nuortta-Trøndelága allaskåvllå le juogedum
+nasjonálalasj åvdåsvásstádusáv oarjjelsáme gielas
+åhpadiddjeåhpadusá aktijvuodajn.
+sámedigge le tsuojggodam fálaldagá vierttiji sihka-
+rasteduvvat guoskadaládum allaskåvlåjn vájku man
+binná studentajs le gudi sihti oarjjel- ja julevsáme
+åhpadusáv tjadádit.
+Dáj åhpadusájn ij goassak
+vuordeduvá ållo ulmutja, ja dajnas le sierraláhkáj ájn-
+nasin smávva sáme gielajda jut sámegielak máhtu-
+dahka gávnnu.
+sÁMEDiGGE LE ÁsaDaM stipendav alep
+Ulmmen le samegielak fáhkaul-
+mutjijt rekrutterimav lasedit duon dán fáh-
+kasuorgen.
+Jagen 2009 vuoroduvvá sáme
+oahpponævvopedagogihkka, åvddåskåvllå- ja
+gájkkásasjåhpadiddjestudenta gejn le sáme-
+giella fáhkasuorgen, alep åhpadus oarjjel-,
+julev-, jali nuorttasámegielan gånnå oarjjel-
+sábme ja julevsábme alemusát vuoroduvvi,
+joarkkaåhpadus boarrásijhuvson, ja joarkkaåh-
+padus duostodit ja máhtsadit psykososiálalasj
+skihpudagájt sáme mánájn ja nuorajn.
+Jus
+ájnegis stipenda rámma li smáve dajna sivájn
+gå li ållo dåhkkiduvvam åhttse, de juogeduvvá
+avta ållo ruhta gesik.
+Nordlánda fylkasuohkan ájggu arvusmahttet
+sámegiela máhtudagáv ienedittjat i. i. dajnas
+sihkarasstet dåhkkiduvvam fáhkabarggijt sáme
+máhtudagáj duon dán virgijn.
+Fylkasuohkan
+juollot giellaåhpadusstipendajt arvusmahtátjit
+ulmutjijt sámegiellaåhpasdusáv válldet.
+stipænnda máhttá aj juogeduvvat åhttsijda
+gudi sámegielav låhki universitehta- ja allaskåv-
+lå dásen ja åhttsijda gejn le sáme giellaåhpadus
+joarkkaskåvlån.
+Åhpadusinstutusjåvnå mierredit ietja makkár åh-
+padusfálaldagájt galggi álgadit ja gåktu dá organi-
+seriduvvi.
+Máhttodepartemænnta ájggu daj institu-
+sjåvnåj gudi fálli åhpadusáv sámegiellaj ja sáme-
+gielan aktisattjat tjadá mannat barggo- ja åvdås-
+vásstádus juohkemav dáj gaskan, ja ájggu láhtjet
+dilev nav vaj lagáp aktisasjbarggo dáj institusjåvnåj
+gaskan sjaddá, ja aj aktisasjbargguj ietjá institu-
+sjåvnåj ma li guovlojn gånnå le dárbbo sámegiela
+åhpadusájs.
+Åhpadusinstitusjåvnå máhtti åhtsåt oadtjot vissa
+sajijt, i. i. sáme åhttsijda, muhtem åhpadusá åhttsij-
+da.
+Tråmså universitehtta, Finnmárko allaskåvlån,
+Lillehammera allaskåvlån, ja Veterineraallaskåvlån li
+sierra saje sáme åhttsijda muhtem åhpadusájn.
+Sáme åhpadiddjeåhpadus
+sáme allaskåvllåj viertti dárbulasj hiebadáhkkás
+sadje ásaduvvat bessat boahtteájge vuodoskåvlå
+åhpadiddjeåhpadusá rámmaplánas.
+Departemæn-
+nta ájggu fámov sirddet sáme allaskåvllåj mij gullu
+ådå sáme åhpadiddjeåhpadusá struktuvrraj ja háb-
+máj.
+Le gal aj nsajenis vaddet bajemus nasjonálalasj
+mærrádusájt (láhkatjallusav) háme guhkudagá ja
+oajvveåsij hárráj (fágaj, pedagogihka, práksisa jná)
+mij galggá gullut sáme vuodoskåvlå åhpadiddjeåh-
+padussaj aj.
+Rekrutterimvuodo ja sámegielak
+åhpadiddjij dárbo guoradallam
+Dárbbo le dåjmajt álgadit nannitjit sámegielak
+åhpadiddje rekrutterimav.
+Departemænnta ájggu
+rekrutterimvuodov guoradallat sáme alep åhpadus-
+saj ja dárbojt sámegielak åhpadiddjijs.
+Dárbbo le aj
+oadtjot diedojt åhpadiddjediles sáme skåvlåjs sáme
+guovloj ålggolin.
+Rekrutterimdåjma sáme
+åhpadiddjeåhpadussaj ja
+åhpadiddjeåhpadussaj sámegiela
+fágajn
+sámegiellaj ja sámegielan åhpadiddjeåhpadusán le
+unnán rekrutterim.
+Dárbbo le sierra dåjmaj lásedit-
+tjat berustimev åtjåtjit sáme åhpadiddjeåhpadussaj
+jali sámegiela fágajn dáro åhpadiddjeåhpadusán.
+Rekrutterimdåjma vierttiji plániduvvat ja tjadáduv-
+vat dajs institusjåvnåjs ma åhpadusáv fálli, ja majn
+li buoremus diedo birrusijs gåsstå le luondulasj
+studentajt rekrutterit.
+Departemænnta biedjá rekrut-
+terimdåjmajda ruhtadimev.
+Rekrutterimratjástibme
+Finnmárkon - niehkovigge
+sáme allaskåvllå, sámedigge, Ks Finnmárkon,
+Finnmárko allaskåvllå ja Fylkaålmmå Finnmárkon le
+álgadam rekrutterimtatjástimev åttjudittjat ienep
+studentajt dán guovte åhpadiddje allaskåvlåjda.
+Ratjástime namma le "Drømmejobben/Gollevirgge";
+http://www.hifm.no/drommejobben
+Åvdåsvásstediddje: Fylkaålmmå Finnmárkon
+Ájgge: ådåjakmános 2009 - biehtsemánnuj 2009
+2009 jage rájes álgij årnik studentajda gudi ålliji
+muhtem åhpadiddjeåhpadusáv i. i. masterprográm-
+mav åhpadiddjeåhpadusás gielajn jali realfágajn,
+gånnå oadtju luojtedum oasev åhpadusluojkas gå li
+dævddám ienemusát 60 oahppatjuorga sámegielan
+oassen vuodoåhpadusás åhpadiddjen.
+Joarkkaåhpadus sámegielan
+åhpadiddjijda
+Máhtudagá kvalitehtta - joarkkaåhpadus åhpa-
+diddjijda (Kompetanse for kvalitet - videreutdanning
+for lærere), fáladuvvá åhpadussa ienemusát 60 åh-
+padustjuorgaj rádjáj da gålmå sámegiellaj sáme al-
+laskåvlån, Bådådjo allaskåvlån ja nuortta-Trøndelága
+allaskåvlån.
+Ulmutja galggi máhttet diehtet goassa
+åhpadus álgeduvvá.
+Åhpadusfáládagájn galggi
+liehket vuostatjin åhpadiddjij hárráj, valla máhtti aj
+rabáduvvat ietjá dåhkkiduvvam åhttsijda.
+21. doajmma
+Departemænnta doarjju sáme giela kursajt ja
+åhpadusájt duon dán dásen ma aktisattjat or-
+ganiseriduvvi aktan sáme allaskåvlåjn, ietjá
+åhpadiddjeåhpadusinstitusjåvnåjs ja sáme giel-
+laguovdátjijs.
+Sierra dåjma giellaåvddånimev
+nannitjit oarjjelsáme ja julevsáme
+guovlojn
+oarjjel ja julevsámegiela li ájtedum dilen ja dárbbo le
+dåjmajda ma li njuolgga hiebadum sierra dárbojda
+dáj sebrudagájn.
+Máhttá liehket dåjma d. d. oarjjel-
+sáme resurssaguovdátjij ásaduvvamij ja nannimij,
+máhttelisvuodajda ållessjattukåhpadussaj ja famil-
+lja vuodo åhpadussaj julev- ja oarjjelsámegielan ja
+nannitjit bájkálasj ja guovlolasj giellasajij mánájda,
+nuorajda ja ållessjattugijda nannitjit.
+oarjjelsáme ja julevsáme sebrudagá iesj åvddånbukti
+ietjasa dárbojt gielav nannitjit.
+Danen biejaduvvá
+sierra ruhta prosjevtajda ma máhtti julev- ja oarjjel-
+sáme gielav nannit.
+temænnta vuorddá Fylkaålmmå nordlándan dájt
+rudájt háldat.
+Åvdåsvásstediddje: Barggo- ja sebrudahttemdeparte-
+mænnta/Fylkaålmmå Nordlándan
+Ájgge: Doajmmaplána doajmmaájgen
+Oarjjelsáme giellabiesse
+Fylkaålmmå nordlándan ja sámeskåvllåstivrra svieri-
+gin le aktan dahkam prosjæktaplánav oarjjelsáme
+giellabiesijda.
+Ulmmen le ælládahttet, nannit ja åvd-
+dånahttet oarjjelsámegielav.
+Prosjevtan le ulmmen
+jåksåt gájkka oahppijt gejn li oarjjelsáme åhpadus
+vuodoskåvlån Vuonan 6.-9. klássagijda ja 5.-8. klás-
+sagijda svierigin.
+Duodden galggá liehket æjgádij
+tjuovvolibme sijájt gænna li máná oassálassten.
+sij
+gudi åhpadiddjen oassálassti, lågådiddje ja arvus-
+mahtte prosjevtan sjaddi aj oadtjot máhttelisvuodajt
+fágalasj tjiegŋudahttemij jus le ávkálattjan pro-
+sjæktaj.
+Vuostasj giellabiesse lij Mittådalenin 2008.
+Giellabiesen lidjin 70 oassálasste.
+dahttemdepartemænnta le juollodam ruhtadimev
+prosjæktaj 2008 jage ja ájggu ájn joarkket prosjevtav
+doarjjot.
+Prosjevtan le plánidum guokta giellabiese jahkáj
+gålmå jahkáj.
+Åvdåsvásstádus: Fylkaålmmå Nordlándan
+Åvddånahttemprosjækta Nuortta-
+Trøndelága fylkasuohkanin
+nuortta-Trøndelága fylkasuohkan le 2008 rájes
+sámegiela háldadusguovlo sissŋelin, ja ájggu jagen
+2009 ásadit 3-jahkásasj åvddånahttemprosjevtav
+åvddånahtátjit ja nannitjit oarjjelsáme gielav ja
+kultuvrav.
+Prosjevtan le sierra dæddo aktanahttet
+sámegiela åhpadusáv.
+Prosjækta galggá åvddånaht-
+tet modellajt aktanahtátjit sámegiela åhpadusáv
+13-jahkásasj skåvllåájgen ja alep åhpadusán, ja
+åvddånahttet dåjmajt gånnå giella ja kultuvrramáh-
+tudahka aktan gehtjaduvvi.
+aktisasjbarggoguojme
+prosjæktaj le snåasen tjïelte ja ietjá dåjmadiddje
+vuodoåhpadusán ja alep åhpadusán.
+Barggo- ja
+sebrudahttemdepartemænnta doarjju prosjevtav.
+Åvdåsvásstediddje: Nuortta-Trøndelága fylkasuohkan
+Lullesáme giela ja kultuvra
+ællánahttem
+Lullesáme musea njávddámin (neidenin) le álgadam
+bargov 3 jahkásasj prosjevtajn mij galggá ællánaht-
+tet gålldåsáme gielav ja kultuvrav rádjárasstididdje
+aktisasjbargujn lulle-/gålldåsámij gaskan Vuonan,
+suoman; ja soajttá aj Ruossjájn.
+aktijvuohta ásaduv-
+vam le gaskal guoskadaládum birrusij, organisa-
+sjåvnåj ja institusjåvnåj suoman ja Vuonan åttjudit-
+tjat aktisasj gålldåsáme giella- ja kulturdåjmajt 2009
+jage rájes.
+ruhtat dåjmajt.
+mænnta
+Bihtámsáme gielav ja kultuvrav
+ællánahttet
+Bihtámsáme Vuonan li unna juohkusasj ja bihtám-
+sáme giella ja kultuvrra le garra dætto vuolen.
+Bihtámsáme li dáv maŋemus lågejagev álggám bih-
+támsáme giela ja kultuvrav ællánahttem barggujn.
+Dárbbo le álgadit dåjmajt sæmmi modella milta gå
+lullesáme giela gáktuj.
+Barggo- ja sebrudahttemde-
+partemænnta ájggu danen rudájt biedjat álgátjit
+ællánahttemdåjmajt bihtámsáme gelan ja kultuvran.
+Ájggeguovddelis doajmma le álgadit bihtámsámijn
+ságastallamijt, Árran julevsámeguovdátjijn ja sá-
+medikkijn.
+Åvddåprosjækta plániduvvá 2009 jage.
+aDnET:
+Almulasj fálaldagájt sámegiellaj
+lasedit addnijda gájkka sebrudak-
+suorgijn
+Giela åvddånahteduvvi ja bisoduvvi gå guládallam ja
+aktanahttem le ja gå aneduvvi.
+Giela ma e aneduvá
+sjaddi sadjásisá masset.
+Moattes sámijs sámásti,
+valla e sámegielav tjále ja lågå.
+Tjállem tjehpudagá
+ja terminologija vánesvuohta dahká nav vaj dárro
+aneduvvá vuohkasabmusin.
+Båhtusin sjattasj ruvva
+nav vaj sámegiella sajev massá dárogiellaj, ja nav
+binnu sámegiela bæjválasj dárbbo.
+Gielav nannidijn
+le danen dárbbo agev vijdedit sajes gånnå giella le
+dárbulasj ja ájnas guládaládimijn bæjválasj iellemin,
+bargoj aktijvuodan ja almulasj iellemin.
+Dát gájbbet
+diedulasj dásev anátjit sámegielav ájnegis ulmutjijs,
+sáme bájkálasj sebrudagájn, sáme barggosajijn,
+sáme institusjåvnåjn ja oajválattjajs sámegiela anon.
+nannusap sámegiela åhpadus ja lasse sámegiela
+adno almulasj ja priváhta sajijn máhttá aktan vaddet
+synergijafámojt ma máhtti nánnit sámegiela dilen
+árggabiejven ja lasedit ávkálasj vuojnojt sámegielav
+máhttet.
+sámegiella le uddni moatteláhkáj priváhtiseridum ja
+gássjegis sadjihin.
+Buojkulvissaj le binná sáme tev-
+stajs internehtan.
+Gallegasj girjjeoassása sámegielak
+girjijt vuobddi, ja gallegasj bibliotehka sáme girjijt
+luojkki.
+sámegiela anon nannitjit le danen ájnas
+sáme tevstajt ja sáme girjálasjvuodav dahkat sadjihin
+moatten sajen.
+ienemus oasse sámegielagijs uddni le doajmme
+dáro-sáme guovtegielaga.
+sij gudi bajássjaddi
+avtagielak sámegielagijn sijdan oahppi dárogielav
+skåvlåjn, rádnajs ja sebrudagás ietján.
+Juska moattes
+vuojnunagá sámegielav ja dárogielav máhtti buo-
+ragit, de gåjt le sámegiella ájn dat majt buoremusát
+máhtti.
+Rievtesvuoda sámegielav adnet almulasj aktijvuo-
+dajn le i. i. daj ájnnasamos rievtesvuodajs sáme álm-
+mugij.
+Gå sámelága giellanjuolgadusá doajmmagåh-
+tin, de sjattaj dættodum rievtesvuoda sáme gielav
+adnet galgaj vuostatjin gå dárbbo tjielgga ja dárkkelit
+ja dalloj gå dádjadit galggá mij javladuvvá.
+Dánna le
+varresvuodadievnastus ja riektásuorgge guovdátjin,
+danen gå gielalasj vánesvuohta dáj suorgijn buktá
+vuorbedisvuodajt sidjij gesi dát gullu.
+Ráddidusá mielas le ájnas ásadit guovtegielak
+sebrudagájt dåppe gånnå dát le máhttelis, ja le
+positijva mielan vijdábuj sámegiela háldadusguov-
+lov vijdedit.
+sámelága giellanjuolgadusá vaddi viesádijda giela-
+lasj rievtesvuodajt almulasj orgánaj aktijvuodajn.
+gullu oadtjot njuolgadusájt jårggåluvvat, almodusájt
+ja sjiemájt sámegiellaj, rievtesvuodav vásstádusájda
+samegiellaj, vijdedum adnuj sámegiellaj riektásuor-
+gen, ja vijdedum adnuj sámegiellaj varresvuoda- ja
+sosiálasuorgen, ajnegis girkko dievnastusájt, rievtes-
+vuodav åhpadusvirggelåbijda ja rievtesvuoda sáme-
+giela åhpadussaj.
+sámelága giellanjuolgadusáj árvustallamis mij
+tjadáduváj 2007 jage åvddånbådij ienemus oasse
+almulasj orgánajs ma guoskadálli sámelága giel-
+lanjuolgadusájs, e lága gájbbádusájt ållåsit dievde.
+Danen ij le álmmuk lága háldadusguovlon sihkaras-
+tedum rievtesvuodajt sámegielav anátjit almulasj
+orgánaj aktijvuodajn dan dásen majt giellanjuol-
+gadusá biedji.
+oajvvesivva dási le máhtudak vánes-
+vuohta sámegielan almulasj suorge barggij gaskan.
+oajvvehásstalussan le sámegiela anov lasedit
+suorgijn gånnå giella uddni le rasjes dilen, dagu
+merrasáme, márkkosáme, julevsáme ja oarjjelsáme
+guovlojn.
+nubbe stuorra hásstalussan le ienedit
+almulasj barggijt sámegielak máhtudagájn, sihkaras-
+stet sámegielagij rievtesvuodajt kriminálasuorgen ja
+sihkarasstet buorre varresvuoda-, hukso-, ja sosiála-
+dievnastusájt ja girkko dievnastusájt sámegiellaj
+sáme addnijda.
+Tjuovvovasj dåjma vierttiji liehket njuolgadussan
+vijdábuj åvddånahttemij almulasj dievnastusájn
+sámegiellaj:
+• Åvddånahttet nuortta-, julev- ja oarjjelsáme
+terminologijav varresvuoda- ja huksodievnas-
+tusá, bulke ja kriminálahuvso ja ietján almulasj
+háldadusá adnuj
+• Åvddånahttet buorre varresvuodadievnastusájt
+sámegiellaj sáme mánájda ja nuorajda
+• sihkarasstet varresvuodadievnastusájt sáme-
+giellaj vuoras sámijda
+• sihkarasstet sámegielagij rievtesvuodajt kri-
+minálhuvson
+• Åvddånahttet buorre ja doajmme sáme
+dålkkådievnastusáv
+• Oadtjot sadjásis dåhkkidimårnigav sáme
+dålkåjda
+• ásadit kursajt sáme gielan ja kultuvran almulasj
+barggijda
+• Åvddånahttet báhkogirjijt nuortta-, julev- ja
+oarjjelsámegiellaj almulasj háldadusá hárráj
+• Åvddånahttet departementaj næhttabielijt
+nuortta-, julev- ja oarjjelsámegiellaj
+• Åvddånahttet buorre årnigijt jårggålittjat lágajt,
+láhkatjállusijt ja almulasj dokumentajt nuortta-,
+julev- ja oarjjelsámegiellaj
+• Åvddånahttet dåhkkidimårnigav lágajda ma li
+sámegielajda jårggåluvvam
+• sihkarasstet bærrájgæhttjoårnigav sámelága
+giellanjuolgadusáj tjovvolimev
+• sihkarasstet vaj stáhta etáhta adnuj válldi
+prográmmajt má sámegiela bokstávajt
+giehtadalli
+• sihkarasstet vaj almulasj regisstara sámegiela
+bokstávajt giehtadalli
+sámelága giellanjuolgadusá vaddi viesádijda gie-
+lalasj rievtesvuodajt almulasj orgánaj aktijvuodajn.
+Giellanjuolgadusájn le vuostatjin ulmmen sáme-
+giela aledit dásev ja láhtjet dilev sámegiela adnuj
+almulasj dievnastusáj gáktuj.
+Divna almulasj orgána
+ma guoskadaláduvvi sámelága 3. kapihttalis ja dan
+láhkatjállusis, le vælggogis gåtsedit vaj njuolgadusá
+tjovoduvvi.
+Juohkka orgánan le åvdåsvásstádus
+dasssta vaj le máhtulasj sámegielak bargge.
+Åtsådal-
+lama le vuojn nav vaj gássjelis suohkanijda dievddet
+njuolgadusáj mærrádusájt, danen gå le ulmutjijs
+vánesvuohta gudi tjálalasj ja njálmálasj sámegielav
+máhtti virgijda suohkanijn.
+sámelága giellanjuolgadusáj árvustaláduvvin 2007
+jage.
+Árvustallam dagáduváj sáme instituhtas Kul-
+tuvrra- ja girkkodepartementa gåhtjodusás.
+Árvustal-
+lamis åvddånbådij ienemus oasse almulasj orgánajs
+ma guoskadálli sámelága giellanjuolgadusájs, e
+lága gájbbádusájt ållåsit dievde.
+oajvvesivva dási
+vuojnnet le máhtudak vánesvuohta sámegielan
+almulasj suorge barggij gaskan.
+Ulmme sámegielav
+ja dárogielav dássádit giellaháldadusguovlo sissŋelin
+vuojnnet ij le vuojga duohtan boahtám.
+sámegie-
+lav ja dárogielav dádjadit avtaárvulasj giellan le gis
+dábálasj dádjadus.
+nubbe vuogas sivva sámelága
+giellanjuolgadusájs le jut tjadáduvvam li vijdes ja
+ådåsdahko barggo duostotjit guovtegielak dievnas-
+tusájt, suohkanijn, fylkasuohkanijn ja stáhta etáhtajn.
+Árvustallamis åvddånboahtá vijdábut máhttá
+gatjálvisáv buktet jus sámelága njuolgadusá ållåsit
+dievddi gájbbádusájt eurohpá guovllo- ja unneplå-
+gogielaj lihton.
+Dættoduvvá jut háldadusguovlo
+geografalasj ráddjijibme le mierredime rievtesvuo-
+daj ávkkimav sámelága milta.
+Vuoseduvvá dasi jut
+geografalasj raddjim mij aneduvvá unneplågogielaj
+lihton le ienep hiebadahkes gå dat mij aneduvvá
+sámelága giellanjuolgadusájn, ja dát árvustallamrap-
+porta milta buktá sisŋeldis rijdov dássásasjgiehtadal-
+lamprinsihpa ja avtaárvulasj- ja dássásasjprinsihpav.
+Árvustallamrápportan oajvvaduvvá danen jut
+gatjálvis ienep hiebadahkes geografalasj ráddjim
+árvustaláduvvá sierra.
+Sámelága njuolgadusáj
+árvustallam
+sámelága giellanjuolgadusáj árvustallama gatjálvisáj
+duogátjijn ja gå háldadusguovllo le vijdeduvvam
+nuorttasáme, julevsáme ja oarjjelsáme gielajda,
+vuojnná Barggo- ja sebrudahttemdepartemæn-
+nta dárbov lagábut sámelága giellanjuolgadusájt
+árvustallat rijkajgasskasasj ieme-álmmukgielaj
+mærrádusáj gáktuj.
+Dárbbo le aj árvustallat dajt javl-
+lamusájt majt sámedigge ja sáme girkkoráde li buk-
+tám mij gullu guovtegielakvuohtaj girkko dåjmajn
+háldadusguovlon.
+Barggo- ja sebrudahttemdepartemænnta ájggu ál-
+gadit bargov sámelága giellanjuolgadusájt árvustal-
+lat rijkajgasskasj vælggogisvuodaj gáktuj ja árvvalit
+jus rievddadibmáj le dárbbo.
+Árvustallam dagáduvvá
+sámedikkijn konsultasjåvnå baktu.
+Sámelága giellanjuolgadusáj
+bærrájgæhttjo
+sámedigge le jagij 2000, 2004 ja 2008 tjadádam sáme-
+giela dile guoradallamijt ja árvustallam sámelága
+giellanjuolgadusájt 2007 jage,
+dájs åvddånbådij ienemus oasse almulasj orgánajs
+ma guoskadálli sámelága giellanjuolgadusájs, e lága
+gájbbádusájt ållåsit dievde rievtesvuodaj gáktuj ad-
+net sámegielav almulasj orgánaj aktijvuodan sáme-
+giela háldadusguovlon.
+Guoradallama aj vuosedi
+dille le unnán rievddam ájgij milta.
+ájggu sámelága giellanjuolgadusáj dárkkestimen
+árvustallat jus, dagu oassen nannitjit sámegielav,
+viertti láhkamierredit loahpádusáv bærrájgæhtjo
+hárráj suohkanij ja fylkasuohkanij sámelága giella-
+njuolgadusáj tjadádime birra.
+Åvdåsvássterdiddje: Barggo- ja sebrudahttemdeparte-
+oajvvesivva dási gå sámlága giellanjuolgadusá e ål-
+låsit dievdeduvá, vuojnnet le máhtudak vánesvuohta
+sámegielan almulasj háldadusá barggij gaskan, ja
+gå rekrutterimvuodo álmmugin mij gullu ulmutjijda
+fáhkaåhpadusájn ja sámegielak máhtudagájn le
+unne.
+Lasedit almulasj barggij lågov gejn le sáme-
+giela máhtudahka gájbbet buorre årnigijt sámegiela
+åhpadusájda ja buorre årnigijt lasse- ja joarkkaåh-
+padusájda sámegielan.
+JUs aKTaK aLMULasJ oRGÁDna ij tjuovo
+njuolgadusájt sámelága giellakapihttalijn máht-
+tá sån gesi ássje njuolgga gullu, gujddit dan
+lagámus bajemus orgádnaj gujddimus guos-
+ská, bs.
+sámelága 3-11 §.
+Fylkaålmmå le gujd-
+dimusorgádna mij gullu gujddimusájda ma
+guosski suohkana jali fylkasuohkana orgánajda.
+Rijkavijddusasj sáme organisásjåvnåjn ja rijka-
+vijddusasj almulasj orgánajn majn le dahka-
+musá ma sierra ålles jali åsijt sáme álmmugij
+guosski, le aj gujddimusriektá dákkár ássjijn.
+sæmmi guosská aj ássjijda gånnå ælla aktak
+ájnegis ulmusj sierra guoskadaládum.
+DiVTasVUona sUoHKan TRÅMsÅ UniVER-
+siTEHTaJn aktisattjat ásadi sáme kultuvr-
+ramáhtudagá åhpadusáv gånnå julevsáme
+guovllo tjalmostuvvá.
+Åhpadus le gålmå
+2-bæjvvásasj tjåhkanimijda organiseriduvvam,
+ja gájkka tjåhkanime le Divtasvuonan.
+joarkkaåhpadusfálaldagá hámen mij maŋŋela
+tjadádum eksámena vaddá 10 oahppotjuorga.
+Åhpadusfálaldahka le boahtám jåhtuj dah-
+kamusás ofuohtá guovlo máhtudakkåntåvrås
+(RKK ofoten), ja mij lij sierraláhkáj hiebadum
+åhpadiddjij ja iehtjádijda hárráj åhpadussuor-
+gen Divtasvuona suohkanin.
+Åhpadus le aj
+ávkálasj juohkka almulasj barggijda ja iehtjádij-
+da gudi barggi sáme gatjálvisáj jali moattekul-
+tuvrak aktijvuodajn.
+Badjel 80 diededim oasse-
+vállde tjåhkanin åhpadusá rahpamij ja vuostasj
+kurssatjåhkanibmáj.
+sámelága 3-7.
+§ javllá barggen bájkálasj jali guovlo-
+lasj almulasj orgánan sámegiela háldadusguovlon
+le rievtesvuohta virggeloahpáj bálkkájn åttjudittjat
+allasis sámegiela máhtudagáv gå orgánan dakkár
+máhtudahkaj le dárbbo.
+Láhkatjállusa 2.§ dáv tjielggi
+dárkkelappot, ja javllá gånnå dát le praktihkalasj ja
+økonomalasj ávkken, viertti sámeåhpadus dáhpáduv-
+vat aktisasjbargujn gaskal ietjá orgánaj ma guoska-
+dalli sámelága 3.
+Kapihttalis ja dan láhkatjallusis.
+Barggen orgánajn gudi virggeloabev vatteduvvi
+sámegielav åhpatjit avta åhpadusinstitusjåvnån, le
+rievtesvuoda bálkkáj åhpadusá ájge.
+Bálkkáåsij ålgus-
+máksem máhttá vatteduvvat gå åhpadus le ienep gå
+masi orgánan le dárbbo ja gå åhpadus ij le njuolgga
+dárbbo dievnastusán.
+Vijdábut de javllá láhkatjállusa
+§ jut aj orgána ma e guodkadaláduvá sámelága
+3-7 §, vierttiji aj barggijda vaddet virggeloabev
+åhpatjit sámegielav gå le sámegielak máhtudagás
+dárbbo12.
+sámedikke mielas le jáhkedahtte almulasj dåj-
+madagá e vuoroda sámegiela åhpadusáv ietjasa
+Dát åvddånboahtá i. i. giellaárvustallamis
+majt sámedigge le tjadádam.
+Dålkkååhpadus ja dålkkådåhk-
+kidibme
+sáme/dáro dålkkumdievnastus ij le moatteláhkáj
+almulattjat sadjihin.
+Uddni le stuorra vádne sáme-
+giela dålkåjs, nuorttasámegiellaj, julevsámegiellaj ja
+oarjjelsámegiellaj.
+Barggo- ja sebrudahttemdepartemænnta ájggu,
+aktan ietjá guoskadaládum departementaj, sámedik-
+kijn ja sáme allaskåvlåjn gehtjadit udnásj dålkkum-
+dievnastusáv sámegiellaj ja árvvalit makkár dåjma
+ma máhtti liegket dárbulattja buorre doajmme dålk-
+kumdievnastusáv ásadittjat.
+Dán aktijvuodan viertti
+gatjálvisá dagu rekrutterim dålkkumdievnastussaj,
+máhttelisvuoda lasse- ja joarkkaåhpadussaj, ietjá
+máhttelisvuoda aktisasjbárgguj sáme allaskåvlå ja
+oslo allaskåvlå gaskal dålkkumdievnastusåhpadusá
+ja gatjálvisá dálásj dålkkumdievnastusá birra árvus-
+taláduvvat.
+hiehtediededimdievnastus
+sámedigge le moaddi tjuojggidusájt buktám jut
+hiehtediededimdievnastus ij dåjma vuojga buoragit
+sáme álmmuga ja sáme guovloj gáktuj.
+Udnasj årnik
+le nav vaj buollemdåjmadagá hiehteguovdátjijn (110)
+Finnmárkon le sámegielak bargge váksjomårnigin mij
+sjåpkaduvvá ságastallamij gå le dárbbo.
+Bulke (112) ja
+varresvuodadievnastusá (113) hiehteguovdátja adni
+12 Kultuvrra- ja girkkodepartementas mierreduvvam ådå 2. b.
+2003, loahpádusájn lágan biehtsemáno 12. biejves 1987 nr 56 sámedikke
+birra ja ietjá sáme rievtesvuodaj birra (sámeláhka) 3-7 § ja 3-10 §.
+sadjihij sámegielak bargev ietjasa organisásjåvnån.
+Ráddidus le biedjam avtav juohkusav guoradalátjit
+rievddadusájt hiehtediedádusá dievnastusán.
+Juogos
+galggá buktet ietjasa rápportav biehtsemáno 1.
+b. sáme addnij dárbo vattátjit hiehtediedádusájt
+ietjasa giellaj le luondulasj oasse dás bargos.
+Gå akta
+guovdásj galggá duosstot gájkka diedádusájt divna
+etáhtajs, de viertti liehket ienep tjadádahtte oadtjot
+barggijt giellamáhtudagáj sadjihin.
+Åna mánájkonvensjåvnå 30 artihkkala milta ij galga
+mánná mij gullu avta unneplåhkuj jali iemeálmmugij
+vuornoduvvat aktan iehtjádij ietjas juohkusis jasska
+ietjasa kultuvrajn viessot, ietjas gielav adnet ja iejas
+jáhkov dåbdåstit ja ietjas åskov dåjmadit.
+javllat sáme mánájn li rievtesvuoda bajássjaddamdil-
+láj gånnå sijá ietjasa etnihkalasj duogátja dættoduvvi
+ja vatteduvvi nuoges sajev.
+Mánájsuodjalusláhka
+vaddá lagáp njuolgadusájt makkár vieledusá galg-
+gi vuodon gå máná biejaduvvi biebbmosijdajda,
+institusjåvnåjda jali åhpadus- jali dálkudiminstitusjåv-
+nåjda.
+sadje mij galggá mánnáj válljiduvvat galggá
+válljiduvvat dáj vieledusájn vaj máná bajedibme ij
+galga doajeduvvat, ja máná etnisitehtta, åsko, kul-
+tuvra ja giela duogásj vieleduvvá.
+ajnas le jut sáme mánáj rievtesvuoda giella ja
+kultuvrra látjedum fálaldagá bisoduvvi.
+giela ja kultuvra máhtukvuohta le ájnas gájbbádus
+mánájsuodjalussaj jus máhttet galggá vaddet sáme
+mánájda ja sijá fámiljajda dajt faláldagájt masi sidjij
+le rievtesvuoda.
+Mánájsuodjalusá åvddånahttem-
+guovdásj Tråmsån barggá vuogij åvddånahttemij
+sáme mánájsuodjalussaj, ja siján le máhtudahka
+mánájsuodjalusás gånnå le sáme giella ja kultuvrra
+vuodon.
+sáme mánájn gudi li vásedam råhtjåtjimijt le
+rievtesvuoda ja gájbbádusá avtaárvvusasj viehkke-
+fálaldagájda sæmmi gå ietjá mánájn.
+sáme mánájn
+sámegiela háldadusguovlo sissŋelin le rievtesvuoda
+sámegielajn duostoduvvat bulkke- ja ássjeguod-
+dalimoajválattjajs.
+Mánájgoade li danen sámelága
+giellanjuolgadusáj vuolen.
+sámedigge tjuojggi dille
+uddni le bulkkeetáhtta ja duobmára vádnuji sáme
+giella- ja kultuvrramáhtudagáv sáme mánáj duob-
+márságájdahttemijda, dát gullu aj rádevaddefálal-
+dagájda, bagádallamijn ja tjovvolimijn.
+Dá li ájnas
+vánesvuoda ma guosski mánáj riektásihkarvuodajda.
+Ráddidusán le ulmme vidábuj åvddånahttet buorre
+fágalasj mánájsuodjalusáv buorre moattekultuvralasj
+máhtudagáj ja buorre diedojt sáme mánájsuodjalusá
+birra guovlojs gånnå sáme álmmuk le.
+Åhpadusfálal-
+dahka "Mánájsuodjalus unneplåhkovuojnojs" álgij
+2008 tjavtja.
+Joarkkaåhpadus fáladuvvá Finnmárko,
+oslo, Lillehammera ja Telemárko allaskåvlåjn.
+biele vuojno li stuorra oassen åhpadusán, aktisasj-
+åhpadusán ja sierraláhkáj Finnmárko alla-skåvlån.
+Ráddidus sihtá mánájgådij åvddånahttemijn dættodit
+máhtudagájt nannit sáme giella- ja kultuvrramáhtu-
+dagáv, ja ietján máhtudagájt kultuvralasj unneplåhko-
+suorgen.
+Joarkkaåhpadus "Mánájsuodjalus unneplåhkovuoj-
+nojs" galggá árvustaláduvvat.
+Dás duogátjis sjaddá
+árvvaluvvat jus le dárbbo ienebut sáme oasev fálal-
+dagás nannit.
+Åvdåsvásstediddje: Mánáj- ja dássádusdepartemænnta
+Bærrájgæhttjamårnigav
+láhkatjállusijn mierredit
+Mánájsuodjalus galggá vieledit sáme mánáj giela
+ja kultuvra duogátjav gå huvsov målssu ja gå soab-
+másij lusi biejaduvvi.
+sáme mánáj bærrájgæhttjo
+mánájsuodjalusinstitusjåvnåjn galggá láhkatjállusijn
+mierreduvvat.
+Dát dagáduvvá sámedikke guládal-
+lamijn.
+varresvuoda- ja huksodievnastusá
+Ráddidusá ulmme le álmmugij fállat avtaárvvusasj
+varresvuoda- ja huksodievnastusáj berustahtek
+gielalasj ja kultuvralasj duogátjis.
+suohkana suorge
+baktu ájggu Varresvuoda- ja huksodepartemæn-
+nta dættodit dutkamav ja máhtudakåvddånaht-
+temav, pedagogalasj vájkkudimnævojt, økonomalasj
+doarjjagijt vuorodum åvddånahttemdåjmajda ja
+bærrájgæhttjovuogij åvddånahttemij.
+sierravarres-
+vuodadievnastusán ájggu departemænnta bisodit
+sáme álmmuga dievnastusfálaldagájt æjgátstivrrima
+baktu.
+avtaárvvusasj varresvuoda- ja huksodievnastusá
+gájbbedi sáme duostoduvvat barggijs gænna li
+sáme giella ja kultuvrra máhtudahka.
+Buorre kvali-
+tehtta dievnastusájn gájbbet gávnnuji bargge sáme
+giella ja kultuvrra máhtudagáj.
+Jus giellagássjelis-
+vuoda hieredi dáv, de le varresvuodadievnastusá
+dahkamus oadtjot vaj sij guládalli álmmugijn/addnij
+dåhkkiduvvam láhkáj.
+Gå ájnegis ulmutja ietja, jali
+li lagámusá skihppijda ja galggi gullat jali sáhkádit
+ietjas skihpudagá birra, le giella ja kultuvrradádjadus
+oalle ájnas oase buorre dádjadusás guládaládimijs
+varresvuodabárggij.
+suohkana ja fylkasuohkana jali varresvuodavid-
+nudagá galggi láhtjet dilev nav vaj dárbulasj dålk-
+kumviehkke le jus barggijn ij le dárbulasj giella- ja
+kultuvrramáhtudahka.
+addnijguoradallam majt
+sáme varresvuodadutkama guovdásj tjadádij vuoset
+duohtamahtesvuodav sámegielak máhtudagájn var-
+resvuodabarggij gaskan ja båhtusa dættodi tjielgga
+dålkkum le hiehtetjoavdos.
+Giellamáhtudagá vádne
+varresvuodabarggijn máhttá buktet boasto dálkudi-
+mev ja dávddamerka e ielveduvá ájge bále.
+Dahkamusdokumentajn 2008 jahkáj guovlolasj var-
+resvuodavidnudagájda le Varresvuoda- ja huksode-
+partemænnta dættodam sáme pasientaj rievtes-
+vuoda ja dárbo látjedum dievnastusájs le gatjálvis
+ja vaj tjalmostahteduvvi plánajn, guoradallamijn ja
+gå mærrádusá dagáduvvi.
+Varresvuodavidnudagá
+galggi dáv rápporterit ietjasa jahkásasj diededusán.
+Gájbbádussan bærrájgæhttjat avtaárvvusasj var-
+resvuoda- ja huksodievnastusáv sáme álmmugij le
+diedo ja máhtudagá moattekultuvralasj dádjadusá ja
+sáme giela ja kultuvra birra.
+Kvalitehta sihkarasstema
+åvdåsvásstádus varresvuoda- ja huksodievnastusájs
+sámijda aj le badjásasj dásen.
+sámelága 3-5 § nammat vijdábuj rievtesvuodav
+sámegielav anátjit varresvuoda- ja sosiálasuorgen.
+Varresvuodainstitusjåvnå, mánájsuodaliminstitu-
+sjåvnå ja sosiálainstitusjåvnå ma li sámegiela
+háldadusguovlo ålggolin, valla ma duostu pasientajt
+ietjá suohkanijs háldadusguovlo sissŋelin, le aj vælg-
+gogisá bs.
+sámelága 3-1 §.
+stáhtan le åvdåsvásstediddjen oadjoruhtadimes,
+skihppijviesojs (varresvuodavidnudagájs) ja ietjá
+sierra varresvuodadievnastusájs aktan psyhkalasj
+varresvuodasuodjalusás ja sierra gárevhuvsos.
+Fylkasuohkanijn le åvdåsvásstádus bádnevarrresvuo-
+dadievnastusás.
+suohkanijn le dábálasjdåktårdievnastusás, fysiotera-
+peutådievnastusás, tsaggiednedievnastusás, varres-
+vuodaguovdásj- ja skåvllåvarresvuodadievnastusás,
+sujtto- ja huksodievnastusás, habiliterim- ja rehabili-
+terimdievnastusás, mij le vuostasj dálkudimdásse
+psyhkalasj varresvuodabargos ja garevsuodjalusás.
+sámedigge le guovdásj guládallambielle stáhta
+oajválattjajda mij gullu politihkkaåvddånahttemij
+daj hárráj gejn le åvdåsvásstádus dievnastusájs sáme
+álmmugij.
+Ruhtadoarjjagij juohkema baktu bájkálasj
+prosjevtajda fylkasuohkanijn ja suohkanijn le sá-
+medikken aj vájkkudimmáhttelisvuoda varresvuoda-
+ja huksodievnastusájs sáme álmmugij.
+sámedikke
+ulmme suorgen le galggá liehket avtaárvvusasj
+varresvuodadievnastus sáme álmmugij, sæmmi
+dásen gå ietjá álmmugij.
+Varresvuodadievnastus
+galggá vuolgget sáme gielas ja kultuvra vuodos, ja
+sámegiella ja kultuvrramáhtudahka galggá var-
+resvuodabarggijn.
+sámedigge juollot aj stipendajt
+joarkkaåhpadussaj.
+Ulmmen le rekrutterit sámegie-
+lak fáhkaulmutjijt dán fáhkasuorggáj.
+Varresvuoda- ja huksodepartemænnta juollot ruhta-
+doarjjagijt tjovvolittjat doajmmaplánav "Moatteger-
+dakvuohta ja avtaárvvusasjvuohta varresvuoda- ja
+sosiáldievnastusájn sáme álmmugij" dán vuolen aj i.
+i. doarjjaga sámediggáj, sáme varresvuodadutkamij
+guovdátjij ja suoma-vuona rádjáaktisasjbargguj.
+Varresvuodabarggij åhpadus
+Varresvuoda- ja sosiáldievnastusájn le dåhkkiduv-
+vam dålkkåjs vádne.
+Giellamáhtudahkaj duodden
+le dålkkumdievnastusán dárbbo máhtudagás sáme
+kultuvrradádjadusás ja histåvrås.
+Jagen 2008 dahka-
+musdokumentajn da nielje varresvuodadievnas-
+tusájda dákkár javllamus tjáledum: "Pasientajn ja
+addnijn hæhttu liehket jasskavuohta vaj dievnastus
+le sadjihin ja vaj duostoduvvi huvsujn ja vieledimijn.
+Dán bargon hæhttuji sáme pasientaj rievtesvuoda
+ja dárbo látjedum dievnastusájs gatjádaláduvvat ja
+åvddånboahtet plánajn, guoradallamijn ja gå mær-
+rádus váldeduvvá.
+Varresvuodavidnudagá vierttiji álgadit dåjmajt sijá
+barggij máhtudagáv låpptitjit sáme gielan ja kul-
+tuvran.
+Ájnas le aj varresvuodavidnudagá gatjádalli
+dákkár máhtudagáv gå ulmutjijt virggádi ja dárbojt
+åvddånbukti ietjasa aktijvuodajn åhpadusinstitu-
+sjåvnåj.
+Dán láhkáj sjaddi varresvuodavidnudagáj
+dárbo sáme gielas ja kultuvras åvddånboahtet.
+sámedikke mielas le ájnnasin oadtjot sáme giella
+ja kultuvrraåhpadusáv varresvuoda- ja sosiálafágaj
+åhpadusájn, nav vaj gájka gudi varresvuoda- jali
+sosiálafágalasj åhpadusáv válldi oahppi muhtemav
+Ájnas le aj barggat
+rekrutteritjit nuorajt sáme giella- ja kultuvrramáh-
+tudagájn varresvuoda- ja sosiálafágalasj åhpadusáv
+váldátjit.
+Varresvuodabarggij rekrutterim
+Tråmså universitehtan le sierra saje åhttsijda sáme
+aktijvuodaj moatten åhpadussuorgijn.
+Dájda sajijda
+ávustaláduvvat hæhttu sáme aktijvuoda ma dárkes-
+tuvvi duoj dáj ævtoj milta.
+Varresvuodabarggij
+almodimijn gatjádallá nuortta Varresvuohta (Helse
+nord) máhtudagáv sáme gielan ja kultuvran ja
+tjállá almodustevstan jus åhttse li dássálaháj sjaddá
+åhttsen gænna le máhtudagá sáme gielan ja kultuvran
+åvdemussan.
+Muhtem ájnegis bále vatteduvvá aj
+økonomalasj mákso dákkár máhtudagás.
+Kurssatjoahkke Sáme allaskåvlån Guovdageainun
+Dålkkumdievnastusá vánesvuoda duogátjijn le
+Varresvuoda- ja huksodepartemænnta Varres-
+vuodadirektoráhta baktu oajvvadusáv buktám
+kurssa-tjoahkke åhpadussaj sáme allaskåvlån
+Guovdageainun Varresvuoda- ja sosiálbarggijda.
+Kurssatjoahkke sisadno le tiemá sáme giella ja
+kultuvrra, sáme rievtesvuoda, ja oahppat muhtem
+moallánagájt ja termajt mij máhttá giehpedit
+guládallamav sáme pasientaj ja varresvuodadievnas-
+tusájn.
+Åhpadus látjeduvvá nav vaj studenta tjåhkani
+aktisattjat moaddi jahkáj.
+Doajmma le ájn plánima
+vuolen ja loahppa hábme ja ruhtadibme ij le ájn
+tjielggam.
+Sáme nasjonálalasj máhtudakguovdásj psyhkalasj
+varresvuodasuodjalusán (SANKS)
+sanKs le ásadum Kárášjåhkåj ja le 3 åssudahkaj
+organiseriduvvam - Åssudahka ållessjattugijda, åssu-
+dahka mánájda ja nuorajda ja akta jåhtte juogos gas-
+ska/lulle Finnmárkkuj.
+akta sierra åssudahka gånnå
+le åvdåsvásstádus dutkamis ja åvddånahttemis.
+Åssudahka mánájda ja nuorajda (BUP) vaddá sier-
+ravarresvuodadievnastus poliklinihkalasj fálaldagájt,
+jánndura birra fálaldagájt familjajda ja nuorajda, ja
+åhpadus- ja bagádallamfálaldagájt.
+Finnmárkoklinihkan, Finnmárko Varresvuoda vuolen
+(VF/HF), galggá sanKsajn aktisattjat åvdåsvásstádus
+åvddånahttet ja bisodit sierra máhtudagáv gárevhuv-
+von sáme álmmugij.
+nannitjit fálaldagájt fágajgas-
+skasasj sierra dálkudimev gárevsælggabádnum
+ulmutjijt, juolloduváj 375 000 kr 2009 jahkáj ja
+500 000 kr 2010 jahkáj til VF/HFaj Finnmárkoklinihk-
+kaj bisodittjat guovlolasj dåjmav sáme álmmugij.
+Jage 2008 ásadij Helgelánda skihppijviesso VH/HF
+fáhkabiejvev sáme varresvuoda birra aktisattjat sáme
+álmmugijn Helgelándan.
+Dákkár fáhkabiejve máhttá
+liehket buojkulvissan gávnatjit konkrehta ja ulm-
+memerustalle dåjmajda ma li bájkálattjat hiebadum
+nannit giella- ja kultuvrradádjadusáv varresvuoda-
+vidnudagájn.
+Avtastallamådåstus
+Ráddidus le álgadam varresvuodaådåstusáv
+mij oanegattjat javllat vijdet suohkanij åvdås-
+vásstádusáv.
+Látjeduvvá nav vaj pasienta galggi
+ienebut dálkuduvvat skihppijviesoj ålggolin.
+buktá buorep pasiænntadálkudimev ja ienep var-
+resvuodav juohkka kråvnås.
+Ráddidus åvddånbuktá
+stuorradiggediedádusáv 2009 gidá avtastallamådås-
+tusá birra varresvuodasuorgen.
+Dán prosessan li
+ságastallama juo sámedikkijn ásaduvvam.
+Dålkkumdievnastus
+varresvuodavidnudagájn
+Dahkamusdokumentan guovlolasj varresvuodavid-
+nudagájda le moadda jage juo biejádum gájb-
+bádusá dålkkumdievnastus galggá ásaduvvat
+pasientajda gejn le dárbbo dási, ja galggi jåhtuj-
+biejaduvvatVijdábuj gájbbeduvvá guovlolasj
+varresvuodavidnudagá gálggi dåjma jåhtuj biedjat
+nannitjit barggij giella- ja kultuvrramáhtudagáv mij
+sáme álmmugij gullu.
+Jagen 2008 rápporteri Var-
+resvuohta nuortta RHF dålkkumdievnastusá rutijna
+li sajenis ietján gå Helgelánda skihppijvieson gånnå
+åttjudi fálaldagáv oadtjot.
+sáme dålkkumdievnas-
+tus le sadjihin biejvijt Varresvuodan Finnmárkon ja
+Universitehttaskihppijvieson nuortta-Vuonan (Unn).
+Ålggolin dábálasj barggoájge, de fállá Varresvuohta
+Finnmárkko dålkkumdievnastusáv telefåvnå baktu
+ja Unnan bálkkijda dålkåv dárboj milta.
+nordlánda
+skihppijviesos rápporteriduvvá dålkkumdievnastus
+le buoragit sadjihin.
+Varresvuoda- ja huksodepartemænnta ájggu
+sámedikkijn aktisattjat árvvalit prosjevtav gåktu
+dålkkumdievnastusáv buoredit.
+Prosækta álgeduvvá
+pládnaájggudagán, valla le ájn plánima vuolen ja
+loahppa hábme ja ruhtadibme ij le ájn tjielggam.
+Åvdåsvásstádus: Varresvuoda- ja huksodepartemænnta
+Ájgge: Pládnaájge
+Varresvuoda- ja huksodepartemænnta ájggu stáhtá
+varresvuodabærrájgæhtjo árvustallat gåktu bær-
+rájgæhttjo sihkarasstá sáme álmmuga rievtesvuoda
+varresvuodavæhkkáj ja gåktu rievtesvuoda dárbulasj
+varresvuodaviehkke tjadáduvvá.
+Avtaárvvusasj dievnastusá
+julev- ja oarjjelsámeguovlojn
+Varresvuoda- ja huksodepartemænnta ájggu aktisat-
+tjajt sámedikkijn guoradallat lagábut gåktu avtaárv-
+vusasjvuodav varresvuodadievnastusán máhttá
+dåmadit julev- ja oarjjelsáme guovlojn.
+oarjjelsáme
+guovlojn le rápporta snåasen tjïelte (suohkana)
+3-jahkásasj varresvuoda- ja sosiálprosjevtas "oarjjel-
+sáme rádevaddedievnastus varresvuoda- ja sosiál-
+gatjálvisájn oarjjelsáme guovlojn" liehket ájnas dán
+Almulasj dokumentaj jårggålibme
+Varresvuoda- ja huksodepartemænnta sihtá árvus-
+tallat jårggålit guosskavasj dokumentajt vuollásasj
+orgánajs aj nuortta-, julev- ja oarjjelsámegiellaj ja
+dajt dåjmaj næhttabielijn almodit.
+Moallánakbáhkogirjje varresvuoh-
+ta- ja huksodievnastusá adnuj
+Prosjæktaruhtadibme sámedikkes dagáj nav vaj
+moallánakgiehtagirjje åvddånahteduváj Porsáŋgo
+skihppijsijda adnuj.
+Giehtagirjje máhttá giehpedit
+guládallamav sujttárij ja sáme pasientaj/lagámusáj
+institusjåvnåjn ja suohkana varresvuohtadievna-
+stusán.
+Varresvuodadirektoráhtta ájggu biedjat
+giehtagirjev direktoráhta næhttabælláj.
+VaRREsVUoHTaÆJVVaLiME
+BoaRRÁsaP sÁMiJDa
+Várdobáiki sáme guovdátjin le diedulasj tjal-
+mostibme sáme giellaj ja kultuvrraj.
+Varresvuoh-
+taæjvvalimij ulmme le dahkat æjvvalimsajev
+gånnå sáme kultuvrra le guovdátjin, ja gånnå
+oassevállde oadtju oahppat varresvuohta- ja
+kultuvrra tiemájt ja sosiálalasj æjvvalibme.
+máhttá duosstot skihpudagájt ja aktuvuodav, ja
+vaddet buorep iellemkvalitehtav ja soapptso-
+mav.
+Boarrásap márkkosáme sáhkadi bájkálasj
+giellasuorgev, ja sáme tjállemgiella le gássje-
+labbo.
+Åvddånbuvteduvvi åni tjálalasj tevsta
+sámegiellaj majt oassevállde oadtju tjavgga
+låhkåt, jali bágojt ja moallánag��jt sámegiellaj
+majt oassevállde bukti tjáleduvvi.
+nav aneduv-
+vá sámegiela máhtudahka mij oasseválldijn le,
+ja laset sijáj låhkåmtjehpudagáv sámegiellaj.
+Åvdåsvásstádus: Varresvuoda- ja huksodepartemæn-
+nta/Varresvuodadirektoráhtta
+Diehtojuohkemmateriála bádne-
+varresvuoda birra
+35 (2006-2007) sadjihibme, máhtudahka
+ja sosiálalasj dássálahttem "Boahtteájge bádnevar-
+resvuodadievnastus" 8.4. kapihttalin le akta tjov-
+volimtjuokkes i. i. sáme álmmuga hárráj.
+ájggu materiálajt dahkat varresvuodaguovdátjij ja
+skåvllåvarresvuodadievnastusá adnuj mánájda ja
+nuorajda unneplåhkoálmmugin.
+Varresvuoda- ja huksodepartemænnta le oadtjum
+dákkár materiálajt dagádum doarjjajuollodime baktu
+Vuona bádnesuodjalussaj (norsk tannvern) DVD-
+filmav dagátjit bádnevarresvuoda diedoj mánájda ja
+æjgádijda.
+Filmma le buorak varresvuodaguovdátjij
+adnuj ja sámegielak álmmugij.
+Dagádum li aj folieri-
+dum "ságastallamkårtå" ma li giellabieledime, ma
+máhtti diehtojuohkemijn aneduvvat.
+Ájgge: Pládnaájge alluj
+Gávnnuji binná systematiseridum diedo bádnevar-
+resvuodas allessjattuk álmmugis.
+Ráddidus ájggu
+oadtjot bádnevarresvuodadilev guoradaládum ja
+máhttelis siváj aktijvuodajt, åvddåla árvustaláduvvi
+ienep dåjma buoredittjat bádnevarresvuodav sáme
+álmmugin (Bs.
+sd.
+varresvuodaguoradallamguovdásj ájggu árvustallat
+ásadit prosjevtav guoradalátjit bádnevarresvuodav
+sáme álmmugin.
+barggo- ja álkkádusháldadibme
+Barggo- ja álkkádusetáhtta galggá addnijt dievnas-
+tusmielajn, vieledusájn, máhtudagájn, diededimijn, ja
+buoragit hoebadum dievnastusfálaldagájn duosstot
+ja sadjihin liehket.
+addnij sierra giella, kultuvrra ja
+åtsådallam duogátja gájbbedi fálaldagájt hábbmit
+ja hiebadit, Etáhtta galggá barggat nav vaj almma
+avtaárvvusasj fálaldagájt gájkajda vaddá.
+Gå ådå
+VBa (Vuona barggo- ja álkkadusháldadimkåntåvråjt
+(naV)) ásadi suohkanijda gånnå le sáme álmmuk,
+galggi dárbo sámegiela ja kultuvra máhtudagás sier-
+ra árvustaláduvvat.
+akta barggojuogos buvtij rap-
+portav 2008:en sáme giela ja kulturmáhtudagá birra
+barggo- ja álkkádusháldadusán, ja oajvvádij moadda
+dåjma.
+Rápportta le buorre vuodon buoredittjat
+fálaldagájt sáme addnijda.
+Barggo- ja álkkádusetáhtta galggá árvustallat ietjsa
+lágajt ja láhkatjállusijt mierredittjat makkár lága
+ma sámelága 2-3 § milta le guoskavattja sámegiel-
+laj jårggålit.
+Departemænnta le hásstalam etáhtav
+maŋenagi jårggålit láhkatjállusijt ja diededusájt
+láhkamærrádusájt gáktuj, ja jårggåluvvam láhkatjál-
+lusijt ja diededusájt almodit.
+Barggo- ja álkkádus-
+etáhtta galggá rápporterit tertiála ájge milta sáme
+giela ano birra ja sámelága giellanjuolgadusáj
+tjuovvolimev, dán vuolen aj lágaj, sjiemáj jårggålime
+ja ietjá diededimij birra.
+Diehtojuohkem sámegiellaj VBAan
+www.nav.no le Vuona stuorámus næhttasadje ja
+oajvvekanálla diehtojuohkemij barggo- ja álkkádus-
+dievnastusájda gulluji.
+Barggo- ja álkkádusetáhtta
+galggá barggat nav vaj ienemus åtsådum diehto
+gávnnu www.nav.no etáhta ruhtamávsoj ja rievtes-
+vuodaj birra sámegiella, i. i.:
+• Fállosadje sámegiellaj dagáduvvá www.nav.no
+åvddåbælláj
+• sierra oajvvabielle dagáduvvá gájkka sámegielak
+diedoj birra www.nav.no bielen.
+• Referánssadiedo ruhtamávsoj ja årnigij birra jårg-
+gåluvvi, dán vuolen:
+• Referánssatevsta ma fámilljasuorggáj guosski
+• Referánssatevsta ma biejvverudájda guosski
+• sjiemá ma åhtsåmussjiebmáj gulluji jårggåluvvi
+sæmmi bále
+• Bagádusá ma åhtsåmussjiebmáj gulluji jårggå-
+luvvi sæmmi bále
+Barggo- ja álkkádusetáhtta ájggu jårggålit ietjasa
+oajvvebrosjyrajt.
+Brosjyra biejvverudáj ja boarrásij-
+pensjåvnå birra gárveduvvi vuostasj biellejage alluj
+Brosjyra ja diehtojuohkemplakáhta bájkálasj
+VBa-kåntåvråj adnuj, hábmiduvvi sáme kultuvra
+vuodos.
+Åvdåsvásstediddje: Barggo- ja álkkádusdirektoráhtta
+Ájgge: 2010 álgon
+Addnijguoradallama
+Barggo- ja álkkádusetáhtta galggá tjadádit bielle-
+jahkásasj addnijguoradallamijt, ja jahkásasj addnij-
+guoradallamijt barggovaddij gaskan.
+Etáhtta galggá
+vijdábuj tjadádit bájkálasj addnijguoradallamijt sáme
+háldadusguovlojn.
+Båhtusa addnijguoradallamijs
+galggi dahkat vuodov etáhta dievnastusá fálal-
+dagá kvalitehtav åvddånahttet.
+Rápportajn galggá
+tjielggiduvvat åtsådallamijs dåjmaj tjadádimijs sáme
+addnij hárráj, dán vuolen diedo www.nav.no næht-
+tabielen ja ietjá diehtojuohkemmatriála, ja båhtusa
+addnijguoradallamijs sáme guovlojn.
+Åvdåsvásstediddje: Barggo- ja álkkádusetáhtta
+Ájgge: Doajmmaplána doajmmaájge alluj
+girkko dievnastusá sámegiellaj
+Gájkbadjásasj vieledus sáme girkkoiellemav bisodit
+Vuona girkkon le jut hæhttu åvddånahteduv-
+vat sáme iesjdádjadusá ja árbbedábij gáktuj.
+sáme girkkoiellem galggá liehket sebrudahtedum
+ja avtaárvusasj oasse dås ietjá girkkoiellemis, le
+i. i. ájnas joarkket bargov girkko liturgiajt hieba-
+dit sámegiellaj ja musihkkadábijda, ja hæhttu aj
+bargaduvvat ienep materiála sámegiellaj - sierra
+gåjt de julev- ja oarjjelsáme giellaguovlojn.
+sálmma
+ja liturgia ådåstuhttembargon biejaduvvá danen
+stuorra dæddo sáme jubmeldievnastusdábijda ja
+sáme giellaj, musihkkadábijda ja kultuvrraj.
+JÁHKKoÅHPaDUsÁÅDÅsTUsÁ baktu Vuona
+girkko le álgadam duov dáv dåjmav sáme jáhk-
+koåhpadusán.
+sáme jáhkkoåhpadus galggá
+liehket sáme åtsådallamij ja bájkálasj sáme girk-
+koiellema vuodos.
+Åvddånbuktet guovtegielak-
+vuodav le sávadahtte læhkám jáhkkoåhpadusá
+praksisin.
+sáme girkkoráde ja Girkkoráde li
+åvdåsvásstediddje prosjevtas: "Doajmmavuo-
+dok jáhkkoåhpadus nehtan sáme mánájda ja
+nuorajda".
+Ásaduvvam le næhttasadje oarjjel,
+julev-, ja nuorttasámegiellaj ja dárogiellaj.
+www.osko.no næhttasajen.
+"osko" máksá sæmmi gå jáhkko jali luohtádus
+nuorttasámegiellaj.
+næhttasadje le oarnniduv-
+vam gietjav tiemásuorgij milta.
+Låvdagoahte,
+soahke, tjáhtje, dållå, ednam, biejvve ja girkko.
+Dát vaddá buorre álgov guovdásj elementaj
+risstalasj jáhkon gehtjadum sáme vuojnojs.
+sámelága 3-6 § vaddá rievtesvuodav ájnegis
+ulmutjijda girkko dievnastusájda Vuona Girkko
+dievnastusájs sámegiellaj.
+"Ájnegis dievnastusá
+sihtá javllat vuostatjin ájnegis ulmutja sielohukso.
+Duodden le dási gullu i. i. gástadibme, vállda ja
+skallo.
+njuolgadus galggá dádjaduvvat, mij gullu
+dån maŋemus nammadum dievnastussaj, náv
+vaj ælla avtagin gájbbádusá galggá sámegiellaj
+juoga gå gájkajda le rabás, buojkulvissaj dábálasj
+jubmeldievnastus.
+Valla jus hærrá sihtá dákkár
+dievnastusáv vaddet dáhpadum ásadusán, máhttá
+ulmusj gájbbedit galggá sámegiellaj", bs.
+ot.prp.
+sámegiela
+adno jubmeldievnastusájn ij le náv de sámelágan
+reguleridum.
+Ruhtadoarjjaga
+rámmátjårggålimijda
+Kultuvrra- ja girkkodepartemænnta le guhkes ájge
+milta doarjjagijt juollodam Vuona Rámmátsæbrráj
+(Det norske Bibelselskap) jårggålittjat ja ådåstuht-
+tet rámmáttevstajt nuortta-, oarjjel- ja julevsáme-
+Ålles rámmát sjattaj 1890 jage jårggålum
+Ådå testamenta ådåstus
+nuorttasámegiellaj gárveduváj 1998 jage, ja dálla li
+ådåstuhttemin Boares testamentav.
+Ådå testamæn-
+nta le aj julevsámegiellaj jårggåluvvam, ja muhtem
+rámmáttevsta li oarjjelsámegiellaj jårggåluvvam.
+Ruhtadoarjja Vuona girkkosæbrráj joarkeduvvá.
+Åvdåsvásstediddje: Kultuvrra- ja girkkodepartemænnta/
+Vuona Rámmátsiebrre
+Ájgge: Bargo mij le manon
+Sáme tjoaggulvis oarjjelsáme
+giellaguovlon
+Kultuvrra- ja girkkodepartemænnta le juollodam
+rudájt sáme tjoaggulvisáv oarjjelsáme giellaguovlon
+ásadibmáj 2009 jage.
+Ulmmen le nannit oarjjelsáme
+girkkoiellemav ja oarjjelsáme gielav.
+Tjoaggulvisá
+ásadibme organiseriduvvá nieljejahkásasj gæht-
+tjalibmen.
+Departemænnta le dahkam láhkatjállusav
+årnigij mij fábmoduváj.
+Ådåjalmáno 1. b.
+Láhkatjálos galggá oarjjelsámegiellaj jårggåluvvat.
+Åvdåsvásstediddje: Kultuvrra- ja girkkodepartemænntat/
+Nidaros bissmaguovllo
+43. doajmma
+Jårggålibme/hiebadibme tevstajt
+jubmeldievnastussaj
+Barggo sámegielajda jårggålit ja hiebadit tevstajt jub-
+meldievnastusáj hárráj le biejadum Girkkorádáj/sáme
+Girkkorádáj.
+Jage 1978 liturgija le nuorttasámegiellaj
+jårggåluvvam ja julevsámegiellaj jagen 2008.
+jage rájes le læhkám gástadimliturgija oarjjelsáme-
+giellaj gæhttjalimårnigin.
+Liturgijagiehtagirjijn le
+bargaduvvamin divna gålmå sámegiellaj plánidum
+ålgusvaddem le 2009/2010:n. sálmmagirje li åjgus-
+boahtám nuorttasámegiellaj jagen 1993 ja 1995 ja
+julevsámegiellaj jagen 2005.
+Tjuoldedum oarjjelsáme
+sálma li maŋen sálmmagirjen "salmer 1997".
+jage le oarjjelsáme sálmmagirjje åvddånahtedime
+vuolen.
+Sáme girkkoráde
+Ájgge: Barggo le jådon
+værroetáhtta
+Værroetáhtta - vijdedum fálaldagá
+sámegiellaj
+Værroetáhtta vaddá blankehtajt ja sjiemájt ma li
+sámegiellaj jårggåluvvam dajda værromáksijda gudi
+dáv ádno.
+Dajt jagijt gå vårroetáhtan le dát fálaldah-
+ka læhkám, li gaskal 140:s ja 150:s adnám sámegielak
+blankehtajt.
+ietján gå dá stuoves rutijnajda tjaná-
+dum dájda blankehtajda/sjiemájda, de ij le ietján
+ásaduvvam makkárak stuoves rutijna jårggålittjat ja
+ådåsmahtátjit dokumentajt sámegiellaj, jali dákkár
+dokumentajt ráddidusá jali værroetáhta sijddabielijn
+almodussaj.
+Værroetáhtta vaddá dievnastusáv nuort-
+tasámegiellaj værromaksijda gå le dárbbo.
+Vær-
+romákse máhtti válljit nuorttasámegielav gå Værro-
+diedádusájn válldi aktijvuodav, ja de sjoappkaduvvi
+sámegielak ássjegiehtadalláj.
+Værromákse gudi
+válldi aktijvuodav nuorttasábmáj tjálalattjat, oadtju
+nuorttasámegiellaj vásstádusáv.
+Ássjegiehtadalle li
+viehkken i. i. tjielggiji dajt diehtojuohkemmateriálav
+mij dåssju dárogiellaj gávnnu.
+Uddni ij le teknihkalattjat máhttelis sáddit iesjdie-
+dedimev sámegiellaj elektronalattjat.
+Divna sjiemá
+ma galggi sáddiduvvat elektronalattjat atinn baktu,
+hæhttuji registreriduvvat Dahkamusregisterij, mij
+ij sáme bokstávajt ij doarjo.
+Ulmmen le ájgij milta
+dahkat máhttelissan sáddit elektronalasj iesjdiededi-
+mev sámegiellaj aj.
+Gehtja aj 57. dåjmav.
+Værroetáhttá ájggu dahkat sjiemájt ja diehtojuohke-
+mav álkkebut sadjihin ietjasa næhttabielijn.
+Etáhtta
+ájggu aj ásadit rutijnajt jårggålittjat ja ådåsmahtátjit
+dokumentajt sámegiellaj
+Åvdåsvásstádus: Værroetáhtta
+Ájgge: Aktelasj barggo
+kriminalhukso
+Kriminalhuvson ij le statistihkka galles sámijs duob-
+bmidalli.
+ij le loahpe etnihkalasj registrerimijda
+ulmutjijs gudi galggi stráffav tjåhkkåhit.
+sámeláhka várajda válldá rievtesvuodajt sámegie-
+lagij hárráj gudi galggi giddagisán tjåhkkåhit.
+Lága
+mærrádusá vaddá dajda gejda hálijdi sámegielav ad-
+net ietjas berustimijt åvdedit kriminalhuksuj sáme-
+giela háldadusguovlon rievtesvuodajt sámegiellaj
+giehtadaláduvvat.
+Dát guosská nuortta-, julev- ja
+oarjjelsáme giellaguovlojda.
+Kriminalhuvso giddagisá sámegiela háldadusguov-
+lon le tjåhkkåhiddjijn rievtesvuohta sámegielav
+adnet nubbe nuppijn ja ietjasa lagámusáj.
+Rievtes-
+vuohta sámegielav anátjit doajmmá aj gå sebrudak-
+stráffav ja gå prommillaprográmman oassálasstá.
+Tjåhkkåhiddjijn ja duobbmidallijn le aj rievtesvuohta
+sámegielav adnet njálmálasj aktijvuodajn kriminal-
+huvsujn.
+Kriminalhuvson de hæhttu bargge gudi
+sámegielav máhtti ja gejn la sáme kultuvras
+máhtudahka.
+sámegielak bargge le ájnnasa giddagisájda ja
+friddjahuvson.
+Giddagisájn máhttá aj aneduv-
+vat dålkkumdievnastus, juska dát ij la buoremus
+tjåvda.
+Tjadádit gájkka ságastallamijt friddjahuk-
+sokåntåvråjn ja duobbmidallij dålkima baktu máhttá
+guládallam kvalitehtav nievredit dan mærráj vaj des
+ij le bælosdahtte.
+37 (2007-2008) straffa mij doajmmá
+giehtadaláduváj stuorradikkes 2009 gidá.
+radikke diedádusá tjuovvolibmáj ájggu Justijs-
+sadepartemænnta doajmmaplánav dahkat gånnå
+tjåhkkåhimdile sámegielak duobbmidallijda ja
+kriminalhukso sáme giella ja kultuvrra máhtudagájn
+le oassen.
+Sámegielak giddagisbarggij
+rekrutterim
+Kriminalhuvso guovdásj háldadus le biedjam
+sámegielak aspirántaj rekrutterimav giddagisskåvl-
+låj sierra åvdedimsuorggen stivrrimguládallamij
+Kriminalhuvso åhpadusguovdátjijn (KRUs), mij
+åhpat giddagisdievnastiddjijt.
+Ulmmen le juohkka
+jage sisiválldet mierredum lågov aspirántajs gudi
+sámegielav máhtti.
+Jus guokta åhttse árvustaláduvvi
+dássálaháj dåhkkidimen, galggá sån gut sámegielav
+máhttá, oadtjot rievtesvuodav vuostak åhpadus-
+sajev.
+aspiránntavegas gudi eksámenav válldin 2007
+tjavtja, lij akta sámegielak.
+Guokta giddagisá li Tråmsån ja Finnmárkon.
+Tråmså
+stáda giddagisán le akta sámegielak bargge, ma-
+din gietjav bargge dálla sámegiellakursan vádtsi.
+Čáhčesuollu (Vadsø) giddagisán li guokta bargge
+gudi sámegielav máhtteba, madin friddjahuk-
+sokåntåvrån Finnmárkon le akta sámegielak bargge.
+Dássta le Bådådjo giddagisán, ila giddagisán, hálldo
+ja sihkarasstemanstáltan ja Ringerijka giddagisán
+akta sámegielak bargge gænnánik.
+Udnásj ájge le hásstalussan rekrutterit nuoges
+dievnastiddjijt dan guovte giddagisájda Tråmsån
+ja Finnmárkon.
+Justijssadepartemænnta le danen
+láhtjám dilev nav vaj giddagisdievnastiddjeåh-
+padus máhttá desentraliseridum tjadáduvvat.
+2008 moarmesmánon li 15 aspiránta gudi åh-
+padusáv tjadádi ja gudi li giddagisájda Tråmsån ja
+Čáhčesuollun tjanádum, ja le dæddo biejaduvvam
+rekrutterit sámegielak aspirántajt.
+Kárášjågån le
+friddjahuksokåntåvrrå, valla danna ælla stuovvásijt
+virgádum fáhkavirgálattjaj.
+Åvdåsvásstediddje: Justijssa- og bulkkedepartemænnta
+Ájgge: aktelasj barggo
+Tjåhkkåhimdilij árvustallam
+Mij gullu sáme duobbmidallijda, le kriminalhuvso
+berustibme ienemusát dåjmajda læhkám bisodit-
+tjat máhttelisvuodav sámegielav adnet.
+Justijssade-
+partemænnta ájggu danen álgadit árvustallamav
+mij guosska sáme tjåhkkåhiddjij ja duobbmidallij
+tjåhkkåhimdilijt.
+Dákkár árvustallama ájggomus le
+guoradallat resurssa jali sierra dåjmaj dárbojt sáme
+duobbmidallijda ienep gå láhtjet dilev ietjasa gielav
+adnet.
+Ájgge: Bs.
+Sd.diedá.
+"Stráffa mij doajmmá"
+47. doajmma
+Kriminalhuksoguovdásj sáme giela
+ja kultuvra máhtudagájn
+Tråmså ja Finnmárko kriminalhuvso organisásjåvn-
+nåstruktuvra árvustallamin sjaddá árvvaluvvat ásadit
+kriminalhuksoguovdátjav sierra sáme giella ja kultuvra
+máhtudagájn.
+Máhttá aj liehket ájggeguovddelissan
+giehtagirjijn sáme stráffatjadádime birra.
+Dát máhttá
+sisadnet sierra gatjálvisájt ma galggi árvustaláduvvat
+gå persåvnnåguoradallamijt dahki duobmo åvddåla,
+gå vuostasj fágájgasskasasj guoradallam dagáduvvá
+gå le riektáfábmogis duobbmo le vuosstájváldedum
+kriminalhuvson, sisiboahtem ságastallamijn giddagi-
+sán jali vuostasj ságastallamin friddjahuvsokåntåvrån
+sebrudakstráffan.
+Giehtagirjen le dárbbo dágástallat
+rehabiliterima ja máhtsadime sáme bájkálasjse-
+brudahkaj ulme dádjadusá birra.
+Ájggeguovddelis
+aktisasjbarggoguojme láhtjet dilijt sámijda máhtti
+liehket sámedigge ja sáme institusjåvnå ja suohkana.
+"stráffa mij doajmmá"
+rijddotjoavddemrádij dåjmadahka
+Ållo le rijddotjoavddemrádijs majn li sáme álmmuk
+ietjasa rájáj sissŋelin.
+stuoramus juogos le Lulle- ja
+alle-Finnmárkon ja nuortta-Tråmsån.
+oslon ja Tråm-
+sån li aj stuorra sáme álmmuk.
+Rijddotjoavddemráde
+nordlándan, nuortta-Trøndelágan, Hedmárkon ja
+Horda-lándan guoskaduvvi aj tiemátihkas.
+2009-gidá alluj de ásaduvvá sámegielak såbadaht-
+temjuogos nuorttasáme guovlon (Finnmárkon ja
+Tråmsån).
+Sámegiella rijddotjoavddemrádijn
+Rijddotjoavddemrádij dåjmadahka le jagen 2008
+álgadam bargov ådå diehtojuohkemmateriálajt jårg-
+gålit sáme gielajda.
+Dåjmadagá ullme le divna sáme
+gielajda galggi maŋenagi boahtet.
+Rijddotjoavddemráde sijddabielen le diedo rijd-
+dotjoavddemráde birra nuortta- ja julevsámegiellaj.
+Gávnnuji aj brosjyjra nuorttasámegiellaj ja julevsáme-
+giellaj prenntidum vaddusin, valla ilá ráddjidum vállji-
+dum åsijs.
+Dåjmadahka le álggám bargov jårggålattját
+diehtojuohkembrosyjrajt ja ietjá diehtojuohkem-
+materiálajt, ja aj ådåstuhttet dav mij le sijddabielen
+tjáledum.
+Åvdåsvásstediddje: Rijddotjoavddemrádij dåjmadahka
+bulkke
+avtadagájn sáme guovdásjguovlojn vierttiji liehket
+bargge gænna li dålkkum ja tjálalasj jårggålim máh-
+tudahka guláskuddamijs jienajn ja gåvåj.
+Vijdábuj
+viertti liehket sadjihin máhtudahka girjijt tjálátjit ja
+sjiemájt sámegiellaj jårggålittjat, ja liehket dålkkån
+bulkkebarggijda gudi e sámegielav máhte.
+Viertti
+ratjáduvvat rekrutterit barggijt sáme giella ja kultuvra
+Ienep sáme giella- ja
+kultuvrradádjadus bulkijn
+fálaldagáj baktu bulkke- ja lænnskaetáhttaj.
+Galggá ár-
+vustaláduvvat vuododit værmádagáv bulkke- ja læns-
+skaetáhttaj sáme giella- ja kultuvrra máhtudagájn.
+Åvdåsvásstediddje: Justijssa- ja bulkkedepartemænnta
+Ájgge: Doajmmaplána ájggegávdda
+Hiebadit sáme gielajt
+elektråvnålasj prográmmajda
+Ulmmen le sáme giela galggi hiebaduvvat assje-
+giehtadallamprográmmajda álmmuga hárráj.
+sierraláhkáj le ájnnasin jut vælggogisvuoda ja
+rievtesvuoda tjanádum stráffaássjegiehtadallamij ja
+ietjá oajválasjdagojda máhttá viedtjat sáme gielajda.
+stuorámus sámejuogos vuoroduvvá vuostak.
+Ájgge: Ij le mierreduvvam
+Ulmutjijt sáme duogátjijn
+Bulkkeallaskåvllåj rekrutterim
+Bulkkeallaskåvllå le, ietjas guládallam- ja rekrut-
+terimstrategija tjadá, tjalmostam ulmutjijt rekrutterit
+unneplågåduogátjijn, dán vuolen sáme duogátjijn.
+Konkrehta rekrutterimdåjmajs, ma li jåhtuj biejadum,
+máhttá nammadit:
+• almodibmesámegiellaj sámegielak guovlojn
+• aktisasjbarggo gaskal Bulkkeallaskåvlå Bådådjo
+åssudagá ja Lulle- ja allefinnmárko bulkkeguovlo
+dagátjit vájmmelis rekrutterimav.
+Dát sisanij i. i.
+diehtojuohkemtjåhkanimijt j. n. á.
+• Prosjækta "Rekrutterit ja Bisodit.
+Le sáme bulkke-
+virgálattja tjuovvolam ja bagádallam åhttsijt
+ietjasa guovlojs.
+• sisiválldemnjuolgadusá Bulkkeallaskåvllåj vaddi
+máhttelisvuodav sisiválldet gittan 20 prosenta
+åhttsijs n.g.
+sierra dågålasjvuodajn, jus åhttsijn li
+sierra máhtukvuohta jali kvalitehtta bulkkeetáhtta
+dárbaj.
+Dát njuolgadus máhttá aj aneduvvat
+åhttsijs sáme duogátjijn.
+sÁME LÁHKaGiELLa
+Prosjækta "sáme juridihkalasj terminologija"
+álgeduváj jagen 2004 Deanu suohkana háldon.
+sáme æládus- guoradallamguovdásj (sEG)
+jådedi prosjevtav.
+Prosjækta ruhtaduváj Justijs-
+sadepartementas, suohkan- og guovllodepar-
+tementas, sámedikkes, Finnmárk fylkasuoh-
+kanis ja Deanu suohkanis.
+Prosjækta "sáme láhkagiella" álgeduváj jagen
+2006, doarjodum Barggo- ja sebrudahttemde-
+partementas ja sámedikkes.
+Ulmutja giellafá-
+galasj ja juridihkalasj máhtudagáj li læhkám
+siegen tærmmaåvddånahttembargon.
+Vuos-
+tasj oasen prosjevtas li dagáduvvam lissta 691
+sáme juridihkalasj termaj.
+Deanu suohkanin
+le ulmmen oadtjot ålles dáro-sáme báhkogir-
+jev juridihkalasj termaj rijddolágajn vuodon.
+Rijddoláhka le álggon læhkám bargguj danen
+gå dát le guovdásj láhka mij sisadná moadda
+juridihkalasj terma ma li bæjválasj anon.
+Terma biejaduvvi www.risten.no næhttabæl-
+láj maŋenagi gå sáme giellalávddegådde le
+termajt dåhkkidam.
+Bulkkeallaskåvllå le 1993 rájes vájmmelisát barggam
+rekrutterit ulmutjijt etnihkalasj unneplågoduogátjijn,
+dáj siegen aj sáme, bulkkeåhpadussaj.
+Bulkke- ja
+lænsskaetáhtajn ælla vuoge barggijt etnihkalasj
+duogátjis lågåtjit.
+Dát dahká barggij rekrutterimrah-
+tjamusájt gássjelissan mihttit.
+Prosjækta "Rekrutterit ja Bisodit" (2007-2008) le
+aktisasjprosjækta gaskal Bulkkeallaskåvlå ja Bulkke-
+direktoráhta.
+Prosjækta ásadij i- i- resurssajuohkusav
+30 bulkkevirgálattjaj unneplågoduogátjijn, gålmås
+dajs sáme duogátjijn, gudi vájmmelisát barggin
+nuoraj hárráj åttjutjit Bulkkeallaskåvllåj bessat.
+Jagen 2008 bessin guokta studenta sáme duogátjijn
+Bulkkeallaskåvllåj.
+Bulkkeallaskåvlå Bådådjo åssudahka álgij 2008-tjav-
+tja prosjevtav gånnå lij ulmmen lasedit åhttselågov
+sáme duogátjijn bulkkeåhpadussaj.
+Galggi dieh-
+tojuohkemtjåhkanime ásaduvvat gånnå nuorra
+bulkkevirgálattja sáme duogátjijn ájggu diedojt
+juohket sisibessamprosedyjra, åhpadusá, ja virge
+Duodden de sjaddá bargaduvvat vájmmelisát
+sámij avijsaj, sámi Radio ja ietjá ájggeguovddelis
+diehtojuohkemkanálaj gáktuj.
+Bulkkeallaskåvllå
+ájggu joarkket ietjas rahtjamusáv lasedittjat rekrut-
+terimav vejulasj åhttsijt sáme duogátjijn persåvnålasj
+tjuovvolime ja lahka aktijvuodajn ájggeguovddelis
+bulkkeguovlojn.
+Ájgge: Tjuovvoluvvá jahkásasj budsjæhttabargon ja
+stivrrimságastallamijn Bulkkedirektoráhtajn
+Diehtojuohkem vuostasjgierde-
+dievnastusá birra
+suodjalus suodjalimvælggogisvuohtadåjmadagá
+baktu ájggu jårggålit brosjyjrav "Duv máhttelisvuoda
+vuostasjgierdedievnastusán" sámegiellaj mij sád-
+diduvvá gájkajda gudi dáv sihti.
+Brosjyjrra máhttá
+duodden biejaduvvat álkket sadjihij internæhttaj
+pdf-hámen.
+Dasi duodden de sjaddá divna sesjåvn-
+nåj gåhttjomijn i ja ii oasen vuoseduvvat suodja-
+limvælggo-gisvuohtadåjmadagá internæhttasadjáj
+ienep diedoj diehti - sámegiellaj aj.
+Åvdåsvásstediddje: Suodjalimvælggogisvuohtadåjma-
+dahka
+Ájgge: 2009 jage alluj
+Suodjalusá hárjjidallamij
+diehtojuohkem ja almodibme
+suodjalus ájggu 2009 jage alluj oadtjot bielle-
+jahkásasjdiehtojuohkemav ietjas oajvvedåjmaj birra
+aj vatteduvvá sámegiellaj dåppe gånnå le luondulasj.
+Diŋŋgomij almodibme gånnå sámegiela háldadus-
+guovllo le guoskaduvvam sjaddá aj sámegiellaj, i. i.
+sáme avijsajn almodit.
+Åvdåsvásstediddje: Suodjalusá operatijvalasj dievnastus
+ráddidusá sámegiela adno
+Ráddidusá rahtjamusá sámegiela hárráj hæhttu aj
+vuojnnut departementaj ietjasa sámegiela anos.
+Ráddidusá internæhttabielen www.regjeringen.no
+le sierra sáme giellaválljim fálos 2004 rájes.
+Ássje ma
+njuolgga guosski sáme álmmuga berustimijda ja
+ienep nasjonálalasj biele ássje åvddånbuvteduvvi
+dánna, ienemusát nuorttasámegiellaj, valla aj julev-
+ja oarjjelsámegiellaj.
+oajválattjaj bieles le dárbbo ienebut tjalmostuhttet
+divna gålmå sáme giela, politihkkahábmimin, dåj-
+majn ja almulasj dokumentaj jårggålimij j.n.a.
+Ienep almodibme ráddidusá
+dokumentajs sámegiellaj
+Ráddidus ájggu almodit ienep diedojt sámegiellaj
+ietjas næhttabielijn, ja lasedit sámegielak dokumen-
+taj lågov.
+Ráddidus ájggu sierraláhkáj almodit ienep
+dokumentajt oarjjel- ja julevsámegiellaj.
+sjaddá dagádum diehtotjoahkke divna diedojs ma
+gávnnuji oarjjel- ja julevsámegiellaj.
+aj sihkarasstet ienep systemahtalasj ådåstusáv ja
+kvalitetadárkestimev sámegielak næhttabielijs.
+sáme tærmma åvddånahttem le guovdátjin máhttet
+bisodit ja nannit sámegiela anov.
+Gájbbádussan sáme-
+giella máhttá aneduvvat fágalasj aktijvuodajn le jut
+gávnnuji fáhkaterma ja fáhlabuojkuldagá sámegiel-
+sáme terminologija åvddånahttem dáhpáduvvá
+sierralágásj prosjevtaj baktu buojkulvissaj Deanu
+suohkana prosjækta sáme láhkagiella.
+Vijdábut de
+sáme terminologija barggo dáhpáduvvá ássjegieh-
+tadallama baktu duon dán sáme institusjåvnåjn
+duola dagu sámedikken.
+Ájnas oasse duodenn sáme
+terminologija åvddånahttemis le almulasj dokumen-
+taj jårggålibme sámegiellaj.
+sáme giellalávddegådde
+sáme parlamentáralasj ráde vuolen le terminologija-
+listajt biedjam www.giella.org næhttabælláj.
+Ulmmen le divna dokumenta majt stáhta orgána
+jårggåli, galggi liehket giellafágalattjat dárkestuvvam
+ja ådå terminologija le dåhkkiduvvam duolla instán-
+sas.
+Departementan bálkki uddni moadda sierra
+ulmutjijt jårggålittjat lágajt, njuolgadusájt, stuor-
+radiggediedádusájt, pressadiedádusájt jnv.
+Danen
+gå ållo juridihkalasj terminologija vájllu sámegiellaj,
+máhtti muhtem dájs jårggålusájs álu liehket muh-
+temláhkáj iehpetjielggasa terminologija ano gáktuj.
+Dáv dilev duollitjit ájggu Barggo- ja sebrudaht-
+temdepartemænnta åvddånahttet "viessodábálasj"
+(husnormal) sámegielav departementaj ja jus sojttá
+vuollásasj orgánaj adnuj.
+Ájgge: Álgeduvvá 2009
+Dåhkkidimårnik sáme
+láhkajårggålimijda
+Ájggomussan le divna dokumenta majt stáhta
+orgána jårggåli, galggi giellafágalasj dárkestuvvat
+ja ådå terminologija dåhkkiduvvat duolla instánsas.
+Barggo- ja sebrudahttemdepartemænnta ájggu aj
+ásadit årnigav sámegielav dárkestittjat láhkajårg-
+gålusájn ja ietjá almulasj dokumentajn, ja årnigav mij
+sihkarasstá lága ma li sámegiellaj jårggåluvvam aj
+ådåstuvvi sámegiellaj gå lága ådåstuvvi.
+sámegiella ja dgt
+Ráddidusá ulmmen le divna ávddånahttem diehto-
+ja guládallamteknologijan (DGT) almulasj suorgen
+galggá universála prinsihpaj baktu hábmiduvvat.
+Ráddidusán le ulmmen sihkarasstet jut gájkajn le
+máhttelisvuohta ja arvusmahttem tenologijav ávkkit
+ja ådå dievnastusájt buoremus láhkáj.
+sáme aktijvuodan le vuostatjin sáhkan sámegielav
+adnet divna DGT aktijvuodajn, dsj.
+sáme namá galggi
+www.samit.no
+aLMULasJ DÅJMaDaGÁJDa ÁLKKEBUn
+DaHKaT sáme bokstávajt adnuj váldátjit, sjattaj
+máhtudaksadje ja sierra næhttasadje sáme
+bokstávajda ja DT ásaduvvam - samiT - jage
+2003. samiT le prosjektan organiseriduv-
+vam læhkám standard norge vuollálattjan ja
+ruhtaduvvam Barggo- ja sebrudahttemdepar-
+tementas.
+Divna almulasj dåjmadagá galggi
+máhttet aktijvuodav samiTajn viehkev oattjotjit
+gatjálvisáj ma guosski sámegiellaj ja DTaj.
+máhttet duolla tjáleduvvat almulasj registerijn, ja
+vaj prográmma åvddånahteduvvi ma sámegielav
+doarjju.
+sihkarasstet ådå teknologijaj bessat sáme-
+gielagijda aj le stuorra ávkken sebrudakossálasstemij,
+ja sámegiela åvddånahttemij.
+almulasj suorgen le
+tjielgga vásstádus lahtjet nav vaj duot dát DGT- ja
+næhttadievnastusá e buvte ådå hieredusájt.
+sámij gielajn tjoahkkáj li 15 sierra bokstáva duodden
+ieme bokstávajda angloamerikának systebmaj.
+maŋemus jagijt le låhkám buorre åvddånahttem mij
+gullu sáme bokstávajda DGTan.
+sámegiella le dal
+hiebadum sierra válljimin ienemus anedum opera-
+tijvvasystemajn.
+Sámegiella almulasj registerijn -
+gájbbádusá stáhta etáhtajda
+sáme giellajuohkusij le ájnnasin jut aj tjálalasj sáme-
+giella máhttá aneduvvat riekta ja duolla sebrudagán.
+sámegiela ållesadnuj dárbahuvvá muhtem sierra
+bokstávajt adnet ma e dárogielan ja ådådárogie-
+lan gávnnu.
+Då oabmásap registerijn ælla dákkár
+bokstáva, juoga mij dagáj nav vaj duov dáv sierra
+konverterimijt ietjá bokstávajda ma máhttim systeb-
+maj registreriduvvat.
+Dábálattjat sihtá dát ierit ietján
+guosskát Brønnøysundregisterijda, Álmmukregis-
+terij, stáhta kárttadåjmadahkaj (norgesglasset:ij),
+Primus:ij, askeladden:ij ja VBa:aj.
+Dát sihtá javllat
+sáme álmmuk ja vidnudagá sáme namájn e máhte
+ietjas namáv ja adressav oattjo registreridum duolla
+registerijn.
+Ráddidusá mielas le dát vuorbedis dilev
+mij hæhttu duolliduvvat.
+standardiserimráde, mij le rádevadde orgádna Ådås-
+tuhttem- ja háldadusdepartemænntaj (ÅHD) ássjij
+ma guosski DGT- ássjijda, le giehtadallam bokstávaj
+adnemav almulasj háldadusán.
+ietjas árvvalusán, mij
+dálla le giehtadallama vuolen ÅHD:an, oajvvaduv-
+vá adnegoahtet bokstávtjoahkkev iso/iEC 10646
+representeriduvvam UTF-8:ajn almulasj næhttasajijn
+ja almulasj registerijn.
+Dán bokstávtjoahkken le vijd-
+dát adno ja ij dåssju gåbtjo sámegiela dárbojt, valla
+aj tevstalasj representerimav ieneplågåjs værálda
+gielajs.
+Teknihkalattjat sihtá dát válljim vaddet ålles
+tjoavddusav tevstalasj representasjåvnnåj gájkka
+adnosuorgijn majn uddni ij le ålles tjåvda.
+almulasj næhttabielijda le vuojnunagá viehka álkke
+álgget UTF-8:ajn, valla åvddåla maŋemus kon-
+klusjåvnnå dagáduvvá viertti vájkkudusanályjssa
+tjadáduvvat sihkarasstet vaj e vuojnedihkes gás-
+sjelisvuoda ide.
+Daj nanos tjanástagáj siváj diehti ma guosski dálásj
+registerijda, le dårbulasj jiermmás sirddemårnigijs
+ja dågålasj vuogijda dákkár målssomijt tjadádittjat.
+Dajnas gå moadda berustiddje le guoskaduvvam dás
+målssomis.
+Vájkkudusanályjssa le plánidum tjadáduv-
+vat 2009-gidá.
+Ráddidus sihtá adnegoahtet bokstávtjoahkkev
+iso/iEC 10646 representeridum UTF-8:ajn almulasj
+næhttasajijn ja almulasj registerijn, valla hæhttu
+árvustallat gåktu dát galgga dagáduvvat ja makkár
+målssomårniga galggi doajmmat.
+Åvdåsvásstediddje: Ådåstuhttem- ja háldadusdeparte-
+mænntaj
+Ájgge: Doajmmaplána doajmmaájge
+giellateknologija
+Giellateknologija le diedagasskasasj disiplijnna mij
+dáhtáprográmmajt åvddånahttá anályseritjit ja
+genereritjit ulmutjij gielajt, buojkulvissaj dáro- jali
+sámegielav.
+Giellateknologija juogeduvvá dábálat-
+tjat guovte oajvveoassáj, dáhtálingvistihkkaj ja
+ságástimteknologijaj.
+Dáhtálingvistihkka dárkkelit barggá ienemusát
+tjálálasj tevstaj anályserit, duola dagu ráhpat vijdes
+åhtsåmmáhttelisvuodajt internehtan ja automáhta-
+lasj jårggålimijda.
+ságastimteknologija le vas
+dáhtágiehtadallam ulmutjij sáhkadallamis, dsj.
+sier-
+raláhkáj ságastimev dåbddåt ja ságastimsyntessa.
+ságastibme le åtsådallamij baktu vuojnnet dåbmalis
+vuohke diedojt åvddånbuktet.
+ságastimprográmma
+máhttá vaddet ulmutjijda låhkåm- ja tjállemgássjelis-
+vuodaj tjoavddagav duon dán tevstajda, fáhkagirjijs
+avijsajda.
+sámedigge le guoradallam jus máht-
+telisvuoda li åvddånahttet ságastimsyntesav sáme
+gielajda.
+GiELLaTEKno
+sáme giellateknologija guovdátjin Tråmså
+universitehtan le ulmmen dahkat grammatih-
+kavuoduk giellateknologijav sáme ja ietjá
+nuorttalij gielajda, d.d.
+tækstaprosesserimpro-
+grámmajt, pedagogalasj, digitála báhkogirjijt
+ja syntehtalasj ságastimev.
+Prosjevta sijdda-
+bielijn gávnnuji dálla grammáhtalasj analyjs-
+saprográmmajt nuortta-, julev, oarjjel-, anár-,
+gålldå- ja gielda-sámegiellaj.
+Duodden gávn-
+nuji pedagogalasj prográmma ja báhkogirje
+ságastimsyntessa galggá aneduvvat dagu duod-
+devædtsak aktan dábálasj korrektuvrraprográm-
+maj. Åtsådallama vuosedi ságastimsyntessa doarjju
+låhkåm- ja tjállemprosessav.
+Duodden máhttá
+ságastimsyntessa aneduvvat vuodon åvddånahtátjit
+ådåájggásasj dievnastusfálaldagáv moatten suorgen.
+Sáme njuolgatjállemvædtsak
+sámedigge le 2004 rájes tjadádam prosjevtav (Div-
+vom) åvddånahttet sáme korrekturprográmmav
+elektronåvnålasj tækstagiehtadallamij.
+Prográmma le
+navku ja máhttá viedtjaduvvat internehtas.
+Bárggo-
+ja sebrudahttemdepartemænnta, Máhttodepar-
+temænnta ja sámedigge ruhtadi prosjevtav "Divvom
+2", mij sihke galggá ajmon anedit ja doajmmagæht-
+tjalimev jådedit stávimdárkestimev nuortta- ja
+julevsamegiellaj, ja åvddånahttet stávimdárkestimev
+Prosjækta manná 3 jage, ja ulm-
+men le oarjjelsáme stávimdárkestibme galggá gárv-
+vásin avddåla 2010 låhpan.
+Åvdåsvásstediddje: Máhttodepartemænnta, Barggo- ja
+sebrudahttemdepartemænnta ja Sámedigge
+sámedigge le álgadam ságastallat boahtteájge
+Divvom-prosjevta doajmmaorganiserimav.
+Giela
+aktelattjat åvddånahtti i. i. terminologijaåvddånaht-
+temijn mij aktelattjat dáhpáduvvá, ja de le ájnas jut
+aktelattjat giellavædtsagav ådåstuhttet ja åvd-
+dånahttet.
+Versjåvnnåådåstuhttema aj prográm-
+mabuvtadiddjijn buktá dárbov vijdáduj åvddånaht-
+temav ja ådåstuhttemav njuolgatjállemvædtsagijs.
+Uddni le stuorra vádne sáme báhkogirjijs, sier-
+raláhkaj julev- ja oarjjelsámegiellaj.
+Báhkogirjij
+vánesvuohta máhttá liehket hieredissan gielaj åvd-
+dånibmáj.
+Buojkulvissaj máhtti avtagielak sáme
+báhkogirje liehket ájnas vædtságin jut sámegiella
+galggá doajmmat metagiellan, dsj.
+giellan mij tjielggi
+mij juoga le.
+E ga gávnnu báhkogirje dagádum sierra
+dárogielagijda gudi sihti oahppat nuorttasámegielav,
+jalik sáme-dáro báhkogirje ma tjielggiji sáme bágoj
+adnemav dárogielak addnijda.
+Sáme báhkogirjij guoradallam ja
+åvddånahttem
+Barggo- ja sebrudahttemdepartemænnta ájggu
+ásadit juohkusav mij galggá guoradallat makkár
+báhkogirje gávnnuji nuorttasámegiellaj, julevsáme-
+giellaj, ja oarjjelsámegiellaj ja buktet oajvvadusáv
+dåjmajda nannitjit vijdábuj bargov sáme báhkogirjij.
+sámedigge gåhtjoduvvá juohkusij oassálasstet.
+Åvdåsvásstediddje: Barggo- ja sebrudahttemdepar-
+temænnta
+GÆHTTJaT:
+Sámegielav tjalmostahttet
+almulasj sajijn
+sáme gielajt nannitjit viesso kultuvrraguodde giel-
+lan le dárbbo sámegielav ienebut tjalmostahttet
+almulasj sajijn.
+Dat jut Vuona álmmuk ienemusláhkáj
+iejvvi sáme gielajt almulasj sajijn le ájnas gielaj dásev
+aledittjat sebrudagán.
+Dát laset ájnegis ulmutja
+diedulasjvuodav sáme giela li ájnas oasse nasjonála
+kultuvralasj vidjurijs.
+Vijdábut det sjaddá vájkkudit
+buorreláhkáj guottojda ja berustimijda sámegiel-
+laj sebrudagán åbbålattjat.
+Dájt maŋemus jagijt
+le sámegiella ienebut gå åvddåla sjaddam oassen
+kultuvrragåvås Vuonan.
+sáme filma, sáme artista ja
+sáme festivála lasedi aj ienebut berustimev sámegie-
+las sebrudagán.
+sáme gielaj tjalmostibme le aj ájnas nannitjit gielalasj
+ja kultuvralasj iesjdåbdov.
+Dán aktijvuodan le edesik
+ájnnasin sáme gielaj moattegerdakvuohta sjaddá
+ienebut tjalmostuvvat almulasj sajijn, nav vaj sihke
+nuorttasámegielaga, julevsámegielaga ja oarjjelsám-
+egielaga máhtti iejvvit ietjas agielav ienemus máht-
+telis aktijvuodajn.
+Mánájoahttse rápportan "Rievtes-
+vuoda oassálasstemij sáme mánájda ja nuorajda"
+åvddåbbukti nuora jut giella le mierrediddje oasse
+vattátjit jasska iesjdåbdov - ja vaj ållokmedia ilá bin-
+náv gaskosti ássjijt ma gulluji sáme nuorajda.
+nannusap sámegiela tjalmostibme almulasj sajijn
+máhttá lasedit berustimev ja dárbov gielav ruopptot
+válldet, jali gielav dievnnut ja åvddånahttet.
+Ájnas
+arvusmahttem oassen sáme bájkálasj sebrudagájda
+máhttá aj liehket barggat nannit sáme gielav guovloj-
+nis.
+sáme girjálasjvuodan, sáme teáhterijn ja sáme
+filmajn le ájnas sadje gielalasj dåbddåmij ja diedulasj-
+vuohtaj giela gáktuj.
+sáme girjálasjvuohta máhttá vij-
+dábuj liehket ájnas oassen åvddånahttemin buorre
+sáme giellaanov, åvddånahttemin ájnegis låhkke
+sámegiela låhkåmtjehpudagáv, ja åvddånahttemin
+låhkke dåbdåstallamav gielajn.
+• láhtjet nav vaj sáme giela saje ásaduvvi ja
+nanniduvvi.
+• láhtjet dilev sáme tv ja radio sáddagijda
+sáme-giellaj
+• láhtjet dilev åvddånahtátjit sáme avijsajt ja
+avijssabielijt julev- ja oarjjelsámegiellaj
+• Åvddånbuktet sáme gielav sámegielak
+galbbima tjalmostimijn almulasj tsiehkadusájn
+ja bájkkenamáj baktu
+• lasedit sáme girjálasjvuoda sadjihimev almulasj
+bibliotehkajn rijkav miehtáj
+• Nannit teáhterav, filmajt, girjálasjvuodav
+ja almmudakdåjmajt nuortta-, julev- ja
+oarjjelsáme-giellaj
+• láhtjet dilev webba diehtojuohkemdievnastus-
+saj sámegiellaj ja sámegiela birra
+• sihkarasstet sámegielak tevstajt sadjihin
+internehtan
+sáme bájkkenamájt galbajn adnet (bájkkenam-
+magalbajn ja rahtevuosedimgalbajn) le ájnnasin
+sáme gielav ja sáme sadjihimev åvddånbuktet.
+mij le mierredime sámegielak galbba galggá, le jus
+bájkkenamma aneduvvá ulmutjijs dan bájken.
+ij sirri namájt sámegiela háldadusguovlo ålggolin jali
+sissŋelin.
+Fylkadikkij álgadimij maŋŋela li boahtám guovte-
+gielak namá (dáro ja sáme) Tråmsån ja Finnmárkon.
+Guovlolasj stáhta orgána dájn fylkajn galggi ietjasa
+logojn, girjijn ja galbbimijn åvddånboahtet námaj
+goappátjij giellaj.
+Dát gullu aj rahtegalbbimijn
+fylkarájájn.
+Fylkaålmmå le oadtjum oatsodit dát ajtu
+dagáduvvá.
+Bájkkenammaláhka galggá sihkarasstet sáme
+bájkkenamájt nasjonálalasj láhkatjoahkke ja ri-
+jkajgasskasasj sjiehtadusáj ja konvensjåvnåj gák-
+tuj.
+sáme namma galggá agev åvddålin tjuodtjot
+galbajn bájkijn sámegiela háldadusguovlo sissŋelin.
+stáhta rahtedåjmadagá guovlokåntåvråjn le åvdås-
+vásstádus mierredit rijka- ja fylkagæjnojt gálbbit, ma-
+din suohkanijn le åvdåsvásstádus mierredit gálbbit
+suohkanrahtijt (galbbimoajválasj).
+Galbbimoajválasj
+máhttá válljit sáme namma galggá tjuodtjot vuos-
+tatjin galbajn aj guovlojn ma ælla háldadusguovlon
+oassen.
+sáme bájkkenamá ma aneduvvi ulmutjijs gudi
+stuovvásin årro bájken, jali le æládusáj baktu dåhku
+tjanástagá, galggi dábálattjat adnet dav mij le
+almulasj galbajn, kártajn jnv, (9.§), Bájkkenamma le
+gájbbeduvvam anátjit ietjasa dåjmas, dát sihta javllat
+almulasj orgána ietja li åvdåsvásstediddje jut láhka
+dievdeduvvá ietjasa åvdåsvásstádussuorgen.
+Máhttelis le gujddit mierredum sáme bájkkenamá
+adnema vánesvuodas.
+Gujddimus sáddiduvvá Kul-
+tuvrra- ja girkkodepartemænntaj.
+Bájkkenammakonsulenta sáme bájkkenamájda
+Bájkkenammalága 11.§ vaddá sámediggáj fábmo-
+gisvuodav nammadit sáme bájkkenamma konsu-
+lentajt.
+sámedigge oadtju moadda gatjálvisá sáme
+bájkkenamáj ano birra.
+Bájkkenammabarggo sá-
+medikke nammadievnastusán le vuostatjin namájda
+rádijt vaddet tjállemvuohkáj.
+Maŋenagi gå sáme-
+giella le ienebut ja inebut almulasj aktijvuodajn ad-
+nuj boahtám, le aj gatjálvisá lassánam.
+Divna mierre-
+dum bájkkenamá tjáleduvvi dáhtábássaj Guovdásj
+bájkkenammaregisterij mij stáhta kárttadåjmadagás
+dåjmaduvvá.
+sámedikke háldadusá barggo le i. i. gárvedit nam-
+maássjijt bájkkenammakonsulentajda ja viehkedit
+bájkkenamájda duogásjdiedojt viedtjat.
+Gå bájkkenamá tjállemvuohke le mierreduvvam lága
+milta ja Guovdásj bájkkenammaregisterij tjáledum,
+galggá tjállemvuohke aneduvvat divna almulasj
+orgánajs, selskáhpijs ma ållåsit li almulasj æjgon, ja
+oahpponævojn majt skåvlån galggi aneduvvat.
+Mánájn ja nuorajn le dárbo sámegielav praktiserit
+MiJ DaGÁDUVVÁ ÅVDDÅLa RaHTE sÁMEGiEL-
+LaJ GaLBBiDUVVÁ?
+Jus galggá sáme bájkkenammaj galbbit hæhttu
+bájkkenamma liehket dåhkkidum ja registreri-
+dum Guovdásj bájkkenammaregisterin.
+Dákkár
+galbbim le berustahtek sámegiela háldadus-
+guovlos.
+Dábálattjat álggá prosessa gå suohkana,
+organisásjåvnå jali priváhtaulmutja aktijvuo-
+dav válldi galbbimoajválattjajn.
+Galbbimoaj-
+válasj bájkkenamá kvalitehtav dárkkestahttá
+stáhta kárttadåjmadagájn åvddåla galba
+diŋŋgujuvvi ja biejaduvvi dábálasj láhkáj.
+Dábálasj bájkkenammagalbbimav máksá
+stáhta rahtadåjmadahka, mij gullu galbbimijda
+rijka- ja fylkarahtijn, de dát mávseduvvá fylka-
+suohkanijs/suohkanijs.
+MiJ GaLGGÁ DÁHPÁDUVVaT sÁME
+BÁJKKEnaMÁV MiERREDUVVaT oaDTJoT?
+Soames nammaássjiev bajet ja sáddi dáv
+mierredimorgádnaj, dsj.
+suohkanij, fylkasuoh-
+kanij jali stáhta kárttadåjmadahkaj (5.§).
+Mierredimorgádna gárvet ássjev ja sáddi dáv
+sáme nammakonsulønntaj, guhti vaddá båd-
+dåsasj árvvalusáv.
+Bájkkenammadievnastus
+sáddi ássjev vijdábut suohkanij guládussaj.
+Suohkan dahka nav vaj divna majn le guládus-
+riektá oadtju javllamusáv buktet, ja sáddi dáv
+ruopptot bájkkenamma-dievnastussaj loahppa
+árvvalussaj.
+Bájkkenammadievnastus sáddi
+ássjev vijdábut mierredimorgádnaj mij mierret.
+Mierredimorgádna sáddi vijdábut suohkanij, mij
+mærrádusáv almot (7.§).
+Mierrredimorgádna
+sáddi aj mørrádusáv bájkkenammadievnastus-
+saj, ja ietjá almulasj orgánajda ma namáv galggi
+dienastusánis adnet, ja Guovdásj bájkkenam-
+maregisterij.
+FRiDDJaFoannDaÅRniK
+le mánáj ja nuoraj hárráj, ja ulmmen le árvus-
+mahttet kultuvrradåjmajda bájkálasj dásen.
+Ruhtajuollodime dáhpáduvvi gålmå paraply-
+organisasjåvnå baktu.
+Landsrådet for norges
+barne- og ungdomsorganisasjoner, norsk
+musikkråd ja norsk teaterråd.
+Mánáj- ja nuorajorganisásjåvnå ja juohkusa ma
+li ienep luovvasin organiseriuvvam máhtti åh-
+tsåt doarjjagav dåjmajda mánájda ja nuorajda
+"Frifond" årniga baktu.
+friddjaájgen.
+Bájkálasj æjvvalimsaje li ájnnasa arvus-
+máhtátjit sosiála, kultuvrra ja sámegielak dåjmajt.
+suohkanijn le da majn le åvdåsvásstádus láhtjátjit
+sajijt ja æjvvalimsajijt bájkálattjat, valla aj luojvoj
+organisásjåvnå ratjásti ednagit ietjasa bargo baktu.
+Gájkienemus sajijn le dárbulasj infrastruktuvrra
+jus ulmusj sihtá ásadit dåjmajt ma sámegiela anov
+åvdedi.
+sámedigge juollot doarjjagijt prosjevtajda ma bukti
+æjvvalimsajij åvddånahttemav sáme mánájda ja
+nuorajda, dåjmajda ja prosjevtajda ma mánáj ba-
+jássjaddamdilev åvdedi, ja danen le stuorra ávkken
+gielav nannitjit ja ælládittjat.
+Sámegielak æjvvalimsaje mánájda
+ja nuorajda
+"Giella-sadje-prosjevtaj"åvddånlåpptima diehti
+ájggu Mánáj- ja dássádusdepartemænnta ja Barggo-
+ja sebrudahttemdepartemænnta aktisasjbargujn
+sámedikkijn ásadit konferánsav giellasajij kultuvrra-
+ja asstoájgesuorgen.
+Tjalmostahttemássjen le gåktu
+bájkálasj resursa ja dåjma máhtti aneduvvat ásadit-
+tjat æjvvalimsajijt mánájda ja nuorajda gånnå máhtti
+asstoájgeberustimijt ja dåjmajt aktidit sámegiela
+praktiserimijn.
+asstoájggesajev giellasadjen guo-
+radallama duogátjijn åvddånbuktet konferánsan
+dagu buorre buojkulvissan ietjá prosjevtajda.
+Kon-
+feránssa sjaddá aj tjalmostuhttet makkár ájggomusá
+ja dárbo mánájn ja nuorajn li sámegielav nannitjit
+asstoájggefálaldagáj baktu.
+Konferánssa dahká de
+vuodov vijdábuj bargguj dán suorgen.
+Åvdåsvásstediddje: Mánáj- ja dássádusdepartemæn-
+nta aktisattjat daj departementaj ma guoskaduvvi
+internehta sjaddama baktu le ådå saje ja máht-
+telisvuoda unneplågogielajda boahtám.
+Tevsta,
+jiednabeskudisá, videobeskudisá ja næhtta oahp-
+povædtsaga sámegiellaj (ja ietjá unneplågogielajda)
+le álkket sadjihin.
+internehta baktu máhttá ulmusj
+NUORAID SIIDA
+Várdobáiki sáme guovdásj ásat dåjmajt sáme
+nuorajda márkkosáme guovlon - nuoraid siida.
+Dát le bájkke gånnå sáme nuora máhtti æjv-
+valit.
+Ulmmen le fállat sáme nuorajda dåjmajt
+majt sij ietja berusti, ja sæmmibuohta vaddet
+buorre dilev sáme gielav ja kultuvrav bisodittjat
+ja åvddånahtátjit.
+nuoraid siida fálla aj duodje-
+kurasajt lahka aktisasjbargujn skáne joark-
+kaskåvlåjn.
+oahppat ådå gielajt akta beri goassa ja akta beri gånnå.
+Wikipedia prosjevta baktu gávnná dálla ulmusj
+internæhttavuodok leksikåvnåv moatten unneplågo
+gielaj badjel.
+Dát fálaldahka le luojvoj bargoj vuodo
+nanna.
+Duot mihtos Facebook fálaldahka gávnnu
+dálla walijsa-giellaj.
+Duodden gávnnuji moadda
+báhkogirje unneplågo gielajda Wiktionary-prosjevta
+Dát le suorggen Wikipedias gånnå báhkolista
+dagáduvvi luojvojbarggijs.
+Mij le aktisattjat dáj fálaldagáj gaskan, le gå li
+ienemusát addnij duogen.
+ij le sidot stáhtta galggá
+doajmmelis rollan mij gullu sisadnuj internehtan.
+sámegielak addne viertti liehket diedulattja máht-
+telisvuodajda majt internæhtta ja duot dát fálaldah-
+ka vaddá sámegielav åvddånahtátjit.
+Vijdábuj máhttá
+addne doajmmat ienedittjat sámegielak tevstajt
+duon dán internæhttafálaldagán.
+internehtavuodok giellasaje máhtti liehket ájnas
+guládallamsaje - saje majt máná ja nuora dåbddi ja
+gånnå li sijdan ja majt bæjválattjat adni, gånnå máht-
+ti sámegiellaj guládallat, ja dajnas ietja vájmmelisát
+gielav adnet.
+Moatten næhttasajijn máhttá bloggit,
+ja tjálatjit ja sáddit sisi gatjálvisájt ja kommenterit
+sámegiellaj.
+nordlánda fylkasuohkan le moatten jagen stuorra
+åvdåsvásstádusáv válldám almulasj diehtojuohkemis
+nuorajda.
+www.infonuorra.no le diehtojuohkemfálal-
+dahka sáme nuorajda.
+sámedigge, Barggo- ja sebru-
+dahttemdepartemænnta ja Mánáj- ja sássádusde-
+partemænnta le juollodam ruhtadoarjjagijt dallutjis
+gå infonuorra ásaduváj 2004.
+nordlánda fylkasuohkan, fylkesbibliotehka baktu
+dåjmat aj næhttasajev www.skrivebua.no.
+næht-
+tasadje vaddá mánájda ja nuorajda gaskal 10 ja 20
+jage máhttelisvuodajt ietjasa tevstajt sisi sáddit.
+Dán
+næhttabielen le aj Sáme "skrivebua" ásaduvvam.
+nordlánda fylkasuohkan dåjmat ruhtadoarjjagijn
+Varresvuodadirektoráhtas aj gatjálvisbielev "Klara
+Klok", www.klara-klok.no.
+næhttasaje dievnastusá li
+sihke dáro- ja sámegiellaj.
+www.diggi.no le næhttasadje nuorra ulmutjijda
+gudi sihti ienebuv oahppat sámedikke ja sámepoli-
+tihka birra Vuostatjin galggá jåksåt nuorajt jienas-
+timálldarin, ja iehtjádijt gejn le dárbbo vuodo diedojs
+politihkalasj vuogádusá birra.
+nRK sámi Radio ådåsfálaldahka radion sisadná
+guokta sáddaga julevsámegiellaj ja oarjjelsámegiel-
+laj vahkkuj.
+Jagen 2007 sjaddin bájkálasjkåntåvrå
+Divtasvuonan ja snåasán nannidum avtajn jour-
+nalistajn goabbák, juoga mij le buktám ienep sisano
+ja geográfalasj valjesvuodav sáme ådåssáddagijda
+radion ja tv:an.
+Virge sirdeduvvin oajvveredaksjåvnås
+Kárášjågås.
+Televisjåvnnå oase snåasás ja Divtasvuo-
+nas dagáduvvi oarjjel- ja julevsámegiellaj.
+Da guokta
+sáme giellasuorge sjaddi de gullut vahkkusattjat
+rijkavijddusasj televisjåvnån nRK1an.
+nRKa le álggám televisjåvnnåsáddagij sáme nuoraj-
+da, gåhtjoduvvam izu.
+nRK sámi Radio sáddij 5
+prográmma jagen 2008, ja pláni 10 ådå prográmma
+2009 jage alluj.
+nuoraj prográmma sáddiduvvi
+nRK3ån ja vihpi 20 minuhta.
+izu le sáme nuorajda
+ájádaladum mij juo sisadná radiosáddagijt ja ietjas
+næhttabielev.
+sámedigge le huoman tsuojggim jut
+divna guovlo e oadtjo sisi nRK3åv.
+sámedigge le aj
+YoUTUBE JULEVsÁMEGiELLaJ le gæht-
+tjalimprosjækta gånnå máhttá videosád-
+dagij internehtan ja edna oassálasstemij baktu
+dahkat iehpeformálalasj ja interaktijvalasj
+sajev julevsámegiela hárráj.
+Redaksjåvnån
+galggi liehket nuorra sámegielak bájkálasj
+nuora jounalistalasj åtsådallamij.
+Prosjækta
+le ruhtaduvvam nordlánda fylkasuohkanis,
+sámedikkes, sTH-fåndas ja Barggo- ja sebru-
+dahttemdepartemænnta.
+Gæhttjalimprosjækta
+galggá tjadáduvvat vahkkusasj web-TV-sádda-
+gijt ragátmáno 2009 rajes.
+tsuojggim udnásj fálaldahka mediájn ij le dudálasj
+dilen oarjjel- ja julevsámegiellaj.
+nuortta-sállto avijsan li uddni julevsáme avijssabiele.
+Dan båttå gå julevsáme álmmuk máhttá ietjasa giel-
+laj ådåsijt låhkåt, le aj ájnnasin gå sámegiella ja sámij
+sadje bájkálasj sebrudagán åvddånboahtá bájkálasj-
+avijsan.
+Sáme avijsa - ienep adno
+julevsáme- ja oarjjelsámegielas
+sámegielak avijsajn le ájnas sadje bisodittjat ja nan-
+nitjit sáme gielajt, i. i. oahpponævvon skåvlån.
+Pressadoarjja sáme avijsajda, mij 335. kap 75. påsta
+baktu Kultuvrra- ja girkkodepartementa budsjehtan
+juolloduvvá, galggá divádit sierramávsojt tjanádum
+sámegiela avijssaålgusvaddemij.
+Doarjja laseduváj 5
+mill.
+kråvnåjn jagen 2008 ja vil 3 mill.
+kråvnåjn jagen
+Láhkatjállusa juollodittjat presssadoarjjagav sáme
+avijsajda rievdaduváj 2008 jagen.
+Rievdadussan
+lij ierit ietján muhtem stuoráp oasse doarjjagis
+juogeduvvá n. g. "variábel doarjja" mij ållåsit manná
+sáme avijsajda.
+Vijdábuj de sjattaj årnik doarjjagij
+avijssabielij buvtadibmáj julevsámegiellaj dárogielak
+avijsajn vijdeduvvam aj oarjjelsámegiela avijssabielij-
+Konsultasjåvnåjn sámedikkijn le departemænnta
+álggám guoradallat gåktu doarjjaårnik ienebut
+máhttá arvusmahttet divna sáme tjállemgielajt
+anátjit.
+Dán aktijvuodan sihtá departemænnta aj
+árvustállat dárbov doarjja årnigis ásadittjat avijs-
+safálaldagájt sámegiellaj.
+Åvdåsvásstediddje: Kultuvrra-ja girkkodepartemænnta
+Snåsningen avijssa:
+Avijssabiele oarjjelsámegiellaj
+snåasen tjïelte le jage 2008 rájes sámegiela hál-
+dadusguovlon.
+suohkan le dan aktijvuodan ásadam
+prosjevtav "Gielem nastedh".
+Prosjevta oajvveulmme
+le tjalmostahttet ja ælládahttet oarjjelsáme gielav ja
+kultuvrav, ja åvdedit guovtegielakvuodav snåasán
+ja nuortta-Trøndelágan.
+Dát le vuojnnet buktemin
+vájmmelis ja vijddát oarjjelsámegiela anov, ja ienep
+oarjjelsámegiella anov almulasj aktijvuodajn.
+Vuostasj ájgijt sjaddá media liehket stuorra árvvon
+diehtojuohkemij snåasáv guovtegielak suohkanin.
+Åtsådallama nuorttasáme guovlos vuosedi avijsajn le
+stuorra árvvon giellaåhpadusán.
+ienep sáme giela ja
+kultuvrraåvddånboahtema tjalmostahttem almulasj
+sebrudagán máhttá buktet ienep oarjjelsámegiella
+anov, ja bargov guottoj ja diedulasjvuoda birra oarj-
+jelsáme giela ja kultuvra gáktuj.
+snåsningen avijssa ájggu 2009-giese rájes álgget
+prosjevtav avijssabielij oarjjelsámegiellaj ja ienep
+tjállusijt oarjjelsáme vidjurij birra.
+Dát sahká nav vaj
+avijssa máhttá oadtjot ruhtadoarjjagav pressadoarj-
+jaga sáme avijsajda påstas 2010 rájes.
+Barggo-ja
+sebrudahttemdepartemænnta doarjju prosjevtav
+Oarjjelsáme mediaguovdásj
+sámedigge ájggu álgadit prosjevtajn guoradallat
+makkár máhttelisvuoda gávnnuji åvddånahtátjit
+mediafálaldagáv oarjjelsámegiellaj.
+kultuvrra - filmma, teáhter, girjálasjvuoh-
+ta, bibliotehkka
+Filmma
+Vuona filmmapolitihkka galggá dahkat nav vaj bisot
+ja åvddånahttá sáme kultuvrav.
+stáhta ruhtadoarj-
+jaga filmmabuvtadibmáj le ájnas vájkkudimnævvon
+shkardit vaj gæhttje oadtju buorre filmmafálaldagáv
+ietjasa giellaj, ietjasa kultuvra tjanástagáj.
+Dát aj guos-
+ská sæmmi láhkáj sáme filmajda gå dáro filmajda.
+Duodden buktet sáme filmajda åvddånáhttemav ja
+buvtadimev, le sáme filmaj gaskostibme ja rahtja-
+musá mánáj ja nuoraj gáktuj vuorodum suorge.
+Plána li ásadit rijkajgasskasasj sáme filmmaguovdá-
+tjav Guovdageaidnuj.
+Ráddidus vuojnná dakkár film-
+maguovdátja ásadimev buorren, gå máhttá buktet
+ajn vil ienep rahtjamusáv sáme filmaj hárráj.
+Danen gå sáme álmmuk iesj galggá máhttet ietjas
+kultuvrrapolitihkav stivrrit sáme sebrudagán, de le
+sáme teáhter, girjálasjvuoda, almmudagáj ja biblio-
+tehkaj årniga háldadibme sámediggáj biejadum.
+Teáhter
+Beaivváš sámi Teáhter le nasjonálalasj institusjåvnnå
+mij fállá vijdes teáhterfálaldagájt vuostatjin sáme
+gæhttjijda Vuonan, valla manná aj sáme guovlojn
+ráddnárijkajn.
+Teáhter le ájnna profejonálalasj
+institusjåvnnå Vuonan sámegiella siednagiellan.
+Háldadus åvdåsvásstádus an Beaivváš sámi Teáhteris
+le sámedikke vásstádus Kultuvrra- ja girkkodeparte-
+menta rámmadoarjjaga háldadime baktu.
+Ásaduvvam sáme teáhterijn le ájnas doajmma mij
+gullu sámegiellaj.
+Teáhtera li saje sámegielav anátjit
+ja tjalmostahtátjit.
+Moadda klassihkalasj teáhtera
+d. d. Hamlet jårggåluvvá sámegiellaj, ja buvtaduvvi
+moadda ådå sámegiellaj.
+amátørrateáhterdåjma,
+sierraláhkáj sáme mánájda ja nuorajda, bukti ienep
+sajijt mánáj ja nuoraj sámegiela adnuj.
+Åarjelhsaemien Teatere/sydsamisk teater le ájnas
+nannitjit oarjjelsáme kultuvrav, gielav, identitehtav
+ja iesjdåbdov.
+Teáhter le 2006 rájes oadtjum stuoves
+doajmmadoarjjagav sámedikke budsjehta baktu.
+Bargaduvvá aj teáhter galggá sihkarasteduvvat
+ienep doarjjagav ietja doajmmaj oarjjelsáme fylka-
+suohkani aktisasjbarggosjiehtadusá baktu.
+Bibliotehka
+Ulmmen le sihke vuona oajválattjaj ja sámedikke
+bieles, sihkarasstet buorre bibliotehkkafálaldagáv
+sáme álmmugij.
+Uddni le sámedikken dát badjásasj
+åvdåsvásstádus nannit ja åvddånahttet bibliotehk-
+kafálaldagáv sáme álmmugij, madin vuona oajválat-
+tjajn le åvdåsvásstádus rámmaj sissŋelin åbbålasj
+nasjonálalasj bibliotehkkapolitihkka sihkarasstá
+buorre bibliotehkkafálaldagáv divna juohkusijda.
+Kultuvrraa- ja girkkodepartemænnta ájggu åvddån-
+buktet stuorradiggediedádusáv bibliotehka birra
+Departemænnta ájggu, aktisattjat sá-
+medikkijn, árvustallat sáme bibliotehkkagatjálvisájt
+dán diedádusbargon.
+Ruhtadoarjja sáme girjálasjvuohtaj vatteduvvá
+sámedikkes.
+Duodden girjálasjvuoda juollodimes
+åvddånahtátjit sáme girjálasjvuoda doarjjaårnigij,
+háldat sámedigge ietjas sierra doarjjaårnigav alm-
+mudagájda mij ienemusát manná sámegiellaj girjijt
+GUoVDaGEainnU sTUoJME Ja oFELaš FiLMa
+(goappátja regiseridum nils Gaupas) vaddi
+histårålasj ja árbbedábálasj gåvåv sáme kul-
+tuvras ja li stuorra árvvon sáme gielav tjalmos-
+timen.
+Filmajt li læhkám ållo gæhttje Vuonan
+ja ålggorijkajn.
+Filma li aj vuojttám vuona ja
+ålggorijkak vuojtojt.
+sÁME VaHKKo TRÅMsÅn
+sámeálmmukbiejve aktijvuodan guovvamáno
+2009 ásaduváj sáme vahkko Tråmsån.
+Prográmma álgij seminárajn sáme giela,
+teknologija ja åsåstuhttema birra Tråmså
+universitehtan.
+Vahko alluj sjaddin ásaduvvat
+bielletijmmasasj drop-in kursa sámegielan
+bibliotehkan.
+Vijdábuj vahkko fálaj i. i. sáme
+girjálasvuoda åvddånbuktemav, vuosádusájt
+sáme dájddárijs, sáme biebbmokursajt, sáme
+teáhterijt, sáme subtsastallammuttojt mánájda
+ja sáme-dáro jubmeldievnastusáv.
+ålgusvaddet.
+oajvveulmmen årnigijn le sihkarasstet
+lasse buvtadimev ja anov sáme girjálasjvuodas ja
+badjen anedit sáme almmudakæládussuorgev.
+Sáme girjálasjvuoda oasstemårnik
+Ulmmen sierra oasstemårnigijn sáme girjálasjvuodan
+le arvusmahttet sáme girjálasjvuohta sjaddá ienep
+sadjihin, ja sihkarasstet nav vaj nuoges sáme girje
+buorre kvalitehtajn ålgusbåhti.Dájddasjiehtadusájn
+sámedikke ja sáme dájddárijlihto gaskal jage 2009
+hárráj guorrasin biele nammadit barggojuohkusav
+gålmåjn ájrrasijn mij galggá årnigav gæhttjat mij sih-
+karasstá vaj sáme tjáppagirjálasjvuohta ja musihkka/
+juojgos le sadjihin ja ålgusboahtá.
+Barggojuogos
+nammaduvvá guovtijn ájrrasijn dájddárlihtos ja akta
+sámedigge le álgadam bargov guo-
+radallat sáme tjáppagirjálasjvuoda ja musihka/juojg-
+gusa oasstemårnigav.
+Åvdåsvásstediddje.
+Ájgge: Guoradallam galggá gárves 2009 låhpa
+DÁRBo DUTKaMis Ja
+MÁHTUDaKÅVD-
+DÅnaHTTEMis
+sáme giela li vuostatjin åvddånahtedum njálmálat-
+tjat buolvas buolvvaj.
+sáme gielaj åvddånahttem
+tjállemgiellan le ájge gáktuj ådås.
+Gå sáme giela
+galggi máhttet aneduvvat moatten gielladomenajn
+sihke tjálalasj giellan ja njálmálasj giellan de le
+dárbbo åvddånahttet terminologijav nuorttasáme-,
+julevsáme- ja oarjjelsámegiellaj.
+sáme gielaj dutkam
+le ájnas gielaj vijdábuj åvddånahttem vuodon.
+stuorra variásjåvnå li gaskal sierra sáme bájkálasj se-
+brudagáj ja sierralágásj sáme guovlojn mij gullu man
+ålov sámegiella le bæjválasj avtastallam- ja guládal-
+lamgiellan.
+Ájnas le oadtjot ienep máhtudagájt
+gåkto faktovrå dagu man ållo le sámijs álmmugin,
+sáme giejvosårrom, bájkálasj guotto ja kultuvralasj
+ja gielalasj unneplåhkodille vaddi moattelágásj
+vidjurijt sáme gielak åvddånahttemij dáj sierralágásj
+sierraláhkáj le ájnas oadtjot ienep
+vehin ådåsap gåvåv sáme gielaj diles ja vidjurijs åvd-
+dånahtátjit merra- ja márkkosáme guovlojn ja julev-
+ja oarjjelsáme guovlojn.
+Moadda årniga ja dåjma li ásaduvvam nannitjit
+sámegielak åvddånahttemav.
+Jus galggi liehket
+avtadássásasj vidjura åvddånahtátjit sáme gielajt de
+le ájnas gehtjadit man láhkáj dá li nahkam buktet an-
+nimav nuorttasáme-, julevsáme- ja oarjjelsámegiellaj.
+Dákkár máhtudahka vaddá ájnas vuodov vijdábuj
+bargguj sáme gielaj.
+Moatten guovlojn gånnå lij sámegiella læhkám
+maŋŋus mannam le dat aktelasj giellasirddem
+buolvas buolvvaj vargga ållesláhkáj badjelváldedum
+mánájgárdijs ja sámegiela åhpadusás vuodo- ja
+joarkkaskåvlåjn.
+Dát buktá ietjálágásj rámmaævtojt
+sáme giellaåvddånahttemij, ajnegis ulmutjij ja sáme
+bájkálasj sebrudagájda ja sáme álmmugij åbbålattjat.
+Dárbbo le stuoráp sŧstemahtalasj diedojs dáj giella
+åvddånahttemprosessajs dádjadittjat sáme gielaj
+åvddånahttema ævtojt boahtteájgen.
+Dárbbo le aj stuoráp máhtudagájs åvddånahttem-
+diles sámegiela anos avtastallam- ja guládallam-
+giellan sáme fámiljaj, sáme mánáj- ja nuoraj, sáme
+æjgádij ja ietja sáme ållessjattugij árggabiejves
+nuorttasáme-, julevsáme- ja oarjjelsáme guovlojn.
+sæmmibåttå gå åvddånahttem sáme sebrudagán
+ienemusát manná árbbedábálasj virgijs ådåájg-
+gásasj virgijda gahtu árbbedábálasj bágoj ja vuo-
+doæládusáj buojkuldagáj adno.
+Ájnas le jut dá
+dokumenteriduvvi ja vuorkkiduvvi ájnas oassen
+sáme kulturárbes ja vuodon vijdábuj åvddånahttemij
+sáme terminologian.
+sámegielas dárogiellaj målssoma moatten guovlon
+le bæjválasj adno gålldåsámegielan ja bihtámsáme-
+gielan ja ietjá sierra sáme giellasuorgijn, boahtám
+ållu guhkás ja li gáhtomin.
+Dá sáme giela ja giellas-
+uorge le ájnas oasse sáme valjesvuodas ja danen li
+ájnnasa bisodit máhtudagájt dájs.
+sámedigge le javllam dárbo li ájn dábegis rahtja-
+musájda sámegiela vuododutkamijda, mij gullu
+gielalasj dilij, girjálasjvuoda ja ietjá tiemáj - nuort-
+tasáme-, julevsáme ja oarjjelsámegiela gáktuj, valla aj
+mij gullu ietjá sáme gielajda.
+systemáhtalasj máhtu-
+dagáj åvddånahttem sáme gielaj birra bohtá ávkken
+giellaåvddånahttemij divna suorgijn.
+le vijdábut berustime ulmij milta rahtjat oadtjot
+sámegielak dutkijt ja nannit sámegielav diedalasj
+giellan ja terminologiåvddånahttemav duon dán
+fáhkasuorgijn.
+sámedigge oajvvat ásaduvvu sierra
+dutkamprográmma sámegielak dutkamij.
+Dutkamráde sáme dutkamij prográmma i lij dåjman
+Jage 2007 rájes le ådå dutkampro-
+grámma- sáme dutkamij prográmma ii.
+Prográmma
+doajmmaájgge le 2007-2017.
+Mij guosská sáme
+gielajda dættoduvvá prográmman i. i. ájnas le arvus-
+mahttet sáme giella aneduvvá dutkamijn ja dajnas
+máhttá dahkat sámegielak diedalasjdábev.
+vuoseduvvá oarjjelsámegiella, julevsámegiella ja
+lullesámegiella li smávva giela ma máhtti vuosedit ja
+nannit sáme unneplåhkogielaj dilev.
+Dutkammáhtudagáv ásadit ja
+nannit oarjjel ja julevsáme gielaj
+gáktuj
+Uddni gávnnu unnán systemahtalasj dutkama
+oarjjel ja julevsámegielaj gáktuj.
+systemahtalasj
+máhtudaknannim ja dutkam dájda gielajda máhttá
+liehket ájnas vuodon vijdábuj bargguj nannitjit ja
+åvddånahtátjit oarjjel ja julevsámegielajt.
+Dájna
+duogátjijn le de dárbbo ásadit dutkammáhtudagáv
+oarjjelsáme ja julevsáme gielaj gáktuj.
+sebrudahttemdepartemænnta ájggu jagen 2009
+ienedit ruhtadoarjjagav Dutkamráde sáme dutka-
+mij prográmma ii biejadum dutkamrahtjamusájda
+oarjjelsáme ja julevsáme gielajda, dán vuolen sti-
+pendiáhtavirgijt doktorgrádadásen.
+Ájgge: Álgeduvvá jagen 2009
+Dutkam- ja
+fáhka/resurssaguovdásj
+sáme parlámentáralasj ráde le buktám oajvvadusáv
+sáme giellabargo ådå organiserimij sissŋelin sá-
+medikke åvdåsvásstádusá.
+akta árvvalusájs le
+jut ásaduvvá aktisasj sáme dutkam-, fáhka- ja
+resurssaguovdásj sáme gielaj hárráj.
+Barggodahka-
+mussan dán orgádnaj le ierit ietján gielladutkam,
+giellasujtto, giellaåvddånahttem, terminologija
+barggo, normerim, nammadievnastus, bájkkenamá ja
+diehtojuohkem sáme giellafágalasj gatjálvisájs.
+sámedikke mielas lij buoremus liehket tjoahk-
+kit sáme giellafágalasj bargov avta dutkam- ja
+fáhka/resurssaguovdátjij.
+Gå sáme giellabarggo
+le jådon sierra rijkajn, sjaddá aktisasj "gájksáme"
+resurssaguovdásj dahkat nav vaj sáme giellafága-
+lasj barggo fágalattjat nanniduvvá.
+Ásadit aktisasj
+fágalasj orgánav jali aktisasj fáhkainstitusjåvnåv,
+máhttá liehket stuoráp máhttelisvuohta buorebut
+ávkástallat ulmusjlasj ja økonomalasj resurssajt
+dajna ulmijn nannit ja åvddånahttet sáme gielajt.
+suoma sámedigge barggá ássjijn aktisattjat Vuona ja
+svieriga sámedikkijn åhtsåmusájn åvddåprosjæktaj
+mij sisadná dutkam- ja fáhkaguovdátjav.
+Åvdåsvásstádus: Sámedigge
+Sáme statistihkka
+Publikasjåvnnå samisk statistikk 2008 (sáme statis-
+tihkka 2008) státistihkalasj guovdásjdåjmadagás
+sisadná statistihkav mij guosská sáme sebrudak-
+vidjurijda Vuonan.
+statistihkka le ienemusát geográ-
+falasj lahkanibme, dættujn sáme årromguovlojda
+sálatduoddara nuorttalin.
+Duodden le aj rijkavijd-
+dusasj sáme statistihkka.
+Publikasjåvnån li ieme
+tjoahkkidum diedo ja almulasj statistihkka mij le
+státistihkalasj guovdásjdåjmadagán jali materiálla
+mij le sadjihin duos dás sáme institusjåvnåjs.
+Ulmmen publikasjåvnåjn le vaddet tjoahkke ja ådås-
+tuhtedum åvddånbuktemav sáme statistihkas.
+Publi-
+kasjåvnå giella le dárro ja nuorttasámegiella.
+Ådås-
+tuhtedum versjåvnnå sáme statistihkas ålgusboahtá
+juohkka nuppe jage.
+Duodden ájggu statistih-
+kalasj guovdásjdåjmadahka aktelattjat ålgusvaddet
+ådåsit åvddånahtedum sáme statistihkav www.ssb.
+no/samer næhttabielen.
+Barggo- ja sebrudahttemdepartemænnta le aktan
+sámedikkijn Vuonan álgadam ålgusvaddet jahkásasj
+rápportav aktan kommentáraj sáme statistihkkaj.
+Dá guovte biele le ásadam sáme statistihka anályjs-
+sajuohkusav dájna bargatjit.
+anályjssajuohkusa
+mandáhttá ij le statistihkav dahkat, valla gávnnat
+ja kommenterit ieme statistihkav.
+Rápportta sáme
+tálla subtsasti 1, kommenteridum statistihkka 2008,
+ålgusbådij ragátmáno 2008.
+Konvensjåvnnå Svieriga ja Vuona gaskan
+ällobargo birra rájáj badjel
+Svieriga ja Vuona ráddidusá,
+ma dan diehti gå sáme li álggoálmmuk mij
+ällosujtujnis dålusj ájgij rájes la äloj jåhtålam dan
+badjel mij uddni la rijkkarádjá Svieriga ja Vuona
+gaskan,
+ma vieledibá vuostasj kodisillav rádjátráktahtajda
+gålgådismáno 7. ja 18. b.
+1751, mij duodas sámij
+riektáv älojisá nuppe rijkkaj jåhtet ja danna
+rievtesvuodajt ávkkit dålusj árbbedábij milta,
+ma vieledibá 3. bievddegirjev Sáme álmmuga birra
+Svieriga säbrramis Europalasj uniåvnnåj, libá
+oassálasste oassebiele Svieriga välggogisvuodajt
+dåbdåstam sáme álmmuga hárráj rijkalasj ja
+rijkajgasskasasj riektájn vuodon.
+ma, nåv guhkev gå ällosáme goappásj rijkajn ietjasa
+iellemtjerda ja äládusá suoddjima diehti dárbahi
+rájájt rasstit ällosujttárin, sihtaba anodit ja daŋga bále
+vidjurijt dan diehti hiebadit,
+libá návti ájgás boahtám.
+Kapihttal 1.
+Vuodobiejadum prinsijpa
+Artihkal 1
+Dát konvensjåvnnå guosská ällosujttuj rájáj rastá
+Svieriga ja Vuona gaskan.
+Konvensjåvnå märrádusá gulluji tjieldijda jali tjieldij
+ällobarggijda ja ällosujttimdajvajda jali daj
+ällobarggijda.
+Artihkal 2
+Konvensjåvnå ulmme le åvddånahttet ja åvdedit
+aktisasjbargov rijkaj, tjieldij, ällosujttimdajvaj ja
+ájnegis ällobarggij gaskan vaj guohtom ávkkiduvvá
+vuogijn mij guhkesájggásasj vuodov vaddá
+ekologalasj, ekonomalasj ja kultuvralasj guoddelis
+bargguj goappásj rijkajn.
+Konvensjåvnnå galggá dan láhkáj anoduvvat vaj ij
+ådå sjiehtes barggamvuogijt ällosujton tsakka mij
+gájkkásasj sebrulasjåvddånimev tjuovvu.
+Artihkal 3
+Ällosujtujn rájáj rastá galggá barggat daj riektáj ja
+välggogisvuodaj milta ma rijkalasj riektáv tjuovvu
+dan rijkan gånnå älov sujtti, jus ietjá dán
+konvensjåvnån ij javladuvá.
+Artihkal 4
+Rijkalasj fábmudahka nuppen rijkan, mij árvustallá
+jus aktak biedjamdahko galggá miededuvvat guovlluj
+mij dán konvensjåvnå milta ällobargguj máhttá rájáj
+badjel ávkkiduvvat, galggá árvustaládijn gåhtset vaj
+guovllo guhkás máhttelis suoddjiduvvá dagojs ma
+viehka märráj li guovlo ällobargguj vuorrádissan.
+Jus dakkár dahko huoman miededuvvá, galggá rijkka
+älloguohtomav huksat jali, jus dat ij la máhttelis,
+ekonomalasj buohtov rijka riektá milta vaddet.
+Artihkal 5
+Konvensjåvnå adnemij galggaba guokta aktelis
+orgána gávnnut, aktisattja goappásj rijkajda;
+tjuottjodimorgána, Svierik-Vuona
+boatsojguohtomsiebrreráde
+(Boatsojguohtomsiebrreráde), ja bajemus
+gujddimorgána, Svierik-Vuona bajemus
+gujddimsiebrreráde (Bajemusgujddimsiebrreráde).
+Artihkal 6
+Tjielde ja ällosujttimdajva oadtju bájkijt nuppen
+rijkan ällosujttuj ávkkit vuogijn mij javladuvvá sierra
+bievddegirjen (guovllobievddegirjen) mij la duodden
+dán konvensjåvnnåj (1. duoddetjála).
+Artihkal 7
+Tjiellde ja ällosujttimdajvva oadtju lihtudit
+aktisasjbargo birra mij guovllobievddegirjev ij tjuovo.
+Dakkár lihttuj gulluji val dakkár ällosujto
+rievtesvuoda ja guovlo gånnå binnemusát nuppen
+lihtudiddjen la riektá rijkalasj lágavuodo jali dán
+konvensjåvnå milta ällosujtujn barggat.
+Aktisasjlihtto ij garrasap gássjelisvuodajt ietjá
+guosske berustiddjijda oattjo vaddet.
+Jus lihtov hiejtet
+vierttiji muttágis oare hiejttemij gávnnut.
+Aktisasjlihtto galggá Boatsojguohtomsiebrrerádes
+dåhkkiduvvat jus fábmuj galggá boahtet.
+Giehtadaládijn galggá siebrreráde gåhtset vaj lihtto
+ållidahttá konvensjåvnå ulmev 2. artihkkala milta.
+Siebrreráde máhttá åvddål gå lihtto dåhkkiduvvá
+dibddet iehtjádijt gå lihtudiddjijt vuojnojdisá
+moalgedit.
+Dán konvensjåvnå märrádusá li sjiehtes mudduj
+fámon guovlojda ma aktisasjlihttuj gulluji ma li
+duodastuvvam goalmát oase milta.
+Jus lihtto
+hiejteduvvá, gálggá guovllobievddegirjje fábmuj
+boahtet.
+Artihkal 8
+Guohtomguovlo ma diededuvvi
+guovllobievddegirjen jali aktisasjlihtojn e bielev
+válde jalik vuojnov vatte stáhtaj dádjadusáj hárráj
+árbbedáhperiektáj vijddudagá birra.
+Dat sihtá javllat
+konvensjåvnnå ij guoskada dajt árbbedáhperiektájt
+guohtomijda majt ällobargge nuppet rijkas nuppen
+rijkan adni.
+Gatjálvis árbbedáhperiektá vijddudagá
+gähttjalime hárráj ij danen konvensjåvnås gártjeduvá
+ájnat priváhttariektá vuodujn Svierigin
+máttarájggásasj ávkkima hárráj Svierigin ja Vuonan.
+Jus aktak adná sujnalaárbbedáhperiektá nuppen rijkan
+ietján gå dajn guovlojn ma li duodastuvvam
+guovllobievddegirjen, de máhttá ássjev
+duobbmoståvlå åvddåj bajedit dan rijkan ietjas ássjev
+gähttjalittjat.
+Dakkár ássjev oadtju dåhkkiduvvam
+dikke åvddåj bajedit Svierigin jali Vuonan.
+Jus láhkafámulasj duobbmo vuoset ällobarggen
+nuppet rijkas la guododimriektá nuppen rijkan, de
+manná duobbmo dán konvensjåvnå åvddåla.
+Nubbe
+rijkka galggá gåtsedit vaj ällobargge gejda guosská
+oadtju máhttelisvuodav rievtesvuodasa ávkkit jali, jus
+dat ij la máhttelis, oadtju ekonomalasj buohtov
+rijkalasj riektá milta.
+Kapihtal 2.
+Sierra rievtesvuoda ällosujttuj rájáj
+rastá
+Artihkal 9
+Vuostasj kodisilla rádjátráktáhtajda gålgådismáno 7.
+1751 ij rijkav rasstidijn, bieja ietjá nådijt
+ällosujttuj rájáj rastá gå dajt ma kodisillan
+nammaduvvi.
+Dán konvensjåvnå milta galggá tulla-, värro- ja
+máksemfriddjavuohta daj bálij ma li dán ja 10.
+artihkkalijn javladuvvam.
+Gejna dán konvensjåvnå milta ällosujtujn nuppen
+rijkan barggá la riektá
+1. älov sujttidijn rijkkarájáv rasstit ja nuppen rijkan
+årrot,
+2. nuppen rijkan, guovlon årodijn, mij ávkkiduvvá
+6. jali 7. artihkkala milta, daj njuolgadusáj milta
+ma rijka ietjas ällobarggijda gulluji,
+a.
+dållåmuorajt ja verkav válldet majt ällosujto
+diehti dárbahi adnet,
+b. rustigijt jali viesojt tsieggit majt ällosujttuj
+dárbahi ja
+c.
+bivddet ja guollit,
+jus ällobargguj dárbaj, tulla, väro ja mávso
+dagi nuppe rijkkaj buktet ja, daj njuolgadusáj
+milta ma rijka ietjas ällobarggijda gulluji,
+adnet
+bednagijt, hestajt jali ietjá juhtusijt
+b. dárbas bierggasijt, motåvrråboalldemuháv,
+oasstobiebmojt boahttsujda, vädtsagijt ja
+ábnnasijt tsieggitjit ja divutjit rustigijt jnv.,
+birssojt ja luodajt
+d. radiorájanijt ja -duostunijt
+e.
+motåvrråvuojánijt ja miehttsemanne
+motåvrråvuojánijt ja
+f.
+ietjá rustajt majt ällosujttuj dárbáhi.
+Artihkal 10
+Guhti dán konvensjåvnå vuodon ällosujtujn rájáj
+rastá barggá, oadtju
+1. gätjos boahttsuv jali manna la vieroj märkka,
+giehtadallat dan rijka märrádusáj milta gånnå
+boatsoj la,
+2. viesso boahttsuv, njuovvamboahttsuv ja
+buktagijt boahttsus ietjas dárbbuj nuppe rijkkaj
+tulla, väro ja mávso dagi, buktet.
+3. boahttsuv nuppen rijkan njuovvat ja ietjas rijkkaj
+doalvvot váni buktem- ja doalvvommärrádusájs
+tsakkadahtek.
+4. boahttsuv nuppen rijkan njuovvat ja vuobddet
+danna dan rijka buktem- ja doalvvommärrádusáj
+5. boahttsuv vuorjját, binnep märráj nuppen rijkan
+vuobddemij njuovvat tulla, väro ja mávso dagi
+gå tjielgas la boahttsujt ij dåhkki ietjas rijkkaj
+doalvvot, ja
+6. boahttsujt motåvrråvuojánijn rijkaj gaskav
+doalvvot vuojánijn mij la dåhkkiduvvam dakkár
+doalvvomij juoppán rijkan.
+Kapihttal 3.
+Svierik-vuona
+Artihkal 11
+Boatsojguohtomsiebrreráden galggi vihtta sebrulattja
+gudi nielje jahkáj nammaduvvi.
+nammadibá guokta sebrulattja goabbák, goappás
+nuppen galggá vijdes ällosujtomáhtto ja nammaduvvá
+rijka boatsojäládusá oajvvadusáj milta.
+aktan galggaba, Svieriga ja Vuona sámedikkij
+oajvvadusáj milta, daj lassen nammadit sebrulattjav
+siebrreráde åvddåulmutjin.
+Juohkka sebrulattjaj biejaduvvá persåvnålasj sadjásasj
+dan milta mij sebrulattjaj gullu.
+Sadjásasj
+åvddåulmusj la Boatsojguohtomsiebrreráde sadjásasj
+åvddåulmusj.
+Artihkal 12
+Jus guovllobievddegirjen ietján ij mierreduvá de
+Boatsojguohtomsiebrreráde oadtju
+bievddegirjjeguovloj birra mierredit
+1. goabbá tjiellde jali älloguohtomdajvva guovlov
+oadtju adnet,
+2. guohtomájgijt,
+3. alemus boatsojlågov.
+Ietján Boatsojguohtomsiebrreráde aj oadtju mierredit
+4. jåhtema tjadádimev,
+5. boahttsuj tjoahkkimav ja lárkkemav,
+6. sierra njuolgadusájt räjnnuhime birra,
+7. ärádisájt guovllobievddegirje märrádusájs,
+8. aktisasjlihto duodastusáv 7. artihkkala milta,
+9. moalggemav 13. artihkkala milta,
+10. buohtov 24. artihkkala milta,
+11. biejadisáv ja biedjamdagov 25. ja 26. artihkkalij
+milta,
+12. konvensjåvnnåmávsov 27. artihkkala milta,
+13. máksemav mávsedum konvensjåvnnåmávsojs 28.
+artihkkala milta,
+14. unnep rievddadusáv konvensjåvnnågárdij
+tsieggimij.
+Boatsojguohtomsiebrreráde galggá rádjáällosujto
+åvddånimev tjuovvot ja rijkaj ráddidusájda
+jahkásattjat diededit.
+Artihkal 13
+Goappák rijka guovdásj, dajvak ja bájkálasj
+fábmudagá galggi moalggemijt
+Boatsojguohtomsiebrrerádes viedtjat åvddål gulle
+fábmudahka märrádusájt dahká ma ällosujttuj rájáj
+badjel máhtti guosskat.
+Dakkár dahkamus ij rádádallamvälggogisvuodav
+fámoduhte sámij berustimij hárráj jus dakkár
+välggogisvuohta gávnnu rijkalasj jali rijkajgasskasasj
+riektá milta.
+Artihkal 14
+Boatsojguohtomsiebrreráde ássjijt mierret
+ieneplåhkomärrádusájn (binnemus ieneplågujn).
+Åvddåulmutjin la mierrediddje jiedna gå
+jienastimlåhko la sämmi mieren.
+Boatsojguohtomsiebrreráde la mierrediddje gå
+åvddåulmusj ja binnemusát akta sebrulasj goappák
+rijkas mierredibmáj säbrraba.
+Gatjálvisán mij ássjegárvedibmáj gullu jali biejadisá
+dahkamij 25. artihkkala vuostasj biehke ja 26.
+artihkkala vuostasj oase milta, oadtju åvddåulmusj
+aktu mierredit.
+Artihkal 15
+Boatsojguohtomsiebrreráde märrádus
+máhttá fábmuj boahtet vájku märrádus gujddiduvvá
+Bajemusgujddimsiebrrerádáj.
+Boatsojguohtomsiebrreráde galla máhttá mierredit vaj
+märrrádus ij fábmuj boade åvddål gå gujddimájgge
+vássám la.
+Bajemusgujddimsiebrreráde máhttá mierredit
+gujddiduvvam märrádusáv ij oattjo dåjmadit åvddål
+gå gujddimus låhpalattjat la mierredum.
+Artihkal 16
+Boatsojguohtomsiebrreráde märrádus máhttá
+gujddiduvvat Bajemusgujddimsiebrrerádáj
+oassebieles jali sujsta gesi märrádus ietján guosská.
+Gujddidahtte märrádusájda gullu nielje vahko
+gujddimájgge dat biejves gå märrádusáv la duosstum.
+Tjáledum gujddimus galggá
+Boatsojguohtomsiebrrerádáj dan ájge sinna boahtet.
+Jus gujddimus ilá maŋŋet boahtá, galggá
+Boatsojguohtomsiebrreráde gujddimusáv hilggot.
+Kapihtal 4.
+bajemusgujddimsiebrreráde
+Artihkal 17
+Bajemusgujddimsiebrreráden galggi vihtta sebrulattja
+nammadibá guokta sebrulattja goabbá, goappás
+nuppen galggá vijdes ällobarggomáhttudahka ja gev
+biedji rijka boatsojäládusá oajvvadusá milta, ja
+nuppen galggá duobmármáhttudahka.
+galggaba ráddidusá aktan, Svieriga ja Vuona
+sámedikkij oajvvadusá milta, biedjat sebrulattjav
+Åvddåulmusj galggá
+duobmár liehket jali vijdes duobmárdåbdov adnet.
+Juohkka sebrulattjaj persåvnålasj sadjásasj
+biejaduvvá dan milta mij sebrulattjaj gullu.
+Åvddåulmutja sadjásasj doajmmá
+Bajemusgujddimsiebrreráde nubbe åvddåulmutjin.
+Artihkal 18
+Bajemusgujddimsiebrreráde ássjijt mierret
+Bajemusgujddimsiebrreráde mierret gå gájkka
+sebrulattja märrádussaj säbrri.
+Gatjálvisáv mij
+ássjegárvedibmáj gullu oadtju åvddåulmusj aktu
+mierredit.
+Bajemusgujddimsiebrreráde märrádus
+konvensjåvnnåmávso birra 27. artihkkala milta oadtju
+sån, guhti la välggogis konvensjåvnnåmávsov mákset,
+mättojis hárráj Svierigin, gujddit Lenariektáj Norr-
+bottena lenan ja mättoj hárráj Vuonan stiebniga baktu
+dikke åvddåj.
+Ietján Bajemusgujddimsiebrreráde
+märrádusájt ij Lenariektáj oattjo gujddit jalik dikke
+åvddåj biedjat.
+Gujddimussaj jali stiebnigij gullu nielje vahkkusasj
+ájgge dat biejves gå märrádusáv li duosstum.
+Stiebnik
+jali gujddimus viertti Lenariektáj Norrbottena lenan
+jali diggáj dan ájgen boahtet.
+Jus tjálos ilá maŋŋet la
+boahtám, galggá duobbmoståvllå gujddimusáv jali
+stiebnigav hilggot.
+Kapihtal 5.
+Aktisasj märrádusá Svierik-vuona
+boatsojguohtomsiebrrerádáj ja Svierik-vuona
+bajemusgujddimsiebrrerádáj
+Artihkal 19
+Boatsojguohtomsiebrreráde ja
+Bajemusgujddimsiebrreráde äbá galga ássjij
+gähttjalattijn årrot ássjijda tjanádum jalik bällásattja.
+Artihkal 20
+Boatsojguohtomsiebrreráde jali
+Bajemusgujddimsiebrreráde märrádus doajmmá
+goappák rijkan sämmiláhkáj gåk lágafábmuj bessam
+duobbmo.
+Rijkalasj duobbmoståvlå märrádus 18. artihkkala
+goalmát oase milta doajmmá gujddijiddje rijkan
+avtaláhkáj gåk lágafábmuj bessam duobbmo.
+Artihkal 21
+Bajemusgujddimsiebrreráde biedjaba dajt åtsådimijt
+ja guoradallamijt jåhtuj majs la dárbbo ållidahtátjit
+ietjaska välggogisvuodajt dán konvensjåvnå milta.
+Bajemusgujddimsiebrreráde máhtteba njuolgga
+aktavuodav goappásj rijkaj fábmudagáj válldet
+viehkev åttjutjit.
+Jus la dárbbo de siebrreráde oadtjoba
+ássjedåbddijt sierra guoradallambargojda ávkkit.
+Artihkal 22
+Bajemusgujddimsiebrreráde sebrulattja, ássjedåbdde
+ja ulmutja tjanádum siebrreráde dåjmadahkaj máhtti
+rijkarájáv rasstit siebrreráde bargo diehti gå la dárbbo
+ja tulla, väro ja mávso dagi dárbbagijt buktet.
+Artihkal 23
+Njuolgadus Boatsojguohtomsiebrrerádáj ja
+Bajemusgujddimsiebrrerádáj la duodden dán
+konvensjåvnnåj (2. duoddetjála).
+Bajemusgujddimsiebrreráde dahkaba goabbák
+ietjaska jahkásasj budjähttaoajvvadusáv.
+Budjähtta
+mierreduvvá ráddidusájs aktan.
+Gålo juogeduvvi avta
+mahten goappák rijkkaj.
+Ráddidusá mierredíbá
+lågovdahkam- ja revisjåvnnåhámijt.
+Kapihtal 6.
+Märrádusá boahttsuj
+ruoptusdoalvvoma ja mieddemij birra
+Artihkal 24
+Jus boahttsu nuppet rijka tjieldes jali
+ällosujttimdajvas li nuppen rijkan dán konvensjåvnå
+loabe dagi, jali jus boahttsu tjieldes jali
+ällosujttimdajvas ietjas rijkan li muhtem guovlon
+konvensjåvnå vuosstij, galggá tjiellde jali
+ällosujttimdajvva ruvva máhttelis boahttsujt
+loabedam guohtomguovlluj doalvvot.
+Åvddål gå
+boahttsujt doalvvogoahtá galggá ássjáj gulle tjälldáj
+jali ällosujttimdajvvaj diededit jus máhttelis.
+Lárkkamijt jali miessemärkkomijt ij oattjo adnet jus ij
+buorre mutton guosske tjälldáj jali ällosujttimdajvvaj
+la diededam.
+Tjiellde jali ällosujttimdajvva galggá, lárkkama
+maŋŋela, dalága boahttsujt loahpeguovlluj doalvvot
+jus ij oassebielij lihton ietjá javladuvá.
+Jus tjiellde jali
+ällosujttimdajvva diededum lárkkamis gáhtu ja
+boahttsujt e ruoptus máhte stuoráp vájvij dagi
+doalvvot, oadtju dat tjiellde jali ällosujttimdajvva mij
+lárkkamav huksá äjgádij nammaj boahttsujt njuovadit
+ja vuobdadit .
+Jus ij ietján lihtuda galggá tjiellde jali
+ällosujttimdajvva sunji mákset guhti boahttsujt
+ájmmuj válldá ja ruoptus doalvvu.
+Vijdábut boahttsu
+äjgát galggá njuovvam- ja vuobddemgålojt mákset.
+Jus sierravuojno mávso stuorrudagás li de
+Boatsojguohtomsiebrreráde dav mierret.
+Artihkal 25
+Jus tjiellde jali ällosujttimdajvva ij boahttsujt
+máhtsada vuogijn mij 24. artihkkalin javladuvvá,
+máhttá Boatsojguohtomsiebrreráde, suv ádnomis gut
+vahágav ja vájvev gierddá, biejadit tjieldev jali
+ällosujttimdajvav muhtem ájge sinna boahttsujt ierit
+doalvvot.
+Jus biejadisáv ij tjuovo de Boatsojguohtomsiebrreráde
+mierret gut boahttsujt oadtju juogu de ruoptus
+doalvvot jali njuovvat ja äjgádij nammaj vuobddet.
+Siebrreráde máhttá mierredit dakkár biedjamdagojt
+oadtju åvdåsvásstediddje fábmudahka rijkan tjadádit,
+jali tjiellde ja ällosujttimdajvva mij dákkár dagov
+ietjas nali válldám la.
+Doalvvomgålojt máksá tjiellde jali ällosujttimdajvva
+mij biejadisáv la oadtjum vuostasj oase milta.
+Boatsojäjgát máksá njuovvama ja vuobddema åvdås.
+Boatsojäjgát oadtju dav mij njuovvamis ja
+vuobddemis báhtsá.
+Artihkal 26
+Boatsojäjgádav, tjieldev jali ällosujttimdajvav, mij ij
+tjuovo dán konvensjåvnå njuolgadusáv jali
+märrádusáv diededuvvam
+Boatsojguohtomsiebrrerádes jali
+Bajemusgujddimsiebrrerádes, máhttá
+Boatsojguohtomsiebrreráde muhtem ájgen biejadit
+juojddá dahkat jali guodet.
+Biejadissaj máhttá sáhkov
+lasedit.
+Jus hiehpá, oadtju sáhkov moattebállásattjan
+biejadit.
+Gå sáhko stuorrudagáv mierret galggá árvustallat dav
+vahágav mij máhttá badjánit jus biejadisáv ij tjuovo,
+suv ekonomalasj vidjurijt gänna la välggogisvuohta
+gåhttjomav tjuovvot ja vidjurijt ietján.
+Boatsojguohtomsiebrreráde galggá, jus gåhttjomav ij
+tjuovo, mierredit máksusa stuorrudagáv ja goassa
+maŋemusát galggá mákset.
+Artihkal 27
+Boatsojguohtomsiebrreráde máhttá mierredit
+älloniehkke, tjiellde jali ällosujttimdajvva galggá
+konvensjåvnnåmávsov loabedis guohtoma åvdås
+mákset, jus boahttsu nuppet rijkas nuppen rijkan li
+dán konvensjåvnå loabe dagi jali jus boahttsu ietjas
+rijkas li guovlon mij la konvensjåvnå vuosstij.
+Konvensjåvnnåmávso stuorrudagá árvustaládijn
+galggá iehtjádij siegen vieledit dav vahágav mij
+mättos tjuovoj ja máhttelisvuodav mieddemav
+tsaggat, gesi ássje gullu.
+Jus li sierra oare, máhttá
+konvensjåvnnåmávsov fámoduhttet.
+Jus sáhkko låhpalattjat 26. artihkkala goalmát oase
+milta mierreduvvam la, de ij konvensjåvnnåmávsov
+oattjo mierredit dan mätto åvdås mav biejadis gåbttjå.
+Konvensjåvnnåmávsov galggá mierredimbiejves
+nielje vahko sinna mákset.
+Artihkal 28
+Sáhkko ja konvensjåvnnåmákso 26. ja 27. artihkkalij
+milta galggá mierreduvvat máksemvelgulattja rijka
+biednigij.
+Sáhkov ja konvensjåvnnåmávsov galggá
+Boatsojguohtomsiebrrerádáj mákset ja buohtton adnet
+dan tjälldáj jali ällosujttimdajvvaj mij mättos vahágav
+gierdaj ja ietján dagojda ma li ávkken ällobargguj
+rájáj rastá.
+Boatsojguohtomsiebrreráde vásstet sáhkoj ja
+konvensjåvnnåmávsoj máksorávkalvisáj oadtjomis.
+Kapihtal 7.
+Sierra märrádusá
+Artihkal 29
+Märkkatjáledime bále galggá gähttjat vaj märkka
+tjuoldeduvvá dan dajva dåhkkiduvvam merkajs ma
+nuppen rijkan li.
+Tjáledimfábmudahka nuppen rijkan
+galggá guládit tjáledimfábmudagájn nuppen rijkan
+åvddål gå merkav regisstarij tjálet.
+Artihkal 30
+Jus Boatsojguohtomsiebrreráde jali
+Bajemusgujddimsiebrreráde märrádusáv libá dahkam,
+mij luluj máhttet vahákmáksema vuodon årrot jus
+rijkalasj fábmudahka dakkár märrádusáv la válldám,
+la sujna gesi märrádus guosská riektá ássjev båktet
+siebrrerádij vuosstij rijkalasj lága milta.
+Ássjev
+gatjálvisá hárráj mij guosská soabmása
+riektágártjedibmáj oadtju båktet dan rijkan gånnå
+riektá la gárttjoduvvam.
+Ietjá bálij ássjev oadtju
+duobbmoståvlå åvdån ietjas rijkan båktet.
+Artihkal 31
+Jus juoppán rijkan li rievddadime ällosujto
+organisasjåvnån jali almulasj tjuottjodimen ma
+merkahi vaj riektásubjevta ma nammaduvvi dán
+konvensjåvnån oadtju ietjá namáv jali ietjá
+organisasjåvnnnåhámev, de konvensjåvnnå fámon la
+dajda riektásubjevtajda maj namá rievddaduvvi.
+Dan
+rijka ráddidus galggá nuppe rijka ráddidussaj ja
+Boatsojguohtomsiebrrerádáj ja
+Bajemusgujddimsiebrrerádáj dakkár rievddadusájt
+diededit.
+Kapihtal 8.
+Fábmujbiedjam ja fábmoájgge
+Artihkal 32
+Gå dát konvensjåvnnå fábmuj biejaduvvá galggá
+javllamáno 13. b.
+1971 bievddegirjje Svieriga ja
+Vuona gaskan gárdij tsieggima ja huksama birra
+muhtem rijkarája åsij milta (Jämtlanda lena ja
+Nuortta-Tröndelaga ja Oarjje-Tröndelaga fylka)
+fámoduvvat.
+Artihkal 33
+Dát konvensjåvnnå galggá dåhkkiduvvat, ja fábmuj
+boahtet gålmmålåk biejve maŋŋel gå oassebiele libá
+nubbe nubbáj tjállagij baktu diededam vaj rijkalasj
+konstitusjåvnålasj bargggamvuoge fábmujboahtema
+hárráj li ålliduvvam.
+Svieriga ja Vuona tevstajn la
+sämmi árvvo.
+Konvensjåvnnå galggá jårggåluvvat
+nuorttasábmáj, julevsábmáj ja oarjjelsábmáj.
+Artihkal 34
+Konvensjåvnnå fámon la gålmmålåk jage dat biejves
+gå fábmuj bådij.
+Jus konvensjåvnåv ij hiejteda
+maŋemusát vihtta jage dan ájggudagá nåhkåma
+åvddåla de dat la fámon lågev jage vil ja galggá
+maŋŋela fámon aneduvvat lågev jage ájgen, jus ij
+hiejteda maŋemusát guokta jage åvddål
+lågevjahkeájggudahka vássá.
+Duoddetjála 1
+Guovllobievddegirjje konvensjåvnnåj
+Vuona ja Svieriga gaskan ällosujto birra
+rájáj rastá
+Álggemmärrádusá
+Dán bievddegirjen li lagáp märrádusá
+makkár guovlojt tjielde ja ällosujttimdajva
+nuppen rijkan oadtju ällosujttuj ávkkit
+konvensjåvnå 6. artihkkala milta Svieriga ja
+Vuona gaskan rádjárasstidime hárráj älov
+sujttidijn.
+Geográfalasj namá, tsuojggidusá ja
+koordináhta (SWER99TM Svierigin ja WGS
+84 Vuonan) bievddegirjen li váldedum
+almulasj kártajs.
+Svierigin li váldedum
+Översiktskártas 1:250000, almodum
+Lantmäteridjas ja Vuonan kárttarájdos M-
+711, almodum Stáhta kárttadåjmadagás.
+Guovlo li tjáledum kárttaduoddetjállagijda 1-
+Tjielden ja ällosujttimdajvan, manna li riektá
+nuppe rijka guovlon guododit, li riektá
+guovlos guovlluj jåhtet.
+Jåhtema birra galggá
+diededit tjieldijda ja ällosujttimdajvajda
+majda jåhtem guosská.
+Jus jåhtemgäjno
+nanna ájgás ij boade galggá
+Boatsojguohtomsiebrreráde ássjev mierredit.
+Märrádusá guohtomguovloj birra
+Dolpi Tromsa fylkan
+Dolpin li tjuovvo rájá (1. kárttaduoddetjála
+1): Nuorttan: Rijkkarájás Gålmårijkamerkas
+Golddajávrri ja Govdajoga milta Govda-
+jávrráj, vijdábut tjátje milta Čazajávrráj, dav
+jávrev miehtáj nuortamus luoktaj (34 W
+Siktaguran ja Gaskasuorgen Čoalgedan-
+vuovddijohkaj (Kitdalselva), dav änov
+Storfjordaj, vuona ja Čieknjaleanu
+(Signaldalelva) milta E6 rahtáj, vijdábut E6
+milta Gárgánij (Nordkjosbotn), vijdábut
+Báhccavuotnaj (Balsfjorden) Gárgánis
+Sørkjosenij.
+Allen: Njuolgga linnja Kjoselva
+njálmes (431426 7680211) Stuorajávre
+(Storvatnets) nuortamus luoktaj (W 432918
+7675123), Stuorajávre milta oarjemus
+njuolgga linnja Ándorjávre nuorttaalemus
+dåppelt njuolgga linnja Svensborgselva
+njálmmáj Geatkejávren, vijdábut Geatkeeanu
+milta Øverbygdaj.
+Oarjján: Målselva
+Øverbygdas Vuolit Rostojávrráj, vijdábut
+Rostoeanu milta Rostojávrráj (Store Rosta-
+vatn) ja dat jávres rijkarádjáj Rr 287 guorraj.
+Lullne: Rijkarádjá Rostojávres
+Gålmårijkamärkkaj.
+Dolpi l juogedum gålmå oasseguovlluj; A, B
+ja C.
+Guovllo A la Könkämä tjäro
+(Geaggánvuome) guohtomguovllo.
+Guovllo
+B oadtju Könkämä tjärro ávkkit ájgen
+vuoratjismáno 1.b.
+- basádismáno 14.b.
+Helligskogena ällosujttimdajvva ájgen
+basádismáno 15.b.
+- sjnjuktjamáno 15.b..
+Guovllo C oadtju Könkämä tjärro ávkkit
+vuoratjismáno 1. b.
+- gålgådismáno 31.b.
+Meavki ällosujttimdajvva basádismáno 15.b.
+- sjnjuktjamáno 31.b..
+Guovllo A la dat oasse Dolpis mij la oarjjelin
+linja Signaldalen - Stordalen - Stordalselva
+desik Breidalselvajn gávnat ja lullelin linja
+Sørkjosen - Marknesdalen - Svensborgdalen
+- Fjellfroskvatna lulemus luovta, dan
+maŋŋela njuolgga linnja Stormyraj (34W
+änov dasik Rostaeanujn gávnat.
+Guovllo B (Markusfjellet) la dat oasse
+Dolpis mij la nuorttalin linja Signaldalen -
+Stordalen - Stordalselva dasik Breidalselvajn
+gávnat.
+Dajvva C (Marknesdalen) la dat oasse Dolpis
+mij la allelin linja Sørkjosen - Marknesdalen
+- Svensborgdalen - Fjellfroskvatna lulemus
+luovta, dan maŋŋela njuolgga linnja
+Tamokelva guoran, dav änov dasik
+Rostaelvajn gávnat.
+Lakselvdal/Lyngsdal ällosujttimdajvan la
+riektá Dolpi tjadá jåhtet.
+Galggi jåhtet Dolpi
+nuortamus oase milta ienemusát 14 biejven
+tjavtjan ja ienemusát gietjan biejven gidán ja
+Könkämä tjerruj diededit binnemusát gietjav
+biejve åvddåla.
+Gárde: Gárde galggi gávnnut:
+Gålmårijkamerkas, Breidalena tjadá,
+Govdajávre ja Gaskasuorggáj Kitdalenin, ja
+Øvergårdas Oteren rádjáj E6 alusjbielen.
+Saivomuotka Norrbottena lenan
+Saivomuotkan li tjuovvo rájá (1.
+kárttaduoddetjála): Allen: Muonioälvena
+rájes Kallojärvi buohta (SWER99TM
+8363247586235), njuolgga linnja dan jávre
+rastá Kuoppajärvij (SWER99TM 835251
+7585953), vijdábut njuolgga linnjan
+Hanhijärvetij (SWER99TM 832002
+7582217) - Jupukkajärvij (SWER99TM
+Nuulankijärvij (SWER99TM 833331
+Oarjján: Tjátjádahka Rukojärvis
+Rukolompolo rastá dan sadjáj gånnå jåhkå
+miehttserahtev rassti Tervaharjutij
+njuolgga linnja Heinäjärvetij (SWER99TM
+846709 7566808), vijdábut njuolgga linnja
+Muodosjärvij (SWER99TM 850007
+7567946) ja rahtáj 99 Kahtovaara buohta
+Lullne ja
+nuorttan: Rahte 99 áttjak nammadum sajes
+gitta Noijanpolanvaara buohta (SWER99TM
+luksa Muonioälva rádjáj (SWER99TM
+836982 7586385), vijdábut Muonioälvav
+bajás Kallojärvi buohta (SWER99TM
+Saivomuotka la guohtomguovllo
+ällosujttimdajvajda Tromsa
+ällosujttimguovlos.
+Guovlov oadtju ávkkit
+ájgen gålgådismáno 1.b.
+- vuoratjismáno
+30.b.. Ietjá jahkeájgijt ij ällosujtujn oattjo
+guovlon barggat.
+Gárde: Gárdde galggá gávnnut rahtes 99
+Palolaki guoran guovllorájá milta allen ja
+oarjján gitta rahtáj 99 Kahtovaara guoran.
+Likká Tromsa fylkan
+Likkán li tjuovvo rájá (1. kárttaduoddetjála):
+Nuorttan: Rostojávres Rr 287 guoran
+Rostoeanu milta Vuolit Rostojávrráj, dan
+jávre ja Rostojoga milta dasik Dieváideanujn
+(Divielva) gávnat Rostanesa guoran.
+Allen:
+Dieváideanu milta Rostanesas Hávgajoga
+áttjak nammadum äno njálmmáj.
+Oarjján:
+Hávgajohka Dieváideanus bajás Hávgajávri
+lusspáj, dassta njuolgga linnja Gorvvejávri
+nuorttaalemus luoktaj rijkarájá guoran.
+Lullne: Rijkarádjá Gorvvejávres
+Rostojávrráj.
+Likká l Lainiovuoma tjäro guohtomguovllo.
+Nord-Senja ällosujttimdajvva galggá
+guovlov Cávarri Likkán dálvveguohtomij
+máhttet ávkkit, gå guohtomvidjura Nord-
+Senjan li vájve.
+Dakkár ávkkimav diedet
+åvddålijgiehtaj Lainiovuoma tjerruj.
+ájgás ij boade galggá
+Siebrreráde aj lagáp märrádusájt ávkkima
+hárráj oadtju vaddet.
+Cávarrin li tjuovvo rájá (1.
+kárttaduoddetjála): Nuorttan: Dievaideanu
+njálmes Rostoeatnuj ja Rostaeanu milta Litle
+Rostavatnaj, vijdábut dan jávre milta
+Rostaeanu njálmmáj Litle Rostavatnin.
+Lullne: Rostaeanu milta dan sadjáj gånnå
+Rostaeatnu Sørdalselvajn gávnat, vijdábut
+Sørdalselva milta Tverrelva njálmmáj
+dassta njuolgga linnja nuortamus luoktaj
+jávre milta Devddesjohkaj.
+Devddesjohka Divielvaj.
+Allen: Divielva
+dasik Rostueanujn gávnat.
+1. rijkarájá milta Rr 287 rájes Rostujávre
+guoran dan sadjáj gånnå
+suoddjimpárkkarádjá rijkkarájájn gávnat,
+vijdábut Rostueanu nuorttalin gitta
+Rostohyttaj, ja
+2. rájá milta Likká ja Ánjavuomi
+guohtomednamij gaskan rijkarájás
+Julusjohkaj Dividalenin.
+Ánjavuopmi Tromsa fylkan
+Ánjavuomin li tjuovvo rájá (1.
+kárttaduoddetjála): Nuorttan: Kirkeselva
+njálmes Målselvan, vijdábut Målselva milta
+Divielva njálmmáj.
+Lullne: Divielva
+Havgajoga njálmmáj Divielvan, vijdábut
+Hávgajoga milta Hávgajávre njálmmáj,
+dassta njuolgga linnjan Gorvvejávre
+nuortamus luoktaj, vijdábut rijkarájáv dat
+sajes Leinavattneta lulemus luoktaj.
+Leinavattnet, dan maŋŋela Altevatn Koie-
+vasselva njálmmáj.
+Allen: Koievasselva
+milta Koievatneta nuortamus luoktaj,
+vijdábut dat sajes Kopparskarstindenij sadjáj
+1387 ja dassta njuolgga linnjan
+Kopparskarselva ja Skinnskarelva
+gávnadimsadjáj, dan maŋŋela njuolgga
+linnjan Tverrelva oarjemus sadjáj
+vijdábut dan äno milta dan sadjáj gånnå
+Skardelva ja Påveskardelva gávnadibá,
+dassta njuolgga linnjan dan sadjáj gånnå
+Frøkentindelva ja Iselva gávnadibá ja dan
+maŋŋela Iselva ja Kirkeselva milta Målselva
+njálmmáj.
+Ánjavuopmi juogedum la guovte
+oasseguovlluj; A ja B. Guovllo A la
+guohtomguovllo Saarivuoma tjerruj.
+B oadtju Saarivuoma tjärro ávkkit ájgen
+- gålgådismáno 15.b.
+Hjerttind ällosujttimdajvva gålgådismáno
+- sjnjuktjamáno 31.b.
+Guovllo A la dat guovllo Ánjavuomin mij la
+linja lullelin Kirkeselva njálmes Målselvaj,
+vijdábut Kirkeselva milta Sauskarselva
+njálmmáj Kirkeselvan ja dan maŋŋela
+njuolgga linnjan Kirkestinda saje 1677 baktu
+Gaskasjoga njálmmáj Áldesjávren.
+Guovllo B la bájkke Ánjavuomin mij la linja
+allelin Kirkeselva njálmes Målselvaj,
+njuolgga linnjan Kirkestinda baktu sajen
+1677 Gaskasjoga njálmmáj Altevatnan.
+Guovlon bisádagás Altevatna guoran
+Koievasselvaj gullu Saarivuoma tjerruj aj
+riektá dárbas huodnahijt tsieggit vuona
+boatsojguohtomlága märrádusá milta.
+Nord-Senja ällosujttimdajvva oadtju
+Langfjelletguovlov ávkkit, dajva A sinna,
+dálvveguohtomij, gå guohtomvidjura Nord-
+Dakkár ávkkimav galggá
+åvddålijgiehtaj Saarivuoma tjerruj diededit.
+Jus ávkkima hárráj ij ájgás boade galggá
+Siebrreráde aj oadtju lagáp märrádusájt
+ávkkima hárráj vaddet.
+Guovlon Langfjelletin li tjuovvo rájá: Lullne
+Divielva ja Rostaelva gávnadimsajes,
+Divielva milta Høgskardhusaj.
+Oarjján
+Høgskardhusas ja njuolgga linnjan
+Høgskarvatneta rastá Leaddojoga ja
+Beagasanjoga gávnadimsadjáj.
+Allen
+Sandelva milta Sandelvvatneta nuortamus
+sadjáj.
+Vijdábut njuolgga linnjan Målselva
+Alvheima guoran.
+Nuorttan Målselva milta
+Divielva njálmmáj Målselvan.
+Hjerttind ällosujttimdajvva oadtju
+Mannančeárruguovlov ávkkit, dajva A sinna,
+dálvveguohtomin gå guohtomvidjura li vájve
+dajva dálvveguohtomguovlojn Svierigin ja
+Vuonan.
+Mannančeárun li tjuovvo rájá: Nuorttan:
+Suttesgáldojoga njálmes Altevatnaj
+Langbukta guoran, vijdábut njuolgga linnja
+oarjjelulemus luoktaj Darfaljávrin (34 W
+459639 7600773) ja dassta njuolgga linnjan
+Rr 280 rádjáj.
+Lullne: Rijkarájá milta Rr 280
+rádjáj Leinavatnaj.
+Oarjján ja allen:
+Leinavatna milta, vijdábut Altevatna milta
+Suttesgaldojoga njálmmáj Langbuktan
+Koievasselva njálmes Altevatnan
+guovllorájá milta Kopparskardtindena
+Kopparskardtangenis (34 W 410188
+762740) gávnadimsadjáj Vasskardelva ja
+Strømslitverrelva gaskan, ja
+Rr 279A rájes rijkarájá milta Leinavatnaj.
+Duoddaras Tromsa fylkan
+Duoddarasan li tjuovvo rájá (1.
+kárttaduoddetjála): Nuorttan: Lenesjávri
+(Leinavatn) rijkarájás ja vijdábut Áldesjávri
+(Altevatnet) ja Álddesjoga (Barduelva) milta
+Sørdalselva njálmmáj Øyvolla guoran.
+Allen: Sørdalselva milta áttjak nammadum
+gávnadimsajes Grensevatnanij ja Rr 272
+rádjáj rijkaráján.
+Oarjján ja lullne: Rijkarádjá
+Rr 272 rájes (Pålnorøset) Lenesjávrráj.
+Duoddaras la Talma tjäro guohtomguovllo.
+Pålnovikenis Sørdalenij,
+2. vuohpes 1 km Čuolbmaæno njálmes
+oarjjelullelin Skierreluoktaj, ja
+Havgaluovtas Altevatnaj.
+Njuoravuopmi Norrbottena lenan
+Njuoravuomin li tjuovvo rájá (1.
+kárttaduoddetjála): Oarjján: Ruovdderahte
+rijkkarájás Tornehamna girkkuj.
+Lullne:
+Njuolgga linnja áttjak nammadum sajes Rr
+272 (Pålnorøset) rádjáj.
+Nuorttan ja allen:
+Rijkkarádjá Rr 272 rájes dan sadjáj gånnå
+ruovdderahte rijkarájáv rassti.
+Njuoravuopmi la Giellasa ällosujttimdajva
+guohtomguovllo.
+Bahcajeagil Norrbottena lenan
+Bahcajeagilin li tjuovvo rájá (1.
+kárttaduoddetjála): Allen ja oarjján: Jávre
+Torneträsk - Dárrajávri - Jiegajávri - Alajávri -
+Váhkujávri - Nuorajávri gitta Kallojärvij.
+Lullne ja nuorttan: Kallojärvis tjátjádagáv Lulip
+Vuolusjávri - Davip Vuolusjávri, maŋemusát
+nammadum jávre nuorttaalemus luovtas
+njuolgga linnja Lulip Stálujávri oarjjelulemus
+luoktaj, vijdábut jávrijt Lulip Stálojávri -
+Stálujohka - Korttojärvi - Torneträsk.
+Giellasa ällosujttimdajvva oadtju Bahcajeagilav
+ávkkit ájgen ådåjakmáno 15.b.
+- vuoratjismáno
+30.b.. Talma tjärro oadtju Bahcajeagilav ávkkit
+moarmesmáno 1.b.
+- ådåjakmáno 14.b..
+Skaitelandet/Anttis Norrbottena lenan
+Skaitelandetin/Anttisin li tjuovvo rájá (1.
+kárttaduoddetjála): Allen ja oarjján:
+sameednamrájá milta Torneälvenis Myllyjokij,
+dåppelt njuolgga linnja Järvikaisetij
+ruoptus Torneälvenij Juopakoskiv vuolus
+änov Paavosaarij (SWER99TM 847353
+7487712) Lehonsuanton.
+Lullne: Njuolgga
+linnja Paavosaaris jávrátjij (SWER99TM
+843432 7487712) Saukkuvuoma nuorttalullelin
+ja vijdábut Pellijokij (SWER99TM 843514
+7488384), dav jågåv bajás Pellijärvij
+njuolgga linnja Ainettijoki oarjjelulemus
+vijdábut Ainettijoki milta Lainioälvenij,
+Lainioälvena milta bajás Rauvoskoskij
+Nuorttan:
+Nammadum sajes Lainioälvenin Saarijärvij
+njuolgga linnja Tonkijärvi ja Liikamaa rastá
+gånnå sámeednamrádjá Torneälvenav rassti.
+Skaitelandet/Anttis la Tromsa
+boatsojguohtomguovlo ja Skjomena
+ällosujttimdajva guohtomguovllo.
+Guovlov
+oadtju gålgådismáno 1.b.
+- vuoratjismáno 30.b.
+ávkkit.
+Ietjá jahkeájgijt ij ällosujtujn guovlon
+oattjo barggat.
+Guovllorájá milta Torneälvenis
+sámeednamrájá guoran Rauvosniemij
+Lainioälvenin, ja
+2. guovllorájá milta Ainettijoki njálmes
+Lainioälvenin Torneälvena rádjáj Paavosaari
+guoran.
+Beatnakvuopmi Nordlánda fylkan
+Beatnakvuomin li tjuovvo rájá (1.
+kárttaduoddetjála): Nuorttan: Ruovdderájáv
+rijkarájás Gátterata stasjåvnnåj.
+Gátterata stasjåvnås Ruoidnačohkkaj (1360
+alludagán) oarjemus Ruoidnajávrráj, maŋŋela
+njuolgga linnjan Beajojieknaj (1475 alludagán),
+dåppelt njuolgga linnjan Váhttečohkkaj (1494
+alludagán), dåppelt njuolgga Basejávre
+nuortamus luoktaj, dåppelt sämmi jávre
+oarjemus luoktaj, dåppelt njuolgga linnjan
+(Basejieŋa rastá) Leirvatneta lulemus luoktaj,
+dan maŋŋela njuolgga linnjan Storsteinsfjelletij
+(1379 alludagán).
+Oarjján: 1379 alludagás
+njuolgga linnja goasstejieŋa milta Sealggajávre
+oarjjelin 1289 alludahkaj, dåppelt njuolgga
+linnjan várrebálde milta Ákšuj, dåppelt
+njuolgga linnjan Čunojávri rastá dan jávre
+lulemus luoktaj, dassta dan sadjáj gånnå rádjá
+Gabna ja Laevasa gaskan gávnat rijkarájájn Rr
+263 guoran.
+Lullne: Rijkarádjá Rr 263 rájes
+nuorttalij dan sadjáj gånnå ruovdderahte
+rijkar��jáv rassti.
+Beatnakvuopmi la juogedum guovte
+oasseguovlluj; A ja B.
+Guovllo A la dat oasse Beatnakvuomis mij la
+lullelin njuolgga linja Katteratas Ristačohkkaj
+1683 alludagán, dåppelt njuolgga linnja 1289
+Sealggajávri oarjjelin.
+Guovllo la Gabna tjäro
+Guovllo B la dat oasse Beatnakvuomis mij la
+allelin njuolgga linja Katterat, Ristačohkka
+1689 alludagán, dåppelt njuolgga linnja 1289
+Sealggajávre oarjjelin.
+Guovlov oadtju Gabna
+tjärro ávkkit ájgen moarmesmáno 1.b.
+ragátmáno 30.b.
+ja Skjomen ällosujttimdajvva
+gålgådismáno 1.b.
+- vuoratjismáno 30.b..
+Nuorjonjunni Nordlánda fylkan
+Nuorjonjunnin li tjuovvo rájá (1.
+kárttaduoddetjála): Nuorttan: Dat sajes gånnå
+rádjá Gabna ja Laevasa tjäroj gaskan rijkarájájn
+Rr 263 guoran gávnat njuolgga linnja
+Lossivatneta lusspáj.
+Allen njuolgga linnja
+nammadum lusspáj 1727 alludahkaj (33 W
+nuorttalullelin), dan maŋŋela Rundtuvaj (474
+alludagán) Sørdalenin, dan maŋŋela njuolgga
+Allen ja
+oarjján: Sørelva milta Rundtuva buohta,
+vijdábut Kobbelva milta Nuorjjojávrráj,
+vijdábut Nuorjjojávre oarjjelulemus luoktaj,
+dåppelt Nuorjjojoga, Guovdelisjávre ja
+Vanasjávre milta dan sadjáj gånnå rádjá
+Laevasa ja Girjasa gaskan rijkarájájn Rr 259
+(Ivarstein) gávnat.
+Lullne: Rijkarájá milta dat
+sajes gånnå rádjá Laevasa ja Girjasa tjäroj
+gaskan gávnat rijkarájájn Rr 259, dan sadjáj
+gånnå rádjá Gabna ja Laevasa tjäroj gaskan
+rijkarájájn Rr 263 gávnat.
+Nuorjonjunni l juogedum guovte oasseguovlluj,
+A ja B.
+Guovllo A la guohtomguovllo Laevasa tjerruj.
+Guovllo l dat oasse Nuorjonjunnis mij la linja
+oarjjelin gånnå rádjá Gabna ja Laevasa tjäroj
+gaskan rijkarájájn gávnat Rr 263 guoran,
+vijdábut njuolgga linnjan Gállančohka vuosstij
+(1171 alludagán), njuolgga linnja Stohkke-
+njunnáj (1226 alludagán), dåppelt njuolgga
+linnjan alás Čáihnavárráj (1381 alludagán),
+dåppelt goasstejieŋa 1727 alludahkaj (33 W
+nuorttalullelin.
+Guovllo B oadtju Laevasa tjärro ávkkit ájgen
+ragátmáno 15.b.
+ja Skjomena
+ällosujttimdajvva gålgådismáno 1.b.
+biehtsemáno 14.b.. Guovllo l dat oasse
+Nuorjonjunnis mij la linja nuorttalin gånnå
+rádjá Gabna ja Laevasa gaskan rijkarájájn
+gávnat Rr 263 guoran, vijdábut njuolgga linnja
+Gállančohka vuosstij (1171 alludagán),
+njuolgga linnja Stohkkenjunnij (1226
+alludagán), dåppelt njuolgga linnjan alás
+Čáihnavárráj (1381 alludagán), dåppelt
+goasstejieŋa milta 1727 alludahkaj (33 W
+Skávhlá Nordlánda fylkan
+Skávhlán li tjuovvo rájá (1. kárttaduoddetjála):
+Nuorttan: Nuorjonjunni konvensjåvnnåguovlo
+rájá oarjjelin rijkarájás Rr 259 guoran
+Nuorjjojávrráj, dåppelt tjátjádagáv Skjomen-
+fjordena lusspáj, dåppelt Skjomenfjordena
+Allen: Guovllorájá milta Skjomena ja
+Frostisena ällosujttimdajvaj gaskan
+Sørskjomenij vijdábut Skjombotnaj, dan
+maŋŋela njuolgga linnja Vasstjørnanij
+Tjårdadalenin, dat jávres Kjårdavatna
+nuortamus luoktaj, dåppelt Kjårdavatneta
+oarjemus luoktaj rijkarájá guoran.
+Rijkarájá milta dan sadjáj gånnå rádjá Girjasa
+ja Laevasa gaskan rijkarájájn gávnat Rr 259
+Skávhlá l Girjása tjäro guohtomguovllo.
+Stuorrijda Norrbottena lenan ja Nordlánda
+fylkan
+Stuorrijdan li tjuovvo rájá (1.
+kárttaduoddetjála): Kjårdavatna oarjemus
+luovtas rijkarájá guoran Kjårdavatna nuortamus
+luoktaj, dåppelt Vasstjørnanij Tjårdadalenin,
+jávrátjis njuolgga linnja Skjombotnaj, dåppelt
+Gangarnesetij, vijdábut njuolgga linnja Nordre
+Bukkevatneta lusspáj, dåppelt njuolgga linnja
+Isfjelletij 1437 alludagán, dåppelt njuolgga
+linnja jávre oarjemus luoktaj 700 alludagán (33
+W578072 7556164), dåppelt njuolgga linnja
+alemus luoktaj Baugevatneta alemus luoktaj,
+vijdábut dan jávre ja tjátjádagá milta
+Ruonasjávre rastá Siiddasjávre lusspáj, dåppelt
+njuolgga linnja Kjårdavatneta oarjemus luoktaj
+rijkarájá guoran.
+Stuorrijda l Frostisena ällosujttimdajva ja
+Girjasa ja Baste tjäroj aktisasj guohtomguovllo.
+Guovlo aktisasj ávkkim åvdåltbiedjá
+aktisasjlihtov tjieldij ja ällosujttimdajvaj gaskan
+konvensjåvnå 7. artihkkala milta.
+Jus dakkár lihtto ij gávnnu jali hiejteduvvá, la
+tjuovvo guovllo guohtomguovllon Girjasa ja
+Baste tjärojda: Rijkarájás Kjårdavatneta
+oarjjegietjen, dan jávre milta dan
+nuorttagähtjáj, njuolgga linnja Middagsvatneta
+oarjjegähtjáj, dat jávres jåhkåj (33 W 595197
+7560246) mij gålgijt dan jávrráj, jåhkånjálmes
+njuolgga linnja Vabakkvatnaj, dat jávres ja
+jågås Forsvatnaj, dat jávres ja jågås
+Siiddasjávrráj, jåhkånjálmes njuolgga linnja
+oarjjeallela guovlluj Baugefjella badjel Bauge-
+vatneta gártjemus tjoalmmáj (33 W 585121
+7553741), vijdábut dan jávre ja tjátje milta
+oarjás guovlluj gitta rijkarádjáj.
+Forsvatnetis Siiddasjávrráj (gehtja § 46), ja
+Forsvatnetis Langvatnetij (gehtja § 46).
+Jus la aktisasjlihtto galggá gärdda
+guohtomguovlo sinna gávnnut.
+Bávgi Nordlánda fylkan
+Bávgin li tjuovvo rájá (1. kárttaduoddetjála)
+Nuorttan: Rijkarájás gånnå Bávgijåhka
+rijkarájáv rassti Baugevatna njálmmáj, dat
+jávres jávre alemus luoktaj, dåppelt njuolgga
+linnja jávrráj 700 alludagájn (33 W 578072
+7556164) ja tjátjádahkaj Austerdalena tjadá
+Innerpollenij Divtasvuonan.
+Innerpollenis Divtasvuona milta Slabávuodnaj
+(Sørfjorden), dåppelt Badjejávrráj (Øver-
+Sørfjordvatnet).
+Oarjján: Badjejávres (Øver-
+Sørfjordvatnet), jávre milta Sadjemjávre
+lulemus luoktaj, dan maŋŋela njuolgga linnja
+1236 alludahkaj Gihtsejieŋan, maŋŋela
+njuolgga linnja Noaidejávre alemus luoktaj,
+dan maŋŋela dan tjátje milta Lavzejávrráj,
+dåppelt tjátjádagá milta Bovrojávrráj, dav
+jávrev rijkarádjáj.
+Lullne: Rijkarájá milta dan
+sadjáj gånnå Bávgijåhka rijkarájáv rassti.
+Bávgi l Baste tjäro guohtomguovllo.
+Slahpenjárgga Nordlánda fylkan
+Slahpenjárgan li tjuovvo rájá (1.
+rijkarádjá Bovrojávre nuortap gáttev rassti, dat
+jávres tjátjádagá milta Lavzejávrráj, vijdábut
+Noajddejávrráj ja dan jávre alemus luoktaj, dat
+luovtas njuolgga linnja 1236 alludahkaj
+Gihtsejiegŋaj, dåppelt njuolgga linnja
+Sadjemjávre lulemus luoktaj, dat luovtas jávre
+rastá tjátjádagá milta Badjejávrráj (Øver-
+Sørfjordvatnet), vijdábut Slabávuodnaj
+(Sørfjorden).
+Allen: Slabávuonas (Sørfjorden),
+Divtasvuona ja tjoalme milta Vuollná ja gátte
+gaskan.
+Oarjján: Tjoalmes Spälláj
+vuodnanjálmmáj Storvatnetis, dav tjátjev
+Storvatneta oarjemus luoktaj, luovtas njuolgga
+linnja Tjoaddnejávre nuortamus luoktaj, dan
+maŋŋela dav jávrev ja tjátjádagáv vijdábut
+rijkarádjáj.
+Lullne: Rijkarájá milta dan sadjáj
+gånnå rijkarádjá Bovrojávre nuorttagáttev
+rassti.
+Slahpenjárgga l Unnatjerutja guohtomguovllo.
+Ruonasvágge Nordlánda fylkan
+Ruonasvákken li tjuovvo rájá (2.
+kárttaduoddetjála): Nuorttan: Rijkarájás Vallda-
+jávren ja tjátjádagá milta Gussajávrráj, vijdábut
+Njallajågå milta dasik Rávggajågåjn gávnat.
+Allen ja oarjján: Rávggajågå (Sørelva) ja
+vijdábut tjátjádagá milta Ruonasvákken
+Lullne: Rijkarájá milta
+Valldajávrráj.
+Ruonasvágge l Sirggá tjielde guohtomguovllo
+mav oadtju ávkkit ájgen sjnjilltjamáno 1.b.
+ragátmáno 15.b..
+Lijná Nordlánda fylkan
+Lijnán li tjuovvo rájá (2. kárttaduoddetjála):
+Nuorttan: Rr 246 rájes Sávtsatjin njuolgga
+linnja oarjjelulemus luoktaj Hierggejávren,
+dåppelt dan jávre milta jávre lusspáj.
+Njuolgga linnja Hierggejávre luspes Jierda-
+jávrráj, dan maŋŋela tjátjádagáv Juoksajávrráj,
+vijdábut tjátjádagáv Gasskajávrijda, dåppelt
+tjátjádagáv Linájávrráj (33 W 552429 7503370)
+ja dan jávre oarjemus luoktaj Gårttjejávren.
+Oarjján: Nammadum luovtas njuolgga linnja
+Ridoalggetjåhkkåj, 1273 alludagán, vijdábut
+njuolgga linnja Rr 244 rádjáj Hurreváren.
+Lullne: Rr 244 rájes rijkarájá milta Rr 246
+rádjáj Sávtsatjin.
+Lijná l Sirggá tjielde guohtomguovllo.
+Rástesvárre Norrbottena lenan ja Sijdas
+Nordlánda fylkan
+Rástesváren li tjuovvo rájá (2.
+kárttaduoddetjála): Nuorttan: Dat sajes
+Trolldalenin gånnå rádjá Sirggá ja Tuorpona
+tjieldij gaskan rijkarájájn gávnat, tjiellderájá
+milta Vásstenjávrráj, dassta Vuojatsavvuna
+badjel Virihávrráj.
+Lullne: Virihávre rastá
+Duvggejågå njálmmáj.
+Oarjján: Duvggejågå
+milta Gásakjávrráj, vijdábut tjátjádagá milta
+tjátjádahka rijkarájájn Leirvatnetin gávnat.
+Allen: Rijkarádja Leirvatnetis Trolldalenij.
+Sijdasin li tjuovvo rájá (2. kárttaduoddetjála):
+Nuorttan: Rr 242A rájes Snøtoppenin njuolgga
+linnja Ráhkojågå njálmmáj Storskogvatnetin,
+dan maŋŋela oarjásjgáttev Storskogvatneta
+lusspáj, vijdábut njuolgga linnja Bassejávre
+alemus luoktaj, dat luovtas njuolgga linnja
+Skardvatnetij, dan maŋŋela Lappelva milta
+Andkjelvatnetij.
+Allen: Andkjelvatnetis
+Fagerbakkelva milta Sijdasjávre luspes,
+vijdábut dan jávre rastá dan oarjemus luoktaj.
+Sisovasstindenij, 1411 alludagán, dan maŋŋela
+Ålmåjjálosjieŋa (Blåmannsisen) rastá
+Leirvatnetij, vijdábut dan jávre rastá rijkarádjáj
+Lullne: Rijkarádjá
+Leirvatnetis Rr 242A rádjáj Snøtoppenin.
+Sijdas ja Rástesvárre libá aktisasj
+guohtomguovlo Tuorpuna tjälldáj ja Duokta
+ällosujttimdajvvaj.
+Guovloj aktisasj ávkkim
+åvddåltbiedjá aktisasjlihtov tjielde ja
+ällosujttimdajva gaskan konvensjåvnå 7.
+artihkkala milta.
+rijkarádjá rádján tjielde ja ällosujttimdajva
+Sálla Nordlánda fylkan
+Sállan li tjuovvo rájá (2. kárttaduoddetjála):
+Nuorttan ja allen: Dat sajes (33 W 555288
+7464930) gånnå Leirvatnet rijkarájájn gávnat,
+dan jávre rastá Ålmåjjálosjiegŋaj
+(Blåmannsisen), dan goasstejieŋa rastá 1283
+njuolgga linnja Storelvvatna oarjjealemus
+luoktaj, dåppelt njuolgga linnja dan sadjáj
+gånnå rijkarádjá Labbasjávre nuortasjgáttev
+Lullne: Rijkarájá milta Labbasjávres
+Leirvatnetij.
+Sálla le guohtomguovllo Tuorpuna ja Luokta-
+Mávvasa tjieldijda.
+Gárde: Gárde galggi gávnnut Loamejávres
+Bieskehávrráj.
+Gráddes Nordlánda fylkan
+Gráddasin li tjuovvo rájá (2. kárttaduoddetjála):
+Nuorttan ja allen: Rr 235 rájes Bállávre
+oarjjelulemus luoktaj, dan jávre rastá oarjemus
+luoktaj, dassta njuolgga linnja Arggalajjågå ja
+Skiejdejågå gávnadimsadjáj, dan maŋŋela
+Skiejdejågå milta dasik Gráddesjågåjn gávnat.
+Oarjján: Maŋemus nammadum gávnadimsajes,
+Gráddesjågå milta dan sadjáj gånnå rijkagäjnov
+77 rassti, dåppelt dav rahtev rijkarádjáj.
+Rijkarájáv dat sajes gånnå rijkarahte 77
+rijkarájáv rassti Rr 235 rádjáj.
+Gráddes la guohtomguovllo Semisjávr-Njárga
+tjälldáj.
+Ikesjávres Balvatneta oarjjelulemus luoktaj,
+Balvatneta luovtas Skiedjevákke guoran ja
+tjátjádagá milta Skiedjevákke rastá dasik vágge
+Arggalajvákkijn gávnat.
+Arggalavággehyttas Tausafjelletij (33W
+Klibbo oarjjeallebieles Skájde lullelin
+Fredheima oarjjelin, ja
+5. gålmån sajen Graddeselva milta
+Älvsbyn (Ientjáválle) Norrbottena lenan
+Ientjávállen (Älvsbyn) li tjuovvo rájá (2.
+kárttaduoddetjála): Holmselas rahte milta
+Åträsketa oarjjelullegähtjáj, dåppelt njuolgga
+linnja alemus luoktaj jávren Manjärv, dåppelt
+rahte milta Manjärvaj 94 rahtaj Visthedena
+guoran, vijdábut 94 rahtev Bihtámäno rádjáj,
+dav änov alás Holmselaj.
+Ientjáválle (Älvsbyn) la Balvatna
+ällosujttimdajva guohtomguovllo mav ájgen
+oadtju
+Svanjggá Nordlánda fylkan
+Svanjggán li tjuovvo rájá (2.
+kárttaduoddetjála): dat sajes gånnå rahte 77
+rijkarájáv rassti, dan gäjno milta E6 rahtaj, dan
+maŋŋela E6 milta oarjás dan sadjáj gånnå E6
+Nordlandsbanav rassti, dav ruovdderahtev
+Ståkkåhjågå buohta, vijdábut dav änov dan
+sadjáj gånnå Semisjávr-Njárga ja Svaipa tjielde
+rijkarájá milta nuorttalij dan sadjáj gånnå rahte
+77 rijkarájáv rassti.
+Svanjggá l juogedum guovte oasseguovlluj; A
+ja B.
+Guovllo A la dat oasse Svanjggás mij la
+Dybenåga nuorttalin.
+Guovlov oadtju
+Semisjávr-Njárga tjiellde ávkkit ájgen
+sjnjilltjamáno 1.b.
+- ragátmáno 15.b.
+Saltfjellet ällosujttimdajvva ájgen ragátmáno
+- biehtsemáno 30.b..
+Guovllo B la dat oasse Svanjggás mij la
+Dybenåga oarjjelin.
+Guovlov oadtju Semisjávr-
+Njárga tjiellde ávkkit ájgen moarmesmáno 1.b.
+- basádismáno 10.b.
+ja Saltfjellet
+ällosujttimdajvva ájgen basádismáno 11.b.
+vuoratjismáno 30.b..
+Storsund Norrbottena lenan
+Storsundan li tjuovvo rájá (2.
+kárttaduoddetjála): Storsundas ruovdderahte
+milta rahtáj Storträskliden - Koler, dav gäjnov
+Lillpiteednuj, dav änov rahtesuorráj Lillpite
+nuorttaallelin, dåppelt gäjnov Granträsketij,
+vijdábut gäjnov Lidena rastá Arvidsträskaj,
+dåppelt rahterájge Teugerträska rastá Stor-
+sundaj.
+Storsund la guohtomguovllo Saltfjelleta
+ällosujttimdajvvaj mav máhtti ájgen
+Aahkavaerie /Andfjellet Nordlánda fylkan
+Aahkavaerien/Andfjelletin li tjuovvo rájá (3.
+rádjá Semisjávr-Njárga ja Svaipa tjieldij gaskan
+Ståkkåhajåhkåj, Ståkkåhajågåv dasik Ruovada-
+jågåjn (Randalselva) gávnat.
+Allen: Gånnå
+Ståkkåhajåhkå ja Ruovadajåhkå (Randalselva)
+gávnadibá, Ruovadajågåv ja Ranelvav
+Messingåga änolusspáj, Messingågav dasik
+Jarfjellbekkenijn ja Kjerringelvajn gávnat, dan
+maŋŋela njuolgga linnja Giftfjelletij (1127
+alludagán), dan maŋŋela njuolgga linnja
+Jånghkerij (1459 alludagán).
+Jånghkere (1459 alludagán) njuolgga linnja
+Kvepsendalstjønna nuortamus luoktaj, vijdábut
+njuolgga linnja Rundbjorvatneta alemus
+rijkarájá nanna gånnå rádjá Grana ja Rana
+tjieldij gaskan álggá (Rr 223).
+Lullne: Rijkarájá
+milta Rr 223 rájes koordináhtaj 33 W 518200
+7375859 Ståkkåhajågå guoran.
+Aahkavaerie/Andfjellet la juogedum guovte
+oasseguovlluj; Aahkavaerie ja Andfjellet.
+Andfjellet la dat oasse Aahkavaeries/And-
+fjelletis mij la Virvassåga - Bjoråga lullelin
+maŋŋela njuolgga linnja nuortamus luoktaj
+Kvepsendalstjønnan.
+Andfjellet la Svaipa ja
+Grana tjieldij guohtomguovllo.
+Aahkavaerie la dat oasse Aahkavaerie/And-
+fjelletis mij la Virvassåga - Bjoråga allelin
+Aahkavaeriev Svaipa och
+Grana tjielde oadtjoba ávkkit ájgen
+moarmesmáno 1.b - gålgådismáno 15.b.
+Ildgrubena ällosujttimdajvav gålgådismáno
+Gárde: Galggá gávnnut
+1. gárdde Kvepsendalstjønnas nuorttaallelij
+koordináhta 33 W 507222 7349428 guovlluj
+Junkeren vuosstij.
+2. lárkavgärdda hiebalgis sajen Virvassdalenin.
+Goepsetjahke Nordlánda fylkan
+Goepsetjahken li tjuovvo rájá (3.
+kárttaduoddetjála): Nuorttan ja allen: Rr 223
+rájes, gåsstå rádjá Grana ja Rana tjieldij gaskan
+vuolggá, njuolgga linnja Rundbjorvatneta
+alemus luoktaj, vijdábut njuolgga linnja
+Goepsejohke milta Kvepsendalsbukta
+njálmmáj, dåppelt njuolgga linnja Kjerrtjønna
+alemus luoktaj, dåppelt njuolgga linnja Rr
+220A rádjáj.
+Oarjján ja lullne: Rr 220A rájes
+rijkarájá milta Rr 223 rádjáj.
+Goepsetjahke la guohtomguovllo Rana tjälldáj.
+Gárde: Gárde galggi gávnnut Rr 223 rájes
+guohtomguovllorájá milta Kaldvatnetij, dåppelt
+jávre lulle- ja allegáttev guohtomguovllorádjáj
+Kjerrtjønna guoran, vijdábut dav rájáv Rr 220A
+rádjáj.
+Gierkietjahke Västerbottena lenan
+Gierkietjahken li tjuovvo rájá (3.
+kárttaduoddetjála): Lullne: Rr 220A rájes
+njuolgga linnja Kåtavikena lulemus luoktaj
+Över-Umanin.
+Oarjján: Över-Uman
+Kåtavikenis Rörsundeta rastá Krabbfjällnäseta
+oarjemus sadjáj, dåppelt njuolgga linnja dat
+sajes gånnå rijkarádjá Graesiejaevrie
+(Grasvatnet) nuortasjgáttev rassti.
+nuorttan: Rr 217A rijkarájá milta Rr 220A
+Gierkietjahke l Ildgrubena ällosujttimdajva
+Rr 220A rájes Kåtabäckena njálmmáj Kåta-
+vikenij, ja
+Över-Umanis Grasvatnetij Fjällripfjälleta
+allelin.
+Ovlevuelie Nordlánda fylkan
+Ovlevuelien li tjuovvo rájá (3.
+kárttaduoddetjála): Nuorttan: Rijkarájás
+Graesiejaevrien (Grasvatnet), dan maŋŋela dan
+jávre milta koordináhta 33 W 472797 7326613
+Oksfjellhumpena guoran.
+Allen: nammadum
+koordináhtas njuolgga linnja Steiktuvaj
+(alludahka 1058), dåppelt njuolgga linnja
+Bessedørelva njálmmáj Reevhtsej (Røssvatnet),
+dan maŋŋela dav jávrev Sørdalselvaj
+Sørdalenin.
+Oarjján: Sørdalselva milta
+Varnvatnetij, vijdábut Famnvasselvav
+Famnvatnetij, vijdábut Bolvasselvav
+Bolvatnetij, dan maŋŋela rahtev Joesjöaj dan
+sadjáj gånnå rijkarájáv rassti.
+Lullne: Dat sajes
+rijkarájá milta Graesiejaevriej (Grasvatnet).
+Ovlevuelie la Ubmeje tjielde guohtomguovllo.
+Gárde: Gárde galggi gávnnut koordináhtas 33
+W 472797 7326613 Oksfjellhumpenin
+nuortamus buolldaj Oksskoltena vuosstij.
+Ramsele Västerbottena lenan
+Ramselen li tjuovvo rájá (3. kárttaduoddetjála):
+Allen: Rahteråves Umeälvena rastá Ottonträska
+guoran, rahtev Sundöa ja Skivsjöa rastá
+Skivsjöna oarjjegähtjáj.
+Oarjján: Njuolgga
+linnja Skivsjöna oarjemus luovtas
+Harrselsforsaj.
+Lullne ja nuorttan:
+Harrselsforsas rahte milta Sarsjölidena rastá,
+Högåsa ja Nybya Umeälvenij, vijdábut dav
+änov Ottonträskaj.
+Ramsele la guohtomguovllo Ildgrubena
+ällosujttimdajvvaj ja oadtju ávkkiduvvat
+Kruvhtegenvaerie/Vaekie Nordlánda fylkan
+Kruvhtegenvaerien/Vaekien li tjuovvo rájá (3.
+rahte Joesjöa ja Varntreska gaskan rijkarájáv
+rassti, dav gäjnov Valenij Famnvatneta guoran,
+vijdábut dan jávre rastá ja Famnvasselva milta
+Varnvatnetij, dåppelt Sørdalselva Reevhtsej
+(Røssvatnet).
+Allen: Reevhtse milta
+Bjørkåselva njálmmáj, dåppelt njuolgga linnja
+Aalesjaevrie (Elsvatnet) nuortamus luoktaj
+Åanghkejaevrien (Unkervatnet).
+Åanghkejaevriev ja Skardmodalselvav
+Lullne: Rijkarájá milta Skard-
+modalselvas dan sadjáj gånnå rahte Joesjöa ja
+Varntreska gaskan rijkarájáv rassti.
+Kruvhtegenvaerie/Vaekie la Vapsten sijte
+Gárde: Gárde galggi gávnnut
+1. rahte nuortasjbielen jávres Kalven Tverrelva
+njálmmáj Famnvatnetin, ja
+Famnvatnetis Røssvatnetij Sørdalena
+Mejvankilen Västerbottena lenan
+Mejvankilan li tjuovvo rájá (3.
+kárttaduoddetjála): Allen: Njuolgga linnja
+Grundforsdammenis Umeälvenin Yttre
+Joranträsk nuortamus luoktaj (SWER99TM
+617299 7204173), dåppelt njuolgga linnja
+Björnabäcksjöna rádjáj, dat jávres tjátjádagáv
+Paubäckenij, vijdábut Paubäckenav dan
+oarjjelulemus måhkkåj (SWER99TM 635569
+7187833), dat sajes njuolgga linnja Örnträsketa
+nuortamus luoktaj.
+Oarjján: Örnträsketa
+nuortamus luoktaj njuolgga linnja Rusträsketa
+lusspáj, vijdábut Rusbäcken Umeälvenij.
+Lullne: Rusbäckena njálmes Umeälvenin
+Grundforsdammaj.
+Mejvankilen la Ildgrubena ällosujttimdajva
+guohtomguovllo ja oadtju ávkkiduvvat
+Råaksoentjahke Nordlánda fylkan
+Råaksoentjahken li tjuovvo rájá (3.
+Skardmodalselva rijkarájáv rassti, dat änos
+Finnskardbekkena milta njálmmáj Skardmo-
+dalselvan.
+Allen ja oarjján: Finnskardbekken
+Finnskardtjørnaj, dåppelt njuolgga linnja
+Råaktjoenjaevrie nuortamus luoktaj (Rotvatn),
+dav jávrev ja Rotvaselva dan sadjáj gånnå ädno
+Lullne: Áttjak nammadum
+sajes rijkarájá milta dan sadjáj gånnå
+Skardmodalselva rijkarájáv rassti.
+Vilhelmina norra tjellde oadtju
+Råaksoentjahkev ávkkit ájgen sjnjilltjamáno
+- bårggemáno 31.b.
+ja Byrkije
+ällosujttimdajvav ragátmáno 1.b.
+sjnjilltjamáno 30.b.. Vilhelmina norra tjiellde
+oadtju guovlov aj ietjá ájgij ávkkit, gå älov
+lahka guovlon Svierigin sujttiji.
+Gárde: Gárde galggi gávnnut Ritterifjelletis
+guohtomguovllorájá milta Raastetjahkej ja
+dåppelt Valtanjávrráj.
+Raajnese Nordlánda fylkan
+Raajnesen li tjuovvo rájá (Kárttaduoddetjála 3):
+Nuorttan: Njuolgga linnja rijkarájás
+jávre Luvlie Diehpele (Austre Tiplingen)
+lulemus luoktaj.
+Allen ja oarjján: Nammadum
+luovtas Luvlie Diehpele rastá dasik
+Muerhkienjeanoe (Tiplingelva) ja
+Råtnoenjohke (Simleelva) gávnadibá, dåppelt
+njuolgga linnja Råtnoenjaevrie alemus luoktaj
+(Råtnan), dav jávrev ja vijdábut tjátjádagáv
+rijkarádjáj Bijjie Raentseren (Ranseren).
+Lullne: Bijjie Raentseres rijkarájá milta
+koordináhttaj 33 W 475165 7240956 rijkarájá
+nanna Valtanjaure guoran.
+Vilhelmina norra tjiellde oadtju Raajnesev
+ávkkit ájgen sjnjilltjamáno 1.b.
+- bårggemáno
+Gárde: Gárde galggi gávnnut Valtanjaures
+Råtnoenjohke ja Ranserelva gávnadimsadjáj.
+Lögdeå Västerbottena ja Västernorrlánda lenajn
+Lögdeån li tjuovvo rájá (3. kárttaduoddetjála):
+Lögdeälvenanjálmes Nordmalingsfjärdena
+njálmmáj ädnok Klösforsenij, dan maŋŋela
+rahtev Yttre Lemesjöaj, vijdábut rahtev Flärkej,
+dåppelt Husåna milta Bottenvikena njálmmáj,
+dan maŋŋela Degerfjärdenav vijdábut Nord-
+malingsfjärdenij ja Lögdeälvena njálmmáj.
+Lögdeå la Byrkije ällosujttimdajva
+guohtomguovllo mav oadtju ájgen
+Jitnemen Nordlánda ja Nord-Trøndelaga
+fylkajn
+Jitnemin li tjuovvo rájá (3. kárttaduoddetjála):
+Nuorttan: Rijkarájás Bijjie Raentseren
+(Ranseren), Raentserenjeanoev ja tjátjádagáv
+jávre oarjjealemus luoktaj Flåfjelleta (33 W
+Allen: Nammadum
+luovtas njuolgga linnja Jitnemenjaevrie
+oarjemus luoktaj, Bijjie.
+Oarjján: Dat luovtas
+tjátjádagá milta Jitnemenjaevriev ja vijdábut
+dan sadjáj gånnå Jitnemenjohke rijkarájáv
+Lullne: Rijkarájá milta Jitnemenjohkes
+Bijjie Raentserij (Ranseren).
+Jitnemen la Vilhelmina södra tjielde
+Gárde: Gárde galggi gávnnut Raentserenjeanoe
+luspes Bijjie Raentseren (Ransaren)
+guohtomguovllorájá milta Jitnemenjaevriej,
+Bijjien.
+Sipmehke Nuortta-Trøndelaga fylkan
+Sipmehken li tjuovvo rájá (3.
+Jitnemenjohke rijkarájáv rassti tjátjádagá milta
+Jitnemenjaevrie, Bijjie oarjemus luoktaj.
+Nammadum luovtas njuolgga linnja oarjemus
+luoktaj Såålejaevrien, dåppelt tjátjádagáv
+Bijjie-Sipmehkej (Vestre Sipmeken), vijdábut
+tjátjádagáv rijkarádjáj Vuelie-Sipmehken
+(Austre Sipmeksjøen).
+Vuelie-Sipmehkes (Austre Sipmeksjøen) dan
+sadjáj gånnå Jitnemenjohke rijkarájáv rassti.
+Sipmehke la Frostviken norra tjielde
+Gárde: Gárde galggi gávnnut Jitnemenjaevries,
+Bijjie guohtomguovllorájá milta Vuelie-
+Sipmehkej (Austre Sipmeksjøen).
+Baajme Jämtlánda lenan
+Baajmen li tjuovvo rájá (4. kárttaduoddetjála):
+Rijkarájás Sipmehkejaevrien Sipmehkejukkej,
+dav tjátjádagáv dasik Gavostjukkejn gávnat,
+dav tjátjádagáv Leipikvattnetij, dan maŋŋela
+Leipikvattneta rastá ja Bjurälvena ja Storälvena
+milta (rádjá gittaåbmudahkaj Leipikvattnet 1:1
+Strömsunda kommuvnan) rijkarádjáj, dan
+maŋŋela rijkarájá milta Sipmehkejaevrie rádjáj.
+Baajme l Østre Namdala ällosujttimdajva
+Gárde: Gárde galggi gávnnut Sipmehkejaevries
+Ankarvattnetij.
+Mesklumpen Jämtlánda lenan
+Mesklumpenin li tjuovvo rájá (4.
+kárttaduoddetjála): Dat sajes gånnnå
+Guevtelejohke (Storälven) rijkarájáv rassti
+Ingenmanslanda guoran, dan äno ja Bjurälvena
+milta Leipikvattnetij, vijdábut Leipikvattneta
+oarjásjgáttev Leipikelvenij, dav änov
+Ankarvattnetij, jávre rastá ja vijdábut
+tjátjádagáv Stor-Blåsjöna rádjáj, dav jávrev
+sijddaj Stora Blåsjön, vijdábut gäjnov Östra
+Vallervattnet ja dassta rijkarájáv
+Guevtelejohkej (Storälven).
+Mesklumpen la aktisasj guovllo Østre Namdal
+ällosujttimdajvvaj ja Frostviken norra tjälldáj.
+Guovlo aktisasj ávkkim åvdåltbiedjá lihtov
+tjielde ja ällosujttimdajva gaskan konvensjåvnå
+7. artihkkala milta.
+Jus dakkár lihtto ij gávnnu jali hiejteduvvá la
+Mesklumpen guohtomguovllo Østre Namdala
+ällosujttimdajvvaj mav oadtju ájgen
+Ájgen gålgådismáno 1.b.
+- basádismáno 30.b.
+oadtju aj Frostviken norra tjiellde ednamav
+Jorm Jämtlanda lenan
+Jorman li tjuovvo rájá (4. kárttaduoddetjála):
+Rahte rijkarájás Östra Vallervattnet guoran
+sijddaj Stora Blåsjön, dan maŋŋela Stor-
+Blåsjön, Lill-Blåsjön, Blåsjöälven, Stor Jorm,
+Kycklingvattnet, Kvarnbergsvattnet rahteråvvåj
+Gäddede guoran, dan maŋŋela rahtev
+Murusjøenaj, ja vijdábut rijkarájáv Östra
+Vallervattnetij.
+Guovllo l guohtomguovllo Østre Namdala
+Boatsojguohtomvárev
+Blåsjökilen oadtju jagev birra ávkkit.
+Jorma
+ietjá ednamijt oadtju ájgen gålgådismáno 1.b.
+vuoratjismáno 30.b.
+Gárde: Gárde galggi gávnnut jávres Lill-
+Väktaren bájken 1,8 kilometer Lill-Blåsjöna
+guovlluj (gehtja § 46).
+Mealhko Nord-Trøndelaga fylkan
+Mealhkon li tjuovvo rájá (4. kárttaduoddetjála):
+Rengenis Sørlin Sørlivassdrageta milta
+Lenlingena nuortamus luoktaj, dåppelt
+rijkarahte milta Lauvsjølia rastá råvvåj njárgan
+Laksjøena ja Sandsjøena gaskan, vijdábut
+Sandsjøena milta Gamvollbekkenij, dåppelt
+rijkagäjnov Kveeidetij, vijdábut Murusjøena
+milta dan sadjáj gånnå rahte 74 rijkarahtev
+rassti, dåppelt rijkarájá milta Rengenij Sørlian.
+Mealhko la guohtomguovllo Jiingevaerie
+sijddaj ja guovte sijddaoassáj Østre Namdala
+ällosujttimdajvas.
+Da guokta sijddaoase aj
+oadtjoba Jiingevaerie tjielde guohtomguovlov
+Svierigin ávkkit.
+Laadth-gieles Jämtlanda lenan
+Laadth-gielesin li tjuovvo rájá (4.
+kárttaduoddetjála): Lullne: Rijkarájás
+Holdernin jávre oarjemus luoktaj, dan maŋŋela
+Holdersströmmena milta jávrráj Torrön.
+Oarjján: Torröna milta Gaunvikena ja Gaunana
+rastá rijkarádjáj.
+Nuorttaallen: Gaunanis
+rijkarájá milta Holdernij.
+Laadth-gieles la guohtomguovllo Skæhkere
+Bivddoriektá dan guovlon
+gullu dåssjå Kalla tjälldáj.
+Gárde: Gárde galggi gávnnut Långnäsetis
+Jävsjönan Torrönaj.
+Enan Jämtlanda lenan
+Enanin li tjuovvo rájá (4. kárttaduoddetjála):
+Nuorttan: Rijkarájás E14 milta rahtesuorráj
+Rundhögenij.
+Lullne ja oarjján: Dat rahtesuores
+rahte milta Rundhögenij, vijdábut njuolgga
+linnja Sevedholmaj ja dåppelt njuolgga linnja
+Blåhammarkläppena rastá rijkarádjáj
+Allen: Rijkarájá milta Svaletjahkes E14
+Enan la guohtomguovllo Essanda
+Dav guovllooasev mij la
+guohtomvárij sinna oadtju jagev birra ávkkit.
+Ietjá åsijt Enanin oadtju ájgen gålgådismáno
+Gárde: Gárde galggi gávnnut Rundhögenis
+guohtomguovllorájá milta rijkarádjáj
+Svaletjahke guoran.
+Bealjehkh Sør-Trøndelaga fylkan
+Bealjehkhin li tjuovvo rájá (4.
+njuolgga linnja Gorfuglhåmmåren (839
+alludagán), dåppelt njuolgga linnja Nesjøen
+Esnas Nesjøena milta Storbekkena lusspáj (33
+Oarjján: Dát luspes
+njuolgga linnja Neklumpenij (1014 alludagán),
+dåppelt njuolgga linnja dan sadjáj gånnå
+Ekornåa rijkarájáv rassti.
+milta Ekornåas Svaletjahkej.
+Bealjehkh la guohtomguovllo Handölsdalena
+1. rijkarájás Svaletjahke guoran
+guohtomguovllorájá milta Esnaj Nesjøena
+guoran, ja
+Storbekkena luspes Nesjøenij
+guohtomguovllorájá milta dan sadjáj gånnå
+Grövelsjön Dalarna lenan
+Grövelsjön li tjuovvo rájá (4.
+kárttaduoddetjála): Rijkarájás Grövelsjöna
+guoran, dan jávre milta Grövlana lusspáj,
+dåppelt njuolgga linnja Rr 140A rádjáj,
+vijdábut rijkarájá milta Grövelsjönaj.
+Grövelsjön la Elgå ällosujttimdajva
+Dajt guovlloåsijt ma li
+jagevbirraednama ålggolin oadtju ájgen
+Gárde: Gárde galggi gávnnut Grövlana
+luspes Grövelsjönas guohtomguovllorájá
+milta Rr 140A rádjáj.
+Sierra märrádusá gárdij birra
+Sierra rijkarájá Jämtlanda ja Dalarna lenan ja
+Nord-Trøndelaga, Sør-Trøndelaga ja
+Hedmarka fylkajn
+Gárde galggi gávnnut rijkarájá milta
+Jovnevaerie tjielde ja Loarte
+ällosujttimdajva gaskan jávres Stor-Kingenis
+Björkvattnetij (gehtja § 46),
+Loarte ällosujttimdajva ja Njaarke tjielde
+gaskan Björkvattnetis Jävsjönaj,
+Kalla tjielde ja Skæhkere ällosujttimdajva
+gaskan ja Kalla tjielde ja Gaasken-Laante
+ällosujttimdajva gaskan jávres Torrön
+Breivatnetij,
+Kalla tjielde ja Gaasken-Laante
+ällosujttimdajva gaskan Skalsvattnetis Tevel-
+dala stasjåvnnåj (gehtja § 46),
+Handölsdalena ja Mittådalena tjielde ja
+Essand ällosujttimdajva gaskan Ekornåa Rr
+Mittådalena tjielde ja Riast-Hylling
+ällosujttimdajva ja Ruvhten sijte ja Riast-
+Hylling ällosujttimdajva gaskan Hyddsjönas
+Rr 146 Aa rádjáj.
+Ruvhten sijte ja Femund ällosujttimdajva
+gaskan Rr 146 Aa rájes Rogshåena rádjáj
+Røaänon.
+Idre Nya tjiellde ja Elgå ällosujttimdajva
+gaskan Rogshåenis Røaänon Grövelsjönaj, ja
+Elgå ällosujttimdajva guoran Rr 140 Aa
+rájes dan sadjáj gånnå rahte 218 rijkarájáv
+Gárdijda ma nammaduvvi §§ 14, 39 ja 45 nr
+1, 4 ja 5 ma li tsieggidum ietjá
+välggogisvuodaj vuodon gå mij tjuovvu
+lihtov goappásj rijkaj gaskan, e gulle
+åvdåsvásstediddje vidjura rievddaduvá.
+Åvdåsvásstádusjuogadibme goappásj rijkaj
+gaskan gárdij ja rustigij tsäggoma ja
+divudime hárráj ma nammaduvvi dán
+bievddegirjen vuojnnu bievddegirjen
+duoddetjállagin (Sierra duoddetjála).
+Gárdijt, ma li tsäkkodum åvdep lihto
+doarjjagijn goappásj rijkaj gaskan, ja ma dán
+bievddegirjen e nammaduvá, galggá gajkkot.
+Sämmiláhkáj aj rustigijda ma e doajmmaj
+dasti boade dán bievddegirje milta.
+Åvdåsvásstádus gajkkoma åvdås gullu dan
+rijkkaj mij la tsägggoma åvdås vásstedam.
+Hiejttemmärrádusá
+Jus rijkalasj fábmudahka nuppen rijkan,
+åvddål konvensjåvnnå ällosujttima rájáj rastá
+hárráj la fábmuj boahtám, la dagov loabedam
+mij ällosujtov máhttá guohtomguovlon
+vájvedit dán bievddegirje milta, galggá
+rijkka dárbas guohtoma åvdås huksat
+guosske tjälldáj jali ällosujttimdajvvaj
+nuppen rijkan.
+Ájggeplána hárráj gárdij ja ietjá rustigij
+tsäggomij ja gajkkomij galggaba goappásj
+rijka, åvddål gå konvensjåvnnå ällosujttima
+hárráj rájáj rastá la fábmuj boahtám, sierra
+lihtov dahkat.
+Duoddetjála 2
+Njuolgadus Svierik-vuona
+Boatsojguohtomsiebrrerádáj ja Svierik-vuona
+Dán njuolgadusán li lagáp märrádusá Svierik-vuona
+boatsojguohtomsiebrrerádáj
+(Boatsojguohtomsiebrreráde) ja Svierik-vuona
+(Bajemusgujddimsiebrreráde) 23. artihkkala milta
+konvensjåvnån Svieriga ja Vuona gaskan ällosujto
+hárráj rájáj badjel.
+Boatsojguohtomsiebrreráden ja
+Bajemusgujddimsiebrreráden galggá goappánik
+dåjmadahka.
+Dåjmadagá galggaba sierra bájkijn lenan
+jali fylkan gávnnut gåsi konvensjåvnnå gullu.
+Siebrrerádij sajijt mierredibá ráddidusá aktisattjat
+gullam Svieriga ja Vuona sámedikkij.
+Ráddidusá oadtjoba aktisattjat mierredit rijkalasj
+fábmudagáv dåjmadakbargojt dahkat.
+Åvddåulmutja duogen goappák siebrreráden la
+ássjegárvvidimijt lájddit ja gåhtset.
+huksat vaj ássje ruvva máhttelis giehtadaláduvvi.
+Siebrreráde sebrulattja galggi åvddåulmutja gåhttjoma
+milta säbrrat siebrreráde tjåhkanimijda ja gå dárbaj
+ássjegárvvidimijn viehkedit.
+Mávsov sebrulattjajda ja sadjásattjajda ráddidusá
+aktisattjat mierredibá.
+Aktisasj märrádusá giehtadallama hárráj
+Tjállusijt siebrrerádijda máhttá svierigadárruj,
+vuonadárruj jali sámegiellaj tjállet.
+Njálmálasj
+rádádallamijn máhttá dájs gielajs avtav adnet.
+jårggålimev jali dålkkumav dárbaj, huksaba siebrreráde
+dav.
+Siebrrerádij bievddegirje ja märrádusá galggi
+tjáleduvvat svierigadárruj jali vuonadárruj ja dárbo milta
+sámegiellaj aj.
+Giehtadallam la njálmálasj jali tjálalasj jali ietjáláhkáj
+siebrrerádij mierredimij milta.
+Gå ássje mierreduvvam
+la galggá tjálalasj märrádus ruvva máhttelis
+diededuvvat.
+Märrádusá li almulattja.
+Gut ássjegiehtadallamij oassálasstá la belulasj jus:
+a) iesj la ássje oassebielle,
+b) la válldum jali aktanårro soabmásijn ássje
+oassebielijn jali beraj jali látjav åvdep jali maŋep
+buolvan jali vuostasj lávve jali sjimugis láhkáj la
+sunji lahka,
+c) la virggeaktisasjvuohta jali ietjá badje- jali
+vuollesajádagán oassebälláj,
+d) li dakkár sierra vidjura ma fámoduhtti åskov
+oassálasstáj jus la ássjáj gåktuk tjanádum jali ássje
+bielev válldá.
+Oassebiele åvdås oadtju ássjeulmusj ságastit.
+Ássjeulmusj galggá svierigadárov, vuonadárov jali
+sámegielav máhttet.
+Oassebielle galggá ássjeulmutjij
+åvdåstimduodastusáv vaddet juogu de njálmálattjat
+siebrrerádij åvdån jali de tjálalattjat.
+Jus ássjeulmusj la hiebalgahtes, máhttá siebrreráde
+ássjeulmutjav nádot.
+Tjállaga ja ietjá ássjetjállaga rájaduvvi oassebielijda ja
+fábmudagájda majda guosská.
+Jus dárbaj oadtju
+oassebielle diededuvvat rijkalasj diededimfábmudagá
+Jus sierra vidjura li, máhttá guládusá baktu
+diededit binnemusát avtan avijsan mav dan bájken låhki.
+Giehtadallam Svierik-vuona
+boatsojguohtomsiebrreráden
+Åtsålvisán Boatsojguohtomsiebrrerádáj galggi da diedo
+gávnnut majt ássjegiehtadallamij dárbaj.
+Gájkka dåbdos
+vuossteoassebiele galggi siebrrerádes diededuvvat ja
+gåhtjoduvvat vissa ájge sinna vásstedit.
+Jus åtsålvisán juoga vádnu, galggá
+Boatsojguohtomsiebrreráde dav åhttsåj máhtsadit visses
+ájge sinna buoredittjat.
+Jus vihke ij mierredimájgen
+divvusa oadtju åtsålvisáv hilggot.
+Jus Boatsojguohtomsiebrreráde gávnná åtsålvis ij
+siebrreráde åvdåsvásstádussaj gullu de galggá dav
+hilggot.
+Dan láhkáj aj, jus soames gut ij la nuohkásit
+gatjálvissaj tjanáduvvam, dav la dahkam.
+Jus Boatsojguohtomsiebrreráde gávnná märrádus
+vuojnunagi ij la duolla ådå vidjurij jali ietjá siváj diehti,
+galggá siebrreráde märrádusáv rievddadit, jus háhppelit
+ja álkket manná ja ij la vahágin aktasik gen vuosstij
+märrádus la jali ietján gullu.
+Gujddimus gahttjá jus
+siebrreráde märrádusáv rievddat nåv gåk gujddijiddje
+ádnu.
+bajemusgujddimsiebrreráden
+Bajemusgujddimsiebrreráde sebrulattjan galggá
+duobbmárvuornes jali duobbmárduodastus ietjas rijkan.
+Gujddimus Bajemusgujddimsiebrrerádáj beras luluj
+sisadnet
+a) makkár märrádusáv gujddi
+b) dajt vidjurijt majt tjuottjot
+c) duodastusájt ja
+d) tjuottjudusáv mav åvdet.
+Jus gujddimusán juoga vádnu, galggá
+Bajemusgujddimsiebrreráde gujddijiddjáj visses ájgev
+vaddet gujddimusáv buoredittjat.
+Jus mierredimájge ij
+divvusa oadtju gujddimusáv hilggot.
+Bajemusgujddimsiebrreráde galggá gujddimusáv
+hilggot, jus soames gänna älla ássjáj nuoges tjadnusa, la
+gujddijiddje.
+Gujddimusáv galggá moalggema diehti
+vuossteoassebälláj rádjat.
+Moalggemin lulun dan
+muodugasj diedo gávnnut ma nammaduvvi 14.
+vuostasj oasen b-d.
+Gå tjåhkanimgåhttjomav oadtju galggá oassebielle iesj
+Hiehpá telefåvnåv, videokonferensav jali ietjá
+viehkkenävojt ávkkit.
+Njálmálasj sjiehtadallam la
+almulasj.
+Oassebiele ietja ietjasa vihtanijt ja ássjedåbddijt gåhttju
+ja vásstedi sijá boahtemgåloj åvdås.
+Bajemusgujddimsiebrreráde máhttá ietjastis vihtanijt jali
+ássjedåbddijt gåhttjot ja vásstet sijá boahtemgåloj åvdås.
+Vihtanav gut njálmálasj sjiehtadallamij oassálasstá
+galggá ávttjit sáddnáv hållat ja sádnesduodastusáv
+Jus oassebielle dåhkkidahtes oare dagi njálmálasj
+sjiehtadallamis gáhtu jali mierreájgen ij majdik
+moalgeda, oadtju Bajemusgujddimsiebrreráde daŋgas
+diehti ássjev gehtjadit.
+Bajemusgujddimsiebrreráde máhttá ássjev mij
+låhpalattjat la mierreduvvam ådåsis giehtadallat jus
+a) märrádus la diededuvvam valla nubbe oassebielle ij
+la bessam ássjes moalgedit jali njálmálasj
+sjiehtadallamij boahtet ja oassebielle máhttá
+duodastit sujna lij oarre gáhtot ja märrádus la
+oassebiele vuosstij mannam,
+b) ådå vidjura åvddånbåhti ma tjielggasit vuosedi
+märrádus lij boasstot jali
+c) årrum li giehtadallamvige märrádusá duogen ma
+märrádusáv ållåsit bájnnin.
+NUORTTARIJKAJ SÁMEKONVENSJÅVNNÅ
+Suoma, Vuona ja Svieriga ráddidusá,
+tjårggiji
+sáme li álggoálmmuk dán gålmån rijkan,
+sáme li akta álmmuk mij årru moatten rijkan,
+sáme álmmugin le sierra kultuvrra ja sebrudakiellem sierra histåvråjn, sierra
+árbbedábe, sierra giela, sierra æládusá ja sierra vuorddemusá boahtteájggáj,
+dán gålmån rijkan le rijkalasj ja rijkkajgasskasasj åvdåsvásstádus sáme kultuvrraj ja
+sebrudakiellemij dågålasj ævtojt vaddet,
+sámeálmmugin le iesjmierredimriektá,
+sámeálmmuga kultuvrra ja sebrudakiellem le boanndudahkan åbbålasj kultuvrraj ja
+sebrudakiellemij genga rijkan,
+sámeálmmugin le sierralágásj dárbbo ietjasa sebrudakiellemav rijkkarájáj badjel
+åvdedit,
+sáme hæhttuji bessat ávkkit ednamijt ja tjátjijt mij le ájnas sáme kultuvrraj vuodon,
+ja gå sámeálmmuga riektá mierreduvvá, de galggá sierraláhkáj vieledit sáme ájgij
+milta ælla avtadássásasj álmmugin aneduvvam, ja danen hæhttum rievtugahtesvuodav
+gierddat,
+man diehti dán gålmå rijkaj sámedikke
+ájgguji buorre boahtteájgev huksat sámeálmmuga iellemij ja kultuvrraj,
+le dakkir visjåvnnå rijkaj rájá e galga hieredit sámeálmmuga jali ájnegis sámij
+aktisasjvuodav,
+adni dav vuojnov ådå sámekonvensjåvnnå le sámij dålusjájggásasj riektá ådåstuhttem
+ja nanostuhttem, da ma jagen 1751 Lappekodisillanin kodifieriduvvin,
+dættodi man ájnas la sámijda mierredit ja álmmugin mij váldeduvvá duodaj
+dættodi sierraláhkáj sámijn la riektá dajn ednam- ja tjáhtjeguovlojn aktan daj
+luonndoressursaj ma gávnnuji sámeálmmuga histåvrålasj ájtteklándan,
+tjuottjodi sámeálmmuga árbbedábálasj máhtudahka ja árbbedábálasj ja kultuvralasj
+åvddånbuktemvuohke aktan álmmuga luonndoressurssaanujn le oasse sáme kultuvras,
+adni sáme nissunij dille árbbedáhpeguodden sámij sebrudagán galggá nanniduvvat
+sebrudakiellemin ja aj mij guosská åvdåstibmáj almulasj orgánajn,
+sihti sámijt viesutjit avta álmmugin dajn gålmåjn rijkajn,
+tjuottodi sáme álmmuga sidodav, mielav ja riektáv åvdåsvásstádusáv válldet ietjasa
+boahtteájge åvddånimes,
+ja tjuottodi sámeálmmuga riektájt ja friddjavuodav rijkajgasskasasj
+almasjrievtesvuodaj ja dábálasj álmmukriektá milta,
+ma li dá konvensjåvnåv dahkam aktan lahka aktisasjvuodajn sáme åvdåstiddjij,
+adni sierraláhkáj ájnnasin konvensjåvnnå åvddål stáhtajs rátifiseriduvvá, dåhkkiduvvá dajs
+gålmå sámedikkijs,
+ja adni sijáv vælggogissan sáme álmmuga boahtteájgev oaggit dán konvensjåvnå milta,
+li guorrasam tjuovvovasj nuorttarijkaj sámekonvensjåvnnåj.
+Kapihttal I
+Sámeálmmuga dábálasj rievtesvuoda
+Artihkkal 1
+Konvensjåvnå ulmme
+Dán konvensjåvnå ulmme le duodastit ja nannit sámeálmmugij dakkár rievtesvuodajt ma
+åvddånahtti gielav, kultuvrav, æládusájt ja sebrudakiellemav, ja gåtsedit váj rijkaj rájá e
+hiereda dakkár åvddånimev.
+Artihkkal 2
+Sáme álggoálmmugin
+Sáme li álggoálmmuk Suoman, Vuonan ja Svierigin.
+Artihkkal 3
+Riektá iesjmierredibmáj
+Sámijn la riektá iesjmierredibmáj álmmugin álmmukriektá njuolgadusáj ja dán
+konvensjåvnå mærrádusáj milta.
+Nav guhkás gå le máhttelis dáj njuolgadusáj ja mærrádusáj
+milta, de le sáme álmmugin riektá mierredit ietjasa rudálasj, sosialalasj ja kultuvralasj
+åvddånime badjel, ja ietjasa ulmij háldadit luonndoressursajt.
+Artihkkal 4
+Persåvnå gudi guoskadalli konvensjåvnås
+Konvensjåvnnå guosská persåvnåjda gudi årru Suoman, Vuonan jali Svierigin, gudi
+ietjasa sábmen adni, ja gænna/gudi
+1. le sámegiella sijddagiellan jali le edesik akta æjgát jali áhkko jali áddjá gænna le jali
+gænna le læhkám sámegiella sijddagiellan; jali
+2. le riektá sáme boatsojsujtov dåjmadit Vuonan jali Svierigin; jali
+3. máhtti jienastit sámedikkeválljimin Suoman, Vuonan jali Svierigin; jali
+4. li máná persåvnåjs nammaduvvam tjuokkajn 1, 2, jali 3.
+Artihkkal 5
+Stáhtaj åvdåsvásstádusá vijddudahka
+Stáhta vælggogisvuoda dán konvensjåvnå milta guosski gájkka stáhtalasj orgánajda
+rijkalasj, guovlolasj ja bájkálasj dásen.
+Dá vælggogisvuoda gulluji aj ietjá orgánajda almulasj
+háldadusán ja dåjman.
+Sæmmi guosská aj priváhta riektásubjevtajda gå da almulasj fámoj
+dåjmadi jali ietjá almulasj dahkamusájt dahki.
+Gå dát konvensjåvnnå aneduvvá, de e sámedikke ja ietjá sáme orgána, vájku dal
+makkir riektálasj stahtus dajn le, galga gåhtjoduvvat stáhttan, ietján gå dalloj gå almulasj
+fámov jådedi.
+Artihkkal 6
+Stáhtaj dåjma sáme álmmuga gáktuj
+Da gålmmå stáhta galggi dåbmaris láhkáj láhtjet dilev sáme álmmugij váj máhttá
+nannit ja åvddånahttet gielas, kultuvras, æládusájdis ja sebrudakiellemis.
+Stáhta galggi buorre ævtojt biedjat sáme bájkálasj sebrudagájt bisodahtátjit ja
+åvddånahtátjit.
+Stáhtaj åvdåsvásstádus tjadádittjat dåjmajt dán konvensjåvnå milta guosski aj muhtem
+mærráj dajda sámijda gudi årru árbbedábálasj sáme årromsajij ålggolin.
+Artihkkal 7
+Váni-badjelgæhttjam ja sierradåjma
+Sáme álmmuk ja ájnegis sábme galggá suoddjiduvvat gájkka badjelgæhttjamis.
+Sáme riektáj tjadádimen dán konvensjåvnå milta galggi stáhta dárboj milta sierralágásj
+buorre dåjmajt jåhtuj oadtjot sijá gáktuj.
+Artihkkal 8
+Binnemusrievtesvuoda
+Rievtesvuoda ma dán konvensjåvnån li mierreduvvam, li binnemusrievtesvuoda.
+Da e
+hiereda jus stáhta sihti vijdedit sámij riektájt jali ájn vijdep dåjmajt álgadit, ja e máhte
+aneduvvat binnedittjat sámij riektájt ietjá riektánjuolgadusáj milta.
+Artihkkal 9
+Sáme árbbedábe
+Stáhta galggi hiebalgis láhkáj árvon adnet sáme álmmuga riektádádjadusájt, ja
+riektálasj árbbedábijt.
+Vuostasj oase milta galggi stáhta gå dahki njuolgadusájt gånnå lulun sáme árbbedábe,
+sierraláhkáj guoradallat jus dákkir árbbedábe gávnnuji ja jus dajt lulu suoddjit jali ietjá láhkáj
+vieledit lága baktu.
+Riektáanon galggá aj sáme árbbedábijt árvvon adnet.
+Artihkkal 10
+Riektánjuolgadusáj harmoniserim
+Stáhta galggi aktisattjat sámedikkij ájn rahtjat riektánjuolgadusáj harmoniserigav ja
+ietjá regulerimijt ma li ájnnasa sámij dåjmajda rijkarájáj badjel.
+Artihkkal 11
+Aktisasjbarggo kultuvra ja æládusáj hárráj
+Stáhta galggi álgadit dåjmajt ma giehpebun dahki sámijda æládusáv dåjmadittjat rijkkarájáj
+badjel ja árvvon adnet sijá kultuvralasj dárbojt rijkarájaj badjel.
+Dájna ulmijn galggi stáhta
+rahtjat gádodittjat dajt gássjelisvuodajt ma hieredi sáme æládusdåjmajt ma gulluji sijá
+viesajdimvuohtaj jali årromsajijda, jali gånnå ietján sámij årromguovlo li moatten rijkan, ja
+dibddet sámijt bessat kultuvralasj fálaldahkaj dan rijkan gånnå li årromin juohkka ájgen.
+Artihkkal 12
+Aktisasjbarggo åhpadime ja álkkádusårnigij hárráj
+Stáhta galggi álgadit dåjmajt váj sáme gudi årru avtan dat gålmåt rijkas, oadtju
+máhttelisvuodav åhpadibmáj, varresvuodadåjmajda ja sosialdåjmajda mihtem ietjá dájs
+nammadum rijkajn gå le ienep ávkálattjan sidjij.
+Artihkkal 13
+Sáme álmmuga symbåvlå
+Stáhta galggi árvvon adnet sámij riektáv iesj mierredittjat sáme slávgá ja ietjá sáme
+symbåvlåj anov.
+Stáhta galggi aj, aktisattjat sámedikkij, rahtjat váj sáme symbåvlå ilmoduvvi
+ja vuosedi sámij sajev sierra álmmugin gålmån rijkan.
+Kapihttal II
+Sámij stivrrim
+Artihkkal 14
+Sámedikke
+Juohkka gålmån rijkan galggá liehket sámedigge, mij le alemus sáme orgádna rijkan.
+Sámedigge doajmmá sáme álmmuga åvdås mij le dan rijkan, ja galggá liehket válljiduvvam
+dábálasj jienastamriektáj milta sámij gaskan dan rijkan.
+Sámedikkij válljimnjuolgadusá li mierreduvvam lága milta, mij gárveduvvá
+sjiehtadallamijn sámedikkij 16 artihkkala milta.
+Sámedikkijn galggi liehket dakkir dahkamusá ma dahki sijáv vejulattjan dåbmarit
+vájkkudit sáme álmmuga riektáv iesjmierredibmáj álmmukriektáj milta ja mærrádusá dán
+konvensjåvnån duohtan sjaddi.
+Dárkkelap njuolgadusá ma guosski sámedikkij fábmuj
+mierreduvvá lágan.
+Sámedikke álgadi ja bukti vuojnojt divna ássjijn gånnå dikke ietja gávnni hiebalgissan.
+Artihkkal 15
+Sámedikkij iesjrádálasj mærrádusá
+Sámedikke mierredi iesjrádálattjat dajn ássjijn gånnå siján le mierredimfábmo rijkalasj
+jali rijkajgasskasasj riektá milta.
+Sámedikke máhtti såbadit rijkalasj, regionálalasj ja bájkálasj avtadagáj aktisasjbargo
+birra sáme kultuvrav ja sebrudakiellemav nannitjit.
+Artihkkal 16
+Sámedikkij riektá sjiehtadalátjit
+Ássjijn ma li viehka ájnnasa sáme álmmugij galggá sjiehtadaláduvvat sámedikkij
+åvddål almulasj oajválattja mærrádusáv mierredi.
+Dá sjiehtadallama hæhttuji liehket nuoges
+árrat váj sámedikke máhtti ássjegiehtadallamav ja båhtusav bájnnet.
+Stáhta e galga mierredit jali loabev vaddet dakkir dåjmajda ma ednagav vahágahtti
+vuodoævtojt sáme kultuvrraj, sáme æládusájda jali sáme sebrudakiellemij, jus guoskadallam
+sámedigge ij dási miededa.
+Artihkkal 17
+Sámedikkij riektá ietjá ássjegárvedimen
+Sámedikkijn galggá liehket riektá ájrastit almulasj rádijn ja juohkusijn gå da
+giehtadalli ássjijt ma guosski sáme berustimijda.
+Sámedikkijda galggi åvddåj biejaduvvat ássje ma sáme berustimijda guosski, åvddål
+almulasj oajválattja mærrádusáv dahki.
+Stáhta galggi guoradallat dárbov dákkir ájrastimes ja åvddåjavllamusás sámedikkij
+bieles.
+Dát hæhttu dáhpáduvvat nuoges árrat váj sámedikke máhtti ássjegiehtadallamav ja
+båhtusav bájnnet.
+Sámedikke ietja mierredi goassa sihti ájrastit jali javllamusáv buktet dákkir
+ássjegárvedimen.
+Artihkkal 18
+Rijkatjoaggulvisáj gasskavuohta
+Stáhta rijkatjoaggulvisá jali daj juohkusa jali ietjá orgána galggi gå rávkaduvvá
+duosstot sámedikkij åvdåstiddjijt váj da bessi tjielggit ássjijt ma sámijda li ájnnasa.
+Sámedikke galggi bessat gullut gå rijkatjoaggulvis giehtadallá ássjijt ma sierraláhkáj
+sáme álmmugij guosski.
+Ájnegis rijkaj rijkatjoaggulvisá vaddi lagáp njuolgadusáj makkir ássjijda dát guosská,
+ja gåktu galggá tjadáduvvat.
+Artihkkal 19
+Sáme ja rijkajgasskasasj åvdåsstibme
+Sámedikke galggi sáme álmmugav åvdåstit rijkajgasskasasj aktijvuodajn.
+Stáhta galggi åvdedit sámij åvdåstimev rijkajgasskasasj institusjåvnåjn ja sámij
+oassálasstemav rijkajgasskasasj tjåhkanimijn.
+Artihkkal 20
+Aktisasj sáme organisasjåvnå
+Sámedikke máhtti ásadit aktisasj organisasjåvnåjt.
+Stáhta galggi aktisasjrádij
+sámedikkij gå la dárbbo rahtjat váj dakkir aktisasj organisasjåvnå almulasj fámov oadtju.
+Artihkkal 21
+Ietjá sáme aktidusá
+Stáhta galggi vieledit ja gå la dárbbo rádádallat tjæroj, sijdaj, boatsojguohtomsijdaj,
+gålldåsámij gielldastivraj ja ietjá máhtulasj sáme organisasjåvnåj jali bájkálasj sáme ájrrasij.
+Artihkkal 22
+Sámeguovllo
+Stáhta galggi dåjmalattjat mierredit ja åvddånahttet guovlov gånnå sáme álmmuk
+máhttá háldadit ietjasa sierra riektájt dán konvensjåvnå ja rijkaj lága milta.
+Kapihttal III
+Sáme giella ja kultuvrra
+Artihkkal 23
+Sámij gielalasj riektá
+Sámijn galggá liehket riektá adnet, åvddnahttet ja boahtte buolvajda åhpadit ietjasa
+gielav ja ietjasa árbbedábijt, ja rahtjat vaj sámegiela máhtudahka oabllu aj sámijda gudi dåssju
+muhtem mærráj gielaska bukti.
+Sámijn galggá liehket riektá mierredit, bisodit ja gájkkásasj vieledimev åttjudit
+ietjaska persåvnnånamájda ja bájkkenamájda.
+Artihkkal 24
+Stáhtaj åvdåsvásstádus sámegiela åvdås.
+Stáhta galggi dilev láhtjat váj sáme máhtti gielaska bisodit, åvddånahttet ja oablodit.
+Stáhta galggi dilev láhtjet váj sáme alfabehtta máhttá dåbmaris láhkáj dán ulme diehti
+Sámegiella galggá aneduvvat dåbmarisát duobbmoståvlåjn ja oajválattjat hárráj sáme
+Sæmmi guosská dájda guovlojda ålgusjbielen dakkir ássjijn ja rijdojn ma vuostatjin
+li sáme guovlojn giehtadaláduvvam jali juokkirak láhkáj le sierraláhkáj dájda guovlojda
+tjanáduvvam.
+Stáhta galggi åvdedit girjálasjvuoda ålgusvaddemav sámegiellaj.
+Mærrádusá dán artihkkalin galggi aj guosskat dajd sáme giellasuorgijda ma li binnebut
+oabllum.
+Sáme medijá
+Stáhta galggi vuodov láhtjet váj iesjrádálasj sáme medijápolitihkav oadtjop mij dahka
+sáme medijájda máhttelissan ietjasa åvddånahttemav stivrrit ja sáme álmmugij vaddet valjes
+ja moattelágásj fálaldagáv diedojs ja vuojnojs ássjijn gånnå le gájkkásasj berustibme.
+Stáhta galggi dilev láhtjat váj lulu sáddijuvvat sámegielak prográmma radion ja TVan,
+ja galggi åvdedit avijsaj ålgusvaddemav dán giellaj.
+Aktisasjbarggon sámedikkij galggi stáhta
+aj åvdedit aktisasjbargov rijkarájáj rastá medijáinstitusjåvnåj gaskan ma fálli prográmmajt jali
+artihkkalijt sámegiellaj.
+Mærrádus nuppát oasen sámegiela birra galggá aj nav guhkás gå máhttelis guosskat
+daja sáme giellasuorgijda ma li binnebut oabllum.
+Artihkkal 26
+Sáme åhpadus
+Sámijn sáme guovlojn galgg liehket máhttelisvuoda åhpadussaj sámegielan ja
+Åhpadus ja åhpadusruhtadibme galggá liehket sijá duogátjij hiebadum.
+åhpadus galggá máhttelissan dahkat oassálasstet joarkkaåhpadusán juohkka dásen ja sæmmi
+båttå duosstot dajt dárbojt ma li sámijn váj ájn máhtti árbbedábálasj sáme æládusájn barggat.
+Åhpadusruhtadibme galggá navti liehket váj máhttelis la alep åhpadusáv sámegielan oadtjot.
+Sáme mánájda ja nuorajda sáme guovloj ålggolin galggi liehket máhttelisvuohta
+sámegiela åhpadussaj, valla aj sámegiellaj nav guhkás gå la máhttelis ájnegis guovlojn.
+Åhpadus galggá nav buoragit gå máhttelis sijá duogátjij hiebaduvvat.
+Rijkalasj oahppoplána galggi dagáduvvat aktisasjbarggon sámedikkij ja hiebaduvvat
+sáme mánáj ja nuoraj kultuvralasj duogátjijda ja dárbojda.
+Artihkkal 27
+Dutkam
+Stáhta galggi aktisattjat sámedikkij buorre vuodov láhtjet dutkamij man vuodon le
+sáme sebrudagá máhtudakdárbbo ja mij åvdet sáme dutkij rekrutterimav.
+Gå dákkir dutkamav
+pláni de galggi gielalasj ja kultuvralasj vidjura sáme sebrudagán vieleduvvat.
+Stáhta galggi aktijrádálattjat sámedikkij åvdedit aktisasjbargov sáme ja ietjá
+dutkaminstitusjåvnåj gaskan ájnegis rijkajn ja aj rijkarájáj badjel, ja nannit
+dutkaminstitusjåvnåjt majna le dutkam degu nammadum vuostasj oassen oajvvedahkamussan.
+Dutkam sáme ássjij hárráj hæhttu hiebaduvvat dakkir etihkalasj njuolgadusájda mij
+rávkaduvvá gå sáme li álggoálmmuk.
+Artihkkal 28
+Åhpadibme ja diedo sámij birra
+Sáme álmmuga kultuvrra ja sebrudakiellem galggá vuogas láhkáj vuojnnusij boahtet
+åhpadimen aj sáme sebrudagá ålggolin.
+Dákkir åhpadibme galggá sierraláhkáj gæhttjalit
+åvdedit máhtudagájt sámij birra rijkaj álggoálmmugin.
+Stáhta galggi sámedikkij
+aktisasjbarggon fállat åhpadimev sáme kultuvran ja gielan ulmutjijda gudi sáme guovlojn
+galggi barggat.
+Stáhta galggi aktisasjbarggon sámedikkij vásstedit almulasj diedoj åvdås sáme
+kultuvra ja sebrudakiellema hárráj.
+Artihkkal 29
+Varresvuoda- ja sosialdievnastus
+Stáhta galggi aktijrádálattjat sámedikkij bærrájgæhttjat vaj varresvuohta- ja
+sosialdievnastus sáme guovlojn le navti organiseridum váj sáme dájn guovlojn oadtju
+varresvuoda- ja sosialdievnastusáv mij le sijá gielalasj ja kultuvralasj duogátjij hiebaduvvam.
+Sáme guovloj ålggolin galggi aj varresvuoda- ja sosialoajválattja vieledit sáme
+pasientaj ja klientaj gielav ja kultuvrraduogátjav.
+Artihkkal 30
+Sáme máná ja nuora
+Sáme mánájn ja nuorajn le riektá ietjaska kultuvrav dåjmadit ja ietjaska sáme
+identitehtav bisodit ja åvddånahttet.
+Artihkkal 31
+Árbbedábálasj máhtudagá ja kultuvralasj åvddånbuktema
+Stáhta galggi vieledit sáme álmmuga riektáv ietjasa árbbedábálasj máhtudagáv ja
+kultuvralasj åvddånbuktemijt háldadit, ja aj rahtjat váj sáme máhtti dajt boahtte buolvajda
+bisodit, åvddånahttet ja gaskostit.
+Stáhta galggi rahtjat váj sáme álmmuk, gå sáme kultuvrra kommersiella láhkáj
+aneduvvá iehtjádijs gå sámijs, bessi dåjma badjel mierredit ja hiebalgis oasev rudálasj
+båhtusis dassta oadtjot.
+Sáme kultuvrra galggá suodjaluvvat dakkir kultuvralasj
+åvddånbuktemij vuosstáj ma li sjibmo sáme kultuvras.
+Stáhta galggi rahtjat váj sámij árbbedábálasj máhtudagá vieleduvvi gå sáme ássje
+giehtadaláduvvi.
+Artihkkal 32
+Sáme kultuvrramujto
+Sáme kultuvrramujto galggi suodjaluvvat lágan ja rijka sámedikkes háldaduvvat jali
+aktijrádálattjat kulturinstitusjåvnåj ja sámedikkijn.
+Stáhta galggi rahtjat aktisasjbargov rijkkarájáj badjel sáme kultuvrramujtojt
+duodastittjat, suodjalittjat ja háldadittjat.
+Stáhta galggi rahtjat váj sáme kultuvrramujto ma li ierit válduvvam sáme guovlojs ja
+ma li sierraláhkáj ájnnasa sáme sebrudahkaj, galggi hiebalgis museaj jali
+kultuvrrainstitusjåvnåj hállduj vatteduvvat maŋŋel gå le rijka sámedikkijn sjiehtadallam.
+Artihkkal 33
+Kultuvrravuodo
+Stáhtaj vælggogisvuoda sáme kultuvrra ássjijn le aj materiálalasj kultuvrravuodo, váj
+sáme oadtju dárbulasj vuodov æládusáj ja rudáj hárráj mij ietjasa kultuvrav máhtti bisodit ja
+Kapihttal IV
+Sámij riektá duobddágijda ja tjátjijda
+Artihkkal 34
+Árbbedábálasj adno duobddágijs ja tjátjijs
+Guhkesájggásasj árbbedábálasj adno ednam- jali tjáhtjeguovlojs le vuodon sámij
+aktugasj jali aktisasj ednamriektáj dajs guovlojs buohta rijkalasj ja rijkajgasskasasj
+njuolgadusáj ma guosski guhkesájggásasj adnuj.
+Jus sáme, vájku ælla æjgáda guovlojda, li árbbedábálattjat adnám muhtem ednam- jali
+tjáhtjeguovlojt boatsojsujttuj, bivdduj, guolástussaj jali ietjá láhkáj, de siján le vilá riektá
+adnet guovlojt sæmmi láhkáj dagu åvddåla.
+Jus guovlo aneduvvi sámijs iehtjádij siegen, de
+galggi sáme ja dåt nubbe addne ietjasa riektájt dåjmadit ietjasa riektájt gasskasasj vieledimijn
+nubbe nuppe gáktuj ja váj goappátja bessaba gehtjastit gåktu dåt nubbe ietjas riektájt adná.
+Dán aktijvuodan galggi sierraláhkáj boatsojsáme dille vieleduvvat.
+Vájku riektá ednamadnuj
+le ráddjiduvvam sæmmi adnuj dagu åvddåla, de ij dat galga hieredit váj adno dárboj milta
+hiebaduvvá teknihkalasj ja rudálasj åvddånibmáj.
+Gå mierreduvvá jus árbbedábálasj adno gávnnu dán mærrádusá milta, de galggá
+vuodon liehket mij la árbbedábálasj sáme adno ednamijs ja tjátjijs, ja aj vieledit sáme anos
+ælla nav álu merka luondon.
+Mærrádusá dán artihkkalin e tsakka riektáv ietjasa duobddágijt ruopptot åttjuditjat ma
+sámijn máhtti liehket rijkalasj jali rijkkajgasskasasj riektá milta.
+Artihkkal 35
+Suodjalibme sámij riektájs ednamijda ja tjátjijda
+Stáhta galggi doajmmaj biedjat dåbmaris suodjalimev sámij riektájs 34. artihkkala
+Ållagattjat galggi stáhta dán diehtij identifiserit dajt ednam- ja tjáhtjeguovlojt majt
+sáme árbbedábálattjat adni.
+Rijkalasj riektán galggi gávnnut hiebalgis årniga gæhttjalittjat gatjálvisájt ma guosski
+sámij riektáj ednamijda ja tjátjijda.
+Sáme galggi duobbmoståvlårijdojn bessat oadtjot dav
+rudálasj dårjav mij le dárbulasj váj ietjasa ássjijt máhtti oadtjot gæhttjaluvádum.
+Artihkkal 36
+Luonndoressursaj adno
+Sámij riektá luonndoressursajda dakkir ednam- jali tjáhtjeduobddágijda ma gulluji 34.
+artihkkalij, galggi sierraláhkáj suodjaluvvat.
+Dánna galggá aj vieleduvvat dájt bessat adnet
+ihkap le gájbbádus árbbedábálasj sáme máhtudagáv ja sáme kultuvralasj moallánagájt
+bisodittjat.
+Åvddål almulasj oajválattja lágajn vuodon vaddi loabev guoradallat jali råggå
+minerálajt jali ietjá ressursajt ednama vuolen jali mierredi gåktu ietjá luonndoressursajt adni
+dakkir ednam- jali tjáhtjeguovlojn ma sáme æjgguji jali adni, galggi rádádallama tjadáduvvat
+guoskadallam sámij ja sámedikkijn gånnå hiehpá 16. artihkkala milta.
+Loahpe luonndoressursajt guoradalátjit jali anátjit ij galga vatteduvvat jus dåjma diehti
+ij la máhttelis jali sjaddá viehka gássjelis sámijda vilá adnet dajt dáfojt maj birra le sáhka, ja
+dát adno le ájnas sáme kultuvrraj, jus sámedigge ja guoskadallam sáme e dasi guorrasa.
+Dat mij le åvdebun dán artihkkalin mierreduvvam, guosská aj ietjá adnovuogijda
+luondon dáfujn ma 34. artihkkalij hiehpi, dan vuolen aj miehttseæládus, tjáhtje- ja
+bieggafábmoásadusá, væddjatsieggim ja asstoájggegådij tsieggim, militera hárjjidallama ja
+stuoves hárjjidallamsaje.
+Artihkkal 37
+Buohttidus ja vuojti oasse
+Guoskadallam sámijn galggá liehket riektá buohttidussaj gájka vahága åvdås mij sijáv
+tjasská dakkir dåjmaj baktu ma li nammaduvvam 36. artihkkalin nuppát ja nælját oasen.
+rijkalasj lágan gávnnuji mærrádusá ma dahki suv guhti le loabev oadtjum luonndoressursajt
+råggåt vælggogissan ednamæjgádij værov mákset jali sunji vaddet oasev dåjma båhtusis, de
+galggá riektáaddnen sæmmi vælggogisvuohta aj daj sámij gáktuj gudi árbbedábálattjat li
+adnám ja ájn adni dav sæmmi dáfov.
+Dán artihkkala mærrádusá e ráddjida riektáv oassáj luonndoressursaj adnema båhtusis
+mij máhttá tjuovvot rijkkajgasskasasj riektáv.
+Artihkkal 38
+Vuona ja merragáddetjátje
+Dat mij le tjáhtjeguovloj ja tjáhtjeguovloj adnema riektáj hárráj mierreduvvam
+artihkkalijn 34-37, guosská aj sæmmi láhkáj sáme guolástussaj ja ietjá adnuj vuonajs ja
+merragáddetjátjijs.
+Gå guollimoasse guolijs ja ietjá merraressursajs vatteduvvi, ja gå ietjá láhkáj dájt
+ressursajt reguleriji, de galggá sáme anov ja dan árvov sáme sebrudagán vieledit.
+Dát galggá
+dáhpáduvvat vájku dát adno le binnum jali ållu nåhkåm danen gå guollimoase ælla
+vatteduvvam jali ietjá reguleridimij diehti guolástusán jali ietjá ressursaano diehti dájn
+Sæmmi sjaddá jus adno le binnum jali hiejteduvvam danen gå merraressursajs li
+binnum dájn merraguovlojn.
+Artihkkal 39
+Ednamvijddudagá ja ressursaj háldadibme
+Duodden sámij riektájda dagu åmastimriekta jali adnemriektá, galggá sámedikkijn
+liehket riektá mierredimoassálasstemij 16. artihkkala milta almulasj háldadimen guovlojs 34.
+ja 38. artihkkalij milta.
+Artihkkal 40
+Birássuodjalibme ja birásháldadibme
+Stáhta li aktisasjrádij sámedikkij vælggogissan ásadit dåjmalasj birássuodjalimev mij
+sihkarastá guoddelis åvddånimev sáme ednam- ja tjáhtjeguovlojn 34. ja 38. artihkkalij milta.
+Sámedikkijn galggá liehket riektá mierredimoassálasstemij 16. artihkkala milta
+birásháldadimen mij dájt guovlojt vájkkut.
+Kapihttal V
+Artihkkal 41
+Sáme æládusáj suodjalibme
+Sáme æládusá ja sáme ressurssaadno galggá sierraláhkáj suodjaluvvat, riektá jali
+rudálasj dåjmaj baktu, nav guhkás gå dát le ájnas kultuvrravuodo.
+Sáme æládussan ja sáme ressurssaadnon aneduvvá dakkir doajmma mij le ájnas vaj
+sáme bájkálasj sebrudahka bissu ja åvddåni.
+Artihkkal 42
+Boatsojsujtto sáme æládussan
+Boatsojsujtto mij le sierralágásj ja árbbedábálasj sáme æládus ja kultuvrravuohke man
+vuodon le árbbedáhpe ja danna galggá liehket sierralágásj riektá suodjalibmáj.
+Danen galggaba Vuodna ja Svierik bisodit ja åvddånahttet boatsojsujtov sierrariektán
+sámijda sáme boatsojsujttoguovlojn.
+3. protokolla milta oassálasstemsjiehtadusán Europealasj aktijdussaj mij javllá sáme li
+álggoálmmuk, hihkal Suobma sáme boatsojsujto riektádilev nannit.
+Artihkkal 43
+Boatsojsujtto rijkarájáj badjel.
+Sámij riektá boatsojsujttuj rijkarájáj badjel vuodon le árbbedáhpe.
+Jus tjæro, sijda jali boatsojguohtomsijda li lihtudam boatsojguohtoma birra rijkarájáj
+badjel, de galggi dá lihtudime fámon bissot.
+Jus rijddo sjaddá dáj lihtudimij dádjadusá jali ano
+diehti, de galggá oassálasste máhttet rijdov rijddonammadussaj bajedit.
+Da gålmmå
+sámedikke aktisattjat njuolgadusájt mierredi gudi dákkir rijddonammadusán galggi ájrastit ja
+nammadusá barggovuogev.
+Oassálasste guhti ij la dudálasj dán nammadusá mærrádusájn
+galggá bessat dav ássjev duobbmoståvlåj åvdån gæhttjalit dan rijkan gånnå guohtomednam le.
+Jus tjæro, sijda jali boatsojguohtomsijda ælla lihtudam boatsojguohtoma birra
+rijkarájáj badjel, valla gávnnu rijkajgasskasasj sjiehtadus guohtomriektá hárráj, de galggá dát
+sjiehtadus aneduvvat.
+Sån guhti árbbedáberiektálasj vuodojn adná sujna le vijdep
+guohtomriektá gå dát rijkajgasskasasj sjiehtadus javllá, galggá bessat váni hiereduvvamis
+ietjasa rávkalvisáv duobbmoståvlåj åvdån gæhttjalit dan rijkan gånnå guohtomednam le.
+Kapihttal VI
+Konvensjåvnå tjadádibme ja åvddånahttem
+Artihkkal 44
+Sámeminisstarij ja sámediggepresidentaj aktisasjráde
+Vásstediddje sámeminisstara Suomas, Vuonas ja Svierigis aktan sámediggepresidenta
+dájs gålmåjs rijkajs galggi juovnnát tjåhkanit.
+Dát aktisasjbarggo galggá konvensjåvnå ulmev åvdedit dagu nammaduvvam le 1.
+artihkkalin.
+Tjåhkanimen galggi ájggeguovddelis aktisasj ássjijt giehtadallat.
+Artihkkal 45
+Konvensjåvnnånammadus
+Nuorttarijkalasj konvensjåvnnånammadus galggá nammduvvat dán konvensjåvnå
+tjadádimev tjuovutjit.
+Nammadusán galggi liehket 6 ájrrasa gudi gájka li iesjrádálattja.
+Juohkka dajs gålmå stáhtajs nammat avta ájrrasav, juohkka sámedikkijs avta ájrrasav.
+Nammadibme le vidá jahkáj.
+Nammadus galggá daj gålmåj rijkaj ráddidusájda ja sámedikkijda diedádusájt buktet.
+Dat máhttá rijkaj ráddidusájda ja sámedikkijda buktet oajvvádusájt ma dán konvensjåvnå
+ulmev nanniji.
+Nammadus máhttá aj javllamusájt buktet ájnegis ulmutjij jali juohkusij ássjijn.
+Artihkkal 46
+Rijkalasj tjadádibme
+Váj dát konvensjåvnnå galggá nav avtaláhkáj gå máhttelis aneduvvat galggi stáhta
+konvensjåvnå mærrádusájt njuolgga anedahtten dahkat rijkalasj lága baktu.
+Artihkkal 47
+Rudálasj åvdåsvásstádusá
+Stáhta dajs rudálasj ressursaj åvdås vásstedi ma li dárbulattja dán konvensjåvnå
+mærrádusáj tjadádibmáj.
+Aktisasj gålo dajda gålmå rijkajda galggi daj gaskan genga rijka
+sámij lågo milta juogeduvvat.
+Ietján gå daj buojkulvisáj ma 35. artihkkalin nuppát oasen nammaduvvi, galggá
+sámijda liehket máhttelis oadtjot dav rudálasj dårjav majt dárbahi váj bessi prinsihpalattjat
+ájnas gatjálvisájt dán konvensjåvnå riektáj birra duobbmoståvlåj åvdån gæhttjalit.
+Kapihttal VII
+Loahppamærrádusá
+Artihkkal 48
+Sámedikkij dåhkkidibme
+Dát konvensjåvnnå galggá vuollájtjállema maŋŋel dajn gålmåjn sámedikkijn
+giehtadaláduvvat ja dåhkkiduvvat.
+Artihkkal 49
+Ratifiserim
+Dát konvensjåvnnå galggá ratifiseriduvvat.
+Ratifiserim ij máhte dáhpáduvvat åvddål
+da gålmmå sámedikke li dåhkkidam dav 48. artihkkala milta.
+Artihkkal 50
+Fábmujboahtem
+Konvensjåvnnå fábmuj boahtá gålmmålåk biejve maŋŋel gå ratifiserimdokumenta li
+vuona ålggorijkadepartementan deponeriduvvam.
+Vuona ålggorijkadepartemænnta diedet Suomav, Svierigav ja dajt gålmmå sámedikkijt
+ratifikasjåvnnådokumentaj deponerima birra ja goassa konvensjåvnnå fábmuj boahtá.
+Dán konvensjåvnå oalle tæksta deponeriduvvá Vuona ålggorijkadepartementan, mij
+bærrájgæhttjá váj Suobma, Svierik ja da gålmmå sámedikke genga duodastuvvam kopijav
+oadtju.
+Artihkkal 51
+Konvensjåvnå rievddadime
+Jus dáv konvensjåvnåv sihtá rievddadit de hæhttu dat dáhpáduvvat rádádallamij baktu
+dajn gålmåjn sámedikkijn ja 48. artihkkala milta.
+Konvensjåvnå rievddam fábmuj boahtá gålmmålåk biejve dat biejve maŋŋela gå
+sjiehtadusguojme li Vuona ålggorijkadepartementav diededam rievddama li sijás
+dåhkkiduvvam.
+Dási duodastussan li sjiehtadusguojmij åvdåstiddje dáv konvensjåvnåv vuolláj tjállám.
+biejve jagen 20...
+Konvensjåvnås le akta eksemplárra vuonadárogiellaj, svierigadárogiellaj, suomagiellaj ja
+sámegiellaj, divna tevstajn le sæmmi fábmogisvuohta.
+Ságastallup dal
+Vuodoskåvlå æjgátjuogos
+Sijdda ja skåvllå aktan oahppe oahppama ja åvddånahttema hárráj
+Konferánssatijmma = Åvddånahttemságastallam
+Gárvedibme
+Organiserim ja birás
+Ságastallama sisadno
+Sierralágásj hásstalusá
+Lulesamisk
+Sijdda ja skåvllå aktan oahppe oahppama ja
+åvddånahttema hárráj
+Hábmim: Nygaard Design
+Málla: deville design
+Prienntim: AS Papermill
+Tæksta: Kåre Lutro ja Marianne Vangsnes
+aktisasjbarggon FUG:ajn
+Tjuorggasa: Ragnhild Ronja Berge
+Foreldreutvalget for grunnskolen
+Postboks 8119 Dep.
+www.fug.no
+www.foreldrenettet.no
+post@fug.no
+1. vattos 1. prienntim 2006
+ÅVDDÅBÁHKO
+Juohkka æjgáda sávvi åvddånimev sijá mánájda, ja skåvllå le ájnnasamos
+viehkkijs dan åvddånibmáj.
+Æjgátkonferánssa la ájnas tjåhkanimsadje gå
+galggá aktisattjat barggat oahppe/máná hárráj.
+Dán girjátjin lip adnám
+bágov åvddånahttemságastallam ienni gå æjgátkonferánssa.
+Báhko
+åvddånahttemságastallam vuoset man birra galggi ságastallat; gåktu
+oahppe skåvlån doajmmá, soapptsu, oahppá ja åvddån.
+Vuodoskåvlå æjgatnammadus almot girjátjav Ságastallup dal váj galggi
+buoredit aktisasjbargov sijda ja skåvlå gaskan.
+Æjgátkonferánssa le akta
+ájnnasamos sajijs gå galggá máná hárráj aktisattjat barggat.
+Girjásj le tjáleduvvam sihke æjgádijda ja åhpadiddjijda.
+Girjátjin aneduvvá
+báhko æjgáda sihke åvdåstiddjij ja æjgádij birra.
+Ságastallup dal la dagáduvvam åhpadiddjijs ja æjgádijs Os suohkanin
+Hordalandan.
+Os suohkan le måttijt jagijt barggam vuogij gåktu oahppijt
+bagádallá ja árvustallá.
+Aktan Fusa suohkanijn le prosjæktajuohkus
+åvddånahttám vædtsagav majna galggi vuogádus láhkáj barggat
+merustallamijn karakteraj dagi (VUK) ¹. Dán girjátjin li diedo VUK-prosjevtas
+aneduvvam.
+Oahppe galggi merustaláduvvat karakteraj dagi vuodoåhpadusán.
+Gålmmå
+maŋemus jage vuodoskåvlån ja joarkkaskåvlån galggá oahppe karakteraj
+merustaláduvvat.
+Merustallamvædtsak VUK le adnuj váldeduvvam juohkka
+skåvlån daj guokta suohkanijn ja le ájnas oasse åvddånahttemságastallamij
+Dát girjásj vuoset oanegattjat sisanov åvddånahttemságastallamin.
+sávvap dát girjásj arvusmahttá æjgádijt ja åhpadiddjijt buorre birásdagájt
+dagátjit ságastallamij ja aktisasjbargguj oahppe hárráj.
+FUG sihtá gijttet åhpadimoahttsev Kåre Lutro ja adjuŋktav Marianne
+Vangnes Søftelanda skåvlån gudi li girjátjav tjállám.
+FUG sihtá aj gijttet
+Kristin ja Bjørn Halvor Haukeland:av, Lill-Katrin Wallem:av ja Per Olav
+Sørås:av gudi li oassálasstám bargguj.
+Biehtsemáno 2005
+¹ Ienep diedojt VUK:a birra gávna dánna: www.vuk.no
+VUODO
+Árvustallam ja bagádallam
+Guládallamåhpadiddjen le oajvveåvdåsvásstádus gåhttjot æjgádijt ja
+oahppev åvddånahttemságastallamij, ja galggá aktan æjgádij sisanov ja
+birástagáv hiebadit.
+Dan birra maŋŋela tjállep.
+Njuolgadus vuodoskåvlå hárráj § 3-2, javllá duola dagu dáv skåvlå ja sijda
+aktijvuoda birra:
+- Skåvllå galggá álu guládallat æjgádij.
+Guládallamåhpadiddje galggá edesik guokti
+jahkáj tjadádit plánidum ja struktureridum ságastallam sijáj.
+Ságastallamin galggá
+guládallamåhpadiddje duola dagu subtsastit gåktu oahppe dille le daj ulmij hárráj ma li
+biejaduvvam oahppaplánan ja gåktu oahppe barggá bæjválattjat.
+Ságastallam galggá
+hiejttet tjoahkkájgessusijn, gånnå guorrasi masi galggi sierralágásj dættov biedjat
+bargon åvddålijguovlluj.
+Maŋŋel gå le lågenguovte jage ållim de la oahppen riektá
+ságastallamijda oassálasstet.
+Álu le ávkálasj ja luondulasj oahppáj oassálasstet åvddånahttemságastalla
+mijda.
+Muhttijn le galla dárbbo vaj dåssju æjgáda ja åhpadiddje ságastalli
+gaskanisá, valla dav hæhttuji åhpadiddje, æjgáda ja oahppe gaskanisá
+sjiehtadit.
+Gå dán girjátjin lip oajvvadam gåktu åvddånahttemságastallama
+máhtti tjadáduvvat, ájádallap ságastallamijt gånnå oahppe, æjgáda ja
+åhpadiddje li sadjihin.
+Åvddånahttemságastallam gånnå oahppe, æjgáda ja åhpadiddje oassálassti
+hæhttu snivva plánidum liehket.
+Jus ságastallamguojme galggi ietjasa
+avtaárvvusattjan adnet, hæhttuji juohkkahasj diehtet man birra galggi
+ságastallat.
+Huoman ij hábme máhte ilá gártjes liehket, vaj ij la máhttelis
+rievddalasstet ságadahttijn.
+Juohkka oahppen le riektá oadtjot bagádusáv ja árvvustallamav lågev jage
+vuodoskåvlån.
+Dát bagádus ja árvvustallam vuoset gåktu oahppe skåvlån
+doajmmá fágalattjat ja sosialalattjat, ja makkir barggovuogijt oahppe
+mæssá.
+Ságastallamin hæhttuji aj ságastit gåktu åvddålijguovlluj barggat.
+Njuolgadus vuodoskåvlå hárráj § 3-1 ja § 3-2, javllá duola dagu dáv
+árvustallama birra:
+- Mánájdásen galggá skåvllå árvustallat karakteraj dagi.
+Nuorajdásen galggá
+oahppe, duodden árvustallamij karakteraj dagi, oadtjot karakterav rádjánisvuodan ja
+ulmutjahttemin.
+Dan diehti gå rámmpo åvddånahttemav buoret, le ájnas positivalattjat
+tsuojggit majt oahppe buktá fágalattjat, sosialalattjat ja gåktu
+barggamvuogijt adná.
+Vájku ságastallamin álu la sáhka majt oahppe buktá,
+de la huoman ájnas giehttot oahppe hásstálusáj birra.
+Hæhttup aj ájádallat
+jus la dárbbo hiebadimijn ja oatsodimijn åhpadiddjes ja æjgádijs.
+Åvddånahttemságastallamin hæhttuji juohkkahattja guorrasit makkir ulmij
+hárráj galggá åvddålijguovlluj barggat.
+Dát máhttá dagáduvvat tjálalasj
+sjiehtadussan skåvlå, oahppe ja sijda gaskan.
+Dán sjiehtadusán máhtti
+liehket mihttomiere oahppáj, åhpadiddjáj ja æjgádijda.
+(Gehtja oajvvádusáv
+dákkir sjiehtadussaj lågenangoalmát bielen)
+GÁRVEDIBME
+Gávnnuji moadda vuoge gåktu åvddånahttemságastallamav gárvet ja
+jådet.
+Vájku makkir vuogev válljip, de la ájnas oahppáj, æjgádij ja skåvllåj
+aktisattjat barggat åvddånahttemságastallama maŋŋela.
+Æjgáda ja skåvllå
+Jus buorre aktisasjbargov sihtá, de luluj åvddånahttemságastallam duola
+dagu ássjen liehket muhtem æjgáttjåhkanimen.
+Danna máhtti æjgáda ja
+åhpadiddje oajvvádit man birra galggi ságastallat.
+Åhpadiddje máhttá aj
+sáddit muhtem tjállusav ságastallama birra gånnå ávttji æjgádijt tjálátjit
+makkir ássjij birra sihti ságastallat.
+Gå åhpadiddje tjállusav ruopptot oadtju,
+de máhtta hiebadahttet sisanov juohkka ságastallamij.
+Gatjádallamguoradus æjgádij gaskan luluj ávkken årrot.
+Gatjálvisá máhtti
+liehket duola dagu:
+• Makkár ássjij birra galggap ságastallat?
+• Man álu bierri skåvllå ja æjgáda tjåhkanit skåvllåjage birán?
+• Man guhkev luluj ságastallam vihpat?
+• Gudi galggi ságastallamij oassálasstet?
+Oahppe ja åhpadiddje/
+gárvedibme
+Oahppe/
+æjgádagárvedibme sijdan
+Åvddånahttemságastallam,
+gárvedum juohkkahattjajs.
+Sjiebmábuojkulvis
+Oahppe ja åhpadiddje
+Juo mánájskåvlån máhtti oahppe liehket gárvvása oassálastátjit
+åvddånahttemságastallama gárvedimen.
+Nuorajskåvlån la máhttelis
+ságastallamijt klássarádetijmajn gárvedit.
+Man birra hálijdi oahppe
+ságastallamin giehttot?
+Aktan åhpadiddjijn máhtti oahppe hiebalgis tiemáv
+gávnnat.
+Oahppe 5. ja 8. klássajn dáv miejnniji
+åvddånahttemságastallama birra:
+• Oahppe hæhttu åvddånahttemságastallamij
+oassálasstet, suv birra ham ságastalli.
+• Ságastallam bierri vihpat binnemusát 30
+minuhta, váj e dárbaha diertjestit, ja váj
+juohkkahasj bæssá sáhkadit.
+• Ájnas le ságastallamav gárvedit.
+Ájnas la
+ietjajnis buohtastahttet, ij dåj iehtjádij.
+• Suohtas le positijvalasj diededimijt åhpadiddjes
+oadtjot.
+• Muhtemláhkáj skámádav gå åhpadiddje mujsta
+rámmpu, valla huoman suohtas.
+• Ájnas la sáhkadit dan birra mij buoragijt doajmmá, valla vierttip aj
+giehttot dan birra mij ij la nav hávsske.
+• Tjiebedin báktjasav oadtju gå sáhkat juoŋga birra mij ij la nav hávsske.
+Oahppe dåbddå jasskavuodav gå ságastallama sisanov dåbddå.
+Oahppeságastallamin, ságastallamin oahppe ja åhpadiddje gaskan, le
+máhttelis åvddånahttemságsatallamav gárvedit.
+Dalloj máhttá oahppe
+viehkev oadtjot ietjas árvustalátjit, gåktu skåvlån doajmmá ja åvddån,
+fágalattjat ja sosialalattjat, ja gåktu rijbbá duojna dájna barggamvuogijn.
+Ságastallamin bierri aj giehttot majt oahppe ietjas oahppama birra
+ájádallá.
+Le gus mige majt lulujma ietjájduhttet sijdan jali skåvlån, vaj
+oahppe oahppam ja åvddånahttem lij bárránit?
+gárvedibá gåktu dáv åvdedit åvddånahttemságastallamin.
+Aktan ájádallaba
+gåktu oahppe galggá åvddålijguovlluj barggat.
+Dákkir barggamvuohke
+OAHPPE IESJÁRVUSTALLAM
+NAMMA:
+Ássje: VIELEDIBME JA GIERDDISVUOHTA
+Gájbbádusá: Viehka álu Álu Muhttijn Vuorjját Tsuojg.
+Mån lav gierddis sijájn gudi dav dárbahi
+Doarjov ja bælostav sijáv gudi
+illastuvvi
+Vieledav iehtjádij riektáv ietjasa
+vuojnojt åvdedittjat
+Vieledav iehtjádij iesjárvov
+máhttá oahppáj buorren liehket.
+Gå oahppe stuorrán, de soajttá liehket
+ávkálasj adnet iesjárvustallamsjiemáv fágalasj ja sosialalasj åvddånibmáj.
+Dievdedum sjiebmá le buorre álggo ságastallamij åhpadiddje siegen.
+Sæmmilágásj sjiemáv le aj máhttelis åvddånahttemságastallamin adnet.
+Oahppe ja æjgáda
+Gå oahppe ja æjgáda dåbddi ságastallama sisanov, de máhtti ietjasa
+gárvedit tjåhkanibmáj.
+Viehkken gárvedimijda máhttá åhpadiddje sáddit
+tjállusav gatjálvisáj oahppe åvddånime hárráj maŋemus ájgij.
+gatjádit duola dagu:
+• Makkir fágajn duv mielas, buoremusát rijba?
+• Makkir barggovuogijda buoremusát lijkku?
+• Gen siegen la skåvlån?
+• Majt buoremusát lijkku friddjabåttåj dahkat?
+Gárvedit åvddånahttemságastallamav tjårggi vaj ságastallam aneduvvá
+dasi mij le ájnnasamos; viehkedit oahppev ja måvtåstuhttet suv daj
+hásstalusájda majt skåvlån oadtju.
+Gå buoragit gárvet de oadtju
+positijvalasj vuorddemusájt ja buorre birrasav juohkkahattjaj.
+ORGANISERIM JA BIRÁS
+Gåhttjom
+Muhtem skåvlå ájn åvddånahttemságastallamijt iehketbiejvijt jali iehkedijt
+tjadádi, valla ienep gå avtan skåvlån gæhttjali ságastallamijt tjadádit
+skåvllåájge.
+Åhpadiddje ja aj æjgáda hæhttuji máhttet ságastallamav
+sjáhtalit gå galggi ájgev mierriedit.
+Valla skåvllå le vælggogis sjiehtadit
+ájgev vaj æjgáda máhtti boahtet.
+Siggáj ja Mihkkilij
+Dálla l muddo åvddånahttemságastallamij.
+Gudi oassalassti li: æjgáda, oahppe
+ja åhpadiddje.
+Tjåhkanimsadje: Girjjevuorkán Biejvve: gasskavahkko 30.04 Ájgge: kl.
+Ságastallama tiemá li:
+Varrudagá
+oahppe
+åhpadiddje
+Fágalasj
+åvddånibme
+• duollatjállem
+• matematihkka
+(algebra)
+• ieŋŋils (låhkåm/
+tjállem)
+Dåjma tijmajn
+• njálmálattjat
+• gåktu
+dahkamusáj
+barggá
+Soapptsom
+• friddjabåttå ja
+rádna
+• tijma ja
+aktisasjbarggo
+Sijddabarggo
+• goassa
+sijddabargo
+dagáduvvi
+• barggamdábe
+Gåhttjom åvddånahttemságastallamij hæhttu ájge bále sijddaj sáddiduvvat.
+Akta ájálvis le juohkka oahppe ietjas æjgádijt gåhttju boahtet.
+Aktan
+åhpadiddjijn gávnadibá hiebalgis ájgev, ja rádjaba sijddaj persåvnålasj
+gåhttjomav.
+Ietjá bále le soajttá buoremus sáddit aktisasj gåhttjomav
+æjgádijda klássan gånnå máhtti sárgestit goassa sihti ságastallamav.
+Dagu åvdebu nammadum, de le dábálasj oahppáj oassálasstet ságastallamij
+juo gå vádtsá 2. jali 3. dásen.
+Ávkálasj le jus oahppe oassálasstá, valla
+muhttijn le ållessjattugijda dárbbo aktan ságastit gå máná ælla lahkusin.
+Ihkap ållessjattuga máhtti akti jahkáj æjvvali ságastalátjit galluga.
+Muhtem æjgádij mielas galggi dá ulmutja oassálasstet ságastallamin:
+• Buoragit doajmmá ságastallamijn gå máná e oassálasste.
+• Giehpebuv le sáhkadit gássjelis ássjij birra gå máná e oassálasste.
+• Muhttijn sihtap ságastallat juoŋga birra gå máná e oassálasste.
+• Buorre le gå oahppe oassálasstá, de oadtju rámpov ja aj nievrep ságajt
+gullat.
+• Diedo buoremusát juogeduvvi gå juohkkahattja oassálassti; oahppe,
+æjgáda ja åhpadiddje.
+Gåhttjomin bierri tjuodtjot mij galggá åvddånahttemságastallama sisadno,
+ja gudi galggi oassálasstet.
+Ladnja
+Klássaladnja buoragit hiehpá tjåhkanibmáj åhpadiddje, oahppe ja æjgádij
+Luluj ávkken liehket oahppe barggosajen tjåhkanit, gehtjatjit
+barggamsajev, sárggomijt jali ietjá skåvllåbargojt.
+Máhttelis le ietjá lanjájt adnet åvddånahttemságastallamij, duola dagu
+juogoslanjáv jali skåvllågirjjevuorkáv.
+Lanján hæhttu liehket máhttelis
+buoragijt ja ráfen ságastallat.
+Luondulasj le æjgáda, oahppe ja åhpadiddje sæmmi bievde birra tjåhkkåhi
+gå ságastalli.
+Praktihkalasj organiserim galggá tjielggasit vuosedit divna
+oassálasste ságastallamin li avtaárvvusasj oassálasste.
+Ájgge
+Åvddånahttemságastallamin galggap astot ságastallat.
+Juohkkahasj
+hæhttu oadtjot javllat majt sihtá.
+Tjåhkanime låhpan galggá liehket assto
+tjoahkkájgæsátjit ja hábbmitjit ulmijt åvddålijguovlluj.
+Moattes æjgádijs javlli sij sihti edesik 30 minuhtajt dákkir ságastallamij.
+Guorradallamin æjgádij gaskan javllin muhtema návti tjåhkanime ájge
+birra:
+• Guhkedit ságastallamav 30 minuhttaj, vaj oadtjop buorre astov, ja
+åhpadiddje ij dárbaha gåktuk maŋŋunit.
+• Sihtap guhkep ájgev gå 30 minuhta.
+• Jus juohkkahasj galggá javllat majt sihtá le dárbbo binnemusát 30
+minuhtajda.
+Njunnjusj
+Álu le luondulasj åhpadiddjáj ságastallamav jådedit.
+Gå ságastallamav
+gárvedibá máhtteba oahppe ja åhpadiddje guorrasit goabbá galggá
+majt åvdedit ságastallamin, ja ihkap oahppe jådet oasev ságastallamis.
+Åhpadiddje gudi lij dibddám oahppijt ságastallamav jådedit, li åtsådallam
+oahppe le ålov oahppam, vájku li guhkep ájgev dárbaham gárvedattijn gå
+buohtastahttá dábálasj tjadádime hárráj.
+SÁGASTALLAMA SISADNO
+Maŋus gehtjastit
+Åvddånahttemságastallam galggá liehket
+plánidum ságastallam skåvlå ja sijda
+gaskan, ja tiebmá hæhttu gárveduvvat
+ságastallama åvddåla.
+Máhttá ávkken
+liehket jus ságastallama álgon máhttsi
+åvdep ságastallamij, ja gæhttji gåktu
+oahppe le åvddånam dalutjis.
+Le
+oahppe jåksåm dajt mierijt majt åvdep
+tjåhkanimen oattjoj?
+Lidjin miere ávkálattja
+oahppe åvddånahttemij?
+Oahppe, æjgáda ja
+åhpadiddje árvvustalli båhtusijt ja sjiehtadi ådå
+mierijt oahppáj.
+Åvddånahttemulme
+Vuodoskåvlån li moadda aktisasj ulme åhpadibmáj, fágalattjat ja aj
+sosialalattjat.
+Ulme vuosedi majt oahppe galggá oahppat juohkka dásen.
+Åvddånahttemságastallamin viertti guoradallat majna oahppe rijbat.
+Majt
+miejnni oahppe iesj?
+Aktan åhpadiddjijn máhttá oahppe sjiehtadit ådå
+ulmijt åvddålijguovlluj.
+Ulme galggi gájbbadusájt buktet oahppáj, valla aj
+gájbbádusájt oatsodibmáj æjgádijs ja åhpadiddjijs.
+Åvddånahttemulmev
+hæhttu dåhkkit mihttit, ja oahppe ja æjgáda hæhttuji agev diehtet jus
+ulmme le jåvsådahtte.
+AKTISASJBARGGO
+(buojkulvisá)
+Ulmme:
+• Oahppe sihtá ja máhttá
+aktisattjat barggat
+oasseulmijda:
+• Oahppe iehtjádijda
+gulldal
+• Oahppe dåjmalattjat
+barggá aktisasjbargujn
+• Oahppe sjiehtadusájt
+tjuovvu
+Åvddånahttemmiere máhtti aj tjanáduvvat ájnegis fágaj jali ájnegis
+dahkamussaj majna oahppe galggá barggat.
+Ulme máhtti aj liehket
+barggamvuogij ja máhtudagáj birra, jali ienep sosialalasj hámijn, dagu
+buktet iehtjádij aktisattjat barggat.
+Dálla galggap aktisasjbargov gæhttjat
+åvddånimsuorggen.
+Ájnas le oahppáj máhttet
+aktisattjat barggat jus galggá buoragit
+doajmmat fágalatjat ja sosialalattjat, skåvlån
+ja maŋŋela gå barggagoahtá.
+Skåvlån galggá
+oahppe aktisattjat barggat iehtjádij, guovtes
+aktan ja aj juohkusijn.
+Oahppe galggi
+oahppat duov dáv barggamvuogev duola
+dagu prosjæktabargov.
+Dan diehti hæhttuji
+oahppe buktet aktisattjat barggat.
+Makkir
+oasseulmijt hæhttu ållidit jus galggá buorre
+aktisasjbarggo?
+Ájnas le oahppe ja æjgáda dåbddi
+oasseulmijt mierredum åvddånahttemulmmen.
+Oahppe
+hæhttu oahppat mij la aktisasjbargo sisadno, ja viehkev oadtjot gehtjatjit
+gåktu doajmmá ulmij hárráj.
+Åvddånahttemulme galggi hiebaduvvat juohkka ájnegis oahppáj.
+Oahppijda
+gudi ælla nav smidá, soajttá sjaddat gássjel jus galggi buohtastahteduvvat
+oahppij gudi li smidásappo.
+Jus biedjá dættov aktisasj ulmmáj ja
+oasseulmijda, de soajttá oahppe dåbddå ietjas tjuorbben, mij ij la buorre
+åvddånahttema hárráj.
+Åvddånahttemságastallamin hæhttup duodastit
+gåktu oahppe doajmmá ja gåktu åvddån ietjas máhtukvuodaj hárráj.
+Åvddånahttemságastallam galggá liehket tjåhkanibme gånnå måvtåstahttep
+bargatjit almma åvddånahttemulmij vuosstij.
+Oahppe máhtudáhka
+Skåvlå ulmme aktan sijdajn le åvddånahttet oahppe ållåsasj máhtudagáv,
+gånnå ålles almasj le guovdátjin.
+Skåvlån galggá oahppe soapptsot ja
+oahppat.
+Åhpadimen galggá oahppe oahppat juohkka fágan.
+máhtudagáv ådåsis anátjit, de galggá oahppe aj oahppat ájádallat dan birra
+ja adnet dav skåvlån, sijdan ja maŋŋela barggoiellemin.
+Oahppe oadtju uddni stuoráp åvdåsvásstadusáv ietjas oahppamis ja
+åvddånimes.
+Ienep gå avtan skåvlån barggoplánajt adnegåhti, ja dákkár
+barggamvuohke rávkká vaj oahppe iesj dahkamusájt pláni ja tjadát.
+diehti dárbaj oahppe máhtov duon dán barggamvuoge birra.
+Oahppe hæhttu aj buoragit dádjadit gåktu sån doajmmá.
+Majt sihtá javllat
+åvdåsvásstádusáv válldet ietjas oahppamis?
+Åvddånahttemságastallamin
+máhttá dat liehket ávkálasj ássjen man birra ságastallat.
+Gåktu jáhkká
+oahppe sån iesj válldá åvdåsvásstádusáv ietjas oahppamis?
+Duodden fágalasj åvddånibmáj ja
+barggamvuohkeoahppamij, hæhttu oahppe aj
+åvddånahttet máhtojt gåktu iehtjádij siegen
+doajmmat.
+Dáv sosiálalasj máhtov hæhttu
+oahppe oahppat ja adnet sæbrástallamin
+ja aktisasjbargon.
+Gåktu oahppe
+soapptsu vuoset gåktu oahppe doajmmá
+sosiálalattjat.
+Dan diehti le ájnas
+oahppes gatjádit gåktu skåvlån soapptsu.
+Soapptsu gus klássan ja skåvlån?
+Boahtá
+gus ájgás åhpadiddjij ja guojmmeoahppij?
+Le gus oahppe smidá árvvon anátjit nuppijt?
+Fágalasj åvddånahttem
+Fágalasj åvddånimen le ájnas gæhttjat gåktu oahppe doajmmá ájnegis
+fágajn.
+Åvddånahttemságastallamin bierriji oahppe ja æjgáda diedojt
+oadtjot oahppe máhtudagá birra juohkka fágan ulmij ja oasseulmij gáktuj.
+Mánájskåvlån árvustalli dáv máhtov karakteraj dagi.
+Nuorajskåvlån
+karáktera dahkamusájn ja gávddakaraktera vuosedi oahppe máhtudagáv
+juohkka ájnna fágan.
+Huoman le gal ájnas váj káráktera tjielggiduvvi ja
+oahppe bagáduvvá.
+Dála tjuovvu buojkulvis diededibmáj dároåhpadiddjes
+oahppáj nuorajskåvlån:
+Dån ålov diedá ja tjálá duv tjállusin tjálle
+Buorre gå aná sitáhtajt girjijs ja majt
+tjálle iesj le javllam.
+Buorre gå ålov tjálá,
+ja dån buoragijt tevstav åsijda juogá.
+Dujna lij nágin tjállemvige, ja hæhttu
+sierraláhkáj tsæhkkáj barggat.
+Lev nágin
+kommentárajt sijddobælláj tjállám.
+Lågå
+dajt ja gehtja låhkåmgirjen b.
+Mujte
+aj mierkkit njuolggahålan.
+Dát le sierraláhkáj ájnas jus oahppen lij
+gássjelisvuoda fágajn jali fáhkasuorgen.
+Tjielggidusáj ja bagádusáj baktu oahppe dádjat
+gåktu máhttá buoredit ietjas oahppamav ja
+máhtov.
+ÅVDÅSVÁSSTÁDUS
+IETJAS OAHPPAMA
+ÅVDÅS (I) (buojkulvis)
+• Li gus dujna ulme gå
+barga?
+• Le gus dujna gájkka
+nævo majt dárbaha?
+• Dagá gus dajt
+bargojt massta la
+åvdåsvásstádusáv
+oadtjum?
+ÅVDÅS (II) (buojkulvis)
+• Le gå gárves
+skåvllåbargguj?
+• Tjuovo gus gå
+åhpaduvvá?
+Le gus oahppen gásjelisvuoda fágan, váj nievres båhtusijt oadtju dan diehti
+gå ij nuohkásav barga?
+Majt oahppe iesj miejnni?
+Máhttá åhpadibme ja
+viehkke skåvlån buorebut doajmmat?
+Dá gatjálvisá máhtti ávkken liehket
+gå barggagåhti åvddånahttemságastallamijn.
+Dadi vuorrasap oahppe le,
+dadi buorebut dádjat gåktu iesj doajmmá.
+Ávkken le aj gæhttjat gåktu
+æjgáda máhtti viehkedit vijdábut åvddånahttemin.
+Sosiálalasj åvddånahttem
+Skåvlån lij moadda mærrádusá ja njuolgadusá man vuosstij sihti oahppe
+galggi åvddånit ja majt sihti oahppe galggi tjuovvot.
+Dákkir mærrádusajs ja
+njuolgadusájs badjáni guotto ma li buore skåvllåbirrásij, ja oahppe, æjgáda
+ja åhpadiddje bierriji dajt aktan gávnadit.
+Oahppe hæhttu oahppat gåktu
+suv dábe ja dåmadimvuoge bájnni klássa- ja skåvllåbirrusav.
+Ájnas le aj
+oahppáj oahppat mierijt biedjat goassa dåbddå ij iehtjádijs vieleduvá.
+Gåktu åvdebut lip nammadam de le máhtudahka aktan doajmmat ja
+aktisattjat barggat vuodon sosiálalasj ja adjáj fágalasj åvddånibmáj.
+Iehtjádijt árvvon adnet ja gierddisvuohta libá aj ájnnasa dási.
+Mij la dáj
+moalgedimij sisadno?
+Ja gåktu máhttá oahppe åvddånit viehkedime ja
+gierddisuovda hárráj?
+Buojkuldagá hæhttuji
+tjielggiduvvat oasseulmij baktu.
+Dánna aj
+le máhttelis árvustallamsjiemáv adnet.
+Makkir oasseulmijda máhttá oahppe
+rahtjat gå le sáhka vieledimes ja
+gierddisvuodas?
+Tjoahkkájgiessem ságastallamis
+ja ådå åvddånahttemulme
+Buorre ságastallamin le
+tjoahkkájgæsos gånnå sjiehtat
+ådå sosiálalasj ja fágalasj
+åvddånahttemulmijt boahtte
+barggoájggegávddaj.
+VIELEDIBME JA
+GIERDDISVUOHTA
+• Oahppen le vieledibme
+ja gierddisvuohta ietjas
+guojmmeulmutjij hárráj
+Oasseulme (buojkulvisá):
+• Oahppe le gierddis sijájn gudi dav
+dárbahi
+• Oahppe doarjju ja bælos sijáv
+gudi illastuvvi
+• Oahppe iehtjádij
+iesjárvov vielet
+Tjoahkkájgæsos máhttá liehket juogu tjálalattjat jali njálmálattjat, valla
+jus ulme lij ájnnasa oahppe åvddånibmáj le buoremus tjálalattjat.
+oahppe åvddånahttema birra sáhka, bierri sån aktijvalattjat oassálasstet
+gå åvddånahttemulmijt sjiehtat, aj dajt ulmij hárráj ma galggi tjálalattjat
+liehket.
+Ulme hæhttuji liehket gallegahttja ja oane.
+Álu la nuoges guovtijn
+jali gålmåjn ulmijn.
+Nav la álkkep vuojnnet jus oahppe åvddån váj ij.
+Máhtti
+aj sjiehtadit jus oahppe galggá oatsoduvvat åhpadiddjes váj/jali æjgádijs.
+Gåktu åvdåsvásstádusáv juohket oahppe, æjgádij ja skåvlå gaskan
+Tjoahkkájgiessemin le luondulasj guorrasit gænna l oajvveåvdåsvásstádus
+gåtsedit juohkka ájnna ulmev.
+Åvdåsvásstádusáv máhttá ja bierri juohket
+oahppe, skåvlå ja æjgádij gaskan.
+Gåtsedit ulmijt guovte åvddånahttemságastallama gaskan
+Ájggegávdan guovte ságastallama gaskan le ávkálasj jus oahppe, æjgáda
+ja åhpadiddje duolla dálla rudnali ja ånigattjat subtsasti gåktu oahppe
+åvddån.
+Dáv máhttá dahkat tjálalasj diededibmen oahppebargguj,
+oahppeságastallamin, e-påsta jali telefåvnå baktu.
+SIERRALÁGÁSJ HÁSSTALUSÁ
+Máná duojna dájna máhtukvuodajn
+Máná skåvllåj båhti duojna dájna dárbujn ja åtsådallamijn.
+Jus galggá
+åhpadimev hiebadallat nav buoragit gå máhttelis ájnegis oahppáj, de le
+ájnas æjgádijda diedojt vaddet máná birra skåvllåj.
+Muhtem mánájn li
+gássjelisvuoda fágajn ja iehtjádijn li gássjelisvuoda sosiálalattjat doajmmat.
+Nievrret gullat jali vuojnnet, máhttá aj hieredit oahppe suopptsomav,
+oahppamav ja åvddånimev.
+Buorre diedo ja ságastallam sijda ja skåvlå
+gaskan buoret dáv.
+SJIEHTADUS
+Vásstediddje:
+Buoredit låhkåmav tjavggalåhkusijn 10 min.
+mánnodagá ja gasskavahko
+Ållit sijddabargojt barggoplánan
+Oahppe/æjgáda
+Ij hiemssedit suv guhti sáhkat
+Tjále gájkka diedojt táblluj
+Åhpadiddje
+æjgáda/åvdåstiddje
+Oadtju gus duola dagu oahppe gudi lij smidá skåvlån nuoges hásstalusájt
+skåvllåbiejve birán?
+Rijdo ja gåktu rijdojt dåmadit
+Åvddånahttemságastallam galggá liehket positivalasj guládallam oahppe,
+åhpadiddje ja æjgádij gaskan gånnå oajvvetjalmos le gåktu oahppe
+doajmmá ja suv åvddånahttem.
+Ij la gal nav ahte ep galga gássjelisvuodaj
+birra giehttot, valla rijdoj birra le máhttelis ietjá tjåhkanimen giehttot.
+Muhtem rijdojt hæhttup dalága dåmadit.
+Åvddånahttemságastallamav
+hæhttu de ietjá bálláj sjáhtjalit.
+Oahppe ja æjgáda e galga gåvvat, valla boahtet åvddånahttemságastallamij
+positijvalasj vuorddemusáj.
+Åvddånahttemságastallam ja unneplågogiela oahppe
+Skåvllåj båhti oahppe duot dát lándas ja kultuvras.
+Moattekultuvralasj sebrudak le vaddám
+moattekultuvralasj skåvlåv ja moatte láhkáj
+buorep skåvllåbiejvev.
+Skåvlå ja sijda
+aktisasjbargguj le ådå hásstalus sjaddam.
+Vuojnno skåvllåj máhttá liehket ietjálágásj
+kultuvras kultuvrraj.
+Vuonan le dábálattjat
+buorre aktisasjvuohta æjgádij ja åhpadiddje
+gaskan, valla muhtem kultuvrajn le
+vas hæjop aktisasjbarggo.
+Hiebadahttet
+aktisasjbargov ja avtaárvvusasj ságastallamav
+oassálasstij gaskan, soajttá hásstálussan
+sjaddat, valla ájnas le aktan ságastallat oahppe
+åvddånahttema diehtij.
+Muhtem kultuvrajn ij la dáhpe
+tjåhkanimijda skåvlå ja sijda gaskan, ja æjgáda viehka ålov åhpadiddjev
+vieledi.
+Dan diehti soajttá sjaddat gássjelis buorre ságastallamav
+tjadádit.
+Dan diehti le ájnas buorre birrasav tjåhkanime birra hábbmit.
+Buorremielakvuohta, rabásvuohta ja sierra væhttsásvuohta li gájbbádusá
+jus ságastallamijn galggá vuorbástuvvat.
+Åhpadiddjáj le ájnas dádjadit ja
+dåhkkidit máná ja æjgádij kultuvralasj duogátjav.
+Álu vierttip dåhkkidit jus
+åhpadiddje hæhttu ienebut diedojt vaddet ienni gå ságastallat.
+Ulmutja gudi ietjá lándajs ja kultuvrajs båhti, soajttá gássjelisvuodav adni
+gielajn.
+Dan diehti soajttá sjaddat gássjel ságastallat.
+Mánájn ja æjgádijn
+gudi áttjak li Vuodnaj boahtám, li diedon stuoráp gássjelisvuoda diedoj
+hárráj gå siján gudi lij årrum dánna nágin jagev.
+Skåvlån le åvdåsvásstádus
+dålkåv åttjudit sidjij gudi dav dárbahi.
+Skåvlån le åvdåsvásstádus dålkåv åttjudit sidjijda gudi dárbahi.
+Åtsådallama
+vuosedi luluj dárbbo dålkkåj ságastallamijn sijájn gudi dánna lij guhkev
+årrom ja aj sijájn gudi li áttjak boahtám.
+Ájnas le divna æjgáda oadtju dajt
+diedojt majt dárbahi, ja bessi gatjádit gatjálvisájt ja skåvllåj diedojt vaddet.
+Iednegiellaåhpadiddje skåvlån luluj liehket ressurssan ja
+aktisasjbarggoguojmmen åhpadiddjáj, oahppáj ja æjgádijda, valla ij la
+vuogas suv dålkkån adnet åvddånahttemságastallamin.
+IERIDIS ÅVDDÅNAHTTEMSÁGASTALLAMIN
+Ieridit ságastallamav jahkedáses nubbáj
+Sisadno ja jådedibme máhttá liehket ietjálágásj klássas nubbáj.
+Skåvlåj
+gaskan aj soajttá liehket sieradus.
+Vájku luluj sieradus, galggá skåvllå ja
+sijdda aktisattjat barggat åvddånahttemságastallamij.
+Ságastallamin le luondulasj dættodit duov dáv tiemáv mij hiehpá
+jahkedássáj.
+Ságastallam aj rievddá gå oahppe nuorajskåvllåj álggá.
+Duodden dasi majt åvddåla li vuorodam, de árvustallam karakteraj baktu
+sjaddá ådå tiebmán ságastallamijn.
+Variánta
+Mánájskåvlån le dáhpe sosialalasj dåjmajt vuorodit, madin fágalasj
+åvddånibme le ájnnasamos nuorajskåvlån.
+Akta oajvvemåhkke åvddånaht
+temságastallamijn le ålles ulmutjav tjalmostahttet.
+Jus dáv galggá nahkat,
+de hæhttu dættov biedjat gåktu oahppe doajmmá sosialalattjat ja aj
+fágalattjat.
+Ij la dárbbo juohkka tiemáv juohkka ságastallamin åvdedit, valla
+dættodit dav mij le luondulasj mierredum ájggegávdan.
+Madi avta ságastallamin le mátematihkka ja dárogiella tiebmán, de
+la nuppen ságastallamin praktihkalasj ja estetalasj fága tiebmán.
+Barggamvuoge máhtti aj liehket tiebmán ságastallamin.
+sosiálalattjat doajmmá bierri liehket tiebmá juohkka åvddånahttemságastal
+lamin.
+Vájku tiemá máhtti ja bierriji rievdaduvvat ságastallamis nubbáj, de la
+ájnas oahppáj ja æjgádijda váj ássjen sjaddi da ássje massta sij ienemusát
+berusti.
+Buorre gárvedibme ja ságastallam oassálastij gaskan sihkarasstá
+buorre båhtusav gájkajda.
+Diehti gus
+FUG - Vuodoskåvlå æjgátjuogos - le juogos æjgádijs, nammaduvvam
+Gånågisás stáhtaráden nielje jahkáj.
+Juogos le rádevadde orgádna Åhpadus-
+ja dutkamdepartemænntaj.
+Juogos galggá æjgádij ja oahppij vuojnojt
+skåvllåsebrudagán åvdedit ja gárvedit buorre aktisasjbargov sijda ja skåvlå
+bestilling@fug.no
+• lágan tjuodtju æjgádijn le oajvveåvdåsvásstádus
+mánáj åhpadimes, ja danen le siján
+oasseåvdåsvásstádus skåvlån?
+• dån máhtá mánáj åhpadimev ja skåvllåájgev
+vájkkudit ájrrasin æjgátráden, FAU:an jali
+aktisasjbarggojuohkusin/stivran?
+• juohkka oahppen la riektá hiebadum åhpadussaj
+ietjasa vaddásij ja máhtudagáj milta?
+• oahppijn gænna ælla vuojga ávke dábálasj
+skåvllåfálaldagás li riektá sierraåhpadibmáj?
+• juohkka oahppen le riektá buorre fysihkalasj ja
+psykososialalasj birrasij mij åvdet varresvuodav,
+soapptsomav ja oahppamav?
+• æjgádijn le riektá gujttit?
+Diedo nasjonála
+gæhttjalimij birra
+Æjgádijda gejn li máná 5., 8. ja 9. jahkedásen
+Lulesamisk/Julevsámegiellaj
+Dåssju åhpadiddje ja skåvllå bessi
+juohkka ájnna oahppe båhtusijda.
+Åhpadiddjijn ja skåvlåjn li
+sjávodisvælggo ájnegis oahppe
+båhtusijs.
+Mij le ådå jagen 2014?
+Dán jage rájes bæssá adnet
+ieŋŋils ja riekknim nasjonála
+gæhttjalimij båhtusijt navti váj
+mihtti åvddånimev ájge tjadá.
+mierkki skåvllå ja suohkan vuojnni
+jus oahppe båhtusa åvddåni.
+Váj
+bæssá álkkebut tjuovvolit de
+galggi båhtusa dán jage rájes
+åvddånbuvteduvvat muhtem
+ådå skalan Skoleportenin.
+Dáppe
+almoduvvi skåvlå, suohkana, fylka
+ja ålles lánda båhtusa.
+oadtju gullat makkir dásen li dagu
+åvddåla.
+Dát ij sámegiela gæhttjalimijda
+guoska.
+Dáppe båhtusa åvddån
+biejaduvvi gasskamærrásasj
+tjuorgaj milta juohkka
+gæhttjalimen dagu åvddåla.
+Li gus dujna gatjálvisá?
+Válde aktijvuodav skåvlåjn jali
+maná mijá næhttabielijda:
+www.udir.no/nasjonaleprover
+Manen nasjonála gæhttjalime?
+Nasjonála gæhttjalime galggi
+vuosedit makta oahppijn li
+vuodulasj tjehpudagá låhkåmin
+ja riekknimin.
+Dát aj gullu åsijda
+ieŋŋilsgiela fágas.
+Vuodulasj tjehpudagá li:
+• digitála tjehpudagá
+• njálmálasj tjehpudagá
+• buktet låhkåt
+• buktet riekknit
+• buktet tjállet
+Dá tjehpudagá li ájnnasa
+gájkka fágaj oahppamij ja
+åvddånahttemij, ja li vuodon dasi
+gåktu oahppe galggi skåvlån ja
+maŋŋela iellemin rijbbat.
+Gæhttjalime riekknimin ja
+låhkåmin ælla gæhttjalime
+dárogiela, sámegiela ja
+matemátihka fágajn, ájnat li
+låhkåm ja riekknim vuodulasj
+tjehpudagá hárráj gájkka
+fágaj gasskasasjulmijda.
+Ieŋŋilsgiela gæhttjalime
+dættodi låhkåmdádjadusáv,
+báhkoboanndudagáv ja
+grammátihkav.
+Skåvllå galggá diedojt
+gæhttjalimijs ávkástallat ietjá
+diedoj gáktuj oahppij birra.
+Gæhttjalime båhtusa galggi
+aneduvvat gå vuodulasj
+tjehpudagáj barggá ja aktelasj
+árvustallamin.
+Aktelasj
+árvustallama ulmme le oahppamav
+åvdedit ja váj máhttá åhpadimev
+hiebadahttet.
+Gudi galggi makkir
+gæhttjalimijt tjadádit?
+tjadáduvvat 5., 8. ja 9.
+jahkedásen vuodoskåvlån.
+Oajvvenjuolgadussan le jut
+gæhttjalime li bákkulattja gájkka
+oahppijda.
+Oahppe 5. ja 8.
+jahkedásen galggi gæhttjalimijt
+tjadádit låhkåmin, riekknimin ja
+ieŋŋilsin.
+Oahppe 9. jahkedásen galggi
+gæhttjalimijt tjadádit låhkåmin
+Dá gæhttjalime
+li sæmmi gå 8. jahkedáse
+gæhttjalime.
+Oahppe 5., 8. ja 9. dásen nuortta-,
+oarjjel- ja julevsámegielajn
+vuostasjgiellan galggi tjadádit
+nasjonála gæhttjalimijt låhkåmin
+Dá oahppe galggi aj
+tjadádit nasjonála gæhttjalimijt
+riekknimin sámegiellaj.
+Skåvllå máhttá åhtsåt oahppe
+gudi sierraåhpadimev jali sierra
+giellaåhpadimev oadtju nasjonála
+gæhttjalimijs bessi.
+Dá oahppe val
+e galga automáhtalattjat bessat.
+Galggá liehket tjielgas gæhttjalime
+boados ij le heva ávkken oahppe
+oahppamij åvddålijguovlluj.
+Juska ájnegis oahppen le
+rievtesvuohta bessat, de máhttá
+oahppe iesj jali æjgáda mierredit
+jus oahppe huoman galggá
+gæhttjalimev tjadádit.
+Makkár dahkamusájt galggi
+oahppe tjoavddet?
+Gæhttjalimijn li tevsta, gåvå ja
+dahkamusá gatjálvisáj.
+vásstedi rabás dahkamusájda
+ja válljimdahkamusájda.
+dahkamusájn galggi oahppe
+vásstedit ietjasa bágoj jali tállaj,
+madin válljimdahkamusá mierkkiji
+oahppe galggi avtav moattet
+vásstádusájs válljit.
+Gæhttjalime li navti dagádum
+jut li álkkes, gasskamuttulasj
+ja gassjelis dahkamusá váj
+hiehpi oahppijda juohkka
+tjehpudakdásen.
+Næhttabielen www.udir.no
+gávnnuji buojkulvisá dahkamusájs
+ma aneduvvi nasjonála
+gæhttjalimijn.
+Dánna aj gávnnuji
+åvdebuttjas elektråvnålasj
+dahkamusá ieŋŋilsin ja riekknimin.
+Gudi oadtju gæhttjalimij
+båhtusijt diehtet?
+Oahppe ja æjgáda oadtju
+åhpadiddjes diehtet gå
+gæhttjalime båhtusa li gárvvása.
+Ájnegis skåvlåj båhtusa galggi
+aneduvvat vuodon åhpadimev
+hiebadittjat.
+Åhpadiddjijda le
+dagáduvvam bagádus mij tjielggi
+gåktu máhtti båhtusij barggat.
+Goassa galggi gæhttjalime tjadáduvvat?
+Biejvve
+8. dásse
+Gæhttjalimvuohke
+Gasskavahko 17.9.
+Låhkåm 8. ja 9. dásen
+Páhpergæhttjalime
+Låhkåm sámegiella 8. ja 9. dásse
+Riekknim 8. ja 9. dásse
+Elektråvnålasj gæhttjalime
+Ieŋŋils 8. dásse
+5. dásse
+Gasskavahko 15.10.
+Låhkåm 5. dásse
+Låhkåm sámegiella 5. dásse
+Riekknim 5. dásse
+Ieŋŋils 5. dásse
+Gæhttjalimájgge le 90 minuhta låhkåmin ja riekknimijn, madin gæhttjalimájgge ieŋŋilsin le 60 minuhta.
+www.udir.no
+Almoduvvam 2014 biehtsemáno sisteskrik.no Tjuorggam: Inger Øyhovden
+Lågå dáv åvddål addnijguoradallamav tjadáda
+Diedo oahppijda, åhpadiddjijda ja åvdåstiddjijda
+Åhpadusdirektoráhta addnijguoradallama ulmme le ahte oahppe, åhpadiddje ja åvdåstiddje galggi bessat
+buktet åvddån ietjasa vuojnov oahppama ja soapptsoma hárráj skåvlån.
+Båhtusa dát guoradallamis e
+sjalliduvá, valla vuorkkiduvvi njuolgadusáj milta, ja aneduvvi skåvlåjs, skåvllåæjgádijs ja stáhta
+åhpadusháldadusás viehkken gå galggi analyserit ja åvddånahttet oahppambirrasav.
+Båhtusa
+guoradallamis máhtti aj aneduvvat dutkambargojn.
+Oase Oahppijguoradallama båhtusijs almoduvvi
+næhttabájken www.utdanningsdirektoratet.no/skoleporten
+Addnijguoradallamav máhttá tjadádit gidájt ja tjavtjajt.
+Gidájt le bákkulasj
+suohkanijda/fylkasuohkanijda/skåvlåjda Oahppijguoradallamav tjadádit.
+Skåvlå máhtti aj duodden válljit
+jus sihti Æjgátguoradallamav ja Åhpadiddjijguoradallamav tjadádit.
+Skåvlå ietja máhtti aj mierredit jus
+sihti addnijguoradallama tjadádit tjavtjajt.
+Ij le bággo guoradallamav vásstedit, ja máhta aj guodet gatjálvisájt ma duv mielas li unugisá jali
+gatjálvisájt majt ij sidá vásstedit.
+Giehtadallamåvdåsvásstadus ja persåvnåjsuodjalibme
+Giehtadallamvásstediddjen le åvdåsvásstádus váj diedo giehtadaláduvvi gájbbádusáj milta
+persåvnnådiededimlágan vuoratjismáno 14. biejve jagen 2000 nr.
+Dåssju giehtadallamvásstediddjen
+le máhttelis vuododiedojt vuojnnet.
+Åhpadusdirektoráhtan le giehtadallamåvdåsvásstadus Æjgátguoradallamis ja Åhpadiddjijguoaradallamis
+aktan skåvllåæjgádij.
+Tjavtja rájes 2008 le Åhpadusdirektoráhtan aktu giehtadallamåvdåsvásstádus dajs
+diedojs ma giehtadaláduvvi Oahppijguoradallamin.
+Danen gå dåssju Åhpadusdirektoráhtan le
+giehtadallamåvdåsvásstádus Oahppijguoradallamis, le direktoráhtan juo åvddågiehtaj snivva njuolgadusá
+gåktu Oahppijguoradallama vuododiedojt dåmadit.
+Dat guhti vásstet ij namáv bigoda, ja riek dárkkelis njuolgadusá gávnnuji gå galggá vuosedit
+guoradallama båhtusijt skåvlåjda, skåvllåæjgádijda ja stáhta åhpadusoajválattjajda.
+Sivva le gå aktak e
+galga dåbdudallat persåvnåjt gudi li vásstedam.
+Jus ienep diedojt dárbaha de guládalá skåvlåjnit jali Åhpadusdirektoráhtajn.
+Utdanningsdirektoratet
+Postboks 2924 Tøyen
+post@utdanningsdirektoratet.no
+Åhpadiddjijda
+Gåktu nasjonála gæhttjalimijt
+adnet oahppamij vædtsagin?
+Nasjonála gæhttjalime vædtsagin
+oahppamij
+Árvustallama le åhpadiddjijda diedojt ietjas oahppij birra oadtjot ja dajt
+adnet åhpadimev hiebadittjat ja vaddet oahppijda rádijt åvddålij guovl-
+luj.
+Båhtusa nasjonála gæhttjalimijs máhtti aneduvvat dán ulmmáj jus
+da analyseriduvvi ja aneduvvi vijddábut oahppamin.
+Dála oattjo muhtem rádijt gåktu båhtusijt máhtá tjuovvolit oahppamav
+åvdedittjat.
+Diedo nasjonála gæhttjalimij birra
+Nasjonála gæhttjalime
+• le åhpadahttijn árvustallamij mij galggá oahppamav åvdedit
+• vaddi diedojt oahppij vuodulasj tjehpudagáj birra låhkåmin ja
+riekknimin fágajgasskasattjat ja oasev ieŋils fágas
+• tjadáduvvi tjavtjan 5., 8. ja 9. jahkedásijn
+• sisadni álkkes, gasskamærráj ja gássjelis dahkamusájt
+• li sierra gå guoradallamgæhttjalime maj sisadno le álkkes
+dahkamusá
+• åvddånahteduvvi fáhkabirrusijs aktan Åhpadusdirektoráhtas
+• gávnnuji sámegiellaj jage 2012 tjavtja rájes
+Ådå máhttelisvuoda tjuovvolibmáj
+De le dal dujna máhttelis oadtjot ienep diedojt ietjat oahppejuohkusa
+båhtusijs ruvábut gå åvddåla.
+Ulmmen le dån galga oanegasj ájge
+gæhttjalimij maŋŋela máhttet adnet båhtusijt åhpadimev hiebadittjat
+ja oahppijt ja åvdåsvásstediddjijt diededittjat båhtusij birra.
+PAS;an le
+oanegasj ájge tjadádimij maŋŋela máhttelis oadtjot álkkes riekknimárka
+analyserimvædtsagav, mij dujna vaddá diedoj dáj birra:
+- majt juohkka dahkamus mihtti
+- galles máhttin tjoavddet dahkamusájt nasjonálalattjat ja duv
+oahppejuohkusin (gássjelisvuodamihtto)
+- makkár fágajda dahkamusá låhkåmin ja riekknimin máhtti
+tjanáduvvat
+- makkár formáhta dahkamusájn li
+- duv oahppejuohkusa båhtusa buohtastahtedum nasjonála dásijn
+- båddåsasj poeŋgmihto rijbbamdásijda
+Båhtusijt majt oattjo gå dáv vædtsagav aná, e galga rapporteriduvvat,
+ájnat aneduvvat pedagogalasj tjuovvolibmáj ietjat oahppejuohkusin.
+Ådå åhpadiddjebagádusájn ájnegis gæhttjalimijda, máhtá låhkåt majt
+galga dahkat gæhttjalimij åvddåla ja maŋŋela, ja tjadádaládijn.
+Dánna
+oattjo praktihkalasj rádijt gåktu máhtá båhtusijt tjuovvolit.
+Bagádusájn gávna aj duov dáv oajvvadusáv resursajda ja
+låhkåmusájda ma gulluji låhkåm ja riekknim tjehpudagájda ja oassáj
+ieŋŋils fágas ma máhtti liehket ávkken gájkka åhpadiddjijda skåvlån.
+Gåktu gæhttjalimijt ávkástallat gå oahp-
+pamav árvustalá?
+Le gåjt de niellja prinsihpa ma li ájnnasa oahppama árvustallambargon.
+Dá prinsihpa li aj guovdátjin gæhttjalimijn.
+Prinsihpa li dutkamij vuodos
+ja máhtti tjanáduvvat åhpadahttijnárvustallamij mij le tjáledum
+åhpaduslága njuolgadustjállagin.
+Oahppij máhtukvuohta oahppamij máhttá nanostuvvat jus:
+1) dájdadi majt oahppat galggi ja mij sijájs vuordeduvvá
+2) oadtju diedojt ruopptot ma sunji subtsasti bargo kvalitehta birra
+jali gåktu rijbbam le
+3) oadtju rádijt gåktu máhttá ietjas bargov buoredit
+4) jus le oasev válldám ietjas oahppambargos duola dagu ietjas
+bargov ja åvddånahttemav árvustallam
+Oahppe galggi dádjadit mav galggi oahppat ja mij sijájs
+vuordeduvvá
+Gå gæhttjalimij ja árvustallamij barga, de le ájnas jut oahppe oadtju
+diehtet manen sidja árvustaláduvvi, ja mij sijájs vuordeduvvá.
+Sáhkada danen oahppij mij le gæhttjalimijn ájggomussan, ja majt
+da mihttiji.
+Subtsasta oahppijda gæhttjalimij båhtusij ulmmen le
+oadtjot diehtet man rájen li oahppamin, ja dån dajnas máhtá sijáv
+vijddábut viehkedit.
+Muhtem oahppijda le gæhttjalimij hábme ihkap
+amás.
+Gárveda dajnas oahppijt dasi mij le vuordon, nav vaj sij máhtti
+dåbddåt jasskavuodav.
+Subtsasta oahppijda gåktu galggi vásstedit
+duov dáv dahkamustjerdajt, majt galggi dahkat jus e dahkamusáv
+dádjada, ja man mælggadav gæhttjalibme vihpá.
+Gárveda oahppijt oattjotjit dahkamusájt majt e vásstedit rijba.
+Vatte buojkulvisdahkamusájt ma gávnnuji Åhpadusdirektoráhta
+næhttabielen.
+Vatte diedojt ruopptot ja rádijt vijddábut oahppamij
+Árvustallama máhtti aneduvvat vattátjit oahppijda diedojt ruopptot
+ma subtsasti bargo kvalitehta birra jali gåktu rijbbi, ja rádijt gåktu sij
+máhtti ietjasa buoredit.
+Rijbadimtsuojggidusá ja diehto gæhttjalime
+dahkamusáj birra máhtti dunji vaddet oahppijdat vidjurij birra ja majt
+sij buoragit barggi, ja maj vierttiji ienebut barggat.
+Dájt diedojt máhtá
+gæhttjat dan gáktuj majt juo åvdutjis diedá oahppij birra.
+Diedojt aj
+máhtá ávkástallat gå oahppijn ja æjgádij/åvdåsvásstediddjij ságasta.
+Subtsasta vásstediddjijda/æjgádijda oahppe vuodov vaj sij máhtti
+mánás åvddånahttemav tjuovvolit ja doarjjot.
+Oattjo oahppijt oasev váldátjit
+Viertti oahppijt oadtjot oasev váldátjit gå gæhttjalimijt tjuovvola.
+Gatjálvisájt buktet oahppijda majna sij jáhkki rijbadam li, ja majna
+sij vierttiji ienebuv barggat, máhttá sijáv oattjotjit ájádalátjit ietjasa
+rijbadime birra.
+Gå le båhtusijt tjadádam, máhttá ávkken oahppijt
+oadtjot siegen ájádalátjit ietjasa båhtusij birra ja plánitjit majt máhtti
+dahkat ietjasa buoredittjat.
+Gatjálvisá árvvalimijda
+• Gåktu oahppijt gárvedav åvddåla gæhttjalimijda?
+• Gåktu båhtusijt ávkástallat árvustallamságastimijn oahppijn ja
+æjgádij?
+• Gåktu galgav båhtusij duogátjijn konkrehta rádijt vaddet vijddábuj
+bargguj?
+• Gåktu sehkanáhtáv oahppijt båhtusij bargatjit?
+Aktisasjbarggo åhpadiddjeguojmij
+vuodulasj tjehpudagáj birra
+Vuodotjehpudagá låhkåmin ja riekknimin li juohkka fágaj
+máhtudakulmij avtastahtedum.
+Juska tjehpudagá li iesj geŋga fágajn
+moatten láhkáj åvddånbuvtedum, de båhtusa li guoskavattja gájkka
+åhpadiddjijda ja ij dåssju dárogiela/sámegiela ja matemátihka
+åhpadiddjijda.
+Juohkka fágaj vuodo tjehpudagáj nannimij, le ávkálasj
+jut åhpadiddjeguojme daj jahkedásijn ma gæhttjalimijt tjadádi, aktan
+liehket gæhttjalimij båhtusijt analyserimin ja dágástallamin.
+Gå båhtusij birra gæhttjalimijs aktisattjat ságastaláduvvá, máhtti
+åhpadiddje guojme oadtjot diehtet majna oahppe buoragit rijbbi,
+ja majna sij vierttiji ienebut barggat duon dán fágan.
+Ságastalá barggoguojmijnat
+• Máhttet gus gåvådisáv ja viggamusájt båhtusijs vuojnnet?
+• Le gus miján diedo ma båhtusijt duodasti jali e duodasta?
+• Dágástallit gåktu sihtabihtit dajt oahppijt tjuovvolit gudi li nievrebun
+jali buorebun gasskamieres.
+• Majt dahki duv barggoguojme gå galggi ietjasa oahppijt tjuovvolit?
+Ienep diedojt árvustallama ja gæhttjalimij birra gávna næhttabielen
+Ålgusvattedum bårggemánon 2012 www.sisteskrik.no Tjuorggama Studio M7
+www.utdanningsdirektoratet.no
+Nasjonálalasj gæhttjalime
+Åvddåmærkkadahkamusá 5. klássan
+Duojkke
+Dale lij soames boadnjásj gen namma lij Vuolli.
+Sån lij vuoras ja dakkár guhti álu bielkij
+ulmutjijda.
+Sij gudi dåbddin suv, ettjin rat sidá suv iejvvit.
+Ienni garvvin.
+Akti de vuolggá Piera, soames báhtjasj, gájtsajt viettjatjit sijddasis.
+Gájtsa lidjin diedon
+fiervájt snuoggamin.
+Ja gå báhttja galggá gájtsaj sijddaj, de vuojná hæhttu dán giehtos
+Vuolli stárfov vásset.
+Gájtsa guohtsi fierváv sijddaj, ja gå Vuolli stárffuj jåvsådi, de ganugi
+ja snuoggagåhti.
+Vuollin li vierme kássa sinna jalkkahimen stárffobællán dannák
+ullárájen.
+Návssteuksa l aj tsaggot.
+Báhttja juo dal árvvet mij dássta sjaddá.
+Niellja gájtsa
+ja niellja gihtse lidjin, duodden ájn moarrás stuor hábres.
+Piera ij desti ájgás boade gájtsaj, bæsstá vejdan mannat.
+Gájtsa ja gihtse viggi diedon
+návsstáj snuokkatjit.
+Na dale gåjt de bårrågåhti gåjkkeguolijt návssten.
+Moarrás stuor
+hábres sihtá aj návsstáj, valla ij besa, snårrum la dajda viermijda ma lidjin kássa sinna.
+Hábres guokkart kássa birra, vierme li tjårvijda snårrum.
+Ij des luovas besa.
+Hábres
+mehku ja gullat vájvástuvvá.
+Ja Piera, suddilmme, ij desti ietján diede gå viehkev
+tjuorvvot.
+Huvkat viehkev.
+Gullá så Vuolli dáv huvkkasav, ja diedon goades ålgus gulátjit mij la.
+Vuolli de ájttsá
+gájtsajt stárfon, ja gullá báhtjav dåppe huvkadimen.
+Vuolli viega fiervváj.
+Viehká ja
+bielkkegoahtá juo dan viegadijn.
+Piera árvvet duojkke dal dássta sjattasj.
+Ballám la
+hekkadagá.
+Hæhttu diedon danna hábrrájn gillot, ij duosta bádan viehkkát.
+Vuolli
+boadnjásj boahtá Pieraj viehkken hábrráv gálgatjit.
+Vijmak de oadtjoba hábrráv luovas.
+Hábres la viermijt snårråm åvtå doahkkáj, ja
+gåjkkedákke ja ruge li aj dehpudam.
+Vuolli tjuottjat Pieraj bælkátjit.
+Vuoj, vuoj, gåk
+bælkká.
+Muodo ruoppsadin buolli ja snuksasoalse
+njálmes såpptån gålggi.
+Piera duobbánasstá, ballá
+sunji valit.
+Vuolli bælkká, suhton la Pieraj, valla ij
+valida.
+Gåvvå: Susanne Lyngman
+Dan bielkedijn de ájttsá Piera gå dat ga hábres Vuolli hárddo duogen murddá.
+Njuvdestittjat murddá.
+Árvvet suohtas dal dássta sjattasj.
+Ja dat ga vide, de njuvdes
+hábres Vuolliv bahtaj, ja boadnjásj manná dan viermmekássa sisi oajvve åvdån.
+Piera
+vattij viega dassta, ja hábres maŋen.
+Vuolli tjuodtjánij ja vuojnnet lij dagu dággerávgga,
+vierme oajves gahtsahin ja muodo snuksasoalssen.
+Na báhtsá de dasi bielke.
+Giedaj
+sæjvvá ja ruodjá: - Boahtte diehki, guok' návde, de galgav oanedit hábrráv ja jårbån
+málestit!
+Suhttam ulmutjis la buorep bádan viehkat, gå bælkkut ja ihkap vil tsábbmut, usjudij
+Piera.
+Ja hábres lij aj ávon gå dassta besaj hekkajn.
+Gåvvå: Nils Áilu Utsi
+Gånnå dát dáhpáduvvá?
+A. Merragátten
+B. Jávrregátten
+C. Jåhkågátten
+D. Dållågátten
+Gåsi gájtsa ja gihtse viggi guohtsat?
+A. Sijddaj
+B. Vuolli návsstáj
+C. Viermmekássaj
+D. Piera maŋen
+Dát la subttsasin dáhpáduvvam.
+Bieja dáhpádusájt maŋŋálakkoj.
+Bieja vuostasj
+dáhpádusáv vuostak.
+Dat mij dáhpáduvvá maŋŋela bieja nubben ja navti de
+joarká vijddásappot.
+Piera gájtsajt tjoahkki ja doalvvogoahtá dajt sijddaj.
+Hábres Vuolliv bahtaj njuvdes nav váj gahttjá.
+Vuolli l suhton ja Pieraj bælkká.
+Hábres viermijda dæhppu ja ij luovas besa.
+Lågå vuostak subttsasav åvdep bielen, ja vássteda
+gatjálvisájt.
+Soajttá viertti moaddi låhkåt váj gávna divna
+vásstádusájt.
+Samuel Gælok: "Duojkke".
+Subtsas le viettjadum girjes Iednegiella 5 majt le Kurt Tore Andersen
+tjállám.
+Tæksta l vehi divodum Nasjonála gæhttjalimij diehti.
+Piera viertti viehkev tjuorvvot danen gå ...
+A.
+... le bæsstám gájtsajt návsstáj guohtsat.
+B.
+... ij duosta Vuolli návsstev lahkanit.
+C. ... le gájtsajt ja gihtsijt sijddaj doalvvomin.
+D. ... ij aktu nagá hábrráv viermijs tjoavddet.
+Luluj gå dát duohtavuodan dáhpáduvvat?
+B. Ij
+Manen jáhká Vuolli l Pieraj suhttam?
+Schweigaards gate 15
+Postboks 9359 Grønland
+utdanningsdirektoratet.no
+Åvddåmærkkadahkamusá
+8. ja 9. klássan
+Vuostasj sáme
+Ålmåj ja nissun vantsav gáddáj giesijga.
+Nissun mánáv fármmáj váldij, gut lij gierkkamin
+vellahime vantsa maŋŋegietjen lidna oarre ja miessenáhkij sinna.
+Vantsa guovddelin lij
+duolbbagiergge man nanna suovastin muhtem hillatjåskåjt.
+Dajt sábme låggŋij tjábbát
+gáddáj ja båssij váj buollájin, ja dagáj vuostasj dålåv Sáme ednamij.
+Vanntsavuodon duolbbagierge guoran lidjin esski bivdedum guole.
+Vantsa åvddågiehtjen
+lidjin nágin vierme dagádum viettes, basstelissákkak dáktesnjutjega, s��jte gånnå njunje
+lidjin gierges dagádum, gierggeáksjo guhka nadájn, roavggo ja muhtem duolje man
+nanna tjåhkkåj, sassnevuossa ja muhtem giebne majt lidjin læŋgás boalldám.
+Ålmåj
+guottij divna gáddáj ja biejaj dållågáddáj.
+De ålmåj váldij gierggeáksjov stálpev gåttåtjijt, majt lij sájtijn hávvádam ja njaldij dassta
+náhkev.
+"Dát le buorre náhkke," javlaj áhkátjij.
+"Dájn ådå ednamijn li vuojnnet vallje náhkijs ja guollás jávre.
+Gehtja dát le ája gånnå l
+tjielgga tjáhtje.
+Dáppe li ållo soarve.
+Tjáppa sáddugátte ja suodje.
+Mån jáhkáv dát sjaddá
+buorre ássamguovllo."
+"Le, dát la buorre årromsadje," vásstedij nissun.
+"Årrop de dáhppe!"
+De tsieggigådijga goadev.
+Ruvva lijga goahtemuorajt tjuollam.
+Áksjo lij gierges, valla lej
+huoman basstel.
+Ruovde birra ij lim ájn sábme gullam.
+Nijbe ja sájte lidjin aj gierges.
+Vuokka, snjutjega ja ájme lidjin dávtes, ja rujta lidjin læŋgás boaldedum.
+Madin ålmåj tjuolaj sekka guosajt ja oaloj dajt goahtemuorran, de nissun njadtsoj biessijt,
+stuorra biesijt stuoremus sågijs majn ællim heva oavse.
+Ja dajt sån viettijn goaroj aktij
+loavddagin.
+Gå goahtemuorajt lijga tsieggim, de gåbtjåjga goarodum biessij.
+Riehpenrájgev guodijga.
+Goade guovddelin bårdojga árrangiergijt.
+Loajdov duorggijga ja
+duorgaj nali biejajga duoljijt ja roavgov.
+Divna smávva diŋgajt biejajga såggåj.
+De li goahte
+gergas.
+De ålmåj sisi guottij hillatjåskåjt majt árranij biejaj.
+Nissun váldij læŋŋgágiebnev,
+dievdij dasi tjátjev ádjagis ja biejaj giebnev dållåj.
+De tjoallij guolijt majt biejaj rujttaj
+vuossjatjit.
+Gierkkamin ådij mánásj.
+Ålmåj nuolaj muottáv ja viellidij árrangáddáj duoljij nali.
+Áhkásj
+åtsåj ájmev ja suonav ja goarrogådij mánnásis ådå muottáv lidna oarrenáhkes.
+luojttádij ja iehkeduváj ådå ednamin.
+Gálldo: Wiklund, K. B. Nomadskolans läsebok.
+Andra boken.
+(s. 52), Almquist & Wiksell, Uppsala 1921.
+Jårggålum julevsámegiellaj ja hiebadum nasjonála gæhttjalimijda.
+Ålmåj hilájt båsoj dan diehti gå ...
+... ájgoj allasis guhka soahkestávráv åhtsåt.
+... vuojnij hilájt suovastime muoraj vuolen.
+C. ... ájgoj allasis goahtesajev åhtsåt.
+D. ... ájgoj dållit jávrregátten.
+Madin ålmåj goahtemuorajt tjuolaj, de nissun ...
+... mánáv goaden njamádij.
+... biesseloavddagav dagáj.
+C. ... biesseskáhpov dagáj.
+D. ... mánnáj ådå muottáv goaroj.
+Makkir ájge jáhká dát dáhpáduváj?
+A. Ruovddeájge
+B. Vikingájge
+C. Gierggeájge
+D. Broanssjaájge
+Manen jáhká dán subttsasa namma le Vuostasj sáme?
+Lågå vuostak tevstav Vuostasj sáme ja vássteda
+Masta lidjin njuollanjunje dagádum?
+A. Dávtes
+B. Gierges
+C. Læŋgás
+D. Viettes
+Majt ålmåj ja nissun båråjga vuostasj biejve ådå årudagán?
+A. Biergov
+B. Fáddnojt/Båskåjt
+C. Guolev
+D. Gåjkkebiergov
+Manen ålmmå mielas åroj dát buorre årromsadje?
+Mierkki gålmmå diŋga ma sunnun lidjin fáron vantsas gå bådijga
+stálppe
+roavggo
+ája
+guole
+boahttsu
+biesselåvda
+sájtte
+ruovdde
+birsso
+Pedagoga-psykologa dievnastus
+Pedagoga-psykologa dievnastus (PP-dievnastus/PPD) le rádevadde ja ássjediehtte ásadus mij guosská
+åvddånahttemij, oahppamij ja soapptsomij mánájda gudi ælla ájn skåvllåj álggám ja oahppijda vuodo-
+ja joarkkaskåvlå åhpadusán.
+PP-dievnastusá barggo le vuodolágan vuododum.
+PP-dievnastus le
+fágalasj ressurssa mánájgárdijda/skåvlåjda váj åhpadimev buorebut hiebat mánájda ja oahppijda gejn
+li sierralágásj dárbo.
+PP-dievnastus
+máhttá duola dagu mánájgárdijt ja skåvlåjt bagádallat gåktu juogos- ja oahppambirrasijt
+pedagogalattjat jådedit.
+galggá skåvlåjt máhtudak- ja organisasjåvnnååvddånahttemijn viehkedit.
+galggá bærrájgæhttjat jut ássjediehtte árvustallá ássjev gåggu åhpadimláhka dav gájbbet, ja
+mánájgárdev ja skåvlåv bagádallat ja rádádallat gåktu hiebadit mánájda ja oahppijda gudi dav
+dárbahi.
+le láhkamierredum dievnastus suohkanijda man vuodo le åhpadimlága § 5-6.
+Moadda
+suohkana máhtti aktan organiserit dievnastusáv.
+Suohkana ja fylkkasuohkana máhtti aktisasj
+dievnastusájt fállat.
+galggá sjávot årrot: gájka diedo ma tjoahkkiduvvi sierra journálan vuorkkiduvvi Dáhtágæhttjo
+njuolgadusáj milta.
+le suohkana/fylkkasuohkana ássjediehtte mij guosská árvustallat riektájt ma li åhpadimlágan
+mierredum.
+Suohkana ja fylkkasuohkana PP-dievnastusájn rádádalli duola dagu dáj ássjijn:
+sierrapedagogalasj viehkke åvddål skåvllåj le álggám (§ 5-7)
+sierraåhpadus skåvlån (§5-1) ja ållessjattugijda gudi vuodoskåvllååhpadusáv dárbahi (§ 4a-2)
+árabut skåvllåj álgget (§ 2-1 goalmát ladás)
+maŋedit skåvlåvádtsema álgov (§ 2-1 goalmát ladás)
+oahppovælggogisvuodas bessat (§ 2-1 nælját ladás)
+sevvamgiellaåhpadus åvddål skåvllåj álggá ja vuodoskåvlån (§ 2-6) ja joarkkaskåvlå
+åhpadimen (§ 3-9)
+tjuokkestjálaåhpadibme jnv.
+vuodoskåvlån (§ 2-14) ja joarkkaskåvlå åhpadimen (§3-10)
+sierra sisiválldem joarkkaskåvlåjda (§ 3-1 gudát ladás)
+guhkedum oahppoájgge joarkkaskåvlå åhpadusán (§ 3-1 vidát ladás)
+PP-dievnastus guoradallá ja rádádallá ja bagádallá mánáj, nuoraj ja ållessjattugij gáktuj gejn li
+hásstalusá ma soajtti oahppamij vájkkudit.
+Dákkir hásstalusá soajtti liehket
+giella- ja ságastallamgássjelisvuoda
+åbbålasj oahppamgássjelisvuoda jali fáhkagássjelisvuoda
+låhkåm- ja tjállemgássjelisvuoda
+matematihkkagássjelisvuoda
+iehpeverbála oahppamgássjelisvuoda
+mássemgássjelisvuoda
+sosiála ja dåbdoj gássjelisvuoda
+ulmutjahttemgássjelisvuoda
+tjalmme- ja gullamgássjelisvuoda
+Oahppe gudi li badjel 15 jage, æjgáda, mánájgárde, ja skåvlå ja ietjá ásadusá dagu
+varresvuodabargge, bessi PP-dievnastusájn aktijvuodav válldet ja rádádallat.
+Jus máná
+åvddånahttema jal oahppama badjel mårås, de bæssá dáv sjávsjávot PP-dievnastusájn giehtto åvddål
+formála ássje sjaddá vuosedimijn.
+Vuosedibme
+Åvddål ássje PP-dievnastussaj vuoseduvvá, bierri skåvllå guoradallam jus soajtti dåjma stuoves
+åhpadusfáláldahkaj ulmijn oahppáj vaddet dåhkkidahtte viehkev åvddål gå ássjedåbdde árvustallam
+Mij guosská mánájda gudi ælla ájn skåvllåj álggám, de galggi máná dárbo árvustaláduvvat
+berustahtek mánájgárde hiebadimes.
+Ássje máhttá PP-dievnastussaj guoradallamij ja árvustallamij buvteduvvat jus
+æjgáda, mánájgárdde ja/jali skåvllå mårås makta mánná åvddån álldara gáktuj
+jus jáhkká oahppe ij nuohkásav åhpa
+Oahppe jali æjgáda máhtti gájbbedit jut skåvllå guoradallá dav majt dárbaj váj gávnná jus oahppe
+sierraåhpadimev dárbaj, ja makkir åhpadimev de dárbaj.
+Åhpadusbargge galggi árvustallat jus
+oahppe oadtju dåhkkidahtte åhpadusávkev ja diededit rektorij jus la dassta dárbbo.
+Skåvllå galggá árvustallat jus soajttá gæhttjalit dåjmajt ulmijn oahppáj vaddet
+åhpadusás dåhkkidahtte ávkev.
+Diededibme PP-dievnastussaj beras luluj liehket aktisasjbarggo mánájgárde/skåvlå ja æjgádij gaskan.
+Æjgáda jali oahppe (badjel 15 jage) hæhttuji PP-dievnastusá diededibmáj guorrasit.
+Suohkan/fylkkasuohkan da mierredi gåktu mánájgárdde/skåvllå mánájt/oahppijt PP-dievnastussaj
+vuosedi.
+Dábálasj le PP-dievnastussaj vuosedimsjiemá baktu vuosedit.
+Mánájgárdde/skåvllå
+pedagogalasj rapportav tjuovvusin biedjá mij vuoset máná/oahppe åvddånahttemav, ja mav le
+åvddåla gæhttjalam.
+Jus sidá ienep diedojt diededime gáktuj de máhtá suohkanijn (mánájgárdij ja vuodoskåvlåj gáktuj) jali
+fylkkasuohkanijn (joarkkaskåvlåj gáktuj) aktijvuodav válldet.
+Ássjegiehtadallam
+Guoradallam
+Gå PP-dievnastus vuosedimev oadtju, de le dábálasj tjielgadit masi æjgáda, aktan mánájgárdde jali
+skåvllå, viehkev sihtá.
+Ienemus bálijn sihtá PP-dievnastusáv ássjediehtte guoradallam tjadát manna le
+ráde.
+Guoradallam soajttá sisadnet
+kárttim ja dåjma mánájgárdes jali skåvlås
+javllamusá ietjá ásadusájs, máná/oahppe ságastallam, váksjom ja tiesstim.
+Mánájda gudi ælla ájn skåvllåj álggám tjanáduvvá guoradallam máná dárbojda.
+Oahppijda gudi li
+skåvlån sisadná guoradallam sihke oahppe oahppamævtojt ja skåvlå vejulasjvuodajt dábálasj
+oahppofálaldagán hiebadit.
+Árvvalus
+Guoradallama vuodon galggá PP-dievnastus tjálalasj árvvalusáv vaddet mij le ássjediehtte
+árvustallam máná/oahppe sierralágásj dárbojs.
+Guoradallam galggá
+vuosedit makta mánná/oahppe dárbaj sierrapedagoga viehkev åhpadimlága § 5-7 milta
+sierraåhpadimev åhpadimlága § 5-1 milta.
+rádev vaddet makkir viehkev/åhpadimfálaldagáv bierri fállat.
+Jus mánná sierrapedagogalasj viehkev åhpadiml.
+§ 5-7 milta, de galggá æjgátrádevaddem oassen
+liehket fálaldagás.
+Gå guosská mánájda gudi ælla ájn skåvllåj álggám galggá tjálalasj árvvalus PP-dievnastus sisadnet
+makkir lágásj sierrapedagogalasj viehkke luluj mánnáj dåhkkidahtte åvddånahttemav vaddet
+ulme máná åvddånahttemij ja oahppamij ma li jåvsådahtte
+Oahppijda skåvlån galggá tjálalasj árvvalus PP-dievnastusás sisadnet árvustallamav
+jus máhttá oahppe gássjelisvuodajt dábálasj oahppofálaldagá baktu tjoavddet
+makkir åhpadibme luluj dåhkkidahtte oahppofálaldagáv vaddet
+makkir åhpadimulme li oahppáj jåvsådahtte
+PP-dievnastus galggá oahppijn ja/jali æjgádij rádádallat ássjediehtte guoradallama bargadijn ja
+dættodit majt sij miejnniji.
+Gå ássjediehtte árvustallam (guoradallam ja árvvalus) le sajen, de galggi æjgáda
+gejn li máná gudi ælla ájn skåvllåj álggám guorrasit jut suohkan/mánágárddeæjgát
+ássjediehtte árvustallama vuodon ájnegis mærrádusáv dahká, ja guorrasit dasi jut
+suohkan/mánájgárddeåmastiddje jåhtuj biedjá dajt dåjmajt majt PP-dievnastus le oajvvadam
+gejn li oahppe jali oahppe iesj jus le badjel 15 jage guorrasit jut dasi jut skåvllåæjgát/skåvllå
+jåhtuj biedjá dajt dåjmajt majt PP-dievnastus le oajvvadam
+Statpeda birra
+Suohkan jali fylkkasuohkan máhttá dárbo milta åhtsåt stáhta
+sierrapedagogalasj dievnastusájt Statpedas.
+Statped
+le viehkken mánájda, nuorajda ja ållessjattugijda gejn li sierralágásj oahppodárbo váj
+buorre fálaldagájt åhpadimlága milta oadtju, váj bessi dåjmalattjat åhpadussaj,
+bargguj ja sebrudakiellemij oassálasstet
+åvddånahttá máhtudagáv ja máhtov gaskos sierraåhpadime vuoksjuj, ja
+avtaárvvusasj, hiebadam ja sebradahtte åhpadime birra
+åvdet sierrapedagogalasj fáhkasuorgijt gullo, vuojnno, giella/sáhkadallam,
+vuojŋŋamskihpudagá, oahppogássjelisvuoda majn li moadda sivá ja
+bieljedimtjalmedibme
+Statpedan le máhtudahka mánáj, nuoraj ja ållessjattugij vuoksjuj gejn li sierralágásj
+åhpadimdárbo
+Ienep diedo, gehtja www.statped.no.
+Nasjonála guovdásj moattekultuvralasj åhpadime vuoksjuj
+(NAFO)
+Ij le agev buorre diehtet mij le sivvan unneplågogielak mánáj/oahppij
+oahppamgássjelisvuodajda.
+Le gus gielladádjadusá vádnunibme mij le stuorámus hásstalus,
+jali li gus ietjá sivá ma oahppamav hieredi?
+NAFO dahkamusá li duola dagu viehkedit
+jut nasjonála oahppopolitihkka jåhtuj biejaduvvá ja tjadáduvvá navti jut máná, nuora
+ja ållessjattuga oadtju avtaárvvusasj ja hiebadum åhpadimev man le alla kvalitehtta
+sebradahtte aktijvuodan.
+jut moattekultuvralasj perspektijva várajda váldeduvvi mánájgárden ja
+vuodoåhpadusán.
+jut unneplågogielagij oahppofálaldahka bárrán ja barggat váj sebradahtte,
+moattekultuvralasj oahppamaktijvuohta mánájgárden ja vuodoåhpadusán
+åvddånahteduvvá.
+Åhpadiddje, skåvllåjådediddje, mánájgárdde- ja skåvllåæjgáda ja pedagogalasj bargge
+mánájgárdijn li dåjma guovdásj ulmmejuohkusa.
+Guovdásj galggá UH-
+suorgev/åhpadiddjeoahppoásadusájt viehkedit gå galggá máhtudakåvddånahttemav
+vuorodit.
+Ienep diedo, gehtja http://www.hioa.no/Om-HiOA/NAFO
+Diedo Pedagoga-psykologa dievnastusá birra
+Pedagoga-psykologa dievnastus (PP-dievnastus)
+Pedagoga-psykologa dievnastus (álu oaneduvvam PPD jali PP-dievnastus) le suohkana ja
+fylkkasuohkana rádevadde dievnastus.
+Dat galggá mánájt, nuorajt ja ållessjattugijt viehkedit
+gudi ietjas åvddånahttemijn rahtji, jali gejn le gássjelis oahppodille.
+PP-dievnastus galggá ierit ietján mánájgárdijt ja skåvlåjt rádedit ja bagádallat váj dilev láhtjá
+mánájda/oahppijda gudi dav dárbahi.
+PP-dievnastus galggá skåvlåjt viehkedit dilev láhtjet åhpadimev hiebadit oahppijda gejn li
+sierralágásj dárbo.
+PP-dievnastusán le sjávodisvuodavælggo.
+Diedo máná/oahppe birra e galga bigoduvvat, ja e
+vatteduvá iehtjádijda jus æjgáda e dav dåhkkida.
+Diedo máná/oahppe birra bisoduvvá sierra
+journálan/máhpan Dáhtágæhttjo njuolgadusáj milta.
+Majt PP-dievnastus dahká?
+PP-dievnastus guoradallá ja rádijt vaddá gåktu bagádallat mánájt, nuorajt ja ållessjattugijt gejn
+li dákkir hásstalusá:
+giella- ja ságastimgássjelisvuoda
+• åbbålasj oahppamgássjelisvuoda jali fáhkagássjelisvuoda
+• låhkåm- ja tjállemgássjelisvuoda
+• matematihkkagássjelisvuoda
+• mássimgássjelisvuoda
+• sosiála gássjelisvuoda aktan dåbdoj
+• gássjelisvuoda ulmutjahttet
+• vuojnno- ja gullamgássjelisvuoda
+Gåktu máhtá dån æjgádin PP-dievnastusájn válldet aktijvuodav?
+Åvddål gå váldá aktijvuodav PP-dievnastusájn, de bierri ságastit
+varresvuodastasjåvnåjn/skåvlåjn ietjat måråstimij ietjat máná åvdås.
+Oahppe gudi li badjel 15
+jage bessi aj PP-dievnastusájn aktijvuodav válldet.
+PP-dievnastus máhttá aj viehkedit
+ållessjattugijt gudi sihti vuodoskåvllååhpadusáv válldet.
+Sihke ájnegis ulmutja ja ásadusá (mánájgárde, skåvlå ja iehtjáda) bessi namádak PP-
+dievnastusájn aktijvuodav válldet ja rádádit.
+Jus dárbaj ienep viehkev PP-dievnastusás, de máhttá mánná/oahppe PP-dievnastussaj
+vuoseduvvat.
+Dábálattjat de sierra diededimsjiemáv adná gå PP-dievnastussaj vuoset, gehtja
+duv suohkana/fylkkasuohkana næhttasijdov.
+Válde aktijvuodav mánájgárdijn/skåvlåjn jus
+dárbaha viehkev vuosedimsjiemáv dievddet.
+Iehtjáda gudi máhtti PP-dievnastussaj vuosedit:
+• Mánájgárde, skåvlå ja ållessjattukåhpadus.
+• Varresvuodastasjåvnnå ja skihppijviesso jus æjgáda miededi jus mánná/oahppe le
+vuollel 15 jage.
+Oahppe jali æjgáda máhtti gájbbedit jut skåvllå guoradallá dav vierdev majt dárbaj váj gávnat
+jus oahppe sierraåhpadimev dárbaj, ja makkir åhpadimev de luluj dárbahit.
+Gåktu PP-dievnastus barggá?
+PP-dievnastus barggá aktan duola dagu mánájgárdij ja skåvlåj váj fálaldagáv hiebat
+máná/oahppe ævtojda.
+PP-dievnastusá ássjegiehtadallamav máhttá gålmå åsijda juohket:
+Gå PP-dievnastus vuosedimev oadtju, de le dábálasj gullat masi æjgáda, aktan
+mánájgárdde ja skåvllå viehkev ádnu.
+Ságastallama/ságájdahttema baktu, váksjoma ja
+gæhttjalime baktu oadtju PP-dievnastus ålles gåvåv máná/oahppe dárbojs.
+Guoradallá
+mánájgárden, skåvlån jali PP-dievnastusá kontåvråjn.
+Ássjediehtte árvustallam/ráde
+Guoradallama milta PP-dievnastus ássjev árvustallá (tjálalasj rapportta) ja vaddá rádev
+juogu de mánájgárdde- jali oahppodilev hiebadit máná/oahppe ævtoj milta.
+PPD
+fágalasj rádev vaddá.
+Dábálamos ássje li árvustallat sierrapedagogalasj viehkev
+mánájda gudi ælla ájn skåvllåj álggám ja oahppij sierraåhpadibme.
+Tjuovvolibme
+PP-dievnastus máhttá tjuovvolit rádij/bagádallama baktu æjgádijda, mánájgárdij
+barggijda ja skåvlå åhpadiddjijda.
+PP-dievnastus máhttá doarjjaságastallamijt vaddet
+ájnegis oahppáj, ja máhtti árvustallat vijddásappo vuosedit.
+PP-dievnastusá bargo vuodon le åhpadimláhka, duola dagu tjuovvovasj njuolgadusá:
+§ 5- 1 Riektá sierraåhpadussaj
+§ 5-3 Ássjediehtte árvustallam
+§ 5-4 Sierraåhpadime mærrádusáj ássjegiehtadallam
+§ 5-6 Pedagoga-psykologa dievnastus
+§ 5-7 Sierrapedagoga viehkke åvddål skåvllåj le álggám
+Sierrapedagogalasj viehkke vidá minuhtan
+- dunji gut le æjgát
+Jus duv mánán li sierra hásstalusá, le sujna riektá
+sierrapedagogalasj viehkev oadtjot.
+Mánájn le riektá viehkev oadtjot
+riegádime rájes, vájku mánájgárden vádtsá jali ij.
+Sierrapedagogalasj viehkke máhttá buojkulvissan liehket
+hárjjidallam, arvusmahttem jali doarjjo mánájgárde barggijda.
+Viehkke galggá liehket hiebadum duv máná dárboj milta.
+Jus dån jali iehtjáda gudi mánáv dåbddi lihpit mårålasj duv máná
+åvddånime birra, galggá suohkan ja PP-virgge árvustallat ja
+bagádallat máná dárboj birra.
+Åvddål gå duv mánná oadtju
+sierrapedagogalasj viehkev, galggá suohkan ájnnegismærrádusáv
+Majt mierkki
+Pedagogalasj - psykologalasj virgge (PP-virgge)
+Virgge mij bagádallá suohkanav hiebadime birra mánájda gænna li
+Ássjediehttelasj árvustallam
+Dokumænnta PP-virges mij vuoset jus mánná sierrapedagogalasj
+viehkev dárbaj, ja mij oajvvat makkir fálaldagá mánná, æjgáda jali
+mánájgárdde viertti oadtjot.
+Ájnegismærrádus
+Girjje suohkanis mij subtsas jus mánán le riektá sierrapedagogalasj
+viehkev oadtjot jali ij, ja gåktu viehkke galggá liehket.
+Dån máhtá
+agev ájnegismærrádusáv gujttit.
+Majt máhtáv suohkanis vuorddet?
+Sij galggi
+• duv oassálasstet ja dujsta gatjádit åvddål mærrádusájt
+mierredij duv máná birra
+• árvustallat jus duv mánná sierrapedagogalasj viehkev dárbaj
+• ánodit PP-virges ássjediehttelasj árvustallamav jus dån
+gatjáda, jali jus suohkana jali mánájgárde milta le dárbbo
+sierrapedagoglasj viehkev
+• mierredit ájnegismærrádusáv mij subtsas jus oahppe galggá
+sierrapedagogalasj viehkev oadtjot jali ij, ja gåktu viehkke
+galggá liehket.
+• Sierrapedagogalasj viehkev vaddet mánnáj nav gåk le
+tjielggidum ájnegismærrádusán.
+• Bærrájgæhttjat vaj tjálálasj diedádus dagáduvvá
+sierrapedagogalasj viehke ja máná åvddånahttema birra akti
+jahkáj
+Majt máhtáv mån dahkat?
+Dån gut le æjgát
+• máhtá gájbbedit suohkan galggá guoradallat jus duv mánná
+sierrapedagogalasj viehkev dárbaj
+• galga oasev válldet ja guorrasit åvddål suohkan ánot PP-
+virgge galggá guoradallat mánáv
+• galga oasev válldet ja guorrasit åvddål suohkan mierret
+sierrapedagogalasj viehkev mánnáj
+• galga tjálálasj diedádusáv oadtjot akti jahkáj máná
+sierrapedagogalasj viehke birra ja árvustallamav máná
+åvddånahttema birra.
+• Máhtá gujttit jus mánná ij sierrapedagogalasj viehkev oattjo
+• Máhtá gujttit sisano, tjadádime jali viehke organiserima birra
+Mån sidáv ienep diehtet!
+Dån máhtá låhkåt ienebuv sierrapedagogalasj viehke
+birra www.udir.no/tidliginnsats ja www.fubhg.no.
+Dát diehto dåssju
+dárogiellaj gávnnu.
+PP-dievnastus ja sierraåhpadibme
+Jus duv mánán ij la nuoges ávkke dábálasj åhpadimes, de soajttá sujna l riektá sierraåhpadibmáj.
+Sierraåhpadibme máhttá buojkulvissan liehket oahppe barggá ietjá oahppoulmij milta gå ietjá
+oahppe, jut lijgge åhpadiddje jali viehkkeåhpadiddje klássa oahppijt tjuovvu jali jut oahppe sierra
+vædtsagijt oadtju.
+Sierraåhpadibme galggá máná dárbojda hiebaduvvat.
+Jus dån jali nágin ietjes guhti mánáv dåbddå mårås jut mánán ij la nuoges ávkke åhpadimes,
+galggá skåvllå gæhttjalit duv mánnáj buorebut hiebadit.
+Jus dat ij la nuoges de hæhttu skåvllå ja
+PP-dievnastus árvustallat ja bagádallat máná dárboj birra, ja skåvllå hæhttu ájnegis mærrádusáv
+PP-dievnastus máhttá fágaj rastá aktan barggat bájkálasj dásen, degu varresvuohtadievnastusájn
+jali mánájsuodjalusájn, ja stáhta dásen degu Statpedajn jali Mánáj- ja nuorajpsykiatrijajn (BUP).
+PP-dievnastusán la sjávodisvuohtavælggogisvuohta.
+PEDAGOGALASJ-PSYKOLOGALASJ DIEVNASTUS (PP-DIEVNASTUS)
+Dievnastus mij rádijt vaddá skåvlåjda, suohkanijda ja fylkkasuohkanijda gåktu hiebadit mánájda,
+nuorajda ja ållessjattugijda gejn li sierralágásj dárbo.
+ÁSSJEDIEHTTE ÁRVUSTALLAM
+Dokumænnta PP-dievnastusás mij vuoset jus mánná sierraåhpadimev dárbaj, ja mij oajvvat
+makkir fálaldagá mánná, æjgáda jali mánájgárdde bierriji oadtjot.
+ÁJNEGIS MÆRRÁDUS
+Girjje skåvlås mij subtsas jus duv mánán la riektá sierraåhpadibmáj jali ij, ja gåktu viehkke galggá
+Besa ájnegis mærrádusáv gujttit.
+INDIVIDUÁLA ÅHPADIMPLÁDNA (IÅP)
+IÅP galggá vuosedit sierraåhpadime ulmijt ja sisanov ja la barggonævvon åhpadiddjijda
+Majt máhtáv skåvlås vuorddet?
+Skåvllå galggá
+• gáhttit jut gájkka la mánnáj buorren
+• duv oassálasstet ja dujsta gatjádit åvddål mierredi juojddáv duv máná birra
+• mánájn ja æjgádij ságastit, ja máná kárttit dárbo milta
+• gåhttjot PP-dievnastusáv ássjediehtte árvustallamav dahkat jus dav ánoda, ja jus skåvlå mielas
+mánná sierrapedagogalasj viehkev dárbaj
+• ájnegis mærrádusáv mierredit mij javllá jus mánná galggá sierraåhpadimev oadtjot jali ij, ja
+gåvvidit gåktu åhpadibme galggá liehket
+• mánnáj sierraåhpadimev vaddet navti gåktu la ájnegis mærrádusán ja IÅP:an gåvviduvvam
+• dahkat tjálalasj rapportav sierraåhpadime birra ja máná åvddånahttema birra akti jahkáj
+• bærrájgæhttjat jut dån ja duv mánná oadtjobihtte diehtet mij árvustallam karakteraj ja daj dagi
+nuorajskåvlån merkaj, åvddål mierredihppe.
+Majt máhtáv dahkat?
+Dån gut la æjgát
+• máhtá gájbbedit skåvllå galggá guoradallat jus duv mánná sierraåhpadimev dárbaj
+• ságastallat duv juorrulime birra PP-dievnastusájn ja skåvlåjn åvddål vuoseduvvá
+• galga oasev válldet ja guorrasit åvddål skåvllå PP-dievnastusáv gåhttju duv mánáv guoradallat ja
+árvustallat
+• galga oasev válldet ja guorrasit åvddål skåvllå mierret sierraåhpadimev duv mánnáj vaddet
+• galga akti jahkáj tjálalasj diedádusáv oadtjot máná sierraåhpadime birra ja árvustallamav máná
+åvddånahttema birra
+• besa gujttit jus mánná ij sierraåhpadimev oattjo
+• besa gujttit sierraåhpadime sisanov, tjadádimev ja organiserimav
+• besa mierredit jus duv mánná galggá árvustaláduvvat karakteraj dagi nuorajskåvlån daj fágajn
+gånnå oadtju sierraåhpadimev
+udir.no/tidliginnsats
+Julevsámegiellaj / lulesamisk
+Æjgádijda gejna li máná 5., 8. ja 9. jahkedásen
+Ma li nasjonála gæhttjalime,
+ja manen dákkár gæhttjalime li?
+árvustallat jus skåvllå vuorbástuvvá
+oahppij vuodulasj tjehpudagáv
+låhkåmin ja riekknimin åvddånahttet.
+Dát aj gullu åsijda ieñilsgiela fágas.
+Oahppoplánan li oahppe vuodo
+tjehpudahkan máhttet:
+•njálmálattjat åvddånbuktet
+•tjálalattjat åvddånbuktet
+•låhkåt
+•riekknit
+•digitála ræjdojt adnet
+Dá tjehpudagá li ájnnasa gájkka fágaj
+åhpadibmáj ja åvddånahttemij, ja
+li vuodon dasi gåktu oahppe galggi
+skåvlån ja maññela iellemin rijbbat.
+Gæhttjalime riekknimin ja låhkåmin
+ælla gæhttjalime dáro ja matemátihkka
+fágajn, ájnnat li låhkåm ja riekknim
+vuodulasj tjehpudagá hárráj
+gájkka fágaj gasskasasjulmijda,
+ájnnat gå dåssju avta fágan -
+ieñilsgielan - ja dahkamusá
+tjalmostibme le låhkåmdádjadussaj,
+báhkoboanndudahkaj ja grammátihkkaj.
+Skåvllå hæhttu diedojt gæhttjalimijs
+ávkástallat ietjá diedoj gáktuj
+oahppij birra.
+Gæhttjalime galggi
+boahtet ávkken ájnegis oahppe
+åvddånibmáj aktisasjbargo baktu
+åhpadiddjijn, oahppijn ja æjgádij/
+åvdåsvásstediddjijn.
+Gæhttjalimij båhtusa vaddi aj diedojt
+majt skåvlå, suohkana, ja guovdásj
+oajválattja máhtti ávkástallat
+åhpadime kvalitehtav buoredittjat.
+Nasjonála gæhttjalime li akta
+dájs árvustallamvuogijs nasjonála
+árvustallamvuogádusán.
+Gudi galggi gæhttjalimijt tjadádit,
+ja makkár gæhttjalimev galggi
+oahppe tjadádit?
+tjadáduvvat 5., 8. ja 9. jahkedásen
+Oajvvenjuolgadussan
+le jut gæhttjalime li bákkulattja gájkka
+Dájs bessat le ráddjidum.
+Bessat máhtta dåssju jus
+- Oahppe gejn li rievtesvuoda
+sierraåhpadibmáj jali åhpadussaj
+sierra giellaåhpadibmáj oahppijda
+gielalasj unneplågojs,
+ja goassa
+- le tjielgas jut gæhttjalime e
+åhpadibmáj vájkkuda.
+Goappátja ævto láhkatjállusin hæhttuji
+dievdeduvvat jus skåvllå galggá
+bessam-mærrádusáv dahkat.
+Juska ájnegis oahppen le rievtesvuohta
+bessat, de máhttá oahppe iesj jali
+åvdåsvásstediddje mierredit jus oahppe
+huoman galggá gæhttjalimev tjadádit.
+Oahppe 5. ja 8. jahkedásen galggi
+gæhttjalimijt tjadádit låhkåmin,
+riekknimin ja ieñilsin.
+gæhttjalimijt tjadádit låhkåmin ja
+riekknimin.
+Dá gæhttjalime li sæmmi
+gå 8. jahkedáse gæhttjalime.
+Gæhttjalime ieñilsin ja riekknimin
+li elektråvnålasj gæhttjalime.
+Gæhttjalime låhkåmin li páhppárijn.
+Makkár dahkamusájt galggi oahppe
+tjoavddet?
+Gæhttjalime li muhtem rádjáj
+válljimmáhttem dahkamusá ja
+muhtema li rabás dahkamusá.
+Rabás dahkamusájn galggi oahppe
+vásstedit ietjasa bágoj jali tállaj, madin
+válljimmáhttem dahkamusájn galggi
+oahppe avtav moattes gatjálvisájs
+Gæhttjalime båhtusa galggi máhttet
+diedojt vaddet oahppij tjehpudagáj
+dásev.
+Gæhttjalime li dan diehti navti
+dagádum jut li álkke, gasskamudduj ja
+gassjelis dahkamusá.
+Næhttabielen www.udir.no gávnnuji
+buojkulvisá dahkamustjerdajs ma
+aneduvvi nasjonála gæhttjalimijn.
+Dánna aj gávnnuji åvdebuttjas
+elektråvnålasj dahkamusá ieñilsin ja
+Guhti oadtju gæhttjalimij båhtusijt
+diehtet?
+Oahppe ja æjgáda oadtju åhpadiddjes
+diehtet gå gæhttjalime båhtusa li
+gárvvása.
+usdirektoráhtta ij almoda ájnegis
+skåvlå båhtusijt.
+Båhtusa suohkanijs
+ja fylkkasuohkanijs almoduvvi
+skåvllålinkan:
+www.skoleporten.udir.no
+Ájnegis skåvlåj båhtusa li rahpasa
+rektorijda ja skåvllåæjgádijda
+(suohkanijda).
+Dá båhtusa galggi
+aneduvvat vuodon buoredittjat
+åhpadime kvalitehtav.
+Åhpadiddjijn ja skåvlåjn li sjávodisvælggo
+ájnegis oahppe båhtusijs.
+Ienep diedojt?
+Válde aktijvuodav skåvlåjn jus dujna li
+gatjálvisá nasjonála gæhttjalimij birra.
+Máhtá ienebuv nasjonála gæhttjalimij
+birra låhkåt Åhpadusdirektoráhta
+næhttabielen:
+Goassa galggi gæhttjalime
+tjadáduvvat?
+tjadáduvvat 37. vahkos 45. vahkkuj.
+Oahppijn gejn ælla máhttelisvuoda
+nasjonála gæhttjalimijt tjadádit
+mierredum gæhttjalimbiejve, galggi
+fálaldagáv oadtjot maññela oadtjot
+Vahkko:
+Gæhttjalibme ja dásse:
+Gæhttjalimtjærdda:
+gasskabiejve 14.9.
+páhpergæhttjalibme
+Ieñilsin 5. jahkedásse
+elektr.gæhttjalibme
+Ieñilsin 8. jahkedásse
+Riekknimin 5. j.d.
+Riekknimin 8. ja 9. j.d.
+Gæhttjalimájgge le 90 minuhta låhkåmin ja riekknimijn, madin gæhttjalimájgge ieñilsin le 60 minuhta
+Magnolia design as
+Schweigaards gate 15 B
+Utgitt juli 2011
+Ma li nasjonála gæhttjalime, ja
+manen dákkár gæhttjalime li?
+Oahppoplánan li oahppe
+vuodotjehpudahkan máhttet:
+• njálmálattjat åvddånbuktet
+• tjálalattjat åvddånbuktet
+• låhkåt
+• riekknit
+• digitála ræjdojt adnet
+Dá tjehpudagá li ájnnasa gájkka
+fágaj åhpadibmáj ja åvddånahttemij,
+ja li vuodon dasi gåktu oahppe galggi
+låhkåmin ælla gæhttjalime dáro ja
+matemátihka fágajn, ájnnat li låhkåm
+ja riekknim vuodulasj tjehpudagá
+hárráj gájkka fágaj gasskasasjulmijda,
+báhkobåndudahkaj ja grammátihkkaj.
+Skåvllå hæhttu diedojt
+gæhttjalimijs ávkástallat ietjá diedoj
+gáktuj oahppij birra.
+Gæhttjalime
+galggi boahtet ávkken ájnegis oahppe
+Gudi galggi gæhttjalimijt tjadádit, ja
+makkár gæhttjalimev galggi oahppe
+tjadádit?
+tjadáduvvat 5., 8. ja 9. jahkedásen.
+Oajvvenjuolgadussan le gájkka oahppe
+galggi dájt tjadádit.
+Bessat máhtta dåssju jus:
+• oahppe gejn li rievtesvuoda
+sierra giellaåhpadibmáj
+ja goassa le sæmmibuohta
+• tjielgas jut gæhttjalime e vuojga
+åhpadibmáj vájkkuda
+oahppe iesj jali åvdåsvásstediddje
+mierredit jus oahppe huoman galggá
+9. jahkedásen galggi nasjonála
+gæhttjalimijt låhkåmin ja riekknimin
+Dá gæhttjalime li sæmmi gå
+8. jahkedáse gæhttjalime.
+Oahppe 5., 8. ja 9. jahkedásen
+gejn le nuorttasámegiella vuostasj
+giellan galggi gæhttjalimijt tjadádit
+nuorttasámegielan.
+Oahppe 5., 8. ja
+9. jahkedásen gejn le nuortta-, oarjjel-
+ja julevsámegiella vuostasj giellan
+galggi nasjonála gæhttjalimijt tjadádit
+máhttet diedojt vaddet oahppij
+tjehpudagáj dásev juohkka
+tjehpudakdáses.
+Gæhttjalime li
+dangas diehti navti dagádum jut li
+álkes, gasskamudduj ja gassjelis
+dahkamusá.
+Åhpadusdirektoráhta næhttabielen
+gávnnuji buojkulvisá dahkamustjerdajs
+ma aneduvvi nasjonála gæhttjalimijn.
+Dánna aj gávnnuji elektråvnålasj
+dahkamusá ieñilsin ja riekknimin
+åvdebuttjajs.
+Gudi oadtju gæhttjalimij båhtusijs
+diehtet båhtusijt gæhttjalimijs gå da li
+Båhtusa suohkanijs ja
+fylkkasuohkanijs almoduvvi mijá
+næhttabielen Skoleporten.
+Mij ep
+almoda ájnegis skåvlåj båhtusijt.
+Skåvlå ja suohkana máhtti válljit jus
+almodi ietjasa båhtusijt.
+Almulasjvuodaláhka gájbbet jut
+hæhttup almodit skåvlåj båhtusijt
+gå gatjálvis boahtá bessat gæhttjat.
+Ájnnat majt ij oattjo, le dalloj gå
+ájnegis oahppe máhttá dåbdijduvvat.
+Dajnas máhttá gávnnat ájnegis
+skåvlåjs båhtusijt moatten avijsájn ja
+næhttabielijn.
+rektorijda ja suohkanijda.
+Dá båhtusa
+galggi aneduvvat vuodon buoredittajt
+Åhpadiddjijn ja skåvlåjn li sjávodis-
+vælggo ájnegis oahppe båhtusijs.
+Jus ienep diedojt sidá:
+Válde aktijvuodav ietjat skåvlåjn.
+Ienebuv máhtá låhkåt mæhttabielijn:
+www.udir.no/skoleporten
+Gæhttjalime galggi tjadáduvvat 37.
+vahkos 46. vahko loahppaj
+fáladagáv oadtjot maññela oadtjot
+Biejve/biejvijt:
+Makkár gæhttjalime:
+Gasskabiejve 12.09.
+jahkedásse
+Ragátmáno 17.-21.b.
+Elektr.
+gæhttjalime
+Ragátmáno 24.-28.b.
+Gålgådismáno 15.-19.b.
+Gålg.máno 22. biejves gitta
+basádismáno 2. bæjvváj
+Gæhttjalimájgge låhkåmin ja riekknimin le 90 minuhta, madin ieŋgilsgæhttjalibme vihpá 60 minuhta.
+Ålgusvattedum biehtsemánon 2012
+Æjgádijda gejn li máná 5., 8. ja 9. dásen
+Ma li nasjonála gæhttjalime, ja manen
+li miján nasjonála gæhttjalime?
+Nasjonála gæhttjalime galggi árvustallat
+makta skåvllå vuorbástuvvá oahppe
+vuodomáhtov låhkåmin ja riekknimin
+ja muhtem mudduj ieŋŋilsgielan
+Vuodulasj máhto li:
+• digitála nævojt adnet
+Dá tjehpudagá li ájnnasa oahppamij
+ja åvddånahttemij juohkka fágan ja
+li ájnnasa mij guosská gåktu oahppe
+skåvlån rijbbi, ja maŋŋela iellemin.
+ælla gæhttjalime fágajn dárogiella,
+sámegiella ja matematihkka, ájnat
+låhkåm ja riekknim vuodulasj máhtton
+fágaj rastá.
+Ieŋŋils gæhttjalime
+tjalmostahttá låhkåmdádjadusáv,
+báhkoboanndudagáv ja grammatihkav.
+Skåvllå hæhttu gehtjastit diedojt
+gæhttjalimijs aktan ietjá diedoj oahppij
+Gæhttjalime galggi ávkken ájnegis
+oahppe åvddånahttemij aktisasjbarggon
+åhpadiddje, oahppe ja ållessjattuga
+Gudi galggi gæhttjalimijt tjadádit ja
+makkár gæhttjalimijt galggi oahppe
+válldet?
+Nasjonála gæhttjalime tjadáduvvi 5., 8.
+ja 9. dásen.
+Oajvvenjuolgadus le gájka
+oahppe galggi oassálasstet.
+Ierit bessam
+rektoris mierreduvvá.
+Máhttá bessat jus
+• le oahppe guhtimuttjan le riektá
+sierraåhpadibmáj jali oahppe riektájn
+sierra dárogielåhpadibmáj,
+ja gånnå sæmmi båttå
+• le tjielgas gæhttjalimbåhtusa e heva
+åhpadimev vájkkuda
+Vájku oahppen le riektá bessat,
+de máhttá oahppe iesj jali dådja
+æjgádin ajtu mierredit oahppe galggá
+5. ja 8. dáse oahppe galggi nasjonála
+riekknimin ja ieŋŋilsgielan.
+Oahppe 9.
+dásen galggi nasjonála gæhttjalimijt
+tjadádit låhkåmin ja riekknimin.
+Dá
+gæhttjalime li sæmmi degu 8. dáse
+Oahppe 5., 8. ja 9. dásen gejn le nuortta-,
+oarjje- ja julevsámegiella vuostasjgiellan
+galggi tjadádit nasjonála gæhttjalimijt
+Ieŋŋils ja riekknim li elektråvnålasj
+Låhkåmgæhttjalime
+tjadáduvvi páhppára nanna.
+Makkir dahkamusá galggi oahppe
+Gæhttjalime li moaddaválljimdahka-
+musá ja rabás dahkamusá.
+dahkamusájn galggi oahppe ietjasa
+bágoj jali tállaj vásstedit, madi
+moaddaválljimdahkamusá galggi
+oahppe válljit avtav jali moadda
+Gæhttjalime båhtusa galggi vaddet
+diedojt oahppij birra juohkka dásen.
+Danen li gæhttjalimijn álkkes, mutták ja
+gássjelis dahkamusá.
+Oahppodirektoráhta næhttabielijn
+ma nasjonála gæhttjalimijn aneduvvi.
+Dánna gávnnuji aj åvdep elektråvnålasj
+dahkamusá ieŋŋilsgielan ja riekknimin.
+Gudi bessi båhtusijt ávkkit?
+Oahppe ja æjgáda galggi diedov
+åhpadiddjes oadtjot gæhttjalime
+båhtusij birra gå da li gárvvása.
+Suohkanij ja fylkaj båhtusa almoduvvi
+mijá næhttabielen Skoleporten.
+Ep
+skåvlåj båhtusijt almodi.
+Skåvlå ja
+suohkana máhtti válljit ietjasa båhtusijt
+almodit.
+Almodimláhka gájbbet hæhttup
+skåvlåj båhtusijt vaddet gå gatját
+bessat oahpásmuvvat.
+Ájnna
+tjuoldos le jus ájnegis oahppe máhtti
+identifiseriduvvat.
+Danen gávnná ájnegis
+skåvlåj båhtusijt avijsajn ja næhttabielijn.
+Rektor ja suohkan bessi skåvlå båhtusijt
+gæhttjat.
+Dá båhtusa galggi aneduvvat
+váj oahppe oahppamav buoret.
+Åhpadiddje ja skåvllå e besa ájnegis
+oahppe båhtusijt almodit.
+Válde aktijvuodav duv skåvlåjn.
+Lågå ienebut dáppe:
+http://skoleporten.udir.no/
+Gæhttjalime tjadáduvvi 37. vahko
+rájes gitta vahkkuj 44
+Oahppe gudi e besa nasjonála
+gæhttjalimijt tjadádit mierredum
+gæhttjalimbiejve, galggi bessat
+gæhttjalimijt maŋŋela tjadádit.
+Vahkko
+Gæhttjalibme ja dásse
+Gæhttjalimsládja
+Gasskavahko ragátm.
+Låhkåm 5., 8. ja 9. dáse
+Ragátmáno 16.-20. b.
+Elektråvnålasj
+Ragátmáno 23.-27. b.
+Gålgådismáno 14.-18. b.
+Gålgådism.
+- basádism.
+Riekknim 8. ja 9. dáse
+Låhkåma ja riekknima gæhttjalimájgge le 90 minuhta, madi ieŋŋils gæhttjalimájgge le 60 minuhta.
+Biehtsemánon 2013
+Gidá guoradallamgæhttjalimij birra
+2014 gidá galggi 1., 2. ja 3. dáse oahppe
+tjadádit guoradallamgæhttjalimijt
+låhkåmin ja riekknimin.
+Guoradallamgæhttjalime galggi skåvlås
+ja åhpadiddjijs aneduvvat oahppijt
+gávnatjit gudi duodde viehkev dárbahi
+daj vuostasj skåvllåjagijn.
+Ienemus
+oahppe sjaddi stuoramus oasev
+gæhttjalimes gæhppadit tjadádit, ja
+soajttá moaddásij mielas la álkke.
+diehti ij sjatta gæhttjalibme ållo diedojt
+vaddet daj oahppij birra gejna li buorre
+tjehpudagá.
+Dahkamusá riekknimin máhtti liehket
+buojkulvissan tállajt låhkåt, tállajt
+stuorrudagá milta tjuolldet, tállagárggájt
+ållidit ja plussajn ja minusijn riekknit.
+Låhkåmin máhtti liehket buojkulvissan
+bokstávajt tjállet, bágojt låhkåt ja
+gárgadisájt låhkåt.
+Gæhttjalime låhkåmin ja riekknimin ælla
+gæhttjalime dárogiela ja matematihka
+fágajn, ájnat vuodulasj tjehpudagájs
+fágaj gaskan.
+Oahppoplánan li vuodulasj
+tjehpudagá návti defineriduvvam:
+• máhttet låhkåt
+• máhttet tjállet
+• máhttet riekknit
+Gájka oahppe galggi tjadádit
+Gájka oahppe galggi bákkulasj
+guoradallamgæhttjalimijt tjadádit.
+Oahppe gudi li ierit gæhttjalimbiejven,
+galggi oadtjot fálaldagáv gæhttjalimev
+maŋŋela tjadádit.
+Gávnnuji sierra bessamnjuolgadusá ma
+guosski guoradallamgæhttjalimijda.
+Juska oahppe dævddá ævtojt besatjit,
+de máhttá oahppe iesj jali suv æjgáda
+huoman mierredit oahppe galggá
+Bákkulasj guoradallamgæhttjalime
+Bákkulasj guoradallamgæhttjalime li:
+• Låhkåmin 1., 2. ja 3. dásen
+• Riekknimin 2. dásen
+Luojvoj guoradallamgæhttjalime
+Bákkulasj guoradallamgæhttjalimijda
+duodden, fállá Åhpadusdirektoráhtta
+luojvoj guoradallamgæhttjalimijt.
+skåvllå jali skåvllåæjgát vállji luojvoj
+guoradallamgæhttjalimijt tjadádit, de
+galggi gájka oahppe gudi li dan guoska­
+vasj dásen gæhttjalimev tjadádit.
+fáladuvvi:
+• Riekknimin 1. ja 3. dásen
+Båhtusa ja oatsodibme
+Guoradallamgæhttjalimij båhtusa e
+galga Åhpadusdirektoráhttaj diede­
+duvvat jalik aneduvvat skåvlåjt,
+suohkanijt jali fylkajt buohtastahtátjit.
+Båhtusa galggi vuostatjin sisŋelt skåvlåjn
+aneduvvat åhpadimev hiebadittjat, vaj
+da oahppe gudi dav dárbahi galggi
+ienep bagádallamav ja dårjav oadtjot.
+Tjáledum le bagádimtjálos åhpadid­
+djijda, mij tjielggi gåktu gæhttjalime
+båhtusa máhtti klássalanján
+gåtseduvvat.
+Jus båhtusa gæhttjalimes vuosedi muh­
+tem oahppe duodde viehkev dárbaj, de
+galggi æjgáda diededuvvat gæhttjalimij
+båhtusij birra maŋŋel gå li tjadáduvvam.
+Galggi aj oadtjot diehtet makkir dåjma
+jåhtuj biejaduvvi.
+Æjgáda máhtti skåvlåjn
+guládállat jus li gatjálvisá.
+Ienep diedo
+Ienep diedojt guoradallamgæhttjalimij
+hárráj gávna næhttabielen
+http://www.udir.no/Vurdering/
+Kartlegging­gs/
+Máhttolåpptima oahppopládna­
+tjoahkkev gávna næhttabielen
+http://www.udir.no/Lareplaner/
+Kunnskapsloftet/
+Diedo 2014 gidá guoradallamgæhttjalimij hárráj
+Dásse
+Gæhttjalibme
+Bákkulasj/luojvoj
+1. dásse
+Låhkåm
+Bákkulasj
+2. dásse
+3. dásse
+Riekknim
+Luojvoj
+Skåvllå/skåvllåæjgát vállji iesj goassa gæhttjalibme galggá tjadáduvvat, mierredum gæhttjalimgávda birán.
+Diedo guoradallamgæhttjalimij hárráj gidá 2014
+Æjgádijda gejna li máná 1., 2. ja 3. dásen
+Utdanningsspeilet
+GIVSEDIME HIEREDIBME
+MÁNÁJ GÁRDEN ÁLGGÁ
+Mánáj soapptsom -
+ållessjattugij duogen
+Åvddåbáhko
+Vargga
+gájka
+smáv
+máná
+Vuonan li mánájgárden åvddål
+skåvllåj álggi, ja moadda smáv
+máná li ienemus oasev árkka-
+biejves dijáj siegen gudi dåppe
+barggabihtit.
+Dij gasskavuodajt
+tsieggibihtit mánájda ja dahka-
+bihtit bargov mij le ájnas juohkka ájnna mánnáj.
+Dij lihpit guovdásj huksoulmutja mánájda gudi
+oahppi gå ståhki, ja ståhki gå oahppi.
+Dijáj siegen
+galggá siján hukso- ja oahppambirás mij le jasska
+ja mij sæmmi båttå hásstal sijájt ådå lávkijda ja
+væráldav guoradallat.
+Ietjá ulmutjij siegen liehket le ájnas mánáj
+åvddånahttemij ja oahppamij.
+Mánájgárden
+galggi máná bessat ståhkat ja ietjasa åvddå-
+nahttet iehtjádij siegen jasska birrasin.
+bagádalle sisadno le gåktu dij gudi lihpit bargge
+máhttebihtit mánáj sosiála åvddånahttemav
+doarjjot ja buorre psykososiála birrasav mij
+givsedimev ja illastimev hieret.
+Sávav sjaddá
+ávkken ja arvusmahttá árkkabiejven.
+Jáhkáv
+tjiehpes bargge gudi ulmij gáktuj ja systemáhta-
+lattjat aktan barggi, máhtti viehkken mánájda
+jasska, buorre ja hávsskes mánnávuodav
+hábbmit mánájgárde aktijvuodan.
+Sávav vuorbev dán bargguj mij le akta
+mánájgárde ájnnasamos dahkamusájs.
+Dag Thomas Gisholt
+Direktørra
+Bagádalle sisadno ja ulmme
+Gåktu bargge máhtti vuogas psykososiála
+birrasa vuoksjuj barggat
+Gasskavuohta ja aktijvuohta mánáj gaskan
+Ráddnavuohta
+Sosiála máhtto
+Guládallamijn ja gielajn barggat
+Aktisasjbarggo mánájgárde ja sijda gaskan
+Barggij aktisasjbarggo buorre mánájgárddebirrasa gáktuj
+Mánájgárdij sisano ja dahkamusáj rámmaplána milta
+galggá mánájgárdde mánájda fállat hukso- ja oahppam-
+birrasav mij le mánájda buorren.
+Hukso mánájgárden
+sisadná sihke barggij ja mánáj gasskavuohtaj ja mánáj
+hukso guhtik guojmestisá.
+Mánájda vaddet vejulasjvuo-
+dav huvsov vuosstáj válldet ja vaddet le sosiála máhto
+vuodo ja le ájnas oassen iellemájge oahppamis.
+Rámmapládna javllá mánájgárden le... sebrudakdahka­
+mus badjelgæhttjamav ja givsedimev árrat hieredit ja
+vijddábut javllá ... sosiála máhtto le viehka ájnas vaj
+hieret gássjelisvuodajt dagu badjelgæhttjam ja givse­
+dibme.
+Mánájgárden galggi máná liehket oassen jasska
+aktijvuodas.
+Dåppe galggi nubbe nuppe siegen liehket
+ja sosiála máhtov åvddånahttet.
+Danen le dán bagádalle
+sisadno åvdemusát gåktu galggá jasska psykososiá la
+birrasav ásadit.
+Navti bessi máná jasska birrasin åvddå-
+nahttet hásstalusáj ma li ájnegis mánnáj hieba duvvam.
+Guovdátjin le gæhttjalit gåvvidit gåktu ållessjattuga
+mánájt doarjji gå mánájgárddeárkkabæjvv áj oassálassti,
+aktijvuodav tjadni nubbe nubbáj, aktan ståhki ja rádnas-
+talli.
+Æjgáda javlli sij ienemus oassáj li dudálattja dajna
+fálaldagájn majt máná mánájgárden oadtju.
+Valla gå
+mánájgárddemánájs iesj gatját gåktu sijáj manná, de
+muhtema sijájs vásstedi e soaptso, jali vásedi návrodi-
+mev jali vájvedimev mánájgárden.
+Báhtja javlli binne-
+but soapptsu gå næjtso (Nordahl 2012).
+Árkkabiejven
+muhttijn tsaggáni dile ma li báktjasa jali gássjela ájne-
+gis mánnáj.
+Duola dagu de mánájgárddemáná muhttijn
+rijddali ståhkusij badjel, ja rijddali gudi galggi duov ja
+dáv rollav stågadijn.
+Vásedi e besa ståhkamij oassálass-
+tet jali e besa dåj iehtjádij siegen liehket.
+Danen soajtti
+máná hådjånit, e rat soaptso jali dåbddi ietjas návro-
+dum ja vájvedum jali ålgus stieggidum.
+Ájnegis máná
+vásádus jur dákkir dáhpádusájs árkkabiejven le ållu
+vuodulasj.
+Dáv hæhttuji bargge gáhttit ja duodaj váll-
+det.
+Bagádalle sisadno le ållo dan birra gåktu bargge
+mánájt ja sijáj gasskavuodajt gehtjadi ja gåktu iesj
+máhtti buorep láhkáj viehkedit mánáj rádnastalla-
+mav duola dagu ståhkadahttijn.
+Dáv i makkirak láhkáj
+hæhttu tjuov vot, valla galggá liehket doarjjagin bargon.
+Bagádalle oajvvat ja rádijt vaddá ja konkrehta buojkulvi-
+sájt buktá.
+Mánájgárdde galggá mánájda jasska birrasav vaddet
+ja sijájt fysihkalasj ja psyhkalasj vahágahttemis suod-
+djit.
+Bargge galggi mánájt várajda válldet, sebradahtte
+birrasav hábbmit ja barggat dan vuoksjuj jut udnásj
+mánájgárddemáná e galga illastuvvat jalik iehtjádijt
+illastit idet.
+Rámmaplánan tjuodtju: Mánáj iesjdåbdo
+illastibme le sivvan gå givset, ij iehtjádijs berusta, ja
+gå empatija vájllu.
+Mánájgárdde galggá buorre dagojt
+åvdedit ja barggat dan vuoksjuj jut nievres dago
+e åvddå na jalik biso.
+Mánáj vuododárbo mánájgárden li hukso, jasska-
+vuohta, vieledibme ja aktijvuohtaj gullut, ja aktan le
+barggij duogen viehkedit jut máná oadtju dájt vuodu-
+lasj dárbojt gåbtjådum.
+Mánáj soajttá viehka ávkken jus
+li mánájgárdijn majn le alla dásse, duola dagu sosiála
+máhto ja ráddnavuoda gáktuj, ja ávkke lassán kvali-
+tehta milta.
+Ij aktak máhte mánájgárdev buorren dahkat
+aktu.
+Ájnas le mánáj åvddånahttemij ja soapptsomij jut
+gájka bargge, dán bagádallen ållessjattugin ja æjgádin
+gåhtjoduvvam, viehkedi ja aktan barggi vaj åvddånahttá
+mánájgárdev buorre kvalitehtajn.
+Rámmapládna åvdet man ájnnasa ållessjattugij guotto,
+máhto ja tjehpudagá mánájt iejvvit, dádjadit ja bajás-
+giesset li, ja danna le sihke dálla-ja-dáppe-perspektijvva
+ja boahtteájge perspektijvva.
+Guottoj tsieggima bargo
+baktu ja konkrehta aktisasjbargo baktu sijdaj siegen
+galggi mánájgárde bargge hábbmit jasska, sebradahtte
+ja arvusmahtte mánájgárddebirrasav mij givsedimev
+MÁNÁJ SOAPPTSOM - ÅLLESSJATTUGIJ DUOGEN
+hieret.
+Dán bagádalle sisadno li iesjguhtik vuoge gåktu
+dåhku ållit.
+Gå galggá mánájgárde bargo kvalitehtav
+buoredit de le ájnas ietjas praksisav iehtjádij siegen
+ájádallat ja árvustallat, divudit ja ulmij gáktuj barg-
+gat.
+Dahkamusá duon bajelttjállaga vuolen Oajvvadusá
+ájádalla mij ja aktisasjbargguj li dagu álggon ja arvus-
+mahttemij dán bargguj.
+Mánájgárdde galggá givsedimev hieredit,
+valla mij le dal ájn givsedibme?
+Givsedibme iesjguhtik láhkáj defineriduvvá,
+valla muhtem oase iesjguhtik definisjåvnåjs li jut
+• da li negatijva, fysihkalasj jali psyhkalasj dago
+majt akta jali moattes nágin iehtjádij dahká/dahki
+• sån guhti návroduvvá, hárdeduvvá jali ålgoduvvá,
+ij gåsik besa danen gå oassen le muhtem
+aktijvuodas mav iesj ij le válljim
+• gássjel le ietjas bælostit gå ælla sæmmi
+fámo dagu dåj iehtjádijn
+Muhtema duoddiji
+• dago galggi gærdoduvvat vissa ájge bále
+ja guhkev vihpat
+• dago li plánidum jali vasje
+Gå mánáv iejvviv, de ulmutjav iejvviv.
+Anne-Cath Vestly
+Bargge tsieggiji gasskavuodajt mánájda
+Moadda mánájda le mánájgárddáj álgget viehka
+stuor ra målssom.
+Bargge hæhttuji mánájt viehkedit
+dán ådå, sosiála aktijvuohtaj hárjjánit.
+Ájnas le bargge
+dættov biedjá juohkka ájnna mánnáj oahpásmuvvat.
+Ållessjattuga hæhttuji ájnegisáv vuojnnet, ja liehket
+gierddisa juohkkahattjajn.
+Smáv máná dárbahi stuo-
+ves dilev, suojev ja jasskavuodav gå galggi iehtjádij
+lahka lieh ket.
+Danen máná dárbahi liekkos, sensitijva
+ja arvus mahtte huvsov mánájgárde barggijs.
+Buorre
+vásádusá jasska gasskavuodaj baktu nanniji máná
+iesjdåbdov, soapptsomav laset ja buoredi vuogas åvddå-
+nahttemav.
+Gå mánná dåbddå ietjas jasskan ja buora-
+git várajda válde dum, de le oahppama ja nagádime
+vuodo buoremus.
+Mánáj ja ållessjattugij gasskavuohta
+ja mánáj gaskanisá li guovdátjin jus galggá mánájda
+vuogas psykososiála mánájgárddebirrasav åvddånahttet
+ja sihkarasstet.
+Bargge galggi juohkka mánáv giehtadal-
+lat subjæktan ietjas iellemin, ja sujna le riektá ietjas
+sierra vásádusværáldij, ja galggá bessat ietjas árkka-
+biejvev vájkkudit (Bae, 2009).
+Bargge galggi ájnegis
+mánáv vieledit sæmmi båttå dagu dåjmalattjat barggi
+vaj juohkkahasj mánájs galggá dåbddåt buorre aktisasj-
+vuohtaj gullu.
+Givsedime hieredime barggo mánájgárden álggá
+Givsedibme ájnegattjav illas ja dat le vuosstáj riektáj
+vieleduvvat ja jasska liehket.
+Mánájgárdde le ájnas
+arena gånnå máhttá illastimev hieredit.
+Bargge hæhttuji
+doarjjot gå máná gasskavuodajt tsieggiji, rádnastalli ja
+åttjudi ja vijddásappot åvddånahtti tjehpudagájt ma
+sijáj rádnastallamav jasskan ja buorren dahká.
+Mánáj
+sosiála åvddånahttemprosæssa galggá doarjoduvvat
+empáhtalasj ja oassálasste ållessjattugijs gudi li tjieh pe
+aktijvuodaj gáktuj.
+Bargge dåhkkidi mánáj vásádusájt
+gå iehtjádijt iejvviji, viehkedi daj birra ájádallat ja
+doarjju mánáj rievddam- ja åvddånahttemprosessajt.
+Ulmme le jasska ja vuogas psykososiála mánájgárdde-
+birás mij hieret nievres dábijt dabrijdimes ájge nalluj.
+Mánájgárdde mij åvdet buorre psykososiála birrasav,
+sæmmi båttå badjelgæhttjamav ja givsedimev hieret.
+Systemáhtalasj ja guhkesájggásasj
+bargos le ávkke
+Duodden jådediddjáj de hæhttu mánájgárddeæjgát
+aj psykososiála birrasav vuorodit.
+Bargge adni ietjasa
+tjoahkki dum máhtov ja fágalasj dádjadusáv gå plániji ja
+tjadádi dáv bargov man ulmme le mánáj sosiála åvddå-
+nahttemav doarjjot ja buorre psykososiála mánájgárdde-
+birrasav hábbmit.
+Dákkir sebradahtte birrasav dahkat
+buorij avtastallamvuogij soajttá sisadnet ájnegis máná,
+juohkusa mánájs jali ålles mánájgárddebirrasav.
+hæhttu juohkkahasj agev barggat guhka ájge nalluj.
+Jådediddjen le guovdásj roalla prosessa jådediddjen.
+Vaj galggá sihkarasstet barggo sjaddá systemáhtalasj ja
+guhkesájggásasj, de le ájnas bargov vuojnnusij buktet
+mánájgárde plánajn.
+Bargge hæhttuji bargov ålles ájge
+árvustallat.
+Máná dárbahi ållessjattugijt gudi li lahka
+Guotto mánájda guojmmealmatjin åvddån båhti gåktu
+bargge sijájt dåhkkidi.
+Máná dárbahi vuojnnut, gullut ja
+duodastusájt oadtjot.
+Tjiehpes, liekkos ållessjattuga gudi
+li lahka le mánáj soapptsoma vuodon mánáj gárden.
+Vuohke gåktu ållessjattuk mánáv vásstet ja duodas le
+viehka ájnas dasi gåktu mánná ietjas váset.
+ja máná aktijvuoda kvalitehtta le viehka ájnas.
+galgalulujin bæjválasj huvsov ja rutijnajt hiebadit vaj dá
+sjaddi hávsskes vásádusá ájnegis mánnáj.
+Ållessjattuk
+ávvudallá máná bierggima badjel suv siegen.
+Avta
+jagák Kim ja nielje jagák Ánná máhtte ba goarssástallat
+moattet smáv lávkes árkkabiejven, ja ájnas le duodastit
+máná ietjas, sierralágásj vásádusájt.
+Ållessjattuk guhti
+le sajenis duodas válldá dav majt mánná sisi buktá,
+dajna máná siegen joarkká ja vijmak hásstal mánáv vaj
+vil ienep buktá ja vejulasjvuoda lassáni.
+Gåktu bargge máhtti vuogas
+psykososiála birrasa vuoksjuj barggat
+Ållessjattuga li ehtalasj roallamodella mánájda
+Vuodulasj árvo mánájgárden li duola dagu aktij-
+vuohta, hukso, guojmmeåvdåsvásstádus, solidaritehtta,
+gierddis vuohta, vieledibme, avtaárvvo ja riektá liehket
+iesjguhtiklágásj.
+Juohkka barggen le, rållamodællan,
+sierralágásj åvdåsvásstádus mánájgárde árvvovuodov
+tjuovvot ja åvdedit.
+Sij galggi ájnegis mánáv doarjjot
+ja huksat duodden dasi jut hábbmiji jasska ja sæmmi
+båttå hásstaliddje sajev gånnå bæssá rádnastallat ja
+aktisasjvuohtaj gullut.
+Bargge bæjválattjat vuosedi sij
+mánájt vieledi ja gierddi.
+Vuojnnusij bukti juohkkahat-
+tjan le ietjanis árvvo ja riektá sierra vuojnojda.
+Navti
+ållessjattuga sjaddi ájnas åvddågåvven mánájda.
+Máná
+árrat ájttsi sij ælla sæmmilágátja ja ulmutjahtti iesjguhtik
+Álu dákkir ássjij birra oavdduhi ja ihkap muht-
+tijn nágin iehtjádav snivva gehtjadi, javlli juojddáv dån
+nuppe birra jali gatjádalli.
+Ållessjattuga hæhttuji mánáj
+gávnnusijt duodastit ja rahpasa liehket dáj sieradusáj
+Ságastit mánáj dan birra massta sij berusti,
+ja vaddit konkrehta vásstádusájt ma li hiebaduvvam
+mánáj álldarij ja man ålov dádjadi.
+De sjaddá álkkep
+mánájda dádjadit, ja navti ehtalasj diedulasjvuodav
+ja ietjasa ehtalasj guottojt åvddånahttet.
+Ållessjattugij
+diedulasjvuohta ietjasa ulmutjahttema gáktuj le ájnas
+gå galggi mánájda åvddågåvven liehket.
+Makta bargge
+guhtik guojmesa ja mánájt vieledi, boahtá åvddån gåktu
+nubbe nuppev giehtadalli ja adni.
+Máná vuojnni, gulli,
+ja ájttsi ienep gå ållessjattuga muhttijn jáhkki.
+hæhttuji bargge gáhttit majt javlli, ja gåktu gaskanisá
+ságasti gå máná li lahkusin.
+Buorre rollemodella e goas-
+sak vastet sáhkada avtak birra, lehkusa máná, æjgáda
+jali barggoguojme.
+Sij li empáhtalattja.
+Stuorra sieradus le mánás tjajmmat jali
+suv siegen tjajmmat
+Luondo bieles máná ájttsi gåktu ållessjattuga sijáj
+ulmutjahtti ja sijá birra sáhkadi.
+Jus duola dagu
+muhtem ållessjattuk álu nammat avta máná namáv gå
+rijdo tsahkká ni, de dat nammaduvvam mánná soajttá
+vásedit sån aneduvvá skælmman ja uhtsep árvvus-
+attjan.
+Ja soabmása soajtti tjabu dáv gåvåv allasisá aj
+adopteriji.
+Ietjá máná gudi dáv vuojnni ja gulli soajt tá
+duodaj válldi juojddáv dájs guottojs massta gietjijt
+gulli.
+Ja dát namma dum mánná de soajttá sjaddá
+uhtsep árvvusasj ståhkamráddnan.
+Danen ij goassak
+galga vastet mánájda jali mánáj birra ságastit jali sijájt
+juoktá karakteriserit.
+Sæmmi láhkáj le sijájs tjajmmat
+ja ironi ja.
+Dat soajttá mánáj iesjdåbdov vahágahttet ja
+mánáj árkka biejvev dårvodibmen ja urmmagin dahkat,
+ja navti soajttá ålles juohkusa birás biejsteduvvá.
+Máná sihti ietjasa árkkabiejvev vájkkudit
+Ållessjattuk galggá máná guládallamsignálajt vuojn-
+net, dajt dålkkut ja mánájn guládallat suv premissaj
+Ájnegisáj iesjdåbdduj, mentála varresvuohtaj ja
+iehtjádij aktijvuohtaj le ájnas jut iehtjáda dádjadi suv
+ájggomusájt juogu dal li bágoj jali rumájgielajn javladuv-
+vam.
+Barggij dahkamusá li juohkka diŋŋga hukso- ja
+oahppam dilijs gitta iehpeformála aktisasjvuohtaj mánáj
+árkkabæjvvás asj dagoj, ståhkama ja tuvraj baktu.
+vas galggi bessat fáron mierredit mánájgárddebiejve
+sisanov.
+Sijá soapptsom le dan duogen jut bargge sijájt
+gulli ja vuojn ni rumájgiela ja gulldalime baktu vaj sijá
+"jienav" árkkabiejven gulli.
+Duola dagu javlli máná
+sij sihti sæbrrat mánájgárde guovdásj dåjmajt plánit
+ja árvustallat, ja sij sihti aj iesj mierredit makta galggi
+dájda dåjmajda oassálasstet (Bratterud aktan iehtjá-
+Ietjá buojkulvis le máná javlli muhttijn ij le
+hávsske jali tjabu balláji gå bælkkudalli.
+Danen sihti
+ållessjattuga sidjij galggi dábálasj jienajn ságastit.
+E ga
+lijkku iehtjáda gulli ållessjattuga sidjij suhtti.
+Danen le
+ájnas jut bargge ájádalli gåktu ulmutjahtti, sijá rållav ja
+ulmutjahttemav ja dáv árvustalli daj dárboj ja sávadusáj
+gáktuj ma mánájn li.
+Juohkka ållessjattuk vásstet bisodit
+luohtádusáv væráldij majna mánná le riegádam.
+Friddja Knut Løgstrupa milta
+Máná dárbahi aktijvuodav ållessjattugij
+Muhtem máná javlli vásedi ållessjattuga ælla ållema
+rájen gå dárbahi aktijvuodav sijáj.
+Soajttá stuorra
+hássta lus barggijda ållit juohkka ássjev.
+Sierraláhkáj
+råhtos ájgijn gånnå ållo sæmmi bále dáhpáduvvá dagu
+gå praktihkalasj dahkamusá dáhpáduvvi sæmmi buohta
+gå máná huvsov dárbahi.
+Danen le viehka ájnas buorre
+rutijnajt ásadit vaj máná bessi ållessjattugij lahka.
+Ájádallit gåktu máhttebihtit biejvev buoremus láhkáj
+hiebadit vaj máná nav ålov gå máhttelis máhtti didjij
+boahtet gå dárbahi.
+Árvustallit rutijnajt duolloj dálloj ja
+åhtsit gåktu máhttebihtit sajen liehket mánájda.
+Oajvvadusá ájádallamij ja aktisasjbargguj
+A. Majt galga/galggabihtit dahkat vaj juohkka máná gasskavuodav
+buoredihpit?
+Dagá muhtem listav dåjmaj majt sidá/sihtabihtit
+gæhttjalit.
+Á. Gåktu galga/galggabihtit viehkedit vaj ådå mánájgárddemáná,
+nuoramusá sierraláhkáj sebradahteduvvi aktisasjvuohtaj?
+B. Gehtja masi máná lijkkuji, ja majt sihti ienep dahkat mánájgárden.
+D. Gehtja majna máná e soaptso mánájgárden.
+Aloda stuoráp
+mánájgárddemánájt tjielggit majt javlli, gå dán birra sáhkadihpit.
+E. Dagá plánav gåktu máhtá/máhttebihtit muhtema dájs dárbojs ållidit.
+(Gehtja B ja D.) Tjadáda plánav, ja sáhkada mánáj tjadádijn.
+F. Mij dijájt hieret sajenihtte liehket mánájda árkkabiejven?
+Gåktu máhttebihtit dilev buoredit?
+G. Ságastit gaskanihtte mij le ieridis suohttasa ja ironija gaskan.
+H. Guorrasit majt máhttebihtit/galggabihtit dahkat jus vásedihpit
+muhtem vastet ságas mánnáj jali máná birra.
+I. Ságastit gåktu máhttebihtit buorre åvddågåvå baktu vielediddje
+ja gierddis ulmutjahttemav åvdedit.
+Mánájda galggá ságastit sæmmi
+láhkáj dagu gájka iehtjádijda.
+Mánájgárdde galggá jasska ja hásstaliddje
+sadje mánájda
+Máná galggi ávvudallat ja hávsskudallat ietjá mánáj sie
+gen árkkabiejvedåjmaj, ståhkusij ja oahppamin mánáj-
+gárden.
+Máná gasskavuodajt åhtsåli ja vuoj nojt hábbmiji
+gitta dallutjis gå dán væráldij båhti.
+Mánájgárddemáná
+li sosiála dåjmadiddje gudi ietja vieh kedi ietjas ja ieh-
+tjádij oahppamij ja soapptsomij.
+Mánáj moattebelak åvddånahttem
+dáhpáduvvá iehtjádij siegen
+Jus galggá sosiála aktijvuodajt ja prosessajt dádjadit
+ja sosiála máhtojt buktet de dat gájbbet aktisasjvuoda
+åtsådallamav ja oassálasstemav.
+Máná dárbahi arvus-
+mahtte aktijvuodajn liehket jus galggi buoremus láhkáj
+Huksodilij, ståhkama ja oahppama tjadá
+iehtjádij aktiduvvá, ietjá bágoj javladum gájka bæjvvás-
+asj dilijn mánájgárden.
+Máná oahppi iehtjádij siegen
+lieh ket ájnegis vásádusáj, gæhttjaladdamij ja åtsådalla-
+mij baktu.
+Duola dagu de åvddåni ájádusá ietjasa dagoj
+ja ulmutjahttema birra dan vuodon massta ietja åtså-
+dalli.
+Máná galggi oahppat ietjasa ja guhtik guojmesa
+várajda válldet.
+Vaj galggi iehtjádijt huksat ja ehtalasj
+tjielggi dum láhkáj válljit de máná dárbahi iehtjádij
+siegen bessat máhtojt ja tjehpudagájt åvddånahttet.
+Iehtjádij siegen juojddáv nahkat le mávsulasj oasse
+árkka biejves.
+Gå máná li aktan, de li bargge oassálasste
+huksoulmutjijt
+gudi
+nahki
+sijá
+guládallam signálajt vuojnnet ja dádjadit.
+galggi oassálasstet mánájgárddemánáj árkkabæjv-
+váj ja sijájt doarjjot.
+Danen gåvvidip barggij sajev,
+rållav ja viehkev aj dán kapihttalin mij sisadná mánáj
+gasskavuoda tsieggimav, gasskavuodajt ja sosiála aktij-
+vuodav gaskanisá.
+Bargge li guovdásj ressurssa gå
+ie tjasa ræjddon adni gå mánáj barggi.
+Liekkos, huvsu-
+lasj ållessjattuga gudi juohkka hattjav vuojnni, duodasti
+ja dåhkkidi li ájnas oasse máná sosiála oahppamis ietjá
+mánáj siegen.
+Máná dárbahi rájájt majt dádjadi
+Máná bierriji bessat oassálasstet hábbmit dárbulasj
+rájájt ja njuolgadusájt mánájgárde sæbrástallamin.
+árkkabiejve birástagá dádjaduvvi ja árvvon aneduvvi.
+Ållessjattuga gaskosti aktisasj, tjielgas ja dádjadahtte
+njuolgadusájt ja rájájt mánájda, ja gájka bargge dajt
+åskåldisát árkkabiejven tjuovvu.
+Gáhtti val ráje muht-
+tijn mierreduvvi diles ja ulmutjis.
+Ållessjattuga tjielggasit
+bágoj ja dagoj baktu vuosedi majt árvvon adni, ja siján
+li positijva ráje ja njuolgadusá mánáj siegen.
+Bargge gehtjadi mánáj aktijvuodav
+Gå bargge mánájt gehtjadi de oadtju viehka moadda
+vuogas diedo ma li dárbulattja vaj mánáj åvddånahtte-
+mav doarjju.
+Galggi mánájt ålles ájge gehtjadit, ja de
+hæhttuji liehket gåhtsemin.
+Ållessjattuga gudi berusti
+ja dåjmalattjat mánáj arenan oassálassti, bessi buorak
+láhkáj gehtjadit ja gullat mij dáhpáduvvá sijá aktij-
+vuodan.
+Máná gudi subtsasti iehtjádijs návroduvvi
+jali givseduvvi, javlli dát álu dáhpáduvvá dakkir sajijn
+gånnå ållessjattuga ælla.
+Danen le ájnas fysihkalasj
+birra sav hiebadit vaj várddasin sjaddá.
+liehket diedulattja ja ájádallat mánájjuohkusa sosiála
+prosessaj birra.
+Mánáj vásádus galggá álggo ja vuodo
+gåktu ållessjattuk mánáv vállji viehkedit ja vijddásappot
+gå galggá åvddånahttemav doarjjot.
+Muhttijn árvvet juo mij le dáhpáduvvamin
+Bargge hæhttuji gæhttjalit ájttsat juo gå mánáj aktij-
+vuohta tjadnu ja nievrep guovlluj manná.
+ájttsa ma vuodo le álu åtsådallam.
+Ihkap dábálasj le
+Lars hådjån jus hilgoduvvá, ja de tjierru ja viehká tjieh-
+kát.
+Ihkap Liv, gå moaret gå Vilde dinosaurav válldá,
+sjaddá gássket ja ruohkkat.
+Ållessjattuk gæhttjal dáv
+juo åvddå giehtaj gáhttit ja doarjjot.
+Návti máhttá mánná
+Gasskavuoda ja aktijvuohta
+mánáj gaskan
+iesj viehkev oadtjot dádjadit gå tsahkkán.
+Ájnas le
+máná dåbdojt jur dalloj duodastit.
+Mánná galggá bessat
+hådjå nit jali suhttat.
+Valla dav majt mánná dahká ij
+ållessjattuk galga dåhkkidit.
+Ij le vuogas bádan vaddet,
+ja ij le dåhkkidahtte iehtjádijt vahágahttet vaj báktjani.
+Åvddålijguovlluj bargge gæhttjali modellerit ja åvddån
+låggŋit ietjá vuogijt ma luluji vejulasj strategijan mánnáj
+maŋenagi.
+Máná muhttijn dárbahi ållessjattugijt
+gudi fátta válldi
+Ij aktak mánájgárdde máhte ållåsit hieredit muhttijn
+hæhkkat soames tjiektjá jali tsábbmá, návrot jali ålgol-
+dahttá, valla bargge gudi dåppe li hæhttuji dájt dáhpá-
+dusájt giehtadallat.
+Vuostatjin hæhttuji máná iesj oadtjot
+ájgev ganugit jali ulmutjahttemav rievddat.
+Sæmmi
+båttå le ållessjattugij duogen jåhtelit ganugahttet dáhpá-
+dusájt gånnå iehtjáda gierddi juogu de fysihkalattjat jali
+psyhkalattjat.
+Ållessjattuga hæhttuji berustit ja dåhkki-
+dit mánáj dåbdojt já vásádusájt majt jur dalloj gåv-
+vidi.
+Máná dárbahi huvsulasj ållessjattugijt gudi sidjij
+vaddi vejulasjvuodav ietjasa dåbdojda oahpásmuvvat,
+vaj máná ájge nalluj iesj galggi nahkat dåbdojt identi-
+fiserit ja vuojnnusij buktet ja dajt nahkat giehtadallat.
+Galggá val javllat ij le dåhkkidahtte gå iehtjádij vuosstij
+bahájt dahki, ja dættoda juohkkahattja duogen le máná
+mánájgárden soapptsu.
+Ij la val ulmme juohk kahasj
+galggá avtalágásj, valla farra mánájt diehtten dahkat ja
+sijájt doarjjot vaj aktijvuohta iehtjádij lasjma gin ja buor-
+ren sjaddá ja navti ávvus.
+Máná dárbahi vásedit gåktu rijdojt tjoavddet
+Berustimrijdo ja fábmospela duolloj dálloj tsahkkáni
+mánáj gaskan.
+Bargge guhti vuojnná rijdov mánáj
+gaskan, bierri álgo rájes vuorddelasstet vehi ja dib d-
+det mánájt gæhttjalit iesj rijdov tjoavddet.
+Jus máná e
+ietja nagá rijdov tjoavddet, máhttá ållessjattuk viehke-
+dit såbadiddjen ja doarjodiddjen.
+Jus máná juoj ddáv
+javlli, de ållessjattuk ja guoskavasj máná gulldali
+juohkka hattja tjielggidusájda.
+Gæhttjala ássjev juohk-
+kat guovlos gehtjadit.
+Ájnas le garvvet nabddemis avtak
+vuojtten ja vuojtádallen.
+Máná gudi li gássjelis dáhpá-
+dusáv vásedam galggi bessat iejvvit ållessjattugav guhti
+le jasska, sebradahtte ja buoragit sijájt várajda válldá.
+Máná gudi li dahkam juojddáv majt ettjin galga, galggi
+vásedit ållessjattuk ij sijájt duobbmi jali hilgo, valla
+tjielgga sit diedet dát ij lim dåhkkidahtte, ja sæmmi båttå
+sijáj dåbdojt dåhkkit ja vuoset vieledimev ja liekkosvuo-
+Loahpe le suhttat, valla ij le loahpe tsábbmet.
+Ållessjattuk galggá aj vuosedit mánnáj jáhkká.
+Dibde
+mánáv iesj buktet oajvvadusájt tjoavddusijda, ságastit
+gaskanihtte sijáj birra ja dibddit mánájt gæhttjalit dav
+tjoavddusav masi ienemusát jáhkki.
+Máná gudi li baháv
+dahkam dárbahi dalánagi vuojnnut ja dåhkkiduvvat
+ietjá dilen majna nagádi, duola dagu iehtjádij siegen
+biebbmobiev de birra jali tuvran sæmmi biejve.
+mánáj ressursajt jåhtuj biedjat.
+Álggo le dat majt máná
+åvdutjis bukti, ja daj máhtudagáj åvddånahttemav
+Máná álu válljiji strategijajt ma sidjij
+dåbdduji ávkken
+Moarre álu dasi gullu jut dakkár dile badjáni gånnå
+ájnegis máná berustime ja dárbo båhti ietjá mánáj
+vuosstij.
+Jus muhtem mánná moaddi váset oadtju
+gåk sihtá jus snjihtju jali vuoptajt gabes gå le moaren,
+de galla soajttá dáv strategijav åvddålijguovlluj adná.
+Ållessjattuk máhttá mánnáj diededit majt dákkár dahko
+mierkki iehtjádijda ja mánnáj iesj.
+Navti soajttá viehke-
+dit mánáv ietjá láhkáj dahkat gå moarát.
+Máná dárbahi strategijav gåktu rijbbat
+Máná dárbahi vuogev gåk dahkat gå návroduvvi, hárde-
+duvvi jali ålgoduvvi.
+Moatten mánán le repertoárra mav
+árkkabiejven adni.
+Muhtem mánájda soajttá ávkken
+ietjá mánájt gehtjadit jali ållessjattuga siegen ájádal-
+lat muhtem strategijaj birra vaj nahká ietjas strategijajt
+vijddá but åvddånahttet.
+Duola dagu rájáv biedjat jus
+juoga sjaddá ilá ållo jali unudis.
+De máhttá vuosedit
+dån/dåj iehtjádijda ganugit galggi, ierit mannat iesj ja/jali
+viehkev ållessjattugis anodit.
+Máná máhtti aj gæhttjalit
+iesj åvdåsvásstádusáv válldet navti vaj iehtjádij åvdås
+ållessjattugav åhtsi.
+Navti máná hárjjáni morála åvdås-
+vásstádusáv válldet.
+Gå máná ietjá láhkáj ulmutjahttáji
+de soajttá mærkkan e soaptso
+Bargge hæhttuji nahkat dåbddåt nievres aktijvuoda
+mer kajt ja dåjmalattjat barggat vaj dá e åvddåna jali
+vi bá.
+Mánájt gehtjadi ájge tjadá ja berusti jus sijá ulmut-
+Mánájt ij iehtse jurra dan diehti gå máná li,
+ájnat gå sijáj rádnastallá gå sijájt bajásgæssá.
+Gabriel García Márquez
+jahttem muhttijn rievddá.
+Ájge miehtáj sij ham vuojnni
+mánájt ja vuojnni jus ietjá láhkáj ulmutjahttáji.
+Dábálasj
+mærkka mánán ij le buorre dille, le gå mánájgárddáj e
+sidá.
+Ietjá merka soajtti liehket máná gudi ietján li ávon
+ja mihá, sjávvuni, hådjåni ja aktu soapptsu.
+Dåjmalasj
+máná soajtti ståhkamis ieret giesset, binnep aktij vuo-
+dav válldet ja passijva sjaddat.
+Mánná guhti åvdd åla le
+buoragit ietjá mánáj aktijdam, soajttá juolodis sjaddá,
+birra viehkal, sjuddi, iehtjádij ståhkusijt biejsstet ja
+gierddamahtesvuodav vuosedit ja suhttat.
+soajttá vájbbi ja nagerduvvi, ållessjattugijda girmmodi
+jali ienebut tjierru gå åvddåla.
+Iehtjádijn soajttá gássje-
+lisvuoda bårråt jali oadet.
+Návrrot, hárddet jali ålgodit le agev
+subjektijva ássje
+Mánná hæhttu iesj bessat subtsastit gåktu dille mánáj-
+gárden le.
+Unnemus máná e bágoj buvte subtsas tit jus
+juoga le buorre, bávtjas jali gássjel, valla rubmahijn ja
+iehpeverbála guládallamvuogij máhtti subtsastit gåktu
+árkkabiejvve le.
+Maŋenagi bukti máná ienebut subtsastit
+gåktu sijá dåbdo, dárbo ja ájádusá li.
+Ållessjattuga máhtti
+sijáj ságastit gåktu sijá dille le, majna ihkap e soaptso,
+jali mij sijá mielas le bávtjas jali gássjel mánájgárden.
+Ienemus vuorrasap mánáj bessi ållessjattu ga giehttot
+dan birra majt vuojnni, dan birra mánáj ságastit.
+Valla
+gáhttijit val stuoráp mánájda aj soajttá gássjel ájádusájt
+ja dåbdojt tjielggit.
+Muhtema soajttá e besa javllat dav
+majt sihti juohkusin gånnå li moadda máná, iehtjáda
+ihkap e ájtsa dåhkki iehtjádij ságastit gássjelisvuodaj
+birra jali ihkap e sida avtanik ságastit dán birra.
+Ihkap
+e ga nagá bágoj javllat e soaptso, jali mij dat vihken le.
+Bargge vuojnni mánáj rumájgielav, mimihkav, dåbdoj
+åvddånbuktemav ja gåktu iehtjádij aktidi.
+Gæhttjali
+mánáj ságastit, gulldali majt javlli ja biedji dættov gávn-
+nat majt máná ajtu gæhttjali javllat.
+Máná dárbahi ållessjattugijt gudi
+åvdåsvásstádusáv válldi
+Mánná guhti návroduvvá jali vájveduvvá, ij le dasi
+sivvan, ja mánná gev ståhkusis ålgodi jali illasti ij ga
+dan åvdås vássteda.
+Agev le barggij åvdåsvásstá-
+dus dákkir gássjelisvuodajt giehtadallat mánájgárden.
+Ållessjattugij duogen le aj várajda válldet dav mánáv
+guhti le bahájt dahkam, suv sebradahttet ja viehkedit
+aktijvuohtaj.
+A. Makkir hásstalusá vuojnnebihtit mánáj aktivuodan?
+Massta bierribihtit dálla berustit?
+Á. Majt dagá/dahkabihtit jus muhtem mánná javllá ij soaptso?
+Válljit muhtem dåjmajt.
+Tjadádit dájt dåjmajt.
+Gåktu da doajmmi?
+Ráddnavuohta le ájnas mánájda vájku
+man vuorrasa li
+Rádnastallam le æjvvalit aktijvuodan gånnå ájne-
+gis dåbddå ietjas dåhkkiduvvam ja árvvon anedum
+jur navti gåktu sån le.
+Nuoramus máná li aj buorre
+rádna, ja moadda máná javlli gájk buoremus mánájgár-
+dijn le ietjá mánájt iejvvit ja ietjasa rádnaj ståhkat.
+Ráddnavuohta mierkki máná dåbddi aktijvuodav ja
+oassálasstemav massta vas vuogas iesjdåbddo badján.
+Juohkusij gullut vaddá mánáj jasskavuodav ja sosiála
+tjadnusav.
+Vásádusá ietjá mánáj siegen soajttá gæjnno
+ådå ráddnavuodajda.
+Ráddnan sjaddat ja bissot le ájnas
+oasse sosialiserimprosessas ja nievres åvddånahttemav
+Juohkka mánán galgaluluj edesik akta ráddna
+Muhtem máná javlli siján ælla ståhkamrádna mánáj-
+Gå diehtep man ájnas ráddnavuohta le, de
+ep máhte dåssju dåhkkidit muhtema vásedi siján ælla
+rádna jali dåbddi aktuvuodav.
+Guovdásj dahkamus
+barggijda le mánájt viehkedit nubbe nubbáj aktidit.
+Ållessjattuga máhtti duola dagu gåhttjot mánájt gudi
+dábálattjat e aktan ståga muhtem aktisasj doajmmaj
+jali ståhkusij, jali máhtti ådå ráddnavuodajt alodit gå
+målsodimlanján rievddadi jali rájdov tuvrajn målsudi.
+Vásádusá smáv juohkusijn åssudagáj rastá soajtti aj
+álggon ådå aktivuodaj da ja rádnastallamij.
+galla gehtjadit dákkir ådå ráddnavuoda soajtti rasje.
+Bargge gudi snivva tjuovvu ájttsi gå máná ådå rádnajt
+gávnni ja gáhttiji dákkir prosessajt massimis.
+De ij galga
+juohkusij da juohket vaj mánájt ierit, jali sijájt fássta
+sajij da biedjat biebbmobievden jali æjvvalimsajen.
+Ij lim galla aktak rádnaj dagá sihtat
+viessot vájku lidjin gájka ietjá buore.
+Aristoteles
+Majt máhtá/máhttebihtit dahkat mánáj ráddnavuodav doarjotjit?
+Sosiála máhtto le tjoavdos
+hávsskes mánájgárddáj
+Máná li riegádam sosiála, ja ållessjattugij ja iehtjádij
+guládalli sihke rubmahijn ja gielajn.
+sisadná buktet guládallat ja iehtjádij siegen doajmmat
+iesguhtik aktijvuodan.
+Dát máhtto le guovdátjin vaj ájne-
+gis mánná galggá vuorbástuvvat ja hávsskudallat, ja vaj
+galggá árvvon aneduvvat ráddnan ja avtaárvvusattjat
+ietjá mánáj siegen oassálasstet.
+Mánná guhti buoragit
+dåj iehtjádij siegen bierggi, máhttá sihke aktisasjvuohtaj
+hiebadit ja vuojnnusin liehket sajenis.
+Dutkam vuoset
+mánáj tjehpudahka rádnastahttját le lahkasit tjanádum
+sijá sosiála máhttuj.
+Sosiála máhtto le muhtem tjoahkke
+tjehpudagájs ma luondulattjat mánáj aktivuohtaj gulluji,
+duola dagu iesjdåbddo, empatija, prososiála ulmutjaht-
+tem, ietjastallam ja iesjkontrolla.
+Makkir tjehpudagá li
+ávkken le dile ja aktijvuoda duogen.
+Ållessjattugij aktij-
+vuodajn mánájgárden åvddånahtti máná dav sosiála
+máhtov mav dárbahi ietjá ulmutjijda ållåsit.
+Moallánagáj tjielggidusá ma luluji ávkken barggij tjielggidussaj
+sosiála máhto gáktuj
+• iesjdåbddo: dåbddåt ietjas árvov, ietjas dåhkkidit, dåbddåt ietjas
+dåhkkiduvvam, sisŋálasj gievrrudagáv dåbddåt ja buorre miella allasis
+• empatija: iehtjádij vuojnojt, ájádusájt ja dåbdojt dádjadit, nahkat
+iehtjádij dilev dádjadit, ármestit, vieledit ja dåbdojt dålkkut ja dádjadit
+• prososiála ulmutjahttem: gå dujna li buorre, sosiála guotto ja gå
+nagá duola dagu måvtåstuhttet, berustit, huksat, viehkedit ja
+iehtjádij juogadit
+• ietjastallam: ietjas ja ietjas vuojnojt buorre láhkáj buktet, duosstat
+juogosdættov vuosteldit, álgadit ja oassálasstet ståhkusijda ja
+ságastallamijda ma juo li jådon, oassálasstet váni gatjádallamis ja
+iehtjádijt gåhttjot fárruj
+• iesjkontrolla: iesjguhtik dilláj hiebadit, rijdojt tjoavddet ja ietjas
+dárbojt ja hálojt binnedit dakkir dilijn gånnå kompromissa, vuoro ja
+aktisasj mærrádusá gájbbeduvvi.
+Empatija le guovdásj máhtto mánájgárden
+Empatija le makta buktá iehtjáda dilev dádjadit ja gåktu
+sujna le.
+Sån guhti le empáhtalasj nahka ieridit ietjasa
+ja iehtjádij ájádusáj ja dåbdoj gaskan.
+Navti nahká
+dádjadit nágin ietjes máhttá vissa dáhpádusáv vásedit
+ietjá láhkáj gå dån iesj.
+Empahtalasj ulmusj ij dåssju
+nagá vuojnnet jus nágin ietjes le håjen jali ávon, valla aj
+manen dahká nuovti ja návti.
+Mánájgárden dat sisadná
+máná dåbddi juojddáv, duola dagu báktjani tjoajven
+gå vuojnni nágin ietjes le håjen, jali gå vuojnni nágin
+iehtjádav báktji.
+Dát le ållu vuodon mánáj aktivuodan.
+Empatijav álu vuojnná dagoj baktu.
+Máná soajtti usju-
+dallat iesj lidjin máhttet dahkat juojddáv muhtem dilen
+mij le iehtjádij låssåt.
+Empatija baktu máná buorebut
+nubbe nuppijn guládalli, huksi ja viehkedi.
+galggi nubbe nuppe lahka boahtet de hæhttu návti
+lieh ket.
+Ájnas le aj empatijav iehtjádijs vásedit iesj-
+guhtik aktijvuodan.
+Máná empatija åvddån bæjválasj
+åtsådalla mijs.
+Ållessjattuga vuosedi sij mánáj prososiála
+dagojt dåhkkidi.
+Buojkulvis gåktu máhttá sosiála máhtujn
+barggat mánájgárden
+Gájkin åvdemusát åvddån mánáj sosiála máhtto
+bæjválasj, iehpeformála aktijvuodan iehtjádij árkka-
+biejven.
+Ajtu válldep fárruj muhtem buojkulvisá gåktu
+muhtem mánájgárdde dættodi sosiála máhto bargov.
+Dáj buojkulvisájda aktan gullu dat ållessjattuga vehi
+stuoráp mánájt gåhttju ájádallat.
+Máná tjielggiji ietjasa
+ájádusájt, vuojnojt ja dåbdojt.
+Formála ságastallama
+Formála ságastallama ieridi árkkabiejve ságastalla-
+mijs navti jut li plánidum ja ållessjattuk dajt jådet.
+Muhtem mánájgárde dakkir metodav adni majt gåht-
+tju mánájsága stallamin jali mánájtjåhkanibmen.
+usjudalli ja sáhkadi árkkabiejve vásádusáj birra ja
+dåbdoj ja ájádusáj birra ma li dasi tjanádum.
+vuosedi gåvåjt majn li máná gudi iesjguhtik láhkáj
+aktan doajmmi, jali máná gudi iesjguhtik dåbdojt
+vuose di.
+Dákkir ságastallamijn dárbahi máná ájgev ájá-
+dalátjit.
+Ájádusájda ja dåbdojda bágojt biedji ja hárjjáni
+subtsastallat ja ietjas vuojnojt åvdedit.
+Gå iehtjádijda
+gulldali, bessi ássjev moattet bieles gehtjadit ja iehtjádij
+dilev dádjadit, dat mij empatijan gåhtjoduvvá.
+Goalmát
+sládja le filosofalasj ságastallama.
+Dákkir ságastallamij
+álggo le muhtem tjuolmma, ja máná usjudalli, ságas-
+talli ja vásstedi gatjálvisájda masi ælla mierredum jali
+låhpalasj vásstádusá.
+Ihkap gåvvågirje ja subttsasa lidjin rahpat ájádusájt
+ja ságastallamav dåbdoj ja ármestime ja iesjguhtik
+vejulasjvuodaj birra.
+Máná bessi ságastit majt jáhkki
+ulmutja ájádalli ja dåbddi.
+Máhtti gæhttjalit dádjadit
+dáhpádusájt maj birra gulli, ja tjielggit manen ulmutja
+dahki navti gåktu dahki.
+Máhtti aj bessat subtsastit majt
+jáhkki dáhpáduvvá vijddásappot subttsasin, ja majt
+lidjin dahkat jus ietja lidjin dav vásedam.
+Dramatiserim ja rollaståhkam
+Gå máná muhtem subttsasav dramatiseriji jali gå siján
+li muhtem rålla stågadijn de ham iehtjádij siegen dav
+dahki.
+Sæmmi bále bessi rollaj ja dáhpádusáj lahka.
+Navti máhttá mánáj empahtalasj máhtov buoredit.
+Ållessjattuga máhtti aj rollaspelav mánájda vuosedit.
+Dan sisadno máhttá muhtem guhti prososiála láhkáj
+ulmutjahttá jali tjielggasit dav buvte.
+Hiebadit sisanov
+mánáj álldarij ja máhtudahkaj.
+Kontrásta máhtti galla
+liehket tjielggasa, dagu nágin guhti iehtjádij juohká ja
+ietjes ij dav dagá, akta guhti viehket ja nubbe guhti
+hárddov jårgit ja ierit vádtsá sujsta guhti viehkev dárbaj.
+Maŋŋela galggabihtit ságastit mánáj majt li vuojnnám,
+vásedam ja ájádallam.
+Dibddit sijájt iesjguhtik dagojt
+árvustallat ja gåhttjut tjielggit manen sijá mielas juoga
+le vuogas jali håjes.
+Guládallam le ájnas gå galggá dádjadit
+ja dádjaduvvat
+Nahkat ietjas rájájt biedjat navti jut giedajn ganugahttá
+jali javllaj "ale" jus le juoga mav ij lijkku, le ájnas
+guládallam tjehpudahka
+mánájgárde
+árkkabiejven.
+Sæmmi láhkáj le guovdátjin buktet iehtjádij signálajt
+dádjadit gåktu galggá jali bæssá ulmutjahttet, jali mij le
+sijá rájáj rastá.
+Bargge doarjju mánáv gå návti gæhttja-
+laddá ietjas árkkabiejven.
+Viehkeda mánáv guládallat
+ietjasa dåbdojt ja ájádusájt, ietjasa sávvamijt ja dárbojt
+åvddånbuktet ja iehtjádij dåbdojt, sávvamijt ja sidodijt
+dålkkut.
+Dási dárbahi máná ájgev iesjguhtiklágásj dilijn
+gæhttjaladdat moaddi ájge tjadá.
+Giella le ájnas guládallamij
+Jus galggá iehtjádij siegen rijbbat de le ájnas gielav
+Máná gudi e buoragit njálmálattjat guládalá,
+soajtti báhtsi dåjs iehtjádijs.
+Jus ij heva buvte ságastit de
+soajttá dat aj le rijdoj sivvan.
+Duola dagu soajttá mánná
+gejn le ietjá iednegiella gå dárogiella asjmen sjaddat gå
+aktak ij suv dádjada, ja ij la dat makkirak ådås gå guovte-
+jagák guhti ij ájn nagá ietjas dárbojt ja sávvamijt bágoj
+javllat, muhtem gaskav tsábbmá, nårddåt jali gásská gå
+asjmen sjaddá jali suhttá.
+Danen le gielajn dåjmalattjat
+ja systemáhtalattjat barggat mánájgárden buorre strate-
+gija vaj gasskavuodajt ja vuogas ja mássjke dis aktij-
+vuodav åttjut mánáj gaskan gå li aktan ståhkamin.
+le guovdásj oasse aktij vuodas árkkabiej ven.
+máhtti bargge dilev láhtjet ságastallamijda unnep
+mánájjuohkusijn gåsi gájka máná bessi oassálasstet ja
+vuojnnuji ja gulluji.
+Juohkka ulmusj dárbaj ståhkat.
+Thomas Aquinas
+Stuorra oasse mánájgárddebiejves
+le ståhkam
+Mánájgárdde galggá viehkken buorre mánná vuohtaj
+navti vaj mánná bæssá ståhkat hávsskudallama diehti.
+Ståhkam le vuodulasj iellem- ja oahppamvuohke.
+Stågadijn bessi máná mielajn ja berustimijn oassálass-
+Mánná guhti ståhká mánná ieridit ståhkamav ietjá
+dåjmajs ja ståhkamignálajt dålkkut.
+Máná gudi ståhki,
+vuojŋadalli, ållåsit sæbrri ja suohtastalli iehtjádij siegen.
+Stoagos le suohtastallama ja ávo ája, ja ståhkama baktu
+bæssá mánná ietjas ájádusájt åvddånbuktet ja dåb-
+ddåt sijá vásádusværált ajtu le dågålasj.
+Vuogas sosiála
+åvddånahttem dáhpáduvvá aktijvuodaj man ulmme le
+avtaárvvusasjvuohta oassálasstij gaskan dagu gå ståhki.
+Máná åvddånahtti ståhkammáhtudagáv
+Máná galggi buktet ståhkusij sæbrrat ja dav bisodit.
+Mánáj ståhkám soajttá gássjel dádjadit, ja muhtem
+ståhku sa gájbbedi vásádusájt ja hárjjánimev.
+máná oahppi iehtjádijs gæhttjamis stågadijn, ja dav
+sij galggi bessat.
+Jus galggá viehkedit mánájda buorre
+ståhkammáhtudagáv åvdedit de hæhttuji bargge lieh-
+ket dåppe gånnå máná ståhki.
+Ållessjattuga ståhkusav
+gehtjadi ja ájádalli majt vuojnni ja vásedi.
+gæhttjat ståhkusa aktijvuodav ja gáhttit gåktu åvddån.
+Ållessjattuga usjudalli gåktu iesj buoremus láhkáj máhtti
+viehkedit, jus galggi.
+Máná sihti ållessjattugijt fárruj ståhkamij
+Máná álu ållessjattugijda tjuorvvu stågadijn.
+- Ge muv!
+Tjuorvvu mánná gå allagit suvdos jali boahtá tjerasta.
+Ja jur dav ham mánná sihtá: jut galggá vuojnnut ja
+ållessjattugis duodastuvvat.
+Sæmmi båttå dagu máná
+berusti ja ájgev gållådi gaskanisá stågadijn, sihti muht-
+tijn aj ållessjattugijt ståhkamij sebradahttet.
+Gå ålles-
+sjattuk ståhkamij sæbrrá, de aktijvuohta ållessjattuga
+já máná gaskan muhtem oanegis båddåj sjaddá
+ietjálágásj gå árkkabiejven ietján.
+Mánná máhttá aktij-
+vuodav stivrrit hæhkka, stoagos mielajn ja navti bessat
+iesj mierredit ja åvdedit ájádusájt, fantasiav ja dåbdojt.
+Sæmmi båttå vuojnná mánná ållessjattuk hiebat ja suv
+ájggomusájt vielet.
+Dákkir aktijvuodan máhttá mánná
+ietjas ståhkammáhtudagáv vijdedit.
+Suohtastallam ja gå
+dåbddå ávov juogat soajttá nanni ållessjattuga ja máná
+aktijvuodav ja soapptsomav.
+Muhtem mánájda soajttá gássjel
+ståhkusij sæbrrat
+Muhtem máná e luondulattjat ståhkamij sebra, ja
+iehtjáda e rat besa fáron.
+Dási soajtti moadda ja
+målsugah tes sivá.
+Máná mánájgárddáj båhti iesjguhtik
+vásádusáj, ja ihkap ij mánájgárdde nuoges buoragit
+dåjma aktisasjarenan dájda ietjálágásjvuodajt dåhkki-
+dittjat.
+Sosiála máhtto dárbbu jus galggá ståhkamij
+oassálasstet ja muhtem máná e buvte gájka sosiála
+máhtov mij gájbbeduvvá stågadijn, jali e gájka åsijt
+nuohkásit buvte.
+Mánná soajttá duola dagu ståhkusis
+gáhtot gå ij dádjada guládallamav mij le dán ståhkusin.
+Iehtjáda gudi dáv buoragit máhtti soajttá jådedi ståhka-
+Muhtem máná álu ålgoduvvi ståhkamis jali bad-
+jelgehtjaduvvi.
+Iehtjáda vas viehka álu jali agev oadtju
+passijva rollajt dagu liehket njuorak mánná jali bena
+muhtem ståhkusin.
+Barggij duogen le dat hiebadallat
+ståhkamav vaj stoagos sjaddá nav sebradahtte gå veju-
+lasj, ja vaj bahás dago e biso.
+Muhtem máná dárbahi doarjjagav
+ållessjattugijs stågadijn
+Ienemus máná ávos mánájgárden ståhki.
+Valla muhtem
+máná dárbahi viehkev ja doarjjagav barggijs vaj bessi
+ståhkusij sæbrrat.
+Ållessjattuk máhttá viehkedit dan
+dilláj mij le jur dalloj.
+Sæmmi båttå le ájnas vehi vuorddá
+ja ij ståhkamav boarkki jali stivrri.
+Ållessjattuk ståhku-
+sij sæbrrá mánáj sidodi milta.
+Sån máhttá guojmmen
+oassálasstet vaj mánná nahká iesjguhtik ståhkamdi-
+lijt.
+Duola dagu soajttá mánná dárbaj viehkev dålkkut
+signálajt ietjá oassálasstijs, dádjadit mij dáhpáduvvá
+ja nahkat tjuovvut ståhkusav.
+Ållessjattuk máhttá aj
+viehke dit vaj máná ájádusá, vuojno, sávadusá ja ájggo-
+musá gulluji vaj mánná dåjmalattjat ståhkusij sæbrrá.
+Dáj vásádusáj baktu soajttá mánná ietjas ståhkam-
+máhtudagáv nanni.
+Mánáj aktijvuohta stågadijn
+Máná dárbahi ådå impulsajt stågadijn
+Bargge gudi oassálassti gå stoagos álggá, máhtti ådå
+impulsajt vaddet, arvusmahttet ja viehkedit ståhkusav
+målsudallat.
+Máhtti viehkedit rollaájádusáv álgadit avta-
+ja guovtejagágijda gå dahkadalli.
+Vuorrasap mánájda
+máhtti ållessjattuga ådå ståhkusijt álgadit, duola dagu
+njuolgadusståhkusa jali ietjá aktisasj ståhku sa ma soajt ti
+ietjá mánájt sisadnet.
+Máhtti aj ådå ståhkamfádda-
+gijt buktet.
+Aktisasj vásádusá dagu tuvrra muhtem
+båndorsijddaj, subtsas stáloj birra, filmma juhtusij
+birra juŋŋelin jali juoga massta máná berusti.
+Åhtsit
+vædtsagijt, vájku mánáj siegen, ja biedjit dajt vuojnnu-
+sij.
+Hiebadit ståhkam saljov.
+Ållessjattuga máhtti ståh-
+kusij sæbrrat mánáj mielaj milta álgon ja de maŋŋela
+gæssá dit.
+Máná muhttijn unnep ståhkamjuohkusijn soapptsu
+Muhtem mánájda le mánájgárddestoagos måttij
+mánáj sinna jali ålggon muodek, gássjel dádjadit,
+ilá ållo jali gássjelis oassálasstet.
+De soajttá vuogas
+bargge viehke di ásadit birrasav ja birástagáv ståhku-
+Ållessjattuk máhttá nágin gallegasj mánáj siegen
+ståhka goahtet muhtem tjiegan gånnå ij le nav juhtsa.
+Gå ælla nav moattes gej siegen galggi ståhkat de
+sjaddá álkkep mánájda dádjadit ståhkusa aktijvuodav
+ja ståhkamfáddagav tjuovvot.
+Ståhkamjuohkusa baktu
+dádjadi, struktuvrav vuojnni ja li jasska (E.B.
+Ruud
+Ållessjattuk aj buoragit vuojnná ståhkusav ja
+máhttá sjávot mánáj aktijvuodav gehtjadit ja ihkap
+doarjjot vuogas láhkáj.
+Dákkir juohkusa bierriji vihpat
+muhtem ájge vaj mánná nubbe nuppijn oahpástuvvi,
+Månnå ájádusájn ståhkiv.
+Dajna ienemusát ståhkiv.
+Ællim mujna nágin iehtjáda gejna ståhkiv.
+Lars Saabye Christensen
+gasskavuodajt tsieggiji, vásedi ja åtsådalli dákkir vuogas
+ståhkama baktu.
+Bargge máhtti dilev láhtjet vaj máná
+bessi åssudagáj rastá ståhkat vaj máná gudi dábálattjat
+e iejvvi bessi aktan ståhkat.
+Duola dagu soajttá hávsske
+mánájda sæmmi iednegielajn aktan ståhkat.
+Máná bukti modellajt háddidallat
+Bargge máhtti mánájt viehkedit návti vaj li buorre rolla-
+modella iesjguhtik ståhkamdilen ja vuosedit gåktu
+máhttá dahkat.
+Máhtti vuosedit gåktu ádnu ståhku-
+sij sæbrrat, vuorov tjuovvu stågadijn, rollajt mierret ja
+rijdojt tjoavddá vuogas láhkáj.
+Sæmmi båttå máhttá
+ållessjattuk subtsastit gåktu ájádallá åvddål dahká
+majt dahká, vaj dile dádjadus ja dålkkum tjielgga-
+sit åvddån boahtá mánájda.
+Gå ságas de bessi máná
+dassta oahppat ja gæhttjaladdat ja hiebadallat iesj-
+guhtik ulmutjahttem vuogev.
+Bargge ietja sebradahtte
+láhkáj ulmutjahtti.
+Duola dagu vuosedi gåktu sjiehtadit
+juohkkahasj mierret vehi jali gåktu ståhkusijt juogat.
+Ållessjattuga hæhttuji vuosedit mánájt vuojnni gå iesj-
+guhtik sosiála tjehpudagáv bukti stågadijn.
+Duodasti
+mánájt ja nanniji sijá buorre aktijvuodav navti vaj dav
+kommenteriji ja vuojnnusij bukti.
+Navti máhtti máná
+luondulattjat modællan sjaddat nubbe nubbáj.
+Návti
+máhtti máná ja ållessjattuga aktan gæhttjalit, tsieggit ja
+ásadit struktuvrajt ma soajtti vihpat ájge nalluj.
+Muhttijn máná rijddali stågadijn
+Muhttijn rijddali dale dagu gå guovtes sæmmi ståhkusijn
+sihtaba ståhkat, jali jus juohkusa sihti sæmmi, ráddji-
+dum sajen ståhkat avta bále.
+Máná ståhkama baktu aj
+posisjoneriji.
+Bargge tjuovudi ja signálajt duodaj válldi.
+Muhttijn li mánájn ietjá gássjelisvuoda árvustallat majt
+iehtjáda sijáj ja sijáj ståhkama birra usjudalli.
+Muhttijn
+soajttá aj gássjel mánájda vuojnnet aktijvuodav sivá ja
+vájkkudusá gaskan gå li iehtjádij siegen.
+máhtti sijájt viehkedit dádjadit mij dal dáhpáduvvá, ja
+konkrehta dáhpádusájn sijájt bagádallat.
+Máhtti viehke-
+dit såbadit ja kompromissajt gávnnat.
+Duola dagu jus
+mánná ståhkusis ålgoduvvá.
+Mánná vuojnná mij le
+dáhpáduvvam, valla ij agev iesj dádjada manen ij desti
+besa fárruj.
+Ållessjattuk le galla vuojnnám dát mánná
+le ståhkusav jådedam ja då iehtjáda li vájbbam sujsta
+mierredimes.
+Vuostatjin le ájnas ållessjattugij várajda
+válldet mánáv guhti le håjen gå dåbddå ietjas ålgoduv-
+Máhttá gatjádit mánás iesj jus sujna li oajvva-
+dusá.
+Aktan máhtteba sáhkadit majt hiehpá dahkat ja
+dav arvustallat.
+Jali ållessjattuk máhttá mánáv ståhkusij
+vas máhttsat jus loabet ij ilá ålov galga mierredit dá
+bále.
+Gå rabás láhkáj guládallá, konkrehta láhkáj ja
+iesj viehket, de ållessjattuk mánáv bagádallá vuogas ja
+jasska láhkáj.
+A. Giehttut vásádusájt gånnå lihpit buorak láhkáj mánáj ståhkamav
+viehkedam sijáj ævtoj milta, ja ságastallit gåktu ållessjattuga
+máhtti vuogas láhkáj mánáj ståhkamav viehkedit.
+Á. Ságastit gåktu mánájgárdde máhttá dilev láhtjet smáv juohkusij
+ståhkamij, ja árvvaladdit mav máhttebihtit dan baktu ållit.
+Máná sijda siegen barggat galggá
+liehket dåjma vuodo
+Gájkka majt mánájgárdde dahká, galggá liehket mánnáj
+buorren, ja lahka aktisasjbarggo sijdajn le ájnas vaj
+máná åvddånahttemav doarjju.
+Aktijvuohta mánájgárde
+ja sijda gaskan galggá rabás ja avtaárvvusasj.
+Barggij
+duogen le divna æjgádij siegen barggat navti vaj dåbddi
+gulluji, vuojnnuji ja fáron bessi.
+Æjgádijda le ájnas
+bargge sunnu mánás berusti ja li sajenisá ja jasska.
+Æjgáda mánáv ådå arenaj tjuovudi
+Væhkkálahkkoj ja liegga guládallam æjgádij ja
+mánájgárde barggij gaskan le mánájda ja sijáj soapptso-
+mij ávkken.
+Æjgáda ham buoremusát mánása dåbddi ja
+dat galggá aktisasjbargo vuodon.
+Æjgáda galggi bessat
+fáron mierredit mánáj árkkabiejvev mánájgárden.
+Ållessjattuga ja bargge mánáv iejvviji ienemus oassáj
+mánáv iesjguhtiga arenan ja aktijvuodan, ja danen soaj-
+tti mánáv vehi ietjáláhkáj dåbddi.
+Dáv máhtov lånudal-
+lat luluj ávkken gájkajda.
+Gå aktan gehtjat ja ájádallá
+de ihkap ienep ålleslasj vásádus mánás sjaddá vuodon
+buorre aktijvuohtaj sujna.
+Æjgáda ja bargge bæjválattjat æjvvali
+Bæjválasj guládallam ja iehpeformála ságastallam
+máná ja mánájgárde dáhpádusáj birra le ájnas vuodon
+æjgátaktisasjbargguj.
+Navti æjgáda vásedi bargge
+vuojn ni, berusti ja huksi sijá mánáv, ja navti mánáj-
+gárddáj luohtedi.
+Gå æjgáda mánás viedtji, máhtti
+duola dagu vehi gullat udnásj dáhpádusáj birra, máná
+vásádusáj birra ja gåktu mánná vuojnunagi le bierggim.
+Dát le buorre álggo ållessjattugij ságastallamij mánájn
+udnásj biejve birra ja gåktu mánná le soapptsum.
+le aj buorre álggo máná soapptsomav árvustalátjit ja
+vuogas vuohke gåktu mánájgárde siegen barggá.
+Æjgáda li ájnas ressurssa
+Bargge ja æjgáda hæhttuji aktan barggat vaj ásat
+sebradahtte ja buorre psykososiála birrasav mij hieret
+gávkaluss jamav, iehpejasskavuodav, badjelgæhttjamav
+ja illastimijt.
+Bargge hæhttuji vuosedit sijá dagoj baktu
+sij æjgádijt ressurssan vuojnni, ja æjgádij viehkke le
+ájnas vaj máná soapptsu.
+Mánájgárde ulme ságastallam
+ja ájádallam, dagu mánájda luohtedit ja sijájt vieledit ja
+vuodulasj árvojt baddjen anedit dagu aktisasj vuohta,
+hukso, gierddisvuohta, guojmmeåvdåsvásstádus ja
+solidaritehtta bierri ålles ájge dagáduvvat ja bierri æjgá-
+dijda buojkulvisájt buktet mánájgárde árkkabiejves.
+Æjgáda ja mánájgárdde aktan barggi guottoj bargon
+ja aktan vásstedi mánájt doarjjot ja nannit.
+Æjgáda
+máhtti gietjijt gullat mij mánájgárden dáhpáduvvá ja
+de ájádusájt buktet maj baktu máhttá birrasav buore-
+dit.
+Mánájgárdde máhttá liehket arena gånnå æjgáda
+guhtik guojmesa iejvviji ja værmástagájt tsieggiji.
+Luondo bieles æjgáda mánása badjel måråsti
+Bargge hæhttuji tjielggasit javllat ållu luondulasj le jut
+mánájn muhttijn li hásstalusá gå galggi aktan liehket
+unnagattjan, ja ienemus máná duolláj dálloj unugis
+dáhpádusájt vásedi.
+Ajtu le bávtjas æjgádijda gå gulli ja
+vuojnni mánná ålgoduvvá, návroduvvá jali vájveduvvá.
+Gássjel le aj æjgádijda gå vuojnneba sunnu ietjas mánná
+muhttijn jali muhtem ájge iehtjádijt vájvet, návrot jali
+Dalloj hæhttuji bargge ietja tjielggit majt dahki
+Guovdásj oase li lahkavuohta mánájda,
+sijájt gehtjadit, ep dåhkkida bahás ulmutjahttemav, ja
+ållessjattuga mánáj aktijvuodav doarjju.
+Æjgáda diedojt dárbahi
+Jus æjgáda ja bargge juo nubbe nuppev dåbddi de
+sjaddá álkkep gássjelisvuodaj birra giehttot.
+Gå iehpe-
+formálattjat æjgádij giehttu gå iehtjáda li lahkusin, de le
+ájnas buorre láhkáj giehttot ja sisadno galggá ienemusát
+máná vásádusá ja tjehpudagá, aj sosiála tjehpudahka.
+Aktisasjbarggo mánájgárde
+ja sijda gaskan
+Jus mánná iesj le dåppe, de le luondulasj ållessjattuga
+suv fárruj válldi ságastijn.
+Bargge dættodi man ájnas
+le jut æjgáda dalánagi aktijvuodav válldi jus muhtem
+máná badjel måråsti, ja dættodi aj mánájgárdde jåhte-
+lit æjgádijt diedet.
+Jus mánná iesj javllá ij soaptso,
+jali gå æjgáda jali bargge muhtem sivá diehti måråsti
+muhtem máná badjel jali li iehpesihkara, de hæhttuji
+aktan ságas tit ja tjoavddusijt ja aktisasj ulmijt gávnnat.
+Dáj ássjij birra galggá agev nielje tjalmij vuolen giehttot.
+Galggá rabás ságastallam gånnå bargge tjielggiji majt
+dahki ja gåktu dav dahki.
+Dættodit mánájgárde duogen
+le dát.
+Ságastit aj gåktu æjgáda máhtti dáv bargov
+tjuovvo lit ja doarjjot.
+Anedit lahka aktijvuodav ja guorra-
+sit gåktu åvddålijguovlluj æjvvalit.
+Æjgátságastallama li aktisasjbarggoarena
+Tiemá dagu Mánájgárde barggo sosiála máhtudagájn,
+Mánájgárdde hábbmimárenan ja Vuogas psykososiá la
+birrasa mánájgárde dåbddomerka li guovdátjin, ja
+li ávkálattja æjgátságastallamij sisadnon.
+Gåhttjut aj
+æjgádijt oajvvadusájt buktet man birra sihti aktisasj-
+tjåhkanimijn ságastit.
+Dákkir tjåhkanimijn hæhttu
+mánájgárdde duodden æjgádijt diededit bæjvvásasj,
+hierediddje bargo birra mij galggá buorre psykoso-
+siála mánájgárddebirrasav hábbmit.
+Álge fáktáj ja
+árkkabiejvve dáhpádusáj.
+Ja de máhtti æjgáda juohku-
+sijn giehttot jur dan fáddaga birra jali vissa gássjelis-
+vuodaj birra ma fáttaj gulluji.
+Hiebasj má gájka aktan
+ságasti maŋŋela.
+Ihkap sjaddá luondulasj konkluderit
+juojddájn man gáktuj æjgáda ja mánájgárdde máhtti
+åvddålijguovlluj aktan barggat, jali sjiehtadit ássjev
+tjuovvo lit ja boahtte tjåhkanime árvustallat.
+A. Ma li buorre æjgátságastallamij dåbddomerka?
+Á. Gåktu galga/galggabihtit ájge nalluj æjgádijt viehkedit buorre
+diedoj mánáska birra?
+B. Makkir ássje birra sihtabihtit boahtte æjgátságastallamin giehttot?
+D. Plánit ja tjadádit æjgátságastallamav man sisadno
+le avtastallam mánájgárden.
+Árvustallit tjåhkanimev, ja tjállit tipsajt maj de joarkkebihtit
+boahtte tjåhkanibmáj.
+Jasska ållessjattuga mierkki soapptsom
+Gasskasasj rabásvuohta ja doarjja aktisasjbargon le
+ájnas barggijda.
+Juohkkahasj muhttijn boasstot dahká,
+ja ælla gájka biejve sæmmi buore.
+Jus barggobirás
+åbbålatt jat le dakkár gånnå ålov dåhkkit, de dassta
+badján jasskavuohta, luohtádus ja soapptsom.
+Aktisasj
+vuojnno jut gájka sihti dåjda iehtjádijda buorev, le
+buorre álggo.
+Vuogas le jus barggoguojme nubbe
+nuppev viehke di.
+Navti ij le sæmmi ållo stressa ja
+bargge dåjma lattjat barggi ja oassálassti.
+Bargge bier-
+riji ájádallat ietjasa ulmutjahttema ja aktijvuoda birra
+ja aktan barggat vaj buoret barggoguojmij aktijvuoda
+kvalitehtav.
+Bargge viehkedi mánájgárde birrasij ja kultuvrraj
+Ållessjattugij gasskavuoda ja aktijvuohta le ájnas mánáj-
+gárde psykososiála birrasij.
+Jasska bargge sebradahtte
+barggobirrasin li dagu lieggasin birrasij.
+Humor luluj
+vitamijnna árkkabiejven.
+Bargge gudi bargon soapptsu
+álu dåbddu dagu siján li ållo fámo.
+Sijá soapptsom
+iehtjádijda oabllu ja navti árkkabiejvve giehpe bun
+sjaddá.
+Bargge åvdåsvásstádusáv juogadi
+Jus galggá buorre mánájgárddebirrasav de le ájnas
+bargge lahkasit aktan barggi ja vásstedi.
+De rádá-
+dalli makkir árvo galggi vuodon, ja ságastalli aktisasj
+guottoj da ma de li vuodon gå galggi guorrasit gåktu
+galggi dahkat.
+Juohkka ájnna hæhttu diedulattjat ájá-
+dallat njuolgadusáj ja rutijnaj birra ma árkkabiejvev
+stivrriji.
+Sæmmi båttå le juohkka avtan persåvnålasj
+vejulasjvuoda aktisasj rájáj sisbielen, ja dárbaj agev
+profesjonála láhkáj árvustallat árkkabiejvev.
+Bargge gudi e rievddamijs balá soajtti
+kvalitehtav buoredit
+Bargge ájádalli majt vuojnni ja gulli gå li mánáj siegen,
+sá gasti majt vuojnni ja dåbddi mánájjuohkusin, ja
+ájá dalli ietjasa árvoj, guottoj ja dagoj badjel.
+Gå ålles
+barggovehka tjielggasit aktisasj prinsihpaj milta barggá,
+de ihkap mánáj árkkabiejvve sjaddá dádjadahtte, tjiel-
+gas ja navti jasska.
+Ienemus sádnesvuoda vijmak dås-
+sjåni ja gájka aktisasjvuoda agev rievddi.
+Hæhttu agev
+plánajt, rutijnajt ja njuolgadusájt árvustallat ja rievddat
+dárbo milta vaj alla kvalitehtav bisot.
+Jådediddje le guovdátjin gå galggá oahpástuvvat
+Jådediddje mánájgárde ållessjattugijt ja mánájt jådet.
+Dagu juohkka ietjá organisasjåvnån le ållo jådediddje
+duogen mij guosská barggij barggomiela måvtåstuhtte-
+mij.
+Jådediddjen le stuorra åvdåsvásstádus mánájgárde
+psykososiála birrasa åvdås.
+Dat gájbbet sån ájádallá
+ja ietjas máhtov mánáj åvddånahttema, oahppama,
+sosialiserima, gasskavuodaj ja gasskavuohtatsieggima
+birra buorre psykososiála birrasav tsieggitjit.
+Jådediddje
+hæhttu dåjmalattjat barggat buorre gasskavuodajt ásadit
+ållessjattugij gaskan, aktan æjgádij.
+Sån bierri vuojnnut
+ja nav guhkás gå vejulasj oassálasstet mánáj bæjválasj
+dahkamusájda ja vásádusájda vájku sujna le råhtto.
+Jådediddje mánájgárde åvddånahttembargov jådet
+Bargge li tjåvda kvalitehttaj.
+Danen le ájnas jåde-
+diddje virggájbiedjá tjiehpes ållessjattugijt ja jådet
+ållesájggása sj ja guhkesájggásasj åvddånahttem bargov.
+Bargge dárbahi teorehtalasj máhtov, praktihkalasj
+buojkulvi sá ma teorijav sajájdahtti, ja ietjas åtsådalla-
+mijt.
+Jådediddje iesj bierri ådå dutkamav ja teorijav
+dåbddåt.
+Sån vaddá barggijda vejulasjvuodav ietjasa
+máhtudagáv nannit ja tjehpudagájt vijddábut åvddå-
+nahttet.
+Jådediddje barggijt doarjju vaj dåbddi bargujn
+nagádi.
+Astidit aktan ájádallat ietjas ja mánájgárde
+barggamvuogij birra le ájnas jus galggá ålles ájge bargo
+kvalitehtav buoredit.
+Jådediddje barggijda galggá jáhk-
+ket ja luohtedit.
+Sæmmi båttå galggá tjielggasit åvddån
+boahtet sujna li tjielgas vuorddemusá bargge buora-
+git barggi.
+Njuolgadusá mierreduvvi ja rutijna mierre-
+Barggij aktisasjbarggo buorre
+mánájgárddebirrasa vuoksjuj
+duvvi barggij ja ållessjattugij siegen.
+Jådediddje hæhttu
+duodaj válldet ietjas rollav jådediddjen ja sjiehtadusájt
+ja njuolgadusájt tjuovvolit.
+Jådediddje åvdet buorre aktisasjbarggobirrasav
+Jådediddje duogen le hábbmit organisasjåvnnåkultuv-
+rav mij le nuoges rabás vaj bargge nuppe nuppev
+diede di vaj sjaddá vuodon bagádallamij, aktisasjbarg-
+guj, ájádallamij ja ieme vuogij rievddamij.
+Dán aktij-
+vuodan dárbahi muhtema doarjjagav jådediddjes vaj li
+jasska ietjasa rollan.
+Iesj jådediddje galggá buorre rolla-
+buojkulvissan.
+Sån hæhttu dalánagi dahkat juojddáv gå
+vuojnná bargge e heva guládalá.
+Pedagogaj siegen jåde-
+diddje barggijt bagádallá, æjgádij aktisasjbargov jådet ja
+tjuovvol måråstim-ássjijt.
+Ij le dåssju jådediddje duogen
+Pedagoga li jådediddjáj ájnas doarjodiddje, ja sån
+galggá iehtjádijs viehkev oadtjot dárbo milta.
+Lahka
+aktisasj barggo pedagogalasj-psykologalasj dievnas tus-
+ájn le guovdátjin.
+Jus galggá ájnegis mánájt namájn
+nammadit, de hæhttu æjgádijs loabev gatjádit.
+le árrat vuojnnet mánájt gudi psyko-sosiálattjat
+vájvástuvvi.
+Madi árabut dåjma jåhtuj biejaduvvi, dadi
+ienep dåjma lattja li sij.
+Gå ulmutjahttem tjanáduvvá de
+sjaddá gássjel tjålmav luovvit, ja soajttá barggo gájbbet
+ållo ressursajt.
+A. Majt dahk�� dat ållessjattuk guhti le buorre buojkulvis mánájgárden?
+Á. Makkir kvalitehta bájnniji barggij aktisasjbargov?
+B. Majt máhttebihtit dahkat vaj nannibihtit barggevega aktisasjbargov?
+D. Gåktu galggi bargge nubbe nuppev gehtjadit ja viehkedallat?
+Bae, B.: Gjensidige inkluderingsprosesser - muligheter i dagligdags samspill
+i barnehager.
+Girjen Korsvold, T.
+(red.)
+(2011): Barndom Barnehage
+Inkludering, s. 104-129.
+Bergen: Fagbokforlaget
+Bae, B.
+(2009): Å se barn som subjekter - noen konsekvenser for oppvekst­
+arbeid.
+Girjen Mørreaunet, S.,
+Glaser, V., Lillemyr, O.F.
+og Moen, K.H.
+(red.
+): Inspirasjon og kvalitet i praksis
+- med hjerte for barnehage­feltet.
+Oslo: Pedagogisk forum
+Bjørnestad, E. og Pramlings Samulesson, I.
+(2012): Hva betyr livet
+i barnehagen for barn under 3 år?
+En forskningsoversikt­, Oslo, Høgskolen i
+Oslo og Akershus, rapport 2012, nr.
+Bratterud, Å., Sandseter, E.B.
+og Seland, M. (2012): Barns trivsel og
+medvirkning i barnehagen.
+NTNU, Samfunnsforskning AS
+Greve, A.
+(2007): Vennskap mellom små barn i barnehagen.
+Doktorgradsavhandling.
+Universitetet i Oslo, institutt for spesialpedagogikk.
+Oslo: Unipub
+Gulbrandsen, L. og Eliassen, E. (2012): Kvalitetsarbeid i barnehagen.
+Rapport
+fra en undersøkelse av strukturell kvalitet høsten 2012.
+NOVA Rapport 2012
+Lamer, K. (1997): Om å fremme barns sosiale kompetanse.
+Teoriboka.
+Oslo: Gyldendal
+Nordahl, T. (2012): Kvalitet i barnehager vurdert ut fra resultater fra spørre­
+undersøkelsene.
+Kap.
+6 i Barnehagen som læringsmiljø og danningsarena.
+En artikkelsamling om forsknings og utviklingsarbeid i 17 barnehager i
+Hedmark.
+Sunnevåg, A.K.
+Høgskolen i Hedmark.
+Oppdragsrapport
+Máhttodepartemænnta (2011): Rammeplan for barnehagens innhold
+og oppgaver
+Raundalen, M. og Schultz, J.H.
+(2011): Barn av virkeligheten, Læring for livet.
+Oslo: Universitetsforlaget
+Ruud, E.B.
+(2010): Jeg vil også være med!
+Lekens betydning for barns trivsel
+og sosiale læring i barnehagen.
+Oslo: Cappelen akademisk forlag
+Sigsgaard, E. (2008): Kjeft mindre.
+Øksnes, M. (2010): Lekens flertydighet.
+Østrem, S. (2008): Barns subjektivitet og likeverd.
+Et bidrag til diskusjon
+om barnehagens pedagogiske innhold og etiske forankring.
+Doktoravhandling.
+Teologisk fakultet.
+Universitetet i Oslo
+Guossidimadræssa:
+www.tank.no Gåvå: Jannecke Sanne Normann
+Solna Nobels väg 18, 171 82 Solna Östersund Forskarens väg 3.
+www.folkhalsomyndigheten.se
+Åda coronavirusa hárráj ja covid-19
+skibádahka
+Javllamáno 2019 rájes oabblu ådå coronavirus
+väráldin.
+Skibádahka majt virus dahká l oadtjum
+namáv covid-19.
+Ienemusá gähppadit skihppaji
+Ienemusá gähppadit skihppaji gåssåsijn ja feberijn mij
+vássá ietjastis, valla muhtema tjavgga skihppaji
+vuojŋŋamvájvij ja giehpesvuolsjijn.
+Virus såhpu lahka aktavuodajn skihpa ulmutjijn jali gå
+gåsså jali gassná, nåv gåhtjodum gåjgudissoahpom.
+Symtoma li álu gähppada ja båhti dábálattjat bájkoj
+vihtta biejve maŋŋel gå ulmusj la såhpum.
+Valla sym-
+toma máhtti aj badjánit åvdebut jali maŋebut gå vihtta
+biejve.
+Covid-19 vaddá gájkkásasj skibádakdåbdov
+avtajn jali måttijn symtomajs vuollelin:
+ gåsos
+ feber
+ vuojŋŋamvájve
+ snuohpa
+ baktjasa tjiebedin
+ oajvveluottudak
+ diehkko- ja ladásluottudak
+ måjdås
+Vuorrasa dávk oattjotji tjavgap skibádagáv
+Muhtem ulmutja oadtju tjavgap vájvijt, nåv gåk
+vuojŋŋamvájvijt ja giehpesvuolsjev.
+Ienemusá gejs oadtju tjavgap skibádagáv li vuorrasap
+ulmutja badjel 80 jage.
+Ulmutja aj guhkesájggásasj tsåh-
+ke- ja giehpesskibádagáj jali ulmutja bårredávdajn máhtti
+tjavgap skibádagáv oadtjot
+Ájnas telefåvnnånummara
+ Riŋŋgi 113 13 gájkkásasj gátjálvisájda covid-19
+ Jus dån i bierggi ietjassujtujn hejman de galga riŋŋgit
+telefåvnnånummarav 1177 skihpasujttorádevaddemij.
+ Hägganihtte vidjurijn riŋŋgi 112.
+diededibme/
+Aktuell information/
+ja vásstádus iemelagásj
+gatjálvisájda
+www.folkhalsomyndigheten.se/
+covid-19
+Gietjav álkkes bagádusá suoddjitjit ietjat ja
+iehtjádijt:
+Åro hejman jus la skibás jali dåbdå giehppis sym-
+tomajt nåv gåk tjiebetbáktjasijt, gåssåsav jali
+snuobav.
+Åro hejman binnemusát 48 tijma
+maŋŋel gå la varresin sjaddam.
+Basá giedajt dájvvalakkoj sájbujn ja liegga tjátjijn
+binnemusát 20 sekunda.
+Ane giehtasprijtav gå ij la máhttelis giedajt bass-
+sat.
+Várri láhka aktavuodas skihpa ulmutjij.
+Ale duohtada tjalmijt, njunjev jali njálmev.
+Gåså ja gasne giehtagávvaj jali páhpernjunnje-
+sigárdan.
+Ale guossida vuorrasijt jus la skibás jali dujna li
+skibádaksymtoma.
+Om det nya coronaviruset och sjukdomen covid-19, Lulesamiska 2020-03-13
+Hovdâ Säämi Kielâkäldei
+Säämi Kielâkäldee lii toimâm Säämi Parlamentaarlii Rääđi vuálásâžžân ive 2013 rääjist, já tääl mij
+uuccâp hoovdâ vuáđudiđ, jođettiđ, nanodiđ já vijđásubbooht ovdediđ Säämi Kielâkäldee.
+Seervah-uv
+tun taan juávkun?
+Säämi Kielâkäldee lii Suomâ, Taažâ já Ruotâ Sämitiigij ohtsâštave-eennâmlâš áámmátulmui orgaan
+sämikielâaašijn.
+Säämi Kielâkäldee ulmen lii suojâliđ, kattiđ já ovdediđ kulttuuräärbi, tego sämikielâi
+kirje- já sárnumkielâ.
+Virgálávt Säämi Kielâkäldest lii ohtâvuotâ Taažâ Sämitiigán.
+Tom joođeet stivrâ,
+mast jieškote-uv kuulmâ sämitiggeest lii siämmáá ennuv ovdâsvástádâs.
+Säämi Kielâkäldee västid sämikielâin.
+Säämi Kielâkäldee kalga toimâđ ohtsâš äššitobdee
+áámmátlâšorgaanin sämikielâi kirjekielâ normiimân kyeskee aašijn.
+Taat kuáská terminologia já
+čäällimnjuolgâdusâi normiimân.
+Säämi Kielâkäldee kalga riggodiđ sämikielâid já tienuuvt vaiguttiđ
+sämikielâi turviimân puátteevuođâst.
+Säämi Kielâkäldest kalga leđe 12 parged juohhum jieškote-uv kuulmâ staatân, já sij láá siämmáá
+haaldâtlii hoovdâ vuálásiih.
+Hovdâ tuáimá Säämi Kielâkäldee alemus haaldâtlâš hovdân já sust lii
+ovdâsvástádâs tooimâ haaldâtlii já áámmátlii joođeetmist.
+Hovdâ kalga vuáđustiđ já ravviđ aašijn,
+maid tuálvuh stiivrân, já sust lii ovdâsvástádâs stiivrâ miärádâsâi olášutmist.
+Hovdâ västid meid tast,
+ete ekonomâlâš toimâ tábáhtuvá vyeimist orroo njuolgâdusâi mield.
+Mij uuccâp ovtâstittee, puátusân viggee já dyynaamlii hoovdâ, kote pasta jođettiđ Säämi Kielâkäldee
+pisováá tooimân.
+Mij halijdep, ete tust lii maister škovliittâs, formaallâš tohálâšvuotâ sämikielâst.
+Tust kalgeh leđe šiev jođettemtááiđuh já mielâstis hárjánem joođeetmist já tave-eennâmlii
+oovtâstpargoost.
+Šiev kommunikaatiotááiđuh sehe táiđu finniđ puátusijd oovtâst iärásijguin.
+Väljejum olmooš kalga mättiđ kirjálávt já njálmálávt sehe:
+sämikielâ
+tárukielâ, ruotâkielâ tâi suomâkielâ já
+eŋgâlâskielâ.
+Pälkki já pargoiävtuh
+Pargo álgá majemustáá 31.12.2020.
+Virge pälkki lii staatâ njuolgâdus mield virgekoodi 1062 Hovdâ.
+Säämi Kielâkäldee pargest lii virgálâš ohtâvuotâ Taažâ Sämitiigán válduorgaanin, já jis ij mudoi lah
+meridum, te siämmááh pargoiävtuh ko Sämitige pargein Taažâst, tuálih meid täst.
+Toimâviste lii ohtâ sämitige toimâtiilijn Aanaar, Ucjuuhâ, Hetta, Vuonâpottâ, Kárášjuuhâ,
+Kuovdâkiäinu, Manndalen, Tromssa, Skånland, Drag, Hattfjelldal, Snåsa, Kiirun, Juhâmokke tâi
+Östersund, jis kuárus toimâvisteh láá.
+Sierâlágán čuávdusist puáhtá sooppâđ.
+Säämi Kielâkäldee haalijd spejâlistiđ aalmug kirjáávuođâ já hiettâđ ovtâskâs ulmuu olesváldálii
+tohálâšvuođâst.
+Mij avžuuttep tohálijd iävtukkâsâid uuccâđ toimânaavcâst, avveest, suhâpeeleest,
+etnisiteetist, oskolduvâst já seksuaallii sundešuumeest peerusthánnáá.
+Säämi Kielâkäldee tiäddut pargotile ornim ulmuid, kiäin lii hiäjusmum toimânahcâ.
+Puohháid, kiäh ääsih Finnmarkist já Tave-Tromsast, tuálá staatâ lovnâkasa uáppuloovnâ ucedem 10
+% ihásávt 25 000 ruuvnâ räi já eromâš viärukepidem.
+Mudoi pargeeh nomâttuvvojeh vyeimist orroo laavâi, njuolgâdusâi já sopâmušâi mield, já taat
+kuáská meid páálkán já iäláttâhân, sehe kuuđâ mánuppaje keččâlemááigán.
+Tiäđustâlmeh
+Tärhibijd tiäđuid virgeest puáhtá finniđ väldimáin ohtâvuođâ:
+Suomâ Sämitiigán, Pia Ruotsala, +358 40 726 2688 tâi šleđgâpostâ pia.ruotsala@samediggi.fi
+Taažâ Sämitiigán, Inger Marit Eira Åhrén, +47 971 29 744 tâi šleđgâpostâ
+inger.marit.eira.ahren@samediggi.no
+Ruotâ Sämitiigán, Anita Kitok, +46 (0) 73-049 41 04 tâi šleđgâpostâ anita.kitok@sametinget.se
+Uuccâmäigi lii 1.11.2020 räi
+Ucâmuš vuolgâttuvvoo jobbnorge peht taan čujottâsâst:
+Direktevra Sámi giellagáldui
+Sámi Giellagáldu lea doaibman Sámi Parlamentaralaš Ráđi vuollásažžan 2013 rájes ja dál ohcat
+direktevrra ásahit, jođihit, nannet ja viidáset ovddidit Sámi Giellagáldu.
+Searvvatgo don dása?
+Sámi Giellagáldu lea Suoma, Norgga ja Ruoŧa beale sámedikkiid oktasaš davviriikalaš fágaorgána
+sámi giellaáššiin.
+Sámi Giellagáldu ulbmilin lea suodjalit, gáhttet ja ovddidit kulturárbbi nugo sámi
+čállingielaid ja hállangielaid.
+Formálalaččat lea Sámi Gielddagáldus oktavuohta Sámediggái Norgga
+bealde, ja dan jođiha stivra mas golmma sámedikkis lea ovtta mađe ovddastus.
+Sámi Giellagáldus lea ovddasvástádus sámegielain.
+Sámi Giellagáldu galgá doaibmat oktasaš
+áššedovdi fágaorgánan áššiin mat gusket sámi čállingielaid normeremii.
+Dát guoská terminologiija ja
+čállinnjuolggadusaid normeremii.
+Sámi Giellagáldu galgá riggudahttit sámi gielaid ja dieinna lágiin
+váikkuhit sámegielaid sihkkarastima boahtteáigái.
+Sámi Giellagáldus galget leat gitta 12 bargi, iešguđege golmma riikii lokaliserejuvvon, ja leat seamma
+hálddahuslaš jođiheaddji vuollásaččat.
+Direktevra lea Sámi Giellagáldu bajimuš hálddahuslaš
+jođiheaddji ja sus lea ovddasvástádus doaimma hálddahuslaš ja fágalaš jođiheames.
+Direktevra galgá
+ráhkkanit ja rávvet áššiid mat ovddiduvvojit stivrii, ja sus lea ovddasvástádus stivramearrádusaid
+johtui bidjamis.
+Direktevrras lea ovddasvástádus das ahte ekonomalaš doaibma dáhpáhuvvá
+gustovaš njuolggadusaide dávistettiin.
+Mii ohcat čohkkejeaddji, boađusáŋgiris ja dynamalaš jođiheaddji gii sáhttá jođihit Sámi Giellagáldu
+bissovaš doibmii.
+Mii háliidat ahte dus lea masteroahppu, formálalaš gelbbolašvuohta sámegielas.
+Dus galget leat buorit jođihangálggat ja áinnas vásihusat jođiheames ja davviriikkalaš ovttasbarggus.
+Buorit gulahallandáiddut, ja dáidu juksat bohtosiid ovttasbargguin earáiguin.
+Son guhte virgáduvvo
+ferte máhttit čálalaččat ja njálmmálaččat sihke:
+Sámegiela
+Dárogiela, ruoŧagiela dahje suomagiela
+Eaŋgalasgiela.
+Bálká- ja bargoeavttut
+Bargui álgin maŋimuštá 31.12.2020.
+Virggi bálká lea Stáhta regulatiivva mielde virgekoda 1062
+Direktevra.
+Sámi Giellagáldu bargiin lea formálalaš oktavuohta Sámediggái Norgga bealde isitásahussan ja dat
+bargoeavttut čuvvot mat gusket Sámedikki bargiide Norggas, jos eará ii leš mearriduvvon.
+Kánturbáiki lea vuolggasajis okta sámedikkiid kánturbáikkiin Anár, Ohcejohka, Heahttá,
+Vuotnabahta, Kárášjohka, Guovdageaidnu, Olmmáivággi, Romsa, Skánit, Ájluokta, Aarborte, Snåase,
+Giron, Jåhkåmåhkke, Dearna dahje Staare, jos leš guoros kántursadji.
+Eará čovdosa sáhttá leat
+vejolaš šiehtadit.
+Sámi Giellagáldu háliida speadjalastit álbmoga girjáivuođa ja váldit ávkki ovttaskas olbmo ollislaš
+gelbbolašvuođas.
+Mii ávžžuhat dohkálaš kandidáhtaid ohcat, beroškeahttá doaibmanávccain, agis,
+sohkabealis, etnisitehtas, oskkus ja seksuála sojus.
+Sámi Giellagáldu deattuha bargodiliid láhčima olbmuide geain lea hedjonan doaibmanákca.
+Buohkaide geat ásset Finnmárkkus ja Davvi-Romssas gusto Stáhta loatnakássa oahppoloana
+unnideapmi 10%:in jahkásaččat gitta 25.000 ru rádjai ja erenoamáš vearrogeasus.
+Muđui virgáduvvojit bargit gustovaš lágaid, njuolggadusaid ja soahpamušaid mielde, guoská maiddái
+bálkái ja ealáhahkii, ja guđa mánu geahččalanáigái.
+Gulahallan
+Lagat dieđuid virggi birra sáhttá oažžut go váldá oktavuođa:
+Sámediggái Suoma bealde, Pia Ruotsala-Kangasniemi, +358 40 726 2688 dahje e-poasta
+pia.ruotsala@samediggi.fi
+Sámediggi Norgga bealde, Inger Marit Eira Åhrén, +47 971 29 744 dahje e-poasta
+Sámediggi Ruoŧa bealde, Anita Kitok, +46 (0) 73-049 41 04 dahje e-poasta anita.kitok@sametinget.se
+Ohcanáigemearri lea 01.11.2020
+Ohcan sáddejuvvo jobbnorge bokte dán čujuhusas:
+Direkterra Sáme Giellagállduj
+Sáme Giellagálldo l doajmmam Sáme Parlamentáralasj Ráde vuolen 2013 rájes ja dálla åhtsåp
+direkterav ásadittjat, lájddidittjat, nannodittjat ja vijddásappot åvddånahtátjit Sáme Giellagáldov.
+Hiebak dån dási?
+Sáme Giellagálldo l Suoma, Vuona ja Svieriga sámedikkij aktisasj nuorttarijkalasj máhttoguovdásj
+sáme giellaássjijn.
+Sáme Giellagáldo ulmme l bisodit, várjjalit ja åvddånahttet kultuvrraárbev; sáme
+tjállemgiela ja hållamgiela.
+Formálalattjat la Sáme Giellagálldo Vuona Sámedikke vuolen ja
+lájddiduvvá stivras manna l jäbddásasj åvdåstibme fert sámedikkes.
+Sáme Giellagáldon la åvdåsvásstádus sámegielajs.
+Sáme Giellagálldo doajmmá aktisasj
+máhttoguovdátjin ássjijn ma guosski sáme tjállemgielaj normerimij, degu terminologiddja ja
+tjállemnjuolgadusá.
+Sáme Giellagálldo galggá sámegielajt boanndodit ja dajna vuogijn doarjjalit vaj
+bissu boahtteájggáj.
+Sáme Giellagálldo galggá virgájduhttet gitta 12 bargge, barggosajij gålmån rijkan ja gulluji sämmi
+tjuottjodiddje direkterraj.
+Direkterra l Sáme Giellagáldo alemus tjuottjodiddje ja sujna l
+åvdåsvásstádus dåjma tjuottjudusás ja giellabargojs.
+Direkterra ássjijt gárvet ja rádev vaddá
+gatjálvisájn ma stivrraj buvteduvvi ja stivrramärrádusájt dåjmat.
+Direkteran la åvdåsvásstádus vaj
+ekonomidjalasj doajmma tjuovvu njuolgadusájt ma li fámon.
+Mij åhtsåp tjoahkkijiddje, ulmmediedulasj ja doajmmelis lájddijiddjev gut barggá vaj Sáme
+Giellagálldo stuoves doajmman sjaddá.
+Mij sihtap dujna l masteråhpadus ja formálalasj máhttudahka
+Dujna l buorre lájddimvuohke ja sávadahtte l lájddijiddjen ja nuorttarijkalasj
+aktisasjbargujn barggam.
+Dujna l buorre guládallamtjähppudahka ja máhtá biejadum ulmijda jåvsådit
+aktan iehtjádijn.
+Gut virgájduvvá direkterran hähttu tjálalattjat ja njálmálattjat máhttet:
+- Sámegielav
+- Vuonadárogielav, svierigadárogielav jali suomagielav
+- Ieŋŋgisgielav
+Bálkká- ja barggovidjura
+Álggem maŋemusát 31.12.2020.
+Bálkká Stáhta regulatijva virggekåvdå milta 1062 Direkterra.
+Sáme Giellagáldo barggij barggovadde l Vuona Sámedigge.
+Bargge galggi dajt barggovidjurijt tjuovvot
+ma gulluji Vuona Sámedikke barggonjuolgadusájda, jus ietjá ij mierreduvá.
+Barggobájkke l akta sámedikkij kontåvrråbájkijs Anár, Ohcejohka, Heahttá, Vuotnabahta, Kárášjohka,
+Guovdageaidnu, Olmmáivággi, Romsa, Skánit, Ájluokta, Aarborte, Snåase, Giron, Jåhkåmåhkke,
+Dearna jali Staare, jus guoros kontåvrråladnja gávnnu.
+Ietjá tjoavddusij birra máhttá sjiehtadit.
+Sáme Giellagálldo sihtá moattevuodav sebrudagán gåvvidit ja ulmutja máhttudagáv ávkken válldet.
+Mij bádtjip gávnas kandidáhtajt åtsåtjit, berustahtek sáhtusvuodas, álldaris, sjierves,
+álmmuktjerdalasjvuodas, jáhkos jali sexuellak luondos.
+Sáme Giellagálldo adná ájnnasin
+barggovidjurijt hiebadit ulmutjijda gejn li sáhtusvuoda.
+Gájka gudi Finnmárkon ja Nuortta-Romsan årru ja gen la oahppamlådna Stáhta lådnakássan oadtju
+jahkásattjat 10% binnedimev, gitta 25.000 kr rádjáj ja sierra värrotabellajt.
+Virgájduvvá lágaj, njuolgadusáj ja såbadisáj milta ma li fámon ja gullu aj bálkkáj ja pensjåvnnåj.
+Gudá
+máno gähttjalimájggáj.
+virge birra oattjo jus aktavuodav váldá:
+Sámedigge Suoman, Pia Ruotsala-Kangasniemi, +358 40 726 2688 jali e-påvsstå
+Sámedigge Vuonan, Inger Marit Eira Åhrén, +47 971 29 744 jali e-påvsstå
+Sámedigge Svierigin, Anita Kitok, +46 (0) 73-049 41 04 jali e-påvsstå anita.kitok@sametinget.se
+Maŋemus åhtsåmbiejvve 01.11.2020
+Åtsålvis rájaduvvá jobbnorge baktu dán adrässaj:
+Direktööre Saemien gïelegaaltijisnie
+Saemien gïelegaaltije lea Saemien Parlamentarihkeles raerien nuelesne orreme 2013 raejeste, jïh
+daelie direktöörem ohtsedibie mij edtja tseegkedh, stuvredh, nænnoestidh jïh Saemien
+Gïelegaaltijem guhkiebasse evtiedidh.
+Sïjhth meatan årrodh dam darjodh?
+Saemien Gïelegaaltije lea Soemen, Nöörjen jïh Sveerjen saemiedigkiej ektie faageårgaane saemien
+gïelegyhtjelassine.
+Saemien Gïelegaaltijen ulmie lea kultuvreaerpiem, goh saemien tjaelemegïelh jïh
+soptsesegïelh, gorredidh, vaarjelidh jïh evtiedidh.
+Saemien Gïelegaaltije dam byjjes ektiedimmiem
+Nöörjen Saemiedigkine åtna, jïh ståvroste stuvresåvva gusnie doh golme saemiedigkieh seamma
+gellie tjirkijh ståvrosne utnieh.
+Saemien Gïelegaaltijen lea dïedte dej saemien gïeli åvteste.
+Saemien Gïelegaaltije edtja
+aamhtesemaehteles faageårgaanine årrodh aamhtesinie normeradimmien bïjre dejstie saemien
+tjaelemegïelijste.
+Daate normeradimmien bïjre terminologijeste jïh tjaelemenjoelkedassijste.
+Saemien Gïelegaaltije edtja saemien gïelide ræjhkoesåbpoe darjodh jïh naemhtie viehkiehtidh
+saemien gïeli båetijem aejkien gorredidh.
+Saemien Gïelegaaltije sæjhta raajan 12 barkijh utnedh, kontovresijjiejgujmie dejnie golme laantine,
+jïh seamma reerije ståvroen nuelesne årrodh.
+Direktööre lea Saemien Gïelegaaltijen bijjemes reerije
+åvtehke mij dïedtem åtna gïehtelimmien reerije jïh faageles ståvroen åvteste.
+Direktööre edtja
+ryöjredidh jïh juvnehtidh dejnie aamhtesinie mejtie ståvroe edtja gïetedidh, jïh dïedtem åtna
+ståvroenænnoestimmieh tjïrrehtidh.
+Direktööre dïedtem åtna hoksedh dïhte ekonomeles
+gïehtelimmie sïejhme njoelkedassi mietie sjugniehtåvva.
+Mijjieh iktedihks jïh dynamihkeles åvtehkem ohtsebe mij illedahkh jarngesne åtna, mij maahta
+Saemien Gïelegaaltijem stuvredh akten ihkuve gïehtelæmman.
+Mijjieh sïjhtebe dov leah
+ööhpehtimmie maasteredaltesisnie jïh byjjes maahtoe saemien gïelesne.
+Datne tjoerh væjkele
+årrodh stuvredh jïh maaje dååjrehtimmiem utnedh stuvremistie jïh noerhtelaanti laavenjostoste,
+væjkele årrodh gaskesadtedh jïh maehtedh illedahkh jaksedh laavenjostosne mubpiejgujmie.
+Dïhte
+mij barkoem åådtje tjuara tjaaleldh jïh njaalmeldh haalvedh dovne:
+Saemien
+Nöörjen, sveerjen jallh soemen
+Englaantengïele
+Baalhka- jïh barkoetsiehkie
+Aalkoe minngemes 31.12.2020.
+Baalhka lea Staaten regulatijven mietie barkoekodesne 1062
+Direktööre.
+Saemien Gïelegaaltijen barkijh sijhtieh sijjen byjjes ektiedimmiem utnedh Nöörjen Saemiedægkan
+goh maadthinstitusjovne, jïh barkiji barkoetsiehkie Nöörjen Saemiedigkesne lea faamosne jis ij leah
+maam akt jeatjah nænnoestamme.
+Kontovresijjie lea uvtemes aktene dejstie saemiedigkiej kontovresijjijste, Anár, Ohcejohka, Heahttá,
+Vuotnabahta, Kárášjohka, Guovdageaidnu, Olmmáivággi, Romsa, Skánit, Ajluokta, Aarborte, Snåase,
+Giron, Johkamohkki jallh Staare, jis kontovresijjie gååvnese desnie.
+Maahta eventuelle jeatjah
+kontovresijjien bïjre seamadidh.
+Saemien Gïelegaaltije sæjhta gellievoetem årroji luvnie vuesiehtidh jïh fiereguhten tjåenghkies
+maahtoem nuhtedh.
+Dan åvteste haestebe maehteles kandidaath syökedh, bielelen
+funksjovnemaahtoem, aalterem, tjoelem, etnisiteetem, religijovnem jïh seksuellevoetem
+krööhkestidh.
+Saemien Gïelegaaltije håksa barkoetsiehkide sjïehteladtedh almetjidie giehpiedamme
+funksjovnemaahtojne.
+Gaajhkesidie mah Finnmarhkesne jïh Noerhte-Romsesne årroeh 10% uhtjiedimmie studijelaajkoste
+Statens lånekassesne lea faamosne 25 000 kr raajan fïerhten jaepien jïh sjïere
+skaehtiegiehpiedimmie.
+Lissine barkijh seehtemem åadtjoeh sïejhme laaki, njoelkedassi jïh latjkoej mietie, daan nuelesne
+baalhka jïh pensjovne, jïh 6 askh pryövetïjje.
+Gaskese
+Vielie bïevnesh barkoen bïjre maahtah åadtjodh daesnie:
+Soemen Saemiedigkie, Pia Ruotsala, +358 40 726 2688 jallh e-påaste pia.ruotsala@samediggi.fi
+Nöörjen Saemiedigkie, Inger Marit Eira Åhren, +47 971 29 744 jallh e-påaste
+Sveerjen Saemiedigkie, Anja Taube, +46 (0) 73-049 41 04 jallh e-påaste anita.kitok@sametinget.se
+Ohtsememierie 01.11.2020
+Ohtseme seedtesåvva jobbnorgen tjïrrh daesnie:
+Akta goassa akta mij sjaddá.
+Ale vajálduhte ietjat suoddjit hivaj,
+hepatijttaj B, gonorréaj ja ietjá
+seksualalasj sirdedahtes infek-
+sjåvnåjda dan bále gå l ålggorijkan.
+Válde agev maŋen ietjat kondomajt
+mannuj.
+Máhttá vájvve kondomajt
+åttjudit/oasstet ietjá rijkajn.
+Hávsskes manno!
+Aktijbargon iesjmiedogisorganisasjåvnåj
+Ienep diededibmev oattjo:
+Dagádum inspirasjåvnåjn Somalia Gájkbadjásasjsebrudagás Skielledin
+Gåvvå: Anne Dillner/bildarkivet.se
+FHC/ASD -13
+Lulesamiska
+Válggabiejve
+jienastibme
+Guokta válga li masi besa jienastit:
+Î Tjoaggulvisrádij válgga
+Î Bissmavielderáde ja Girkkotjåhkanime sahte ájrrasij válgga
+• Besa ietjat válggabijra (tjáledum
+jienastimkårttåj) válggasajen jali ietjá
+válggabijran girkko suohkanin gånnå dujna
+le jienastimriektá.
+• Gånnå ja goassa jienastibme le tjuodtju jiena­
+stimkårtån ja le aj åvddågiehtaj almoduvvam.
+• Válde fáron jienastimkårtåv jali ietjá
+duodastimev.
+• Vájku illa jienastimlågon tjáleduvvam, de
+máhtá gájbbedit jienastit.
+De bierri tjielggit
+manen duv mielas dujna le jienastimriektá
+girkkosuohkanin.
+Bierri tjálalattjat tjielggit.
+Válggastivrra de mierret jus jiedna
+dåhkkiduvvá ja galggá lågåduvvat.
+• Kandidáhttalista ja diedo kandidáhtaj birra
+galggá almoduvvam ájggá åvddål válga, ja
+gávnnu válggasajen.
+• Jus viehkev dárbaha válggasajen de máhtá
+válldet aktijvuodav nágin válggabarggijn.
+• Jus le doajmmahiereduvvam (duola dagu
+tjalmedibme) ja dárbaha viehkev jienastit, de
+besa iesj válljit muhtem ulmutjav vuorrasabbo
+gå 14 jage guhti de duv viehket jienastit.
+• Jienastiddje guhti le åvddågiehtaj jienastam
+ij besa ådåsit jienastit válggabiejven.
+VEIL.
+2.3.2: SLIK STEMMER DU PÅ VALGDAGEN (MR/BDR) - LULESAMISK
+Ielliemen ája - Ielliemen tjáhtsie / Viessoma ája - Viessoma tjáhtse / Jielije gaaltjie - jielemen
+tjaetsie / Iellema ája - iellema tjáhtje / Eallima ája - Eallima čáhči / Eellim käldee - Eellim čääci /
+Jieʹllem käivv - Jieʹllem čääʹcc / Livets källa- Livets vatten / Elämän lähde - Elämän vesi
+Sámien gïrkkuobiejvieh 2017 -Sáme girrkobiejve 2017 -
+Saemien gärhkoebiejjieh 2017 -Sáme girkkobiejve 2017 -
+Sámi girkobeaivvit 2017- Säämi kirkkopeeivih 2017 -
+Sääʹm ceerkavpeeiʹv 2017 - Samiska kyrkodagar 2017 -
+Saamelaiset kirkkopäivät 2017
+Buorre boahtem Sáme girkkobiejvijda Árvvehávren 16-
+18 biejvij biehtsemáno 2017
+Svieriga girkko bivddi Sáme girkkobiejvijda Árvvehávren 16-18 biehtsemánon 2017, Nuorttarijkaj
+aktisasj sáme ásadus lutherska girkkoj gaskan Svierigin, Suoman ja Vuonan.
+Sáme girkkobiejvve ásaduvvá dal nälját bále (Jåhkåmåhken 2004, Anárin 2009, Mo i Ranan 2013) ja
+tjoahkki tjuohtenár oassálasstijt Svierigis, Suomas, Vuonas ja Russlándas.
+Ájggomus girkkobiejvij la
+tjoahkkit sámijt ålles sámes, ávvudit ja buktet vuojnnusij sámegirkkodåjmav.
+Oajvveássje Sáme girkkobiejvijn 2017 la Viessoma ája - Viessoma tjátje.
+Muhtem gatjálvisá ma båhti
+biejaduvvat tjuovga vuolláj li iemeálmmukriektá, såbadimgatjálvisá ja gähttjalit bátjedit dav koloniála
+árbev, dárbov duohtakommisjåvnåj, dálkádakrievddadusáj vájkudibme iemeálmmugijda Arktisin ja
+juojggusa ávkes Sámegirkkodåjmajn.
+Prográmma sisanon li degu dal jubmeldievno, seminára, aktisasj
+ságastallama, workshopa, konserta, lávllotjoahkkema, teáhtarvuosádusá, duodjemárkkána ja mánáj ja
+nuoraj prográmma.
+Akta sierra prográmma dåssjå nuorajda ásaduvvá 15-18 biejvij biehtsemánon.
+Ienep diedo prográmmas, årromis ja dárbbodiedojs båhti almoduvvat dán bielen
+https://www.svenskakyrkan.se/samiskakyrkodagar.
+Tjuovo mijáv sosiála mediajs, Samiskt kyrkoliv i
+Svenska kyrkan Facebookan ja samiskakyrkodagar Instagraman gånnå li maŋemus ådåstuhttema.
+Mij sávvap buorre boahtemav girkkobiejvijda 2017 ja gåhtsop dijáv juo ásat ájgev dajda biejvijda juo
+åvdebut at diján le máhttelis oassálasstet.
+Buerie båeteme!
+Bures boahtin!
+Välkomna!
+Buorij varrudagáj
+Helén Ottosson Lovén
+Generálsekreterár Svieriga girkkon
+Sylvia Sparrock
+Báhkojådediddje Sáme girkkoráden Svieriga girkkon ja prográmmakomitejan Sáme girkkobiejvijda
+Biskåhpa Samuel Salmi
+Báhkojådediddje delegasjåvnåj sáme ássjijda Suoma girkkon
+Sara Ellen Anne Eira
+Báhkojådediddje Sáme girkkoráden Vuona Girkkon
+Oajválattja li mierredam hæhttup diehtet gudi li
+girkkon, váj máhttep viehkedit jus sjaddá dárbbo
+njoammomav guoradit
+Dán girkkon guosse tjálli ietjasa namáv ja
+telefåvnnånummarav.
+Listav vuorkkip 10 biejve åvddål dåssjiduvvá.
+Dát tjuovvu Covid-19-njuolgadustjállaga§ 13.
+Registrerim
+Åvddågiehtaj jienastit
+Maná sunji gut galggá jienastimev válldet vuosstij
+Jienastimvuosstájvállde dunji válgganjuolgadusájt tjielggi,
+ja vaddá konvoluhtajt masi jienastimlistajt bieja.
+Válde jienastimlistajt majt ájgo adnet
+Dá galggi gávnnut lanján, aktan diedoj kandidáhtaj birra.
+Jus åvddågiehtaj jienasta ietjat årromgirkkosuohkana ålgusjbielen, de hæhttu
+jienastimlistajt duv girkkosuohkanij dáppet viedtjat: www.kirkevalget.no.
+Rievddada dav majt sidá jienastimlistajn
+Jienastimlistajn tjuodtju majt máhtá rievddat.
+Bieja jienastimlistajt guhtik konvoluhttaj
+• Tjoaggulvisráde jienastimlissta galggá bieddjis konvoluhttaj.
+• Bissmavielderáde jienastimlissta galggá bájnodum konvoluhttaj.
+Tjoahkki gájkka ålgusjkonvoluhttaj
+Bieja konvoluhtajt jienastimlistaj ålgusjkonvoluhttaj.
+Tjále ålgusjkonvoluhttaj namáv, adressav ja riegádimbiejvev.
+Maná sunji gut galggá jienastimev válldet vuosstij registrerimij
+Jienastimvuosstájvállde tjállá ájgev ja bájkev gånnå la jienastam ålgusjkonvoluhttaj ja dav
+aktij lijmmi.
+Jienastibme lisstaj tjáleduvvá.
+Soajttá hæhttu duodastit guhtimusj le.
+PLAKAT 2.3.1: SLIK FORHÅNDSSTEMMER DU (MR/BDR) - LULESAMISK
+Dá válggasajen gávnnuji.
+Máhtá guovten válgan jienastit: tjoaggulvisráde válgan ja bissmavielderáde válgan.
+Diedo kandidáhtaj birra gávnnu aj válggasajen.
+Rievda dav majt sidá jienastimlistajn
+Galggá dahpadum sadje gånnå besa dáv dahkat váni iehtjáda gæhttjamis.
+Majt máhtá rievddadit diededuvvá dahpadum sajen ja jienastimlistajn.
+Maná válggabarggáj registrerimij
+Válggabargge galggá:
+• ruossistit jienastimlågov (soajttá gatját duodastit guhtimusj le)
+• jienastimlistajt stiempeldit
+Bieja jienastimlistajt jienastimlihttáj
+Dáv dagá madi válggabargge gæhttjá.
+Jienastimlistajn galggá stiempel jus galggi dåhkkiduvvat.
+Návti jienasta
+PLAKAT 2.3.2: SLIK GÅR DU FRAM I VALGLOKALET (MR/BDR) - LULESAMISK
+Î Jienastimlistan vuojná galla ájrrasa ja sadjásattja galggi válljiduvvat.
+Î Nominasjåvnnåkomitea kandidáhta li válggalisstaj biejaduvvam vuorodime milta.
+Î Jus duodden li lijggekandidáhta, de sijáj namá tjuodtju vuolemusán jienastimlistan nummara dagá.
+Máhtá jienastimlistav vaddet rievddamij dagá
+De oadtju gájka kandidáhta jienastimlistan avtav jienav guhtik.
+Jus sidá jienastimlistav
+rievddadit de máhtá:
+• Vatte gitta gålmå kandidáhtajda lijggejienav
+ruossajn ruvton mij le namá gårobielen.
+De oadtju kandidáhtta guokta jiena.
+• Duoddistit gitta gålmmå namá jienastimlisstaj.
+Dá e lijggejienav oattjo.
+De oadtju kandidáhtta avtav jienav.
+Ietjá kandidáhta oadtju avtav
+jienav guhtik gå jienajt låhki.
+Ietjá rievddama e dåhkkiduvá jienaj lågådijn.
+Ane alek/tjáhppis pennav jali blyántav.
+Máhtsasta jienastimlistav
+guoktáj tevstajn sisi
+Tjoaggulvisráde válgga
+Návti jienasta ieneplåhko válgan (akta jienastimlissta)
+Nominasjonskomiteens liste
+CECILIA CELIUS, 36 år, ÅRNESVEIEN 11, ØSTSIDEN, advokatfullmektig
+HENRIK GROTH, 38 år, SVINGEN 58, TVEIT, anleggsgartner
+ARVID KROKEN, 21 år, OKSEPLASSEN 3, OKSNESET, murerlæring
+ANNE-METTE OLSEN, 34 år, NORD-TVEIT, TVEIT, produksjonsleder
+ANTON ARNESEN, 74 år, DRABANTEN 8, NEDREBYGD, pensjonist
+BERIT BJØRK, 29 år, FJORDGLØTTET 45, BJØRKVIK, lærer
+DORTHE DIAKONISSEN, 48 år, FELTS PLASS 19, VESTSIDEN, hjemmesykepleier
+ELIN EDVARDSEN, 54 år, GNUGATA 55, ØVERDALEN, sekretær
+FRANK FRIMANN, 20 år, GRENDEBRÅTEN 2, SØRBYEN, student
+Det skal velges 4 medlemmer og 5 varamedlemmer.
+Nominasjonskomiteens kandidater er satt opp på valglisten i prioritert rekkefølge.
+Eventuelle kandidater fra supplerende
+nominasjon står nederst på valglisten uten nummer.
+Du kan levere stemmeseddelen uten endringer.
+Alle kandidatene på stemmeseddelen får da én stemme hver.
+Vil du endre på stemmeseddelen kan du:
+Gi tilleggsstemme til kandidater på listen
+Du kan gi én tilleggsstemme til inntil tre kandidater.
+Det gjør du ved å sette et kryss i ruten til venstre for navnet til
+kandidaten.
+Kandidaten får da to stemmer.
+Øvrige kandidater får én stemme hver ved opptellingen.
+Gi personstemme til andre valgbare personer i soknet
+Du kan gi personstemme til inntil tre andre valgbare personer i soknet.
+Det gjør du ved å føre opp personnavnet på
+stemmeseddelen.
+Bruk store bokstaver.
+Personen får da én stemme.
+Andre endringer vil ikke telle med i valgoppgjøret.
+Det er ikke anledning til å stryke kandidater.
+Bruk blå/svart penn eller blyant.
+Skriv tydelig.
+Menighetsrådsvalg i EKSEMPEL SOKN
+PLAKAT 2.3.3: SLIK STEMMER DU VED VALG AV MENIGHETSRÅD - FLERTALLSVALG (ÉN LISTE) - LULESAMISK
+Sámi girkoeallima
+strategalaš plána
+Plána dohkkehuvvui Girkočoahkkimis jagis 2011
+NORGGA GIRKU CHURCH OF NORWAY
+Sámi girkoráđđi
+Sami Church Council
+Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Sámi girkoeallima strategalaš plána evttohus
+© Sámi girkoráđđi, Norgga girku
+Diŋgon čujuhus:
+Kirkerådets materiellekspedisjon
+(materiálkataloga gávnnat dáppe: www.kirken.no)
+E-poasta: materiell@kirken.no
+Girkoráđđi
+Poastaboksa 799 Sentrum
+Deaddiluvvon lohku: 70
+Plána gávnnat maid neahttabáikkis www.kirken.no
+Buvttadeapmi: Kirkerådets kommunikasjonsavdeling
+Ovdasátni
+Sámi girkoeallima strategalaš plánain lea Norgga girku vuosttaš geardde ožžon ollislaš sámi
+girkoeallinplána.
+Plána dohkkehuvvui Girkočoahkkimis jagis 2011 ja dat válddahallá buot
+doaibmasurggiid Norgga girkus ja das lea čuovvovaš višuvdna sámi girkoeallima ektui:
+Bistevaš ja ovttaárvosaš - sámi girkoeallin Norgga girkus.
+Bistevaš ja ovttaárvosaš sámi girkoeallimis lea sáhka sámiid ja sámi álbmoga oasálastima
+birra girkus.
+Jus dan oasálastima galgá dahkat duohtan, de eaktuda dat ahte sámiide
+addojuvvo vejolašvuohta oasálastit girkus iežaset iešlági mielde, ja ahte sámiide čáhkkehuvvo
+sadji hábmet sin iežaset girkoeallima Norgga girku siskkobealde.
+Bistevaš ja ovttaárvosaš
+sámi girkoeallimis lea maid seammás sáhka Norgga girku ollislaš searvevuođa birra - min
+oktasaš návcca birra doaibmat máŋggakultuvrralaš searvevuođas mas fátmmastit sámi
+girkoeallima ovttaárvosaš ja lunddolaš oassin.
+Bistevaš ja ovttaárvosaš sámi girkoeallima višuvdna muitala čiekŋalepmosit Norgga girku
+iešáddejumi birra girkun.
+Norgga girku ii sáhte doaibmat álbmotgirkun Norggas almmá
+bistevaš ja ovttaárvosaš sámi girkoeallima haga.
+Jesus Kristusa girku lea oppamáilmmálaš, máŋggakultuvrralaš ja máŋggačearddalaš
+searvevuohta.
+Sátni "kristtalaš" čuožžilii dalle go evangelium joavddai Jerusalema
+juvddálaččaid kristtalaš searvegottis máŋggakultuvrralaš Antiokiai (Apd 11,26).
+Girku lea
+máŋggakultuvrralaš ja dat čájehuvvo, Vuoiŋŋa dagu bokte, vuosttaš hellodatbeaivvi rájes juo:
+Olbmot "buot álbmogiin" geat ledje Jerusalemii boahtán, jerre ovddošemiin: Mii dat lea?"
+"Mii gullat juohkehaš iežamet eatnigiela" (Apd 2,5-12).
+Guottut sámegiela ja kultuvrra ektui leat historjjá čađa rievddadan sihke girkus ja
+stuoraservodagas.
+Norgga girku dovddasta ahte menddo dávjá ledje dat heajos guottut.
+Danne dovddastii Girkočoahkkin jagis 1997 ahte girku lea leamaš mielde dáruiduhttimis, ja
+dáhtui bargat dan ovdii ahte hehttet joatkimis šat dan boasttuvuođa (GČ 13/97).
+Sámi girkoeallima strategalaš plána mearrádus mearkkaša ahte Norgga girku dovddasta
+čielgaseappot go goassege ovdal dan ahte sámit leat Norgga álgoálbmot ja maiddái diehttelas
+oassi Norgga girkus.
+Strategiijaplána loahpas lea vuolggaheaddji doaibmaplána 2012-2016
+áigodahkii.
+Strategiijaplána vuođđun lea ahte sámi girkoeallin ellojuvvo ovddemustá báikkálaččat.
+Seammás dárbbaša maid báikkálaš girku doarjaga buot dásiin girkus jus sámi girkoeallin
+galgá oažžut buriid eallineavttuid.
+Dakkár geahččanguovllus sávvat mii ahte Sámi
+girkoeallima strategalaš plána sáhttá šaddat buorrin reaidun nannet ja ovdánahttit sámi
+girkoeallima bistevaš ja ovttaárvosaš oassin Norgga girkus.
+Oslo, miessemánnu 2011
+Jens-Petter Johnsen
+Girkoráđi direktevra
+Sisdoallu
+Sámi čearddalašvuohta.
+Maid oaivvildit sámi girkoeallimiin?
+Lutherlaš Máilmmilihtu ja Girkuid Máilmmiráđi čanasteamit....................
+Fátmmasteapmi unnitlogupolitihkalaš vuođđoprinsihppan ......................
+5.3.1 1. dássi: Sámegiela fuolaheapmi našovnnalaš vuođđodásis ....................
+5.3.2 2. dássi: Sámegiela fuolaheapmi sámegiela hálddašanguovllus ................
+5.4 Ovddasvástádus ja resursadárbu iešguđet dásiin Norgga girkus ...............
+5.4.4 Bismagodderáđđi - ovddasvástádus ja resursadárbbut...............................
+5.4.5 Sámi girkoráđđi - ovddasvástádus ja resursadárbbut ...............................
+Sálbma- ja liturgiijabargu (ipmilbálvalusođastus) ...................................
+Girkolaš kultuvrabarggut: girkomusihkka ja girkodáidda ........................
+Girkofágalaš gelbbolašvuođahuksen: girko-/mišuvdnahistorjá ja sámi teologiija
+5.16.1 Girkočoahkkima čanastagat boahttevaš girkoláhkii ja girkoortnegii............... 102
+5.16.2 Stáhta ovddasvástádus fievrredit aktiivvalaš doarju sámi oskku- ja
+Vuordámušat bargiid- ja bargoaddiidorganisašuvnnaide .......................... 106
+Ovttasbargu leastadiánalaš čoakkalmasaiguin ja kristtalaš organisašuvnnaiguin 107
+Mielddus 1: Sámegiella Norgga girkus:
+ÁLGU
+Višuvdna
+Norgga girku višuvdna sámi girkoeallimiin lea:
+Plána duogáš ja huksehus
+Girkočoahkkin bivddii GČ 7/06 áššis ráhkadit plána movt ovdánahttit sámi girkoeallima mas
+davvisámegiella, julevsámegiella ja lullisámegiella, ja sámi kultuvrra girjáivuohta
+vuhtiiváldojuvvo.
+Mearrádusas bivde earret eará ahte plána galgá deattuhit sámi giella- ja
+kultuvragelbbolašvuođa bismagottiin, rekrutterema, sámiide guoskevaš fáttáid áigeguovdilis
+oahpuin, biibbaljorgalanbargguid, sálmmaid ja liturgiijaid, ságastallan- ja soabadanbargguid,
+ávkkálaš organiserema sámi girkoeallimii ja oktavuođaide Norgga girku ođastusbargguide
+minddár.
+Girkočoahkkima mearrádus mearkkaša ahte Norgga girku bargguid galgá govdadit geahčadit
+sámi girkoeallima hárrái.
+Dát plána lea danne strategalaš plána Norgga girku oppalaš bargguin
+sámi girkoeallimis.
+Sámi girkoeallimis lea ovddemusat sáhka sápmelaččaid ja sámi álbmoga oasálastimis girkus.
+Duohta oasálastin lea dattege dan duohken ahte addojuvvo go sápmelaččaide vejolašvuohta
+oasálastit girkus iežaset iešlágiin, ja čáhkkehuvvo go sápmelaččaide sadji hábmet iežaset
+girkoeallima.
+Sámi girkoeallin ii nappo guoskka danne dušše sápmelaččaide, muhto maiddái
+dasa guđeládje Norgga girku, nugo ásahussan, áimmahuššá ja čáhkkeha sámivuhtii saji.
+Sámi girkoeallima strategalaš plána váldomihttu lea ásahit veahkkin bistevaš sámi
+girkoeallima Norgga girkus, mas sápmelaččaid oasálastin girkus lea ovttaárvosaš, ja sámi
+girkoeallin lea lunddolaš oassi Norgga girku oktasaš identitehtas.
+Dat mihttu gáibida vuos
+fuomášuhttit sápmelaččaid lahkavuođa Norgga girkus, ja vuđoleappot jurddašeami sámi
+girkoeallima prinsihpalaš vuođu birra, ja ulbmillaš barggu nannet rámmaeavttuid Norgga
+girku sámi girkoeallimii sihke vuogádagaid, girkolaš bálvalusaid ja ulbmillaš doaibmabijuid
+bokte girku iešguđetge bargosurggiin.
+Dát plána galgá veahkehit dan dahkat.
+Sámi girkoeallima strategalaš plánas leat 6 oasi.
+1. kapihtal čilge plána duogáža ja huksehusa.
+2. kapihtal čoahkkáigeassá plána lullisámegillii, julevsámegillii, davvisámegillii ja dárogillii.
+3. kapihtal addá duogášdieđuid sámi álbmoga ja sámi girkoeallima birra.
+4. kapihtal čilge sámi girkoeallima bargguid prinsihpalaš vuođu.
+5. kapihtal meannuda girkolaš doaibmasurggiid ovttaid ovttaid ja giehtadallá erenoamáš
+hástalusaid doaimmaid láidestemiid ja doaibmabijuid ektui.
+6. kapihtal čoahkkáigeassá ođđa vuoruhuvvon virggiid ja doaibmabidjoguovlluid 5. kapihttala
+rájes ja bidjá daid dihto áigemeriide 5-jagi doaibmaplánii
+ČOAHKKÁIGEASSU
+(lullisámegiella, julevsámegiella, davvisámegiella ja dárogiella)
+Åeniedimmie
+(čoahkkáigeassu lullisámegillii)
+Kapihtele 1 saemien gærhkoejielemen visjovnem åehpiedahta Nøørjen gærhkosne, jïh
+buerkeste soejkesjen fåantoem jïh guktie soejkesjem bigkeme.
+Nøørjen gærhkoen visjovne saemien gærhkoejieliemasse lea: Jielije jïh seammavyørtegs -
+saemien gærhkoejieleme Nøørjen gærhkosne.
+Soejkesjen våarome lea Gærhkoetjåanghkoen
+nænnoestimmie aamhtesisne KM 7/06, mij gihtji akten soejkesjen mietie edtja saemien
+gærhkoejielemem evtiedidh, gusnie edtja noerhtesaemien, julevsaemien jïh åarjelsaemien, jïh
+aaj dam gellielaaketje saemien kultuvrem gorredidh.- Dïhte åejvievuepsie dan 'Strategisk plan
+for samisk kirkeliv' lea viehkiehtidh guktie akte jielije saemien gærhkoejieleme Dennie
+nøørjen gærhkosne sjædta, gusnie saemieh leah meatan seammavyørtegsvoetine gærhkosne,
+jïh saemien gærhkoejieleme lea akte buajhkoes bielie Nøørjen gærhkoen tjåenghkies
+identiteteste.
+Dïhte soejkesje edtja viehkiehtidh mierietsiehkide nænnoestidh dan saemien
+gærhkoejieliemasse, struktuvri, øørnedimmien jïh tjïelke darjomi bïjre, gærhkoen joekehts
+barkoesuerkine.
+Kapithele 2 aktem åeniedimmiem vadta dehtie soejkesjistie åarjelsaemien, julevsaemien jïh
+noerhtesaemien gïelesne.
+Kapihtele 3 maadthbïevnesh vadta dej saemiej bïjre jïh saemien gærhkoejielemen bïjre.
+Aalkoelisnie rïektesebïevnesh vadta dej saemiej bïjre jïh saemien siebriedahken bïjre (3.1.1)
+Saemieh akte aalkoealmetje dejnie noerhtege dajvine Nøørjesne, Sveerjesne, Såevmesne jïh
+Kolanjaarkesne, Russlaantesne.
+Aervede medtie 50 000-65 000 saemieh Nøørjesne.
+Dej
+minngemes luhkiejaepiej dejtie saemiej reaktide jïh saemien institusjovnide naa tjarki
+nænnoestamme.
+Daesnie åenehkslaakan digkede mij saemien identitetem buakta (3.2) jïh
+aktem buerkiestimmiem saemien gïeledajvi jïh gïeletjierti bïjre Nøørjesne vadta (3.3).
+Noerhte-saemien, julevsaemien jïh åarjelsaemien leah dah byøgkeles saemien gïelh
+Nøørjesne.
+Gaajhkh golme gïelh lea UNESCON'n læstosne håvhtadihks gïelijste.
+Kapihtele aaj ånnetji gærhkoehistovrijen bïjre soptseste, dehtie tijjeste saemieh voestes
+aejkien kristelesvoetine åahpenin medtie 1000 jaepien gietjeste, jïh mijjen tijjese (3.4)
+Akten ussjedimmien mænngan dan sisvegen bïjre dïejvesisnie "saemien gærhkoejieleme"
+(3.5.1) jïh gellielaaketjen bïjre saemien gærhkoejielemen sisnjelen (3.5.2) dle
+åejvieaamhtesidie saemien gærhkoejieliemisnie buerkeste gïeledajvi mietie.
+Dennie regijovnal-gyrhkeles suerkesne, die Noerhte-Hålogalaanten, Åarjel-Hålogalaanten jïh
+Nidarosen bispedajvh aktem ellies gyrhkeles diedtem utnieh gyrhkeles faalenassem vedtedh
+dovne noerhtesaemien, julevsaemien jïh åarjelsaemien gïelesne.
+Åenehkslaakan buerkeste
+man gellie barkeminie dej saemiengyrhkeles barkoejgujmie, diedten jïh vierhtiej bïjre,
+regijovnales jïh lïhkes, fïereguhtene dejstie 3 byøgkeles gïeledajvijste (3.3.3-3.3.4).
+Aaj
+åenehkslaakan dam gyrhkeles gaagkestimmiem buerkeste dejstie saemijste Oslosne jïh
+Bergenisnie (3.5.6), dam barkoem saemien gærhkoejielieminie laanteraasti rastah (3.5.7) jïh
+dam gaskenasjovnale gyrhkeles aalkoealmetjebarkoem (3.5.8).
+Minngemosth tjïerteste man
+vihkeles orreme dejnie voerkelimmine jïh barkojne saemien teologijen jïh
+kristelesvoetegoerkesen bïjre, dej minngemes jaepiej (3.5.9).
+Kapihtele 4 buerkeste dam prinsihpeles våaromem dan barkose saemien gærhkoejielieminie
+Nøørjen gærhkosne.
+Aalkovisnie vuesehte dejtie jïjnjh nænnoestimmmide mejtie Gærhkoetjåanghkoe
+nænnoestamme, mah ektesne vuesiehtieh guktie Nøørjen gærhkoe ojhte ussjede saemien
+gærhkoejielemen bïjre (4.1).
+Edtja saemieh aalkoealmetjinie Nøørjesne jååhkesjidh, jïh
+dïhte tsiehkestahta edtja saemien gærhkoejielemem gorredidh goh akte daerpies jïh
+seammavyørtegs bielie Nøørjen gærhkoste, jïh gærhkoe byjhke dannasinie dah meatan
+orreme daaroestehtemisnie, dellie daerpies sjïdteme viehkiehtidh guktie daate ovreakta
+ij jåarhkh.
+Vuesehte aaj dejtie raeride Luthersk Verdenforbund'este jïh Kirkens
+Verdensråd'este dan barkoen bïjre aalkoealmetjigujmie jïh aalkoealmetje-
+gyhtjelassigujmie (4.2).
+Vijriebasse soptseste daej laaki jïh almetjerïekteles moenemi bïjre, mah Nøørjen gærhkoem
+åeledieh dam saemien gærhkoejielemem gorredidh (4.3): Maadthlaake § 110a, saemielaake,
+almetjereaktalaake, gærhkoelaake, EN'en maanakonvensjovne, EN'en konvensjvone sivijle
+jïh politihkeles reaktaj bïjre, ILO-konvensjovne nr.
+169 aalkoealmetji jïh tjïertealmetji bïjre
+jïjtjeraarehke staatine, jïh EN'en bæjhkoehtimmie aalkoealmetji reaktaj bïjre.
+Nøørjen gærhkoe diedtem åtna raeriestimmide dåarjelidh staaten saemiepolitihkesne, guktie
+dah tjåadtjoeh St. biev, nr.
+28 (2007-2008) Saemiepolitihke jïh Dahkoesoejkesje saemien
+gïelide (4.4).
+Faarhmestimmie våaroemasse biejesåvva goh akte unnebelåhkoe-politihkeles prinsihpe dan
+Nøørjen gærhkoen barkose saemien gærhkoejielminie (4.5).
+Åenehkslaakan buerkeste guktie
+daan lahtesen sisvege lea.
+Vijrebe vuesehteminie Gærhkoetjåanghkoen "liktese-
+nænnoestæmman" (KM 13/97) jïh buerkesteminie ihke tjuara liktesem guarkedh goh akte
+maadth-vuajnoe dejtie jïjnjh råajvarimmide, mejtie raereste soejkesjisnie (4.6.).
+Kapithele 5 dejtie sjïere gyrhkeles darjoesuerkide gietede, jïh sjïere haestemh digkede dejtie
+dahkoestuvrije bihkedimmide jïh darjomidie.
+Gïetede dam voenges gærhkoem goh aalkove bieliekapihtelisnie 5.1.
+Daesnie tjuvtjede dan
+daerpiesvoetese akten saemien gærhkoestatstihken bïjre, jïh muvhth perspektijvh beaja
+faarhmestimmien bïjre saemien gærhkoejieliemistie dennie voenges gærhkosne.
+Åålmegeraerie jïh gærhkoen barkijh voengesisnie, gihtjelgieh aktem sjïere diedtem vaeltedh
+juktie saemien gærhkoejielemem gorredidh gyrhkesjimmine jïh jeatjah gyrhkeles darjosne,
+soejkesjen bïhkedassi mietie.
+Dïhte daerpiesvoete saemien gïele-jïh kultuvremaahtojne, gietesåvva bieliekapihtelisnie 5.2.
+Tjïerteste lea daerpies nænnoestimmime dehtie saemien gïele-jïh kultuvremaahtoste, dovne
+aktene voengesgyrhkeles jïh aktene elliesgyrhkeles perspektijvesne.
+Juktie nuekies saemien gïele-jh kultuvremaahtoem gorredidh, dle raereste dah golme
+noerhtemes bispedajvh edtjieh ihkuve øøhpehtimmiefaalenassh faalehtidh saemien gïelesne,
+hearride jïh jeatjah gyrhkeles barkijidie.
+Raereste øøhpehtimmiefaalenassh tseegkedh saemien
+gærhkoetoelhkestæjjide.
+Tjuvtjede dan daerpiesvoete akten unnemes daajroen bïjre saemien
+gïele- jïh kultuvredaajroste, sjyøhtehke øøhpehtimmine, jïh juktie saemien gïelemaahtoe
+leavloem åådtje gosse edtja barkijh jaahkoe-øøhpehtimmesne seehtedh, jïh kateketh jïh
+diakonh gïelereeremedajvesne.
+Birrie aaj stuerebe sjïehteladtemem vuarjasjidh guktie maahta
+jeatjahlaakan katekete-, diakone- jïh hearradïenesjasse båetedh, dejtie mah saemiestieh.
+Ulmieh juktie saemien gïelh gorredidh gietesuvvieh bieliekapihtelisnie 5.3.
+Daesnie
+raereste gøøkte daltesh tseegkedh juktie saemien gïelh gorredidh.
+Dïhte voestes akte nasjovnale maadthdaltese / unnemesdaltese, maam nov amma maahta
+gorredidh gaajhkem lehkiem Nøørjen gærhkosne.
+Tjïelkeste maam dïhte ojhte sæjhta jiehtedh
+faalenasside jïh darjomidie (mierie 5.3.1) Dïhte mubpie daltese lea krøøhkemen bïjre dejstie
+saemielaaken gïelenjoelkedassijste saemien gïelen reeremedajvesne (mierie 5.3.2).
+Tjïerteste
+maam dah ovmessie laakemoenemh sïjhtieh jiehtedh gærhkose dennie lïhkes, regijovnale jïh
+voernges gyrhkeles daltesisnie, jïh gårrede naan åejviehaestemh daase.
+Gærhkoe daarpesje aktem voerkes saemien gïelepolitihkem evtiedidh, g.j bihkedimmieh
+vedtedh guktie edtja saemien nåhtadidh gyrhkesjimmine jïh gyrhkeles dahkojne (mierie
+Daate lea ektine dejtie njoelkedasside mah tseegkesuvvieh gyrhkesjimmie-jarkelimmien
+sisnjelen, jïh dejtie bihkedasside dennie soejkesjisnie jaahkoeøøhpehtæmman, diakonijese jïh
+gærhkomusihkese.
+Diedte jïh vierhtiedaerpiesvoete dejnie joekehts daltesinie Dennie nøørjen gærhkosne,
+gietesuvvieh bieliekapihtelisnie 5.4.
+Raereste daejtie orre barkojde tseegkedh voengesisnie
+(5.4.1): 1 julevsaemien gïelebarkije (100%), 1 åarjelsaemien gïelebarkije (100%), 2
+noerhtesaemien gærhkoe-toelhkestæjjabarkoeh (2 x 25%), 1 saemien hearrabarkoe Åarjel-
+Nøørjese (100%), 1 diakonijebarkoe julevsaemien dajvese (100%), 1 diakonijebarkoe akten
+åålmegasse Sisnjelds-Finnmarhken prosti'sne (100%).
+Vuesehte prosten diedtese dejnie 5 prosti'ine mah såaknem utnieh reeremedajvesne saemien
+Veanhtede dah daajroem veedtjieh dej gyrhkeles åeliedimmiej bïjre mah
+saemielaake vadta, jïh voerkelimmiem utnieh dan saemiengïelen dïenesjen vøøste.
+Daah aaj
+sjïehteledtieh juktie saemien gyhtjelassh prosti'sne jïh prostitjåanghkosne digkiedieh, jïh dah
+edtjieh aarebi 1 jaepie vaaseme mænngan barkosne aalkeme, maehtedh aktem unnemes
+låhkoem liturgijen tjaalegijstie lohkedh, saemiengïelesne.
+Dah bisph Noerhte-Hålogalaantesne, Åarjel-Hålogalaantesne jïh Nidarosesne aktem sjïere
+diedtem utnieh saemien gærhkoejielemen åvteste (5.4.3).
+Veanhtede dah aktem unnemes
+låhkoem liturgijen tjaalegijstie lïerehtieh saemiengïelesne aarebi akte 1 jaepie vaaseme
+mænngan barkosne aalkeme.
+Vijrebe vuartesje dan daerpiesvoete juktie ektiedimmiem
+vaaksjoemistie jïh diedteste nænnoestidh.
+Raereste aktem fïerhten jaepien digkiedimmie- jïh
+ektiedimmietjåanghkoem dejtie golme bispide, jïh aktem laavenjostoem akten tjåenghkies
+fïerhten jaepien tjåanghkoen bïjre dejtie saemien hearride.
+Haasta Noerhte-Hålogalaanten
+bispem aktem fïerhten jaepien gærhkoetoelhkestæjja-tjåanghkoem høøltestidh.
+Vijriesåbpoe
+haasta bispetjåanghkoe diedtem vaalta såemies digkiedimmien jïh ektiedimmien bïjre daennie
+suerkesne.
+Raereste dam neebneme tjåanghkoem dejtie saemien hearride goh aktem
+nasjovnale faageråårestallemem saemien gærhkoejielemasse høøltestidh, mij aaj voenges
+gyrhkeles barkijh faarhmeste, jïh jïjtjevyljehke barkijh.
+10 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Noerhte-Hålogalaante, Åarjel-Hålogalaante jïh Nidarosen bispedajveraerie aktem
+elliesgyrhkeles diedtem åådtjeme juktie saemiengyrhkeles gagkestimmiem gorredidh, dovne
+noerhtesaemien, julevsaemien jïh åarjelsaemien gïeline, jïh maahtoem jïh barkoefaamoem
+daarpesjieh juktie saemien dïenesjh gorredidh gelline suerkine.
+Dam buerkeste mieresne
+Soejkesjisnie prijoriterede voenges jïh sentralegyrhkeles gårreldihkie barkoeh, åvtelen
+orre raeriestæjjavierhtieh bispedajveraeride.
+Sentralegyrhkeles daltesisnie dle Gærhkoeraerie gærhkoelaaken mietie, diedtem åtna
+vaarjelidh jïh eevtjedh saemien gærhkoejielemem.
+Saemien gærhkoejieleme edja eevtjedh,
+vaarjelidh jïh iktedidh saemien gærhkoejielemem, jïh skreejredh guktie saemien
+gærhkoejieleme gorresåvva goh akte daerpies jïh seammavyørtegs bielie Dehtie Nøørjen
+gærhkoste.
+Raerie diedtem åtna saemiengyrhkeles laavenjostoen åvteste laanteraasti rastah, jïh
+Dïhte nøørjen gærhkoen barkoe aalkoealmetjegyhtjelassigujmie, aktene laavenjostosne
+Mellomkirkelig råd'ine.
+Dennie mierien nuelesne, Saemien gærhkoeraerien diedten jïh
+vierhtiedaerpiesvoeten bïjre, desnie tjuvtjede raerien stoerre mandatesuarkan jïh raereste 1
+raeriestæjjabarkoem tseegkedh noeride (100%), jïh 1 raeriestæjjabarkoe diakonijese /
+kultuvrese /aalkoealmetjidie (100%), jïh læssanamme darjoebudsjedte.
+Tjïelkestahta aaj dan
+nænnoestimmien bïjre ihke Saemien gærhkoeraerien tjaelijesijjiem Romsen gåajkoe juhtedh,
+jïh mannasinie dam nænnoestamme.
+Tjuvtjede dan daerpiesvoetese ektiedamme
+saetniedehtemasse nænnoestimmeste.
+Saemien bijbele-jarkoestimmie gietesåvva bieliekapihtelisnie 5.5.
+Daesnie buerkeste guktie
+tsiehkie lea, jih mij daerpies bijbelejarkoestimmiebarkosne, dovne noerhtesaemien,
+julevsaemien jïh åarjelsaemien gïelesne.
+Haasta Bibelselskapet dam juhtije barkoem
+tjåadtjoehtidh dan illehtimmien bïjre Bijbelistie, noerhtesaemien gïelesne, jïh vierhtieh
+nænnoestidh dan åarjelsaemien bijbelejarkoestimmieprosjektese, ihke ussjedeminie gaajhkide
+tjaalegidie jarkoestidh aktene orre teekstegærjesne Dan nøørjen gærhkosne.
+Haasta Svenska
+Bibelsällskapet aktem barkoem aelkedh juktie Dam båeries testamentem jarkoestidh
+julevsaemien gïelese, aktene laavenjostosne dejnie nøørjen Bibelselskap, uvtemes dejtie
+urremes tjaalegeraajrojde Dennie nøørjen gærhkosne jïh Sveerjen gærhkosne.
+Bibelsällskapet aaj julevsaemien bijbeletjaalegh nedtese bïejedh.
+Birrie gyrhkeles barkijh
+viehkiehtidh guktie skuvlh jïh gærhkoeh dejtie saemien bijbeletjaalegidie åtnose vaeltieh.
+Saalme- jïh liturgijebarkoem (gyrhkesjimmiejarkelimmie) gietede bieliekapihtelisnie 5.6.
+Tjïelkeste man gåhkese båateme saalmebarkojne noerhtesaemien, julevsaemien jïh
+åarjelsaemien gïelesne (5.6.1).
+Mearan 2 saalmegærjah gååvnesieh noerhtesaemien gïelesne
+jïh 1 julevsaemien, ij leah naan saalmegærja, jïh ajve naan gille saalmh åarjelsaemien
+gïelesne.
+Noerhtesaemien sjïekenisnie, dle daerpies aktine koralegærjine dan Sálbmagirji I-II.
+Julevsaemien gïelesne lea vaajteles voejkenen laavlome-jïh saalmeteeksth tjøønghkedh mah
+leah våålese tjaalasovveme, jïh aaj orre teeksth jarkoestidh jïh tjaeledh, joekoen maanide jïh
+noeride.
+Åarjelsaemien saalmebarkoen sjiekenisnie, dellie raereste dam juhtije barkoem
+jåarhkedh saalmh åarjelsaemien gïelesne evtiedidh.
+Daerpies aktem orre heeftem
+saalmigujmie darjodh saemien gïeline dejtie Saemien gærhkoebiejjide jaepien 2013.
+Veanhtede joekoen jïjnjh saalmh dejnie golme saemien gïeline meatan vaaltasuvvieh aktene
+båetije saalmegærjesne dan Nøørjen gærhkose.
+Vijriebasse tjïelkeste guktie gåarede dej haestemigujmie jïh daerpiesvoetigujmie ektiedamme
+liturgijebarkose noerhtesaemien, julevsaemien jïh åarjelsaemien gïelesne (5.6.2).
+Mannasinie
+lea daerpies Saemien Gærhkoeraerien tjaelijesijjiem nænnoestidh, lea dannasinie dle akte
+haesteme liturgijebarkoem dåarjelidh golme saemien gïeline.
+Saemien gærhkoeraerie lea
+prijoriteradamme prosesside tjïrrehtidh dej 1977-liturgijen jarkoestimmiejgujmie, ihke dah
+sïjhtieh goh liturgijen alternatijvh årrodh mænngan gyrhkesjimmiejarkelimmiem
+sjïehtesjamme.
+Tsihkestahta dah jååhkesjamme noerhtesaemien liturgijh olkese
+luajhtasuvvieh jaepien 2011, jïh dah julevsaemien liturgijh jååhkesjæmman båetieh jïh olkese
+luajhtasuvvieh 2011.
+Barkeminie åarjelsaemien liturgijeprosjektine dejnie åssjaldahkine dam
+jååhkesjidh jaepien 2012, jïh olkese luejhtedh 2013.
+Gyrhkesjimmiejarkelimmien maadthaarvoeh stedegengjøring, involveringe jïh
+ferriedihksvoete rihpestieh akten ahkedh sjïere liturgijebarkose aaj saemien
+gærhkoejieliemisnie.
+Byøroe gyrhkesjimmiejarkelimmien mierien sisnjelen akten vijriebasse
+barkose skreejrehtidh saemien liturgijigujmie, guktie saemien liturgijeaamhtesh gaavnoes
+sjïdtieh gyrhkesjimmiejarkelimmien vierhtiebaanghkesne, guktie sjïerelaakan dåarjohte dam
+evtiedimmiem saemien kultuvreste dejnie suerkine gærhkoetjeahpoe jïh gærhkoemusihke, jïh
+Liturgijen jarnge aktem råållem åådtje edtja saemien liturgijebarkoem dåarjelidh.
+Jaahkoeøøhpehtimmiem gietede bieliekapihtelisnie 5.7.
+Aalkoevisnie buerkeste ånnetji man
+gellie barkijh gååvnesieh, jïh man jïjnjem olkese vadteme saemien jaahkoeøøhpehtimmien
+sisnjelen.
+Vijriebasse sopteste dej saemien prosjekti bïjre, jïh darjomi bïjre
+jaahkoeøøhpehtimmiejarkelimmien mierien sisnjelen.
+Byøroe dam fïerhten jaepien
+faageråårestallemem saemien jaahkoeøøhpehtæmman vijriebasse jåerhkedh, jïh barkedh
+guktie dïhte kuvsje 'Tro og livstolkning i Sápmi' jåarhka.
+Raereste dam barkoem jåarhkedh
+edtja nedtesijjiem saemien jaahkoeøøhpehtæmman giehteldidh jïh evtiedidh (www.osko.no),
+jïh aktem ihkuve barkoevierhtiem darjomasse vedtedh (m. 5.2.1) Byøroe aktem jïjtse
+noerhtesaemien, julevsaemien jïh åarjelsaemien 4-jaepiengærjam evtiedidh, sjïehteladteme
+saemien gærhkoejieliemasse.
+Plan for samisk trosopplæring edtja gorredidh guktie saemien maanah jïh noerh dej bijjemes
+jaahkoeøøhpehtimmien mieriej sisnjeli (Gud gir - Vi deler), aktem jaahkoeøøhpehtimmiem
+åadtjoeh mij dej saemien maadtoem gorrede, dovne gosse mierietsiehkide jïh sisvegem
+krøøhkeste.
+Daerpies åålmegigujmie jïh bispedajvine barkedh juktie dejtie saemien vuajnojde
+sjïehteladtedh dennie Gud gir - vi deler jïh dennie Plan for samisk trosopplæring.
+Raereste
+nedtevierhtieh ektiedamme dan Plan for samisk trosopplæring, evtiesuvvieh jïh gaavnoes
+dorjesuvvieh daesnie www.osko.no.
+Raereste aktem fïerhten jaepien nasjovnale saemien skyllijetjåanghkoem tseegkedh, juktie
+aktem minimumfaalenassem gorredidh dejtie saemien skyllijidie abpe laantesne.
+Juvnehte aktem leejre-/gaavnesjimmieligke barkoem tseegkedh saemien noeride, iktedamme
+sentralegyrhkeles daltesisnie, jïh aktem saemien noeremoenehtsem tseegkedh Dan nøørjen
+gærhkose (daaroen: Sung) sentralegyrhkeles daltesisnie, juktie voenges jïh regijovnale
+saemien noerebarkoem dåarjelidh.
+Akte ihkuve saemien noereraeriestæjja-barkoe
+tseegkesåvva (SKR) mij diedtem åtna nasjovnale saemien noerebarkoen åvteste.
+Haasta
+dejtie golme noerhtemes bispedajveraeride aktem fokusem utnedh saemien noerebarkose, jïh
+haasta åålmegidie reermedajvesne saemien gïelese, saemien åålmegh åarjelsasemien dajvesne
+jïh Sisnjelds Finnamarhken prosti'sne, sjïerelaakan voerkelidh dam saemien noerebarkoem.
+Digkede mejtie lea nuepie aktem saemien noeredåehkiem tseegkedh, bene juvnehte ij dam
+saetniedehtedh dahkoesoejkesjeboelhken.
+Diakonijem gietede bieliekapihtelisnie 5.6.
+Buerkeste man gellie barkijh jïh guktie aarebi
+barkeme saemien diakonijine.
+Sjyøhtehke gyhtjelassh saemien diakonijen bïjre leah dej
+12 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+vuepsiej bïjre dennie Plan for diakoni.
+Daerpies aktine stuerebe fokusinie saemien
+diakonijese dej jaepiej åvtese, jïh dam suerkiem vielie vierhtiejgujmie nænnoestidh.
+aktem orre barkoevierhtiem tseegkedh Saemien gærhkoeraaran daennie suerkesne, jïh gøøkte
+orre diakonijebarkoeh voenges saemien gærhkoejieliemasse.
+Saemien diakonije byøroe
+teemine sjïdtedh aktene jïjtse faageråårestallemisnie, jïh byøroe vijriebasse barkedh dejnie
+Plan for diakoni, saemien gærhkoejielemen sisnjelen.
+Liktese- jïh dialogebarkoem gietede bieliekapihtelisne 5.10.
+Vuesehte Gærhkoetjåanghkoen
+nænnoestæmman dennie, mij gohtjesåvva , "liktese-aamhtesisnie" (KM 13/97).
+Likteseprosjekte Noerhte-Saltenisnie (2005-2007) lea dam tjïelkemes dåarjelimmiem orreme
+dehtie nænnoestimmeste, jïh prosjekte joekoen nuhteligs dååjrehtimmieh buakteme.
+vuekieh gaavnedh juktie dååjrehtimmide vaarjelidh, jïh dejtie prosesside jåarhkedh mah leah
+ektiedamme daan prosjektese.
+Joekoen jïjnjh saemien reaktagyhtjelassh eah leah
+tjïelkesamme Nøørjesne annje, jïh iemie Nøørjen gærhkoe damta dah diedtem utnieh dejtie
+aamhtesidie dåarjelidh.
+Daerpies maahtoem utnedh dej aamhtesi bïjre, jïh akte goerkese mij
+raaktan lea Nøørjen gærhkoen diedte jïh råålle dagkarinie aamhtesinie.
+Gyrhkeles kultuvrebarkoem gietede bieliekapihtelisnie 5.11.
+Vuesehte dan gyrhkeles
+kultuvrebïevnesasse Kunsten å være kirke (2005) mij lea dïhte våarome dan kultuvrebarkose
+Nøørjen gærhkosne jïh dan Plan for kirkemusikk.
+Kultuvrebïevnese aktem nænnoes boelhkem
+saemien kultuvrebarkoen bïjre åtna, Plan for kirkemusikk akte jïjtse bieliekapihtele
+gærhkoemusiehken bïjre åtna aktene saemien perspektijvesne.
+Raereste vierhtieh læjkodh
+saemien kultuvrebarkose aktine sjïere leavlojne saemien gærhkoetjeahpose /
+gærhkoeteekstilidie, jïh saemien gærhkoemusihkese.
+Raereste Saemien gærhkoeraerie aktem
+barkoevierhtiem åådtje daennie suerkesne.
+Vijriesåbpoe vuesehte dejtie kultuvreraeriestæjjide
+Noerhte-Hålogalaantesne, Åarjel-Hålogalaantesne jïh Nidarosen bispedajvine, jïh
+Gærhkoeraerien kultuvreraeriestæjja byøroe vihties diedth utnedh gyrhkeles kultuvrebarkoen
+sisnjelen, sjïehtedamme dan saemien gærhkoejieliemasse.
+Dåårrehtimmiem almetjijstie gietede bieliekapihtelisnie 5.8.
+Vuesehte g.j dan vakanse- jïh
+dåårrehtimmietseahkan Sisnjelds Finnmarhken prosti'esne dan minngemes luhkiejaepien.
+Dah
+vakansh dennie hearrabielesne leah gaskem 20 jïh 60% orreme, abpe boelhken, dan
+minngemes 4-jaepien boelhken dïhte gaskemedtie vakanse orreme ånnetji bijjelen 50%.
+Dïhte tsiehkie barkijeveahkan bïjre seamma tijjen aktem elliesgyrhkeles haestemem vuesehte
+dan saemien gærhkoejieliemasse.
+Dannasinie daerpies sjïere darjomigujmie dåårrehtimmie-
+jïh gïeleøøhpehtimmien sisnjelen.
+Raereste vierhtieh læjkodh sjïere
+skreejrehtimmiedarjomidie.
+Vijriebassse raereste aktem dotkememaahtoem evtiedidh goh
+våarome dejtie dåårrehtimmiestrategijidie, mah sjïere vuepsiem utnieh.
+Minngemes raereste
+jïjnjh dåårrehtimmievuekieh jïh skreejrehtimmiedarjomh dejtie joekehts vuepsiedåehkide.
+Gærhkoefaageles maahtoebigkemem gietede bieliekapihtelisnie 5.12.
+Dïhte saemien
+åålmege reaktoem åtna sov kultuvren, tradisjovnen jïh histovrijen bïjre
+øøhpehtimmiesystemesne lohkedh.
+Raereste aktem 3-jaepien maahtoebigkemeprosjektem
+tseegkedh, mij barkeminie nasjovnale unnemesstandardh nænnoestidh dejtie saemien
+aamhtesidie gyrhkeles profesjovne-lohkeminie.
+Byøroe aaj aktem
+maahtoelutnjemeprogrammem prosjektesne årrodh, mij edtja dam saemien
+øøhpehtimmiemaahtoen nænnoestidh nasjovnale gyrhkeles øøhpehtimmieinstitusjovnine.
+Raereste aktem saemien gærhkoehistovrijeprosjektem aelkedh edtja saemien
+gærhkoehistovrijem tjaeledh.
+Lissine raereste aktem 4-jaepien prosjektem saemien teologijen
+jïh kristelesvoetegoerkesen bïjre.
+Guhkiebasse raereste aktem Saemien-gyrhkeles pedagogeles
+jarngem tseegkedh mij edtja evtiedimmiem jïh øøhpehtsem sjïehteles maahtoste gorredidh
+åålmegidie, v.g ektiedimmesne Gyrhkeles øøhpehtimmiejarngese Noerhtene (Kirkelig
+utdanningssenter i Nord (KUN).
+Saemiengyrhkeles laavenjostoem laanteraasti rastah gietede bieliekapihtelisnie 5.14.
+Abpe
+Saemien dajvesne lea guhkies tradisjovnh ihke dïhte saemien gærhkoejieleme almetjh
+tjøønghkie laanteraasti rastah, lïhkes jïh regijovnales.
+Saemien gærhkoebiejjieh lea urrebe
+tijjen tseegkesovveme goh øøkumeneles gaajhkesaemien gærhkoebiejjieh, gaajhkide saemide
+dennie saemien dajvesne, jïh mubpien aejkien øørnesovvi giesien 2009.
+Dah minngebe
+gærhkoebiejjieh edtja åarjelsaemien dajvesne årrodh, Nøørjen bielesne, jaepien 2013.
+Raereste Saemien gærhkoebiejjieh goh guektienjaepien prosjektem tjïrrehtidh.
+Daerpies
+fïerhtenjaepien tjåenghkies digkiedimmietjåanghkoeh tjïrrehtidh, naemhtie dïhte latjkoe lea
+dej voernges saemiengyrhkeles åårgani gaskem Nøørjesne, Sveerjesne jïh Såevmesne.
+Raereste prosjektevierhtieh læjkodh juktie saemien gærhkoejielemem nænnoestidh
+laanteraasti rastah, dennie lïhkes jïh regijovnale daltesisnie.
+Aalkoealmetjebarkoem gietede bieliekapihtelisnie 5.15.
+Dåarjoehtimmie aalkoealmetji
+reaktide nasjovnale jïh gaskenasjovnale lea meatan gærhkoen aalkoealmetjebarkosne.
+Dannasinie lea meatan orreme gaskenasjovnale gyrhkeles aalkoealmetje-barkosne, dïhte
+vihkeles skraejrieh buakteme dan saemien gærhkoejieliemasse.
+Raereste guhkiedidh dam
+øørnegem mij muana saemieh edtjieh meatan årrodh Nøørjen gærhkoen delegasjovnine
+vihkeles gaskenasjovnale/ øøkumeneles sijjine.
+Vijriebasse raereste bielieh Nøørjen gærhkoen fïerhten jaepien øøkonomeles dåarjoste
+Gærhkoen Vearteneraaran jïh Lutheren Vearteneseabran læjkodh siebriej aalkoealmetje-
+barkose.
+Daennie suerkesne gaskenasjovnale diakonije jïh misjovne (viehkie), dellie raereste Saemien
+gærhkoeraerie edtja dam laavenjostoem Kirkens Nødhjelp'ine vijriebasse evtiedidh, g.j
+aalkoealmetjedarjomidie dåarjelidh åarjel Afrihkesne jïh Noerhte- Russlaantesne.
+Byøroe
+vijriebasse digkiedidh tjåenghkies vuekieh aalkoealmetjebarkoen bïjre Kirkens Nødhjelp'en
+bïevnesebarkosne Nøørjen gærhkosne, vuesiehtimmien gaavhtan faastoeaksjovnesne.
+Kirkens
+Nødhjelp tjuerieh aktem tjïelke fokusem aalkoealmetidie tjåadtjoehtidh altese vijriebasse
+barkosne.
+Åålmegen jïh misjovnen laavenjostoeraerie jïh misjovneraeriestæjjah
+Hålogalaanten, Åarjel-Hålogalaanten jïh Nidarosen bispedajvine tjuerieh laavenjostosne
+Saemien gærhkoeraerine barkedh guktie vielie misjovnelatjkoeh sjædta dej aalkoealmetji
+bïjre, siejhme Nøørjen gærhkosne, jïh sjïere saemien gærhkoejieliemisnie.
+Staate-gærhkoejarkelimmiem gietede bieliekapihtelisnie 5.16 våaroeminie dejnie mij
+gohtjeåvva staate-gærhkoeliktese Stoerredigkesne 2008, jïh dïhte prosesse dej jeatjahtahteme
+tsiehkiej bïjre, staaten jïh gærhkoen gaskem.
+Tjïerteste, dennie prinsihpen ussjedimmesne
+saemien gærhkoejielemen bïjre ektiedamme staatese, dle tjuara joekehtehtedh staate-
+gærhkoeektiedimmien gaskem jïh staate-saemieh-ektiedimmien gaskem.
+Birrie gærhkoetjåanghkoen raeriestimmieh aamhtesisnie KM 8/07 dåarjelidh, saemien
+gærhkoejielemen vaarjelimmien bïjre, dennie vijriebasse barkosne dejnie orre
+gærhkoe-laakine jïh gærhkoeøørneginie.
+1) Buerkesteminie staaten prinsihpeles diedte
+juktie saemien gærhkoejielemem gorredidh, aaj jåarhka mænngan dah ektiedimmieh leah
+jarkelamme staaten jïh gærhkoen gaskem (5.16.2) Dam aaj tjåadtjohte desnie gusnie akte
+eadtjohke dåarjoen saemiepolitihke jïh akte eadtjohke dåarjoen jaahkoe-jïh
+jielemelearoepolitihke sinsitniem gaavnesjieh.
+Tjïerteste lea daerpies dejtie gyrhkeles
+14 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+vuajnojde dej saemielaaken gïelenjoelkedassigujmie vuartasjidh, joekoenlaakan edtja
+vuejnedh guktie saemien nåhtede gærhkoen ektievoetedahkojne, jïh raereste dah
+åeliedimmieh ektiedamme saemielaaken gïelenjoelkedasside jåarhkesuvvieh gosse
+ektiedimmieh jarkelieh staaten jïh gærhkoen gaskem (5.16.3)
+Saemien gærhkoedemokratijem (demokratijejarkelimmie) gietede bieliekapihtelisnie 5.17.
+Saemien gærhkoeraerien raeriestimmiej mietie, dle Gærhkoetjåanghkoe jaepien 2008 birri
+aktem barkoedåehkiem nammoehtidh, mij edtja raeriestimmiejgujmie båetedh akten orre
+øørnegasse veeljemen bïjre tjirkijijstie saemien gærhkoejieliemasse, bispedajveraeride jïh
+Gærhkoetjåanghkose, veeljemen 2011 åvtelen.
+Bieliekapihtele aktem prinsihpen
+ussjedimmiem vadta dan våaromen bïjre saemien-gyrhkeles demokratijese Dennie nøørjen
+gærhkosne, jïh buerkeste ånnetji guktie barkoedåehkie barkeme, jïh dan minngemosth
+raeriegietedimmien bïjre.
+Dan åvteste jueriedisnie orreme etnihkeligke veeljemelåhkoeh
+tseegkedh, dle Saemien gærhkoeraerie birreme salkehtidh mejtie nuepie aktem saemien
+gærhkoetjåanghkoem tseegkedh, vihties rållajgujmie ektiedamme veeljemasse saemien
+tjirkijijstie.
+Vuartoeh barkoevaeltije- ji barkoevedtijesiebride gietede bieliekapihtelisnie 5.18.
+Gyrhkeles barkoevaeltije- jïh barkoevedtijesiebrieh byøroeh dejtie saemiengyrhkeles
+maahtoedaerpiesvoetide gorredidh sijjen darjosne jïh dïenesjinie.
+Laavenjostoem læstadijanen åålmegigujmie jïh kristeles siebriejgujmie gietede
+bieliekapihtelisnie 5.19.
+Lissine akten sïejhme haestemasse juktie sjyøhtehke kristeles
+siebriejgujmie laavenjostedh gosse saemien gærhkoejielemem evtede, dle dah læstadijanen
+åålmegh, Norges Samemisjon jïh Norges Søndagsskoleforbund neebnesuvvieh sjïerelaakan.
+Kapihtele 6 tjåanghkan geasa dejtie orre prijoriteradamme barkoeh jïh råajvarimmiesuerkieh
+5. kapihtelistie, jïh dejtie boelhkine beaja akten 5-jaepien dahkoesoejkesjasse (2012-2016)
+Dahkoesoejkesje ajve barkoeh jïh råajvarimmieh vååjnehte mah orre daerpiesvoeth buektieh.
+Buerkeste mannasinie såemies barkoeh jïh råajvarimmiesuerkieh prijoriteradamme jïh
+sjïehteladteme.
+Tjoahkkájgæsos
+(čoahkkáigeassu julevsámegillii)
+Kapihtal 1 åvddånbuktá visjåvnåv sáme girkkoiellema gáktuj Vuona girkkon ja tjielggi plána
+duogátjav ja hámev.
+Vuona girkko visjåvnnå sáme girkkoiellema gáktuj le: Ielle ja avtaárvvusasj - sáme
+girkkoiellem Vuona girkkon.
+Plána duogásj le Girkkotjåhkanime mærrádus ássjen KM 7/06
+man sisadno lij sáme girkkoiellema plánav åttjudit gånnå nuortta- julev- ja oarjjelsámegiella
+aktan sáme kultuvrra moattevuodanis várajda váldeduvvá.
+Sáme girkkoiellema strategalasj
+plána oajvveulmme le ásadit ielle sáme girkkoiellemav Vuona girkkon gånnå sáme oassálasti
+avtaárvvusattjat girkkon, ja jut sáme girkkoiellem sjaddá ienep luondulasj oasse Vuona girkko
+aktisasj identitehtas.
+Plána baktu galggá sáme girkkoiellem nanniduvvat struktuvraj,
+organiserima ja mierredum dåjmaj gáktuj girkko barggosuorgijn.
+Kapihtal 2 sisadná tjoahkkájgessusav plánas oarjje- julev ja nuorttasámegiellaj ja dárogiellaj.
+Kapihtal 3 vaddá duogásjdiedojt sáme álmmuga ja sáme girkkoiellema birra.
+Álgon buvteduvvi faktadiedo sáme álmmuga ja sáme sebrudakiellema birra (3.1.1).
+Sáme li
+álggoálmmuk Vuona, Svieriga ja Finlánda nuorttalamos guovlojn ja Guoládaknjárgajn
+Árvustaláduvvá gávnnuji birrusij 50 000 - 65 000 sáme Vuonan.
+Sámij riektádille
+ja ásadusá li viehka nanniduvvam maŋemus låge jagij birán.
+Dágástaláduvvá mij konstitueri
+sáme tjerdalasjvuodav (3.2), ja sáme giellaguovlo ja -juohkusa Vuonan lagábut gåvviduvvi
+Nuorttasámegiella, julevsámegiella ja oarjjelijsámegiella le almulasj giela Vuonan.
+Divna gålmmå giela li UNESCO lista milta ájtedum giellan.
+Girkkohiståvrrå le oanegattjat gåvvidum sámij vuostasj aktijvuoda rájes risstalasjvuodajn
+birrusij 1000 jage dássta åvddåla gitta ietjama ájggáj (3.4).
+Muhtem refleksjåvnå maññela mij
+"same girkkoiellem" le (3.5.1.)
+ja variasjåvnåj birra sáme girkkoiellemin (3.5.2), gåvviduvvi
+sáme girkkoiellema dåbddomerka gielleguovloj milta (3.5.3-3.5.5).
+Tjielggiduvvá oanegattjat girkkolasj dievnastusá birra Oslo ja Bierguna sámijda (3.5.6), sáme
+girkkoiellem bargo birra rijkkarájáj rastá (3.5.7) ja rijkajgasskasasj girkkolasj
+álggoálmmukbargo birra (3.5.8).
+Låhpalattjat dættoduvvá maŋemus ájge mielosvuohta ja
+barggo sáme teologia ja risstalasjvuohtadádjadusá vuoksuj (3.5.9).
+Kapihtal 4 tjielggi prinsihpalasj vuodov sáme girkkoiellemij Vuona girkkon.
+Vuoseduvvá álgon muhtem Girkkotjåhkanime mærrádusájda ma aktan Vuona girkko
+prinsihpalasj vuojnov sáme girkkoiellema gáktuj li oanegattjat gærdoduvvam (4.1).
+Sáme dåhkkiduvvi Vuona álggoálmmugin, vuodon aneduvvá sáme girkkoiellem galggá
+bisodvvat ájnas ja avtaárvvusasj oassen Vuona girkkos.
+Girkko duodas dárojduhttema
+oassálasjvuoda diehti hæhttuji bærrájgæhttjat jut rievtesferdugahtesvuohta ij joarke.
+Lutheralasj Væráltlihto ja Girkkoj Væráltráde vuojno álggoálmmugij ja
+álggoálmmukássjij gáktuj aneduvvá åvddågåvvån (4.2).
+Gávnnuji lága ja álmmukriektá mærrádusá maj baktu Vuona girkkon le vælggogisvuohta
+sáme girkkoiellemav huksat (4.3): Vuodolága § 110a, sámeláhka,
+álmmukriektákonvensjåvnnå, girkkoláhka, ÅN:a mánájriektákonvensjåvnnå, ÅN:a
+konvensjåvnnå sivijla ja politihkalasj njuolgadusáj gáktuj, ILO-konvensjåvnnå 169
+álggoálmmugij ja máttoj gáktuj iesjrádálasj stáhtajn ja ÅN-tjielggidus álggoálmmugij
+rievtesvuodaj hárráj.
+Vuona girkko le tjanádum stáhta sámepoltihkkaj navg gåktu åvddån boahtá St.died.
+(2007-2008) Sámepolitihkka ja Sámegiela doajmmapládna (4.4).
+Sebradahttem le unneplågoálmmulasj prinsihppa Vuona girkko bargon sáme girkkoiellema
+Dán dádjadusá sisadno oanegattjat tjielggiduvvá.
+Vuoseduvvá Girkkotjåhkanime
+"såbadimmærrádussaj" (KM 13/97) ja dagástaláduvvá såbadibme galggá dádjduvvat
+vuodoperspektijvvan dåjmajda ma oajvvaduvvi plánan (4.6).
+Låhpalattjat vatteduvvi muhtem teologalasj perspektijva ma li guoskavattja sáme
+girkkoiellema ja álggoálmmukgatjálvisájda Vuona girkkon (4.7).
+Muhtem tjanástagáj milta
+sáme girkkoiellemin, vatteduvvi teologalasj álggo muhtem moalgedimijs: sjivnnjedum
+Jubmela gåvån, inkarnasjåvnnå, rájadusgåhttjom, iednegiella ja gielalasj valjesvuohta,
+16 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+álggogirkko kulturrijddo, såbadus, riektá ja rievtesferdukvuohta, ja almatjij aktisasjvuohta
+ietjá sjivnnjádusáj.
+Kapihtal 5 giehtadallá ájnegis girkkolasj doajmmasuorgijt ja árvvaladdá sierralágásj
+hásstalusájt ma gulluji bargguj ja dåjmajda.
+Bájkálasj girkko vuodon giehtadaláduvvá oassekapihttalin 5.1.
+Danna vuoseduvvá dárbbuj
+sáme girkkostatestihkkaj ja vatteduvvi aj muhtem perspektijva gåktu sáme girkkoiellemav
+dahkat oassen bájkálasj girkkon.
+Tjoaggulvisráde ja bájkálasj girkko virgálattja gåhtjoduvvi
+váldátjit sierra åvdåsvásstádusáv sáme girkkoiellemis jubmeldievnastusán ja ietjá girkko
+dåjmajn dan milta mij plánan boahtá åvddån.
+Dárbbo sáme giella- ja kulturmáhtudagás giehtadaláduvvá oassekapihttalin 5.2.
+Tsuojggiduvvá sáme giella- ja kulturmáhtudagá nannidibme le dárbulasj sihki bájkálasj
+girkko ja ållesgirkkolasj perspektijvan.
+Vaj nuoges sáme giella- ja kulturmáhtudagáv oajvvaduvvá da gålmmå nuorttalamos
+bisspavielde fálli stuoves sámegiel åhpadusfálaldagáv báhpajda ja ietjá girkko virgálattjajda.
+Oajvvaduvvá vaj åhpadusfálaldagá ásaduvvi sáme girkkodålkåjda.
+Nammaduvvá binnemus
+dárbbuj sáme giella- ja kulturmáhtos dajn åhpadusájn, ja aj vaj sáme giellamáhtudahka
+dættoduvvá gå virgádi jáhoåhpadimbarggijt, kateklehtajt ja diakåvnåjt giellaháldadimguovlon.
+Buorep alternatijva katekehta-, diakåvnå ja báhppadievnastusájda sámegielagijda bierri aj
+árvustaláduvvat.
+Ulmme Sámegielav bisodit giehtadaláduvvá oassekapihttalin 5.3.
+Dánna oajvvaduvvá ásadit
+guokta dáse gåktu sámegielav bisodit.
+Vuostasj le nasjonála vuododásse/unnemusdásse mij
+galggá liehket juohkka sajen Vuona girkkon.
+Dåjma dán aktijvuodan li tjielggiduvvam
+Nubbe dásse le sámelága giellanjuolgadusáj bærrájgæhttjam sáme
+giellaháldadimguovlojn (tjuogga 5.3.2).
+Dárkkelappot tjielggiduvvá ma iesjguhtik láhka sihta
+javllat girkkuj bájkálasj, guovlolasj ja guovdásjgirkkolasj dásen, ja makkir hásstalusá dán
+bargguj gulluji.
+Tsuojggiduvvá girkko dárbaj diedulasj sáme giellapolitihkav åvddånahttet duola dagu
+njuolgadusáj baktu sámegiela ano hárráj jubmeldievnastusájn ja girkkolasj dagojn (tjuogga
+Dát guoskaduvvá njuolgadusájda ma vuododuvi jubmedievnasusådåsusá ráman, ja aj
+jáhkoåhpadusá, diakonija ja girkkomusihka plánan.
+Åvdåsvásstádus ja ressursadárbo duon dán dásen Vuona girkkon giehtadaláduvvá
+oassekapihttalin 5.4.
+Oajvvaduvvá ásadit dájt ådå virgijt bájkálattjat (5.4.1): 1 julevsáme
+giellabargge (100%), 1 oarjjelsáme giellabargge (100%), 2 nuorttasáme girkkodålkkåvirge
+(2x25%), 1 sáme báhppavirgge Oarjje-Vuodnaj (100%), 1 diakonvirgge julevsáme guovlluj
+(100%), 1 diakonivirgge muhtem tjoaggulvissaj Sis-Finnmárkon (100%).
+Vuoseduvvá pråvståj åvdåsvásstádussaj dan vidán prostiajn gånnå li suogŋa sámegiela
+háldadimguovlon (5.4.2).
+Vuordedahtte le sidjij vaj oahpásmuvvi girkko vælggogivuodajda
+ma sámelágas båhti ja berusti sámegielak dievnastusájs.
+Vijdábut vaj ságastalli sáme
+guoskavasj ássjij birra prostijan ja prostijatjåhkanimijn, ja vaj jage duogen virgádime maŋŋela
+máhtti låhkåt binnemusát muhtem liturgialasj tevstav sámegiellaj.
+Nuortta-Hålogálánda, Oarjje-Hålogálánda ja Nidarosa biskåhpajn le sierra bærrájgæhttjam
+åvdåsvásstádus sáme girkkoiellemis (5.4.3).
+Vuordeduvvá sijás le vaj galggi oahppat gåjt dal
+binnátjav liturgalasj tevstajs sámegiellaj jage duogen maŋŋela gå li virggáj álggám.
+Vuoseduvvá aj darbbuj aktidit bærrájgæhttjamav ja åvdåsvásstádusáv.
+Oajvvaduvvá jahkásasj
+ságastallam- ja aktidimtjåhkanibme dajda gålmå biskåhpajda, ja aj aktisasj jahkásasj
+tjåhkanibme sámebáhpajda.
+Nuortta-Hålogálánda biskoahppa hasoduvvá dålatjit jahkásasj
+tjåhkanimev girkkodålkåjda.
+Hasoduvá aj vaj bisspatjåhkanibme válldá åvdåsvásstádusáv
+ságastallamijs ja aktidimes dán suorgen.
+Dat nammadum tjåhkanibme sáme báhpajda
+oajvvaduvvá aneduvvat sáme girkkoiellema nasjonála fáhkakonferánsa rámmaj vuolen mij aj
+guosská bájkálasj virgálattjada ja luovojbarggijda.
+Nuortta-Hålogálánda, Oarjje-Hålogálánda ja Nidarosa bisspavieldijn le ållesgirkkolasj
+åvdåsvásstádus ásadit sáme girkkolasj dievnstusáv nuorttasámegiellj, julevsámegiellaj ja
+oarjjelijsámegiellaj, ja siján le dárbbbo máhtudahkaj ja máhttelisvuohtaj dåmadit sáme
+guoskavasj dievnastusájt moatten suorgen.
+Dát tjielggiduvvá tsiekken 5.4.4.
+Plánan
+vuoroduvvá bájkálasj ja guovdásjgirkkolasj virge åvddål gå ådå rádevadderessursa
+bisspavielldeguovlojn.
+Guovdásjgirkkolasj dásen le Girkkotjåhkanimen girkkolága milta åvdåsvásstádus suodjalt ja
+åvdedit sáme girkkoiellemav.
+Sáme girkkoráde galggá åvdedit, suodjalit ja aktidit sáme
+girkkoielemav ja arvusmahttet vaj sáme girkkoiellem bisoduvvá dárbulasj ja sæmmiárvvusasj
+oassen Vuona girkkos.
+Ráden le åvdåsvásstádus sáme girkkolasj aktisasjbargos rijkarájáj
+badjel ja Vuona girkko bargos mij guosská álggoálmmuk ássjijda aktan Girkkojgasskasasj
+rádij.
+Sáme girkkoráde åvdåsvásstádus ja ressurssadárbbo tsuojggiduvvá (5.4.5) tjuokká
+vuolen, ja vuoseduvvá ráde vijdes mándáhttaj ja oajvvaduvvá ásadit 1 rádevaddevirgev
+nuorajda (100%) ja 1 rádevaddevirgge diakoniaj/kultuvrraj/álggoálmmugij (100%), ja stuoráp
+jådedimbudsjæhtta.
+Mærrádus jådedit Sáme girkkoráde seketariáhtav Råmmsåj tjielgiduvvá
+aj, ja siváv dasi.
+Tsuojggiduvvá aj dárbojda ma li tjanádum dan mærrádussaj.
+Sáme rámátjårggålibme giehtadaláduvvá oassekapihtalin 5.5.
+Dánna gåvviduvvá sáme
+rámátjårggålime barggo åvddånibme nuortta- julev- ja oarjjelsámegiellaj.
+Ávttjiduvvá sáme
+rámátjårggålime åvddån ja Rámát gárveduvvá ja prienntiduvvá nuorttasámegiellaj, ja ressursa
+lassáni oarjjelijsámegiel rámátjårggålim prosjæktaj vaj divna tevsta dan ådå tækstagirjen
+jårggåluvvi.
+Svieriga Rámátsiebrre ávttjiduvvá álgov dahkat bargguj jårggålit Oabme
+testamentav julevsámegiellaj aktan Vuona Rámátsiebrijn, vuostak ådåsamos
+tækstatjoahkkáldagájt Vuona girkkon ja Svieriga girkkon.
+Svieriga Rámátsiebrre ávttjiduvvá
+julevsáme rámáttevstajt vuojnnusij biedjat næhttaj.
+Girkko bargge bierriji válldet sáme
+rámáttevstajt ienebut adnuj skåvlån ja girkkon.
+Sálmma- ja liturgijabarggo (jubmeldievnastusådåstus) giehtadaláduvvá oassekapihttalin
+Stáhtus tjielggiduvvá nuorttasámegiela, julevsámegiela ja oarjjelijsámegiela sálmmabargo
+Madi gávnnuji 2 sálmmagirje nuorttasámegiellaj ja 1 julevsámegiellaj de ij
+gávnnu sálmmagirjje ja dåssju muhtem gallegasj sálma oarjjelsámegiellaj.
+Nuorttasámegiela
+gáktuj le dárbbo korállagirjjáj Sálbmagirji I-II.
+Julevsámegiela gáktuj le sávadahtte tjoagget
+vuojŋŋalasj lávlla- ja sálmmatevstajt ma li tjáledum, ja aj jårggålit ja ådå tevstajt tjállet,
+ållågasj mánájda ja nuorajda.
+Oarjjelsámegiela sálmmabargo gáktuj oajvvaduvvá barggo mij
+juo le jådon oarjjelsámegiela sálmaj hárráj joarkeduvvá.
+Dárbbo le ådå girjátjav sáme sálmaj
+gárvedit Sáme girkkobiejvijda jagen 2013.
+Ájggomus fáron válldet moadda sálma dajda
+gålmå sámegielajda boahtte sálmmagirjjáj Vuona girkkon bærrájgåtseduvvá.
+18 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Udnásj dille, hásstalusá ja dárbo nuortta-, julev- ja oarjjelsáme liturgijabargo gáktuj
+tjielggiduvvá (5.6.2).
+Dættoduvvá Sáme girkkoráde sekretariáhta nannim galggá
+árvustaláduvvat dan hásstalusá vuosstij jut ålles gålmå sámegielaj gáktuj le liturgijabarggo
+jådon.
+Sáme girkkoráde le vuorodam ållit 1977-jårggålimijt danen gå dajt bæssá adnet ådå
+jubmeldievnastusådåstuhttema maŋŋela.
+Vuorddep dåhkkidum nuorttasámegiela liturgija
+almoduvvi jagen 2010 ja jut julevsáme liturgija ålliduvvi jagen ja almoduvvi jagen 2011.
+Oarjjelsáme liturgijaprosjekta galggá tjadáduvvat dajna ulmijn váj galggi dåhkkiduvvat jagen
+2012 ja almoduvvat jagen 2013.
+Jubmeldievnastusådåstusá vuodoárvo bájkálasjvuohta, oassálasstem ja fleksibilitehtta láhtji
+dilev joarkke ådåstahtte liturgiabargguj sáme girkkoiellemin aj.
+Oajvvaduvvá
+jubmeldievnastusådåstusá milta sáme liturgiaj barggo joarkeduvvá, sáme liturgia adnuj
+biejaduvvi jubmeldievnastusådåstusá ressurssabánkan, sáme girkkodájdda ja girkkomusihkka
+sierraláhkáj vuoroduvvi ja Liturgalasj guovdátja duogen sjaddá sáme liturgiabargov tjuovvot.
+Jáhkkoåhpadibme giehtadaláduvvá oassekapihttalin 5.7.
+Álgon oanegattjat gåvviduvvá galla
+virge li ja galla almodime li sáme jáhkkoåhpadimen.
+Joarkkan sámegullevasj prosjevta ja
+dåjma jáhkkoåhpadimådåstusán tjielggiduvvi.
+Oajvvaduvvá jahkásasj sáme jáhkkoåhpadusá
+fáhkakonferánssa joarkeduvvá ja jut kurssa Jáhkko ja iellemdádjadus Sámen joarkká.
+Sáme
+jáhkkoåhpadime næhttabájke (www.osko.no) doajmma ja åvddånahttem galgaluluj joarkket
+aktan stuoves virgijn (5.2.1 milta).
+Bierri dagáduvvat sierra Girjje 4-jagágijda nuortta-, julev-
+ja oarjjelsámegiellaj hiebaduvvam sáme girkkoiellemij.
+Sáme jáhkkoåhpadime pládna galggá bærrájgæhttjat jut sáme máná ja nuora ålleslasj
+jáhkkoåhpadime plána milta Gud gir - Vi deler, oadtju jáhkkoåhpadimev mij sijá sáme
+gullevasjvuodav bisot ævtov ja sisano gáktuj.
+Dárbbo le tjoaggulvisáj ja bisspaguovloj
+vuoksjuj barggat sáme åsijt fáron válldet Gud gir - vi deler ja Sáme jáhkkoåhpadime
+plánajda.
+Oajvvaduvvá næhttaressursa tjánádum Sáme jáhkkoåhpadime pládnaj dagáduvvi ja
+almoduvvi næhttabielen (www.osko.no).
+Jahkásasj násjonála konfirmánntagávnadime
+oajvváduvvi váj sáme konfirmánta lándav miehtáj oadtju edesik muhtem fálaldagáv.
+Nuorajbarggo giehtadaláduvvá oassekapihttalin 5.8.
+Gå jurra de vil mige uddni dagáduvvá
+de dættoduvvá sáme nuorajbarggo Vuona girkkon.
+Bajep ulmme le sáme nuoraj identitehtta,
+giella ja risstalasj gávnadibme nanniduvvá, nuoraj oassálasstem ja guojmmeåvdåsvásstádus
+sáme girkkoiellema åvdås vijdábut åvddånahteduvvá, ja jut ienebuv gå åvddåla sajev vaddá
+nuoraj kultuvrraåvddånbuktemijda sáme girkkoiellemin.
+Oajvvaduvvá ásadit åroj-/tjåhkanim bargov sáme nuorajda koordineridum guovdásjgirkkolasj
+dáses, ja duodden ásadit sáme nuorajnammadusáv Vuona girkkon (Sung) guovdásjgirkkolasj
+dásen mij bájkálasj ja guovlolasj sáme nuorajbargov doarjju.
+Ásaduvvá stuoves sáme
+nuorajrádevirgge (SKR) åvdåsvásstádusájn nasjonála sáme nuorajbargos.
+nuorttalamos bisspavielderáde ávttjiduvvi tjalmostit sáme nuorajbargov, ja tjoaggulvisájt
+sámegiela háldadimguovlojn, sáme tjoaggulvis oarjjelisámeguovlon ja Sis-Finnmárko prostija
+ávttjiduvvá sierralágásj berustibme sáme nuorajbargguj.
+Máhttelisvuohta ásadit sáme
+nuorajjuohkusav ságastaláduvvá, valla ij oajvvaduvá realiseriduvvat doajmmapládnagávdan.
+Diakonija giehtadaláduvvá oassekapihttalin 5.9.
+Virgij ja åvdep sáme diakonijabarggo
+rájddiduvvá.
+Hiebalgis oasse sáme diakonijabargos tjanáduvvi ulmijda ma li tjielggidum Plan
+for diakoni.
+Tsuojggiduvvá dárbbo le sáme diakonijav vuorodit boahtteájggáj aj rudáj.
+Oajvvaduvvá ásadit ådå virggeressursav Sáme girkkorádáj, ja duodden guokta ådå
+diakonijavirge bájkálasj sáme girkkoiellemij.
+Sáme diakonija bierri sierra fáhkakonferánssaj
+tjoahkkiduvvat ja sáme girkkoiellemin bierri joarkket Plan for diakoni bargujn.
+Såbadim- ja guládallambarggo giehtadaláduvvá oassekapihttalin 5.10.
+Vuoseduvvá
+Girkkotjåhkanime mærrádussaj nav gåhtjodum "såbadimássjen" (KM 13/97).
+Nuortta-Sálto
+såbadimprosjækta (2005-2007) le læhkám ienemus konkrehta tjuovos mærrádusás, ja árvulasj
+åtsådallama li prosjevtas boahtám.
+Oajvvaduvvá gávnná vuogev gåktu dán prosjevta
+åtsådallamijt bisodit ja prosessajt joarkket dán prosjekta hárráj.
+Vijdábut gåvviduvvá ájnas
+sáme riektáássje Vuonan ælla ájn tjoavdedum, ja luondulasj le Vuona girkkon le
+åvdåsvásstádus dájt ássjijt lagábut tjuovvot.
+Galggá de máhtudahka ássjen ja mielulasjvuohta
+mij le girkko åvdåsvásstádus ja rolla dákkir ássjijn.
+Girkko kultuvrrabarggo giehtadaláduvvá oassekapihttalin 5.11.
+Vuoseduvvá girkko
+kultuvrradiedádussaj Kunsten å være kirke (2005) mij le Vuona girkko kultuvrravuorodime
+vuodo, duodden Girkkomusihka pládnaj.
+Kulturdiedádusán le ållo sáme sisadno,
+Girkkomusihka pládnn le sierra oassekapihtal girkkomusihka hárraj sáme perspektijvan.
+Oajvvaduvvá ressursa biejaduvvi sáme kultuvrraj ja de sierraláhká sáme girkkodájddaj /
+girkkotekstijlajda ja sáme girkkomusihkkaj.
+Oajvvaduvvá Sáme girkkoráde oadtju ådå
+virggeressursav.
+Vijdábut javladuvvá kultuvrrarádevadde Nuortta-Hålogalánda, Oarjje-
+Hålogalánda ja Nidaros bisspaguovlojn, ja girkkoráde kulturrádevadde bierriji válldet
+åvdåsvásstádusáv sáme girkkoiellema kultuvrrabargo åvdås.
+Virggájbiedjam giehtadaláduvvá oassekapihttalin 5.12.
+Vuoseduvvá duola dagu
+barggevánesvuohtaj Sis-Finmárko pråvsttåguovlon maŋemus låge jagen.
+Girkkohærrájs li
+vájllum gaskal 20 og 60% ålles ájggegávda tjadá, maŋemus 4 jage badjelasj 50% rabás
+virge.
+Dát vuoset dát le stuorra hásstalus sáme girkkoiellemij.
+Danen hæhttup sierralágásj
+virggájbiedjam- ja giellaåhpadimdåjmajt jåhtuj biedjat.
+Sierralágásj stimulerimdåjmajda
+oajvvaduvvá rudájt juollodit.
+Vijdábut galgalulujma ietjama máhtudagáv låggŋit váj ådå
+barggijt oadtjop.
+Virggájbiedjamdåjma ulmmejuohkusij vuoksjuj oajvvaduvvi.
+Girkkofágalasj máhtudaklåpptim giehtadaláduvvá oassekapihttalin 5.13.
+Dættoduvvá sáme
+álmmugin le riektá åhpadimsystebma galggá kultuvrav, árbbedábev ja histåvråv
+tjielggiduvvam åhpadimsysteman.
+Oajvvaduvvá 3-jahkásasj máhttolåpptimprosjekta galggá
+ásaduvvat man ulmme le nasjonála unnemusmierijt mierredit mij guosská sámeguoskavasj
+åsijda girkkolasj profesjåvnnååhpajn.
+Prosjevtan galgaluluj máhttolåpptimprográmma mij
+sámeguoskavasj åhpadusmáhtudagáv låggŋi nasjonála girkkolasj åhpadimásadusájn.
+girkkohiståvrråprosjekta bierri jåhtuj boahtet váj sáme girkkohiståvrrå tjáleduvvá.
+Duodden 3-
+jahkásasj prosjekta sáme teologia ja risstalasjvuodadádjadusá gáktuj.
+Ájge nalluj oajvvaduvvá
+Sáme-girkkolasj pedagogalasj guovdásj mij huksá åvddånahttet ja åvddånbuktet hiebalgis
+máhtudagáv tjoaggulvisájda, duola dagu tjanádum Kirkelig utdanningssenter i Nord (KUN)
+organisasjåvnnåj.
+Sámegirkkolasj aktisasjbarggo rijkkarájáj rastá giehtadaláduvvá oassekapihttalin 5.14.
+Tsuojggiduvvá Sámev miehtáj li sáme girkkuj tjåhkanam rijkkarájáj rastá ájgij tjadá.
+girkkobiejve li ham áttjak ásaduvvam økumenalasj gájksábmelasj girkkobiejvven gájka
+sámijda ålles Sámen, nuppádis ásaduváj giesen 2009.
+Boahtte Sáme girkkobiejve ásaduvvi
+jagen 2013 oarjjelsáme guovlon vuona bielen.
+Oajvvaduvvá Sáme girkkobiejve 2013
+guovtejahkásasj prosjektan ásaduvvá.
+Dárbbe le jahkásasj rádádallamtjåhkanimijda guovdásj
+sámegirkkolasj orgánaj gaskan Vuona, Svierigin ja Finlándan.
+Oajvvaduvvá prosjektarudájt
+20 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+juollodit sáme girkkoiellemav nannitjit rijkkarájáj rastá bájkálasj ja guovlolasj dásen.
+Maŋŋutjissaj ávttjiduvvá Aktisasjbarggoráde risstalasjgirkkoj hárráj Barentsguovlon (SKKB)
+joarkátjit ietjas álggoálmmuk guoskavasj bargov Barentguovlon, sierra tjalmostimijn sámijda.
+Álggoálmmukbarggo giehtadaláduvvá oassekapihttalin 5.15.
+Dættoduvvá álggoálmmugij
+riektájt doarjjot ietjama lándan ja ålggorijkan le oassen girkko álggoálmmukbargos.
+tsuojggiduvvá rijkajgasskasasj girkkolasj álggoálmmukbargo oassálasstem le ájnas impulsajt
+buktám sáme girkkoiellemij.
+Oajvvaduvvá sáme galggi boahtte ájggáj aj bessat oassálasstet gå
+Vuona girkko oassálasstá guovdásj rijkajgasskasasj æjvvalimsajijn/økumenalasj forajn.
+Vijdábut oajvvaduvvá jahkásasj ruhtadoarjja Girkkoj Væráltrádáj ja Lutheralasj Væráltrádáj
+mierreduvvá álggoálmmukbargguj dáj organisasjåvnåjn.
+Rijkajgasskasasj diakonian ja misjåvnån (doarjjaviehkke) oajvvaduvvá Sáme girkkoráde
+joarkka aktisasjbargov Kirkens Nødhjelpajn duola dagu dakkir bargoj dagu
+álggoálmmukbarggo Afrika oarjemus åsijn ja Nuortta-Ruossjan.
+Vijdábut bierri aktan
+dagástallat aktisasj strategiajt mij gullu álggoálmmukvuorodibmáj Kirkens Nødhjelpa
+diehtobargon Vuona girkkon sisŋálattjat, duola dago fásstoaksjåvnå aktijvuodan.
+Nødhjelp hasoduvvá joarkket tjielgga álggoálmmukvuorodimev boahtteájggáj.
+Aktisasjbarggoráde tjoaggulvisáj ja misjåvnå gaskan ja misjåvnnårádevadde Nuortta-
+Hålogalátte, Oarjje-Hålogalátte ja Nidaros bisspaguovlojn hasoduvvi aktan Sáme girkkorádijn
+lasedit álggoálmmukguoskavasj misjåvnnåsjiehtadusájt Vuona girkkon ållågattjat ja sáme
+girkkoiellemin sierraláhkáj.
+Stáhtta-girkkoådåstus giehtadaláduvvá oassekapihttalin 5.16 gånnå le vuodon nav
+gåhtjodum stáhtta-girkko såbadussaj Stuorradikken jagen 2008 ja stáhta ja girkko sirádime
+prosessaj.
+Tsuojggiduvvá dan prinsihpalasj ájádallamin sáme girkkoiellema mij guosská
+stáhttaj, viertti sieradit "stáhta-girkko- relasjåvnåv" ja "stáhta-sámeálmmuk-relasjåvnåv".
+Ávttjiduvvá Girkkotjåhkanime vuojno ássjen KM 8/07 mij guosská sáme girkkoiellema
+bærrájgæhttjamij tjuovoduvvi boahtte ájge bárgo gáktuj ådå girkkolágajn ja girkkoårnigijn
+Javladuvvá stáhta prinsihpalasj åvdåsvásstádus várájda válldet sáme girkkoiellemav
+joarkká aj maŋŋela rievdadum relasjåvnåj stáhta ja girkko gaskan (5.16.2).
+Dat vuojneduvvá
+gå aktijvalasj sámepolitihkka ja aktijvalasj doarjjo jáhko- ja iellemvuojnnopolitihkka
+guoskadallaba.
+Javladuvvá le dárbbo vaj girkkolasj aspekta sámelága giellanjuolgadusájn
+tjadáduvvá gå sierraláhkáj gullu adnet sámegielav girkko aktisasjvuoda dáhpádusájn, ja
+oajvvaduvvá vælggogisvuoda tjanádum sámelága giellanjoulgadusájda joarkeduvvá gå
+relasjåvnå stáhta ja girkko gaskan rievddi (5.16.3).
+Sáme girkkodemokratija (demokratiådåstus) giehtadaláduvvá oassekapihttalin 5.17.
+Oajvvadusá milta Sáme girkkorádes, gåhtjoj Girkkotjåhkanibme jagen 2008 vuododit
+barggojuohkusav mij buktá oajvvadusáv ådå årdnigijda gåktu válljit ájrrasijt sáme
+girkkoiellemis bisspaviellderádáj ja Girkkotjåhkanmibmáj åvddål válga 2011 (KM 11/08).
+Oassekapihtal vaddá prinsihpalasj refleksjåvnåjt mij le vuodon sáme-girkkolasj demokratijaj
+Vuona girkkon, ja tjielggi oanegattjat barggojuohkusa bargo birra, ja dan låhpadahtte
+rádegiehtadallama birra.
+Iehpetjielgasvuoda diehti vuododit tjerdalasj jienstimlågov, le Sáme
+girkkoráde gåhttjum jus máhttelis sáme girkkotjåhkanibme, muhtem rollaj tjanádum ájrrasij
+válljimij, guoradaláduvvá (SKR 30/10).
+Vuorddemusá bargge- ja barggovaddeorganisasjåvnåjda giehtadaláduvvi oassekapihttalin
+Girkkolasj bargge- ja barggovaddeorganisasjåvnå ávttjiduvvi várajda válldet
+sámegirkkolasj máhtudakdárbojt ietjasa dåjmaj ja dievnastusfálaldagáj.
+Aktisasjbarggo læstadiánalasj tjoaggulvisáj ja risstalasj organisasjåvnåj giehtadaláduvvá
+oassekapihttalin 5.19.
+Duodden dábálasj ávttjimussaj aktisattjat barggat risstalasj
+osarganisasjåvnåj gånnå sáme girkkoiellem åvdeduvvá, nammaduvvá læastadiánalasj
+tjoaggulvisá, Vuona sámemisjåvnnå ja Vuona Ájllekskåvllålihtto sierraláhkáj.
+Gudát kapihttal 6 tjoahkkájgæssá ådå vuoroduvvam virgijt ja doajmmaguovlojt 5.
+kapihttalis, ja ájggegávdajda juohká dajt oajvvadum dåjmajt 5-jahkásasj doajmmapládnaj
+Doajmmaplánan båhti åvddån dåssju virge ja dåjma ma bukti ådå dárbojt.
+Vuorodibme ja jåhtuj biejadibme muhtem virgijs ja doajmmaguovlojs tjielggiduvvá.
+Čoahkkáigeassu
+(davvisámegillii)
+1. kapihtal ovdanbuktá Norgga girku sámi girkoeallima ja čilge plána duogáža ja huksehusa.
+Norgga girku sámi girkoeallima áigumuš lea: Eallinfámolaš ja ovttaárvosaš - sámi girkoeallin
+Norgga girkus.
+Plána duogáš lea Girkočoahkkima mearrádus áššis GČ 7/06 mas bivde
+ráhkadit plána ovdánahttit sámi girkoeallima ja vuhtiiváldit davvisámegiela, julevsámegiela ja
+lullisámegiela, ja sámi kultuvrra girjáivuođa.
+váldomihttu lea váikkuhit dasa ahte Norgga girku oažžu eallinfámolaš sámi girkoeallima mas
+sápmelaččain lea vejolaš oasálastit ovttadássásaččat girkus, ja mas sámi girkoeallin doaibmá
+eanet lunddolaš oassin Norgga girku oktasaš identitehtas.
+Plána galgá váikkuhit dasa ahte
+bargojuvvo ulbmillaččat nannet sámi girkoeallimii rámmaeavttuid vuogádagaid, organiserema
+ja girku iešguđet bargosurggiid ulbmillaš doaibmabijuid hárrái.
+2. kapihttalis lea čoahkkáigeassu plánas lullisámegillii, julevsámegillii, davvisámegillii ja
+dárogillii.
+3. kapihttalis leat duogášdieđut sámi álbmoga ja sámi girkoeallima birra.
+Álggos leat dieđut sámi álbmoga ja sámi servodateallima birra (3.1).
+Sápmelaččat leat
+álgoálbmot davviguovlluin Norggas, Ruoŧas, Suomas ja Guoládagas Ruoššas.
+Norggas leat
+Dan maŋemus logijagi leat sámi vuoigatvuođat ja sámi
+ásahusat sakka nannejuvvon.
+Plánas lea oanehis digaštallan sámi etnisitehta vuođđudeami
+birra (3.2), ja dieđut sámi giellaguovlluid ja giellajoavkkuid birra Norggas (3.3).
+Davvisámegiella, julevsámegiella ja lullisámegiella leat almmolaš sámegielat Norggas.
+UNESCO listtus leat buot dán golbma giela luohkkádan áitojuvvon giellan.
+Kapihtal addá viidáseappot girkohistorjjálaš gova sámiid vuosttaš deaivvademiin
+kristtalašvuođain sullii 1000 jagi dás ovdal ja gitta min áigái (3.4).
+Dasto lea smiehtadus
+"sámi girkoeallima" birra (3.5.1), sámi girkoeallima siskkáldas erohusat (3.5.2), ovdalgo sámi
+girkoeallima váldolinját čilgejuvvojit giellaguovlluid mielde (3.5.3-3.5.5).
+Dasto lea oanehis
+čilgehus girkolaš bálvalusaid birra sápmelaččaide Oslos ja Bergenis (3.3.6), ja sámi
+girkoeallima bargguid birra riikkarájiid rastá (3.5.7) ja riikkaidgaskasaš girkolaš
+álgoálbmotbargguid birra (3.5.8).
+Loahpas čujuhit man mávssolaš maŋemus jagiid
+fuomášuhttin ja bargu lea leamaš sámi teologiija ja kristtalašvuođaipmárdusa suorggis (3.5.9).
+4. kapihtal čilge vuođđojurdaga sámi girkoeallima bargguin Norgga girkus.
+22 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Álggus čujuhit mearrádusaide maid Girkočoahkkin lea mearridan, ja maid bokte Norgga girku
+vuođđojurddašeami sámi girkoeallima birra ovdanboahtá (4.1).
+Sápmelaččat leat dohkkehuvvon álgoálbmogin Norggas, sámi girkoeallima eaktudit
+vuhtiiváldit dárbbašlaš ja ovttaárvosaš oassin Norgga girkus, ja girku dovddasta ahte
+dáruiduhttin, mas girku lea leamaš mielde, lea mielddisbuktán dárbbu bargat dan ovdii ahte
+hehttet joatkimis šat dan boasttuvuođa.
+Čujuhit maid daidda čanastagaide maid Lutherlaš
+Máilmmilihttu ja Girkuid Máilmmiráđđi leat addán álgoálbmogiid ja álgoálbmotgažaldagaid
+Viidáseappot čielggadit dás čuovvovaš lágaid ja álbmotrievttálaš mearrádusaid mat
+geatnegahttet Norgga girku atnit fuola sámi girkoeallimis (4.3): Vuođđolága § 110a,
+sámeláhka, olmmošvuoigatvuođaláhka, girkoláhka, ON konvenšuvdna máná vuoigatvuođaid
+birra, ON konvenšuvdna siviila ja politihkalaš vuoigatvuođaid birra, ILO konvenšuvdna nr.
+169 eamiálbmogiid ja čearddalaš álbmogiid hárrái iešmearrideaddji riikkain ja ON julggaštus
+álgoálbmotvuoigatvuođaid birra.
+Kapihttalis čujuhit Norgga geatnegasvuhtii čuovvut ráđđehusa sámepolitihka čanastagaid
+nugo dat ovdanbohtet St.dieđ.nr 28 (2007-2008) Sámepolitihkka ja Sámegielaid
+doaibmaplánas (4.4).
+Fátmmasteapmi lea unnitlogupolitihkalaš prinsihpa vuođđu Norgga girku sámi
+girkoeallin bargguin (4.5).
+Lea oanehis čilgehus doahpaga sisdoalu birra.
+Viidáseappot
+čujuhit Girkočoahkkima "soabadanmearrádussii" (GČ 13/97) mas ákkastallet ahte
+soabadeami galgá ipmirdit oassegeahččanguovlun daid eará doaibmabijuid bálddas maid
+plána evttoha (4.6).
+Loahpas leat muhtin teologalaš geahččanguovllut mat vuordimis
+leat áššáiguoskivaččat Norgga girku sámi girkoeallima ja álgoálbmot bargguin (4.7).
+Sámi girkoeallimii, girkooahpalaš vuođđudusa mielde, addojuvvo teologalaš álgga
+dáiguin čoavddasániiguin: sivdniduvvon Ipmila gova mielde, inkarnašuvdna,
+vuolggahusgohččun, eatnigiella ja gielalaš girjáivuohta, álgogirku kultuvrariiddut,
+soabahus, riekti ja vuoiggalašvuohta, ja olbmo gullevašvuohta sivdnádussii muđui.
+5. kapihtal gieđahallá ovttagaslaš girkolaš doaibmasurggiid, ja das leat oaivádallamat dakkár
+áššiid birra mat leat earenoamáš hástaleaddjit go jurddaša movt árvalit čanastagaid mat dolvot
+daguide ja doaibmabijuide.
+Báikkálaš girku vuolggasadjin lea sisdoallu 5.1 oassekapihttalis.
+Das čujuhit ahte lea dárbu
+ráhkadit sámi girkostatistihka ja addit muhtin geahččanguovlluid dasa movt báikkálaš girkus
+sáhttá fátmmastit sámi girkoeallima.
+Plána čanastagaid mielde bivdet báikkálaš searvegottiid
+ja báikkálaš girkolaš bargiid váldit sierra ovddasvástádusa fuolahit sámi girkoeallima
+ipmilbálvaluseallimis ja eará girkolaš doaimmain.
+Sámegiel- ja kultuvragelbbolašvuođa dárbbu meannudit 5.2 oassekapihttalis.
+Das čujuhit
+dárbbu nannet gelbbolašvuođa sámegielas ja kultuvrras sihke báikkálaš girkus ja girkolaš
+geahččanguovllus ollislaččat.
+Go galgá sihkkarastit doarvái sámegiel- ja kultuvragelbbolašvuođa, de evttohit ahte golbma
+davimus bismagotti fállet fásta sámegieloahppofálaldaga báhpaide ja eará girkolaš bargiide.
+Evttohit maid ásahit oahppofálaldaga sámi girkodulkkaide.
+Das čujuhit dan unnimus dárbui
+sámegiel- ja kultuvragelbbolašvuođas maid áigeguovdilis oahpahusat dárbbašit, ja dárbui
+bidjat sámegillii liige deattu go oskkuoahpahusbargit, katekehtat ja diakonat virgáduvvojit
+giellahálddašanguovllus.
+Plánas bivdet maid árvvoštallat ásahit sámegielagiidda eará
+vejolašvuođaid beassat katekehta-, diakoniija- ja báhppabálvalusaide.
+Sámegiela fuolaheami mihttomeriid meannudit oassekapihttalis 5.3.
+fuolaheapmái evttohit ásahit guokte dási: Vuosttaš lea našovnnalaš vuođđodássi
+/unnimusmearri maid prinsihpalaččat sáhttet miehtá Norgga girkus fuolahit.
+Das leat
+konkretiseren maid dat mearkkaša fálaldagaid ja doaibmabijuid ektui geavadis (čuokkis
+Nubbe dássi lea sámelága giellanjuolggadusaid doahttaleapmi sámegiela
+hálddašanguovllus (čuokkis 5.3.2).
+Das leat čielggadan dan maid iešguđetlágan
+láhkamearrádusat mearkkašit girkui báikkálaččat, guovllus ja guovddášgirkolaš dásis, ja dasa
+leat muhtin váldohástalusaid čatnan.
+Čujuhit ahte girku dárbbaša ovdánahttit dihtomielalaš
+sámi giellapolitihka, earret eará ráhkadit njuolggadusaid sámegiela geavaheapmái
+ipmilbálvalusaid ja girkomeanuid oktavuođas (čuokkis 5.3.3).
+Dat lea guoskevaš
+njuolggadusčállosii mii galgá ásahuvvot ipmilbálvalusođastusa rámma siskkobealde, ja
+čanastagaide mat leat oskkuoahpahusplánas, diakoniijaplánas ja girkomusihkkaplánas.
+Ovddasvástádusa ja resursadárbbu iešguđet dásiin Norgga girkus meannudit
+oassekapihttalis 5.4.
+Leat evttohan čuovvovaš ođđa báikkálaš virggiid (5.4.1):
+1 julevsámi giellabargi (100%), 1 lullisámi giellabargi (100%), 2 davvisámi girkodulkavirggi
+(2 x 25%), 1 sámebáhppavirgi Lulli-Norgii (100%), 1 diakoniijavirgi julevsámi guvlui (100
+%), 1 diakoniija virgi ovtta searvegoddái Sis-Finnmárkku proavássuohkanis (100%).
+Leat čujuhan proavvásiid ovddasvástádussii dan 5 proavássuohkanis main leat
+báhppasuohkanat sámegiela hálddašanguovllu siskkobealde (5.4.2).
+Vuordámuš sidjiide lea
+ahte sii ohppet dovdat daid girkolaš geatnegasvuođaid mat čuvvot sámelága ja bearráigehččet
+sámegielat bálvalusaid.
+Ja láhčit dili ságastallamiidda sámiide guoskevaš gažaldagaid birra
+proavássuohkanis ja proavássuohkančoahkkimiin, ja ahte sii 1 jagi maŋŋil álgima leat muhtin
+muddui oahppan lohkat liturgalaš teavsttaid sámegillii.
+Bismmain Davvi-Hålogalánddas, Lulli-Hålogalánddas ja Nidarosas lea sierra ovddasvástádus
+bearráigeahččat sámi girkoeallima (5.4.3).
+Vuordámuš sidjiide lea ahte
+sii 1 jagi maŋŋil álgima leat oahppan muhtin muddui lohkat liturgalaš teavsttaid sámegillii.
+Čujuhit maid dárbui ovttastuhttit bearráigeahču ja ovddasvástádusa buorebut.
+Plánas evttohit
+ahte dat golbma bismma dollet jahkásaš ságastallan- ja oktiiheivehančoahkkima, ja
+ovttasbarget doallat oktasaš jahkásaš sámebáhppačoahkkima.
+Davvi-Hålogalándda bismma ávžžuhit doallat girkodulkačoahkkima okte jagis.
+Viidáseappot ávžžuhit bismačoahkkima váldit ovddasvástádusa dán suorggi birra ságastallat
+ja oktiiheivehit muhtin muddui.
+Namuhuvvon sámebáhppačoahkkima evttohit doallat sámi
+girkoeallima našovnnalaš fágakonferánssa olis mii maid fátmmasta báikkálaš girkolaš bargiid
+ja eaktodáhtolaš bargiid.
+Davvi-Hålogalándda, Lulli-Hålogalándda ja Nidarosa bismagottit leat ožžon oppalaš girkolaš
+ovddasvástádusa vuhtiiváldit sámigirkolaš bálvalusaid davvisámegillii, julevsámegillii ja
+lullisámegillii, ja dárbbašit ollu surggiin gelbbolašvuođa ja bargonávccaid fuolahit sámi
+bálvalusaid.
+Dan birra leat 5.4.4 čuoggás čielggadan.
+Plánas vuoruhit báikkálaš ja
+guovddášgirkolaš vuođđuduvvon virggiid ovdalii ođđa ráđđeaddivirggiid bismagodderáđiide.
+Guovddášgirkolaš dásis lea girkolága mielde Girkočoahkkin mii ovddasvástida sámi
+girkoeallima ovddideami ja suodjaleami.
+Sámi girkoráđđi galgá ovddidit, suodjalit ja
+ovttastuhttit sámi girkoeallima ja váikkuhit dasa ahte sámi girkoeallin fuolahuvvo dárbbašlaš
+24 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+ja ovttaárvosaš oassin Norgga girkus.
+Ráđi ovddasvástádussii gullet sámi girkolaš
+ovttasbarggut riikkarájiid badjel ja bargat álgoálbmotgažaldagaiguin Norgga girku ovddas
+ráđđálagaid Girkuidgaskasaš ráđiin.
+Čuokkis (5.4.5) čujuha Sámi girkoráđi ovddasvástádussii
+ja resursadárbui ráđi govda mandáhta ektui ja evttohit ásahit 1 nuoraidráđđeaddivirggi (100
+%) ja 1 diakoniija/kultuvra/álgoálbmot ráđđeaddevirggi (100%), ja lasihit doaibmabušeahta.
+Das čielggadit maid mearrádusa Sámi girkoráđi čállingotti fárreheami birra Romsii, ja
+vuođuštusa dasa.
+Das čujuhit dárbbuide mat gusket mearrádusa ollašuhttimii.
+Sámi biibbaljorgaleami leat meannudan oassekapihttalis 5.5.
+Das čielggadit davvisámi,
+julevsámi ja lullisámi biibbaljorgalanbargguid stáhtusa ja dárbbuid.
+Ávžžuhit Biibbalsearvvi
+gárvvistit Biibbala davvisámegillii dálá progrešuvnnain, ja bargat nannet resurssaid lullisámi
+biibbaljorgalanbargui dainna mihtuin ahte jorgalit buot teavsttaid Norgga girku ođđa
+teakstagirjái.
+Ruoŧa biibbalsearvvi ávžžuhit álgit Boares testamentta jorgalit julevsámegillii
+ovttas Norgga Biibbalservviin, vuostemužžan daid ođđa teakstaráidduid Norgga girkus ja
+Ruoŧa girkus.
+Ruoŧa Biibbalsearvvi ávžžuhit maid almmuhit julevsámi biibbalteavsttaid
+neahtas.
+Ja bivdet girkolaš bargiid váldit atnui sámi biibbalteavsttaid skuvllain ja girkuin.
+Sálbma- ja liturgiijabarggu (ipmilbálvalusođastus) meannudit oassekapihttalis 5.6.
+Das čilgejit sálbmabarggu stáhtusa davvisámegillii, julevsámegillii ja lullisámegillii (5.6.1).
+Davvisámegillii leat olggosaddán 2 sálbmagirjji, julevsámegillii 1, ja lullisámegillii ii oba leat
+ge sálbmagirji, dušše muhtin sálmma.
+Davvisámi bealis lea dárbu oažžut korálagirjji
+sálbmagirjjiide Sálbmagirji ja Sálbmagirji II.
+Julevsámis háliidit čohkket čállojuvvon
+vuoiŋŋalaš lávlla- ja sálbmateavsttaid, ja jorgalit ja čállit dasalassin ođđa teavsttaid,
+erenoamážit mánáide ja nuoraide.
+Lullisámis evttohit joatkit ráhkadit sálmmaid
+lullisámegillii.
+Lea dárbu ráhkadit ođđa sálbmagihppaga Sámi girkobeivviide jagis 2013.
+áigumuš ahte fátmmastit buori logu sálmmaid golmma sámegillii Norgga girku sálbmagirjái
+boahtteáiggis, lea juoga maid vurdet ahte čuovvoluvvo.
+Viidáseappot leat čilgen stáhtusa, hástalusaid ja dárbbuid mat gusket liturgiijabargguide
+davvisámegillii, julevsámegillii ja lullisámegillii (5.6.2).
+Das deattuhit ahte Sámi girkoráđi
+čállingotti nannema galgá geahččat dan čuovggas maid dárbbaša go galgá čuovvolit
+liturgiijabargguid olles golmma sámegillii.
+Čujuhit ahte Sámi girkoráđđi lea vuoruhan
+ollašuhttit jorgalit 1977-liturgiijaid davvisámegillii danne go dat leat nubbin vejolašvuohtan
+maŋŋil go ipmilbálvalusođastusa leat sisafievrredan.
+Dohkkehuvvon davvisámi liturgiijaid
+olggosaddin dáhpáhuvvá vuordimis jagis 2011 ja ahte julevsámi liturgiijat gárvvistuvvojit
+dohkkeheapmái ja olggosaddimii jagis 2011.
+Lullisámi liturgiijaprošeavtta čađahit dainna
+ulbmiliin ahte daid dohkkehit jagis 2012 ja olggosaddit jagis 2013.
+Ipmilbálvalusođasteami váldoárvvut báikkálaš heivehus, fátmmasteapmi ja fleksibalašvuohta
+rahpá jotkkolaš ođasteaddji liturgiijabarggu maiddái sámi girkoeallimis.
+Dás evttohit
+movttiidahttit ipmilbálvalusođastusa rámmaid siskkobealde bargat viidáseappot sámi
+liturgiijaiguin ja ahte sámi liturgiijat leat gávdnamis ja oažžumis ipmilbálvalusođastusa
+resursabáŋkkus, ja ahte sámi kultuvraovdanbuktimiid sáhttá sierraládje vuoruhit girkodáidagis
+ja girkomusihkas ja ahte Liturgalaš guovddáš (Liturgisk senter) oažžu rolla sámi
+liturgiijabargguid čuovvoleamis.
+Oskkuoahpahusa meannudit 5.7 oassekapihttalis.
+Álggos čielggadit oanehaččat sámi
+oskkuoahpahusa virggiid ja oahpponeavvuid almmuheami.
+Dasto ges sámiide guoskevaš
+bargguid ja doaibmabijuid oskkuoahpahusođastusa rámma siskkobealde.
+Evttohus lea joatkit
+dálá jahkásaš sámi oskkuoahpahusa fágakonferánssain ja bargat fievrredit viidáseappot Osku
+ja eallindulkon Sámis kurssa.
+Evttohit joatkit bargguin jođihit ja ovdánahttit sámi
+oskkuoahpahusa neahttabáikki (www.osko.no), ja lasihit dasa fásta virggi (gč.
+Davvisámegillii, julevsámegilli ja lullisámegillii berre ovdánahttit sierra 4-jahkásaččaid girjji
+mii sámi girkoeallimii leat heivehuvvon.
+Sámi oskkuoahpahusplána galgá sihkkarastit sámi mánáide ja nuoraide oskkuoahpahusa mii
+vuhtiiváldá sin sámi gullevašvuođa sihke rámmaeavttuid ja sisdoalu dáfus, ja dat galgá
+dahkkot bajitdási oskkuoahpahusplána Ipmil addá - mii juogadit rámmaid siskkobealde.
+Plánas čujuhit dárbbu bargat searvegottiid ja bismagottiid ektui sisafievrredit sámi
+geahččanguovlluid Ipmil addá - mii juogadit plánas ja Sámi oskkuoahpahusplánas.
+Árvalit
+heivehit ja lágidit Sámi oskkuoahpahusplána neahttaresurssaid nu ahte daid lea vejolaš oažžut
+neahttasiiddus www.osko.no.
+Plánas evttohit ásahit jahkásaš našovnnalaš sámi
+konfirmántadeaivvademiid, vai sámi konfirmánttaide miehtá riikka sáhttá sihkkarastit juobe
+unnimus fálaldaga ge.
+Nuoraidbarggu meannudit 5.8 oassekapihttalis.
+Dán suorggis ii leat báljo bargu jođus, ja
+danne deattuhit dárbbu nannet sámi nuoraidbarggu Norgga girkus.
+Bajimus mihttu lea nannet
+identitehta, giela ja kristtalaš searvevuođa sámi nuoraid gaskkas, ja ovdánahttit nuoraid
+oasálastima ja mieldeovddasvástádusa sámi girkoeallimis, ja čahkkehit eanet saji nuoraid
+kultuvraovdanbuktimiidda sámi girkoeallimis.
+Plánas evttohit ásahit bargguid sámi nuoraide deaivvademiid ja čoahkkanemiid bokte maid
+guovddášgirkolaš dásis oktiiheivehit, ja ásahit sámi nuoraidlávdegotti guovddášgirkolaš dásis
+Norgga girkui (Sung) mii sáhttá doarjut sámi nuoraidbargguid báikkálaččat ja guovlluin.
+Ásahit fásta sámi nuoraidráđđeaddivirggi (SGR) mas lea ovddasvástádus našovnnalaš sámi
+nuoraidbargguin.
+Ávžžuhus golmma davimus bismagodderáđiide lea čalmmustuhttit sámi
+nuoraidbargguid, ja ahte searvegottit sámegiela hálddašanguovllus, s��mi searvegoddi
+lullisámi guovllus ja Sis-Finnmárkku proavássuohkan atnet sierra beroštusa nuoraidbargguin.
+Plánas ságastallojuvvo vejolašvuođa birra ásahit sámi nuoraidteam, muhto dan eai ávžžut
+doaibmaáigodagas ollašuhttit.
+Diakoniija meannudit 5.9 oassekapihttalis.
+Das čielggadit sámi diakoniija virggiid ja ovddeš
+bargguid das.
+Áigeguovdilis gažaldagat sámi diakoniijas gullet Diakoniijaplána mihtuide.
+Čujuhit ahte lea dárbu eanet čalmmustahttit sámi diakoniija boahtte jagiin ja nannet dan
+suorggi eanet resurssaiguin.
+Evttohit ásahit guokte ođđa diakoniijavirggi báikkálaš
+girkoeallimii.
+Ávžžuhus lea loktet Sámi diakoniija fáddán sierra fágakonferánssas ja bargat
+Diakoniijaplánain viidáseappot sámi girkoeallimis.
+Soabadan- ja gulahallanbargguid meannudit 5.10 oassekapihttalis.
+Čujuhit
+Girkočoahkkima nugohčoduvvon "soabadanášši" (GČ 13/97) mearrádussii.
+Soabadanprošeakta Davvi-Sálttus (2005-2007) lea leamaš dán mearrádusa eanemus konkrehta
+čuovvoleapmi, ja prošeakta lea addán mávssolaš vásihusaid.
+Árvalit gávnnahit vugiid bisuhit dáid vásihusaid ja fievrredit viidáseappot dan prošeavtta
+bargguid.
+Dasto čujuhit ahte Norggas leat ain ollu sámi vuoigatvuođagažaldagat maid eai leat
+vel čielggadan, ja dan dihte lea lunddolaš ahte Norgga girku dovdá ovddasvástádusa čuovvut
+mielde dain.
+Dat gáibida gelbbolašvuođa suorggis ja vuđoleappot jurddašeami Norgga girku
+iežas ovddasvástádusas ja rollas dakkár áššiin.
+Girkolaš kultuvrabargguid meannudit 5.11 oassekapihttalis.
+Das čujuhit girkolaš
+kultuvradieđáhussii Kunsten å være kirke (2005) mii lea vuođđun Norgga girku
+26 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+kultuvravuoruheamis, ja Girkomusihkkaplánii.
+Dieđáhusas lea stuora oassi sámi
+kultuvrabargguid birra, Girkomusihkkaplánas lea sierra oassekapihtal girkomusihka birra
+sámi geahččanguovllus.
+Evttohus lea várret resurssaid sámi kulturvuoruheapmái ja
+erenoamážit sámi girkodáidagii /girkotekstiillaide ja sámi girkomusihkkii.
+Sámi girkoráđđái
+leat evttohan ásahit virggi dán suorggis.
+Čujuhit ahte kulturráđđeaddit Davvi-Hålogalándda,
+Lulli-Hålogalándda ja Nidarosa bismagottiin, ja Girkoráđi kultuvraráđđeaddi berrejit
+geatnegahttojuvvot fuolahit dihto girkolaš kultuvrabargguid sámi girkoeallima ektui.
+Rekrutterema meannudit 5.12 oassekapihttalis.
+Das čujuhit earret eará guoros virggiid- ja
+rekrutterendillái Sis-Finnmárkku proavássuohkanis dan maŋemus logi jagi.
+Guoros
+báhppavirggiid proseantasturrodat lea leamaš čađat gaskal 20 - 60%, ja dan maŋemus 4- jagi
+gaskamearálaččat 50%.
+Bargoveahkadilli dás čájeha seammás ollisgirkolaš hástalusa sámi
+girkoeallimis.
+Dat buktá dárbbu sierra rekrutteren- ja giellaoahpahusdoaibmabijuide.
+Evttohus
+lea várret ruđaid sierralágan movttiidahttendoaibmabijuide.
+Ja dasalassin ovdánahttit
+dutkojuvvon dieđuid maid sáhttá atnit vuođđun rekruttenestrategiijaide main leat dihto mihtut.
+Dás leat válddahan moanat rekrutterenstrategiijaid ja movttiidahttindoaibmabijuid iešguđetge
+ulbmiljoavkkuid ektui, ja evttohan ásahit prošeavtta mii erenoamážit bargá dáinna.
+Girkofágalaš gelbbolašvuođahuksema meannudit oassekapihttalis 5.13.
+Das deattuhit sámi álbmoga rievtti oažžut iežas kultuvrra, árbevieruid ja historjjá oassin
+oahpahusvuogádahkii.
+Evttohit ásahit 3-jagi gelbbolašvuođahuksenprošeavtta mii bargá
+girkolaš fágaoahpuide mearridit našovnnalaš vuolimus standárda sámiide guoskevaš fáttáin.
+Prošeakta berre maid sisttisdoallat prográmma mii alida gelbbolašvuođa go galgá sámiide
+gullevaš oahpahusgelbbolašvuođa nannet našovnnalaš girkolaš oahpahusásahusain.
+lea maid álggahit sámi girkohistorjjálaš prošeavtta sámi girkohistorjjá čállimis.
+Dasalassin
+evttohit 3-jagi prošeavtta sámi teologiija ja kristtalašvuođaipmárdusa suorggis.
+Guhkit áiggi
+vuollái evttohit ásahit Sámi-girkolaš pedagogalaš guovddáža mii ovdánahttá ja gaskkusta
+áššáiguoskivaš gelbbolašvuođa searvegottiide, Girkolaš oahpahusguovddáš Davvin (GOD)
+lea ásahus masa omd.
+sáhttá dakkár doaimma čatnat.
+Sámigirkolaš ovttasbarggu riikkarájiid badjel meannudit 5.14 oassekapihttalis.
+Das čujuhit ahte sámi girkoeallimis miehtá Sámi lea guhkes árbevierru čoahkkanit
+riikkarájiid badjel báikkálaččat ja guovlluin.
+Sámi girkobeivviid leat dál ođđa áiggis ásahan
+ekumenalaš buotsámi girkobeaivin sápmelaččaide Sámis, ja daid lágidedje nuppes geasset
+Boahtte girkobeivviid dollet lullisámiguovllus norgga bealde jagis 2013.
+lea čađahit Sámi girkobeivviid 2013 guovtti jagi prošeaktan.
+Lea dárbu čađahit jahkásaš
+ságastallančoahkkimiid dan šiehtadusa mielde mii lea daid guovddáš sámigirkolaš orgánaid
+gaskkas Norggas, Ruoŧas ja Suomas.
+Plánas evttohit bidjat guovddáš dásis prošeaktaruđaid
+nannet sámi girkoeallima riikkarájiid badjel báikkálaččat ja guovlluin.
+Loahpas ávžžuhit
+Barentsguovllu kristtalaš girkuid ovttasbargoráđi (Samarbeidsrådet for kristne kirker i
+Barentsregionen) joatkit iežaset álgoálbmot bargguid Barentsguovllus, erenoamážit sámiid
+hárrái.
+Álgoálbmotbargguid meannudit 5.15 oassekapihttalis.
+Das čujuhit ahte doarjja
+álgoálbmogiid vuoigatvuođaide našovnnalaččat ja riikkaidgaskasaččat lea okta oassi girku
+álgoálbmotbarggus.
+Čujuhit maid ahte oasálastin riikkaidgaskasaš girkolaš
+álgoálbmotbargguin lea buktán mávssolaš duvdosiid sámi girkoeallimii.
+Evttohit joatkit dan
+geavada mii lea leamaš sihkkarastit sápmelaš ovddasteami Norgga girku sáttatgottiin
+guovddáš riikkaidgaskasaš/ekumenalaš forain.
+Viidáseappot evttohit Norgga girku jahkásaš
+ruhtadoarjagis Girkuid Máilmmiráđđái ja Lutherlaš Máilmmisearvái bidjat sierra ruhtaoasi
+daid organisašuvnnaid álgoálbmotbargguide.
+Riikkaidgaskasaš diakoniija ja mišuvdna (doarjja) suorggis evttohit Sámi girkoráđi
+ovdánahttit viidáseappot ovttasbarggu Girku Heahtevehkiin ja earret eará deattuhit
+álgoálbmotdoaibmabijuid čuovvoleami Áfrihká lulágeahčen ja Davvi-Ruoššas.
+Lea dárbu
+ságastallat oktasaš strategiijaid Girku Heahteveahki álgoálbmotčalmmustahttimis
+diehtojuohkinbargguin Norgga girkus siskkáldasat, omd.
+fástoákšuvnnaid oktavuođas.
+Plánas
+ávžžuhit Girku Heahteveahki doalahit čielga čalmmustahttima álgoálbmogiid ektui iežaset
+bargguin viidáseappot.
+Ávžžuhit maid searvegottiid ja mišuvnna ovttasbargoráđi
+(Samarbeidsrådet for menighet og misjon) ja mišuvnna ráđđeaddiid Davvi-Hålogalándda,
+Lulli-Hålogalándda ja Nidarosa bismagottiin ovttasbargat Sámi girkoráđiin lasihit
+álgoálbmotgullevaš mišuvdnašiehtadusaid Norgga girkus oppalaččat ja sámi girkoeallimis
+erenoamážit.
+Stáhta-girkoođastusa meannudit oassekapihttalis 5.16 ja dan vuolggasadji lea
+nugohčoduvvon stáhta-girku soahpamuš Stuoradikkis jagis 2008 ja dan bargui mas bohtet
+oktavuođat rievdat gaskal stáhta ja girku.
+Das deattuhit ahte vuođđojurddašeamis sámi
+girkoeallima birra stáhta ektui ferte earuhit gaskal "stáhta-girku-oktavuođa" ja "stáhta-
+sámiálbmot-oktavuođa".
+Plánas bivdet vuhtiiváldit sámi girkoeallima Girkočoahkkima
+čanastagaid GČ áššis 8/07 ja čuovvolit dan viidáseappot ođđa girkolága ja girkoortnega
+Das ákkastallet dan ovdii ahte stáhta galgá joatkit prinsihpalaš
+ovddasvástádusas fuolahit sámi girkoeallima maiddái maŋŋil go stáhta ja Norgga girku
+oktavuođat leat rievdan (5.16.2).
+Dan sáhttá doalahit gaskal aktiivvalaš doarju
+sámepolitihkain ja aktiivvalaš doarju oskku- ja eallinoaidnopolitihkain.
+Das čujuhit dárbui
+geahčadit girkolaš beliid sámelága giellanjuolggadusain, erenoamážit dasa mii guoská
+sámegiela geavaheapmái girku oktasaš meanuid oktavuođas, ja evttohus lea fievrredit
+viidáseappot daid geatnegasvuođaid mat čuvvot sámelága giellanjuolggadusaid go oktavuođat
+gaskal stáhta ja girku rivdet (5.16.3).
+Sámi girkodemokratiija (demokratiija ođastus) leat meannudan oassekapihttalis 5.17.
+Sámi girkoráđi mearkkašumi vuođul bivddii Girkoráđđi jagis 2008 álggahit bargojoavkku
+buktit evttohusaid ođđa ortnegiidda áirasiid válljemis sámi girkoeallimii bismagodderáđđái ja
+Girkočoahkkimii ovdal 2011 válgga (GČ 11/08).
+Oassekapihtal sisttisdoallá vuođđojurdaga
+sámi-girkolaš demokratiija vuođu birra Norgga girkus, ja čilge oanehaččat bargojoavkku
+barggu ja dan loahpalaš meannudeami birra ráđis.
+Sámi girkoráđđi lea eahpesihkar galgá go
+jienastuslogu ásahit čearddalaš duogáža vuođul, ja lea bivdán čielggadit vejolašvuođa lágidit
+sámi girkočoahkkima, mas leat dihto rollat sámi áirasiid válljemis (SGR 30/10).
+Vuordámušat bargiid- ja bargoaddiorganisašuvnnaide lea 5.15 oassekapihttala sisdoallu.
+Das bivdet girkolaš bargiid- ja bargoaddiorganisašuvnnaid vuhtiiváldit sámigirkolaš
+gelbbolašvuođadárbbu iežaset doaimmain ja bálvalusaddimis.
+Ovttasbargu leastadiánalaš čoakkalmasaiguin ja kristtalaš organisašuvnnaiguin
+meannuduvvo 5.19 oassekapihttalis.
+Das lea oppalaš ávžžuhus ovdánahttit sámi girkoeallima
+ovttasbargguin áigeguovdilis kristtalaš organisašuvnnaiguin, ja leat erenoamážit namuhan
+leastadiánalaš čoakkalmasaid, Norgga Sámemišuvnna ja Norgga Sotnabeaiskuvlalihtu.
+6. kapihtal čoahkkáigeassá ođđa virggiid ja doaibmabidjoguovlluid 5. kapihttala rájes ja bidjá
+daid dihto áigemeriide 5-jagi doaibmaplánii (2012-2016).
+Doaibmaplána oainnusmahttá dušše
+28 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+virggiid ja doaibmabijuid mat čuovuhit ođđa dárbbuid.
+Virggiid ja doaibmabidjosurggiid
+vuoruheami ja daid álggaheami áigemeriid leat vuođuštan.
+Sammendrag (čoahkkáigeassu dárogillii)
+Kapittel 1 presenterer visjonen for samisk kirkeliv i Den norske kirke og redegjør for
+bakgrunnen for og oppbygningen av planen.
+Den norske kirkes visjon for samisk kirkeliv er: Livskraftig og likeverdig - samisk kirkeliv i
+Den norske kirke.
+Bakgrunnen for planen er Kirkemøtets vedtak i sak KM 7/06 som ba om en
+plan for utviklingen av samisk kirkeliv hvor nordsamisk, lulesamisk og sørsamisk språk, samt
+samisk kultur i sitt mangfold blir ivaretatt.. Hovedmålsettingen til Strategiplan for samisk
+kirkeliv er å bidra til et livskraftig samisk kirkeliv i Den norske kirke, der samer deltar med
+likeverdighet i kirken, og samisk kirkeliv utgjør en mer selvfølgelig del av Den norske kirkes
+felles identitet.
+Planen skal bidra til et målrettet arbeid med å styrke rammebetingelsene for
+samisk kirkeliv med hensyn til strukturer, organisering og målrettede tiltak på kirkens ulike
+arbeidsfelt.
+Kapittel 2 gir et sammendrag av planen på sørsamisk, lulesamisk, nordsamisk og norsk
+(bokmål).
+Kapittel 3 gir bakgrunnsinformasjon om det samiske folket og samisk kirkeliv.
+Innledningsvis gis faktaopplysninger om det samiske folket og om samisk samfunnsliv (3.1).
+Samene er et urfolk i de nordlige områdene av Norge, Sverige, Finland og Kolahalvøya i
+Russland.
+Det anslås å være mellom 50 000- 65 000 samer i Norge.
+Det har skjedd en
+betydelig styrking av samenes rettsstilling og samiske institusjoner de siste tiårene.
+Det
+drøftes kort hva som konstituerer samisk etnisitet (3.2), og gis en orientering om de samiske
+språkområdene og språkgruppene i Norge (3.3).
+Nordsamisk, lulesamisk og sørsamisk er de
+offisielle samiske språkene i Norge.
+Alle tre språk står på UNESCO's liste over truede språk.
+Kapittelet gir videre et kirkehistorisk riss fra samenes første kontakt med kristendommen for
+omkring 1000 år siden fram til vår egen tid (3.4).
+Etter en refleksjon over innholdet i begrepet
+"samisk kirkeliv" (3.5.1) og variasjoner innad samisk kirkeliv (3.5.2), beskrives hovedtrekk i
+samisk kirkeliv inndelt etter språkområder (3.5.3-3.5.5).
+Det redegjøres også kort for den
+kirkelige betjeningen av samer i Oslo og Bergen (3.5.6), for arbeidet med samisk kirkeliv på
+tvers av landegrensene (3.5.7) og for internasjonalt kirkelig urfolksarbeid (3.5.8).
+Til slutt
+pekes det på betydningen av de senere års bevisstgjøring og arbeid på feltet samisk teologi og
+kristendomsforståelse (3.5.9).
+Kapittel 4 redegjør for det prinsipielle grunnlaget for arbeidet med samisk kirkeliv i Den
+norske kirke.
+Det henvises innledningsvis til en rekke vedtak fattet av Kirkemøtet, som samlet gir
+uttrykk Den norske kirkes prinsipielle tenkning om samisk kirkeliv (4.1).
+Samene
+anerkjennes som urfolk i Norge, det forutsettes at samisk kirkeliv skal ivaretas som en
+nødvendig og likeverdig del av Den norske kirke, og kirken erkjenner at medvirkningen
+i fornorskningen har skapt et behov for å bidra til at uretten ikke fortsetter.
+Det vises
+også til føringer fra Det Lutherske Verdensforbund og Kirkenes Verdensråd med hensyn
+til arbeid med urfolk og urfolksspørsmål (4.2).
+Det gjøres videre rede for følgende lover og folkerettslige bestemmelser som forplikter Den
+norske kirke med hensyn til ivaretakelse av samisk kirkeliv (4.3): Grunnloven § 110a,
+sameloven, menneskerettighetsloven, kirkeloven, FNs barnekonvensjon, FNs konvensjon om
+sivile og politiske rettigheter, ILO-konvensjon nr.
+169 om urfolk og stammefolk i
+selvstendige stater og FN-erklæringen om urfolks rettigheter.
+Det pekes på at Den norske kirke er forpliktet av føringene i statens samepolitikk slik disse
+kommer til uttrykk i St.meld.
+nr 28 (2007-2008) Samepolitikken og Handlingsplan for
+samiske språk (4.4).
+Inkludering legges til grunn som minoritetspolitisk prinsipp for Den norske kirkes arbeid med
+samisk kirkeliv (4.5).
+Det redegjøres kort for innholdet i dette begrepet.
+Det henvises videre
+til Kirkemøtets "forsoningsvedtak" (KM 13/97) og argumenteres for at forsoning må forstås
+som et grunnperspektiv for bredden av tiltak som foreslås i planen (4.6).
+Avslutningsvis gis noen teologiske perspektiver som antas relevante for arbeidet med
+samisk kirkeliv og urfolksspørsmål i Den norske kirke (4.7).
+Etter en ekklesiologisk
+forankring av samisk kirkeliv, gis teologiske ansatser ut fra stikkordene: skapt i Guds
+bilde, inkarnasjonen, misjonsbefalingen, morsmål og språklig mangfold, urkirkens
+kulturkonflikt, forsoningen, rett og rettferdighet, og menneskets samhørighet med resten
+av skaperverket.
+kapittel 5 behandler de enkelte kirkelige virksomhetsområdene og drøfter særlige
+utfordringer med henblikk på handlingsorienterte føringer og tiltak.
+Lokalkirken som utgangspunkt behandles i delkapittel 5.1.
+Her pekes det på behovet for
+samisk kirkestatistikk og gis noen perspektiver på inkludering av samisk kirkeliv i
+lokalkirken.
+Menighetsråd og kirkelig tilsatte lokalt bes om å ta et særskilt ansvar for å ivareta
+samisk kirkeliv i gudstjenesteliv og annen kirkelig virksomhet i henhold til føringene i planen.
+Behov for samisk språk- og kulturkompetanse behandles i delkapittel 5.2.
+Det påpekes at
+styrking av samisk språk- og kulturkompetanse er nødvendig både i et lokalkirkelig og et
+helhetskirkelig perspektiv.
+For å sikre tilstrekkelig samisk språk- og kultur kompetanse foreslås det at de tre nordligste
+bispedømmene tilbyr faste samiskopplæringstilbud for prester og andre kirkelig tilsatte.
+foreslås etablert opplæringstilbud for samiske kirketolker.
+Det pekes på behovet for et
+minimum av samisk språk- og kulturkunnskap i aktuelle utdanninger, og for at samisk
+språkkompetanse tillegges vekt ved ansettelser av trosopplæringsmedarbeidere, kateketer og
+diakoner i språkforvaltningsområdet.
+Større tilretteleggelse av alternative veier til kateket-,
+diakon- og prestetjeneste for samisktalende, bes også vurdert.
+Målsettinger for ivaretakelse av samisk språk behandles i delkapittel 5.3.
+Her foreslås
+etablering av to nivåer for ivaretakelse av samisk språk: Det første er et nasjonalt grunnivå /
+minimumsnivå som i prinsippet kan ivaretas overalt i Den norske kirke.
+Det konkretiseres hva
+dette i praksis innebærer med hensyn til tilbud og tiltak (pkt 5.3.1).
+Det andre nivået handler
+om etterlevelsen av samelovens språkregler i tilknytning til forvaltningsområdet for samisk
+30 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Det spesifiseres hva etterlevelse av de ulike lovbestemmelsene innebærer
+for kirken på lokalt, regionalt og sentralkirkelig nivå, og det knyttes noen hovedutfordringer
+til dette.
+Det påpekes at kirken har behov for å utvikle en bevisst samisk språkpolitikk bl.a.
+med hensyn til å gi retningslinjer for bruk av samisk i gudstjenester og kirkelige handlinger
+Dette relateres til regelverket som etableres i rammen av gudstjenestereformen,
+samt til føringene i plan for trosopplæring, diakoni og kirkemusikk
+Ansvar og ressursbehov på ulike nivåer i Den norske kirke behandles i delkapittel 5.4.
+foreslås opprettet følgende nye stillinger lokalt (5.4.1): 1 lulesamisk språkmedarbeider (100
+%), 1 sørsamisk språkmedarbeider (100%), 2 nordsamiske kirketolkstillinger (2 x 25%), 1
+samisk prestestilling for Sør-Norge (100%), 1 diakonistilling for lulesamisk område (100%),
+1 diakonistilling til en menighet i Indre Finnmark prosti (100%),
+Det pekes på prostenes ansvar i de 5 prostiene som har sokn i forvaltningsområdet for samisk
+Det forventes at de setter seg inn i de kirkelige forpliktelsene som følger av
+sameloven og har oppmerksomhet vendt mot den samiskspråklige tjenesten.
+Videre at de
+legger til rette for drøfting av samiskrelaterte spørsmål i prostiet og prostisamlinger, og at de
+innen 1 år etter tiltredelse kan lese et minimum av liturgiske tekster på samisk.
+Biskopene i Nord-Hålogaland, Sør-Hålogaland og Nidaros har et særskilt tilsynsansvar
+overfor samisk kirkeliv (5.4.3).
+Det signaliseres en forventning til disse med hensyn til å lære
+et minimum av liturgiske tekster på samisk innen 1 år etter tiltredelse.
+Det pekes videre på
+behovet for styrket samordning av tilsyn og ansvar.
+Det foreslås et årlig drøftings- og
+samordningsmøte for de tre biskopene, samt et samarbeid om et felles årlig sameprestmøte.
+Nord-Hålogaland biskop oppfordres til å avholde et årlig kirketolkmøte.
+Det oppfordres
+videre til at bispemøtet tar ansvar for en viss drøfting og samordning på området.
+Det nevnte
+sameprestmøtet foreslås avholdt i rammen av en nasjonal fagkonferanse for samisk kirkeliv
+som også favner lokalt kirkelig tilsatte og frivillige.
+Nord-Hålogaland, Sør-Hålogaland og Nidaros bispedømmeråd er tildelt et helhetskirkelig
+ansvar for ivaretakelse av samiskkirkelig betjening på henholdsvis nordsamisk, lulesamisk og
+sørsamisk språk, og har behov for kompetanse og kapasitet til å ivareta samiskrelaterte
+tjenester på en rekke felter.
+Det gjøres rede for dette i pkt 5.4.4.
+I planen prioriteres lokalt og
+sentralkirkelig forankrede stillinger foran nye rådgiverressurser til bispedømmerådene.
+På sentralkirkelig nivå har Kirkemøtet etter kirkeloven ansvar for å verne og fremme samisk
+kirkeliv.
+Samisk kirkeråd skal fremme, verne og samordne samisk kirkeliv og stimulere til at
+samisk kirkeliv blir ivaretatt som en nødvendig og likeverdig del av Den norske kirke.
+Rådet
+har ansvar for samiskkirkelig samarbeid over landegrensene og for Den norske kirkes arbeid
+med urfolksspørsmål i samarbeid med Mellomkirkelig råd.
+Under punktet om Samisk
+kirkeråds ansvar og ressursbehov (5.4.5) pekes det på rådets brede mandatområde og foreslås
+opprettet 1 rådgiverstilling for ungdom (100%) og 1 rådgiverstilling for diakoni / kultur /
+urfolk (100%), samt økt driftsbudsjett.
+Det redegjøres også for vedtak om flytting av Samisk
+kirkeråds sekretariat til Tromsø, og om begrunnelsen for dette.
+Det pekes på behov knyttet til
+realisering av vedtaket.
+Samisk bibeloversettelse behandles i delkapittel 5.5.
+Her gjøres det rede for status og behov
+knyttet til bibeloversettelsesarbeidet til henholdsvis nordsamisk, lulesamisk og sørsamisk
+språk.
+Bibelselskapet oppfordres til å opprettholde progresjonen med hensyn til
+ferdigstillingen av Bibelen på nordsamisk, og til å arbeide for styrkede ressurser til det
+sørsamisk bibeloversettelsesprosjektet med henblikk på oversettelse av alle tekstene i ny
+tekstbok for Den norske kirke.
+Svenska Bibelsällskapet oppfordres til å initiere et arbeid med
+oversettelse av Det gamle testamente til lulesamisk i samarbeid med Det norske Bibelselskap,
+i første omgang i henhold de de nyeste tekstrekkene i Den norske kirke og Svenska kyrkan.
+Svenska Bibelsällskapet oppfordres også til å tilgjengeliggjøre lulesamiske bibeltekster på
+nett.
+Kirkelige medarbeidere bes bidra til at de samiske bibeltekstene tas i bruk i skole og
+kirke.
+Salme- og liturgiarbeid (gudstjenestereformen) behandles i delkapittel 5.6.
+Det redegjøres
+for status for salmearbeidet på nordsamisk, lulesamisk og sørsamisk språk (5.6.1).
+Mens det
+foreligger 2 salmebøker på nordsamisk og 1 på lulesamisk foreligger ingen salmebok og kun
+et fåtall salmer på sørsamisk.
+Med hensyn til nordsamisk er det behov for koralbok til
+Sálbmagirji I-II.
+På lulesamisk er det ønskelig å samle inn åndelige sang- og salmetekster som
+finnes nedskrevet, samt å få oversatt og skrevet nye tekster, spesielt for barn og ungdom.
+Med
+hensyn til sørsamisk salmearbeid foreslås det at det pågående arbeidet med utvikling av
+salmer på sørsamisk videreføres.
+Det pekes på at det er behov for å lage et nytt hefte med
+salmer på samiske språk til Samiske kirkedager i 2013.
+Intensjonen om å innlemme et
+betydelig antall salmer på de tre samiske språk i fremtidig salmebokløsning for Den norske
+kirke forutsettes fulgt opp.
+Det redegjøres videre for status, utfordringer og behov knyttet til liturgiarbeidet på
+nordsamisk, lulesamisk og sørsamisk språk (5.6.2).
+Det understrekes at styrkingen av Samisk
+kirkeråds sekretariat må sees i lys av utfordringen med å følge opp liturgiarbeid på hele tre
+samiske språk.
+Det pekes på at Samisk kirkeråd har prioritert å fullføre prosessene med
+oversettelse av 1977-liturgiene da disse vil stå som liturgiske alternativer etter innføringen av
+gudstjenestereformen.
+Det forutsettes at de godkjente nordsamiske liturgiene utgis i 2011 og
+at de lulesamiske liturgiene ferdigstilles for godkjenning og utgivelse i 2011.
+Det sørsamiske
+liturgiprosjektet gjennomføres med sikte på godkjenning i 2012 og utgivelse 2013.
+Gudstjenestereformens kjerneverdier stedegengjøring, involvering og fleksibilitet åpner for et
+kontinuerlig nyskapende liturgiarbeid også i samisk kirkeliv.
+Det foreslås at det i rammen av
+gudstjenestereformen stimuleres til videre arbeid med samiske liturgier, at samisk liturgistoff
+gjøres tilgjengelig på gudstjenestereformens ressursbank, at utvikling av samiske
+kulturuttrykk på feltene kirkekunst og kirkemusikk blir gjenstand for særskilt satsning og at
+Liturgisk senter gis en rolle med hensyn til oppfølging av samisk liturgiarbeid.
+Trosopplæring behandles i delkapittel 5.7.
+Innledningsvis redegjøres det kort for antall
+stillinger og utgivelser innenfor samisk trosopplæring.
+Videre gjøres det rede for
+samiskrelaterte prosjekter og tiltak i rammen av trosopplæringsreformen.
+Det foreslås at den
+årlige fagkonferansen for samisk trosopplæring videreføres og at det jobbes for at kurset Tro
+og livsstolkning i Sápmi videreføres.
+Arbeidet med drift og videreutvikling av nettstedet for
+samisk trosopplæring (www.osko.no) foreslås videreført, samt at tiltaket tilføres en fast
+stillingsressurs (jf 5.2.1).
+Det bør utvikles en egen 4-årsbok på nordsamisk, lulesamisk og
+sørsamisk tilrettelagt for samisk kirkeliv.
+Plan for samisk trosopplæring skal sikre at samiske barn og unge innenfor rammene av den
+overordnede trosopplæringsplanen Gud gir - Vi deler, gis en trosopplæring som ivaretar deres
+samiske tilhørighet både med hensyn til rammebetingelser og innhold.
+Behovet for å jobbe
+overfor menigheter og bispedømmer med hensyn til implementeringen av de samiske
+perspektivene i Gud gir - vi deler og Plan for samisk trosopplæring påpekes.
+Det foreslås at
+32 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+nettressurser knyttet til Plan for samisk trosopplæring utarbeides og tilgjengeliggjøres på
+www.osko.no, Det foreslås etablering av en årlig nasjonal samisk konfirmantleirer for å sikre
+et minimumstilbud til samiske konfirmanter i hele landet.
+Ungdomsarbeid behandles i delkapittel 5.8.
+Da det knapt finnes arbeid på feltet understrekes
+behovet for å styrke samisk ungdomsarbeid i Den norske kirke.
+Et overordnet mål er at
+identitet, språk og kristent fellesskap blant samisk ungdom styrkes, at unges deltakelse i og
+medansvar for samisk kirkeliv videreutvikles, og at det i større grad gis rom for unges
+kulturuttrykk i samisk kirkeliv.
+Det anbefales etablert et leir-/samlingsbasert arbeid for samisk ungdom koordinert fra
+sentralkirkelig nivå, samt opprettet et samisk ungdomsutvalg for Den norske kirke (Sung) på
+sentralkirkelig nivå, for å støtte opp om lokalt og regionalt samisk ungdomsarbeid.
+opprettes en fast samisk ungdomsrådgiverstilling (SKR) med ansvar for nasjonalt samisk
+ungdomsarbeid.
+De tre nordligste bispedømmerådene oppfordres til å ha et fokus på samisk
+ungdomsarbeid, og menighetene i forvaltningsområdet for samisk språk, samisk menighet i
+sørsamisk område og Indre Finnmark prosti oppfordres til å ha særskilt oppmerksomhet rettet
+mot samisk ungdomsarbeid.
+Muligheten for etablering av et samisk ungdomsteam drøftes,
+men anbefales ikke realisert i handlingsplanperioden.
+Diakoni behandles i delkapittel 5.9.
+Det redegjøres for stillinger og tidligere arbeid med
+samisk diakoni.
+Aktuelle problemstillinger for samisk diakoni relateres til målsettinger i Plan
+Det pekes på at det er behov for et økt fokus på samisk diakoni i årene som
+kommer og for å styrke feltet med økte ressurser.
+Det foreslås opprettet en ny stillingsressurs
+til Samisk kirkeråd på feltet, samt to nye diakonistillinger til lokalt samisk kirkeliv.
+anbefales at samisk diakoni tematiseres i en egen fagkonferanse og at det arbeides videre med
+Plan for diakoni innenfor samisk kirkeliv.
+Forsonings- og dialogarbeid behandles i delkapittel 5.10.
+Det vises til Kirkemøtets vedtak i
+den såkalte "forsoningssaken" (KM 13/97).
+Forsoningsprosjektet i Nord-Salten (2005-2007)
+har vært den mest konkrete oppfølgingen av vedtaket, og prosjektet har generert svært
+verdifull erfaring.
+Det foreslås at man finner måter for å ta vare på erfaringene og videreføre
+prosessene knyttet til dette prosjektet.
+Det påpekes videre at betydelige samiske
+rettighetsspørsmål fortsatt er uavklart i Norge, og at det er naturlig at Den norske kirke
+kjenner et ansvar for å følge med i disse.
+Det krever en kompetanse på området og en
+besinnelse på hva som er Den norske kirkes ansvar og rolle i slike saker.
+Kirkelig kulturarbeid behandles i delkapittel 5.11.
+Det vises til den kirkelige
+kulturmeldingen Kunsten å være kirke (2005) som danner grunnlag for kultursatsningen i Den
+norske kirke, samt til Plan for kirkemusikk.
+Kulturmeldingen har et fyldig avsnitt om samisk
+kulturarbeid, Plan for kirkemusikk et eget delkapittel om kirkemusikk i et samisk perspektiv.
+Det foreslås at det settes av ressurser til samisk kultursatsning med særskilt vektlegging av
+samisk kirkekunst / kirketekstiler og samisk kirkemusikk.
+Det foreslås at Samisk kirkeråd
+tilføres en stillingsressurs på feltet.
+Videre pekes det på at kulturrådgiverne i Nord-
+Hålogaland, Sør-Hålogaland og Nidaros bispedømmer, samt Kirkerådets kulturrådgiver bør
+ha visse forpliktelser med hensyn til kirkelig kulturarbeid rettet mot samisk kirkeliv.
+Rekruttering behandles i delkapittel 5.12.
+Det pekes bl.a.
+på vakanse- og
+rekrutteringssituasjonen i Indre Finnmark prosti det siste tiåret.
+Andelen vakanser på
+prestesiden har ligget konstant på mellom 20 og 60% gjennom hele perioden, den siste 4-
+årsperioden på et gjennomsnitt på litt over 50% vakanse.
+Bemanningssituasjonen her
+synliggjør samtidig en helhetskirkelig utfordring for samisk kirkeliv.
+Dette nødvendiggjør
+særlige rekrutterings- og språkopplæringstiltak.
+Det foreslås avsatt midler til særskilte
+stimuleringstiltak.
+Videre foreslås utvikling av forskningsbasert kunnskap som grunnlag for
+målrettede rekrutteringsstrategier.
+Det skisseres en rekke rekrutteringsstrategier og
+stimuleringstiltak i forhold til ulike målgrupper, og det foreslås opprettet et prosjekt som
+arbeider spesielt med dette.
+Kirkefaglig kompetansebygging behandles i delkapittel 5.13.
+Det understrekes at det
+samiske folket har rett til å få sin kultur, tradisjon og historie reflektert i utdanningssystemet.
+Det foreslås opprettet et 3-årig kompetansebyggingsprosjekt som jobber med fastsetting av
+nasjonale minstestandarder med hensyn til samiskrelaterte emner i kirkelige profesjonsstudier.
+Prosjektet bør også inneholde et kompetansehevingsprogram med hensyn til styrking av den
+samiskrelaterte undervisningskompetansen ved nasjonale kirkelige utdanningsinstitusjoner.
+Det foreslås igangsatt et samisk kirkehistorieprosjekt med henblikk på å få skrevet en samisk
+kirkehistorie.
+I tillegg foreslås et 3-årig prosjekt på feltet samisk teologi og
+kristendomsforståelse.
+På lenger sikt foreslås opprettet et Samisk-kirkelig pedagogisk senter
+som ivaretar utvikling og formidling av relevant kompetanse til menighetene, f.eks.
+i
+tilknytning til Kirkelig utdanningssenter i Nord (KUN).
+Samiskkirkelig samarbeid over landegrensene behandles i delkapittel 5.14.
+Det pekes på at
+det over hele Sápmi er lange tradisjoner for at samisk kirkeliv samler på tvers av
+landegrensene lokalt og regionalt.
+Samiske kirkedager er i nyere tid etablert som økumeniske
+allsamiske kirkedager for alle samer i Sápmi, og arrangert for andre gang sommeren 2009.
+Neste samiske kirkedager holdes i 2013 i sørsamisk område på norsk side.
+Samiske kirkedager 2013 gjennomføres som toårig prosjekt.
+Det er behov for å gjennomføre
+årlige samdrøftingsmøter i henhold til avtale mellom de sentrale samiskkirkelige organene i
+Norge, Sverige og Finland.
+Det foreslås satt av prosjektmidler sentralt til styrking av samisk
+kirkeliv over landegrensene på lokalt og regionalt nivå.
+Til sist oppfordres Samarbeidsrådet
+for kristne kirker i Barentsregionen (SKKB) å videreføre sitt urfolksrelaterte arbeid i
+Barentsregionen, med særskilt fokus på samene.
+Urfolksarbeid behandles i delkapittel 5.15.
+Det pekes på at støtte til urfolks rettigheter
+nasjonalt og internasjonalt inngår i kirkens urfolksarbeid.
+Det vises videre til at deltakelsen i
+internasjonalt kirkelig urfolksarbeid har brakt viktige impulser til samisk kirkeliv.
+Praksisen
+med å sikre samisk representasjon i Den norske kirkes delegasjoner i sentrale
+internasjonale/økumeniske fora foreslås videreført.
+Videre foreslås deler av Den norske kirkes
+årlige økonomiske støtte til Kirkenes Verdensråd og Det Lutherske Verdensforbund
+øremerket til urfolksarbeidet i disse organisasjonene.
+På feltet internasjonal diakoni og misjon (bistand) foreslås det at Samisk kirkeråd
+videreutvikler samarbeidet med Kirkens Nødhjelp bl.a.
+med vekt på oppfølging av
+urfolkstiltak i det sørlige Afrika og Nord-Russland.
+Det bør videre drøftes felles strategier
+med hensyn til urfolksprofileringen i Kirkens Nødhjelps informasjonsarbeid internt i Den
+norske kirke, for eksempel i forbindelse med fasteaksjonen.
+Kirkens Nødhjelp oppfordres til å
+opprettholde et tydelig fokus på urfolk i sitt videre arbeid.
+Samarbeidsrådet for menighet og
+misjon og misjonsrådgiverne i Nord-Hålogaland, Sør-Hålogaland og Nidaros bispedømmer
+oppfordres til i samarbeid med Samisk kirkeråd å arbeide for å øke andelen av urfolksrelaterte
+misjonsavtaler i Den norske kirke generelt og samisk kirkeliv spesielt.
+34 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Stat-kirkereformen behandles i delkapittel 5.16 med utgangspunkt i det såkalte stat-kirke
+forliket i Stortinget 2008 og prosessen mot endrede relasjoner mellom stat og kirke.
+understrekes at det i den prinsipielle tekningen om samisk kirkeliv i relasjon til staten, må
+skjelnes mellom "stat-kirke-relasjonen" og "stat-samefolk-relasjonen".
+Det bes om at Kirkemøtets føringer i sak KM 8/07 med hensyn til ivaretakelse av samisk
+kirkeliv følges opp i det videre arbeidet med ny kirkelov og kirkeordning (5.16.1).
+argumenteres for at statens prinsipielle ansvar for ivaretakelse av samisk kirkeliv fortsetter
+også etter endrede relasjoner mellom stat og kirke (5.16.2).
+Dette fastholdes i
+skjæringspunktet mellom en aktivt støttende samepolitikk og en aktivt støttende tros- og
+livssynspolitikk.
+Det påpekes at det er et behov for at de kirkelige aspektene ved samelovens
+språkregler gjennomgås med særlig henblikk på bruk av samisk i kirkens
+fellesskapshandlinger, og foreslås at forpliktelsene knyttet til samelovens språkregler
+videreføres ved endrede relasjoner mellom stat og kirke (5.16.3).
+Samisk kirkedemokrati (demokratireformen) behandles i delkapittel 5.17.
+Etter innspill fra
+Samisk kirkeråd, ba Kirkemøtet i 2008 om at det nedsettes en arbeidsgruppe som legger fram
+forslag til nye ordninger for valg av representanter for samisk kirkeliv til bispedømmeråd og
+Kirkemøte før valget 2011 (KM 11/08).
+Delkapittelet gir en prinsipiell refleksjon om
+grunnlaget for samisk-kirkelig demokrati i Den norske kirke, og redegjør kort for
+arbeidsgruppas arbeid, samd for den avsluttende rådsbehandlingen.
+Pga.
+betenkeligheter med
+etablering av etnisk baserte valgmanntall, har Samisk kirkeråd bedt om at mulighetene for et
+samisk kirkemøte, med visse roller knyttet til valg av samiske representanter, utredes (SKR
+Forventninger til arbeidstaker- og arbeidsgiverorganisasjoner behandles i delkapittel
+Kirkelige arbeidstaker- og arbeidsgiverorganisasjonene anmodes om å ivareta
+samiskkirkelige kompetansebehov i sin virksomhet og tjenesteyting.
+Samarbeid med læstadianske forsamlinger og kristne organisasjoner behandles i
+delkapittel 5.19.
+I tillegg til en generell oppfordring om å samarbeide med aktuelle kristne
+organisasjoner i utviklingen av samisk kirkeliv, nevnes læstadianske forsamlinger, Norges
+Samemisjon og Norges Søndagsskoleforbund særskilt.
+Kapittel 6 oppsummerer nye prioriterte stillinger og tiltaksområder fra kapittel 5 og
+periodiserer disse i en 5-årig handlingsplan (2012-2016).
+Handlingsplanen synliggjør kun
+stillinger og tiltak som utløser nye behov.
+Prioriteringen og innfasingen av enkelte stillinger
+og tiltaksområder begrunnes.
+DUOGÁŠ
+Sápmi, sámi álbmot ja sámi servodateallin
+Sápmelaččat leat álgoálbmot davviguovlluin Norggas, Ruoŧas, Suomas ja Guoládagas
+(Ruoššas).
+Sápmelaččaid árbevirolaš guovllu gohčodit Sápmin (gč.
+kártta vuolábealde).
+Sámi
+guovllu lulimus rádji Norggas lea Elgå Hedmárkku fylkkas.
+Almmolaš registreren sis geat leat sápmelaččat dahje geain lea sámi identitehta dahje duogáš,
+ii dahkkojuvvo.
+Davviriikkalaš sámekonvenšuvnnas (2005) ovdanboahtá ahte sápmelaččaid
+lohku lea sullii 80 000 - 100 000, ja ahte sullii
+"Álgoálbmot" - maid dainna oaivvildit?
+"Álgoálbmot" lea sajáiduvvan doaba
+riikkaidgaskasaš álbmotrievttis (gč.
+ILO-
+konvenšuvnna 169, 1. artihkkala), ja dasa leat
+čatnan čuovvovaš dovdomearkkaid: (1)
+Vaikko sápmelaččaid gaskkas lea kultuvrralaš
+ja gielalaš girjáivuohta, atnet sápmelaččat
+iežaset oktan álbmogin našovnnalaš rájiid
+badjel.
+Álbmot galgá ássan riikkas dahje dan guovllus
+masa riika gullá, go guovlu váldojuvvui dahje
+koloniserejuvvui dahje dálá riikarájit
+ásahuvvojedje.
+(2) Álbmot galgá seailluhan
+ollásit dahje muhtin muddui iežaset sosiála,
+ekonomalaš, kultuvrralaš ja politihkalaš
+ásahusaid.
+Dat sisttisdoallá ahte álbmot lea
+šaddan unnitlohkui riikkas.
+almmolaččat dohkkehuvvon "álgoálbmogin"
+álbmotrievtti ipmárdusas, ja dan leat dáčča
+eiseválddit máŋgga geardde deattuhan.
+Sámi kollektiivvalaš identitehta lea
+čadnojuvvon oktasaš historjái ja kultuvrii,
+oktasaš sámi govastagaide, dan oktavuhtii mii
+sis lea lundui, luohtái, sámi musihkkii jnv.
+lea maid čadnojuvvon dan álgoálbmotdillái
+mii sápmelaččain ja eará álgoálbmogiin
+máilmmis lea ("álgoálbmogat", gč.
+sierra
+rámma).
+Norggas leat sápmelaččaid riektedili sakka nannen daid maŋemus logijagiid, earret eará
+sámelága dohkkehemiin (1987) ja lasáhusaiguin maŋŋil, Vuođđolága § 110a (1988) ja
+Finnmárkkulága (2004) bokte.
+1980-logu rájes leat máŋga almmolaš čielggadeami ásahan
+vuođu ođđa ipmárdussii sápmelaččaid politihkalaš ja kultuvrralaš vuoigatvuođaide
+álgoálbmogin - oktan vuoigatvuođaiguin eatnamiidda ja čáziide, dan maid gohčodit sámi
+kultuvrra materiálalaš vuođđun.
+Sámi servodaga ođđaáigásaš ovdáneapmi lea čalmmustuhttán sámegiela ja kultuvrra nannema
+ja ovddideami sámiid iežaset eavttuid vuođul.
+Sápmelaččaid našovnnalaš álbmotválljejuvvon
+ásahus, Sámediggi, ásahuvvui jagis 1989.
+Sámi mánáidgárddit ja skuvlafálaldagat leat
+mávssolaččat sámi identitehta nannemis, ja sámegiela ja kultuvrra buoret stáhtus lea lasihan
+diđolašvuođa iežaset ruohttasiid birra.
+Eanas sámi ásahusat leat ásahuvvon davvisámi
+guovlluide Sis-Finnmárkkus, muhto dain leat maid ollu ossodagat eará giellaguovlluin.
+Dasalassin leat julevsámi ja lullisámi guovlluin ásahan iežaset ásahusaid.
+Dálá sámepolitihkas leat Norgga eiseválddit bidjan vuođđun dan ahte sámiid vuoigatvuohta
+ovdánahttit iežaset giela, kultuvrra ja servodateallima ii leat priváhta ášši, muhto almmolaš
+ovddasvástádus, maid galgá váldit mielde plánaide ja lágaide, ja maid almmolaš ásahusaid
+bálvalusaddimis galget fuolahit (Sd.dieđ.
+36 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Sámi čearddalašvuohta?
+Gii lea sápmelaš?
+Čearddalašvuođa sáhttá čilget kollektiivvalaš identitehtan maid čatná kultuvrralaš
+searvevuhtii mas jáhku mielde lea oktasaš máddu.
+Čearddalaš identitehtahuksen dáhpáhuvvá
+das movt juohke olmmos ipmirda ieš iežas (iežas logahallan) ja movt earát ipmirdit su (earáid
+logahallan).
+Lea oalle álki atnit sámi álbmoga kollektiivvalaš sturrodahkan, muhto sáhttá leat váddáseabbo
+vástidit gii sápmelaš lea eaŋkilolbmodásis.
+Okta sivva dasa lea ahte sápmelaččat eai leat,
+assimilerema deattu dihte, álohii háliidan dovddahit iežaset čearddalaš gullevašvođa.
+Ii leat čielga čilgehus dasa gii sápmelaš lea, muhto sámelágas leat eavttut dasa gii sáhttá
+čálihit iežas Sámedikki jienastuslohkui (ovddeš sámi jienastuslohku).
+Dan registreremii leat
+bidjan vuođđun sihke subjeaktiivvalaš ja objektiivvalaš eavttu.
+Olmmoš galgá vástidit
+positiivvalaččat dasa ahte (1) atná iežas sápmelažžan ja (2) ahte son ieš, dahje unnimus ovttas
+su váhnemiin, áhkus/ádjás dahje máttaráhkus/máttarádjás lea leamaš sámegiella
+ruovttugiellan (ruovttugiella adnojuvvo leat oalle sihkkaris mearkan dasa ahte gullá sápmelaš
+sohkii), dahje ahte okta du váhnemiin, áhkku/áddjá dahje máttaráhkku/máttaráddjá lea
+jienastuslohkui registreren.
+Eaktu sáhttit registreret iežas sápmelažžan lea nappo sohkii
+gullevašvuohta, ja dat movt olmmoš ieš ipmirda iežas.
+Sámegiella ja sámi giellajoavkkut Norggas
+Ii dárbbaš máhttit sámegiela go galgá dohkkehuvvot sápmelažžan, ja báikkálaš servodat ii
+dárbbaš leat sámegielat vaikko lea sámi kultuvrra ja sámi árbevieruid guoddi.
+Sámegiella lea
+dattege sámi kultuvrra ja identitehta hui guovddáš bealli, ja vaikko olmmoš ii máhtege giela,
+de lea kultuvrralaš ipmárdusas dábálaš atnit su gullevažžan muhtin sámi giellajovkui.
+Sámegiella gullá suoma-ugralaš giellajovkui, ja sámi giellarájit rasttidit Norgga, Ruoŧa,
+Suoma ja Ruošša riikkarájiid (gč.
+Buot logi sámegiela leat UNESCO
+máilmmi áitojuvvon gielaid listtus (Áhkkilsámegiella maid leat atnán muhtin osiin
+gielddasámi guovllus Guoládagas, lea luohkkáduvvon jápma giellan).
+Davvisámegiella,
+julevsámegiella ja lullisámegiella leat almmolaš sámegielat Norggas.
+Nuortalaš sámegiella
+adno jápmagiellan Norggas (moadde čuođi giellageavaheaddji Suomas), ja bihtámsámegielas
+leat sullii 20 geavaheaddji Ruoŧas ja Norggas.
+Sámegiellajoavkkuid gaskkas lea stuora oassi
+massán iežas giela, muhto dat ii dárbbaš mearkkašit ahte sii leat massán iežaset sámi
+identitehta ja kultuvrralaš gullevašvuođa.
+Norggas leat ásahan sámegiela hálddašanguovllu.
+Dat lea ráddjejuvvon 9 suohkanii
+davvisámi, julevsámi ja lullisámi guovlluin.
+Dan guovllus leat álggahan viidámus
+sámepolitihkalaš doaibmabijuid.
+Árbevirolaš sámi ássanguovlu/giellaguovlu leat sakka
+stuorát go sámegiela hálddašanguovlu, dan viidodat lea 40% Norgga nannámis.
+Dál orrot
+sápmelaččat maid olggobealde sámi árbevirolaš ássanguovlluid.
+Figuvra: http://www.regjeringen.no
+Lullisámit: Norggabeale lullisámi guovlu lea Sáltoduoddara rájes Nordlánddas gitta
+Engerdalii Hedmárkkus, ja dan lagas guovllut Ruoŧa bealde.
+Lullisámiin lea guhkes
+árbevierru doallat oktavuođaid riikkarájiid badjel, ja sis leat lagas fuolkkit ja láhčamat
+goabbát bealde ráji.
+Boazodoallu ja duodji leat dehálaččat lullisámiid identitehtii.
+ealáhusat leat guokte deaŧaleamos kultuvraguoddit giela ja kultuvrra bisuheamis.
+Norggas ja
+Ruoŧas hupmet oktiibuot sullii 500 olbmo lullisámegiela, ja UNESCO lea luohkkádan
+lullisámegiela bahát áitojuvvon giellan.
+Snoasa suohkan lea jagi 2008 rájes leamaš sámegiela
+hálddašanguovllu lahttu.
+Julevsámit: Julevsámi guovlu Norggas lea Davvi-Sálttus Nordlánddas, ja erenoamážit
+Divttasvuona suohkan.
+Davvi-Sálttu sámit leat bargan lotnolasealáhusain, nugo
+guollebivddus, smávvadállodoalus, vuovdedoalus, boazodoalus ja meahcásteamis.
+Lea guhkes
+árbevierru doallat oktavuođaid badjel rájiid.
+Norggabealde ráji orrot sullii 2000-3000
+julevsápmelačča ja sullii 400 sis hupmet sámegiela.
+Ruoŧas ja Norggas leat oktiibuot sullii
+2000 julevsámegielaga.
+UNESCO lea luohkkádan julevsámegiela bahát áitojuvvon giellan,
+seammaládje go lullisámegiela.
+Jagi 2006 rájes lea Divttasvuotna leamaš lahttun sámegiela
+hálddašanguovllus.
+Davvisámit: Davvisámi guovlu lea Bállaga rájes Nordlánddas gitta Girkonjárgii Finnmárkkus.
+Davvisámit gullet stuorámus sámi jovkui ja leat sihke Ruoŧas, Suomas ja Norggas.
+Sullii
+30 000 olbmo hupmet davvisámegiela, ja árvvus bealli dain orrot Norggas.
+UNESCO lea
+luohkkádan davvisámegiela "čielgasit áitojuvvon giellan" dan sadjái go lulli- ja
+julevsámegielaid maid leat luohkkádan "bahát áitojuvvon giellan".
+Muhtin báikkiin -
+erenoamážit Sis-Finnmárkkus - lea sámegiella ja kultuvra dábálaš, eará sajiin lea dat fas
+dáruiduhttinpolitihka geažil áibbas jávkan almmolaš sajiin.
+Jagi 1991 rájes leat čuovvovaš
+suohkanat leamaš lahttun sámegiela hálddašanguovllus: Gáivuotna, Guovdageaidnu,
+Kárášjohka, Porsáŋgu, Deatnu ja Unjárga.
+Loabát suohkan Lulli-Romssas bođii sámegiela
+hálddašanguovlui mielde golggotmánu 1. beaivvi rájes 2009.
+38 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Davvisámi guovlu lea rikkis kultuvrralaš girjáivuođa ja suopmaniid dáfus.
+Suopmanerohusat
+gal čuvvot geográfalaš rájiid, muhto kultuvrralaš erohusaid sáhttá čatnat iešguđetlágan
+árbevirolaš ealáhusaide (muhtomin maid báikkálaš servodagaid siskkobealde).
+Ovdamearkkat
+dasa leat mearrasámi, boazodoalu, márkasámi ja johkasámi árbevierut.
+Ovddeš áiggi lei
+mearrasámi suopmanguovlu mearraguovlluin Romssas ja Finnmárkkus, ja buorre oassi
+davvisámi álbmogis gulai mearrasámi kultuvrii.
+Dáruiduhttin lei garraseabbo riddoguovlluin,
+ja dušše muhtin moatti báikkis leat bisuhan mearrasámegielsuopmaniid.
+Siseatnamis lea sámi
+kultuvra čadnojuvvon sihke boazodollui ja dáloniid ealáhusaide (smávvadálolaš ja
+meahcástan lotnolasealáhusat).
+Márkasámi kultuvra Lulli-Romssas ja davvi Nordlánddas
+sulástahttá dan maŋiba.
+Márkasámi guovlluin hupmet čohkkerassámegiela, mii gullá
+davvisámi suopmanii, muhto earrána oalle olu dain suopmaniin mat leat dan davvelis.
+Finnmárkkusámegielas manná čielga suopmanrádji gaskal nuorttabeali (Kárášjohka ja das
+nuorttas) ja oarjjabeale suopmaniid (Guovdageaidnu ja das oarjjás).
+Bihtámsámit: Bihtámsámi guovlu lea Nordlándda fylkkas, namalassii Báidáris, Sáláhis,
+Meløyas ja Gildeskålas, ja muhtin oasit Bådåddjå ja Fuoisku suohkaniin.
+UNESCO loguid
+mielde hupmet sullii 20 olbmo bihtámsámegiela Ruoŧas ja Norggas, ja dan leat luohkkádan
+jábmejassii áitojuvvon giellan.
+Maŋemus logijagi leat eaŋkilolbmot bargan ođđasisealáskahttit
+bihtámsámi árbevieruid, ja leat doallan giella- ja kultuvrakurssaid ovttas bihtámsámiiguin
+Ruoŧas.
+Golttasámit/nuortalaččat: Nuortalaččaid guovlu Norggas lea odne Njávdámis Mátta-Várjjat
+gielddas.
+UNESCO logut čájehit ahte Suomas hupmet sullii 300 olbmo nuortalašgiela, giella
+lea measta jávkan Ruoššas ja Norggas lea dat luohkkáduvvon jápma giellan.
+Nuortalaččaid
+osku lea 1500 logu rájes leamaš ruošša-ortodoksa osku, ja ortodoksa kristtalašvuohta lea
+guovddážis nuortala��čaid identitehtas.
+1500-logus huksejuvvui kapealla Njávdámii, ja dat
+gullá Beahcáma kloastarii.
+Kapealla lea ain anus ja dan doaimmaha dál ortodoksa girku.
+Jagis
+2009 ásahuvvui nuortasámi dávvirvuorká Njávdámii ja dat lea dehálaš giela ja kultuvrra
+ovdáneamis.
+Girkohistorjjálaš govdadat
+Sámiin lea guhká leamaš oktavuohta kristtalašvuođain, ja jearaldat goas sáhttá dadjat ahte
+sámit šadde kristtalažžan lea juoga man birra dál digaštallojuvvo.
+Arkeologalaid gávdnosat
+muitalit ahte muhtun guovlluin lea oktavuohta kristtalašvuođain leamaš juo 1000 jagi dás
+ovdal.
+Olu gaskaáiggi gáldut muitalit ahte sámit ledje kristtalaččat, muhto maŋŋil-
+reformašuvnna gáldut fas eai daga dan.
+Lea dattege riekta dadjat ahte katolalaš árbevierru -
+davvinuortta ortodoksa árbevierru - lea váikkuhan sámi oskku hui guhkes áiggi.
+1500 ja 1600-logus huksejedje iešguđetge riikkat girkuid ja našovnnalaš girkoásahusaid
+sámiide oassin iežaset bargguin koloniseret sámi guovlluid.
+Mišuvnna áŋgireamos áigodat
+Norggas lei sullii 1720-logus, ja das lei Thomas von Westen guovddážis.
+Su mišuvdna
+deattuhii sihke sámegiela geavaheami ja dan ahte addit sámiide oahpahusa ja
+skuvlafálaldagaid.
+Seammás demoniserejuvvui ja doarrádallojuvvui sámiid dološ osku ja
+oskkoldat geavat sakka dan áiggi, sihke sámi goavdáid duogušteami ja sámi bassi báikkiid
+billisteami bokte.
+Maŋŋil von Westena áiggi lea almmolaš girku miellaguoddu sámegiela
+hárrái čuvvon daid ideologalaš jurdagiid mat ain guđege áigges leat leamaš.
+Gaskkamuttos 1800-logu šattai
+dáruiduhttinpolitihkka ulbmillaš, stáhta
+kultuvrapolitihkka sámiid ja kveanaid ektui
+Norggas.
+Dat bisttii gitta 1960-lohkui.
+Girku,
+mii lea stáhta oskkoldatásahus, šattai
+buoremuddui dáruiduhttima ovddideaddji.
+Muhtin davvisámi guovllu báhppasuohkanat
+doalahedje dattege sámegiela
+ipmilbálvalusgiellan (gč.
+rámma gonagaslaš
+resolušuvnna birra, guovvamánu 24. beaivvi
+Girku dain guovlluin šattai dan bokte
+dáruiduhttináiggi deháleamos almmolaš
+giellaarenan sámegillii.
+Sámi girkoeallin bisui
+vuorukeahttá Norgga girkus eanas 1900-logu,
+dan atne Davvi-Hålogalándda bismma
+guovllulaš áššin, ja juogan mii gulai davvisámi
+Leastadiánalaš lihkahus lea várra dat mii sámi
+girkoeallimii lea buot eanemus mearkkašan.
+Leastadiánalaš lihkahusa álgu bođii ruoŧa-sámi
+báhpa Lars Levi Læstadiusa (1800-1861) bokte
+Gárasavvonis Ruoŧas jagis 1845.
+Dat vuosttaldii
+girku báhpaid "jápma oskku" ja jugešvuođa
+olbmuid gaskkas oppalaččat.
+Lihkahus čuovui johttisápmelaččaid mielde Norgii, geat johte
+rájiid badjel iežaset dálve- ja geasseorohagaide, ja dat leavai jođánit miehtá Davvikalohta.
+Leastadiánalaš lihkahus šattai vuoiŋŋalaš ruoktun eanas davvi- ja julevsámi álbmogiidda.
+Suoma-/kveanagiella ja sámegiella ledje lihkahusa váldogielat, ja leastadianisma doaimmai
+kultuvrralaš suodjin sámiide ja kveanaide miehtá dáruiduhttináiggi.
+Leastadiánarat leat
+searvan girku sakramenttaid juogadeapmái, muhto leat moaitán girku sárdnideami.
+Sárdnideami ja vuoiŋŋalaš eallima leat eanas hálddašan iežaset čoakkalmasain.
+Gonagaslaš.
+res.
+guovvamánu 24. beaivvi
+Gng.res.
+guovvamánu 24. beaivvi 1848
+oktan rievdadusaiguin maŋŋil ja dasa gullevaš
+čállosiin jagis 1872 lea ásahan guhkes girkolaš
+dábi fuolahit sámegiela ipmilbálvalusaid ja
+girkolaš meanuid oktavuođas.
+guovvamánu 24. beaivvi 1848 bokte
+mearriduvvui ahte ođđa báhpaid virgádeamis
+báhppasuohkaniidda dálá Davvi-
+Hålogalánddas, Lulli-Hålogalánddas ja
+Nidarosas galggai gáibidiŧ ahte sii galget
+čađahit geahččaleami sámegielas (álggus
+manai rádji lulás gitta Kråangke rádjái).
+Jagi
+1859 rájes gáržžiduvvui mearrádus Finnmárku
+ja Ivgu báhppasuohkaniidda Romssa
+proavássuohkanis, ja mearrádus ii fátmmastan
+šat julev- ja lullisámi giellaguovlluid.
+Gng.res
+bisuhii guhká ortnega mas departemeanta attii
+ođđa virgáduvvon báhpaide bálkká oahppat
+sámegiela.
+1980-logu loahpas gulle 6
+báhppasuohkana Finnmárkkus dan ortnega
+vuollái.
+Mearrádus ii leat formálalaččat
+loahpahuvvon.
+Kultur- ja girkodepartemeanta
+dajai reivvestis 10.03.2009 ahte dál lea
+Norgga girku iežas orgánaid duohken
+guđeládje dan mearrádusa atnet.
+Searvegottiin gos institusjonaliserejuvvon girku aktiivvalaččat guhká lea vuostálastán
+leastadiánariid ja sámivuođa, leat ovdamearkkat dasa ahte leastadiánariid čoakkalmasat leat
+doaibmagoahtán measta báikkálaš "sámi álbmotgirkun".
+Norggas lea várra Divttasvuotna
+čielgaseamos ovdamearka dasa.
+Leastadiánalaš lihkahusas, mii dál lea juohkásan iešguđet
+surggiide, lea ain mávssolaš fápmu ja lea identitehtaguoddi davvisámi ja julevsámi
+girkoeallimis (geahča sierra rámma leastadiánalaš surggiid birra).
+Leastadiánalaš moriidus ii ožžon coavcci lullisámi guovllus.
+Lullisámi guovllus ožžo baicce
+baptisttat, hellodatustibat ja adventisttat eanet saji.
+Eanas lullisámit leat gullan Norgga girkui.
+Sámemišuvdna lágidii čoakkalmasaid, guossástalai olbmuid ja jođihii ovtta skuvlla ovdalgo
+stáhta válddii dan badjelasas jođihit.
+Norgga girku ii leat čalmmustuhttán lullisámi álbmoga
+erenoamážit ovdal 1990-logu rájes.
+Norgga Sámemišuvdna (álggos Norsk Finnemisjon) ásahuvvui jagis 1888 vuostedeaddun
+girku almmolaš dáruiduhttimii.
+Váldobargu lei evangelialaš doaibma Norggabeale sámiid
+gaskkas, ja jagis 1895 doarjjui organisašuvdna Biibbala deaddileami ja olggosaddima
+davvisámegillii.
+Lassin evangelialaš bargguide, jođihii organisašuvdna máŋgalot jagi
+dearvvašvuođaásahusaid olu báikkiin Davvi-Norggas.
+Sámi nuoraidskuvla (maŋŋil
+álbmotallaskuvla) Kárášjogas (1936-86, 1992-2000) lei guhká áidna skuvla riikkas gos sámi
+40 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+nuorat ožžo oahpu sámegielas ja sámi kultuvrras.
+Skuvla lei mávssolaš ovttasbargoásahus
+Sámi girkoráđis 1990-logus.
+Organisašuvdna lea, histojjá čađa, digaštallan iežas oainnu ja
+oktavuođa leastadiánariidda, ja oktavuohta Sámemišuvnna ja leastadiánariid gaskkas
+rievddada guovllus guvlui.
+Sis-Finnmárkkus lea oppalaččat ovttasbargu ja luohttámuš, muhto
+leastadiánariin ovdamearkkadihte Davvi-Romssas ja Divttasvuonas orro unnit luohttámuš
+Sámemišuvdnii.
+1970- ja 80-logus lei politihkkalaš ja kultuvrralaš morráneapmi, erenoamážit
+sámi nuorragearddi gaskkas.
+Dat gárttai hástaleaddjin Sámemišuvdnii, ja organisašuvdna
+šattai riiddovuložin muhtin sámi servodagain.
+Seammás atne fas eará birrasat sin evangelialaš
+bargguid árvvus, ábaide vuorraset geardi Sis-Finnmárkkus.
+Dál leat organisašuvnna
+deháleamos evangelialaš doaimmat sin evangelialaš, sosiála ja diakonála barggut Guoládagas
+(1995-), ja guovttegielat kristtalaš lagasradio Radio DSF Kárášjogas (1990-).
+Sámemišuvdna
+lea dasalassin bálkáhan lullisámi diakoniijabargi jagi 2001 rájes.
+Álttá-Guovdageainnu eanu dulvadeami riidu (1979 ja 1981) loktii duođas sámi
+vuoigatvuođagažaldagaid dáčča servodaga almmolašvuhtii.
+Dat ášši vuolggahii daid
+čielggadan- ja rievdadanmannolagaid mat čuvvo sámegiela, kultuvrra ja servodateallima
+stáhtusa Norgga stáhtasearvevuođas.
+Dat váikkuhii maid dasa ahte sámi girkoeallin bođii
+oalle fargga Girkočoahkkimis ovdan maŋŋil Girkočoahkkima ásaheami jagis 1984.
+Jagis 1986 mearridii Girkočoahkkin bidjat "lávdegotti čielggadit prinsihpalaš ja geavatlaš
+gažaldagaid Norgga girku bargguin sámi álbmoga ektui".
+Bargojoavku ovddidii
+Girkočoahkkimii 1990 álgoevttohusa sámi girkoeallima doaibmaprográmmii Norgga girkus.
+(Samisk kirkeliv i Den norske kirke:Utkast til handlingsprogram.
+Fra en arbeidsgruppe
+nedsatt av Kirkerådet).
+Girkočoahkkima meannudeapmi áššis GČ 15/90 Sámi girkoeallima doaibmaprográmma
+rievdadii Norgga girku barggu sámi girkoeallimiin.
+Dan rádjái ledje Norgga girku sámi
+girkoeallima atnán guhká guovllulaš bargun Davvi-Hålogalánddas, ja assosieren dan dušše
+davvisámi gielain.
+Muhto GČ ášši 15/90 buvttii ođđa prinsihpalaš jurddašeami.
+Dan bohciidahtii sámi girkoeallima ovttaárvosašvuođa jurdaga, ja ahte Norgga girkus lea
+sierra ovddasvástádus dan suorggis ja dan áigumuša ahte ásahit sámiide mielde- ja
+iešmearrideami iežaset girkoeallimis.
+Dasalassin definerejuvvui sámi girkoeallin dan rájes 3
+almmolaš sámi čállingielaid ektui Norggas - davvisámegiela, julevsámegiela ja lullisámegiela
+- iige dušše davvisámegiela.
+GČ ášši 15/90 ásahii dasalassin ollisgirkolaš organiserema sámi
+girkoeallimii Norgga girkus: Das mearridedje ásahit sierra guovddášgirkolaš orgána sámi
+girkoeallimii (Sámi girkoráđđi ásahuvvui loahpalaččat Girkočoahkkimis jagis 1992).
+Dasto
+bivde golbma davimus bismagotti váldit oppalaš ovddasvástádusa buot girkolaš bálvalusain
+davvisámegillii, julevsámegillii ja lullisámegillii, ja ásahit sierra sámi lávdegottiid iežaset
+bismagottiin.
+Dat dagai vuođu organiseret sámi girkoeallima nugo dat lea Norgga girkus dál.
+Leastadiánalaš suorggit Norggas
+Norgga golbma leastadiánalaš váldosuorggi leat vuosttašriegádeaddjit, Álttá-suorgi ja Ivgu-suorgi.
+Buohkat
+deattuhit oskku boahtit das go Ipmila sátni sárdniduvvo njálmmálaččat.
+Lága sárdnideapmi boktá oamedovddu, ja
+evangelium addá roahkkavuođa váldit vuostá suttuid ándagassii addojumi ja árpmu Kristusis.
+Sii deattuhit
+ovttaoaivilvuođa prinsihpa jođihangottis.
+Sii eai registrere mieldelahtuid, ja eanas sis geat fásta johtet
+čoakkalmasain leat Norgga girku mieldelahtut.
+Čoakkalmasat deattuhit dattege ahte dihto oahppagažaldagain eai
+leat sii ovttaoaivilis Norgga girkuin.
+Vuosttašriegádeaddji čoakkalmasat: "Vuosttašriegádeddjiid" duogáš leat leastadiánalaš birrasat Davvi-Ruoŧas.
+Álgoálggus ledje Čohkkirasa guovllu johttisámit geat 1850-logu loahpas válde mielde leastadiánalaš
+kristtalašvuođa go bohte iežaset geasseorohagaide Lulli-Romssas ja Ufuohtas.
+Lihkahusa bargguid
+ovddasvástádus gullá ovtta čoakkalmassii.
+Dat iešguđetge čoakkalmasat gullet praktihkalaččat searvevuhtii maid
+čoakkalmasat Davvi-Ruoŧas jođihit.
+Siskkáldasat namahus dan servvolašvuođas lea Moderforsamlingen
+(Eamičoakkalmas).
+Vuosttašriegádeddjiid váldoguovllut Norggas leat Ufuohta, Narviiika-guovlu ja Lufuohtta ja
+Divttasvuona-guovlu.
+Ufuohta ja Lufuohta searvevuođat doibmet njunnožin Norgga beale čoakkalmasain.
+Leat
+maid ásahuvvon čoakkalmasat muhtin báikkiin Finnmárkkus, Romssas, Bådåddjås, Muoffies, Malmas (Davvi-
+Trøndelága), Troanddimis, Bergenis, Porsgrunnas ja Oslos.
+Guovtte geardde jagis johtet sárdneolbmát daidda
+báikkiide, ja muhtomin maid eará báikkiide riikkas.
+Earret Norgga, de gávdnojit maid čoakkalmasat Ruoŧas,
+Suomas, Danmárkkus, Duiskkas, Englánddas, Nederlánddas, Belgias, Ruoššas, USA:s ja Canadas.
+Amerihkás leat
+vuosttašriegádeaddjit ásahan iežaset girkoservodaga, The Old Apostolic Lutheran Church.
+Čoakkalmasain lohket Leastadiusa sártniid.
+Ja sii atnet Landstad divoduvvon sálbmagirjji almmá
+čuojanasaid haga.
+Sárdni deattuha apostolalaš-lutherlaš kristtalašvuođa oahpa.
+Lihkahus adnojuvvo árpmu
+mearkan.
+Sii ávžžuhit doalahit olbmuid iežaset eret suttolaš eallimis ja deattuhit seammás Kristusa árpmu.
+Čoakkalmasain oahpahit ahte mánná lea Ipmila mánná ovdalgo dat lea gásttašuvvon ge.
+Ja ahte gásta lea
+vuosttaš rávkojupmi mii čalmmustahttá ahte mánná lea Kristusa čoakkalmasa lahttu.
+Norgga girku maŋemus
+ovdáneami dihte leat čoakkalmasat ieža álgán gásttašit, doallat eahkedismállásiid ja konfirmeret.
+Sii dollet
+oskkuoahpahusa sierra ja dan dahket dan bokte ahte dollet ieža árgabeaiskuvlla mánáide ja konfirmántaoahpahusa.
+Álttá-suorgi: Norgii leat ásahan sierra čoakkalmasa man váldočoakkalmas lea Álttás.
+Muhtin fágagáldut oaivvildit
+ahte dat lea ásahuvvon álggugeahčen 1930-jagiid, eará guovddáš gáldut Álttá-čoakkalmasas oaivvildit fas ahte
+dan leat álggahan 1800-logus.
+Dát čoakkalmasat gávdnojit maid Durdnosis Ruoŧas ja Suomas.
+Sárdneolbmát
+johtet Lulli-Romsii ja Nuorta-Finnmárkui.
+Juohke geasi leat stuoračoakkánat Joganjálmmi girkus Álttás.
+Nissonat
+leat maid mielde plánenbargguin.
+Dutkit gohčodit dán suorggi smávvavuosttašriegádeaddjit.
+Sierra searvegotti ásaheapmi bođii earret eará
+das go Amerihká leastadiánalaš čoakkalmasaid organiseremis šattai riidu.
+Leastadiánalaš čoakkalmasaid gaskkas
+gullá Álttá-suorgi nuorta-leastadiánalaččaide.
+Petter Posti (j.
+1918) lei vuosttaš jođiheaddji.
+Álttá-suorggis lea
+iežaset bláđđi, Sions blad, ja iežaset lávllagirji, Aandelig Sangbok.
+Teologalaččat lea Álttá-suorggis seamma
+kristtalašvuođa oaidnu go "vuosttašriegádeddjiin", muhto sii eai doarjjo dan ahte jođihangotti ja dan autoritehta
+galgá sajustuvvot guđege sadjái.
+Sin mielas galgá juohke searvegoddi doaibmat iešheanalasat, muhto sáhttá
+oasálastit guhtetguimmiid čoakkalmasain.
+Álttá-suorgi biehttala Ivgu-leastadiánariid gástaoainnu.
+Sin mielas lea
+juohke searvegoddi iešheanalaš, muhto ahte sáhttet oasálastit guhtetguimmiid čoakkalmasain.
+Ivgu-suorgi: Jahkečuođimolsuma (1900) birrasiid čuožžilii soahpameahttunvuohta Erik Johnsena, Ivgu, ja
+vuosttašriegádeddjiid sárdneolbmáid gaskkas geain ledje ruoŧilaš jođiheaddjit.
+Ivgu-suorgi ii deattut nu sakka
+leastadiánalaš oahppaárbevieru, muhto baicce sin čanastaga lutherlaš teologiijai.
+Suorggi iežas namma lea danne
+leamaš "Luther-leastadiánalaš searvegoddi" ja luhterlaš dovddastusčállosiin lea leamaš liige mearkkašupmi dán
+árbevierus.
+Ivgu-suorgi lea sierralágan dáru suorgi mas lea báikkálaš jođihangoddi.
+Váldoguovllut leat mearrasámi
+guovllut Ivgus, Davvi-Romssas ja oarjjás Romsii.
+Sárdneolbmát johtet earret eará Guovdageidnui ja Čáhcesullui.
+Dán suorggi erenoamášvuohta lea sin gástaoaidnu bestojumi ektui.
+Luthera čállosat leat deháleappot go
+Leastadiusa čállosat.
+Ivgu-suorggi oahpa vuođus lea Konkordiegirji mávssolaš.
+Dat girji sisttisdoallá deháleamos
+oahppadokumenttaid reforbmaáiggis.
+Čoakkalmasain atnet Boares Landstad (urevidert) sálbmagirjji.
+leat sii olggosaddán lávllagirjji, Vekter-ropet mas leat vuoiŋŋalaš lávlagat maid davvinorgga, suoma ja ruoŧa
+leastadiánarat leat čállán.
+Sis lea maid čoakkáldat sártniin maid guovddáš sárdneolbmát leat doallan ja geain lea
+leamaš sierralágan posišuvdna Ivgu-suorggis.
+Álggugeahčen 1990-logus sierranii Ivgu-suorgi guovtti sadjái,
+"konservatiiva" ja "liberála" beallái.
+Sii dollet dál čoakkalmasaid sierra.
+Dat sierraneapmi guoskkai sivdnádusa
+muitalussii, earráneapmái, ođđasis náitáleapmái ja autoritehta ja jođihangotti oidnui.
+"Liberála" bealis lea dál
+iežaset mánáid- ja nuoraidbargu Romssa-guovllus.
+Gáldu: Kristiansen, Roald: http://www.love.is/roald/lestad01.htm Læstadianismen: fremvekst og utbredelse.
+Sámi girkoeallin Norgga girkus
+3.5.1 Maid oaivvildit sámi girkoeallimiin?
+Norgga girku sámi girkoeallin boahtá ovddemustá ovdan doppe gos sámit leat mielde
+báikkálaš searvegottiin ja čoakkalmasain, ja oskkuoahpahusas ruovttus.
+Seammaládje dahká
+dat dalle go sámit deaivvadit girkolaš searvevuođain badjel searvegodderájiid,
+bismagodderájiid ja riikkarájiid.
+Sámi girkoeallima lahkavuohta eaktuda sámi kollektiivva girkus.
+Dat ii mearkkaš ahte sámi
+girkoeallin ovdanboahtá dušše doppe gos sámit leat eanetlogus.
+Dat addá ovdamearkkadihte
+oaivila dadjat ahte sámi girkoeallin maid lea das go sámegiella gullo sámi máná gásttašettiin,
+vaikko minddár leage dáru searvegoddi čearddalaččat.
+Dat oainnusmahttá gástabearraša
+háliidusa oasálastit sápmelažžan girkus.
+Sámi girkoeallima ovdanbuktin ii leat nappo sirret dan eret das mii dáhpáhuvvá girkus muđui,
+muhto ahte dat gávdno doppe gos sámit oasálastet Ipmila universiella girkus iežaset
+vástádusain evangeliumii.
+Sámiid "iežaset vástádusain evangeliumii" lea sámi girkoeallima kultuvrralaš ja báikkálaš
+heivehusa bealli.
+Dat boahtá ovdan giela, iežaset girkolaš árbevieruid bokte jnv.
+Vaikko
+evangelium lea buohkaide dat seamma, de lea kristtalašvuohta álo báidnojuvvon das movt
+olbmuid vástádus evangeliumii rievddada báikkis báikái ja áiggis áigái.
+Ii oktage galgga
+dárbbašit vástidit evangeliumii earáid jienain, ja sámit galget beassat vástidit iežaset jienain.
+Ii
+álo, muhto soames háve, gullo dat vástádus čielga iešlágiin.
+Luhterlaš girkoipmárdus addá saji
+dakkár kultuvrralaš viidodahkii: "Muhto eai buot báikkiin dárbbaš ovttalágan olmmošlaš
+árbevierut dahje dábit dahje meanut maid olbmot leat mearridan" (CA VII).
+Go dan galgá
+ipmirdit sámiid vástádussan evangeliumii, de sáhttá maid čielgaseappot hupmat 'sámi
+kristtalašvuođaipmárdusa' ja 'sámi teologiija' birra (gč.
+Sámi girkoeallimis leat maid siskkáldas erohusat mat dahke váttisin čilget sámi girkoeallima
+dakkár vugiin mii addá ollislaš gova buot surggiin ja árbevieruin.
+Vuolábealde čujuhit muhtin
+sierralágan beliide mat gávdnojit máŋgga guovllus.
+Sámis lea nanu árbevierru bidjat mánáide olu ristváhnemiid.
+Julevsámi guovllus lea dábálaš
+gásttašit mánáid čoakkalmasain, ja olu guovlluin davvisámis lea fas vierru gásttašit mánáid
+ruovttus.
+Lassin dasa ahte lea dehálaš oažžut máná gásttašuvvot nu jođánit go vejolaš, de
+duođašta ruovttugástaárbevierru maid ruovttu ipmilbálvalus báikin.
+Risttašeapmi girkus gullá
+ruovttugástta árbevirrui.
+Olu báikkiin lea nanu árbevierru atnit gávtti girkus, ja muhtin sajiin
+sámi girkoeallimis eai váldán ovdamearkkadihte goassege atnui dan árbevieru ahte atnit
+vilges kappaid konfirmašuvnnas.
+Máŋgga sajis leat maid sierra dábit náitaleami oktavuođas.
+Ja dat árbevierru ahte bivdit ráfi viesuin gos lea ráfehisvuohta, lea maid guhká leamaš.
+Áhčče
+min-rohkosis lea nanu sadji sámi kristtalašvuođaárbevierus.
+Dahkat iešguđet daguid "Áhči,
+Bártni ja Bassi Vuoiŋŋa nammii"/"Jesus nammii" lea máŋgga guovllus árgabeaivválaš
+rohkadallanvuohki.
+3.5.2 Iešguđetláganvuođat sámi girkoeallimis
+Seammaládje go Norgga girkus oppalaččat ja norgga servodagas muđui ge, de leat sámi
+girkoeallimis ja sámi servodateallimis nai iešguđetláganvuođat ja iešguđetlágan oainnut.
+Lea
+relevánta geažuhit muhtumiid dain go jurddaša hástalusaid ja vuordámušaid mat dán plánas
+ovdanbohtet.
+Nugo leat namuhan, de leat leastadiánarat árbevirolaččat moaitán girku ja dan sárdnideami ja
+teologiija.
+Maŋemus moaddelotjagi lea homofiliija digaštallan dahkan stuorát gaskka Norgga
+girkui.
+Dat guoská maid Norgga Sámemišuvnna jođihangoddái.
+Davvi-Hålogalándda
+leastadiánariidda lea maid leamaš mávssolaš beassat boares liturgiija (1920) geavahit, ja dat
+lea ain hui mávssolaš.
+Dan riiddus maid 1977-liturgiija sisafievrredeapmi dagai leat ain
+báhcán hávit, ja ipmilbálvalusođastus dahká dan ášši fas áigeguovdilin.
+Dat soahpameahttunvuođat mat gusket Norgga girku rievdadanmannolagaide eai dárbbaš
+dattege gullat teologalaš konservatismii, muhto baicce dan guovtti kultuvrra goabbatlágan
+oidnui dasa man hoahppu lea rievdadit ja goabbatlágan dovdduide dasa man dárbu lea
+rievdadit.
+Stuoraservodagas orro oppalaččat stuorát dárbu dahkat jođánis ja dárbbašlaš
+rievdademiid go dat mii sámi servodagas lea.
+Dat govvida man hástaleaddji muhtomin sáhttá
+leat oktanaga rievdadit.
+Máŋgga davvisámi ja julevsámi guovlluin lea ain nanu gullevašvuohta leastadiánalaš
+árbevirrui, maiddái nuorragearddi gaskkas.
+Dat govva ii leat dattege áibbas čielggas.
+Olbmot
+doalahit iežaset iešguđetládje leastadiánalaš árbevieruide, maiddái siskkáldasat sámi báikkálaš
+servodagain ja guovllus guvlui.
+Muhtimiin lea kultuvrralaš gullevašvuohta leastadianismii
+vaikko eai identifisere iežaset čoakkalmasaiguin.
+Eará guovlluin lea leastadianisma ráhkadan
+referánsarámmaid kristtalaš oskui, vaikko ii šat leat čielga leastadiánalaš girkoeallin.
+Lullisámit eai gula leastadiánalaš árbevirrui, ja dat earuha lullisámi girkolaš árbevieru julev-
+/davvisámi guovlluid ektui.
+Dat lea árvideamis dehálaš ágga dasa go lullisámi guovllus leat,
+sakka eanet go davvin, háliidan čatnat oktavuođaid árbevirolaš sámi govastagaide ja
+kultuvrralaš ovdanbuktimiidda.
+Juoigan lea ovdamearkkadihte adnojuvvon suddun dahje
+máilmmálažžan leastadiánalaš birrasiin, muhto lullisámi árbevierus lea eanet positiivvalaš
+oaidnu juoiganárbevirrui.
+Maŋemus jagiid leat aktiivvalaš geahččaladdamiid bokte atnán
+juoigama ovdanbuktinvuohkin ipmilbálvalusain ja liturgiijas.
+Dat čuovuha olu iešguđetlágan
+oainnuid oskku ja kultuvrra oktavuođa ipmárdusas siskkáldasat sámi girkoeallimis.
+Maiddái
+davvisámi oktavuođain dorjot muhtimat dakkár lahkoneami.
+Dát čájeha ahte ii leat álki addit
+dakkár čilgehusa sámi girkoeallimis maid buot sámit dohkkehit ja mainna sáhttet iežaset
+identifiseret.
+Muhtomin sáhttá ovtta joavkku "sámi girkoeallima" čilgehus dovdot eará jovkui
+fas eret norddasteapmin.
+Dat dilli ahte sámiálbmogis leat olbmot geat máhttet sámegiela ja olbmot geat eai máhte
+sámegiela, sáhttá maid dovdot hástaleaddjin siskkáldasat sámi servodagas.
+Sámit geat eai
+máhte sámegiela, bohtet dávjá dakkár guovlluin gos lea leamaš garra dáruiduhttin, sáhttet
+dovdat ahte sii eai dohkkehuvvo sápmelažžan (stuoraservodagas ja siskkáldasat).
+Sámegielat
+sápmelaččat sámi guovddášguovlluin dovdet fas nuppi bealis ahte earát eai ipmir man
+hearkkes dilis sin giella- ja kultuvradilli lea.
+Dán plána mihttu lea fuolahit goabbatge
+joavkkuid dárbbuid, ja iige bidjat daid vuostálagaid.
+Muhtin guovlluin leat báikkálaš servodagaid čearddalaš iešguđetláganvuođat čadnojuvvon
+sámivuhtii.
+Dan sáhttá ovdamearkkadihte vuohttit go lea vuosteháhku geavahit sámegiela
+girkolaš oktavuođain.
+Daid oaidná dávjá čielgasepmosit dakkár guovlluin mat leat oalle lahka
+sámi guovddášguovlluid, muhto dattege daid ravddas.
+Ja dat lea guovllut gos ovddešáiggiin
+44 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+lea leamaš garra dáruiduhttin.
+Dain guovlluin lea dárbu gávdnat buriid strategiijaid go galgá
+sámi girkoeallima fátmmastit báikkálaš girkoeallimii.
+3.5.3 Davvisámi girkoeallin
+Olles Davvi-Hålogalándda bismagoddi, ja davimus oasi Lulli-Hålogalánddas gullet davvisámi
+ássanguvlui, ja sámi girkoeallin lea báikkálaš girkui áššáiguoskivaš buot dán guovllus.
+Davvi-Hålogalánddas leat máŋga báikkálaš searvegotti gos čađaládje lea leamaš árbevierru
+atnit sámegiela ipmilbálvalus- ja searvegoddeeallimis (gč gng.
+guovvamánu 24. b.
+Eanas searvegottit davvisámegiela hálddašanguovllus gullet muhtin muddui dan kategoriija
+searvegottiide (gč teakstabihtá vuolábealde).
+Maiddái olggobeale hálddašanguovllu lea
+soames guovlluin ain ealli sámegielbiras, dat leat juogo báikki sámi álbmogat, dahje olbmot
+geat leat davvisámi guovddášguovlluin dohko fárren.
+Aŋkke lea nu ahte eanasoassi dan sámi
+álbmogis ii leat dáruiduhttima dihte oahppan sámegiela.
+Vehá sámegiella girkus sáhttá dattege
+doaibmat positiivvalaš symbolan maiddái sámiide nai geat eai máhte sámegiela.
+Lea liikká
+dárbbašlaš fuolahit sámivuođa maiddái eará vugiiguin go dušše giela bokte.
+Searvegottit sámegiela hálddašanguovllus:
+Kárášjohka, Guovdageaidnu, Porsáŋgu, Buolbmát, Deatnu ja Unjárga (dahket oktii Sis-
+Finnmárku proavassuohkana) ja Gáivuotna (Davvi-Romssa proavássuohkan),
+lahttoduvvojedje sámegiela hálddašanguvlui jagis 1991.
+Dain searvegottiin leat bálvalusat mat
+addojuvvojit sámegillii sámigirkolaš bálvalusat.
+Dattege sáhttet maiddái dat bálvalusat leat
+váilevaččat.
+Loabát (Sis-Romssa proavássuohkan), lahttoduvvui hálddašanguvlui
+golggotmánu 1. b.
+Dan guovllus eai lean sámi girkoeallima dan rádjái fuolahan nu
+viidát.
+Buot dáin searvegottiin lea báikkálaš girkus sierra ovddasvástádus fuolahit
+davvisámegiela sámelága giellanjuolggadusaid mielde, earret eará dan bokte ahte báhpain,
+geat leat fásta virggiin, lea geatnegasvuohta háhkat sámegielgelbbolašvuođa.
+Sis-Finnmárkku proavássuohkan:
+Sis-Finnmárkku proavássuohkan ásahuvvui jagis 1991 ja vuođuštussan dasa lei nannet sámi
+Ovdal dan gulle dat searvegottit 3 iešguđet proavássuohkaniidda, ja dan ođđa
+proavássuohkanii šadde de dat suohkanat Finnmárkkus mat sámelága giellanjuolggadusaid
+mielde gulle sámegiela hálddašanguvlui.
+Sámi girkoeallima sierra dárbbut ledje vuođuštussan
+ásahit Sis-Finnmárkui katekehta Kárášjohkii (1990), diakona Kárášjohki (1998), katekehta
+Detnui ja Unjárgii (2003).
+Proavássuohkan oaččui dasalassin sierra oskkuoahpahusprošeavtta
+jagis 2004 mas galggai čalmmustahttit sámi kristtalaš kultuvraárbbi ja sámegiela.
+Proavássuohkana vuosttaš 7 jagi ledje doarvái báhpat, muhto 1999-2009 jagiin váilo
+báhppavirggiin báhpat (gč.
+kap.
+Dat lea čielgaseamos sivva dasa go dat unnán
+nagodedje deavdit daid vuordámušaid mat ledje proavássuohkanii doaibmat Norgga girku
+sámi girkoeallima ovdagovvan.
+Danne lea lunddolaš geahččat oktavuođaid dan čielga rievdamis báhpaid hárrái 1998-1999
+jagiin, ja dan ráfehisvuođa maid"bismavihaheapmi" Guovdageainnus (1998) dagai ja dasto
+Lyngmo riekteášši (1999 ja 2001).
+Vaikko dat ii váikkuhan stoandadit searvegoddeeallimii
+proavássuohkanis, de jáhkkimis čadnojuvvui dat maid Sis-Finnmárkui, ja dagai Sis-
+Finnmárkku proavássuohkana ságavuložin mii nannii heajos ovdagáttuid leastadianisma ja
+sámi girkoeallima birra.
+Borgemánus jagis 2001 oaččui Sis-Finnmárkku proavássuohkan buot virggiide báhpaid.
+Davvi-Hålogalándda bismagoddi:
+Davvi-Hålogalándda bisma lea 1970-logu rájes leamaš sierra báhppavirgi mii galggai gokčat
+bálvalusaid nugohčoduvvon bieđgguid orru sámiide.
+Dat virgi lea 1980-logu rájes leamaš
+sámi stiftskapellánavirgi.
+Dat virgi lea guhkit áiggiid leamaš guoros.
+Vásihusat sihke daid
+áiggiid go virggis lea leamaš olmmoš ja daid áiggiid go dat lea leamaš guoros, leat ahte dat
+čuohcá bargguide mat gullet sámi girkoeallin lávdegoddái, ja bismagodderáđi sámi
+girkoeallin bargguid čuovvoleapmái oppalaččat go dan virggis ii leat olmmoš.
+áigodagas lei dasa virgáduvvon olmmoš.
+Sámi girkoeallin lávdegoddi doaimmai 1991-2006
+áigodagas ja ásahuvvui ođđasis jagis 2008.
+Dalle viiddidedje lávdegotti nu ahte 6 bismagotti
+"sámi regiuvnnain" lei guđesge iežas mieldelahttu.
+Dasalassin oaččui lávdegoddi dan
+áigodagas sierra válddi bismagotti barggus sámi girkoeallin plánain.
+Dat ledje goappešagat
+ávkkálaččat lávdegotti bargguide.
+Lea leamaš dábálaš ahte Davvi-Hålogalándda bisma máhttá sámegiela.
+Dálá bisma máhttá
+sihke hupmat ja čállit davvisámegillii.
+3.5.4 Julevsámi girkoeallin (ja bihtámsámi)
+Julevsámi giellaguovlu gahčai eret doaibmaguovllus jagis 1859 juo, ja dat lei ovdal dan
+namuhuvvon gonagaslaš resolušuvnna mii attii vuoigatvuođa geavahit sámegiela
+Jagis 1994 mearridii Lulli-Hålogalándda bisma njuolggadusaid julevsámegiela
+geavaheapmái ipmilbálvaluseallimis Divttasvuonas.
+Dat bovttii báikkálaš vuostehágu, muhto
+lei almmatge dehálaš julevsámegiela ođđasishukset ipmilbálvalusgiellan Norgga girkus.
+Julevsámi giellaguovllus lea vuosttažettiin báikkálaš girku Divttasvuonas, ja muhtin muddui
+Hápmiris gos leat ásahan girkolaš bálvalusfálaldagaid fuolahit julevsámi girkoeallima.
+Divttasvuotna gullá sámegiela hálddašanguvlui, ja danne lea Divttasvuona báikkálaš girkus
+sierra geatnegasvuohta julevsámi girkoeallima hárrái.
+Lea lunddolaš atnit báikkálaš
+Divttasvuona girku sierra sturrodahkan julevsámi girkoeallimis.
+Julevsámi guovllus lea dušše
+1 báhppa gii máhttá julevsámegiela.
+Son šaddá penšonista moatti jagi geahčen.
+Ájluokta/Ájládde báhppasuohkan, Gásluovtta báhppasuohkan ja Hierenjárgga báhppasuohkan
+(Divttasvuona suohkan):
+Divttasvuona suohkan lahttuduvvui julevsámegiela hálddašanguvlui jagis 2005.
+Dalle ožžo
+Ájluovtta/Ájládde, Gásluovtta ja Hierenjárgga searvegottit, ja daid báhppabálvalusat, sierra
+geatnegasvuođa julevsámegiela fuolaheamis sámelága njuolggadusaid mielde.
+Julevsámegiella lea áitojuvvon giella.
+Sámeláhka gáibida ahte fásta virgáduvvon
+suohkanbáhppa Divttasvuonas galgá máhttit sámegiela.
+Divttasvutnii ásahedje
+katekehtavirggi jagis 1997 ja vuođuštedje dan daid erenoamáš dárbbuiguin mat julevsámi
+girkoeallimis leat (gč SGR 36/96).
+Ságastallan- ja soabadanprošeakta Davvi-Sálttus:
+Ságastallan- ja soabadanprošeakta Davvi-Sálttus (2005-2007) lea Norgga girku áidna čielga
+soabadanprošeakta maŋŋil "soabadanmearrádusa" Girkočoahkkimis 1997.
+Dat lea maid
+čalmmustuhttán julevsámi girkoeallima Hápmira searvegottis (gč.
+čuoggá 5.8).
+46 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Lulli-Hålogalándda bismagoddi:
+Bismagottis ii leat bismagoddekantuvrras virgi fuolahit sámi girkoeallima, muhto okta
+kantuvrra ráđđeaddiin ovddasvástida čuovvolit dan oassin iežas virggis.
+Bismagottis lea
+leamaš sierra sámi bargojoavku 2004 rájes.
+Jagis 2008 čujuhii Lulli-Hålogalándda
+bismagodderáđđi departementii dárbbu oažžut bismagoddekantuvrii ođđa virggi mii sáhttá
+fuolahit gelbbolašvuođa ja gažaldagaid mat gusket sámi girkoeallimii.
+Lassin julevsámi
+álbmogii, de leat Lulli-Hålogalánddas maid lullisámit, davvisámit ja bihtámsámit.
+Nidaros ja
+Davvi-Hålogalándda bismagottiin lea ollisgirkolaš ovddasvástádus dan guovtti vuosttaš
+namuhuvvon joavkkuin, ja danin fertege dan guokte bismagodderáđi oktiiordnet.
+Bihtámsámi girkoeallin:
+Bihtánsámi guovlu lea Lulli-Hålogalándda bismagottis, ja bismagoddi lea daid maŋemus
+jagiid ásahan dihto oktavuođaid bihtámsámi birrasiiguin.
+3.5.5 Lullisámi girkoeallin
+Seammaládje go julevsámi guovlluin dáhpáhuvai, šadde muhtin guovllut lullisámis nai mat
+gulle gng.
+jagis 1848 vuollái (Kråangkes davásguvlui), olggobeallái doaibmaguovllu
+dainna mearrádusain mii bođii jagis 1859.
+Easka loahpageahčen 1980-logus álge
+lullisámegiela ođđasisealáskahttet Norgga girku ipmilbálvalusgiellan.
+Dál leat guokte báikkálaš girku orgána main lea erenoamáš geatnegasvuohta lullisámegiela
+ektui: Saemien Åålmegeraerie lullisámi giellaguovllus (SÅR) ja Snoase searvegoddi.
+Daid
+birra meannudit sierra dás vuollelis.
+Galgágo girkolaš bálvalusaid lullisámiide viiddidit eanet
+searvegottiide lullisámi guovllus, lea maid áigeguovdilis gažaldat.
+Sámi searvegoddi lullisámi giellaguovllus:
+Åarjelhsaemien Gærhkoejielemen Moenehtse - Lullisámi girkoeallin (ÅGM) lávdegotti
+jearaldaga vuođul evttohii Nidarosa bismagodderáđđi ásahit sierra lullisámi kategoriijála
+searvegotti.
+Kultur- ja girkodepartemeanta ásahii Saemien Åålmege (SÅ) lullisámi
+giellaguvlui gng.res.
+bokte miessemánu 15. b.
+Dat lea geahččalanortnet 2009-2012
+Searvegoddi lea sámi kategoriijálasearvegoddi man ulbmil lea ovddidit lullisámi
+Lullisámegiella lea áitojuvvon, ja lullisámiid lohku lea unni, sii orrot bieđgguid
+ja sii leat unnitlogus buot báikkálaš searvegottiin iežaset orrunbáikkiin.
+Áigumuš
+searvegottiin lea ráhkadit čielga sámi searvegoddearena mas sáhttá lullisámi girkolaš
+searvevuođa ja identitehta nannet ja ovddidit.
+Dat lea erenoamáš mávssolaš
+geahččalanprošeakta Norgga girku sámi girkoeallimis.
+Searvegoddi lea Nidarosa bisma bajilgeahču vuolde, muhto dan doaibmaguovlu leat viidát go
+dat.
+Lullisámiid báhppa doaimmaha sierra girkolaš bálvalusaid lullisámiide lullisámi
+giellaguovllus ja dan olggobealde, ja son jođiha maid báhppabálvalusa ja fuolaha dárbbašlaš
+ovttastuhttima searvegodderáđi doaimmaid, lullisámi diakona ja vejolaš eará stáhta virggiid
+gaskkas geain leat barggut lullisámi girkoeallimis.
+Searvegotti beaivválaš jođiheaddji (50%
+virgi) virgáduvvui jagis 2009, ja 2009 čavčča čađahuvvui sierra searvegodderáđi válga.
+dieđihan ahte SÅR lea ožžon unnán doaibmaruđaid.
+Searvegoddi Snoases:
+Snoase suohkan lahttuduvvui lullisámegiela hálddašanguvlui jagis 2008.
+Dainna oaččui
+Snoase searvegoddi ja báhppasuohkana báhppabálvalus sámelága bokte sierra
+geatnegasvuođaid lullisámegiela fuolaheamis.
+Eará báikkálaš searvegottit lullisámi guovllus:
+Lullisámi guovllu searvegottit čalmmustuhttet oppalaččat unnán lullisámiid, muhto soames
+gávdno.
+Lullisámi oskkuaohpahusprošeakta Davvi-Rana searvegottis lea báikkálaš bargiid
+gaskkas boktán stuora beroštumi lullisámi girkoeallima ovddas.
+Lullisámi searvegotti
+ásaheapmi ii váldde báikkálaš searvegottiin eret sin ovddasvástádusa fátmmastit lullisámi
+Sámit geat dieđihit iežaset kategoriijálasearvegoddái leat ain mieldelahtut
+iežaset ruovttusearvegottiin, ja lullisámi girkoeallimii sáhttá leat ávkkálaš ásahit buriid
+ovttasbarggu gaskal sámi kategoriijálasearvegotti ja báikkálaš searvegottiid.
+Nidarosa bismagoddi/ bismagoddekantuvra:
+Lullisámi guovlu ollá gitta Lulli-Hålogalándda ja Hamara bismagottiide, muhto lullisámi
+girkoeallima ollisgirkolaš ovddasvástádus gullá oppalaččat Nidarosa bismagoddái.
+ÅGM/Lullisámi girkoeallinlávdegotti ásahedje jagis 1991, ja dat gullá Nidarosa
+bismagodderáđi vuollái.
+Bismagottis ii leat virgi fuolahit sámi girkoeallima bismagoddekantuvrras, muhto ovttas
+kantuvrra ráđđeaddiin lea ovddasvástádus čuovvolit dan oassin iežas virggis.
+Bismagoddi
+ásahii lullisámi báhppa virggi jagis 1998, ja das lea leamaš virgáduvvon olmmoš dan rájes.
+Dat báhppa, gii ieš lea lullisápmelaš ja hupmá lullisámegiela, lei mielde lávdegotti bargguin
+1990-logu álggu rájes juo.
+Báhppavirggi bokte, maid ásahedje lullisámi girkoeallima váste,
+lea ÅGM/Lullisámi girkoeallin lávdegoddi lihkostuvvan buorrin doaibmabidjun guovllulaš
+dásis Nidarosas.
+Lullisámi báhppa ja ÅGM leat bismma ja bismagodderáđi doarjagiin
+nagodan loktet lullisámi girkoeallinbargguid.
+Jagis 2003 ásahii Nidarosa bismagoddi sierra
+diakoniijavirggi (100%) lullisámi girkoeallimii.
+Ođđa lullisámi kategoriijálasearvegotti
+ásaheami oktavuođas jagis 2009, lea bismagoddi heaittihan ÅGM lávdegotti
+bismagoddedásis.
+Lullisámi báhpa bargguide gullet báhppadoaimmat girku báikkálaš dásis, dat ii leat
+bismagoddekantuvrra ráđđeaddivirgi.
+Dat lea šaddan vel čielgaseabbon maŋŋil go sámi
+searvegotti ásahedje lullisámi guvlui.
+Dat searvegoddi dárbbaša nugo buot eará searvegottit
+ge, guovllulaš orgána veahkkin, ja Nidarosa bismagodderáđi dárbu eanet sámi gelbbolašvuhtii
+ja bargonákcii bismagoddekantuvrras, bisuhuvvo.
+3.5.6 Sámi girkoeallin Lulli-Norggas
+Sámit orrot dán áiggi miehtá riikka, ja Lulli-Norggas olggobealde sámi ássanguovlluid leat
+erenoamážit stuorát gávpogiin olu sámit.
+Dat guoská olu gávpogiidda, ja erenoamážit Osloi.
+St.dieđ.
+nr 28 (2008-2008) Sámepolitihkka lea sierra čuokkis gávpotsámiid birra, ja Oslo
+namuhuvvo erenoamážit Lulli-Norgga gávpogiid gaskkas.
+Dieđáhusas dadjet maid ahte
+"eamiálbmogin Norggas lea sápmelaččain vuoigatvuohta ja gáibádus beassat ovdánahttit
+kultuvrraset ja gielaset.
+Dát vuoigatvuohta ja gáibádus guoská daid sápmelaččaidege guđet
+ásset gávpogiin".
+Stuoradiggedieđáhus deattuha dán oktavuođas ahte "ráđđehusas lea stuorra
+beroštupmi heivehit buriid ja oadjebas bajásšaddan- ja oahppodiliid mánáide ja nuoraide, ja
+sihkkarastit buot ássiide Norggas buriid ja dásseárvosaš čálgofálaldagaid." Das čujuhit maid
+48 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+man dehálaš lea ahte "[...] gielddat, ovttas sámi organisašuvnnaiguin ja Sámedikkiin,
+ovdanáhttet earret eará mánáidgárdefálaldagaid, sámegieloahpahusa skuvllas, dearvvasvuođa-
+ja sosiálabálvalusaid ja boarrásiidfuola ja arenaid gos sáhttet geavahit sámi giela ja kultuvrra".
+Dakkár ákkastallama sáhttá álkit fievrredit girkolaš suorgái, gos maid leat dárbbut.
+Dan leat
+sámit čájehan go ieža leat bargan oaččuhit sámi ipmilbálvalusaid Oslos ja Bergenis.
+Oslos leat sámi ipmilbálvalusaid doallan 1980-logu álggu rájes.
+Ledje sámit Oslos ieža geat
+álggahedje, ja dan oktiiheiveheapmi lei guhká eaŋkilolbmuid duohken.
+Jagis 1998 ásahii Oslo
+bismagodderáđđi sámi resursalávdegotti.
+Lávdegotti váldobargu lei lágidit 4 sámi
+ipmilbálvalusa jagis (3 davvisámegillii ja 1 lullisámegillii).
+Dábálaš sámi ipmilbálvalusaide Oslos leat boahtán sullii 15 - 40 olbmo, muhto buoret
+organiseremiin sáhttet jáhkkimis mihá eanet olbmot boahtit.
+Jahkásaš Sámi álbmotbeaivvi
+čalmmustuhttemiin leat leamaš olu eanet olbmot, ja ovtta ipmilbálvalusa oktavuođas deaividii
+fáhkka jápmin dan birrasis, ja dalle bohte 120 - 130 olbmo dan ipmilbálvalussii ja eanas sis
+manne rihpain.
+Sámi resursalávdegoddi lea máŋgga geardde ovddidan Oslo bismagodderáđđái
+dieđu daid diakonála dárbbuid birra mat Oslo sámi birrasis leat.
+Oslo bismagodderáđđi lea
+maid oktii ožžon jearaldaga buhcciidruovttus gos okta sámegielat olmmoš ii šat máhttán
+hupmat dárogillii.
+Oslo bismagodderáđđi lea máŋga jagi bargan ásahit sierra sámi báhppavirggi Osloi mii
+ovddasvástida girkolaš bálvalusaid sámiide Lulli-Norggas.
+Jurdda lea leamaš ahte dat maid
+galgá gokčá dárbbuid eará guovlluin Lulli-Norggas.
+Bergenis leat leamaš 1- 2 sámi ipmilbálvalusa jagis gaskkamuttos 1990-logu rájes.
+doppe ledje sámit ieža geat dan barggu álggahedje.
+Daid maŋemus jagiid lea sierra lávdegoddi
+dan fuolahan.
+Goluid dáfus leat Oslo ja Bjørgvin bismagottit gokčan buot goluid ipmilbálvalusaid
+oktavuođas, earret báhpa bálvalusa (ja girkodulkka) maid Davvi-Hålogalándda bismagoddi
+lea máksán go leat davvisámi ipmilbálvalusat ja Nidaros bismagoddi fas go leat lullisámi
+ipmilbálvalusat.
+Dán rádjái eai leat vel leamaš julevsámi ipmilbálvalusat Lulli-Norggas.
+3.5.7 Sámi girkoeallin riikkarájiid rastá
+Sámi guovllus mannet našovnnalaš rájit rastá giella- ja kultuvrarájiid.
+Danne lea Sámis
+guhkes árbevierru čoahkkanit rájiid badjel báikkálaččat ja guovlluin.
+Norgga bealde guoská
+dat buot giellajoavkkuide.
+Davvi- ja julevsámi guovlluin lea leastadiánalaš lihkahus leamaš
+nanu arena sámigirkolaš searvevuođas riikkarájiid badjel.
+Lullisámi guovllus lea árbevierru
+doallat sámi girkobasiid mii čohkke lullisámiid riikkarájiid badjel.
+Ortodoksa nuortalaččain
+Njávdámis lea lagas searvevuohta nuortalaččaiguin Čeavetjávrris suoma bealde ráji, geat maid
+leat greikaortodoksat.
+Sámi girkobeaivvit leat ođđaáigásaš ekumenalaš buotsámi girkobeaivvit buot sámiide Sámis.
+Girkobeaivvit leat dollojuvvon guovtte geardde, jagis 2004 Johkamohkis ruoŧa bealde ja jagis
+2009 Anáris suoma bealde.
+Lágidemiide čoahkkanedje gaskal 500 ja 1000 oasálasti.
+3.5.8 Álgoálbmotbargu
+Nugo eará sámi servodatsurggiinge, de lea sámi girkoeallimii nai leamaš mávssolaš doallat
+oktavuođaid eará álgoálbmogiiguin.
+Jagis 1995 ásahii Girkuid Máilmmiráđđi (GM) sierra
+álgoálbmotprográmma ja álgoálbmotráđđeaddi Genèvii.
+Álgoálbmotprográmma lea dan rájes
+leamaš deháleamos ovttasbargoarena Sámi girkoráđi riikkaidgaskasaš girkolaš
+álgoálbmotbargguin.
+Maŋŋil go dat ii lean leamaš doaimmas muhtin jagiid, ásahuvvui GM
+álgoálbmotprográmma fas ođđasis jagis 2008, ja dasa váikkuhii earret eará Norgga girku.
+Girkolaš fierpmádathuksen, doarjja álgoálbmogiid vuoigatvuođaide, ja álgoálbmot teologiija
+ja vuoiŋŋalašvuohta leat váldocakkit GČ barggus.
+Luhterlaš Máilmmilihttu (LML) lea maid
+mearridan bargat álgoálbmot áššiiguin LML generálčoahkkimiin jagiin 2003 ja 2010.
+SGR lea
+maid doallan dihto oktavuođaid álgoálbmogiiguin eaŋkilprošeavttaid bokte, muhtumat dain
+leat leamaš ovttas Girku Heahtevehkiin.
+Muhtin searvegottit sámi girkoeallimis leat, dahje
+leat leamaš oktavuođas eará álgoálbmogiiguin eará riikkaiguin mišuvdnaprošeavttaid ja
+lonohallamiid oktavuođas.
+3.5.9 Sámi kristtalašvuođaipmárdus ja teologiija
+Maŋemus jagiid leat sámi girkoeallimis leamaš mávssolaš identitehta- ja diđolažžan dahkan
+mannolagat.
+Sámi girkoráđđi čalmmustahtii árrat juo dárbbu bargat sámi
+kristtalašvuođaipmárdusain ja teologiijain.
+Theology of Life (1994-1996), Norgga girku
+evangelium ja kultuvra mannolaga (1995-1996), ja sámi teologiija ja
+kristtalašvuođaipmárdusa resursajoavkku (1997-1999) bargguid bokte lassánii erenoamážit
+diđolašvuođa dan birra ahte sámiin lea alddiineaset sierra kristtalašvuođaipmárdus, ja ahte lea
+dárbbašlaš dahkat iežas historjjá, iežas árbevieruid ja iežas vásihusaid diđolažžan ja bidjat
+daid vuođđun teologiija ja kristtalaš oskku smiehtadusas.
+Daiguin mannolagaiguin leat joatkán maŋemus logi jagi ja dat leat ovdanboahtán
+iešguđetlágan čállosiid bokte ja ođđa bargguid bokte ipmilbálvalusain, liturgiijas,
+oskkuoahpahusas ja teologiijas.
+Máŋggas iešguđet fágaduogážiin leat searvan daidda
+bargguide.
+Dál orro "sámi teologiija" sajáiduvvamin kontekstuella teologalaš smiehtadusa
+ovdanbuktimin mas sámi kristtalašvuođa- ja duohtavuođaipmárdus ja áigeguovdilis fáttát
+sámi historjjás, kultuvrras ja servodateallimis leat vuođđun.
+Norgga girkus leat oppalaččat eanet miehtagoahtán dasa ahte sámi girkoeallin addá girkui
+mávssolaš impulssaid ipmirdit oskku ja identitehta ja oktavuođa gaskal luonddu ja
+eallinoainnu.
+50 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Ovdamearkkat sámi duohtavuođa- ja kristtalašvuođaipmárdusas
+Luondu dahje sivdnádus lea ja lea leamaš oskkoldahkii gáldun.
+Seammaládje go ovdamearkkadihte
+keltalaš vuoiŋŋalašvuođas ge, de lea luondu leamaš mávssolaš sámi álbmogii.
+Eanas oassi dain
+ovdamearkkain dás vuolábealde leat oahppásat eanas sámi birrasiidda, vaikko vierut sáhttet guovllus
+guvlui rievddadit.
+Sámi vuoiŋŋalašvuohta dahje jurddašanvuohki lea sámi kultuvragelbbolašvuohta mii ovdanboahtá
+gorutgiela bokte ja mii ii leat gosage čállojuvvon.
+Dat fievrreduvvo viidáseappot daguid ja
+lihkastagaid bokte, almmá sániid haga, ja dan vuđolaš smiehtadusa sisdoallu lea čiekŋalit
+vuođđuduvvon sámi kultuvrii ja gillii.
+Dat lea hábmejuvvon das man duohken ovddeš buolvvat ledje
+dálkkiid ja eará diŋggaid dáfus maid badjel eai ráđđen iežaset beaivválaš bargguin boazodoalus,
+meahcásteamis, guolásteamis ja eanandoalus.
+Olbmuid ja elliid buozanvuođaiguin ja givssiiguin fertii
+ieš birget, dahje ohcat veahki earáin geain ledje attáldagat buoridit.
+Muhtin oassi dain árbevieruin leat
+ain eallimin, ja dasalassin maid eará vierut ja ipmárdusat mat leat sámi vuođđojurddašeamis vuolgán.
+Rituálat mat gullet olbmoeallima mearkabeivviide nugo riegádeapmái, gásttašeapmái, risttašeapmái,
+konfirmašuvdnii, náitaleapmái ja hávdádeapmái, ja buozanvuhtii muitalit dávjá jurddašeami, árvvuid
+ja morála birra mii lea vuođđun dákkár sámi vuođđojurddašeamis.
+Muhtin dakkár vierut ja rituálat
+leat:
+Ruovttugásttašeapmi/ristváhnemat: Lea dábálaš gásttašahttit máná ruovttus, ja dasto risttašahttit dan
+girkus muhtin áiggi maŋŋil.
+Mánás leat eanet ristváhnemat go dat mii dáčča oktavuođain lea dábálaš.
+Dás lea sáhka viiddiduvvon bearašvuogádagas mii lea dábálaš ja dehálaš sámi servodagain.
+oaidnit maid das go sámi heajaide bovdejuvvojit olu headjaguossit.
+Šiella: Njuoratmánáin lea dábálaš atnit šiela, omd.
+silboalu, dahje unna stálleniibbáža
+dohpa siste ja dat dahkkojuvvo várjalan dihte máná.
+Buorádallan: Lea dábálaš buoridit dan bokte ahte bidjá gieđa ala, lohká dahje bossu.
+Dat attáldat
+hálddašuvvo jaskatvuođas vai dat ii galgga geahnohuvvat, nugo dat geahnohuvvá jus dan álgá
+dietnasa váras atnit.
+Dakkár buorádallan dáhpáhuvvá Ipmila nammii, ja lea ain olu anus.
+Hávdádeapmi: Olmmoš galgá buohkaid buorástahttit, vaikko livččiige oaidnán ja buorástahttán nuppi
+seamma beaivvi/aiddoládje.
+Liikka geahččan: Go liikka galgá geahččat, de galgá čalmmiiguin álgit dan guorrat julggiid geahčen
+ja das bajás gitta ámadadjui.
+Dat lea danne vai jápmán olbmo govva ii darván čalbmesutnii ja atte
+olbmui balu.
+Sámi jáhkut ulddaid birra ja diiddat (ovdošat/eallinnjuolggadusat) ellet ja leat anus.
+Go girku galgá
+daid ipmirdit ja vuhtiiváldit dán báikkálaš sámi kultuvrra, de lea girkui deaŧalaš dovdat daid árvvuid
+ja dan morála mii lea vuođđun dan jurddašeamis.
+Ruovttu buressivdnideapmi: Olu sajiin lea dábálaš bivdit báhpa dahje sárdneolbmá boahtit jus olbmot
+vásihit ráfehisvuođa viesus (dahje go fárrejit ođđa vissui).
+Dalle lea dábálaš lávlut sálmmaid, lohkat
+Ipmila sáni ja doallat rohkosbottoža.
+Ja rohkadallat vissui ráfi, russestit, rohkadallat Áhčče min-
+rohkosa ja lohkat buressivdnádusa.
+Dávjá vásihit ahte ráfehisvuohta váidu, ja olbmot ožžot ráfi
+viesus.
+Sámi girkoráđđi lea ráhkadan davvisámi liturgiija dan váste.
+PRINSIHPALAŠ OASSI
+Norgga girku barggut sámi girkoeallimiin leat prinsihpalaččat vuođuštuvvon máŋgga dásis.
+Barggus leat čanastagat girkolaš mearrádusaide, dat lea juridihkalaččat geatnegahttojuvvon
+norgga lága ja riikkaidgaskasaš álbmotrievtti bokte, ja lea politihkalaččat vuođđuduvvon
+stáhta sámepolitihkkii.
+Viidáseappot čujuhit dán kapihttalis fátmmasteami unnitlogu
+politihkalaš vuođđoprinsihppan, ja soabadeami áššáiguoskivaš vuolggasadjin.
+Loahpas leat
+hábmen muhtin teologalaš vuolggasajiid Norgga girku bargguin sámi girkoeallimiin ja
+álgoálbmotgažaldagaiguin.
+Oktiibuot dahket dat prinsihpalaš vuođu daidda čanastagaide ja
+doaibmabijuide maid 5. ja 6. kapihttalis evttohit.
+4.1 Girkočoahkkima prinsihpalaš mearrádusat
+Girkočoahkkin lea dan maŋemus guoktelot jagi mearridan olu mearrádusaid mat oktiibuot
+čájehit Norgga girku prinsihpalaš jurddašeami sámi girkoeallima hárrái.
+Vuolábealde namuhit
+muhtimiid dain ja čujuhit goas Girkočoahkkin anii daid sátnádemiid vuosttaš geardde.
+Eanas
+sátnádeamit leat geardduhuvvon maŋit girkočoahkkimiin.
+Norgga stáhta lea vuođđuduvvon guovtti álbmoga eatnamiidda, sápmelaččaid ja dáččaid, ja
+sámit leat Norgga álgoálbmot (GČ 11/03).
+Kristtalašvuođas lea badjel duhát jagi historjá min
+riikkas ja lea mielde sihke dáru ja sámi álbmogiid historjjáin.
+(GČ 6/07) Sámi girkoeallima
+galgá fuolahit dárbbašlaš ja ovttaárvosaš oassin Norgga girkus (GČ 12/92).
+Eanas Norgga
+sámiin gullet Norgga girkui, ja danne lea girkus ovddasvástádus láhčit dili sámi álbmoga
+oskkueallimii.
+Dili galgá láhčit dainna lágiin ahte sámit ieža sáhttet váldit
+ovddasvástádusa ja hábmet sámi girkoeallima (GČ 15/90).
+Norgga girkus lea sierra
+ovddasvástádus lullisámegiela, julevsámegiela ja davvisámegiela ovddas, mat leat almmolaš
+gielat Norggas (GČ 2/92).
+Norgga girku lea dovddastan ahte dat lea searvan dáruiduhttit
+sámiid ja áigu bargat veahkkin vai dat boasttuvuohta ii šat joatkašuva (KM 13/07).
+álbmogis leat kultuvrralaš vuoigatvuođat mat maid sisttisdollet vuoigatvuođaid sámi kultuvrra
+luondduvuđđosii (GČ 11/03).
+4.2 Lutherlaš Máilmmilihtu ja Girkuid Máilmmiráđi čanastagat
+Girkuid Máilmmiráđđi (GM) lea guhkit áiggi bargan álgoálbmotgažaldagaiguin ja daid
+maŋemus jagiid lea maid Lutherlaš Máilmmilihttu dan dahkan (LM) (gč vuolábealde 5.12.
+čuoggá).
+Sihke GM ja LM leat dán oktavuođas dahkan mearrádusaid mat leat addán
+čanastagaid GM ja LM iežaset doaimmaide ja bargan dan ovdii ahte mieldelahttogirkut galget
+iežaset bargguin fátmmastit álgoálbmogiid ja álgoálbmogiid vuoigatvuođaid.
+LM generálčoahkkimis Winnipegas jagis 2003 namuhuvvojedje álgoálbmogat olu sajiin
+generálčoahkkima "Message" oktavuođas, ja sierra álgoálbmotresolušuvdna mearriduvvui.
+LM lei mielde ásaheamin sierra álgoálbmotprográmma, ja resolušuvnnas lei oppalaš ávžžuhus
+LM mieldelahttogirkuide:
+52 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+The LWF and its member churches are also asked to support a process at the national,
+regional and international levels of protecting human rights of Indigenous peoples,
+including land rights.
+LM generálčoahkkin Stuttgartas jagis 2010 doalahii dan geatnegasvuođa mii čuovui
+mearrádusaid maid Winnipeg 2003 generálčoahkkin lei mearridan álgoálbmogiid ektui.
+GM čoahkkimis Porto Alegres jagis 2006 mearridii generálčoahkkin čuovvovaš resolušuvnna
+maid GM Policy Reference Committee (PRC) evttohii:
+The PRC affirmed the recent actions of the Central Committee on human rights,
+Indigenous Peoples and language loss.
+The Assembly recommends to strengthen the
+participation and visibility of Indigenous Peoples within the WCC.
+The Assembly
+considers this an essential step for deepening the relationships among WCC member
+churches.
+The Assembly in particular urges the WCC to address the main areas which are
+problematic for Indigenous churches in its policy directions.
+The Assembly considers
+strengthening relationships with Indigenous Peoples an opportunity for the fellowship to
+gain new insights on the importance of place, land, language and theology of creation, as
+well as creative perspectives on grace and transformation.
+4.3 Norgga láhka ja álbmotriekti
+Daid maŋemus logijagiid leat sámiid riektevuođu sakka nannen našovnnalaš lágaid ja
+riikkaidgaskasaš álbmotrievtti bokte.
+Girku bealis berre dan rievttálaš bealis ipmirdit girku
+oskku- ja árvovuođu konkretiseremin.
+Vuolábealde namuhit našovnnalaš lágaid ja
+álbmotrievttálaš mearrádusaid mat geatnegahttet Norgga girku barggu sámi girkoeallimiin ja
+4.3.1 Našovnnalaš lágat
+Vuođđolága § 110a cealká ahte "Stáhtas eiseváldin lea geatnegasvuohta láhčit dilálašvuođaid
+nu ahte sámi álbmot sáhttá sihkkarastit ja ovdánahttit gielas, kultuvrras ja servodateallimis."
+Mearrádus geatnegahttá norgga eiseválddiid rievttálaččat, politihkalaččat ja morálalaččat
+láhčit diliid nu ahte sámit ožžot ieža vejolašvuođa sihkkarastit ja váikkuhit sámi servodaga
+ovdáneami.
+Dan mearrádusas lea čiekŋalis guoskivašvuohta Norgga girkui stáhtagirkun, ja dat
+joatká bissut ain nu maŋŋil stáhta ja girku oktavuođaid rievdama (gč 5.16 čuoggá).
+Sámeláhka oainnusmahttá dan maid Vuođđolága § 110a prinsihpaid sisdoallu ásaha.
+lea Sámedikki, sámegiela ja sámi leavgga birra.
+Sámelága giellanjuolggadusat leat erenoamáš
+deaŧalaččat Norgga girkui.
+§ 1-5 cealká ahte sámegiella ja dárogiella lea ovttaárvosaš gielat, ja
+ahte dat galget leat dásseárvosaččat lága 3. kapihttala njuolggadusaid mielde.
+3. kapihtal addá
+gielalaš vuoigatvuođaid iešguđetge almmolaš ásahusaid oktavuođa váldimiin, daid gaskkas
+maid Norgga girkuin.
+Sámeláhka adnojuvvo unnimusmeariláhkan, ja giellanjuolggadusat
+unnimusmearigáibádussan.
+Sámelágas lea máŋgga mearrádusas čanastat sámegiela hálddašanguvlui mas dál leat dát
+suohkanat; Kárášjohka, Guovdageaidnu, Porsáŋgu, Unjárga ja Deatnu, Finnmárkkus;
+Gáivuotna ja Loabát Romssas, Divttasvuotna Nordlánddas ja Snoase Davvi-Trøndelágas.
+Njuolggadusat fátmmastit sihke lullisámegiela, julevsámegiela ja davvisámegiela.
+Norgga
+girkus leat dál 10 searvegotti ja 3 bismagotti maidda dát láhka guoská njuolgut.
+Hálddašanguovllu leat viiddidan golmmain suohkaniin dan rájes go mearridedje
+giellanjuolggadusaid, ja jáhkkimis váldojit dasa mielde vel muhtin suohkanat.
+Sámelága giellanjuolggadusaid mielde čuvvot dihto oppalaš geatnegasvuođat buot
+hálddašanguovllu almmolaš ásahusaide dasa mii guoská vuoigatvuhtii oažžut vástádusa
+sámegillii hálddahusain báikkálaččat ja guovllus.
+Golmma davimus bismagottiid guovllu
+dásis galgá olmmoš gii lea váldán čálalaččat oktavuođa, oažžut čálalaš vástádusa sámegillii,
+muhto hálddašanguovllu báikkálaš dásis gal galget olbmot geat leat njálmmálaččat ja
+čálalaččat váldán oktavuođa, oažžut vástádusa sámegillii njálmmálaččat ja čálalaččat (§ 3-3).
+Dihto lágat, dieđáhusat ja skovit galget dasalassin gávdnot sámegillii lagat mearrádusaid
+Sámelágas leat sierra njuolggadusat sámegiela geavaheapmái riekteásahusain (§ 3-4),
+dearvvašvuođa- ja sosiálasuorggis (§ 3-5) ja vuođđoskuvllas ja joatkkaoahpahusas (§ 3-8), ja
+das lea maid sierra mearrádus vuoigatvuođa birra oažžut oktagaslaš girkobálvalusaid Norgga
+girku searvegottiin hálddašanguovllus (§ 3-6).
+Lága ovdabargguid mielde addá dat
+vuoigatvuođa oažžut girkolaš bálvalusaid sámegillii indiviida dásis dušše eaŋkilbálvalusaid
+oktavuođas (sieluovddasmoraš, gásta, eahkedismállásat, vihaheapmi) dalle go girkolanjas eai
+leat searvegotti oktasašmeanut.
+Mearrádus oahppovirgelobi birra (§ 3-7) guoská maid Norgga girkui.
+Das cealká láhka ahte
+bargiin hálddašanguovllu báikkálaš dahje guovllu almmolaš ásahusain lea vuoigatvuohta
+oažžut bálkáhuvvon virgelobi háhkat alcceseaset sámegielmáhtu go ásahus dárbbaša dakkár
+máhtu.
+Dat konkrehta geatnegasvuođat mat čuvvot sámelága giellanjuolggadusaid Norgga girku
+sierranas doaibmasurggiin, čájehuvvojit sierra mildosis (mielddus 1).
+Láhka olmmošvuoigatvuođaid birra addá ON konvenšuvdnii siviila ja politihkalaš
+vuoigatvuođaid birra ja ON mánáidkonvenšuvdnii seamma stáhtusa go norgga lágain lea
+(eanet daid birra čuoggás 4.4.2).
+Dain lea mearkkašupmi Norgga girku bargguiguin sámi
+girkoeallimiin ja álgoálbmotgažaldagaiguin.
+Girkolágas leat mearrádusat mat sierraládje gusket sámi girkoeallimii.
+Láhka cealká ahte
+"Kirkemøtet skal verne og fremme samisk kirkeliv" (§24), og at det skal være en samisk
+representant i hver av de tre nordligste bispedømmerådene (§ 23).
+Gonagaslaš resolušuvdna guovvamánu 24. beaivvi 1848
+Gonagaslaš guovvamánu 24. beaivvi 1848 resolušuvdna oktan maŋŋil mearriduvvon
+rievdadusaiguin geatnegahttá báhpaid oahppat sámegiela sierra mearriduvvon
+báhppasuohkaniin.
+Dasa gullevaš reive departemeanttas Davvi-Hålogalándda bismii,
+beaiváduvvon čakčamánu 16. b.
+1872, addá eanet mearrádusaid sámegiela geavaheapmái
+ipmilbálvalusain ja girkolaš meanuin dain báhppasuohkaniin.
+Maŋŋil maŋemus rievdadeami
+gáržžiduvvui mearrádusaid doaibmaguovlu guoskat dáidda báhppasuohkaniidda:
+Guovdageaidnu, Kárášjohka, Porsáŋgu, Davvesiida, Deatnu ja Unjárga.
+54 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Gonagaslaš guovvamánu 24. beaivvi 1848 resolušuvdna ii leat heaittihuvvon, ja dat geavat
+maid dan mearrádusa bokte leat ásahan lea oassi Norgga girku geatnegasvuođas dasa mii
+guoská sámegiela fuolaheapmái.
+Departemeanta orro eaktudeamin ahte dan geavada maid
+daid mearrádusaid bokte leat ásahan, galgá joatkit viidáseappot.
+Ja go
+bargoaddiovddasvástádusa dál leat sirdán bismagodderáđiide, de lea departemeanta
+signaliseren ahte ovddasvástádus fievrredit dan viidáseappot gullá dál Norgga girku iežas
+orgánaide.
+4.3.2 Álbmotrievttálaš mearrádusat
+Álgoálbmotriekti lea kollektiivvalaš olmmošvuoigatvuođaid birra, ja čuovvu álbmotrievttálaš
+mearrádusaid mat leat erenoamáš guoskivaččat Norgga girku bargguin sámi girkoeallima ja
+álgoálbmotgažaldagaid oktavuođas.
+Mánáidkonvenšuvnnas, maid olmmošvuoigatvuohtalága bokte leat ovttastahttán Norgga
+láhkii, lea sámiide mearkkašupmi dasgo dat dadjá ahte mánáin geat gullet unnitlohkui dahje
+álgoálbmogiidda ii galgga biehttalit rievtti beassat searválaga eará mieldelahtuiguin iežas
+joavkkus "eallit iežaset kultuvrra mielde, dovddastit iežaset oskkoldaga ja eallit dan mielde,
+dahje atnit iežaset giela" (artihkkal 30).
+ON konvenšuvdna siviila ja politihkalaš vuoigatvuođaid birra (SP) dadjá ahte stáhtain gos leat
+čearddalaš, oskkoldat dahje politihkalaš unnitlogut, ii galgga sis geat gullet dakkár
+joavkkuide, váldit eret vuoigatvuođa beassat iežas joavkku mieldelahtuiguin eallit iežas
+kultuvrra vieruid mielde, dahje dovddastit ja eallit iežas oskku mielde, dahje atnit iežaset giela
+(artihkkal 27).
+Álgoálbmot stáhtusa olis lea sámiid ektui dábálaš dulkot ahte mearrádus maid
+fátmmasta materiálalaš eavttuid sámiid oppalaš kultuvrabargguin, maiddái nugohčoduvvon
+sámi kultuvrra luondduvuođus.
+Stáhtaid geatnegasvuohta lea sihkkarastit unniloguid
+olggobeale billistemiid vuostá, ahte ovdamearkkadihte eará almmolaš ásahusat ja priváhta
+beroštumit eai daga dan.
+SP artihkkal 1 bokte lea buot álbmogiin iešmearridanvuoigatvuohta.
+Maŋemus jagiid leat ON-orgánat deattuhan ahte dat vuoigatvuohta maid gullá
+álgoálbmogiidda.
+SP lea olmmošvuoigatvuođalága bokte ovttastahttojuvvon norgga láhkii ja
+vuostálasvuođaid oktavuođas lea dan lága mielde konvenšuvnnas eanet deaddu go eará
+norgga láhkamearrádusain.
+ILO-konvenšuvdna nr 169 álgoálbmogiid ja čearddalaš álbmogiid hárrái iešmearrideaddji
+riikkain ásaha unnimusmeari dásiid álgoálbmogiid vuoigatvuođaid suodjalusas ja Norga lea
+dan dohkkehan (1989).
+Konvenšuvnna váldojurdda lea álgoálbmogiid riekti gáhttet ja
+ovdánahttit viidáseappot iežas kultuvrra, ja eiseválddiid geatnegasvuohta lea mearridit
+doaibmabijuid doarjjan dan bargui.
+Konvenšuvnnas leat mearrádusat álgoálbmogiid rievtti
+birra beassat mearridit iežaset ekonomalaš, sosiála ja kultuvrralaš ovdáneami, oahppat iežaset
+giela geavahit ja ásahit alcceseaset ásahusaid maid bokte sáhttet ovddastit iežaset eiseválddiid
+ektui.
+Konvenšuvdna dohkkeha álgoálbmogiid háliidusa ásahit ja viidáseappot ovdánahttit
+iežaset identitehta, giela ja oskkoldaga, daid stáhtaid rámmaid siskkobealde gos orrot.
+Konvenšuvnnas leat maid mearrádusat eananvuoigatvuođaid, barggahusa ja bargoeallima,
+oahpahusa, oajuid ja dearvvašvuođa birra.
+ON-julggaštus álgoálbmotvuoigatvuođaid birra maid ON generálčoahkkin mearridii jagis
+2007, mearrida álgoálbmotvuoigatvuođaid universiella unnimusmeari dásiid.
+Álgoálbmogiid
+iešmearridanvuoigatvuohta lea guovddážis, ja julggaštusa sisdoalus leat mearrádusat mat
+gusket eatnamiidda, čáziide ja resurssaide, kultuvrii, oskkoldahkii, oahpahussii,
+dearvvašvuhtii, iežaset ásahusaide jnv.
+Prinsihpalaččat eai ásahuvvo ođđa vuoigatvuođat
+ovddeš ON-konvenšuvnnaid ektui, muhto julggaštus dadjá čielgasit movt dakkár
+vuoigatvuođaid galgá čađahit álgoálbmogiid ektui ja vuhtiiváldit sin sierranas dili.
+Álgoálbmotjulggaštus ovddasta dáinna dan maŋemus álbmotrievttálaš ovdáneami
+álgoálbmogiid vuoigatvuođaid suodjaleamis, ja lea riikkaidgaskasaš álgoálbmotrievtti
+eanemus čohkkejeaddji ovdanbuktin.
+Julggaštus dadjá earret eará:
+Indigenous peoples and individuals are free and equal to all other peoples and individuals
+and have the right to be free from any kind of discrimination, in exercise of their rights, in
+particular that based on their indigenous origin.
+(2. artihkkal)
+ON álgoálbmotjulggaštusas ii leat juridihkalaš čadni fápmu, muhto geatnegahttá stáhtaid
+politihkalaččat ja morálalaččat.
+4.4 Ráđđehusa sámepolitihka čanastagat
+St.d.dieđ.
+nr 28 (2007-2008) Sámepolitihkka, oaččui nanu doarjaga Stuoradikkis, ja ráđđehus
+attii oppalaš čanastemiid buot almmolaš ásahusaide fuolahit sámegiela ja kultuvrra, ja eanet
+sierra čanastagaid iešguđetge servodatsurggiide.
+Stuoradiggedieđáhusas lea sierra kapihtal
+sámi kultuvrra birra Norgga girkus.
+Das čujuhit Norgga girku sierranas ovddasvástádussii
+sámi girkoeallima ovddas, ja ahte "et overordnet hensyn i varetakelsen av samisk kirkeliv i
+Den norske kirke er at det må utvikles i pakt med samisk selvforståelse og samiske
+tradisjoner" (s 178).
+Stuoradiggedieđáhus bidjá vuođđun dan ahte sámiid riekti ovdánahttit iežaset giela, iežaset
+kultuvrra ja iežaset servodateallima ii leat priváhta ášši, dannego dat gullá almmolašvuhtii (s.
+Det hviler [...] et stort ansvar på offentlige virksomheter på alle nivåer når det gjelder å
+ivareta samiske hensyn i sin virksomhet.
+Det innebærer at det må tas hensyn til
+samiskspråklige brukere av tjenestene, og det innebærer at virksomheten må ha
+tilstrekkelig samisk kulturkompetanse til å vite hvordan eget tjenestetilbud skal innrettes
+for å ivareta samiske brukere av ulike tjenester og tilbud på en god og likeverdig måte.
+Alle offentlige organ har ansvar for å ivareta samepolitiske hensyn i utøvelsen av sin
+virksomhet.
+Omfanget av dette ansvaret vil variere fra virksomhet til virksomhet, men alle
+må ha et bevisst forhold til at disse hensyn skal ivaretas.
+Det krever systematisk og
+planmessig tilnærming som må bygge på et kunnskapsgrunnlag om samiske forhold av
+betydning for egen virksomhet (s 70).
+Ráđđehusa Stuoradiggedieđáhusa čanastagat vástidit Norgga girku iežas áigumušaide dán
+suorggis.
+Sámi girkoeallima strategalaš plána sáhttá danne ipmirdit Norgga girku bargun
+čuovvolit daid čanastagaid stuoradiggedieđáhusas.
+Ráđđehus čuovvolii stuoradiggedieđáhusa ja ovddidii jagis 2009 Sámegielaid doaibmaplána.
+Dat čájeha ahte ráđđehusa váldovuoruhansuorgi lea guhkesáigásaš bargu sihkkarastit ealli
+sámegielaid (lullisámegiella, julevsámegiella ja davvisámegiella).
+Doaibmaplána
+56 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+váldosurggiid leat čatnan čuovvovaš čoavddasániide: (1) "Oahppat": ulbmillaš
+sámegielaoahpahus, "Geavahit": eanedit sámegiela geavaheami nu olu almmolaš arenain go
+vejolaš, ja (3) "Oaidnit": Oainnusmahttit sámegiela geavaheami almmolaččat báikkiin.
+girkoeallima strategalaš plána sáhttá relateret buot golbma váldosurggiide Sámegielaid
+doaibmaplánas.
+4.5 Fátmmasteapmi unnitlogupolitihkalaš vuođđoprinsihppan
+Dát plána bidjá fátmmasteami vuođđun unnitlogupolitihkalaš prinsihppan Norgga girku sámi
+girkoeallima bargguin.
+Segregeren ja integreren leat historjjálaččat leamaš guokte unnitlogupolitihkalaš
+váldolahkoneami.
+Segregeren mearkkaša ahte unnitlogu galgá sirret ja doalahit dan eret
+eanetloguservodagas, ja integreren fas nuppeguvlui, namalassii ahte geahččalit unnitlogu
+searvvahit eanetloguservodahkii.
+Vaikko segregeren ja integreren ovddastitge áibbas
+guovttelágan unnitlogupolitihkalaš strategiijaid, de lea dain oktasaš ideologalaš vuolggasadji.
+Goappešat lahkonemiid servodatnorbma lea homogenitehta dahje ovttaláhkásašvuohta, ja
+seamma unnán gierdilvuohta earáláganvuhtii ja girjáivuhtii.
+Segregeren dáhpáhuvvá go
+muhtimat orrot spiehkasteamin ovttaláhkásašvuođa norpmas, ja geaid danne geahččalit sirret
+eret servodagas.
+Integreren dáhpáhuvvá go muhtimat orrot spiehkasteamin das mii lea
+servodatnorbma.
+Das galgá dattege"apmasiid" assimileret eanetloguservodahkii, ja dahkat sin
+eanetlogu lágážin.
+Dáruiduhttinpolitihkka lei nappo integrerenpolitihka lágaš.
+Goalmmát vejolašvuohta, mii vuhtiiváldá álgoálbmotrievttálaš jurddašeami, lea inkluderen
+dahje fátmmasteapmi.
+Fátmmasteami vuolggasadji lea áibbas nuppelágan go dat mii
+segregeremis ja integreremis lea, dannego dat mieđiha ahte girjáivuohta gávdno, ja eaktuda
+earaláganvuođa dahje girjáivuođa servodatnorbman.
+Dat diktá nappo olbmuid oasálastit
+servodaga oktasaš eallimis almmá sihtamis sin čiehkat iežaset iešlági ja earáláganvuođa.
+Norgga girkui lea dat diehttelaš vuolggasadji ahte Norgga stáhta lea vuođđuduvvon guovtti
+álbmoga eatnamiidda, sápmelaččaid ja dáččaid, ja sámit leat Norgga álgoálbmot.
+Danne
+eaktuda Sámi girkoeallima strategalaš plána ahte fátmmasteapmi lea vuođđoprinsihppa
+sámiid oasálastimis Norgga girkus.
+Sámiide lea, sámiid álgoálbmot stáhusa olis, riekti čáhkket
+saji ja duohta vejolašvuođa oasálastit Norgga girkus iežaset iešlágiin.
+Sámi girkoeallima ii
+galgga segregeret Norgga girkus, ja gáržžidit dan muhtin sámi-girkolaš enklavan girkus.
+girkoeallima ii galgga integreret ge, ja hábmet ja dahkat dan eanetlogugirku "váldonorbman".
+Sámi girkoeallima galgá baicce fátmmastit, čáhkkehit dasa saji oasálastit iežas
+earáláganvuođain dárbbašlaš ja ovttaárvosaš oassin Norgga girkus.
+Dan maŋemusa ii galgga ipmirdit dan beale ákkastallamin ahte Norgga girkus ii leat maid
+dárbu ásahit sierra sámi arenaid.
+Jus unnitlohkui galgá sihkkarastit duohta oasálastima, de lea
+maid muhtomin dárbu ásahit iežas arenaid.
+Dakkár arenaid ulbmil ii dattege leat ovddidit
+segregerema, muhto fátmmasteami, namalassii duohta oasálastima girkus iežas iešlágiin.
+4.6 Soabahus vuođđogeahččanguovlun
+GČ áššis 13/97 ásahii Girkočoahkkin soabadangeahččanguovllu Norgga girku barggus sámi
+girkoeallimiin ja sámi álbmogiin.
+Dat ahte girku lei leamaš mielde dáruiduhttinpolitihkas ja
+dáhttu álggahit ođđa boahtteáiggi lei guovddážis Girkočoahkkima mearrádusas:
+"Girkočoahkkin dovddasta ahte eiseválddiid dáruiduhttinpolitihkka ja Norgga girku rolla dan
+oktavuođas lea mielddisbuktán badjelduolbmama sámi álbmoga vuostá.
+Girkočoahkkin áigu
+bargat dan ovdii ahte dat boasttuvuohta ii galgga šat jotkkojuvvot." Girkočoahkkin lea dan
+rájes deattuhan soabahangeahččanguovllu olu áššiin mat gusket sámiide, earret eará
+finnmárkkulága meannudeamis (GČ ášši 11/03).
+Norgga girku ságastallan- ja soabadanbargguid ii galgga unnidit dušše eaŋkildoaibmabijuide,
+muhto daid galgá geahččat ollislaš geahččanguovllu mas ságastallan- ja soabadeapmi
+relaterejuvvo buot beliide Norgga girku bargguin sámiide guoskivaš áššiin.
+Dallego GČ áššis
+7/06 bivddii ráhkadit plána ovddidit sámi girkoeallima, de bijai komitea dákkár jurddašeami
+vuođđun:
+Komitea deattuha ahte vuoiggalašvuođa- ja soabadanbarggut girkus gáibidit dáhtu
+vuoruhit resurssaid, dárbbu mielde velá guhkitáigge ge.
+Girku ferte vuoruhit sámi
+girkoeallima vai boasttuvuohta sámiálbmoga vuostá ii jotkojuvvo.
+Dat lea maid girku
+ollisvuhtii buoremus.
+Sámi girkoeallima strategiijaplána bidjá danne vuođđun struktuvrralaš geahččanguovllu
+girku ságastallan- ja soabadanbargui ja deháleamos das galgá leat ráhkadit rámmaid,
+oktavuođaid ja struktuvrraid mat doibmet soabadussan ja ovddidit ovttaárvosaš oasálastima.
+Dáruiduhttin lea struktuvrralaččat dahkan sámi álbmoga oaidnemeahttumin ja dat eallá
+viidáseappot jus dan ii dihtomielalaččat rievdat.
+Dat lea hástalus mii eaktuda historjjálaš
+diđolažžan dahkama buot beliin, ja čielga dáhtu ásahit ođđa struktuvrraid maid bokte lea
+vejolaš dahket ođđa boahtteáiggi.
+Norgga girku lea lávken dehálaš lávkkiid dan guvlui, ja dan
+mannolat jotkojuvvo vuordimis viidáseappot.
+Sámi girkoeallima strategalaš plána eaktuda soabadandimenšuvnna rastideaddji
+oassegeahččanguovlun dan doaibmabijuid govdodagas maid dán plánas evttohit.
+Unnit
+soabadan- ja ságastallanprošeavttaid meannudit sierra kapihttalis (5.10).
+4.7 Teologalaš geahččanguovllut
+Norgga girku evangelialaš lutherlaš oahppa lea diehttelas vuolggasadji ja eaktu sámi
+girkoeallima bargguin Norgga girkus.
+Vuolábealde leat hábmen muhtin teologalaš
+geahččanguovlluid mat jáhkkimis leat áššáiguoskivaččat Norgga girku bargguin sámi
+Plána čuoggás 3.5.1 lea juo álgu muhtin teologalaš mearrádusaide sámi girkoeallimis.
+vuolggasadji lea Sámi girkoeallima strategalaš plána vuođđu čuovvovaš sámi girkoeallima
+ekklesiologalaš mearrádussii (ekklesiologiija = girkoipmárdus):
+Norgga girku sámi girkoeallin ovdanboahtá doppe gos sámit Norgga girku rámmaid
+siskkobealde, oassin sámi álbmogis ja nanusmahttojuvvon Sánis ja sakramenttain,
+oasálastet Ipmila máilmmiviidosaš girkus iežaset vástádusain evangeliumii.
+Dat sátnádeapmi dávista Augsburgalaš dovddastussii (CA) artihkkalis VII Girku birra, mii
+dadjá ahte (1) girku lea okta ja máilmmiviidosaš, ahte (2) girku ásahuvvo evangeliuma ja
+58 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+sakramenttaid bokte, ja (3) addá saji iešguđetlágan olmmošlaš árbevieruide, dábiide ja
+meanuide.
+Seammaládje oahpahit sii ahte girku bissu álo oktan bassi girkun.
+Muhto girku lea
+bassiolbmuid searvevuohta, doppe gos evangelium oahpahuvvo buhttásit ja
+sakramenttat adnojit riekta.
+Duohta oktavuohta girkus lea go das lea ovttaoaivilvuohta
+evangeliuma oahpa ja sakramenttaid rievttuid atnima birra.
+Muhto ii buot báikkiin leat
+dárbbašlaš atnit ovttalágan olmmošlaš mearriduvvon árbevieruid dahje dábiid dahje
+meanuid.
+Bávlos cealká: "Okta osku, okta gásta, okta Ipmil ja buohkaid Áhčči jnv."
+(CA VII Girku birra)
+Maŋŋil dán sámi girkoeallima ekklesiologalaš mearrádusa, geažuhit dasto vel muhtin
+geahččanguovlluid mat vuođuštit girkoeallimis sámivuođa fuolaheami, ja
+álgoálbmotgažaldagaid, viidát ipmárdusas.
+Buot olbmot leat sivdniduvvon Ipmila govas (1 Mos 1,27).
+Sivdnádusteologalaš
+geahččanbealis vuođušta dat ahte buot olbmuin lea nohkameahttun árvu.
+Olbmuid árvvu ja
+dohkálašvuođa vásiheamit leat dattege lahka čadnojuvvon konkrehta searvevuhtii.
+Go
+olbmuide ii leat vejolaš dovdat iežaset árvvusin sin giela, kultuvrárbevieru ja čearddalaš
+searvevuođa dihte, dalle dulbmojuvvo olmmošárvu.
+Álgoálbmogat leat álo leamaš dakkár
+dilis.
+Dat sáhka ahte olmmoš lea Ipmila govas sivdniduvvon, galggašii danne fuolahit dan
+dárbbu mii olbmuin lea adnojuvvot árvvusin iežas giela, iežas kultuvrra ja iežas historjjá
+rámma siskkobealde.
+Inkarnašuvdna, dat ahte Ipmil šattai olmmožin (oažžin/biergun, lat inkarnatio) ja ássagođii
+min luhtte (Joh 1,14), duođašta sivdnádusa vuđolaš árbbi.
+Ahte Ipmil šaddá olmmožin, čájeha
+oktanaga sivdnádusa bestojumi dárbbu, ja dan návcca ahte sáhttit Ipmila lagasvuođain
+devdojuvvot.
+Inkarnašuvdna dahká dáinna šaldi vuosttaš ja nuppi oskkuartihkkala gaskii.
+Inkarnašuvdna čájeha midjiide ahte Ipmil ii deaivvat minguin min duohtavuođa olggobealde,
+muhto "ássagoahtá" das.
+'Báikkálaš heivehus', dat ahte kristtalašvuohta gávdná
+iešguđetl��gan kultuvrralaš ovdanbuktimiid báikkis báikái, kultuvrras kultuvrii, lea danne
+lunddolaš inkarnašuvdnaoskku mielde.
+Mišuvdnagohččosa sátnádeapmi"Vulget dan dihtii ja dahket buot álbmogiid máhttájeaddjin"
+(Matt 28, 19) muitala ahte evangelium lea addojuvvon buot álbmogiidda, ja ahte buot
+álbmogiin lea dan dihte vuoigatlaš sadji girkus.
+Ođđa testamenttas lea eatnigielas ja gielalaš
+eatnatvuođas mávssolaš árvu ja dat čatná dan Bassi Vuigŋii ja girku identitehtii, gč.
+lohkosa
+hellodatoavddu birra (Apd 2).
+Hellodatoavddu teavsttas báhcá dávjá dajakeahttá dat oassi mii
+čájeha ahte gielalaš eatnatvuohta lea álggu rájes juo leamaš oassi girku identitehtas.
+Teaksta hellodatoavddu birra lea "vuostemuitalus" Babela moivvi tekstii (1 Mos 11).
+geahččá Babela moivvi hellodatoavddu ektui, de ii leat hellodatoavddu boađus dat ahte
+olbmot fas ipmirdišgohtet dan seamma giela.
+Lea baicce nuppeládje: "buot álbmogat"
+ovddošit go dál besse gullat Ipmila stuora daguid birra iežaset gillii.
+Hellodatoavdu duođašta
+danne ahte Vuoiŋŋa eatnigiela nannen lea vuđolaš.
+Biibbala maŋemus girjjis, Johanasa almmustusas, gullet gielat almmálaš máidnunlávlumii
+Ipmila truvnno ovddas.
+Dat muitala joavkku birra maid ii oktage sáhttán lohkat, buot
+álbmogiin ja čearddain, sogain ja gielain (Alm 7,9).
+Nappo muitala Biibbal ahte buot gielat ja
+álbmogat gullet dan almmálaš liturgiijai.
+Lea maid áššáiguoskivaš namuhit ahte Biibbala, sálmmaid ja liturgiijaid jorgaleapmi álbmoga
+iežas gillii lea mávssolaš lutherlaš árbi.
+Ođđa testamenttas gullat daid kultuvrralaš válljejumiid birra mat čuožžiledje go girku
+rievddai juvddálaš lihkadusas ja maiddái fátmmastii olbmuid geain lei eará čearddalaš,
+kultuvrralaš ja oskkoldat duogáš (gč.
+omd.
+Dat leat sullii seammalágan áššit go dat
+maid mišuvdna lea daid maŋemus čuđiid jagiid dahkan go leat evangeliuma ovdanbuktán
+dego dakkárin maid sáhttá oamastit dušše oarjemáilmmi kultuvraovdanbuktimiid ja árvvuid
+bokte.
+Guovddáš gažaldat álgogirku kultuvračuolbmačilgehusain lei ahte galge go sii geat eai lean
+juvddálaččat čuovvut juvddálaš lága ja geavada jus galge eallit kristtalažžan,
+ovdamearkkadihte birračuhppojuvvot ja čuovvut juvddálaš buhtisvuođanjuolggadusaid (gč.
+Bávlosa oaidnu lei ahte báhkinat (Ođđa testameanttas sátni "báhkin"
+mearkkaša olmmoš gii ii leat juvddálaš) geat ledje dahkan jorgalusa eai dárbbašan čuovvut
+daid juvddálaš vieruid dákko.
+Son vuođušta dan dainna ahte oskkus Kristusii leat mii buohkat
+Osku Kristusii addá nappo friddjavuođa eallit
+kristtalažžan iežas kultuvrras.
+Das ii leat sáhka dohkkeheamis buotlágan kultuvrralaš
+ovdanbuktimiid almmá moaittikeahttá, muhto friddjavuohta atnit buot mii su kultuvrras lea
+buorre ja árvvolaš (Fil 4,8).
+Ođđa testamentta guovddáš sáhka lea soabadus.
+Dat lea ovddemustá dan dárbbašlaš
+soabadusa birra mii lea Ipmila ja olbmuid gaskkas, ja maid Kristusa bokte lea vejolaš dahkat
+Kristusa soabahusas lea maid mearkkašupmi čearddalaš ja
+kultuvrralaš rájiid hárrái olbmuid gaskkas.
+Go Bávlos čállá "son [Kristus] dagai goappašagaid
+[báhkiniid ja juvddálaččaid] oktan ja gaikkodii vašálašvuođa muvrra mii earuhii sin" (Ef 2,
+14), de geažuha "muvra mii earuhii" jáhkkimis dan muvrra birra mii lei Jerusalema tempela
+ovdašilju ja Bassivuođa gaskkas.
+Dat muvra earuhii báhkiniid ja juvddálaččaid.
+Ledje dušše
+juvddálaš olmmáiolbmot geat besse mannat dan sisa mii lei Bassi.
+Bálvos orro oaivvildeamin
+ahte dat muvra lea govastat olbmuidgaskasaš "vašis".
+Dat muvra gaikkoduvvo dál vuoiŋŋalaš
+ipmárdusas dan ođđa vuoiŋŋalaš tempelis (Ef 2,21 ja čuovvovaš) mii Kristusis huksejuvvo:
+"Ovtta rupmašis son soabahii dan guoktá Ipmiliin go son jámii ruossa alde ja nu gottii
+vašálašvuođa (Ef 2,16).
+Soabahus maid Jesus buktá, dovddiidahttá maid boasttuvuođaid mat leat dahkkojuvvon, ja
+dáhtu ohcat olbmuidgaskasaš soabahusa ja vuoiggálašvuođa ođđa daguid bokte (Luk 19,8-9).
+Soabadusmannolat girku ja sámiid gaskkas maid leat 4.6 čuoggás namuhan, sáhttá ipmirdit
+dakkár olbmuidgaskasaš soabahusdahkun.
+Rávkojupmi atnit rievtti ja vuoiggálašvuođa olbmuidgaskasaččat lea mávssolaš biibballaš
+jurdda.
+Dan geahččanguovllu oaidnit čielgasit boarestestamenttalaš profehtaid árbevierus (gč.
+Jes 58,6-8; Am 5,12), ja dat joatká evangeliuma duođaštusain Jesusa birra (Luk 1,47-55; 4,18-
+Biibbal govvida Ipmila dakkárin gii atná liige ovddasmorraša sordojuvvon olbmuin ja sis
+geat leat rašit servodagas.
+Dat boktá girku bargat sosiálalaš gažaldagaiguin.
+Biibbal muitala ahte olmmoš lea eatnama muolddas hábmejuvvon nugo buot eará sivdnádusat
+ge (1 Mos 2,7.19), ja ahte Ipmil lea dahkan lihtu buot dainna maid lea sivdnidan (1 Mos 9,9-
+Biibbalis lea buot sivdnádus Ipmila hálddus, dat mii gullá sivdnideapmái ja bestojupmái.
+Kristusa soabahus fátmmasta buot sivdnádusa (Kol 1,20.23), buot sivdnádus áibbaša
+60 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+lonástusa beaivái (Rom 8,19-22), ja juohke sivdnádus lea searvan dan kosmalaš
+máidnunlávlumii Lábbái (Alm 5,13).
+Dakkár motiivvat dávistit álgoálbmogiid vuoiŋŋalaš
+árbevieruide, maiddái sámi kristtalašvuođa árbevieruide.
+DOAIBMAOASSI
+Báikkálaš girku vuolggasadjin
+Sámi girkoeallima oaidnit vuosttažettiin báikkálaččat.
+Bajábealde leat čujuhan "oasálastiide"
+geat leat eanemus guovddážis sámi girkoeallima báikkálaš dásis (gč.
+Sámi girkoeallin lea maid áigeguovdilis hástalus searvegottiide miehtá sámi ássanguovllu mii
+fátmmasta olu eanet searvegottiid Norgga girkus.
+Sámi girkoeallin lea prinsihpalaččat maid
+juohke sajis Norgga girkus gos sámit oasálastet girkoeallimis.
+Báikkálaš girkus leage danne
+stuora ovddasvástádus fátmmastit sámi girkoeallima.
+Dárbu sámi girkostatistihkkii
+Dán rádjái eai leat vel ráhkadan statistihka sámi girkoeallimis.
+Sámi girkoráđđi ja Girkoráđđi
+leat hálddahuslaččat geahččalan ovddidit sámi gažaldagaid girkolaš jahkestatistihka skovvái,
+muhto dainna eai leat lihkostuvvan.
+Departemeantta 2011juolludanreivves bismagodderáđiide
+leat bivdán bismagodderáđiid Davvi-Hålogalánddas, Lulli-Hålogalánddas ja Nidarosas čállit
+sierra sámi girkoeallima birra iežaset jahkeraporttain, ja lasihit dasa áššáiguoskevaš
+statistihka.
+Sámi girkoráđđi lea ášši birra ovddidan jearaldaga stiftadirektevrraide
+namuhuvvon bismagottiin, vai lea vejolaš ovttastuhttit statistihka bismagottiid rájiid rastá, dan
+ollislaš dárbbus mii Norgga girkus lea sámi girkoeallima stivrendieđuide.
+Dieđuidindikáhtoraid mearridedje 2010 loahpageahčen, ja dieđuid čohkken álgá
+ođđajagimánu 1. beaivvi 2011.
+ Norgga girkui lea dehálaš oažžut stivrendieđuid go galgá bargat sámi girkoeallimiin,
+ja dat eaktuda čuovvolit barggu ráhkadit relevánta statistihka Norgga girku sámi
+Soames geahččanguovllut sámi báikkálaš girkoeallimis
+Báikkálaččat eallá sámi girkoeallin máŋgga sajis ain dan dilis ahte leago dat dohkkehuvvon
+vai ii, oidnoma ja oaidnemeahttunvuođa gaskkas.
+Girkolanjas leat dievva govastagat, ja dat
+mii dan lanjas oainnusmahttojuvvo addá árvvu báikkálaš servodahkii.
+Dan dihte lea báikkálaš
+girkus ovddasvástádus das guđeládje dat latnja hálddašuvvo.
+Báikkálaš girkus lea buorit
+vejolašvuođat dohkkehit sámi gullevašvuođa, muhto maiddái seamma vejolašvuođat dan
+dahkat oaidnemeahttumin ja doalahit dan olggobealde.
+Sámi eanetloguguovlluid searvegottiin Sis-Finnmárkkus lea sámegiella, sámi gáktevierru ja
+sámi sálbmalávlun árbevierru.
+Danne lea báikkálaš girku oallugiidda diehttelas sámi arena.
+Báikkálaš girku lea sin "iežaset girku" ja searvegoddi lea "sámi searvegoddi".
+Dat mearkkaša
+maid ahte olbmuin leat vuordámušat sámivuođa fuolaheamis girkolanjas.
+Sámi unnitloguguovlluin (davvin lulás) lea dat dovdu dávjá hui earálágan.
+Sii leat dovdan
+girku dáru arenan, maid báikkálaš servodaga dáru eanetlohku lea mearridan ja maid dáru
+eiseválddit hálddašit.
+Dat lea dávjá dahkan sámi oaidnemeahttunvuođa girkus.
+Dáruiduhttima
+stigmatiserema dihte leat dasalassin máŋga buolvva sámit "válljen" doalahit iežaset
+oaidnemeahttumin dakkár guovlluin vai birgejit.
+Maŋemus logi jagi sámi kultuvrra ja identitehta ealáskahttin, ja sámivuođa morraneapmi
+dáhpáhuvvá dál guovlluin gos dat ovdal lea leamaš čihkosis.
+Dat oidno dávjá das go
+62 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+eaŋkilolbmot cogget gávtti, háliidit oahppat giela jnv.
+Eará háviid dáhpáhuvvet sámi
+identifikašuvdna- ja identitehtamannolagat almmá dakkár oinnolaš vugiiguin, nugo
+ovdamearkkadihte gáktegeavaheapmi.
+Danne ferte leat várrogas konkluderet ahte báikkálaš
+álbmogis ii leat sámi gullevašvuohta vaikko dat ii leatge nu oidnosis.
+Muhtin guovlluin sáhttet
+ovdamearkkadihte leastadiánalaš čoakkalmasat leat sámi gullevašvuođa arenat.
+Girku lea almmolaš arena gos sáhttá sámi gullevašvuođa atnit árvvus ja dan oainnusmahttit.
+Oallut nuoraide lea ovdamearkkadihte konfirmašuvdna dehálaš vuogasvuohta čájehit iežas
+sámi identitehta.
+Eará vejolašvuođat gos sáhttá olbmuid sámi gullevašvuođa fátmmastit ja
+mas sáhttá leat stuora mearkkašupmi, lea gástta, vihaheami, hávdádeami dahje Sámi
+álbmotbeaivvi oktavuođas.
+Oallugat leat juste dakkár oktavuođain vuosttaš geardde coggan
+gávtti.
+Eará dehálaš arenat gos báikkálaš girku sáhttá fátmmastit sámivuođa lea
+oskkuoahpahusas, skuvlaipmilbálvalusain, ruovttuin galledeamis, eahkedaččain ja
+rohkosboddufálaldagain boarrásiidsiiddain.
+Sámi girkoeallima fátmmasteapmi lea relevánta
+buot dáin oktavuođain sihke giela, musihkkaovdanbuktima, kultuvrralaš govastagaid ja
+báikkálaččat heivehuvvon árbevieruid bokte.
+Báikkálaš girku dárbbaša dahkat diđolažžan dan movt dainna galgá dahkat.
+Doaibmá go
+girkolatnja ja dat iešguđet doaibmasuorggit (ipmilbálvaluseallin, oskkuoahpahus, diakoniija ja
+girkomusihkka) arenan oainnusmahttit sámivuođa báikkálaš servodagas, vai dahket go dat
+dan oaidnemeahttumin?
+Sámi guovlluin, ja Norgga girkus oppalaččat, ferte leat mihttu
+oainnusmahttit sámivuođa lunddolaččat báikkálaš girkoeallimis, ja ásahit oadjebas saji sámi
+oasálastimii girkus sámi iešlági mielde.
+ Searvegodderáđđi ja girkolaš bargit bivdojuvvojit váldit sierra ovddasvástádusa
+fátmmastit sámi girkoeallima ipmilbálvaluseallimis ja eará girkolaš doaimmain daid
+čanastagaiguin maid plána addá girku iešguđetge doaibmasurggiin.
+Sámegiela- ja kultuvragelbbolašvuođa dárbbut
+Okta hástaleaddji bealli sámi girkoeallima bargguin Norgga girkus lea man doarvái
+lihkostuvvá sihkkarastit sámi giella- ja kultuvragelbbolašvuođa girkolaš bargiid gaskkas.
+Dás
+lea áššáiguoskivaš čujuhit St.dieđ.nr 28 (2007-2008 Sámepolitihkka: "I tillegg til kirkefaglig
+kompetanse, er behovet for kompetanse i samisk språk og kultur nødvendig for de fleste
+kirkelige stillinger i samiske områder.
+Dette gjelder alle nivåer i kirken [...].
+Lassin báikkálaš geahččanguovllu čielga dárbbuide (gč 5.1), de lea dehálaš atnit diđolažžan
+dan ahte báikkálaš bargit geain lea sámi giella- ja kultuvragelbbolašvuohta (oktan báhpaiguin)
+barget maiddái ovdánahttinbargguid našovnnalaš dásis biibbaljorgalemiin, sálbma- ja
+liturgiijabargguiguin, dahje materiála- ja fágaovdánemiin.
+Dat ii leat erenoamáš sámi
+girkoeallimis, erohus lea ahte das leat arvat unnit resursaolbmot geat sáhttet dakkár bargguid
+bargat.
+Guovddášgirkolaš ovdánahttinbarggut leat danne sorjevaččat das ahte gávdnojitgo
+báikkálaš dásis gelbbolaš bargit.
+Danne ferte girku sámegiela- ja kultuvragelbbolašvuođa
+nannema girkolaš bargiid gaskkas geahččat sihke báikkálaš girku ja ollisgirkolaš
+geahččanguovlluin ja bidjat buot girku dárbbuid vuođđun.
+Lea dehálaš mihttu rekrutteret eanet olbmuid geain lea giella- ja/dahje
+kultuvragelbbolašvuohta girkolaš oahpahussii ja bálvalussii.
+Dan barggu ferte dahkat
+guhkitáiggi rekrutterengeahččanguovllus (geahča sierra oassekapihttala rekrutterema birra).
+Jus Norgga girku galgá daid lagamus logi jagiid sihkkarastit doarvái girkolaš bálvalusaid
+sámegillii, de šaddá goitge dehálaš váldit duohtan dan dárbbu mii lea ulbmillaš
+doaibmabijuide go galgá hukset giella- ja kultuvragelbbolašvuođa girkolaš bargiid gaskkas.
+ Fásta heivehuvvon oahpahusfálaldagat sámegielas ja sámi kultuvragelbbolašvuođas
+báhpaide ja eará girkolaš bargiide.
+Vurdojuvvo ahte Davvi-Hålogalándda, Lulli-
+Hålogalándda ja Nidarosa bismagodderáđit láhčet oahpahusa davvisámegillii,
+julevsámegillii ja lullisámegillii ovttas eará áigeguovdilis oahpahusásahusaiguin.
+Dakkár
+kurssat berrejit maid sisttisdoallat heivvolaš kultuvragelbbolašvuođa ja máhtu relevánta
+sámigirkolaš árbevieruin.
+Sámegiela hálddašanguovllu áiddovirgáduvvon báhpain lea
+geatnegasvuohta váldit giellakurssa muhtin áiggi maŋŋil virgádeami.
+Oktasašráđit berrejit
+láhčit dan seamma diakonaide, katekehtaide ja girkomusihkkáriidda.
+Maiddái girkolaš
+bargit olggobealde sámegiela hálddašanguovllu berrejit oažžut vejolašvuođa oasálastit
+dakkár kurssain dalle go lea vejolaš.
+Bismagottiid sámegieloahpahusa liigegolut gullet dan
+ovddasvástádussii mii našonálagirkolaš dásis lea lullisámi, julevsámi ja davvisámi gielaid
+ovddas, ja danne lea lunddolaš ohcat čovdosiid ráđđálagaid departemeanttain.
+ Ovdánahttit ja fállat álgokurssaid sámi girkoeallima birra mas čalmmustahttet guoskivaš
+osiid kultuvrras ja árbevierus.
+ Sámi girkodulkkaide berre ásahit oahpahusfálaldaga mii sáhttá rekrutteret ja nannet
+girkodulkabálvalusa sihke fágalaččat ja dan stáhtusa.
+Dan berre álggos ovdánahttit daid
+dárbbuid mielde mat leat davvisámi guovllus.
+ Girkolaš profešuvdnaoahpuin berre leat unnimusmearri sámi gielas ja kultuvramáhtus.
+ Hálddašanguovllu oskkuoahpahusbargiid, katekehtaid ja diakonaid virgáibidjamii lea
+dárbu ráhkadit dakkár plánejuvvon vuogi mii deattuha sámegiela ja kultuvrra go galgá
+vihkkedallat sámegiela- ja kultuvragelbbolašvuođa ja sierranas fágamáhtuid gaskkas, ja
+mii addá vejolašvuođaid váldit lasseoahpu maŋŋil virgádeami.
+ Lea dárbu árvvoštallat galgá go sámegielagiidda láhčit molssaeaktu oahpu katekehta-,
+diakona- ja báhppabálvalussii (gč.
+5.9 čuoggá).
+Sámegiela fuolaheapmi - mihttomearit
+Vaikko buot sámit eai humage sámegiela, de lea sámegiela fuolaheapmi dat mii guoddá sámi
+girkoeallima ja juoga maid Norgga girku áigu sakka vuoruhit.
+Dás lea sáhka golmma
+almmolaš sámi gielain - lullisámegiella, julevsámegiella ja davvisámegiella - ja dat lea
+hástaleaddji sihke gelbbolašvuođa, resurssaid ja organiserema dáfus.
+Sámelága giellanjuolggadusat geatnegahttet Norgga girku ja dat lea Norgga girku juridihkalaš
+rámma s��megiela fuolaheamis.
+Láhka lea dattege unnimusmeari láhka, ja Norgga girkus lea
+ovddasvástádus fuolahit sámegiela eanet go dan mii das boahtá ovdan.
+strategalaš plánas ii leat sámeláhka primeara vuolggasadji girku sámegiela fuolaheamis.
+lea danne vai čalmmustahttin ii gáržžiduvvo ja vai ii eastat váldimis ovddasvástádusa
+stuorámus oasis sámi álbmogis.
+Plána árvala Norgga girkui sámi giellapolitihka mas leat guokte dási:
+64 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+(1) Vuođđodássi /unnimusmeari dássi fuolahit sámegiela maid prinsihpalaččat sáhttá fuolahit
+miehtá Norgga girku ja mii galgá gustot sorjakeahttá sámelágas.
+(2) Okta dássi mii guoská
+sámelága giellanjuolggadusaid geatnegasvuođaid doahttaleapmái, ja mii erenoamážit guoská
+sámegiela hálddašanguvlui.
+1. dássi: Sámegiela fuolaheapmi našovnnalaš vuođđodásis
+Našovnnalaš unnimusmeari dási sámegiela fuolaheamis sáhttá evttohit čuovvovaš
+doaibmabijuid ektui:
+ Váldit jahkásaččat atnui sámi sálmmaid/liturgiijalađđasiid (nugo dávjá dahket eará
+gielain) oktii dahje máŋgga geardde.
+ Čalmmustahttit Sámeálbmot beaivvi (guovvamánu 6. beaivi) juogaládje ipmilbálvalusa
+oktavuođas.
+ Addit fálaldaga sámi 4-jahkásaččaid girjji juohkit.
+ Addit fálaldaga juohkit Biibbala/Ođđa testamentta/biibbalosiid sámegillii.
+ Addit fálaldaga lávlut sálmma dahje lohkat liturgiijalađđasiid sámegillii doppe gos sámi
+bearaš lea mielde gásttas, konfirmašuvnnas, vihaheamis dahje hávdádeamis.
+ Addit fálaldaga oahppat dihto sámi osiid konfirmašunáiggis.
+Dáid galgá leat vejolaš čađahit álkis doaibmabijuiguin:
+ Sámegiel sálmmat ja liturgiijaoasit leat gávdnamis sálbmagirjjiin ja liturgiijain miehtá
+Norgga girku.
+(dáhpáhuvvá Ipmilbálvalusođastusa rámmas)
+ Ásahit neahttaresurssa gos áigeguovdilis sálmmaid ja liturgiijalađđasiid sáhttá gávdnat
+teaksta- ja jietnafiilan.
+ Ásahit báikkálaš rutiinnaid jearrat leago háliidus geavahit sámegiela namuhuvvon
+oktavuođain (ahte dat ovdamearkkadihte lea mielde fásta skovis)
+ Diehtojuohkin sámi ipmilbálvalusaid, girkolaš meanuid, ja eará doaibmabijuid birra sáhttá
+viežžat jahkásaš statistihkaid bokte.
+Dat mii šaddá divraseamos go galgá dákkár vuođđodási ásahit sámegiela fuolaheapmái
+Norgga girkus, leat várra neahttaresurssat.
+Muđui gávdnojit juo buot, dahje leat bargamin
+oažžut sadjái beroškeahttá das ahte ásahuvvo go dakkár vuođđodássi vai ii.
+2. dássi: Sámegiela fuolaheapmi sámegiela hálddašanguovllus
+Sámelága giellamearrádusain leat sierra unnimusmeari njuolggadusat atnit sámegiela
+hálddahusas, ja oktagaslaš báhppalaš bálvalusaid oktavuođas.
+Mearrádusaid leat gáržžidan
+báikkálaš ja guovllulaš dássái sámegiela hálddašanguovllus.
+Dat bálvalusat mat geatnegahttet
+Norgga girku báikkálaččat ja guovllus, bidjet čanastagaid daidda bargguide maid Norgga
+girku fuolaha guovddášgirkolaš dásis, ovdamearkkadihte liturgiijaid ja sálbmagirjjiid
+Sámegiela hálddašanguovllu maŋemus viiddidemiiguin fátmmasta láhka dál
+sihke davvisámegiela, julevsámegiela ja lullisámegiela.
+Čuovvovaš váldohástalusaid sáhttá čatnat sámelága giellanjuolggadusaid doahttaleapmái:
+Dieđut lága ja daid geatnegasvuođaid birra mat dan čuvvot buot dásiin girkus.
+(gč.
+mielddus 1)
+Lága doahttaleapmi, ja rutiinnat dasa.
+Sámegielbargit geain lea gelbbolašvuohta.
+Dárbbašlaš veahkkeneavvut sámegillii.
+Mielddus 1, Sámegiella Norgga girkus: Áigeguovdilis giellamearrádusaid dulkon,
+čilge dárkilit sámelága giellanjuolggadusaid mearkkašumi Norgga girku iešguđet dásiin ja
+bargosurggiin.
+Vuolábealde čájehit guđeládje sámeláhka váikkuha Norgga girku bargguide.
+ Sámegiela hálddašanguovllus eaktudit searvegodderáđiid, oktasašráđiid ja girkolaš
+bargiid, proavvásiid, bismmaid ja bismagodderáđiid guorahallat áigeguovdilis
+giellanjuolggadusaid ja daid geavaheami, nugo daid leat čilgen mielddus 1:žis.
+Oassi sámelágas
+Báikkálaš dássi
+Guovllu dássi
+Guovddáš dássi
+Láhkaásahusaid
+jorgaleapmi.
+Dieđáhusat ja
+skovit.
+Lágat ja láhkaásahusat
+maidda oppa dahje oasis sámi
+álbmogis lea erenoamáš
+beroštupmi, galget
+jorgaluvvot sámegillii.
+Dieđáhusat almmolaš
+orgánain mat galget olles
+dahje osiide álbmogis
+hálddašanguovllus, galget
+leat sihke sámegillii ja
+Skoviid maid galgá atnit
+báikkálaš dahje guovllu
+almmolaš orgánaide
+hálddašanguovllus galget leat
+sihke sámegillii ja dárogillii.
+SR/OR fuolaha ahte
+áigeguovdilis lágat
+ja láhkaásahusat leat
+jorgaluvvon
+sámegillii.
+SR/OR ja báhpaid
+dieđáhusat olles
+dahje osiide
+álbmogis
+hálddašanguovllus
+SR/OR ja
+báhppabálvalus
+ráhkadit skoviid
+almmolaš atnui.
+BGR, bismma ja
+proavvása
+ovddasvástádus lea
+fuolahit ahte
+áigeguovdilis lágat ja
+láhkaásahusat
+jorgaluvvojit sámegillii.
+proavvása dieđáhusat
+olles/osiide álbmogis
+BGR/bisma/proav��s
+fuolahit ahte skovit leat
+olamuttus.
+SGR kárte makkár lágat
+ja láhkaásahusat
+mearrádussii gusket, ja
+ávžžuha daid jorgalit.
+OHG
+ruhtada jorgalemiid.
+Sihke GR ja SGR
+fuolahit iežaset
+dieđáhusaid mat galget
+sámi girkoeallimii
+galget jorgaluvvot
+SGR kárte girkolaš
+skoviid maid galgá
+jorgalit.
+GR ruhtada
+jorgalemiid.
+Vuoigatvuohta oažžut
+vástádusa sámegillii
+Sus gii sámegillii váldá
+oktavuođa báikkálaš
+almmolaš orgánain mii lea
+hálddašanguovllus, lea
+vuoigatvuohta oažžut
+vástádusa sámegillii.
+Dát ii
+dattetge gusto go
+njálmmálaččat váldojuvvo
+oktavuohta virgeolbmuin
+guhte lea doaibmamin eará
+sajis go orgána kantovrras.
+Sus gii čálalaččat váldá
+oktavuođa guovllu almmolaš
+orgánain mii lea hálddašan-
+guovllus, lea vuoigatvuohta
+oažžut vástádusa čálalaččat
+- Reive sámegillii
+vástiduvvo
+- Njálmmálaš
+oktavuođa váldin
+sámegillii
+kantovrras,
+- Láhčit
+vejolašvuođa
+geavahit sámegiela
+SG čoahkkimiin ja
+searvegodde-
+čoahkkimiin.
+- OR galgá
+oainnusmahttit
+dárbbu
+guovttegielalaš-
+ruđaide bušeahtta-
+ságastallamiin
+suohkaniin.
+Reive/ čálalaš oktavuođa
+váldin sámegillii
+vástiduvvo sámegillii.
+Reive/ čálalaš
+sámegillii vástiduvvo
+66 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Ovttaskas olbmui
+girkobálvalusa
+Juohkehaččas lea
+vuoigatvuohta sámegillii
+oažžut oktagaslaš
+girkobálvalusaid Norgga
+girku searvegottiin
+Fásta virgáduvvon
+báhpat leat
+geatnegahtton fállat
+oktagaslaš girkolaš
+bálvalusa sámegillii
+jus muhtin dan
+háliida sieluovddas-
+morraša, gástta,
+eahkedismállásiid ja
+eahkedaččaid
+guoská maid fásta
+virgáduvvon
+diakonaide sielu-
+ovddasmorraša ja
+Báhppabálvalusa
+lága deavdimis
+sihkkararastet sámi
+girkodulkkat
+doarvái
+giellagelbbolaš-
+vuođa.
+BGR lea geatnegahtton:
+- gáibidit
+sámegielmáhtu/sámegiel
+-oahpahusa
+almmuhemiid
+- bargat dan ovdii ahte
+lea dohkálaš
+sámegieloahpahus
+báhpaide, ja ahte
+girkodulkkat ožžot
+oahpahusfálaldaga
+- čuovvolit sámegielat
+báhppabálvalusa ja
+girkodulkabálvalusa
+fágalaččat
+- bidjat bušeahtaide ja
+plánaide doaibmabijuid
+mat doahttalit sámelága
+giellanjuolggadusaid
+- Bismma
+geatnegasvuohta lea
+doallat bajilgeahču
+sámegielat
+báhppabálvalusas ja
+girkodulkabálvalusas.
+- Lea OHG
+ovddasvástus addit
+ekonomalaš rámmaid
+báhpaid sámegiel-
+oahpahussii ja
+girkodulkkaid
+oahpahus-fálaldahkii.
+GR čuovvola dan
+ráđđálagaid OHG:in.
+- Girkolaš bálvalusat
+sámegillii eaktudit ahte
+liturgiijat, sálmmat ja
+biibbalteavsttat leat
+sálbma- ja
+liturgiijabargguid
+ovddas-vástideaddji.
+- OHG addá
+juolludemiid sámi
+biibbaljorgalan-bargui,
+ja Biibbalsearvi
+čuovvola barggu.
+Vuoigatvuohta
+oahppovirgelohpái
+Sis guđet barget báikkálaš
+dahje guovllu almmolaš
+orgánas mii lea hálddašan-
+oažžut bálkáhuvvon virgelobi
+háhkan dihtii alcceseaset
+sámegielmáhtu go orgána
+dárbbaša dakkár máhtu.
+vejolaš mearridit ahte
+vuoigatvuohta geatnegahttá
+bargi joatkit orgánas bargat
+dihto áiggi maŋŋá oahpu.
+OR lea bargoaddin
+geatnegahttojuvvon
+addit bargiide
+bálkáhuvvon
+virgelobi háhkat
+alcceseaset
+sámegielmáhtu go
+orgána dárbbaša
+dakkár máhtu.
+OR sáhttá
+geatnegahttit bargi
+bargat orgánas dihto
+áiggi maŋŋá oahpu.
+BGR:s lea bargoaddin
+geatnegahtton addit
+bálkáhuvvon virgelobi
+bargiide háhkan dihtii
+orgána dárbbaša dakkár
+BGR sáhttá geatnegahttit
+bargi bargat orgánas
+dihto áiggi maŋŋá
+oahpu.
+GR:s lea bargoaddin
+GR sáhttá geatnegahttit
+Sámegiela geavaheami mudden sisgirkolaččat
+Norgga girku lea guhká vásihan ahte dihto rámmamearrádusat leat deaŧalaččat sámegiela
+geavaheamis Norgga girkus go galgá dahkat sámegiela geavaheami lobálažžan girkoeallimis.
+Sámegiela geavaheapmi ipmilbálvalusas sáhttá máŋgga guovllus ain boktit digaštallamiid, vel
+sámegiela hálddašanguovllus ge.
+Norgga girku ferte danne iešguđetlágan girkolaš
+mearrádusaid bokte ásahit sámegiela geavaheapmái iežas plánejuvvon vuogi.
+Ipmilbálvalusođastusas leat vuhtiiváldán dan.
+Báikkálaš vuođđoortnegis, mii ásaha
+geatnegahtti rámmaid ipmilbálvaluseallimis báikkálaččat, čujuhuvvo ahte "Sámegiela
+hálddašanguovllu searvegottiin lea geatnegasvuohta fuolahit sámegiela iežaset
+ipmilbálvalusain.
+Dan galgá heivehit Báikkálaš vuođđoortnegii." (GČ 07/11
+Ipmilbálvalusođastus - dábálaš mearrádusat, čuokkis C.3)
+Dan lea dehálaš geahččat oktilasat ipmilbálvaluseallima jahkeplána mearrádusain, mii maid
+galgá Báikkálaš vuođđoortnegii, ja mii earret eará oainnusmahttá man dávjá iešguđetlágan
+vuogát váldoipmilbálvalusaid leat mearridan doallat (GČ 08/10) Ipmilbálvalusođastus -
+dábálaš mearrádusat, čuokkis C4).
+Sámegielat ipmilbálvalusat berrejit das leat mielde.
+Namuhuvvon mearrádusat dahket báikkálaš searvegottiid ovddasvástideaddjin, ja addet bismii
+vejolašvuođa gozihit ahte sámegiela fuolaheapmi duođaid lea lágalaččat searvegotti plánain.
+Davvi-Hålogalándda, Lulli-Hålogalándda ja Nidarosa bismmat berreše dasalassin árvvoštallat
+addit báhpaide oppalaš njuolggadusaid sámegiela geavaheapmái girkolaš doaimmaid
+Mearriduvvon plánat oskkuoahpahussii, diakoniijai ja girkomusihkkii addet čanastagaid
+sámegiela fuolaheapmái.
+Norgga girku ođđa oskkuoahpahusplána, Ipmil addá - mii juogadit.
+Norgga girku oskkuoahpahusplána, dadjá ahte sámi mánáin ja nuorain lea vuoigatvuohta
+oažžut oahpahusa ja veahkkeneavvuid iežaset gillii, beroškeahttá gos riikkas sii orrot.
+Searvegotti girkomusihkkabargguin lea giella hui guovddážis, juoga mii ovdanboahtá
+liturgiijaid, sálbmalávluma, koarabargguid ja dakkáriid bokte.
+Diakoniijabálvalus gullá
+sámelága giellanjuolggadusaid § 3-6 vuollái sieluovddasmorraša ja eahkedaččaid oktavuođas
+hálddašanguovllus (gč mielddus 1).
+ Sámegiela fuolaheami bajábeale namuhuvvon surggiin eaktudit bidjat sámegiela
+hálddašanguovllu báikkálaš plánaide, ja movttidahttit maid sámi guovlluid olggobealde
+hálddašanguovllu dahkat dan seamma.
+Davvi-Hålogalándda, Lulli-Hålogalándda ja
+Nidaros bismmat berrejit mearridit makkár searvegottit galget dan guvlui gullat.
+Ovddasvástádus ja resursadárbu iešguđet dásiin Norgga
+girkus
+Nugo Norgga girkus minddár ge, de eaktudit sámi girkoeallin barggut ovttasdoaibmama
+báikkálaš-, guovllu- ja guovddášgirkolaš dásiid gaskkas ja ahte báikkálaš girkoeallin oažžu
+doarjaga girku guovllu ja guovddáš vuogádagain.
+Go báikkálaš hástalusain álgá, de sáhttá dan
+čalmmustahttima joatkit ja fievrredit dan Norgga girku guovllu ja guovddášgirkolaš dási
+rollaide.
+Makkár ovddasvástádusat iešguđet orgánain berre leat, ja makkár ovttasdoaibmama
+daid gaskkas sáhttá vuordit.
+Báikkálašgirku
+Čujuhit bajábeale čielggadeapmái guovddáš oasálastiid birra sámi girkoeallimis báikkálaš
+dásis (čuokkis 3.5) ja dan ovddasvástádusa mii báikkálašgirkui gullá sámi girkoeallima
+suorggis (čuokkis 5.1-5.3).
+Dan vuođul ovddidit doaibmaplána 2012-2016 rámmas čuovvovaš
+resursadárbbu báikkálašgirkolaš dásis:
+Sámi giellamieldebargi-/girkodulkavirggit maid leat vuolábealde evttohan, leat
+dárbbašlaččat jus báikkálašgirku galgá nagodit deavdit iežas geatnegasvuođaid sámelága
+giellanjuolggadusaid ektui.
+Lea erenoamáš dehálaš oažžut giellabargivirggiid julevsámegillii
+ja lullisámegillii, danne go dakkár giellavirggit eai leat dál Norgga girkus guđege dásis.
+Sámi báhppavirgi Osloi/Lulli-Norgii lea dárbu maid máŋga jagi leat čujuhan Oslo
+bismagoddái.
+Sámiid logu ektui oaivegávpogis, ja Lulli-Norggas minddár, lea dat dakkár
+doaibmabidju maid ferte vuoruhit.
+Lagamus jagiid bargu lea vuoruhit ásahit ođđa diakonavirggiid Norgga girkui oppalaččat.
+oktavuođas lea lunddolaš ahte sámi girkoeallin oažžu ođđa virggiid.
+Saemien Åålmege - Sámi searvegoddi lullisámi guovllus (SÅ) lea geahččalanortnet mii bistá
+Dan geahččalanortnega bokte vurdet oažžut vásihusaid mat sáhttet leat
+mávssolaččat sámi girkoeallimii miehtá riikka.
+Lea dehálaš čuovvut mielde SÅ ovdáneami,
+maiddái maŋŋil geahččalanáiggi.
+Dieđihuvvo ahte departementa lea juolludan nu unnán ruđa
+ahte dat ii báljo govčča doaibmagoluid.
+Resursadárbu
+ Ásahit 1 ođđa julevsámi girkodulka/girkolaš giellamieldebargi virggi (100%).
+Virggis ferte várra doaimmahit sihke árbevirolaš girkodulkabargguid ja eará
+giellaovdánahttinbargguid mat gullet julevsámi girkoeallimii.
+Virgi vuođđuduvvo
+Divttasvutnii, muhto dat galgá maid gokčat bálvalusaid Lulli-Hålogalándda bismagottis ja
+guovddášgirkolaš lađđasis.
+ Ásahit 1ođđa lullisámi girkodulka/girkolaš giellamieldebargi virggi (100%).
+Virggis
+ferte várra doaimmahit sihke árbevirolaš girkodulkabargguid ja eará
+giellaovdánahttinbargguid mat gullet lullisámi girkoeallimii.
+Virgi vuođđuduvvo sámi
+searvegoddái lullisámi guovllus, muhto dat galgá maid gokčat bálvalusaid Snoasa
+searvegottis (ja vejolaš eará searvegottiin mat gullet lullisámegiela hálddašanguvlui),
+Nidaros bismagottis ja guovddášgirkolaš lađđasis.
+ Ásahit 1 ođđa davvisámi girkodulkavirggi (25%) Porsáŋgui.
+Lea stuora váili go
+Porsáŋggus ii sáhte girkolaš bálvalusaid doaimmahit sámegillii danne go ii leat
+girkodulkavirgi.
+Davvi-Hålogalándda bismagodderáđđi lea ovdal čujuhan departementii
+ahte lea dárbu ásahit dakkár virggi, muhto dakkár virgi ii leat ásahuvvon.
+ Ásahit 1 ođđa davvisámi girkodulkavirggi (25%) Loabágii.
+Loabát suohkan lahttuduvvui
+sámegiela hálddašanguvlui golggotmánu 1. beaivvi rájes 2009.
+ Ásahit 1ođđa báhppavirggi (100%) fuolahit sámi girkoeallima Lulli-Norggas mas lea
+sierra ovddasvástádus Oslos.
+Virggi sáhttá maid jurddašit ásahit diakonavirgin.
+virggi lea vejolaš ovttastuhttit girkolaš bargguiguin maid leat ásahan Bergenis, ja
+vejolaččat maid fuolahit dárbbuid eará stuora gávpogiin, ovdamearkkadihte Fredrikstadas
+ja Stavangeris.
+Lassin daid oskkuoahpahusbargguide, de lea lunddolaš ahte virggis lea
+diakonála oassi.
+Jus lea váttis rekrutteret dan virgái, de sáhttá nubbin vejolašvuohtan
+jurddašit dan diakonavirgin.
+ Ásahit 1 ođđa 100% diakonavirggi julevsámi guvlui, mas Divttasvuotna ja Hápmir leat
+váldobargoguovlun.
+Diakonavirggi olis sáhttá maid áimmahuššat dihto bargguid
+Bådåddjå-guovllus.
+ Ásahit 1 ođđa 100% diakonavirggi Sis-Finnmárkku proavássuohkanii
+(Porsáŋgu/Guovdageaidnu)
+ Nannet Saemien Åålmegeraerie - Sámi searvegodderáđi doaimma lullisámi guovllus
+(SÅR) dan bokte ahte viiddidit beaivválaš jođiheaddjevirggi 50 proseanttas 100 prosentii.
+Proavvásiid ovddasvástádus
+Proaváslađđasii eai árvaluvvo sierra resursadárbbut, muhto vuolábealde leat dihto
+vuordámušat proavvásiidda sámi girkoeallima fuolaheamis.
+Proavás lea formálalaččat oassi guovllu orgánain.
+Proavás veahkeha bismma su bajilgeahčus
+ja doaimmaha jođiheaddje- ja bargoaddidoaimmaid báhpaid ektui (ja vejolaš girkodulkkaid).
+Proavvásiin dan 5 proavássuohkaniin maidda sámelága giellanjuolggadusat dál gusket, leat
+dihto geatnegasvuođat sámelága giellanjuolggadusaid ektui.
+Dan vuođul árvalit čuovvovačča:
+Proavvásat proavássuohkaniin main leat okta dahje eanet searvegottit sámegiela
+hálddašanguovllus:
+ berrejit 1 jagi maŋŋil álgima ožžon unnimusmeari oahpahusa lohkat liturgalaš teavsttaid
+sámegillii, (omd.
+"Áhči ja Bártni ja Bassi Vuoiŋŋa nammii", Áhčče min-rohkosa,
+eahkedismálissániid, buressivdnádusa).
+Berre maid addit álgooahpu báikkálaš girkolaš
+árbevieruin.
+ galget diehtit sámelága giellanjuolggadusaid sisdoalu, ja daid geatnegasvuođaid mat gullet
+báikkálašgirku ja guovllugirkolaš orgánaide.
+ berrejit atnit beroštusa hálddašanguovllu sámegielat girkolaš bálvalusain,
+ berrejit atnit proavásčoahkkimiid arenan ságastallat sámiideguoskivaš gažaldagaid birra
+proavássuohkanis.
+ lea ovttas sin iešguđetge bismmain, ovddasvástádus ásahit sierra arenaid /
+deaivvadanbáikkiid gos báhpat ja searvegodderáđit sáhttet searvegoddeeallima sámegiela
+ja kultuvrra fuolaheami birra ságastit.
+Bismmaid ovddasvástádus
+Bismmaide eai árvaluvvo sierra resursadárbbut, muhto bismmaide leat dihto vuordámušat
+sámi girkoeallima fuolaheamis.
+Bismmat Davvi-Hålogalándda, Lulli-Hålogalándda ja Nidarosa bismagodderáđiin lea liige
+ovddasvástádus bearráigeahččat sámi girkoeallima iežaset bismagottiin (gč 5.4.4) ja sii
+berrejit:
+70 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+ 1 jagi maŋŋil álgima ožžon unnimusmeari oahpahusa lohkat liturgalaš teavsttaid dan
+sámegillii mas sis lea sierra ovddasvástádus, (omd.
+"Áhči ja Bártni ja Bassi Vuoiŋŋa
+nammii", Áhčče min-rohkosa, eahkedismálissániid, buressivdnádusa).
+Berre maid addit
+álgooahpu báikkálaš girkolaš árbevieruin.
+Girkočoahkkin lea bivdán iešguđege dan golbma davimus bismagotti váldit oppalaš
+ovddasvástádusa girkolaš bálvalusain iešguđege almmolaš sámegillii Norggas.
+Dat juohku
+ovddasvástádusas lea heivvolaš, muhto seammás hástaleaddji dannego sámi giellarájit eai
+čuovo bismagodderájiid.
+Dákko dárbbaša nannet bearráigeahču ja ovddasvástádusa Davvi-
+Hålogalándda bismma, Lulli-Hålogalándda bismma ja Nidarosa bismma gaskkas.
+Dan berre
+dahkat ráđđálagaid iešguđetge bismagodderáđiiguin.
+ Evttohus lea ahte Nidarosa, Lull-Hålogalándda ja Davvi-Hålogalándda bismmat dollet
+jahkásaččat ságastallan- ja ovttastuhttinčoahkkimiid sámegiel girkolaš bálvalusaid birra.
+ Girkolaš bálvalusat sámiide gullet maid bismmaide Hamaris, Oslos ja Bjørgvinas, ja
+danne berre maid bismačoahkkin váldit ovddasvástádusa doallat dihto meari
+ságastallamiid ja ovttastuhttima dán suorggis.
+ Berre maid árvvoštallat ásahit oktasaš sámebáhppačoahkkima jahkásaččat Nidarosa,
+Lulli-Hålogalándda ja Davvi-Hålogalándda bismmaide.
+ Davvi-Hålogalándda bisma berre doallat jahkásaš girkodulkačoahkkima vai sáhttá
+fuolahit sámi girkodulkkaid bearráigeahču ja fágalaš čuovvoleami.
+ Namuhuvvon sámebáhppačoahkkima galgá árvvoštallat doallat sámi girkoeallima
+našovnnalaš fágakonferánssa rámma siskkobealde mii fátmmasta báikkálaš girkolaš
+bálkábargiid ja eaktodáhtolaš bargiid.
+Sámi girkoráđđi ja bismagodderáđit berrejit
+ovttastuhttit dakkár lágideami.
+Bismagodderáđđi - ovddasvástádus ja resursadárbbut
+Davvi-Hålogalándda, Lulli-Hålogalándda ja Nidarosa bismagodderáđiin leat sierra
+geatnegasvuođat sámi girkoeallima ektui, sihke girkočoahkkinmearrádusaid ja sámelága
+Dat bidjet maid čanastagaid daidda bálvalusaide maid
+bismagodderáđđi galgá bismagoddekantuvrra bargiid bokte addit fága- ja serviceorgánan
+erenoamážit báhppabálvalussii ja searvegottiide oppalaččat.
+Dat eaktuda olbmuid
+bismagodderáđis geain lea gelbbolašvuohta ja nákca dan fuolahit.
+Dat lea ovdamearkkadihte
+bagadallan sámi liturgiijaid ja sálbmagirjjiid birra, dieđuid addin sámi girkoeallima birra
+bismagottis, sámegieloahpahus, áigeguovdilis lágat, departementta čanastagat ja girkolaš
+mearrádusat dan suorggis, bargu sámi lávdegottiiguin ja fágačoahkkimat, sámiideguoskivaš
+oskkuoahpahusdoaibmabijut, gelbbolašvuođa lasiheami doaibmabijut, jnv.
+Lassin golbma davimus bismagodderáđiide, de lea maid lunddolaš ahte Hamara bismagoddi,
+ráđđálagaid Nidarosain, atnet beroštusa lullisámi álbmogis iežaset bismagottis.
+Olu sámit
+orrot maid stuora gávpogiin, nugo Oslos ja Bergenis.
+Lea lunddolaš ahte Oslo
+bismagodderáđđi váldá sierra ovddasvástádusa sámi girkoeallimis.
+Sámiideguoskivaš bargguid dárbbašlaš oktiiheiveheami ferte fuolahit dan bokte ahte ásaha
+fásta ságastallančoahkkimiid golbma davimus bismagodderáđiid gaskkas, ja
+bismagodderáđiid ja Sámi girkoráđi čállingottiid gaskkas.
+Bargguid ja ovddasvástádusaid maid Norgga girku bismagoddelađas minddár fuolaha, sáhttet
+duvdásit guovddášgirkolaš lađđasii go lea sáhka sámi girkoeallima birra.
+Sámi girkoráđđi ii
+leat dan sturrodahkii huksejuvvon, ja dakkár ovddasvástádusa duvdáseapmi ii leat sámi
+girkoeallimii ge ávkkálaš.
+Dan lea dehálaš doalahit dál go bismagodderáđit ožžot dađistaga
+eanet bargguid oskkuoahpahusa, ipmilbálvalusođastusa, movt nákcet leat girku (kunsten å
+være kirke) bokte jnv.
+Norgga girku sámi girkoeallin - álgoevttohus doaibmaprográmmii, mii lei Girkočoahkkima
+meannudeami vuolggasadji jagis 1990, evttohii ásahit sierra sámi stiftakapellánavirggiid buot
+golbma davimus bismagottiide vai "sihkkarastet ahte juohke bismagottis lea gelbbolašvuohta
+ja nákca fuolahit sámi girkoeallima".
+Dan eai leat čuovvolan.
+Davvi-Hålogalándda bismagottis lea sámi stiftakapellána fuolahan dan, daid áiggiid go das lea
+leamaš olmmoš virggis.
+Dat lea almmatge muhtin muddui čuohcán dan sámi báhppabálvalusa
+searvválaš bargui man váras virggi leat ásahan.
+Lulli-Hålogalándda ja Nidarosa bismagottiin
+lea okta kantuvrra ráđđeaddiin čuovvolan dan oassin iežas virggis, muhto dan resurssas leat
+mearit.
+Lulli-Hålogalándda bismagodderáđđi lea čujuhan ahte sis lea sámi girkoeallinsuorggis
+dárbu sierra ráđđeaddiresursii bismagodderáđis.
+ Golbma davimus bismagoddekantuvrra dárbbašit ráđđeaddiresurssaid mat hálddašit
+gelbbolašvuođa sámi girkoeallimis iežaset bismagottis.
+Báikkálaš ja guovddášgirkolaš vuođđuduvvon virggiid vuoruhit dán plánas ovdalii
+ráđđeaddivirggiid bismagodderáđiide.
+Evttohuvvon giellamieldebargivirggit lullisámi ja
+julevsámi guovlluin berrejit doaimmahit dihto bálvalusaid Nidarosas ja Lulli-Hålogalándda
+bismagodderáđiin.
+Sámi girkoráđđi - ovddasvástádus ja resursadárbbut
+Girkočoahkkimis lea norgga lága mielde (girkoláhka) ovddasvástádus "suodjalit ja ovddidit
+sámi girkoeallima".
+Dasa lea Girkočoahkkin ásahan sierra orgána.
+Sámi girkoráđđi fuolaha
+Girkočoahkkima ovddas bargguid mat gusket sámi girkoeallimii.
+Vaikko Sámi girkoráđis
+leage das sierra ovddasvástádus, de lea Girkoráđis ja Girkuidgaskasaš ráđis maid iežaset
+surggiid siskkobealde mieldeovddasvástádus fuolahit dárbbuid ja áššiid mat gusket sámi
+Sámi girkoráđi njuolggadusaid mielde lea Sámi girkoráđi váldobargu ovddidit, suodjalit ja
+ovttastahttit sámi girkoeallima Norgga girkus, ja maiddái váikkuhit dasa ahte sámi girkoeallin
+fuolahuvvo dárbbašlaš ja ovttaárvosaš oassin Norgga girkus.
+Njuolggadusat dadjet
+viidáseappot ahte Sámi girkoráđđi galgá atnit beroštusa buot áigeguovdilis fáttáin sámi
+kultuvrras, historjjás ja servodateallimis, fuolahit oktavuođaid girkuiguin Ruoŧas, Suomas ja
+Ruoššas gos leat sámi searvegottit, ja fuolahit Norgga girku bargguid álgoálbmotgažaldag-
+aiguin ráđđálaga Girkuidgaskasaš ráđiin.
+Sámi girkoráđis lea nappo hui viiddis mandáhtta.
+Lassin oppalaš girkofágalaš gelbbolašvuhtii
+ja buori dieđus Norgga girku organisašuvnna, doaimma ja čađáigge mannolagaid birra, de lea
+orgánas njuolggadusaid mielde dárbu oažžut gelbbolašvuođa mii guoská sámi girko- ja
+servodateallimii, sámi kultuvrii, árbevieruide ja historjái, gelbbolašvuohta golmma
+sámegielas, gelbbolašvuohta liturgiijabargguin ja sálmmain, ja ovdánahttit oskkuoahpahussii
+veahkkeneavvuid buot golmma gillii, diehtu sámi girkoeallima birra Davviriikkain ja
+72 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Ruoššas, diehtu álgoálbmogiid vuoigatvuođaid ja girkolaš álgoálbmotbargguid birra, ja dárbu
+máhttit engelasgiela dan oktavuođas.
+Unna čállingottážii lea gáibideaddji fuolahit nu máŋga
+gelbbolašvuođa- ja doaibmasurggiid.
+Sámi girkoráđi čállingottis leat dál 4 virggi: váldočálli (100%), čálli (100%),
+oskkuoahpahusráđđeaddi (100%) ja davvisámi giellakonsuleanta (80%).
+Dat lea ilá unnán
+ráđi mandáhta ja daid vuordámušaid ektui mat ráđđái leat.
+Earret sámi oskkuoahpahusa, mii lea ožžon buriid bušeahttarámmaid oskkuoahpahusođastusa
+rámma olis, de lea Sámi girkoráđis dál gáržžes doaibmabušeahtta.
+Jagis 2010 dahke Sámi
+girkoráđi doaibmaruđat sullii 10% oppalaš bušeahttarámmas (su kr 205.000,-) ja dain manná
+75% (kr 165.000,-) ossodaga mátkegoluide.
+Sámi girkoráđđi doaibma dárbbaša julevsámi ja lullisámi giellagelbbolašvuođa jus galgá
+fuolahit daid bargguid mat ráđđái gullet.
+Go galgá leat vejolaš ásahit olles virggiid main lea
+lagasvuohta julevsámi ja lullisámi giellabirrasiidda, de evttohit daid čatnat daid virggiid ektui
+maid báikkálašgirku dásis ásahit (gč čuoggá 5.4.1).
+Resursadárbu:
+ 1 100% nuoraid ráđđeaddi (gč.
+čuoggá 5.8)
+ 1 100% diakoniija/kultuvra/álgoálbmot ráđđeaddi (gč.
+ Lassi doaibmabušeahtta
+Sámi girkoráđi fárreheapmi
+Sámi girkoráđi evttohusa vuođul mearridii Girkoráđđi jagis 2008 fárrehit Sámi girkoráđi
+čállingotti Romsii jagis 2010.
+Sámi girkoráđi vuođuštus lei ahte háliidit stuorát geográfalaš
+lagasvuođa relevánta gelbbolašvuođabirrasiidda sámi girkoeallima dáfus ja lagasvuođa sámi
+ássanguovlluide oppalaččat.
+Girkoráđđi lea departemeanttas ohcan ruđaid fárremii, muhto
+dasa eai várren ruđaid stáhtabušeahtas jagis 2010 eaige jagis 2011.
+Jagi 2011 stáhtabušeahtas
+čállá departemeanta ahte Sámi girkoráđi fárrema ferte árvvoštallat Girkočoahkkima Sámi
+girkoeallima strategalaš plána meannudeami oktavuođas jagis 2011.
+Sámi girkoráđđi mieđiha ahte čállingoddái lea dehálaš leat fárus guovddášgirkolaš
+mannolagain, muhto dan sáhttá almmatge fuolahit vaikko kanturbáiki leage Romssas.
+Rekrutteren ja sámigirkolaš gelbbolašvuođahuksen leat sámi girkoeallima váldohástalusat, ja
+Romssas leat stuorámus sámiide guoskivaš oahppofálaldagat ja studeantabiras Norggas.
+Lassin Girkolaš oahpahusguovddážii Davvin (GOD), de leat čuovvovaš áššáiguoskivaš
+gelbbolašvuođabirrasat Romssa Universitehtas: Institutt for historie og religionsvitenskap
+(fállá ollislaš teologalaš oahpu), Sámi dutkamiid guovddáš, sámegieloahpahus ja master
+álgoálbmotoahpuin.
+Girkoráđđi ja Sámi girkoráđđi leat juo vehá ráhkkanan hálddahuslaččat ja bargiid dáfus.
+bargan oččodit kanturlanjaid Romssas seamma sajis go GOD:as.
+GOD addá geavatlaš
+girkolaš oahpu báhpaide, katekehtaide, diakonaide ja girkomusihkkáriidda, ja dan ásaheami
+vuođuštus lei fuolahit davvinorgga ja sámi geahččanguovlluid.
+Sihke GOD ja Sámi girkoráđđi
+oaivvildit ahte goappešat ásahusaide lea buorrin oažžut kanturlanjaid seamma sadjái.
+ Sámi girkoráđi čállingotti fárreheapmi, dan ásaheapmi ja doaibman Romssas dárbbaša
+ruđa.
+Sámi biibbaljorgaleapmi
+Vuođđoeaktu davvisámi, julevsámi ja lullisámi gielaid fuolaheamis ipmilbálvaluseallimis ja
+girkolaš bálvalusain lea ahte gávdnojit biibbalteavsttat daid gielaide.
+Biibbaljorgaleapmi
+Norggas lea Norgga Biibbalsearvvi ovddasvástádus ja departemeanta ruhtada eanas oasi dan
+barggus.
+Sámi biibbaljorgaleapmi gáibida ovttasbarggu rájiid rastá.
+Norgga Biibbalsearvvis
+lea dál ovddasvástádus oktiiordnet davvisámi ja lullisámi biibbaljorgaelami, ja Ruoŧa
+biibbalsearvi lea oktiiheivehan julevsámi biibbaljorgaleami.
+Girkočoahkkin ávžžuhii jagis 2006 intensiveret biibbaljorgalanbarggu vai olles Biibbal
+jorgaluvvo buot golmma sámi gielaide (GČ 7/06).
+Norgga girku ođđa teakstagirjji
+mearrideami oktavuođas lea Girkočoahkkin sádden Sámi girkoráđđái ávžžuhusa ja bivdán
+vuoruhit jorgalit teakstagirjji teavsttaid buot golmma sámi gielaide (GČ 7/10, čuokkis 9).
+Davvisámegiella:
+Biibbal olggosaddojuvvui davvisámegillii jagis 1895 dan áigásaš Hætta/Friis-čállinvugiin.
+Ođđa davvisámegiel čállinvuohki bođii jagis 1978 ja 1987 rájes lea okta joavku bargan
+jorgalit Biibbala davvisámegillii.
+Ođđa testamenta olggosaddojuvvui ođđa čállinvugiin jagis
+1998, ja dál leat Boares testamentta divodemiin/jorgalemiin bargamin.
+Ođđa testamentta ja
+divoduvvon/jorgaluvvon boarestestamenttalaš girjjiid leat bidjan Biibbalsearvvi
+neahttasiidduide; www.bibel.no.
+Norgga Biibbalsearvi jođiha ja oktiiheiveha barggu, mii lea
+ovttasbargu biibbalservviiguin Suomas ja Ruoŧas.
+Mihttu lea leamaš gárvvistit Boares testamentta jagis 2015.
+Biibbalsearvi lea almmatge dadjan
+ahte dan veadjá fertet veahá rievdadit.
+Davvisámi biibbaljorgalanprošeavtta hástalus lea earret
+eará dat ahte iešguđetge eanetlogugielat leat (sin iešguđetge biibbaljorgalemiiguin) báidnán
+davvisámegiela Suomas ja Norggas/Ruoŧas, ja go ii leat oktasaš standárda das mii lea buorre
+čálalaš davvisámi syntáksa.
+Biibbaljorgalanprošeakta lea áidna stuorát geahččaleapmi gávdnat
+dohkálaš davvisámegiel čállinvuogi maid lea álki ipmirdit davvisámegielagiidda buot 3
+riikkas.
+Julevsámegiella:
+Ođđa testamenta julevsámegillii olggosaddojuvvui jagis 2000.
+Prošeavtta jođihii Ruoŧa
+biibbalsearvi ovttas Norgga Biibbalservviin ja das ledje mielde norgga- ja ruoŧabeale
+resursaolbmot julevsámi guovllus.
+Muhtin oassi Boares testamentta teavsttain leat
+jorgaluvvon ja prentejuvvon sálbmagirjái Julevsámi sálmmagirjje maid olggosadde jagis
+Jagi 2009 loahpageahčen eai lean makkárge konkrehta plánat jorgalit Boares
+testamentta julevsámegillii, muhto Ruoŧa biibbalsearvi geažuhii dalle ahte livččii
+miellagiddevaš diehtit man stuora beroštupmi julevsámi giellaguovllus lea álggahit jorgalit
+(osiid) Boares testamenttas julevsámegillii.
+Sámi girkoeallima strategalaš plána oktavuođas
+leat máŋga gulaskuddanásahusa julevsámiguovllus deattuhan ahte lea dehálaš álgit Boares
+testamentta jorgalit julevsámegillii.
+Biibbalsearvi lea reivves 11.11.2010 bivdán Ruoŧa
+biibbalsearvvi ovddidit ášši, ja jorgalit álggos vuos buot girkojagi Boares testamentta
+teavsttaid mat adnojit ipmilbálvalusas, sihke dáru ođđaseamos teakstaráidduid ja
+teakstaráidduid ruoŧas.
+Lullisámegiella:
+74 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Markusevangelium olggosaddjuvvui lullisámegillii jagis 1993.
+Ja jagis 2003 álggahedje ođđa
+prošeavtta man mihttu lei jorgalit teavsttaid skuvlla ja girku atnui.
+Dat lea ovttasbargu Norgga
+Biibbalsearvvi, Ruoŧa biibbalsearvvi, Nidarosa bismma ja Ruoŧa girku gaskkas.
+Prošeavttas ii
+leat fásta bargi.
+Dain biibbalosiin lea stuora mearkkašupmi gáhttet lullisámegiela maid easka
+dál leat normaliseren ja váldán atnui čállingiellan.
+Lullisámi biibbaljorgalanbarggut leat
+nappo vuođđobarggut lullisámegiela gielladikšumis.
+Jorgaluvvon lullisámi biibbaloasit leat
+neahttabáikkis www.bibel.no.
+Biibbalsearvvi dieđuid mielde galget Norgga girku ođđa teakstaráiddut ja skuvlla dárbbut
+ráddjet loahpalaš teakstačoakkaldaga.
+Dál lea lunddolaš bidjat Norgga girku ođđa teakstagirjji
+teavsttaid vuođđun (GČ 7/10).
+Lullisámi biibbaljorgalanprošeavttas leat dieđihan dárbbu nannet lullisámi
+biibbaljorgalanbargguid lassi resurssaiguin.
+Biibbalsearvi lea dan dieđihan departementii,
+muhto vástádus lei ahte sii eai lasit ruhtadoarjaga ja ahte dan ruhtadeami ferte gokčat sámi
+biibbaljorgalanbargguid oppalaš rámmadoarjagiin.
+Dat mearkkaša ahte lullisámi prošeavtta
+nannemii fertejit váldit ruđaid davvisámi biibbaljorgalanprošeavttas.
+Dat ii leat Biibbalsearvvi
+mielas heivvolaš.
+Eaktu berre leat ahte ođđa sámi biibbaljorgalanprošeavttaid mielde čuvvot
+ođđa ruđat, eaige váldojuvvot dain prošeavttain mat leat doaimmas.
+Evttohit čuovvovaš doaibmabijuid sámi biibbaljorgaleapmái (davvisámi, julevsámi ja
+lullisámi gielaide):
+ Ávžžuhit Norgga biibbalsearvvi doalahit progrešuvnna Boares testamentta
+jorgaleamis/Biibbala gárvvisteamis davvisámegillii.
+ Ávžžuhit Norgga biibbalsearvvi nannet resurssaid lullisámi biibbaljorgalanbargguide vai
+lea vejolaš jorgalit buot Norgga girku ođđa teakstagirjji girkojagi teavsttaid.
+ Ávžžuhit Ruoŧa biibbalsearvvi álggahit barggu jorgalit Boares testamentta julevsámegillii
+ovttas Norgga biibbalserviin.
+Álgovuorus berrejit jorgalit buot girkojagi teavsttaid norgga
+ja ruoŧa teakstaráidduin.
+Ávžžuhit maid ahte Ruoŧa biibbalsearvvi bidjá julevsámi
+biibbalteavsttaid nehttii.
+ Ávžžuhit departementta nannet sámi biibbaljorgaleami dárbbašlaš resurssaiguin.
+ Bivdit Norgga girku girkolaš mieldebargiid veahkkin váldit biibbalteavsttaid atnui
+skuvllas ja girkus.
+Sálbma- ja liturgiijabargu (ipmilbálvalusođastus)
+Sálmmat
+Davvi- ja julevsámi guovlluin lea guhkes árbevierru lávlut sálmmaid ruovttuin ja
+čoakkalmasain, davvisámi guovlluin maid girkus.
+Maŋemus jagiid leat jorgalan ja muhtin
+muddui ráhkadan ođđa sálmmaid lullisámegillii, ja daid geavahit jeavddalaččat lullisámi
+girko- ja ipmilbálvaluseallimis.
+Sámi girkoráđđi lea ožžon guovddášgirkolaš ovddasvástádusa
+bargat sámegiel sálmmaiguin.
+Davvisámegielat searvegottiin lea guhkes árbevierru lávlut sálmmaid sámegillii girkus- ja
+čoakkalmasain.
+Leat muhtin vuoiŋŋalaš sálbmagirjjit maid geavahit čoakkalmasaid
+Dat gávdnojit dušše boares čállinvugiin.
+Girjjit maid maŋemus buolvvat leat
+eanemusat atnán leat Sálbmagirji (1928) ja Gir'kosál'bmagir'ji (1957).
+Sálbmagirji (360
+sálmma) olggosaddojuvvui ođđasit jagis 1996 dálá čállinvugiin, ja lassisálbmagirji
+Sálbmagirji II (441 sálmma) maid Sámi girkoráđđi olggosattii jagis 2005.
+Korálagirji
+sálbmagirjjiide Sálbmagirji ja Sálmgirji II:i váilu, ja Davvi-Hålogalándda bismagodderáđđi
+lea reivves 03.06.2010 dan ohcalan.
+Lassisálbmagirjjis Salmer 1997 leat 8 sálmma
+ Lea dárbu ráhkadit korálagirjji sálbmagirjjiide Sálbmagirji ja Sálbmagirji II.
+Julevsámi sálbmagirji Julevsáme sálmmagirjje (232 sálmma) bođii olggos jagis 2005.
+bođii sálbmagirjji sadjái mii almmuhuvvui jagis 1895 (ruoŧa bealde).
+Bargu ođđa
+sálbmagirjjiin jođihuvvui Ruoŧas ja das ledje mielde resursaolbmot julevsámi guovllus sihke
+norgga ja ruoŧa bealde.
+Sálbmagirjjis leat fuolahan sihke ruoŧa- ja norggabeale julevsámi
+guovllu sálbmaárbevieruid.
+Lassisálbmagirjjis Salmer 1997 lea 7 sálmma julevsámegillii.
+ Sávaldat: Čohkket čállojuvvon vuoiŋŋalaš lávlla- ja sálbmateavsttaid, ja jorgalit ja čállit
+ođđa teavsttaid, erenoamážit mánáide ja nuoraide.
+Lullisámegillii leat jorgalan muhtin oasi sálmmaid.
+Salmer 1997 girjjis leat 7 sálmma
+Lullisámi sálmmaid eai leat olggosaddán sierra girjjis.
+Jagis 2008 álggahii
+Sámi girkoráđđi ja Lullisámi girkoeallin lávdegoddi (ÅGM) lullisámi sálbmabarggu.
+barggu bokte leat olu ođđa sálmmaid ráhkadan lullisámegillii, ja Ung Kirkesang olggosattii
+gihppaga jagis 2010 mas ledje 4 ođđa sálmma lullisámegillii Jupmele mov ryöjnesjæjja lea
+gihppagis.
+ Joatkit barggu ráhkadit ođđa sálmmaid lullisámegillii.
+Oktasaš sámi sálbmagirjjit/-gihppagat:
+Sámi girkobeivviid oktavuođas, gos olu sámegielat leat anus, leat ráhkadan sálbmagihppagiid
+main guovddáš sálmmat leat jorgaluvvon eanas sámegielaide.
+Sámi girkobeivviide jagis 2004
+prentejuvvui sálbmagihpa mas ledje sálmmat davvisámegillii, julevsámegillii ja
+Gihppagis maid geavahedje jagis 2009:s ledje dasalassin sálmmat
+anársámegillii ja nuortalašsámegillii.
+ Sámi girkobeivviide jagis 2013 lea dárbu ráhkadit ođđa gihppaga mas leat sálmmat
+sámegielaide.
+Ipmilbálvalusođastus:
+Ipmilbálvalusođastusa rámmas leat guhká bargan olggosaddit Norgga girkui ođđa sálbmagirjji
+guovtti gáhppálagas.
+Daidda galge váldit oktiibuot 60 sámi sálmma; 20 sálmma guđege
+golmma sámi čállingielaide.
+Jurdda lei gokčat dárbbu sámi sálmmaide gásttain, vihahemiin,
+hávdádemiin ja eaŋkilipmilbálvalusain miehtá riikka.
+Girkoráđđi lea dál mearridan ráhkadit 1
+gáhppalat ođđa sálbmagirjji Norgga girkui, mas eai leat nu olu sálmmat go álgoárvalusas
+ledje.
+Leat dattege doalahan dan prinsihpa ahte das galget sálmmat buot golmma
+76 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+ Fuolahit ahte bajábealde namuhuvvon áigumušat sámi sálmmaiguin boahttevaš Norgga
+girku sálbmagirjjis čuovvoluvvojit.
+Liturgiijat
+Dalle go Sámi girkoráđđi jagis 1993 válddii badjelasas liturgiijabargguid sámegillii, de lei
+Norgga girkus oalle unnán vásihus jođihit sámi liturgiijamannolagaid.
+Dan suorggis bohte
+dađistaga iešguđetlágan hástalusat.
+Vuosttažettiin dagai "liturgiijabággu" 1977-liturgiijaid
+sisafievrredeamis hástaleaddji dili liturgiijaid ođasmahttima ektui olu searvegottiin
+davvisámis.
+Nubbin leat fágalaš resurssat sámegillii leamaš unnán dannego giela
+ođđasisealáskahttin lea dáhpáhuvvan bálddalaga eará servodatsurggiiguin.
+Liturgalaš
+fágačehpiid gaskkas lea hui moaddásis leamaš sámegiella eatnigiellan.
+Lea dahkkojuvvon
+dehálaš bargu ovdánahttit sierra sámi nuohttamateriála, muhto maiddái das leat leamaš unnán
+fágaolbmot.
+Dađistaga go sámi liturgiijabarggut leat viidánan ja fátmmastit 3 sámegiela,
+šaddá Sámi girkoráđi unnán hálddahuslaš nákcii vel unnit dilli jođihit prošeavttaid
+ovddosguvlui.
+Gelbbolašvuohta organiseret sámi liturgiijabargguid lea dattege arvat lassánan,
+ja dál diehtit eanet váddáset beliid birra dákkár mannolagain.
+Leat maid ožžon mihá buoret
+gova das makkár resurssaid sámi liturgiijabargu duohtavuođas gáibida.
+ Sámi girkoráđi čállingotti nannema (gč.
+čuoggá 5.4.5) ferte earret eará geahččat dan
+resursadárbbu ektui mii lea liturgiijabargguid čuovvoleamis lullisámegillii, julevsámegillii
+ja davvisámegillii.
+Norgga girku 1920 liturgiijat leat jorgaluvvon davvisámegillii, ja muhtin davvisámegielat
+searvegottit atnet daid ollásit dahje muhtin osiid das.
+Sámi girkoráđđi ásahii Davvisámi
+liturgiijalávdegotti jagis 1994 jorgalit Norgga girku 1977-liturgiijaid.
+Davvisámegillii lea
+1977 allameassoliturgiija, Allameassu 1999, ožžon ođđa nuohta ja adnojuvvo muhtin
+searvegottiin.
+Sámi girkoráđđi dohkkehii jorgaleamiid jagis 2007 ja Girkoráđđi fas jagis 2008.
+Guovvamánus 2011 olggosaddojuvvui davvisámi liturgiijagirji mas ledje 18 liturgiija
+Dain leat 14 liturgiija jorgalan 1977-liturgiijain, 3 leat vihahan- ja
+hávdádanliturgiijat (2003 ja 2002), ja 2 leat ođđaráhkaduvvon (ruovttugásta ja ruovttu
+buressivdnideapmi).
+Liturgiijagirji ovddasta sakka ođasmahttima musihkalaččat go das leat 25
+ođđa musihkalaš lađđasa main sámi nuohttadovddu leat deattuhan.
+Liturgiijat leat neahtas::
+http://www.kirken.no/?event=doLink&famID=127404
+ Ođđa davvisámi liturgiijagirjái ferte ráhkadit organistagihppaga.
+Dál lea jođus bargu gárvvistit ja dohkkehit julevsámi liturgiijaid Norgga girku atnui.
+girkoráđđi álggahii jagis 2008, ovttas Lulli-Hålogalándda bismmain, barggu dohkkehit 9
+Norgga girku 1977-liturgiijain mat ledje julevsámegillii jorgaluvvon.
+Liturgiijat leat leamaš
+gulaskuddamis 2009 čavčča.
+Liturgiijaid loahpalaš dohkkeheapmi dahkkojuvvo vuordimis
+giđđat 2011.
+Geahča: http://www.kirken.no/?event=doLink&famID=94232
+ Bargu dohkkehit ja olggosaddit julevsámi liturgiijaid gárvvistuvvo jagis 2011.
+Lullisámegillii leat jorgaluvvon 4 Norgga girku liturgiijain: allameassoliturgiija (1977)
+(dohkkehuvvon atnit Nidarosa bismagottis), gásta, vihaheapmi (2003) ja hávdádeapmi (2002).
+Vuosttaš namuhuvvon litugiijat leat interneahtas:
+http://www.kirken.no/nidaros/tekstsider.cfm?kid=20200&id=24025.
+Liturgiijaiguin ferte
+gielalaččat ja teologalaččat bargat ovdalgo daid sáhttá loahpalaččat dohkkehit.
+Sávaldat lea
+ráhkadit lullisámi liturgiijaid maid sáhttá atnit sihke norgga- ja ruoŧabealde ráji.
+Dat eaktuda
+heivehit liturgiijaid nu ahte daid sáhttá geavahit sihke Norgga girkus ja Ruoŧa girkus, ja ahte
+bargu gárvvistit dakkár liturgiijaid vuođđuduvvo goappešat girkuid orgánaide main lea
+ovddasvástádus lullisámi liturgiijain.
+Jagis 2011 lea mihttu ásahit bargojoavkku maid
+vuođđudit orgánaide mat leat ožžon goappáge girkus dasa válddi, ja ulbmil lea gárvvistit
+liturgiijaid dohkkeheapmái jagis 2012.
+ Čađahit lullisámi liturgiijaprošeavtta ja mihttomearri lea dohkkehit daid jagis 2012 ja daid
+olggosaddit jagis 2013.
+Ipmilbálvalusođastus ja sámi liturgiijabargu:
+Sámi girkoeallin lea leamaš unnán mielde liturgiijaođastusbargguin mat gusket
+ipmilbálvalusođastussii.
+Sivvan dasa lea ahte dallego ođastusa mearridedje, lei Sámi
+girkoráđđi bargamin jorgalit (dahje gárvvistit) 1977-liturgiijaid davvisámegillii,
+julevsámegillii ja lullisámegillii.
+Dat liturgiijat galge leat molssaeaktu liturgiijan maiddái
+maŋŋil ođastusa sisafievrredeami, ja Sámi girkoráđđi válljii danne ollašuhttit dan barggu.
+Ipmilbálvalusođastusa váldoárvvut báikkálaš heivehus, fátmmasteapmi ja fleksibalašvuohta
+leat áigeguovdilat maiddái sámi ipmilbálvaluseallimis, sihke ovddeš liturgiijaárbevieruid
+árvvusatnima ja ođđa liturgiijabargguid ektui.
+Ovdamearkan dan maŋemussii sáhttit čujuhit
+Ripheldihkie jih ektiedimmie gyrhkesjimmie saemien jih daaroen gielesne - En åpen og
+inkluderende gudstjeneste på samisk og norsk, mii lea resursagihpa hutkkás sámi
+ipmilbálvalusbargguin maid Sámi girkoráđđi olggosattii jagis 2006.
+Sámi girkoráđđi álggahii sámi girkoeallin resursajoavkku mii galggai bargat ovdánahttit
+viidáseappot sámi ipmilbálvalusa.
+Loahpparaporttas (2007) dadjá resursajoavku earret eará
+čuovvovačča ipmilbálvalusođastusa birra:
+Norgga girku ipmilbálvalusođastus deattuha čuovvovaš váldoárvvuid: báikkálaš heivehus,
+fátmmasteapmi ja fleksibalašvuohta.
+Fátmmasteami oktavuođas berre atnit ovttadássásaš
+oasálastima čanastahkan.
+Báikkálaš heivehus berre čalmmustahttit inkarnašuvnna
+Kristusis, ahte Kristus lea boahtán olbmuid lusa doppe gos dat leat.
+Girku ferte váldit
+atnui olbmuid ovdanbuktimiid ja árvvuid.
+Lea deaŧalaš olbmuiguin gulahallat.
+Fleksibalašvuohta lea mávssolaš sámi ipmilbálvaluseallimis, go riikka iešguđet guovlluin
+leat iešguđetlágan árbevierut.
+Galgá leat sadji geavahit sihke 1920-liturgiija doppe gos dat
+lea dábálaš, ja maid ođđa geahččanlanliturgiijaid.
+Sápmi lea girjái, sihke giela, kultuvrra ja
+vuoiŋŋalaš árbevieruid dáfus.
+Danne ferte buot dásiin girkus atnit kontekstuála
+jurddašeami váldoprinsihppan go sámi girkoeallimii galgá lahkonit.
+Lea dehálaš deattuhit ahte sámi ipmilbálvalusbargguid mihttu ii leat ovddemustá dat ahte
+riggudit Norgga girku, muhto addit sámi álbmogii dássásaš ipmilbálvalusfálaldaga.
+Dássásaš fálaldat lea fálaldat mii lea heivehuvvon olbmuid dárbbuid mielde, ja iige dat
+ahte buohkat fertejit dan seamma fálaldaga oažžut.
+78 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Ipmilbálvalusođastusa ortnet mas lea fásta ordo ipmilbálvalusaide, ja báikkálaš heivehusa
+ja fleksibalašvuođa prinsihpat das movt ipmilbálvalusa sierra lađđasiid hábme, rahpá
+vejolašvuođa čađat ovdánahttit sámi liturgiijaid.
+Sámi girkoeallimii berre addit
+vejolašvuođa bargat viidáseappot sámi liturgiijaiguin daid rámmaid siskkobealde mat
+ipmilbálvalusođastusas leat.
+Liturgisk sentera mearkkašumi berre vuđoleappot guorahallat
+sámi liturgiijabargguid oktavuođas.
+Lullisámi guovllus leat háliidan ovttasbargat Liturgisk
+senteriin.
+ Ipmilbálvalusođastusa oktavuođas berre movttiidahttit bargat viidáseappot sámi
+liturgiijaiguin sámegiela, kultuvrra ja duohtavuođaipmárdusa vuolgagis.
+Dan sáhttá áinnas
+dahkat riikkarájiid badjel geavaheami atnui.
+ Sámi liturgiijaid davvisámegillii, julevsámegillii ja lullisámegillii galgá bidjat
+ipmilbálvalusođastusa resursabáŋkui.
+ Sámi girkodáidaga ja girkomusihka kultuvraovdanbuktimiid ovdáneami berre sierraládje
+vuoruhit.
+Gč.
+čuoggá 5.11.
+ Liturgisk senterii berre addit rolla sámi liturgiijabargguid čuovvoleamis.
+Oskkuoahpahus/oskkuoahpahusođastus
+Virggit:
+5 fásta virggi ja 2 prošeaktavirggi sáhttá čatnat njuolga Norgga girku sámi oskkuoahpahussii.
+Gaskkalaččat sáhttá dasalassin 2 virggi (1 fásta ja 1 prošeakta) ásahit vásedin sámi
+oskkuoahpahussii.
+Fásta: Katekehta Kárášjogas, katekehta/searvegoddepedagoga Guovdageainnus,
+katekehta Deanus ja Unjárggas,
+Prošeakta: Prošeaktajođiheaddji, oskkuoahpahusprošeakta Sis-Finnmárkkus
+(oskkuoahp.ođastus)
+Fásta: katekehta Divttasvuonas ja katekehta Hápmiris (gaskkalaš)
+Prošeakta: Oskkuoahpahus mieldebargi lullisámi guovllus/Davvi-Rana
+(oskkuoahpahusođastus) ja oskkuoahpahus mieldebargi (ođastusprošeakta) Snoase
+(gaskkalaš)
+Guovddáš dásis:
+Oskkuoahpahusráđđeaddi (SGR)
+Dáin leat 7 virggi ásahan sámi oskkuoahpahusa fuolaheami vuođuštettiin, ja dan lea dehálaš
+bidjat vuođđun báikkálaš virgádemiin.
+Deaddiluvvon oskkuoahpahusveahkkeneavvut sámegillii:
+Čuovvovaš oskkuoahpahusveahkkeneavvut (earret biibbaloasit) leat davvisámi, julevsámi ja
+lullisámi gielaide.
+Davvisámegiella: 8 smávva govvagihppaga (okta biibbalmuitalus juohke gihppagis), okta
+mánáidbiibbal, Boahtteáiggeriika (Framtidslandet, olggosaddán Kristus riegádeami 2000 jagi
+ávvudeami oktavuođas), Mu biibbalgirji, sámi konfirmántagirji, (nohkan vuorkkás, ođđasit
+deaddiluvvon jagis 2011).
+Julevsámegiella: 5 smávva govvagihppaga (okta biibbalmuitalus juohke gihppagis).
+Lullisámegiella: 1 mánáidbiibbal, 5 smávva govvagihppaga (okta biibbalmuitalus juohke
+gihppagis) ja 1 lullisámi juovlamuitalus.
+Oskkuoahpahusođastus:
+Oskkuoahpahusođastus mii mearriduvvui Stuoradikkis jagis 2003 lea várra dat ođastus
+Norgga girkus mii buoremusat lea fuolahan ja oainnusmahttán sámi áššiid.
+Dat guoská sihke
+geahččaleapmái, árvvoštallamii ja čađaheapmái.
+Okta dehálaš sivva lea árvideamis dat go dat
+lei politihkalaččat álggahuvvon ođastus mas Girko-, oahpahus- ja dutkankomitea evttohus
+Stuoradikki dieđ.
+S nr 200 (2002-2003) attii čielga čanastagaid fuolahit sámi oskkuoahpahusa
+ođastusas.
+Okta davvisámi prošeakta Sis-Finnmárkku proavássuohkanis ja okta lullisámi prošeakta
+Davvi-Rana searvegottis /lullisámi giellaguovllus leat leamaš sierra sámi prošeavttat
+geahččalanáiggis.
+Dasalassin leat sámi geahččanguovllut leamaš oassin muhtin eaŋkil
+prošeavttain, ovdamearkkadihte oskkuoahpahusprošeavttas Hápmiris julevsámi guovllus.
+Árvvoštallanraporta Sámi oskkuoahpahus - Oasseraporta 6 jagis 2008
+(http://www.etor.no/doc/Delrapport6_27_mai_SDM_OH.pdf) čilge ja árvvoštallá sámiide
+guoskevaš oskkuoahpahusprošeavttaid historjjálaš, kultuvrralaš ja girkolaš konteavstta
+vuođul.
+Raporta dadjá čielgasit ahte sámi oskkuoahpahusas lea sierra hástalusat fuolahit
+golbma sámegiela guovtti-/eanetgielat konteavsttas, ja dasalassin daid kontekstuála-teologalaš
+hástalusaid ektui mat čuožžilit sámi kultuvrra ja historjjá rámmas.
+Jahkásaš Sámi oskkuoahpahusa árvokonferánsa maid Sámi girkoráđđi lea jagi 2005 rájes
+lágidan ovttas Girkolaš oahpahusguovddážiin davvin (GOD), lea addán vejolašvuođaid
+ságastallat dakkár áššiid birra.
+Vaikko váldoášši leage leamaš sámi oskkuoahpahus, de lea
+konferánsa maid ságastallan fáttáid birra main lea oppalaš guoskivašvuohta sámi
+Konferánsa lea šaddan mávssolaš arenan sámi oskkuoahpahusa ja sámi
+girkoeallima fágaovdáneamis ja fierpmádathuksemis.
+Daid maŋemus jagiid leat ožžon
+signálaid ahte sámi girkoeallin fágakonferánssain maid lea dárbu čalmmustahttit eará fáttáid
+go dušše daid mat gullet oskkuoahpahussii.
+Dál lea dušše sámi oskkuoahpahusa bušeahtta
+maid Sámi girkoráđđi sáhttá geavahit dákkár konferánssaid lágidit.
+ Jahkásaš sámi oskkuoahpahus/sámi girkoeallin fágakonferánsa jotkkojuvvo
+doaibmabidjun.
+Kursa Osku ja eallindulkon Sámis (oktiibuot 30 stp) ásahuvvui Sámi allaskuvllas
+Guovdageainnus jagis 2008 ja oassi das ruhtaduvvui oskkuoahpahusruđaiguin.
+Kursa addá
+veahki dahkat čiekŋalet smiehtadusa sámi girkoeallima birra sihke historjjálaš ja dálaáiggi
+ektui (oahppoplána leat Sámi girkoráđi prošeaktaruđaiguin ruhtadan).
+Maŋŋil čađaheami
+80 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+oaččui kursa buriid dieđuid ruovttoluotta čakčat 2008/giđđat 2009, ja Sámi girkoráđđi bargá
+joatkit viidáseappot kurssain (gč čuoggá 5.13).
+ Bargat viidásefiervrredit kurssa Osku ja eallindulkon Sámis.
+Rekrutterema berre
+sihkkarastit dan bokte ahte Presteforeningen, KA-Kirkens Arbeidsgiverorganisasjon,
+bismagottiid REU-ruđaiguin jnv.
+váldet dán kurssa joatkka- ja lassioahppun.
+Oskkuoahpahusođastusa guovddáš mihttu lea ahte mánát ja nuorat galget gávdnat giela ja
+govaid mat addet oaivila sin oskui ja eallimii.
+Sámi girkoráđđi lea oskkuoahpahusođastusa
+rámmas bidjan arvat resurssaid ásahit neahttabáikki sámi oskkuoahpahussii (www.osko.no)
+maid rahpe Sámi álbmotbeaivvi, guovvamánu 6. beaivvi 2009.
+Dat lea interaktiivvalaš
+neahttabáiki 4 gillii - davvisámegillii, julevsámegillii, lullisámegillii ja dárogillii - mii
+ovttastahttá sámi oskkuoahpahusa ja sámi kultuvragaskkusteami.
+Fálaldaga leat vuos
+heivehan 6-12 jahkásaččaide, muhto leat bargamin ásahit fálaldaga 12-15 jahkásaččaide jagis
+Leat unnán oskkuoahpahusveahkkeneavvut sámegillii, ja danne lea dát doaibmabidju
+stuora lávki ovddosguvlui, ja mihtu mielde galgá neahttabáiki šaddat resursan mánáide ja
+nuoraide dan dehálaš ságastallamis iežas eallima, iežas identitehta ja kristtalaš oskku gaskkas.
+ Joatkit sámi oskkuoahpahus neahttabáikki jođihit ja ovddidit viidáseappot.
+Lassin e-oskkuoahpahussii berrejit gávdnot vuođolaš oskkuoahpahusveahkkeneavvut
+sámegillii prentejuvvon hámis.
+Dat guoská sierraládje 4-jahkásaččaid girjái maid juhket buot
+Dán rádjái lea 4-jahkásaččaid girji leamaš dušše davvisámegillii (Mu
+girkogirji), muhto loahpageahčen 2009 dieđihii IKO ahte rádju lea guorranan.
+Dan sadjái
+jorgaluvvui "Mu Biibbalgirji" davvisámegillii ja dat bođii olggos jagis 2010, ja seamma girji
+prentejuvvo julevsámegillii vuordimis giđđat 2011.
+Dan girjjis eai leat meannudan fáttáid mat
+gullet girku allabasiide, girkui, gástii jnv., ja sámi girkoeallima báikkálaš heivehus boahtá
+unnán ovdan.
+Daid lagamus jagiid berre danne ráhkadit sámi girkoeallimii oktasaš girjji 4-
+jahkásaččaide, maid prente davvisámegillii, julevsámegillii ja lullisámegillii, ja mas lea sadji
+báikkálaš heivehuvvon ovdanbuktimiidda.
+Lullisámi girkoeallimis leat háliidan vuordit
+dakkára, dan sadjái go dušše jorgalit.
+ Ráhkadit sámi girkoeallimii girjji 4-jahkásaččaide mii lea sihke davvisámegillii,
+Okta boađus oskkuoahpahusođastusas lea sisafievrredit sámi geahččanguovlluid
+čielgaseappot našovnnalaš oskkuoahpahus plánain.
+Ipmil addá - Mii juogadit.
+Norgga girku
+oskkuoahpahusplána, maid Girkočoahkkin 2009 mearridii čilge máŋgga sajis dan erenoamáš
+ovddasvástádusa mii lea sámi oskkuoahpahusa fuolaheamis.
+Seammás čujuha dat ahte diehtu
+sámi vuoiŋŋalašvuođa, girkoeallima ja árbevieru birra lea dehálaš oassi dain árbevieruin maid
+buohkat berrejit dovdat.
+8. kapihttala bajilčállagis "Sámi oskkuoahpahus" leat ovddasvástádusjuoguid birra dadjan
+čuovvovačča:
+Searvegottiin gos leat sámit lea liige ovddasvástádus ođastit maid dan suorggi mii
+guoská sámi oskkuoahpahussii.
+Sámi oskkuoahpahusplána leat sámi kultuvrra,
+árbevieru ja giela vuođul ráhkadan.
+Norgga stáhta lea vuođđuduvvon guovtti álbmoga eatnamiid ala, sápmelaččaid ja
+dáččaid.
+Vuođđolága § 110a cealká ahte stáhta eiseválddiin lea geatnegasvuohta
+láhčit diliid nu ahte sámi álbmotjoavku sáhttá seailluhit ja ovddidit iežas giela,
+kultuvrra ja servodateallima.
+Sámi mánáin ja nuorain lea vuoigatvuohta oažžut
+oahpahusa ja materiálaid iežaset gillii, beroškeahttá gos riikkas sii orrot.
+"Musihkka ja kultuvra" bajilčállaga vuolde dan kapihttalis mas lea sáhka oskkuoahpahusa
+iešguđetlágan dimenšuvnnaid birra, čujuhit ahte Ipmil addá - mii juogadit plánas galget
+oskkuoahpahusas válljet sálmmaid, lávlagiid ja ovdanbuktinvugiid mat čájehit girjáivuođa ja
+fuolahit árbevirolašgaskkusteami ja ođasmahttima.
+Dan oktavuođas lea áššáiguoskivaš
+namuhit ahte mánát ohppet dávjá jođánit amasgielat lávlagiid ja teavsttaid.
+Álkis
+mánáidlávlagat sámegillii berrejit oažžut viiddis geavaheami oskkoahpahusa bokte.
+Sámi girkoráđđi mearridii Sámi oskkuoahpahusplána juovlamánus 2010 ja dat galgá
+prentejuvvot giđđat 2011.
+Plána leat ráhkadan deavddarámmaplánan plánii Ipmil addá - mii
+juogadit.
+Norgga girkus oskkuoahpahusplána.
+Ulbmil lea sihkkarastit sámi mánáide ja
+nuoraide, siskkobealde bajemus mihtu oskkuoahpahusplána rámmaid, oskkuoahpahusa mii
+fuolaha sin sámi gullevašvuođa sihke rámmaeavttuid ja sisdoalu hárrái.
+Plána lea reaidu
+deavdit oppalaš čanastagaid maid leat sámi oskkuoahpahusa Ipmil addá - mii juogadit
+oktavuođas addán.
+ Lea dárbbašlaš bargat searvegottiid ja bismagottiid ektui go galgá Ipmil addá - mii
+juogadit ja Oskkuoahpahusplánii sisafievrredit sámi geahččanguovlluid.
+ Ráhkadit sierra neahttaresurssaid veahkkin doahttalit Sámi oskkuoahpahusplána ja daid
+mihtuid mat leat plánas Ipmil addá - mii juogadit.
+Fátmmastit mánáid ja nuoraid geain lea doaimmashehttejupmi lea dehálaš bargu sámi
+oskkuoahpahusas ja lea oassi Sámi oskkuoahpahusplána čanastemiin.
+Našovnnalaš sámi konfirmántadeaivvadeapmi
+Ruoŧa girku (Svenska kyrkan) lea doallan 3-vahkkosaš sámi konfirmántadeaivvadeami sámi
+konfirmánttaide miehtá riikka, ja sis leat buorit vásáhusat dainna.
+Dávjá leat eaŋkilolbmot
+norggabealde oasálastán (áinnas sámit geain leat fuolkkit ruoŧa bealde).
+Jagis 2009 dagai
+Ruoŧa girku norggabeale oasálastima áššin (gč.SGR 12/10).
+Lullisámi girkoeallimis leat daid
+maŋemus jagiid geahččalan doallat sierra lullisámi konfirmántadeaivvadeami.
+Sámi girkoráđđi árvvoštallá ásahit našovnnalaš sámi konfirmántadeaivvadanf��laldaga Norgga
+girkus dainna málliin maid Ruoŧa girku lea dahkan (muhto dahkat dan oaneheabbun).
+girkoeallimis Sis-Finnmárkkus lea konfirmašuvnnas nanu árbevierru, ja danne leat árvideamis
+sámit geat báikkálaš servodagain leat unnitlogus dakkár deaivvadeami váldoulbmiljoavku.
+Dakkár deaivvdeapmi lea mávssolaš doaibmabidju sihkkarastit unnimusmeari fálaldaga sámi
+konfirmánttaide miehtá riikka.
+Ruoŧa girku Sámi girkoráđis leat buorit vásihusat oktasaš
+davvisámi, julevsámi ja lullisámi deaivvademiiguin, ja leat addán dan rávvaga ahte
+norggabealde eai galgga doallat sierra deaivvademiid dáidda joavkkuide.
+Sámi našovnnalaš konfirmántadeaivvadeami berre geahččat dan dárbbu ektui mii sámi
+girkoeallimis lea nannet nuoraid vuoruheami, ja oktiiheivehit doaibmabijuid nuoraidsuorggis
+(gč boahtte čuoggá).
+Konfirmántadeaivvadeapmi sáhttá šaddat sihke dehálaš rekrutterenarena
+sámi nuoraidbargguide, ja arena gos sámi nuoraidjođiheaddjit sáhttet mieldedoaibmat.
+82 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+ Go galgá sihkkarastit unnimusmeari fálaldaga sámi konfirmánttaide miehtá riikka, de
+berre sámi konfirmántadeaivvadeami lágidit jahkásaččat.
+Lea lunddolaš ahte Sámi
+girkoráđđi oktiiheiveha dan barggu ovttas golbma davimus bismagodderáđiiguin.
+Seammasullásaš doaibmabijuid sáhttá árvvoštallat daid eará ahkodagaid ektui
+oskkuoahpahusas.
+Nuoraidbargu
+Lea erenoamáš dárbu ásahit sámi nuoraidarenaid Norgga girkus.
+Dakkár arenat eai báljo
+gávdno dál.
+Sámi girkoráđi nuoraidlávdegoddi (SGRN) ja Sámi girkoráđđi leat čuiggodan
+dan, ja Nuoraid girkočoahkkin (NGČ) lea máŋgga áššis deattuhan dárbbu nannet sámi
+nuoraidbarggu.
+Sámi nuoraidbarggu vuoruheami ferte maid geahččat Girkočoahkkima
+mearrádusa čuovggas mii lea ovddidit viidáseappot ja ođasmahttit Norgga girku barggu
+nuoraiguin geat leat gaskal 18-30 jagi (GČ 5/09).
+Earret konfirmántabarggu, de lea sámi girkoeallimis unnán nuoraidbargu.
+Norgga girkus ii
+leat sámi nuoraidbargu guovllu dásis ge, muhto leat geahččalan rekrutteret sámi nuoraid
+Nuoraid girkodiggái (dárogillii: Ungdommens kirketing/ UKT) golbma davimus bismagottiin.
+Muhtin moadde sámi nuora leat leamaš ovddasteaddjin UKT:s Davvi-Hålogalánddas daid
+maŋemus jagiid, ja okta sámi nuorra lea dan bismagotti nuoraidráđis leamaš 2008-2010
+áigodagas.
+Sámi nuorat lea leamaš ovddasteaddjit Nuoraid girkočoahkkimis (NGČ) juohke jagi 2000-
+logu álggu rájes.
+Sámi girkoráđi nuoraidbargu lea rekrutteren eatnasiid dain.
+NGČ lea máŋgga
+geardde ovddidan áššiid mat gusket sámi nuoraidbargguide, ja jagis 2008 lei dat sierra áššin
+2000-2004 áigodagas oaččui Sámi girkoráđđi buriid vásihusaid nuoraidbargoprošeavttas
+(Nuorra Sámis) mii čalmmustahtii sámi identitehta ja kristtalaš oskku.
+Ulbmil lei rekrutteret
+sámi nuoraid girkolaš oahpuide ja bálvalussii.
+Sullii moaddelogi lullisámi, julevsámi ja
+davvisámi nuora gaskal 15-30 jagi ledje das mielde.
+Máŋggas sis geat ledje dan prošeavttas
+leat ovddastan sámi girkoeallima iešguđetlágan vuogasvuođain, ja moattis leat maid váldán
+girkolaš oahpu.
+Nuorra Sámi-prošeavtta loahpaheamis lei dáhttu joatkit bargguin viidáseappot, ja jagiin 2005-
+2007 geahččaledje dan fuolahit Sámi girkoráđi nuoraidlávdegotti (SGRN) bokte, mii lea
+ráđđeaddi orgána Sámi girkoráđis.
+SGRN loahpahuvvui jagis 2007, daningo Sámi girkoráđi
+virgeresurssa ii šat lean vejolaš ruhtadit prošeaktaruđaiguin.
+Das váillui maid heivvolaš
+struktuvrralaš čanastat girku guovllu ja našovnnalaš nuoraidbargguid struktuvrraide.
+girkoráđđi lea danne Sámi girkoeallima strategalaš plána oktavuođas bargan ásahit sámi
+nuoraidráđi ođđa vuogi mielde.
+Primára vuođuštus ásahit sámi nuoraidbarggu Norgga girkus fertejit leat sámi nuoraid iežaset
+dárbbut.
+Sámi nuoraidbarggu vuoruheapmi lea dattege erenoamáš dehálaš maiddái stuorát
+rekrutterengeahččanguovllus.
+Norgga girku sámi nuoraidbarggu bajemus mihttu ferte leat
+identitehta, giela ja kristtalaš searvevuođa nannen sámi nuoraid gaskkas, ja nuoraid oasálastin
+ja mieldeovddasvástádus sámi girkoeallima viidáseappot ovddideamis, ja ahte sámi
+girkoeallimis čáhkkehuvvo eanet sadji nuoraid kultuvraovdanbuktimiidda.
+geahččanguovllus lea dasalassin mávssolaš ahte nuoraidbarggut dáhpáhuvvet
+máŋggabuolvvatgeahččanbealis.
+Sámi nuoraidbarggus berre báikkálaš girkoeallin leat vuolggasaji vuođđu, ja báikkálaš girkus
+lea vuoruhuvvon bargun addit sámi nuoraide saji, ja movttiidahttit sin oasálastit báikkálaš
+girkoeallimis iežaset eavttuid mielde.
+Báikkálaš barggut dárbbašit dattege doarjaga guovllus
+ja našovnnalaš dásis vai sáhttet lihkostuvvat.
+Máŋgga guovllus sáhttá oktiiheivehuvvon
+fálaldat guovllus dahje našovnnalaš dásis leat dat áidna sámi nuoraidfálaldat girkus main
+nuorain lea vejolaš oasálastit.
+Dat eaktuda vuoruhit sámi nuoraidbarggu girkus guovllu ja
+našovnnalaš dásis.
+Bargu heivehuvvon deaivvademiid- ja čoahkkanemiid oktavuođas
+Eanemus strategalaš doaibmabidju nannet sámi nuoraidbarggu lea jáhkkimis ásahit sámi
+nuoraide deaivvadanbáikkiid.
+Guhkes gaskkaid dihte ja danne go searvegottiin gos leat unnán
+sámi nuorat, lea strategalaččat buoremus vuoruhit guovllu ja našovnnalaš deaivvademiid (gč.
+Nuorra Sámis-prošeavtta).
+Das ferte čalmmustahttit searvevuođa, identitehtahuksema ja
+vuoiŋŋalaš ahtanuššama, iige bargat áššebáhpiriiguin dahje ásahit lávdegottiid (NGČ 07/10).
+Hárjehallat jođiheaddjin lea juoga mii berre leat strategiijan dakkár čoahkkanemiin vai dat
+lokte beroštumi, sáhttá rekrutteret ja sihkkarastit kontinuitehta viidáseappot.
+Dakkár sámi
+nuoraidbargguid čoahkkaneamit sáhttet áiggi vuollái duddjot vuođu rekruttereret sámi
+nuoraidorgána Norgga girkui.
+Sámi nuoraidlávdegoddi - Sung
+Go galgá nagodit sihkkarastit sámi nuoraide vejolašvuođa mieldemearridit girkus, de evttohit
+ásahit sámi nuoraidlávdegotti nuoraidgažaldagaide (dárogillii: Sung) guovddášgirkolaš dásis
+mii sáhttá doarjut báikkálaš ja guovllu sámi nuoraidbargguid.
+Sung ásahuvvo našovnnalaš lávdegoddin seammaládje go Ufung lea Girkoráđis.
+lunddolaš ahte Sung bargá sámi nuoraidgažaldagaiguin main lea oktasašgirkolaš sisdoallu,
+maiddái riikkarájiid rastá ovttasbargguin.
+Sung lea dakkár arena gos sámi nuoraid sáhttá
+ráhkkanahttit bálvalussii ja doaimmaide girkus.
+Eanetlohku Sung mieldelahtuin galget leat
+sápmelaččat (gč.
+eavttuid Sámedikki jienastuslohkui registreremis).
+NGČ (07/10) lea dasa cealkán ahte Sung ii galgga doaibmat dušše teknihkalaš ovttastuvvon
+orgánan maid iešguđetlágan ráđit ja lávdegottit leat nammadan, ja oaivvildit ahte
+nuoraidbarggu vuoruheapmi sámi girkoeallimis galgá álggahit stuora nuoraidčoahkkimis gos
+válljejit muhtin Sung mieldelahtuid.
+NGČ evttoha Sung čuovvut seamma málle go dan maid
+Girkoráđi Utvalg for ungdomsspørsmål lea dahkan, ja mas nuoraiddeaivvadeapmi vállje beali,
+ja Sámi girkoráđđi dievasmahttá dan iežas nammademiiguin.
+Dainna lágiin sáhttá buohkaid
+fuolahit, nugo ovdamearkkadihte mieldelahtuid dan golmma sámi giellaguovlluin, sohkabeali,
+agi jnv.
+ Ásahit fásta sámi nuoraidráđđeaddivirggi (SGR) mas lea ovddasvástádus našovnnalaš
+sámi nuoraidbargguin (gč.
+evttohuvvon virggi čuoggás 5.4.5).
+Váldobarggut leat
+oktiiheivehit sámi nuoraidbarggu Norgga girkus deaivvademiid bokte, ja ásahit sámi
+nuoraidlávdegotti Norgga girkui (Sung).
+Dakkár bargui eaktuduvvojit sierra
+doaibmaruđat.
+Sámi nuoraidbarggu dárbbaša seammás maid čalmmustahttit guovllus ja báikkálaččat.
+84 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+ Ávžžuhit golbma davimus bismagodderáđi čalmmustahttit sámi nuoraidbarggu.
+ Lea dárbu juolludit prošeaktaruđaid nannet báikkálaš sámi nuoraidbarggu.
+ Ávžžuhit searvegottiid sámegiela hálddašanguovllus, sámi searvegotti lullisámi guovllus,
+ja Sis-Finnmárkku proavássuohkana atnit sierraládje beroštusa sámi nuoraidbarggus.
+Nuoraidteam
+Departemeanttas lea ortnet maid gohčodit "Sámi ofelaččat".
+Dan ortnega prinsihppa lea
+"Nuorat deaivvadit nuoraiguin" ja das leat 3 sámi nuora, geat ožžot bagadallama Sámi
+allaskuvllas Guovdageainnus, ja juhket dieđuid sámiid ja sámi nuoraid birra skuvllain miehtá
+Norgga.
+Sáhtášii jurddašit dan sullásaš 1-jagi ortnega sámi girkoeallimii mas 3 sámi nuora
+leat okta team, ja maŋŋil go leat ožžon álgooahpu ja dohkálaš fágalaš bagadallama, de sáhttet
+sii galledit iešguđetlágan nuoraidarenaid Norgga girkus.
+Dan sisdoallu sáhtášii leat
+diehtojuohkinbargu sámiid birra oppalaččat ja sámi girkoeallima birra iešguđet guovlluin
+riikkas, ja doaibmat mieldeváikkuheaddjin sámi nuoraidleairrain, sámi konfirmašundahkosiin
+jnv.
+Dan doaibmabiju eai ávžžut Sámi girkoeallima strategalaš plána doaibmaplánaáigodagas
+álggahit.
+Doaibmabidju eaktuda vuos ahte lea ásahuvvon girkolaš sámi nuoraidbargu mii
+doaibmá rekrutterenpoolan nuoraidteamii, ja dat gártá máksit olu.
+Guhkit áiggi vuollái sáhttá
+almmatge dakkár doaibmabiju árvvoštallat.
+Sámi nuoraidteama sáhtášii veahkkin nannet sámi
+nuoraidbarggu, ja doaimmašii arenan rekrutteret viidáseappot girkolaš bálvalussii.
+Diakoniija
+Oppalaččat sáhttá 3 virggi Norgga girkus čatnat njuolga sámi diakoniijai.
+Davvisámis: Diakona Kárášjogas, diakona Deanus ja Unjárggas.
+Julevsámis: Ii oktage.
+Lullisámis: Lullisámi diakona
+Dasalassin lea Norgga sámemišuvnnas 1 lullisámi diakonamieldebargivirgi.
+Son lea aiddo
+mannan ealáhahkii, muhto sus lea šiehtadus bargat vel 1 jagi.
+Dan maŋŋil lea dan virggi dilli
+eahpesihkar.
+Loahpageahčen 1990-logu dahke smiehtadusbarggu sámi diakoniijas, ja Sámi girkoráđis lei
+bargojoavku mii ráhkadii dokumentta Sámi diakoniija vuođđojurddašeapmi (1999).
+Dokumeantta deattuha čađat dan man dehálaš lea doarjut positiivvalaččat sámi identitehta ja
+sámi arenahuksema.
+Váldoáššiid sáhttá buori muddui relateret Diakoniijaplána (GČ 6/97)
+vuođđogeahččanbeliide.
+Kultuvrralaš girjáivuohta ja álgoálbmogiid vuoigatvuođat leat rastideaddji geahččanguovllut
+Diakoniijaplánas, ja plánas lea govda diakoniijaipmárdus mii guoskkaha sámivuođa máŋgga
+sajis.
+Plána čilge diakoniija dego "[...] girku ovddasmorašbálvalus.
+Dat lea evangelium
+daguid bokte ja ovdanbuktojuvvo ráhkisvuođa bokte lagamužžii, fátmmasteaddji
+searvevuođas, sivdnádusa gáhttemis ja vuoiggalašvuođa beali rahčamis."
+Buot 4 čoavddasáni - ráhkisvuohta lagamužžii, fátmmasteaddji searvevuohta, sivdnádusa
+gáhtten ja vuoiggalašvuođa beali rahčan - leat áššáiguoskivaččat sámi diakoniijas.
+Lea čielga
+dárbu fuolahit sámi dimenšuvnna árbevirolaš ovddamorašdiakoniijas.
+Dat guoská dárbui
+beassat iežas giela geavahit go deaivvada ovddasmorašdiakoniijain, ja / dahje iežas
+kultuvrrain ja árbevieruin go olmmoš lea hearkkes dilis.
+Sieluovddasmoraš, eahkedaččat,
+morašbargu, bálvalusat boarrásiidsiiddain, doaimmashehttejuvvon olbmuid fátmmasteapmi,
+doaibmabijut iešsoardima vuostá, gárrenmirkofuolla, veahkaválddálašvuohta jnv.
+leat dakkár
+dilit.
+Dokumenta Sámi diakoniija vuođđojurddašeapmi čujuha maid ahte mánát geain lea
+sámegiella ruovttugiellan lea dakkár joavku mii dárbbaša beassat sámegiela geavahit
+ovddasmorašdiakoniija deaivvadettiin.
+Sohkabeali-, dásseárvvu- ja
+ovttaseallingeahččanguovlluid barggus dárbbašuvvo gelbbolašvuohta sámi bearaš- ja
+sohkastruktuvrrain ja eará beliin sámi konteavsttas.
+Diehtu sámi oskku ja
+duohtavuođaipmárdusa birra sáhttá leat mávssolaš vai olbmuid vásihusat eai dulkojuvvo
+boastut sieluovddasmorašbargguin ja psykiatriijas.
+Sámi diakoniija dárbbaša nappo
+gelbbolašvuođa sámi kultuvrras.
+Go geahččá bajilčállagii fátmmasteaddji searvevuođa birra, de leat áigeguovdilis
+ovdamearkkat dasa oktavuođa- ja fierpmádathuksejeaddji barggut sámiid gaskkas geat orrot
+bieđgguid ja ellet unnitlogus iežaset báikkálaš servodagain.
+Báikkálaš fierpmádagaid
+nannemis ja ealáskahttimis (ristváhnenvuohta, fuolkkit, ránnjá- ja gilifierpmádagat) girkolaš
+doaimmaid oktavuođas lea diakonála dimenšuvdna.
+Fátmmastit ja láhčit vejolašvuođaid
+olbmuide geain leat sierranas dárbbut lea maiddái dehálaš deattuhit sámi diakoniijas.
+maid lunddolaš čujuhit báhppabálvalusdárbbuide maid buohcciviesuin ja giddagasain eai
+govčča.
+Sivdnádusa gáhttema čalmmustahttin čáhkkeha saji ođđasis ealáskahttit ja loktet ovdan sámi
+árbevirolaš árvvuid mat gusket lundui, ja bidjat daidda árvvu.
+Globála dálkkádatáitta lea
+dasalassin ođasmahttán relevánssa dáin geahččanguovlluin.
+Plánamannolaga sámi bealli mii
+buvttahii ođđa diakoniijaplána, lei mearrideaddjin oažžut sivdnádusa gáhttema dan ođđa
+diakoniijaipmárdussii.
+Sámi girkoeallimii lea hástalus fátmmastit maid dan geahččanguovllu
+báikkálaš diakonála bargguin.
+Plána čuokkis 3.2 Diakoniija servodatoktavuođas bidjá diakoniija historjjálaš ja servodatlaš
+rámmii mii dahká soabadandimenšuvnna relevántan diakoniijaipmárdusas.
+Dat áiddostahttá
+ahte sámegiela, kultuvrra ja servodateallima fuolaheamis lea diakonála dimenšuvdna:
+Norga lea vuođđuduvvon guovtti álbmoga eatnamiid ala - sápmelaččaid ja dáččaid, gč.
+Vuođđolága § 110.
+Sámiid dáruiduhttin lea dahkan čiekŋalis háviid mat eai leat vel
+savvon.
+Dat historjá hástala girku ovddidit soabadanbarggu mii buktá sápmelaš
+girjáivuođa oidnosii, ja vuhtiiváldá dan.
+Sámiid vuoigavuohta iežaset gillii, historjái,
+kultuvrra ovdanbuktimii, ealáhusdoaimmaide ja mieldemearrideapmái galgá maid leat
+guovddáš oassi girkolaš diakonála bargguin.
+Diakoniijas lea mávssolaš rolla ásahit sámi identitehtii saji ja dan nannet dan bokte ahte váldá
+duohtan sápmelaččaid duohtavuođaipmárdusa ja eallima.
+Dat geahččanguovlu addá maid čielga čujuhusaid diakoniijaplána maŋemus
+váldogeahččanguvlui, namalassii vuoiggalašvuođa beali rahčamii.
+Dan suorggis čujuha
+diakoniija čielgasit dan fáddái mii lea soabadan- ja gulahallanbargguid kapihttalis (gč čuoggá
+5.10), ja erenoamážit álgoálbmotbargguid kapihttalis (čuokkis 5.13).
+Álgoálbmotbargu
+riikkaidgaskasaš geahččanguovllus lea diakonála geavat mii váldá globála
+vuoigatmeahttunvuođa duođalažžan.
+86 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Diakoniijaplána lea davvisámegillii jorgaluvvon ja dat lea jagi 2001 rájes leamaš neahtas.
+Maŋŋil go Diakoniijaplána sisafievrrededje leat leamaš unnán doaibmabijut ja arenat gos
+sáhttá digaštallat sámi diakoniija sisdoalu ja hástalusaid.
+ Sámi diakoniija ferte oažžut eanet čalmmustuhttima boahttevaš jagiin, ja nannet suorggi
+lassi resurssaiguin.
+Sámi girkoráđđi oažžu ovtta virgeresurssa suorggis (gč evttohuvvon
+virggi čuoggás 5.4.5).
+ Ávžžuhit bidjat sámi diakoniija fáddán sierra fágakonferánssas, ja bargat viidáseappot
+Diakoniijaplánain sámi girkoeallimis.
+Ođđa virggiid bokte leat bargamin nannet diakoniija Norgga girkus daid lagamus jagiid.
+oktavuođas lea lunddolaš ahte sámi girkoeallin nai oččošii ođđa resurssaid.
+ Evttohit guokte ođđa diakonavirggi báikkálaš sámi girkoeallimii (gč čuoggá 5.4.1)
+Soabadan- ja ságastallanbarggut
+GČ áššis 13/97 celkkii Girkočoahkkin čuovvovačča: "Girkočoahkkin dovddasta ahte
+eiseválddiid dáruiduhttinpolitihkka ja Norgga girku rolla dan oktavuođas lea mielddisbuktán
+veahkaválddálašvuođa sámi álbmoga vuostá.
+Girkočoahkkin áigu bargat dan ovdii ahte dat
+boasttuvuohta ii šat galgga jotkkojuvvot." Girkočoahkkin ávžžuhii dan duogáža vuođul earret
+eará bargat viidáseappot soabadanipmilbálvalusaiguin, ja láhčit vejolašvuođaid bargat
+viidáseappot soabadangažaldagaiguin searvegottiin.
+Go oaidná daid almmuhuvvon"soabadanipmilbálvalusaid", de eai leat dakkáriid báljo doallan.
+Maŋŋil dan mearrádusa sáhtii muhtin sámi birrasiin vuohttit dan balu ahte dakkár
+ipmilbálvalusat sáhttet addit olgguldas "soabadeami" ja addit dakkár vuordámušaid ahte sámit
+galge ovtta eaŋkil ipmilbálvalusain geargat bávččas ja váttis historjjáin.
+Buoret lahkoneami
+sáhttá jáhkkimis dahkat go doallá ipmilbálvalusaid mat doibmet soabadeaddjin, dan sadjái go
+almmuhit ipmilbálvalusaid "soabadanipmilbálvalussan".
+Dasa leat máŋga buori ovdamearkka.
+Namuhuvvon girkočoahkkinmearrádusa eanemus konkrehta čuovvoleapmi soabadanbargguin
+lea dat soabadan- ja gulahallanprošeakta maid čađahedje julevsámi guovllus Davvi-Sálttus
+(Hápmir ja Divttasvuotna) jagiin 2005-2007.
+Dan prošeavtta bokte lea Norgga girku ožžon
+hui buriid vásihusaid maid lea vejolaš fievrredit báikkálaš ja guovllu sámi-dáru
+soabadanbargguide eará guovlluin riikkas.
+Prošeavttas ásahedje háladan- ja ságastallanarenaid ollesolbmuide ja nuoraide, gos sámit ja
+dáččat besse guldalit guđetguimmiideaset historjjáid ja gos ságastalle dan heajos historjjá
+birra ja dan maid dat čuovuhii.
+Prošeakta gaskkustii maid lonohallama gaskal Koi-álbmoga
+Lulli-Áfrihkás, čáhppesivnnát álgoálbmotjoavku mii lea unnán vuhtiiváldojuvvon sihke vilges
+ja čáhppes eanetloguin.
+Prošeakta oaččui ruđalaš doarjaga Girkuidgaskasaš ráđis ja Sámi
+girkoráđis.
+Prošeaktaraporttas guovvamánus 2007 čoahkkáigeassá prošeaktajođiheaddji dehálaš bargguid
+maiguin ferte viidáseappot bargat dan soabadanbarggus:
+Gulahallan- ja soabadanbarggu bokte Davvi-Sálttus lea girku leamaš vuoiŋŋalaš
+deaivvadanbáikin earáláhkái go ovdal.
+Dat lea diktán eaŋkilolbmuid muitalusaid
+váikkuhit iežas dakkár vugiin mii lea rievdadan girku, ja olbmuid gova das.
+vásihusaid maid das leat ožžon, ferte fievrredit viidáseappot girkui maiddái eará
+guovlluin ja go deaivvada eará joavkkuiguin geaiguin girku lea riidalan, dahje dahká
+dan.
+Historjačállin.
+Go sámiid birra lassána máhttu báikkálaččat ja erenoamážit girku rolla
+sámiid dáruiduhttimis, de sáhttit mii girkun ja báikkálaš servodahkan oažžut dan
+ipmárdusa mii dál váilu das movt dáruiduhttin lea gitta dán rádjái váikkuhan sámiide
+ja dáččaide geat orrot Davvi-Sálttus.
+Nu guhkás go mun máhtán ipmirdit, de lea dat ilá
+stuora ja gáibideaddji bargu smávva ja resursageafes searvegottiide dainna iehčaneaset
+bargagohtit [...]
+Láhčit sámegillii, dáidagii ja kultuvrii eanet saji searvegottiin gos leat sihke sámit ja
+dáččat.
+Mu mielas berre ráhkadit dárkilis plána vai sihkkarastá ahte sámi servodat
+sáhttá girkus gávdnat dovdojumi girku dáidaga, kultuvrra ja giela bokte.
+Dál lea sámi
+dáidda, kultuvra ja giella measta áibbas jávkosis eanas girkuin julevsámi guovllus.
+Odne lea dušše okta báhppa dán guovllus gii máhttá julevsámegiela liturgalaš atnui.
+Dat dilli lea dohkketmeahttun ja áibbas boastut.
+Addit dárbbu mielde ekonomalaš ja vejolaš eará doarjaga, boahtteáiggi, friddja
+ságastallan- ja soabadandoibmii julevsámi guovllus.
+Čoahkkáigeasidettiin sáhttá dadjat ahte soabadan- ja ságastallanprošeakta Davvi-Sálttus bidjá
+ovttaládje soabadanbarggu oktavuhtii girku oppalaš bargguiguin nannet sámi girkoeallima
+čuoggá 4.6 bajábealde).
+Nuppe bealis lea prošeakta addán sierra vásihusaid gávdnat
+ávkkálaš vugiid báikkálaš ja guovllu soabadan- ja ságastallanbargguide.
+Dat leat
+áššáiguoskivaččat stuorát osiide sámi girkoeallimis, main jáhkkimis lea árvu fievrredit
+maiddái eará surggiide girku bargguin.
+Prošeaktaraporta bivdá ásahit friddja gulahallan- ja
+soabadandoaimma man vuolgga lea julevsámi guovllus.
+ Julevsámi soabadan- ja ságastallanprošeavtta vásihusaid berre viidásetovdánahttit ja
+juohkit daid vásihusaid viidáseappot.
+Norgga girku Finnmárkkulága evttohusa meannudettiin (GČ 11/03) bidje
+soabadangeahččanguovllu vuođđogeahččanguovlun.
+Norgga girku mearrádus dan áššis lei
+juoga maid norgga almmolašvuohta mearkkašii ja dasa bidje deattu lága
+loahppameannudeamis.
+Ášši nannii olu sámiide dan dovddu ahte Norgga girku lea maid
+sámiid váras.
+Leat ain arvat sámi vuoigatvuohtagažaldagat mat eai leat čielgasat Norggas, ja
+maid stuoradiggi galgá meannudit stuoradiggeáigodagas 2009-2013.
+Dat gusket ovddemustá
+eatnamiidda ja čáziide sámi guovlluin lullelis Finnmárkku, namalassii Romssas lulásguvlui
+gitta Femundenii (Den nye sameretten), ja mearrasámiid vuotna- ja
+riddoguolástanvuoigatvuođat (Riddoguolástanlávdegotti árvalus).
+Girku bargu dan suorggis
+lea áššáiguoskivaš girkolaš álgoálbmotbargguin (gč.
+88 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+ Norgga girkui lea lunddolaš dovdat ovddasvástádusa čuovvut mielde sámi
+vuoigatvuohtamannolagain.
+Dat gáibida gelbbolašvuođa dan suorggis ja áktejumi das mii
+Norgga girku ovddasvástádus ja rolla lea dákkár áššiin.
+Girkolaš kultuvrabarggut: girkomusihkka ja girkodáidda
+Girkolaš kultuvradieđáhus Kunsten å være kirke (2005) lea vuođđu dan kultuvravuoruheamis
+mii Norgga girkus dál dáhpáhuvvá.
+Das loktejit sámi girko- ja kultuvraeallima ovdan
+sierralágan geahččanguovlun, ja dan suorggis ovddidit čuovvovaš "váikkuhusaid ja ráđiid":
+Norgga girku berre láhčit sámiide vejolašvuođaid hehttekeahttá sáhttit fuolahit ja
+ovddidit viidáseappot iežaset giela, iežaset govastagaid ja ovdanbuktinvugiid, ja addit
+buriid rámmaeavttuid oažžut ealli ja bistevaš sámi girko- ja kultuvraeallima.
+Sámi álbmogis galgá leat vuoigatvuohta váldit atnui iežaset kultuvraovdanbuktimiid ja
+govastagaid girkus.
+Das lea vuođolaš mávssolašvuohta go galgá dovdat árvvu ja
+oadjebasvuođa álbmoga iešlági ektui.
+Sámi dáiddárat sáhttet čoahkkanit lonohallat
+vásihusaid, vugiid ja movttiidahttit guđetguimmiideaset ovddidit viidáseappot sámi
+kultuvraovdanbuktiimiid.
+Ipmilbálvalusaid ja čoakkalmasaid oktavuođas sáhttá lágidit
+álbmotčoahkkimiid gos lea vejolaš digaštallat makkár sámi govastagaid ja
+kultuvraovdanbuktimiid girkolanjas sáhttá atnit.
+Girku hástaluvvo gávdnat govastagaid ja meanuid sámi árbevierus.
+Dat gáibida
+aktiivvalaš liturgalaš barggu ja vuođolaš máhtu sámi historjjás, oskkoldaga geavadis ja
+sámi kultuvraovdanbuktimiin.
+Sámi teologat hástaluvvojit joatkit dan dehálaš barggu, ja
+teologalaš oahpahusásahusat berrejit láhčit vejolašvuođaid dakkár máhtu gaskkustit.
+Girku berre maid ráhkadit buolvvaidgaskasaš deaivvadanbáikkiid vai sáhttá sámi
+identitehta nannet.
+Dan sáhttá dahkat ipmilbálvalusaid dahje miehtá Sámi
+konfirmántadeaivvademiid bokte vai lea vejolaš nannet gullevašvuođa, sámi
+vuoiŋŋalašvuođa ja sámi árbevieruid ja lonohallat máhtuid.
+Girkostallamis lea maid
+sosiála dáhpáhus.
+Ipmilbálvalusa maŋŋil sáhttá bidjat áiggi vai lea vejolaš čatnat
+oktavuođaid buolvvaid gaskii, ja gullat ođđasiid fulkkiid ja ustibiid birra geat orrot
+guhkkin eret.
+Dakkár vuogasvuođat leat máŋggaládje ealli oahppobáikkit mánáide ja
+nuoraide.
+Ođđa diehtojuohkinteknologiija lea maid vejolaš váldit atnui.
+Interneahtta lea
+buorre ovttasdoaibmanreaidu buolvvaid gaskkas.
+Muitalusaid sáhttá lonohallat, ja rahpat
+vejolašvuođa gaskkustit máhtuid ja árbevieruid goabbatguvlui.
+Sámi sálmmaid berre dávjjibut atnit ipmilbálvalusain vai dat lunddolaččat viidáset
+fievrreduvvojit.
+Vuoiŋŋalaš lávlagat leat erenoamáš dehálaččat hávdádemiin ja
+viessolohkamiin ja dat berrejit šaddat oassin ipmilbálvalusárbevieruin.
+Lea maid dárbu
+bidjat resurssaid fievrredit sámi sálbmalávlunmáhtu nuorat buolvvaide, vai sálbmadávvir
+fievrreduvvo viidáseappot.
+Lea maid dehálaš čáhkket saji juoigamii ja árbevirolaš
+musihkkavugiide dain guovlluin gos dat lea lunddolaš.
+Vuoruhit čállit ođđa sálmmaid
+sámegillii addá sálbmadávvirii lagasvuođa ja oahpisvuođa dovddu.
+Norgga girkus lea ovddasvástádus gáhttet ja ovdánahttit sámegiela - maiddái bassi
+Danne berre čáhkkehit eanet saji doallat sártniid ja ipmilbálvalusaid gos dušše
+sámegiella geavahuvvo.
+Dan sadjái go čujuhit sierra kultuvradoaibmabijuide, de signalisere nappo Kunsten å være
+kirke ahte kultuvrabargu girkus lea ovddemustá sihkkarastit sámi kultuvrra
+vuođđodimenšuvdnan sámi girkoeallima vuođđodoaimmain.
+Dan viiddis govdodaga
+doaibmabijuin maid Sámi girkoeallima strategalaš plána evttoha, sáhttá ipmirdit dan
+geahččanguovllus.
+Sámegiela nannen, virggiid ásaheapmi, sámi liturgiijabarggut, barggut
+sámi kristtalašvuođaipmárdusain ja teologiijain jnv.
+lea nappo maid sámi
+kultuvravuoruheapmi Norgga girkus.
+Girkomusihkkaplánas leat čujuhusaid sámivuhtii, ja dasalassin lea sierra oassekapihtal
+girkomusihka birra sámi geahččanguovllus.
+Das deattuhit ahte Norgga girkus lea háliidus
+dahkat nanu diđolažžan dan ahte sámi kultuvra- ja musihkkaeallima girjáivuođa galgá girku
+siskkobealde beassat atnit ja ovdánahttit.
+Das lea sierra teakstabihttá sámi
+sálbmalávlunárbevieru birra, ja dan sámi nuohttadovddu ja árbevirolašmusihka birra maid dat
+siskkilda.
+Das čujuhit maid ahte máŋggakultuvrralaš servodat addá sihke movttiidahttima, ja
+bidjá deattu árbevirolaš árvvuide mat gávdnojit sámi báikkálašservodagain ja sámi
+Dan geahččanguovllus bargá sámi girku nannet iežas identitehta, vai sáhttá
+gáhttet ja ođasmahttit girkomusihka báikkálaš árbevieruid ja háliidusaid mielde.
+Plána čujuha
+ahte maiddái olggobealde sámi guovddášguovlluid berrejit searvegottit čáhkkehit saji sámi
+árbevirrui ja identitehtii girkomusihkalaš eallimis.
+Girkomusihkkaplána dadjá ahte okta
+mihttu lea oahpahit sámi musihkkaárbevieruid olbmuide geat daid eai dovdda dan bokte ahte
+váldit atnui sámi sálmmaid ja liturgiijaid mat leat sálbmagirjjiin, ja addit sámi musihkkii saji
+ja beroštusa ipmilbálvalusas.
+Sámi girkoeallima strategalaš plána lokte ovdan guokte suorggi maid galget sierraládje
+vuoruhit sámi kultuvrabargguin girkus: (1) sámi girkodáidda/girkotekstiillat ja (2) sámi
+girkomusihkka.
+Sámi girkoeallima sáhttá daid surggiid vuoruhettiin dan eanet oainnusmahttit
+ja addit dasa eanet báikkálaš heivehusa.
+Dás lea relevánta čujuhit dasa maid leat dadjan
+teakstabihtás soabadan- ja gulahallanbargguid birra (čuokkis 5.10).
+Sámi girkodáidda lea
+dehálaš oassi identitehta huksemis ja dan dohkkeheamis.
+Dán rádjái leat unnán bargan sámi girkodáidagiin ja girkotekstiillaiguin norgga bealde.
+Girkomusihka bealis leat ožžon mávssolaš vásihusaid sámi nuohtaiguin lullisámi ja davvisámi
+liturgiijaid bargguid oktavuođas.
+ Sámi kultuvravuoruheapmái galget biddjojuvvot resurssat mat sierraládje deattuhit sámi
+girkodáidaga/girkotekstiillaid ja sámi girkomusihka.
+Sámi girkoráđđi galgá oažžut ovtta
+virgeresurssa dán suorggis (gč evttohuvvn virggi čuoggás 5.2.1).
+Bismagottiid girkolaš kultuvraruđaid ohcamušain lea dušše Davvi-Hålogalándda bismagoddi
+váldán sámi kultuvrabargguid oassegeahččanguovlun iežaset kultuvravuoruheamis.
+Girkoráđi ovddasvásádus gozihit ahte čanastagat dieđáhusas Kunsten å være kirke maid
+čuvvoluvvojit sámi girko- ja kultuvraeallima hárrái.
+ Davvi-Hålogalándda, Lulli-Hålogalándda ja Nidarosa bismagottiid, ja Girkoráđi
+kultuvraráđdeaddiin berre leat geatnegasvuohta sámi girkoeallima girkolaš
+kultuvrabargguid ektui.
+90 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Rekrutteren
+nr 28 (2007-2008) Sámepolitihkka dadjá ahte buori fálaldaga kvalitehta eaktuda
+buriid bargiid geain lea gelbbolašvuohta sámegielas ja kultuvrras (s 71).
+Seammás mieđiha
+ráđđehus dakko leat stuora rekrutteren- ja gelbbolašvuođahástalusaid.
+Lea stuora gaska dan
+gelbbolašvuođas maid lágaid ja politihkalaš čanastemiid bokte leat eaktudan, ja dan
+gelbbolašvuođas mii duohtavuođas gávdno iešguđet etáhtain sámegiela ja kultuvrra ektui.
+Stuoradiggedieđáhus dadjá ná Norgga girku dili birra (s 181).
+Nugo maid eará surggiin ge lea (gč.
+5.2), de lea girkui nai hástalus gávdnat
+dohkálaš sámegielat bargiid.
+Sámi girkoráđis leat leamaš iešguđetlágan doaibmabijut
+vai sápmelaččat rekrutterejuvvoše girkolaš doaimmaide ja girkolaš oahpuide.
+Dál leat
+liikká dakkár báhpat, katekehtat ja diakonat geain ii leat sámi giella- ii ge
+kultuvraduogáš geat biddjojuvvojit girkolaš virggiide sámi guovlluin.
+Buoridan dihte
+dien dili, de lea Davvi-Hålogalánda maŋimus jagi ásahan giellaoahpahusa báhpaide.
+Dien hástalusa ferte maid geahččat stuorát geahččanguovllus.
+Ovdamearkka dihte lea
+dárbu nannet rekrutterenbarggu sámi nuoraid ektui, maiddái girkolaš oahpuin.
+Rekrutterendili váikkuhus lea maid dat ahte maiddái sámegiela hálddašanguovlluin
+ožžot sápmelaččat eanas oasi bálvalusain dárogillii.
+Sámelága § 3 - 6 mielde lea
+juohkehaččas riekti oažžut individuála girkolaš bálvalusaid sámegillii Norgga girku
+searvegottiin sámegiela hálddašanguovllus, ja dat leat gávcci suohkana - Snoasa,
+Divttasvuotna, Gáivuotna, Guovdageaidnu, Kárášjohka, Porsáŋgu, Unjárga ja Deatnu.
+Loabát suohkan Romssas lea mearridan ahte suohkan áigu ohcat lahttuvuođa
+Girku bargá sámegiela nannemiin maiddái olggobealde hálddašanguovllu.
+Lassin girkofágalaš gelbbolašvuhtii, de lea dárbu sámi giella- ja
+kultuvragelbbolašvuhtii eanas girkolaš virggiin sámi guovlluin.
+Diet guoská buot
+dásiide girkus, ja dás lea sáhka ovdamearkka dihte dulkonbálvalusas, IT-čovdosiin,
+bargiid kurssain, ja guovttegielat galbbaid geavaheamis.
+(St.dieđ.
+Sámepolitihkka, s 181)
+Norgga girku dárbbaša bargat dihtomielalaččat ovdánahttit gelbbolašvuođa ja rekrutterema
+vai sihkkarastá sámi giella- ja kultuvragelbbolašvuođa girku bargiid gaskkas.
+Das lea
+ávkkálaš jearrat makkár ovdamearkkaiguin Norgga girku lea lihkostuvvan sámi giela ja
+kultuvrra fuolaheamis báikkálaččat.
+Čuovvovaš dábiide sáhttá čujuhit:
+Báhppabálvalusas fuolahuvvo sámegiella eanas dain báhpain geat leat ožžon
+sámegieloahpahusa maŋŋil virgádeami.
+Sámi girkodulkkat geat leat báikkálaččat rekrutterejuvvon (guoská dušše davvisámi
+guvlui) fuolahit dehálaš oasi báhppalaš bálvalusain sámegillii, ja eanas háviid ii leat
+báhppabálvalusas vejolaš deavdit buot sámelága gáibádusaid girkodulkabálvalusa haga.
+Sámegiela geavaheapmi báikkálaš girkolaš bargiid gaskkas fuolahuvvo eanas
+sámegielagiin geaid leat báikkálaččat rekrutteren.
+Oskkuoahpahusa ja diakoniija suorggis
+lea dáhpi ahte mieldebargit álget vaikko eai deavdde ge máhttogáibádusaid, muhto ahte sii
+váldet lasseoahpu maŋŋil virgádeami.
+Báikkiin gos leat rekrutteren sámegielagiid teologiijaohppui ja báhppabálvalussii, lea
+addán sakka váikkuhusaid sámi girkoeallimii.
+Bargoveahkadilli Sis-Finnmárkku proavássuohkanis
+Sis-Finnmárkku proavassuohkana ásaheapmi jagis 1991 bovttii vuordámušaid dahkat
+proavássuohkana gievran ovddidit sámi girkoeallima viidáseappot.
+Muhto olu návccat leat
+mannan dasa ahte oažžut doarvái báhpaid.
+Dat lea duogás dasa go Girkočoahkkima áššis 7/06
+bivde erenoamážit geahčadit Sis-Finnmárkkku proavássuohkana rekrutterendili sámi
+girkoeallima plána oktavuođas.
+Sis-Finnmárkku proavassuohkan ásahuvvui jagis 1991 ja dan ulbmil lei nannet sámi
+girkoeallima bargguid.
+Dan vuosttaš 7 jagi ledje proavássuohkanis doarvái báhpat, muhto
+jagis 1999 dáhpáhuvai mearkkašahtti rievdan (eanet reflekšuvnnat dan birra, gč.
+čuoggá
+Jagi 1999 rájes ja 11 jagi das ovddosguvlui bisso báhppavirggit čađat guorosin.
+áigodagas ii leat guoros virggiid lohku leamaš vuollelis 20% ja eanemusat lei dat olles 60%.
+Vakanse
+Nesseby
+Tana
+Porsanger II
+Porsanger I
+Kautokeino
+Karasjok
+Prostiprest
+Prost
+Bajábeale govus čájeha man guvlui proavássuohkana bargoveahkadili manai jagiin 1999-
+Dat áigodat álggii 7:in virggiin ja lassánii 8 virgái jagis 2004.
+Guoros virggit leat
+merkejuvvon ruoksadin.
+Áigodaga álggus jagis 1999 ledje 30% guoros virggi ja áigodaga
+loahpas jagis 2009 ledje 45% guoros virggi.
+Áigodaga maŋemus 4 jagi leat gaskamearálaččat
+leamaš badjelaš 50% guoros virggi.
+Dat čuohcá proavássuohkana doibmii go virggiin eai leat olbmot, ja go dat dilli lea nu guhkes
+áiggi bistán.
+Báhpat leat atnán olu návccaid doaimmahit dárbbašlaš bargguid, ja girkodulkkat
+ja báikkálaš girkolaš bargit - geain lea báikkálaš (sámi) gelbbolašvuohta - váibet čađat
+bagadallat ođđa sadjásaččaid.
+Lea divrras sihke bargiide, searvegodderáđiide ja searvegoddái
+go galgá čađat almmuhit virggiid ja eaige boađe ohccit eaige dáhpáhuva virgádeamit.
+92 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Borgemánu 2010 rájes leat Sis-Finnmárkku proavássuohkanis leamaš báhpat buot virggiin.
+Guovttis dain leat báris ahkásaččat, ja lea ain dárbu bargat dihtomielalaččat rekrutteret
+báhpaid.
+Dakkár bargoveaga kártema eai leat dahkan báikkálaš girkolaš bargiid gaskkas dan
+seamma áigogadas, dannego dakko lea dilli leamaš buoret.
+Oppalaš rekrutterenhástalusat sámi girkoeallimis
+Vaikko govva ii leat seammalágan, de sáhttá jáhkkimis namuhuvvon dilli Sis-Finnmárkkus
+oainnusmahttit hástalusaid sámi girkoeallimis ollislaččat.
+Sámi guovllut leat dat guovllut gosa
+lea váddáseamos oččodit báhpaid.
+Daid maŋemus jagiid lea leamaš heajos rekrutteren
+báhppabálvalussii Norgga girkus oppalaččat, juoga mii árvideamis čuohcá vel eanet sámi
+Dat dilli šaddá vel hearkkit go stuora oassi báhpain geain dál lea
+sámegielagelbbolašvuohta, leat báris ahkásaččat Norgga girkus.
+Dat gullá maid dan guovtti
+báhppii geain nubbi máhttá julevsámegiela ja nubbi fas lullisámegiela.
+Oktiibuot
+oainnusmahttá dat sámi girkoeallima ollisgirkolaš hástalusa Norgga girkus, ja dárbbu
+ovddidit sierra rekrutteren- ja giellaoahpahusdoaibmabijuid boahttevaš jagiin.
+Dasa gullet maid hástalusat rekrutteret báikkálaš girkolaš bargiid geain lea heivvolaš sámi
+giella-/kultuvragelbbolašvuohta.
+Dat hástalus guoská erenoamážit surggiide mat gullet
+oskkuoahpahussii, diakoniijai ja girkomusihkkii.
+ Berre bidjat ruđaid sierra movttiidahttindoaibmabijuide vai nagoda rekrutteret bargiid ja
+bisuhit stáđisvuođa sámi girkoeallimis dás ovddosguvlui.
+Sámegiela hálddašanguovllus
+ferte árvvoštallat álggahit sierra doaibmabijuid.
+Seammás berre rekrutterenbarggu heivehit
+sámi girkoeallimii ollislaččat.
+Dutkan
+Sámi girkoeallima rekrutterenhástalusaid birra leat unnán dutkan.
+Girkolaš oahpahusguovddáš
+Davvin (GOD) ozai jagis 2009 dutkanruđaid prošektii "REKISAM" - Rekruttering til
+kirkelige stillinger i Sápmi".
+Prošeavtta vuolggasaji gažaldat lei: manne lea nu váttis
+rekrutteret girkolaš virggiide ja girkolaš oahpuide olbmuid geain lea sámi gullevašvuohta?
+Prošeaktačielggadeamis dadjet ahte prošeavtta mihttu lea gávdnat daid fáktoraid mat leat
+mearrideaddjin dasa go olbmot geain lea sámi gullevašvuohta leat válljen girkolaš bargguid
+Das galget dahkat kvalitatiiva čiekŋalis jearahallamiid miehtá sámi guovllu, ja
+háliidit iešguđetlágan árvvoštallamiid bokte geahččalit gávdnat sivaid váilevaš rekrutteremii:
+eai gávdno ovdagovat, hástalus bargat iežas báikki konteavsttas, eai gávdno heivehuvvon
+oahpahusat, vuostehágu guoddu akademiijai, dárbu soabadit.
+GOD ohcamuššii eai juolludan
+doarjaga, muhto sii ožžo positiivvalaš dieđuid ruovttoluotta prošeaktaohcamuša birra.
+ Lea dárbu láhčit vejolašvuođaid dutkanprošeavttaide mat dutkosiid bokte addet máhtu
+rekrutterema birra sámi girkoeallimis.
+Dan vuođul sáhttá ráhkadit eanet mihttomearálaš
+rekrutterenstrategiijaid.
+Rekrutterenstrategiijat
+Lea dárbu jurddašit rekrutterenstrategiijaid virggiid govdodaga ektui Norgga girkus:
+Hálddahuslaš virggit guovddáš, guovllu dahje báikkálaš girkoeallimis, báhppa, girkodulka,
+diakona, katekehta/oskkuoahpahusmieldebargi, girkomusihkkár, sárdnedoalli/lávdeolmmoš
+ipmilbálvalusdoalli, virggit kultuvrasuorggis, ráđđeaddi jnv.. Rekrutterema áigumuš ferte leat
+ráhkadit sámi girkoeallima mii ovddida kristtalaš oskku, nanne sámiid kultuvrralaš ja gielalaš
+identitehta girkus ja mii fágalaččat sáhttá vuođustit sámi kultuvrra árvvu girkolaš
+oktavuođain.
+Vuolábealde leat rekrutterenstrategiijat dan golmma kategoriija ektui:
+Kategoriija 1: Olbmot geain lea teologalaš/girkofágalaš gelbbolašvuohta ja geat háliidit bargat
+sámi girkoeallimis (ovddemustá olbmot geat eai leat sámit)
+Vuođuštus:
+Sámi guovlluin váilot ohccit báhppavirggiide, erenoamážit sámegiela
+Lea maid dárbu oččodit bargiid eará girkolaš virgekategoriijaide.
+Ulbmiljoavku: Studeanttat/olbmot geain lea teologiija,- diakoniija,- katekehta,- ja
+girkomusihkkaoahppu ja oahpahusásahusat dakkár virgekategoriijain.
+Vuohki:
+- Juohkit dieđuid sámi girkoeallima birra áigeguovdilis oahpposajiin.
+- Ovddidit sámiide gullevaš kursamodulaid ámmátoahpuin ja joatkkaoahpahus
+báhpaide ja eará girkolaš bálvalusjoavkkuide.
+Kategoriija 2: Olbmot geain lea sámegielgelbbolašvuohta/kultuvragelbbolašvuohta ja geain lea
+sierralágan fágagelbbolašvuohta (ovddemustá sámit)
+Unnán fágaolbmot geain lea gelbbolašvuohta sámi gielas ja kultuvrras.
+Dat guoská
+sihke girkofágalaš ja hálddahuslaš virggiide guovddážis, guovllus ja báikkálaččat.
+Ulbmiljoavku: Olbmot geain lea sámi giella-/kultuvragelbbolašvuohta ja geain lea fágaduogáš
+oahpahusas, buohccedikšumis, juornalistihkas, ekonomiijas, jođiheamis jnv., ja geain
+lea hállu čađahit earálágan oahpu ja bargat báhppan, sárdnideaddjin, diakonan,
+katekehtan, girkomusihkkárin jnv.
+- Váldit oktavuođa/movttiidahttit eaŋkilolbmuid ja muitalit molssaeakto
+vejolašvuođaid birra girkolaš bálvalussii.
+- Čielggadit molssaeavttuid girkolaš bálvalussii sámi girkoeallima sierra
+gelbbolašvuođa- ja rekrutteren dárbbuid čuovggas.
+Kategoriija 3: Studeanttat ja skuvlaoahppit geain lea miella čađahit girkolaš oahpu
+(ovddemustá sámit)
+Háliidit áinnas rekrutteret sámi nuoraid girkolaš bálvalussii
+Ulbmiljoavku: Joatkkaskuvlla 3. luohká oahppit ja studeanttat
+- Válljet joavkkuid, lágidit jođiheaddjekurssaid, dábuhit hárjehallansajiid searvegottiin
+gos dollet sámi ipmilbálvalusaid.
+- Oasálastit fitnodatmeassuin ja fitnat válljejuvvon joatkkaskuvllain Trøndelágas,
+Nordlánddas ja Finnmárkkus.
+- Dieđihit ámmátvejolašvuođaid birra sámi girkoeallimis omd.
+Nuoraid
+girkočoahkkimis, Norgga Sámiid Riikkasearvvi jahkečoahkkimiin ja válljejuvvon
+festiválain gos leat sámi nuorat.
+- Fitnat áigeguovdilis studeantabirrasiin Trøndelágas, Bådåddjås, Romssas, Álttás ja
+Guovdageainnus
+Bajábeale namuhuvvon rekrutterendoaibmabijut eaktudit sierra movttiidahttindoaibmabijuid.
+Áigeguovdilis movttiidahttindoaibmabijut sáhttet leat: stipeanddat nuoraide geat lohket
+teologiija ja máhttet sámegiela, ruovttusfitnanortnet báhpaide geat bálvalit searvegottiin
+94 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+sámegiela hálddašanguovllus, hárjehallansajit válljejuvvon searvegottiin, mentorortnet
+studeanttaide geat leat sámi searvegottiin hárjehallamin, ekonomiija máksit searvama
+sámegiela/sámi fáttáid kurssaide, jnv.
+ Álggahit rekrutterenprošeavtta sámi girkoeallimii mii bargá rekrutteren- ja
+movttiidahttindoaibmabijuiguin bajábeale namuhuvvon čanastagaid mielde.
+Ávžžuhit
+OHG bidjat dasa resurssaid.
+ Sámi oskkuoahpahusa ja sámi nuoraidbarggu nannema ferte geahččat guhkitáiggi
+Girkofágalaš gelbbolašvuođahuksen:
+girku/mišuvdnahistorjá ja sámi teologiija
+Riikkaidgaskasaš álgoálbmotrievtti mielde lea sámiin vuoigatvuohta oažžut iežaset kultuvrra,
+árbevieruid ja historjjá oahpahusvuogádagaide.
+Indigenous peoples have the right to the dignity and diversity of their cultures, traditions,
+histories and aspirations which shall be appropriately reflected in education and public
+information.
+(ON julggaštus álgoálbmogiid vuoigatvuođaid birra, gč.
+artihkkal 15 čuokkis
+Lea lunddolaš ahte dat vuoigatvuohta maid bidjá čanastagaid girkolaš oahpahussii.
+Dat čuodjá
+Girkoráđi mearrádusa mielde dan áššis mas bivdet ráhkadit sámi girkoeallimii plána (GČ
+Plánas bivdet deattuhit dan ahte áigeguovdilis oahpahusain galgá nannet máhtu girku
+mišuvdnahistorjjás sámi guovlluin, sámi oskkoldagas, kultuvrras ja servodateallimis.
+Sámit leat álgoálbmot Norggas ja das lea 1000-jagi historjá girkuin.
+Sámiid lahkavuođa
+girkohistorjjás, girkoeallimis ja servodateallimis ii báljo gávdno girkolaš
+profešuvdnaoahpahusain ja girkolaš dutkamiin Norggas.
+Vaikko dat lea daid maŋemus jagiid
+ovdánan buoret guvlui, de lea oppalaš govva viehka muddui bisson rievdatkeahttá.
+Dat lea
+struktuvrralaš váttisvuohta mii čájeha ovddeš áiggiid árvvuid ja guottuid sámivuhtii.
+Geavatlaččat mearkkaša dat ahte girku eanetlohku profešuvdnaoahpahusain dahket sámiid saji
+oaidnemeahttumin našovnnalaš girku historjjás ja dálá áiggis.
+Dat ii mearkkaš dušše dan ahte sámiid historjjá ja sin lahkavuođa birra leat heajos
+čielggadanbarggu dahkan, muhto maiddái dan ahte eanetloguálbmot ja girku dahká oasi iežas
+historjjás oaidnetmeahttumin.
+Girkolaš geahččanguovllus, mas eaktudit soabadeami vuolgit
+dovddastuvvon historjjás, šaddá dat morálalaš váttisvuohtan.
+Dasalassin ii oro dat leamen
+riikkaidgaskasaš álgoálbmotrievtti mielde.
+Stáhtas, mii lea Norgga našovnnalaš oskkoldat-, oahpahus- ja sámepolitihka doaimmaheaddji,
+Norgga girkus, mii lea eanetlogu- ja stáhtagirku Norggas ja girkolaš oahpahusásahusain lea
+buohkain ovddasvástádus bargat dan ovdii ahte dat ii šat jotkkojuvvo.
+Dás lea lunddolaš
+čujuhit dasa movt stáhta eiseválddit daid maŋemus jagiid leat mearridan našovnnalaš
+standárddaid fuolahit sámiide guoskivaš fáttaid oahpahusain ohppiide buot agiin almmolaš
+skuvllain vuođđoskuvla- ja joatkkaskuvladásis.
+Stáhta eiseválddit, našovnnalaš fágaráđit ja
+áigeguovdilis ásahusat berrejit dál váikkuhit dasa ahte seamma dáhpáhuvvá girkolaš
+oahpahusaid ektui.
+Girkolaš oahpuin ferte sámiide guoskivaš fáttáid fuolaheami atnit našovnnalaš, ollisgirkolaš
+bargun ja iige unnidit daid dušše guovlluid ovddasvástádussan.
+Dat mearkkaša ahte
+sámiideguoskivaš fáttáid berre fátmmastit buot girkolaš profešuvdnaoahpahusaide.
+doaibmabidju veahkeha lasihit dihtomielalašvuođa sámi girkoeallima birra Norgga girkus
+oppalaččat, ja danne sáhttá šaddat álkit oččodit bargiid girkolaš bálvalusaide sámi
+ Gelbbolašvuođahuksenprošeakta: 3-jagi stáhta ruhtaduvvon prošeakta 1:in
+prošeaktavirggiin (100%).
+Prošeavtta ulbmil:
+Mearridit buot girkolaš profešuvdnaoahpuide našovnnalaš unnimusmeari standárddaid
+sámiide guoskivaš fáttain.
+Álggahit gelbbolašvuođaloktenprográmma nannet ja kvalitehtasihkkarastit girkolaš
+oahpahusásahusain oahpahusgelbbolašvuođa dan suorggis.
+Lea lunddolaš ahte dihto ásahusain lea liige našovnnalaš ovddasvástádus fuolahit ovddidit
+girkolaš dutkama mii guoská sámiide.
+Romssa universitehta, Girkolaš oahpahusguovddáš
+Davvin ja Sámi allaskuvla leat muhtun ásahusat maid dan oktavuođas berre árvvoštallat.
+Lassin gelbbolašvuođahuksejeaddji doaibmabijuide profešuvdnaoahpahusaid ektui, de lea
+dárbu ovddidit relevánta sámiide guoskivaš joatkkaoahppo-/lasseoahppokurssaid.
+"Osku ja
+eallindulkon Sámis" kursa (gč.
+čuoggá 5.7) sáhttá gokčat dakkár dárbbu eanet
+bálvalusjoavkkuid ektui.
+Lea erenoamáš dárbu bargat sámi girkohistorjjáin fágalaččat.
+Čohkkejuvvon sámi
+girkohistorjá ii leat čállojuvvon, ja historjádutkamis eai leat čuvgen ja čilgen dehálaš surggiid
+sámi girkohistorjjás.
+Dat guoská maid dehálaš ovdánemiide lagas vássánáiggis.
+Gelbbolašvuođaloktema oahpahusásahusain ja girkus oppalaččat ferte danne láidestit sámi
+girkohistorjjá barggu vuoruheami bokte.
+ Álggahit sámi girkohistorjaprošeavtta man ulbmil lea čállit sámi girkohistorjjá.
+Prošeavtta
+sáhttá organiseret máŋgga vuolleprošektii.
+Eaktu lea ahte sámi girkohistorjá meannuduvvo
+oppalaččat sámi oskkoldathistorjjá rámmas ja čalmmustuhttá erenoamážit girku rolla.
+Dakkár prošeavtta lea vejolaš čatnat Romssa universitehta Institutt for historie og
+religionsvitenskap, geain juo lea oalle olu dan suorggis iežaset strategalaš dutkanplánain.
+Sámi teologiija ja kristtalašvuođaipmárdus lea nubbi eará dehálaš fágasuorgi sámi
+Studiemannolagat Sámi girkoráđi olis 1990-logus bohciidahtte mávssolaš
+identitehtamannolagaid sámi girkoeallimis ja leat ovddidan fágaovdáneami viidáseappot dán
+Suorgi lea almmatge huksendási álggus, ja dan barggu lea dehálaš fievrredit
+viidáseappot ja nannet.
+Girkohistorjá fágasurggiin sáhttá akademiija bargat, muhto sámi
+teologiija ja kristtalašvuođaipmárdusa bargui háliidit oažžut čielga sámigirkolaš vuođu ja
+legitimitehta.
+Sávvamis lea maid ahte sámi teologiija ja kristtalašvuođaipmárdusa barggus
+fuolahit gulahallama gaskal fágateologaid ja lávdeolbmuid árvvoštallamiid.
+ Sámi teologiija ja kristtalašvuođaipmárdus: 3-jagáš prošeakta.
+1 virgi (100%) maid Sámi
+girkoráđđi ja Girkolaš oahpahusguovddáš Davvin oktiiheivehit.
+Ásahit sámi teologiija fierpmádaga riikkarájiid badjel man ulbmil lea ráhkadit
+teologalaš/kristtalašvuođafága fierpmádaga ovdánahttit sámi teologiija ja
+96 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+3-jagi oasseprošeakta sámi teologiija nissoniid geahččanguovllus.
+Ásahit
+prošeaktajoavkku mii čohkke nissoniid riikkarájiid badjel ságastallat áššiid birra mat
+sin mielas gusket sámi teologiijai ja kristtalašvuođaipmárdussii.
+Joavkkus berrejit leat
+olbmot geain lea teologalaš/kristtalašvuođa duogáš ja olbmot geain ii leat dakkár
+duogáš.
+Čađahit báikkálaš / guovllulaš prošeavttaid / semináraid.
+Norgga girkus leat stuora hástalusat ovddidit gelbbolašvuođa ja veahkkeneavvuid mat gokčet
+sámi girkoeallima boahtteáiggi dárbbuid.
+Sámi girkoráđđái šaddá váttis fuolahit beare olu
+dakkár ovdánahttinbargguid iežas govda mandáhttaviidodaga ja unnán hálddahuslaš návccaid
+dihte, ja leat vuos unnán sámigirkolaš čanastagat akademalaš ásahusaide.
+Go galgá daid
+dárbbuid ja bargguid fuolahit maid olbmot jearahit, de dárbbašit dan nannet,
+ovdamearkkadihte GOD bokte.
+Guhkitáigge mihttun evttohit ásahit Sámi-girkolaš
+pedagogalaš guovddáža mii fuolaha ovddidit ja gaskkustit relevánta gelbbolašvuođa
+searvegottiide.
+Bajábeale prošeaktavirggiid lea jurdda fievrredit dan sámi-girkolaš
+pedagogalaš guovddážii maŋŋil prošeavtta loahpaheami, namalassii vuosttaš jagi maŋŋil
+doaibmaplánaáigodaga (2017).
+Sámi-girkolaš ovttasbargu riikkarájiid badjel
+Sámi girkoeallimis miehtá Sámi lea guhkes árbevierru čohkket olbmuid riikkarájiid badjel
+báikkálaččat ja guovlluin.
+Norggas guoská dat buot giellajoavkkuide.
+Davvi- ja julevsámi
+guovlluin lea leastadiánalaš lihkadus leamaš stáđis arena sámigirkolaš searvevuođas
+riikkarájiid badjel.
+Lullisámi guovlluin lea guhkes árbevierru doallat sámi girkobasiid mat
+čohkkejit lullisámiid rájiid badjel.
+Nuortalaččain Njavdámis lea lagas searvevuohta
+greikaortodoksa nuortalaččaiguin Čeavetjávrris suoma bealde ráji.
+Ođđa áiggis leat Sámi girkobeivviid ásahan ekumenalaš buotsámi girkobeaivin buot sámiide
+Sámis.
+Girkobeaivvit leat dollojuvvon guovtte geardde, jagis 2004 Johkamohkis ruoŧabealde
+ja jagis 2009 Anáris suomabealde.
+Goappešat háviid čohkkejedje lágideamit lagabui 1000
+oasseváldi.
+Sámi girkobeivviid jurdda bođii Sámi girkoráđis Norggas ja dainna barge viidáseappot ovttas
+Ruoŧa girku Sámi girkoráđiin.
+Lágideami leat čatnan sámigirkolaš bajemus orgánaide
+Norggas, Ruoŧas ja Suomas: Sámi girkoráđđi (Norgga girku), Sámi girkoráđđi (Ruoŧa girku)
+ja Oulu stift (Lutherlaš evangelialaš girku Suomas) ja suoma Sámediggi.
+Barentsguovllu
+kristtalaš girkuid ovttasbargoráđđi (Samarbeidsrådet for kristne kirker i Barentsregionen
+(SKKB)) oasálastá ráhkkanit ja čađahit lágideami ja das lea sierra ovddasvástádus
+oktiiheivehit ruošša sámiid oasálastima lágideamis (eanet SKKB birra vuolábealde).
+Guovddáš sámigirkolaš orgánat Norgga, Ruoŧas ja Suomas leat mearridan boahtte Sámi
+girkobeivviid rájes doallat dakkár lágidemiid juohke 4. jagi, ja ahte lágidit boahtte Sámi
+girkobeivviid jagis 2013 lullisámi guovllus norggabealde.
+Doallogirkun lea Norgga girku
+Sámi girkoráđis ovddasvástádus oktiiheivehit girkobeivviid plánenmannolaga ja dan
+čađaheami ovttas Sámi girkoráđiin, Oulu stiftain ja Sámedikkiin Suomas, ja SKKB:in.
+viiddis bargu mii gáibida olmmošlaš návccaid guhkit áiggi, ja doarvái ruhtadeami.
+ Čađahit Sámi girkobeivviid 2013 guovttijagi prošeaktan 2012-2013.
+Ovttasbargu Sámi girkobeivviiguin lea nannen ovttasdoaibmama riikkarájiid badjel sámi
+girkoeallima suorggis.
+Dan ovttasbarggu oktavuođas vuolláičálle bajábale namuhuvvon
+sámigirkolaš orgánat Norggas, Ruoŧas ja Suomas nugohčoduvvon Enarekonvensjonen giđđat
+Šiehtadus mudde Sámi girkobeivviid ovttasbarggu ja sisttisdoallá mearrádusa
+doallat jahkásaš ságastallamiid dan seamma golmma orgána gaskkas oktasaš sámi girkoeallin
+áššiid birra.
+Barggu oktiiheiveheapmi riikkarájiid badjel sáhttá leat áigeguovdil máŋgga
+suorggis, ovdamearkkadihte oktiiheivehit sámegieloahpahusa báhpaide, liturgiija- ja
+sálbmabarggut, konfirmántabarggut, oskkuoahpahusresurssat, sámi teologiijabarggut jnv.
+ Čađahit jahkásaš ságastallančoahkkimiid guovddáš sámigirkolaš orgánaid gaskkas
+Norggas, Ruoŧas ja Suomas Anárkonvenšuvnna (Enarekonvensjonen) vuođul.
+Sámi girkoeallimis lea máŋga ovdamearkka guovllugirkolaš ja báikkálašgirkolaš
+ovttasbargguin riikkarájiid badjel.
+Nidarosa lullisámi girkoeallinlávdegotti - ÅGM ja
+lullisámi bargojoavkku gaskkas Hïernesaand stiftas lea máŋga jagi leamaš lagas oktavuohta.
+Giđđat jagis 2008 lei ságastallančoahkkin Julevus gaskal Davvi-Hålogalándda, Lulli-
+Hålogalándda, Julevu ja Oulu bismagottiid /stifta sámi girkoeallima bargguid birra.
+Máŋgga
+sajis Sámis leat maid báikkálaš dásis sámigirkolaš ovttabarggut rájiid badjel.
+ovttasbarggus sáhttá leat árvu giela nannemis maid dannego sámi gielat leat smávva gielat ja
+giellarájit mannet riikkarájiid badjel.
+Dasa leat danne máŋga siva manin dakkár oktavuođaid
+berre movttiidahttit nannet.
+ Guovddášdásis bidjet prošeaktaruđaid nannet sámi girkoeallima riikkarájiid badjel
+báikkálaš ja guovllu dásis.
+Barentsguovllu kristtalaš girkuid ovttasbargoráđđi (Samarbeidsrådet for kristne kirker i
+Barentsregionen (SKKB) ásahuvvui jagis 1996 fuolahit Barentsguovllu kristtalaš girkuid
+dárbbuide ságastallat ja ovttasdoaibmat maŋŋil go ruovdeloavdda gáhčai.
+Sihke lutherlaš ja
+ortodoksa girkut leat mieldelahtut, ja iešguđesge dan 9 bismagottis Norggas, Ruoŧas, Suomas
+ja Ruoššas lea ovddasteaddji ráđis.
+Oassi SKKB vuoruhansurggiid gaskkas leat
+álgoálbmotgažaldagat.
+Eanaslohku ruošša sámiin gullet ruoššaortodoksa girkui ja dat lea
+addán SKKB:i ávkkálaš vuođu fuolahit ekumenalaš oktavuođaid ruošša-ortodoksa girkuin
+dakkár ovttasbarggus.
+ Ávžžuhit SKKB fievrredit viidáseappot ja ovddidit iežaset álgoálbmotbargguid
+Barentsguovllus, erenoamážit sámiid ektui.
+Sámit leat oassi máilmmiviidosaš girkus.
+Sámi girkoeallimii lea mávssolaš oasálastit
+mannolagain mat sáhttet nannet sámi girkoeallima bargguid álgoálbmotgeahččanguovllus.
+Sámi girkoráđi bargguid bokte lea oktavuohta eará álgoálbmogiiguin addán mávssolaš
+impulssaid sámi teologiija- ja kristtalašvuođaipmárdussii.
+Dat lea fas addán mávssolaš veahki
+sámi ipmilbálvalus- ja liturgiijabargguide.
+Norgga girku bargguin álgoálbmot áššiiguin lea
+sihke riikkaidgaskasaš ja našovnnalaš dimenšuvdna, ja guoská sihke girkolaš áššiide ja
+álgoálbmogiid vuoigatvuohtadiliide oppalaččat.
+98 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+ Sámi girkoráđđi oažžu virgeresurssa dán suorggis (gč.
+evttohuvvon virggi čuokkis 5.4.5).
+Doarjja álgoálbmotvuoigatvuođaide
+Álgoálbmotvuoigatvuođaid bargguin ferte fuolahit oktavuođa našovnnalaš ja globála arena
+gaskkas.
+Norga lea guhká dahkan buori barggu álgoálbmotvuoigatvuođaiguin
+riikkaidgaskasaččat.
+Dan maid norgga eiseválddit dahket iežaset álgoálbmoga ektui, muitala
+eará riikkaide movt álgoálbmogiid vuoigatvuođaid galgá doahttalit.
+vuoigatvuohtabargguin Norggas lea danin eahpenjuolggo mearkkašupmi álgoálbmotáššiide
+globála dásis.
+Finnmárkkulága bargguin dagai Girkočoahkkin 2003 čielga mearrádusa (GČ 11/03).
+Girku
+lei oidnosis áššis mii lei erenoamáš dehálaš vuoigatvuohtadillái Finnmárkkus.
+Ášši bidjá
+seammás čanastagaid daid sámi vuoigatvuohtamannolagaide mat dál leat jođus Romssas
+Hedmárkui (Den nye sameretten), ja mearrasámiid vuoigatvuođaid ektui vuotna- ja
+riddoguolásteapmái (Riddoguolástanlávdegotti evttohus).
+Girku doallá sávvamis seamma
+čielga oainnu daidda mannolagaide boahtteáiggis.
+Oktavuohta eará álgoálbmogiiguin addá
+duostilvuođa loktet profehtalaš jiena váttis áššiin main lea stuora mearkkašupmi sámi
+álbmogii ja boahttevaš buolvvaide (gč.
+Riikkaidgaskasaš / ekumenalaš álgoálbmotbargu
+Daid maŋemus logijagiid lea leamaš sámi ovddasteapmi iešguđetlágan riikkaidgaskasaš
+girkolaš forain, omd.
+sáttagottiid bokte Eurohpalaš girkuid konferánssa (Konferansen av
+Europeiske kirker (KEK), Girkuid máilmmiráđi (GM) ja Lutherlaš máilmmilihtu (LML)
+generálčoahkkimiidda.
+Dain čoahkkimiin oahppá olu ja dat leat fierpmádathuksejeaddji
+arenat.
+Dakkár foraid bokte leat máŋgga háve ožžon doaimmaid vuollejoavkkuin mat barget
+erenoamážit álgoálbmotgažaldagaiguin, ja leat addán máŋga dehálaš impulssa sámi
+girkoeallin bargguide.
+ Fievrredit viidáseappot dan geavada ahte sihkkarastit sámi ovddasteami Norgga girku
+sáttagottiin guovddáš riikkaidgaskasaš / ekumenalaš forain.
+Oppalaččat lea Girkuid máilmmiráđi álgoálbmotprográmma dehálaš ovttasbargoguoibmi, ja
+Lutherlaš máilmmilihttu lea dahkan guovddáš mearrádusaid nannet iežaset álgoálbmotbarggu.
+Dan ovttasbarggu ávžžuhit ovddidit viidáseappot, ja Norgga girku bere árvvoštallat várret
+jahkásaš doarjagis oasi GM ja LML organisašuvnnaid álgoálbmotbargguide.
+Dasa leat máŋga
+vuođuštuša.
+Vuosttažettiin lea ovttasbargu girkolaš álgoálbmotbargguid guovddáš
+oasálastiiguin addán dehálaš impulssaid sámi girkoeallimii siskkáldasat.
+Nuppádassii lea sámi
+oasálastimis leamaš mearkkašupmi GM ja LML riikkaidgaskasaš álgoálbmotbargguin.
+Loahpas berre Norgga girku atnit sierra ovddasvástádusa bargat globála dásis dán arenas.
+Oppalaččat gullet álgoálbmogat máilmmi geafimus ja eanemus marginaliserejuvvon
+álbmogiidda ja sin girkuin leat dávjá unnán resurssat.
+Eai gallis dain riikkain gos
+álgoálbmogat ásset, hálddaš dakkár posišuvnna go Norggas lea veahkehit girkolaš
+riikkaidgaskasaš álgoálbmotbargguid.
+Dat deatta ja veahkki maid Norgga girku bealis dahke
+lei mearrideaddjin ođđasisásahit GM álgoálbmotprográmma jagis 2008, ja sihke
+Girkuidgaskasaš ráđđi ja Sámi girkoráđđi lea addán ekonomalaš doarjaga GM
+álgoálbmotprográmmii daid maŋemus jagiid.
+ Norgga girku jahkásaš ekonomalaš doarjja GM:i ja LML:i várrejuvvo
+álgoálbmotbargguide dain organisašuvnnain.
+5.15.3 Riikkaidgaskasaš diakoniija ja mišuvdna (doarjja)
+Ovttasbargu Girku Heahtevehkiin:
+Sámi girkoráđis lea ovddasteaddji Girku Heahteveahki (GH) áirrasgottis ja das lea maid,
+bargoaddiid bealis, leamaš ovttasbargu GH:in álgoálbmotsuorggis.
+Dat lea erenoamážit
+leamaš guovlluin lulágeahčen Afrihká (sanálbmot) ja sirkumpolára guovllus / Ruoššas.
+GH lea bidjan olu návccaid ja bargan guhká sanálbmoga ektui (ovdalis gohčoduvvon
+"miesttaolmmožin") mii lea álgoálbmot Kalahari-guovllus lulágeahčen Afrihká.
+GH doarjaga
+bokte vuittii sanálbmot earret eará diggeášši Central Kalahari Game Reserve jagis 2006.
+2005 ásahuvvui oktavuohta Sámi girkoráđi ja Kuru Development Trust (dál Kuru Family of
+Organizations), Botswana, gaskkas.
+Dan jagi gallededje sanálbmoga ovddasteaddjit Romssa
+ja Kárášjoga.
+Jagis 1997 lei sámi diakoniijastudeanta hárjehallamis Kurus.
+Jagis 1998 lei San
+mielde GM álgoálbmotkonferánssas Kárášjogas gos lei sáhka eananvuoigatvuođaid birra.
+GH
+ordnii guovtti San-nurrii vejolašvuođa oasálastit Sámi girkobeivviin jagis 2004, ja soai
+gulaiga D'kar reformerejuvvon girkui, mii earret eará doalai seminára álgoálbmogiid dili birra
+Botswanas.
+Seamma jagi veahkehii GH sanálbmoga dánsunjoavkku Naro Giraffe Group
+galledit Kárášjoga searvegotti ja sámi festivála Riddu Riđđu.
+Čakčat jagis 2004 ruhtadii ja
+organiserii GH mátkki sámi sáttagoddái fitnat sanálbmoga luhtte Botswanas.
+Sáttatgoddi
+beasai bures oahpásnuvvat sanálbmoga dillái, ja Sanálbmoga eananguovlluid geavaheami
+kártenbargguid birra.
+Dat mii dalle lei sierraládje guovddážis, lei diggeášši Central Kalahari
+Game Reserve ja sanálbmoga vuoigatvuohta joatkit dan guovllus ássat.
+Sanálbmot vuittii
+diggeášši jagis 2006.
+Girku Heahteveahki doarjja lonohallanbargguide lea leamaš mávssolaš.
+Sámi girkoeallin ii leat čuovvolan daid oktavuođaid daid maŋemus jagiid.
+Sámi girkoráđđi ovddidii jagis 2006 (SGR 30/06) jearaldaga Girku Heahteveahkkái (GH) dan
+birra ahte sáhttágo GH boahtteáiggis fátmmastit sirkumpolára guovlluid/Ruošša iežaset
+álgoálbmotbargguide.
+Daid guovlluid álgoálbmogiin leat stuora hástalusat sihke sosiálalaččat
+ja kultuvrra, birrasa ja vuoigatvuođaid ektui, ja Sámi girkoráđđi ovdanbuvttii dárbbu vuoruhit
+diakoniija.
+SGR čujuhii maid ahte GH bargu dan suorggis dagašii eanet sámigirkolaš
+fátmmasteami GH bargguin.
+Dan duogáža vuođul bivddii Sámi girkoráđđi GH ráhkadit
+bajilgova álgoálbmogiid dili birra sirkumpolára guovllus, ja geatnegahtii iežas čielggadit
+vuođu dakkár ovttasbargui Girku Heahtevehkiin.
+Muhtin ovdabarggus 2009 čavčča, mas
+NUPI lea leamaš mielde, kártii GH guovlluid Sibiras ja jurdda lei álggahit veahkkebargguid
+álgoálbmogiid ektui Ruoššas.
+Leat identifiseren áigeguovdilis álgoálbmotbirrasiid, vejolaš
+ruošša ovttasbargoguimmiid, ja guovddáš hástalusaid ja gažaldagaid dakkár bargguid
+Maŋŋil go raportta leat siskkáldasat meannudan, áigu GH gulaskuddat SGR:in
+movt áššiin galgá bargat viidáseappot.
+ Sámi girkoráđđi ovddida viidáseappot ságastallama ja ovttasbarggu Girku Heahtevehkiin
+veahkke- ja ovddidanbargguid birra mat gusket álgoálbmogiidda.
+Hálddahuslaš
+oktavuođačoahkkimat dollojit unnimus 1 jagis.
+Konkrehta veahkke- ja
+ovddidanprošeavttaid oktavuođas berre gulahallama álggos gáržžidit dasa ahte čuovvolit
+álgoálbmotdoaibmabijuid lulágeahčen Afrihká ja Davvi-Ruošša.
+Dasto berre digaštallat
+oktasaš strategiijaid álgoálbmotprofileremis Girku Heahteveahki diehtojuohkinbargguin
+siskkáldasat Norgga girkus, ovdamearkkadihte fástoákšuvnna oktavuođas, ja vejolašvuođa
+nannet sámigirkolaš fátmmasteami Girku Heahteveahki bargguin.
+100 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+ Ávžžuhit Girku Heahteveahki čalmmustuhttit álgoálbmogiid čielgasit iežaset bargguin
+viidáseappot.
+Mišuvdnašiehtadusat (SMM):
+Norgga girku mihttu lea ahte buot riikka searvegottit dahket mišuvdnašiehtadusa
+(mišuvdnaprošeavtta/ustitvuođasearvegotti) Samarbeidsrådet for Menighet og Misjon (SMM)
+olis.
+(Eanet dan birra, geahča Du verden!
+Veiledningshefte for vennskapssamarbeid i
+menigheter ja SMM resursasiiddu www.menighetogmisjon.no).
+Earret GH fástoákšuvnna leat
+mišuvdnašiehtadusat jáhkkimis dat eanemus strategalaš arenat maid bokte báikkálaš
+searvegottit sáhttet oasálastit álgoálbmotbargguin.
+Buot searvegottit Sis-Finnm��rkku proavássuohkanis leat dahkan mišuvdnaprošeavttaid mat
+gusket Canjar-indiánaide Ecuadoras (Normisjon).
+Prošeavtta váldoulbmil lea doarjut dan
+áidna vuođđoskuvlla Ecuadoras gos oahpahit indiánaide iežaset giela, kultuvrra ja historjjá.
+Prošeakta leat válljejuvvon dannego dat dovdo oahpisin daid vásihusaide mat sámiin leat
+sámegiela ja kultuvrra duolbmama ektui skuvllas ja stuoraservodagas.
+Mišuvdnašiehtadusa
+álgoálbmotprofiila lea addán mišuvdnaprošektii báikkálaš appellašuvnna ja boktán báikkálaš
+álgaga, ovdamearkkadihte lonohallamiid gaskal Sis-Finnmárkku proavássuohkana
+searvegottiid ja indiánaid geat gullet dan skuvlii Ecuadoras.
+Norgga girku barggus nugohčoduvvon searvegotti ustitvuođaovttasbargguin
+(mišuvdnaprošeakta/ustitvuođasearvegoddi) lea maid bismagottiide sadji álggahit dakkár
+ustitvuođaovttasbarggu.
+Golmma davimus bismagottis livččii ovdamearkkadihte vejolaš
+árvvoštallat ahte sáhtášiigo dihto oktiiheiveheapmi dahkat synergiijaid báikkálaš ja guovllu
+álgoálbmot prošeavttaid gaskkas mearriduvvon guovlluin.
+ SMM guovddáš dásis ja mišuvdnaráđđeaddit Davvi-Hålogalándda, Lulli-Hålogalándda ja
+Nidarosa bismasgottiin berrejit ovttasbargat Sámi girkoráđiin lasihit álgoálbmot guoskivaš
+mišuvdnašiehtadusaid Norgga girkus oppalaččat ja sámi girkoeallimis erenoamážit.
+5.16 Stáhta-girku ođastus
+Buot politihkalaš bellodagat Stuoradikkis šiehtadedje cuoŋománu 10. beaivvi 2008 rievdadit
+vuođđoláhkamearriduvvon oktavuođaid stáhta ja Norgga girku gaskkas (nugohčoduvvon
+stáhta-girku soabadus).
+Dat politihkalaš šiehtadus mearkkaša ahte stáhta ja Norgga girku
+oktavuođat rivdet.
+Dakkár rievdama oktavuođas ferte čielggadit sihke stáhta ja Norgga girku
+boahtteáiggi geatnegasvuođaid sámi girkoeallima ektui.
+Dat guoská Norgga girku ođđa
+girkolága ja ođđa girkoortnega hábmemii/ráhkadeapmái.
+Prinsihpalaš vuođđojurddašeami oktavuođas dasa mii guoská stáhta boahttevaš
+ovddasvástádusas sámi girkoeallima ovddas lea dehálaš earuhit gaskal "stáhta-girku-
+oktavuođa" ja "stáhta-sámiálbmoga-oktavuođa" (gč VL § 110a).
+Goappešat oktavuođat
+gusket sámi girkoeallimii, muhto dain leat guovttelágan vuođuštusa.
+Vaikko Norgga stáhtus
+stáhtagirkun rievdá, de ii mearkkaš dat ahte stáhta ii šat galgga atnit ovddasvástádusa sámi
+Lea govttolaš atnit sámi girkoeallima oassin dan sámi álbmoga kultuvrras ja
+servodateallimis mii Vuođđolága § 110 mielde gullá stáhta ovddasvástádussii láhčit vai dat
+sihkkarastojuvvo ja ovddiduvvo (gč čuoggá 4.3.1).
+Go Sámi girkoeallima strategalaš plána
+deattuha stáhta ovddasvástádusa sámi girkoeallima ovddas, de ii leat dat vuostá rievdadit
+stáhta-girku oktavuođaid, muhto doalaha dan ahte 110a paragráfas ain galgá leat relevánsa
+sámi girkoeallimii maiddái maŋŋil go Norgga girku lea heaittihuvvon stáhtagirkun.
+Seammás
+lea govttolaš eaktudit ahte Norgga girku oažžu čielgaset iešheanalas ovddasvástádusa sámi
+girkoeallimii maŋŋil go stáhta ja girku oktavuohta rievdá, ja ahte dan bidjet vuođđun stáhta-
+girkoođastusbargguin.
+5.16.1 Girkočoahkkima čanastagat boahttevaš girkoláhkii ja girkoortnegii
+GČ-áššis 8/07 Vuođđoláhkiivuođđudeapmi, girkoláhka ja Norgga girku girkoortnet leat
+bidjan eavttuid ja bajitdási čanastagaid boahttevaš girkoláhkii ja girkoortnegii.
+mearrádusas lea čielgasit daddjojuvvon sámi girkoeallima fuolaheami birra maiddái maŋŋil
+go stáhta ja girku oktavuođaid leat rievdadan.
+Dan čuoggás mas lea sáhka girkolága ja girkoortnega birra, dadjet ahte "Girkus lea sierra
+ovddasvástádus fuolahit sámi girkoeallima dárbbašlaš ja ovttaárvosaš oassin Norgga girkus.
+Dan vuođuštit sámiid nanu historjjálaš gullevašvuođas Norgga girkui, ja danne go sámiin lea
+álgoálbmot stáhtus Norggas."
+Stáhtalaš ja sis-girkolaš oktavuođaid gaskka reguleremis doalahit dan ahte "Norgga girku
+sierra ovdasvástádus sámi girkoeallima ovddas ferte geahččat Vuođđolága § 110a ektui." ja
+ahte "Norgga girkus lea ain geatnegasvuohta čuovvut sámelága giellanjuolggadusaid ja oažžut
+dasa dan stáhtalaš ruhtadeami mii dan geatnegasvuođa čuovvu."
+Viidáseappot čujuhit ahte "Álgoálbmotdimenšuvnna galgá fuolahit sihke rámmalágas ja
+girkoortnegis."
+ Girkočoahkkima čanastagaid sámi girkoeallima fuolaheamis (GČ 8/07) galget čuovvut
+ođđa girkolága ja girkoortnega bargguin viidáseappot.
+Lea dárbu čielggadit sihke stáhta ja
+Norgga girku boahttevaš geatnegasvuođaid sámi girkoeallima ektui Vuođđolága § 110a,
+sámelága ja riikkaidgaskasaš álgoálbmotrievtti čuovggas.
+5.16.2 Stáhta ovddasvástádus fievrredit politihka mii aktiivvalaččat doarju sámi oskku
+ja eallinoainnu
+ON julggaštusa kapihtal 12 álgoálbmogiid vuoigatvuođaid birra praktiseret ja fievrredit
+viidáseappot iežaset vuoiŋŋalaš ja oskkoldat árbevieruid, dábiid ja meanuid: "Indigenous
+peoples have the right to manifest, practice, develop and teach their spiritual and religions
+traditions, customs and ceremonies [...]."Lea govttolaš jáhkkit ahte dat riektesuodjalus maid
+fátmmasta sámiid kristtalašvuođaárbevieruid.
+Kristtalašvuohta lea guhká leamaš sámiid oskkoldat, ja stuora oassi sámiin Norggas gullet
+Norgga girkui.
+Sámit leat máŋggaid buolvvaid badjel oasálastán girku allabasiin, meanuin ja
+oskkueallimis oktan eará sámi kultuvraovdanbuktimiiguin ja árbevieruiguin.
+Dat lea addán
+sierra sámi kristtalašvuođaárbevieruid ja sierra sámi geahččanguovlluid kristtalaš oskkus ja
+eallimis.
+Jus Norgga girku ii ane sámi girkoeallimis fuola, de sáhttá dat njeaidit mávssolaš
+árbevieruid ja kultuvrasuorggi sámi álbmogis, sihke oskkoldaga ja eará árbevieruid dáfus.
+102 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Ovddasvástádus addit sámi kristtalašvuođaárbevieruide saji ja ovdánanvejolašvuođaid ii sáhte
+bidjat dušše Norgga girku ovddasvástádussan, muhto oaidnit dan stáhta ollisvuođa
+ovddasvástádussan (VL § 110a), mas sámepolitihka mii aktiivvalaččat doarju ja oskku- ja
+eallinoaidnopolitihka mii aktiivvalaš doarju ferte geahččat oktilasat.
+Dat čájeha ahte
+eiseválddit fertejit fievrredit politihka mii aktiivvalaš doarju sámi oskku- ja eallinoainnu.
+Sámi girkoeallima strategalaš plána bidjá vuođđun dan ahte nugohčoduvvon stáhta-girku
+soabadus ii mielddisbuvtte vuđolaš rievdadusaid dain geatnegasvuođain mat stáhtas ja Norgga
+girkus leat sámi girkoeallima ovddas dál.
+Vaikko stáhta konfešunealla čanastat (ortnet
+evangelalaš-lutherlaš stáhtain) heaittihuvvo ge ja Norgga girku oažžu stuorát
+iešheanalasvuođa, de bissu Norgga girku Norgga álbmotgirkun ja stáhtas galgá leat čielga
+ovddasvástádus fievrredit dakkár politihka mii aktiivvalaččat doarju oskku ja eallinoainnu.
+Norgga girku joatká danne ain atnit iežas girkun mas lea sierra vuođđudus vuođđoláhkii.
+Stáhta prinsihpalaš ovddasvástádus fuolahit aktiivvalaš oskku- ja eallinoaidnopolitihka
+doalahuvvo gaskal aktiivvalaš doarju sámepolitihka ja aktiivvalaš doarju oskkoldatpolitihka
+maiddái maŋŋil go stáhta ja girku oktavuođat leat rievdan.
+5.16.3 Sámelága giellanjuolggadusat
+Lea dárbu čielggadit ahte váikkuha go sámeláhka Norgga girku geatnegasvuođaide maŋŋil go
+oktavuođat stáhta ja girku gaskkas leat rievdan.
+Lassin dasa ahte fievrredit dálá
+geatnegasvuođaid viidáseappot, de berre sámelága giellanjuolggadusaid geahčadit sámegiela
+geavaheami girku oktasašmeanuid (ipmilbálvalusat ja girkolaš meanut) oktavuođas.
+Lea čielggas ahte láhkaaddi ii leat vuhtiiváldán doarvái girkolaš bálvalusaid sierraláganvuođa
+dallego sámelága giellanjuolggadusaid hábmejedje.
+Sámelága álgobargguin deattuhit ahte
+sierra mearrádus vuoigatvuođa birra oažžut oktagaslaš girkobálvalusaid sámegillii (§ 3-6)
+addá dušše vuoigatvuođa oažžut oktagaslaš girkobálvalusaid sámegillii eaŋkilmeanuid
+oktavuođas, iige searvegotti oktasaš meanuin.
+Muhto girkolaš bálvalusaid oktagaslaš
+bálvalusaddima iešláhki lea earálágan go dat mii eanas almmolaš ásahusain lea, dannego
+girku oktasaš meanut gullet searvegotti searvevuhtii.
+Go sámeláhka eaktuda ahte
+vuoigatvuohta oažžut bálvalusaid gásttašeapmái ja eahkedismállásiidda lea ahte dakkár
+girkolaš bálvalus dahkkojuvvo sierra lanjas, de lea dat oktasašmeanuid iešvuođa vuostá.
+Danin sáhttá jearrat ahte iigo sámelága giellanjuolggadusaid sátnádeapmi dan čuoggás leat
+váilevaš go láhkaovdabargguin leat geažuhan ahte sámegielagiin ii leat seamma
+vuoigatvuohta oasálastit girku oktasaš meanuin iežaset gillii.
+Sámi girkoráđđi lea dan duogáža
+vuođul bivdán nannet sámelága giellanjuolggadusaid norgga stáhta geatnegasvuođaid ektui
+sámiide álgoálbmogin nugo dat ovdanbohtet Vuođđolágas § 110a ja álbmotrievttálaš
+mearrádusain (SGR 26/09).
+ Sámelága giellanjuolggadusaid girkolaš beliid berre erenoamážit geahčadit sámegiela
+geavaheami girku oktasaš meanuid (ipmilbálvalusat ja girkolaš meanut) oktavuođas ja
+fievrredit sámelága geatnegasvuođaid viidáseappot go stáhta ja girku oktavuođat rivdet.
+5.17 Sámi girkodemokratiija (demokratiijaođastus)
+Sámi girkoráđđi bivddii (SGR ášši 39/08) demokratiijaođastusa olis bidjat bargojoavkku
+čielggadit govdodaga áššiin mat gusket Norgga girku sámi-girkolaš demokratiijai.
+duogáža vuođul bivddii Girkočoahkkin ásahit bargojoavkku mii galggai buktit evttohusa ođđa
+ortnegiidda sámi girkoeallin áirasiid válljemis bismagodderáđiide ja Girkočoahkkimii ovdal
+Girkoráđđi álggahii bargojoavkku čakčat jagis 2009, ja
+bargojoavkku evttohus lei vuođđun Sámi girkoráđi ja Girkoráđi meannudeamis áššis jagis
+Prinsihpalaš ságastallan Norgga girku
+sámi-girkolaš demokratiija (gč.
+vuolábealde) vuođu birra lei bargojoavku vuolggasadji go dat
+ovddidii iežas evttohusaid.
+Prinsihpalaš vuođđu sámi-girkolaš demokratiijai
+Norgga girku sámi girkoeallima bargguid leat vuođušan dan dili ektui mii sámiin lea
+čearddalaš unnitlohkun ja álgoálbmogin Norggas.
+Vuođđoláhka § 110a cealká ahte "Stáhtas
+eiseváldin lea geatnegasvuohta láhčit dilálašvuođaid nu ahte sámi álbmot sáhttá sihkkarastit ja
+ovdánahttit gielas, kultuvrras ja servodateallimis." Dat mearrádus speadjalastá
+riikkaidgaskasaš álbmotrievtti mii addá álgoálbmogiidda sierra unnitlogusuodjalusa ja
+kollektiivvalaš rievtti mielde- ja iešmearrideapmái áššiin mat gusket sidjiide alcceseaset.
+guoská maid girkodemokratiija bargguid nannemii.
+Dokumeantta Styrket demokrati i Den norske kirke (čuokkis 3.1) golbma dimenšuvnna nannet
+demokratiija Norgga girkus leat: (1) demokráhtalaš kultuvra, (2) báhppasuohkanat vuđolaš
+organisatovralaš ovttadahkan ja (3) eaŋkilmieldelahtuid sadji ja váikkuhanfápmu.
+Dat galget
+maid sámigirkolaš demokratiija nannenbarggu vuođđun, muhto dasa berre lasihit njealját
+dimenšuvnna mii sáhttá unnitlogupolitihkalaš beliid fuolahit: (4) sámi álbmoga riekti mielde-
+ja iešmearrideapmái.
+Sámi ovddasteapmi iešguđet girkolaš orgánain nugo ovdamearkkadihte bismagodderáđiin ja
+Girkočoahkkimis lea das sámi mieldemearrideami ovdanbuktin girkodemokratiijas.
+Sierra
+sámi-girkolaš orgánaid ásaheami bokte, nugo ovdamearkkadihte Sámi girkoráđđi ja Saemien
+Åålmegeraerie (sámi searvegodderáđđi lullisámi guovllus), rahpá baicce dihto mearriduvvon
+rámmaid siskkobealde vejolašvuođa oažžut muhtinlágan sámi iešmearrideami girkus.
+Mieldemearrideapmi addá sámiide vejolašvuođa váikkuhit mearrádusmannolagaid girkus, ja
+iešmearrideapmi fas saji hábmet iežaset girkoeallima.
+Go girkodemokratiijas galgá nannet sámi dimenšuvnna, de ferte árvvoštallat 3 vuosttaža ja
+dan bajábeale namuhuvvon 4. dimenšuvnna gaskkas.
+Lea ovdamearkkadihte nu ahte eanas
+sámi ássanguovlluin leat sámit unnitlogus báikkálaččat.
+Vaikko báhppasuohkana sáhttá
+geográfalaččat atnit sámi báhppasuohkanin, de ii leat dábálaš ahte searvegotti ovddasteaddji
+orgána (searvegodderáđđi) ovddasta sámi mielde- dahje iešmearrideami girkodemokratiijas.
+Demokráhtalaš struktuvra, báhppasuohkan vuođolaš organisatovrralaš ovttadahkan ja
+eaŋkilmieldelahtuid sadji ja váikkuhanfápmu ii leat nappo doarvái sihkkarastit sámi mielde- ja
+iešmearrideami girkus.
+Dasa ferte ásahit sierra unnitlogupolitihkalaš doahttalusaid.
+Sámi girkoeallima strategalaš plána evttohus bidjá "fátmmasteami" vuođđun vuođolaš
+unnitlogupolitihkalaš prinsihppan Norgga girku barggus sámi girkoeallimiin (gč čuoggá 4.5).
+Dat mearkkaša ahte sámiide addojuvvo riekti oasálastit Norgga girku oktasaš eallimis almmá
+guođikeahttá iežaset iešvuođa ja earáláganvuođa.
+Dan lea vejolaš sihkkarastit go unnilohkui
+sihkkarastá duohta vejolašvuođa oasálastit eanetlogugirku demokráhtalaš struktuvrrain,
+seammás go sámi girkoeallimii sihkkarastojuvvojit iežaset mearridanarenat hábmet iežaset
+girkoeallima Norgga girku rámma siskkobealde.
+Bargojoavkku árvvoštallamat viidáseappot
+104 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Dan prinsihpalaš vuolggasajis álggii bargojoavku geahčadit válgaortnegiid mat addet stuorát
+sámigirkolaš demokráhtalaš legitimitehta sámi áirasiid válgii Sámi girkoráđđái ja golbma
+davimus bismagodderáđiide.
+Sámi girkoráđi ektui čájeha dálá válgaortnet ahte dat lea Girkočoahkkima orgána, muhto
+unnán ahte dat maid lea Norgga girku sámiid ovddasteaddji orgána (dat ovdanboahtá ráđi
+čoahkádusas, muhto ii válggas).
+Sámiid ovddasteddjiid válljemis golmma davimus bismagodderáđiide leat sámit ieža geat
+válljejit, muhto dalle 10, 10 ja 5 sámi elektoraid / válgaolbmáid bokte juohke bismagottis.
+ortnet lea unnán dohkálaš, ja bargojoavkku árvvoštallama mielde ii leat elektorortnet
+demokráhtalaš.
+Bargojoavku geahčadii danne vejolašvuođa (1) ovttastahttit sámi ovddasteami golbma
+davimus bismagodderáđiin dan bokte ahte dat golbma bismagodderáđit ovddastuvvojit Sámi
+girkoráđis (namalassii ahte bismagodderáđiid sámi áirasat automáhtalaččat leat Sámi
+girkoráđi mieldelahtut).
+Dasalassin geahčadii bargojoavku vejolašvuođa (2) nannet daid
+áirasiid duohta sámi demokráhtalaš válgga bokte ja molsut elektorvuogádaga dakkár
+geahččalanortnegiiguin mat earret eará eaktudit ásahit sierra sámi jienastuslogu.
+Eahpádusat čearddalaš jienastuslogu hárrái - ja sámi girkočoahkkima árvvoštallan
+Sámi girkoráđđi oaččui njálmmálaš čilgehusa Sámedikkis čakčamánus 2010 dan birra ahte
+čearddalaš jienastuslogu ásaheamis leat máŋga váttis beali.
+Vuosttažettiin leat garra
+njuolggadusat Sámedikki jienastuslogu geavaheamis eará ulbmiliidda go dasa man dihte dan
+leat ásahan.
+Nuppádassii ferte Norgga girku árvideamis ohcat diehtobearráigeahčus lobi ásahit
+čearddalaččat vuođđuduvvon jienastuslogu.
+Goalmmát jearaldat lei ahte leatgo Norgga girku
+bealis jurddašan vuđoleappot dan ahte čearddalaš vuođđuduvvon jienastuslohku sáhttá
+mielddisbuktit riidduid báikkálaččat / guovllus.
+Sámi girkoráđđi bivddii áššis 30/10 joatkit dálá válgaortnegiin maiddái jagis 2012 válggain, ja
+dat lei earret eará dannego eai lean doarvái čielggadan juridihkalaš ja praktihkalaš
+implikašuvnnaid čearddalaš vuođđuduvvon jienastuslogu ásaheamis.
+Danne ii dahkan
+Girkočoahkkin rievdadusaid Sámi girkoráđi ja golbma davimus bismagottiid sámi áirasiid
+válgaortnegis GČ áššis 11/10.
+Eahpádus ásahit čearddalaččat vuođđuduvvon jienastuslogu lei duogážin dasa go Sámi
+girkoráđđi seamma áššis bivddii čielggadit vejolašvuođaid ásahit sámi girkočoahkkima:
+Sámi girkoráđđi bivdá čielggadit sámi girkočoahkkima ásaheami.
+girkočoahkkimii addojuvvo dat rolla ahte válljet / ovddidit Sámi girkoráđđái,
+bismagodderáđiide ja Girkočoahkkimii sápmelaš áirasiid evttohassan.
+Dat sáhttá
+sihkkarastit stuorát sámi legitimitehta dain áirasiin geat válljejuvvojit daid sierranas
+ráđiide.
+Girkoráđi bargojoavku ságastalai vehá vejolašvuođa birra ásahit sámi girkočoahkkima mii
+oažžu rolla Sámi girkoráđi mearrádusa mielde.
+Dan birra ii leat bargojoavku dattege dadjan
+maide iežas loahppaárvalusas, go joavkku árvvoštallama mielde ii gullan dat dan mandáhttii
+maid Girkočoahkkin (GČ 11/08) lei addán.
+Sámi girkoráđi mearrádus dahká dan fas
+áigeguovdilin.
+Go galgá ásahit válgaortnega mas buorebut oaidná áigumuša Sámi girkoráđiin sámiid
+ovddasteaddji orgánan Norgga girkus, de sáhtášii ovdamearkkadihte jurddašit modealla mas
+Girkočoahkkin formálalaččat vállje áirasiid Sámi girkoráđđái, muhto ahte dat dahká dan
+maŋŋil go lea jienasteami bokte ožžon čielga rávvagiid dakkár orgánas mas lea sámigirkolaš
+Dat sáhtášii leat Sámi girkočoahkkin mii čoahkkana válgamannolaga
+oktavuođas, ja mii earret eará galgá addit čielga rávvaga Sámi girkoráđi válgii.
+Sámi girkočoahkkima čoahkádusa sáhttá ovdamearkkadihte dahkat dan bokte ahte bovde
+čuovvovaš orgánaid searvat ovddastit:
+1 sámi áirasa sámi searvegottis lullisámi guovllus
+1 sámi áirasa juohke báhppasuohkanii sámegiela hálddašanguovllus (oktiibuot 13)
+1 sámi áirasa juohke proavássuohkanis sámi ássanguovllus (oktiibuot 30
+proavássuohkana: DH: 9, LH: 7, Nid: 13, Ham: 1)
+5 sámi áirasa Lulli-Norggas
+1 sámi bismagodderáđđeovddasteaddji Nidarosas, L-H ja D-H (oktiibuot 3)
+Sámi girkoráđđi (oktiibuot 7)
+Jus buohkat sáddejit áirasa, de leat oktiibuot sullii 59 oasálasti.
+Áirasat daid iešguđet
+guovlluin sáhttet ovddidit kandidáhta lullisámi, julevsámi ja davvisámi ovddasteddjiide ráđis,
+ja sámi ovddasteaddji Lulli-Norggas, ja dievasčoahkkin sáhttá ovddidit jođiheaddjekandidáhta
+Sámi girkoráđđái.
+Sámi girkočoahkkima sáhttá viidáseappot jurddašit ovdánahttit arenan ságastallat dehálaš
+fáttáid, gažaldagaid ja válljemiid birra sámi girkoeallimis ja ovddidit ovttasdoaibmama ja
+ságastallamiid gaskal báikkálaš, guovllu ja guovddáš dási sámi girkoeallimis, ja gaskal
+iešguđet guovlluid sámi girkoeallimis.
+Okta modealla lea ahte dakkár čoahkkin doaibmá
+muhtinlágan áirrasgoddin sámi girkoeallimii Norgga girkus.
+ Lea dárbu bargat viidáseappot nannet legitimitehta sámigirkolaš demokratiijas.
+Berre
+čielggadit vejolašvuođa ásahit sámi girkočoahkkima mas leat dihto rollat Sámi
+girkoráđi válggain.
+5.18 Vuordámušat bargiid- ja bargoaddiorganisašuvnnaide
+Girkolaš oktavuođas lea dárbu eanet bargiid- ja bargoaddiorganisašuvnnaide ja daid berre
+danne váldit mielde sámi girkoeallima ollislaš strategiijas.
+Girkolaš bargoaddi- ja
+beroštusorganisašuvdna (KA), mii lea oktasašráđiid ja searvegodderáđiid
+bargoaddiorganisašuvdna, berre fuolahit sámi gelbbolašvuođadárbbuid iežas oahpahan- ja
+lasseoahpahusdoaimmain ja sin ráđđeaddibálvalusas oktasašráđiide ja searvegodderáđiide.
+Dat seamma guoská Norgga girku iešguđetlágan bálvalusjoavkkuid fágaorganisašuvnnaide.
+Dan oktavuođas leat Presteforeningen, Teologene, Kateketforeningen, Det norske
+diakonforbund, Musikernes fellesorganisasjon, Fagforbundet ja Delta eanemus áigeguovdilat.
+ Bivdit Girkolaš bargiid- ja bargoaddiorganisašuvnnaid fuolahit sámigirkolaš
+gelbbolašvuođa iežaset doaimmain.
+106 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Ovttasbargu leastadiánalaš čoakkalmasaiguin ja
+kristtalaš organisašuvnnaiguin
+Sámi girkoeallimis lea mávssolaš oasálastit mat eai leat mielde dan Norgga girku sámi
+girkoeallima áigeguovdilis bargosurggiid geahčadeamis mii lea 5. kapihttalis.
+sihke leastadiánariid čoakkalmasaide ja ektodáhtolaš kristtalaš organisašuvnnaide.
+Leat eanet
+kristtalaš organisašuvnnat go dat maid dás vuolábealde leat namuhan mat leat áigeguovdilis
+ovttasbargoguoimmit sámi girkoeallima nannemis (gč ovdamearkkadihte čuoggá 5.15).
+Norgga girkui lea dehálaš fátmmastit oppalaš vuođu alde dakk��r rastideaddji struktuvrraid
+iežas sámi girkoeallima ovddidan bargguin.
+Máŋgga sajis leat leastadiánariid čoakkalmasat mávssolaččat báikkálaš sámi girkoeallimis.
+Sámi girkoeallima strategalaš plána bidjá vuođđun dan ahte leastadiánalaš lihkadus lea
+dehálaš sámi girkoeallimii ja riggodat Norgga girkui oppalaččat.
+Lea dárbu doalahit buriid
+ovttasbargooktavuođaid leastadiánariid čoakkalmasaiguin, dat lea girkoeallimis dehálaš oassi
+ja doarjja.
+Norgga Sámemišuvdna definere Norgga girku searvegottiid lunddolaš oktavuohtan iežaset
+evangelialaš ja diakonála bargguid hárrái sámi ássanguovllus.
+Organisašuvnna jođihangoddi
+lea dattege dovddahan vuorrástuvvama dan teologalaš ovdaneami ektui mii norgga almmolaš
+girkus lea, erenoamážit homofiliijadigaštallamis.
+Buvttadit sámegiel kristtalaš
+veahkkeneavvuid mánáide lea dakkár suorgi mainna sáhtášii Sámi girkoráđiin ovttasbargat.
+Dasalassin lea vejolaš gaskkustit biibbalteavsttaid, liturgiijaid, sálmmaid ja nu ain
+Sámemišuvnna lagasradio Radio DSF bokte Kárášjogas, mii lea guovttegielat lagasradio maid
+sáhttá gullat miehtá Sis-Finnmárkku proavássuohkana.
+Sámemišuvdna namuha maid dárbbu
+gaskkustit biibbalteavsttaid gielddasámegillii ruošša sámiide.
+Sotnabeaiskuvla lea muhtin guovlluin leamaš guhká mávssolaš sámi girkoeallimis ja Norgga
+Sotnabeaiskuvlalihttu guovddáš dásis lea sámi girkoeallimii áigeguovdilis
+ovttasbargoguoibmi.
+Lea lunddolaš geahččat lagabui ahte sáhtášii go dan ovttasbarggu nannet
+boahtteáiggis sámi oskkuoahpahusa ektui.
+6 DOAIBMAPLÁNA
+Dát kapihtal čoahkkáigeassá ođđa vuoruhuvvon virggiid ja doaibmaguovlluid 5. kapihttala
+rájes ja áigodahttá daid 5-jagi doaibmaplánii (2012-2016).
+Doaibmaplána oainnusmahttá
+dušše virggiid ja doaibmabijuid maid bokte šaddet ođđa dárbbut.
+Doaibmačuoggáid 5.
+kapihttalis galgá dattege ipmirdit oaivvadussan Norgga girku bargguide sámi girkoeallimiin
+2012-2016 doaibmaplánaáigodagas.
+Ođđa vuoruhuvvon virggiid ja doaibmasurggiid
+álggaheapmi 2012-2016
+Doaibmabidju
+Ođđa fásta virggit
+100% lullisámi giellamieldebargi
+100% julevsámi giellamieldebargi
+25% davvisámi girkodulka, Porsáŋgu
+25% davvisámi girkodulka, Loabát
+100% ráđđeaddi (nuorat), SGR
+100% sámi báhppavirgi, Lulli-Norga
+100% ráđđeaddi (diakoniija/kultuvra/álgoálbmot),
+SGR
+100% diakona, julevsámi guovlu
+100% diakona, ovtta searvegoddái SF
+proavássuohkanii
+50% viiddidit beaivválaš jođiheaddji
+virgesturrodaga, Lullisámi searvegoddi
+Ođđa vuoruheamit
+Jahkásaš sámi girkoeallin fágakonferánssat
+X
+Sámi nuoraidbargu
+Doaibmabijut diakoniija, kultuvrra ja álgoálbmot
+surggiin
+Ipmilbálvalusođastus
+Doaibmabijut maid golut eai leat
+rehkenastojuvvon ja maid ferte duohtandahkat
+ovttas eará áigeguovdilis
+oahpahusásahusaiguin/departementtain/
+organisašuvnnaiguin
+Oahppodoaibmabijut sámegielas ja kultuvrras
+Gelbbolašvuođahuksenprošeakta
+Girkohistorjaprošeakta
+Rekrutterenprošeakta
+108 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Áigodahttin ja vuoruheapmi
+Vuolábealde čuovvo vuođuštus sierra virggiid ja doaibmabidjosurggiid álggahemiide ja
+vuoruhemiide.
+Evttohuvvon sámi giellamieldebargit/girkodulka-virggit adnojit girkui áibbas dárbbašlažžan
+go galgá sámelága giellanjuolggadusaid doahttalit.
+Dat guoská erenoamážit lullisámi- ja
+julevsámi giellavirggiide, main dál eai leat iežaset virgeresurssat Norgga girkus.
+Buot virggit
+álggahuvvojit jagiin 2012/2013.
+Leat evttohan Sámi nuoraidráđđeaddi riikkadásis vai sáhttá gokčat dan stuora dárbbu mii lea
+nannet sámi nuoraidbarggu Norgga girkus.
+Dat lea maid dehálaš
+Ráđđeaddi galgá hukset sámi arenaid ja fierpmádagaid sámi
+nuoraide buot giellaguovlluin.
+Nuorat leat vuoruhansuorgi Sámi girkobeivviin jagis 2013, mii
+lea strategalaš arena loktet bargguid nuoraidsuorggis.
+Dan virggi berre juo ásahit jagis 2012
+vai olle ráhkadit fierpmádaga, oažžut olbmuid oasálastit ja searvat plánemiidda.
+Oslo bismagodderáđđi lea juo máŋga jagi ovddidan dárbbu oažžut Sámi báhppavirggi
+Osloi/Lulli-Norgii.
+Dál sáhttá leat vejolaš rekrutteret olbmuid virgái jagis 2014.
+Diakoniija ja kultuvra leat vuoruhansuorggit Norgga girkus, muhto sámi girkoeallimis leat
+unnán resurssat movttiidahttit našovnnalaš fágaovdáneapmái ja báikkálaš mannolagaide dan
+Sámi girkoeallimii lea relevánta oaidnit oktavuođa gaskal diakoniija-, kultuvra- ja
+álgoálbmotsurggiid, ja ođđa ráđđeaddevirgi dan suorggis sáhttá addit váikkuhusaid sámi
+girkoeallimii ollislaččat.
+Evttohuvvon ráđđeaddi diakoniija/kultuvrra/álgoálbmot suorggis
+álggahuvvo easka jagis 2014 dannego lea eanet hoahppu oažžut bajábeale namuhuvvon
+virggiid.
+Norgga girkus leat bargamin nannet diakoniija ođđa diakoniijavirggiiguin daid lagamus
+jagiid.
+Dan oktavuođas lea lunddolaš ahte maiddái sámi girkoeallin oažžu ođđa resurssaid.
+Evttohit guokte ođđa diakoniijavirggi báikkálaš sámi girkoeallimii jagis 2015.
+Lea dárbu nannet doaimma Saemien Åålmege - Sámi searvegottis lullisámi guovllus (SÅ).
+Dan evttohit dahkat dan bokte ahte beaivválaš jođiheaddjevirgi viiddiduvvo 50 proseanttas
+100 prosentii.
+Dat mearkkaša ahte SÅ eaktuduvvo jotkojuvvot maŋŋil go geahččalanáigodat
+nohká jagis 2012.
+Sámi girkoráđđi dárbbaša oažžut lassi doaibmaruđaid, vai earret eará sáhttá lágidit jahkásaš
+sámi girkoeallin fágakonferánssa mii fátmmasta viidábut go dušše oskkuoahpahusa.
+Doaibmaruđaid nuoraid ja diakoniija/kultuvra/álgoálbmot surggiin ferte geahččat oktilasat
+ráđđeaddivirgiiguin maid leat dan váste ásahan.
+Ruđaide lea dárbu vai lea vejolaš ásahit
+arenaid sámi girkoeallimii báikkálaš ja guovllu dásis virggiid rámmain.
+Ipmilbálvalusođastus bidjá čanastagaid sámi girkoeallima liturgiijabargguide viidáseappot.
+Norgga girku ođđa teakstagirjji sisafievrredeami oktavuođas nanne dasalassin
+Girkočoahkkima mearrádus dárbbu nannet sámi biibbaljorgalanbargguid ovdáneami
+lullisámegillii, julevsámegillii ja davvisámegillii.
+Ipmilbálvalusođastus berre leat
+vuoruhansuorgi sámi girkoeallimis doaibmaplánaáigodagas.
+110 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Girkoráđđi mearridii jagis 2008 fárrehit Sámi girkoráđi Romsii jagis 2010.
+Lagasvuohta sámi
+ássanguovlluide ja sámiguoskivaš gelbbolašvuođabirrasiidda lei mearrádusa vuođuštus.
+Ruhtadandárbu lea departementii ovddiduvvon ja vuordimis oažžut ruhtadeami stáhtabušeahta
+Jagi 2011 stáhtabušeahtas čállá departementa ahte Sámi girkoráđi fárrema ferte
+árvvoštallat Sámi girkoeallima strategalaš plána meannudeami oktavuođas Girkočoahkkimis
+Sámi girkoráđi fárrema ja dasa ođđa virggiid álggaheami ferte geahččat oktilasat.
+Girkoráđđi ii leat rehkenastán goluid doaibmabijuide/prošeavttaide mat gullet sámi giela ja
+kultuvrra oahpahussii, gelbbolašvuođahuksemii, girkohistorjaprošektii, rekrutteremii ja
+biibbaljorgaleapmái, go daid ferte duohtandahkat ovttas áigeguovdilis ásahusaiguin ja
+departmenttain.
+Dan eaktudit čuovvolit hálddahuslaččat maŋŋil go doaibmaplána leat
+mearridan, ja ahte de ráhkadit prošeaktaplánaid mas prošeaktaorganiseren, prošeaktabušeahtta
+ja - ruhtadeamit iešguđet prošeavttain bohtet ovdan.
+Áigeguovdilis ovttasbargoguoimmit
+ruhtadeamis ja/dahje čađaheamis leat:
+Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeanta
+Máhttodepartemeanta
+Sámediggi
+Girkolaš oahpahusguovddáš Davvin (GOD)
+Institutt for historie og religionsvitenskap (IHR), Romssa universitehta
+Sámi allaskuvla (SÁ)
+Menighetsfakultetet (MF)
+Teologisk fakultet, Oslo Universitehta
+Norgga biibbalsearvi
+Sámi girkobeaivvit Muoffies jagis 2013 eai leat doaibmaplánas mielde, muhto dat lea dattege
+dehálaš doaibmabidju doaibmaplánaáigodagas.
+Doaibmabiju eaktu lea prošeaktaorganiseren,
+prošeaktabušeahtta ja prošeaktaruhtadeapmi ja dat čatná arvat hálddahuslaš ja ekonomalaš
+resurssaid Sámi girkoráđis 2012-2013 jagiid.
+MIELDDUS 1
+Sámegiella Norgga girkus:
+Áigeguovdilis giellamearrádusaid dulkon
+Vuolábealde leat dat sámelága giellamearrádusat mat erenoamážit geatnegahttet Norgga girku
+fuolahit sámegiela.
+Dasto dulkojuvvo daid mearrádusaid geavaheapmi iešguđet
+doaibmasurggiin báikkálaččat, guovlluin ja riikkadásis Norgga girkus.
+Áigeguovdilis giellamearrádusat sámelágas
+Sámegiella ja dárogiella leat ovttaárvosaš gielat.
+Dat galget leat dássálagaid 3. kapihttala
+mearrádusaiguin.
+Láhkaásahusaid jorgaleapmi.
+Dieđáhusat ja skovit
+Lágat ja láhkaásahusat maidda oppa dahje oasis sámi álbmogis lea erenoamáš beroštupmi,
+galget jorgaluvvot sámegillii.
+Dieđáhusat almmolaš orgánain mat galget olles dahje osiide álbmogis hálddašanguovllus,
+galget leat sihke sámegillii ja dárogillii.
+Skovit maid galgá atnit báikkalaš dahje guovllu almmolaš orgánaide hálddašanguovllus galget
+leat sihke sámegillii ja dárogillii.
+Gonagas addá dárkilit njuolggadusaid dán mearrádusa
+fápmuibidjamis.
+Vuoigatvuohta oažžut vástádusa sámegillii.
+Sus gii sámegillii váldá oktavuođa báikkálaš almmolaš orgánain mii lea hálddašanguovllus,
+lea vuoigatvuohta oažžut vástádusa sámegillii.
+Dát ii dattetge gusto go njálmmálaččat
+váldojuvvo oktavuohta virgeolbmuin guhte lea doaibmamin eará sajis go orgána kantovrras.
+Sus gii čálalaččat váldá oktavuođa guovllu almmolaš orgánain mii lea hálddašan-guovllus, lea
+vuoigatvuohta oažžut vástádusa čálalaččat sámegillii.
+Gonagas sáhttá erenoamáš dáhpáhusain
+čoavdit dihto guovllu almmolaš orgánaid dán gáibádusas.
+Ovttaskas olbmui girkobálvalusa.
+Juohkehaččas lea vuoigatvuohta sámegillii oažžut oktagaslaš girkobálvalusaid Norgga girku
+searvegottiin hálddašanguovllus.
+Vuoigatvuohta oahppovirgelohpái
+Sis guđet barget báikkálaš dahje guovllu almmolaš orgánas mii lea hálddašanguovllus, lea
+vuoigatvuohta oažžut bálkáhuvvon virgelobi háhkan dihtii alcceseaset sámegielmáhtu go
+orgána dárbbaša dakkár máhtu.
+Lea vejolaš mearridit ahte vuoigatvuohta geatnegahttá bargi
+joatkit orgánas bargat dihto áiggi maŋŋá oahpu.
+Gonagas mearrida dárkileabbo
+njuolggadusaid dáid mearrádusaid čađaheami birra.
+Gonagaslaš res.
+guovvamánu 24. beaivvi 1848 rievdadusaiguin ja
+dasa gullevaš čállosiin
+Sámelága giellanjuolggadusaid mearridettiin jagis 1990 lei sámegiela geavaheapmi
+ipmilbálvalusain ja girkolaš meanuin máŋgga báhppasuohkaniin davvisámi váldoguovlluin
+(Guovdageaidnu, Kárášjohka, Porsáŋgu, Deatnu, Unjárga ja Davvesiida)
+vuoigatvuođavuođđuduvvon gonagaslaš res.
+bokte guovvamánu 24. beaivvi jagis 1848 (ja
+rievdadusaiguin maŋŋil) ja dasa gullevaš departemeantalaš čállosiin čakčamánu 16. beaivvi
+Gonagaslaš resolušuvdna vuoigatvuođavuođđudii geatnegasvuođa báhpaide oahppat
+sámegiela dihto báhppasuohkaniin, ja čakčamánu 16. beaivvi 1872 čálus ovdanbuktá
+dárkileappot sámegiela geavaheami ipmilbálvalusain ja girkolaš meanuin dain
+Dat departemeantta čálus lea ipmirduvvon geavadin mii gulai gonagaslaš
+resolušuvdnii.
+Dat gonagaslaš resolušuvdna ii leat heaittihuvvon.
+Báhpaid bargoaddiovddasvástideaddjit leat dál bismagodderáđit, ja danne lea
+bismagodderáđiid duohken mearridit movt galgá doahttalit dan gonagaslaš res.
+mii bođii
+guovvamánu 24. beaivvi 1848.
+Departemeanta eaktuda dattege ahte dat guhkes áiggi geavat
+mii daid mearrádusaid bokte lea ásahuvvon galgá fievrreduvvot viidáseappot, ja ahte
+ovddasvástádus dan fuolahit gullá dál Norgga girku iežas orgánaide.
+Dat geavat maid dat mearrádusat leat ásahan sámegiela geavaheamis searvegotti
+oktasašmeanuid oktavuođas geatnegahttet nappo ain Norgga girku atnit fuola sámegielas.
+berre dál geavahit buot searvegottiid ektui sámegiela hálddašanguovllus.
+Giellamearrádusaid geavaheapmi Norgga girkus
+Báikkálaš dásis:
+Searvegodde- ja báhppakantuvrra hálddašeapmi
+Searvegodde- ja báhppakantuvrrain sámegiela hálddašanguovllus lea geatnegasvuohta addit
+vástádusa sámegillii čálalaččat dahje njálmmálaččat lága § 3-3 mielde, leaš dál dat
+ovddiduvvon čálalaččat dahje njálmmálaččat.
+Dat eaktuda sámi giellagelbbolašvuođa
+searvegodde- ja báhppakantuvrras.
+Dat ii mearkkaš ahte buohkain kantuvrras galgá dakkár
+sámi giellagelbbolašvuohta, muhto ahte orgánas lea dakkár gelbbolašvuohta maid
+searvegodde-/oktasašráđđi ja báhppakantuvra dárbbaša giellanjuolggadusaid mielde.
+Sámelága § 3-2 mielde geatnegahttá searvegodde- ja báhppakantuvrraid háhkat áigeguovdilis
+lágaid ja njuolggadusaid, dieđáhusaid ja skoviid sámegillii (muhto geatnegasvuohta daid
+jorgalit gullá guovddášgirkolaš ja departemeantta dássái).
+Áigeguovdilis dieđáhusat sámegillii
+leat ipmilbálvalusalmmuhusat, searvegoddebláđit, diehtojuohkinčállosat mat gullet iešguđet
+doaibmabijuide jnv.
+Searvegodderáđđečoahkkimat
+112 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Vuoigatvuohta váldit oktavuođa almmolaš orgánain sámegillii guoská maid § 3-3 mielde
+searvegodderáđi mieldelahtuide.
+Jus searvegodderáđđemieldelahttu háliida hupmat sámegillii
+searvegodderáđđečoahkkimiin, de lea searvegodderáđis geatnegasvuohta láhčit sámi-dáru
+dulkonbálvalusa.
+Searvegoddečoahkkimat
+Vuoigatvuohta váldit njálmmálaš oktavuođa báikkálaš almmolaš orgánain guoská maid § 3-3
+mielde searvegoddečoahkkimiin.
+Dan dárbbu lea váttis ovddalgihtii diehtit, ja danin berre
+láhčit vejolašvuođaid geavahit sámegiela.
+Báhppabálvalus oktan sámi girkodulkkaiguin
+Sámelága § 3-6 addá vuoigatvuođa oažžut oktagaslaš girkobálvalusaid hálddašanguovllus.
+Lága ovdabargguin leat čielgasit jurddašan báhppabálvalusa birra, muhto mearrádusa eai leat
+dattege ráddjen gullat dušše báhppabálvalussii.
+Mearrádusa lea vejolaš dulkot dan
+váldoulbmila ektui ahte sámit galget oažžut oktagaslaš bálvalusa iežaset gillii, ja olu dain
+girkolaš bálvalusain maid mearrádus fátmmasta, gusket maid diakona bálvalussuorgái (eanet
+diakonabálvalusa birra vuolábealde).
+Lága ovdabargguin áiddostahttet ahte oktagaslaš girkolaš bálvalusat leat oktagaslaš
+sieluovddasmoraš, ja gásttašeapmi, vihaheapmi ja eahkedaččat/eahkedismállásat eará sajis go
+searvegotti oktasaš čoakkalmasas.
+Sámelága giellamearrádusat eai mudde nappo sámegiela
+geavaheami ipmilbálvalusas.
+Lága ovdabarggut dadjet ahte mearrádusaid § 3-6 ii gula
+sadjásaččaide, muhto galgá fuolahuvvot eará sámegielat báhpas hálddašanguovllus.
+Mearrádussii gullá vuoigatvuohta oažžut eahkedaččaid sámegillii, ja dat mearkkaša ahte láhka
+gáibida liige giellagelbbolašvuođa hálddašanguovllu báhppabálvalusas.
+Sámi girkodulkabálvalus lea mearriduvvon oassi báhppabálvalusas, muhto Davvi-
+Hålogalándda bismagottis leat dan dušše dihto searvegottiin ásahan.
+Girkodulkabálvalus ii
+váldde báhpain eret ovddasvástádusa oahppat ja geavahit sámegiela, muhto sihkkarastá ahte
+guovttegielat bálvalus fuolahuvvo heivvolaš vugiin, ja ahte báhppabálvalusa
+giellagelbbolašvuohta lea eatnigiela dásis ja relevánta kultuvragelbbolašvuohta.
+Fálaldat
+geavahit girkodulkka sieluovddasmorraša oktavuođas veadjá gal deavdit lága gáibádusaid,
+muhto dat lea heajos čoavddus girku bealis.
+Searvegotti oktasaš ipmilbálvaluseallin ja girkolaš meanut
+Sámelága § 3-6 ii mudde sámegiela geavaheami ipmilbálvaluseallimis ja girkolaš meanuin
+searvegotti oktasaš lanjas.
+Unnimusmeari njuolggadussan lea almmatge govttolaš
+buohtastahttit sámelága giellanjuolggadusaid geavaheami dainna geavadiin maid dat boarraset
+girkolaš mearrádusat ásahedje sámegiela fuolaheapmái girkolanjas (gč.
+bajábealde).
+duogáža vuođul ii berre lohkat § 3-6 negatiivvalaš ráddjemin, muhto baicce ipmirdit dan liige
+doarjjan dan geavadii maid leat ásahan fuolahit sámegiela ipmilbálvalusain ja girkolaš
+meanuin.
+Hávdádeapmi lea lagamuččaid váste, ja lea govttolaš doallat dan sámegillii go son gii
+hávdádanlága mielde ordne ipmilbálvalusa, háliida dan dahkat.
+Dál muddejit girku iežas orgánat akto sámegiela geavaheami ipmilbálvaluseallimis.
+muhtin muddui juo dahkan mearriduvvon ipmilbálvalusásahusaid bokte máŋgga searvegottis
+davvisámi guovllus.
+Ipmilbálvalusođastusa sisafievrredeamis berre bidjat čanastagaid mat
+sihkkarastet govttolaččat fuolahit sámegiela ipmilbálvaluseallimis ja girkolaš meanuin
+sámegiela hálddašanguovllus.
+Bismmas ja bismagodderáđis lea liige ovddasvástádus ásahit
+ortnegiid mat daid sihkkarastet.
+Searvegodderáđđi/oktasašráđđi hálddašanguovllus galgá,
+ovttas báhppabálvalusain, veahkehit dan dahkat.
+Dat mearkkaša ahte oktasašráđđi maid galgá
+fuolahit ahte sis leat liturgiijagirjjit, sálbmagirjjit jnv.
+Oskkuoahpahus, diakoniija ja girkomusihkka
+Sámelága § 3-6 geatnegahttá fuolahit sámegiela earret eará eahkedaččaid ja oktagaslaš
+sieluovddasmorraša oktavuođain.
+Dat lea maid oassi diakoniijabálvalusas.
+Danne lea
+govttolaš ahte dat mearrádus fátmmasta fásta virgáduvvon diakona su bálvalusas.
+mielde ii leat vástevaš gáibádus fuolahit sámegiela Oskkuoahpahusas ja girkomusihkas.
+Giellanjuolggadusat leat mearriduvvon unnimusmeari njuolggadussan, muhto lea dattege
+govttolaš eaktudit ahte sámeláhka bidjá čanastagaid sámegiela fuolaheapmái maiddái dain
+doaibmasurggiide.
+Ipmil addá - mii juogadit.
+Norgga girku oskkuoahpahusplána dadjá ahte sámi mánáin ja
+nuorain lea vuoigatvuohta oažžut oahpahusa ja oahpponeavvuid sin iežaset gillii, beroškeahttá
+gos riikkas sii orožet.
+Sániin "beroškeahttá gos riikkas sii orožet" lea viidát mearkkašupmi go
+dat maid sámelága giellanjuolggadusat gokčet.
+Dás lea sáhka dan vuoigatvuođas maid Norgga
+girku ieš bidjá dan suorgái.
+Searvegotti girkomusihkkalaš barggus lea gielas viehka stuora dimenšuvdna, ja sámelága
+giellanjuolggadusain leat gaskkalaš čanastagat maiddái dan suorggis.
+Dat ovdanbohtet
+liturgiijaid, sálbmalávluma, koarabarggu ja dan sullásaš bargguid bokte.
+Organisttat/kantorat
+leat dehálaččat sámegiela geavaheami láhčimis searvegottis, ovdamearkkadihte báikkálaš
+sámi lávlunárbevieru geavaheamis.
+Dan suorggis lea danin dárbu gelbbolašvuhtii vai
+organisttat/kantorat sáhttet láhčit nu ahte lea vejolaš geavahit sámegiela searvegottis ja
+aktiivvalaččat dan barggu láidestit.
+Oktasašráđi hálddašan- ja bargoaddiovddasvástádus:
+Oktasašráđi geatnegasvuohta bargoaddin lea fuolahit ahte orgánas lea dat
+sámegielgelbbolašvuohta maid dárbbaša go galgá doahttalit sámelága giellanjuolggadusaid
+(dat guoská maid girkogárdehálddašeapmái).
+Dan ferte vuhtiiváldit go virggiid almmuhit.
+Dasalassin lea báikkálaš bargiin vuoigatvuohta ohcat bálkáhuvvon virgelobi háhkat
+alcceseaset sámegielmáhtu jus orgánas lea dárbu dakkár máhttui.
+Dat ii lea oppalaš
+vuoigatvuohta mii gullá buot orgána bargiide, muhto vuoigatvuohta maid galgá árvvoštallat
+orgána dárbbus nannet sámegielmáhtu.
+Oktasašráđis lea vejolašvuohta geatnegahttit bargi
+joatkit orgánas bargat dihto áiggi jus galgá oažžut virgelobi lohkat sámegiela.
+Oktasašráđi bušeahtta- ja strategiijabargu
+Sámelága giellanjuolggadusaid mielde lea oktasašráđiin ovddasvástádus bidjat bušeahtaide ja
+plánaide doaibmabijuid mat doahttalit sámelága giellanjuolggadusaid, ja ovddasvástádus
+fuolahit báhppasuohkaniid beroštusaid dan suorggis suohkaniin čoahkkimastimiin (gč.
+Dat mearkkaša ahte guovttegielatruđaid dárbbu ferte oainnusmahttit
+bušeahttadigaštallamiin suohkaniin.
+Guovllu dásis: bismagodderáđđi, bisma ja proavás
+Hálddašeapmi
+114 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+Erohussan searvegoddedásis, de leat bismagodderáđđi, bisma ja proavás guovllu orgánat lága
+§ 3-3 mielde, ja sis lea geatnegasvuohta vástidit sámegillii čálalaččat go oktage fal váldá
+oktavuođa sámegillii čálalaččat.
+Dat eaktuda ahte dain orgánain lea dohkálaš
+giellagelbbolašvuohta olámuttos.
+Earret dan ahte vástidit čálalaččat sámegillii sidjiide geat leat váldán oktavuođa, galget
+bismagoddekantuvrrat sámelága § 3-2 mielde maid fuolahit ahte sis leat áigeguovdilis lágat,
+njuolggadusat ja skovit sámegillii, ja ahte sáhttet bálvalit báhpaid ja searvegottiid dainna.
+Dieđáhusat mat erenoamážit gusket oppa sámi álbmogii dahje sámi álbmoga osiide sámegiela
+hálddašanguovllus galget dasalassin lága mielde leat sihke sámegillii ja dárogillii seamma
+mearrádusa mielde.
+Bismagoddekantuvrrat bálvalus- ja fágaorgánan
+Báikkálaš girkus hálddašanguovllus leat giellalága §§ 3-2, 3-3 ja 3-6 mielde čielga
+geatnegasvuođat geavahit sámegiela, sihke báhppabálvalusas ja searvegodderáđi ja
+oktasašráđi doaimmain (gč.
+Dat bidjá čanastagaid daid bálvalusaide maid
+bismagoddekantuvrra bargit galget addit fága- ja bálvalusorgánan, erenoamážit
+báhppabálvalussii, muhto maiddái searvegottiide.
+Dat eaktuda bismagoddekantuvrra bargiin
+gelbbolašvuođa ja kapasitehta dan fuolahit.
+Bagadallanbarggut mat gusket sámi liturgiijaide
+ja sálbmagirjjiide ja bismagotti sámi girkoeallimii, sámegiela oahpaheapmái, áigeguovdilis
+lágaide, departemeanttaid čanastagaide ja girkolaš mearrádusaide dan suorggis, ja
+iešguđetlágan lávdegottiid ja fágačoahkkimiid oktiiheiveheapmi, doaibmaibijut
+gelbbolašvuođaloktema ektui leat ovdamearkkadihte barggut mat gullet dasa.
+Bismagoddeáđi bargoaddiovddasvástádus:
+bismagodderáđi bargiid ektui
+Bismagodderáđis lea bismagoddekantuvrra bargiid bargoaddin geatnegasvuohta gozihit ahte
+bisma ja bismagodderáđđi orgánain lea dárbbašlaš gelbbolašvuohta deavdit sámelága §§ 3-2,
+3-3 ja 3-6 gáibádusaid.
+Dan ferte vuhtiiváldit almmuhusteavsttaid hábmemis ja virgádemiin.
+Bismagodderáđđi lea dasalassin § 3-7 mielde geatnegahttojuvvon addit bálkáhuvvon virgelobi
+lohkat sámegiela jus dakkár ohcamuš boahtá, ja orgánas lea dasa dárbu.
+báhpaid ja girkodulkkaid ektui
+Sámelága § 3-6 bidjá liige geatnegasvuođa báhppabálvalussii hálddašanguovllus.
+Lága mielde
+lea bismagodderáđđi bargoaddin geatnegahttojuvvon:
+gáibidit vuođđogelbbolašvuođa sámegielas/geatnegasvuođa oahppat sámegiela go
+almmuhit báhppavirggiid hálddašanguovllus.
+láhčit kvalitehtasihkkarastojuvvon oahppofálaldaga áiddovirgáduvvon báhpaide
+hálddašanguovllus ja addit dasa virgelobiid.
+láhčit kvalitehtasihkkarastojuvvon oahppofálaldaga nannet sámi girkodulkabálvalusa,
+ja addit dasa virgelobiid.
+láhčit doarvái fágalaš čuovvoleami sámegielat báhppabálvalusas ja sámi
+Dat geavat maid leat ásahan gonagaslaš res.
+bokte guovvamánu 1848 ja rievdademiiguin
+maŋŋil, geatnegahttá erenoamážit bismagodderáđi ja bismma árvvoštallat dárbbu doallat
+ipmilbálvalusaid ja girkolaš meanuid sámegillii ja guđeládje dan sáhttá iešguđege searvegottis
+116 Sámi girkoeallima strategalaš plána
+buoremusat čađahit.
+Doppe gos lea erenoamáš dárbu, lea bismagodderáđis seamma
+geatnegasvuohta sámelága § 3-6 mielde, nugo dás bajábealde lea namuhuvvon.
+Bismma bearráigeahčču
+Bismma bearráigeahču doibmii gullá ovddasvástádus gozihit ahte hálddašanguovllus leat
+doarvái sámegielat girkolaš bargit sámelága mearrádusaid mielde, ja ahte lea dahkan
+dárbbašlaš mearrádusaid sámegiela geavaheami hárrái ipmilbálvaluseallimis.
+Bismagodderáđi bušeahtta- ja plánabargu
+Bismagodderáđis lea ovddasvástádus bidjat doaibmabijuid bušeahtaide ja plánaide mat
+doahttalit sámelága giellanjuolggadusaid.
+Erohus guovllugirkolaš dásis ja guovddášgirkolaš dásis lea ahte guovddášgirkolaš dásis ii leat
+§ 3-3 mielde formálalaččat geatnegasvuohta vástidit sámegillii čálalaččat go olbmot váldet
+nr 28 (2007-2008) Sámepolitihkka mielde lea dat
+dattege stáhtalaš orgánaid buori hálddašanvieru vuostá ahte ii dan dahkat (s 72).
+Sámelága § 3-2 mii lea lágaid ja njuolggadusaid, dieđáhusaid ja skoviid birra guoská Norgga
+girku guovddášgirkolaš dássái.
+Berre leat guovddášgirkolaš bargu kártet makkár lágaid,
+njuolggadusaid, dieđáhusaid ja skoviid dat njuolggadus fátmmasta, ja bivdit daid jorgalit.
+ruhtada OHD.
+Sihke Girkoráđđi ja Sámi girkoráđđi galget § 3-2 mielde fuolahit ahte iežaset
+dieđáhusat sámi girkoeallimii leat sámegillii.
+Sámi girkoráđđi kárte makkár girkolaš skoviid
+berre jorgalit.
+Girkoráđđi ruhtada daid jorgaleami.
+Sámelága § 3-6 mielde, mii lea vuoigatvuođa birra oažžut oktagaslaš girkobálvalusaid
+sámegillii, ja maiddái dan ásahuvvon girkolaš geavadis mii čuovvu gonagaslaš res.
+guovvamánu 28. beaivvi 1848 ja rievdadusaiguin maŋŋil, lea guovddášgirkolaš dásis
+ovddasvástádus ruhtadit sámegieloahpahusa báhpaide ja oahphusfálaldaga girkodulkkaide.
+Dan ferte Girkoráđđi čuovvolit ráđđálagaid OHG:in.
+Vuoigatvuohta girkolaš bálvalusaide
+sámegillii ja sámegiela geavaheapmi ipmilbálvaluseallimis eaktuda dasalassin ahte
+biibbalteavsttat, liturgiijat ja sálmmat leat sámegillii.
+Sámi liturgiija- ja sálbmabargu lea
+guovddášgirkolaš ovddasvástádus, ja Girkoráđđi galgá bargat dan ovdii ahte sámi
+biibbaljorgaleapmái sihkkarastojuvvojit dárbbašlaš rámmaeavttut.
+Foto: Leif Petter Grønmo
+- sámi girkoeallin Norgga girkus
+Î Jienastimlista li biejadum vuoro milta.
+Vállji avtav dajs dåhkkidum jienastimlistajs
+• Duoddistit gitta gålmmå namá ietjá válggalistajs.
+Máhtsasta jienastimlistav guoktáj tevstajn sisi
+Bissmaráde ja
+Girkkotjåhkanime válgga
+Návti jienasta proporsjonála válgan (moadda jienastimlista)
+Alternativ liste eksempel
+ODD ANDERSSEN, 60 år, SMARAGDVEIEN 2, TVEIT, lærer
+KARI NILSEN, 25 år, STEINFARET 88, SANDVIK, lærer
+TORE EK, 23 år, HOLMEVEIEN 12, HOLMEN, friluftsinstruktør
+GRY ENG, 33 år, SMUGET 5C, STRAND, ergoterapeut
+HELGA JØRGENSEN, 43 år, BREIGATA 41, STRAND, farmasøyt
+CHRISTIAN ANTHONSEN, 41 år, ANDERSENS VEI 22, BØ, lege
+IVAR LIND, 27 år, VIKVEIEN 44, VIKEN, lydtekniker
+Inntil tre kandidater fra andre lister (skriv med STORE bokstaver)
+Det skal velges 7 representanter til bispedømmerådet og Kirkemøtet.
+Velg én av de godkjente valglistene.
+Valglistene er satt opp i prioritert rekkefølge.
+Gi tilleggsstemme til kandidater på denne listen
+Gi personstemme til kandidater fra andre lister
+Du kan gi personstemme til inntil tre kandidater fra andre godkjente valglister.
+Det gjør du ved å føre opp kandidatnavnet i
+feltet for kandidater fra andre lister.
+Kandidaten får da én stemme.
+Valg av leke medlemmer til bispedømmeråd og
+Kirkemøtet - EKSEMPEL
+PLAKAT 2.3.6: SLIK STEMMER DU VED VALG AV BISPEDØMMERÅD OG KIRKEMØTET - FORHOLDSTALLSVALG (FLERE LISTER) - LULESAMISK
+INTEGRASJÅVNNÅ- JA BUOHTAÁRVVODEPARTEMÄNNTA
+RIEKTÁ NANNIDUVVI RIJKALASJ
+UNNEPLÅGOJDA
+DIEHTOBIELL
+Ráddidus åvddåjbuvtij sjnjuktjamáno 2009 ådå
+unneplågopolitijkalasj strategiddjav proposisjåvnån
+Dåhkkidimes iesjmierredibmáj - ráddidusá strategiddja
+rijkalasj unneplågojda (prop.
+Strategiddja sisanet moadda rievddadusá nannodittjat
+rijkalasj unneplågoj riektájt ja aledittjat rahtjalisvuodav
+gåktu unneplågopolitijkka galggá tjadáduvvat.
+biednigahttá 70 millijåvnnå kråvnå ådåstibmáj mij galggá
+tjadáduvvat 2010 rájes.
+Budjähtta unneplågopolitijkkaj
+sjaddá dajna ienebusj gå 80 milljåvnnå kråvnå.
+Rijkabiejvve l biehtsemáno 10.b.
+2009 dåhkkidam
+proposisjåvnåv .
+DUOGÁSJ
+Unneplågopolitijkka buvteduváj
+politijkkasuorggen 2000 jagen Svieriga
+nanustahttema Europaráde rábmakonvensjåvnå
+gáktuj suoje birra rijkalasj unneplågojda ja
+europa njuolgadusá rijkadajva- jali
+unneplågogielaj birra.
+Svieriga unneplågopolitijka
+ulme l suoddjit rijkalasj unneplågojt, nannidit
+histåvrålasj unneplågogielajt vaj viesso bissu.
+Svieriga rijkalasj unneplågo li juvdára, roma,
+sáme, svieriksuobmelattja ja duornusliegega.
+Unneplågogiela li jiddish, romani chib,
+sámegiella, suomagiella ja meänkieli.
+Åtsådallama vuosedi unneplågopolitijkalasj ulme
+li gássjela dievddet ja nuoges vieledibme ij la
+dagádum rijkalasj unneplågoj dárbbuj.
+Europaráde l ietjas svieriga unneplågopolitijka
+gehtjadimen tsuojgodam buoredimdárbojt
+moatten guovlon.
+Ráddidusá unneplågopolitijkalasj strategiddja
+sisanet danen dagojt:
+nannidittjat Europaráde
+unneplågokonvensjåvnåj buorep tjuovvomav.
+buorebut gehtjadittjat unneplågopolitijka
+tjadádimev
+vuosteldittjat rijkalasj unneplågoj
+nuppástimev ja rasjesvuodav
+nannidit rijkalasj unneplågoj iesjmierredimev
+ja vájkudimev ja
+åvdedit rijkalasj unneplågogielaj bisodimev.
+reviderad 090624 lulesmiska
+RIEKTÁ NANNIDUVVI RIJKALASJ UNNEPLÅGOJDA
+ÅDÅ LÁHKA RIJKALASJ UNNEPLÅGOJ
+BIRRA
+Ådå láhka rijkalasj unneplågoj ja unneplågogielaj
+birra (SFS 2009:724) galggá målssot dálásj lágajt
+riektá birra adnet sámegielav ja suomagielav ja
+Rievddadime dagáduvvi aj sámediggelágan (SFS
+1992:1433) ja sosiáladievnastuslágan (SFS
+Láhkarievddadime fábmuj båhti
+ådåjakmáno 1.b.
+Svieriga rijkajgasskasasj välggogisvuoda mierkki
+muhtem unneplågoriektá galggi ålliduvvat ålles
+rijkan.
+Gájkka vihtta rijkalasj unneplågo gåbtjåduvvi
+ådå lágas.
+Fábmudagájda buvteduvvá
+välggogisvuohta diededit rijkalasj unneplågojt sijá
+riektáj birra ådå lága milta.
+Sierralágásj
+åvdåsvásstádus suoddjit ja åvdedit rijkalasj
+unneplågogielajt buvteduvvá.
+Rijkalasj unneplågoj
+máhttelisvuoda bisodit ja åvdedit sijá kultuvrav
+Svierigin galggá åvdeduvvat, nåv gå mánáj
+kultuvralasj identitehta åvdedibme ja sijá
+unneplågogiella.
+TJUOTTJUDUSGUOVLO STUOREDUVVI
+Nannidum unneplågosuodje mij uddni l fámon
+sámegiellaj, suomagiellaj, ja meänkielij gietjan
+kommuvnan Norrbottenin - nåv gåhtjoduvvam
+tjuottjudusguovlo - stuoreduvvi geográfalattjat
+gåbtjåtjit ienep kommuvnajt.
+Mierkki ienep
+aktugattja máhtti adnet suomagielav ja sámegielav
+aktavuodajn fábmudagáj ja ienebu oadtju riektáv
+åvdd��skåvllådoajmmaj ja vuorrasijhuksuj ållåsit jali
+muhtem mudduj suomagiellaj ja sámegiellaj.
+Tjuottjudusguovllo suomagiellaj stuoreduvvá 18 ådå
+kommuvnajda.
+Dá li: Botkyrka, Eskilstuna,
+Hallstahammar, Haninge, Huddinge, Håbo, Köping,
+Sigtuna, Solna, Stockholm, Södertälje, Tierp,
+Upplands Väsby, Upplands-Bro, Uppsala,
+Älvkarleby, Österåker ja Östhammar.
+Kommuvna
+ma åvdutjis gávnnuji tjuottjudusguovlon li
+Jiellevárre, Haparanda, Giron, Bájel ja Badjeduoros.
+Tjuottjudusguovllo sámegiellaj stuoreduvvá 13 ådå
+Dá li: Árviesjávrri, Berg, Härjedalen,
+Liksjuo, Maláge, Suorssá, Lusspie, Straejmie,
+Ubbmem, Vualtjere, Åre, Älvdalen ja Luvlieluspie.
+Kommuvna ma åvdutjis gávnnuji tjuottjudusguovlon
+li Arjepluovve, Jiellevárre, Jåhkåmåhkke ja Giron.
+Tjuottjudusguovllo meänkielij ij stuoreduvá.
+gåbttjå aj boahttteájgen kommuvnajt Jiellevárre,
+Haparanda, Giron, Bájel ja Badjeduornos.
+Guosske kommuvna oadtju stáhtadårjav ienepgåloj
+åvdås majt ådå njuolgadusá bukti.
+kommuvnajn aj gå da ma li válljidum galggi
+máhttelisvuoda sisiriekkniduvvat iesjmiedogit
+tjuottjudusguovlon ja dajna riektáv oadtjot
+stáhtadoarjjaj.
+Ráddidus mierret dakkir iesmiedogis
+tjadnusij gáktuj åtsålvisá maŋŋela kommuvnas mij
+sihtá sisiriekkniduvvat.
+NANNIDUM RIEKTÁ
+TJUOTTJUDUSGUOVLOJ ÅLGGOLIN
+Aktugattjajn li riektá adnet suomagielav, meänkieliv
+ja sámegielav aktavuodajn fábmudagáj, jus ássje
+máhttá giehtadaláduvvat barggijs gudi
+unneplågogielav máhtti.
+Aktugattjajda galggá aj
+vatteduvvat máhttelisvuohta vuorrasijhuksuj
+suomagiellaj, meänkielij ja sámegiellaj jus
+kommuvnan gávnnuji bargge giellamáhttudagáj.
+Tjuottjudusfábmudagá galggi danen åvdedit vaj
+gávnnuji bargge máhttudagáj suomagielan,
+meänkielin ja sámegielan gå l dárbbolasj
+aktavuodajn fábmudagáj jali vuorrasij sujton.
+Mierkki sosiálaladievnastuslága rievddadimev.
+Aktugattjajn li agev riektá adnet suomagielav ja
+sámegielav sijá tjálálasj aktavuodajn Rijkabiejve
+tjuottjodiddjij, Justitiekanslerijn,
+Oadtjotjuottjudisájn, Värrodåjmajn ja
+Nuppástimtjuottjodiddjijn ássjijn majn aktugasj la
+oassebiellen jali guhti åvdås oassebielev.
+TJIELGÁP FÁBMUDAKÅVDÅSVÁSSTÁDUS
+Europaráde unneplågolihtudimij dåjmadibme
+dárbaj buoreduvvat fábmudágáj åvdåsvásstádus
+tjielggidime baktu.
+Lenastivrra Stockholma lenan ja
+Sámedigge oadtju danen åvdåsvásstádusáv ållidit
+gåktu unneplågopolitijkka tjadáduvvá.
+fábmudagá galggi aj bagádime, diededime ja dakkir
+dåjma baktu viehkedit ietjá tjuottjudusfábmudagájt
+lága anodimen ja rádedimen guosske kommuvnaj
+aktidit tjuottjudusguovloj stuoredimev.
+Lenastivrra Stockholma lenan ja Sámedigge oadtju
+dahkamussan tjadádit dagojt lasedittjat
+máhttudagáv ja diedulasjvuodav rijkalasj
+unneplågoj birra ja Svieriga álmmukriektálasj
+välggogisvuodajt.
+Sámedigge oadtju aj
+dahkamussan dahkat ja åvdåsvásstedit webbabiele
+åvdås rijklalasj unneplågoj gáktuj.
+Sámedigge galggá åvddålijguovlluj mierredit ulmijt
+- ja ij val lájddit - sámegiellabargguj.
+Rijkabiejvve
+ja ráddidus máhtti hábbmit gájkbadjásasj ulmijt
+rijkalasj giellapolitijkkaj, valla åvdåsvásstádus
+hábbmitjit ulmijt sisŋep sámegiellabargguj bierri
+Sámedikken gávnnut.
+Nuppástimtjuottjodiddje åvdedimbarggo rijkalasj
+unneplågoj siegen dárbaj joarkket.
+Ådå
+nuppástimláhka (SFS 2008:567) vaddá
+Nuppástimtjuottjodiddjáj buorre åvdeldimijt aj
+åvddålijguovlluj åvdedit avtalágásj riektájda ja
+máhttelisvuodajda rijkalasj unneplågojda iehtjádij
+siegen laseda máhttudagáv nuppástimássjij birra
+dáj juohkusijn.
+NANNIDUM VÁJKUDIBME
+Rijkalasj unneplågoj iesjmierredibme ja vájkudibme
+dárbaj nanniduvat vaj Svierik buorepláhkáj galggá
+máhttet dievddet välggogisvuodajda
+unneplågolihtudimijn.
+Buorep máhttelisvuoda
+vájkudibmáj rijkalasj unneplågojda l aj ájnas
+vuojnnusij buvtátjit juohkusij dárbov sebrudagán.
+Rijkalasj unneplågoj riektá vájkudibmáj
+njuolgaduvvá lágan rijkalasj unneplågoj ja
+Sierraláhkáj ájnas la rijkalasj
+unneplågo vatteduvvi máhttelisvuodajt rádedibmáj
+bájkálattjat, danen gå danna mierreduvvi ássje ma
+guosski aktugattjajda.
+Organisasjåvnnådoarjja organisasjåvnåjda ma
+åvdesti rijkalasj unneplågojt laseduvvá aj
+budjähttajage 2010 rájes.
+Sierraláhkáj ájnas la
+vuorodit rijkalasj unneplågoj åvdeldimijt dahkat
+dåjmalasj rádedimhámijt tjuottjudusguovlojn.
+DAGO NANNIDITTJAT
+UNNEPLÅGOGIELAJT
+Rijkalasj unneplågogielaj boahtteájgge Svierigin la
+juorbbá.
+Gielajs muhtema li nihtedum, iehtjádij
+siegen oarjjelsámegiella, l sagga nihtedum.
+Aktijvalasj dago dárbahuvvi nannidittjat, bisodittjat
+ja viessudittjat rijkalasj unneplågogielajt.
+Viessudit
+gielav mierkki dagojt álgadit vaj nihtedum giella
+ruoptusválldegoahtá sajev iehtjádij siegen aloda
+ålobu sáhkadahtjagåhti gielav.
+Ietján gå dago ma buvteduvvi giehpedittjat
+aktugattjaj máhttelisvuodajt adnet unneplågogielajt
+aktavuodajn fábmudagáj galggá aj guokta
+giellaguovdátja vuododuvvat oarjjelsámeguovlon
+Luvlieluspen ja Dearnan.
+Sámedigge sjaddá
+åvdåstiddje dájda giellaguovdátjijda ma galggi
+dåjmadit rabásmielak dåjmav åvdedittajt ja
+bádtjitjit sámegiela lasedum anov.
+Ráddidus várraj biedjá sierralágásj biednikluohkojt
+budjähttajage 2010 rájes viessudimdagojda
+rijkalasj unneplågogielajda.
+Biednikluohko galggi
+aneduvvat dagojda ulmijn aktugattjajda ja galggi
+juogeduvvat fábmudagá åtsålvisá maŋŋela majt
+ráddidus mierret.
+Ienep biediniklågo várraj
+biejaduvvi giellasujttodagojda rijkalasj
+unneplågogielajda ja álgon sierraláhkáj meänkieli
+vuoroduvvat.
+Nannidittjat sámegielav laseduvvá aj
+ávkkim intergreridum sámeåhpadussaj 2010 rájes
+(integreridum sámeåhpadus ásaduvvá kommvuna
+vuodoskåvlåjn ja mierkki oahppe máhtti åhpadusáv
+oadtjot sámeåsij ja åhpadusáv sámegielan ietján gå
+iednegiellaåhpadusáv sámegielan).
+BÁJKKENAMÁ UNNEPLÅGOGIELLAJ
+Bájkkenamá unneplågogielajda l kultvrraárbe ájnas
+oasse ma dárbahuvvi suoddjiduvvat aktijvalattjat
+sebrudagá åvdåstiddjijs.
+Vuojnnusij buvtátjit dav
+kultuvrraárbev Rahtedoajmma oadtju viddnon
+lasedit sijá bargov galbbit unneplågogielak
+namájda.
+Stáhta ja kommuvna fábmudagá bierriji
+suoddjit bájkkenamájt unneplågogielajda ja
+vuojnnusij buktet unneplågogielaj gávnnumav
+galbaj ja ietjá mihttima baktu.
+Bájkkenamá
+unneplågogielajda bierriji aj aneduvvat namman
+påvsståbájkijn.
+IENEBUV DIEHTET
+Ienep diededibme rijkalasj unneplågoj,
+unneplågogielaj, unneplågopolitijka,
+unneplågolihtudimij ja proposisjåvnå 2008/09:158
+birra l ålediddje ráddidusá webbabielijn
+www.manskligarattigheter.se och
+www.regeringen.se/integration.
+Proposisjåvnåv máhtá aj oasstet Rijkabiejve
+prienntimdåjmadagán, tel.
+webbabieles www.regeringen.se
+Åssudahka nuppástimássjida, Integrasjåvnnå-
+buohtaárvvodepartemännta /Enheten för diskrimi-
+neringsfrågor, Integrations- och jämställdhets-
+departementet, tfn 08-405 10 00 vásstet
+gatjálvisájt ássjesisano birra.
+Ráddidusá ulmme unneplågopolitijkajn la
+suoddjit rijkalasj unneplågojt, nannit sijá
+máhttelisvuodajt bájnnemij ja doarjjot histåv-
+rålasj unneplågogielajt vaj viesso bisoduvvi.
+NUPPÁSTALLAM JA FÁMODISVUOHTA
+Nuppástallam, fámodisvuohta ja badjelgähttjam
+ulmutjij rijkalasj unneplågo sierratjerda gáktuj
+galggá vuostelduvvat.
+Siján galggi årrot avtalágásj máht-
+telisvuoda oasálasstet sebrudakviessomin degu ietjá
+ulmutja.
+BÁJNNEM JA OASÁLASJVUOHTA
+Rijkalasj unneplågoj máhttelisvuoda bájnnemij
+ja oasálasjvuohtaj galggá nannoduvvat, iehtjádij
+siegen gå fábmudagá sijáj rádedi.
+Unneplågo galggi vat-
+teduvvat almma bájnnemav ássjijn ma sidjij guosski.
+GIELLA JA KULTUVRALASJ IDENTITÄHTTA
+Rijkalasj unneplågoj giela ja kultuvra galggi
+suoddjiduvvat ja åvdeduvvat.
+Ulmutja rijkalasj un-
+neplågo tjerdajn galggi máhttet åmastit ja adnet ietjasa
+iednegielav ja åvdedit ietjas kultuvralasj identitehtav.
+Rij-
+kalasj unneplågogiela galggi årrot viesso giela Svierigin.
+Tjuottjudusfábmodagá galggi dárbon hie-
+balattjat diededit rijkalasj unneplågojt sijá
+rievtesvuodaj birra dán lága milta.
+Giellalágan (2009:600) la diededum se-
+brudagán la sierralágásj välggogisvuohta
+suoddjit ja åvdedit rijkalasj unneplågogielajt.
+Sebrudak galggá aj ietján åvdedit rijkalasj unneplågoj
+máhttelisvuodajt bisodit ja åvdedit ietjasa kultuvrav
+Svierigin.
+Mánáj kultuvralasj identitehta åvddånibme ja
+ietjasa unneplågogiela adno gálggá sierraláhkáj åvde-
+Tjuottjudusfábmodagá galggi vaddet
+rijkalasj unneplågojda máhttelisvuodav
+bájnnemij ássjijn ma sidjij guosski ja guhkás
+máhttelis rádedit unneplågoj åvdåstiddjij dakkir ássjijn.
+Ådåjakmáno 1.b.
+2010 fábmuj bådij láhka
+rijkalasj unneplågoj ja unneplågogielaj birra
+Lága gålmmå vuodosuodjeparagráfa
+vaddi rijkalasj unneplågojda riektáv diededib-
+máj, kultuvra ja giela suojev ja riektáv oasálasj-
+vuohtaj ja bajnnemij.
+LÁHKA VADDÁ
+RIJKALASJ
+RIEVTESVUODAJT
+OASSEULME
+UNNEPLÅGO
+SVIERIGIN
+SÁME: Svierigin li bájken 20 000-35 000 sáme gudi
+ságasti sámegiela umasslágásj varietehtajt.
+Sáme li aj
+álggoálmmuga.
+SVIERIKSUOBMELATTJA::Svierigin li bájken 450 000-
+600 000 svieriksuobmelattja.
+Moatte viessu Stockhol-
+man-Mälardalenin.
+Unneplågogiella l suomagiella.
+DUORNOSLIEGEGA: Svierigin li bájken 50 000
+duornosliegega gudi åvdemusát Norrbottenin viessu.
+Unneplågogiella l meängiella.
+ROMA::Svierigin li 50 000-100 000 roma gudi rijkav
+birra viessu.
+Unneplågogiella l umasslágásj romána-
+giela varietehta.
+JUVDÁRA: Svierigin viessu
+Unneplågo-
+giella l jiddisj.
+Svierik la agev årrum moattegielak ja
+moattekultuvralasj.
+Sáme, suobmelattja,
+duornosliegega, roma ja juvdára li gávn-
+num rijkan ihkeven guhka ájgev.
+Sijá giela ja
+kultuvra li svieriga sebrudagás oasse ja mijá
+aktisasj kultuvrraárbbe.
+DIEDEDIMBIELLE
+JULEVSÁMEGIELLA/LULESAMISKA
+SP��NSSKA
+ Arabiagiella
+ Aragoniagiella
+ Aranesiagiella
+ Asturiagiella/
+Babliagiella
+ Baskiagiella
+ Berberagiella
+ Kataloniagiella
+ Galiciagiella
+ Portugálagiella
+ Valenciagiella
+TUSSKA
+ Dánskagiella
+ Vuolletuskagiella
+ Vuollesorbiagiella
+ Nuorttafrisiagiella
+ Románagiella
+ Saterfrisiagiella
+ Allasorbiagiella
+DÁNMÁRKKO
+ Tuskagiella
+STUORBRITANNIA
+ Korniagiella
+ Irlándagiella
+ Manx
+ Vuolleskotlándagiella
+ Skotlándak gaeliagiella
+ Ulstera skotsagiella
+ Kymriagiella (walesiagiella)
+UNGÁRRA
+ Armeniagiella
+ Beas
+ Bulgaragiella
+ Kroahtiagiella
+ Grehkagiella
+ Pålskagiella
+GÁLLDO: Database the European Charter for Regional or Languages, http://languagecharter.coe.int/index.htm (tjoahkkájbiejadum Álmmuk Vuododus Europa Buohtastahtedum Unneplågo
+Åtsådibmáj dårjajn Europarádes ja Ungára Ålggorijkkadepartementas/The Public Foundation for European Comparative Minority Research Ministry for Foreign Affairs of Hungary).
+VUOLLEEDNAMA
+ Frisiagiella
+ Limburgagiella
+ Vuollesaksiagiella
+ Jiddisj
+VUODNA
+ Kvenskagiella
+ Sámegiella
+SVIERIK
+ Suomagiella
+ Meängiella
+ Romániagiella
+ Rusiniagiella
+ Serbiagiella
+ Slovakiagiella
+ Sloveniagiella
+ Ukrájnagiella
+ROMÁNIA
+ Albánagiella
+ Bulgariagiella
+ Tjehkagiella
+ Ungáragiella
+ Itáliagiella
+ Makedoniagiella
+ Russagiella
+ Tatáriagiella
+ Turkiagiella
+ Ukrájinagiella
+SUOBMA
+ Svierigadárogiella
+ Tatariagiella
+ Gárjjelagiella
+Europaráde barggo ulmutja rievtesvuodaj ja unneplågoássjij
+la duohke Svieriga unneplågopolitijkkaj.
+Rijkalasj unneplågo ja
+rijkadajva- jali unneplågogiela gávnnuji moatten rijkan Europan.
+Muhtem rijka ja giela.
+Muhtem giela Europakártan
+DEN NORSKE KULTURARVEN
+Innholdsfortegnelse
+Den norske kulturavtalen 2018-2021, innledning .
+Følgende kunstnerorganisasjoner mottar tilskudd via Den nordnorske kulturavtalen . . 11
+Davvi-Norgga kulturovttasbarggu višuvdna ja ulbmilat .
+Čuovvovaš dáiddárorganisašuvnnat ožžot
+doarjaga Davvi-Norgga kulturšiehtadusa bokte .
+Tjuovvovasj ásadusá li oassen sjiehtadusás .
+Tjuovvovasj dájddárorganisasjåvnå oadtju
+Visjovne jïh ulmie dan noerhtenöörjen kultuvrelaavenjostose . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
+Daah institusjovnh leah meatan latjkosne .
+Daah tjiehpiedæjjasiebrieh dåarjoem
+dåastoeh Noerhtenöörjen kultuvrelatjkoen tjïrrh .
+NORSK BOKMÅL
+NORDSAMISK
+DEN NORDNORSKE KULTURAVTALEN
+Nordland, Troms og Finnmark fylkeskommuner har samarbeidet
+om felles satsing innen kultur i lang tid .
+Samarbeidet har vært
+regulert i en egen avtale som ble inngått for første gang i 1991 .
+Avtalen er utvidet og revidert flere ganger, siste gang i 2017.
+Formålet med avtalen er å videreutvikle kultursamarbeidet
+i Nord-Norge .
+Den nordnorske kulturavtalen 2018 - 2021 omfatter visjon,
+målsetting og strategier for det nordnorske kultursamarbeidet .
+Den beskriver fordelingen av det regionale tilskuddet til landsdels-
+dekkende kunst- og kulturinstitusjoner og kunstnerorganisasjoner .
+Den nordnorske kulturavtalen bygger på de tre nordnorske
+fylkeskommunenes planverk og skal fungere som et redskap for
+realisering av kulturpolitikken i Nord-Norge .
+Avtale
+Den nordnorske kulturavtalen trer i kraft 1 . januar
+Avtalen revideres automatisk hvert fjerde år .
+Krav om oppsigelse eller reforhandlinger av avtalen
+utenom den automatiske revideringen, kan fram-
+settes av hver enkelt avtalepart senest 1 . oktober .
+Endringer kan tidligst gjøres gjeldende 1 . januar i
+det budsjettår som starter 15 måneder senere .
+Dersom vesentlige forutsetninger endres, kan det
+åpnes for reforhandlinger om den enkelte institusjon .
+Landsdelsrådet for kultur i Nord-Norge
+Landsdelsrådet for kultur i Nord-Norge ble opprettet
+i 2010 og består av politisk ansvarlig for kultur i
+Nordland, Troms og Finnmark og skal koordinere
+det kulturpolitiske samarbeidet mellom fylkeskom-
+munene .
+Landsdelsrådet skal sette dagsorden for kultur-
+politiske saker som er viktige for landsdelen, men
+som også har nasjonal og internasjonal betydning .
+Landsdelsrådet skal drøfte felles kulturpolitiske
+utfordringer og iverksette felles strategier og
+utviklingsprosjekter .
+Landsdelsrådet skal være synlig
+på nasjonale og internasjonale arenaer .
+Landsdelsrådet skal årlig gjennomgå kulturavtalen
+samt være en aktiv eier og pådriver for utvikling av
+kulturinstitusjonene i landsdelen .
+Landsdelsrådet
+skal ha en løpende dialog med kulturlivet i lands-
+delen .
+Møter og fagseminarer arrangeres etter
+behov, gjerne knyttet opp mot eksisterende
+arrangement i landsdelen .
+Landsdelsrådet skal arbeide etter prinsipp om
+konsensus mellom likeverdige parter .
+VISJON OG MÅL FOR DET NORDNORSKE
+KULTURSAMARBEIDET
+Visjon: Det nordnorske kultursamarbeidet skal bidra til et
+profesjonelt kulturliv som er mangfoldig, inkluderende og med høy
+kvalitet .
+Kulturlivet skal være en drivkraft for utvikling og vekst i
+landsdelen og ha et internasjonalt perspektiv .
+Overordnet mål: Landsdelsrådets kulturpolitikk tar utgangspunkt i
+den unike egenverdi kunst og kulturliv har for enkeltmennesker og
+for samfunnet som helhet .
+Samarbeidet har som mål å utvikle en kulturpolitikk
+for Nord-Norge som:
+sikrer kunst og kultur av høy kvalitet
+bidrar til deltakelse og opplevelse av et rikt og
+mangfoldig kulturliv
+synliggjør og videreutvikler vår flerkulturelle,
+internasjonale og mangfoldige landsdel
+gjør det attraktivt for kunst- og kulturutøvere å
+virke og etablere seg i landsdelen
+er pådriver og premissgiver for politikkutforming
+på nasjonalt nivå
+utvikler robust kulturell infrastruktur i landsdelen
+styrker dialog med kunst- og kulturlivet i
+landsdelen
+bidrar til kreativ næring
+Samisk kunst og kultur
+Samisk kunst og kultur er en sentral og integrert del
+av det nordnorske kulturlivet .
+Hver av fylkes-
+kommunene har egne samarbeidsavtaler med
+Sametinget som inneholder definerte kulturstrategier
+og tiltak .
+Fylkeskommunene vil styrke dialogen om
+samisk kunst og kultur i et nasjonalt perspektiv .
+Alle institusjoner i den nordnorske kulturavtalen har
+et selvstendig ansvar for å følge opp den samiske
+dimensjonen innenfor sitt ansvarsområde .
+Lands-
+delsrådet vil ha jevnlig dialog med Sametinget .
+Internasjonalt samarbeid
+Internasjonalt samarbeid er viktig for alle de tre
+nordnorske fylkeskommunene .
+Landsdelsrådet for
+kultur har et spesielt fokus på kultursamarbeidet i
+Russland og Barentsregionen.
+Gjennom finansier-
+ingsprogrammet BarentsKult bidrar alle tre fylkene
+sammen med kulturdepartementet og utenriks-
+departementet til stimulering av større kunst- og
+kulturprosjekter både på norsk og russisk side .
+er viktig at kultursamarbeidet fortsatt utvikles på
+grunnlag av lokale og regionale initiativer, og at
+regional deltakelse er med på å sikre sterke
+forbindelser til befolkningen i nord .
+spiller en aktiv rolle i dette arbeidet .
+Arbeidet skal
+også bygge på de bilaterale avtalene mellom fylkene
+i nord .
+Tilskudd til de nordnorske kunst- og
+kulturinstitusjonene
+Nordland, Troms og Finnmark fylkeskommuner
+samarbeider om finansiering av flere nordnorske
+kunst- og kulturinstitusjoner med et landsdels-
+dekkende oppdrag .
+Institusjonene som er med
+i avtalen er institusjoner som er viktige aktører i
+kunst- og kulturlivet i landsdelen og representerer et
+bredt spekter av kulturuttrykk .
+En forutsetning for å
+motta tilskudd gjennom Den nordnorske kultur-
+avtalen er at tilskuddsmottaker løser sitt
+landsdelsoppdrag på en god måte .
+Avtalen regulerer fordelingen av tilskuddene og
+ansvarsforhold i forbindelse med utbetaling og
+oppfølging .
+Ansvaret for beregning av det regionale
+tilskuddet, utbetaling til institusjonen og oppfølging
+ligger hos den fylkeskommunen som er vertsfylke
+for tilskuddsmottakeren .
+Den enkelte tilskuddsmot-
+taker er ansvarlig for å oppfylle landsdelsoppdraget,
+og å rapportere og sende budsjettsøknader i
+overensstemmelse med kravene i tildelingsbrevet .
+FØLGENDE INSTITUSJONER ER MED I
+AVTALEN:
+Landsdelsmusikerordningen i
+Nord-Norge (LINN)
+a) Landsdelsmusikerne i Nord-Norge
+Formål og landsdelsoppdrag
+Landsdelsmusikerne i Nord-Norge (LINN) skal
+produsere og formidle musikk av høy kunstnerisk
+kvalitet til kulturhus og lokale arrangører i hele Nord-
+Norge .
+LINNs visjon er å skape "store opplevelser
+på små steder" .
+Satsingsområder i perioden er
+kunstnerisk utvikling og fornyelse, profesjonaliser-
+ing av produksjon og formidling, internasjonalt
+samarbeid samt å utvikle og løfte lokale arrangører .
+Arbeidsformen er turneproduksjoner med egne
+ensembler og samproduksjoner med festivaler,
+kulturinstitusjoner og det frie feltet .
+LINN skal tilby konserter innen klassisk musikk,
+folkemusikk, samisk musikk, jazz og rytmisk musikk .
+Barn og unge er en viktig målgruppe .
+Eierforhold og styring
+LINN er organisert gjennom Scene 8, Kultur i Troms
+og Scene Finnmark med ensembler innenfor ulike
+sjangre .
+I tillegg organiseres Nordnorsk Jazzsenter og
+Rytmisk kompetansenettverk i Nord (RYK) under
+LINN .
+Nordland fylkeskommune har ansvar for felles
+søknad om tilskudd og rapportering til staten .
+Økonomi
+Landsdelsmusikerne finansieres med 75% fra
+staten og 25% fra regionen.
+I tillegg til fylkeskom-
+munene bidrar vertskommunene Narvik, Harstad,
+Målselv,Vadsø og Alta .
+b) Nordnorsk Jazzsenter (NNJS)
+Nordnorsk jazzsenter er et regionalt produksjons-,
+formidlings- og kunnskapssenter for jazz med de tre
+nordligste fylkene som virkeområde .
+NNJS har som
+hovedformål å stimulere til økt virksomhet og formi-
+dling av jazz og beslektede musikkformer, arbeide
+for og med frilansmusikere, drive arrangørutvikling,
+styrke regionens nettverk av spillesteder for jazz, og
+drive seminarvirksomhet for storband, småband og
+enkeltmusikere .
+NNJS har sin hovedscene i Bodø,
+fylkesscener i Tromsø og Vadsø, og nettverksscene
+på Sortland .
+Nordnorsk Jazzsenter er en stiftelse med Nordland
+fylkeskommune, Bodø kommune og Nordnorsk
+Jazzforum som stiftere .
+Nordnorsk Jazzsenters styre
+består av fem medlemmer der styreleder er
+oppnevnt av Nordland fylkeskommune .
+Lokalisering og økonomi
+Nordnorsk jazzsenter har sitt kontor i Bodø kom-
+mune i Nordland .
+Nordnorsk jazzsenter finansieres med 75% fra
+staten og 25% fra regionen med tilskudd fra Nord-
+land, Troms og Finnmark fylkeskommuner og Bodø
+kommune .
+c) Rytmisk kompetansenettverk i Nord (RYK)
+RYK skal være katalysator for rytmisk kompetanse
+i landsdelen .
+Tiltakene skal rettes mot profesjonelle
+artister med tilhørende støtteapparat og bransje .
+Det skal tilbys kompetansetiltak overfor arrangører,
+arbeides for utvikling rettet mot etablerte og nye
+scener, og det skal arbeides med rekruttering og
+talentutvikling .
+RYK er et samarbeid mellom Nordnorsk Jazzsenter,
+Kompetansesenter for Rock i Nord-Norge og
+Folkemusikk Nord .
+RYK administreres av Nordnorsk
+Jazzsenter .
+RYK finansierer sine årlige driftsutgifter med tilskudd
+fra stat 60% og region 40%.
+Nordnorsk Opera- og
+Symfoniorkester AS (NOSO)
+Selskapets formål er å bygge opp og drive opera- og
+orkestervirksomhet med høy kunstnerisk kvalitet i
+Nord-Norge .
+Orkesteret spiller fast i sine to byer,
+Bodø og Tromsø, og turnerer jevnlig i Nord-Norge .
+NOSO er et offentlig eid aksjeselskap .
+Vertskom-
+munene Tromsø og Bodø eier 50% hver, mens
+Nordland, Troms og Finnmark fylkeskommuner er
+tilskuddsparter .
+Selskapets styre skal ha fra syv
+til ti styremedlemmer .
+Generalforsamlingen opp-
+nevner et styre med varamedlemmer i nummerert
+rekkefølge .
+To styremedlemmer med varamedlem-
+mer oppnevnes for to år av gangen av og blant de
+ansatte .
+Forretningsadressen ambulerer mellom Bodø og
+Tromsø hvert fjerde år.
+NOSO finansierer sine årlige
+driftsutgifter med tilskudd fra stat og region, fordelt
+med 70% fra stat og 30% fra region.
+Det regionale
+tilskuddet fordeles mellom de tre fylkeskommunene
+og Tromsø og Bodø kommuner .
+Nordnorsk kunstnersenter
+(NNKS)
+Nordnorsk Kunstnersenters formål er å formidle
+billedkunst og kunsthåndverk, utbre interessen for
+billedkunst og kunsthåndverk, samt skape og
+formidle arbeidsoppgaver for billedkunstnere og
+kunsthåndverkere .
+Senteret skal gjennom den
+kunstnerstyrte formidlingen sikre kunstnerne ytrings-
+frihet og motvirke uheldig kommersialisering av
+kunstlivet .
+NNKS skal bidra til at Nord-Norge har en levende
+og attraktiv scene for samtidskunst, og skal spille
+en rolle for det visuelle kunstfeltet i landsdelen
+gjennom å:
+formidle kunst, med særlig ansvar for formidling
+til barn og unge
+øke bruken av kunst i samfunnet
+arbeide med et spesielt fokus på kunstnere i
+regionen
+være et kontaktpunkt for internasjonalt,
+regionalt og nasjonalt kunstliv
+være et kunnskaps- og ressurssenter for
+regionale, nasjonale og internasjonale aktører
+ha en utforskende og uredd profil i sin
+virksomhet
+Nordnorsk kunstnersenter eies av organisasjonene
+Nordnorske Bildende Kunstnere (NNBK) og
+Norske kunsthåndverkere, avd .
+Nord-Norge
+(NNKN).
+Årsmøtet er Nordnorsk kunstner-
+senters høyeste organ .
+Det velges et styre med
+seks medlemmer .
+Nordnorske Bildende Kunstnere
+og Norske kunsthåndverkere Nord-Norge velger
+to representanter hver .
+Disse nomineres av et
+nominsasjonsutvalg .
+Nordland fylkeskommune, på
+vegne av Nordland, Troms og Finnmark fylkeskom-
+muner oppnevner en representant med personlig
+vara, og de ansatte velger en representant til styret .
+Styremedlemmene velges for en periode på fire år.
+Styremedlemmet fra de ansatte velges for to år av
+gangen, det samme gjelder for styremedlemmet fra
+fylkeskommunene .
+Nordnorsk kunstnersenter er lokalisert til Vågan
+kommune i Nordland .
+finansierer sine driftsutgifter gjennom 70%
+tilskudd fra Norsk kulturråd og 30% fra regionale
+tilskuddsparter som er de tre fylkeskommunene og
+Vågan kommune .
+Nordnorsk Filmsenter AS
+(NNFS)
+Nordnorsk Filmsenter AS har til formål å være et
+kompetansesenter for film og filmarbeidere i nord,
+og skal bidra til å styrke film som kunstnerisk uttrykk
+Nordnorsk Filmsenter AS skal på grunnlag av
+søknader fordele offentlig støtte til nordnorsk kort-
+og dokumentarfilmproduksjon, organisere
+opplæringstiltak for filmarbeidere i landsdelen,
+tilrettelegge for rekruttering til filmbransjen og drive
+aktivt informasjonsarbeid overfor senterets
+målgrupper .
+Nordnorsk Filmsenter AS er et aksjeselskap som
+eies av Nordland, Troms og Finnmark fylkeskom-
+muner .
+Generalforsamlingen oppnevner et styre på
+fem medlemmer med 5 varamedlemmer i num-
+merert rekkefølge .
+Styrets sammensetning skal
+gjenspeile filmsenterets geografiske ansvarsområde
+samt inneha filmfaglig og økonomisk/administrativ
+kompetanse .
+Styret funksjonstid er 4 år .
+Nordnorsk Filmsenter AS er lokalisert til Tromsø
+kommune i Troms .
+Nordnorsk Filmsenter AS tildeles
+årlig produksjonsmidler fra staten .
+Filmsenteret
+finansierer sine årlige driftsutgifter gjennom tilskudd
+fra fylkeskommunene og Tromsø kommune .
+Festspillene i Nord-Norge
+(FINN)
+Festspillene i Nord-Norge har som formål å:
+arrangere årlige festspill
+samle, styrke og utvikle kunst- og kulturfeltet i
+nord
+stimulere til nyskapning og nye samarbeid
+innen nordlig kunst og kultur
+fremme kunstens rolle i utviklingen av det
+arktiske samfunn
+Festspillene i Nord-Norge forvalter en egen tilskudd-
+og produksjonsordning hvor målet er å stimulere
+kunst- og kulturlivet i landsdelen og legge til rette for
+dristige grenseoverskridende prosjekter både innen
+scenekunst, musikk og visuell kunst .
+Gjennom ungkunststipend og open call oppfordres
+det til nyskapende sceniske samarbeidsprosjekter
+som utfordrer kunstnernes egne uttrykk i møter med
+andre .
+Midlene fordeles av en jury på 3-5 personer
+med kunst- og kulturfaglig kompetanse fra hele
+landsdelen, samt to deltakere fra festspilladminis-
+trasjonen .
+Juryen velges årlig .
+Festspillene i Nord-Norge ble etablert i 1964 og
+er en stiftelse .
+Stiftelsen skal ha et styre på seks
+medlemmer samt to varamedlemmer .
+Troms
+fylkeskommune oppnevner på vegne av de øvrige
+tilskuddspartene styreleder samt fire styremedlem-
+mer og to varamedlemmer, hvorav minimum to
+medlemmer må inneha relevant kompetanse eller
+erfaring fra kunst- og kulturfeltet.
+God geografisk
+representasjon i styret må tilstrebes .
+Harstad kommune oppnevner ett styremedlem .
+Festspillene i Nord-Norge er lokalisert til Harstad
+finansierer sine årlige offentlige driftsutgifter
+gjennom 70% tilskudd fra staten og 30% fra de
+regionale tilskuddspartene som er de tre fylkeskom-
+munene og Harstad kommune .
+Hålogaland
+Amatørteaterselskap (HATS)
+Hålogaland Amatørteaterselskap (HATS) er en
+interesseorganisasjon og et kompetansesenter for
+det frivillige revy- og teatermiljøet i Nord-Norge .
+HATS skal styrke og bidra til utvikling av revy, teater
+og andre sceniske uttrykk i Nord-Norge .
+HATS skal
+delta aktivt i utviklingen av et teaterfaglig nettverk for
+å oppnå disse mål .
+På grunnlag av uttrykt behov hos
+medlemmene iverksettes det tilbud som veiledning,
+kurs, registøtte, utviklingsprosjekter og seminarer .
+HATS er en medlemsorganisasjon for enkelt-
+medlemmer, organisasjoner, lag og foreninger som
+driver aktiviteter innenfor revy, teater og andre
+sceniske uttrykk i landsdelen .
+HATS har forening
+som organisasjonsform og årsmøtet er det høyeste
+organ .
+Årsmøtet fastsetter vedtekter og organis-
+asjonens arbeidsprogram .
+Styremedlemmer og
+varamedlemmer velges på årsmøtet, og det er lagt
+vekt på representasjon fra alle fylkene i Nord-Norge .
+Styret har 5 medlemmer .
+Årsmøtet avgjør lokaliseringen av HATS' adminis-
+trasjon, p.t.
+Tromsø kommune i Troms.
+HATS finan-
+sieres gjennom et årlig driftstilskudd fra staten som
+utgjør 75% av organisasjonens samlede offentlige
+tilskudd.
+De øvrige 25% dekkes av de regionale
+tilskuddspartene som er de tre fylkeskommunene .
+Pikene på Broen
+Pikene på Broen AS er et kompetanse-, ressurs- og
+turnésenter for grenseoverskridende kunstsamar-
+beid i Nord-Norge, med spesiell vekt på samarbeid i
+Barentsområdet .
+Pikene på Broen AS har et ansvar
+for dialog, erfaringsutveksling og nettverksbygging
+mellom aktører i Nord-Norge som har et
+internasjonalt kunstsamarbeid .
+Pikene på Broen AS er et privateid aksjeselskap .
+henhold til selskapets vedtekter skal det ikke tas ut
+utbytte .
+Generalforsamlingen er Pikene på Broen AS
+sitt høyeste organ .
+Generalforsamlingen velger et
+styre på inntil syv medlemmer .
+Styret velges for 2 år
+av gangen .
+Pikene på Broen AS er lokalisert til Sør-Varanger
+kommune i Finnmark, med eget visnings- og
+formidlingssted; TERMINAL B . Pikene på Broen AS
+finansierer sine årlige driftsutgifter gjennom 70%
+tilskudd fra staten og 30% fra regionale til-
+skuddsparter som er de tre fylkeskommunene
+og Sør-Varanger kommune .
+Dansearena nord
+Dansearena nord er et regionalt kompetanse- og
+nettverkssenter for dans i Nord-Norge som skal
+bidra til produksjon og formidling av dans og
+scenekunst med Nord-Norge som prioritert
+område .
+Dansearena nord skal jobbe for utvikling av
+dansekunst, internasjonalt samarbeid og samarbeid
+med andre kunstformer .
+Dansearena nord er en stiftelse med Nord-
+land, Troms og Finnmark fylkeskommuner, og
+Ham¬merfest kommune som stiftere .
+Dansearena
+nord sitt høyeste organ er stiftelsens styre .
+Styret består av tre medlemmer med personlige
+varamedlem¬mer .
+Norske dansekunstnere og
+Hammerfest kommune oppnevner ett styremedlem
+hver .
+Finnmark fylkeskommune oppnevner styre-
+leder, på vegne av de tre fylkeskommunene .
+Hvert medlem og personlig vararepresentant
+fungerer i perioder på inntil 4 år av gangen .
+Dansearena nord er lokalisert til Hammerfest kom-
+mune i Finnmark.
+Dansearena nord finansierer sine
+årlige driftsutgifter gjennom tilskudd fra de regionale
+tilskuddspartene som er de tre fylkeskommunene og
+Hammerfest kommune .
+Det Samiske Nasjonalteatret
+Beaivváš / Beaivváš Sámi
+Našunálateáhter
+Det Samiske Nasjonalteatret Beaivváš sitt formål
+er å være nasjonalteatret for hele det samiske folk
+og skape teateropplevelser i alle samiske boset-
+tingsområder.
+Beaivváš skal ivareta de samiske
+språkene og være en viktig kulturbærer og formidler
+av samisk historie, kultur og identitet.
+Beaivváš gir
+scenekunstopplevelser som viser verden bilder og
+fortellinger fra Sápmi og er en viktig arena for joik-/
+musikkteater .
+Det Samiske Nasjonalteateret Beaivváš er et
+aksjeselskap med Sametinget, Kautokeino kom-
+mune, Norske Samers Riksforbund (NSR) og
+Samenes Landsforbund (SLF) som eiere .
+Styret har
+7 medlemmer .
+Sametinget oppnevner 4 medlem-
+mer, inkludert styreleder .
+Kautokeino kommune
+oppnevner 1 medlem .
+De ansatte ved teateret opp-
+nevner 1 medlem og Norske Samers Riksforbund
+(NSR) og Samenes Landsforbund (SLF) veksler
+mellom å oppnevne 1 medlem og 1 varamedlem
+Det Samiske Nasjonalteateret Beaivváš er lokalisert
+til Kautokeino kommune i Finnmark .
+Det Samiske
+Nasjonalteateret Beaivváš AS finansierer sine årlige
+driftsutgifter gjennom ca.
+90% tilskudd fra
+Sametinget og ca.
+10% fra regionale tilskuddsparter
+som er de tre fylkeskommunene og Kautokeino
+å utvikle film som næring i Nordland, Troms og
+Finnmark
+Filmfond Nord AS er et aksjeselskap som eies av
+Nordland, Troms og Finnmark fylkeskommuner .
+Generalforsamlingen er Filmfond Nord sitt høyeste
+Det velges et styre bestående av 5 personer
+der Sparebank1 kulturnæringsstiftelse oppnevner 1
+representant .
+Filmfond Nord AS er lokalisert til Bodø kommune
+i Nordland, med filmfaglig konsulent lokalisert til
+Tromsø .
+Filmfond Nord AS mottar driftstilskudd fra
+de tre nordnorske fylkeskommunene .
+Nordnorsk litteraturstrategi
+Formål og lansdelsoppdrag
+Den Nordnorske litteraturstrategien skal styrke
+produksjon og formidling av nordnorsk litteratur,
+samt styrke samarbeidet mellom litteraturfeltet og
+andre kunstuttrykk .
+Strategien skal fungere som et
+redskap og en plattform for økt samarbeid om
+litteraturen i landsdelen .
+Den nordnorske litteraturstrategien er utviklet i
+samarbeid mellom de tre nordnorske fylkes-
+bibliotekene og bransjen .
+Hovedansvaret for at
+strategien blir fulgt opp ligger hos fylkesbibliotekene,
+og rulleres mellom dem .
+Totalt disponerer Den nordnorske litteraturstrategien
+Midlene går til følgende to tiltak:
+Kr 100 000 til stipend for skjønnlitterære forfattere
+og kr 150 000 til stimuleringsmidler for promoter-
+ing av nordnorske forfattere på nasjonale arenaer .
+Tilskuddet finansieres 100% fra Den nordnorske
+kulturavtalen .
+Filmfond Nord AS
+Filmfond Nord AS skal fremme audiovisuell produk-
+sjon i Nordland, Troms og Finnmark og bidra til å
+profilere landsdelen i Norge og utlandet.
+Fondet skal
+bidra til å profesjonalisere filmbransjen i nord og
+bidra til at kompetanse videreutvikles og beholdes i
+regionen .
+Videre skal fondet bidra til økt verdiskap-
+ning for filmbransjen og skape ringvirkninger for
+lokalt næringsliv i forbindelse med filmproduksjoner.
+Dette gjennom:
+å øke antall innspillinger i Nordland, Troms og
+å øke antall arbeidsplasser innen filmbransjen i
+Nordland, Troms og Finnmark
+Fra utstillingen Áigemátki - Tidsreise - Time Travel
+FØLGENDE KUNSTNERORGANISASJONER
+MOTTAR TILSKUDD GJENNOM DEN NORD-
+NORSKE KULTURAVTALEN
+Nordnorsk forfatterlag
+Nordnorsk forfatterlag (Nnf) arbeider for å fremme
+medlemmenes faglige interesser, interessen for
+litteratur generelt og for samtidslitteratur fra Nord-
+Norge spesielt .
+Norske Kunsthåndverkere
+Norske Kunsthåndverkere Nord-Norge (NKNN) er
+en organisasjon for profesjonelle kunst-håndverkere
+med formål å ivareta medlemmenes faglige, ideelle
+og økonomiske interesser samt fremme og utvikle
+kunsthåndverksfeltet i nord .
+Nord-Norske Bildene Kunstnere
+Nord-Norske Bildende Kunstnere (NNBK) er en fag-
+organisasjon for profesjonelle billedkunstnere i Nord-
+Norge og har som formål å ivareta medlemmenes
+faglige, økonomiske, sosiale og ideelle interesser .
+Forum for nordnorske
+Dansekunstnere
+Forum for nordnorske Dansekunstnere (FnnD) er en
+medlems- og nettverksorganisasjon for profesjonelle
+dansekunstnere i Nord-Norge som jobber for å
+støtte og utvikle dansekunsten i regionen .
+Avtalen er vedtatt av de respektive fylkesting i juni 2017
+Davvi-Norgga kulturšiehtadus
+Nordlándda ja Romssa fylkkasuohkanat ja Finnmárkku
+fylkkagielda leat ovttasráđiid áŋgiruššan kultuvrrain guhkes
+áiggi.
+Dan ovttasbarggu vuođđun lea leamaš sierra šiehtadus mii
+vuosttamuš gearddi vuolláičállojuvvui jagi 1991.
+Šiehtadus lea
+viiddiduvvon ja ođasmahttojuvvon máŋgii, maŋimusat jagi 2013.
+Šiehtadusain ulbmil lea ain eambbo ovddidit kulturovttasbarggu
+Davvi-Norggas .
+Davvi-Norgga kulturšiehtadus 2018 - 2021 siskkilda višuvnna,
+ulbmila ja strategiijaid davvinorgalaš kulturovttasbarggu várás.
+Dat govvida regionála doarjaga juogadeami riikkaoasi dáidda- ja
+kulturásahusaide ja dáiddaorganisašuvnnaide.
+Davvi-Norgga kulturšiehtadusa vuođus leat dán golmma
+davvinorgalaš fylkkasuohkana ráhkaduvvon plánat, ja šiehtadus
+galgá doaibmat reaidun Davvi-Norgga kulturpolitihka ollašuhttimii.
+Šiehtadus
+doaibmagoahtá ođđajagemánu 1. beaivvi 2018.
+Šiehtadusa ráhkadeami vuođđun lea leamaš ovddit
+riikkaoasseovttasbarggu šiehtadus, mii biddjojuvvui
+doibmii ođđajagemánu 1. beaivvi 1991.
+Šiehtadus galgá ođasmahttojuvvot juohke
+njealját jagi.
+Gáibádusa cealkit eret dahje
+ođđasit šiehtadallat šiehtadusa automáhtalaš
+ođasmahttimiid gaskkas sáhttá juohke
+šiehtadusbealli buktit ovdan maŋimustá
+golggotmánu 1. beaivvi.
+Nuppástusaid lea vejolaš
+čađahit áramusat ođđajagemánu 1. beaivvi dan
+bušeahttajagi mii álgá 15 mánu maŋŋeleabbos.
+Jos hui mearkkašahtti eavttut nuppástahttojuvvojit,
+de sáhttá rahpasit vejolašvuohta šiehtadallat ođđasit
+juohke ásahusa hárrái.
+Davvi-Norgga kultuvrra riikkaoasseráđđi
+Davvi-Norgga kultuvrra riikkaoasseráđđi ásahuvvui
+jagi 2010 ja das leat mielde Nordlándda, Romssa ja
+Finnmárkku kultuvrra politihkalaš
+ovddasvástideaddjit ja dat galgá oktii heivehallat
+fylkkasuohkaniid gaskasaš kulturpolitihkalaš
+ovttasbarggu .
+Riikkaoasseráđđi galgá áššelistui bidjat daid
+kulturpolitihkalaš áššiid mat leat dehálaččat
+riikkaoassái, muhto dakkár ge áššiid main lea
+riikkalaš ja riikkaidgaskasaš mávssolašvuohta.
+Riikkaoasseráđđi galgá digaštallat kulturpolitihkalaš
+hástalusaid ja álggahit oktasaš strategiijaid ja
+ovddidanprošeavttaid.
+Riikkaoasseráđđi galgá leat
+oidnosis riikkalaš ja riikkaidgaskasaš arenain .
+Riikkaoasseráđđi galgá juohke jagi dárkilit geahčadit
+kulturšiehtadusa ja galgá doaibmat daid kultur-
+ásahusaid árjjalaš eaiggádin ja movttiidahttin mat
+leat riikkaoasis.
+Riikkaoasseráđis galgá čađat
+leat gulahalli oktavuohta riikkaoasi kultureallimiin .
+Čoahkkimat ja fágaseminárat galget lágiduvvot
+dárbbu mielde, ja áinnas ge doaluid oktavuođas mat
+lágiduvvojit riikkaoasis.
+Davvi-Norgga kulturovttasbarggu
+višuvdna ja ulbmilat
+Višuvdna: Davvi-Norgga kulturovttasbargu galgá váikkuhit
+virgemáhtolaš kultureallimii mii lea máŋggabealat,
+searvadeaddji ja alladássásaš.
+Kultureallimis galgá leat nákca
+váikkuhit ovdáneapmái ja šaddui riikkaoasis ja dasto das galgá
+vel leat riikkaidgaskasaš perspektiiva .
+Bajimus ulbmil: Riikkaoasseráđi kulturpolitihka vuolggasadji lea
+dat áidnalunddot iešárvu mii dáidagis ja kultureallimis lea
+ovttaskas olbmuide ja olles servodahkii .
+Riikkaoasseráđđi galgá bargat dan
+ovttamielalašvuođa vuođđojurdaga vuođul mii lea
+ovttadássásaš beliin.
+Ovttasbarggu ulbmil lea ovddidit dakkár kultur-
+politihka Davvi-Norgga várás mii:
+sihkkarastá alladásat dáidaga ja kultuvrra
+váikkuha veahkkin dasa ahte olbmot atnet ávkin
+ja muosáhit rikkis ja máŋggabealat kultureallima
+oainnusmahttá ja ovddida viidáseappot min
+máŋggakultuvrralaš, riikkaidgaskasaš ja
+máŋggabealat riikkaoasi
+geasuha dáiddáriid ja kulturbargiid doaibmat
+riikkaoasis ja ásaiduvvat dohko
+doaibmá politihkkahábmema movttiidahttin ja
+eaktudeaddjin riikka dásis
+ovddida nana kultuvrralaš vuođđostruktuvrra
+riikkaoassái
+nanne gulahallama riikkaoasi dáidda- ja
+kultureallimiin
+váikkuha hutkás ealáhusaide
+Sámi dáidda ja kultuvra
+Sámi dáidda ja kultuvra gullet davvinorgalaš
+kultureallimii guovdilis ja sajáiduvvan oassin.
+Juohke
+fylkkasuohkanis lea sierra ovttasbargošiehtadus Sá-
+medikkiin mii sisttisdoallá čilgejuvvon kulturstrategii-
+jaid ja doaibmabijuid.
+Fylkkagielddat háliidit nannet
+gulahallama sámi dáidaga ja kultuvrra birra riikkalaš
+perspektiivvas.
+Juohke ásahusas mii gullá
+Davvi-Norgga kulturšiehtadussii, lea iehčanas
+ovddasvástádus čuovvolit sámi dimenšuvnna iežas
+ovddasvástádussuorggis.
+Riikkaoasseráđđi háliida
+jeavddalaččat gulahallat Sámedikkiin.
+Riikkaidgaskasaš ovttasbargu
+Riikkaidgaskasaš ovttasbargu lea dehálaš buot
+golmma davvinorgalaš fylkkagildii .
+Kultuvrra
+riikaoasseráđđi atná kulturovttasbarggu Ruoššas ja
+Baretsguovllus erenoamáš dehálažžan.
+BarentsKult
+nammasaš ruhtadanprográmma bokte dorjot buot
+golbma fylkka oktan kulturdepartemeanttain ja
+olgoriikadepartemeanttain movttiidahttiineaset
+stuorát dáidda- ja kulturprošeavttaid álggaheami
+sihke Norgga ja Ruošša bealde .
+Norgga-Ruošša
+doaibmaplána deattuha man dehálaš dat lea ahte
+kulturovttasbargu ain ovddiduvvo báikkálaš ja
+guvllolaš álgagiid vuođul, ja ahte regionála searvan
+lea mielde sihkkarastimin nana oktavuođaid álbmogii
+davvin.
+Riikaoasseráđis lea árjjalaš doaibma dán
+Bargu vuođđuduvvo maid davvi fylkkaid
+gaskasaš guovttebeallásaš šiehtadusaide.
+Doarjagat Davvi-Norgga dáidda- ja
+kulturásahusaide
+Nordlándda ja Romssa fylkkasuohkanat ja
+Finnmárkku fylkkagielda ruhtadit ovttasráđiid máŋga
+davvinorgalaš dáidda- ja kulturásahusa
+doaibmama riikkaoasis.
+Dat ásahusat mat leat
+mielde šiehtadusas, leat ásahusat mat leat
+mávssolaš doaibmit riikkaoasi dáidda- ja
+kultureallimis ja dat ovddastit kulturdovddahemiid
+mat leat hui máŋggaláganat.
+Eaktun oažžut
+doarjaga Davvi-Norgga kulturšiehtadusa bokte lea
+ahte doarjjavuostáiváldi čađaha iežas doaibmamuša
+riikaoasis bures .
+Šiehtadus mearrida doarjagiid juogadeami ja
+ovddasvástádusdiliid doarjagiid máksima ja čuovvoleami
+Regionála doarjaga meroštallama, ásahussii
+máksima ja čuovvoleami ovddasvástádus lea dan
+fylkkagielddas/fylkkasuohkanis masa doarjjavuostáiváldi
+gullá.
+Doarjjavuostáiváldis fas lea ovddasvástádus
+ollašuhttit iežas doaimma riikkaoasis, ja raporteret ja sáddet
+bušeahttaohcamiid daid gáibádusaid mielde mat leat
+juolludusreivves .
+Čuovvovaš ásahusat leat mielde
+šiehtadusas:
+Davvi-Norgga
+riikkaoassemusihkkárortnet
+a) Davvi-Norgga riikkaoassemusihkkárat (LINN)
+Ulbmil ja riikkaoassedoaibma
+Davvi-Norgga riikkaoassemusihkkárat (LINN)
+galget buvttadit ja gaskkustit musihka mas lea alla
+dáiddalaš dássi kulturviesuide ja báikkálaš
+lágideddjiide Davvi-Norgga miehtá.
+LINN:a višuvdna
+lea fállat "buriid vásáhusaid unna báikkážiin".
+Áigodaga áŋgiruššansuorggit leat dáiddalaš
+ovddideapmi ja ođasmahttin, buvttadeami ja
+gaskkusteami virgemáhtolaš máhttáheapmi dahje
+ovddideapmi, riikkaidgaskasaš ovttasbargu ja vel
+ovddidit ja gealbudit báikkálaš lágideddjiid.
+Bargovuohkái gullet gierdomátkebuvttadusat iežaset
+joavkkuiguin ja oktasaš buvttadeamit festiválaiguin,
+kulturásahusaiguin ja iešmearridanoassi.
+LINN galgá fállat konsearttaid main lea klassihkalaš
+musihkka, álbmotmusihkka, sámi musihkka, jazza
+ja ritmmalaš musihkka.
+Mánát ja nuorat leat dehálaš
+ulbmiljoavku .
+Eaiggátvuohta ja stivrejupmi
+LINN:a vuollásažžan leat organiserejuvvon Scene
+8 Nordlánddas, Romssa kultuvra (Kultur i Troms)
+ja Lávdi Finnmárku (Scene Finnmark) joavkkuiguin
+mat gullet sierranas šáŋŋeriidda.
+Dasa lassin organiserejuvvo Davvi-Norgga
+Jazzguovddáš ja Davvi ritmmalaš gealbofierpmádat
+(RYK:a) LINN:a vuollásažžan.
+Nordlándda
+fylkkasuohkanis lea ovddasvástádus doaimmahit
+oktasaš doarjjaohcama ja rapporteret stáhtii.
+Ekonomiija
+Riikaoassemusihkkáriid ruhtada stáhta 75
+proseanttain ja regiovdna 25 proseanttain .
+b) Davvi-Norgga Jazzguovddáš (NNJS)
+Davvi-Norgga Jazzguovddáš (NNJS) lea
+regionála buvttadan-, gaskkustan- ja
+diehtoguovddáš jazza várás man
+doaibmanguovlun leat golbma davimus
+fylkkasuohkana.
+NNJS:a váldoulbmil lea
+movtiidahttit lasi doaibmamii ja jazza ja dan sullasaš
+musihkkašlájaid gaskkusteapmái, bargat
+freelancemusihkkáriid ovddas ja ovttas singuin,
+bargat lágideddjiid gealbudemiin, nannet
+regiovnna jazzačuojahanbáikkiid fierpmádaga, ja
+lágidit semináraid stuorra čuojahanjoavkkuid várás,
+unnit čuojahanjovkkožiid várás ja ovttaskas
+musihkkáriid várás.
+NNJS:as lea váldolávdi
+Bådådjos, fylkkalávddit Romssa gávpogis ja
+Čáhcesullos, ja fierpmádatlávdi Suorttas.
+Davvi-Norgga Jazzguovddáš lea vuođđudus maid
+Nordlándda fylkkasuohkan, Bådådjo suohkan ja
+Davvi-Norgga jazzforum leat vuođđudan.
+Báiki ja ekonomiija
+Davvi-Norgga Jazzguovddáža kontuvra lea
+Bådådjo suohkanis Nordlánddas.
+Jazzguovddáš ruhtada iežas jahkásaš
+doaibmagoluid doarjagiiguin maid oažžu stáhtas
+ja regiovnnas .
+c) Davvi ritmmalaš gealbofierpmádat (RYK)
+RYK galgá dagahit ahte ritmmalaš gelbbolašvuohta
+ovdána riikkaoasis.
+Doaibmabijut galget leat fitnolaš
+dahje virgemáhtolaš artisttaid várás geain leat
+iežaset doarju veahkit ja fidnosuorgi.
+Gealbudandoaibmabijut galget fállojuvvot
+lágideddjiide, ásahuvvon ja ođđa lávddiid
+ovddidemiin galgá bargojuvvot ja rekruteremiin ja
+attáldatovddidemiin galgá maid bargojuvvot.
+RYK lea Davvi-Norgga Jazzguovddáža, Davvi-
+Norgga rock gealboguovddáža (Kompetansesenter
+for rock i Nord-Norge) ja Davvi álbmotmusihka
+(Folkemusikk Nord) gaskasaš ovttasbargu .
+Davvi-
+Norgga Jazzguovddáš hálddaša RYK:a.
+RYK ruhtada iežas jahkásaš doaibmagoluid
+doarjagiiguin stáhtas ja regiovnnas.
+Davvi-Norgga Opera- ja
+Symfoniijaorkeastar OS
+(NOSO)
+Oasussearvvi ulbmil lea Davvi-Norgii hukset ja
+jođihit opera- ja orkeastardoaimma mas lea
+alladásat dáiddalaš kvalitehta.
+Orkeastar čuojaha
+bissovaččat iežas guovtti gávpogis, Bådådjos ja
+Romssas, ja čađaha jeavddalaččat gierdomátkkiid
+NOSO lea almmolaččat eaiggáduššojuvvon
+oasussearvi .
+Kontursuohkanat Romsa ja
+Bådåddjo eaiggáduššet guhtege 50%, ja Nord-
+lándda, Romssa ja Finnmárkku fylkkasuohkanat fas
+leat doarjunoasehasat .
+Fitnodaga stivrras galget
+leat čieža stivralahtu rájes logi stivralahtu rádjai.
+Váldočoahkkin nammada stivrra oktan
+várrelahtuiguin nummirastojuvvon lohkoortnega
+mielde .
+Bargit nammadit bargiid gaskkas guokte
+stivralahtu ain guovtti jahkái hávil.
+Gávpečujuhus molsašuddá juohke njealját jagi
+vurrolagaid leat Bådådjos ja Romssa gávpogis.
+NOSO ruhtada iežas jahkásaš doaibmagoluid
+doarjagiiguin stáhtas ja regiovnnas maid juohku lea
+70% stáhtas ja 30% regiovnnas.
+Regionála
+doarjaga juogadit golbma fylkkasuohkana ja
+Romssa ja Bådådjo suohkanat .
+dáiddárguovddáš (NNKS)
+Davvi-Norgga dáiddárguovddáš galgá
+veahkkin váikkuhit dasa ahte Davvi-Norga galgá leat
+dálášdáidaga ealli ja geasuheaddji čájehanguovlu.
+Dás háliida NNKS doaibmat njunuš
+gaskkusteaddjin .
+Davvi-Norgga dáiddárguovddáš galgá leat riikkaoasi
+dáiddáriid oktasaš dáiddárguovddáš ja galgá:
+gaskkustit govvadáidaga ja dáiddagiehtaduoji,
+maiddái dakkáriid mat leat erenoamážit mánáid
+ja nuoraid várás
+háhkat ja gaskkustit bargguid
+govvadáiddáriidda ja dáiddagiehtaduojáriidda
+gaskkustit pedagogalaš lážáldagaid riikkaoasi
+skuvllaide
+hálddašit ja lágidit Lofuohta riikkaidgaskasaš
+dáiddafestivála (LIAF:a)
+Organisašuvnnat Nordnorske Bildende Kunstnere
+(NNBK) /Davvi-Norgga govvadáiddárat (DNGD) ja
+Norgga dáiddagiehtaduojáriid Davvi-Norgga ossodat
+(NNKN) eaiggádit Davvi-Norgga dáiddárguovddáža.
+Jahkečoahkkin lea Davvi-Norgga dáiddárguovddáža
+bajimus orgána.
+Stivrii válljejuvvojit guhtta lahtu.
+Davvi-Norgga govvadáiddárat ja Davvi-Norgga
+dáiddagiehtaduojárat válljejit guhtege guokte
+ovddasteaddji.
+Dáid evttoha
+nominašuvdnalávdegoddi.
+fylkkasuohkan nammada Nordlándda, Romssa ja
+Finnmárkku fylkkasuohkaniid namas ovtta
+stivralahtu oktan persovnnalaš várrelahtuin, ja bargit
+válljejit ovtta stivralahtu.
+Stivralahtut
+válljejuvvojit njealji jagi áigodahkii.
+Stivralahttun
+lea vejolaš oktilaččat leat dušše guokte áigodaga.
+Bargiid stivralahttu válljejuvvo guovtti jahkái hávil.
+Davvi-Norgga dáiddárguovddáža kontorbáiki lea
+Voagáid suohkanis Nordlánddas.
+dáiddárguovddáš ruhtada iežas doaibmagoluid 70
+% stáhtadoarjagiin ja 30% doarjagiin regionála
+doarjunoasehasain mat leat golbma fylkkasuohkana
+ja Voagáid suohkan
+Filbmaguovddáš OS (NNFS)
+Davvi-Norgga Filbmaguovddáš OS:a ulbmil lea
+doaibmat filmma ja filbmabargiid gealboguovddážin
+davvin ja dat galgá nannet filmma dáiddalaš
+dovddahanvuohkin riikkaoasis .
+Davvi-Norgga Filbmaguovddáš OS galgá ohcamiid
+vuođul juogadit almmolaš doarjagiid davvinorgalaš
+oanehis- ja dokumentárafilmmaid buvttadeapmái, lá-
+gidit oahpahusdoaibmabijuid riikkaoasi filbmabargiid
+várás, láhčit diliid bargiid háhkamii filbmasuorgái ja
+doaimmahit árjjalaš diehtojuohkinbarggu guovddáža
+ulbmiljoavkkuide .
+Davvi-Norgga Filbmaguovddáš OS lea oasussearvi
+maid Nordlándda, Romssa ja Finnmárkku
+fylkkasuohkanat eaiggáduššet.
+Váldočoahkkin
+nammada stivran vihtta lahtu oktan viđain
+várrelahtuin nummirastojuvvon lohkoortnega
+mielde.
+Stivrra čoahkádus galgá speadjalastit
+filbmaguovddáža geográfalaš
+ovddasvástádusviidodaga ja das galgá vel leat
+filbmafágalaš ja ekonomalaš/hálddahuslaš
+gelbbolašvuohta.
+Stivrra doaibmanáigi lea njeallje
+jagi .
+Davvi-Norgga Filbmaguovddáš OS:a
+konturbáiki lea Romssa gávpot Romssa
+fylkkas.
+Davvi-Norgga Filbmaguovddáš OS
+oažžu jahkásaččat buvttadanruđaid stáhtas.
+Filbmaguovddáš ruhtada iežas doaibmagoluid
+doarjagiiguin maid oažžu fylkkasuohkaniin ja
+konturbáikki suohkanis.
+Davvi-Norgga riemut
+Davvi-Norgga riemuid ulbmil lea:
+Lágidit jahkásaš riemuid
+Čohkket, nannet ja ovddidit kultursuorggi davvin
+Movttiidahttit ođđahutkamii ja ođđa
+ovttasbargguide mat gullet davvi dáidagii
+ja kultuvrii
+Ovddidit dáidaga rolla árktalaš servodaga
+ovddideamis ja ovdáneamis
+Davvi-Norgga riemut hálddašit sierra doarjja- ja
+buvttadanortnega mainna ulbmil lea ovddidit
+riikkaoasi dáidda- ja kultureallima ja láhčit diliid
+duostilis rádjarasttideaddji prošeavttaide mat
+gullet sihke lávdedáidagii, musihkkii ja visuála
+dáidagii.
+Nuorradáiddastipeandda ja open call
+bokte ávžžuhuvvo álggahit ođđahutkás lávdái gulli
+ovttasbargoprošeavttaid mat hástalit dáiddáriid
+iežaset dovddahanvugiid go dat deaivvadit nuppiid
+dovddahanvugiiguin.
+Ruhtadoarjagiid juohká jury
+mas leat oppa riikaoassái gulli golbma lahtu rájes
+viđa lahtu rádjai ja geain lea dáidda- ja kulturfágalaš
+gelbbolašvuohta, ja mas leat vel guovttis riemuid
+hálddahusas.
+Jury válljejuvvo jahkásaččat.
+Davvi-Norgga riemut ásahuvvojedje jagi 1964 ja
+leat vuođđudus.
+Vuođđudusas galgá leat stivra mas
+leat guhtta lahtu ja vel guokte várrelahtu.
+Romssa
+fylkkasuohkan nammada eará doarjunoasálaččaid
+namas stivrra jođiheaddji ja dasto vel njeallje
+stivralahtu ja guokte várrelahtu, main unnimusat
+guovtti lahtus galgá leat guoskevaš gelbbolašvuohta
+dahje vásáhus dáidda- ja kultursuorggis.
+Stivrii lea
+dárbu geahččalit háhkat buori geográfalas
+ovddasteami.
+Hársttáid suohkan nammada ovtta
+stivralahtu .
+Davvi-Norgga riemut leat Hársttáid suohkanis
+Romssa fylkkas .
+Davvi-Norgga riemut ruhtadit
+iežaset jahkásaš almmolaš doaibmagoluid 70%
+stáhtadoarjagiin ja 30% doarjagiin regionála
+ja Hársttáid suohkan.
+Hålogalándda
+Amatevrateáhtersearvi (HATS)
+Hålogalándda Amatevrateáhtersearvi (HATS) lea
+Davvi-Norgga eaktodáhtolaš revya- ja
+teáhterbirrasiid beroštusorganisašuvdna.
+HATS
+lea gealboguovddáš mii galgá nannet ja veahkkin
+leat mielde ovddideamen revya, teáhtera ja eará
+lávddálaš dovddahanvugiid Davvi-Norggas.
+galgá árjjalaččat searvat teáhterfierpmádaga
+ovddideapmái juksan dihtii daid ulbmiliid.
+Miellahtuid
+dovddahuvvon dárbbuid vuođul álggahuvvojit dakkár
+fálaldagat go bagadallan, kurssat, regiijaveahkki,
+ovddidanprošeavttat ja seminárat.
+HATS lea miellahttoorganisašuvdna bođu
+miellahtuid organisašuvnnaid, searvvážiid ja
+serviid várás mat árjjalaččat barget revyii, teáhterii
+ja eará lávdedovddahemiide gulli doaimmaiguin
+riikkaoasis.
+HATS:as lea eaktodáhtolaš searvi
+organisašuvdnamállen ja jahkečoahkkin lea dan
+Jahkečoahkkin mearrida
+njuolggadusaid ja organisašuvnna
+bargoprográmma.
+Stivralahtut ja várrelahtut
+válljejuvvojit jahkečoahkkimis, ja dehálažžan
+deattuhuvvo ahte buot Davvi-Norgga fylkkat galget
+leat ovddastuvvon stivrras .
+Stivrras leat vihtta lahtu .
+Jahkečoahkkin mearrida gos HATS:a hálddahus
+galgá leat, ja dál dat lea Romssa suohkanis Romssa
+HATS ruhtaduvvo jahkásaš
+doaibmajuolludusain stáhtas mii lea 75%
+organisašuvnna buohkanas almmolaš doarjagiin .
+25% gokčet regionála doarjunoasehasat.
+Nieiddat šaldi alde
+Nieiddat šaldi alde OS lea gealbo-, resursa- ja
+gierdomátkeguovddáš rádjarasttideaddji
+dáiddaovttasbarggu várás Davvi-Norggas, mas
+erenoamážit deattuhuvvo ovttasbargu
+Barentsguovllus .
+Nieiddat šaldi alde OS:as lea
+ovddasvástádus daid Davvi-Norgga doibmiid
+gaskasaš gulahallamis, vásáhusaid lonohallamis ja
+fierpmádagaid huksemis main lea riikkaidgaskasaš
+dáiddaovttasbargu.
+Nieiddat šaldi alde OS lea priváhta oasussearvi.
+Searvvi njuolggadusaid mielde ii leat vejolaš váldit
+olggos vuoittu.
+Váldočoahkkin lea Nieiddat šaldi
+alde OS:a bajimus orgána.
+Stivrii válljejuvvojit vihtta
+lahtu ja okta várrelahttu.
+Válljejuvvon stivra doaibmá
+guokte jagi .
+Nieiddat šaldi alde OS lea Mátta-Várjjat gielddas
+Finnmárkkus.
+Nieiddat šaldi alde OS ruhtada iežas
+jahkásaš doaibmagoluid 70% stáhtadoarjagiin ja 30
+% doarjagiin regionála doarjunoasehasain mat leat
+golbma fylkkasuohkana ja Mátta-Várjjat gielda.
+Dánsunlávdi davvi
+Dánsunlávdi davvi lea regionála gealbo- ja
+fierpmádatguovddáš dánsuma várás Davvi-Norggas
+mii galgá leat mielde buvttadeamen ja
+gaskkusteamen dánsuma ja lávdedáidaga man
+doaimma vuoruhuvvon guovlu lea Davvi-Norga .
+Dánsunlávdi davvi galgá bargat dan ovdii ahte
+dánsundáidda, riikkaidgaskasaš ovttasbargu js
+ovttasbargu eará dáiddavugiiguin galggašedje
+ovdánit.
+Dánsunlávdi davvi lea vuođđudus man
+álggaheaddjit leat Nordlándda fylkkasuohkan,
+Romssa fylkkasuohkan, Finnmárkku fylkkagielda ja
+Hámmárfeastta suohkan.
+Dánsunlávdi davi
+bajimus orgána lea vuođđudusa stivra.
+Stivrras leat
+golbma lahtu oktan persovnnalaš várrelahtuiguin.
+Norgga dánsundáiddárat nammada ovtta stivralahtu.
+Hámmárfeastta suohkan vállje ovtta stivralahtu.
+Finnmárkku fylkkagielda nammada stivrajođiheaddji
+golbma fylkkasuohkana namas .
+Juohke stivralahttu
+oktan várrelahtuin doibmet gitta njealji jagi rádjai
+hávil.
+Dánsunlávdi davvi lea Hámmárfeastta suohkanis
+Dánsunlávdi davvi ruhtada iežas
+jahkásaš doaibmagoluid ruhtadoarjagiiguin
+regionála doarjunoasehasain mat leat golbma
+fylkkasuohkana ja Hámmárfeastta suohkan.
+Beaivváš Sámi
+Beaivváš Sámi Našunálateáhtera ulbmil lea
+doaibmat našunálateáhterin oppa sámi álbmoga
+várás ja fállat teáhtermuosáhusaid buot sámi
+ássanguovlluin.
+Beaivváš galgá seailluhit
+sámegielaid ja leat dehálaš kulturguoddi ja sámi
+historjjá, kultuvrra ja identitehta gaskkusteaddji.
+Beaivváš addá lávdedáidaga vásáhusaid mat čájehit
+máilbmái Sámi govaid ja muitalusaid, ja Beaivváš
+lea maid juoigama dehálaš arena ja
+musihkkateáhter.
+Beaivváš Sámi Našunálateáhter lea oasussearvi
+man eaiggádat leat Sámediggi, Guovdageainnu
+suohkan, Norgga Sámiid Riikkasearvi (NSR) ja
+Sámiid Eatnansearvi (SLF).
+Stivrras leat čieža lahtu.
+Sámediggi nammada njeallje lahtu maid logus lea
+stivrajođiheaddji.
+Guovdageainnu suohkan
+nammada ovtta lahtu.
+Teáhtera bargit nammadit
+ovtta lahtu ja Norgga Sámiid riikkasearvi (NSR) ja
+Sámiid Eatnansearvi (SLF) nammadit vurrolagaid
+ovtta lahtu ja ovtta várrelahtu.
+Beaivváš Sámi Našunálateáhter lea
+Guovdageainnu suohkanis Finnmárkkus.
+Beaivváš
+Sámi Našunálateáhter OS ruhtada iežas jahkásaš
+doaibmagoluid sullii 90% doarjagiin Sámedikkis ja
+sullii 10% doarjagiiguin regionála
+doarjunoasehasain mat leat golbma
+fylkkasuohkana ja Guovdageainnu suohkan .
+Filbmafoanda Davvi OS
+Filbmafoanda Davvi OS galgá ovddidit audiovisuála
+buvttadeami Nordlánddas, Romssas ja
+Finnmárkkus ja leat mielde profileremin riikkaoasi
+Norggas ja olgoriikkas.
+Foanda galgá veahkkin
+váikkuhit dasa ahte filbmasuorgi davvin ovddiduvvo
+eambbo virgemáhtolažžan ja ahte gelbbolašvuohta
+buoriduvvo ja bisuhuvvo regiovnnas.
+Dasto galgá
+foanda váikkuhit dasa ahte filbmasuorgi veahkkin
+lasiha árvoháhkama ja ahte dat lea ávkin báikkálaš
+ealáhusaide filbmabuvttademiid oktavuođas.
+Dan lea vejolaš juksat:
+go eanet filbmemat čađahuvvojit Nordlánddas,
+Romssas ja Finnmárkkus
+go lassánit bargosajit filbmasuorggis
+Nordlánddas, Romssas ja Finnmárkkus
+go filbma ovddiduvvo ealáhussan Nordlánddas,
+Filbmafoanda Davvi OS lea oasussearvi maid
+Nordlándda, Romssa ja Finnmárkku
+lea Filbmafoanda Davi bajimus orgána.
+Stivra
+válljejuvvo mas leat viđas ja masa Sparebank1
+kulturealáhusvuođđudus nammada ovtta
+ovddasteaddji .
+Filbmafoanda Davvi OS lea Bådådjo suohkanis
+Nordlánddas ja das lea filbmafágalaš konsuleanta
+Romssa gávpogis.
+Filbmafoanda Davvi OS oažžu
+doaibmadoarjaga Davvi-Norgga golmma
+fylkkasuohkanis .
+girjjálašvuođastrategiija
+Davvi-Norgga girjjálašvuođastrategiija galgá nannet
+Davvi-Norgga girjjálašvuođa buvttadeami ja
+gaskkusteami, ja dasto vel nannet
+girjjálašvuođasuorggi ja eará dáiddadovddahemiid
+gaskasaš ovttasbarggu.
+Strategiija galgá doaibmat
+dakkár neavvun ja vuođđun mii lasiha ovttasbarggu
+girjjálašvuođa hárrái riikkaoasis.
+Davvi-Norgga girjjálašvuođastrategiija leat golbma
+fylkkagirjeráju ja fidnosuorgi ovttasráđiid
+ovddidan.
+Váldoovddasvástádus das ahte strategiija
+čuovvoluvvo lea fylkkagirjerájuin vurrolagaid.
+Buohkanassii hálddaša Davvi-Norgga
+girjjálašvuođastrategiija 250 000 ruvnnu.
+Ruđat
+galget geavahuvvot dán guovtti doaibmabidjui:
+100 000 ruvnnu stipeanddaide
+čáppagirjjálašvuođa girječálliid várás ja 150 000
+ruvnnu movttiidahttinruđat čalmmustahttin dihtii
+davvinorgalaš girječálliid riikkalaš arenain.
+Doarjaga
+ruhtada Davvi-Norgga kulturšiehtadus 100%.
+Fra Bodø Biennale 2016 - Elever ved Bodø videregående skole
+doarjaga Davvi-Norgga kulturšiehtadusa
+bokte
+Davvi-Norgga girječálliid searvi
+Davvi-Norgga girječálliid searvvi (Nnf) bargu
+lea ovddidit miellahtuid fágalaš beroštumiid,
+girjjálašvuođa beroštahttima oppa lohkái ja
+Davvi-Norgga dálášgirjjálašvuođa erenoamážit.
+dáiddagiehtaduojárat
+Davvi-Norgga dáiddagiehtaduojárat (NKNN) lea
+organisašuvdna fitnolaš dáiddagiehtaduojáriid várás
+man ulbmil lea fuolahit miellahtuid fágalaš, ideála
+ja ekonomalaš beroštumiid ja dasto vel ovddidit ja
+buoridit dáiddagiehtaduoji suorggi davvin.
+Davvi-Norgga govvadáiddárat (NNBK) lea
+fágaorganisašuvdna Davvi-Norgga fitnolaš
+govvadáiddáriid várás ja dan ulbmil lea fuolahit
+miellahtuid fágalaš, ekonomalaš, sosiála ja ideála
+beroštumiid .
+Davvi-Norgga dánsundáiddáriid
+forum
+Davvi-Norgga dánsundáiddáriid forum (FnnD) lea
+miellahtto- ja fierpmádatorganisašuvdna Davvi-
+Norgga fitnolaš dánsundáiddáriid várás man bargu
+lea doarjut ja ovddidit dánsundáidaga regiovnnas.
+Doarjja ruhtaduvvo 100% Davvi-Norgga
+kulturšiehtadusa bokte .
+Nuorttalijvuona kultursjiehtadus
+Nordlánda, Råmså ja Finnmárko fylkkasuohkana li guhkijt juo
+aktan barggam aktisasj vuorodimijn kultursuorgen .
+Aktisasjbarggo
+la sjiehtaduvvam sierra sjiehtadusán masi vuostasj bále guorrasin
+Sjiehtadus la moaddi vijdeduvvam ja hiebaduvvam,
+maŋemusát jagen 2017.
+Sjiehtadusá ulmme la joarkket aktisasjbargov Nuortta-Vuona
+kultursuorgen .
+Nuorttalijvuona kultursjiehtadus 2018 - 2021 sisadná visjåvnåv,
+ulmijt ja strategijajt nuorttalijvuona kulturaktisasjbargo gáktuj.
+Gåvvit gåktu guovlolasj doarjja rijkaguovllovijddásasj dájdda- ja
+kulturásadusájda ja dájddársiebrijda juogeduvvá.
+Nuorttalijvuona kultursjiehtadusá vuodo li da gålmmå
+nuorttalijvuona fylkkasuohkanij plána ja galggá doajmmat
+vædtsagin gå galggá Nuorttalijvuona kulturpolitihkav
+åvddånahttet .
+Sjiehtadus
+Nuorttalijvuona kultursjiehtadus doajmmaj boahtá
+ådåjakmáno 1. biejve rájes 2018.
+Sjiehtadus automáhtalattjat rievdaduvvá juohkka
+nælját jage.
+Sjiehtadusáv låhpadit jali ådåsit
+sjiehtadallat máhttá juohkka oasálasj sjiehtadussaj
+dahkat maŋemusát gålgådismáno 1. biejve.
+Rievddadusá e máhte jåhtuj biejaduvvat åvddål
+ådåjakmáno 1. biejve dan budsjæhttajagen mij 15
+máno maŋŋela álggá.
+Jus ájnas ævto målssu, de máhttá ájnagis ásadusáj
+birra ådåsit sjiehtadallat .
+Nuortta-Vuona kultuvra rijkaguovlloráde
+Nuortta-Vuona kultuvra rijkaguovlloráde álgaduváj
+jagen 2010 ja danna li sebrulattja sij gudi politihka
+bieles vásstedi kultuvra åvdås Nordlándan, Råmsån
+ja Finnmárkon ja sij galggi kulturpolitihkalasj
+aktisasjbargov fylkkasuohkanij gaskan koordinerit .
+Rijkaguovlloráde galggá mierredit kulturpolitihkalasj
+ássijt ma li ájnnasa rijkkaoassáj, valla ma aj mierkkiji
+ednagav nasjonála ja rijkajgasskasasj aktijvuodajn.
+Rijkaguovlloráde galggá aktisasj kulturpolitihkalasj
+hásstalusájt dágástallat ja jåhtuj biedjat aktisasj
+strategijajt ja åvddånahttemprosjevtajt .
+Rijkaguovlloráde galggá nasjonála ja
+rijkajgasskasasj arenajda sæbrrat .
+Rijkaguovlloráde galggá juohkka jage kultur-
+sjiehtadusáv tjadádit ja liehket dåjmalasj æjgát ja
+dåjmadiddje rijkaguovlo kulturásadusáj
+åvddånahtedijn.
+Rijkaguovlloráden galggá álu
+guládallat rijkaguovlo kulturdåjmadiddjij.
+Tjåhkanime
+ja fáhkaseminára ásaduvvi dárbo milta, dagu
+tjanáduvvam ieme dáhpádusájda rijkaguovlon.
+Rijkaguovlloráde galggá barggat konsesusprinsihpa
+milta avtaárvvusasj oassálasstij gaskan.
+Nuorttalijvuona kulturaktisasjbargo
+visjåvnnå ja ulme
+Visjåvnnå: Nuorttalijvuona kulturaktisasjbarggo galggá viehkken
+profesjonála kulturiellemij mij la moattebelak, sebradahtte ja alla
+kvalitehtajn.
+Kulturiellem galggá viehkken gå rijkaguovllo galggá
+sjaddat ja åvddånit ja danna galggá rijkajgasskasasj
+perspektijvva .
+Badjásasj ulmme: Rijkaguovloráde kulturpolitihkka vuolggá
+sierralágásj árvos mij dájddagin ja kulturiellemin ietjanis la
+ájnegis ulmutijda ja ålles sebrudahkaj.
+Aktisasjbargo ulme li åvddånahttet Nuortta-Vuona
+kulturpolitihkav mij:
+sihkarasstá alla dáse dájddagav ja kultuvrav
+laset oassálasstemav ja vásádusáv valjes ja
+moattebelak kulturiellemis
+vuojnnusij buktá ja åvddånahttá mijá
+moattekultuvralasj, rijkajgasskasasj ja
+moattebelak rijkaguovlov
+gæsot dájddárijt ja kulturbarggijt gudi sihti
+rijkkaoassáj ásadit ja dáppe barggat
+vájkkut ja vuodot politihkkahábbmimav
+nasjonála dásen
+åvddånahttá nanos kultuvralasj infrastruktuvrav
+rijkaguovlon
+nanni guládallamav dájdda- ja kulturiellemijn
+nanni sjuggelis æládusájt
+Sáme dájdda ja kultuvrra
+Sáme dájdda ja kultuvrra la guovdásj ja integreridum
+oassen nuorttalijvuona kulturiellemis .
+Juohkka fylkkasuohkanin la ietjas sierra
+aktisasjbarggosjiehtadus Sámedikkijn mij sisadná
+mierredum kulturstrategiajt ja dåjmajt .
+Fylkkasuohkana sihti nannit dialogav sáme
+dájddaga ja kultuvra gáktuj nasjonála perspektijvan.
+Gájka ásadusá nuorttalijvuona kultursjiehtadusán
+galggi ietja tjuovvolit sáme dimensjåvnåv ietjasa
+suorgen massta vásstedi.
+Rijkaguovlloráde galggá
+álu Sámedikkijn guládallat.
+Rijkajgasskasasj aktisasjbarggo
+Rijkajgasskasasj aktisasjbarggo la ájnas gájka
+gålmå nuorttalijvuona fylkkasuohkanijda .
+Kultuvra
+rijkaguovlloráde sierraláhkáj dættot kultur-
+aktisasjbargov Ruossjan ja Barentsguovlon .
+Ruhtadimprográmma BarentsKult baktu gájka
+gålmmå fylka aktan kulturdepartementajn ja
+ålggorijkkadepartementajn ruhtadi vijddásap
+dájdda- ja kulturprosjevtajt sihke vuona ja ruossja
+bielen.
+Ájnas la jut kulturaktisasjbarggo joarkká
+bájkálasj ja guovlolasj álgadimij milta, ja jut
+guovlolasj oassálasstem nanni lahka aktijvuodajt
+álmmugij gaskan nuorttan.
+Rijkaguovlloráden la
+dåjmalasj roalla dán bargon.
+Bargo vuodon galggi aj
+bilaterála sjiehtadusá fylkaj gaskan nuorttan.
+Doarjja nuorttalijvuona dájdda- ja
+kulturásadusájda
+Nordlánda, Råmså ja Finnmárko fylkkasuohkana
+aktan ruhtadi moadda nuorttalijvuona dájdda- ja
+kulturásadusájt majn la guovllovijddásasj
+åvdåsvásstádus.
+Ásadusá ma li sjiehtadusán li
+ásadusá ma li ájnnasa dájdda- ja kulturiellemin
+rijkaguovlon ja åvdedi vijdes kulturjavllamusájt.
+Ækton doarjjagij Nuorttalijvuona kultursjiehtadusás
+la jut doarjjovuosstájvállde ietjas
+rijkaguovlloåvdåsvásstádusáv buoragit tjoavddá.
+Sjiehtadus mierret gåktu doarjjaga juolloduvvi ja
+åvdåsvásstádusáv mij guosská máksemij ja
+tjuovvolibmáj.
+Guovlolasj doarjjaga mierredime,
+ásadusá máksema ja tjuovvolibme åvdåsvásstádus
+la dan fylkkasuohkanin gånnå doarjjavuosstájvállde
+la.
+Doarjjavuosstájvállde duogen la
+rijkaguovlloåvdåsvásstádusáv ållidit, rapporterit ja
+budsjæhttaåhtsåmusájt sáddit juollodimgirje
+gájbbádusáj milta.
+Tjuovvovasj ásadusá li oassen
+sjiehtadusás:
+Rijkaguovllomusihkkárårnik
+Nuortta-Vuonan
+a) Rijkaguovllomusihkkára Nuortta-Vuonan
+Ulmme ja rijkkaoasseåvdåsvásstádus
+Rijkaguovllomusihkkára Nuortta-Vuonan galggi
+buvtadit ja gaskostit alla kvalitehta musihkav
+kulturviesojda ja ásadiddjijda ålles Nuortta-Vuonan.
+Sijá visjåvnnå la buktet "stuorra vásádusájt smáv
+bájkijn".
+Vuorodime ájggudagán li dájddalasj
+åvddånahttem ja ådåstuhttem, buvtadime ja
+gaskostime profesjonaliserim, rijkajgasskasasj
+aktisasjbarggo aktan bájkálasj ásadiddjijt
+åvddånahttet ja låpptit .
+Barggovuohke li
+turnebuvtadime ietjas ensemblaj ja buvtadibme
+festiválaj, kulturásadusáj ja friddja suorgijn.
+Rijkaguovllomusihkkára galggi fállat konsertajt
+klassihka musihkan, álmmukmusihkan, sáme
+musihkan, jazz ja rytmalasj musihkan.
+Máná ja
+nuora li ájnas ulmmejuohkusa.
+Æjgáda ja stivrrim
+Rijkaguovllomusihkkára li organiseridum Scene 8,
+Kultur i Troms ja Scene Finnmark tjadá ensemblaj
+iesjgeŋga sjáŋŋarijn.
+Duodden organiseriduvvi Nuortta-Vuona
+Jazzguovdásj ja Rytmálasj máhttoværmádahka
+Nuorttan Rijkaguovllomusihkkárij vuolen.
+Nordlánda
+fylkkasuohkan vásstet aktisasj åhtsåmusá åvd��s ja
+rapporterima åvdås stáhttaj.
+Ruhtadibme
+Stáhtta ruhtat 75% Rijkaguovllomusihkkárijs ja 25%
+ruhtadimes guovlos boahtá.
+fylkkasuohkanijda ruhtadi aj suohkana Narvijkka,
+Harstad, Målselv,Vadsø ja Áltá.
+b) Nuorttalijvuona Jazzguovdásj
+Ulmme ja rijkaguovlloåvdåsvásstádus
+Nuorttalijvuona jazzguovdásj la guovlo
+buvtadim- gaskostim- ja máhttoguovdásj jazzaj
+daj gålmmå nuorttalamos fylkaj doajmmaguovllon .
+Jazzguovdátja oajvveulmme la viehkedit jazz ja
+muodugasj musihkkaslájaj dåjmajt ja gaskostimev,
+frilansmusihkkárij åvdås ja siegen barggat,
+ásadiddjeåvddånahttemav jådedit, nannit guovlo
+værmádagáv jazz spellamsajijs, ja seminárajt ásadit
+stuoráp ja unnep bandajda ja ájnegis musihkkárijda.
+Jazzguovdátja oajvvesiedna la Bådådjon,
+fylkkasiena Tråmsån ja Tjáhtjesuollun ja
+værmádaksiedna Sortlátten.
+Nuorttalijvuona Jazzguovdásj la vuododus maj
+æjgáda li Nordlánda fylkkasuohkan, Bådådjo
+suohkan ja Nuortta-Vuona jazzforum .
+Nuorttalijvuona Jazzguovdátja stivran li vidás ja
+Nordlánda fylkkasuohkan stivrrajådediddjev
+nammat .
+Gånnå ja ruhtadibme
+Nuorttalijvuona jazzguovdátjin la kontåvrrå Bådådjo
+suohkanin Nordlándan.
+Nuorttalijvuona jazzguovdásj ruhtaduvvá 75%
+stáhtas ja 25% guovlos doarjjagijn Nordlánda,
+Råmså ja Finnmárko fylkkasuohkanijs ja Bådådjo
+suohkanis .
+c) Rytmalasj máhttoværmádahka Nuorttan
+Rytmalasj máhttoværmádahka galggá liehket
+katalysáhtur rytmalasj máhtudahkaj rijkaguovlon.
+Dåjma galggi hiebaduvvat profesjonála artistajda
+aktan viehkkij ja æládusájn.
+Ásadiddjijda galggá
+máhttodåjmajt fállat, ieme ja ådå sienaj
+åvddånahttemav galggá vuorodit, ja galggá barggat
+rekrutterimijn ja talentåvddånahttemijn .
+Rytmalasj máhttoværmádahka la aktisasjbarggo
+Nuorttalijvuona Jazzguovdátja, Nuortta-Vuona
+Rocka máhttoguovdátja ja Álmmukmusihkka
+Nuorttan gaskan Rytmalasj máhttoværmádahka
+háldaduvvá Nuorttalijvuona Jazzguovdátjis.
+Rytmalasj máhttoværmádahka ruhtat ietjas
+jahkásasj doajmmagålojt doarjjagijn stáhtas 60%
+ja guovlos 40%.
+Nuorttalijvuona Opera- ja
+Viddnudagá ulmme la tsieggit ja dåjmadit opera- ja
+orkesterdåjmajt alla dájddalasj dásijn Nuortta-
+Orkester tjuodjá ietjas guovte stádajn,
+Bådåddjo ja Tråmsså, ja álu manná Nuortta-Vuonan
+ietján.
+NOSO la aksjeviddnudahka almulasj æjgádij.
+Guossodiddje suohkana Tråmsså ja Bådåddjo
+æjggu 50% goabbák, madi Nordlánda, Råmså ja
+Finnmárko fylkkasuohkana li doarjjavadde.
+Viddnudagá stivran li gietjav gitta lågev
+stivrraájrrasa.
+Generaltjåhkanibme nammat stivrav
+sadjásasj ájrrasij nummarij milta.
+Guokta
+stivrraájrrasa aktan sadjásattjaj nammaduvvi
+guovte jáhkáj barggijs.
+Viddnudakadræssa målssu Bådådjo ja Tråmså
+gaskan juohkka nælját jage.
+NOSO ietjas jahkásasj
+doajmmagålojt ruhtat doarjjagijn stáhtajn ja guovlos,
+juogeduvvam 70% stáhtas ja 30% guovlos.
+Guovlo
+doarjja juogeduvvá daj gålmmå fylkkasuohkanij ja
+Tråmså ja Bådådjo suohkanij gaskan .
+Nuorttalijvuona
+dájddárguovdásj
+Nuorttalijvuona dájddárguovdátja ulmme la gaskostit
+gåvvådájddagav ja duojev, gåvvådájddaga ja duoje
+berustimev oablodit, ja hábbmit ja gaskostit
+dahkamusájt gåvvådájddárijda ja
+dájddagiehtabarggijda.
+Gå dájddára gaskostimev
+stivrriji de la dájddárij moalgedimfriddjavuohta ja
+navti ij dájddaiellem ilá kommersialiseriduvá.
+Nuorttalijvuona dájddárguovdásj galggá viehkken
+váj Nuortta-Vuonan la ielle ja bivnos siedna
+ájggásasjdájddagij, ja galggá viehkedit rijkaguovlo
+visuála dájddárijda gå:
+gaskos dájddagav, sierralágásj
+åvdåsvásstádusájn mánájda ja nuorajda
+gaskostit
+dájddaga anov sebrudagán lasedit
+kunst, med særlig ansvar for formidling til
+barn og unge
+sierraláhkáj vuorodit dájddárijt rijkaguovlon
+liehket tjanástahka rijkajgasskasasj, guovlolasj
+ja nasjonála dájddaiellemij
+liehket máhtto- ja ressurssaguovdásj
+rijkajgasskasasj, guovlolasj ja nasjonála
+berustiddjijda
+diehtemvájnogis ja duosstelis profijlla ietjas
+dåjman
+Nuorttalijvuona dájddárguovdátja æjgáda li
+Jahketjåhkanibme la Nuorttalijvuona
+dájddárguovdátja alemus orgádna.
+Stivrra gudájn
+ájrrasijn válljiduvvá.
+Nordnorske Bildende
+Kunstnere ja Norske kunsthåndverkere Nord-Norge
+válljiji guokta ájrrasa goabbák.
+Ævtodusnammadus
+sijájt nammat.
+Nordlánda fylkkasuohkan, Nordlánda,
+Råmså ja Finnmárko fylkkasuohkanij åvdås
+nammat avtav ájrrasav persåvnålasj sadjásattjajn,
+ja bargge avtav ájrrasav stivrraj válljiji.
+Stivrraájrrasa
+válljiduvvi niellja jage ájggudahkaj.
+stivrraájras válljiduvvá guovte jahkáj, sæmmi
+guosská fylkkasuohkana stivrraájrrasij.
+Nuorttalijvuona dájddárguovdásj la Vågan
+dájddárguovdásj ietjas dåjmav ruhtat 70%
+doarjjagijn Vuona kulturrádes ja 30% guovlo
+doarjjavaddijs ma li da gålmmå fylkkasuohkana ja
+Vågan suohkan .
+Filmmaguovdásj AS
+Nuorttalijvuona Filmmaguovdásj AS galggá liehket
+máhttoguovdásj filmmaj ja filmmabarggijda
+nuorttan, ja galggá viehkken åvdedit filmav
+dájddagin rijkaguovlon.
+Nuorttalijvuona Filmmaguovdásj AS galggá
+åhtsåmusáj milta juollodit almulasj doarjjagav
+nuorttalijvuona oanegis- ja
+dokumentárrafilmmabuvtadibmáj, rijkaguovlo
+filmmabarggijda ásadit åhpadimdåjmajt, dilev láhtjet
+filmmaæládusá rekrutterimij ja dåjmalattjat
+guovdátja ulmmejuohkusijda diedojt juohket.
+Nuorttalijvuona Filmmaguovdásj AS la
+oasseviddnudahka maj æjgáda li Nordlánda, Råmså
+ja Finnmárko fylkkasuohkana.
+Generaltjåhkanibme
+nammat stivrav vidájn ájrrasijn 5 sadjásasj ájrrasij
+nummarij milta.
+Stivrra galggá navti aktij biejaduvvat
+váj gåvvit filmmaguovdátja geográfalasj guovlov ja
+siján galggá filmmafágalasj ja økonomalasj/
+háldaduslasj máhtto.
+Stivrra doajmmá 4 jage.
+Nordnorsk Filmsenter AS la Tråmså suohkanin
+Råmsån.
+Nuorttalijvuona Filmmaguovdásj AS oadtju
+jahkásattjat buvtadimrudájt stáhtas.
+Filmmaguovdásj
+ruhtat ietjas jahkásasj doajmmagålojt doarjjagijn
+fylkkasuohkanijs ja Tråmså suohkanis .
+Nuortta-Vuona Ávvudallama
+Nuortta-Vuona Ávvudallamij ulme li:
+Ávvudallamijt juohkka jage ásadit
+Tjoahkkit, nannit ja åvddånahttet dájdda- ja
+kultursuorgev nuorttan
+Arvusmahttet ådå ájádusájda ja
+aktisasjbargojda nuorttalij dájddagin ja kultuvran
+Åvdedit dájddaga rållav arktalasj sebrudagá
+åvddånahttemin
+Nuortta-Vuona Ávvudallama háldadi sierra
+doarjja- ja buvtadimårnigav man ulmme la
+arvusmahttet dájdda- ja kulturiellemav rijkkaoasen ja
+dilev láhtjet duosstelis rájájrasstediddje
+prosjevtajda sihka sienadájddagin, musihkan ja
+visuála dájddagin.
+Nuorradájddastipenda ja open
+call baktu aloduvvá ådå lágásj aktisasjbargojda ma
+hásstali dájddárij ietjasa javllamusájt gå iehtjádij
+iejvviji.
+Rudájt juollot muhtem jury gånnå li 3-5
+ulmutja dájdda- ja kulturfágalasj máhtujn ålles
+rijkaguovlos, aktan guoktásij ávvudallamháldadusás.
+Jury juohkka jage válljiduvvá.
+Nuortta-Vuona Ávvudallama ásaduváj jagen 1964
+ja la vuododus.
+Vuododusán galggá stivrra gudájn
+ájrrasijn aktan guovtijn sadjásattjajn.
+Dåj ietjá
+doarjodiddjij bieles nammat Råmså
+fylkkasuohkan stivrrajådediddjev aktan niellja
+stivrraájrrasa ja guokta sadjásattja, sijájs
+binnemusát guoktásin galggá guoskavasj máhtto
+jali hárjjidallama dájdda- ja kultursuorges.
+Stivran
+galggá hiebalgis geografalasj åvdåstibme.
+Hárstád
+suohkan avtav stivrraájrrasav nammat.
+Nuortta-Vuona Ávvudallama li Hárstád
+suohkanin Råmsån .
+ietjasa jahkásasj almulasj doajmmagålojt ruhtadi
+70% doarjjagijn stáhtas ja 30% daj guovlolasj
+doarjjovaddijs ma li da gålmmå fylkkasuohkana ja
+Hárstád suohkan.
+Hålogalátte
+Amatørteáhtervuododus
+Hålogalátte Amatørteáhtervuododus la
+berustiddjesiebrre ja máhttoguovdásj luojvoj revy- ja
+teáhterbirrasij Nuortta-Vuonan.
+Amatørteáhtervuododus galggá nannit ja
+viehkken åvddånahttet revyajt, teáhterijt ja ietjá
+sienalasj moalgedimijt Nuortta-Vuonan.
+Amatørteáhtervuododus galggá dåjmalattjat sæbrrat
+teáhterfágalasj værmádahkaj dájt ulmijt ållidittjat.
+Sebrulattjat sávadimij milta jåhtuj biejaduvvi
+fálaldagá dagu bagádallam, kursa, regidoarjja,
+åvddånahttemprosjevta ja seminára.
+Hålogalátte Amatørteáhtervuododus la siebrre
+ájnegis sebrulattjajda, organisasjåvnåjda ja siebrijda
+ma revyajn, teáhterijn ja ietjá sienalasj moalgedemij
+doajmmi rijkaguovlon.
+Amatørteáhtervuododusá organisasjåvnnåhábme
+la siebrre ja jahketjåhkanibme la alemus orgádna.
+Jahketjåhkanibme njuolgadusájt ja organisasjåvnå
+barggoprográmmav mierret.
+Stivrraájrrasa ja
+sadjásattja jahketjåhkanimen válljiduvvi, ja gájkaj
+Nuortta-Vuona fylkaj åvdåstibme dættoduvvá.
+Stivran li vidás.
+Jahketjåhkanibme mierret gånnå Hålogalátte
+Amatørteáhtervuododusá háldadus galggá liehket,
+dálla la Tråmså suohkanin Råmsån.
+amatørteáhtersiebrre ruhtaduvvá
+doajmmadoarjjaga baktu stáhtas mij la 75% siebre
+tjoahkkidum almulasj doarjjagis.
+25% ma de báhtsi
+mávseduvvi guovlolasj ruhtadiddjijs ma li da gålmmå
+fylkkasuohkana .
+Niejda Råven
+Niejda Råven AS la máhtudahka-, ressurssa- ja
+turnéguovdásj rájájrasste dájddaaktisasjbarggo
+Nuortta-Vuonan, sierralágásj dættojn
+Barentsguovlluj.
+Niejda Råven AS:an la sierralágásj
+åvdåsvásstádus guládallama, vásáduslånudallama
+ja værmádaktsieggima åvdås Nuortta-Vuonan, ja
+galggi sierraláhkáj dættodit Barentsguovlo
+aktisasjbargov.
+Niejda Råven AS vásstet
+guládallama, vásáduslånudallama ja
+værmádaktsieggima åvdås Nuortta-Vuona
+oassálasstij gaskan ma dájddagijn rijkkarájáj rastá
+aktan barggi .
+Niejda Råven AS la oasseviddnudahka priváhta
+æjgádij.
+Viddnudagá njuolgadusáj milta e galga
+badjelbáhtsusav æjgádijda mákset.
+Generaltjåhkanibme la Niejda Råven AS alemus
+orgádna.
+Generaltjåhkanibme vállji stivrav manna li
+gitta gietjav ájrrasa.
+Stivrra válljiduvvá guovte jahkáj.
+Niejda Råven AS la Oarjje-Várjjaga suohkanin
+Finnmárkon, sierra vuosádallam- ja
+gaskostimbájkke: TERMINAL B. Niejda Råven AS
+ruhtat ietjas jahkásasj doajmmagålojt 70%
+doarjjagijn stáhtas ja 30% guovlo doarjjavaddijs
+ma li da gålmmå fylkkasuohkana ja Oarjje-Várjjaga
+suohkan .
+Dánssaarena nuortta
+Dánssaarena nuortta la guovlo máhtto- ja
+værmádakguovdásj dánssaj Nuortta-Vuonan mij
+galggá viehkedit dánsav ja siednadájddagav
+buvtadit ja gaskostit Nuortta-Vuonajn vuorodum
+Dánssaarena nuortta galggá
+dánssadájddagav åvddånahttet, rijkkarájáj rastá
+aktisattjat barggat ja ietjá dájddahámij siegen
+barggat .
+Dánssaarena nuortta ja vuododus maj vuododiddje li
+Nordlánda, Råmså ja Finnmárko fylkkasuohkana ja
+Hammerfest suohkan.
+Dánssaarena nuortta alemus
+orgádna la vuododusá stivrra.
+Stivran li gålmmå
+ájrrasa persåvnålasj sadjásattjaj.
+Norske danse-
+kunstnere ja Hammerfest suohkan nammadi
+stivrraájrrasav goabbák.
+Finnmárko fylkkasuohkan
+stivrrajådediddjev nammat, dåj ietjá fylkkasuohkanij
+åvdås.
+Juohkka ájras ja persåvnålasj sadjásasj
+barggá 4 jage ájggudagán.
+Dánssaarena nuortta la Hammerfest suohkanin
+Dánssaarena nuortta ietjas jahkásasj
+doajmmagålojt ruhtat doarjjaga baktu guovlo
+ruhtajuollodiddjijs gudi li da gålmmå fylkkasuohkana
+ja Hammerfest suohkan .
+Bæjvásj Sáme Nasjonálteáhter
+Bæjvásj Sáme Nasjonálteáhtera ulmme la liehket
+nasjonálteáhter ålles sáme álmmugij ja teáhterav
+vuosádallat divna sáme årromguovlojn.
+Bæjvásj
+galggá sáme gielajt bisodit ja liehket ájnas kultur-
+guodde ja gaskostiddje sáme histåvrås, kultuvras ja
+identitehtas.
+Bæjvásj vaddá siednadájddavásádusájt
+ma væráldij vuosedi gåvåjt ja subttsasijt Sámes ja la
+ájnas arena juojggam-/musihkkateáhterij.
+Bæjvásj Sáme Nasjonálteáhter la
+oasseviddnudahka man æjgáda li Sámedigge,
+Guovddagæjno suohkan, Vuona Sámij
+Rijkkasiebrre (NSR) ja Sámij Lánndasiebrre (SLF).
+Stivran li 7 ájrrasa.
+Sámedigge nammat 4 ájrrasa
+aktan stivrrajådediddjev .
+Guovddagæjno suohkan
+nammat avtav ájrrasav.
+Teáhtera bargge nammadi
+avtav ájrrasav ja Vuona Sámij Rijkkasiebrre (NSR)
+ja Sámij Lánndasiebrre (SLF) lånudalli nammadit 1
+ájrrasav ja 1 sadjásattjav.
+Bæjvásj Sáme Nasjonálteáhter la Guovddagæjno
+suohkanin Finnmárkon.
+Bæjvásj Sáme
+Nasjonálteáhter AS ruhtat ietjas jahkásasj
+doajmmagålojt sulle 90% doarjjagijn Sámedikkes
+ja birrusij 10% guovlolasj doarjjavaddijs ma li da
+gålmmå fylkkasuohkana ja Guovddagæjno suohkan .
+Filmmafoannda Nuortta AS
+Filmmafoannda Nuortta AS galggá åvdedit
+audiovisuála buvtadimijt Nordlándan, Råmsån ja
+Finnmárkon ja viehkedit filmmaæládusáv
+nuorttan profesjonaliserit ja vájkkudit váj
+máhtudahka åvddånahteduvvá ja guovlon bissu.
+Ja de galggá foannda viehkken váj filmmaæládus
+ienep árvojt buktá ja bukta tjijnnimav bájkálasj
+viddnudagájda gå filma buvteduvvi.
+Dáv návti ållidi:
+lasedit báddimijt Nordlándan, Råmsån ja
+Finnmárkon
+lasedit barggosajij lågov filmmaæládusán
+Nordlándan, Råmsån ja Finnmárkon
+åvddånahttet filmav æládussan Nordlándan,
+Råmsån ja Finnmárkon
+Filmmafoannda Nuortta AS la oasseviddnudahka
+man æjgáda li Nordlánda, Råmså ja Finnmárko
+Generaltjåhkanibme la
+Filmmafoannda Nuortta alemus orgádna.
+Válljiduvvá stivrra gånnå li vidás ja sijájs nammat
+Siesstembáŋŋka1 kulturæládusvuododus avtav
+ájrrasav.
+Filmmafoannda Nuortta AS la Bådådjo suohkanin
+Nordlándan, filmmafágalasj konsulænnta la
+Tråmsån .
+Filmmafoannda Nuortta AS oadtju
+doajmmadoarjjagav dajs gålmåjs nuorttalijvuona
+fylkkasuohkanijs .
+girjálasjvuohtastrategija
+Nuorttalijvuona girjálasjvuodastrategija galggá
+nuorttalijvuona girjálasjvuoda buvtadimev ja
+gaskostimev nannit, ja nannit aktisasjbargov
+girjálasjvuodasuorge ja ietjá dájddamoalgedimij
+Strategija galggá doajmmat vædtsagin ja
+vuodon ienep aktisasjbargguj girjálasjvuoda hárráj
+rijkaguovlon .
+Nuorttalijvuona girjálasvuohtastrategija la
+åvddånahtedum aktisasjbarggon daj gålmåj
+nuorttalijvuona fylkkagirjálasjvuodaj ja æládusá
+gaskan .
+Strategija tjuovvolime
+oajvveåvdåsvásstádus la fylkkagirjjegirjjevuorkkáj
+duogen, ja sijáj gaskan målssu.
+Ruhtadille
+Tjoahkkáj la Nuorttalijvuona girjálasjvuodastrategijan
+Rudá aneduvvi dá guokta ássjijda:
+Kr 100 000 stipænnda tjáppagirjálasjvuoda tjállijda
+ja kr 150 000 arvusmahttemrudájda nuorttalijvuona
+tjállijt nasjonála arenájn låpptit.
+Doarjja ruhtaduvvá
+100% Nuorttalijvuona kultursjiehtadusá tjadá.
+Fra Bodø Biennale 2016
+Tjuovvovasj dájddárorganisasjåvnå
+oadtju doarjjagav Nuorttalijvuona
+kultursjiehtadusá baktu
+Nuorttalijvuona tjállijsiebrre
+Nuorttalijvuona tjállijsiebrre åvdet ájrrasij fágalasj
+berustimijt, berustimev girjálasjvuoda åvdås
+åbbålattjat ja ájggásasjgirjálasjvuoda åvdås
+Nuortta-Vuonan sierraláhkáj.
+Vuona dájddagiehtabargge
+Nuortta-Vuodna
+Vuona dájddagiehtabargge Nuortta-Vuodna la
+organisasjåvnnå ámmátdájddagiehtabarggijda
+man ulmme la gáhttit sebrulattjaj fágalasj, ideála ja
+ruhtadilev aktan åvdedit ja åvddånahttet
+dájddagiehtasuorgev nuorttan.
+Nuortta-Vuona gåvvididdje
+dájddára
+Nuortta-Vuona gåvvididdje dájddára la
+fáhkaorganisasjåvnnå ámmátgåvvådájddárijda
+Nuortta-Vuonan ja dan ulmme la gáhttit sebrulattjaj
+fágalasj, økonomalasj, sosiála ja ideála berustimijt.
+Nuorttalijvuona Dánssadájddárij
+Nuorttalijvuona Dánssadájddárij forum la
+sebrulasj- ja værmádakorganisasjåvnnå
+ámmátdánssadájddárijda Nuortta-Vuonan gudi rahtji
+doarjjot ja åvddånahttet dánssadájdav guovlon.
+Sjiehtadus dåhkkiduváj gájka fylkkadikkijs 2017 biehtsemáno
+Nordlaante, Romsan jïh Finnmaarhken fylhkentjïelth leah akten
+ektie fokusen bïjre laavenjosteme kultuvren sisnjelen guhkiem .
+Laavenjostoe lea stuvreme orreme aktene jïjtse latjkosne man
+bïjre voestes aejkien seamadin 1991 .
+Latjkoe lea vijriedamme jïh
+jarkelamme gellien aejkien, minngemes aejkien 2017 .
+Åssjele latjkojne lea kultuvrelaavenjostoem Noerhte-Nöörjesne
+guhkiebasse evtiedidh .
+Noerhtenöörjen kultuvrelatjkoe 2018 - 2021 lea visjovni, ulmiej jïh
+strategiji bïjre dan noerhtenöörjen kultuvrelaavenjostose .
+joekedimmiem buerkeste dehtie regijonaale dåarjoste
+tjeahpoe- jïh kultuvreinstitusjovnide jïh tjiehpiedæjjasiebride mah
+abpe laantebieliem feerhmieh .
+Noerhtenöörjen kultuvrelatjkoe våaroeminie åtna dej golme
+noerhtenöörjen fylhkentjïelti soejkesjevierhkieh, jïh edtja dïrreginie
+årrodh juktie kultuvrepolitihkem Noerhte-Nöörjesne tjïrrehtidh .
+Latjkoe
+Noerhtenöörjen kultuvrelatjkoe faamoem åådtje
+tsïengelen 1 .b .
+2018 raejeste .
+Latjkoe jïjtsistie staeriesåvva fïerhten njealjeden
+jaepien .
+Fïere guhte latjkoeguejmie maahta
+krïevenassem buektedh hiejhtemen bïjre jallh
+orresistie rååresjimmiej bïjre latjkojste dan jïjtsistie
+staeriedimmien ålkolen, minngemes golken 1 .b .
+Jarkelimmieh maehtieh verkemes faamoem
+åadtjodh tsïengelen 1 .b .
+raejeste dan
+budsjedtejaepien mij 15 askh dan mænngan aalka .
+Dastegh vihkeles krïevenassh jorkesieh, maahta
+luhpiedidh rååresjimmieh orresistie tjïrrehtidh dan
+akten institusjovnen bïjre .
+Laantebielieraerie kultuvrese Noerhte-Nöörjesne
+tseegkesovvi 2010 jïh raerien lïhtsegh leah doh
+politihkeles tjåadtjoehtæjjah kultuvren åvteste
+Nordlaantesne, Romsesne jïh Finnmaarhkesne jïh
+dïhte edtja dam kultuvrepolitihkeles laavenjostoem
+iktedidh fylhkentjïelti gaskem .
+Laantebielieraerie edtja biejjieöörnegem biejedh
+kultuvrepolitihkeles aamhtesidie mah leah vihkeles
+laantebealan, men aaj nasjonaale jïh
+gaskenasjonaale ulmiem utnieh .
+Laantebielieraerie
+edtja ektie kultuvrepolitihkeles haestemh digkiedidh
+jïh ektie strategijh jïh evtiedimmieprosjekth aelkedh .
+Laantebielieraerie edtja våajnoes årrodh nasjonaale
+jïh gaskenasjonaale areenine .
+Laantebielieraerie edtja kultuvrelatjkoem
+gïehtjedidh fïerhten jaepien jïh eadtjohke aajhterinie
+jïh tsevtsiedæjjine årrodh juktie
+kultuvreinstitusjovnide laantebielesne evtiedidh .
+Laantebielieraerie edtja aktem juhtije
+govlesadtemem utnedh kultuvrejieliedinie
+laantebielesne .
+Tjåanghkoeh jïh faageseminaarh
+öörnesuvvieh daerpiesvoeten mietie, maaje
+ektiedamme daaletje öörnedimmiejgujmie
+Laantebielieraerie edtja prinsihpen mietie barkedh
+sïemesvoeten bïjre seammavyörtegs guejmiej
+gaskem .
+Visjovne jïh ulmie dan noerhtenöörjen
+kultuvrelaavenjostose
+Visjovne: Noerhtenöörjen kultuvrelaavenjostoe edtja viehkiehtidh
+aktem profesjonelle kultuvrejieledem sjugniedidh mij lea
+gellielaaketje, faerhmeles jïh jolle kvaliteetine .
+Kultuvrejielede
+edtja faamoegaaltijinie årrodh evtiedæmman jïh sjïdtedæmman
+laantebielesne jïh gaskenasjonaale perspektijvem utnedh .
+Bijjemes ulmie: Laantebielieraerien kultuvrepolitihke våaroeminie
+åtna dam sjïere jïjtseaarvoem maam tjeahpoe jïh kultuvrejielede
+fïereguhten almetjasse jïh ellies siebriedahkese utnieh .
+Laavenjostoe ulmine åtna aktem kultuvrepolitihkem
+Noerhte-Nöörjese evtiedidh mij:
+tjeahpoem jïh kultuvrem jolle kvaliteeteste
+gorrede
+viehkehte skreejrehtidh meatan årrodh guktie
+aktem ræjhkoes jïh gellielaaketje
+kultuvrejieledem dååjroe
+mijjen jienebekultuvrelle, gaskenasjonaale jïh
+gellielaaketje laantebieliem våajnoes dorje jïh
+guhkiebasse evtede
+sjïehteladta ihke fryöjstehke sjædta
+tjeahpoe- jïh kultuvrebarkijidie barkedh jïh
+orrijidh laantebielesne
+lea tsevtsiedæjja jïh premissedeallahtæjja
+politihkehammoedæmman nasjonaale
+daltesisnie
+nænnoes kultuvrelle infrastruktuvrem
+laantebielesne evtede
+govlesadtemem nænnoste tjeahpoe- jïh
+kultuvrejieliedinie laantebielesne
+sjugniedihks jieliemasse viehkehte
+Saemien tjeahpoe jïh kultuvre
+Saemien tjeahpoe jïh kultuvre lea akte vihkeles jïh
+sjïehtesjamme bielie dehtie noerhtenöörjen
+kultuvrejieliedistie .
+Fïerhten fylhkentjïelten leah jïjtse
+laavenjostoelatjkoeh Saemiedigkine gusnie
+tjïertestamme kultuvrestrategijh jïh råajvarimmieh .
+Fylhkentjïelth sijhtieh govlesadtemem saemien
+tjeahpoen jïh kultuvren nænnoestehtedh bïjre
+aktene nasjonaale perspektijvesne .
+Gaajhkh
+institusjovnh noerhtenöörjen kultuvrelatjkosne aktem
+jïjtjeraarehke dïedtem utnieh dam saemien bieliem
+bæjjese fulkedh sijjen dïedtesuerkien sisnjelen .
+Laantebielieraerie sæjhta jaabnan Saemiedigkine
+govlesadtedh .
+Gaskenasjonaale laavenjostoe
+Gaskenasjonaale laavenjostoe lea vihkeles
+gaajhkide golme noerhtenöörjen fylhkentjïeltide .
+Laantebielieraerie kultuvrese aktem sjïere fokusem
+åtna kultuvrelaavenjostose Russlaantesne jïh
+Barentsdajvesne .
+Finansieradimmieprogrammen
+tjïrrh BarentsKult gaajhkh golme fylhkh
+kultuvredepartemeentine jïh
+ålkoerijhkedepartemeentine ektine viehkiehtieh
+skreejrehtidh stuerebe tjeahpoe- jïh
+kultuvreprosjektide dovne nöörjen jïh russiske
+bielesne .
+Vihkeles kultuvrelaavenjostoe annje
+evtiesåvva voenges jïh regijonaale skraejriej
+gaavhtan, jïh gosse regijovne lea meatan dellie
+dïhte nænnoes ektiedimmieh årroejidie noerhtene
+gorrede .
+Laantebielieraerie aktem eadtjohke råållam
+åtna daennie barkosne .
+Barkoe edtja aaj
+våaroeminie utnedh dejtie bilateraale latjkojde fylhki
+gaskem noerhtene .
+Dåarjoe dejtie noerhtenöörjen tjeahpoe- jïh
+kultuvreinstitusjovnide
+Nordlaante, Romsa jïh Finnmaarhken fylhkentjïelth
+laavenjostoeh finansieradimmien bïjre jieniebistie
+noerhtenöörjen tjeahpoe- jïh kultuvreinstitusjovnijste
+aktine stilleminie mij abpe laantebieliem feerhmie .
+Institusjovnh mah leah meatan latjkosne leah
+institusjovnh mah leah vihkeles aktöörh tjeahpoe- jïh
+kultuvrejieliedisnie laantebielesne jïh leah
+gelliesåarhts kultuvrevuekiej åvteste .
+Akte
+krïevenasse juktie maehtedh dåarjoem dåastodh
+Noerhtenöörjen kultuvrelatjkoen tjïrrh lea
+dåarjoedåastoje sov laantebieliestillemem
+hijvenlaakan tjïrrehte .
+Latjkoe dåarjoejoekedimmiem stuvrie jïh dïedten
+bïjre maaksoen jïh dan guhkiebasse barkoen bïjre .
+Fylhkentjïelte mij lea dåarjoedåastojen veertefylhke
+dïedtem åtna dam regijonaale dåarjoem ryöknedidh,
+institusjovnese maeksedh jïh dan guhkiebasse
+barkoen åvteste .
+Fïere guhte dåarjoedåastoje
+dïedtem åtna laantebieliestillemem illedh, jïh
+reektedh jïh budsjedteohtsemh seedtedh dej
+krïevenassi mietie joekedimmieprievesne .
+Daah institusjovnh leah meatan latjkosne:
+Laantebieliemusihkereöörnege
+Noerhte-Nöörjesne (LNN)
+a) Laantebieliemusihkerh Noerhte-Nöörjesne
+Åssjele jïh laantebieliestilleme
+Laantebieliemusihkerh Noerhte-Nöörjesne (LNN)
+edtjieh musihkem darjodh jïh buektedh jolle
+tjiehpeles kvaliteeteste kultuvregåetide jïh voenges
+öörnedæjjide abpe Noerhte-Nöörjesne .
+LNN:n
+visjovne lea "stoerre dååjresh smaave sijjine"
+sjugniedidh .
+Fokusesuerkie daan boelhken lea
+tjiehpeles evtiedimmie jïh orrestimmie,
+profesjonaliseradimmie produksjovneste jïh
+beagkoehtimmeste, gaskenasjonaale laavenjostoe
+jïh voenges öörnedæjjah evtiedidh jïh lutnjedh .
+Barkoehammoe lea fealadimmieproduksjovnh jïjtsh
+dåehkiejgujmie jïh ektieproduksjovnh
+festivaaligujmie, kultuvreinstitusjovnigujmie jïh
+dejnie frijje suerkine .
+LNN edtja konserth faalehtidh suerkiej sisnjeli goh
+klassiske musihke, almetjemusihke, saemien
+musihke, jazz jïh jievhkehtimmiemusihke .
+Maanah
+jïh noerh leah vihkeles ulmiedåehkie .
+Aajhterevoete jïh stuvreme
+LNN lea organiseradamme siebriej tjïrrh Scene 8,
+Kultuvre Romsesne jïh Scene Finnmaarhke
+musihkeredåehkiejgujmie ovmessie sjangeri
+sisnjelen .
+Lissine Noerhtenöörjen Jazzejarnge jïh
+Rytmihkeles maahtoejarnge Noerhtene (RYM) lea
+LNN:n nuelesne .
+Nordlaanten fylhkentjïelte dïedtem
+åtna ektie ohtsemen åvteste dåarjoen jïh reektemen
+bïjre staatese .
+Ekonomije
+Laantebieliemusihkerh finansieradamme sjidtieh
+75% staateste jïh 25% regijovneste.
+Lissine
+fylhkentjïeltide doh veertetjïelth Narvik, Harstad,
+Målselv, Vadsø jïh Alta beetnehvierhtieh dåarjoeh .
+b) Noerhtenöörjen Jazzejarnge (NNJJ)
+Noerhtenöörjen jazzejarnge lea akte regijonaale
+produksjovne-, beagkoehtimmie- jïh daajroejarnge
+jazz-musihkese dejnie golme noerhtemes
+fylhkigujmie goh barkoedajve .
+NNJJ:n
+åejvieåssjele lea skreejrehtidh lissiehtamme
+darjoemidie jïh beagkoehtæmman jazz-musihkeste
+jïh plearoeh musihkehaamojste, frilans-musihkeri
+åvteste jïh -gujmie barkedh, evtiedimmine
+gïehtelidh öörnedæjjide, regijovnen
+spïelesijjieviermieh jazzese nænnoestehtedh jïh
+seminaaregïehtelimmiem juhtedh stoerrebaantide,
+smaavebaantide jïh aktegsmusihkeridie .
+NNJJ
+sov åejviescenem åtna Bådåddjosne, fylkenscenh
+Tromsøesne jïh Vadsøesne, jïh viermiescenem
+Sortlandesne .
+Noerhtenöörjen Jazzjarnge lea akte stiftelse
+Nordlaanten fylhkentjïeltine, Bådåddjon tjïeltine jïh
+Noerhtenöörjen Jazzforumine ektine goh tseegkijh .
+Noerhtenöörjen Jazzjarngen ståvrosne vïjhte
+lïhtsegh gusnie ståvroen åvtehke lea
+nammoehtamme Nordlaanten fylhkentjïelteste .
+Håltoe jïh ekonomije
+Noerhtenöörjen jazzjarngen kontovre lea Bådåddjon
+tjïeltesne Nordlaantesne .
+Noerhtenöörjen jazzjarnge 75% beetnehdåarjoem
+åådtje staateste jïh 25% regijovneste dåarjojne
+Nordlaante, Romsa jïh Finnmaarhken
+fylhkentjïeltijste jïh Bådåddjon tjïelteste .
+c) Rytmihkeles maahtoejarnge Noerhtene (RYM)
+RYM edtja katalysatovrine årrodh rytmihkeles
+maahtose laantebielesne .
+Edtja råajvarimmide
+profesjonelle artisti vööste stuvredh dejnie baalte
+dåarjoeabparaatine jïh suerkine .
+Edtja faalehtidh
+maahtoeråajvarimmieh öörnedæjjide,
+evtiedimmine barkedh sceni vööste mah gååvnesieh
+jïh orre scenh, jïh dåårrehtimmine jïh
+talenteevtiedimmine barkedh .
+RYM akte laavenjostoe gaskem Noerhtenöörjen
+Jazzjarnge, Rocken maahtoejarnge
+Noerhte-Nöörjesne jïh Almetjemusihke Noerhte .
+RYM reeresåvva Noerhtenöörjen Jazzejarngeste .
+RYM sov fïerhten jaepien gïehtelimsåasah
+finansierede 60% dåarjojne staateste jïh
+40% regijovneste.
+Noerhtenöörjen Opera- jïh
+Symfonijeorkestere AS (NOSO)
+Sïelten åssjele lea opera- jïh
+orkesteregïehtelimmiem jolle tjiehpeles kvaliteetine
+tseegkedh jïh juhtedh Noerhte-Nöörjesne .
+Orkestere
+sov staarine Bådåddjo jïh Tromsø iktegisth tjoejehte,
+jïh jaabnan Noerhte-Nöörjesne fealede .
+NOSO akte byögkeles eekeme aaksjasïelte .
+Veertetjïelth Tromsø jïh Bådåddjo fïereguhte 50%
+eekie, mearan Nordlaante, Romsa jïh Finnmaarhken
+fylhkentjïelth leah dåarjoeguejmieh .
+Sïelten ståvroe
+edtja tjïjhtje ståvroelïhtsegi raejeste luhkien raajan
+utnedh .
+Generaalekrirrie aktem ståvroem nammohte
+sæjjasadtjigujmie nommereradamme öörnegen
+mietie .
+Göökte ståvroelïhtsegh sæjjasadtjigujmie
+nammoehtamme sjidtieh gööktide jaepide fïerhten
+aejkien jïh barkiji gaskem .
+Sïelteadresse Bådåddjon jïh Tromsøen gaskem
+låtnohte fïerhten njealjeden jaepien .
+NOSO sov
+fïerhten jaepien gïehtelimsåasah finansierede
+dåarjojne staateste jïh regijovneste, joekedamme
+70% staateste jïh 30% regijovneste.
+Regijonaale
+dåarjoe juakasåvva gaskem doh golme fylhkentjïelth
+jïh Tromsøen jïh Bådåddjon tjïelth .
+Noerhtenöörjen
+tjiehpiedæjjajarnge (NNTJ)
+Noerhtenöörjen Tjiehpiedæjjajarngen åssjele lea
+guvvietjeahpoem jïh tjeahpoevætnoem
+beagkoehtidh, ïedtjem geerjehtidh guvvietjeahpose
+jïh tjeahpoevætnose, jïh barkoelaavenjassh
+sjugniedidh jïh beagkoehtidh guvvietjiehpiedæjjide
+jïh tjeahpoevytnesjæjjide .
+Jarnge edtja dan
+tjiehpiedæjjastuvreme beagkoehtimmien tjïrrh
+gorredidh tjiehpiedæjjah frijjevoetem utnieh
+soptsestidh jïh ovlæhkoes kommersialiseradimmiem
+tjeahpoejieliedistie heerredidh .
+NNTJ edtja viehkiehtidh guktie Noerhte-Nöörje
+aktem jielije jïh fryöjstehke scenem åtna
+ektietïjjentjeahpose, jïh edtja råållam utnedh dan
+våajnoes tjeahpoesuarkan laantebielesne viehkine:
+tjeahpoem åehpiedehtedh, aktine sjïere
+dïedtine maanide jïh noeride åehpiedehtedh
+åtnoem tjeahposte lissiehtidh siebriedahkesne
+barkedh aktine sjïere fokusinie tjiehpiedæjjide
+regijovnesne
+tjoelmesijjine årrodh gaskenasjonaale,
+regijonaale jïh nasjonaale tjeahpoejieliedasse
+daajroe- jïh vierhtiejarngine årrodh regijonaale,
+nasjonaale jïh gaskenasjonaale aktööride
+goerehten jïh staalehke profijlem utnedh sov
+gïehtelimmesne
+Noerhtenöörjen tjiehpiedæjjajarnge eekesåvva
+siebrijste Noerhtenöörjen GuvvieTjiehpiedæjjah
+(NNGT) jïh Nöörjen tjeahpoevytnesjæjjah, goevtese
+Noerhte-Nöörje (NNTN).
+Jaepietjåanghkoe lea
+Noerhtenöörjen tjiehpiedæjjajarngen bijjemes
+årgaane .
+Akte ståvroe veeljesåvva govhte
+lïhtsegigujmie .
+Noerhtenöörjen GuvvieTjiehpedæjjah
+jïh Nöörjen tjeahpoevytnesjæjjah Noerhte-Nöörje
+göökte lïhtsegh fïereguhte veeljieh .
+Daah
+nammoehtamme sjidtieh aktede
+nominasjovnemoenehtsistie .
+Nordlaante
+fylhkentjïelte, Nordlaanten bieleste, Troms jïh
+Finnmaarhken fylhkentjïelth aktem tjirkijem
+nammoehtieh persovneles sæjjasadtjine, jïh barkijh
+aktem tjirkijem ståvrose veeljieh .
+Ståvroelïhtsegh
+veeljesuvvieh akten boelhkese mij vaasa njieljie
+jaepieh .
+Barkiji ståvroelïhtsege veeljesåvva gööktide
+jaepide fïerhten aejkien, seammalaakan
+ståvroelïhtsegasse fylhkentjïeltijste .
+Noerhtenöörjen tjiehpiedæjjajarnge lea Vågan
+tjiehpiedæjjajarnge finansierede sov
+gïehtelimsåasah 70% dåarjojne Nöörjen
+kultuvreraereste jïh 30% regijonaale
+dåarjoeguejmijste mah leah doh golme
+fylhkentjïelth jïh Vågan tjïelte .
+Noerhtenöörjen Filmejarnge AS
+Noerhtenöörjen Filmejarnge AS åssjelinie åtna
+maahtoejarngine årrodh filmese jïh filmebarkijidie
+noerhtene, jïh edtja viehkiehtidh filmem
+nænnoestehtedh goh tjiehpeles vuekie
+Noerhtenöörjen Filmejarnge AS edtja ohtsemi mietie
+byögkeles dåarjoem joekedidh noerhtenöörjen
+åenehks- jïh dokumentaarefilmeproduksjovnese,
+lïerehtimmieråajvarimmieh öörnedidh filmebarkijidie
+laantebielesne, dåårrehtæmman sjïehteladtedh
+filmesuarkan jïh eadtjohkelaakan bïevnesebarkojne
+gïehtelidh jarngen ulmiedåehkiej vööste .
+Noerhtenöörjen Filmejarnge AS akte aaksjasïelte
+mij eekesåvva Nordlaanten, Romsan jïh
+Finnmaarhken fylhkentjïeltijste .
+Generaalekrirrie
+aktem ståvroem nammohte vïjhte lïhtsegigujmie 5
+mietie.
+Ståvroen lïhtsegh edtjieh filmejarngen
+geografeles dïedtesuerkiem vuesiehtidh jïh
+filmefaageles jïh ekonomeles /reereles maahtoem
+Ståvroen barkoetïjje lea 4 jaepieh .
+Noerhtenöörjen Filmejarnge AS höölleste Tromsø
+tjïeltesne Romsesne .
+Noerhtenöörjen Filmejarnge
+AS produksjovnevierhtieh åådtje fïerhten jaepien
+staateste .
+Filmejarnge sov fïerhten jaepien
+gïehtelimsmaaksoeh finansierede dåarjoej tjïrrh
+fylhkentjïeltijste jïh Tromsøen tjïelteste .
+Feestespïelh
+Noerhte-Nöörjesne (FNN)
+Feestespïelh Noerhte-Nöörjesne åssjelinie åtna:
+feestespïelh öörnedidh fïerhten jaepien
+tjöönghkedh, nænnoestehtedh jïh evtiedidh
+tjeahpoe- jïh kultuvresuerkiem noerhtene
+orresjugniedæmman jïh orre laavenjostojde
+skreejrehtidh noerhtege tjeahpoen jïh kultuvren
+sisnjelen
+tjeahpoen råållam eevtjedh evtiedimmesne
+dehtie noerhtelistie siebriedahkeste
+Feestespïelh Noerhte-Nöörjesne aktem jïjtse
+dåarjoe- jïh produksjovneöörnegem reerieh gusnie
+ulmie lea tjeahpoe- jïh kultuvrejieledem
+laantebielesne skreejrehtidh jïh mavvas
+raastendåaresth prosjektide sjïehteladtedh dovne
+scenetjeahpoen, musihken jïh våajnoes tjeahpoen
+sisnjeli .
+Noeretjeahpoestipenden tjïrrh jïh dan tjïrrh
+mij gohtjesåvva open call skreejresåvva
+orresjugneden laavenjostoeprosjektide scenesne
+mah tjiehpiedæjjan jïjtsh vuekieh gaavnedimmine
+mubpiejgujmie haestieh .
+Vierhtieh juakasuvvieh
+aktede juryjeste 3 - 5 almetjigujmie abpe
+laantebieleste mej tjeahpoe- jïh kultuvrefaageles
+maahtoe, jïh göökte barkijh feestespïelereeremistie .
+Juryje veeljesåvva fïerhten jaepien .
+Feestespïelh Noerhte-Nöörjesne tseegkesovvi
+1964 jïh lea akte stiftelse .
+Stiftelse edtja aktem
+ståvroem utnedh govhte lïhtsegigujmie jïh göökte
+sæjjasadtjh .
+Troms fylhkentjïelte nammohte dej
+jeatjah dåarjoeguejmiej åvteste, ståvroen åvtehkem
+jïh njieljie ståvroelïhtsegh jïh göökte sæjjasadtjh,
+mestie unnemes göökte lïhtsegh tjuerieh sjyöhtehke
+maahtoem jallh dååjrehtimmiem utnedh tjeahpoe- jïh
+kultuvresuerkeste .
+Tjuara pryövedh aktem hijven
+geografeles geerjehtimmiem buektiehtidh .
+Harstaden tjïelte aktem ståvroelïhtsegem
+nammohte .
+Feestespïelh Noerhte-Nöörjesne lea Harstaden
+Noerhte-Nöörjesne sijjen fïerhten jaepien
+byögkeles gïehtelammemaaksoeh finansierede
+viehkine 70% dåarjoste staateste jïh 30% dåarjoe
+dejstie regijonaale dåarjoeguejmijste mah leah doh
+golme fylhkentjïelth jïh Harstaden tjïelte .
+Hålogalaanten
+Amatöörteateresïelte (HATS)
+Hålogalaanten Amatööreteateresïelte (HATS) lea
+akte ïedtjeladtjesiebrie jïh maahtoejarnge dan
+jïjtjevyljehke revy- jïh teaterebyjresasse
+Noerhte-Nöörjesne .
+HATS edtja nænnoestehtedh jïh
+viehkiehtidh revyem, teaterem jïh jeatjah
+scenevuekieh Noerhte-Nöörjesne evtiedidh .
+edtja eadtjohkelaakan meatan årrodh aktem
+teaterefaageles viermiem evtiedidh juktie daejtie
+ulmide jaksedh .
+Lïhtsegi daerpiesvoeti mietie edtja
+faalenassigujmie nierhkedh goh bïhkedimmie,
+kuvsje, regijedåarjoe, evtiedimmieprosjekth jïh
+seminaarh .
+HATS akte lïhtsegesiebrie aktegsalmetjidie,
+årganisasjovnide, tjïertide jïh siebride mah
+darjomigujmie gïehtelieh revyen, teateren jïh jeatjah
+scenevuekiej sisnjeli laantebielesne .
+HATS siebriem
+åtna goh årganisasjovnehammoe jïh
+jaepietjåanghkoe lea bijjemes årgaane .
+Jaepietjåanghkoe nænnoestimmieh jïh
+årganisasjovnen barkoeprogrammem vihteste .
+Ståvroelïhtsegh jïh sæjjasadtjh veeljesuvvieh
+jaepietjåanghkosne, jïh gaajhkh fylhkh
+Noerhte-Nöörjesne edtjieh tjirkijem utnedh .
+Ståvroen leah 5 lïhtsegh .
+Jaepietjåanghkoe muana gusnie HATS edtja
+hööltedh, daelie Tromsøen tjïeltesne Romsesne .
+HATS finansieradimmiem åådtje akten fïerhten
+jaepien gïehtelimsdåarjoen tjïrrh staateste mij lea 75
+% årganisasjovnen tjåenghkies byögkeles dåarjoste.
+Doh jeatjah 25% maaksauvvieh dejstie regijonaale
+dåarjoeguejmijste mah leah doh golme fylhkentjïelth .
+Pikene på Broen AS akte maahtoe-, vierhtie- jïh
+fealadimmiejarnge akten raastendåaresth
+tjeahpoelaavenjostose Noerhte-Nöörjesne, joekoen
+laavenjostoe Barentsdajvesne .
+Pikene på Broen AS
+dïedtem åtna govlesadtemen,
+dååjrehtimmiejuekemen jïh viermiebigkemen åvteste
+aktööri gaskem Noerhte-Nöörjesne mah aktem
+gaskenasjonaale tjeahpoelaavenjostoem utnieh .
+Pikene på Broen AS akte privaateeekeme
+aaksjasïelte .
+Sïelten nænnoestimmiej mietie ij edtjh
+dïenestem olkese vaeltedh .
+Generaalekrirrie lea
+Pikene på Broen-sïelten jollemes årgaane .
+Generaalekrirrie ståvroem veeljie raajan tjïjhtje
+Ståvroe veeljesåvva 2 jaepide
+fïerhten aejkien .
+Pikene på Broen AS Åarjel-Varangeren tjïeltesne
+Finnmaarhkesne hööltie, jïjtse vuesiehtimmie- jïh
+beagkoehtimmiesijjine; TERMINAL B . Pikene på
+Broen finansierede sov fïerhten jaepien
+gïehtlimsmaaksoeh viehkine 70% dåarjoste
+staateste jïh 30% dejstie regijonaale
+fylhkentjïelth jïh Åarjel-Varangeren tjïelte .
+Daanhtsoe-areena noerhte
+Daanhtsoe-areena noerhte lea akte regijonaale
+maahtoe- jïh viermiejarnge daanhtsose
+Noerhte-Nöörjesne mij edtja viehkiehtidh
+daanhtsoem jïh scenetjeahpoem darjodh jïh
+beagkoehtidh Noerhte-Nöörjene goh
+prioriteradamme dajve .
+Daanhtsoeareena
+noerhte edtja daanhtsoetjeahpoem,
+gaskenasjonaale laavenjostoem jïh laavenjostoem
+jeatjah tjeahpoehammoejgujmie evtiedidh .
+Daanhtsoe-areena noerhte akte stiftelse
+Nordlaanten, Romsan jïh Finnmaarhken
+fylhkentjïeltigujmie, jïh Hammerfesten tjïelten goh
+tseegkijh .
+Daanhtsoe-areena noerhten bijjemes
+årgaane lea stiftelsen ståvroe .
+Ståvrosne golme
+lïhtsegh persovneles sæjjasadtjigujmie .
+Nöörjen
+daanhtsoetjiehpiedæjjah jïh Hammerfesten tjïelte
+aktem ståvroelïhtsegem fïereguhte nammohte .
+Finnmaarhken fylhkentjïelte ståvroen åvtehken
+nammohte dej golme fylhkentjïelti bieleste .
+Fïerhte
+lïhtsege jïh persovneles sæjjasadtje leah ståvrosne
+boelhkine mah raajan 4 jaepieh ryöhkoeh .
+Daanhtsoe-areena noerhte hööltie Hammerfesten
+tjïeltesne Finnmaarhkesne .
+Daanhtsoe-areena
+noerhte finansierede sov fïerhten jaepien
+gïehtelimsmaaksoeh dåarjoen tjïrrh dejstie
+regijonaale dåarjoeguejmijste mah leah doh golme
+fylhkentjïelth jïh Hammerfesten tjïelte .
+Saemien Nasjonaaleteatere Beaivvasen åssjele lea
+nasjonaaleteaterinie årrodh gaajhkide saemide, jïh
+teateredååjresh gaajhkine saemien
+årromedajvine sjugniedidh .
+Beaivvas edtja
+dejtie saemien gielide gorredidh jïh vihkeles
+kultuvreguedtiejinie jïh beagkoehtæjjine årrodh
+saemien histovrijistie, kultuvreste jïh identiteeteste .
+Beaivvas scenetjeahpoedååjresh vadta mah
+guvvieh jïh soptsesh Saepmeste veartenasse
+vedtieh jïh lea akte vihkeles areena joejke-/
+musihketeaterasse .
+Saemien Nasjonaaleteatere Beaivvas lea akte
+aaksjasïelte Saemiedigkine, Guovdageaidnun
+tjïeltine, Nöörjen Saemiej Rijhkesiebrine (NSR) jïh
+Saemiej Rijhkesiebrine (SRS) goh aajhterh .
+Ståvroen 7 lïhtsegh .
+Saemiedigkie 4 lïhtsegh
+nammohte, dej gaskem ståvroen åvtehke .
+Guovdageaidnun tjïelte 1 lïhtsegem nammohte .
+Barkijh teaterisnie 1 lïhtsegem nammohte jïh
+Nöörjen Saemiej Rijhkesiebrie (NSR) jïh Saemiej
+Rijhkesiebrie (SRS) fïereguhten aejkien 1 lïhtsegem
+jïh 1 sæjjasadtjem nammoehtieh .
+Saemien Nasjonaaleteatere Beaivvas hööltie
+Guovdageaidnun tjïelteste Finnmaarhkesne .
+Saemien Nasjonaaleteatere Beaivvas AS
+finansierede sov fïerhten jaepien
+gïehtelimsmaaksoeh viehkine medtie 90% dåarjoste
+Saemiedigkeste jïh medtie 10% dejstie regijonaale
+dåarjoeguejmijste mah leah doh golme fylhkentjïelth
+jïh Guovdageaidnun tjïelte .
+Filmefoente Noerhte AS
+Filmefoente Noerhte AS edtja audiovisuelle
+produksjovnem eevtjedh Nordlaantesne, Romsesne
+jïh Finnmaarhkesne jïh viehkiehtidh laantebieliem
+våajnoes darjodh Nöörjesne jïh ålkoelaantesne .
+Foente edtja viehkiehtidh profesjonaliseradidh
+filmesuerkiem noerhtene jïh viehkiehtidh guktie
+maahtoe guhkiebasse evtiesåvva jïh sjædta
+regijovnesne .
+Foente edtja aaj lissiehtamme
+aarvoesjugniedimmiem filmesuarkan buektedh jïh
+hijven aevhkieh sjugniedidh dan voenges
+jieliemasse gosse filmeproduksjovnh dorjesuvvieh.
+Dam edtja darjodh viehkine:
+filmadimmieh lissiehtidh Nordlaantesne,
+Romsesne jïh Finnmaarhkesne
+barkoesijjieh lissiehtidh filmesuerkien sisnjelen
+Nordlaantesne, Romsesne jïh Finnmaarhkesne
+filmem evtiedidh goh jieleme Nordlaantesne,
+Filmefoente Noerhte AS lea akte aaksjasïelte maam
+fylhkentjïelth eekieh .
+Filmefoente Noerhten bijjemes årgaane .
+ståvroe veeljesåvva 5 lïhtsegigujmie gusnie
+Sparebank 1 kultuvrejielemestiftelese 1 tjirkijem
+Filmefoente Noerhte AS Bådåddjon tjïeltesne
+hööltie Nordlaantesne, filmefaageles konsulentine
+Tromsøesne .
+gïehtelimsdåarjoem dååste dejstie golme
+noerhtenöörjen fylhkentjïeltijste .
+lidteratuvrestrategije
+Noerhtenöörjen lidteratuvrestrategije edtja
+produksjovnem jïh beagkoehtimmiem
+noerhtenöörjen lidteratuvreste nænnoestehtedh, jïh
+laavenjostoem nænnoestehtedh
+lidteratuvresuerkien jïh jeatjah tjeahpoevuekiej
+Strategije edtja dïrreginie jïh våaroeminie
+årrodh akten lissiehtamme laavenjostose
+lidteratuvren bïjre laantebielesne .
+Noerhtenöörjen lidteratuvrestrategije lea
+evtiedamme laavenjostosne dej golme
+noerhtenöörjen fylhkengærjagåetiej jïh suerkien
+Åejviedïedte ihke strategije bæjjese
+fulkesåvva lea fylhkengærjagåetiej luvnie, jïh dïedte
+dej gaskem jårra .
+Ållesth Noerhtenöörjen lidteratuvrestrategije 250 000
+kråvnah åtna .
+Vierhtieh daejtie göökte
+råajvarimmide juhtieh:
+100 000 kråvnah stipendese tjiehpieslidterære tjaeliejidie
+jïh 150 000 kråvnah
+skreejrehtimmievierhtide juktie noerhtenöörjen tjaelijh
+nasjonaale sijjine åehpiedehtedh .
+Dåarjoe
+finansieradamme sjædta 100% dehtie
+Noerhtenöörjen kultuvrelatjkoste .
+Fra forestillingen Coulrophobia med Pickled Image
+dåastoeh Noerhtenöörjen kultuvrelatjkoen
+tjïrrh
+Noerhtenöörjen tjaelijesiebrie
+Noerhtenöörjen tjaelijesiebrie (Nnt) barkeminie juktie
+eevtjedh lïhtsegi faageles ïedtjh, ïedtjem
+lidteratuvrese sïejhmelaakan jïh
+ektietïjjelidteratuvrese joekoen Noerhte-Nöörjeste .
+Nöörjen Tjiehpiesvytnjesjæjjah
+Noerhte-Nöörje
+Nöörjen Tjeahpoevytnesjæjjah Noerhte-Nöörje
+(NTNN) lea akte siebrie profesjonelle
+tjeahpoevytnesjæjjide dejnie åssjelinie lïhtsegi
+faageles, ideelle jïh ekonomeles ïedtjh gorredidh jïh
+tjeahpoevytnesjimmiesuerkiem eevtjedh jïh
+evtiedidh noerhtene .
+Noerhte-Nöörjen
+Guvvietjiehpiedæjja
+Noerhte-Nöörjen Guvvietjiehpiedæjja NNGT) akte
+faagesiebrie profesjonelle guvvietjiehpiedæjjide
+Noerhte-Nöörjesne jïh åssjelinie åtna lïhtsegi
+faageles, ekonomeles, sosijaale jïh ideelle ïedtjh
+gorredidh .
+Forume noerhtenöörjen
+Daanhtoetjiehpiedæjjide
+Forume noerhtenöörjen Daanhtsoetjiehpiedæjjide
+(FnnD) lea akte lïhtsege- jïh viermiesiebrie
+profesjonelle daanhtsoetjiehpiedæjjide Noerhte-
+Nöörjesne mij daanhtsoetjeahpoem dåarjohte
+jïh evtede regijovnesne .
+Latjkoe lea nænnoestamme fïerhtede fylhkendigkeste ruffien 2017
+Bodø Industri Grafisk avd.
+Norgga Sámiid Riikkasearvi (NSR)
+Norske Samers Riksforbund
+Vuona Sámij Rijkasiebrre (NSR)
+Válggaprográmma
+sámediggeguhttalij 2005-2009
+Álggo
+Sámediggeválgga 2005 le lahkanime!
+Dát tjála NSRa åvdep ja boahtteájge bargo birra
+Sámedikken vaddá NSRa politihkalasj sidodis vijduk gåvåv.
+Doajvvop dát gåvvå gievras,
+rájajdis ja moattelágásj sámesebrudagás le aj duv politihkalasj sidot.
+Dáv la dunji máhttelis
+2005 Sámediggeválga baktu vásstedit.
+NSRa le sámijs sámijda, ja gå NSRav jienasta de le vaddemin jienav vaj sáme ájn galggi
+nanostuhttet rievtesvuodajt ietjasa vássámájge, dáv ájgev ja boahtte ájgev háldadit.
+JIENASTA NSRav!
+www.nsr.no
+Ålgusvaddem åvdåsvásstediddje: Rijkastivrra (Guovdásj Válggastivrra)
+Adressa: NSR, Postboks 173, 9521 Guovdageaidnu
+RIEVTESVUODA: FINNMÁRKOLÁHKA / MINERALLÁHKA / BIEGGAMILLO / SUODJALUS /
+BIRÁS JA KULTURSUODJALIBME / ULLJO JA GÁSSA / BIOLOGALASJ MOATTEVUOHTA...................................9
+II.
+III.
+IV.
+VI.
+VII.
+VIII.
+IX.
+X.
+XI.
+XII.
+VUODOVUOJNNO JA VISJÅVNÅ
+Vuona Sámij Rijkasiebre birra (NSR)
+Vuona Sámij Rijkasiebrre (NSR) le sáme oajvveorganisásjåvnnå mij dåjmalattjat åvdet
+kultuvrra-, sebrudak- ja tjuovggidusbargov bájkálasj siebrij baktu ja duodden sæbbrá
+Sámedikkeválgajda.
+tjoahkki
+sámijt
+gájk
+bájkijs
+gájkka
+æládusájs
+berustiddjejuohkusijs.
+Sámedikke baktu bargatjit gájkka sámijda ávkken.
+Dallutjis 1968-jagij
+rájes gå NSRa vuododuváj le siebrre læhkám sadje gájkka sámijda ietjas mielav åvddånbuktet
+vuonarijkaalasj- ja rijkajgasskasasj sebrudagán.
+NSRa le læhkám tjielgga sáme jiedna
+sámesebrudakiellemav ja kultuvrav huksamin ja åvdedime lagábuj 40 jage, ja NSRa ájggu
+joarkket iesjrádálasj sáme jiednan aj boahtte ájgen.
+Sámedigge le sámij álmmuga válljidum orgádna Vuonan, ja dikken viertti liehket iesjrádálasj
+sadje vuonarijkalasj stivrrim orgánaj gáktuj.
+Sámedigge galggá ájrastit sámijt Vuonan
+nasjonálalasj ja rijkajgasskasasj dásen, ja vájkodit gajkka ássjijt ma sámijda guosski..
+Sámedikke baktu ájgu NSRa ållidit sáme iesjrádálasjvuodav ietjasa ássjijn ma gulluji sámijda-
+akta prinsihppa majt AN ja rijkajgasskasasj konvensjåvnå duodasti.
+Sámedigge galggá
+gåhtsedit vaj vælggugisvuodajt ma stáhtan li Vuodolága 110a paragráffan doajmmaj båhti.
+Sámedigge viertti oadtjot almma stivrrijumev sebrudak åvdedimen sáme bájkijn.
+Jådedibme Sámedikken
+NSRan la læhkám jådedibme Sámedikke ásadime rajes.
+NSRan li dá læhkám Sámedikken
+presidænntan:
+• Ole Henrik Magga, Guovdageaidnu (1989-1997)
+• Sven-Roald Nystø, Divtasvuodna (1997-2005)
+Sámediggeválggaj jagen 2005 le NSRa Rijkatjåhkanibme válljim Aili Keskitalov,
+Guovdagæjnos presidænntaájrrasassán.
+Jus válljiduvvá de sjaddá Sámedikke vuostasj
+presidænnta gut la nissun.
+Ådåájggásasj Sábme
+Sámesebrudagá åvdedime bargon ælla muhtem sámejuohkusijn læhkám máhttelisvuoda
+ietjasa ássjeijt bajedit, ja ij la ga læhkám nuoges sáme iasjmierredibme prosessajn ma sámijda
+guosski.
+Udnásj sámesebrudagán le dárbbo politihkalasj ja kultuvralasj ådåstibmáj.
+Ienep ja
+ienep sábme oadtju nannusap iesjdåbdov ietjas sámevuodas, dát buktá båndudagáv ja
+geldulasj dilev sáme sebrudakdágástallamijn boahtte ájgen, ja nav guhkás gå lulu máhttep
+gálggap mij láhtjet dilev dájda åvddånbuvtátjit ietjasa sidodav ådåájggásasj sáme sebrudagán.
+Álmmukrievtesvuodaj baktu le sámijn rievtesvuohta iesjmierredibmáj.
+Dán baktu tjuovvu
+rievtesvuohtaa ja aj vælggogisvuohtaa háldadit sámesebrudagá åvddånimev.
+Dási ájggu NSRa
+sæbrrat, ja mij ájggop barggat dan åvddåj vaj gájkka suorgijda sáme sebrudagán le máhttelis
+dåjmalattja liehket tjadádimen ja hábmimin sáme iesjmierredimrievtesvuodajt.
+Dát iesjmierredibme galggá aj guosskat dasi gåktu ietjama luondoboanndugag��v ja luondo
+luohkkojt buoremus ávkken sáme sebrudahkaj háldadit.
+Ij goassak galga sáme álmmuk
+biesstet iellema vuodov ja histåvrålasj árbev.
+NSRa mielas le buorren:
+� ávttjit nav ållusav álmmugis gå máhttelis oassálastátjit sáme sebrudak- ja kulturiellemij
+� oadtjot ájrastimev juohkka sáme guoskavasj rádijda, juohkusijda ja stivrajda,
+suohkanijn, regionála ja násjonála dásen
+� åttjudit sierra iemeálmmuk guovlov, avatadássásasj rievtesvuodaj gájkka viesádijda
+� dåjmalasj dásseárvov sámij ja ietjá Vuona viesádij gaskan juohkkat sebrudaksuorgij
+� sámijda rievtesvuodav åhpatjit ja adnet ietjasa iednegielav
+� Åvdedit sáme dájdav ja kultuvrav, nav vaj sáme symbolværált gájkka sámijt gåbttjå
+Sámeednama tjavelk
+Sáme bájkalasj årromsaje le gånnå sáme árvo ja iellem viessu.
+Sáme årro vijddát, smáv sajijn
+- merragátten ja sisednamin - ma árbbedábálattjat le tjavelgin sáme sebrudak- ja kultuvra-, ja
+æládusiellemij.
+Ådåájggásasj værált buktá ådå gájbbádusájt bájkijda gånnå sáme årru.
+NSRan le ájgomussan åvddånbuktet ja láhtjet dárbojt ådåájggásasj iellemij doaresbiel
+årrombájkijn - nav vaj nannip årromav sáme bájkijn.
+Skåvllå sámij årrombájken le ájnegis
+árvvoguodde, ja guottojda ja máhtodagájda ma lulun le dåjmalasj álggon ulmutjijda sáme
+sebrudahkaj sebratjit.
+� sámijda galggá rievtesvuohta årrot ja åvdedit sijá dábegis dilev udnásj ja boahtte ájge
+vuorddemusáj
+� åttjudit buorep teknologalasj ja guládallam máhttelisvuodaj værmádagáv boajdobiel
+årrombájkijda
+� lasedit åvdedimev moattelágásj kulturiellemij, duola dagu bájkálasj festiválaj ja ietjá
+dåjmaj baktu sáme årrombájkijn
+� åhpadit sáme dábegis árbbedábijt, gielav ja árvojt åbbålasj oahpposystema baktu
+Ådå værált
+Ienep ja ienep sábme årru jali badján stádajn ja tjoahkkebájkijn.
+Sæmmi ájnas gå nannit
+gievras bájkálasjsebrudagájt, le aj vaddet sámijda stádajn sáme illemvuodov, kultuvralattjat,
+sosiálalattjat ja duosi mij virgijda gullu.
+Sierraláhkáj le ájnas åvdedit máhttelisvuodajt sáme
+mánáj hárráj, nav vaj nuora ja vuorrasappo stádajn oadtju viessot ja årrot dilen mij dættot
+sáme duogátjav.
+� rievtesvuoda sámijda stádajn ja tjoahkkebájkijn dåjmatjit ja åvdedittjat ietjasa kultuvrav
+� nanos álkkádus- ja åhpadusfálaldagá mánájda, nuorajda ja vuorrasappojda stádajn
+� nannusap tjalmmustibme stádasámij hárráj
+� vaj stádaj viesádijn le vájkodim rivtesvuoda ietjasa stáda sáme fálaldagájt
+� vaddet Tråmså stádaj sajev liehket iemeálmmuga rijkajgasskasasj stádan
+� ásadit fysihkalasj æjvvalimsajijt sámijda stádan
+Nanos ruohtsa
+Ájnas oasse sáme kultuvras ja iellema vuodos le birás ja kulturmujtto háldadibme.
+Luondo
+hárráj guoddelis biráspolitihka ja dåjmalasj kultursuodjalime baktu sjaddá sáme luonndo- ja
+kulturvuodo aj boahtte buolvajda nanniduvvam.
+NSRaj le akta ja sæmmi ássjen háldadit
+åvdep ájgev, dálasjájgev ja boahtte ájgev.
+� guhkep ájggáj ávkke birrusa hárráj, le buorep gå dalánagá ruhtavuojtto
+� Nanostahttet værálda birrusav Johannesburg-sjiehtadusá milta
+� Ráddjit ulljo ja gássa gålådimev Barentzábes
+� Bájkálasj ja guovloj háldadibme luondoluohkkojt gátten ja merajn
+� Duokumenterit kulturmujtojt ja dajt várjjalit, háldadit ja åvddånbuktet
+Aktangulluvasj álmmuk
+Árbbedábálattjat li sáme viessum stáhtarájáj berustahtek ja ulmusj buolvaj rájádis dilen.
+Dát la
+árbbe majt NSRa vuojnos le ájnas ja majt mij åvddålij guovlluj váldep fáron.
+Aktisasjvuohta
+buolvaj gaskan ja rájáj rastá le árvvon dábijt várjjalit ja gåtsedit sáme moattelágásjvuoda
+Dát guosská aktisasjbargguj orgánisásjåvnåj Sámeráden, ja parlámentarihkkárij
+NSRa mielas viertti dille látjeduvvat buorebut vaj aktisasjbarggo rájáj rastá
+nanniduvvá ássjijn ma guosski sáme gielajda, kultuvrraj ja sebrudahkaj, ja vaddet buorep
+vuodov
+organiserimij
+rájáj
+rastá.
+viertti
+liehket
+ájnasamos
+oarre
+sámekonvensjåvnåjn.
+� sámekonvensjåvnnå mij nanni sámij rievtesvuodajt sierra álmmugin ja vadddá
+máhttelisvuodajt rájáj rastá bargguj ássjijn majn li aktisasj berustibme
+� rájáj- ja ulmusjbuolvaj gaska berustahtek barggo åhpadim- ja sujttosuorgen
+� viesso kulturiellem aktisasj sajijn gájkka ulmusjbuolvaj hárráj
+� åvddånahttet Sáme parlámentaralasj rádev, ja guhkep ájggáj barggat avta aktisasj
+Sámedikkev ásadit
+� dåjmalattjat ájrastit Sámerádev ja rijkajgasskasasj bargov
+� buoredit kollektijvalasj mannamruvtojt rijkkarájáj rastá sámebájkijn
+Friddjavuohta, avtaárvulasjvuohta, aktavuohta
+Solidáritehtta le guovdátjin NSRa politihkan.
+Sosiálalasj oamedåbddo, politihkalasj doarjja ja
+dåjmalasj barggo ulmutjij hárráj gejn ælla politihkalasj fábmo, le akta NSRa árvojs.
+bargaduvvat rabás ja vækságis sáme sebrudagá guovlluj, duola dagu homofijlagijt dåhkkidit.
+NSRa ��jggu aj åvddålij guovlluj vuosteldit sosiálalasj, sjiervve, etnihkalasj ja politihkalasj
+niejddemav, sige guottoj bajedime bargo ja konkrehtalasj vájkodusáj baktu.
+Jus dav galggá
+jåvsådit, de le dárbbo ienep máhtudagájs ja ienep vájkodimnævojs.
+Nissunijn ja ålmmåjn
+galggá liehket jæbddásasj máhttelisvuoda iellemij, åhpadussaj ja virggeválljimij, ja siján
+galggá liehket jæbddásasj vájkodim máhttelisvuoda sebrudakåvdedibmáj.
+� vækságis sebrudahka gånnå le sadje gájkajda ja gånnå juohkka akta le avtaárvugisá
+� nissunijs ja ålmmåjs galggá liehket sæmmi ållo mierredim ja rádevadde orgánajn
+� álkkádus- ja sujttofálaldagájn galggi liehket sáme árvok vuodo
+� solidáritehtta ja aktisasjbarggo ietjá iemeálmmugij ja unneplåhkojuohkusij gudi le
+niejdedime vuolen ietjasa rievtesvuodaj ja sierravuoda hárráj
+Máná ja nuora
+Dábegisát li máná ja nuora sáme sebrudagájn guovdátjin fámiljaj ja bájkálasj berustusájn.
+NSRa ájggu dájt vuodoárvoj joarkket, ja sihtá sámesebrudagáv gånnå le látjedum sadje buorre
+bajedimdilijda, gånnå sáme árvo, giella, máhtudahka ja kultuvralasj åvdånbuktema li
+Nav de sáme giella ja kultuvrra guotteduvvá agev ådå buolvajda, jasskavuoda
+dilen.
+Fálaldagá mánájda, nuorajda ja sijá æjgádijda jali åvdåsvásstediddjijda viertti
+hiebaduvvat dálásj fámilljaj dárboj milta, ja dajnas gå sáme årru åbbå rijkan.
+� gájkka sáme mánájn galggá liehket sáme saje, berustahtek gånnå rijkan årru.
+� Sáme nuorajda galggá liehket mierredimrievtesvuoda ássjijn ma sidjij gulluji
+NSRa POLITIHKALASJ BÅHTUSA 2001-2005 JAGIJ
+Rievtesvuoda: Finnmárkoláhka / Mineralláhka / Bieggamillo / Suodjalus /
+Luonndosuodjalim plána
+Rievtesvuodagatjálvisá li læhkám guovdátjin dán guhttalin.
+Sámedigge le barggam nav vaj
+gåbttjå
+álmmukrievtesvuodajt.
+Sámedikken
+le
+læhkám
+moadda
+diehtojuohkemtjåhkanime Finnmárkolága hárráj ja oadtjum la ássjegis guládallamijt
+rievtesvuoda ságastallamij.
+Gájbbádusá guládallamtjåhkanimijda le buktám båhtusijt.
+Justiskomitéa ja Sámedigge libá tjåhkanam ságastallamijda Finnmárkolága gáktuj.
+le buktám ássjijt FNa iemeálmmuga sierrarápportørraj, ja ILO ekspertajuohkusij Vuonarijka
+iemeálmmukpolithka gånnå le guovdásj gatjálvisájn vige.
+Sierraláhkáj le sámij rievtesvuohta
+iesjmierredibmáj tsuojgoduvvam.
+NSRa le:
+� gájbbedam mineralláhkaoajvvadus ma¹eduvvá desik Finnmárkoláhka le tjielggam ja
+duodastuvvam ja vaj minerálaj gålådibme ganuguvvá desik rievtesvuodaj gatjálvis la
+tjielggam
+� gájbbedam tjoahkke ja åbbålasj vájkodimguoradallamijt juohkka bieggamillopárkajs
+sáme årrombájkijn
+� vuosstálasstám plánav ekspropierit Mauken/Blåtind duobddágav
+� barggam dåjmalattjat nav vaj Suodjalus ja ællosujtto ásadi sjiehtadusáv Hálkkaváre
+vuohtjemsaljo adnema hárráj, ja vuosteldam vuohtjemsaljo stuoredimev
+� gájbbádusájt buktám luonndosuodjalimplána galggi ganugáhteduvvat desik rievtesvuoda
+gatjálvisá li tjielggam
+� álgadam prosjevtav mij guoradallá sáme berustimijt jåhkåássjij hárráj
+Giella / Oahppo ja åhpadus
+� barggam dåjmalattjat åvdedittjat sáme gielav ja vaj sáme mánájn galggá liehket avtagis
+rievtesvuoda oahppamij sámegiellaj
+� barggam "Máhtudakaledimplánajn spesialpedagogihkan 2004-2005", gånnå le låhkåm-
+ja tjállemgassjelisvuoda guovdátjin, ja guovtegielakvuohta julev- ja oarjjelsáme dáfojn
+ja Oarjje-Tråmsån ja nuorttalij Nordlándan
+� barggam sáme oahppamplakáhta bargujn sáme skåvlåj ja sáme oahppobájkijn
+� barggam åhpadusstipendajt åttjudit allaskåvllå- ja universitehta dássáj
+� barggam sáme giellaguovdátjij ásadimij
+� álgadam bargov ásadit aktisasjbarggoværmádagáv giellaguovdátjij ja Sámedikke gaskan
+� álggam sáme duollalåhkåmprográmmav elektråvnålasj tækstagiehtadallam bargujn
+� vájkodam nav vaj "Sáme dutkamprográmma" joarkeduvvá ja nanniduvvá
+� læhkám siegen alep åhpadusáv sáme nuoraj hárráj nannimin
+� barggam Sáme báhkobánkav ådåstuhttemin
+� álgadam sámegiela háldadusguovlo vijdedimev
+Mánájgárde / Máná ja nuora
+� tjuovvum dåjmalattjat gájkka sáme mánájgárdijt åbbå rijkan guossidimij.
+Sáme giella- ja
+kulturbarggo le læhkám guovdátjin
+� barggam dåjmalattjat nav vaj sáme mánáj rievtesvuoda nanniduvvi ådå
+mánájgárddelágan, ierit ietján vaj ájnegis sáme mánán galggá rievtesvuohta
+mánájgárddefálaldagájda ma li hiebaduvvam sijá sáme duogátjij
+� oadtjum ienep ruhtadimev sáme mánájgárdijda
+Sáme gilpustallam
+� læhkám siegen åvddåprosjevtan guoradallamin gilpustallamsajijt sjuohpanasstemijda ja
+hierggevuodjemijda Finnmárkon
+� Tjadádam aktisasjbargov SVL-N ja SVLa rijkajgasskasasj juohkusav åttjudittjat
+åbbålasj gåvåv sáme gilpustallam dåjmajs
+� Barggat dåjmalattjat nav vaj sáme gilpustallam spellamruhtajuollodimijt oadtju
+Birás ja kultursuodjalibme / Ulljo ja gássa / Biologalasj moattevuohta
+� barggam aktidimbargujn sáme dávvervuorkáj hárráj oadtjot stuorábun ja unnedit
+fágalasjåsijt nav vaj máhtudahka allán
+� tjuovvum dåjmalattjat ásadimássjijt gånnå ráfájduhtedum sáme kulturmujto le
+biejstedum jali sjallidum
+� vuododam sáme dávvervuorkkáforumav mij la fágalasj orgádna Sámedikke
+dávvervuorkká dåjman
+� barggam dåjmalattjat oadtjot Lullesámij dávvervuorkáv ja åttjudam stáhtas ruhtadimev
+� gájbbedam vájkodimanályjsav petroleumsdåjmaj gáktuj mij gullu birásgáhttimij,
+vájkodusájda ællosujttuj ja guollimij ja iemeálmmukdimensjåvnnåj Bárentzguovlon
+� ájrastam/le ájrrasin guládallamforumin ulljo ja gássa dåjmaj gáktuj Tråmså ja
+Finnmárko fylkasuohkanij gaskan, vaj sáme dimensjåvnnå gåtseduvvá
+Guollima
+� barggam dan guovlluj vaj merra- ja vuodnaguollima várjjaluvvuji, gånnå lagosvuohta ja
+dárbulasj prinsihpa li vuodon
+� barggam vaj guollimrievtesvuoda ulmutjijda sáme merragátte- ja vuodnaguovlojn
+ruopptot båhti
+� barggam vaj nuorajguollimårnik joarkká ja álgadit álggemguollimåsijt merra- ja
+vuodnaguollimijda
+� buktám merragáttenissunij dilev guovdátjij, mij galggá vieleduvvat åhtsåmij gáktuj
+ássjijn ma gulluji guollimdåjmajda
+� oadtjum tjadá Regulerimrádáj guollimoasse årnigav mij guosská miedemáhkká
+guollimij gålmå nuorttasamos fylkajn
+� barggam oadtjot guollebiebbmamkonsesjåvnå juogeduvvi váni mávsek
+� barggam sierra diedádusájn guollima birra, gånnå strategija, ulmmejåksåma ja vieledusá
+åvddånbåhti
+Ællosujtto
+� vuosteldam dav vaj boahttsulågo hiebadibme bággimijn tjadáduvvá ja dangas tjielggim
+vaj stivrrimorgána vierttiji álu guládallat ja aktisattjat barggat ássjijn æládusájn
+� barggam guovdásj oajválattjaj gáktuj vaj dábegis ællosujtto dåhkkiduvvá,
+njuovvamássje lij sierra guovdátjin.
+Oadtjum loabev ájn dábegisláhkáj boahttsujt nisskit
+nisskimnijbijn gå miehtsen njuovvi
+� oadtjum Sámediggáj dåjmalasj sajev ællosujttosjiehtadallamij, nav vaj gájbbádusá
+biejaduvvi åvddåla sjiehtadallamij
+� barggam nav vaj Ednambarggo- ja biebbmodepartemænnta le jåhtuj biedjam
+vuobbdemdåjmav lasedittjat boahttsubierggo jådedimev
+Ednambarggo / Urudisháldadibme
+� barggam nav vaj Sámedikke sadje ednambarggosjiehtadallamijn le nannidum, ja
+buktám vuojnojt njuolgga Enambarggo- ja biebbmodepartemænntaj
+� oassálasstám/oassálasstá guovloj åvddånahttemprográmmajn Tråmså ja Finnmárko
+fylkajn, mij buktá formálalasj aktijvuodav fylkaålmmåj ednambarggoåssudagáj
+� álgadam oadtjot stuoráp prosjevtav Finnmárkon nannim diehti barggosajijt
+ednambarggoæládusán
+� dåjmalattjat barggam ŠTO-sjiehtadusájn vaj sáme ednambarggo nanniduvvá
+� læhkám siegen ruhta juollodimijn Smávva-mierij biebbmoproduksjåvnå prosjæktaj
+� dåjmalattjat barggam stáhta urudisháldadimpolitihka gáktuj ja tsuojgodam stáhta
+vælggogisvuodajt sáme æládusáj gáktuj
+Miehttseæládusá / Duodje
+� oadtjum dåjmatjit åvddånahttemprográmmav duodjáj, gånnå le ulmme nannit duojev
+fáhkan, kultuvrran ja æládussan
+� álggám bargguj mij galggá guoradallat æládussjiehtadusáv duodjárijda
+� barggam nav vaj álggemdoarjja- gitta gålmåjáhkáj- nissunijda gudi álggi miehttse- jali
+duodjeæládusáj
+� tjadádam miehttseæládusfáhkaseminárav
+� åttjudam nav vaj nissuna oadtju ienep oasstemdoarjjagav dábálasj æládusdåjmajn
+� álgadam, ja vuollájtjállám aktisasjbarggosjiehtadusáv sáme dájddárorgánisásjåvnåj nav
+vaj suoddjit moattelágásjvuodav sáme kulturiellemin ja dahkat økonomalasj
+åvddådiedojt dájddárijda
+� tjuovvum bargojt dájddárorgánisásjåvnåjn sijáj jahketjåhkanimijn
+� álgadam bargov dájddapolitihkalasj diedádusájn
+� barggam dan åvddåj vaj Sáme Árkijvva sjaddá oassen ådå diedalasjvieson
+Guovdagæjnon
+� ásadam girjálasjvuoda stipendav sáme nuorajda
+� barggam vaj ruhtajuolludime lassáni juohkka kulturåsijn
+� oadtjum doajmmaj doarjjaårnigijt sáme musihkkafestiválajda
+Varresvuohta- ja sosiálalasj vieledusá / Mánnásuoddjim
+� barggam nav vaj prosjæktaårniga varresvuohta- ja sosiálalasjprosjevtajda Sámedikken
+sjaddi stuovvása
+� barggam ásadit aktisasjbarggoorgánav Sámedikke ja guovloj varresvuodaásadusájn
+� barggam dåjmalattjat nannit psykriáhtalasj buoredimfálaldagájt sáme mánájda
+� barggam vaj Seidajok buoredimásadus bissu
+� barggam nav vaj psykalasj varresvuohtasuoddjim ja gárranimsuoddjim sámijda buorrán
+Barggam avtaárvulasjvuodav sámijda gudi li skihppijviesojn
+� barggam nav vaj rehabiliterim-/habiliterimdievnastussa sámijda nanniduvvá
+� gåhttjum stáhtav doarjjot bargov aktijdit ja avtasadjáj ásadit máhtudakguovdátjijt
+Gasska-Finnmárkon
+� barggam nav vaj vuostasjvarresvuohtadievnastus sáme suohkanijn nanniduvvá
+� doarjjum ásadit mánnásuoddjima guovllokåntåvråv Áltáj
+� nannim sáme mánáj rievtesvuodajt adnet ietjasa kultuvrav, gielav ja åskov gå guládalli
+mánnásuoddjimijn.
+Dát la dálla Vuonarijka lágan, ja mánnásuoddjimdievnastus sáme
+bájkijn viertti berustit sáme giella- ja kultuvrramáhtudagáv ietjas dievnastusán
+� ásadam stuoves aktisasjbarggotjåhkanimijt varresvuohtaministerijn ja mánná- ja
+fámilljaministerijn sáme ássjijn
+Avtadássásasjvuohta / Nissunkámpánja / Válga
+� tjadádam måvttåvattemseminárav "Nissunfábmo Sámedikken"
+� ásadam doarjjaårnigijt politihkalasj belludagájda gudi aktisasjbarggi oadtjot nissunijt
+válggalistajda åvdemussaj
+� barggam diededimbrosjyra ålgusvaddemijn sámediggeválga jienastimlågo sisitjállema
+� oajvvadam duoddemándáhtajt dan sjærvváj mij boahtá Sámediggáj unneplåhkuj
+� vieledam dåjmajt ma åvdedi avtadássásasjvuodav ællosujton, ednambargon, guollimijn
+ja tjoahkkeæládusájn
+� ásadam dutkamprosjevtav Sámedikke birra avtadássásasj sadjen
+Guovllo ja nuorttarijkalasj aktisasjbarggo
+� álgadam, ja vuollájtjállám aktisasjbarggosjiehtadusáv Tråmså- ja Finnmárko
+fylkasuohkanij gånnå le ulmmen nannit sáme dåjmajt fylkajn
+� vuollájtjállám aktisasjbarggosjiehtadusáv Oarjje-Trøndelága, Nuortta-Trøndelága,
+Nordlánda ja Hedmárko fylkasuohkanij oarjjelsáme guosskavasj ássjijn
+� barggam dåjmalattjat guovllo åvdedimprográmmajn (RUP) Tråmså- ja Finnmárko fylkaj
+gáktuj, mij sisadná æládusåvddånahttemav sámeguovlojn
+� ájrastam Guovllodimjuohkusin guovlojt nannim diehti.
+Guovdátjin le læhkám
+gålmåbiel-sjiehtadusá Ráddidusá, Sámedikke ja guovloj oajválattjaj gaskan nannit sáme
+kultuvrav, gielav ja æládusájt
+� barggam dåjmalattjat nav vaj doajmmaguovllo Nuortta-Tråmså ja Finnmárko gáktuj
+galggá bissot.
+Ulmmen le ásadit iemeálmmukguovlov
+Rijkajgasskasj bargoj ájrastibme
+� ájrastam AN bargov iemeálmmuktjálajn Vuonarijka ájrastime baktu barggojuohkusa 10.
+sesjåvnån Genévan, Sveitsan.
+Ulmmen le biedjat rijkajgasskasasj mierijt iemeálmmuga
+rievtesvuodajda
+� álgadam iemeálmmukkåntåvråv Murmánskan
+� ájrastam/ájrastimen Ráddidusá Europealasj Forumav, gåtsedittjat
+iemeálmmukdimensjåvnåv
+� rápportav tjállám ILOaj konvensjåvnåv nr 169 gåtsedim hárráj
+VÁLGGAPROGRÁMMA 2005-2007
+I. SÁMEDIGGE
+Sámedigge galggá rádevadden, dahkat mærrádusájt ja tsuojggodit sámij åvdås Vuonan ja
+sæmmibåttå aj dievnastusáj barggat ja badjelválldám dåjmajt ja ruhtadimijt sámij gáktuj gudi
+årru åbbå rijkan.
+Sámedigge galggá aj siegen liehket ietjá oajválattjaj bájkijn gånnå sáme årru.
+Danen viertti Sámedikken liehket nanos guovdásj dåjmajt ja sæmmibuohta liehket sajenis
+bájkijn gånnå sáme ajtu viessu ja årru.
+NSRa mielas le desentraliseridum vuogádus
+Sámediggáj buorren, gå Sámedigge le lahkusin bájkalasjsebrudagájn ja aj ådåájggásasj
+guládallamnævoj baktu le jåvsådimmieren ja nav ulmutja dárbojt guovteláhkáj dævddá.
+NSRa mielas galggá Sámedigge liehket guládallamråvven ja rijdoj tjoavdde ietjama
+sebrudagán ja aj ietjá álmmugij gáktuj.
+Sámediggáj viertti boahtet ienep fábmo ja luojvop
+sadje Ráddidusá ja depártementaj gáktuj.
+Aktisasjbarggo galggá formálalasj guládallamij ja
+sjiehtadallamij baktu liehket.
+Sámedigge galggá nannit ietjas bargov nuorttarijkaj, guovllo ja rijkajgasskasasj orgánaj baktu-
+dagu AN.
+Sámedikken galggá adjáj liehket njuolgga guovtevælggogis aktisasjbarggo ietjá
+iemeálmmugij ja sijá åvdåsvásstediddjij.
+Sámedikke ja Sáme párlámentaralasj ráde baktu
+galggap mij sierra gåjt de åvdedit solidáritehtalasj aktisasjbargov ietjá iemeálmmugij væráldin
+gej iellem le niejddema vuolen.
+NSRa ájggu barggat nav vaj:
+� Sámedigge oadtju ruhtajuollodimijt ma máhttelisvuodajt bukti tjoavdátjit dahkamusájt
+Vuodolága ja Sámelága gáktuj ja daj dárboj milta ma agev sámesebrudagán le
+� Sámedigge oadtju formálalasj sjiehtadallamrievtesvuodav guovdásj stáhta oajválattjaj
+� ILO-konvensjåvnnå nr 169 Vuona lágajda hiebaduvvá
+� Sámegiellalága guovllo vijdeduvvá
+� Sáme åvddånahttemfoanndaj ruhtadim juollodime lassáni
+� Sáme párlámentáralasj rádáj ruhta juollodime lassáni ma máhttelisvuodajt bukti nannitjit
+aktisasjbargov gájkka sámij álmmugij hárráj ja aj ásadittjat sierra háldadusáv
+RIEVTESVUODA
+Vuonarijka Alemusriektá le Svartskog (Cáhppismeahci) Gáivuonan/Kåfjordan duodastam
+sámijn le rievtesvuohta ietjama duobddágijda.
+Dát le histåvrålasj dáhpádus dan vuojnnuj majt
+NSRa le tjuovvum gitta 1948 jage rájes.
+NSRa ájggu ájn joarkket oajbbomijn sáme
+rievtesvuodajt ednamijda ja tjátjijda.
+Vuonarijkka le stáhtta mij le vuododum guovte álmmuga
+ednamij - sámij ja láttij - ja dát ajtu galggá åvddånboahtet lágajn ja háldadusájn.
+� åvddånbuktet sáme æjggorievtesvuodajt ILO-konvensåvnå mærrádusáj gáktuj
+� Sámeriektájuogos guoradallá ja buktá oajvvadusájt nannit sáme rievtesvuodajt
+Finnmárko ålggolin
+�� sámerievtesvuoda merraluohkkojda, dán gaskan guollimijda, dåhkkiduvvi
+� revtesvuoda vuodoæládusájda nanniduvvá, gånnå le sáme rievtesvuoda vuodon
+� sámij rievtesvuohtadádjadusá ja dábe vuonarijka lágajn ja háldadusájn gåtseduvvi
+Giellaoahppam
+Sámij rievtesvuohta åhpatjit ja åvdedittjat le ájnas prinsihppan NSRaj.
+Edna sábme le
+badjánam sámegiela dagá, ja iehtjáda li badjánam sámegiela låhkåm- ja tjállemhárjjánime
+dagá.
+NSRa ájggu ienebujda láhtjet máhttelisvuodajt sámegielav anátjit, njálmálattjat ja
+tjálalattjat.
+� sáme giellaguovdátja oadtju máhttelisvuodajt álgget ienep gielladåjmajt bájkijn gånnå
+giella le gáhtomin
+� sámegielaga gudi ælla oadtjum låhkåm- ja tjállemoahppamav dáv oadtju
+� ulmutja gudi e máhte sámegielav ja gudi sihti dáv oahppat oadtju virggeloahpeårnigav
+� oahppe galggi oadtjot giellaoahppamav nuortta-, julev- ja oarjjelsámegiellaj, dan gáktuj
+man giellaj gulluji
+Gielalasj infrastruktuvrra
+Sámegiela adnem le guládallamnævvo ja tjanástak sáme bájkálasjsebrudagájn.
+Sámegielav
+åvddånbuktet, ja sámegiela anov lasedit moatten dásen le ájnas.
+Duodden le ájnas dahkat
+sámegiela anov dåjmalattjan diededim- ja guládallamteknologija (DGTa) baktu, nav vaj
+nuorap
+buolvva
+badján
+sámegielajn
+dåjmalasj
+giellan
+juohkka
+máhttelisvuodajn
+sebrudakiellemin.
+� sáme giellaguovdátja åvddåni ja ienebu ásaduvvi
+� sámegiella avtadássásattjan biejeduvvá dárogielajn galbajn ja kártajn sámebájkijn
+� juohkka almulasj viesojn sámegiella boahtá galbajda sámegiellalága háldadimguovlon
+� sámegiella åvddånahttá duollalåhkåmprográmmajn ja ietjá viehkkenævojn DTGan, nav
+vaj sámegiella aneduvvá njálmalattjat ja tjálalattjat
+� ietjá guládallamvuoge, d.d.
+mobiltelefåvnå adnema baktu sámegiella doajmmá
+Sámegiella diedalasj giellan
+Boahtteájgge gájbbet sámegielak åvddånahttemav akademijan.
+NSRa ájggu nannit juohkka
+dásev sámegielak åhpadusán ja dutkamijn, ja dahkat stuoráp diedelasj sajev sámegiellaj.
+NSR ájggu barggat nav vaj:
+� dutke ávttjiduvvi sámegielav adnet dutkamgiellan
+� sáme tærmmabargov åvddånittjat ja várjjalittjat vieleduvvá
+� sáme giellasuorge ja bágo ma e gåbtjåduvá dálasj tjállemvuogijn normeriduvvi
+Arkijva, girjjevuorká ja dávvervuorká
+Arkijva, girjjevuorká ja dávvervuorká háldadi aktisasj mujtojt gå bisodi, várjjali ja
+åvddånbukti diedojt ja dáhtájt sáme vidjurij birra åvddålijguovlluj guoradallamij ja dutkamij.
+Moatten láhkáj máhtti dá vaddet buorre ja duohta tsuojggidusájt buorre sáme iesjdåbdo
+åvddånahttemij.
+Arkijva, girjjevuorká ja dávvervuorká sjaddi dán baktu ájnas saje sáme
+kultuvrraj ja iesjdåbdduj.
+� Sáme arkijvva åvddånahteduvvá diedalasj dokumenterimguovdátjin
+� sáme guovdátja oadtju máhttelisvuodav bisodittjat ja várjjalittjat priváhta arkijvajt
+� sáme girjjevuorkkábarggo nuorttarijkaj dásen aktit
+� sáme girjjebussaårnik nanniduvvá ruhtadimij ja vijdeduvvá
+� Sámedikke dávvervuorkkápládna tjuovoduvvá ja vaj sáme dávvervuorkájn sjaddá ájnas
+sadje kultuvrrasuodjalime bargon
+� sáme kulturboanndudagá galggi Sámeednamij ruopptot doalvoduvvat
+� sáme dávvervuorká åvddånahteduvvi máhtudakguovdátjin kulturmujttosuodjalibmáj ja
+-åvddånbuktemijda
+Sáme sebrudahka dárbaj orginálak girjálasjvuodav sámegiellaj juohkka buolvaj hárráj.
+gåjt dal le badjánime buolvvaj dárbbo sáme girjálasjvuohtaj, ja dát buktá ådå hásstalusájt mijá
+tjállijda.
+Sáme girjálasjvuohta viertti ådåstuhteduvvat duostotjit udnásj sáme låhkkij
+gájbbádusájt.
+Gå le nav smávva låhkkejuohkusa de ålgusvatteduvvi dåssju soames
+girjálasjvuohta.
+Dajnas le ájn dárbbo lasse doarjjaj oajválattjajs sáme girjálasjvuoda
+ålgusvattátjit ja vuobddemjuohkemij.
+� sámegirjálasjvuoda ådåstuhttem ávttjiduvvá ja dan åhtsåluvvam lassán
+� sáme tjálle oadtju máhttelisvuodav ållesájggáj barggat
+� sáme girjálasjvuoda oasstemårnik bisoduvvá ja vijddán
+� sáme girjálasjvuohta mij ålgusvatteduvvá almulasj dårjajn bisoduvvá ja sjaddá
+jåksåmmærráj gájkajda
+� sáme girjálasjvuodav dahkat jåksåmmærráj juohkka girjjevuorkájn
+� sáme girjálasjvuoda ålgusvaddem mánájda ja nuorajda lassán
+Sáme musihkka ja juojgos
+Sáme musihkka ja juojgos le guovdásj sáme kultuvra åvddånbuktema.
+Musihkka rahpa rájájt
+ja buktá aktisasjvuodav kultuvraj ja ulmusjtjerdaj gasskaj.
+Musihkkaj ja juojggusij le ájnas
+vaddet sajev ja máhttelisvuodav åvddånahttet ja sámijt ájrastit álmmugin.
+� ådåájggásasj ja dábegis sáme musihkkaj ja juojggusijda ájn åvddånibme lájeduvvá
+� buorráni doarjjaårdniga sáme musihka ja ådå musihkalasj åvddånbuktema
+ålgusvaddemijda
+� sáme musihkkárijda vatteduvvá stuoráp máhttelisvuodav sámijt ájrastit násjonálalattjat
+ja rijkajgasskasattjat
+Filmma ja TVa
+Filmma le dájddatjærdda mij jåkså moaddásijda.G�� sáme filma galggi dagáduvvat, de le ájnas
+jut sáme li daj duogen.
+Filmmadájdda le agev åvddånimen, ja ájnas le vaddet sámijda
+máhttelisvuodav åvddånbuktemijda filmaj baktu ja filmmamedia åvddånimev tjuovvot.
+TVa
+le buorre media mij máhttá aneduvvat ulmij milta sámegielav nanostuhttemij ådåsij ja sáme
+filmmavuosedimij baktu.
+� ulmutja ávttjiduvvi bargatjit sáme filmaj ja TV dahkamij
+� sáme filmajda vatteduvvá buorep máhttelisvuoda jåksåt ja vuoseduvvat sáme festiválajn
+� sáme filma ja TV-prográmma digitaliseriduvvi vaj girjjevuorká ja sáme guovdátja dájt
+jåksi
+� filma, sierra gåjt de mánájda ja nuorajda sámegiellaj njálmálattjat jårggåluvvi
+(dubbiduvvi)
+Teahter ja lávddedájdda
+Sáme lávddedájdda le dájddatjerdajs ma li åvddånam ienemusát dájt maŋemus låge jage.
+Friddja teahterjuohkusa ja oarjjelsáme teahter le nannim moattelágásjvuodav sáme
+teateriellemin, sæmmibåtte le Beaivváš Sámi Teáhter ienedam vuosádallammanojt ja
+moattelágásjvuodav vuosádallamijnis nav vaj ienebu sáme teahterav berustahttjáji.
+Dárbbo le
+åvddånahttet ja dárkástallat juohkka oasev sáme lávddedájdas, lasse åhpadusá ja buorep
+vuosádallamdahkama máhttelisvuodaj baktu.
+� åhpadusfálaldagá sáme teahterbarggijda buoreduvvi
+� Beaivváš Sámi Teáhter nanniduvvá mannovuosádallamteahterin nasjonálalasj
+åvdåsvásstádusájn
+� Guovdagæjnnuj teahterviesso ásadimájggomus tjadáduvvá
+� Oarjjelsáme teahter nanniduvvá
+� friddja teahterjuohkusa oadtju dårjav sámevuosádallamdahkamijda ja
+vuosádallammanojda
+� friddja revyjuohkusa oadtju máhttelisvuodajt åvddånahttet sáme revybargojt
+Tjalmadimdájdda
+Sáme dájdda galggá ienebut boahtet vuojnnusij sáme sebrudagáj árggabiejven.
+dagáduvvat tjalmadimdájda sáddimværmádagáj ásadime baktu lånudallama hárráj.
+le dárbbo vaddet tjalmadimdájddaj vuodov joarkket fágalasj åvddånimev.
+dájddaåhpadus le stuorra lávkke duolla bálggáj.
+� nasjåvnålasj sáme gallerija ásaduvvá Sámi Vuorká-Dávvirij
+� luojggamårniga sáme dájddaj ásaduvvi vuosádusájda sáme guvdátjijn ja álmulasj
+viesojda
+� Sáme Dájddaráde nanniduvvá stuoves doajmman
+� sierra sáme dájddaåhpadus ásaduvvá
+Festivála
+Sáme festivála li vuogas saje sáme dájddaj ja kultuvrraj, ja li ájnas vájkodimnævo
+åvddånahttemin sáme iesjdåbdov ja sáme gatjálvisáj dádjadussaj.
+Duodden vaddi festivála
+sáme dájddárijda ja artistajda máhttelisvuodav åvddånbuktet ja åvddånahttet ietjasa dájdav.
+� festivála ma dálla vuododoarjjagav oadtju Sámedikkes nanniduvvi
+� unnep festiválajt ja kulturdáhpádusájt åvddånahttet
+� sáme dájddára ávttjiduvvi ma¹en liehket ietjá festiválaj Nuortta-Kálohtan ja
+rijkajgasskasasj iemeálmmukfestiválajn
+Gilpustallama
+Nanos sáme gilpustallama le ájnas iesjdåbddonævvo nuorajda, ja dát nanni aktisasjvuodav
+aktisasj árvvovuodoj ja árvvovuojnojda.
+Gilpustallamdáhpádusá le ájnnasa sámijda åbbå
+Sámes gå máhtti æjvvalit gilpustallamdåjmajn ja gilpustit.
+NSRa sihtá liehket hásstaliddjen
+vattátjit sáme gilpustallam- ja nuorajorganisásjåvnåjda máhttelisvuodajt barggat aktisasj sáme
+gilpustallamij
+gilpustallamfágalasj
+gatjálvisáj.
+sierralágasj
+gilpustallamsuorgge, mij adjáj bisot nanos histåvrålasj árbbedábijt iemeálmmugij lunna åbbå
+arktalasj guovlojn.
+� aktisasj sáme giesse- ja dálvvegilpustallamijt doarjjot, hierggevuodjemijt adjáj
+� sáme aktugasj gilpustiddje ja rijkkagáttse ájrastibme rijkajgasskasasj
+gilpustallamdáhpádusájn lassáni duola dagu Arctic Winter Gamesan (Arktalasj Dálvve
+Gilpustallamijn)
+� sáme gilpustallambargguj ásaduvvá stuoves ruhtadoarjja, ja vaj sáme
+gilpustallamprosjevtajda spellamrudájs ruhtaduvvi
+� sáme nasjåvnålasjásadusá nuorttarijkalasj sabekgilppusijda ja hierggevuodjemijda
+ásaduvvi
+� sjaddap hásodiddjen gilpustallamviesojt sáme årrombájkijda tsieggit
+V. ÅRROM JA INFRASTRUKTUVRRA
+NSRaj la ájnas gåtsedit aktugasj sáme iellemvidjurav ja åvddånahttemmáhttelisvuodav, vájku
+le årromin stádan jali smávva bájken.
+Ájnas le ásadit buorre kultuvrra- ja álkkádusfálaldagájt
+sáme álmmugij sæmmi båttå gå buoredit fálaldagájt ietjá årrojda, ja nav vaj sebrudahka viertti
+biedjat ienep fámov teknologalasj-, manedam ja guládallam gulluvasj -, ja kultuvralasj
+infrastuktuvrraj.
+NSRa ájggu Sámedikke baktu liehket hasodiddjen suohkanij, fylkasuohkanij
+ja stáhta gáktuj bisodittjat ja nannit årromav sáme bájkijn.
+� Sámedikke kulturviessopládna tjadáduvvá dajna gå ådå kultuvvra- ja dojmmavieso
+ásaduvvi ja ieme dákkárháj doajmma nanniduvvá
+� aktisasjmanedimfálaldagá bussaj ja færjoj lassáni sáme årrombájkijn
+� girddemannama álbbu, ja nav vaj girdderuvto ásaduvvi rájáj rastá Nuortta-Kálohtan
+� mobijlla guládimfálaldagá ja gåbdåbáddesuohppom sáme årrombájkijn buorrán
+� ásaduvátji ienep almulasj barggosaje sáme bájkijda
+� suohkanij máhtudahka merradajvvaplánimijn ja assjegiehtadallamijn nanniduvvá
+ÆLÁDUSÁ
+NSRa tjuottjot moattelágásj æládusdåjmaj åvddånimev ja barggosadje lasedimev sáme ævtoj
+milta sáme årrombájkijn.
+Sámeednama gålådis- ja gållå luonndoluohkko li sámekultuvra
+materiálalasj vuodo.
+Gållå luonndoluohkko vierttiji gålåduvvat dan láhkáj vaj e vuodov válde
+boahtte buolvaj iellemis ja gållådibme viertti sáme sebrudahkaj ávkken boahtet.
+NSRa ájggu joarkket bargojnis åvddånahttet luonnduj gulluvasj æládusájt ma nanniji sáme
+kultuvrav ja bisodi årromav smávsajijn, valla sæmmi båttå de ij luonndo galga gierddat.
+NSRa
+sihtá nannit ja åvddånahttet vuodoæládusájt; ednambargov, ællosujtov, guollimav,
+miehttseæládusáv ja duojev, ja dájt adjáj tjoahkkeæládussan.
+Miehttseduobddága galggi
+vuodoæládusájda bisoduvvat sáme árbbedábij gáktuj.
+NSRa doarjju ulmev jåksåt økologalasj,
+kultuvralasj ja økonomalasj stajguk ællosujtov ja vaj ællosujto ålgoldisævto ja
+iesjmierredibme nanniduvvá.
+Árvvodagádus merragátten galggá nanniduvvat aktisasjluohkoj tjavgáp stivrrima baktu,
+bájkálasj háldadibme ja doarjja produktaåvddånahttemij ja jådedimjåksåm bargguj.
+ájggu barggat vuodoæládusá rievtesvuodajt nannit, ja vaj sáme rievtesvuohtadádjadusá ja
+dábe bissu ja tjáleduvvi lágajda ja háldadusájn båhti adnuj.
+NSRa ájggu barggat nav vaj
+duodjevuobddem ietjama sebrudagán lassán.
+Ådå æládusáj åvddånahttem galggá mahtudagá, kultuvra ja guládallam-infrastruktuvra vuodo
+Almulasj ålgoldisævto ja konkrehta dåjma galggi aktan æládusáj arvvadahttemijn
+nannit iellemvuodov sáme bájkijn barggosajij ja árvvodagádusáj lassánime baktu dábálasj ja
+ådå æládusájn.
+NSRa doarjju ruopptot biedjamav barggovaddegålo årnigav viddnudagáj
+hárráj vuorjjás årrombájkijn Sámen.
+� sáme dábe ja rievtesvuoda galggi dokumenteriduvvam ja dåhkkiduvvat lágajn ja
+háldadimen ja bisoduvvat boahtteájggáj merra- ja vuodnaguollimijn, luossaguollimijn ja
+sisednamguollimijn, ja dáj tjoahkkeæládussan adjáj
+� sáme guollimdajvva ásaduvvá gånnå luohkkoj háldadibme ja guollimåsij juohkem
+dáhpáduvvá guovlo ja bájkálasj dásen láhka- ja dárbbagaprinsihpa gáktuj
+� nuorra ådåálggijt åttjudit æládussaj oahppoårnigij baktu ja nuorajda sierra álggem
+guollimåsij baktu
+� guollimåsij juohkem nuppástuvvá áhpeguollimis merragátte guollimijda
+� guollesuvddemvælggogisvuohta industriaj gátten tjuovoduvvá ja tjavggiduvvá
+� gå guollebiebbmamrustiga ásaduvvi, de galggá dæddo biejaduvvat bájkálasj
+åmastibmáj, birásgáhttemij ja vuodnaguollárij dábálasj rievtesvuodajda
+� árvvodagádus æládusán viertti lassánit ja vaj kultuvralasj ja sebrudak biele æládusán
+bisoduvvi ja åvddånahteduvvi
+� ednambarggo smáv sajijn bisoduvvá ja nanniduvvá, aktugis ja adjáj tjoahkkáj ietjá
+æládusájn
+� Sámedikke mierredum ednambarggopládna sáme bájkijn gåtseduvvá
+� Stáhtta ásat ednambarggopolitihkalasj dajvav sáme årrombájkij hárráj
+� árvvodagádus æládusán viertti lassánit, ja dábálasj, kultuvralasj ja ietjá
+sebrudakgulluvasj biele ællosujtos bisoduvvi ja åvddånahteduvvi dåjmalattjat
+� buorre buolvaj gasskasasj álggeårnigij baktu æládussa bisoduvvá
+� ådå ællosujttoláhka mierreduvvá gånnå le sáme rievtesvuohtadádjadus vuodon
+� mærrádusá ællosujttolágan ja pládna- ja ásadimlágan hiebaduvvi nannim diehti
+ællosujto vájkodimev gájkka sebrudakplánimijn
+� duobddáksuodjalibme æládusá hárráj nanniduvvá
+� diedojt ja dádjadusáv æládusá birra ulmutjij lunna lassán
+� Sámedikke sadje bisodit æládusá boahtte ájgev nanniduvvá æláduspolitihkalasj ja
+háldadus gatjálvisájn
+Urudisháldadibme
+Udnásj urudisháldadibme le lassánimev buktám urudisásj sáme bájkijda.
+Stuorra oasev dát
+økonomalasj noades le æládus iesj hæhttum guoddet urudisáj gajkkomij ja ietjájduhttemgåloj
+� dárbulasj dåjma ma unnedi urudisáj gajkkomav álgeduvvi
+� urudisáj låhko hiebaduvvá ja vaj ásaduvvá máksemårniga ma duodaj ålgusgålojt gåbttji
+ja mij hiebaduvvá iesj gudin æládussaj
+NSRa ájgu barggat nav vaj:
+� duodjevuobddemdille látjeduvvá nav vaj stuoráp márnánijt jåkså
+� oahppam- ja åhpadusfálaldagá vuodo-, joarkka- ja allaskåvlåj dásen nanniduvvi
+� oahppam bisoduvvá fáhka-, svenna- ja mejssterduodastusårniga baktu
+� sierra æládussjiehtadusáv duodje- ja ietjá æládusájda sjaddi
+Tjoahkkeæládusá ja oasesgárvedibme
+� dábálasj æládusdábe dåhkkiduvvi aktan sierra æládussuorggen, ja vaj åvddånahteduvvi
+ja nanniduvvi
+� sierra dåjma ma nanniji økologalasj miehttseæládusáv ruhtaduvvi dagu oassen
+tjoahkkeæládusán
+� ásaduvvá oahppamfálaldagá tjoahkkeæládusájda
+� åvddånahteduvvi ådå økologalasj guoddelis tjoahkkeæládusá
+� máhttelisvuoda nanniduvvi gárvedit bájkálasj oasesgálvojt
+� ienep aktisasjbarggo gálvvooasestiddje, produsentaj, gálvvosuvddij ja
+vuobddemjådediddjij gaskan galggá buktet buorre sáme oasesgálvojt åbbålágásj
+profijlajn
+Mannoæládus
+� mannoæládus sáme årrombájkijn åvddånahttá ietjas ævtoj ja dárboj milta
+� vuobbdemjådedibme sáme vásádusájs, dåjmajs ja mannulagájs nanniduvvi Vuonan ja
+rijkajgasskasattjat
+� sáme kultuvrraåvddåjboahtema roaddiduvvi gå aneduvvi mannoæládusán, ja dan láhkáj
+vaj ávkken båhti sámijda allasisá
+� idjadim- ja guossodimfálaldagá ásadime sáme profijlajn arvusmahteduvvi sámebájkijn
+LUONNDOBIRÁS
+Mijá iemeálmmukvielja ja -oappá ietjá væráltgietjijn viessu birásævtoj vuolen ma li ietjasa
+hæjosvuohtaj tjanádum.
+Mij sáme vas viessop birásævtoj vuolen ma li mijá valjesvuohtaj
+tjanádum.
+Lagosvuohta ja dåjmalasj luonndo ja birás gållåm le ájnas sáme iesjdåbdduj, æládusájda,
+iellemvuohkáj ja kultuvrraj.
+Sæmmibåttå ælla sáme aktu adnemin luondov mijá bájkijn ja
+vuojnnet
+dakkár
+dåmådiddje
+mij
+ij
+agev
+vieleda
+luonndosuodjalimplándnabargujnis.
+Luonndobirás
+Sámeednamin
+vájkoduvvá
+aj
+luonndodáhpádusájs ja ulmutjij dåjmajs rádnárájájn ja mælggadappon.
+Mijá hásstalus le guhtik guojmenimme miellodahttet ietjama luonndoadnem máhttá aj liehket
+ájtton luonnduj mij le mijá kultuvra vuodo.
+Sáme rievtesvuodaj oajbbom luonndoluohkkojda
+ep galga vuojttet nav vaj luonndo iesj vuojtádallá.
+Gájkka luonndoadnem gájbbet
+vælggogisvuodav dav suoddjit.
+Sáme luonndoadnemduobddágij háldadibme viertti
+hábmiduvvat ævtoj ma li økologalattjat guoddelisá, ja dakkár háldadibmáj viertti luohtádussa
+liehket ålles årrojn.
+NSRaj le diettelis økologalasj vuojnno ja gájbbádussa jut guoddelis åvddånibme galggá
+vuodon gajkka boahtteájggásasj politihkkaj mij de gullu luondo háldadibmáj.
+Sáme berustime
+galggi vieleduvvat gájklágásj láhka- ja pládnabargojn.
+Jus Sámedigge galggá berustit tjavgáp biráspolitihkav ja birásfágalasj bargov, de le ájnas
+oadtjot doajmmaj ANa Birás- ja åvddånahttemdoajmmaplánav - Agenda 21.
+Dát pládna
+vælggodahttá nasjonálalasj oajválattjajt aktisattjat bargatjit ietjasa iemeálmmugij tjoavdátjit
+biráshásstalusájt bájkálattjat ja globálalattjat.
+Iemeálmmuga e galga masset ietjasa bájkijt
+ásadimijs ma birrusav nuoskudahtti, duola dagu ulljo-, gássa-, ja minerálajråggåma ja el-
+fábmodulvvadime.
+Ájto ja nuoskodibme
+� Nuortta-Vuona merragátte nuoskodimduosstom buoreduvvá dál gå ulljosuvddem merav
+lássan
+� Atomfábmorustiga ja låssåindustria ma nuoskodahtti Guoládagán hiejteduvvi
+� ulljo- ja gássaråggåm Baretzáben ráddjiduvvá
+Luonndoadnem ja suoddjim
+� nasjonálparkka ja suodjalimduobddágij ásadibme ij galgga hieredit sáme æládus- ja
+kultuvrraiellemav
+� sáme dábálasj luonndoadnem galggá vuodon háldadimplánajn gånnå dá båhti doajmmat
+� motåvrråmanedibme miehtsijn hiebaduvvá luondo gierddamij
+� loahpe gámájt sjaddá tsieggit miehttseæládusáj hárráj sáme bájkijn
+SKÅVLLÅ JA OAHPPAM
+Mijájn sámijn le vuodulasj rievtesvuohta ja sierra åvdåsvásstádus åvddånahttet ja
+åvddånbuktet diedojt ietjama birra ja mijá vidjurij birra.
+Mij galggap aktidit dábálasj
+máhtudagáv ja diedalasj máhtudagájn åvdedittjat sáme sebrudagáv.
+Sáme sebrudahka galggá
+åvddånahttet ådå ájggásasj diehtosebrudahkan, dábij ja kultuvrra niejdeduvvama dagá.
+Sáme oahppopládna 10 jahkásasj vuodoskåvllåj - L97S - lij åledus sáme åhpadushiståvrån.
+NSRa ájggu barggat nav vaj ådå rievddadusá oahppovuogádusán le vuododuvvam sáme
+oahppe ja sáme sebrudagá dárbojda, ja vaj åbbålasj sáme oahppampolitihkka
+NSRa mielas galggá skåvlåj ja mánájgárde fysihkalasj birás dievddet pládnatjoahkke
+Gájkka sáme mánájn galggá liehket juoga sámes - vájku gånnå rijkan årru.
+Gå sámevuohta boahtá vuojnnusij árggábiejve dilen mánájgárdijn ja skåvlån, máhttá
+sámevuohta
+sjaddat
+luondulasj
+oasse
+Vuonarijka
+mánáj
+árggabiejves
+Skåvllåasstoájggeårnik le oasse oahppamfálaldagás, ja danna galggá aj sáme sisadno sáme
+Sáme máná, nuora ja ållessjattuga gejn li sierra dárbo vierttiji oadtjot hiebalgis
+oahppamfálaldagájt ja sierrapedagogihkalasj viehkev gånnå li sáme árvo.
+sierrapedagogihkalasj doarjjomvuogádus viertti nanniduvvat.
+Ådå oahppamlága ulmmen le ulmutjijda máhttelisvuoda liehket åhpadusáv oadtjot ålles
+viessomájgenis.
+Dát viertti åvddånboahtet åbbå sáme oahppamvuogádusán.
+Gájkka oahppe
+joarkkaskåvlåjn galggi oadtjot åhpadimev sáme vidjurij birra.
+Sáme oahppijn la rievtesvuohta
+åhpadibmáj sáme temájn.
+Moattes sámijs le ålgustuvvam máhttelisvuodajs formálalasj åhpadussaj nievres hiebadum
+fálaldagáj sámijda gitta mijá ájggáj.
+Ållessjattukåhpadibme le ájnas doajmma buoredittjat
+iellemav ja vaddá buorep máhttelisvuodajt barggomárnánin.
+NSRa ájggu barggat åvddenahttet sámegielak máhtudakbirrusav, sæmmi båttå gå
+sámeguosskavasj dutkam dárogiellaj ja ietjá gielajda nanniduvvá.
+Gájkka allaskåvlåjn ja
+universitehtajn sáme bájkijn galggá liehket fálaldagá kulturdádjadusájs ja sáme kulturdiehtojs.
+Virgge- ja vuodoåhpadusájn galggi dá liehket vælggogisá.
+Le ájn stuorra vádno åhpadimnævojs sámegiellaj, dábálasj oahppogirjijs ja ietjálágásj
+oahpponævojs åbbå oahppamvuogádusán, mánájgárde rájes gitta universitehta rádjáj.
+oahppijn ja åhpadiddjijn gálggá liehket akta vuodogirjje sámegiellaj juohkka fágan juohkka
+klássadásen åbbå oahppamvuogádusán.
+Oahpponævvoproduksjåvnnå ja - åvddånahttem
+galggá tjuovvot åvddånimev sáme skåvlån, duola dagu oahppoplána rievddadusá gáktuj.
+Åhpadibme diehto- ja guládallamteknologia (DGT) baktu viertti látjeduvvat.
+� sámegielak máná oadtju rievtesvuodav mánájgárddefálaldahkaj ietjasa iednegiellaj
+� sáme máná gudi e máhte sámegielav oadtju rievtesvuodav hiebalgis sámegielak
+mánájgárddefálaldahkaj
+� suohkana oajválattja ásadi ienep sáme mánájgárdijt ja vaddi lasse doajmmaruhtadimev
+� sáme mánájgárddepládna tjadáduvvá
+� ienep sáme åvddåskåvllååhapdiddje sámegielak máhtudagájn åhpaduvvi, sierraláhkáj
+sáme bajkijn sámelága háldadusguovlo ålggolin
+� oahppamlága prinsihppa, gájkka sámijda , vájku gånnå årru, galggá liehket
+rievtesvuohta sámegiela åhpadibmáj boahtá duodaj jåhtuj
+� galggá vatteduvvat åhpadibme sámegielan, histåvrån, kulturdádjadusán ja duojen
+skåvlåjn gånnå le sáme oahppe
+� rievtesvuohta åhpadibmáj ietjá fágajda sámegiellaj tjadáduvvá, nav vaj aj oahppe gejn la
+sámegiella nubbengiellan oadtju nannidum máhttelisvuodav ålles guovtegielakvuohtaj
+� joarkkaskåvlå oahppofálaldahka nanniduvvá gájkka sáme giellaguovlojn ja sáme
+oahppij rievtesvuoda joarkkaskåvllååhpadibmáj biejaduvvi
+� prográmma bargaduvvi ma gádodi dav stuorra skåvllåhiejttemav sáme nuoraj gaskan
+� sáme joarkkaskåvlå åvddånahttem máhttelisvuoda ja sáme stivrrim nanniduvvi
+� sáme oahppoplána åvddånahteduvvi sáme joarkkaskåvlå åhpadibmáj nav vaj åbbålágásj
+13 jahkásasj skåvllåvádtsem nanniduvvá
+� fáhkaoahppofálaldagá ællosujton, duojen, tjoahkkeæládusán ja luonndoadnemin
+nanniduvvá ja bisoduvvá duola dagu fáhkaåhpadiddjeåhpadusá baktu
+� stipænndaårnik oahppijda gænna le sámegiella fáhkan árvustaláduvvá boahtteájggáj
+nannima diehti
+� sámegiella vuostasj- jali nubbengiellan joarkkaskåvlån galggá vaddet sierra
+duoddetjuokkajt alepåhpa åhtsåmijn
+� katalåvgga dagáduvvá mij diedet sáme skåvllå-/åhpadusfálaldagáj ja stipendaj birra
+sáme oahppijda/studentajda
+Ållessjattukåhpadibme
+� sierra sáme ållessjattukåhpadimpládna dagáduvvá, gånnå le dárbo, åvdåsvásstádus ja
+barggojuohkem sáme ållesjattukåhpadimen guoradaládum
+� vuododuvvá værmádahka dåmadiddjijs sáme ållessjattukåhpadimen
+� ållessjattuk sámij rievtesvuohta sámegielåhpadibmáj duodastuvvá lágaj ja
+ruhtadimårnigij baktu
+� suohkana sáme viesádij dagáduvvi åvdåsvásstediddjen dævdátjit ietjasa
+vælggogisvuodav lágaj milta ållessjattukåhpadimev tjadádit
+� sáme dutkamráde ásaduvvá gájkkasáme aktisasjbargo aktijvuodan
+� lågevjahkásasj sáme dutkamprográmma ásaduvvá åttjudittjat ulmutjijt sáme dutkamij
+gånnå sámegiella dutkam vieleduvvá
+� arvvadahteduvvi rájájrastá aktisasjbarggo dutkaminstitusjåvnåj gaskan gejn li sáme
+dutkam åvdåsvásstádussan
+� Tråmså universitehtta bisot ietjas sajev ja åvdåsvásstádusáv sáme dutkamin ja alep
+åhpadusán
+� Sáme allaskåvllå oadtju almma máhttelisvuodajt åvddånahtátjit ietjas diedalasj
+allaskåvllån ja sáme universitehttan
+� Sáme diedalasjviesso Guovdagæjnnuj ásaduvvá
+� Moattekultuvralasj ja guovtegielalasjpedagogihkka vælggogisfáhkan sjaddi
+åhpadiddjeallaskåvlåjn
+� Sáme allaskåvllå, Bådådjå allaskåvllå, Nuortta-Trøndelága allaskåvllå oadtju
+máhttelisvuodav åvddånahtátjit almma aktisasjbargov åhpatjit åhpadiddjijt julev- ja
+oarjjelsáme bájkij gáktuj
+� Stipænndaårniga majt Sámedigge háldat galggi vieledit fáhkasuorgijt gånnå le dárbbo
+åvdedit sáme máhtudagáv
+� Åhpadusfálaldahka sámegielan alep dásen buoreduvvá ja vijdeduvvá, sidjij aj gejn ij la
+sámegiella vuostasjgiellan
+� moattelágásj oahpponævo sáme giellaåhpan åvddånahteduvvi ma li hiebadum sáme iesj
+gudin giellabájkijda ja sáme oahppijda gejn le sámegiella nubbengiellan
+� sáme åhpadiddjijn galggá liehket buorep máhttelisvuoda oahpponævvoåvddånahttemijn
+bargatjit ja ietjá pedagogalasj åvddånahttembargoj, duola dagu sáme skåvlåj teknihkalasj
+infrastruktuvrav nannit, ja aktisasjbargujn åhpadiddjeåhpadusinstitusjåvnåj ja
+almmudagáj gaskan
+� Sierrapedagogihkalasj oahpponævo åvddånahttem hiebaduvvam sáme oahppijda
+nanniduvvá lasse ruhtajuollodimij baktu
+� Oahpponævvopedagogihkka viertti nanniduvvat oassen sáme åhpadiddjij
+vuodoåhpadusán ja aj maŋe- ja joarkkaåhpadusfálaldagájn
+� Sámegielak oahpponævvo åvddånahttem alep åhpadussaj fágajn ma li sierraláhkáj
+ájnnasa sáme sebrudagá åvddånibmáj galggi vieleduvvat sierra ruhtadimårnigij
+� Sáme oahppogirjij sisadno galggá aj gåvvit dilijt unnep sáme giellaguovlojs
+� Sáme sisadno nasjonálalasj oahppogirjijn laseduvvá ja girje sisadno árvustaláduvvá
+VARRESVUODA JA SOSIÁLALASJ DÅJMA
+Varresvuoda ja sosiálalasj dåjma hiebaduvvi sámij ålles viessomájgenis dárbojda.
+Sámijn la rievtesvuohta dádjaduvvat, gielalattjat ja kultuvralattjat, gå li varresvuohta ja
+sosiálalasj institusjåvnåjn juohkka iellemdilen.
+NSRa ájggu åvddånahttet sáme spesiálistajdievnastusájt.
+Dá vierttiji åvddånahteduvvat
+nasjonálalasj sáme máhtudakguovdátjin ma máhtti vaddet klinihkalasj dievnastusájt,
+bagádallamav ja åhpadusáv åbbå rijka gáktuj.
+Dá aj galggi vaddet ienep bájkalasj viehkev
+sáme spesiálistajdievnastusájs duola dagu mannojåhtålimijn ja telemedisijna baktu.
+vierttiji skihppijvieso sáme pasientaj lásedit ietjasa sáme máhtudagáv, ja sáme fáhkaulmutjij
+åhpadus varresvuohta- ja sosiálalasjsuorgen nanniduvvá.
+Sáme doajmmegahtes ulmutja ja vuorrasa vierttiji viehkkefálaldagáv oadtjot mij la
+vuododuvvam sijá duogátjij.
+Kultuvrraj- ja giellaj hiebadum buorránimfálaldagá mánájda ja
+ållessjattugijda vierttiji vijdeduvvat.
+Sáme álmmukmedisijnna viertti dåhkkiduvvat oassen
+varresvuodafálaldahkan sáme álmmugij.
+Sámijda galggá dárbulasj ja ådåsdahtedum diedo
+sámegiellaj skihpudagáj, buorránimvuogij ja viehkkedievnastusáj birra nanniduvvat.
+Dåjma ma unnedi lasse gárranimev vierttiji dåjmalappo sjaddat.
+Sierra gåjt de gárranimev
+sáme nuoraj gaskan.
+Dåjma fáhkasuorgij rastá
+� sámijda nanniduvvá máhttelisvuoda jåksåt varresvuohta- ja sosiálalasj dievnastusájt
+sámegiellaj ja hiebadum sáme dárbojda ja kultuvralasj duogátjij
+� varresvuohta- ja sosiálalasjdievnastus plánav sámeálmmuga hárráj gåtseduvvá
+� sáme fáhkatærmmabarggo varresvuohtasuorgen doarjoduvvá
+� kriminálaj hukso sámijda hiebaduvvá
+� sebrudahka biedjá stuoráp luohkkojt åvddågáhttimbargguj gárranimev unnedittjat
+� telemedisijnalasj fálaldagá sámebájkijn lassáni
+� habiliterimfálaldagá sáme mánájda ásaduvvi
+� mánájsuodjalimhoajddárijt sáme mánájda suohkanijda ásaduvvi, mij gæhttjá vaj sáme
+mánná oadtju årromfálaldagáv sámij lunna
+� mánájsuodjalimnammadusá sjaddi vælggogisá åttjudit sáme giella- ja kulturmáhtudagáv
+mánájsuodjaliminstitusjåvnåjda
+� sáme mánájhoajttár ásaduvvá
+� sáme mánájda ja nuorajda hiehteviehkketelefåvnnå ásaduvvá
+� sáme mánájda ja nuorajda huksovaddemsijda ásaduvvi
+� varresvuohtafálaldagá ja -diededibme sáme nuorajda buoreduvvá
+� PPD-dievnastussa sáme bájkijn boahtá vuojnnusij ja vaj sáme máhtudahka dievnastusán
+nanniduvvá
+� Gárranahtes fálaldagá nuorajda ietjanis lagosbájken vijdeduvvi
+Varresvuohtabargge ja vuostasjlinnjadievnastus
+� varresvuohtaåhpadussaj arvusmáhteduvvi ienep sámegielaga, duola dagu
+duoddetjuokkaj, oasse- ja stipænndaårnigij baktu
+� virgge- ja vuodoåhpadus varresvuohta- ja sosiálalasj suorgen nanniduvvá, nav vaj diedo
+moattekultuvralasj ja moattegielalasj vidjura vælggogissan sjaddi
+� dålkåjda varresvuohta- ja sosiálalasj suorgen ásaduvvá vuodo- ja joarkkaåhpadusá
+� stuovesdåktårårnik boahtá almmaláhkáj jåhtuj sáme pasientajda sáme bájkijn
+Varresvuohtaásadusá
+� sáme dålkkåmdievnastusá skihppijviesojn vijdeduvvá
+� varresvuohtaásadusáj stivrajda sáme ájrastibme ja máhtudahka nanniduvvá, nav vaj
+varresvuohtaásadusá máhtti sáme pasientaj hárráj ietjasa vælggogisvuodav buorebut
+dåmadit
+� sámegielak siellosujttárdievnastus skihppijviesojn sámij pasientaj hárráj ásaduvvá
+MEDIA
+Sáme mediá åvddånahttemin le sige demokráhtalasj ja giellapolitihkalasj biele.
+Vuodolága
+110a § milta le sáme kultuvrra sierra kultuvrra avtadássásattjat dáttjakultuvrajn, ja danen la
+sámekultuvran sæmmi gájbbádusá suodjalibmáj ja åvddånahttemij gå dáttjakultuvran.
+Sáme álmmugin le rievtesvuoda sáhka- ja diedimfriddjavuohtaj, ja åvddånahttet ietjasa
+fridddja mediáinstitusjåvnåjt.
+Stáhtan le vælggogivuohta láhtjet dilev nav vaj sáme máhtti
+ávkken dahkat mediájt ja teknologiav nævvon kultuvrraåvddånimen ja duohtan dahkat
+sáhkafriddjavuodav.
+Sámegiella viertti lulu gájkka mediájn ja juohkkalágásj diededim- ja
+guládimteknologia baktu aneduvvat.
+Dåssju mielludum kulturpolitihkalasj nannim máhttá ganugahttet gielalasj ja kultuvralasj
+hedjunimev mij tjuovvu mediáteknologalasj åvddånahttemav.
+Árvusmahttem dutkam- ja
+åvddånahttembargguj sáme mediájn ja journalistihkan viertti nanniduvvat.
+Ienep internæhtta adnem ja gåbdåbáddesuohppom sáme bájkijn vaddá ådå máhttelisvuodajt
+diedimoabllomij, æládusåvddånahttemij ja giellabargguj.
+Dåjma mediáj hárráj
+� sáme mediáfoannda ásaduvvá mij vaddá åvddånahttemmáhttelisvuodajt sáme
+mediádåjmajda
+� guoradaláduvvi máhttelisvuoda aktisasj mediáásadusáv vuododit ja ruhtadit
+� ruhtadimårniga ásaduvvi ma oarjjel- ja julevsáme giellaadnemav mediájn nanniji
+� etihkalasj barggo sáme mediájn nanniduvvá, duola dagu doarjjot sierra sáme
+pressafágalasj juohkusa vuododimev
+Radio ja TV
+� bæjválasj aktisasj TV-sáddaga vijdeduvvi
+� radiosáddaga vijdeduvvi ja sierra luohko aneduvvi åvddånahttet julev- ja oarjjelsáme
+sáddagijt radion ja TVan
+� sáme máná ja nuora galggi oadtjot fálaldagájt bæjválasj sáddagijda hiebadum juohkka
+álldara gáktuj
+� konsesjåvnnåævto priváhta mediádåmadiddjijda tjavggiduvvi ja gåtseduvvi, nav vaj
+valjes mediáfálaldagá sáme álmmugij åvddånahteduvvi - sámegiellaj aj
+Sáme avijsa ja ájggetjállaga
+� sáme avijsajda pressadoarjjagav lasedit, nav vaj ulmusj oadtju moattelágásj sáme
+pressav sáme - ja dárogiellaj
+� bæjválasj sámegielak ålgusboahtema duohtan sjaddi
+� sáme ájggetjállaga, gåvvårájdo ja spela sáme mánájda ja nuorajda stuovesláhkáj
+ålgusvatteduvvi
+� doarjja åskulasj ájggetjállagijda sámegiellaj nanniduvvi
+Mediáåhpadus
+� sáme journalisstaåhpadus Sáme allaskåvlån vijdeduvvá bachelor-dássáj, ja vaj
+máhttelisvuoda masteråhpadussaj mediá ja journalistihkan aktisattjat ietjá
+iemeálmmukinstitusjåvnåj guoradaláduvvi
+� oarjjel-, julev-, ja lullesámegielak journalista åttjudibme nanniduvvá sierra
+sisiválldemævtoj ja hiebadum åhpadusfálaldagáj
+� sáme journalistajda maŋe- ja joarkkaåhpadus åvddånahteduvvá, ja aj journalistajda ma
+sihti ienep diedojt sáme vidjurijs
+ÅSSKO JA IELLEMVUOJNNO
+Vuoj¨¨alasj árvo ja åssko li agev læhkám guovdátjin árggabiejven mijá álmmugin.
+konvensjåvnnå duogátjin ja vuonarijka láhka friddja åsskodåmadibmáj, sihtá NSRa dættodit
+man ájnas le gå sebrudahka vaddá sajev sáme iellemvuojnnoárvojda.
+Sæmmi båttå le ájnas aj
+arvusmahttet dåhkkidimev ja gierddamav juohkkalágásj iellemvuojnoj ja iellemvuogij gáktuj
+gasskanimme sáme sebrudagán.
+� sámijda ja sámegiellaj iellemvuojnnodiehtogirjijt oadtjot ålgusvattedum, sierra gåjt de
+mánájda ja nuorajda
+� åskulasj tevsta, ma li lågådum báttijda, tjalmedimij, nievresvuojnnij ja vuorrasappoj
+hárráj ålgusvaddema doarjoduvvi
+� Sáme Girkkoráde ruhtadibme ja barggeluohkko nanniduvvá
+� Sáme giellaadno ja sálmmadábe sáme tjoaggulvisiellemin nanniduvvá
+� Dárbo iellemvuojnodis sáme fálaldagájda mánájda ja nuorajda guoradaláduvvi
+RIJKAJGASSKASASJ BARGGO
+Rijkajgasskasasj rievtesvuodanjuolgadusá li mierredimfábmon nannitjit iemeálmmuga ja
+unneplågoj berustimijt.
+Mij dåbddop åvdåsvásstádusáv ietjama boahtteájges, ja ietjá
+niejdedum iemeálmmukjuohkusij berustimijt.
+Ájnas la nannit ietjama dåjmav rijkajgasskasasj
+bargon aktu allasimme, ja aj aktisasjbargujn vuona- ja nuorttarijkalasj oajválattjaj.
+Sámedigge galggá ietjas bielestis barggat iemeálmmugij ja unneplågoj vuodulasj rievtesvuoda
+gatjálvisáj ja barggat ráfe ja værjjounnedime diehti.
+Sámedigge galggá aktisattjat barggat
+organisásjåvnåj ja organaj majn li ulmmen nannit iemeálmmugij ja unneplågoj rievtesvuodajt
+ja ráfev.
+EUan viertti sierra vieledus liehket iemeálmmugij dárbojda ietjas strategiaj
+nuorttaguovloj hárráj.
+Iemeálmmukájrastibme viertti nanniduvvat Baretzráde ja Arktalasjráde
+orgánajn.
+� sáme aktisasjbarggo Sámeparlámentaralasj ráden ja Sámeráden nanniduvvá
+� russi sámij rievtesvuoda ja máhttelisvuoda gájksáme aktisasjbargguj nanniduvvá
+� Sámeráde rijkajgasskasasj viehkkebarggo iemeálmmugij hárráj nanniduvvá
+� Nuorttarijkaj Rádáj sáme ájrasti
+� aktisasjbarggo Sámekonvensjåvnåjn ålliduvvá ruvvaláhkáj, ja nav vaj konvensjåvnnå
+sjaddá guovdásj vædtsagin nuorttarijkaj ja Russlánda aktisasjbargon åvdedittjat sáme
+ássjijt
+� rájájrastá Interreg-prográmma åvddånahteduvvi ja joarkeduvvi
+� iemeálmmuga vierttiji oadtjot sierra ájrrasijt Baretzrádáj
+� ruhtadimvuodo iemeálmmugij ájrastibmáj Báretzráden ja Árktalasj Ráden nanniduvvá
+� ruhtadimvuodo iemeálmmugij ájrastibmáj Arktalasj Universitehtan nanniduvvá
+� ienep rijka ratifiserij ILO-konvensjåvnåv ja vaj dát Vuona láhkan dagáduvvá
+� ANåj Stuoves Forum iemeálmmugijda ja Sierrarápportøraj sadje ANa sinna ja ålgolt
+� sjiehtadallama iemeálmmukdeklarasjåvnåjn ålliduvvá, ja vaj deklarasjåvnnå galggá
+ANan mierreduvvat ja maŋela tjuovoduvvat nav vaj AN-konvensjåvnnån iemeálmmugij
+rievtesvuodaj birra sjaddá
+� iemeálmmugij kultuvrra ja sebrudagá gallgi berustuvvat ANa organajs ja gájkka
+nasjonálalasj oajválattjajs væráldin - sierra gåjt ásaduvvamijn gå hiehtedáhpádusá li
+Båatsoen bearkadimmien
+åvteste gæmhpoeh
+Kjemper for reindriftas
+overlevelse
+VÁLGGAT / VaLG
+Nuora rievddi
+politihkav
+Ungdom endrer
+politikken
+Stoler på Aili
+Luohttevašvuohta Ailii
+Sápmi ii čuovo riikkarájáid
+Sápmi følger ikke landegrensene
+Norgga Sámiid Riikkasearvi
+Vuona Sámij Rijkasiebrre
+Nøørjen Saemiej Rïjhkesiebrie
+Almmuheaddji / utgiver: NSR
+Váldodoaimmaheaddji / redaktør: Runar Myrnes Balto
+Gráfalaš hábmejeaddji / design: Arktisk design AS
+Govat / foto: Fotograf Marie Louise Somby
+Prenten / trykk: Lundblad Media AS
+sisdoallu
+/ Forord
+Noerh politih-
+kem jarkelieh
+/ Ungdom endrer
+Eat beasa suddjet
+iežamet boraspiriid
+vuostá / Forsvarsløs
+mot rovdyr
+Gávttiid álbmogii
+/ Gákti til folket
+Vájmo giella
+/ Hjertespråket
+Duohtavuohta ja
+såbadibme
+/ Sannhet og forsoning
+Tjuara psykiske heal-
+soem prioriteradidh
+/ Samisk psykisk
+helse må prioriteres
+Sápmi ii čuovo
+riikkarájáid
+/ Sápmi følger ikke
+landegrensene
+Duopmostuolut
+sáhttet láidet
+našunála sámepoli-
+tihka rivttes guvlui
+/ Domstolene kan få
+nasjonal samepoli-
+tikk på riktig spor
+Buot NSR
+evttohasat
+/ Alle NSRs
+kandidater
+Ná jienastat
+/ Slik stemmer du
+Båatsoen
+bearkadimmien
+åvteste gæmh-
+poeh/ Kjemper
+for reindriftas
+Riddoguolás-
+tuslávdegoddi
+/ Kystfiskeutvalget
+Ođđalágan
+bargosajit / Nye
+arbeidsplasser
+Innhold
+NSR searvá válggaide sámi oktasašvuođa jurdagiin.
+Mii leat
+leamaš organisašuvdna sápmelaččaid ovttasbarggu várás
+measta 50 jagi, ja okta min vuođđojurdagiin lea ahte álbmo-
+gin mii leat gievrramusat go bissut čoahkis.
+NSR iešalddis jo lea dábálaš sápmelaččaid ovttastus, ja sii
+dagahit sámeservviid, mat servet válggaide ovttas.
+guolásteaddjit, boazodoallit, boanddat, mearrasápmelaččat,
+meahcástallit, dálonat, gávpotsápmelaččat ja akademihkk-
+arat miehtá norgga bealde Sámis.
+Mii searvat válggaide
+oktasaš plánaiguin ja čovdosiiguin mat nannejit min
+beroškeahttá gos mii orrut.
+Mii diehtit ahte mii fertet leat searválagaid álbmogin
+boahttevaš jagiid, čoavdin dihte sámi álbmoga hástalusaid.
+Searválagaid fertet mii gádjut gielaideamet, ja searválagaid
+fertet mii gieđahallat váikkuhusaid stádalaš vearredaguin.
+Ahte máŋgasat mis leat massán sihke giela ja identitehta
+stádalaš dáruiduhttinpolitihka geažil lea juoga mii guoská
+olles álbmogii, ja mii jáhkkit ahte buoremus čoavddus sihke
+seanadeapmái ja gielalaš lieđđumii lea ovttasbargat riikkará-
+jáid rastá.
+Danne searvá NSR válggaide máŋggain guhkes-
+áiggi plánain nannen dihte ovttasbarggu miehtá Sámi,
+beroškeahttá riikkarájáin.
+Mii eallit áiggis goas árbevirolaš sámi ealáhusat vásihit
+deaddaga mii lea nu garas ahte áiddo dal lea gierdanráji
+alde.
+Boazodoallobearrašat vásihit ahte sis eai leat vuoigat-
+vuođat go stáda dáhttu hukset bieggamilluid, ruvkkiid,
+geainnuid dahje el-fápmolinjjáid sin guohtuneatnamiidda.
+Seammás váldojit ollu bohccot boraspiriide, boranávdeháld-
+dašeapmi lea massán kontrolla, ja obalohkái lea boazodoallu
+áitojuvvon.
+NSR lea dáhkádussan ahte Sámediggi bisuha dehálaš vuoigat
+-vuođaáššiid Sámis guovddážis.
+Mii rahčat beaivválaččat
+min vuoigatvuođaid ovddas álbmogin beassat eallit min kul-
+tuvrras, ja kultuvrralaš doaimmaiguin nu go boazodoaluin,
+guolástemiin ja meahcástallamiin.
+Dan golbma jagi go mun ledjen presideantan 2013:s 2016:i
+čorgiimet mii Sámedikki ruvkepolitihka, čavgiimet riekte-
+bargguid ja rievdadeimmet bargovuogi vai Sámediggi
+duođas suddje sámi beroštumiid go buktojuvvojit vuosttal-
+deamit.
+Muhto lea olu vel mii ferte dahkkot, ja mii NSR:s
+galgat dagahit Sámedikki vel čielgaseabbon ovddastit sámi
+rivttiid.
+Mis leat máŋggaid logijagiid leamaš máŋga sámi vuoittu,
+muhto dál lea čoaskásat áigi našunálalaš politihkas ja mii
+vásihat ahte guovddáš eiseválddiin váilo máhttu ja dáhttu
+sámi áŋgiruššamii.
+Mii bargat politihkalaš čovdosiid ovdii,
+muhto jus lea dárbu de ii hilggo NSR jurdaga geahččalit sámi
+áššiid duopmostuoluin, ja dáinna lágiin oažžut našunála
+sámepolitihka rivttes bálgá ala.
+2017:s searvá NSR válggaide jurdagiin ahte Sámedikkis galget
+leat stuorra sámi áššit guovddážis.
+Loga eanet dáid áššiid
+birra ja maid mii smiehttat čovdosiid birra dán magasiinnas
+mii dus lea gieđaid gaskkas.
+Buorit válggat!
+- Aili Keskitalo, NSR presideantaevttohas
+Ráhkis jienasteaddji - 2017:s mii ávvudit 100 jagi sámi
+organiseremiin.
+Fiinna álbmotbeaivvedoalut Troandimis
+guovvamánus ja dat positiivvalaš fuomášupmi dan okta-
+vuođas dagai buori sámi iešdovdui ja rámisvuhtii.
+Muittu-
+huvvuimet ahte mii leat okta álbmot oktasaš hástalusai-
+guin ja mii dárbbašat oktasaš čovdosiid.
+Forord
+Kjære velger - I 2017 feirer vi hundre år med samisk organisering.
+Den flotte nasjonaldagsfeiringen i Tråante i februar og all den posi-
+tive oppmerksomheten rundt, gjorde godt for samisk selvfølelse og
+stolthet.
+Vi fikk en god påminnelse om at vi er ett folk med felles
+utfordringer som trenger felles løsninger.
+NSR stiller til valg i det samiske samholdets navn.
+I nesten
+50 år har vi vært en organisasjon for samarbeid mellom sa-
+mer, og en av våre grunntanker er at vi som folk er sterkest
+når vi står sammen.
+NSR i seg selv er summen av den samiske grasrota, nemlig
+sameforeningene, som går til valg sammen.
+Vi er fiskere,
+reindriftsutøvere, bønder, sjøsamer, utmarksbrukere,
+fastboende, bysamer og akademikere fra hele norsk side
+av Sápmi.
+Vi går til valg med felles planer og løsninger som
+styrker oss alle uavhengig av hvor vi bor.
+Vi vet at vi må stå sammen som folk de neste årene for å
+løse utfordringene det samiske folket møter.
+Sammen må vi
+redde språkene våre, og sammen må vi bearbeide virkning-
+ene som de statlige overgrepene enda har på oss.
+Det angår hele folket at mange av oss mistet både språk og
+identitet gjennom den statlige fornorskningspolitikken, og
+vi tror at de beste løsningene både for forsoning og språklig
+blomstring går gjennom samarbeid over landegrensene.
+Derfor går NSR til valg med mange langsiktige planer for å
+styrke samarbeidet i hele Sápmi, på tvers av landegrensene.
+Vi lever i en tid da tradisjonelle samiske næringer opplever
+å bli presset helt til tålegrensa.
+Reindriftsfamilier opplever
+at de ikke har rettigheter når staten ønsker å bygge vind-
+møller, gruver, veier eller kraftlinjer på beitene deres.
+Samtidig blir en stor mengde rein tatt av en rovdyrbestand
+ute av kontroll, og i sum er reindrifta truet.
+NSR er garantisten for at Sametinget holder fokuset på de
+viktige rettighetssakene i Sápmi.
+Vi kjemper daglig for våre
+rettigheter som folk til å utøve vår kultur, inkludert kultur-
+ell praksis som reindrift, fiske og utmarksbruk.
+I løpet av de tre årene da jeg var president fra 2013 til 2016
+ryddet vi opp i Sametingets gruvepolitikk, skjerpet rettig-
+hetsarbeidet og endret praksis slik at Sametinget faktisk
+beskytter samiske interesser når innsigelser leveres.
+Men
+det gjenstår mye arbeid, og vi i NSR skal gjøre Sametinget
+til en enda tydeligere aktør for samiske rettigheter.
+Vi har gjennom flere tiår hatt flere samiske seiere, men nå
+er det kjøligere politiske tider nasjonalt og vi opplever at
+sentrale myndigheter mangler kunnskap og vilje til sam-
+iske satsninger.
+Vi jobber for politiske løsninger, men om
+nødvendig er NSR åpen for å prøve samiske saker for
+domstolene, og på den måten få nasjonal samepolitikk på
+riktig spor.
+I 2017 går NSR til valg på at Sametinget skal ha fokus på de
+store samiske sakene.
+Les mer om disse sakene og hva vi
+tenker om løsningene i magasinet som du nå har foran deg.
+Godt valg!
+- Aili Keskitalo, NSRs presidentkandidat
+Govat / foto: Ken Are Bongo
+Kjemper for reindriftas overlevelse
+Ytre trusler utfordrer våre tradisjonelle næringer, og rein-
+drifta er spesielt utsatt.
+For familiene i reindrifta er det alvor,
+og fordi reindrifta er en av bærebjelkene for den samiske
+kulturen er det alvor for det samiske samfunnet også.
+fortsetter / jåarhkehd ›
+Aajhtoeh bæjngoelistie mijjen aerpievuekien jieliemidie
+haestieh, jïh båatsoe lea sjïerelaakan behtjiedamme.
+Itjmies
+dejtie fuelhkide mah båatsojne gïehtelieh, jïh dan åvteste
+båatsoe lea akte dejstie guedtije tsegkijste saemien kultuvre-
+sne dellie aaj itjmies don saemien siebriedahkese.
+- Mijjieh daejrebe sïelth iktemearan tjåadtjoeh
+juktie bïegkefaamoevierhkieh jïh gruvah båatsoen
+gåatomedajvine tseegkedh, jïh mijjieh daejrebe
+båatsoe daamtaj eevre baanhtsan industrijen
+vööste tjåådtje.
+Båatsoe dam saemien reakta-
+voetegæmhpoem biejjieladtje gæmhpoeh, jïh
+daah aamhtesh dej stööremes saemien aamhtesi
+gaskem sjidtieh dej båetiji jaepiej.
+NSR:sne libie
+riejries njueniehkinie årrodh daennie barkosne,
+presidentekandidaate Aili Keskitalo jeahta.
+Jiene-jienebh sijhtieh saemiepolitihken sïjse dejnie
+vuajnojne stoerre gruva- jïh bïegkejårrehtsepros-
+jekth edtjieh åadtjodh dajvh båatsoste sualadidh.
+NSR lea dïhte aajneh stabijle alternatijve dejtie
+mah mielieh voestegh saemien reaktah tjuerieh
+jååhkesjimmiem åadtjodh.
+Fovsene
+Maja Kristine Jåma lea akte dejstie noerijste mah
+akten båetijen aejkien åvteste båatsosne gæmh-
+poeh.
+Maja Åarjel Fovsen Njaarkeste båata eevre
+Tråanten ålkolen, jïh altese fuelhkie
+gæmhpoeminie bigkemen vööste bïegkefaamoevi-
+erhkeste sijjen daelviegåatomelaantesne.
+- Mijjen væljoen vööste dah leah nænnoestamme
+1/3 mijjen daelviegåatoemistie vaeltedh ov goh mijj-
+en jieliemasse ij naan aarvoem utnieh.
+Men mijjieh
+daejrebe dïhte maam mijjieh darjobe stoerre
+aarvoem åtna åarjelsaemien kultuvrese jïh gïelese,
+jïh daate akte aamhtese mij vihkeles abpe åarjel-
+saemien siebriedahkese, Jåma soptseste mij lea
+NSR:N noerekandidaate åarjelsaemien gievlesne.
+Dïhte dåarjoem åådtje presidentekandidaateste
+Aili Keskitalo mij tjïerteste båatsoe Fovsenisnie lea
+vihkeles ij ajve dan åarjelsaemien gaavhtan, men
+abpe saemien siebriedahken gaavhtan.
+- Bïegkefaamoebigkeme Storheiesne lea akte
+prosjekte maam Saepmie raaktan ij maehtieh jååh-
+kesjidh.
+Ibie tjoerh håhkoem gåajparostedh akten
+politihkeles loetemen bïjre, men manne ussjedem
+daate lea akte dejstie aamhtesijstie maam aaj mae-
+htebe riektesne pryövedh, Keskitalo soptseste.
+- Vi vet at selskaper står i kø for å opprette vind-
+kraftverk og gruver i beiteområdene til rein-
+drifta, og vi vet at familiene i reindrifta ofte står
+hjelpesløse i møte med industrien.
+Den samiske
+rettighetskampen kjempes daglig i reindrifta,
+og disse sakene blir blant de store samesakene i
+årene som kommer.
+I NSR er vi klare til å lede an i
+det arbeidet, sier presidentkandidat Aili Keskitalo.
+Flere og flere ønsker seg inn i samepolitikken med
+den holdningen at store gruve- og vindmøllepros-
+jekter skal få stjele land fra reindrifta.
+NSR frem-
+står som det stabile alternativet for de som mener
+at de samiske rettighetene må anerkjennes først.
+Fosen
+Maja Kristine Jåma er en av ungdommene som
+kjemper for en fremtid i reindrifta.
+Maja kommer
+fra Åarjel Fovsen Njaarke rett utenfor Trondheim
+og hennes familie kjemper mot utbyggingen av
+vindkraftverk i deres vinterbeite.
+- Mot vår vilje har de vedtatt å ta 1/3 av vinterbeitet
+vårt som om levebrødet vårt ikke har noen verdi.
+Men vi vet at det vi gjør har en stor verdi for sør-
+samisk kultur og språk og at dette er en sak som
+angår hele det sørsamiske samfunnet, forteller
+Jåma som stiller som ungdomskandidat for NSR i
+sørsamekretsen.
+Hun får støtte av presidentkandidat Aili Keskitalo,
+som påpeker at reindrifta på Fosen er viktig ikke
+bare for det sørsamiske, men hele det samiske
+samfunnet.
+- Vindkraftutbyggingen på Storheia er et prosjekt
+som Sápmi rett og slett ikke kan akspetere.
+Vi må
+ikke gi opp håpet om en politisk løsning, men jeg
+tenker at denne saken er av typen som også kan
+prøves rettslig, forteller Keskitalo.
+Repparfjord
+Noerhtelisnie akte jeatjah prosjekte gååvnese mij håvhtede
+dovne båatsoem jïh mearoesaemien göölemem eerjedh,
+jïh desnie kåahperegruva maam Nussir ASA soejkesjeminie
+tseegkedh Repparfjovlesne Kvalsunden tjïeltesne.
+Silje Kar-
+ine Muotka lea daam dorjeme goh sov stoerre politihkeles
+gæmhpoeaaamhtese, jïh NSR:ine ektine dïhte lea meatan
+veeljemisnie juktie Repparfjovlem beerkedh jïh Nussirem
+tjöödtjestidh.
+- Joekoen gellie hijven fåantoeh gååvnesieh man åvteste
+mijjieh tjoerebe Nussirem tjöödtjestidh, jïh akte dejstie lea
+dïhte nåakevoete byjresasse gosse gruvabaatsehtsh fjovlen
+sïjse luajhta, Muotka jeahta.
+Muotkan mïelen mietie dle Nussir akte vihkeles saemiepoli-
+tihkeles aamhtese gaskem jeatjah dan åvteste gruvaindus-
+trije lissie veelelaakan daam evtiedimmiem gïehtjede.
+- Jis
+Nussir minngemosth kruana tjoevkesem åådtje, dellie dah
+lin sïjhteme baalkam trööredh aaj mubpide mah sijhtieh
+gruvah tseegkedh desnie gusnie bovtse gåatoeminie,
+Muotka soptseste.
+Muotka lea madtjeles ihke NSR daan boelhken lea Saemie-
+digkien mineraalepolitihkem jarkeme jïh dåajvohte sagke
+striengkiesåbpoe årrodh goske mineraalelaake jorkese.
+- Mijjieh buektiehtimh Saemiedigkien gruvapolitihkem
+jarkelidh, mij lij eevre tjaajanamme, jïh mijjieh aaj buektie-
+htimh aktem tjïelke ijje Nussirasse åadtjodh Saemiedig-
+kesne.
+Daelie leajhtadimmien bïjre birrebe juktie barkoem
+illedh, Muotka jeahta.
+Lenger nord finnes et annet prosjekt som truer med å
+ødelegge for både reindrift og sjøsamisk fiske, og det er
+kobbergruven som Nussir ASA planlegger å etablere i
+Repparfjorden i Kvalsund kommune.
+har gjort dette til sin store politiske kampsak, og sammen
+med NSR går hun nå til valg for å redde Repparfjorden og
+stoppe Nussir.
+- Det finnes veldig mange gode grunner til hvorfor vi må
+stoppe Nussir, og en av dem er at det er en miljømessig
+skandale å dumpe gruveavfall i fjorden, sier Muotka.
+Muotka mener Nussir er en viktig samepolitisk sak blant
+annet fordi gruveindustrien følger ekstra nøye med på
+utviklingen.
+- Får Nussir endelig grønt lys så vil de ha gått
+opp veien også for andre som ønsker å lage gruver der
+reinen beiter, forteller Muotka.
+Muotka er fornøyd med at NSR i løpet av denne perioden
+har endret Sametingets mineralpolitikk, og lover å skjerpe
+linjen ytterligere inntil mineralloven endres.
+- Vi fikk end-
+ret Sametingets gruvepolitikk, som var helt på villspor, og
+vi fikk også loset i land et tydelig nei til Nussir i Same-
+tinget.
+Nå ber vi om tillit til å fullføre jobben, forteller
+Muotka.
+Govva / foto: Carl-Johan Utsi
+Sámediggi behtii
+Riddoguolástuslávde-
+gotti čuovvolahttima
+oktavuođas
+Sametinget sviktet i oppfølgningen
+av Kystfiskeutvalget
+fortsetter / joatká ›
+Sandra Andersen Eira lea bajásšaddan mearrasámi
+gilážis Ruoššanjárggas Porsáŋggus.
+"Skipper-Sandra"
+oaččui fuomášumi riikaviidosaččat go son almmolaččat
+celkkii ahte ii dohkket daid nissonvealaheaddji guottuid
+maid šaddá vásihit go lea nissonolmmoš ja guollebivdi.
+- Doarjja man lean ožžon illudahttá mu, ja anán erenoamážit
+árvvus doarjaga man lean ožžon buot iežan bargoustibiin
+ealáhusas.
+Lean mearrasápmelaš ja nissonolmmoš guhte
+guolástan.
+Mun dovddan mearrasápmelaččaid hástalusaid,
+muhto dieđán maiddá makkár vejolašvuođat leat.
+Dát movt-
+tiidahttá mu áŋgiruššat politihkalaččat, dadjá NSR goalmmá-
+tevttohas Ávjovári válgabiirres.
+NSR oaivvilda ahte evttohusat Riddoguolástuslávdegotti
+árvalusevttohusas 2008 rájes mii ii čuovvolahttojuvvon, ferte
+fas váldojuvvot olggos skuffas.
+NSR lea máŋgii šállošan go
+Sámedikki eanetlohku dalle guorrasii ráđđehusa evttohussii.
+Norgga nationála olmmošvuođaid ásahus geigii iežas rapor-
+tta mearrasápmelaččaid vuoigatvuođaid birra mearraguolá-
+steapmái ovdalis dán jagi.
+Raporta duođašta ahte Sámediggi
+dagai boastut go dohkkehii ráđđehusa čuovvolahttima Riddo
+-guolástuslávdegottis.
+Raportta konklušuvdna lea áibbas
+čielggas: Mearrasápmelaččaid vuoigatvuohta guolásteapmái
+berre lága bokte nannejuvvot, ja go lea dárbbašlaš sihkkaras-
+tin dihte mearrasápmelaččaid materiálalaš kulturvuođu de
+galget báikkálaččat vuoruhuvvot go earit juhkkojuvvojit.
+- Mearrasámi kultuvrii lea riddoguolásteapmi vuđolaš.
+Min
+vuoigatvuođat guolásteapmái fertejit dohkkehuvvot lága
+Muhto mearrasámi kultuvra lea eanet go guolást-
+eapmi, ja mearrasámi servodagain birget mii buot resurss-
+ain mat mis leat birrasis.
+Mis lea eanandoallu ja meahcce-
+ealáhusat.
+Boazodoallu lea maiddá oassi mearrasámi guovl-
+luin.
+Mun liikon dadjat ahte juohke giđa bohtet bohccot
+ruoktut Porsáŋgui.
+Dáppe sii leat šaddan ja dáppe sii ahta-
+nuššet dálvái.
+Leat vuođđoealáhusat mat dagahit min eallin-
+vuođu, ja dat fas buktet eará ealáhusaiddoaimmaid.
+Buot
+gullá oktii, dadjá Andersen Eira.
+Báikegottis galgá leat vuosttašriekti
+Beaska Niillas lea duđavaš iežas ođđa guolástanbargoustibi-
+in NSR:s ja dadjá Andersen Eira lea boahtán sámepolitihkkii
+dego bieggajiella muhttin bahkka beaivvi.
+NSR-jođiheaddji
+lei vuosttaševttohassan NSR-SáB listtus Nuortaguovllu vál-
+ga-biirres 2013 válggaid, ja dál son lea njealját sajis seamma
+listtus.
+- In leat unnideamen iežan politihkalaš áŋgiruššama,
+muhto dál áiggun ollásit doaibmat NSR jođiheaddjin.
+Áhččin
+ja guolásteaddjin ii leat álo nu álki leat sihke NSR-jođihead-
+dji ja sámediggeáirras dasa lassin.
+NSR galgá organisašuvd-
+nan bargat sámepolitihkain maiddá Sámedikki olggobealde.
+Mis leat doaimmalaš báikkálaš searvvit miehtá norgga
+bealde Sámi, ja organisašuvdna galgá čuovvolahttit sihke
+báikkálaš ja našunála áššiid, dadjá Beaska Niillas.
+NSR oaivvilda ahte ii galgga sáhttit vuovdit guolleeriid ja
+oaivvilda ahte feastonuohttefanaskonsešuvnnat mat eai
+ollašuhte eavttuid maid vuođul leat addon berrejit váldot
+ruovttuluotta ja addojuvvot báikkálaš guolásteddjiide.
+Beaska Niillas deattuha ahte báikegotti olbmot fertejit
+vuoruhuvvot:
+- Sii geat orrut lahka guolástusresurssaid leat sii guđet eai
+birge daid haga.
+Lagašvuohta, dárbu ja historjjálaš geava-
+heapmi addá vuosttašvuoigatvuođa.
+Ii sáhte leat nu ahte
+stuorra fanaseaiggádat galget beassat viežžat riggodagaid
+ovdal rittu ja vuonaid ássit.
+Lagašvuohta addá vuoigatvuođa!
+Seamma guoská siseatnanguolásteapmái gos vierroolbmuid
+bivdu lea hehttehussan báikkálaš bivdiide.
+Mii sápmelaččat
+leat gussolas álbmot ja áinnas juogadat min buriid jus mis
+leat doarvái, muhto mii fertet sihkkarastit iežamet eallin-
+vuođu vuos, loahpaha NSR-jođiheaddji.
+Sandra Andersen Eira har vokst opp i den sjøsamiske bygda
+Russenes i Porsanger.
+"Skipper-Sandra" fikk nasjonal oppmerk-
+somhet da hun tok et oppgjør med kvinnediskriminerende
+holdninger som hun har fått oppleve som kvinnelig fisker.
+- Jeg er glad for all støtten som jeg har fått, og jeg setter
+ekstra stor pris på støtten som jeg har fått fra alle mine
+kollegaer i næringen.
+Jeg er sjøsame og kvinnelig fisker.
+Jeg
+kjenner til de sjøsamiske utfordringene, men jeg vet også om
+mulighetene.
+Det har gitt meg motivasjon til å engasjere meg
+i politikken, sier NSRs tredjekandidat i Ávjovári valgkrets.
+NSR mener at forslagene fra Kystfiskeutvalgets innstilling fra
+2008 som ikke ble fulgt opp, må tas fram igjen.
+NSR har flere
+ganger beklaget at Sametingets flertall den gang tilsluttet seg
+regjeringens forslag.
+Norges nasjonale institusjon for men-
+neskerettigheter la fram sin rapport om sjøsamenes rett
+til sjøfiske tidligere i år.
+Rapporten bekrefter at Sametinget
+gjorde feil i å godta regjeringens oppfølgning av Kystfiske-
+utvalget.
+Konklusjonen i rapporten er krystallklar: Sjø-
+samenes rett til fiske bør lovfestes, og når det er nødvendig
+for å sikre sjøsamenes materielle kulturgrunnlag, skal lokal-
+befolkningen prioriteres ved tildeling av kvoter.
+- For den sjøsamiske kulturen er kystfisket fundamentalt.
+Våre rettigheter til fisket må anerkjennes i lov.
+Men sjøsam-
+isk kultur er mer enn fisk, og i sjøsamiske samfunn lever vi
+av alle ressursene som vi har rundt oss.
+Vi har jordbruk og
+utmarksnæringer.
+Reindriften er også del av de sjøsamiske
+områdene.
+Jeg liker å si at hver vår kommer reinen hjem
+til Porsanger.
+Her er de født og her vokser de seg sterke til
+vinteren.
+Det er primærnæringene som danner levegrunn-
+laget vårt, og de genererer igjen annen næringsvirksomhet.
+Alt henger sammen, sier Andersen Eira.
+Lokalbefolkningen skal ha førsteretten
+Beaska Niillas er fornøyd med sin nye fiskerkollega i NSR og
+omtaler Andersen Eira som et friskt pust i samepolitikken.
+NSR-lederen var førstekandidat på NSR-SfP sin liste i Østre
+valgkrets ved valget i 2013, og står nå på fjerdeplass på
+samme liste.
+- Jeg trapper ikke ned mitt politiske virke, men jeg skal nå
+ha fullt fokus på rollen som leder av NSR.
+Som far og yrkes-
+fisker er det ikke alltid lett å både være NSR-leder og same-
+tingsrepresentant.
+NSR skal som organisasjon være aktiv i
+samepolitikken også utenfor Sametinget.
+Vi har aktive lokal-
+lag over hele norsk side av Sápmi, og både lokale og nasjo-
+nale saker skal følges opp av organisasjonen, sier Beaska
+Niillas.
+NSR mener at fiskekvoter ikke skal være omsettelige og me-
+ner at trålerkonsesjoner som ikke oppfyller forutsetningene
+som de ble gitt under bør inndras og refordeles lokalt.
+Beaska Niillas slår fast at lokalbefolkningen må komme
+først:
+- De som bor nære fiskeriressursene er de som er avheng-
+ige av dem.
+Nærhet, avhengighet og historisk bruk gir
+førsterett.
+Det kan ikke være slik at storredere skal få
+forsyne seg før befolkningen langs kysten og i fjordene.
+Nærhet gir rett!
+Det samme gjelder innlandsfisket der lang-
+veisfarendes fiske går på bekostning av lokalbefolkningens.
+Vi samer er et gjestfritt folk og vi deler gjerne av vårt over-
+skudd hvis det er grunnlag for det, men vi må sikre eget
+livsgrunnlag først, avslutter NSR-lederen.
+bargosajit
+Nye arbeidsplasser
+Márjá-Liissá Partapuoli oaidná čuvges boahtteáigi bar-
+gosaji ásaheamis ja čujuha hutkásvuhtii ja gelbbolašvuhtii
+sámi gründáriid gaskkas.
+Danne illuda go beassá ovddidit
+ođđalágan bargosajiid ásahanpolitihka dáid válggaid.
+dáhtu doarjut fitnodagaid mat dustet álggahit bargosajiid
+mat eai bilit luonddu eaige hehtte sámi kultuvrra.
+- Dál lea áigi geahččagoahtit bargo-
+sajiid mat leat bistevaččat, seammás
+go gáhttejit luonddu.
+Eat mii NSR:s
+sáhte dohkkehit luonddu billisteami,
+ja ahte luonddugeavaheaddjit dego
+boazodoallit, guolásteaddjit ja meah-
+cásteaddjit galget ohpit čáhkket saji
+ruvkkiide ja bieggamilluide, cealká
+Partapuoli gii lea 1. evttohas NSR-
+SáB:s nuortaguovllu válgabires.
+Boahtte áigodagas lea NSR:s áigumuš álggahit vuođđudan-
+strategiijaid ja sámi gealboguovddáža, mas ulbmil lea rávvet
+ođđaáigásaš bargosajiid ásahemiid ja mo ekonomalaš
+doarjagiid fidne.
+Neahtta
+Márjá-Liissá oaidná vejolašvuođaid mat maiddái heivešit
+Detnui gos ieš orru.
+Geassá erenoamážit ovdan digitála
+máilmmi ovdáneami go hállá ođđalágan bargosaji ásahemiid
+vejolašvuođaid mat eai gáibit olus eanangeavaheami.
+Márjá-Liissá Partapuoli er optimist med tanke på eta-
+blering av bedrifter i fremtiden og henviser til kreativiteten
+og kompetansen som finnes blant samiske gründere.
+Derfor
+er hun glad for å kunne fremme en nyutviklet gründerpoli-
+tikk til dette valget.
+NSR ønsker å støtte bedrifter som tør å
+skape arbeidsplasser som ikke er ødeleggende for natur og
+samisk kultur.
+- Nå er det på tide å se seg om etter
+langsiktige arbeidsplasser, som sam-
+tidig bevarer naturen.
+I NSR kan vi
+ikke godta naturødeleggelser, heller
+ikke at de som er brukere av naturen
+som reindriftsutøvere, fiskere og
+utmarksutøvere nok en gang må vike
+for gruver og vindmøller, sier Parta-
+puoli som er 1.-kandidat for NSR-SfP
+i Østre valgkrets.
+I neste periode ønsker NSR å jobbe for en gründerstrategi,
+og arbeide for å lage et kompetansesenter for samisk inno-
+vasjon, i tillegg til å sørge for økonomiske støtteordninger.
+Internett
+Márjá-Liissá ser mulighetene som også ville passet for Tana,
+hvor hun selv bor.
+Hun trekker spesielt frem mulighetene
+som utviklingen av den digitale verden har brakt med seg
+når hun snakker om muligheten til å starte nye bedrifter
+som ikke krever store arealer.
+- I dag er det adskillig bedre muligheter for å starte vir-
+tuelle bedrifter og arbeidsplasser.
+Vi må oppdage hvilke
+muligheter for eksempel internett gir oss.
+Vi må også
+jobbe for å oppmuntre til nytenking slik at andre også ser
+I prinsippet kan man gjøre hva som helst fra
+hvor som helst, avslutter Márjá-Liissá med gode forhåp-
+ninger for fremtiden.
+- Mis lea dáid áiggiid mealgat buoret vejolašvuohta álggahit
+virtuála fitnodagaid ja bargosajiid.
+Fertet fuobmát mak-
+kár vejolašvuođaid ovdamearkka dihte interneahtta addá
+midjiide.
+Mii fertet maid bidjat searaid dasa ahte movt-
+tiidahttit ođđa jurddašeami nu ahte earát maid oidnet dáid
+vejolašvuođaid.
+Dáid bargosajiin sáhtát rievtti mielde bargat
+vaikko gos ja vaikko maid, loahpaha Márjá-Liissá boahtteáig-
+ge doaivagiin.
+- Noerh eah saemiepolitihkem pryöjjedh.
+Dam gaajhkesh dovnesh govleme.
+Men dah mah dam jiehtieh eah dagke tjåanghkojne orreme NSR:sne, dan
+åvteste daesnie libie joekoen gellie noerh, jïh mov mïelen mietie dle mijjieh
+aaj politihkem tsevtsieh, Cecilie-Kristiin Øien Thomsen mij lea åvtehke
+NSR:n Noeremoenehtsisnie (daaroen NSR-N).
+Dejstie 1134 maeksije lïhtsegijstie jaepien 2016 dellie
+173 (15%) lin noerelïhtsegh (nuelesne 26).
+- Dan åvteste
+badth NSR-N dihte stööremes saemien noeresiebrie
+nöörjen bielesne.
+NSR:n læstojne aaj gellie noerh.
+Dejstie golme bijjemes kandidaatijste NSR:n læstojne
+dle ojhte akte gåalmahtasse 30 jaepieh jallh nuerebe,
+Øien Thomsen jeahta.
+Evtiedimmesne meatan fulkedh
+Aili Guttorm (25) Mosseste lea akte dejstie noerekandi-
+daatijste.
+Dïhte lea mubpiekandidaate saemiedigkie-
+veeljemasse NSR:se Åarjel-Nöörjen veeljemegievlesne.
+Dïhte 25 jaepien båeries nyjsenæjja lea noerelïhtsegi
+nie NSR:sne orreme gellie jaepieh, jïh joe jïjnjem
+daajroem saemien noerepolitihken bïjre åtna.
+- Ihke mijjieh edtjebe Saepmiem åvtese vaeltedh,
+tjoerebe mijjem dåarjoehtidh mah leah noere daan
+biejjien.
+Dan åvteste sïjhtem barkedh ihke mijjieh
+saemien noerh edtjieh hijven gïele- jïh kultuvre-
+faalenassh gaavnedimmiesijjieh utnedh, jïh saemien
+noerh edtjieh barkoem utnedh.
+Men tjoerebe noeri
+båetijen aajkan ellieslaakan ussjedidh, jïh dellie
+gaajhki bïjre, goh ööhpehtimmien raejeste, klijma jïh
+byjresen raajan, Guttorm jeahta.
+Guttorm veanhta aaj saemien noeride sæjhta vihkeles
+årrodh mijjieh buektiehtibie dam saemien kultuvrem
+meatan vaeltedh daajbaaletje veartenen sïjse.
+Noerh
+politihkem
+jarkelieh
+Vuesiehtimmien gaavhtan dle tjuara aelhkie årrodh
+saemien gielem nedtesne nuhtjedh.
+- Saemien kul-
+tuvre tjuara meatan fulkedh evtiedimmesne.
+Ij sïjhth
+jiehtedh mijjieh edtjebe aerpievuekieh jarkelidh, men
+mijjieh edtjebe maehtedh dejtie meatan vaeltedh daan
+beajjetje siebriedahken sïjse.
+Naemhtie manne jaah-
+kam maahta saemien kultuvrem sjyöhtehke darjodh
+aaj mijjese noeride.
+Jïjnjem politihkem tjïelkeste
+Anne Henriette Hætta Reinås (24) Skånlandeste tjïert-
+este noerepolitihke lea meatan dam saemien båetijem
+aejkiem hammoedidh.
+Daelie dïhte jïh NSR-N NSR:m
+ååjmedamme Saemiedigkie edtja aktem eensi
+LHBTQ+-politihkem nænnoestidh, mij amma lea
+saemien lesbiske, homofijle, bifijle, trans-almetji,
+queer-almetji jïh mubpiej bïjre mejtie ij gåaredh daej
+kategoriji sisnjeli tjïelkestidh.
+- Mijjieh mah leah noere tjoerebe saemiepolitihkem
+guhkiebasse eevtjedh.
+Daelie tjoerebe hoksedh Saep-
+mie gaajhkh saemieh tjeekieh, saaht maam seksuell-
+evoetide jallh tjoeleidentiteetide utnieh, jïh daate lea
+naakede destie mejnie mijjieh sïjhtebe vielie barkedh.
+Mov mïelen mietie dle nænnoes jïh ræhpas saemien
+byjresh jïh saemiensiebrieh sijhtieh meatan årrodh
+noere saemiej identiteetem jïh ektievoetem næn-
+noestehtedh.
+Hætta Reinås lea meatan veeljemisnie
+NSR:se Jilliemearoen veeljemegievlesne.
+- Ungdommen bryr seg ikke om samepolitikk.
+Det er noe vi alle har hørt.
+Men de som sier det,
+har kanskje ikke vært på møter i NSR.
+Her har vi
+veldig mange ungdommer og jeg mener at vi også
+har innvirkning på politikken, sier Cecilie-Kristiin
+Øien Thomsen som er leder av NSR Ungdomsutvalg
+(NSR-U).
+Av 1134 betalende medlemmer i 2016 var 173 (15%)
+av dem ungdomsmedlemmer (under 26).
+- Det gjør
+faktisk NSR-U til den største samiske ungdomsorga-
+niseringen på norsk side.
+Også på NSRs lister er det
+mange unge.
+Blant de tre øverste kandidatene på NSRs
+lister er faktisk en tredjedel 30 år eller yngre, sier
+Øien Thomsen.
+Henge med i utviklingen
+Aili Guttorm (25) fra Moss er en av ungdomskandi-
+datene.
+Hun er andrekandidat til sametingsvalget
+for NSR i Sør-Norge valgkrets.
+25-åringen har vært
+ungdomsmedlem i NSR i mange år, og er allerede godt
+bevandret i samisk ungdomspolitikk.
+- For at vi skal ta Sápmi fremover, så må vi satse
+på oss som er unge i dag.
+Derfor vil jeg jobbe for at
+samisk ungdom skal ha gode språk- og kulturtilbud,
+plasser å møtes og at samisk ungdom skal ha jobb.
+Men vi må tenke helhetlig på unge samers fremtid, og
+da handler det om alt fra utdanning til klima og miljø,
+sier Guttorm.
+Guttorm tror også at det kommer til å være viktig for
+samisk ungdom at vi klarer å ta den samiske kultur-
+en inn i den moderne verdenen.
+Det innebærer for
+eksempel at man gjør det enkelt å bruke samiske
+språk på nett.
+- Den samiske kulturen må henge
+med i utviklingen.
+Det betyr ikke at vi skal endre på
+tradisjoner, men at vi skal kunne ta dem med oss inn
+i morgendagens samfunn.
+Jeg tror at det kan være en
+måte å gjøre samisk kultur relevant også for oss unge.
+Ungdom endrer politikken
+Definerer mye politikk
+Anne Henriette Hætta Reinås (24) fra Skånland er helt
+klar på at ungdomspolitikken er med på å utforme den
+samiske framtiden.
+Nå har hun og NSR-U fått med seg
+NSR på at Sametinget skal vedta en skikkelig LHBTQ+
+-politikk, som altså omhandler samiske lesbiske, ho-
+mofile, bifile, transpersoner, queerpersoner og andre
+som ikke lar seg definere innenfor disse kategoriene.
+- Det er vi som er unge som må pushe samepolitikken
+videre.
+Nå må vi sørge for at Sápmi har rom for alle
+samer, uansett seksuell legning eller kjønnsidentitet,
+og dette er noe vi i NSR kommer til å jobbe med.
+mener at sterke og åpne samiske miljø og same-
+foreninger er med på å styrke unge samers identitet
+og tilhørighet.
+Hætta Reinås stiller til valg for NSR i
+Vesthavet valgkrets.
+Eat beasa
+suddjet iežamet
+boraspiriid vuostá
+Forsvarsløs
+Mearragoaskin mii girddaša bohcco
+/ Havørn som sirkler seg inn
+på rein.
+Govvideaddji / Fotograf:
+Mihkku Solbakk
+Jovna Vars Smuk er reineier fra Nesseby.
+Når han nå stiller på
+andreplass på NSR-SfP sin liste i østre valgkrets, vil han inn i
+politikken for å kjempe for en bærekraftig rovdyrpolitikk som
+beskytter primærnæringene.
+Rovdyr som tar kalver og lam er
+et stort problem for både reindrifta og sauenæringen.
+Jovna Vars Smuk lea Unjárggas eret ja boazodoalli.
+Go dál lea
+nuppi sajis NSR-SáB listtus Nuortaguovllu válgabiirres, de háliida
+politihkkii bargat ceavzilis boranávdepolitihka ovdii mii suddje
+vuođđoealáhusaid.
+Boraspiret mat váldet misiid ja lábbáid leat
+stuorra váttisvuohtan sihke boazodollui ja sávzaealáhussii.
+- Ørna er eksempel på et rovdyr som skaper
+enorme utfordringer.
+For oss langs kysten er
+det tydelig at ørnebestanden er kommet ut av
+kontroll, men vi sitter med en håpløs følelse av
+at vi ikke blir tatt på alvor når vi forteller om
+problemet, forteller Jovna Vars Smuk.
+Han lar seg forundre av det han oppfatter som
+motvilje hos myndighetene til å anerkjenne at
+også havørn i likhet med kongeørn tar rein-
+kalver.
+Blant annet er det mange som opplever
+at dokumentasjonen de sender inn på at ørna
+har tatt dyrene ikke blir tatt på alvor.
+- Det føles forferdelig når noen ikke tror på at
+ørna er et problem for oss.
+Vi kan jo se med våre
+- Ovdamearkka dihte de lea goaskin dakkár
+boraspire mii dagaha stuorra hástalusaid.
+Mid-
+jiide mearragáttis lea čielggas ahte hálddašead-
+djit leat massán kontrolla goaskinnáli badjel,
+muhto mii dovdat eahpedoaivvu go eat váldo
+duođas go muitalat váttisvuođa birra, muitala
+Jovna Vars Smuk.
+Hirpmahuhttá su go vuohttá vuostemiela
+eiseválddiin dohkkehit ahte maiddá mearra-
+goaskin váldá misiid, ahte ii leat dušše goaskin
+mii dan dahká.
+Earret eará leat máŋgasat geat
+vásihit ahte duođaštusat maid sáddejit go
+goaskin lea váldán elliid eai váldo duođas.
+- Lea váiga dovdu go olbmot eai jáhke ahte
+goaskin lea midjiide váttisvuohtan.
+Mii han
+ieža oaidnit ahte goaskin váldá sihke misiid ja
+egne øyne at ørna tar både reinkalv og lam, og
+det grufulle synet vi møter når ørna har lekt
+seg er ikke til å ta feil av, forteller den oppgitte
+reineieren.
+NSR mener rovdyr har sin plass i naturen i
+Sápmi, men at bestandene i større grad må for-
+valtes på en måte som er bærekraftig for beite-
+næringene og at lovverket må beskytte dem.
+- I dagens lovverk har vi i praksis ikke lov å
+beskytte dyrene våre i det hele tatt.
+Vi må ta
+en full gjennomgang av retten til å felle rovdyr
+som utgjør en umiddelbar fare for beitedyr, for
+i dag står vi dessverre forsvarsløse i møte med
+rovdyrene, avslutter Smuk.
+lábbáid, ja go oaidnit man fasttit goaskin lea
+duhkoraddan misiin dahje lábbáin de ii leat
+eahpádus mii lea geavvan, muitala vuollánan
+boazodoalli.
+NSR oaivvilda ahte boraspiret gullet lundui
+Sámis, muhto ahte boraspilenáliid ferte háldda-
+šit vuogi mielde mii lea ceavzil guohtunealáhus-
+aide ja ahte lágat fertejit suddjet daid.
+- Lágat mat leat dál dagahit ahte mis duohta-
+vuođas ii leat lohpi suddjet min elliid obanas-
+siige.
+Mii fertet oppalaččat geahčadit vuoigat-
+vuođa goddit boraspiriid mat leat váralaččat
+biebmoelliide, go dál mii dađi bahábut eat sáhte
+dahkat maidige go boraspiret bohtet, loahpaha
+Smuk.
+Nuortaguovllu válgabiire
+/ Østre valgkrets
+ÁvjovárI válgabiire
+/ ÁvjovárI valgkrets
+Davveguovllu válgabiire
+/ Nordre valgkrets
+Ná jienastat / Slik stemmer du
+Gáiseguovllu válgabiire
+/ Gáisi valgkrets
+Viestarmera válggabijrra
+/ Viesttarmeara válgabiire
+/ Vesthavet valgkrets
+Åarjel-Saepmie veeljemegievlie
+/ Sørsamisk valgkrets
+Lulli-Norgga válgabiire
+/ Sør-Norge valgkrets
+Riika lea juhkkojuvvon 7 válgabiirii.
+Don jienas-
+tat válgabeaivvi čakčamánu 11. b. dan báikkis gos
+leat registrerejuvvon álbmotregistarii.
+Ovddal-
+gihtii sáhttá jienastit buot suohkaniin miehtá
+riikka.
+Muhto sii guđet ásset suohkaniin gos leat
+unnit go 30 olbmo čálihuvvon Sámedikki jien-
+astuslohkui fertejit ovddalgihtii jienastit.
+Loga
+eanet siiddus samediggi.no/valga.
+Landet er delt inn i 7 valgkretser.
+Du stemmer på
+valgdag 11. september der du er folkeregisteret.
+Det er mulig å forhåndsstemme i hvilken som
+helst kommune i hele landet.
+De som bor i kom-
+muner med under 30 innskrevne i Sametingets
+valgmanntall kan bare forhåndsstemme.
+Les
+mer på sametinget.no/valg.
+Østre valgkrets
+Evttohasat / kandiDater
+Jovna orru Várjjatvuonas ja
+lea boazodoalli.
+Sus leamaš
+luohttevašdoaimmat Norgga
+Boazosápmelaččaid Riikka-
+searvvis, Várjjat Boazosáme-
+searvvis ja orohatstivrras.
+Son
+lea maiddá leamaš veahkkedu-
+opmárin Sis-Finnmárkku
+diggegottis.
+/ Jovna bor i Varangerbotn og
+er reindriftsutøver.
+Han har
+hatt verv i Norske Reindrifts-
+samers Landsforbund, i
+Varanger reinsamelag og i dis-
+triktsstyret.
+Han har også vært
+meddommer i Indre Finnmark
+tingrett.
+Márjá-Liissá Partapuoli
+Christina Henriksen (1983)
+Mátta-Várjjat / Sør-Varanger
+Beaska Niillas (1982) - Deatnu / Tana
+Magnhild Helen Stock (1975) - Čáhčesuollu / Vadsø
+Anja K. Pedersen Noste (1982) - Unjárga / Nesseby
+Áike Niillas Peder Selfors (1985) - Deatnu / Tana
+Leif Pedersen (1969) - Davvesiida / Lebesby
+Per Anders Store (1987) - Mátta-Várjjat / Sør-Varanger
+Ellinor Guttorm Utsi (1965) - Deatnu / Tana
+Jovna Vars Smuk (1983)
+Unjárga / Nesseby
+Christina bargá oahpahead-
+djin ruovttus Girkonjárggas.
+Son lea ovdal bargan Barents
+čállingottis, Romssa Fylkka-
+suohkanis ja Davvi-Norgga
+Europa-kantuvrras Brusselis.
+Son lea studeren kultur- ja
+servodatfága UiT Norgga árk-
+talaš universitehtas.
+/ Christina arbeider som lærer
+hjemme i Kirkenes.
+Hun har
+tidligere arbeidet i Barents-
+sekretariatet, Troms fylkes-
+kommune og Nord-Norges
+europakontor i Brussel.
+Hun har studert kultur- og
+samfunnsfag ved UiT Norges
+arktiske universitet.
+Márjá-Liissá lea eret Máskejo-
+gas Deanus ja bargá prošeakt-
+ainšenevran elfápmosuorggis.
+Son lea bajásšaddan eanan-
+doaluin ja lea váldán duodje-
+oahpu Sámi Oahpahusguovd-
+dážis Johkamohkis.
+/ Márjá-Liissá er fra Masjok i
+Tana og jobber som prosjekt-
+ingeniør i kraftbransjen.
+Hun
+er oppvokst i jordbruket og
+har også studert duodji ved
+Samernas Utbildningscentrum
+i Jokkmokk.
+Nuortaguovllu válgabiires
+lea NSR:s oktasašlistu Sáme-
+álbmotbellodagain (SáB) / I
+østre valgkrets stiller NSR
+fellesliste med Samefolkets
+Parti (SfP)
+Á
+E
+P
+SáB
+ÁvjovárI valgkrets
+Áilen Niga Máhtte lea Kárášjo-
+gas eret ja lea bargan boazo-
+doalus ja boazodoaluin dan
+rájes go sáhtii bargagoahtit.
+Sus leamaš máŋga luohttevaš-
+doaimma Norgga Boazosáp-
+melaččaid Riikkasearvvis ja
+son leamaš gielddapolitihk-
+kárin Kárášjogas.
+/ Mathis er fra Karasjok og har
+i hele sitt voksne liv arbeidet
+med og i reindriften.
+hatt flere verv i Norske Rein-
+driftsamers Landsforbund og
+har erfaring som kommune-
+politiker i Karasjok.
+Aili Keskitalo (1968)
+Guovdageaidnu / Kautokeino
+Sandra Andersen Eira (1986)
+Ruoššanjárga / Russenes
+Klemet Erland Hætta (1973) - Máze / Masi
+Celine Boyne Lamo (1995) - Kárášjohka / Karasjok
+Kjell Birkely Andersen (1958) - Ravttošnjárga / Stabbursnes
+Ol Johan Gaup (1986) - Guovdageaidnu / Kautokeino
+Magnar Aslaksen (1964) - Kárášjohka / Karasjok
+Maren Benedicte Storslett (1996) - Guovdageaidnu / Kautokeino
+Laila Elisabeth Nystad (1995) - Kárášjohka / Karasjok
+Nils Jovnna Grønmo (1994) - Kárášjohka / Karasjok
+Ellen J. S. Eira (1955) - Guovdageaidnu / Kautokeino
+Anders Nils Utsi (1967) - Kárášjohka / Karasjok
+Ann-Britt Birkeli (1955) - Leavdnja / Lakselv
+Saia Marilena Stueng (1993) - Kárášjohka / Karasjok
+Ole Henrik Magga (1947) - Guovdageaidnu / Kautokeino
+Mathis Nilsen Eira (1949)
+Kárášjohka / Karasjok
+Sandra bargá guolásteaddjin
+ja orru Ruoššanjárggas
+Porsáŋggus.
+Son lea ovdal
+leamaš bargoveahkan fatnasiin
+Finnmárkkus, Romssa fylkkas
+ja Nordlánddas, sihke fier-
+bme- ja liidnaguolásteamis.
+Son bivdá dál iežas fatnasiin
+Oarje-Finnmárkkus.
+/ Sandra arbeider som fisker
+og bor i Russenes i Porsanger.
+Hun har tidligere vært mann-
+skap i Finnmark, Troms og
+Nordland, både innen garn-
+og linefiske.
+Hun fisker nå
+i Vest-Finnmark med egen
+sjark.
+Aili lea Guovdageainnus eret
+ja bargá NSR parlamentáralaš
+jođiheaddjin.
+Son lea NSR
+presideantaevttohas sámedig-
+geválggaide.
+bargan Sámi Allaskuvllas ja
+Guovdageainnu suohkanis, ja
+sus lea Master of Public Admi-
+nistration (MPA) Copenhagen
+Business School:s.
+/ Aili er fra Kautokeino og job-
+ber som parlamentarisk leder
+for NSR.
+Hun er presidentkan-
+didat for NSR ved sametings-
+valget.
+Hun har tidligere
+jobbet for Samisk høgskole og
+Kautokeino kommune, og har
+Master of Public Administra-
+tion (MPA) fra Copenhagen
+Business School.
+Davveguovllu válgabiirE
+Nordre valgkrets
+Nils lea sihke boazodoalli ja
+advokáhta.
+Sus lea advokáhta-
+fitnodat mas lea sámeriekti,
+boazodoalloriekti, erenoamáš-
+fágan, ja son leamaš orohat 22
+Fiettara orohatjođiheaddjin.
+/ Nils er både reindrifts-
+utøver og advokat.
+advokatvirksomhet med spe-
+sialfag samerett, herunder
+reindriftsrett, og har tidligere
+erfaring som leder for rein-
+beitedistrikt 22 Fiettar.
+Silje Karine Muotka (1975)
+Álttá / Alta
+Gunn-Anita Jacobsen (1956)
+Návuotna / Kvænangen
+Inger Elin Kristina Utsi (1975) - Álttá / Alta
+Miriam Akkouche (1995) - Álttá / Alta
+Terje Ansgar Eriksen (1964) - Reaššegeahči / Sørkjosen
+Marit Inga Sara Pettersen (1975) - Álttá / Alta
+Johan J. H. Eira (1973) - Álttá / Alta
+Hallgeir Johan Strifeldt (1958) - Álttá / Alta
+Tore Bongo (1952) - Álttá / Alta
+Brita Julianne Skum (1967) - Álttá / Alta
+Annie Leonore Henriksen (1952) - Hámmárfeastta / Hammerfest
+Nils Mikkelsen Utsi (1965)
+Gunn-Anita lea Návuonas eret
+ja lea oahppan psykiátralaš
+buohccidivššár, son bargá
+erenoamášbuohccidivššárin
+ásodagas gos doaimmasheht-
+tejuvvon olbmot orrot.
+Sus lea
+máŋggabealat bargohárjá-
+neapmi, earret eará skuvllas,
+hoteallas ja mátkeealáhusas, ja
+sus leamaš oamit.
+/ Gunn-Anita fra Kvænangen
+er utdannet psykiatrisk syke-
+pleier og jobber som spesial-
+sykepleier i en bolig for ut-
+viklingshemmede.
+allsidig erfaring blant annet
+fra skole, hotell og reiseliv og
+har drevet småbruk.
+Silje Karine orru Álttás ja
+bargá prošeaktajođiheaddjin
+UiT Norgga árktalaš universi-
+tehtas, karrieara ja bargo-
+eallima guovddážis.
+leamaš NSR-jođiheaddjin,
+Sámediggeáirrasin 2009 rájes
+ja sámediggeráđis gaskal 2013
+/ Silje Karine bor i Alta og
+arbeider som prosjektleder
+ved UiT Norges Arktiske Uni-
+versitet, senter for karriere og
+arbeidsliv.
+vært NSR-leder, representant
+på Sametinget siden 2009 og
+sametingsråd mellom 2013 og
+Gáisi valgkrets
+Sandra Márjá lea Gáivuonas
+eret ja su orrunbáiki lea
+Romssas.
+Maŋŋá go gearggai
+studeremis duoji Sámi Oahpa-
+husguovddážis Johkamohkis,
+de studeregođii gollerávdin,
+ja dan son dahká dál.
+Son lea
+ovdal studeren Ruošša-studi-
+aid UiT Norgga árktalaš
+universitehtas.
+/ Sandra Márjá er fra Kåfjord
+og har bosted i Tromsø.
+Etter
+å ha studert duodji ved Sam-
+ernas Utbildningscentrum i
+Jokkmokk, studerer hun nå til
+gullsmed.
+Tidligere har hun
+studert Russlandsstudier ved
+UiT Norges arktiske univer-
+sitet.
+Henrik Olsen (1970)
+Gáivuotna / Kåfjord
+Niko Valkeapää (1968)
+Romsa / Tromsø
+Karen Anette Anti Oskal (1972) - Málátvuopmi / Målselv
+Vidar Andersen (1978) - Romsa / Tromsø
+Ane-Alis Vatne Johansen (1990) - Omasvuotna / Storfjord
+Ánte Siri (1984) - Romsa / Tromsø
+Viktor Bomstad (1992) - Omasvuotna / Storfjord
+Marit Anne Hauan (1955) - Romsa / Tromsø
+Rolf Johansen (1954) - Ivgu / Lyngen
+Sandra Márjá West (1990)
+Niko-Mihkal orru Romssas ja
+bargá artistan.
+Son lea Eano-
+dagas suoma bealde eret ja lea
+ovdal bargan oahpaheaddjin
+Guovdageainnus.
+Niko lea
+ožžon máŋga bálkkašumi iežas
+musihkalaš barggu ovddas,
+earret eará Spellemannsprisen
+2003:s rabas luohkás.
+/ Niko-Mihkal bor i Tromsø
+og jobber som artist.
+Han er
+opprinnelig fra Enontekiö på
+finsk side og har tidligere ar-
+beidet som lærer i Kautokeino.
+Niko har mottatt flere priser
+i sin musikk-karriere, blant
+annet Spellemannsprisen 2003
+i åpen klasse.
+Henrik bargá beaivválaš
+jođiheaddjin Davvi álbmogiid
+guovddážis ruovttus Olmmái-
+vákkis Gáivuonas.
+ovdal bargan sámediggeráđis
+surggiin kultuvra, dearvvaš-
+vuohta ja dásseárvu, ja son
+leamaš jođiheaddjin eamiálb-
+motfestiválas Riddu Riđus.
+/ Henrik jobber som daglig
+leder for Senter for nordlige
+folk hjemme i Manndalen i
+Kåfjord.
+Han har tidligere
+blant annet jobbet som same-
+tingsråd for kultur, helse og
+likestilling og leder for ur-
+folksfestivalen Riddu Riđđu.
+Viesttarmeara válgabiire
+Vesthavet valgkrets
+Kándidahta / Evttohasat / kandiDater
+Runar orru Evenáššis ja
+bargá NSR:s. Son lea leamaš
+politihkalaš ráđđeaddin Aili
+Keskitalo sámediggeráđđái, ja
+leamaš jođiheaddjin iešguđet-
+ge organisašuvnnain.
+Runar
+lea studeren servodatfágalaš
+ovdánahttinstudiaid Oslo
+Universitehtas.
+/ Runar bor i Evenes og jobb-
+er i NSR.
+vært politisk rådgiver for Aili
+Keskitalo sitt sametingsråd,
+og har ledererfaring fra flere
+organisasjoner.
+Runar har
+studert samfunnsfaglige ut-
+viklingsstudier ved Universi-
+tetet i Oslo.
+Mikkel Eskil Mikkelsen (1989)
+Divtasvuodna / Tysfjord
+Ann Karin Kvernmo (1971)
+Rivttak / Gratangen
+Anne Henriette Hætta Reinås (1993) - Skánit / Skånland
+Vendla Katrin Nielsen (1970) - Hábmer / Hamarøy
+Johan Arne Hansen (1987) - Lodek / Lødingen
+Håvard Nuhtte Sara (1985) - Áhkanjárga / Narvik
+Sara Elisabeth Pavall (1980) - Fuossko / Fauske
+Elin Kristina Oskal (1996) - Sálatvágge / Saltdal
+Laila Inga (1961) - Suorta / Sortland
+Runar Myrnes Balto (1987)
+Evenášši / Evenes
+Ann Karin lea Rivttagis eret ja
+son lea guhká bargan hotealla-
+ja restaurántaealáhusas.
+lea maiddá ovdal bargan
+eanandoaluin.
+Son jođihiš-
+goahtá dál Foldvik brugga
+Rivttagis.
+/ Ann Karin er fra Gratangen
+og har lang arbeidserfaring fra
+hotell- og restaurantbransjen.
+Hun har også drevet gårdsbruk
+tidligere.
+Hun går nå i gang
+med å drive rorbu i Foldvik i
+Gratangen.
+Mikkel Eskil la virggáj
+biejadum kantorin sijdan
+Divtasvuonan.
+Sån la åhpadum
+girkkomusihkkár NTNU:as
+Roandemin ja sujna la musi-
+hkkadieda master Oslo uni-
+versitehtas.
+Sån la aj julev-
+sámegielav låhkåm Nuortta
+/ Mikkel Eskil er ansatt som
+kantor hjemme i Tysfjord.
+Han er utdannet kirkemusiker
+fra NTNU i Trondheim og har
+master i musikkvitenskap fra
+Universitetet i Oslo.
+også studert lulesamisk språk
+ved Nord Universitet.
+Sørsamisk valgkrets
+Tåamma lea byjjenamme
+sveerjen bielesne men Nam-
+dalseidesne årroeminie gusnie
+lea teknihkeles raeriestæjja
+tjïeltesne.
+Dan lea aarebi dåå-
+jrehtimmie dovne båatsoste
+jïh dotkemistie.
+/ Thomas er oppvokst på
+svensk side, men er bosatt
+på Namdalseid hvor han
+jobber som teknisk rådgiver i
+kommunen.
+både erfaring fra reindrift og
+forskning.
+Nora Marie Bransfjell (1955)
+Meråker
+Lars Peder Dunfjeld (1987)
+Snåase / Snåsa
+Maja Kristine Jåma (1993) - Verran
+Leammuid Biret Rávdná (1967) - Måahvie / Mo i Rana
+Thomas Ole Andersen (1979) - Plassje / Røros
+Arne Nerås Joma (1971) - Snåase / Snåsa
+Irja Mette Kappfjell (1973) - Rana
+Ole Henrik Kappfjell (1967) - Trofors
+Björn Thomas Åhrén (1966)
+Namdalseid
+Laara lohkehtæjjine barka
+hïejmevoenesne Snåase.
+lea maasteregraade svihtje-
+medaejriemisnie NTNU:ste
+Tråantesne.
+/ Lars Peder jobber som lærer
+hjemme på Snåsa.
+Han har en
+mastergrad i bevegelsesviten-
+skap ved NTNU i Trondheim.
+Nora Marie Mearoehkisnie
+årroeminie jïh lea lohke-
+htæjjine ööhpehtamme gaa-
+jhkine njieptjine aarhskuvlen
+raejeste jïlleskuvlen raajan jïh
+lea akte åarjelsaemien gïelev-
+ierhtie.
+Nora ektiedimmiem
+båatsose åtna.
+/ Nora Marie bor på Meråker
+og har som lærer undervist
+på alle nivåer fra førskole til
+høyskole og er en sørsamisk
+språkressurs.
+Nora er til-
+knyttet reindrifta.
+Sør-Norge valgkrets
+Aili lea studeren industriála
+hábmema (inšenevra) ja
+lea geigen bachelorčállosa
+mašiidnainšenevrafágas.
+bargá maiddá allaskuvlagirje-
+rádjosis ja dárjun.
+Aili orru
+Mossas, ja su váhnenguovttis
+leaba Deanus ja Kárášjogas
+eret.
+/ Aili har studert industriell
+design (ingeniør) og har
+levert bachelor i maskin-
+ingeniør.
+Hun arbeider også
+på høgskolebibliotek og som
+servitør.
+Aili bor i Moss,
+og har foreldre fra Tana og
+Karasjok.
+Tor Gunnar Nystad (1967)
+Oslo
+Piera Heaika Muotka (1992)
+Mona Tornensis Hornæs (1972) - Bergen
+Jon Isak Lyngman Gælok (1987) - Bergen
+Laila Coldevin (1967) - Sørum
+Leif Arnold Halonen (1944) - Sandnes
+Aili Kalvemo (1981) - Oslo
+Gisle Stenersen (1967) - Asker
+Irene Kvitfjell (1962) - Lillehammer
+Lars-Jonas Kvikstad Westerfjell (1985) - Eidsvoll
+Kirsti Guvsám (1979) - Kristiansund
+Aili Guttorm (1991)
+Moss
+Tor Gunnar lea rievtti mielde
+Kárášjogas eret, muhto orru
+Oslos ja bargá terapevtan
+gárrenmirkkodikšoovttadagas
+Oslo Universitehta buohc-
+civiesus.
+Sus lea maiddá
+fágaduogáš servodatdieđalaš
+oahpus UiT Norgga árktalaš
+/ Tor Gunnar er opprinnelig
+fra Karasjok, men bor i Oslo
+og jobber som terapeut ved en
+rusbehandlingsenhet ved Oslo
+Universitetssykehus.
+også samfunnsvitenskapelige
+studier fra UiT Norges arktiske
+universitet.
+Piera Heaika orru Oslos gos
+studere grafihkalaš hábmema
+Westerdals Oslo ACT:s. Son
+bargá maiddá nuoraidčállin
+NSR:s. Son lea bajásšaddan
+Unjárggas Finnmárkkus ja
+Skániin Romssa fylkkas.
+/ Piera Heaika bor i Oslo hvor
+han studerer grafisk design
+på Westerdals Oslo ACT.
+Han
+jobber også som ungdoms-
+sekretær i NSR.
+Han er opp-
+vokst i Nesseby i Finnmark og
+i Skånland i Troms.
+- Jo, lean bállen veahá goarrut dál
+gaskkohagaid, muitala Aili Keskitalo.
+Nu go máŋga eará sámi váhnema de
+sus lea aktiivvalaš bargoeallin seam-
+más go seailluha sámegiela ja sámi
+kultuvrra ruovttus.
+Goarrut árgabeaigávttiid lea juoga man bures liikon ja
+geahččalan goarrut nu dávjá go sáhtán, ja guoibmámus
+man dieđán lea iežan nieiddaiguin goarrut, muitala son.
+Aili Keskitalo ráhkkana válgagižžui, ja lea gearggus álggahit
+fas ođđa áigodaga Sámedikkis NSR presideantaevttohassan.
+Son dovdá sámepolitihka bures, ja sámepolitihkalaš
+jođiheddjiid gaskkas 2017:s lea son dat geas lea guhkimus
+hárjáneapmi.
+Dan rájes go son lei sámediggepresideantan vuosttaš háve
+2005:s lea son leamaš mielde sihke buoret ja losit beivviid
+politihkas.
+Muhto vaikke muhtomin bosoda garrasit
+Sámedikkis, de lea bargat Sámi boahtteáiggi ovddas nu
+dehálaš ja addá Ailii nu ollu ahte son johtilit vajáldahttá dan
+mii lea funet mannan.
+- Sámepolitihkalaš doaibma lávke álelassii guokte lávkki
+ovddas ja ovtta maŋos.
+Muhto mii fertet muitit ahte Sáme-
+diggi vuogádahkan lea áibbas áidnalunddot máilmmis, ja
+eanaš áiggi mii gállit bálgá váccedettiin.
+Muhtomin mii
+vásihat ahte ovdánat bures, muhto muhtomin mii vásihat
+ahte manná ruovttuluotta, nu mo dál.
+Ovdamunni lea ahte
+olmmoš álo oahppá, muitala Keskitalo.
+Stuorra luohttámuš
+NSR:s lea stuorrá luohttámuš Ailii ja su gelbbolašvuhtii
+stivret Sámedikki.
+NSR-jođiheaddjis Beaska Niillasis leat
+beare máidnunsánit presideantaevttohasa birra.
+- Aili astá guldalit ja son čiekŋuda áššiide ádden dihte
+makkár hástalusaid olbmot vásihit miehtá Sámi.
+Son máht-
+tá leat sihke diplomáhtalaš go dat dárbbašuvvo ja čielggas
+ja soahpameahttun go dasa lea dárbu.
+Mun in dieđe ovttage
+eará guhte buoret heive leat presideantan go son, dadjá
+Beaska Niillas.
+Maiddá Runar Myrnes Balto, NSR Viesttarmeara válgabiire
+nubbievttohas ja okta sis gii lea beassan bargat lávga Aili
+Keskitaloin politihkalaš ráđđeaddin, rápmo su.
+Son muitala
+politihkkára birra guhte dovdá politihkalaš áššiid mádda-
+gis gierragii ja guhte olaha oaiviliiddisguin go deaivvada
+eiseválddiiguin ja eará aktevrraiguin.
+- Ovtta dáfus lea Aili politihkkár gii heive allaáiggálaš
+dilálašvuođaide.
+Ovdamearkka dihte go sárdnidii buot
+Luohtte-
+vašvuohta Ailii
+máilmmi eamiálbmogiid ovddas ON Máilmmikonferánssas
+ja dalle go son áidna politihkalaš jođiheaddjin riikkas
+deaivvadii Dalai Lamain go son galledii Norgga.
+Muhto
+dat mii čielgasepmosit báhcá muitui Ailiin lea ahte son
+deaivvada olbmuiguin rabasvuođain ja sávaldagain áddet
+sin hástalusaid, dadjá Balto.
+Gearggus bargat
+Go jerrojuvvo mii su movttiidahttá joatkit sámepolitihkain,
+de lea Keskitalos čielga vástádus.
+- Sámi álbmoga eallinfámus lea áibbas erenoamán energii-
+ja.
+Mii geavahat ollu áiggi čuvget vuoigatmeahttunvuođa ja
+hástalusaid, muhto mii dahkat dan dan ráhkisvuođa dihte
+mii álbmogis lea sámevuhtii, ja lea measta veadjemeahttun
+ahte ii movttiidahtto viidásat rahčat.
+Go lea sáhka das mii Sámedikkis vuordá boahttevaš
+áigodaga, de ferte Keskitalo veahá jurdilit.
+- Mun sávan
+Sámedikkis šaddá áigodat goas nagodat doalahit sámepoli-
+tihkalaš áššiid guovddážis.
+Mii fertet nagodit čoahkkanit
+oktasaš veahkan eiseválddiid vuostá, go lea vuosttažettiin
+stádalaš politihkka mii lea min váttisvuohta, eaige siskkál-
+das vuostálasvuođat bellodagaid gaskkas main leat seamma
+oaivilat Sámedikkis, loahpaha NSR presideantaevttohas.
+Na de leaš oaidnit galle gávtti Aili geargá goarrut boahtte
+njeallje jagi.
+Dan mearridat don go jienastat čakčat
+Sámediggeválggain.
+Stoler
+på Aili
+- Jo, jeg har fått litt tid til å sy litt nå mellom slagene,
+forteller Aili Keskitalo.
+Som mange samiske foreldre
+kombinerer hun et aktivt yrkesliv med å holde samisk
+språk og kultur gående på hjemmebane.
+Å sy hverdagskofter er noe jeg trives med og prøver å få
+til så ofte det går, og noe av det koseligste jeg vet er å sy
+med mine døtre, forteller hun.
+Aili Keskitalo forbereder
+seg til valgkampen, og er klar til å ta fatt på nok en
+periode på Sametinget som presidentkandidat for NSR.
+Hun kjenner samepolitikken godt, og av samepolitiske
+ledere i 2017 er hun den med mest erfaring.
+Siden hun for første gang var sametingspresident i
+2005 har hun vært med på både opp- og nedturer i
+politikken.
+Selv om det kan storme litt på Sametinget,
+er arbeidet for Sápmis fremtid så viktig og meningsfylt
+for Aili at nedturene glemmes fort.
+- Det samepolitiske arbeidet går stadig to steg frem og
+ett tilbake.
+Man må huske på at Sametinget som system
+er helt unikt på verdensbasis og at vi stort sett tråkker
+stien mens vi går.
+Av og til opplever vi at utviklingen er
+god, mens vi av og til opplever at det går tilbake, slik
+som nå.
+Fordelen er at man lærer hele veien, forteller
+Keskitalo.
+Stor tillit
+I NSR har man stor tillit til Aili og hennes evne til å
+styre Sametinget.
+NSR-leder Beaska Niillas har kun
+godord å komme med om presidentkandidaten:
+- Aili lytter og setter seg inn i utfordringene folket
+møter over hele Sápmi.
+Hun har også evnen til å være
+både diplomatisk når det trengs og tydelig og kom-
+promissløs der det behøves.
+Jeg vet ikke om noen som
+passer bedre til å være president, sier Beaska Niillas.
+Lovord kommer også fra Runar Myrnes Balto, andre-
+kandidat for NSR i Vesthavet valgkrets og en av de som
+har fått arbeide tett med Aili Keskitalo som politisk
+rådgiver.
+Han forteller om en politiker som har stålkon-
+troll på de politiske sakene og som får frem budskapet i
+møte med myndigheter og andre aktører.
+- På den ene siden er Aili en politiker for de store
+anledninger.
+For eksempel så vi det da hun talte på
+vegne av alle verdens urfolk på Verdenskonferansen i FN
+og da hun som eneste politiske leder i landet møtte Dalai
+Lama på hans Norges-besøk.
+Men mest imponert er jeg
+over hvordan hun møter folk flest med åpenhet og et
+ønske om å forstå deres utfordringer, sier Balto.
+Klar for innsats
+Når hun blir spurt om hva som inspirerer henne til å
+fortsette med samepolitikken, har Keskitalo et tydelig
+svar:
+- Livskraften i det samiske folket har en helt spesiell
+energi.
+Vi bruker mye tid på å belyse urettferdighet og
+utfordringer, men kjærligheten folket har til det samiske
+gjør det umulig å ikke la seg inspirere til videre kamp.
+På tale om hva som venter på Sametinget i den neste
+perioden, så er Keskitalo litt mer betenkt.
+- Jeg håper at
+Sametinget får en periode der vi makter å holde fokus på
+de samepolitiske sakene.
+Vi må klare å samle oss om en
+felles front mot myndighetene, for det er først og fremst
+statlig politikk som er problemet for oss og ikke indre
+motsetninger mellom partier som ønsker mye av det
+samme på Sametinget, avslutter NSRs president-
+kandidat.
+Så spørs det hvor mange kofter Aili rekker å sy selv de
+neste fire årene.
+Det er det du som bestemmer ved å
+stemme i høstens sametingsvalg.
+- Mu gávttit leat dat čábbámus biktasat mat mus leat, muitala
+Ann Karin Kvernmo.
+- Midjiide geat leat massán giellamet lea
+gákti deháleamos vuohki čájehit sámi identitehta.
+Hui máŋgga guovllus čatnasii gáktái heahpat ja negatiiv-
+valašvuohta dáruiduhttima dihte, ja olbmot oalát heite daid
+geavaheamis.
+Kvernmo, guhte lea goalmmátevttohas NSR
+ovddas Viesttarmeara válgabiirres, ja Rivttagis eret, muitala
+mo leamaš sin guovllus.
+- Lulli-Romssas leat mii bargan vuogádatlaččat maŋimuš
+logijagiid váldit ruovttoluotta gákteárbevieru, ja sáhttit
+várra easkka dál dadjat ahte duođaid lea ealáskan.
+Máŋgasat
+gárvodit gávttiin, ja dat čájeha ahte mii lihkostuvvat.
+Bivnnut kurssat Oslos
+NSR lea kulturorganisašuvdna mii lea veahkehan sámi
+álbmoga váldit ruovttuluotta gávtti sullii bealle jahkečuođi jo.
+Duos dás ain lágidit sámesearvvit, geat leat NSR geađgejuol-
+gin, kurssaid gos olbmot besset oahppat goarrut gávtti dahje
+eará gáktái gullevaš čiŋaid.
+Tor Gunnar Nystad lea NSR njunuševttohas Lulli-Norgga
+válgabiirres, muhto báikkálaččat lea son Oslo sámiidsearvvi
+Son muitala ahte olusiin lea beroštupmi go
+NSR-searvi lágida gáktekurssaid Sámi viesus Oslos.
+- Mii leat lágidan gáktekurssaid máŋggaid logijagiid, ja
+orru measta dego ahte kursadárbu ii noga goassige.
+Ahte
+eambbosat váldet ruovttuluotta fiinna gákteárbevieru čájeha
+earret eará ahte kulturdoaibma man NSR dahká duođai
+ábuha, muitala Nystad, guhte maid lea rámis go Oslo lea
+nagodan ásahit Sámi viesu.
+- Deaivvadanbáikkit leat nu dehálaččat sámi kultuvrii.
+viesus leat mis lanjat gos sáhttit doallat kurssaid, muhto
+seamma dehálaš, mis leat lanjat gos sáhttit deaivvadit ja
+geavahit gávttiid ovttas eará sápmelaččaiguin, dadjá Nystad.
+Doarvái sápmelaš
+Mearrasápmelažžii Sandra Márjá Westii, guhte orru Roms-
+sas, lea gávtti mearkkašupmi sámi identitehtii dehálaš.
+Sandra, guhte lea sámediggeáirras ja 2.-evtohassan Gáisi
+válgabiirres, lea vázzán Sámi oahpahusguovddážis Johkamo-
+hkis, ja lea okta máŋgga čeahpes ja profešunealla duojáriin
+- Gákti lea áibba áidnalunddot, ja geavahit dan, lea álkimus
+vuohki olbmuide čalmmustahtti sámi identitehta ja kultu-
+vrra.
+Lea maiddá čábbámus bivttas mii gávdnoš, jus mus gal
+jearat, muitala West guhte oaivvilda ahte lea dehálaš veahke-
+hit vai eambbosat háhket alcceseaset gávtti.
+Son oaivvilda maiddá ahte olbmot eai galgga jurddašallat
+ahte leat go sii "doarvái sápmelaš" coggat gávtti.
+- Jus du
+bearrašis lea sámi duogáš, de leat doarvái sápmelaš coggat
+Aŋkke ii galgga dovdat ahte lea makkárge giellagáibá-
+dus geavahit gávtti, go mii oamastat dan ovttas álbmogin ja
+lea min deháleamos identiteahttamearka, deattuha oahppan
+duojár.
+Govva / foto: Ken Are Bongo
+- Koftene mine er de fineste plaggene jeg eier, forteller
+- For oss som har tapt språket er
+kofta den viktigste måten å vise samisk identitet på.
+I veldig mange områder ble den samiske kofta, gákti-en, så
+belastet med skam og negativitet gjennom fornorskningen
+at den forsvant helt fra folks garderober.
+Kvernmo, som er
+tredjekandidat for NSR i Vesthavet valgkrets, og kommer fra
+Gratangen, forteller hvordan det har vært i hennes område.
+- I Sør-Troms har vi arbeidet systematisk de siste tiårene
+med å ta tilbake koftetradisjonen, og det er vel først nå vi
+kan si at det virkelig blomstrer.
+Veldig mange kler seg i kofta,
+og det viser at vi lykkes.
+Populære kurs i Oslo
+NSR er en kulturorganisasjon som har hjulpet det samiske
+folket å ta tilbake kofta i et halvt århundre.
+Jevnt og trutt
+arrangerer sameforeningene, som utgjør grasrota i NSR,
+kurs der folk kan lære seg å sy kofta eller annet kofteutstyr.
+Tor Gunnar Nystad er toppkandidat for NSR i Sør-Norge
+valgkrets, men lokalt er han leder i Oslo sameforening.
+forteller om stor interesse når NSR-foreninga arrangerer
+koftekurs på samisk hus i Oslo.
+- Vi har arrangert koftekurs i mange tiår, og det virker
+nesten som det er et umettelig behov for sånne kurs.
+At flere
+tar tilbake den flotte samiske koftetradisjonen viser blant
+annet at det kulturarbeidet som gjøres i NSR virkelig nytter,
+forteller Nystad som også er stolt over at de i Oslo har klart å
+bygge opp Samisk hus.
+Gákti til folket
+- Møteplasser er så viktig for den samiske kulturen.
+På Sam-
+isk hus har vi lokaler å holde kurs i, men ikke minst lokaler
+for å kunne møtes og faktisk ta i bruk koftene sammen med
+andre samer, sier Nystad.
+Samisk nok
+Sjøsamen Sandra Márjá West bosatt i Tromsø er opptatt
+av koftas viktighet for samisk identitet.
+Sandra, som er
+sametingsrepresentant og 2.-kandidat i Gáisi, har gått på Sa-
+mernas Utbildningscentrum i Jokkmokk, og er en av Sápmis
+mange flinke og profesjonelle håndverkere.
+- Gáktien er helt unik, og det å bruke den er den enkleste
+måten for folk flest å synliggjøre samisk identitet og kultur.
+De er jo også de vakreste klesplaggene som finnes, spør du
+meg, sier West, som synes det er viktig å bidra til at flere
+skaffer seg gákti.
+Hun mener også at folk ikke skal lure på om de er "samisk
+nok" til å gå med gáktien.
+- Har du samisk familiebakgrunn
+så er du nok samisk til å gå med kofta.
+Man skal i alle fall
+ikke føle at det er noe språkkrav for å gå med gáktien, for
+den er vår felles eiendom som folk og vår viktigste
+identitetsmarkør, slår den utdannede duojáren fast.
+- Tjaktjaj gåhttjop bihtámsámegiela kurssaj.
+bielen la bihtámsámegiella dagu "vajálduhtedum"
+giella, valla bihtámsáme galggi val diehtet ep la galla
+sijájt vajálduhttám, javllá Mikkel Eskil Mikkelsen guhti
+NSR-siebrev Sálto Sámesiebrev jådet ja la NSR:a
+bajemus ájras Vestarmera válggabijran.
+Mikkel Eskil (28) boahtá Ájluovtas Divtasvuonan ja sån la dat
+vuostasj buolvas mánájs gudi bajássjaddin julevsámegielajn
+vuostasjgiellan mánájgárden ja skåvlån.
+Æjgádij tjadá la
+vásedam man låssåt máhttá liehket giela åvdås rahtjat, ja
+vuojnná ælla åvvå aktak ietjá ássje sebrudagán ma sæmmi
+ållo dåbdojt ja berustimev båktå dagu sámegiela.
+- Juohkkahattjan la juokkirak aktijvuohta vájmo gielajn,
+vájku dal mijájs li dav válldám jali rahtjap dav bessat ságas-
+tit.
+Duodden jáhkáv sierraláhkáj hådjånip gå árvvedip man
+alvos gielladille la, ja gå jårråp ietjama aktisasj giellarahtjas-
+Dát guosská gájka gielajda, valla sierraláhkáj unnep
+Dássta muv berustibme boahtá, javllá Mikkelsen
+guhti l Vestarmera válggabijra 1.-kandidáhtta.
+Giellaådåstus
+Vallak Aili Keskitalo presidænntan álgij jagen 2013 guorrasij
+ráddidusájn almulasj giellanammadusáv jåhtuj biedjat.
+Tjuovvovasj ráddidusájggudagá galggap jåhtuj biedjat
+moaddásijt dajs dåjmajs majt nammadus buvtij tjielggi-
+dusán Vájmo giella.
+Nora Marie Bransfjell (62) la iellemájgev oarjjelsámegielajn
+barggam, ja åhpadiddjen sån sámegiela åhpadime hássta-
+lusájt dåbddå.
+Dálla la vuostasj sajen NSR:a listan oarjjel-
+sámeguovlon ja akta sivájs la sån sihtá oarjjelsámegielav
+- Giellanammadus la vuosedam moadda hásstalusá ma
+hæhttuji avta bále tjoavdeduvvat.
+Ássje la gåktu dilev láhtjet
+jus sihtá ielle sáme gielajt, ja de la sáhka åvdåsvásstádusás
+organiserima hárráj gitta makkir riektá dujna ja mujna galg-
+gi.
+Dát la nav alvos barggo váj mij NSR:an miejnnip dárbahip
+almma nasjonála giellaådåstusáv, javllá Bransfjell.
+Gájkajda guosská
+Nora Mariej la árggabiejvve dat mij merkaj juojddáv jus
+giella galggá bierggit sihke vuorrasij ja nuoraj gaskan.
+- Jus ållu riekta de la nav álkke jut máná galggi bessat gullat
+sámegielav ja sámástit sijdan, skåvlån ja gå iehtjádijt iejvviji
+Mij politihkkára ep máhte sijddagielav
+mierredit, valla máhttep gáhttit jut máná oadtju sajijt sáme
+mánájgárdijn, ja máhttep barggat váj máná oadtju sajijt
+sáme mánájgárdijn, ja váj skåvlåjn oahppofálaldahka bárrán,
+javllá Nora Marie.
+- Luodjomláhkáj hæhttup álu rahtjat daj fálaldagáj åvdås
+masi miján ja mijá mánájn la riektá.
+Dán ja ietjá siváj diehti
+lip mij NSR:an guhkijt barggam sáme giellaoahttse åvdås,
+mav giellanammadus aj dálla la doarjjum, javllá Bransfjell.
+Giellabarggo la prosjækta mij manná moadda buolva
+åvdåsguovlluj, ja sihke nuora ja vuoras ulmutja hæhttuji
+berustahttját.
+Mikkel Eskil ja Nora Marie mielas la ájnas
+buorre gielalasj aktijvuodajn ållessjattugij ja vuorrasij jus
+mánájn galggá viesso giella.
+- Divtasvuonan li miján buorre vásádusá giellatjiehppe-vir-
+gij ja prosjevtas Rádnastallam mánájgárdijn ja vuodoskåvlå
+oahppij, gånnå lasse giellaressursa ja ienep ållessjattuga
+låggŋiji ålles gielladilev.
+Dát bådij sadjásis NSR:a ájgen
+Sámedikken, ja dákkir prosjevtajs sihtap ienebut boahtte
+ájggudagá.
+Goarssá lav gå NSR Sálto sámesiebre baktu li
+jådedam Rádnastallam prosjevtav, mij la sámegielak famil-
+jajda giellaarena.
+Dájna ájggop joarkket, javllá Mikkel Eskil
+Mikkelsen.
+- Ihkap dárojduhttem mijá álmmugav tjuoldij, valla ållu
+visses lav aktan galggap ietjama gielajt bisodit.
+Nav ålov
+vájmo gielav iehttsep, låhpat Mikkelsen.
+- Til høsten kjører vi
+i gang et pitesamisk
+språkkurs.
+Pitesamisk
+er blitt sett på som et
+"glemt" språk på norsk
+side, men pitesamene
+skal vite at vi ikke har
+glemt dem, sier Mikkel
+Eskil Mikkelsen som er
+leder for NSR-foreninga
+Sálto Sámesiebrre og
+toppkandidat for NSR i
+Mikkel Eskil (28) kommer fra Drag i Tysfjord og hører til den
+første generasjonen barn som vokste opp med lulesamisk
+som førstespråk i barnehage og skole.
+Han har gjennom
+sine foreldre erfart hvor hard kampen for språket kan være,
+og han ser at ingen temaer i det samiske samfunnet får frem
+følelser og engasjement på samme måte som samiske språk.
+- Alle har et forhold til hjertespråket, enten vi er fratatt det
+eller kjemper for å få bruke det.
+Jeg tror det i tillegg blir
+ekstra sårt når vi føler på hvor kritisk språksituasjonen er,
+og når vår felles språkkamp møter hindre.
+Det gjelder egen-
+tlig alle språkene, men spesielt de mindre.
+Det er ut i fra et
+slikt perspektiv mitt engasjement kommer, sier Mikkelsen,
+som er 1.-kandidat i Vesthavet valgkrets.
+Språkreform
+Noe av det første Aili Keskitalo gjorde som president i 2013
+var å komme til enighet med regjeringen om nedsettingen
+av et offentlig språkutvalg.
+Neste sametingsperiode vil
+handle om å sette i verk flere av de forslagene som utvalget
+kom med i utredningen Vaajmoegïele/Hjertespråket.
+Nora Marie Bransfjell (62) har et helt yrkesliv bak seg
+med sørsamisk språkarbeid, og som lærer kjenner hun til
+utfordringene i samiskopplæringen.
+Når hun nå har inntatt
+førsteplassen på NSRs liste i sørsameområdet, så er det
+blant annet fordi hun ønsker å arbeide for sterkere fokus på
+sørsamisk.
+- Språkutvalget har pekt på mange utfordringer som må
+løses parallelt.
+Det handler om å legge til rette for levende
+samiske språk, og da er det snakk om alt fra organisering
+av ansvar, til hvilke rettigheter jeg og du skal ha.
+Det er en
+så stor oppgave at vi i NSR mener det trengs en skikkelig
+nasjonal språkreform, sier Bransfjell.
+Handler om alle
+For Nora Marie er det de nære tingene som betyr noe for at
+språket skal overleve både for eldre og yngre.
+- Det er egentlig så enkelt som at barn må få høre og bruke
+samisk hjemme, i barnehagen, på skolen og i møte med an-
+dre i lokalsamfunnet.
+Vi politikere kan ikke vedta hjemme-
+språk, men vi kan sørge for at barna får plass i samiske
+barnehager, og vi kan arbeide for bedre opplæringstilbud i
+skolene, sier Nora Marie.
+- Dessverre må vi ofte kjempe for tilbudene vi og våre barn
+har rett til og krav på.
+Blant annet derfor har vi i NSR lenge
+gått inn for et samisk språkombud, noe som vi også har fått
+støtte på fra språkutvalget, forteller Bransfjell.
+Språkarbeidet er et stort prosjekt som går over mange gen-
+erasjoner, der både unge og eldre må kunne bli interessert
+i og engasjeres.
+Mikkel Eskil og Nora Marie mener begge at
+det er viktig med god språklig kontakt med voksne og eldre
+for at barna skal få et levende språk.
+- I Tysfjord har vi god erfaring med giellatjiehppe-stillinger
+og prosjektet Rádnastallam i barnehagene og blant elever i
+grunnskolen, der ekstra språkressurser og høyere voksen-
+tetthet løfter hele språksituasjonen.
+Dette kom på plass
+under NSR på Sametinget, og slike prosjekt vil vi ha flere
+av i neste periode.
+Jeg er stolt over at NSR gjennom Sálto
+sámesiebrre har drevet prosjektet Rádnastallam, som er en
+språkarena for samiskspråklige familier.
+Det vil vi fortsette
+med videre også, sier Mikkel Eskil Mikkelsen.
+- Fornorskningen bidro kanskje til en splittelse i folket
+vårt, men jeg er helt sikker på at vi sammen kommer til å
+sørge for at språkene overlever.
+Så stor er kjærligheten til
+hjertespråket, avslutter Mikkelsen.
+Hjerte-
+språket
+Ienemus sámijn li subttsasa gåktu assimilerimpolitihkka
+la sijá iellemijda vájkkudam.
+Dájt subttsasijt galggap gullat
+gå vijmak duohtavuohta- ja såbadimkommisjåvnåv oadtjop.
+Dárojduhttema vájkkudusá juohkka sajen gávnnuji, ja vájku
+sierraláhkáj tjielggasit vuojnnuji dåppe gånnå giella la
+gáhtum, de ålles álmmuk assimilerimpolitihka noade
+vuolen gierddin.
+Henrik Olsen la Gájvuonas Nuortta-Råmsås.
+Ietjas vásádusáj
+diehti, måttij jagij rahtjamij sámegiela ja kultuvra åvdås sij-
+ddasuohkanin, diehtá Henrik Olsen sámevuodav la vejulasj
+ruopptot válldet, valla dat gájbbet máhtov ja buorre-
+mielakvuodav.
+- Edna la báhtsám subttsadahtá gåktu dárojduhttem lij ja
+ájn vájkkut sihke mijájt ja kvenajt.
+Jus galggap ålles Sámev
+låggŋit, de hæhttu ieneplåhkosebrudahka dádjadit ja dåhkk-
+idit assimilerimpolitihkka duodaj gávnnuj.
+De hæhttup
+guoradallat mij ajtu dáhpáduváj daj badjelasj 100 jage stáhta
+assimilerim vibáj, ja gåktu vil uddnik ådå hámij viessu.
+Dán-
+na la ham sáhka mijá aktisasj histåvrå birra, javllá Henrik
+Olsen.
+Olsen, guhti iesj la akta sijájs gut la gielav massám dárojdu-
+httema diehti, oattjoj åvdåsvásstádusáv dárojduhttemássjij
+åvd��s sámediggeráden 2016:n ja jåhtuj biejaj dav mij dálla
+sjattaj mærrádussan Stuorradikken jut duohtavuohtakom-
+misjåvnåv oadtjop.
+Gå dálla ådåsit válgajda ájggu Gáisi válg-
+gabijran de la kommisjåvnå bargo tjuovvolibme akta sivájs.
+- Dálla álgon la ájnas jut kommisjåvnå mandáhtta sjaddá
+nuoges vijdes, ja jut Sámedigge bæssá tjielggasit bargov
+vájkkudit.
+Hæhttup bærrájgæhttjat váj ålles sáme sebrudah-
+ka gullu.
+Merrasámij subttsasij rájes dajs måttijs unnep
+bájkijs Sámev miehtáj, gitta subttsasijda lullesámijs gudi
+hæhkkat gålmå stáhtarájájs æráduvvin, galggi subtsastuvvat.
+Jus navti galggá sjaddat de hæhttu Sámedigge álgo rájes juo
+sæbrrat, javllá Henrik Olsen kommisjåvnå bargo vijddudagá
+Ájnas sáme nuorajda
+Aj NSR:a nuorajnammadus (NSR-N) li berustahttjám du-
+ohtavuohta- ja såbadimkommisjåvnå ásadimes.
+Ánna-Katri
+Helanderij NSR-N:an la ájnas 2017 árkkabiejvverasismav
+dádjadit dárojduhttema vájkkudussan.
+NSR-N javllin nju-
+olgga dárojduhttem vil uddnik gávnnu gå ietjasa vuojnov
+åvdedin guláskuddamin Stuorradikken.
+- Sávvap kommisjåvnnå galggá nuorra sámijda viehkken
+buorijn mielajn boahtteájge sisi lávkkit.
+Valla de hæhttu
+kommisjåvnnå sjaddat prosæssan masi ålles stuorse-
+brudahka sæbrrá.
+Maŋŋela hæhttu máhtto mij kommisjåvnå
+bargo baktu åvddån boahtá oadtjot ienep sajev oahppop-
+lánajn ja skåvlån åbbålattjat, javllá Helander.
+- Mijá duogen la jut udnásj nuora ja boahtte buolva mijá
+histåvrå birra oahppi.
+Mij gudi lip nuora dárbahip ietjama
+histåvråv dåbddåt, váj bessap liehket jaska ietjama identite-
+htan.
+Duodden galggi iehtjáda ienebuv oahppat mijá birra
+kommisjåvnå bargo diehti.
+Mijá aktisasj histåvrrå galggá
+bihkusij boahtet.
+Gå dasi ållip de galgalittjajma aktan
+váttsatjit åvddålijguovlluj, låhpat nuorajpolitihkkár.
+Duohtavuohta
+ja såbadibme
+Sannhet og forsoning
+De fleste samer har historier om hvordan assimileringspolitikken har
+påvirket deres liv.
+Disse historiene er det som skal høres når vi endelig får
+en sannhets- og forsoningskommisjon.
+Konsekvensene av fornorskningen
+finnes over alt, og selv om de er spesielt tydelige i områder der språket er
+borte, så var assimileringspolitikken noe hele folket gjennomgikk.
+Henrik Olsen er fra Kåfjord i Nord-Troms.
+Fra egen erfar-
+ing, etter årevis med arbeid for samisk språk og kultur i
+hjemkommunen, vet Henrik Olsen at det er mulig å ta til-
+bake det samiske, men at det krever kunnskap og velvilje.
+- Det er mye som ikke er fortalt om hvordan fornorsknin-
+gen forgikk og fremdeles påvirker både oss og kvenene.
+For
+at vi skal kunne løfte hele Sápmi, må majoritetssamfunnet
+forstå og anerkjenne assimileringspolitikken.
+Da trenger
+vi å undersøke hva som faktisk skjedde i de over 100 årene
+den statsstyrte assimileringen foregikk, og hvordan denne
+lever videre i nye former i dag.
+Det handler tross alt om vår
+felles historie, sier Henrik Olsen.
+Olsen, som selv er en av de som er blitt fratatt språket på
+grunn av fornorskningen, fikk ansvar for fornorsknings-
+spørsmål som sametingsråd i 2016 og rullet i gang ballen
+som nå har endt opp med et vedtak i Stortinget om at vi får
+en sannhetskommisjon.
+Når han nå stiller til gjenvalg i Gáisi
+valgkrets er det blant annet fordi han ønsker å følge opp
+kommisjonens arbeid.
+- Nå først er det viktig at kommisjonens mandat blir vidt
+nok, og at Sametinget får tydelig innvirkning på arbeidet.
+Vi må passe på at hele det samiske samfunnet blir hørt.
+Alt fra historien til sjøsamene i de små bygdene rundt om
+i Sápmi, til historier fra østsamene som plutselig ble skilt
+av tre statsgrenser, må fortelles.
+For at dette skal skje må
+Sametinget være med fra starten av, sier Henrik Olsen om
+omfanget av kommisjonens arbeid.
+Viktig for samisk for ungdom
+Også NSRs ungdomsutvalg (NSR-U) har engasjert seg aktivt
+for å få opprettet en sannhets- og forsoningskommisjon.
+Ánna-Katri Helander i NSR-U er opptatt av at vi må se også
+hverdagsrasisme i 2017 i lys av fornorskningen.
+NSR-U slo
+rett og slett fast at fornorskningen enda foregår når de
+uttalte seg i en høring på Stortinget.
+- Vårt håp er at en kommisjon skal gjøre fremtiden lysere
+for unge samer.
+Men da må kommisjonen bli en prosess
+som hele storsamfunnet tar del i. I ettertid må kunnskapen
+som kommer frem gjennom kommisjonen få større plass i
+læreplaner og skolen generelt, sier Helander.
+- Vi må sørge for at dagens ungdom og de som kommer
+etter lærer mer om vår historie.
+Vi som er unge trenger å
+kjenne vår egen historie, slik at vi kan være trygge på vår
+identitet.
+I tillegg må kommisjonen føre til at andre lærer
+mer om oss.
+Det handler om at vår felles historie blir kjent.
+Når den er det kan vi gå videre sammen, avslutter ungdoms-
+politikeren.
+Samer trenger å bli møtt med et helsetilbud på sitt
+eget språk og med innsikt i samiske kulturelle for-
+hold og historie.
+Dette gjelder selvfølgelig innen all-
+menhelsetjenesten, men behovet viser seg spesielt
+innen spesialisthelsetjenesten.
+Saemieh daarpesjieh aktem healsoefaalenassem
+åadtjodh jïjtsh gïelesne jïh man daajroe saemien
+kultuvrelle tsiehkiej jïh histovrijen bïjre.
+Hævvi lea
+numhtie sïejhmehealsoedïenesjen sisnjelen, men
+joekoen sjïerehealsoedïenesjen sisnjelen dle vååjnoe
+goh daate lea daerpies.
+- Vi har flere spesielle saker i det
+samiske samfunnet som viser
+behovet for en styrking av samiske
+helsetilbud og ikke en nedbygging,
+slik Finnmarkssykehuset gjør for å
+spare penger.
+Det er en skandale og
+total ansvarsfraskrivelse når samisk
+psykisk helsevern blir vedtatt ned-
+bygget av Helse Finnmark, sier
+Henrik Olsen.
+Han mener at ansvaret for Samisk
+Helsepark og SANKS (Samisk nas-
+jonal kompetansetjeneste - psykisk
+helsevern og rus) bør løftes fra Helse
+Finnmark til Helse Nord siden de har
+et nasjonalt ansvar, og siden Helse
+Finnmark viser manglende forståelse
+- Mijjen leah jienebh sjïere aamhtesh
+saemien siebriedahkesne mah
+vuesiehtieh daerpies saemien heal-
+soefaalenassem nænnoestehtedh jïh
+ij dam våålese bigkedh, guktie Finn-
+maarhkeskïemtjegåetie dorje juktie
+beetnegh spååredh.
+Akte nåake dah-
+koe jïh akte ållesth dïedtesliejhteme
+gosse Healsoe Finnmaarhke næn-
+noste saemien psykiske healsoevaar-
+jelimmiem våålese bigkedh.
+Dïhte meala dïedte Saemien Heal-
+soepaarhken jïh SANKS:n åvteste
+(Saemien nasjovnaale maahtoedïe-
+nesje - psykiske healsoevaarjelimmie
+jïh geeruvevoete) byöroe Healsoe
+Finnmaarhkeste lutnjesovvedh Heal-
+soe Noerhtese dan åvteste dej akte
+nasjovnaale dïedte, jïh dan åvteste
+for dette ansvaret.
+At tiden er inne
+for opprettelse av eget samisk
+helseforetak, ble også foreslått av
+NSRs sametingsgruppe under siste
+plenumssamling.
+- Tysfjordsaken og den manglende
+beredskapen i sørsamisk område
+viser spesielt at det er nødvendig å
+prioritere å løfte kompetansen innen
+psykisk helsevern i lule- og sørsam-
+isk område.
+Dette vil vi måtte prior-
+itere å arbeide for i neste sametings-
+periode, enten gjennom utvidelse av
+SANKS sitt tilbud, eller ved utvikling
+av nye tilbud, sier Henrik Olsen.
+Healsoe Finnmaarhke aktem faatoes
+goerkesem daan dïedten åvteste
+vuesehte.
+Ihke tïjje lea båateme daelie
+aktem jïjtse saemien healsoegïehte-
+limmiem tseegkedh, aaj NSR:n
+saemiedigkiedåehkie raeriesti min-
+ngemes stoerretjåanghkosne.
+- Joekoen Divtasvuodna-aamhtesen
+jïh dan faatoes riejriesvoeten
+gaavhtan åarjelsaemien dajvesne lea
+daerpies prioriteradidh maahtoem
+lutnjedh psykiske healsoevaarje-
+limmien sisnjelen julev- jïh åarjel-
+saemien dajvesne.
+Mijjieh tjoerebe
+dam prioriteradidh mubpien saemie-
+digkieboelhken, viehkine SANKS:
+faalenassem vijriedidh jallh orre
+faalenassh evtiedidh, Henrik Olsen
+jeahta.
+Samisk psykisk helse
+må prioriteres
+Niko Valkeapää ja Thomas Åhren leaba ealli ovdamearkan dasa ahte
+sámepolitihkka lea rájáheapme.
+Soai goappašagat searvaba sámedigge-
+válggaide NSR ovddas ja ii goabbá ge leat bajásšaddan norgga bealde
+Sámis, muhto baicce suoma ja ruoŧa bealde.
+Valkeapää ja Åhren leaba
+duođaštussan ahte Sápmi ii bisán riikkarájiid bokte.
+- Mii leat okta álbmot.
+Berre leat dat mii stivre daid mearrá-
+dusaid maid mii váldit dál ja daid strategiijaid ja plánaid
+maid mii bidjat boahtteáigái.
+NSR:s lea vuođđojurddan ahte
+otná riikkaráját eai galgga hehttet min barggu oktasaš sámi
+čovdosiid ovdii.
+Dát jurdda heive bures ovttasbargovuigŋii
+mii gullá Tråante 2017:i, dadjá Thomas Åhren.
+Artista stádagullevašvuođa haga
+Niko Valkeapää lea eanemus dovddus go son lea okta dain
+hárvenaš sámi artisttain guhte lea vuoitán Spellemann
+-bálkkašumi, muhto sutnje ii leat sámepolitihkka guđege
+láhkai amas.
+Son lea máŋga jagi leamaš ráđđelahttun sámi
+organisašuvnnas Sámeráđis, ja son lea hárjánan bargat
+áššiiguin mat gusket buot sápmelaččaide.
+Dál lea gearggus
+ávkkástallat iežas gelbbolašvuođa norgga bealde Sáme-
+dikkis.
+- Mii fertet álo ohcat oktasaš čovdosiid.
+Buorre ovdamearka
+dasa lea Sámi Giellagáldu, mii fuolaha ahte gielat ovdánit
+seamma guvlui.
+Oalle álkit sáhtášeimmet mii maiddá dahkat
+ovdamearkka dihte oktasaš sámi oahppoplánaid.
+Lea dušši
+buvttadit golbma iešguđetlágan davvisámegielat skuvlagirjji
+go sáhtášii leat doarvái dušše ovttain, dadjá Niko Valkeapää.
+Valkeapää lea oahppan oahpaheaddji ja lea bargan 18 jagi
+oahpaheaddjin Sámi joatkkaskuvla ja boazodoalloskuvllas.
+Son namuha oahpahusa dakkár suorgin mas lea stuorra
+potensiála ovttasbargui.
+- Rádjáskuvlaovttasbarggut, nu mo Sirpmás lea, leat hui
+buorit ovdamearkkat mo mii berret ovttasbargat rádja-
+guovlluin.
+Mun áiggun aktiivvalaččat bargat vai oahppit geat
+ásset rádjaguovlluin galget beassat vázzit skuvlla ovttas gos
+dat lea lunddolaš, muitala Valkeapää.
+Oktasaš Sámediggi
+NSR bargá dan ovdii vai ásahuvvo oktasaš Sámediggi, ja
+háliida boahtte áigodagas bidjat johtui strategalaš doaimma
+mii dán galgá ráhkkanahttit.
+Muhto dál jo sáhttá dahkat
+álkis mearrádusaid ovttastahttin dihte Sámedikkiid.
+- Mii sáhttit ovdamearkka dihte álgit dainna ahte mearri-
+dat oktasaš beaivvi sámediggeválggaide.
+Mun jáhkán dat
+dagahivčče buori oktasaš sámi almmolašvuhtii jus dehálaš
+digaštallamat Sámis heivehuvvošit dáhpáhuvvat seamma
+áiggi, dadjá Thomas Åhren.
+Sámi kulturfoanda
+Kulturbargin lea Niko Valkeapää buorre ovdamearka das mo
+sámi dáiddárat ja kulturbargit dál jo barget riikarájáid ber-
+oškeahttá.
+Son oaivvilda ahte lea lunddolaš smiehttat ásahit
+oktasaš doarjjaortnegiid sámi kultuvrii.
+- Min válgaprográmmas mii oaivvildat ahte stuorát oassi
+ruđas mii gullá sámi dáidagii ja kultuvrii galgá čohkkejuvvot
+oktasaš sámi kulturfondii.
+Mis leat jo oktasaš geahččit ja
+ulbmiljoavku, ja mii oaivvildat ahte lea lunddolaš smiehttat
+kulturdoarjaga rájiid haga, dadjá Niko Valkeapää guhte
+oaivvilda ahte berre leat álki čađahit sámi ovttasbarggu
+kultursuorggis beroškeahttá stádarájiin.
+Sápmi lea jo hábmejuvvon beroškeahttá stádarájiin, fierpmá
+-dahkan mas sogat ja sosiála gaskavuođat mannet ruossut
+doarrás.
+Ávvujagis 2017:s lea áigi hukset viidásat min oktasaš
+nieguid oktasaš čovdosiidda, ja danne searvá NSR válggaide
+máŋggain plánain oktasaš Sápmái.
+Niko Valkeapää og Thomas Åhren er levende eksempler på at det same-
+politiske arbeidet er grenseløst.
+De stiller begge to til sametingsvalg for
+NSR og har det til felles at de er vokst opp utenfor norsk side av Sápmi,
+henholdsvis finsk og svensk side.
+Valkeapää og Åhren beviser at Sápmi
+ikke stopper ved landegrensene.
+- Vi er ett folk.
+Det bør være styrende for de valgene vi gjør
+i dag og de strategiene og planene vi legger for fremtiden.
+NSR er det en grunntanke at dagens landegrenser ikke skal
+legge hindringer for vårt arbeid for felles samiske løsninger.
+Denne tanken passer godt inn i samarbeidsånden knyttet til
+Tråante 2017, sier Thomas Åhren.
+Den "statsløse" artisten
+Niko Valkeapää er mest kjent som en av de få samiske artis-
+tene som har vunnet en Spellemannspris, men han er på
+ingen måter ukjent med samepolitisk arbeid.
+Som mange-
+årig rådsmedlem i den allsamiske organisasjonen Same-
+rådet, har han god erfaring med å arbeide med spørsmål
+som angår alle samer.
+Nå er han klar for å bruke kompe-
+tansen sin i Sametinget på norsk side.
+- Vi må alltid se etter de felles løsningene.
+Et godt eksempel
+i dag er Sámi Giellagáldu som sørger for at språkene utvik-
+ler seg i samme retning.
+Med relativt enkle grep ville vi også
+kunne få til for eksempel felles samiske læreplaner.
+Det er
+tullete å produsere tre sett nordsamiske skolebøker når ett
+bør holde, sier Niko Valkeapää.
+Valkeapää er utdannet lærer og har arbeidet 18 år som
+lærer på Samisk videregående skole og reindriftsskole.
+trekker frem utdanning som et område hvor det er stort
+potensiale for samarbeid.
+- Grenseskolesamarbeid som det i Sirbmá er svært gode
+eksempler på hvordan vi bør samarbeide i grenseområdet.
+Jeg vil arbeide aktivt for at elever som bor i grenseområder
+skal få gå på skole sammen der det er geografisk naturlig,
+forteller Valkeapää.
+Felles Sameting
+NSR jobber for opprettelsen av et felles Sameting, og ønsker
+i neste periode å sette i gang det strategiske arbeidet som
+skal forberede dette.
+Men allerede kan man gjøre enkle
+vedtak for å samkjøre Sametingene.
+- Vi kan for eksempel starte med å vedta en felles dag for
+sametingsvalgene.
+Jeg tror det kunne vært et svært positivt
+bidrag til en felles samisk offentlighet om de viktige disku-
+sjonene i Sápmi hadde blitt samkjørte tidsmessig, sier
+Thomas Åhren.
+Samisk kulturfond
+Som kulturpersonlighet er Niko Valkeapää et godt eksempel
+på at samiske kunstnere og kulturaktører allerede opererer
+uavhengig av landegrensene.
+Han mener det vil være natur-
+lig å tenke på felles støtteordninger til samisk kultur.
+- I valgprogrammet vårt går vi inn for at mer av midlene til
+samisk kunst og kultur samles til et felles samisk kultur-
+fond.
+Vi har allerede felles publikum og målgruppe, og vi
+mener det er naturlig å tenke kulturstøtte grenseløst, sier
+Niko Valkeapää som mener et samisk samarbeid over stats-
+grensene lett bør la seg gjennomføre på kulturfeltet.
+Sápmi er allerede bygget opp uten tanke på grenser, i et
+nettverk der slekter og sosiale relasjoner går på kryss og
+tvers.
+I jubileumsåret 2017 er det på tide å bygge videre på
+våre felles drømmer om felles løsninger, og derfor stiller
+NSR til valg med mange planer for et felles Sápmi.
+Sámi vuoittut leat boahtán iešguđetge gaskao-
+miid bokte.
+Áltá-stuimmit ovddastit jorggiheami
+norgga sámepolitihkas.
+Akšuvnnat Geađgeváris,
+stádaministara kantuvrra okkupašuvdna ja neal-
+gudanakšuvdna Stuorradikki olggobealde ledje
+dehálaš gaskaoapmin ovddidit sámi beroštumiid.
+- Mii fertet giitit akšunisttaid.
+Sii gákkastedje uvssa rabas
+našunála politihkkii.
+Akšunisttat rahpe politihkalaš arena
+ja bidje vuođu dan politihkalaš gižžui mii bođi akšuvnnaid
+maŋŋá.
+Boađusin das lei ahte sámi kultuvra suddjejuvvui
+vuođđolága bokte, sámeláhka mearriduvvui ja min álbmot-
+válljejuvvon orgána, Sámediggi, ásahuvvui, dadjá NSR
+nubbievttohas Ávjováris, Áilen Nigá Máhtte.
+Maiddá riikkaidgaskasaččat leat sápmelaččat leamaš ja leat
+ain láidesteaddjin internašunála eamiálbmotpolitihkas.
+Sápmelaččat leat aktiivvalaččat searvan hábmet ILO-kon-
+venšuvnna nr.
+169 eamiálbmot vuoigatvuođaid birra 1989:s
+ja ON julggaštusa eamiálbmotvuoigatvuođaid birra 2007:s,
+ja ovdal eamiálbmogiid máilmmikonferánssa ledje sápme-
+laččat guovddážis ráhkkanettiin.
+- NSR:s lea jáhkku ahte lea buoremus čoavdit áššiid politi-
+hkalaččat ja bargá dan ovdii, muhto go min kultuvra, min
+gielat ja min ealáhusat leat áitojuvvon, de eat sáhte ballat
+váldimis atnui rievttálaš gaskaomiid.
+Sáhttá leat dárbu
+geavahit sihke našunála duopmostuoluid ja internašunála
+váiddaorgánaid, dadjá NSR-veterána.
+Boazodoalli ja advokáhta
+Nils Mikkelsen Utsi lea ođđa oahpis NSR:s ja lea Davvi
+válgabiirre nubbievttohas NSR-listtus.
+Son lea boazodoalli
+ja advokáhta, rievtti mielde hástaleaddji leat sihke ja, muhto
+dán áiggi boazodolliide lea šaddan duohta áššáigullevaš
+gealbu hálddašit juridihka.
+Utsi čujuha buot daid ollu sápmelaččaide geat leat mannan
+duopmostuoluide čuoččuhit iežaset rievtti kulturdoaimma-
+heapmái, ja ahte máŋga dáin áššiin leat leamaš dehálaš
+vuoittut norgga riektevuogádagas.
+- Alimus riekti mieđai ahte báikkálaš álbmot Olmmáivákkis
+Gáivuonas galget beassat hálddašit Čáhput ieža, nu go sii álo
+leat dahkan.
+Nubbi ovdamearka lea mo boazodoalu iešhea-
+nalaš riektevuođđu dohkkehuvvui lága bokte.
+Vuosttaš
+vuoittu maŋŋá Álddesjávrri ášši 1968:s, deattuhii Selbu-ášši
+2001 rájes ahte boazodoallorievttis lea iešheanálaš riekte-
+vuođđu, beroškeahttá lágas.
+Dát dohkkehuvvui maŋit áiggis
+politihkalaččat boazodoallolága bokte 2007:s. Dá leat ovda-
+mearkkat das mo rievttálaš čielggadusain maiddá sáhttá leat
+politihkalaš mearkkašupmi, muitala Utsi.
+Eiseválddiid davviguovllu vuoruhemiin lea duođaid šaddan
+áigeguovdil sápmelaččaide loktet áššiid duopmostuoluide
+sihkkarastin dihte beassat eallit iežaset kultuvrrain.
+lea mielas jođihit politihka mii dagaha ahte lassá loktet
+áššiid duopmostuoluide njeidojuvvo, ja dainna lágiin láidet
+našunála sámepolitihka rivttes bálgá ala.
+- Čuožžut okto go eiseválddiin váilo máhttu ja dáhttu áim-
+mahuššat sámi kultuvrra, lea lossa noađđi.
+NSR áigu nannet
+aktevrraid geat veahkehit sámi vuoigatvuođaguddiid.
+Sáp-
+melaččat geat guddet noađi gádjun dihte iežaset kultuvrra,
+eai dušše raža iežaset dihte, muhto sámi searvevuođa dihte.
+Sii eai galgga dárbbašit čuožžut okto, dadjá advokáhta, ja dál
+maiddá politihkkár, Utsi.
+našunála sáme-
+politihka rivttes
+guvlui
+De samiske seirene har
+kommet gjennom bruk av
+ulike virkemidler.
+Alta-
+kampen representerer et
+vendepunkt i norsk same-
+politikk.
+Aksjonene i Stilla,
+okkupasjonen av statsmini-
+sterens kontor og sulte-
+streiken foran Stortinget
+var viktige virkemidler for
+å fremme de samiske
+interessene.
+- Vi har alt å takke aksjonistene for.
+Det ble som en brekk-
+stang inn i den nasjonale politikken.
+Aksjonistene åpnet
+den politiske arenaen og la grunnlaget for den etterfølgende
+politiske kampen.
+Det resulterte i grunnlovsvern av samisk
+kultur, vedtakelse av sameloven og opprettelse av vårt
+folkevalgte organ, Sametinget, sier NSRs andrekandidat i
+Ávjovárri, Mathis Nilsen Eira.
+Også internasjonalt har samene vært og er fremdeles
+pådrivere i internasjonal urfolkspolitikk.
+Samene har deltatt
+aktivt under utarbeidelsen av ILO-konvensjon nr.
+urfolks rettigheter fra 1989 og FNs erklæring om urfolks ret-
+tigheter fra 2007, og foran FNs verdenskonferanse for urfolk
+var samene helt sentrale i forberedelsene.
+- NSR tror på og arbeider for de politiske løsningene, men
+når vår kultur, våre språk og våre næringer er under press,
+kan vi ikke være redd for å ta i bruk rettslige virkemidler.
+Både nasjonale domstoler og internasjonale klagemekanis-
+mer er aktuelle å bruke, sier NSR-veteranen.
+Reineier og advokat
+Nils Mikkelsen Utsi er et nytt bekjentskap i NSR og er and-
+rekandidat på NSR-lista i Nordre valgkrets.
+Han er reineier
+og advokat, i grunnen en utfordrende kombinasjon, men
+for dagens reineiere er det å beherske juss blitt en høyst
+relevant kompetanse.
+Utsi viser til de mange samene som har gått til domstolene
+for å hevde sin rett til kulturutøvelse, og at flere av disse
+sakene har vært viktige gjennombrudd i norsk rett.
+- Lokalbefolkningen i Manndalen i Kåfjord fikk medhold
+i Høyesterett for sitt krav om å forvalte Svartskogen selv,
+slik de alltid hadde gjort.
+Et annet eksempel er hvordan
+reindriftens selvstendige rettsgrunnlag ble anerkjent i lov.
+Etter et første gjennombrudd i Altevannsaken i 1968, slo
+Høyesterett i Selbusaken fra 2001 klart fast at reindriftsrett-
+en hviler på et selvstendig rettsgrunnlag, uavhengig av lov.
+Dette ble senere anerkjent politisk gjennom reindriftsloven
+Dette er eksempler på at rettslige avklaringer også
+kan få politisk betydning, forteller Utsi.
+Med myndighetenes nordområdesatsing har det blitt høy-
+aktuelt for samer å ta saker inn for domstolene for å sikre
+sin rett til å utøve egen kultur.
+NSR er åpne for å føre en
+politikk som gjør at terskelen for å ta saker inn for domsto-
+lene blir lavere, og på den måten få nasjonal samepolitikk
+på riktig spor.
+- Å stå alene når myndighetene mangler kunnskap og vilje
+til å ivareta den samiske kulturen er en stor belastning.
+vil styrke aktører som bistår samiske rettighetshavere.
+Sa-
+mer som tar belastningen for å redde egen kultur, kjemper
+ikke bare for seg selv, men også for det samiske fellesskapet.
+De skal slippe å stå alene, sier advokat og nå også politiker,
+Utsi.
+Domstolene kan få nasjonal
+samepolitikk på riktig spor
+Returadresse:
+NSR, Pb.
+173, 9521 Guovdageaidnu
+# searválagaid
+# sïemesvuekie
+# siebrrevuohta
+# samisksamhold
+Sámij
+Rijkasiebrre
+Prinsihppaprográmma
+vuodovuojnno
+sáme
+lip
+avtat
+álmmugis,
+miján
+le
+ietjama
+giella,
+kultuvrra
+ja
+histåvrrå.
+Miján
+dan
+diehti
+iesjmierredimrievtesvuohta
+rievtesvuohta
+åvddånahttet
+kultuvrav,
+gielav
+sebrudakiellemav.
+mielas
+mijájn
+sámijn
+háldadit
+åvdepájgev,
+stivrrit
+dálásj
+ájgev
+hábbmit
+boahtte
+premissaj
+milta.
+merkaj
+aktan
+iehtjádij
+åvdåsvásstádus
+nannit
+avtaárvvusasjvuodav
+ulmutjij
+gaskan,
+solidaritehtav
+ráfálasj
+aktisasjvuodav
+álmmugij
+álmmuktjerdaj
+gaskan.
+aktisasjbarggo
+Sámeálmmuga
+ájtteklánnda
+vuodov
+ásadam
+mijá
+sebrudahkaj,
+giellaj
+kultuvrraj.
+Mijá
+berajvuohta,
+ednama
+æládusá
+gávnnujin
+juo
+åvddål
+gå
+rijkaarája
+ásaduvvin.
+barggat
+aktisasj
+ássjij
+hárráj
+diehttelis
+ájnas
+dábálasj.
+Aktisasjbargon
+sámij
+guládallam
+álmmukválljidum
+orgánaj,
+organisasjåvnåj,
+æládusáj
+gulluvasj
+politihkkasuorgij
+gaskan
+bisoduvvá.
+doarjju
+aj
+bargov
+vuododit
+aktisasj
+politihkalasj
+orgánajt.
+orgádna
+Vuona
+rijkan.
+galggá
+dåjmanis
+friddja
+iesjrádálasj
+vuona
+ráddijiddje
+orgánaj
+gáktuj.
+sámijt
+åvdåstit
+rijkan,
+vájkkudahttet
+ássjijt
+ma
+gulluji
+sámijda.
+galggi
+divna
+bessat
+åtsådallat
+Sámedigge
+ietjá
+institusjåvnåj
+vásstediddje
+oajválattjaj
+barggá
+sijá
+åvdås
+vájku
+makkir
+duogásj
+siján
+le.
+jåhtuj
+biedjat.
+stáhtalasj
+oajválattja
+bærrájgæhttjat
+vaj
+rievtesvuoda
+biejaduvvi
+doajmmi.
+iesjrádálasjvuohtaj
+mij
+ietja
+galggap
+mierredit
+gåktu
+duov
+dáv
+ássjesuorgev
+organiserit
+háldadit.
+luondulasj
+Sámedikke
+baktu
+iesjmierredibme
+ássjesuorgijn
+kultuvrra,
+åhpadus
+sebrudakiellem.
+Sámedikken
+liehket
+friddjavuohta
+ressursa
+fágalasj
+ávkálamos
+láhkáj.
+merkaj
+máhttá
+válljit
+dáv
+modellav
+duon
+dán
+ássjesuorgen.
+NSRaj
+vuodulasj
+ietjanisá
+bisodit,
+ietjasa
+iednegielav.
+bissot
+giellan
+maŋep
+buolvajda,
+sámegiela
+li
+giela
+boahtteájggáj.
+bajemus
+åvdåsvásstádus
+giellabargo
+organiserima
+ruhtadime
+hárráj.
+vierttiji
+dilev
+láhtjet
+sámegiella
+bissu
+akta
+dajs
+nanosamos
+tjadnasijs
+sebrudagán.
+Gielan
+kultuvrra,
+máhtto
+árvo.
+máhttelisvuoda
+giellaarenájda,
+dievnastusfálaldagájda
+máhttelisvuodajda
+anátjit.
+Divna
+galggá
+åhpadussaj.
+båttå
+ållessjattugijn
+sámástit
+ietján
+anátjit
+åvdedittjat.
+avtaárvvusasj
+prinsihppa
+sáme-­‐
+dárogiela
+almman
+dagáduvvat.
+vuojnnut
+gullut
+hukso
+varresvuodapolitihkav.
+Varresvuoda-­‐
+sosialfálaldahka
+struktureriduvvat
+organiseriduvvat
+hiebadum
+ájnegis
+addnij
+dárbojda
+ålles
+iellemav.
+Sámijn
+dádjaduvvat
+tjálalattjat
+kultuvralattjat
+båhti
+varresvuoda-­‐
+sosialdåjmadagá
+institusjåvnåjda.
+ietjálágásj
+iellemdádjadus
+ieneplåhkoálmmugin.
+Rekrutterim
+sosialbarggijs
+jus
+varresvuoda
+fálaldahka
+gáktuj
+doajmmat.
+guoskavasj
+ådåsmahtedum
+diedo
+sámegiellaj
+skihpudagáj,
+dálkudimij
+viehkkedievnastusáj
+birra.
+Sámij
+álmmukdálkudibme
+viertti
+dåhkkiduvvat
+oassen
+álmmuga
+varresvuoda
+fálaldagájs.
+ietjasij
+dálkudimdábe
+vieleduvvat
+dåhkkiduvvat.
+mánájgárdde
+váj
+dåmadi
+åhpadusá
+hámev
+sisanov.
+álmmukválljidum
+orgánajn
+bierri
+vájkkudimfábmo
+háldadime
+gullu
+åhpadussaj,
+ållågasj
+sisano
+hárraj
+skåvlån
+åhpadiddjij
+gárvedibmáj.
+rájáj
+badjel
+skåvllååvddånahttema
+oahpponævoj
+ájnas.
+Åhpadussysteman
+oahppij
+sebrudagá
+dárbo
+vuodon.
+dábe,
+giella,
+árvo
+åvddån
+boahtet
+åhpadussysteman.
+skåvlå
+ájnnasa
+identitehta
+Skåvlån
+oahppe
+duodastusáv
+oadtjot
+dádjadussaj
+sij
+stuoráp
+aktijvuodas
+sábmen
+iemeálmmugin.
+máná
+nuora
+e
+galga
+vásedit
+rásisstalasj
+givsedimev
+nálsodimev
+mánájgárdijn.
+Skåvllå-­‐
+mánájgárddebirrásin
+tjalmostuvvat.
+tjalmos
+árvojt
+bæjválattjat
+mánájgárdijn
+skåvlåjn,
+de
+sjaddat
+oasse
+iellemis
+mánájda
+skåvllå
+buorre
+dásen
+gånnå
+oadtju
+buoremusát
+åhpadusfálaldagáv.
+mánájn
+nuorajn
+sæmmi
+máhttelisvuohta
+oahpponævojda
+iehtjádijn.
+individuála
+berustahtek
+årru.
+gænna
+sierralágásj
+dárbo,
+hiebadum
+åhpadusfálaldagáv
+sierrapedagogalasj
+dårjav
+Skåvllåasstoájggedoajmma
+avtajduhtedum
+åhpadusfálaldagás,
+danna
+sisadno
+mánájda.
+Gáddo
+rásissma
+vuosstij
+boahtá
+álu
+dassta
+ieneplåhkosebrudagán
+ij
+nuoges
+jut
+vuodomáhtto
+sámij,
+birra
+tjårggiduvvat
+åhpadusás
+oahppijda
+guosská
+åhpadiddjijåhpadussaj.
+Alep
+máhttoåvddånahttem
+rievtesvuohta,
+åvdåsvásstádus,
+máhtov
+birra
+birrusa.
+bátsidisáj
+dáhpáduvvat
+vani
+miededik
+sámijs.
+prográmmaj
+ma
+åvddånahtti
+åhpadusáv
+vaddi.
+vaddet
+premissajt
+nanniji
+åvdedi
+alep
+åhpadusáv.
+Sámegielak
+máhtudakbirrása
+rijkarájáj
+institusjåvnå
+kultuvra
+máhtudahka,
+åhpadusinstitusjåvnåj
+ásadit
+åhpadusplánajt
+guosski
+sámijda
+ássjijda.
+Goappátjagá
+ådåájggásasj
+akademalasj
+máhtto
+dábálasj
+libá
+sebrudagáv
+åvddånahttemin.
+bále
+moattes
+sámijs
+massám
+máhttelisvuodav
+formálalasj
+åhpadussaj
+nav
+hæjos
+fálaldagá
+gávnnum
+gitta
+udnásjga
+bæjvváj.
+Sámijda
+ållessjattukåhpadus
+gárveduvvat
+fáladuvvat.
+valástallam
+kultuvrraåvddånbuktem
+dat
+aktisasjvuohta
+ájálvisájs,
+árvojs
+dábijs
+sebrudagán
+gávnnuji
+majt
+boahtte
+buolvajda
+sihtap
+bisodit.
+máhtti
+nannit,
+bisodit
+åvdedit
+ådåájggásasj
+kultuvrav.
+doarjjot
+kultuvralasj
+åvddånbuktema
+åvddånimev.
+Ielle
+nanos
+bájkálasj
+viessomvuoge
+vuodon
+kultuvrav
+buvtat.
+guovlojn
+dárbbo
+sierra
+gávnadim-­‐
+tjåhkanimsajijt
+institusjåvnåjt
+kultuvrav
+åvdedit.
+tjåhkanimsaje
+arena
+dájddárijda
+åbbå
+guovlos.
+saje
+vaddi
+artistajda
+åvddånbuktemijt
+åvddånahttet.
+identitehtav,
+sebrudakságastallamav
+dádjadusáv
+Ådåájggásasj
+dájddatjerda
+kultuvrraárbes,
+dádjadusás
+ietjastimme
+gielalasj
+boanndudagás.
+Duon
+åvddån
+sebrudahka
+lájttalimijn
+ságastallamijn.
+aneduvvá
+dakkár
+dåjmadimij
+baktu.
+sjuohppim
+valástallama
+maj
+bisodip
+histåvrålasj
+dábijt
+iemeálmmugij
+Arktalasj
+guovlojn.
+Ådåsap
+valástallamsuorge
+degu
+sabekvalástallam
+tjiektjam
+nuorajda.
+juohkkat
+guovlos
+Sámes
+æjvvalit
+valástallamdåjmada
+gilbustallamijda.
+valástallam-­‐
+nuorajorganisasjåvnå
+oadtjot
+valástallamij
+valástallamfágalasj
+gatjálvisáj.
+suodjalit
+duojev.
+Duojen
+elementa
+gielas,
+kultuvras
+histåvrås.
+Máhtto
+duojes
+materiálaj,
+duodjuhime,
+buktagij
+dábij
+valjesvuohta
+guovlo
+sierramerka
+vuoseduvvi
+duoje
+bæjválasj
+viessomis,
+duojen
+kultuvrraguodde
+doajmma.
+guovdásj
+æládus
+bisoduvvat
+ådå
+duodjárijda
+buolvajda.
+Rievtesvuoda
+duodjáj
+ælla
+goassak
+vatteduvvam
+iehtjádijda.
+Aktak
+máhte
+kopierit
+jali
+ådåsis
+buvtadit
+duojev
+loabe
+dagi
+rievtesvuodaaddnes.
+Areálla
+birás
+æjggumriektá
+ráddimriektá
+guovlojda
+ieme
+årrum.
+riektá
+åmastuvvam
+álggoálgos
+luonndoressursajda
+meran
+gátten.
+Stáhta
+dav
+riektáv
+lága
+baktu,
+hiereduvvat
+rijkarájájs.
+sierralágasj
+tjadnasa
+ednamijda
+duobddagijda.
+Luonndoressursaj
+adno
+lehket
+daj
+árvoj
+milta
+guoddelis
+luonndoadnuj.
+økologalasj
+perspektijvva
+gájbbádus
+åvddånibmáj
+sáhke
+boahtteájge
+politihkas
+luondo
+Miniráladåjma
+jådon
+doajmmi
+vieledusájn
+rijkajgasskasasj
+ulmusjrievtesvuodaj
+dasi
+iemeálmmuga
+iesjmierredibmáj,
+ájgebále
+miededibmaj
+edanamijda.
+dille
+dábálattjat
+tjuohppat
+gárvedit
+luonndoressursajt.
+vielggen
+dahki
+mijáv
+aktijvalattjat
+ásadittjat
+åbbålasj
+iemeálmmukvuogijt
+etihkkaj,
+birrasij,
+æjgguj
+rievtes
+vuojttojuogadibmáj.
+Vidnudagá
+dåjma
+tjuovvot
+njuolgadusájt.
+Æládus
+årudagá
+Vuodoæládusá
+årrom-­‐,
+kultuvrra-­‐
+æládusvuodon
+vuodoæládusá
+bisoduvvi
+åvddåni.
+Æládusá
+guoddelisá.
+Ådåsmahtte
+ij-­‐ådåsmahtte
+resursa
+luondon
+viessomuha
+kultuvran.
+Guolástus,
+ællosujtto,
+ednambarggo,
+duodje,
+miehttsedåjma
+kombinasjåvnå
+dájs
+kultuvrraguodde.
+giejvoj
+årro,
+bájke
+merragáttijn
+sisednamijn
+guovddagin
+sebrudak-­‐,
+kultuvrra-­‐
+æládusiellemin.
+árvojda
+iellemsjuvesvuohtaj.
+Æládusåvddånibme,
+ådåsmahttem
+doajmmelisvuohta
+bisot
+ulmutjijt
+årron
+bájkijn.
+sebrudagá,
+Sámedikkijn,
+åvddånibmáj
+sebrudagá
+Ienep
+ulmutja
+åvdebut
+årruji
+sjaddi
+bajás
+stádajn
+sæbrájduhtedum
+stáda
+årrojs
+sámegielajn,
+kultuvrajn,
+identitehtajn
+æládusáj.
+sidjij
+iellemvuohkáj,
+kultuvralattjat,
+sosialalattjat
+virgálattjat.
+media
+ållagasj
+sebrudakságastallamin,
+demokratija
+gielaj
+aneduvvat
+juohkka
+median
+diehto-­‐
+guládallamteknologijan.
+álmmugin
+moalgedim-­‐
+diehtofriddjavuohtaj,
+åvddånahtátjit
+sierra,
+mediainstitusjåvnåjt.
+vuosedit
+valjesvuodav
+kultuvras
+gielajs.
+mediajn
+mediafálaldagáv.
+nuorajda
+mediafálaldagáv
+dajna
+gå
+giellaåvddånibmáj
+identitehttaj.
+Rijkajgasskasasj
+barggo
+sihtá
+unneplågo
+rievtesvuodajt,
+ráfebargov
+værjjobinnedimev
+væráldin.
+rievtesvuodanjuolgadusá
+ájnnasa
+nannimin
+ássjijt.
+oassálasstet
+rijkajgasskasasj
+bargguj
+iemeálmmugij.
+værjoduhttemav
+ráfev
+ásadime.
+sæbrrat
+orgánajda
+gånne
+luondulasj.
+Iellemvuojnno
+vuojŋŋalasj
+Vuojŋŋalasj
+åssko
+agev
+læhkám
+elemænntan
+iellemin.
+vieledit
+iellemvuojnov
+árvov.
+Galggá
+árvusmahteduvvat
+dåhkkidittjat
+gierdatjit
+ærádisájt
+girkkoiellem
+åvddånit
+buohta
+iesjdádjadusá
+dábij.
+sajenis
+girkko
+dáhpádusájn.
+Jienastit válljimijn 2010
+Ragátmáno 19. b. l válljim rijkabiejvijda, kommuvnna- ja lánndadigge-
+fábmoduvvamij.
+Gut oadtju jienastit?
+Vaj oattjo jienastimriektáv rijkabiejvijda de hähttu årrot svieriga viesajdiddje, hähttu
+ållim 18 jage maŋemusát válljimbiejve ja soames bále årrum tjáledum Svierigin.
+Vaj oattjo jienastimriektáv kommuvnna- ja lánndadiggefábmoduvvamij de hähttu årrot
+tjáledum kommuvnan/lenan ja ållim 18 jage maŋemusát válljimbiejve.
+Jus la viesajdiddje
+ietjá rijkan gå Svierigin, Europa Uniåvnå siebrulasjrijkajn, Vuonan jali Islándan de
+hähttu årrum tjáledum Svierigin gålmmå jage avtelt válljimbiejve åvddåla.
+Da diedo ma duv birra gávnnuji álmmuktjáledimen 30 biejve válljimbiejve åvddåla mierredi
+jus ja gånnå dån oattjo jienastit.
+Jienastimkårttå
+Gájka gejn la jienastimriektá oadtju jienastimkårtåv påvstå baktu maŋemusát bårggemáno
+31. b. Dákkir la dat!
+Jus dån illa oadtjum jienastimkårtåv jali jus la dav láhppám de máhtá
+oadtjot ådåsav kommuvnas jali Válljimfábmudagás.
+Náv dagá válljimsiedilij
+Válljimsiedila gávnnuji gájkka sajijn gånnå máhtá jienastit ja belludagáj lunna.
+Válljimsiedila
+rijkabiejvij válljimij li visskada, kommuvnnafábmoduvvama válljimij li vielggada ja lánnda-
+diggefábmoduvvama válljimij li lahte.
+Le gålmmå tjerda válljimsiedilijs:
+Válljimsiedila goappátjagá belludaknamáj ja kandidáhtaj.
+Jus dakkirav aná de máhtá
+jienastit sierra ulmutjij.
+Válljimsiedila belludaknamáj valla kandidáhtaj dagi.
+Da gávnnuji ber muhtem belluda-
+gájda ja máhtá dajt adnet jus sidá jienastit ber belludahkaj.
+Válljimsiedila belludaknamáj dagi jalik kandidáhtaj dagi.
+Dajt aná tjálátjit belludak-
+namáv jus älla válljimsiedila belludahkaj masi dån sidá jienastit.
+Tjále belludaknamáv
+nåv tjielgugit gå máhttelis.
+Dån jienasta åvdemusát belludahkaj.
+Jus sidá sierra ulmusj belludagá kandidáhtajs galggá
+válljiduvvat de máhtá sunji sierra jienastit.
+Gå jienasta sierra ulmutjij de bieja ruossav nieljet-
+jiegagij kandidáhta namá åvddålin válljimsiedilin.
+Dån oattjo ber avta kandidáhttaj jienastit.
+Id-gehtjadibme
+Dån hähttu duodastit ietjat identitehtav vaj oattjo jienastit.
+Jus válljimbargge e duv dåbdå de
+hähttu vuosedit id-ássjepáhppárav, bv.
+vuodjemkårtåv, pássav jali virggelegitimasjåvnåv.
+dujna ij la id-ássjepáhper de ietjá ulmusj máhttá duv identitehtav duodastit - valla dat ulmusj
+hähttu vuosedit id-ássjepáhppárav.
+Dánna máhtá jienastit
+Dån máhtá jienastit juogu de válljimlanján válljimbiejve jali åvddål ájge.
+Jienastit válljimlanján válljimbiejve ragátmáno 19. b.
+Dån máhtá jienastit ber dan válljimlanján mij tjuodtju duv jienastimkårtån.
+Danna aj tjuod-
+tju válljimlanjá adrässa ja gallen la rahppot.
+Lanján li affisja ma vuosedi gåk jienas.
+Jienastit åvddål ájge ragátmáno 1. b. rájes
+Dån hähttu válldet maŋen jienastimkårtåv gå jienasta åvddål ájge.
+Dát gåvåstahka vuoset le ladnja gånnå máhtá jienastit åvddål ájge.
+Máhttá årrot bv.
+kom-
+muvnnakontåvrrå, skåvllå jali girjjevuorkká.
+Lanján li affisja ma vuosedi gåk jienas.
+Dån máhtá oadtjot diedojt gånnå jienasta åvddål ájge Válljimfábmudagá webbabieles www.
+val.se jali kommuvnas.
+Jus jienasta ietjat häjmmakommuvna ålggolin ja sidá jienastit sierra
+ulmutjij de hähttu válldet maŋen válljimsiedilijt vaj máhtá jienastit belludagá kandidáhtajda
+ietjat häjmmabájkes.
+Jienastit åvdåstiddje baktu
+Dån máhtá jienastit åvdåstiddje baktu jus la skibás, sáhtus jali vuoras ja i iesj besa mannat
+lanján gånnå máhttá jienastit.
+Dån iesj gárveda ietjat válljimkuverajt, valla ietjá ulmusj dajt
+guodá duv válljimladnjaj jali dan ladnjaj gånnå jienas åvddål ájge.
+Åvdåstiddje máhttá årrot
+bv.
+beraj jali ulmusj häjmmadievnastusás.
+Jus oattjo påvståv dáfopåvsståguoddes de sån
+máhttá årrot åvdåstiddje.
+Vaj jienastit åvdåstiddje baktu dån dárbaha sierra materiálajt majt diŋgo kommuvnas jali
+Válljimfábmudagás.
+Jus sidá jienastit sierra ulmutjij de iesj hähttu ássat válljimsiedilijt kan-
+didáhttanamáj.
+Jienastit ålggorijkan
+Dån máhtá brevvajienastit ålggorijkas svieriga ambassádan jali svieriga konsuláhtan.
+Vaj
+brevvajienastit dån dárbaha materiálajt majt diŋgo Válljimfábmudagás.
+Jus sidá jienastit
+sierra ulmutjij de iesj hähttu ássat válljimsiedilijt kandidáhttanamáj.
+Ienep diedo jienastime birra
+Webbabielle: www.val.se • E-påvsstå: valet@val.se
+Kommuvnna: Aktavuohtadiedo gávnnuji jienastimkårtån
+Lenastivrra: Aktavuohtadiedo gávnnuji jienastimkårtån
+Här kan du
+förtidsrösta
+VÁLDE
+MAŊEN!
+Valmyndigheten 713a36 utg 1
+Jienastimriektá ådåsisválljimin
+kommuvnnafábmoduvvamij Örebro
+kommuvnan, nuorttalulle válljimgievlen.
+Jienastimriektá dán ådåsisválljimin la dujna
+jus dån maŋemusát vuoratjismáno 15.b.
+2011 l álmmuktjáledum Örebro nuorttalle
+válljimgievlen, ålli 18 jage maŋemusát
+válljimbiejve, ja
+l svierik viesájdiddje, jali
+l viesájdiddje EU:a muhtem sebrulasjrijkajn jali l
+viesájdiddjej Islándan jali Vuonan, jali
+l viesájdiddje muhtem ietjá rijkan gå da ma li
+riekknidum badjelin ja l årrum álmmuktjáledum
+Svierigin gålmmå jage maŋŋálakkoj válljimbiejve
+åvdåla.
+Jienastit ådåsisválljimin 2011
+Moarmesmán o 15. b. l ådåsisválljim lánndadiggefábmoduvvamij
+Västra Götalánda lenan ja kommuvnnafábmoduvvamij Örebro
+kommuvnan, nuorttaalle válljimgievlen.
+Gájkajda gejna li jienastimriektá jienastimkårttå rájaduvvá påvståjn vuoratjismáno 21.b.- 27.b.
+Vuojnnu návti.
+Jus dån illa oadtjum jienasimkårtåv jali l dav láhppám de máhtá oadtjot ådåsav
+kommuvnan jali Válljimfábmudagán.
+Id-gähttjam
+Dån hähttu máhttet ietjat identitehtav nanostit gå galga jienastit.
+Jus jiednaduostudiddje
+e duv dåbdå de hähttu id-páhppárav vuosedit, buojkulvissan vuodjemkårtåv, pássav jali
+dievnastuslegitimasjåvnåv.
+Jus dujna illa id-páhper de ietjá ulmusj máhttá duv identitehtav duodastit
+- de dat ulmusj hähttu id-páhppárav vuosedit.
+i k á ådå i
+állji
+Manen la ådåsisválljim?
+Válljima maŋŋela máhttá gut adná válljim ij la riektaláhkáj tjadádum ja válljimgievlle
+danen márjju l vájkudum, gujddit válljimbåhtusav Válljimgähttjamsiebrrerádáj.
+Válljima
+maŋŋela tjavtjan Válljimgähttjamsiebrreráde duostoj gujttimijt muhtem vánesvuodaj
+birra jiednaduosstomin ja jienaj giehtadallamin.Válljimgähttjamsiebrreráde guoradij
+gujttimijt ja mierredij válljim lánndadiggefábmoduvvamij Västra Götalándan ja válljim
+kommuvnnafábmoduvvamij Örebro nuorttaalle válljimgievlen galggá ådåsis dagáduvvat danen
+gå boados danna jahkedahtte lij sjaddat ietjáláhkáj jus vánesvuoda ällim gávnnut.
+Valsedlar
+omval i Örebro
+kommun,
+nordöstra
+valkretsen
+omval i Västra
+Götalands läns
+landsting
+Vállji válljimsiedelav.
+Válde válljimkuverav.
+Maná válljimsjerma duohkáj.
+Berggren, Sven
+C/O STOR-BIRGER BERGMAN
+STORA GATAN 17
+710 12 VALSTAD
+RÖSTKORT
+vid omvalet den 15 maj
+Omval 2011
+Ji
+ti
+kå ttå
+lánndadiggefábmoduvvamij Västra
+Götalánda lenan
+l
+álmmuktjáledum Västra Götalánda lenan,
+ålli 18 jage maŋemusát válljimbiejve, ja
+l viesájdiddje muhtem EU:a sebrulasjrijkajn jali
+viesájdiddje Islándan jali Vuonan, jali
+Svierigin gålmmå jage maŋŋalakkoj válljimbiejve
+VAL TILL LANDSTINGSFULLMÄKTIGE
+GÖTEBORGS KOMMUN
+Du kan personrösta genom att sätta ett kryss för den kandidat du
+helst vill ska bli vald.
+Du kan inte personrösta på fler än en eller
+någon annan kandidat än de som står nedan.
+1 Patrik Enström, 40, läkare
+2 Daniella Rond, 36, busschaufför
+3 Thomas Vall, 68, snickare
+4 Ann Sten, 62, chef
+5 Leif Påhlsson, 21, fullmäktigeledamot
+6 Tina Karlsson, 35, kokerska
+7 Birgitta Kullström, 49, sköterska
+8 Axel Karlsson, 62, konstnär
+9 Stina Karlsson, 40, socionom
+10 Irene Blomma, 70, läkare
+11 Ellinor Änglesson, 39, idrottslärare
+12 Jakob Brens, 37, logistiker
+13 Sabina Lind, 48, bilmontör
+14 Emilie Wagner, 23, hästskötare
+15 Jan Borst, 64, köpman
+16 Evaldo Landelo, 55, ingenjör
+17 Björn Jansson, 53, fil.kand.
+18 Staffan Levinsson, 44, civilingenjör
+19 Nisse Pärlström, 32, polis
+20 Robert Kviding, 66, kapten
+21 Göran Stormare, 65, hamnarbetare
+22 Inga Svensson, 50, kontorist
+23 Runa Karlsson-Valde, 66, byggmästare
+24 Birgitta Martinsson, 44, postmästare
+25 Nils Mellström, 75, konsthantverkare
+26 Assar Larsson, 66, jur.kand.
+27 Minna Kassel, 23, ek.kand.
+vänd
+Partinamn
+evlen.
+VAL TILL KOMMUNFULLMÄKTIGE
+ÖREBRO NORDÖSTRA
+Válljimsiedila ja persåvnnåjienastibme
+Válljimsiedila li lahte válljimij lánndadiggefábmoduvvamij Västra Götalánda lenan ja vielggada
+válljimij kommuvnnafábmoduvvamij Örebro kommuvnan, nuorttaalle válljimgievlen.
+Jus sidá belludagá kandidáhtajs muhtem galggá válljiduvvat de máhtá sunji vaddet
+persåvnnåjienav gå ruossi ruvtan kandidáhta namá åvddåla válljimsiedilin.Válljimsiedila
+kandidáhttanamáj belludagájs bårdoduvvi válljimlanjájn ja jienastimlanjájn åvddålájgejienastibmáj.
+Máhtti aj belludagájs rávviduvvat.
+Jus sidá belludahkaj jienastit, valla i sidá ulmutjij jienastit, de máhta adnet válljimsiedilav dåssjå
+val belludaknamájn.
+Jus dån i gávna duv belludagá válljimsiedilav?
+Válde guoros válljimsiediav ja
+tjále belludagá namáv dasi.
+Tjále belludaknamáv nåv tjielgga gå máhttelis.
+Guoros válljimsiedila ja
+válljimsiedila belludaknamájn muhtem belludagájda jiednaduostudiddjijs bårdoduvvi.
+Návti máhtá jienastit
+- Jienastit válljimlanján válljimbiejve moarmesmáno 15.b.
+Adressav ja rabásájgev ietjat válljimladnjaj gávna ietjat jienastimkårtån.
+- Åvddålájgejienastibme moarmesmáno 5.b.rájes.
+Jus dån i máhte jienastit ietjat válljimlanján válljimbiejve de máhtá åvddålájgejienastit
+jienastimlanján.
+Jienastimfábmudagá webbabielen www.val.se jali kommuvnas diededimev oattjo
+gånnå máhtá åvddålájgejienastit.
+Hähttu buktet ietjat jienastimkårtåv gå åvddålájgejienasta.
+- Jienastit budájn
+Dån máhtá jienastit budájn jus dån la skibás, sáhtus jali vuoras ja i máhte boahtet ladnjaj gånnå
+máhttá jienastit.
+Jienastittjat budájn dárbaha ålgoldiskuverav budájiednaj ja bagáduspáhppárav
+majt máhtá rávvit kommuvnas jali Válljimfábmudagás.
+Dån iesj gárvvida ietjat válljimkuverav,
+valla ietjá ulmusj buktá dav ietjat válljimladnjaj jali ladnjaj gånnå åvddålájgejienas.
+Buojkulvissan
+máhttá lahkaulmusj jali ulmusj häjmmadievnastusás budán årrot.
+Jus dáfopåvsståguodde dunji
+påvståv buktá de sån máhttá budán årrot.
+- Jienastit ålggorijkan
+Jus dån i galga Svierigin årrot válljimájge de máhtá jienastit breva baktu ålggorijkas.
+Jienastimfábmudagś máhtá rávvit ábnnasijt brevvajienastibmáj.
+Ábnnasa sisanedi guoros
+válljimsiedelav masi iesj máhtá belludaknamáv tjállet.
+Ienep diededibme jienastime birra.
+Webbabielle: www.val.se E-påvsstå: valet@val.se
+Kommuvnna: Aktavuohtadiedojt gávna jienastimkårtån.
+Lenastivrra: Aktavuohtadiedojt gávna jienastimkårtån.
+Vatte ietjat jienav ja id-páhppárav.
+Valmyndigheten 713a36 utg 2
+Persåvnnåjienasta jus sidá.
+Bieja válljimsiedelav válljimkuvera
+sisi.
+Väljaren gör i ordning sin röst
+(endast en valsedel per valkuvert).
+Väljaren lägger inför två personer - ett
+vittne och ett bud - ner valkuvertet/en i
+det här ytterkuvertet och klistrar igen.
+Är budet lantbrevbärare så behöver denne inte närvara när rösten läggs ner.
+Ytterkuvert för budröst
+För att budrösta, följ stegen 1-6:
+Väljaren intygar.
+Jag kan på grund av hög ålder, sjukdom eller
+funktionshinder inte ta mig till en röstningslokal (gäller ej om
+väljaren röstar med lantbrevbärare eller på häkte/kriminalvårdsanstalt).
+Jag har i närvaro av vittnet och budet lagt min röst i detta
+ytterkuvert och klistrat igen det.
+Rösten har gjorts i ordning
+inom föreskriven tid.
+Väljarens namnteckning
+Namnförtydligande (texta)
+Personnummer
+År
+Mån
+Dag
+Nr
+Vänd
+Vittnet intygar.
+Jag intygar att väljaren själv lagt sin röst i detta ytterkuvert
+och klistrat igen det inom föreskriven tid.
+Jag intygar att väljaren undertecknat intyget vid punkt 3.
+Jag känner inte till något som strider mot de uppgifter som
+väljaren lämnat.
+Jag är 18 år eller äldre.
+Vittnet och budet får inte vara samma person.
+Vittnets namnteckning
+Vittnets adress
+Valmyndigheten 402 utg 3
+F A K T A B L A D
+Justitiedepartementet
+Ráddidus vattij ådåjakmáno 2001 rijkabiejvijda
+tjállagav "En nationell handlingsplan för de
+mänskliga rättigheterna" (2001/02:83).
+Tjála lij hámenis vuostasj Svierigin.
+Ráddidus dán
+tjállaga baktu vuodot tjoahkke vuojnov giehtadal-
+lamij almasjlasj riektáj gávttuj rijkalattjat.
+Doajmmaplána dättot muhtem vuorodum ássjijt,
+aktan rijkalasj unneplågojda suojev.
+Ma li almasjlasj riektá?
+Almasjlasj riektá álgon FN:a aktisasj diedádusán
+almasjlasj riektaj gávttuj 1948 märostuvvin.
+Almasjlasj
+riektá li dan rájes måttijn konvensjåvnåjn vijdeduvvam
+ja tjielggiduvvam.
+Konvensjåvnå li stáhtajda
+juridihkalattjat nággijiddje ja deklarásjåvnå.
+riektá njuolgadahtti vidjurijt stáhta ja aktugasj ulmutjij
+Njuolgadusá li aktugattjaj tjanádum ja gálggá
+máhttet riektájt aktu jali aktan iehtjádij niektit.
+Ma li de almasjlasj riektá?
+Riektá ienemusát juogaduvvi umasse åsijda.
+Gaskanisá e árvon aneduvá ja gájka li sämmi ájnnasa.
+Gasskasattjat aktijbarggi ja sämmi ållesvuodas li oase.
+Ekonomalasj, sosiálalasj ja kultuvralasj ássje li guovddel
+politihkalasj ássjijda ekonomalasj juogadime,
+barggoviessoma, varresvuohtasujto, åhpadusá ja
+fuolkkepolitihka gávttuj tjanadum.
+Li gájkbadjásasj
+ássje buorrelágásj viessomvidjurijda.
+Da ássje guosski
+åvtåbále ájnas riektáássjijt degu buohtaárvvo sjiervij
+gaskan, sämmi bálkká jäbddásasj bargguj, riektá
+skåvllåj ja fáhkkalasj riektájda.
+FN:a konvensjåvnån
+ekonomalasj, sosiálalasj ja kultuvralasj riektáj gákttuj
+bäggaluvvá, stáhta galgg�� biedjamdagojt álgadahttet
+suojmma dájt riektájt ållidittjat.
+Viesájdiddje ja politihkalasj riektá li moalggem-
+friddjavuohta, jáhkkudakfriddjavuohta ja fuolk-
+keviessomij riektá.
+Duodden li riektá ma rávkki
+aktugattja integritähttaj roattov valla stáhta aj
+suojev vaddá iehtjádij vuoledimijda, bv.
+buorkkum
+oarjjevuohtaj ja bijnedibmáj.
+Riektá le aj friddjavuodav
+ij galga soajttema baktu biesstet.
+Almasjlasj riektájda
+rijkalasj doajmmaplána
+FN:a aktisasj diedádusá milta almasjlasj riektáj
+gávttuj almasjlasj riektá galggi gåbttjåt divna ulmutjijt
+juska ulmusjtjärdda, lijkkebájnno, sjiervve, giella,
+jáhkkudahka, politihkalasj jali ietjá vuojnno, sisrijkasasj
+jali sosiálasj duohke, åbmudahka, máddo jali virgge
+ietján nåv gåhtjoduvvam tjuolldembuorgulvis.
+buorgulvisán le aj tjuolldem seksualalasj vuoge diehti.
+Dåbdijdusá li vuosedam ij-tjuolldemprinsihppa ja
+dan ållidimen le ájnas sisanádus ulmutjijda ma gulluji
+sisrijkasasj, álmmuktjerdak, gielak jali jáhkkudak
+unneplågojda, degu iemeálmmuga gávttuj.
+Bigoduvvam le vil dárbbo suojev ietjá rijkajgasskasasj
+konvensjåvnåj ållestit.
+Svieriga dåjmadiddje
+Ráddisusán ja stáhtalasj ja komuvnalasj tjuottjudusán
+le åvdåsvásstádus almasjlasj riektá e doajeduvá.
+Moatte dåjmadiddje sebrudagán, goappátjagá almmul-
+asj ja aktugattja bargonisá doarjodi almasjlasj riektá
+åvdeduvvi ja suoddjiduvvi.
+Doajmmaplánan tjuovvo
+dåjmadiddje dättoduvvi: Rijkabiejvij ássjeulmutja,
+duobbmoståvlå, stáhtalasj tjuottjudusfábmudagá aktan
+ráddidusá ássjeulmutja, komuvna ja lánndadikke,
+barggomárnána oase, dåjmadagá ja aktugasj
+organisásjåvnå.
+Almasjlasj riektájda doajmmaplána
+Aktijdum násjåvnåj (FN:a) väráltkonferansan 1993
+Wien almasjlasj riektáj gávttuj stáhta gåhtjoduvvin
+rijkalasj doajmmaplánaj almasjlasj riektájda vuododi-
+mev árvvaladdet.
+FN le vil jagijt 1995-2004 FN:a
+jahkelåhken åhpadussaj almasjlasj riektáj gávttuj
+diededam.
+Svieriga doajmmaplána le barggojuohkusis
+Ráddiduskanslian aktisasjbargon bájken 240 rijkalasj
+dåjmadiddjij gárvveduvvam.
+Dåjmadiddje li
+ássjeulmutja, ietjá fábmudagá, åtsådiddje, aktugattja ja
+fáhkalasj organsisásjåvnå, aktan åvdåstiddjij dåhkkidum
+rijkalasj unneplågojs.
+Doajmmaplána gájkbadjásasj ulmme le ållesvuodav
+gáhttit.
+Åvdedit Svierigis ja almasjlasj riektaj gájkbadj-
+ásasj vuojnov vaddet.
+Mierredit biedjamdagojt ma
+máhtti almasjlasj riektaj åvdedimev ja suojev buoredit.
+lulesamiska
+Sisanádus rijkalasj unneplågojda
+Ráddidusá tjála 2001/02:83
+Doajmmaplána
+stuorrát
+Doajmmaplána le gålmmåjahkásaj ja le jagijn
+Dan oajvveulme li:
+• almalasj riektájt åvdedit ja suoddjit
+• lasedum diedulasjvuodav dahkat almasjlasj riektá
+ássjij gávttuj
+• bargo almasjlasj riektáj åvdemusát stáhta
+tjuottjudusán aktidimev åvdedit
+• åhpadusáv buoredit almasjlasj riektáj birra
+Åhpadus dåjmadime
+Ráddidus adná åhpadus almasjlasj riektáj gávttuj le
+dárbbo buoreduvvat ja stuoráp sajev oadtjot svieriga
+Diehto sosiálalasj, ekonomalasj ja kult-
+uvralasj riektáj gávttuj le dárbbo sierraláhkáj nanni-
+Ráddidus le danen muhtem fábmudagájda
+barggogåhttjusav vaddám ietjas virggealmatjijda
+åhpadusájt almasjlasj riektáj gávttuj tjadádit.
+ájggu aj tjavtjan 2003 ja gidán 2004 virggealmatjijda
+ja åskelduvve ulmutjijda komuvnan ja lánndadikken
+konferensajt almasjlasj riektáj gávttuj fállat.
+Diededimhádjem
+Hájátjit diedov almasjlasj riektáj gávttuj le diededim-
+strategia hábbmiduvvamin.
+Ráddiduskanslia webba-
+bielle almasjlasj riektájda le dán strategian oasse
+www.manskligarattigheter.gov.se.
+Webbabielen
+gávnnuji diededime almasjlasj riektáj gávttuj, vuodo-
+dim ja ájnas ássjepáhppára guovlon, bv.
+svieriga
+diedádusa FN:a gähttjokommiteajda.
+Dá diedádusá
+gåvvådi vidjurav Svierigin almasjlasj riektáj gávttuj.
+Lasedum aktidibme
+Ráddiduskanslian le gasskasasj deparemännta
+barggojuogos vuododuvvam ulmijn gájkbadjásattjat
+aktidimev departementaj gaskan ássjij almasjlasj
+riektáj gávttuj lasedit.Vani válldet åvdåsvásstádusáv
+mij gullu fáhkkadepartementajda sijá ieme dåjman.
+Barggojuohkusa dahkusin le aj doajmmaplánav
+gáhttit ja árvvaladdet.
+Muhtem vuorodum ássje
+Ráddidus ájggu ájgen muhtem vuorodum ássjij
+Vuorodum ássjijs moatte gulluji dakkir
+guovlojda ma li dättoduvvam aktavuodajn gå svieriga
+välggogisvuoda li rijkajgasskasasj organisásjåvnåjn
+guoradaládum.
+Vuorodum ássje li: rijkajgasskasasj
+suodje doarrádallama ja bijnedime vuosstáj, suodje
+tjuolldema vuosstáj i.s.
+seksuálalasj vuoge, sjierve,
+sáhtusvuoda, álmmuktjerdak ja kultuvralasj duoge
+diehti, sáhtus ulmutjij riektá, máná riektá, vuorrasij
+riektá ja viessomássje ja sieradibme.
+Giehtadaláduvvi
+vil rijkalasj unneplågo ja sáme degu ássje friddjavuoda
+ieritválldema, riektá duobbmoståvllå gähttjalime,
+moalggemfriddjavuoda ja jáhkkudakfriddjavuoda
+gávttuj.
+Ráddidusá ulmme guovlon ja ájggeguovddel
+gárvedimbarggo dalloj doajmmaplanan diededuvvi.
+Mierredum proposisjåvnå ja ådå biedjamdago jnv.
+Svieriga rijkasjgasskasasj välggogisvuodaj gávttuj
+aj diededuvvi.
+Divna vuorodum riektá gulluji aj rijkasasj unne-
+plågojda ja sámijda.Tjuolldemássje giehtadaláduvvi
+stuorrát diehtobielen " Ett utvidgat skydd mot
+diskriminering" Ráddidus kanslia diehtobielen
+"Nationella minoriteter och minoritetsspråk- en
+sammanfattning av regeringens minoritetspolitik"
+ráddidusá unneplåhkopolitihkka ållåsappot gåvåduv-
+vá.
+Vuollen riektálattjat rijkasasj unneplågoj ássje
+dättoduvvi.
+Unneplågoj ja máttárálmmugij
+iemeriektá
+Unneplågoj riektá gåvåduvvi i.s.
+27 ártihkkalin FN:a
+konvensjåvnån viesájdiddje ja politihkalasj riektáj
+Riektá gávttuj ietjas kultuvrav, jáhkkudagáv
+dåjmadit ja ietjas gielav adnet ártihkkalin diededuvvá
+riektá galggi sierraláhkáj suoddjiduvvat.
+Europaráde
+rábmakonvensjåvnnå rijkalasj unneplågojda suoje
+gávttuj le masi Svierik jagen 2000 lihtudij.
+Svierik
+nanustahtij aj sämmi jage biejadusáv rijkadajva- jali
+unneplåhkogielaj gávttuj.
+Ráddimlágan, Svieriga
+vuodolágajs akta, diededuvvá i.s.
+álmmuktjerdak,
+gielak ja jáhkkudak unneplågoj máhttelisvuoda
+ájmon anedit ja åvdedit ietjasa kultuvrra- ja sebru-
+dakviessomav viertti åvdeduvvat.
+Rijkalasj unneplågo
+Svieriga álmmuktjerdak ja kultuvralasj moattegärd-
+dásasjvuodan le guhka histåvrålasj dáhpe.
+Juohkusijs
+moatte ma li guhka ájgev unneplågo Svierigin årrum
+li aktijvalattjat ietjasa juohkusa kultuvrav ja gielav
+suoddjim.
+Vilá uddni li svieriga sebrudagás viesso
+oasse.
+Siján li ietjasa jáhkkudak, gielak jali kultuvralasj
+aktavuohta ja sihto ietjasa identitehtav ájmon anedit.
+Svierigin li vihtta rijkalasj unneplågo: sáme (le aj
+iemeálmmuk), svieriksuobmelattja, duornusliegega,
+roma ja juvdára.
+Svieriga unneplåhkopolitihka ulmme le suojev
+rijkalasj unneplågojda vaddet ja nannodit sijá
+máhttelisvuodajt bájnatjimfábmuj.
+Histåvrålasj
+unneplåhkogielajt doarjodit vaj viesso bisoduvvi.
+Tjadádittjat dáv moatte biedjamdago goappátjagá
+rijkalattjat ja dajvalattjat rávkaduvvi.
+Unneplåhkogiela
+Unneplåhkopolitihka giela li sámegiella (gájkka
+háme), suomagiella, meänkieli, romani chib
+(gájkka háme) ja jiddisj.
+Dájs li sámegiella,
+suomagiella ja meänkieli nåv gåhtjoduvvam daj-
+vakgiela majda galggi garrasap suojev vatteduvvat.
+Danen le sierralágásj láhka biejadum mij riektáv
+vaddá muhtem komuvnajn dájt gielajt aktavuodan
+tjuottjudusfábmudagáj ja duobbmoståvlåj adnet.
+Riektá le aj åvddåskåvllå- ja vuorrasijhuvsov ållåsit
+jali oassen färttahasj gielan oadtjot.
+Åvdedittjat rijkalasj unneplågoj gielav ráddidus
+le Stáhta kultuvrraráde budjehtas 7 miljåvnå kråvnå
+sierralagásj doarjjagij várraj biedjam.
+Skåvlå oahppa-
+plána li vil rievddaduvvam vaj máhttá vuojnnet
+diedo galggi rijkalasj unneplågoj ja unneplåhkogielaj
+birra vatteduvvat.
+Svieriga televisjåvnnå, Sveriga
+rádio ja åhpadusrádio jagen 2002 oadtjun ådå sád-
+dimlåbijt mij i.s.
+sisanet sáddaga unneplåhkogielajda
+galggi lassánit.
+Roma
+Moatte roma viessu vattes vidjurijn ja e sebrudagán
+oassálasste.
+Roma gáddemis ja tjuolldemis sierraláhkáj
+garrasit dejvadalli, ájnnasit nissuna.
+Svieriga ráddidus
+le 1996 rájes roma organisásjåvnåj aktisattjat njuol-
+gadahtedum hámijn barggam.
+Nannodittjat vil
+aktisasjbargov romalasj organsisásjåvnnåviessomijn
+jagen 2002 ráddidussaj bagádus orgánan Ráde
+romalasj ássjijda ásaduváj.
+Ráden le vijdesbirástiddje
+romalasj åvdåstibme.
+Åvdåstiddje Integrasjåvn-
+nådåjmas, Ássjeulmusj álmmuktjerdak tjuolldema
+vuosstáj ja Svieriga Komuvnnalihtto vil oassálassti.
+Demokratia- ja integrasjåvnnåminisster Mona Sahlin
+le ráden åvddåulmusj.
+Ienebuv romaj birra Svierigin
+máhtá diehtobielen "Sweden's Roma- a National
+Minority" låhkåt.
+Sáme li goappátjagá rijkalasj unneplåhko ja iemeálm-
+muk.
+Máttarálmmugin le sierralágásj aktavuoda baktu
+ednamij ja tjáhtjáj dárbbo ienep riektájs gå unneplågo
+Åvdedittjat identitehtas ja kultuvras le iene-
+musát iesjmierredibme.
+Ietján gå åvdep nammadum
+rijkajgasskasasj njuolgadusá le aj ILO:a konvensjåvnnå
+(nr 169) iemeálmmuga ja máttarálmmuga gávttuj
+iesjtjuottjodim rijkajn.
+Svierik ij le ajn dán konvensjåvnnåj säbrram, mij le
+rijkajgasskasasj lájtov buktám.
+Guoradalle vuosedij
+guoradallamin Samerna - ett ursprungsfolk i Sverige/
+Sáme iemeálmmuk Svierigin (SOU 1999:25)
+muhtem biedjamdagojt ma beras lulun tjadáduvvat
+vaj Svierik galggá mahttet njuolgadusájt konven-
+sjåvnån tjuovvot.
+Sebratjit Svierik dalla aktijvalattjat
+barggá hieredisájt gádodit.
+Ulmme Svieriga sáme-
+politihkkaj le viesso sáme kultuvrra vuododum
+ekologalasj nanos boatsojäládussáj ja ietjá sáme
+äládussáj.
+Ulmme le aj lasedum sáme iesjmierredibme.
+Sámedikken mij jagen 1993 vuododuváj le i.s.
+viddnon stáhta doarjjaga sáme kultuvrraj ja sáme
+organsisásjåvnåjda juogedime gávttuj mierredit.
+Mierret aj sámijda ietjá sajij biednikluohkoj juo-
+gedime gávttuj.
+Sierra guoradalle le Sámedikke
+organisásjåvnåv guoradallam ja le árvvadallamav
+"Sametingets roll i det svenska folkstyret"
+Guoradallam dálla Ráddi-
+duskanslian gárveduvvá.
+Ráddiduskanslian le ájgen 2001 gitta 2004 rijkalasj
+diedimdåjmadibme ulmijn dåbdov ja dádjadusáv
+sámij ja same kultuvra birra lasedit.
+Ráddidus le
+dán rádjáj 16 miljåvna kråvnå várraj biedjam.
+Ulmijn lasedittjat dåbdojt sámij birra ja duostotjit
+tjuolldemav ja kultuvralasj vuosteldimijt dåjmadibme
+le bájkálasj jali dajvak prosjevdajda dagádum.
+Sámeássjijda diedemguovdátja vuododibmáj li
+16 miljåvnåjs 3 miljåvnå várraj biejadum.
+åvddålijguovlluj sjaddá rijkalattjat gájkbadjásasj i.s.
+diededimabnnasijt ja oahppamnävojt sámij birra
+hábbmima baktu.
+Åhpadiddjijt joarkkeåhpadit ja
+musea- ja girjjevuorkkádåjmav ulmijn básadiedoj
+sámij birra doarjodit.
+Diehtobieles ienebu rávviduvvi Justitiedepartementas, tfn 08-405 10 10.
+Ráddidusá webbabielle: www.regeringen.se
+Justitiedeparetmenta e-påvsståadrässa: registrator@justice.ministry.se
+Prienntidum XBS Grafisk Service, Stockholm, biehtsemánon 2003.
+Diehtobielle le Justitiedeparementas
+dagádum.
+Ártihkalnr.
+Jielleváre Gielda
+Unneplåhko
+Ájggomusplána
+Uddni le sáme, duornosvákkega ja suobmelattja da ma gulluji Svieriga unneplåhkuj
+mejn le natsjåvnnå giellasuorgge mejt rijkka suoddji lága baktu.
+Jahkelågo 2000 mierredij Svieriga rijkabiejvve giellalágav dat rájes gullu Jielleváre
+giellda dejte gieldajda mij hähttu vaddet viehkev ietjas giela baktu jus dat gut gullu
+unneplåhkuj sihtá nåv.
+Láhka le dagádum nåv at galggá suoddjit natsjåvnnå unneplågojt nåv at ieneplåhko ij
+máhte nuppástit dejt, ja nåv at oadtju enap javllamuháv.
+Gielldastivrra le sihtam gähttjat jus dárbaj dahkat enabuv gå mejt láhka javllá, ja
+danen le guoradallam dagádum.
+Guoradallam le gähttjam jus giella aneduvvá gielda barggosajijn enamusát mánáj- ja
+vuorrasijhuvson, ja makkir ájggomusá gávnnuji politijkkárijs ma guoskadalli
+giellalágas.
+Ájggomusá ja miella le viettjadum dejs ulmutjijs gejn le tjiegÿális diehto sáme ássjijs.
+Guoradallam le biejadum tjoahkkáj ja oajvvadus le boahtám ålgus.
+Lenastivrra le dat mij gähttjá at giellda tjuovvu lágav ja dat mij juohká rudájt gieldajda
+ja lánndadiggáj.
+Dát láhka javllá juohkkehasj mij gullu unneplåhkuj oadtju sáhkadit ja tjállet ietjas
+giellaj gå gávnadallá dej gudi barggi háldadusájn gielda sinne, ja gå nåv sjaddá de
+hähttuji vásstedit njálmálattjat sämmi gielajn ruoptus.
+Jus e máhte gielav ietja de hähttuji válldet dåhku soabmásav mij máhttá dav gielav.
+Jus le märrádus mij la tjáledum de galggá giellda máhttet jårggålit njálmálattjat nåv at
+dat guhti guoskadallá dádjat.
+Dejs gejn le mánná oadtju gájbbedit sajev åvddåskåvllåj gånne ålles- jali lahkkeájggáj
+adni åhpadusáv unneplågogiellaj.
+Sämmi rievtes le gájbbedit gå dárbaj vuorrasijhuvsov adnet.
+Giellda galggá gähttjalit duosstot dejt gudi sáhkadi unneplågogielav nåv lá djij at e
+dárbaha målssot dárogiellaj.
+Jielleváren gávnnuji juo uddni da ma máhtti sáhkadit unneplågogielav enamusát le da
+duornovákkega ja suomagielaga.
+Udnásj biejve älla ålos ma sihti ietjas giellaj oadtjot vásstádusáv, enamusá t le da
+suobmelattja ma sihti sáhkadit ietjas gielav.
+Mánáj, åhpadus, kultuvrra ja sosiála háldadus gähttjá duolloj dálloj gåk máhtto le
+unneplågogiellaj dejs gudi barggi dajn suorgijn.
+Divna háldadussuorge vuojnni dárbov oadtjot tjielgga njuolgadusájt gå ulmutja sihti
+gevadit suv ietjas gielav.
+Jielleváre giellda oadtju juohkke jage rudájt nåv at máhtti tjadádit giellalágav.
+Uddni le vehi sáhka gåktes rudá galggi juogeduvvat åvddåguovlluj, danen giellda galggá
+siesstet muhtem rudájt nåv at gávnnuji gå dárbo båhti åvddåguovlluj.
+Giellda oadtju adnet rudájt dakkir dåjmajde degu dålkåjde ja jårggålim bargojde.
+- Gålo ma guoss ki mánáj- ja vuorr asijhuksuj jus le ávk ken unneplåhkuj
+- Diehtojuohkemij
+Ájggomus unneplågujn
+Giellda galggá barggat dåk guovlluj nåv at unneplåhko oadtju suodjálusáv ja tjuovvot
+giellalágav.
+Jielleváre giellda adná dat le dárbbo tjuovvot giellalága ájggomusájt.
+Uddni le binná ulmusj mij gájbbet viehkev ietjas giellaj, unneplågo gåsi gulluji sáme ja
+suobm elattja adni dat le stuor dárbbo adnet barggojuovkov mij barggá aktan
+politijkkárij ja háldadusbarggij.
+Nåv at sij sjaddi oassálattja märrádusájs ja ájggomusájs, dan ládjij dat tjuovvu
+ráddidusá mielav.
+Dat aj gávnnu stuor dárbbo vaddet enap diedojt dejte gudi barggi gielda åssudagán.
+Dat gut iejvvi gielda háldadusulmutjijt ij galga sjaddat badjelgehtjadum gå sihtá ietjas gielav
+gevadit.
+Dat guhti sihtá dav dahkat galggá oadtjot nåv dahkat.
+- Dahkat barggojoavkov nåv at juohkke háldadussuorges tjåhkkåhi háldadusulmutja
+nåv at sjaddá aktisasj giehtadallam.
+Jus galggá dárbalasj dåjmajt dahkat de galggá rádedit háldadusulmutjijn vuostak.
+- Dahkat joavkov mij galggá årrot viehkken gielda barggojoavkkuj
+- Barggojoavkon le märrádusrievtes
+- Oadtju biedjat oajvvadusájt gielldastivrra j dejs ássjijs ma guosski unneplåhkuj
+- Oadtju válldet märrádusájt rudá juohkemin jus ij le ba djel lågevtuvsán kråvnå
+Háldadus
+- Divna gudi barggi háldadusájn gielda sinne galggi diehtet makkir riektá unneplågon
+le, ja mejt giellda hähttu bivddit
+- Jårggåliddje hähttuji gávnnut ja jus manná galggi åhpav válldám nåv at
+kámmarkollegie duodas dejt
+- Galggi gávnnut dålkå parlando åssudagá milta
+- Jus le dárbbo de galggá gielda diedojt jårggålit unneplågogielajde
+- Gå soames åhtså bargov dakkir sadjáj gånne le buorre máhttet unneplågogielav, de
+galggá gávnnut maÿen åtsålvispáhppárijn suv oahppa ja máhtto
+Jus äjgát sihtá adnet sajev åvddåskåvllåj gånnå åhpadus le sáme-, suoma- jali
+meängiellaj de galggá giellda dav vaddet.
+Dago
+- Mánáj, åhpadus ja kultuvrra háldadusá dahki plánav gåk sij ga lggi duosstot dárbojt
+ma båhti unneplåhkoálmmugis
+- Da gålmmå háldadussuorge galggi akti jahken válldet sisi diedojt makkir máhtov
+gielda bargge adni
+- Da galggi gávnnut åtsålvispáhppára åvddåskåvllåj gånne le tjáledum makkir riektá
+unneplågon le oadtjot åvddåskåvllå sajev dåk gånnå dakkir åhpadus gávnnu
+Ulme
+Vuorrasa ma årru sierra vuorrasijhuvson galggi adnet riektáv sáhkadit ietjas gielav, ja
+oadtjot vásstádusáv ietjas giellaj.
+Ájggomusá
+Sosiálháldadus galggá dahkat á jggomusplánav nåv at máhtti duosstot dav dárbov mij
+boahtá gávnnut unneplåhkoálmmuk dåjmajs
+Sosiálháldadus guoradallá man ållo bargge gávnnuji gielda sinne ma máhtt i
+unneplågogielajt
+Jus le guoradallam ulmutja birra mij dárbaj sierra vuorrasijhuvsov galggi diedo vatteduvvat
+dasi makkir riektá sujne le ja da galggi årrot ietjas giellaj
+Gåk dåjmajt máksá
+Dajt gålojt máksá rudáj mejt le biedjam sierra sässtásij gå giellda oattjoj
+unneplåhkorudájt
+Maÿeltjuovvom
+Juohkka jage galggá gielldastivrra oadtjot diedojt gåk rudá le anedum
+Juohkka háldadussuorgge vaddá suv diedojt
+Mánáj, åhpadus ja kultuvrra háldadussuorge galggi vaddet diedojt makkir dár bo ja
+vuordemusá gávnnuji oadtjot åvddåskåvllådåjmajt un neplågogiellaj
+Sosiálháldadussuorgge galggá vaddet diedojt makkir dárbbo gávnnu unneplågo
+vuorrasijhuksuj ja mejt sij le dåjmadam
+Álggo 5
+1.1 Duogásj ja ájggomus 5
+1.2 Dahkamus 6
+Láhka mij vaddá riektáv adnet ietjas gielav 6
+2.1 Adnembájkke 6
+2.2 Lenastivrra 7
+2.3 Jielleváre giellda 7
+2.4 Ulmutja riektá 7
+2.5 Gielda åvdåsvásstádus 8
+2.6 Gárttjodibme
+Unneplågogiella Jielleváren
+3.1 Sámegiella 8
+3.2 Meängiella
+3.3 Suomagiella 10
+4 Dåjmadahka Jielleváre gieldan
+4.1 Ráde ja háldadusá
+Unneplågoj rudá giehtadallam 14
+5.1 Adnembájkke 14
+Giehtadallamplána unneplågo álmmugij 14
+6.1 Ulme ja ájggomusá
+Javllamánon jahkelågo 1999 mierreduvvin sáme, suobmelattja, duornosvákkega,
+romera ja juvdára at sij le natsjåvnålasj unneplågo Svierigin.
+Da giellasuorge ma oadtjun sierra suojev le sámegiella, suomagiella, meängiella, romani
+chib, jiddisch ja gåhtjoduvvi natsjåvnålasj unneplågo giellan.
+Sámegiella, suomagiella ja meängiella oadtju sierra suojev danen gå dejs le histårjålasj
+tjadno Svierigij.
+Jahkelågo 2000 rájes le Jielleváre giellda tjanádum guovtet lágas ma vadd i riektájt
+unneplågogielagijda sáhkadit ietjas gielav gå iejvviji háldadusdåjmadagájt ja
+duobbmoståvlåjt.
+Duogásj ja ájggomus
+Jahkelågo 1999 váldij Svieriga Rijkabiejvve oajvvadusáv mij gåhtjoduváj Natsjåvnnå
+unneplågo Svierigin (1998/99:143).
+Dan maÿÿel tjálij Svieriga háldadus vuolláj ja duodastij Euoroparáde konvensjåvnåv mij
+suoddji unneplågojt ja njuolgadusáv mij suoddji unneplågogielajt.
+Ájggomus giellakonvensjåvnåjn le at dat galggá suoddjit sierraláhkáj kultuvrajt ja
+galggá viehkedit dållat ájmon un neplågogielajt natsjåvnå sinna.
+Njuolgadusá konvensjåvnån le vaddám vuodov Svieriga unneplåhkopolitijjkaj.
+Ulmme le vaddet suojev natsjåvnå unneplågojde, ja nannit dej javllamuháv.
+Da histårjålasj giela galggi nanostuvvat nåv at bissu viesson.
+Akta vuodolasj oasse dan konvensjåvnån le at dat guhti sihtá adnet ietjas gielav gå sån
+huksá ietjas álmmuk riektájt ja välggogis vuodajt galggá oadtjot nåv dahkat.
+Akta vuojtto dakkir vuogijn le at enap ulmusj álggá sáhkadit ietjas unneplågogielav.
+De le aj giella terminologiddjan stuorap sadje nanostuvvat ja åvddånit.
+Dat láhka galggá suoddjit unneplågov nåv at ij aktak galga máhttet nuppástit
+unneplågoulmutjijt ja binnedit dav javllamuháv.
+Guorrarijkka
+Suoman jaVuonan gávn nuji sämmilágásj lága mij vaddá suojev sámegielagijda.
+Da le guhtta gielda nuortta vuona bielen ma gulluji s��mij háldadus åssudahkaj.
+Láhka le dahkam at ienep sábme le álggám sáhkadit sámegielav, ja ien ep ulmusj le
+álggám gájbbedit sámegielav álmulasj bájkijs.
+Jahkelågo 1992 sjaddin niellja gielda nuortap Suoman oassálattja láhkaj mij vaddá
+riektájt sámeálmmugij sáhkadit ietjas gielav gå dárbahi iejvvit gielda háldadusulmutjijt.
+Sämmi riektá le gå guoskadallá stáhta dáfo oajválattjaj ja duobbmoståvllåj.
+Jahkelågo 2004 le Suobma nanostuhttám dav gå ådå buorep lágav dahkin.
+1.2 Dahkamus
+Jielleváre giellda hähttu tjuovvot unneplåhkolágav.
+Danen le gielldastivrra mierredam guoradallama v mij galggá gähttjat makkir dárbo
+gávnnuji dahkat sierra ás sjijt badjel mejt láhka javllá.
+Guoradallam galggá gähttjat gåk juohkke háldadussuorgge dahká nåv at tjuovvu lágav,
+sämmi bále aj gähttjat makkir ájggomus politijkkárijs gávnnu enamusát mánáj- ja
+vuorrasijhuvson.
+Gå guoradallam la válmas de galggá oajvvadus dagáduvvat nåv at sjaddá unneplågoj
+giehtadallamplána.
+Dási boahtá ájn makkir vuojnnu åvddåulmutjijs le ma gulluji unneplågo åssudahkaj.
+Láhka mij vaddá riektáv adnet ietjas gielav
+Jahkelågo 2000 vuor atjismáno vuostasj biejve bådij unneplåhkoláhka mij
+guoskaj gietja gieldajde Norrbottena lenan.
+Láhka (1999:1175) mij vaddá riektáv adnet sámegielav gielda háldadusán ja
+duobbmoståvlåjn
+Láhka (1999:1176) mij vaddá riektáv adnet suoma- ja meängielav gielda háldadusájn ja
+Adnembájkke
+Láhka galggá aneduvvat ássjijs mij gullu Stáhtaj, lánndadiggáj ja gielda háldadussaj, ja
+gullu dáfuj mij guoskadallá lágas.
+Háldadusguovlo sámegiellaj le Árje pluove, Jielleváre, Jåhkÿmåhke ja Girona gielda
+Háldadusguovlo suoma- ja meängiellaj le Jielleváre, Haparánda, Girona ja Bájala gielda
+Háldadusgiehtadallam le gå stáhta mierret ulmutjijda makkir doarjjagijt dav oadtju ja
+makkir välggogisvuohta ulmutjijs le stáhta vuosstáj.
+Dat dahká at ulmusj dárbaj stáhta buorrevuodav ja dav le vuollelasj nåv guhkev gå
+gávnnu Stáhta giehtadallamin.
+Dat hähttu gávnnut njuolgadus jali soames láhka mij vaddá fábmogisvuodav stáhtav
+mierridit ulmutjij badjel.
+Såbadusá, ráde, bagádusá jali diehtojuohkema sjaddi ålggolij mejt stáhta oadtju
+2.2 Lenastivrra
+Lenastivrra oadtju juohkke jage rudájt stáhtas mejt galggi juohket gieldajde ja
+lánndadiggáj ma guoskadalli dat lágas ja ma dahki juojddá natsjåvnå unneplågoj åvdås.
+Lenastivrra galggá barggat daj åssudagáj
+Tjadádit lágav ietjas háldadusán
+Juohket rudájt nåv at manná tjadádit lágav
+Guoradallat lága tjadádimev, ja årrot åvddågåvvån dan bargon
+Gålmmå åtsådime le dagádum nåv at dav máhttá tjuovvot gåk láhka le tjadáduvvam,
+guokte åtsådime båhti Lenastivras ja akta boahtá Konstitusjåvnnåjoavkos
+2.3 Jielleváre giellda
+Jielleváre gieldan guoskadalli divna háldadus, åssudahka ja ráde, ájnna mij ij
+guoskadalá le gielda dievastjåhkanibme.
+Da le ierijt váldedum danen gå láhka ij galga aneduvvat dakkir bájken gånne álmmugin
+le binná aktavuohta háldadusájn, ja danen e dárbaha adnet jårggåliddjijt sadjihin.
+2.4 Aktugattja riektá
+Dat vaddá juohkke aktaj riektáv sáhkadit jali tjállet ietjas giellaj, årros sáme-, suomá-
+jali meängiellaj, vaj da hähttuji årrot ássje ma guosski háldadussuorgijde gieldan.
+riektá gullu dåsj allasis ij jus ássje guoska ietjá ulmutjij jali jus soames le "buorreålmåj"
+soabmásij.
+Aktugattja riektá ij le ber åvddåul mutjijda, dat guosská aj siebrijda,
+oasosdåjmadagájda ja ietjá dåjmadagájda.
+Oajválattjaj háldadus ij guoskadalá dat riektás.
+Dat guhti gevadallá suv gielav ij dárbaha årrot tjáledum Svierigin, ja ij ge dárbaha
+adnet årromsájev gielda sinne.
+Äjgát jali jus le ietjá ládjij guhti hoajddá mánáv, oadtju gájbbedit sajev åvddåskåvllåj
+gånne dåjmadus tjadáduvvá ålles- jali lahkkeájggáj unneplågogiellaj.
+Sämmi riektá le danne guhti sihtá adnet vuorrasijhuvsov gielda sinne.
+Oajvvadusán tjuodtju, vuorrasijhukso ja åvddåskåvllå galggá dåjmat nåv at kultuvrra
+ja árbbevuohke gávnnu maÿen.
+2.5 Gielda åvdåsvásstádus
+Jus soames ulmusj adná suv gielav gå iejvvi háldadusoajválattjajt de galggá giellda
+huksat dájt ássjijt.
+-Vaddet vásstádusáv ulmutja ietjas giellaj
+- Tjáledum märrádusán bivddit, jus dat guhti guoskadallá sihtá de dat máhttá oadtjot
+tevstav unneplågogiellaj, jali máhtti tjielggit ássjev njálmálattjat.
+Jus äjgát gájbbet galggá giellda bivddit sajev åvddåskåvllåj gånne ålles- jali
+láhkkeájggáj adni dåjmajt unneplågogiellaj.
+Sämmi ládjij le jus soames gájbbet vuorrasijhuvsov.
+Giellda galggá gähttjalit duosstot unnep lågogielagijda nåv ålov gåk manná ietjas giellaj.
+Åtsålvispáhppára, diehtojuohkemtjállaga, bivddimus huksuj ja åhpadus galggá
+jårggåluvvat jus dárbbo gávnnu.
+Giellda oadtju mierredit sajev ja ájgev jus soames ájggu guossen boahtet unneplågogielagijs
+Dat gávnnu ráddje nåv láddjij
+Ájnna dat guhti le unneplågogielak máhttá buktet tjáledum páhppárav ja dat guhti
+válldá vuosstáj ij dárbaha vásstedit ruoptus tjáledum pá hppárijn
+Mijá gieldan le luondolattjat gávnnum sáme-, suoma- ja meängiella, ja danen Jielleváre
+giellda guoskadallá goappásj lágajs.
+Láhka mij vaddá riektáv adnet sámegielav háldadusdåjmadagájn ja duobbmoståvlåj lunna
+Láhka mij vaddá riektáv adnet suoma ja meängielav háldadusdåjmadagájs ja
+duobbmoståvlåj lunna
+Ságastallama ja gulluskuddama le dagádum njunjos ulmutjij unneplåhkoálmmugis.
+Sámegiella gullu suoma ja ungáralasj giellasuorggáj, le beraj suoma- ja estigiellaj.
+Oajválattja jáhkki sámegiella álgij åvddånit 800 jage maÿÿel kristusa.
+Sámegiella máhttá juogeduvvat gålmå oassáj, oarjjángiella mejt ságasti Guoládagán,
+guovddelasj sámegiella mejt ságasti Suoman, Vuonan ja Svierigin.
+Svierigin gávnnuji vihtta giellamoallánagá; nuortta, julev, bihtám ma gulluji dan
+guovddelasj giellasuorggáj ja de oarjjel- ja ubbmemsámegiella ma gulluji oarjemus
+giellasuorggáj.
+Jielleváren ságastin åvddål Jielleváre sámemoallánagáv mij le vargga láhppumin da nen
+gå nuortta- ja julevsámegiella le nåv nannusa årrum dan guovlon.
+Uddni le Jielleváren sämmi ållo julevsámegielaga gå nuorttasámegielaga.
+Giellaláhka tjielggi sámegielav degu sierra giellan ja danen le goappásj moallánagá
+maÿen Jielleváre háldadusåssudagán.
+Dålen e bessam sáme ságastit ietjas gielav skåvlån danen gå gieldeduvvin dav dahkat.
+Danen álggin äjgáda åhpadit sijá mánájt dárogiellaj jahkelågo 1960 ja 1970 gaskan.
+Uddni le vuohke rievddam, dat le sjaddam álkkep oadtjot åhpav ietjas giellaj.
+váldij Svieriga rijkabiejvve märrádusáv mij javlaj, sámeálmmuk le álggoálmmuk
+Svierigin, ja danen le dejs sierraláhkán riektá.
+Jielleváre gieldan le rádejoavkko gånne válldi bajás sámij ássjijt danne tjåhkkåhi
+åvddåulmutja tjärojs, siebrijs, gielda barggoålmmå ja politijkkára.
+Ráde ássje guosski enamusát ällobarggoguovlojda.
+Gulluskuddamijn ja ságastallamij tjadá boahtá åvddåj vuorrasijhukso degu akta oasse
+mij le dárbulasj.
+Sámij dárbbo mij guosská mánáj åvddåskåvllåj le juo huvsadum.
+Sáme vuojnni degu stuor dárbbo årrot oassálattja unneplåhkojoavkon gånne máhttá
+ietjas vuojnov vaddet makkir ássjijt galggá buoredit giellapolitijkka ájggodagá n.
+Meängiella
+Suomagielak álmmuk le gávnnum 600 jage duornosvákke guovlon, guovllo le årrum
+iejvvidim bájkke, enamusát le ságastam suomagielav.
+Maÿÿel doaro Gárjjela vuosstáj 1808 - 1809 gieseduváj rádje duornosvákken nåv
+at alemus guovllo duornosvákkes sjattaj Svieriga sisi.
+Vájku dat rádje sjattaj de le ulmutja sässtám ietjasa dábijt ja kultuv rav.
+Dej giella mejt åvddål le nabddam duornossuomagiellan gåhtjoduvvá dal meängiellan.
+Dat mij le sierrim meängielav suomagielas le dat gå meängiella le válldám bágojt
+Svierigagielas.
+Degu sáme le duornosvákkega gieldeduvvam sáhkadit ietjas gielav skåvlån.
+Udnásj biejve le vehi ietjá ládjij, dej maÿemus jagij sinne le ållo barg go dagádum nåv at
+giella galggá siesstasit.
+1981 le tsieggidum ådå siebrre Svierigij duornosvákkegij rijkkasiebrre mij galggá
+válldet meängielagij ássjijt duohtan nåv at giella ja kultuvrra bissu ájmon.
+Udnásj biejve årru 50 000 duornosvákk ega Haparánda, Badjeduornnusa ja Bájala
+gieldaj sinne, muhtema årru Jielleváre ja Girona gieldajn.
+Guovddelin jahkelågo 1900 jåhtin ållo ulmutja ierijt duornosvákkes, Girona ja
+Jielleváre gieldajde, muhtema jåhtin ier ijt lulep norrbottena lenaj ja ietjá guovlojde
+3.2.1 Jielleváre suomagiella
+Oajvvadusá åvddåbargon ságastallin jus Jielleváre suomagiella gulluj meängiellaj jali ij.
+Åvdebut adnin muhtema dat giella gulluj norrbottena suomagiellaj, ja lej ilá mälggadis
+duornossuomagielas.
+Dal gå láhka le boahtám de le gåjt mierredum, Jielleváre suomagiella galggá gullut
+meängiellaj.
+Birger Winsa mij barggá suoma institusjåvnån Stuhkie universitejtan
+(Stockholm) le tjállám tjiegÿalis guoradallamav gånne suv vuojnnu le at
+duornosvákkegiellan le gålmmå moallánagá.
+Duornosvákke suomagiella mejt ságasti Bájalin, Badjeduornnusin ja Ha parándan
+Jielleváre suomagiella mejt ságasti Jielleváre gieldan
+Vatsásj suomagiella mejt ságasti muhtem guovlojs Girona gieldan
+Dan guovlon gånne Jielleváre suomagiella le gullum le álmmuk ságastam moadde giella
+degu suoma-, sáme- ja svierigadárogielav.
+Muhtem sijdajs degu Hággásin ja Dorasjávren sáhkadin ulmutja badjegájnaj
+moallánagáv ja gielda lulleoarjep guovlon sámegielav.
+Álggogietjen åvdep tjuohtejage á lgij suomagiella válldegoahtet åsijt sámegielas, vaj
+badjegájnaj moallánahka sjattaj dat mij álgij gullut ienemusát sijdajs
+degu Sádemváren.
+Jielleváre suomagiella ij le aktisasj moallánahka udnásj biejve, Nahtaváre suomagiella
+le ållo ietjáláhkáj.
+Sámegielas le luojkadum ållo bágo juo dålusj ájge sinne gitta udnásj bäjvváj.
+Birger Winsa guoradallam vuoset dav at Jielleváre suomagiella gullu Jielleváre giel ldaj
+vájllu dåsj soames sijdan.
+Sån le gässám rájev Ängesäno milta nåv at sijda ma le allelin gulluji Jielleváre suoma
+moallánahkaj, ja sijda ma le oarjjelin gulluji duornossuoma moallánahkaj.
+Jielleváre suomagiella le maÿus mannamin, ienni gullu dárogiella.
+Muhtema ma e máhte moallánagáv dádjadi vehi.
+Sijdajn sáhkadi vuorrasappo Jielleváre suoma moallánagáv ietjas äjgádij.
+Bäjválattjat máhttá javllat at suomagiella gullu enabut unnep sijdajn, danen gå
+binná ulmutja årruji dejte sijdajde.
+Svieriga dárogiella le dat mij gullu Jielleváren ja Málmmaváren, bárggosajijs mejt
+LKAB adná gullu suomagiella viehka ålov.
+Udnásj biejve ij gávnnu siebrre mij huksá meängielav.
+3.3 Suomagiella
+Ulmutja le guhkev sáhkadam suomagielav Svieriga sinne nåv guhkev gå 600 jage
+gullujin Svieriga ja Suoma rijka aktij, esski jage 1809 mannin rijkka guovte guovlluj.
+Suoma gielaga gávnnujin oanep ájgev alep guovlon Svierigin, gånne Svieriga giella
+gulluj ienemusát.
+Svieriga giella lej aj oarjep guovlon mij dal gullu suoma rijkkaj gånne
+enamusát sáhkadin suomagielav.
+Uddni le goappásj giella natsjåvnålasj giella Suomarijkan.
+Dat gávnnu stuor hállo Svieriksuomagijs siesstet ietjas gielav ja kultuvrav Svieriga
+sinne.
+Maÿÿel doaro bÿhtin ållo suobmelattja Svierigij, vaj gå jahkelågo 1970 bådij de jåhtema
+suojmmun.
+Jielleváre gielldaj e boahtám nåv ållo suobmelattja maÿÿel doaro, enamus årrujin
+Girona gielda sisi ja merragátte milta.
+Uddni årru 5% suoma gielaga Svierigin mij guosská háldadusá guovlluj.
+Udnásj biejve le binná suomagielaga ma jåhti Jiellevárráj, ienemusát båhti bar go
+diehti.
+Suobmelattjaj sebrudahka le lasedam sebrulattjajt guovte gärddáj gå láhka bådij
+jåhtuj.
+Siebren le aktisasj ba rggo Jielleváre gieldajn, jårggålim bargoj ja tjavggalåhkåmijn
+vuorrasijhuvsojn
+Suomasiebre sáhkadålle adná dat mij le ájnnasamos le siesstet kultuvrav ja vuogijt.
+Suomagielaga e bieja nåv stuor dättov giellaj gå ä jvvali gielda háldadusá jn
+Da sihti biedjat dättov åvddåskåvllåj ja vuorrasijhuksuj.
+Sij adni sämmi ládjij degu sáme, stuor dárbbo le årrot maÿen joavkon mij rádudallá
+unneplågo á jggomusáj birra Jielleváre gieldan.
+Dåjmadahka Jielleváre gieldan
+Mijá gieldan gávnnuji gålmmå kultuvra, sáme, suoma ja svieriga.
+Kulturpolitijka ájggomusán tjuodtju, giella le dat ájnnasamos jus kultuvrra galggá
+siesstasit ja åvddånit.
+Gielav galggá gähttjalit juohkke ládjij hásstet ja loagget, ja 2004 le akta prográmma
+gånne moadde kultuvralasj gähttjalibme le tjadádum.
+Akta dakkir prosjäkta le kulturfábmo mij gähttjal dahkat skåvlåv gånne kultuvra
+äjvvali.
+Prosjäkta le dagádum Jávrrepárkkaskåvlån, giehttjit gitta avtját klássaj.
+Ájggomus le dahkat birrusav mij bivddi kultuvra fálaldagáv mij vaddá buorre vuodov
+oahppijde nåv at máhtti dádjadit ietjá ulmut jijt ja dej duogátjav.
+Divna ráde, gielldastivrra ja háldadus á guoskadalli dat lágas ja mejt dat mierret.
+§ 2 Juohkke åvdån guhti gullu unneplåhkuj le rievtes a dnet sáme-, suoma- ja
+meängielav gå äjvvali háldadusoajválattjaj ja jus ássje guosská aktugasj ulmutjij.
+Jus aktugasj ulmusj gevat ietjas gielav dakkir bále de hähttu háldadus vásstedit ietjas
+giellaj, njálmálattjat jali tjáledum.
+Galggá aj gávnnut maÿen diehto nåv at dat guhti guoskadallá diehtá at sujna le rievtes
+oadtjot viehkev ietjas giellaj.
+Háldadus galggá gähttjalit duosstot unneplågo ulmutjijt ietjas giellaj nåv guhkás gåk
+manná.
+§ 3 Háldadus oadtju mierredit ájgev ja sajev gånnå äjvvalibme manná tjadáduvvat
+sáme-, suoma- jali meängiellaj.
+Divna háldadus suorgijs le agev juohkkalágásj háldadibme, dav le guoradallam
+vuosedam.
+Gielda njunjosladnja
+Siján le åvdåsvásstádus dan aktisasj administrasjåvnnåj.
+Dåjma le juogedum rádeháldadussaj, guoradallamháldadussaj,
+åvddånibmeháldadussaj, biros ja tsieggim háldadussaj, rudáhuksoháldadussaj,
+barggijháldadussaj ja låhpalattjat IT - háldadussaj.
+Da gålmmå maÿemus háldadusá ma le nammadum e guoskadalá giellalágas.
+Da gudi vásstedi telefåvnåv Gielldadåben e guoskadalá lágas, vájku dat gávnnu muhtem
+máhtto dejs gudi barggi da nna.
+Háldadusán mij giehtadallá alkohåla - ja vuorbbegessemav, ij la goassak gájbbadus
+boahtám adnet unneplågogielav.
+Muhttijn le gatjálvis boahtám suomagielav adnet, dejs gudi huksi ulmutjijt ma ietjá e
+oattjo jali e buvte fievrrit ságav.
+Biros- ja tsieggimlanjá åvdåsvásstádus le ber háldadusájn barggat.
+Muhtem sijdajs ålggobielen Jielleváre, gávnnu dárbbo má httet suoma- ja
+meängielav.
+Dan åssudagán gávnnuji da gudi máhtti divna gålmmå unneplågogiela.
+Hukso ja teknijkka háldadus
+Dan åssudagán le muhttijn háldadus dåjma degu gå galggá mierredit jus soames galggá
+oad tjot viehkev ådå årudahkaj, buktet trafijkkanjuolgadusájt, jus dárbaj loabev guodet
+ietjas bijlav, dakkir sadjáj gåsi ij ietján oattjo guodet.
+Várjjalim åssudagán le åvdåsvásstádus gähttjat nåv at divna tjuovvu buollem
+njuolgadusájt jali gähttjat nåv at ij suohttje buollá dållåsajijn ma le dåbij sinna.
+Dan rádjáj ij le aktak åttjådam sáhkadit ietjas gielav dan åssudagán.
+Danne gånne muhttijn le boahtám gatjálvis ietjas gielav sáhkadit le gå viehkev dárbahi
+ulmutja sosiáldoarjjagin.
+Mánáj, åhpadus ja kultuvrra háldadus
+Háldadusá vuolen le da åssudagá, girjjevuorkká, dávvervuorkká, kultuvrra, asstoåroj,
+mánájhukso, vuodoskåvlla, sierra dárboskåvllå, gielda ållessjattuk åhpadus, allaskåvllå
+ja musijkkaskåvllå.
+Kultuvrraháldadus tjuovvu sierra kultuvrraájggomusplánav gåsi unneplågo gulluji
+luondulattjat gielda åssudagán.
+Girjjevuorkán le stuor åvdåsvásstá dus viehkedit, oasstet sisi ådå girjijt ja mediajt.
+Dasi
+girjjevuorkká juohkke jage oadtju rudájt.
+Sáme girjjebussa le oadtjum oasev dajs rudájs.
+Guokte bargge le oadtjum åhpav suoma
+Skåvllå tjuovvu njuolgadusájt ja lágajt danen dejs le ållo háldadus dåjma.
+Åssudahka ij oattjo ålov gatjálvisáv adnet ietjas gielav.
+Muhtem oassáj gávnnu dárbbo
+suomagiellaj mánájhuvson, gå le aktavuohta äjgádij, vaj dat ij la ållo.
+Skåvlå åhpadusplánajs (Lpo 94 ja Lpf 94) tjuodtju at skåvllå galggá vaddet åhpav
+unneplågo álmmugij ja dej unneplågo gielaj birra.
+Gå le rievddadam skåvlåj plánajt de dat le boahtám åvddåj.
+Natsjåvnå unneplågo js degu sámijs ja duornosvákkegijs le stuorap riektá oadtjot åhpav
+iednegiellaj ihkap ietjá giellaj.
+Jahkelågo 2005 le oajvvadus biejadum nåv at suomagiella galggá sämmi riektájt oadtjot
+degu sáme- ja meängielaga.
+Åvddåskåvllå
+§ 8 Gå giellda mij gullu háldadusguovlluj fállá sajev åvddåskåvllåj 2a kap.1 ja 7 §§
+skåvllålágan galggá giellda jus äjgáda sihti vaddet sajev dakkir sádjáj gånnå åhpadus le
+sámegiellaj, suomagiellaj jali meängiellaj.
+Åvddåskåvlå oahppa ietjas giellaj le ájnas sámijda, suobmelattjajda ja meängielagijda,
+danen gå mánáj giellaoahppa le buoremus jur åvddål álggi vuodo skåvllåj.
+Dåjma galggi
+huksojuvvut nåv at gávnnuji oase ma guosski ietjas kultuvrraj ja vuo gijde.
+Dat luvluj buorre jus da ulmutja ma barggi åvddåskåvlån oadtju åhpav dan diehti gå
+galggi viehkedit mánájt sjaddat guovtegielaga.
+Gieldan gávnnuji uddni 15 åvddåskåvlå, ja dejs le akta äjgádij kooperatijvá ja akta
+sáme åvddåskåvllå.
+Sámij mánáj dárbo huksojuvvuji sámij åvddåskåvlå (skierre) ja sámeskåvlå tjadá.
+Da
+dåjma le sámeskåvllåstivra vuolen, vaj saje åvddåskåvllåj manni mánájhukso rájdo
+tjadá mij le gielda vuolen.
+Sáme åvddåskåvlån le skåvllåmánnáhukso dasik da sjaddi 12
+jage vuorrasa, ja danne le 20 máná.
+Jahkelågo 2001 dagáduváj guoradallam makkir gielladárbo gávnnujin åvddåskåvlån, ja
+dat vuosedij stuorámus dárbov suomagielagijs.
+Vájku divna äjgáda le oadtjum diedov makkir riektá siján le åvddåskåvllå dåjmajde de
+ij la aktak berustam válldet dav f álaldagáv.
+Danen ij gávnnu udnásj biejve åvddåskåvllå mij huksá suoma- ja meängielagij mánájt.
+Háldadus diehtá man ållo mánná gávnnu mij adná ietjá iednegielav, danen gå gávnnu
+åvddåskåvllå ietjas åhpadusplánan 15.
+Udnásj biejve gávnnuji ienemus 10 máná ma ságasti suomagielav, ja meängielak máná e
+åvvå gávnnu.
+Háldadus dahká dájvabut åtsådimijt man ållo suomagielak bargge gávnnuji.
+Åvddåskåvlå bargge le oadtjum diedojt lága birra, ja låhkåm suomagielav.
+Sosiála háldadus
+Sosiála åssudagán le ållo doajmma ja hukso, da válldi åvdåsvásstádusáv vuorrasijs ja da
+gudi le sáhtusa sjaddam, duvddagav, rádejuohkemav, giehtadalli mánájt, nuorajt ja
+ålles sjattugijt.
+Sosiála åssudahka le juogedum gålmå bähkkáj, aktugasj- ja vehkahukso
+/ psykiatriddja, sáhtusijhu kso ja vuorrasijhukso.
+Háldadus giehtadallá ássjijt divna åssudagájs degu duv ddagáv ja viehkev muhtemijda
+ma le sáhtusa (LSS) ja láhka nuorajt huksat (LVU) lága birra da gudi le boastohoajjduj
+sjaddam (LVM) doarjak sosiálaåssudak láhk a (SoL).
+Sosiála háldadusá sissÿelin le umass dárbo unneplågogiellaj, dav máhttá javllat dat le
+binná dárbbo.
+Stuorámus dárbbo le vuorrasijhuvson, ietjá åssudagájs le unna dárbbo.
+Uddni gávnnuji bargge ma máhtti unneplågogielajt, enamusát suomagielav ja
+Vuorrasijhukso
+§ 9 Giellda mij gullu háldadusguovlluj galggá bivddit dasi gut sihtá adnet
+vuorrasijhuvsov ålles jali muhtem ájgev.
+Da gudi dav vaddi, galggi máhttet sáme-, suoma- jali meängielav.
+Vuoras ulmutja le buoremus giella-, kultuvrra ja vuohkeguodde.
+Dat le ájnas sij bessi adnet ietjas gielav nåv guhkev gåk manná.
+Vájku vuorrasa láh ppi gielav mejt le maÿemus oahppam, de giella mejt le mánná rájes
+sáhkadam ájn le ájmon.
+Dat tjuodtju oajvvadusán nåv ládjij at dav galggá gähttjalit nåv guhkás gåk manná
+vaddet suodjálusáv ja guddnedimev masi vuorrasup ulmutja le hárjjánam.
+Bargge dajs åssudagájs galggi adnet máhttelisvuodav låhkåt unneplågogielajt ja oadtjot
+diedojt dej kultuvra ja vuogij birra.
+Gå giellaláhka bådij de Jielleváre giellda dagáj guoradallamav makkir gielladárbo
+gávnnujin vuorrasijhuvson.
+Dat vuosedij stuorámus dárbov suomagielagijs.
+dahká dájvabut åtsådimijt man buorre giellamáhtto barggijn le.
+Enamus
+vuorrasijhuvson gávnnuji bargge ma máhtti suoma- ja meängielav, ja bargge le oadtjum
+válldet åhpav suomagiellaj.
+Vuorrasijhuvson gávnnu ájggomus álgadit prosjevtav aktan kultuvrraháldadusájn mij
+galggá låktit åhpav ja máhtov suoma- ja sámegiellasuorgijs.
+Suoma sebrudahka le aktan lagámus ulmutja guovdátjijn álggám åvdedit
+låhkåmprosjevtav gånne da gudi le sebrulattja manni ålgus sierra årromijda ja dahki
+tjavggalåhkåmijt suomagiellaj.
+Gå ruoptodievnára dahkin vuodoguoradallamav de bajás váldeduváj jus hálijdi
+unneplågo ietjas gielav adnet ja sáhkadit.
+Dan rádjáj ij le aktak dav gájbbedam.
+loahpasága
+Muhttijn le sáhka mij le suoma- ja mij le meängiella, vaj dat årru stuorámus dárbbo
+suomagiellaj Jielleváre sinne ja stuorámus dárbbo meängiellaj sijdajs.
+Háldadusá le juo dahkam tjoavddusijt åvddål unneplågogiellalága bådij.
+Uddni gávnnuji bargge mejs le máhtto suoma- ja meängiellaj.
+Biros ja tsieggim åssudagán le ulmutja ma máhtti divna gålmmå unneplågogiela.
+Udnásj biejve le u nnán åttjålvis unneplågogiellaj, dalloj gå åttjålvis boahtá de le
+suomagielagijs.
+Háldadusá älle åttjålvisájt adnám sámegielagijs ájnna gå sáme åvddåskåvllå ja skåvllå
+guoskadallá.
+Jahkelågo 2001 tjadádij Jielleváre gi ellda guoradallamav mij galgaj vaddet vásstádusáv
+makkir gielladárbo gávnnuji gielda sinne.
+Dat vuosedij stuorámus dárbojt suomagielagij sinne danen gå dat le stuorámus giella
+gieldan.
+Gielda háldadusá ma guoskadalli gulluskuddamij duolloj dálloj gåk oahppa le dejs
+barggijs ma gulluji åvddåskåvllåj ja vuorrasijhuksuj.
+Dan rádjáj ij le aktak gájbbedam oadtjot åvddåskåvlåv jali vuorrasijhuvsov vájku má
+unneplåhkoláhka gávnnu.
+Divna háldadusá vuojnni dárbov diehtojuohkemij ja tjielgga ájggomusájt gåk galggá
+giehtadallat gå unneplåhkogiella boahtá adnuj.
+Unneplåhkorudá giehtadallam
+Juohkke jage oadtju Jielleváre giellda avtav miljåvnåv kråvnåv ma gulluji
+unneplågogielagijda.
+Dal le ságastallama gåk galggá åvddåguovlluj juohket dajt rudájt ja gåk da galggi
+aneduvvat, danen giellda hähttu siesstet muhtem rudájt boahtte ájg gáj.
+5.1 Rudáj adnem
+Giellda máhttá adnet rudájt dájde ássjijde
+Tevstajt jårggålit, jårggålibmáj mij viehket gasskasasj dádjadimev
+Gålo ma tjuovvu unneplåhkolágav gå dahká juojddá mij boahtá ávkken unneplåhkuj
+Diehtojuohkem
+Unneplågo ájggomusplána
+Giellda le oadtjum stuor åvdåsvásstádusáv stáhtas tjadádit unneplåhkolág av ja
+ájggomusá gávnnuji láhkatevstan.
+Åvdåsvásstádus ij le háldadusáj sinne dat le politijkkárij åssudagán.
+Giellda galggá barg gat dåk guovlluj nåv at vaddá duvddagav unneplåhkuj, ja barggat
+dåk guovlluj at giellda tjuovvu lágav.
+Jielleváre giellda vuojnná dárbov tjuovvot unneplåhkolágav ja dajt ájggomusájt.
+Udnásj bäjvváj le giellda dävddám dárbojt ma gávnnuji, dav mejt dárbaj le buorep
+ájggomos miella.
+Dal máhttá javllat dat le binná åttjålvis dahkat juojddá mij gullu unneplågo láhkaj.
+Juohkke jage le dár bbo gähttjat makkir dåjma le dagádum nåv at máhttá vuojnnet
+makkir guovlluj åvddånibme manná.
+Unneplågogielaga vuojnni dárbov årrot maÿen barggojoavkon gånne politijkkára ja
+háldadiddje tjåhkkåhi, nåv ládjij sij sjaddi oassálattja åvdedim bargon.
+6.1 Ulmme ja doajmma
+Ulmme: Juohkke unneplågok galggá váldeduvvat vuosstáj buorret gå válldi
+aktavuodav gieldajn.
+Da gudi sihti tjuovvot lágav ja gevadit ietjas gielav gå äjvvali gieldajn, galggi oadtjot
+dahkat dav.
+Doajmma: Ráhkadit barggojoavkov gånne gielda virgálattja juohkke háldadussuorges
+tjåhkkåhi ja adni aktisasj administrasjåvnåv.
+Dåjma tjadádibme galggá rádeduvvat aktan dejna gänne le åvdåsvásstádus suv
+háldadusán.
+- Ráhkadit joavkov mij le viehkken gielda barggojoavkkuj, danne galggi tjåhkkåhit
+njunjos ulmutja unneplågos.
+- Barggojoavkko oadtju buktet oajvvadusájt gielldastivrraj ássjijs ma guosski
+unneplåhkuj.
+- Oadtju mierredit ja juohket ruhtadoarjjagijt ma älle stuorábu gå 10.000 kråvnå.
+- Jårggåliddje hähttuji gávnnut ja jus manná galggi válldám dákkir åhpav nåv at
+kámmarkollegie duodas dejt.
+- Divna ma barggi gielda háldadusán galggi adnet diedojt makkir riektájt unneplågo
+adná ja makkir välggogisvuodajt giellda adná.
+- Gå dárbbo le de galggá jårggålit gielldadiedojt
+- Gå soames oadtju bargov dakkir sadjáj gånne le buorre máhttet unneplåhkogielav, de
+galggá gávnnut maÿen åtsålvis páhppárijn suv oahppa ja máhtto
+Dahko
+- Mánáj, åhpadus ja kultuvrra háldadusá dahki plánav gåk sij galggi duosstot dárbojt
+unneplågon le oadtjot åvddåskåvlå sajev dåk gånnå dakkir åhpadus gávnnu.
+Vuorrasa ma årru sierra vuorrasijhuvson jali årru ietjas årudagán adni riektáv
+duostoduvvat ietjas giellaj.
+- Sosiála háldadus dahká plánav gåk sij galggi duosstot dárbojt ma båhti
+unneplåhkoálmmugis
+- Háldadus galggá akti jahken válldet sisi diedojt makkir máhtov gielda bargge adni.
+- Gå soames le oadtjum sajev vuorrasijhuksuj de galggi diehto vatteduvvat
+unneplågogiellaj nåv guhkás gåk manná .
+Rudáhoajddo
+- Divna dåjma ma dagáduvvi galggi mávseduvvat rudáj ma le juogedum unneplåhkuj.
+Akti jahken diehto galggi vatteduvvat gielldastivrraj
+- Divna háldadussuorge vuosedi mejt sij le barggam
+- Mánáj, åhpadus ja kultuvrra háldadusá vaddi diedojt makkir gájbbadusá le årrum
+åvddåskåvlå dárbojde , ja mejt sij le dahkam.
+- Sosiálaháldadus vuoset makkir dárbbo le årrum vuorrasijhuksuj.
+Lijkkeoasse
+Tjuovvolibme gåk lágav le mannam tjadádit
+Jahkelågo 2000 rájes le gålmmå guoradallama dagádum gåk le årrum gå
+unneplåhkoláhka bådij.
+Dat vuostasj tjuovvolibme mij dagáduváj lej jahkelågo 2000/2001 gå ankehtajt dahkin
+juohkke háldadusá lunna.
+Ájggomus le gulluskuddat jus lej rievddam gájbbadus adnet ietjas gielav dan maÿÿáj gå
+láhka tjadáduváj vuostasj biejve vuoratjismáno 2001.
+Gå tjuovvolibme dagáduváj lahkkejagev maÿÿela gå láhka bådij de dat vuosedij enabuv
+gåk sivva lij åvddål lága tjadáduváj.
+Nuppát tjuovvolibme dagáduváj Julevu Universitejtas jahkelågo 2002, ulmme lej gullat
+mejt giellaaddne adnin dat ådå lágas, ja manen älle gájbbedam adnet ietjas gielav vájku
+dav oadtju.
+Tjuovvolibme dagáduváj Haparánda, Girona ja Bájala gieldajs.
+Dan tjuovvolimen válldin sisi diedojt háldadusulmutjijs Jielleváre ja Girona gieldajs.
+Tjavtjan jahkelågo 2004 sidáj (KU) konstitutionsutskottet Julevu Universitejtav dahkat
+ådå tjuovvolimev, danne ledjin gålmmå oase.
+- Sáhkadit (dahkat ságájdahttemijt) giellaaddnij Jåhkåmåhken
+- Guoradallat gåk Lenastivrra ja gielda le barggam gå tjad ádin giellalágav (Jiellevárre,
+Árjepluovve, Jåhkåmåhkke, Giron)
+- Gähttjat makkir háldaduskultuvrra gávnnu Haparánda ja Jåhkåmåhke gieldajn
+Da tjuovvolime le biejadum aktij dej åvdep tjuovvolimij nåv at gávnnu aktisasj
+guoradallam mij vuose t gåk giellaláhka le tjadáduvvam há ldadusdáfojs.
+Dat vuoset gåk unneplågo ulmutja ja háldadusá le válldám vuosstáj giellalágav.
+Tjuovvolibme boados
+Unneplåhkogiella le njálmálasj giella, enamus sáme- ja meängiella, gånne ålos e máhte
+tjállet ietjas giellaj.
+Náv le sjaddam danen gå stáhta le guhkes ájgev adnám politijkav mij gieldij sáme- ja
+suomágielagijt sáhkadit ietjas gielav skåvlåjn.
+Skåvlåjn lej divna åhpadus dárogiellaj danen gå svierigagiella lej vuojnedum degu dat
+ájnna giella manne lej árvvo.
+Danen ij le terminologiddja gärggam tjuovvot ájgev.
+Gå ulmutja válldi aktavuodav háldadusájn de sáhkadi enamusát dárogielav.
+Sivva le dat
+- Dat vájllu oahpp a unneplågogij giellaj, danen ulmutja e berusta sáhkadit ietjas gielav.
+Dav buoremusát vuojnná sáme åssudagán danen gå háldadusájs vá jllu sámegielaga.
+- Ålos sáhkadi dárogielav gå vájlluji bágo ma gulluji mejt gåhttju (Fackuttryck)
+fáhkabáhkon, enamusát dav vuojnná sáme- ja meängielan.
+Jielleváre ja Girona gielda diededin dav at ulmutja e gájbbeda adnet unneplågogielav.
+Tjoahkkáj giesedum máhttá javllat at unneplågogiella aneduvvá binnáv gå háldadusáj
+iejvvit.
+Duornosvákkegij gieldajs aneduvvá suoma- ja meängiella enabuv gå iejvvidi háldadusáj.
+Dat le ájnas tjielggit at ij le dagádum ságastallam unneplåhkogielagij Jielleváre gieldan,
+ájnna háldadusá le boahtám sáhkaj.
+Europaráde guoradallam Svieriga tjadádime europalasj biejadusá rijkadajva- jali
+Europaráde ássjedåbddejuogos europalasj biejadusá anodime gávttuj rijkadajva- jali
+unneplågo gielaj birra le Svieriga biejadusá tjadádimev guoradallam.
+2002 javllamáno 6. b. le
+båhtusav tjállagin diededam.
+Europaráde ministarjuogos le dan maŋŋela 2003 biehtsemáno
+19. b. Svierigij muhtem oajvvadusáj gávttuj mierredam.
+Maŋijbåhtusa vuollen
+ássjedåbddejuohkusa tjállagin ja ministarjuohkusa oajvvadusán diededuvvi.
+Ássjedåbddejuohkusa maŋijbåhtusa
+Juogos dánna åvddånbuktá ietjas maŋijbåhtusijt biejadusá tjadádime gávttuj Svierigin.
+Svieriga nanustahttem gárvet positijvalasj boahtteájggásasj åvddånimev rijkadajva- jali
+unneplågogielaj suoddjima ja åvdedime gávttuj Svierigin.
+Biejadusá vuojnnuj ja dan
+dåjmalasj ulmmáj hiehpi.
+Juogos gávnná nanostahttemav duodastussan le politihkalasj ulmme
+suoddjit ja åvdedit rijkadajva- jali unneplågogielajt Svierigin.
+B. Juogos gávnná Svieriga fábmudagá li láhkaásadimesa baktu dåjmalattja årrum.
+láhkaásadibme le vuodo jårggålittjat nievres åvddånimev majt le máhttám maŋemus
+jahkelågen vuojnnet.
+C. Ådå giellalágajn li geográfalasj rájá ja li muhtem kommuvnajda Norrbottena lenan fámon.
+Nuortta- ja julevsámegiellaj ja meänkielij le buorrelágásj.
+Suomagiellaj le geográfalasj
+ráddjidum anodibme gássjel danen gå dåssjå suomagielagijs 5% dán bájken årru.
+huoman miedet dálla li ássje birra Svierigin duodalasj ságastime.
+Doajvvu galggá buktet ietjá
+guovlo gånnå suomagiella árbbedábálattjat stuorrát ságastuvvá suojmma galggi gávnnut.
+D. Juogos le aj gávnnam oarjjelsámegielan le árbbedábálasj sadje ålggålin guovlo mij III
+oasse vuolen suoddjiduvvá.
+Oarjjelsámegiella le ihkeva ájtedum ja juogos adná suoddjitjit ja
+åvdedittjat dáv gielav sierralágásj biedjamdago rávkaduvvi.
+E. Dálásj politihkka rijkadájva- jali unneplågogielajda le viehka ådås ja gájk åvdemusát le
+sierralágásj láhkaásadibme guovlon dåhkkiduvvam.
+1999 åvddåla ij lim giellapolitihkka
+Praktihkalasj biedjamdago ájggeguovddel vidjuris dagáduvvin.
+Buoredittjat suojev
+unneplågogielajda ja unneplågogielaj åvdedimev lágalasj biedjamdago dagáduvvin ådå
+giellalága dåhkkidime maŋel.
+F. Romagiella ja jiddisch suojev II oasse vuolen oadtju.
+Romagiela åhpadusán vuojnnet li
+gássjelisvuoda.
+Juogos huoman gávnná aktisasjbarggo romaj ja fábmudagáj gaskan le
+álgaduvvám.
+Guokta ájnas álggaga li dagádum.
+Oahppamnävo li dagáduvvamin ja nubbe le
+åhpadiddjijt åhpadittjat dálla kursa gávnnuji.
+Ájnas oarre dán positijvalasj åvddånibmáj le vaj
+romagiela umasslágásj åssudagáj åvdåstiddje li álggám aktisattjat barggat.
+G. Biejadusán rávkalvisáj praktihkalasj tjadádime gávttuj, biedjamdagojt álgadit dajvak ja
+bájkálasj fábmudagájn li álu åvdåsvásstádus.
+Juogos le gávnnam muhtem fábmudagáj bieles
+le dakkir biedjamdagojs vadne.
+Tjuovos le moatte biedjamdago älla tjadáduvvam, vájku
+lágalasj vuodo gávnnuji.
+Juogos adná, ásadittjat biedjamdago praktihkalattjat tjadáduvvi le
+organisásjåvnnågártjesvuohta majt fábmudagá vierttiji guoradit.
+H. Åhpadussysteman le dát organisásjåvnnågártjesvuohta sierraláhkaj bigos.
+Suoddjit ja
+åvdedit rijkadajva- jali unneplågogielaj gávttuj åhpadus le ájnas.
+Juogos danen nanni
+sierralágasj biedjamdago rávkaduvvi, dagátjit åhpadusáv ienebut ålediddjen gielajn jali
+gielajda ma svieriga nanosdahttemij guosski.
+Vuojnnet aj aktelasj tjállaga åhpadusá birra
+unneplågogielan jali unneplågogielajda aktelasj guoradallam fájllu.
+Fájllu aj hábbmidime ja
+ålgusvaddema hárráj.
+Juogos vil gávnná, tjuovotjit biedjamdagojt le ájnas åhpadiddjijt åhpadit
+ja oahppamnävojt dahkat.
+Sadje gávnnu buoredimijda.
+I. Unneplågogielaj anon duobbmoståvlåjn ja almuslasj fábmudagájn stuorámus
+gássjelisvuohta vuojnnet le máhttudahkaj vánesvuohta dájda gielajda tjálalasj ássjepáhppárijt
+dahkat.
+Suomagiellaj ja meänkielij vuojnnet njálmálattjat doajmmá valla sámegiela hárráj ij le
+nuoges.
+Biejadusá álmmuk ulmme le rijkadajva- jali unneplågogielaj anov dán hárráj
+árvusmáhttet.
+Jus lulun láhkalasj teksta ja hebalasj láhkatektsta jårggålime unneplågogielajda
+gávnnum de lulun gielav åvdedit ja aneduvvat ienebut almulasj tjuottjodimen.
+J. Juogos adná vaj stáhta fábmudagá li gájkka rijkadajva- jali unneplågogielaj åvdåstiddjij
+duodalasj ságastimev vuododum.
+Juohkusa milta, fábmudagá lulun máhttet árvustallat gájkka
+unneplågogielajda stuoves forumav vuododit.
+Luluj aktelasj ságastimijt gaskanisá ja
+fábmudagáj dahkat.
+Aktijvalasj diededimpolitihkka luluj aj dán lágásj foruma baktu
+åvdeduvvat.
+Danen gå åvdåstiddje umasslágásj gielajda lulun buorep máhttelisvuodajt ma
+fáladuvvi stáhta politihka vijddudagán oadtjot.
+K. Dálásj sebrudagán median le ájnas sadje rijkadajva- jali unneplågogielaj anodimev åvdedit.
+Juogos árvon adná, dagátjit radio- ja teveprográmmajt rijkadajva- jali unneplågogielajda
+ålediddje muhtem biedjamdago li dagáduvvam.
+Vuorddá boahtteájgen dán doajmmaguovlon
+positijvalasj åvddånimev.
+Avijsa unneplågogielajda dahkama hárráj båhtusa älla nåv
+positijvalattja.
+Avijsa e sámegiellaj gávnnu ja meänkielij li ållu binná.
+Gå fábmudagá juo dáv
+vánesvuodav diehti de juogos vuorddá ietjas boahtte árvustallamin diededimijt buoredimij
+gávttjuj oadtjot.
+L. Svieriga fábmudagá li vil rijkadajva- jali unneplågogielajda kultuvrradoarjjagav åvdedime.
+Buorre aktisasjbarggo le färtláhkáj geográfalasj rájáj badjel ja unneplågogielagijn li buorre
+máhttelisvuoda rijkajgasskasasj aktisasjbargguj.
+Europaráde ministarjuohkusis oajvvadusá Svieriga biejadusá anodime gávttuj
+16 artihkkala milta europalasj biejadusán rijkadajva- jali unneplågogielaj birra,
+2000 guovvamáno 9. b. Svieriga vattij nanustahttemássjetjállaga gávttuj,
+Diedojt oadtjum ássjedåbddejuohkusa árvustallamis biejadusá birra Svieriga biejadusá
+tjadádime gávttuj,
+Diedojt oadtjum javllamusájs majt svieriga fábmudagá li sisano gávttuj ássjedåbddij tjállagin,
+dahkam
+Dát árvustallam le vuododum diedojda majt Svierik ietjas vuostasj tjállaga gávttuj vattij,
+svieriga fábmudagájs ållestim diedo, diedo orgánajs ja siebrijs Svierigin.
+Diededibme majt
+ássjedåbddejuogos tjåkkij ietjas "aktavuohtamanon" li aj,
+ministarjuogos oajvvat svieriga fábmudagájt ássjedåbddejuohkusa gájkka tsuojgudusájda
+árvvulasstet, ja sierraláhkáj vuorodit tjuovvo;
+1. dalága álgadit biedjamdagojt dagátjit åhpadusáv rijkadajva- ja unneplågogielajn ienep
+ålediddje, oahppamnävojt dahkat ja buoredit åhpadiddjeåhpadusáv gájkka
+åhpaduslávggistagájn
+2. giehpedit ja åvdedit sámegiela, suomagiela ja meänkieli anov aktavuodajn
+riektásystemajn ja almulasj fábmudagáj Norrbottena lena mierredum guovlojn,
+3. doarjodit åvddånimev jali buoredimev unnemusát avtav biejvveávijsav sámegiellaj ja
+avtav meänkielij,
+4. vidjurijt buoredit suoma giellaj ålggolin suoma tjuottjodim guovlo almulasj
+tjuottjodimen ja sierraláhkáj åhpadusá gávttuj.
+Europaráde guoradallam Svieriga tjadádime rábmakonvensjåvnå rijkalasj unneplågoj suoje
+Europaráde oajvvadim juogos rábmakonvensjåvnå anodime gávttuj rijkalasj unneplågoj suoje
+gávttuj le Svieriga rábmakonvensjåvnå tjadádimev guoradallam.
+2002 bårggemáno 25. b. le
+båhtusav tjállagin åvddånbuktám.
+Europaráde ministarjuogos le 2003 javllamáno 10. b.
+maŋŋela tjuovvo resolusjåvnåv muhtem maŋijbåhtusij ja oajvvadusájt dåhkkidam.
+Artihkkalij 24 gitta 26 milta rábmakonvensjåvnån rijkalasj unneplågoj suoje gávttuj (dát rájes
+" rábmakonvensjåvnnå");
+1997 ragátmáno 17. b. resolusjåvna (97) gávttuj njuolgadusaj ministarjuohkusis
+dåhkkiduvvam guoradallamvuogij birra masi artihkkala 24 gitta 26 rábmakonvensjåvnån
+Jienastimnjuolgadusá gávttuj mij dåhkkiduváj resolusjåvnå (97) 10¹ dåhkkidime gávttuj
+Nanustahttemássjetjállaga gávttuj majt Svierik 2000 guovvamáno 9. b. vattij.
+2001 biehtsemáno 5. b. rábmakonvensjåvnå gávttuj Svieriga ráddidus vattij vuostasj gähttjo
+ájge birra ietjas stáhta tjállaga gávttuj,
+Oajvvadim juogos dåhkkidij Svieriga ráddidusá gåhttjomav duosstot delegasjåvnåv mij galgaj
+ienep diedojt Svierigin tjoagget.
+Danen manno 2002 basádismáno 25. b. gitta 29. b.
+dagáduváj,
+2003 guovvamáno 20. b. dåhkkiduváj oajvvadim juohkusa diededus Svieriga tjadádime
+rábmakonvensjåvnå gávttuj ja Svieriga stuoves åvdåstiddjáj maŋŋela vatteduváj.
+Diededuváj
+gájkka sebrulasjrijkaj stuoves åvdåstiddjijda ássjetjállaga hámen CM (2003) 79 ja Svieriga
+ráddidusás maŋŋela álmmuduváj;
+Svieriga ráddidus vattij ietjas tjálálasj javllamusájt oajvvadim juohkusa diededusá birra.
+tjálálasj javllamusá li gájkka sebrulasjrijkaj delegasjåvnåjda vatteduvvam duoddetjállaga
+hámen biejvvidum 2003 snilltjamáno 25.b.
+ássjetjállágij CM (2003) 79,
+Guoradallam oajvvadim juohkusa diededusáv ja Svieriga ráddidusá tjálálasj javllamusájt;
+Ietjá ráddidusáj javllamusájs aj dåbdojt oadtjum,
+¹1997 ragátmáno 17. b. resolusjåvnå (97) dåhkkidime gávttuj, ministarjuogos dåhkkidij aj
+tjuovvo artihkkalav: " Jus oassebielij sädodim åvdåstiddjijs guokta goalmádisá hilggodi,
+siegen åvdåstiddjijs ieneplåhko gudi li dåhkkidum ministarjuohkusin tjåhkkåhit, de
+mierredime galggi artihkkala 24.1 ja 25.2 milta rabmakonvensjåvnån dåhkkidum aneduvvat.
+1. ministarjuohkusin li tjuovvo maŋijbåhtusa Svieriga tjadádime rábmakonvensjånå
+gávttuj:
+- Suoddjitjit rijkalasj unneplågojt Svierik le maŋemus jagijt láhkalasj vijddudagáv
+dahkagoahtám.
+Ráhtjá aktisattjat barggat ulmutjij gejda dá álggaga gulluji.
+Dát positijvalasj åvddånime guosská ájnnasit vihtta kommunvnajda nuortta Svierigin
+gånnå ådå unneplågogiellaláhkaásadibme le fámon.
+- Dárbbo gávnnu láhkaásadime vijddudagáv mij rijkalasj unneplågojt suoddji lasedit.
+Viertti vil prinsihpajt rábmakonvensjåvnån buorebut práktihkalattjat árvvulasstet.
+Stuoredum hájedibme rábmakonvensjåvnå tjadádimen moatte vuodo ássjij gávttuj sisanet
+bájkálasj fábmudagájn li oajvveåvdåsvásstádus dakkir ássjit gähttjat ja álgadit.
+Vánesvuoda li sierraláhkáj bihkusa doarjjaga gávttuj åhpadussaj rijkalasj
+unneplågogielajn.
+Vánesvuoda li aj ietjá guovlojn bv.
+median.
+Dárbbo le dåjmalasj
+ulmutjijda gudi rijkalasj unneplågojda gulluji buorep doarjjagav vaddet,
+Aktisasj tjoavddusij ållet le ájnas dárbbo ja tjielggasin dahkat juridihkalasj vidjurav
+ednamriektáj gávttuj guovlojn gånnå sáme árbbedábálattjat årru.
+Ulmme le álmmuktjerdak juohkusij gaskan buorre vidjurijt guovlon oadtjot ja suoddjit
+álggoálmmuga kultuvrav ja identitehtav.
+Ájnas le áttjak buoredum láhkaásadimev álmmuktjerdak tjuolldema birra tjadádit,
+tjuolldema gávttuj mij unneplågojt däjvvá, ájnnasit roma, bv.
+viessoma ja bargo hárráj,
+Svieriga fábmudagá vierttiji joarkket rádudallamij vuogijt åvdedit dagátjit ulmutjijt
+rijkalasj unneplågojs oasálattja gå mierreduvvi ássjij birra ma sidjij guosski,
+Ministarjuogos oajvvat vaj Svierik árvvulasstá maŋijbåhtusijt ma 1 oasen badjelin
+diededuvvi.
+Viertti aj árvvulasstet umasslágásj javllamusájt oajvvadim juohkusa
+diededusán.
+Ministarjuogos gåhttju svieriga ráddidusáv, (97) 10: resolusjåvnnå milta
+a. oajvvadim juohkusijn ájggeguovddel aktijvuodav joarkket,
+b. oajvvadim juohkusij dajvvalakkoj diededit dagádum biedjamdagoj birra vásstádussan
+maŋijbåhtusijda ja oajvvadimijda 1 ja 2 oasen åvddålin.
+B. Europaráde ministarsiebrreráde oajvvadusá
+Svieriga Biejadusá anoduvvama gáktuj
+Ministarsiebrreráde oajvvadus RecChL (2011) 3
+Europaráde biejadusá rijkadajva- jali
+unneplågogiela birra Svierigin anoduvvama
+(Ministarsiebrreráde dåhkkidij gålgådismáno
+2011 1123 tjåhkanimen ambassaderaj)
+16 artihkkala milta Europaráde biejadusán
+rijkadajva-jali unneplågogiela birra: vieledam
+Svieriga deklarasjåvnåv guovvamáno 9.b.
+2000; árvváladdam Ássjedåbddesiebrreráde
+Biejadusá árvustallamav Biejadusá
+anoduvvama gáktuj Svierigin; vieleda dát
+árvustallama la vuododum diededibmáj
+Svierigis gaskustuvádum sijá rijkalasj
+diedádusán, duoddididdje diededibme svieriga
+fábmudagájs, diededibme vattedum
+dåhkkidum orgánajs ja lihtojs Svierigin, ja
+diededibme Ássjedåbddesiebrrerádes
+viettjadum sijá manádimen; árvváladdam
+javllamusájt svieriga fábmudagájs sisano
+gáktuj Ássjedåbddesiebrreráde diedádusán;
+Ministarsiebrreráde oajvvat svieriga
+fábmudagájt tjuovvot Ássjedåbddesiebrreráde
+gájkka gehtjadimijt ja oajvvadusájt ja dåhkkidi
+vuorodibmen:
+1. nannit åhpadusáv gájkka rijkadajva-
+jali unneplågogielajn, praktijkalattjat
+anodit ålles ja hábbmidum
+dahkotjerdav, vuododum sáhkadiddjij
+dárbbuj ja gielaj vidjura milta;
+2. vissesvuodav oadtjot åhpadus
+"iednegielan"dievdeduvvá
+Njuolgadusá rávkalvissaj ja fállá duolla
+ja avtaárvulasj giellaåhpadusáv, vaj
+oahppe jåvsådi ålles låhkåm- ja
+tjállemmáhttudahkaj guosske gielajn;
+3. lasedit guovtegielak åhpadusá
+ednakvuodav suomagielan ja
+sámegielan, ja vuododit guovtegielak
+åhpadusáv meängielan;
+4. vuododit vuogas
+åhpadiddjeåhpadusáv nuoges luohkoj
+gájkka rijkadajva- jali
+unneplågogielajda;
+5. dahkat oahppamnävojt gájkka
+rijkadajva- jali unneplågogielajda.
+D i e h t o b i e l l e
+integrasjåvnå- ja
+buohtaárvodepartemännta
+2007 sjnjilltjamánon
+Ulmme svieriga unneplågopolitijkajn le rijkalasj
+unneplågojda suojev vaddet, nannidit sijá
+máhttelisvuodajt bájnatjimfábmuj ja doarjodit
+histåvrålasj unneplågogielajt vaj åvddålijguovlluj
+bissu.
+Svieriga rijkalasj unneplågo li juvdára,
+roma, sáme, svieriksuobmelattja ja duornosliegega.
+Unneplågogiela li jiddisj, roma giella, sámegiella,
+suomagiella ja meänkieli.
+Tjoahkke svieriga unneplågoplitijkka
+Rijkabiejve märrádusá 1999 tjuovvusin dåhkkidit
+rábmakonvensjåvnå nanustahtemav suoje birra
+rijkalasj unneplågojda (rábmakonvensjåvnnå) ja
+europa biejadusáv rijkadajva-jali unneplågogielajt
+(unneplågogiellakonvensjåvnnå) 2000 unneplågo-
+politijkka ietjas politijkkaguovllon vuododuváj.
+Vuodo unneplågopolitijkkaj gávnnu proposisjåvnån
+1998/99:143 Nationella minoriteter i Sverige/
+Rijkalasj unneplågo Svierigin (bet.
+KU6, rskr.
+1999/2000:69) ja rábmakonvensjåvnån ja
+unneplågogiellakonvensjåvnån.
+Riektá suodjáj rijkalasj unneplågojda ja riektá
+anodit unneplågogielajt priváhta ja almulattjat le
+rábmakonvensjåvnå ja unneplågogiellakonvensjåvnåv
+milta rijkajgasskasasj suoje almasjriektájda
+integreridum oasse.
+Unneplågogielaj dåhkkidibme
+le aj duodastus vaj dá giela li svieriga kultuvrraárbes
+Ållidittjat máhttet ulmev unneplågopolitijkajn
+rávkaduvvá gájkka rijkalasj unneplågoj dárbo ja
+dåjma rijka gájkka guovlojn ja gájkkásattjat sebru-
+dagán ájttsisuvvi.
+Guosská stáhta fábmudagájda
+goappátjagá kommuvnajda ja lánndadikkijda.
+Svierigin le guhka árbbedáhpe nanos kommuvna
+iesjstivrrimijn.
+Unneplågopolitijka tjadádibme
+viertti danen ságastallamin stáhta ja kommuvnaj
+gaskan dagáduvvat.
+Rábmakonvensjåvnå nanustahttemin namájn
+javladuvvin juohkusa ma li rijkalasj unneplågo
+Aktisasj rijkalasj unneplågojda Svierigin
+le vaj divna li Svierigin mälggadav gávnnum.
+li sijá giela ja kultuvra svieriga kultuvrraárbes
+Ulmutjin gudi juohkusij gulluji li vil
+tjielgga aktavuohta ja aktisasj jáhkkudak, gielak,
+ja unneplågogiela
+Ráddidusá unneplågopolitijka
+tjoahkkájgäsos
+árbbedábálasj jali kultuvralasj tjanos ja umasslágásj
+vuogij duodasti sidov ja viggamav ietjasa identi-
+tehtav anodit.
+Danen gå sáme li iemeálmmuga
+Svierigin de gávnnu aj sierralágásj sámepolitijkka.
+Unneplågogiela
+Unneplågopolitijka ájnas oasse le doarjodit his-
+tåvrålasj unneplågogielajt vaj åvddålijguovlluj
+Giela ma li dåhkkiduvvam unneplågogiellan
+Svierigin li jiddisj, roma giella (gájkka varietehta),
+sámegiella (gájkka varietehta), suomagiella ja meän-
+kieli.
+Dá giela gåbtjåduvvi aj Svieriga unneplågo-
+giellakonvensjåvnå nanustahttemis.
+Rijkalasj
+unneplågogielajs gålmmå sámegiella, suomagiella
+ja meänkieli li rijkadajvak giela d.j.
+siján li histåvrå-
+lattjat nanos geografalasj tjanos.
+Dáj gielajn li danen
+nannusap suodje, unneplågokonvensjåvnå milta, gå
+jiddisj ja roma giella.
+Unneplågogiellaláhkaásadibme
+Muhtem geográfalasj dáfojn gånnå sámegielan,
+suomagielan ja meänkielin le guhka árbbedáhpe
+le sierralágásj unneplågogiellaásadibme fámon.
+Láhkaásadibme gåbttjå muhtem kommuvnajt
+Norrbottenin, nåv gåhtjoduvvam tjuottjudusguovlo
+ja aktugattjaj vaddá riektáv sámegielav, suomagielav
+ja meänkieliv aktavuodajn tjuottjudusfábmudagáj
+ja duobbmoståvlåj anodit.
+Láhkaásadibme vaddá
+aj riektáv åvddåskåvllådåjmav ja vuorrasijhuvsov
+ållåsit jali muhtem mudduj unneplågogiellaj oadtjot.
+Lenastivrra Norrbottena lenan le dahkamus juogadit
+stáhtadoarjjagav kommuvnajda tjuottjudusguovlojn
+gålojda ma lága diehti sjaddi.
+Lenastivrra galggá
+aj kommuvnaj láhkaásadime anodimev ållidit ja
+Unneplågopolitijkka- åssudakgájkbádjásasj guovllo
+Unneplågopolitijka moadda guovddelis oase, degu
+åhpadus-, kultuvrra-, ja vuosstenuppástallamdágo,
+tjadáduvvi ietjá politijkkaguovlojn.
+Jåvsådittjat
+unneplågopolitijka ulme måhkkåj danen aktidibme
+unneplågopolitijka ja ietjá politijkkaguovloj
+gaskan rávkaduvvá.
+Ráddiduskansliddjan le danen
+sierralágásj barggojuogos åvdåstiddjij guosske
+departementajs.
+Ájnas le aj buohtaárvvovuojnno
+unneplågopolitijkav bájnasj.
+Ájnas le gájkka máná Svierigin diedojt rijkalasj
+unneplågoj histåvrå birra ja sijá kultuvra, giela ja
+jáhkkudagá birra oadtju.
+Skåvlå oahppaplánajn
+danen gávnnu diedo galggi rijkalasj unneplågoj
+ja unneplågogielaj birra vatteduvvat.
+Iednegiellaåhpadusán ja guovtegielak åhpadusán
+le stuorra árvvo unneplågogielaj doarjodime ja
+nannidime hárráj.
+Skåvllådoajmma galggá, gähtjos
+rájáj sinna, sierraláhkáj unneplågogiellaåhpadusá
+ja guovtegielak åhpadusá åvddånimev rijkalasj
+unneplågojda gähttjat.
+Rijkalasj unneplågojn le boandás kultuvrra mij i.s.
+dájdalasj dåjma umasslágásj hámajn duodastuvvvá.
+Åvdet unneplågokultuvrajt Svierigin bisodit ja
+åvddånahttet, avtabále gå boanndot kultuvrraiel-
+lemav gájkkásattjat.
+Ájttsisittjat rijkalasj unneplå-
+gojt sierráláhkáj doarjjaga juogedimen, 2000 rájes
+jahkasattjat stáhta doarjjagij girjálasjvuohtaj ja
+kultuvrraájggetjállagijda biednigahteduvvá.
+kultuvrraráde 2002 rájes vil jahkásattjat biedni-
+gahttá dagojda ulmijn rijkalasj unneplågoj gielav ja
+kultuvrav åvdedit.
+Giellasujtto
+Rijkalasj giellapolitijka ulmes vuoseduvvá gájkajn
+li riektá giellaj, i.s.
+dietteduvvá riektá ietjas rijkalasj
+unneplågogielav anodit ja åvddånahttet.
+fábmudahka Instituhtta giellaj ja álmmukmujttuj/
+Institutet för språk och folkminnen åvdåsvásstet
+jiddisj, romagiela, suomagiela ja meänkieli
+giellasujtos.
+Giellasujttobarggo sámegiellaj
+Sámedikkes lájddiduvvá.
+Vuosste-nuppástallam
+Svierigin le sierralágásj láhkaásadibme
+nuppástallama vuosstáj i.s.
+álmmuktjerdak
+jali jáhkkudak tjadnusa diehti.
+Ássjeulmutjin
+álmmutjerdak nuppástallama vuosstáj (DO) le
+viddno vuosteldit ja hieredit nuppástallamav
+álmmuktjerdak tjadnusa, jáhkkudagá jali
+ietjá jáhkkudakvuojno diehti.
+Ássjeulmusj
+álmmuktjerdak nuppástallama vuosstáj (DO)
+duossto bajedimijt nuppástallama gávttuj.
+gå roma stuorrát boahttuji nuppástallamij de
+Ássjeulmutjin nuppástallama vuosstáj (DO)
+le dahkamus sierraláhkáj barggat romaj
+nuppástallamav hieredit ja duosstot.
+Rijkalasj unneplågojda lasedum bájnatjimfábmo
+Stuorra ájnasvuodas rijkalasj unneplågojda unnep-
+lågopolitijkan le bájnatjimfámo gávttuj sebrudakiel-
+lemin.
+Nannidittjat unneplågoj máhttelisvuodajt
+bájnatjimfábmuj umasslágásj dago li danen álga-
+dum, i.s.
+dåjmaduvvi rádedimtjåhkanime åvdås-
+tiddjij ráddidussaj ja unneplågoj organisasjåvnåjda.
+Organisasjåvnå ma åvdåsti rijkalasj unneplågojt
+biednigahteduvvi aj jáhkásattjat ulmijn giehpedit
+dåjmav dájda organisasjåvnåjda.
+Doarjjaga juogedu-
+vvi biejadusá (2005:765) gávttuj stáhtadoarjjaga
+gávttuj rijkalasj unneplågojda.
+Rijkajgasskasasj aktijbarggo
+Svierik diedov vaddá juohkka vidát jage
+Europarádáj makkir dagojt li álgadum rábma-
+konvensjåvnå tjadádibmáj ja juohkka goalmát
+jage unneplågokonvensjåvnå hárráj.
+váttugit gähttjá Svieriga diedádusájt ja iejvvitjit
+guosske fábmudagájt ja organisasjåvnåjt Svierigav
+aj guossit.
+Europaráde dan maŋŋela aktit ietjas
+maŋijbåhtusijt ja hásstálusájt vuogas dagojda
+Svieriga gávttuj diedádusán.
+Dát sujnnimásadus le
+ájnas ulmme unneplågopolitijka dåbelijtjuovvomij
+ja åvddånibmáj.
+Ietján gå ruoptusdiededimijn
+Europarádáj Svierik aktanbarggá Europarádijn
+säbrrama baktu guokta ássjedåbddejuohkusijn.
+Svierik aktanbarggá aj ietjá nuorttarijkaj
+unneplågoássjijn moatten barggojuohkusijn.
+ienep diedo
+Proposisjåvnnå 1998/99:143 Nationella minorite-
+ter i Sverige/Rijkalasj unneplågo Svierigin gávnnu
+ráddidusá webbabielen www.regeringen.se.
+Máhtá dav aj Rijkabiejve prienntidagán oasstet,
+tel.
+Ienep diedojt ráddidusá bargo
+birra rijkalasj unneplågojda gehtja www.regeringen.
+se, www.manskligarattigheterna.se jali aktavuo-
+dav válde Åssudagájn demokratiddjaåvddånibmáj,
+almasj riektájda, rijkalasj unneplågojda ja álmmuk-
+doajmmaássjijda/Enheten för demokratiutveckling,
+mänskliga rättigheter, nationella minoriteter och
+folkrörelsefrågor 08-405 10 00 (vxl.)
+Diededibme Europaráde bargo birra gávnnu aj
+www.coe.int.
+103 33 Stockholm • tel.
+Bilge Tekin Befrits tfn 08-405 10 00 gatjálvisájt ássjesisanádusá birra vásstet
+Diehtobieles ienebujt máhttá Integrasjåvnå- ja buohtaárvodepartementas rávvi-
+duvvat, tfn 08-405 10 00 jali ráddidusá webbabielen: www.regeringen.se
+Grafisk Service la prienntim, 2007 sjnjilltjamánon.
+Integrasjåvnå- ja buohtaárvodepartementas le diehtobielle
+buvtadum.
+Artihkkalnr.
+Sámediggeválljim 2013
+Válljim Sámediggáj
+Valmyndigheten 953a utg 5 LULESAMISKA
+Tjoahkkediededime Sámedikke válljima birra
+Tjuottjodimbargo Sámedikke válljimij li juogedum gålmmå fábmudagáj
+gaskan: Sámedikke válljimsiebrreráde, Válljimfábmudagá ja Lenastivra
+Norrbottena lenan.
+Dát tjálos vuoset gåk válljimvuohke Sámedikke válljimij
+doajmmá.
+Jus sidá smájvvidum diededimijt gengak fábmudagá bargoj birra
+ietján gå mij dánna diededuvvá de válde aktavuodav gengak fábmudagájn.
+Gehtja aktavuohtadiededimijt 12. bielen.
+Rijmmo
+Biejve
+Sámediggeláhka
+Bielle
+gål.
+Diedádus jienastimlåhkuj galggá
+válljimsiebrrerádáj boahtám.
+3 kap.
+bas.
+Válljimsiebrreráde galggá maŋemusát dán biejve
+ájnibåddåsasj jienastimlågov biejadam.
+jav.
+Ájnibåddåsasj jienastimlåhko gávnnu moatten
+sajen rijkan jus aktak dav sihtá guoradallat.
+Válljimfábmudahka almot gånnå dav vuojná.
+Gujddimus válljimsiebrreráde märrádusájs gudi
+jienastimlåhkuj biejaduvvi galggá Lenastivrraj
+boahtám.
+guo.
+Lenastivrra galggá mierredit gujddimusáj birra ma
+guosski ájnibåddåsasj jienastimlåhkuj.
+sjnj.
+biejadam maŋemus jienastimlågov.
+Juohkusa, belludagá ja muoduk
+tjoahkkájmannama maŋemusát dán biejve
+galggi diededam ietjasa ja ietjasa kándidáhtajt
+Válljimfábmudahkaj.
+vuo.
+Válljimfábmudahka rádjá jienastimkårtåjt/
+ålgoldiskuverajt jienastimriektáaddnijda.
+Brevvajienastibme máhttá álgget.
+moa.
+VÁLLJIMBIEJVVE
+Maŋemus biejvve brevvajienav rádjat.
+Áramus biejvve Lenastivrraj jienajt riekknigoahtet.
+Válljimav máhttá gujddit låge biejve sinna
+válljimbåhtusa diededime maŋŋela.
+Jienastimriektá, jienastimlåhko ja jienastimkårttå
+Belludagá, kandidáhta ja válljimsiedila
+Návti jienas
+Aktijriekknim, mandáhttajuogadibme ja válljimbåhtusa
+Manáj gus válljim njuolgga?
+Válljimfábmudagá Sámedikke válljimin
+Sámedigge Svierigin la goappátjagá stáhta fábmudahka ja álmmukválljim sáme parlamännta.
+ájrrasa Sámedikke parlamänntaj biejaduvvi jienastimriektáaddne sámijs válljima baktu.
+Válljim juohkka nälját jage
+Ieme válljim Sámediggáj la juohkka goalmát ájllega moarmesmánon juohkka nälját jage.
+Válljim
+2013 la moarmesmáno 19.b.
+Ålles rijkka l válljimbájkke.
+Válljimvuohke l låhkojuogo milta, dat javllá mandáhta (saje) Sámedikken juogeduvvi jiednalågo
+milta majt juohkusa, belludagá jali muoduk tjoahkkájmannama ma válljimij li säbrram li
+oadtjum.
+Jus belludahka oadtju buojkulvissan 20 prosenta jienajs, de galggi aj oadtjot 20
+prosenta bájkev mandáhtajs.
+Gájka gudi Sámedikke válljimij sihti oassálasset hähttuji jienastimlågon gávnnut.
+Mij rávkaduvvá jienastimlåhkuj bessat?
+Sámedigge mierret gudi jienastimlåhkuj bessi.
+Sámediggelágan (1992:1433) tjuodtju makkir
+dåbddomerkajt almasj viertti adnet vaj jienastimriektáv galggá oadtjot.
+Riektá jienastimlåhkuj
+tjáleduvvat ja dajna vuogijn jienastimriektáv adnet, la sujna gut:
+Ietjas sábmen adná ja gänna la jali årrum la sámegiella goahtegiellan.
+Buoragit aj manná jus
+äjgádijn, áhkojn ja ádjájn li jali adnám li sámegielav goahtegiellan jali jus äjgátbielle la jali
+årrum la jienastimlåhkuj tjáledum.
+La ållim jali ålli 18 jage maŋemusát válljimbiejve.
+La svieriga viesájdiddje.
+Gudi älla svieriga viesájdiddje máhtti jienastimriektáv oadtjot jus li
+álmmuktjáledum Svierigin maŋemus gålmmå jage.
+Jus jienastimriektáj galggá bessat ja dajna vuogijn jienastimriektáv adnet viertti ietjas
+Sámedikke válljimsiebrrerádáj diededit.
+Jus juo åvdutjis la tjáledum sámejienastimlåhkuj åvdep
+Sámediggeválljimij de ij ietjas nuppádis dárbaha tjáledit.
+Vuostak dahká ájnibåddåsasj jienastimlågov
+Gudi jienastimriektáj dåhkkiduvvi ja sihti válljimij oassálasstet galggi diededimev Sámedikke
+válljimsiebrrerádáj rádjat maŋemusát gålgådismáno 2.b.
+Gut la jienastimlåhkuj åvdebut
+tjáledum ij dárbaha ådåsis ietjas tjáledit.
+Maŋemusát basádismáno 15.b.
+biejat Sámedikke válljimsiebrreráde ájnibåddåsasj jienastimlågov
+mij ådåjakmáno 15.b.
+rádjáj gávnnu moatten sajen rijkan jus aktak sihtá dav guoradit.
+Válljimfábmudahka almot gånnå dat gávnnu.
+Ájnibåddåsasj jienastimlågov máhttá gujddit
+Ájnibåddåsasj jienastimlågov máhttá sån gujddit:
+gut ietjas la jienastimlåhkuj diededam valla älla suv tjáledam
+gut la ájnibåddåsasj jienastimlåhkuj tjáledum ja sihtá gujddit soames ietjá almasj la
+jienastimlåhkuj tjáledum.
+Gujddimus galggá Lenastivrraj Norrbottena lenan boahtám maŋemusát javllamáno 15.b.
+Gujddimusáv gähttjali almulasj tjåhkanimen Lenastivran Norrbottena lenan guovvamáno 15.b.
+Lenastivra märrádusájt gujddimusá birra ij gujddit maná.
+Maŋemus jienastimlåhko biejaduvvá ja prienntiduvvá
+Gå lenastivrra l mierredam soajtte gujddimusáj birra, de dahká Sámedikke válljimsiebrreráde
+maŋemus jienastimlågov.
+Dav dahki maŋemusát sjnjuktjamáno 1.b.
+Maŋemus
+jienastimlåhko prienntiduvvá ja aneduvvá lenastivras riekknidijn válljima maŋŋela vaj máhtti
+jienastimlåhkuj mierkkit válljijiddje l jienastam.
+Jienastimkårtå/ålgoldiskuvera rádjasi gájkka jienastimriektáaddnijda
+Válljimfábmudahka jienastimkårtåjt rádjá gájkka
+jienastimriektáaddnijda (dat javlla sij gudi li maŋemus
+jienastimlåhkuj tjáledum).
+Jienastimkårtåv rádji
+válljijiddjijda 30 biejve bájken válljimbiejve åvddåla.
+Jienastimkårttå l aj ålgoldiskuverra masi jienav
+tsåggå ja adná goappátjagá brevvajienastime bále
+ja jienastime bále válljimlanján, danen la namma
+jienastimkårttå/ålgoldiskuverra.
+Jienastimkårtå/
+ålgoldiskuvera nanna tjuodtju válljijiddje namma ja
+nummar jienastimlågon.
+Gänna ij la ietjas jienastimkårttå/ålgoldiskuverra máhttá ådåsav oadtjot Sámedikke
+válljimsiebrrerádes, Lenastivran Norrbottena lenan jali Válljimfábmudagás.
+Válljimsiedila ja diededime rájaduvvi aj
+Brevan Válljimfábmudagás gávnnuji, ietján gå jienastimkårttå/ålgoldiskuverra, aj gájkka
+válljimsiedila, válljimkuvera, bierggasa brevvajienastibmáj ja diededime gåk jienas.
+RÖSTKORT/
+YTTERKUVERT
+Du har rösträtt vid valet till Sametinget den 19 maj 2013
+Namn
+Ditt nummer i röstlängden
+Vid brevröstning ska du och 2 vittnen intyga att
+rösten gjorts i ordning på rätt sätt.
+Vittnena måste
+ha fyllt 18 år.
+Väljarens make/maka eller barn får inte
+vara vittne.
+Glöm inte att klistra igen detta kuvert när du gjort i
+ordning din röst!
+"Jag försäkrar på heder och samvete att jag själv lagt in
+en valsedel i ett valkuvert och i närvaro av nedanstående
+vittnen lagt in valkuvertet i detta ytterkuvert som jag därefter
+klistrat igen."
+Två vittnen intygar.
+"Vi intygar att väljaren egenhändigt undertecknat ovanstående
+försäkran.
+Vi känner inte till något som strider mot det som
+intygats av väljaren."
+Första vittnets namnteckning
+Adress
+Andra vittnets namnteckning
+Ska du rösta i vallokal?
+Klistra inte igen detta kuvert, utan ta med det öppet
+till vallokalen.
+Du behöver heller inte fylla i några
+uppgifter i fälten nedan.
+Baggu diededit
+Gájkka juohkusa, belludagá jali muoduk tjoahkkájmannama ma sihti válljimij oassálasstet
+hähttuji ietjasa ja ietjasa kandidáhtajt Válljimfábmudahkaj diededit maŋemusát sjnjuktjamáno 15.
+Válljimfábmudahka mierret registardit juohkusav, belludagav jali muoduk aktijmannamav ja dan
+kandidáhtajt válljimij.
+Válljimfábmudagá märrádusáv ij máhte gujddit.
+Juohkusa, belludagá jali muoduk tjoahkkájmannama majn juo älla mandáhta Sámedikken
+hähttuji guodet tjáledum doarjjagav binnemusát 50 almatjis, gudi li tjáledum maŋemus
+jienastimlåhkuj boahtte válljimij.
+Válljimsiedila kandidáhtaj prienntiduvvi
+Juogos, belludahka jali muoduk aktijmannam hähttu diededit binnemusát gålmmå kandidáhta.
+Gájkka kandidáhta hähttuji dåhkkidit sij gávnnuji válljimsiedilin.
+Juohkusa, belludagá jali muoduk aktijmannama ma li ietjasa ja ietjasa kandidáhtajt diededam
+oadtju sijá válljimsiedilijt pränntagij Válljimfábmudagás.
+Válljimsiedilij nanna prienntiduvvá
+(nammadissa) juohkusa, belludagá jali muoduk aktijmannama namma ja diededum kandidáhtaj
+namá.
+Juogos, belludahka jali muoduk aktijmannam máhttá diededit kandidáhtajt avta jali
+moatte lisstaj.
+Válljimsiedila gávnnuji gájkka válljimlanjájn ja rádjasi gájkka válljijiddjijda aktan
+jienastimkårtåjn/ålgoldiskuverajn.
+Duodden oadtju juohkusa, belludagá jali muoduk
+tjoahkkájmannama válljimsiedilijt juogadit ietjasa milta.
+Jus juohkusin, belludagán jali muoduk
+aktijmannamin li moadda lista sierralágásj aktijbiedjamij kandidáhtajs de prienntiduvvá sämmi
+mierre gengak listas.
+Jus aktak juogos, belludahka jali muoduk aktijmannam sihtá rávvit ienep
+válljimsiedilijt de hähttuji ietja daj válljimsiedilij åvdås mákset.
+Sámedikke válljimin e gávnnu juogu de guoros válljimsiedila jali válljimsiedila dåssjå
+juogosnamájn, belludaknamájn jali muoduk tjoahkkájmannamnamájn.
+Dat boahtá dassta gå
+gájkka belludagá hähttuji ietjasa åvddålijgiehtaj registardit jus galggi válljimij säbrrat.
+Ij maná,
+degu álmmulasj válljimin, belludagá namáv guoros válljimsiedila nali tjállet.
+Válljidahtte - gut máhttá válljiduvvat?
+Sámedikke válljimin gávnnuji gålmmå rávkalvisá válljidahtten årrot: jienastimriektáv Sámedikke
+válljimin adnet, svieriga viesájdiddje årrot ja diededum kandidáhtta registardum belludahkaj
+årrot.
+Návti válljimlanján jienas:
+Válljijiddje oadtju válljimkuverav válljimgähttjijs.
+Dan maŋŋela manná válljimsjerma
+duohkáj ja sieddusin gárvvi ietjas jienav.
+Válljimsiedilav danna válljimkuverraj tsåggå.
+Válljijiddje de guodá válljimkuverav, jienastimkårtåv/ålgoldiskuverav ja ID-kårtåv
+válljimgähttjijda.
+Gå de válljimgähttje gähttjam vaj jiedna l riektaláhkáj gárvvidum
+de tjálesti válljimtjáládussaj vaj válljijiddje la jienastam.
+De válljimgähttje biedjá válljimkuverav
+jienastimkårttåj/ålgoldiskuverraj ja jienastimkårtåv/ålgoldiskuverav dabbmi.
+Návti brevvajienas:
+Válljijiddje ietjas jienav gárvvi, dat javllá biedjá válljimsiedilav válljimkuvera
+Válljimkuverav galggá vihtanij vuojnedijn biedjat jienastimkårttåj/
+ålgoldiskuverraj, mav dabbmi.
+De válljijiddje ja vihtana tjálli jienastimkårtå/
+ålgoldiskuvera nali.
+Válljijiddje galggá jienastimkårtåv/ålgoldiskuverav tsåggålit sierra biráskuvera sisi, dabbmit biráskuverav
+ja maŋemusát påvsståbrevvajienastit maŋemusát válljimbiejve, dat la ájllega moarmesmáno 19.b.
+Adrässa Lenastivrraj Norrbottena lenan la biráskuverraj tjáledum ja brevva l mávsedum.
+Sámedikke válljimin máhtti válljijiddje jienastit juogu de válljimlánján válljimbiejve jali
+brevvajienastit.
+Jienastit válljimlanján válljimbiejve
+Sámedikke válljimin li válljimlanjá moatten bájken Svierigin.
+Sámedikke válljimsiebrreráde
+mierret makkir bájkijn válljimlanjá galggi gávnnut ja biejadi válljimgähttjijt juohkka
+válljimladnjaj.
+Válljijiddje máhtti jienastit akta makkir válljimlanján válljimbiejve.
+li válljimkuvera ja válljimsiedila.
+Válljijiddje galggá válldet ietjas jienastimkårtåv/ålgoldiskuverav
+Jus válljijiddje ij la válljimgähttjijda dåbdos viertti válljijiddje vuosedit ID-kårtåv
+jienastittjat.
+Válljimlanjá li rahpasa jienastibmáj kl.
+Jiena válljimlanjájs rádjasi maŋŋela Lenastivrraj
+Norrbottena lenan mij guorat ja jienajt riekkni.
+Brevvajienastit
+Brevvajienastime bále adná válljijiddje dav válljimkuverav ja avtav válljimsiedilijs mij sunji l
+rájadum aktan jienastimkårtåjn/ålgoldiskuverajn.
+Brevvajienastibmáj válljijiddje aj dárbaj guokta
+vihtana.
+Da almatja galggaba ållim 18 jage ja äbá oattjo årrot válljijiddje boadnjásj/áhkásj jalik
+válljijiddje mánná/máná.
+Riekknim Lenastivran Norrbottena lenan álggá vahkov válljima maŋŋela.
+Vuostak jienajt guoradi ja válljimkuverajt válljimlihttáj biedji
+Lenastivrra vuostak válljimlanjá jienajt guorat ja gehtjat vaj li riektaláhkáj gárvvidum.
+Dåhkkim jienastimkårtåjt/ålgoldiskuverajt rahpi.
+Jienastimkårtå/ålgoldiskuvera sinna galggá
+válljimkuverra gávnnut.
+Válljimkuverav válldi ja jus la riektaláhkáj gárvvidum de biedji
+válljimlihttáj ja válljijiddjev mierkkiji jienastimlåhkuj.
+Válljijiddje jienastimkårttå/ålgoldiskuverra
+váldeduvvá jienas gå válljimkuverav tsåggi válljimlihttáj ja dan láhkáj váldeduvvá válljijiddje
+jiedna suv identitehtas, dat mierkki válljimsuollevisvuohta suoddjiduvvá.
+Gå gájkka válljimladnjajiena li guoradum, de brevvajienajt sämmiláhkáj guoradi.
+Duodden aj
+gehtjadi vaj válljijiddje ij juo la jienastimlåhkuj mierkkidum, dat mierkki sån ij la juo jienastam.
+De válljimlihtev duobbmiji ja válljimsiedilijt merustalli ja riekkniji
+Gå gájkka válljimkuverajt li bårddum de duobbmiji válljimlihtev.
+Válljimkuverajt rahpi ja
+válljimsiedilijt ålgus válldi.
+Válljimsiedilijt merustalli riekknima bále.
+Vuostak Lenastivrra riekkni
+válljimsiedilij lågov juohkka juohkusij, belludahkaj jali muoduk aktijmannamij.
+Dan maŋŋela
+Lenastivrra riekkni almasjjiednalågov juohkka kandidáhttaj.
+Almatjij jienastit
+Válljijiddje jienasti juohkusij, belludahkaj jali muoduk aktijmannamij ja máhtti sämmi bále
+válljimsiedilij mierkkit makkir kandidáhtav ienemusát sihti válljasit.
+Dav gåhttju almatjij jienastit.
+Válljijiddje máhttá jienastit ruossajn avta (1) kandidáhttaj.
+Válljijiddje máhttá jienastit dåssjå avta kandidáhttaj gen namma l prienntidum válljimsiedilij.
+Válljijiddje ij oattjo vil namáv/namájt tjállet válljimsiedilij ja dan láhkáj jienastit ietjá kandidáhttaj
+gå mij la belludagás mierredum.
+Návti válljimsiedilav merustallá
+Jus válljijiddje ruossi guokta jali ålop kandidáhta
+válljimsiedilin de dav riekkni jiednan dan
+juohkusij, belludahkaj jali dan muoduk
+aktijmannamij.
+Sämmi jus válljijiddje biedjá guokta (jali ålobuv)
+válljimsiedila daŋga kuverraj sämmi nammadisájn
+valla sierralágásj kandidáhttabiejadimij jali
+sierralágásj merkaj almasjjiednaj.
+Lenastivrra ij berusta sihkkomijt jalik
+nammalasedimijt válljimsiedilijn.
+Válljimsiedilav merustalli fámodibmen jus:
+danna ij la nammadissa (degu jus nammadissa
+l sihkodum),
+li dåbddomerka ma vuojnunagi li bahá diehti,
+la ienep gå akta belludaknammadissa (degu
+jus li guokta jali moadda válljimsiedila sämmi
+válljimkuvera sinna ja dajn li sierralágásj
+belludaknammadisá).
+Diehtogiedde 1: Hiebaduvvam belaklåhkovuohke
+Gájkka juohkusijda, belludagájda ja muoduk tjoahkkájmannamijda buohtastahttemlågo riekkniduvvi.
+Vuostasj buohtastahttemlågov oadtju gå ålles jiednalågov gengak juohkusij, belludahkaj jali muoduk
+aktijmannamij juohká 1,4ajn.
+Dat juogos, belludahka jali muoduk aktijmannam manna l alemus
+buohtastahttemlåhko oadtju vuostasj mandáhtav ja de ådå buohtastahttemlågov gå jiednalågov juohká
+3jn.
+Ietjá juohkusa, belludagá ja muoduk tjoahkkájmannama ájmon ietjasa buohtastahttemlågojt adni
+desik mandáhtav oadtju.
+Gå juogos, belludahka jali muoduk aktijmannam oadtju nuppev mandáhtav
+juogeduvvá jienastimlåhko 5jn merustalátjit boahtte buohtastahttemlågov, ja maŋŋel goalmát mandáhtav
+7jn ja nåv vil.
+Mandáhttajuogadibme belludagáj gaskan
+Gå gájkka jiena li riekknidum máhttá mandáhttajuogadibme álgget.
+31 mandáhta (saje)
+Sámedikken juogeduvvi vuostak juohkusij, belludagáj ja muoduk tjoahkkájmannamij gaskan.
+Merustallamvuogev gåhttju hiebaduvvam belaklåhkovuohken ja dav aj adná válljimijn
+rijkabäjvváj, lánndadigge- ja kommuvnnafábmuduvvamij ja válljimij Europaparlamänntaj
+Sámedikke válljimin ij gávnnu buodo galla prosenta juogos, belludahka jali muoduk
+aktijmannam hähttu adnet oassálastátjit mándahttajuogadibmáj.
+BUOJKULVISSA MANDÁHTTAJUOGADIBME: Juogadibme niellja vuostasj mandáhtajs 2009
+jage válljimin
+Juogos, belludahka jali muoduk
+aktijmannam
+Jienastimlåhko
+Mandáhtta 1
+Mandáhtta 2
+Mandáhtta 3
+Mandáhtta 4
+Albmut - Almetjh - Almasj - Folket
+Guovssonásti
+Jakt- och Fiskesamerna
+Min Geaidnu Mijá Gäjnno Mijjen Geajnoe
+Samerna
+Sámiid Riikkabellodat Samelandspartiet
+Solidaritet
+Vuovdega-Skogssamerna
+Gájkka belludagáj
+jienastimlåhko
+juogeduvvá 1,4jn vaj
+gájkka belludagájn la
+buohtastahttemlåhko.
+Gejn dal la stuorámus
+buohtastahttemlåhko la Samerna.
+Sij oadtju goalmát mandáhtav.
+Samerna jienastimlåhko
+juogeduvvá maŋep
+juogadimlågujn, dat mierkki 3jn.
+Gänna juogadime maŋŋela 1,4jn la
+stuorámus buohtastahttemlåhko la Jakt- och
+fiskesamerna.
+Sij oadtju vuostasj mandáhtav.
+Jakt- och fiskesamerna jienastimlåhko
+juogeduvvá de maŋep juogadimlågujn,
+dat mierkki 3jn.
+Iehtjáda sämmi ieme
+buohtastahttemlågujn tjuodtju.
+Gejn la dal stuorámus buohtastahttemlåhko la
+Sámiid Riikkabellodat Samelandspartiet.
+Sij oadtju
+nuppev mandáhtav.
+Sámiid Riikkabellodat Samelandspartieta
+jienastimlåhko de juogeduvvá maŋep
+Gejn dal la stuorámus buohtastahttemlåhko
+la Guovssonásti.
+Sij oadtju nälját mandáhtav.
+Guovssonásti jienastimlåhko juogeduvvá maŋep
+Dajna vuogijn riekkni desik gájkka 31 mandáhta
+li juogedum.
+Ájrrasa ja sadjásattja biejaduvvi
+Juohkka juohkusij, belludahkaj jali muoduk aktijmannamij mij la mandáhtav oadtjum biejaduvvi
+ájrrasa.
+Akta ájras mandáhttaj (sadjáj).
+Maŋŋela sadjásattja ájrrasijda biejaduvvi.
+Almasjjiena vuostatjin mierredi gudi kandidáhta válljiduvvi.
+Rávkalvis (buodo) válljiduvátjit
+almasjjienaj la vaj kandidáhtta la binnemusát 5% oadtjum juohkusa, belludagá jali muoduk
+aktijmannama ålles jiednalågos (binnemusát 25 almasjjiena).
+Jus kandidáhttanamma la moatten
+sierralágásj listan sämmi belludagás riekkniduvvi almasjjiena aktan gájkka sierra listajs.
+Sijás gudi
+li buodujn almasjjienaj hárráj de sån guhti oadtjum la ienemus almasjjienajt oadtju vuostasj sajev
+juohkusij, belludahkaj jali muoduk aktijmannamij, maŋep ienemus almasjjienaj oadtju nuppev
+sajev ja nåv vil.
+Jus moadda kandidáhta li oadtjum edna jiena de lenastivrra vuorot.
+Jus juogos, belludahka jali muoduk aktijmannama li oadtjum ienep mandáhta gå kandidáhta gudi
+li buodujn almasjjienastibmáj bierggim aneduvvá nåv gåhtjodum ålleslåhkovuohke gå báhtsám
+ájrrasa biejaduvvi.
+Juohkka ájrrasij biejaduvvi sämmi ållo sadjásattja majt juogos, belludahka jali muoduk
+aktijmannam la mandáhtav oadtjum, binnemusát gålmmå.
+Sadjásasj máhttá sadjásattjan moatte
+ájrrasij.
+Diehtogiedde 2: Ålleslåhkovuohke
+Ålleslåhkovuohke la vuohke biejatjit ájrrasijt gudi älla almasjjienaj válljiduvvam.
+Ålleslåhkovuohke
+merkaj válljimsiediijt bårddu dan kandidáhttanamma milta mij bajemusán tjuodtju ienemus
+válljimsiedilijn.
+Ij lágeda kandidáhtajt ma ájrrasin biejaduvvi almasjjienaj viehkijn.
+Jus juohkusin, belludagán jali muoduk aktijmannamin la val akta lissta de mandáhta manni gájkka
+kandidáhtajda dan årniga milta gåk listan tjuodtju.
+Jus juohkusin, belludagán jali muoduk aktijmannamin li moadda lista vijddu merustallam.
+Dahká
+merustallambálev juohkka mandáhttaj mij galggá biejaduvvat.
+Juohkka bále maŋŋela ij gehtja
+sunji gut la válljidum ja bårdut válljimsiediijt ådåsis namáj milta ma dal bajemusán tjuodtju.
+buohtastahttemlåhko riekkniduvvá boahtte nammaj dan listan gånnå dat namma mij mandáhtav váldij
+tjuottjoj.
+Ietjá kandidáhtajn bajemusán la ietjasa buohtastahttemlåhko ájmon.
+Dat namma manna dal la
+alemus buohtastahttemlåhko oadtju boahtte mandáhtav.
+Ja merustalli desik gájkka mandáhta li biejadum.
+Sämmi buohtastahttemlågo bále guovte jali ålop kandidáhta galggá sadje vuoroduvvat sijá gaskan.
+Webbasajen www.val.se gávnnuji ienep diedo gåk buohtastahttemlågov riekkni.
+BUOJKULVISSA BIEJADIT ÁJRRASIJT JA SADJÁSATTJAJT
+Juohkusin X lidjin válljimin guokta lista kandidáhtaj, nr 00100 ja nr 00200.
+Gåvvå vuollelin
+vuoset lågev bajemus namá gengak listan.
+Juogos X oattjoj 410 jiena.
+Dat vattij gålmmå mandáhtta.
+Jiena ållåsit
+Jiena listan 00100
+Jiena listan 00200
+Gudi ájrrasin sjaddi?
+Dajna gå buodo almasjjienajda la 5% jienajs juohkusij, belludahkaj jali muoduk aktijmannamij
+de mierkki akta kandidáhtta viertti oadtjot binnemusát 21 almasjjiena válljiduvátjit almasjjienaj
+Duodden aj gávnnu rávkalvis binnemusát 25 almasjjienajn.
+kandidáhta, Karin Kanna ja Björn Baer, daj rávkalvisáj bierggijga almasjjienaj válljiduvátjit ja
+dajna ájrrasin biejaduvátjit.
+Dajna gå ålop kandidáhta bierggijin rávkalvisájn almasjválljimij de galggá goalmát mándahtav
+biedjat ålleslåhkovuogijn.
+Bajemusán gengak listan gå vuostasj mándahtta l biejadum la Anders
+Andersson (lissta 00100) ja Linn Loman (lissta 00200).
+Sunnu goappák buohtastahttemlågo li
+sämmi gå jiednalåhko gengak lisstaj, dat javlla 151 Anders Anderssonaj ja 259 Linn Lomanij.
+Goappán la alemus buohtastahttemlåhko, Linn Lomann, oadtju goalmát mandáhtav.
+Gudi sadjásattjan sjaddi?
+Dajna gå ájrrasa gudi li biejadum båhti goappásj listas oadtju Juogos X guokta sadjásattja
+(sadjásasjjuohkusa).
+Galggi agev biejaduvvat binnemusát gålmmå sadjásattja juohkka ájrrasa
+Akta almasj máhttá sadjásattjan årrot moatte ájrrasij.
+Karin Kannaj ja Linn Lomanaj
+sjaddi sadjásattjan da gålmmåsa lagámusán sunnu maŋŋela listan nr 00200, dat mierkki Nina
+Nutti, Olof Omma ja Per Peter Pilvi.
+Björn Baeraj sjaddi sadjásattjan da gålmmåsa lista bajemusán nr 00100, dat mierkki Anders
+Andersson, Carl Calais ja David Denson.
+Anders Andersson
+Björn Baer
+Carl Calais
+David Denson
+Eva Erlandsson
+Fia Fjällman
+Gerd Gunnarsson
+Helena Harnek
+Inga Ingelson
+John Jansson
+Grupp X
+Karin Kanna
+Linn Loman
+Mariann Monet
+4.Nina Nutti
+Olof Omma
+Per Peter Pilvi
+Quer Qvarts
+Rakel Ranelid
+Susanne Sikku
+Tinna Tranström
+Kandidáhta ienemus jienaj (lissta)
+Karin Kanna (00200)
+Björn Baer (00100)
+Anders Andersson (00100)
+Linn Loman (00200)
+Válljimav gujddit
+Gut adná vihke jali boasstot la sjaddam mij válljimbåhtusav la guosskam máhttá
+válljimbåhtusav gujddit.
+Val jienastimriektáaddne ja juohkusa, belludagá jali muoduk
+tjoahkkájmannama ma li válljimij oassálasstam gujddit oadtju.
+Gut gujddit sihtá rádjá
+gujddimusáv Válljimgujddimussiebrrerádáj.
+Válljimgujddimussiebrreráde galggá
+gujddimusáv oadtjum áramusát biejvev válljimbiejve maŋŋela ja maŋemusát lågev biejve
+maŋŋel gå válljimboados la diededuvvam.
+Válljimgujddimussiebrreráde gähttjal gujddimusáv ja máhttá válljimav hiejtedit ja
+mierredit válljimav ådåsis tjadádit jus jáhkká ärádus máhttá guosskam válljimbåhtusav.
+Jus manná rievddadit ådå riekknima baktu jali ietjá unnep dahkamusájn máhttá
+Válljimgujddimussiebrreráde ienni Lenastivrav Norrbottena lenan gåhttjot dahkat.
+Lága vuossstij brottsbalka milta
+Muhtem njuolgadusájt majt li buorggum válljimin gávnnuji Brottsbalkan kap.
+17 Om brott mot
+allmän verksamhet m.m.
+La buorggo degu dal gähttjalit tsaggat jali válljimbåhtusav jali jienastimev ietjájduhttet.
+Buorggo
+l aj vaddet jali duosstot bálkáv jienastittjat sierraláhkáj jali ij åvvå jienastit.
+Ij ga oattjo åtsådit gåk
+soames ietjá l jienastam.
+Dájt dáhpadusájt ij máhte Válljimgujddimussiebrreráde baktu gujddit ájnat da diededuvvi
+polijssaj ja máhtti álmmulasj duobbmoståvlån gähttjaluvvat.
+Riekknim ja mándahttajuogadibme Lenastivran válldá 3 biejve bájkev, dat javllá båhtusav
+vuorddi ållåsin moarmesmáno 29.b.
+Båhtusav almodi Válljimfábmudagá webbasajen www.vál.se
+vallak la ålles.
+Lenastivrra aj Sámedikke válljimbåhtusav Påvsstå- ja Sisrijkak Tidnigijn almot.
+duosstu diededimijt jienastimlåhkuj ja biejadi
+ájnibåddåsasj jienastimlågov,
+dahká aktisasjráde milta aktan Válljimfábmudagájn
+ájnibåddåsasj jienastimlågov gávnadahtten jus aktak dav
+sihtá guoradit muhtem sajijn rijkan,
+dåhkkit ma��emus jienastimlågov, ja
+vásstet jiednaduosstoma åvdås ja huksá degu dal
+válljimlanjáv ja åtsåt jiednaduosstojt.
+Lenastivrra Norrbottena lenan
+mierret jus soajtti gujddimusá ájnibåddåsasj
+jienastimlågo vuosstij,
+duosstu gájkka brevvajienajt ja gájkka
+válljimladnjájienajt,
+tjadát jiednariekknimav ja de juohká mandáhtajt ja
+mierret gudi ájrrasin ja sadjásattjan sjaddi.
+Válljimfábmudahka
+adná aktijdimåvdåsvásstádusáv válljima åvdås,
+adná IT-doarjjagav válljima tjuottjudusás,
+dahká ja radjá jienstimkårtåjt ja diededimijt
+jienastimriektáaddnijda.
+mierret aktan Sámedikkijn gånnå ájnibåddåsasj
+jienastimlåhko galgaluluj gávnnut vuojnnusin
+guoradibmáj,
+registart juohkusijt, belludagájt ja muoduk
+tjoahkkájmannamijt ja sijá kandidáhtajt, ja válljimsiediijt
+priennti.
+Válljimgujddimussiebrreráde
+Gähttjal válljimgujddimusájt jus soajtti.
+Válljimgujddimussiebrreráde märrádusájt ij máhte
+gujddit.
+Box 90
+kansli@sametinget.se
+Länsstyrelsen i
+Norrbottens län
+www.lansstyrelsen.se/
+norrbotten
+norrbotten@lansstyrelsen.se
+Valmyndigheten
+10225 Stockholm
+www.val.se
+valet@val.se
+Valprövningsnämnden
+100 12 Stockholm
+riksdagsinformation@
+riksdagen.se
+Sáme vuojno milta li gájkka ássje
+birásássje - dajna gå birás
+guosská gájkka bielijda mijá
+iellemis ja mijá birrasis.
+dát prográmma iellembirrasav
+tjalmmi - mijá iellembirrasav - ja
+gåk nanos iellembirrasav
+boahtteájggáj máhttep suoddjit.
+Sámedikke Iellembirásprográmma
+IELLEMBIRÁS
+EALLINBIRAS/ JIELEMEN BIJRE
+Dåhkkidum Sámedikke ållestjåhkanimes 090219
+Mijá ulmme: Fábmogis & nanos sáme viessombirás
+Mij sihtap fábmogis Sámeednamin viessot, man vuodo l nanos luonndo ja viesso sáme
+kultuvrra.
+Ulmusj ja luonndo galggaba guhkesájggáj máhttet ådåstuvvat ja nannusit
+åvdeduvvat aj rievddaduvve ájggáj.
+Goappátjagá luonndo ja kultuvrra Sámeednamin
+galggaba valljudahkan dåbddut aj ålggolin mijá.
+Gåvvå: Marie Enoksson.
+Muv birás - muv vájmmo!
+Viesso iellembirás juohkka aktaj!
+Gänna l åvdåsvásstádus masi?
+Muv birás - muv åvdåsvásstádus!
+ Min miljö - mitt hjärta!
+*Min miljö - mitt ansvar!
+Diedojt tjoahkkit, diededibme.
+= sáme viessombirás
+= sosiálak & luondo
+kapitála
+Aktavuoda
+Ednam
+Ájmmot
+Máhttudahka
+Jasskavuohta
+Åssko
+Ráfe
+Várrogis vieesomvuohke
+Åvdåsvásstádus
+Tjáhtje
+Juojgos
+Liekkasvuohta
+Diehto
+Ábnnasa
+Jahkeájge/Rytma
+Fässta
+Ruge
+1 Sámedikke birásvuojnno
+Från en höjd
+på ett högt fjäll
+en syn
+svår att berätta om
+Bortom höjderna
+virvlade ett moln
+Jojken kom
+Nere i dalen
+brusade forsen
+O jord
+du vackra
+Mitt eget land
+Du knyter mig till dig
+med mjuka band
+och älskar mig i din varma famn
+(Paulus Utsi)
+Sámeednam
+Mij sáme lip Sámeednama iemeálmmuk.
+Mijá álmmuk la ållu dålutjis dájn
+ednamijn årrum ja ednamijt ja tjátjijt
+alvvát ja várrogisvuodajn tjuottjodam.
+Mij lip oasse Sámeednama luondos.
+iellema - mijá äládusá ja kultuvrraháme -
+hiebaduvvi luondo vaddem- ja
+válldemmáhttelisvuoda milta váni
+dåssjidime dagi.
+Mijá tjiegŋalis aktavuodav luondujn la
+vájvve bágoj tjielggit.
+Viessot luondon ja
+bierggit dassta majt luonndo vaddá, dalá
+aktavuodav váddá mijá ja luondo gasskaj
+(juhtusij, nubbe nuppijn).
+Mij åsskop viesso
+viessomvuohkáj Sámeednamin, mijá
+årromsadjáj.
+Jus mij - jali soames ietjá -
+luondov bäjsstá de mijá kultuvrra aj
+vahágahteduvvá.
+Sámeednama birás la rassje.
+Fábmogis
+luonndo rávkká mij lip oalle várrogisá.
+Mijá äládusájda li árbbedábak háme agev
+guhkesájggásasj vuojnos ja nanos
+viessomvuoges álggám.
+Jus luonduk
+åvdeldime vádnun muhtem bájken de
+máhttin ietjá bájkijt ávkkit ja anedum bájke
+vuojŋadit.
+Dát luonduk iesjnjuolggim ájn
+gávnnu mijá árbbedábak äládushámen ja
+ådå äládusáj ávkkima baktu, valla li
+ájtedum jali hiejteduvvamin.
+aktijäládusvuoge sadjáj ienebut avtagasj
+luonndoávkkim målssåsuvvá.
+Mijá aktisasj árvvovuodo
+Mijá giella giehttu gasskavuodama birra
+luonnduj ja guhtik guojmáma.
+Dat la
+Merka, ma luondo kapitálav ja sosiálak
+kapitálav lasedi, sämmi bále aj viessomfámov
+Sámeednamij lasedi.
+Tjuovvo miehttijiddje li
+buojkulvisá ma ålles systemav máhtti nannit.
+Viessomvuohke mij rentas viessu
+Bájke tjuottjudus
+Moattevuohta
+smávep nanos vidnudagájs
+bájke
+elfábmo
+smávep
+fábmogáldojs
+máhttelisá ådåstuhteduvvat
+bájke biebbmo
+árbbedábak máhttudahka
+hiebadum tjuottjudus
+aktisasjvuohta
+rytma
+dárbas räjddo diedojt buolvas buolvvaj
+dålvutjit.
+Giella anet aktelisvuodav
+kultuvrak rievddadusáj bálij.
+giellastruktuvrav boarkki de vájvet mijá
+ájnas máhtov vijdábut doalvvot gåk
+luondov suoddji, ja muhttijn ga ij la
+máhttelis.
+Giella l buoremus vuohke
+gájkajda diededit mijáj gájkaj
+åvdåsvásstádusáv luondo ekologak
+balánsav anodittjat.
+Mijá iellemvuojnno la vuodon mijá aktisasj
+árvvovuoduj ja åvvå vijdep la gå dåssjå
+sámegiella.
+Sáme vuojno milta luondon la
+viesso siello, mij garrasit la allevärálda
+luonndovuojno vuosstij.
+luonndovuojnno mijá árvojt la hábbmim,
+dábijt, sosiálak hámijt ja aktavuodajt.
+Árvvovuodov dádjadit ja nubbe nuppev
+árvvon adnet viertti gájkajda buorren
+gullut.
+E galles, jus åvvå aktak allevärálda
+kultuvran, la mijá gielav ja mijá
+árvvovuodov oahppam.
+Dat vaddá midjij
+dåbdov sij e mijáv duohtan válde.
+aj de gávnnuji ållo åvddåduomo,
+ienemusát diehtemahtesvuodajn jali
+boastodádjadimijn vuodon - uddni vilá.
+Aktisasj árvvovuodo dahká gasskavuodajt
+ietjá ulmutjijda ja dahká máhttelissan
+guhtik guojmáma dádjadit.
+Mij hähttujma
+oahppat allevärálda árvvovuodov mav
+koloniserijiddje fábmo buvtij; ristalasj
+jáhkkudagáv, tjállemgielav, rumájgielav,
+luonndodiedakvuodav, pedagogijkak,
+juridijkak ja kapitalistak gielav ja de
+maŋemus vil aj dárogielav (vuona
+dárogielav, suomagielav, ienngisgielav ja
+iehtjádijt).
+Báktji vuojnodibmen ja sierra årrot.
+guddnedip mijá ájttegijt ja árvvon adnep
+máhtosa ja vijsesvuodasa.
+Le ájgge mij
+ruoptus válldep iehtjama
+gávnnumrievtesvuodav.
+Mij lip ávvusa ja
+tjävllá iehtjama tjáppa luondo åvdås, mijá
+tjiegŋalis aktavuodas luondujn ja mijá
+tjiegŋalis máhto åvdås gåk várrogisát
+luondov ávkki.
+Mij sihtap mijá diedoj
+ságastallamav boanndodahttet nanos
+boahtteájggáj - sierraláhkáj Sámeednamin,
+valla aj ålggolin.
+Dåssjå stuoráp dádjadime
+ja aktisasjbargo baktu máhttep aktisasj
+boahtteájgev hábbmit.
+Viessomfábmo
+Mijá máhtto stuor rievddadusáj bierggit ja
+vijdábut åvdeduvvat la moattet vuodos.
+Guoddelis luonndo valjes biologak
+moattevuodajn ja ålles, aktijanedum
+luonndo la ájnas åvdeldibme (luondo
+kapitála).
+Daŋga bále la mijá máhto vuodo
+guhkesájggáj åvdeduvvat iehtjama sosiálak
+kapitálas mij
+ekonomak moattevuodav, kultuvrak
+moattevuodav ja
+doajmmammoattevuodav.
+Rievddadus
+Luonndo ienebut nåhkå ja vahágahteduvvá
+ja ij guhkes ájggáj maná divvot.
+árbbedáhperiektá gähttjaluvvá ja unnu aj
+duobbmoståvllåmärrádusáj baktu.
+Ednama
+li rievddam ja gáhtum buojkulvissan
+vuobmeäládusá oablloma ja
+tjáhtjefábmobargo maŋŋela.
+Så länge vi har vatten, där fisken lever
+Så länge vi har land, där renen betar och
+vandrar
+Så länge vi har marker, där det vilda
+gömmer sig
+har vi tröst på denna jord
+När våra hem ej mera finns och vår mark är
+förödd
+var skall vi då bo
+Vårt eget land, vårt levebröd har krympt
+sjöarna har stigit
+älvarna har torkat
+bäckarna sjunger med sorgsen stämma
+markerna svartnar, grönskan vissnar
+fåglarna tystnar och flyr
+Allt det goda vi fått
+kommer ej vårt hjärta vid
+det som skulle underlätta våra liv
+blev till intet värde
+Hårda stenvägar gör våra rörelser
+smärtfulla
+Lugnet hos det vildas människa
+gråter i sitt hjärta
+I den ilande tiden
+uttunnas vårt blod
+vår samklang brister
+vatten upphör brusa
+Luonduk åvdeldime Sámeednamin li
+rievddam daŋga bále gå ådåájggásasj
+ábnnasa, ådå teknijka ja masjijna li mijá
+viessomij oassen sjaddam.
+Midjij gudi
+guhkev lip boatsojsujtos, bivdos, guollimis,
+duojes ja unnep ednambargos viessum li
+dá rievdadusá garrasit mijá viessomvuogijt
+bájnnám.
+Gávnnuji diedon aj buorre
+rievddadusá ja dárbas teknijkak
+viehkkenävo majt ådåájggásasj
+viessomvuohke buktá.
+Dá rievddadusá
+buorren båhti oassen mijá viessomij ja
+bargojda.
+Ájnas la mij dajt ådugijt ma
+giehpedi ja bájnni mijá viessomijt buorre
+vuogijn tjuolldep dajs ådugijs ma dahki mij
+värálda ekonomidjav ja oaljov dárbahip,
+sämmi bále gå da luondov loabddi.
+Nievrep åduga li tsaggen mijá ja luondo, ja
+mijá ja ietjá ulmutjij gaskan.
+Da vahágahtti
+mijá kultuvrav ja mijá álmmugav.
+Jur degu juohkka viessomvuohke luonnduj
+ietjas hiebat, lip mij ájge milta iehtjama
+hiebadam sajijda majt äládusá rávkki,
+guohtom-, bivddo- ja muorjjeednama,
+guollimjávre ja ednambarggoednama ja
+ålobu.
+Aktan da li gájka mijá ieme
+åvdeldime ja vuodon mijá kultuvra
+anodibmáj.
+Mijá viessomvuogen li
+lahkaoasestibme, iesjbierggim, smávep
+doajmmamvuoge ja unnep adnema
+diehttelis oase.
+Rasjesvuohta
+Dálkádakrievddamij mierev ja valludagáv
+majt Sámeednamin vuojnnep la moadda
+jage mijáv ráfeduhttám.
+Gå bäjválattjat
+luondon viessu de oadtju ållo
+máhttelisvuodajt rievddadusájt gehtjadit.
+Vuorrádisvuoda ednu ja gähttjalibme l
+stuorre.
+Aktan ednamij biejsstemijn ja
+dajna birásdettujn mav lassániddje
+luonndoávkkim buktá sjaddá midjij vil
+vájvep ja muhttijn ij la máhttelis
+vuogasláhkáj barggat ja iehtjama hiebadit
+Dáhpadusá ma bårri luondo kapitálav ja
+sosiálak kapitálav, lasedi rasjesvuodav
+Sámeednamin.
+Tjuovvo boadádallama ja
+rievddama li buojkulvisá ma máhtti ålles
+systemav råhttit:
+åvddånibme man vuodon la rájádis
+sjaddam, stuoráp luonndodåssjidibme ja
+ednambiejsstem
+Sälggaábnnasa, duolvvadime
+skidárdiddje viessomvuohke mij kapitálav
+bårrå
+luonndohåhkkånime
+dálkádakrievddama
+tjuorbes tjuottjodibme mij
+hiebadahkesvuodav tsaggá ja stuoráp
+ávkkimijt luondon åvdet
+sosiálak sierravuohta ja marginalisierim
+marginalisering
+nåv gåk lip hárjjánam.
+Danen la
+rasjesvuodav ájnas unnedit.
+Sámeálmmuk la ållo rievddadusáj viessum.
+Dálátjij lip agev rievddadusájt duosstum
+iehtjama kultuvrajn ájmon.
+Dat diehto
+åvdutjis midjij dårvov boahtteájggáj vaddá.
+Vidjura máhtti buorránit jus mij
+dåjmalattjat rievddadusájda oassálasstep ja
+jus diedojs mijá boandás kultuvras ja
+máhtos oahppap.
+Dálkádakságastallam väráldin uddni
+ienemusát "dálkádakrievddadusájt"
+tjalmmi.
+Álu dav juohká ållo unnep åsijda
+ja de symptomajt vuostelt gávnadijn
+teknijkak tjoavddusijt.
+Diedon la ájnas
+dálkádakrievddadusáv vuosteldit ja ådå
+teknijkav adnet, ja aj åvdedit.
+Sáme vuojno
+milta dát ij la nuoges.
+Ij åvvå gåktuk.
+Mijá ållesvuojnos diehttelis vierttip gähttjat
+dajda årijda ma li dálkádakrievddama
+duogen, degu dal industrialiserim,
+väráldahttem, mijá viessomvuohke, mijá
+oasestimhárjjánime, lasse ájmodis stuor
+luonndobiejsstema ja nåv vil.
+Dassta
+tjuovvu unugis gatjálvisá ja unugis
+rievddadusá gájkka låbdåjn ja gájkka
+guovlojda.
+Ulmutjijn, fábmudagájn,
+ráddidusájn ja vidnudagájn la
+åvdåsvásstádus gehtjadit vaj álgaduvvá.
+Daŋga bále li aj ållo rievddadusá
+boanndudahkan mijá sebrudahkaj ja
+aktisasjvuohtaj gå duosstap rievddaduvvat
+ja luovvanit mierrediddje avtakultuvrak
+åvdedimdättos.
+Ájnna ednam - vijddáp vuojnno
+Åvddål vihttalåklågo luondov bájnijma
+ienemusát iehtjama bájke (dajvak) låbdån.
+Mijá dagoj tjuovvusa oadtjun njuolgga ja
+tjielgga båhtusijt mijá lahkabájkijn.
+Bierggima diehti lij dárbbo várrogis årrot ja
+åvdåsvásstádusáv válldet.
+ábnnasijn lij árvvo, bátsidisá ettjin gávnnu.
+Dallusj viessomvuohke lij degu dahppam
+systebma ja oalle nanos.
+Mij adnep ájn la
+ájnas várrogisát barggat mijá lahkabájkijn
+vaj ep lagámus luondov vahágahte.
+Dájna tjállagijn sihtap sämmi bále dättodit
+vaj mijá åvdåsvásstádusá stuorrudahka
+uddni l oalle stuoráp gå gåk lij guovte
+buolva åvddåla.
+Uddni li åvdeldime
+sieldesláhkáj rievddam.
+Mij lip aj oasse
+värálda osestimgålgådagás viessomvuoge
+ja oassásij válljimij baktu.
+Mij diehtep luondo ávkkim väráldin
+luondov ja ulmutjijt bájnná ednamgievle
+nuppen bielen.
+Ep desti iehtjama bájken
+tjuovvusijt moattet dagos vuojne.
+Väráldahttem miedet viessomvuogev man
+vuodo li värálda luohko.
+Álkke l tjalmijt
+tsábttsit ja ij diehtten dahkat - valla dat ij la
+rievtes ietjá ulmutjij vuosstij jalik luonnduj
+ietjá guovlojn väráldin.
+Mij dåbddåp aktisasjvuodav ietjá ulmutjij,
+ållagasj daj álggoálmmugij gudi aktan
+dálkkerievddadusáj ja väráldahttemij
+dåbddi avta stuor jali ájn stuoráp
+gähttjalimijt ja rievddadusájt ietjasa
+viessomin.
+Mij ep sidá viehkken
+åvdeldimijt nievredit iehtjádij viessomijda
+(goappátjagá ulmutjijda ja luonnduj).
+li máhttelisvuoda válljit.
+viessomvuohke l ehtak ássje.
+åvdåsvásstádus viertti danen vijddot ja
+väráldahteduvvat.
+Vi måste ge oss iväg
+Då det blir allt trängre
+Men vart?
+Livet går inte vidare
+Eller bättras
+Om vi inte hjälper oss själva
+Men när?
+De trygga orden finns
+De kommer om vi kallar på dem
+Men när
+[med vilket språk?]*
+Att se vårt dyrbara liv
+Som utställning
+Det uthärdar vi inte
+Eller gör vi?
+Mijá åvdåsvásstádus
+Tjoavddusav dakkár värálda gähttjalibmáj
+nåv gåk dálkádakrievddadus la, máhttá val
+aktisasj åvdåsvásstádusán gávnnat.
+Dajna
+gå gájka lip luondos oasse la miján aj
+máhttelisvuohta åvdåsvásstádusáv válldet
+ja tjoavddusis oasse årrot.
+  Författarens anmärkning
+Jus ep balov mijáv dibde gállnadit, jus
+várrip iehtjama värron åvvå gåktuk adnet,
+de máhttep buoredit ja rievddadit mijá
+åvdeldimijt viesso Sámeednamij.
+Vuojnnep
+dálkádakrievddadusáv signálan jali
+märkkan vaj gájka vierttip
+åvdåsvásstádusáv válldet ja oassen buorre
+rievddadussaj årrot.
+Adnep oalle ájnnasin mij ganudasstep ja
+åvdåsvásstádusáv válldep dajn bájkijn
+gånnå ietja máhttep bájnnet.
+Mij lip ájnas
+oasse tjoavddusis dakkár gähttjalibmáj.
+Mijá dårja l gäjnov åvddålijguovlluj
+vuosedit.
+Vakna, sov dig ej till döds
+Du har arv från far och mor att vårda
+Lyssna på rösten inom dig
+rösten inom dig
+Din egen röst manar dig
+ta ansvar för släktet
+Lyssna på din egen röst
+din egen röst
+Var glad, sjung glatt
+sjung som fågeln
+Hör naturens uråldriga röst
+uråldriga röst
+Hör hur vackert den klingar
+hur vackert den klingar
+Gäjnno åvddålijguovlluj
+Mijá kultuvra vuodon la viessom gånnå
+ulmusj ja luonndo libá aktavuodan nubbe
+nuppijn.
+Dan vuodon la iesjbierggim mij
+åvdelt tjiegŋalis máhtojt, rabás mielajt ja
+iesjrádak åvdåsvásstádusáv goappátjagá
+aktugattjaj ja aktavuodan.
+Dåbddo
+luonnduj ja nubbe nubbáj la midjij dáhpen
+dålusj ájges årrum.
+Mij lip mihá dan åvdås
+ja dat la aj álggem Sámediggáj hábbmitjit
+sáme ulmijt aktisasj boahtteájggáj.
+Dán tjállagin hábbmip mijá ulmijt ja mijá
+vuojnov nanos ja fábmogis sáme birrasij -
+boahtteájgge mijá ednamij ja mijá
+Mij åhtsåp vásstádusájt
+gatjálvisájda: Makkár väráldin lip viesutjit?
+Makkár viessomhámijt sihtap árbben mijá
+mánájda ja áhkkovijda/áddjovijda vaddet?
+Gåk máhttep åvdedimev oadtjot mij mijá
+kultuvrraj hähpá, åvdedibme mij luondov
+suoddji ja åvddånahttá vaj ulmusj buoragit
+viessu ja máhttá åvddånit?
+Sámedigge åvdåsvásstádusáv válldá
+buorep viessombirrasij ja jiermmás
+åvddånibmáj.
+Åvddånibme mij luondov ja
+ulmutjij rievtesvuodav suoddji - aj ietjá
+väráltåsijn.
+Dájna prográmmajn Sámedigge
+gåhttju aj juohkka ulmutjav Sámeednamin
+iesj åvdåsvásstádusáv válldet ietjas árgan ja
+dåjmalattjat oassálasstet dán prosässaj.
+mij gájka aktisattjat ja boahtteájggáj
+barggap de Sámeednam fábmogissan
+sjaddá ja bierggi daj gähttjalimij ma li mijá
+åvdån.
+Mij ep ájgev máhte gålådit.
+Vackra tankar
+skapar varm gemenskap
+gör fula ord sköna
+väcker värme
+som kan ta hand om nya
+vackra tankar
+Glada tankar vidgar
+vägen till hjärtat
+Elden som värmer ditt väsen
+närs av glada tankar
+och goda leenden.
+Ájggom / Vuorodibme / Ájggeperspektijvva
+Ájggom
+Prográmma ájggom la:
+ Vuodon årrot ja álggo ålles
+Sámedikke doajmmaj
+ Biejadit ulmijt nanos ja fábmogis
+sáme viessombirrasij
+ Miellodit sáme birásvuojnujn ja
+álgadimijn
+Prográmma galggá årrot:
+ álggo mij tjielggi guhkesájggásasj
+sidodav ja rahtjalisvuodav ulmijda
+"nanos ja fábmogis Sámeednam"
+ vuodotjállagin dagátjit sniváp
+dahkoprográmmajt ja plánimnävojt
+Vuorodibme
+Unnedittjat rasjesvuodav ja tjielggasit
+viessomfámov Sámeednamin ådåsis hássat
+galggá Sámedigge vuorodit tjuovvo
+suorgijt:
+ Sáme máhtojt tjalmmit
+ Mierredit guovlov nanos sáme
+åvddånibmáj ja giehpedit prosjevtajt ja
+álgadit dajt duohtan dahkat
+ Rávkkat ja duohtan dahkat gåk ietja
+gárttjodip dálkádakbájnnemav -
+rievddadime baktu oasestimhámijt
+masjijnaj hárráj,
+enersjiddjadárbojt/elfábmoadnemav,
+ábnasválljimav
+ aktanbarggat sisi ja ålgobuj
+Ájggeperspektijvva
+Sámedigge galggá lagámus lågev jage
+vuorodimij ja miellogisvuoda baktu
+barggat vaj mijá birásvuojnno galggá
+gäjnov midjij allasimme ja sebrudahkaj
+birrusin vuosedit.
+Iellembirás: Sámedikke ulmme ja oasseulmme
+Mijá gájkkásasj ulmme: Fábmogis & nanos sáme birás
+Mij sihtap viessot fábmogis Sámeednamin man vuodo l goappátjagá guoddelis luonndo ja
+viesso sáme kultuvrra.
+Ulmutjin ja luondon la guhkesájggásasj máhtto ietjas ådåstuhttet ja
+nannusit vijdábut åvdeduvvat aj ájgijn stuor rievddadusáj.
+Goappátjagá luonndo ja
+kultuvrra Sámeednamin aneduvvá boanndudahkan väráldij.
+Mijá gålmmå oasseulme
+Luonndo Sáme máhttudahka
+Balánseridum åvddånibme
+Guoddelis iellembirás la vuodon ulmutjij,
+juhtusij ja sjattoj viessomij ja åvdedibmáj.
+Ednama ja tjátje ávkkim galggá aktan
+luondo vaddemijn ja mijá válldemijn,
+bissot váni luondo dåssjidime dagi.
+Ávkkim ij galga val ekonomak ássjen
+Mij rahtjap balánssaj ja guoddelis
+ávkkimij.
+Buktaga ja buvtasháme ma
+Sámeednamav bårri galggi binnot.
+Luonndo- ja birássuodje hähttu allagit
+vuoroduvvat gájkka sebrudaksulladimijn
+ja diehttelis oassen sjaddat juohkka
+ednam- ja luonndoadnemij.
+Gájkka dåjma
+ma ilmev, ednamav ja tjátjev sielggiji
+hähttuji hiejteduvvat.
+Árbbedábak sáme máhttudahka1
+1 Árbbedábak sáme máhttudahka
+Mij lip nanosvuohtaássjedåbdde.
+Nanosvuohta l agev vuodon årrum mijá
+bissomij, ja mijá sebrudahka máhtij
+vijdábut dan diehti åvdeduvvat.
+máhttudagáv åhtsåt danna gånnå
+máhttudagáv gávnná, buojkulvissan sáme
+aktisasj máhttudagán gåk válldemav báret
+ja ednamijt tjuottjot.
+Mij dárbahip dav
+máhttudagáv várrit gå guhkesájggásasj
+nanos sebrudagáv dahkap.
+Åtsådibme
+mijá árbbedábe máhttudagá birra midjij
+máhttelisvuodav vaddá ådå
+histårjjåárvustallamijt dahkat, dálátjav
+guoradit ja boahtteájgev hábbmit.
+Danen galggap mijá iehtjama
+åtsådimmáhttudagáv bajedit, tjoavddusijt
+mijá kultuvran åhtsåt ja vijdábut åvdedit
+mav álmmugin uddni adnep.
+Vuostak
+galggap mujttet ja anodit mijá
+máhttudagáv.
+Galggap máhttudagáv
+åtsådit ållesvuojnujn mij mijá kultuvran ja
+filosofidjan la viesso.
+Nanosvuohtabielen
+li sosiálak vidjura, histårjjå, kultuvrra ja
+rievtesvuoda.
+Nanosvuohta galggá
+aktijdimtemán sáme åtsådallamij sáme
+kultuvra birra.
+Mijá åtsådallamin galggap aj máhttudagá
+materiálak, sosiálak ja mentálak
+stuorrudagáv gehtjadit.
+åtsådallam hähttu bájke låbdån årrot dajna
+gå árbbedábak máhttudahka l bájkkáj
+Balánseridum åvdedibme2
+Máhttudagá ådå ja árbbedábak
+aktijdahttem
+Mijá ulmme l mijá iehtjama kultuvra birra
+åtsådit ja gåk nanos viessomvuohkáj ja alla
+viessomkvalitähttaj åledip viessoma
+álkkedime baktu ienni gå gålojt lasedit.
+Válldep goappátjagá ådå ja árbbedábe
+máhttudagáv duohtan ja galggap ávkkit
+buoremus diedojt åvdedime diehti.
+Nanos åvdedime vuodon la ávkkás
+balánssa árbbedábak ja ådå máhttudagá
+Jus smidás teknijkka addnu mijá
+árvudallamij de ij viessombirrasav biejste
+jalik mijá varresvuodav- nåv gåk álu
+uddni.
+2 Balánseridum åvdedibme
+Juohkka lávkke l ájnas oasse vijdábut
+bessat ja ulmijda ållet.
+buorremannam la juohkka ulmutja
+duogen.
+Sámedikke åvdåsvásstádus
+Oasseulmme Luonndo:
+Sámedigge ájggu hássat hähttu-nävojt ja
+merkajt ma dájt prinsijpajt tjuovvu:
+slájaj viessombirás ja ekosystebma
+suoddjiduvvá
+gájkka dåjma li
+várrogisvuohtaprinsijpa milta
+luonndoávkkim galggá
+guhkesájggásasj nanos vuoge milta
+llmmeduolvvima sáme dåjmajs binnu
+tjátjij, jiekkij, jávrij ja tjátjádagáj
+duolvvim binnu
+vahágis ábnnasij adnem hiejteduvvá
+ruvva máhttelis
+luonndo rájnnasin aneduvvá bahás
+gádodik bátsidisájs, ja ábnnasijs ma
+biologak moattevuodav ja ulmutjij
+varresvuodav ájtti
+Gärddádimájádusáv anet (binnedibme,
+ådåsisadnem, ådåsisdahkam):
+oasestibme unnu
+ålles ådåsisadnem árvuk ábnnasijs
+(ma ienemusát li bátsidisá,
+buojkulvissan: muora,
+kompoassta, biogássa)
+ådåsisdahkam gájkas majt ij máhte
+ådåsisadnet (gånnå máhttelis la)
+Oasseulmme Sáme
+Máhttudahka:
+Sámedigge galggá arvusmahttet ja giehpedit
+åtsådimev, diehtotjoaggemav ja
+ådåsisbajedimev árbbedábak máhttudagás
+vuostatjin dájn suorgijn:
+Biebbmo: biebbmoábnnasa, gárvvim ja
+vuorkkim
+Varresvuohta: sáme dálkasdiedo ja
+varresvuohtabagádime ja
+máhttudahka biktasij ja ábnnasij birra
+dálkkebierggima diehti
+Bidtjim: bájke bidtjimrusta ja
+dálkádakhiebadum arkitektuvrra,
+bittjiga (dálkádaksmidás sadje ja nåv
+vil), bidtjimájggoma
+Äládusá: sáme máhttudagá sierralágásj
+äládusájn buojkulvissan boatsojsujtto,
+bivddo, duodje, hábbmim, smávednambarggo
+Giella: giella gåvvi mijá aktavuodav
+luonnduj ja viessomij ja danen la ájnas
+suoddjit birásvuojno guovlos aj.
+Sámedigge ietjas giellaprográmmaj
+vuoset
+Oahppam: sáme máhttudahka
+oahppamis birásaktavuodan, degu gåk
+åvdebut åhpajma luonnduj jáhkket ja
+nubbe nubbáj, gåk mij åhpajma ájnas
+máhttudagájt ja luonndodádjadimev ja
+ålobujt
+Aktavuoda: sáme máhttudagá degu
+dal viessomvuoge birra luondo hárráj
+(aktavuohta ja aktisasjbarggo juhtusij
+ja luondujn (dálkke, dálkádahka,
+jahkeájge, luohko)); Aktisasjvuohta
+ulmutjij gaskan (sebrudakhábme,
+sijddavidnudakhábme boatsojsujton ja
+nåv vil); aktavuohta jahkeájgij - rytma
+luonndoávkkimin jahkeájgij hárráj
+Tjuottjudus: vuoge
+luonndoluohkkotjuottjudusá birra
+Oasseulmme Balánseridum
+Åvdedibme:
+Enersjiddja ja doalvvom: Sámedigge galggá
+viehkken giehpedit fábmogiesse viessomvuogev
+ja fábmogiesse äládusájt unnedit ja
+rávkkat buojkulvissan várrogis
+motåvrråvuojánadnemav; birásbuorep
+båldudagájt ja nåv vil
+doarjjot álgadimijt ma ulmutja ja
+luondo rasjesvuodav Sámeednamin
+binnedi; buojkulvissan biejadimev ja
+adnemav unnep ådåstuhttem
+enersjiddjagáldojs
+duohtan dahkat elfábmoávkkima
+unnedimev Sámedikke kontåvråjn
+gehtjadit Sámedikke barggij
+mannamdábijt (degu mannamvuogijt,
+hotellajt)
+biedjat standárdijt ábnasoasestime
+hárráj Sámedikke kontåvråjda (degu
+KRAV ja rievtesvuohtamierkkidum
+biebbmo, FSC sertifieridum
+muorrabuktaga, birásmierkkidum
+páhperbuktaga ja nåv vil)
+Biebbmo: Sámedigge galggá
+arvusmahttet ja
+åvddånahttet sáme
+biebbmogárvvimåvdedimev,
+vijdepgárvvimav (goappátjagá
+kvantitäjtta ja moattevuohta)
+lasedit ávkkimav jahkeájggehiebadum
+ja luonduk biebmos (degu slow food)
+vuosteldit genetak rievddadum
+oassásijt
+oasstet biebmojt majt ep Sámeednamin
+máhte gávnnat ja ma galggi ekologagit
+dagádum ja rievtesvuohtamierkkidum
+årrot
+Äládusá: Sámedigge galggá åvddånahttet ja
+arvusmahttet vijdep åvdedimev
+moattelágásj smávep nanos sáme
+vidnudagájs
+sáme åtsådimes ja oassálasstemis
+dálásj åtsådime birra degu dal vijdep
+boatsojsujto åvdedimev (gárvvim
+dálkádakrievddadimijda, birásbuorep
+alternatijva boatsojbargon, åvdedibme
+hiebadum tjuottjudushámijs)
+Varresvuohta: Sámedigge galggá huksat ja
+doarjjot buorep barggobirrasav mijá
+ålgoldis ja sisŋep varresvuohtaj.
+Oahppam: Sámedigge galggá barggat vaj
+oahppamplána ja skåvllåplána gehtjasti
+mijá árbbedábak máhttudahkaj ja
+Sámedikke birásvuojnnuj.
+Buohtaárvvo: Sámedigge galggá oassálasstet
+dasi vaj gájkka sáme giehtaduvvi
+buohtaárvujn váni álldarij, bargguj,
+årromsadjáj jali sjärvváj gähttjamis.
+Sámedigge dan nali vuoset ietjas
+buohtaárvvoprográmmaj.
+Tjuottjudus: Sámedigge galggá diedojt
+lånudit ietjá álggoálmmugij
+luonndoluohkkotjuottjudusá vuogij hárráj.
+Duv åvdåsvásstádus
+Sámedigge duv gåhttju
+várrogisát luonndoluohkojt ávkkit
+suoddjit gájklágásj slájaj
+viessombirrasijt ja ekosystemav
+garvvet tjátjij, jiekkij, jávrij ja tjátjádagáj
+duolvvimav
+binnedit ilmmeduolvvadimijt
+ávkkit motåvrråvuojánijt vuogijn mij
+ednamij dåssjidimev binnet
+luondov rájnnasin adnet bátsidisájs ma
+e dåssjåna
+adnet ábnnasijt ma e biologak
+moattevuodav jali ulmutjij
+varrresvuodav ájte
+Sámedigge duv arvusmahttá
+guoradit ietjat viessomav ja
+árggadábijt, ja adnet árvuk sáme
+máhttudagáv gájkka låbdåjn
+oassálasstet åtsådimprosjevtajda sáme
+máhttudagá birra
+åhpadit sáme máhttudagáv ietjat
+mánájda ja mánájmánájda (boahtte
+buolvajda)
+Biebbmo: Sámedigge duv gåhttju
+ietjat biebbmodábijt gehtjadit ja sáme
+árbbedábe bårråmábnnasijt ávkkit
+bårråt nåv edna jahkeájggehiebadum
+luonduk biebmov gåk máhttelis
+vuornnot genehtak rievddam
+buktagijda
+huksat vaj oasstobiebmo ma e
+Sámeednamin gávnnu li ekologagit
+Enersjiddja ja doalvvom
+Sámedigge duv gåhttju oassálasstet mijá
+rahtjamijda rasjesvuodav Sámeednamin
+binnedittjat, ja enersjiddjadárbov ietjat
+viessomin unnedittjat.
+Oassálasstet máhtá gå
+motåvrråvuojánijt binnebut aná
+ratjá birásbuorep båldudagáv adnet
+elfábmoadnemav ietjat vieson ja
+dåjman unneda
+guorada ietjat mannamdábijt (degu
+mannamvuojánijt, hotellajt)
+alla rávkalvisájt aná gå oasesta,
+buojkulvissan máhtá válljit
+o bájke biebmov gå gávnnu
+o KRAV- ja rievtesvuohtamierkkim
+biebmov
+o FSC-sertifieridum muorraábnnasijt
+o birásmierkkim páhperbuktagijt
+o birásmierkkim häjmmabuktagijt ja
+nåv vil
+elfámov nanos enersjiddjagáldojs
+adnet jus dujna válljimmáhttelisvuoda
+li
+guoradit ietjat viessomdábijt mijá sáme
+viessombirásprográmma milta
+Äládusá: Sámedigge duv sihtá miellodit
+oassálastatjit nanos vijdepåvdedibmáj sáme
+äládusájn gå
+ietjat dåjman barga nanos ja várrogis
+vuogijn
+oassálastá sáme åtsådibmáj muhtem
+äládusáj birra, buojkulvissan ällosujto,
+joarkkagárvvim buktagij, ja nåv vil
+dujna l gärddádimájádus mejt ájn
+dagá, buojkulvissan.
+o unnedit ietjat oasestimev
+o rahtjat ållesláhkáj ådåsisadnet
+árvuk substánsajt ma álu
+bátsidissan gåhtjoduvvi,
+buojkulvissan: muora, kompåsta, ja
+ienebu
+o ådåsisdahkat gájkka majt ij máhte
+ådåsisadnet (jus máhttelis)
+Varresvuohta: Sámedigge duv hásstá
+oassálastátjit ussjolmisáj ja álgadimij vaj
+mijá fysijkak ja psykososiálak barggobirás
+la varresvuohtaj nåv buorre gåk máhttelis
+Buohtaárvvo: Sámedigge duv gåhttju
+oassálasstet vaj gájkka sáme giehtaduvvi
+buohtaárvugit váni álldarav, bargov,
+årromsajev jali sjiervev gähttjamis.
+ietjas buohtaárvvoprográmmaj vuoset.
+Gájkaj åvdåsvásstádus
+Muhtem ulmijt ij máhte ållet ietján gå várrogis dago ja aktisasjbargo tjadá gájkka
+oassálasstijs Sámeednamin, buojkulvissan vierttiji Svieriga ráddidus, fábmudagá,
+vidnudagá ja iehtjáda, aktanbarggat ja åvdåsvásstádusáv válldet nanos åvdedimes.
+Sámedikke vuorodime li dá:
+Vuobme: Sámedigge ájnnasin adná
+vuovde ja vuome alla biologak árvoj
+lágas suoddjiduvvi (vuome hábme,
+biologak moattevuohta, visstesaje ja
+aktijdibme ietjá ájnas guohtomednamij
+galggi suoddjiduvvat)
+vuobmebarggoåvdeldime ma li
+juorrulahte ja vahágin luonndobirrasij
+unneduvvi
+sáme kultuvrrabirásárvo árvvon
+aneduvvi
+sáme dålusj ájge ávkkim ja
+árbbedáhperiektá árvvon aneduvvá
+Duottar/Várre: Sámedigge ájnnasin adná
+sierraláhkáj árvuk bájke mijá
+kultuvrraj ja äládusá suoddjiduvvi
+nággimijs ja ietjá ráfeduhttemijs (CBD,
+Akwé Kon njuolgadusá)
+åvdeldime mijá äládusájda nanniduvvi
+ja suoddjiduvvi
+: Sámedigge oalle ájnnasin adná
+ájmmo l rájnas vaj ulmutjij, juhtusij ja
+sjattoj varresvuohta ij vahágahteduvá
+Tjáhtje: Sámedigge tjervas ájnnasin adná
+tjátjádagá e vil ienebut rievddaduvá
+guole gådosaje ja luonduk
+vuodjamgäjno suoddjiduvvi
+tjátjijs, jiekkijs, jávrijs ja tjátjádagájs
+duolvvimav garvvet
+vuodotjáhtje duohta ja nanos
+juhkamtjátjev anot
+Ålles ednama:
+Luondo biejsstem la biologak moattevuoda
+suoddjidime vuosstij.
+Ednamdimensjåvnnå ja
+danen ållesvuohtavuojnno, vaj ednama vierttiji
+aktantjanádum, vaj juhtusa ja sjatto máhtti
+labudit ja guhkes ájggáj luondon viessot, la
+sierraláhkáj ájnas.
+Oalle ájnas vaj giedjega ja
+miehttseielle galggi máhttet viessot dáj udnásj
+háhppelis stuor dálkádakrievddamij guoran.
+Sámedigge danen tjervas ájnnasin adná
+árbbedáhperiektá mijá äládusájda
+árvvon aneduvvi
+várrogis ja nanos ávkkim duohtan
+sjaddá
+ienep stuor dåssjidime nåhki
+aktisasj ednamij sieradibme ja ådå
+infrastruktuvrra dåhkkiduvvá ber gå ij
+åvvå gåktuk ietjá maná
+aktisasj jåhtemgäjnoj boatsojäládusá
+dárbbuj árvvon aneduvvi
+Moattevuohta: Sámedigge ájnnasin adná
+biologak moattevuohta ednamin ja
+ekosysteman suoddjiduvvá;
+slájaj viessombirrasa ja ekosystema ja
+daj dåjma ja prosessa suoddjiduvvi
+gájkka luonndoluohkojt ávkkit
+guhkesájggásasj nanos vuogijn
+urudispolitijkka boatsojsujttobájkijn
+várrot biologak moattevuodav
+smávjudosbivddo ja guollim galggá
+Selgadis birás: Sámedigge ájnnasin adná
+várrogisvuohtaprinsijppa gullu majt
+ájn dahkap (bátsidisbinnedibme!)
+ruvábut vahágis ábnnasij hiejttet
+luonndobirás rájnnasin aneduvvá
+gádodik bátsidisájs ja ábnnasijs ma
+ájttet máhtti biologak moattevuodav ja
+ulmutjij varresvuodav
+gärddádimájádus gullu gájkka
+dåjmajda
+o oasestimev binnedit
+o ållåsit ådåsisadnet árvuk
+substánsajt (ma álu bátsidissan
+gåhtjoduvvi, buojkulvissan:
+muora, kompåsta, biogássa)
+o
+ådåsisdahkat gájkka majt ij
+máhte ådåsisadnet (jus máhttelis)
+Sámedigge tjervas ájnnasin adná:
+Miján la ájnas sadje
+dálkádak- ja birásvihtanin
+rijkajgasskasasj ja rijkak
+låbdån.
+Sáme árbbedábak
+máhttudagáv árvustallat luonndo-
+ja ednamåtsådallama buohta.
+Mij aneduvvap
+buohtaárvugin rádijn
+ednamávkkima/dåssjidime bále
+Bivddo- ja guollesujttobájkijt
+labudiddje asstoájggeviessomij
+galggá hábbmit sámij álgadime
+milta majt sáme ietja tjuottjodi
+Sámedigge tjervas ájnnasin adná ja galggá
+barggat vaj:
+ájggom ja märrrádus mij midjij gullu
+vuolggá mijá birásvuojnos ja mijá
+ednam- ja tjáhtjedárbojs.
+Daj rámaj
+sinna la dárbbo tjuottjudushámijt
+nanos bájkálasj fámujn dahkat.
+Prinsijppa ålovávkkimis aktan bisso ja
+guhkesájggásasj ávkkimijn la
+lájddijiddje gájkka ájggombálij.
+Álkkes anedahtte sosiálak ja
+birásboadosanalysa tjáleduvvi.
+etijka ja birrasa hárráj álgadijn ådå
+industriddjadåjmaj (råggåma ja
+ienebu).
+Sáme vuojnno ájnnasin sjaddá rijkak
+åvdedimságastallamijn (aktan
+bieggafábmoájggomij, råggåmij ja
+ålobuj).
+Bájkálasj tjuottjudus luonndoluohkojs
+(smávjudosbivddo, suoddjimpárka,
+turissma, ja ienebu) vuoroduvvi.
+Buorre aktisasjbarggo rájáj badjel.
+Gruvvadoajmma ja dåssjidibme
+enersjidja diehti (tjáhtjefábmo,
+bieggafábmo ja ålobu) hiebaduvvi
+ekologiddjaj ja sáme kultuvrraj ja
+äládushábmáj.
+Enersjiddja ja doalvvom: Sámedigge tjervas
+ájnnasin adná vaj viessomvuohke
+allafábmodárbujn lájteduvvá, ja rávkká danen
+ráddidus
+dahká ålles ájggomav nanos
+enersjiddjadahkuj Sámeednamin
+barggá vaj atomafámujn jali
+radioaktijvak ábnnasij hiejtti.
+Äládusá: Sámedigge tjervas ájnnasin adná
+tjoahkkidum ávkkim sáme árbbedábak
+årudagájn la ekologak systemaj buohta
+maj sinna äládusá li (dajna gå gierddis
+boatsojsujtto, bivddo, guollim ja
+ednambarggo dárbaj guhkesájggásasj
+luonndoávkkimav)
+ednama ja tjátje Sámeednamin
+vuostatjin gávnnuji mijá äládusáj
+dárbojda
+ávkkima ja dåssjidime ednamijs ja
+tjátjijs e sáme äládusájt dåssjida
+gájkka dåjma li nannusa ja
+bájkálasj buvtadimev arvusmahttet ja
+gájkka suorgijn tjadádit.
+Ájggepládna - Dahkoprográmma 2009-2012
+Sámedigge biedjá aktijdiddjev Sámedikke
+birásbargguj
+Sámedigge vuodot gájkkásasj
+stivrrimjuohkusav mij galggá
+tjielggit ulmij vuorodimijt
+tjielggit ájggerahtjalisvuodav (makkár
+oasseulmijt máhttá ållet gässta ja
+goassa?)
+mierredit vuogijt ja nävojt
+buojkulvissan merkajt
+buorremannama diehti (kvalitatijvak ja
+kvantitatijvak miehttim: gåk diehtep
+mijás la buoragit mannam?)
+ruoptus miehttijiddjijt ja
+dåbddomerkajt ulmijda tjadnat
+giehpedit barggoárvustallamav
+maŋŋela
+Stivrrajuogos galggá ájádallat makkár
+ásadusájt tjadádit, makkár
+gáhpustallamijt, hiebalgis stipendajt, ja
+ienebujt.
+Stivrrajuogos ájggeplánav dahká.
+Gájkkásasj vuoge ja lávke:
+Ávkkit ássjedåbddijt sierra diedojt
+jali buktagijt ábnnasijs gávnnat gå l
+dárbbo.
+Tjoahkkit diedojt ja dahkat
+populerradiedak ábnnasijt sáme
+viessombirásvuojno/ulme hárráj.
+Hádjet diedojt sisi ja ålggolij radio,
+internehta, filmaj, media, semináraj
+baktu, ja ienebuj.
+Organiserit miellodahtte ja
+åhpadahtte ásadusájt sierralágásj
+låbdåjn ja sierra
+ulmmejuohkusijda.
+Värmmádagáv dahkat rijkak ja
+rijkajgasskasasj aktisasjbargguj.
+Árvustallam ja vijdepåvdedibme:
+Stivrrajuogos árvustallamav lájddi ja åtsåt
+jus mijás buoragit manná majna barggap.
+Makkár miehttijiddje vuosedi buorre
+rievddadusájt majt hähttu rievddadit?
+Gåk
+galggap vijdábut mannat?
+Ulmmejuogos 1 Sáme sebrudahka
+Vijdedit vuojnov ja vuosedit gåk
+birásássje guoskadi gájkka mijá
+viessomij bielijda
+miellodit sáme viessombirásvuojnov ja
+álgadimevsáme sebrudagán
+álgguj biedjat birásálgadimijt muhtem
+låbdåjn sáme sebrudagán
+Sáme sebrudahka barggá birrasa
+buorráj ja gávnná ådå gäjnojt vijdábut
+åvdeduvvat
+Sáme dåjma/äládusá/buktaga
+vuojnnusij båhti ja dåbddusin sjaddi
+"birásbuorebu, nannusa, smidá"
+Sámedikke ánburgge
+Diededit - miellodit - bälostit
+Háje diedojt buojkulvissan diededimij
+Sámedikke webbabielen ja Sáme
+Diededimguovdátjin, ja
+artihkkalij avijsajn, radio ja TV-
+gatjádallamij baktu.
+Álge ásadusplánimijn ja organiserimijn
+miellodahtte ájggomijn vuodovuojnov
+rievddadittjat ja rájáj badjel aktan bargatjit
+(buojkulvissan rijkajgasskasasj
+konferänssa) temájn sajijdahttem
+(buojkulvissan Helena Norber-Hodge,
+Winona LaDuke, Robin Kimmerer)
+Konferänssa l áramusát gidán 2010.
+Tjalmmit gasskarijkasasj ásadusájt
+Sámeednamin 2011 (buojk.
+Earth Day).
+Ájggom la vuojnedit sáme
+nanosvuohtadåjmav, dåbddo- ja
+diededimlådnomav álmmugij ietjá rijkajs
+gudi li álgadam sämmiláhkáj, ja álgadit
+miellodahtte (aktijsasj) bargov.
+Dahkat unnep barggojuohkusijt
+tjoavddusijt gávnatjit, oajvvadusájt,
+ájggomijt ... buojkulvissan biebmo hárráj,
+enersjidja, oahppama, åtsådime,
+nuorravuoda, varresvuoda, bájke
+tjuottjudus ja nåv.
+Dahkat ájggeplánav boahtte gålmå jáhkáj.
+Ulmmejuogos 2 Sámedikke doajmma
+Dát ulmmejuogos sisadná Sámedikke prográmmabargov gájkka åssudagájn.
+Systemáhtak integrerim Sámedikke
+dåjma birásbargos ja birásájádusás
+Miellodit sáme
+viessombirásvuojnov ja álgadimev
+Sámedikken la buorre
+integreridum njuolgadusdoajmma
+tjielgga birásmiehttijiddjij ja
+vuojnos birásdåbddomerkaj ålles
+doajmmaj
+Sámedigge agev birásbielev
+tjuovggi aktisasjbargon iehtjádij
+Diededit ja álgadit prosessav ietjas
+dåjma sinna
+Hássat njuolgadusdåjmav
+miehttijiddjij ja dåbddomerkaj
+(doajmmapládna "hähttu"nävoj
+Rávkalvisájt adnet
+aktisasjbarggijda ja ietjas barggijda
+Vuododit barggojuohkusav dåjma sinna
+mij prosessav álgon jådet (juogos galggá
+gávnnut dasik njuolgadusá li dagádum ja
+bargge li ålles åvdåsvásstádusáv válldám
+integrasjåvnå birásbielij åvdås).
+Diedojt tjoahkkit ja diededimijt buktet:
+Giehpedit diededimijt gávnnat ja dahkat
+álkkes dádjadahtte ábnnasijt sáme
+birásvuojno/ulme milta, buojkulvissan.
+Oajvvadit gåk ienebut
+birrasa buorren máhttá viessot, gåk
+vidnudahka máhttá fábmogabbon
+Adressa/diededime gåk
+máhttá ietjas birásbuorev miehttit
+Lista diedoj birásbuorre
+ábnnasij, teknijkka, vádálasj
+ábnnasa
+Lista adressaj ja aktavuodaj
+buktijda ja vidnudagájda gej
+vuojno li birrasij buore
+Lista diedoj ábnnasij birra
+ma li birrasij buore (ja adressa) ma
+li hiebadum muhtem
+äládusdárbojda, (degu
+boatsojsujtto, duodje, turissma
+Vuoge/háme várrogisát
+ávkkit buojkulvissan vuojánijt/
+båldudagájt/aktisasjvuodjemijt ja
+ruhkegiehtadallamij
+Álgadit njuolgadusbargov aktan
+Sámedikke åssudagáj barggojuohkusijn.
+La tjervas ájnas gåk njuolgadusájt ja
+miehttijiddjijt dahká.
+Barggijt galggá
+ávkkit gå juoga sidjij guosská, sijá
+máhttudagá, ussjolmisá ja dåbdo li ájnnasa
+vaj prosässa buorre sjaddá.
+njuolgadusáj vuodo galggá sáme
+viessombirásvuojnno ja birásulmme årrot.
+Njuolgadusájt galggá dahkat
+buojkulvissan:
+sáme åtsådibmáj árbbedábe
+máhttudagá hárráj
+biednikdoarjjagij/doarjjagij/biednikluohkkuj
+ednamdáfoprográmman
+boatsojäládussaj birásbálka milta,
+boatsojäláduslágaj, dahkat
+gergasvuodav boatsojäládussaj
+gájkka äládusájda vaj tjuovvu lága
+birásrávkalvisájt stáhtas
+doarjjagin nanos vidnudakåvdedibmáj
+dájddagij, ednambargguj, ietjá
+äládusájda
+Sámedigge galggá friddjavuodav ja
+máhttudagáv vaddet ulmijda ållet duohta
+ájggeráma sinna (buojkulvissan akta vidát
+rávkalvisás viertti ållånit 2009, guokta
+vidát rávkalvisás jagen 2010 ja nåv).
+vaddá máhttelisvuodav biednikåhttsijda
+oajvvadit ietjasa åvdeldimijt aj.
+Árvvon
+adnet oajvvadisájt jus li hiebalgisá ja
+buore.
+Arvusmahttet ådå ussjolmisájt ja
+prosjevtajt ma ulmijt doarjju.
+Arvusmahttet åtsådimprosjevtajt ma
+gulluji dálkádakrievddadimijda ja
+tjuovvusijda sáme äládusáj ja sebrudagáj
+Sámedigge aj galggá arvusmahttet
+åtsådimprosjevtajt sáme máhttudagá birra
+ma nanosvuohtaj gulluji.
+Vuododit stuoda ulmmejuohkusav dåjma
+sinna mij åvdåsvásstádusáv birásbargguj
+boahtteájge válldá (binnemusát akta
+ulmusj juohkka kontåvrrådåjman
+Sámedikken).
+Bargov árvustallat ja vijdábut bargov
+åvdedit, dahkat ájggeplánav (aktan
+barggijplánajn) boahtte gålmå jahkáj.
+Barggojuogos árvustallamav lájddi ja åtsåt
+jus mijás buoragit bargujnam manná.
+Makkár miehttijiddje vuosedi positijvak
+rievddadimev?
+Mij hähttu rievddaduvvat?
+Gåk galggap vijdábut barggat?
+Ulmmejuogos 3 Sámedikke tjuottjodibme
+Dán ulmmejuohkusij gulluji Sámedikke virggeaddne ja sijá árgga Sámedikken.
+Systemáhtak integrerim
+birásdimensjåvnås Sámedikke dåjman.
+Guovddelin li oasseulme balánseridum
+åvdedibme gånnå ietjas
+lahkabirrasin/barggosajen snivvi.
+Sámedikke bargge boanndodi
+prosessav ietjasa ussjolmisáj
+Sámedikke bargge doajmmi
+ambassaderran ja åvddågåvvån
+Sámedikke doajmma dåbddusin sjaddá
+åvddågåvvån nanos fábmudahkaj
+(birássertifieridum doajmma?)
+diededit, åhpadit
+rávkkat (várrogisvuodajn)
+hássat miehttijiddjijt,
+"hähttu"nävojt, njuolgadusdåjmajt
+åvddågåvvå
+Aktelis dåjma diedojt lasedittjat, maj
+baktu oarev oadtju rievddam
+viessomvuohkáj, buojkulvissan filmaj ja
+lågådallamij baktu, ja iejvvidimij barggij
+majda ietjá bargge oassálassti ussjolmisáj
+ja iesjmiedogis välggogisvuodaj.
+Åhpadit barggijt - Dåjmalasj oassálasstem
+galggá prosessa vuodo årrot.
+galggi viehkken huomáhit, ja viehkedit
+doajmmaplánav vuorodit ja åvdedit.
+Ássjedåbddijt ávkki gå ådå máhttudagáv
+dárbaj teknijkak tjoavddusij hárráj.
+Enersjiddja
+Gållåm: gehtjadit
+buojkulvissan åvdeldimijt
+kontåvrån degu dal datåvråjt,
+tjuovgajt, lieggasav;
+Enersjiddja: gehtjadit makkár
+enersjiddja aneduvvá, gávnnuji gu
+buorebu?
+Doalvvoma ja mano
+Mannamdábe (binnedit manojt gå
+máhttá, buojkulvissan
+tjåhkanimaktijdime hárráj,
+aktanvuodjem)
+Doalvvomvuoge (doalvvomválljim
+(vádtset > tåga > bijlla >hálediddje)
+Hotällaválljim (svanenmierkkidum
+gå máhttá ja nåv vil).
+Gärddádimprinsijppa
+Guoradit kontåvrråábnnasijt
+(ådåsisdagádum/svanenmierkkidum
+jahkeájggehiebadum buktagijt,
+elektronijkav, FSC-sertifieridum
+muorrabuktagijt); binnedit vádálasj
+ábnnasijt; gållåmdábijt, biebmov, (bájke,
+jahkeájggehiebadum, KRAV,
+rievtesvuohtamierkkidum); varresvuodav
+(ábnnasa, binnedit vádálasj ábnnasijt,
+doalvvom) ja ienebu.
+Árvustallat bargov ja åvdedit aktisasj
+ájggeplánav boahtte gålmå jahkáj (aktan
+hiebadimijn, buoredimijn
+BUDJÄHTTA
+Totalt
+Gájkkásasj dåjma
+Stivrrimjuogos
+Åhpadus & seminára
+PR ja diededimábnnasa
+Biráskonsulta/ássjedåbdde
+Internähttavuosedibme
+Oassegålo
+Ulmmejuogos 1
+Dåhkkidibme org, tjielde ja seminára
+Rijkajgasskasasj ásadusá
+Diededimábnnasa
+Oassegålo:
+Ulmmejuogos 2
+gullu ieme
+barggodoajmmaj
+Prográmmaplána
+Ulmmejuogos 3
+gullá ieme
+Organisásjåvnnå
+Prosjäktalájddistiddje
+Kontåvrråsadje
+Kontåvrrårusta
+Mano ja årrom
+Telefåvnnå, kontåvrråábnnasa,
+påvsstågålo, ja ålobu
+SUMMA GÅLO
+SISIOASSTEMA
+Datåvrrå, prográmma, mobijllatel,
+digitála gåvvår ja ålobu
+SUMMA SISIOASSTEMA
+PROSJÄKTAGÅLO ÅLLÅSIT
+BIEDNIGAHTTEM
+Åvddånahttembiednikluohkko
+ÅLLES BIEDNIGAHTTEM
+Ållestjåhkanibme mierredij gålgådismáno
+2003 gåhttjot stivrav Sámedikke
+birásvuojnov ådåstuhttet, ja dat
+ådåstuhttem birásvuojnos sáme
+biráspolitijkak prográmmav dahkat.
+Ållestjåhkanime bagádis
+Ållestjåhkanimen Sámedigge mierredij
+moarmesmáno 21.b 2008:
+Gåhttjot stivrav biráspolitijkak prográmmav
+dahkat, bievddegirjje nr 2003: 3, § 52.4, ja
+vaddet ållestjåhkanibmáj mierredittjat
+maŋemusát guovvamánon 2009.
+Prosässa tjadáduváj tjuovvo háme milta:
+Juogos vidájn ulmutjijn lij
+sáhkaráddnan ja referänssajuohkusin
+Prográmmatjálle prosjäktavirgijn
+bargaj ragátmános 2008 guovvamánnuj
+Åvdep sáme birásbarggo
+Sáme rijkkaorganisásjåvnå álggin
+organiseridum sáme birásbargujn barggat.
+Álgos gähttjin ienemusát luonndobirrasij
+ja ekologak åvdeldimijda suoddjitjit sáme
+äládusájt.
+Maŋŋela li sáme organisásjåvnå
+ájn ienebut bargojt birrasa hárráj álgadam.
+Nuorttarijka Sámekonferensan Åren 1986
+dåhkkiduváj birásprográmma suoddjitjit
+ja åvddånahtátjit birrasav Sámeednamin.
+Svieriga Sámedigge vuosedij 1995 ietjas
+"Redovisning av Sametingets miljösyn".
+1995 Svieriga Sáme Rijkkalihtto dagáj
+birásdahkoprográmmav: "Samiskt Vägval"
+giehpedittjat tjieldij sisŋep bargov birás- ja
+demokratiddjaássjijn.
+Valla SSR ittjij
+ienebuv dajna barga.
+Sáme birásbarggo jådeduvvá álkke diehti
+aj moatten hámen gånnå li ságastallama
+politijkkárij ja ietjá ednamávkkij
+åvdåstiddjij gaskan.
+SSR oassálasstám la
+dagádijn svieriga FSC standárdav gierddis
+miehttsebargguj ja álgo rájes årrum stivran
+svieriga FSCan.
+Sámedigge ja Sámeráde
+libá ájn vil doajmmam gasskarijkasasj
+prosessan muhtem åsij girjes
+Konventionen om Biologisk Mångfald
+mav li tjadádam, buojkulvissan artihkal 8j
+mij la álggoálmmugij oassálasstema birra
+luonndoluohkkotjuottjudusán,
+árbbedábak máhttudagá birra ja ålobuj.
+Maŋemus 15 jage li ienemus tjielde
+tjadádam ietjasa birásbargojt.
+Buojkulvissan li vihtta tjielde Jämtlándan
+aktan väráltluonndofondajn barggam ja
+tjadádam Agenda 21 prográmmav (1996).
+Idre ja Mittådalena tjielde barggam libá
+ISO (14001) sertifierimijn ja tjadádam
+dåjmalasj birásbargov dalloj.
+Älla sij ållim
+sertifierimav dajna gå ilá stuor
+vuorrádisvuodajt duosstun gå galggin
+boatsojäládusájn aktijdit.
+Nåv gåhtjodum
+Jämtlándavuoge (Tåssåsenhábme) ulmme
+l gierddis smávjudosbivddohámev dahkat
+gånnå bivddo aktan boahttsuj ja ietjá
+juhtusij várijn hiehpá.
+Moadda priváhtta
+sáme vidnudagá li ietjasa sertifierim
+Naturens Bästa dåbddomerkaj milta
+(buojkulvissan Ajvin Site, Vägvisaren,
+Nutti Sami Siida AB, ja nåv vil).
+Dan nali
+boahtá vil smidás barggo Laponian -
+bájkke mij sjattaj UNESCO väráltluonndo-
+ja kultuvrraárbbe 1996.
+UNESCO
+nammadibme dagáj sierra åvdeldimijt
+tjieldij birásbargguj.
+Aktse tjielde li bargov
+dåjmalattjat jådedam prosessa álgos 1999.
+2002 birásgiehtagirjje Sámedikke
+doajmmaj dagáduváj.
+Gájkka svieriga
+fábmudagá li velgulattja dakkár teknijkak
+dokumentav hássat mij duohtan dahká
+buorre birásdåjmav birásbálka milta.
+Adams, W.M.
+& Jeanrenaud, S.J.
+(2008) Transition to Sustainability: Towards a Humane
+and Diverse World.
+Future of Sustainability Initiative - International Union for Conservation
+and Nature.
+Allard, Christina (2006) Two Sides of the Coin: Rights and Duties.
+Doctoral Thesis, Luleå
+University of Technology.
+Arctic Council (2004) Arctic Climate Impact Assessment Policy Document.
+Issued by the
+fourth Arctic Council Ministerial Meeting, Reykjavik.
+Arctic Council (2006) Sustainable Working Group Work Plan.
+Balto, Asta.
+(1997) Samisk baerneoppdragelse i endring.
+Ad Notam Gylnedal AS, Oslo.
+Thought as a System.
+London: Rutledge.
+Chamberlin, J. Edward (2003) If this is your land, where are your stories?
+Finding common
+ground.
+Knopf Canada.
+Commission of the European Communities (2008) The European Union and the Arctic
+Region.
+Communication from the Commission to the European Parliament and the Council.
+Convention on Biological Diversity (2004) Akwe: Kon Guidelines.
+Secretariat of the
+Convention on Biological Diversity.
+Danell, Öje (2005) Renskötselns robusthet - behov av nytt synsätt för att tydliggöra
+rennäringens förutsättningar och hållbarhet i dess socioekologiska sammanhang.
+Ragnifer
+Report No.
+De Chavez, Raymond & Tauli-Corpuz, Victoria (2008) Guide on climate change & indigenous
+peoples.
+TebTebba Foundation: Indigenous Peoples' International Center for Policy Research
+& Education.
+Department of Conservation/Te Papa Atawhai (updateras fortlöpande) Te Pukenga
+Atawhai.
+Te Kete a Te Rito.
+Kursmaterial om Maori kultur för naturvårdsverkets anställda i
+Nya Zealand.
+Fabricius, C., C. Folke, G. Cundill, & L. Schultz (2007) Powerless spectators, coping actors,
+and adaptive co-managers: a synthesis of the role of communities in ecosystem management.
+Ecology and Society 12 (1): 29.
+Holthaus, Gary (2008) Learning Native Wisdom.
+The University Press of Kentucky.
+Hopkins, Rob (2008) The Transition Handbook - from oil dependency to local resilience.
+Green Books.
+Humayun Kabir, Dewan Muhammad & Hossain, Jakir (2008) Resuscitating the Sundarbans:
+Customary Use of Biodiversity & Traditional Cultural Practices in Bangladesh.
+Forest
+Peoples Programme Publication, UK.
+Formas (2006) Hållbar rennäring och övrig samerelaterad forskning.
+Idre Sameby www.idresameby.se
+IPCC (2007) Climate Change - An Assessment of the Intergovernmental Panel on Climate
+Change.
+Valencia, Spain
+Kawhru, Merata (ed) (2002) Whenua.
+Managing our resources.
+Reed Books, Auckland.
+Kimmerer, Robin (2008) The Rights of the Land.
+The Onondaga Nation of Central New York
+proposes a radical new vision of property rights.
+Orion Magazine (issue Nov/Dec 2008).
+Kuoljok, Kerstin Eidlitz (1999) Moder Jord och andra mödrar - föreställningar om
+verkligheten bland folken i norr och var syn på den.
+Carlssons
+Kuhmunen, Gudrun & Sarri, Carina (2008) Kan samisk traditionell kunskap överföras till en
+ny tid i den samiska förskolan, och i så fall hur?
+Luleå Tekniska Universitet.
+Lindahl, Karin (Red.)
+(1999) Mijá Ednam - Samebyarnas Laponiaprogram.
+Jokkmokk.
+Lohman, Larry (Red.)
+(2006) A Critical Conversation on Climate Change, Privatization and
+Power.
+Dag Hammarskjöld Foundation.
+Lohman, Larry (2008) Interview on climate change.
+RePublic Magazine.
+Lopez, Barry (2007) Faithkeeper, interview with Oren Lyons.
+Orion Magazine (Jan/Feb 2007).
+Martin, Gary J.
+(2008) Restoring Resilience.
+Resurgence Magazine (Sept/Oct 2008).
+Meadows, Donella et al.
+(2004) Limits to Growth - The 30 Year Update.
+Chelsey Green
+Publishing Company.
+Miljödepartementet (2007) Sverige inför klimatförändringarna - hot och möjligheter.
+Klimat-
+och sårbarhetsutredningen.
+Millenium Ecosystem Assessment (2005) Ecosystems and Human Well-Being.
+Synthesis.
+Island Press, Washington DC.
+Naess, Arne (1981) Ekologi, samhälle och livsstil.
+LTs förlag, Stockholm.
+Nilsson, Christina & Nuttall, Mark (Editors) (2008) Climate Change and Indigenous Peoples.
+Indigenous Affairs 1-2/08 (International Working Group on Indigenous Affairs).
+Norske Samers Riksförbund (2008) Miljöpolitiskt Program.
+Norberg-Hodge, Helena (1992) Ancient Futures: Learning from Ladakh.
+Sierra Club Books.
+Norberg-Hodge, Helena (2000) Shifting Direction - From Global Dependence to Local
+Interdependence.
+Publication of the International Society for Ecology and Culture.
+Orr, David (1991) What is Education for?
+In Context #27: The Learning Revolution, Context
+Institute.
+Oviedo, Gonzales &Maffi, Luisa (2000) Indigenous and Traditional Peoples of the World and
+Ecoregion Conservation WWF International/Terralingua.
+Rennäringspolitiska kommitténs betänkande (2001) En ny rennäringspolitik - öppna
+samebyar och samverkan med andra markanvändare (Del 1 och 2), SOU 2001:101
+Samernas Riksförbund (1996) Samiskt Vägval; Agenda 21 - Handlingsprogram i Miljö och
+Demokratifrågor.
+Umeå.
+Samerådet (1991) Samerådets Miljöpolitiskt Program.
+Samerådet.
+Sametinget (1995) Miljösyn.
+Sametinget (2003) Miljöhandbok.
+Sametinget.
+Sara, Mikkel Nils (2004) Samisk kunskap i undervisning och läremidler.
+Hirvonen, Vuokko
+(red) Samisk skole i plan och praksis.
+Karasjok: Författernes Förlag.
+Smith, Tuhiwai Linda (1999) Decolonizing Methodologies: Research and Indigenous Peoples
+Zed Books.
+Svenska miljömålen (2008) www.miljomal.nu www.regeringen.se/sb/d/2055
+The Kimberley Declaration (2002) International Indigenous Peoples Summit on Sustainable
+Development.
+Khoi-San Territory - Kimberley, South Africa.
+Tun n, Håkan (2004) Traditionell Kunskap och lokalsamhällen - artikel 8j i Sverige.
+Centrum för Biologisk Mångfald, Uppsala.
+Turner, Nancy J.
+(2008) Lessons of the Birch.
+Resurgence Magazine (issue Sept/Oct 2008).
+Utsi, Paulus (2000) Följ stigen.
+DAT.
+Utsi, Paulus (1974) Giela Giela.
+Almqvist & Wiksell, Uppsala.
+Utsi, Per Mikael (2007): Traditionell kunskap och sedvänjor inom den samiska kulturen -
+relaterat till bevarande och hållbart nyttjande av biologisk mångfald.
+Sametinget, Kiruna &
+Centrum för biologisk mångfald, Uppsala.
+Världsnaturfonden (1996) Agenda 21- Fem samebyar I Jämtland.
+WWF Rapport Nr.
+Wackernagel, Mathis & Rees, William E. (1997) Unser ökologischer Fußabdruck.
+Wie der
+Mensch Einfluß auf die Umwelt nimmt.
+Birkäuser, Basel.
+Sámediggediedádus
+sámegiela gáktuj
+Ij mige
+nav tjiegnalit
+biso ulmutjij lunna
+gå iednegiella
+mij ájádusájt luovvi
+luobbi mielama
+ja linijdahttá
+iellemvuogev
+Inte något
+så djupt
+blir kvar hos människan
+som modersmålet
+Som löser tankarna
+breder ut vårt sinne
+och lenar
+sättet att leva
+Paulus Utsi
+Dán diedádusá baktu sihtá Sámedigge åvddån biedjat gájkbadjásasj politihkav sámegiela gáktuj, mij
+galggá gæjnov tjielggit ja prinsihpalasj gatjálvisájt vásstedit mij guosská sámegiela adnuj ja
+Sámedikke oajvveulmme sámegiela åvddånahttema gáktuj le lasedit sijáj lågov gudi
+gielav bukti ja sámegiela anov vijdedit.
+Jus galggá dájt ulmijt jåksåt de le dárbulasj tjielgadit
+mierredimfámov ja åvdåsvásstádusá juohkemav Sámedikke ja ráddidusá gaskan.
+Dákkir tjielgadibme
+mierkki lágajt ja ålgodisævtojt tjadádit ja rievddat.
+Dát le dán diedádusá oajvvedæddo.
+Sámediggediedádus sámegiela gáktuj sisadná hásstalusájt, ulmijt ja strategijajt nieljen
+vuorodimsuorgen;
+Åvdåsvásstádus sámegiela åvdås
+Sámegiela ålgodisævto
+Giellaaddne
+Sámegiela adno
+Sámij riektá iesjmierredibmáj ietjama giela, kultuvra ja iellemvuoge badjel le nasjonála ja
+rijkajgasskasasj lágajn mierredum.
+Dát mierkki sáme álmmugin le riektá iesj mierredit boahtteájge
+giellapolitihkav.
+Miján le aj riektá sámegielav oahppat ja adnet.
+Vájku dal nasjonála ja rijkajgasskasasj
+lága ja konvensjåvnå dáv javlli de le ajtu viehka stuorra lávkke dan gaskan makkir riektá mijájn le
+gielav adnet ja almma vejulasjvuoda gielav sebrudagán adnet ja åvddånahttet.
+Sámediggediedádus sámegielaj gáktuj gåvvit ja dagástallá makkir roalla ja politihkalasj
+mierredimfábmo Sámedikken galggá giellaássjijn.
+Dárbbo le ájn tjielggasappot åvdåsvásstádusáv
+juogadit, dåjmajt aktan hiebadit ja viehkkenævojt buoredit boahtteájge giellavuorodibme vuoksjuj.
+Gå sámelága giellanjuolgadusá 1992:n jåhtuj biejaduvvin, de aj mierreduváj makkir suohkana galggin
+sáme giellaháldadimguovlluj gullut.
+Muhtem suohkana dán guovlluj gulluji, ja dáj suohkanij duogen le
+ietjasa álmmugav sámegiellaj dievnnot.
+Jut sámelága giellanjuolgadusá guoskki dåssju suohkanijda
+giellaháldadimguovlon le ietjastis hásstalus gå návti ij le sámegielak álmmugin Vuonav miehtáj sæmmi
+riektá sámegielav adnet ja oahppat.
+Sæmmi båttå vuosedi iesjguhtik árvustallama jut suohkana e ållåsit
+nagá ietjasa vælggogisvuodav ållit guovtegielak dievnastusájt fállat.
+Ieritjåhtema diehti ja gå ådå suohkana li sámegielaj giellaháldadimguovlluj sæbrram de le dárbbo
+sámelága giellanjuolgadusájt rievddat.
+Dát diedádus dáv gæhttjal giehtadallat ja javllá almulasj
+háldadibme le stáhta duogen ja jut sámegielak álmmugin le riektá sámegielak dievnastusájda vájku
+gåggu dal årru.
+Dát mierkki sámelága giellanjuolgadusá galggi ålles lánndaj guosskat.
+Sámediggediedádus udnásj háldadimvuogev guodá ja farra vuojnná dajt suohkanijt ma uddni li sáme
+giellaháldadimguovlon aktisasjbarggoguojmmen gå galggá sámegielav nannit ja åvddånahttet.
+mierkki åvdåsvásstádus guovte oassáj juogeduvvá, gånnå Stáhtta vásstet almulasj dievnastusáj åvdås ja
+navti økonomalattjat ja háldaduslattjat vásstet suohkanij, fylkkasuohkanij ja almulasj ásadusáj
+sámegielak dievnastusáj åvdås.
+Sámedigge vásstet sámegiela åvddånahttema åvdås, ja vuojnná dárbov
+aktisasjbargov nannit ja ressursajt biedjat sámegiela nannimij iesjguhtik dásen sebrudagán.
+rievddim mierkki dárbbo le muhtem nammadussaj man ulmme le tjielgadit ja åvdedit oajvvadusájt
+gåktu máhttá rievddat njuolggadusájt, mierredim- ja vásstedimoasev sámegiela gáktuj.
+Økonomalasj, almasjlasj ja háldaduslasj ressursaj vánesvuohta le stuorra hásstalus sámegiela nannima
+Dá li ålgodisævto ma hæhttuji sajenis jus sámegiella galggá iellet boahtte ájgijda.
+Diedádus
+dájt hásstalusájt giehtadallá ja politihkav hábbmi man vuodon sámegiela nannima ja åvddånahttema
+visjåvnå ja ulme jåhtuj biejaduvvi.
+Sámedikke ja sámedikke giellapolitihka oajvveulmme sámegiela åvddånahttema gáktuj le sámegiela
+addnij lågov lasedit.
+Sámegiela bierggim le dan duogen jut nahká sámegielagij lågov lasedit.
+gåvvit iesjguhtik giellaguovlov ja giela dárbojt jus galggá bisoduvvat, nanniduvvat ja åvddånahteduvvat
+iesjguhtik suorgen.
+Ájnas le aj jut gávnnuji duohta vejulasjvuoda gielama adnet ienep
+sebrudaksuorgijn.
+Sámegiela adno iesjguhtik dásen sebrudagán hæhttu laseduvvat, ja ájnas le jut ienep
+ásadusá válldi åvdåsvásstádusáv váj sámegiella ienebut aneduvvá.
+Sámegiela dille le målsudahkes, ij dåssju gielaj gaskan valla aj gielaj sisbielen.
+Danen hæhttuji iesjguhtik
+strategija sajenis gå galggá sámegielav nannit ja åvddånahttet.
+Váj galggá ienep diedojt åttjudit
+iesjguhtik gielladile birra, ja navti buorebut dæjvvat iesjguhtik strategijajn, de hæhttu duolloj dálloj
+giela dilev kárttit.
+Sámediggediedádus sámegiela gáktuj le boados Sámedikke prosessas.
+Dán diedádusá barggo álgij
+muhtem stuorra giellakonferánsajn mav Sámedigge Tråmsån ásadij 2011 moarmesmáno.
+Konferánsan
+lidjin lågågdalle iesjguhtik sebrudaksuorgen, ja lij buorre vuodon diedádusbargguj.
+moarmesmáno ja biehtsemáno le Sámedikkeráden læhkám moadda rabás tjåhkanime gånnå
+tsuojggidusá li boahtám diedádussaj.
+Tjálalasj tsuojggidusá diedádussaj li aj boahtám priváhta
+ulmutjijs, ásadusájs ja organisasjåvnåjs.
+Vijdes politihkalasj dagástallam le læhkám Sámedikkeráden ja
+Sámedikke ållestjåhkanimen.
+Sámedikkeráde sámegiela tjielggidusáv åvddån biejaj Sámedikke
+ållestjåhkanibmáj ássjen 18/12.
+Dát le Sámediggediedádus sámegiela gáktuj vuodo.
+Jahkásasj
+vuorodime ja dåjma galggi åvddån boahtet Sámedikke budsjehtan ja makta le ulmijt ållidam boahtá
+åvddån jahkediedádusán.
+Definisjåvnå
+Váj dádjat sæmmi láhkáj de le ájnas jut muhtem moallanagá ma li guovdátjin diedádusán tjielggiduvvi.
+Danen sihtap tjielgadit gåktu dájt moallánagájt dádjadip.
+Iednegiella: Dán diedádusán anedum vuostasj giela birra majt sijdan oahppi.
+Jus le moadda giela avta
+bále oahppam de máhtti dujna aj liehket moadda iednegiela.
+Ietjá sajijn væráldin (dagu lulleasiáhtalasj
+lándajn) aneduvvá iednegiella nammadussan dan giellaj mav muhtem tjerdalasj juohkusij gullu, vájku
+dal makta gielav ajtu buktá.
+Vuostasjgiella: Njálmálasj, jali aj tjálalasj oajvvegiella.
+Åhpadusaktijvuodan anedum dan giela birra mav
+oajvvegiellan vállji.
+Nubbengiella: Giella mav muhtem ij le vuostasj giellan adnám, ájnat oahppá jali le oahppam muhtem
+birrasin gånnå ållågit bæjválasj giellan aneduvvá.
+Nubbengiella máhttá aj gåvvidit akta ber makkir
+gielav mij ij le muhtem ulmutja vuostasjgiella, dat sihtá javllat sihke nubbengiella ja amás giela.
+Giellaguodde: Tjiehpes giellaaddne gudi ressurssaulmutjin aneduvvi åhpadimaktijvuodan.
+Giellaárená: Giellasosiologalasj moallanahka mij aneduvvá dakkir sajij jali ásadusáj birra gånnå giella
+aneduvvá.
+Giellaguovllo: Giellageográfalasj moallánahka mij gåvvit guovlov gånnå giella aneduvvá.
+Ieneplåhkoguovllo: Guovllo gånnå álmmuga ieneplåhko sámegielav adni bæjválasj giellan.
+Guovtegielak: Muhtem ulmusj guhti le bajássjaddam guovtijn vuostasjgielajn ja guhti goappátjijt gielajt
+sæmmi buoragit buktá, jali ulmusj guhti árggabiejvenis guokta giela adná ja goappátjij identifiseri,
+vájku ij goappátjijt gielajt sæmmi buoragit buvte.
+Moattegielak: Muhtem ulmusj guhti le bajássjaddam guovtijn jali måttijn gielajn ja guhti dáj gielaj
+identifiseri ja moadda giela árggabiejven adná, vájku ij divnajt gielajt sæmmi buoragit buvte.
+Sámegiela árvo vuodo
+Sámegiella le sáme sebrudagá vuodoárvvo.
+Danen le giela bisodibme ja åvddånahttem ietjastis ájnas ja
+ij dárbaha ietjá láhkáj vuodostuvvat.
+Tjielgas mærkkan giela ájnas mierkkidussaj le jut sámegiela
+tjanástahka le mierrediddje jus bæssá Sámedikke jienastimlåhkuj tjáledit.
+Sámegiella le akta mijá kultuvra vuodojs vájgu dal e gájka gielav buvte.
+Dat le giella mav miján le riektá
+nannit ja åvddånahttet sihke ietjama åvdås ja sebrudagán ietján.
+Dát riektá le fámonis vájku dal makta
+juohkka ájnna mijájs gielas uddni buktá.
+Riektá ietjama giellaj le árvvo mij le ålles gielladiedádusá
+Juohkkahattjaj guhti sámegielav buktá, le viehka stuorra árvvo gå bæssá gielav adnet nav
+moatten aktijvuodan gå vejulasj aj fámilja ja lahkabirrasa ålggolin, dagu gå le aktijvuohta almulasj
+kontåvråj, varresvuoda ásadusáj, skåvlåjn, girkkojn ja riektásystemajn.
+Árvvo le danna gå giella vuojnnusij boahtá sebrudagán.
+Gå muhtem giella moatten aktijvuodan
+aneduvvá, de dasi vatteduvvá árvvo sæmmi buohta gå ietjá giela.
+Dákkir bihko avtaárvvusasjvuohta
+gielaj gaskan le sæmmi båttå mærkkan jut álmmuga li avtaárvvusattja.
+Vájku álu sámegielav avtan
+giellan gåvvidip, de gávnnuji vuona bielen sáme gudi vidá iesjguhtik sámegielajda gulluji.
+Dá vihtta
+giela li lullesámegiella, nuorttasámegiella, julevsámegiella, bihtámsámegiella ja oarjjelsámegiella.
+Gullut
+avta dájs vidát gielajs le sámijda árvvon, dát árvvo le aj gielladiedádusá vuodon.
+Birástagá
+Nasjonála lága
+Sámegiella le sáme kultuvra ájnnasamos juolgge.
+Mij sáme lip álggoálmmuk ja unneplågoálmmuk
+Vuonan ja danen dárbaj sámegiella ja sáme kultuvrra sierralágásj suodjalimev jus galggá
+åvddålijguovlluj bissot ja åvddånahteduvvat.
+Vuona stáhta duogen le dilev láhtjet váj sáme bessi
+gielaska sihkarasstet ja åvddånahttet.
+Dá vælggogisvuoda, ma li lágaj ja konvensjåvnåj baktu
+mierredum li vædtsaga majt Sámedigge ávkki gå iejvvip guovdásj oajválattjajt, suohkanijt,
+fylkkasuohkanijt ja iehtjádijt gej siegen aktan barggap.
+Vuodolága § 110a tjadná vuona stáhtav dilev láhtjet váj sámegiella máhttá bisoduvvat ja
+åvddånahteduvvat.
+Sámedikke ja ietjá sáme riektáássjij láhka (sámeláhka) doajmmaj bådij jagen 1989 ja dan ulmme le dilev
+láhtjet váj sáme álmmuk Vuonan máhttá ietjasa gielav, kultuvrav ja sebrudakiellemav nannit ja
+åvddånahttit.
+Láhka konkretiseri daj badjásasj prinsihpaj sisanov majt Vuodolága § 110 ásat.
+Sámelága giellanjuolgadusá doajmmagåhtin 1992 rájes ja li goalmát kapihttalin tjáledum; sámegiella.
+Gå sámelága giellanjuolgadusá mierreduvvin, de aj lága baktu mierreduváj suohkana Gárásjåhkå,
+Guovddagæjnno, Unjárgga, Porsáŋŋgo, Dædno ja Gájvuodna galggin liehket oassen sáme
+giellaháldadimguovlos.
+Gå Divtasvuona suohkan 2006:n fárruj váldeduváj, de láhka rievddaduváj váj
+giellaháldadimguovllo dálla njuolgadusáj baktu mierreduvvá.
+Maŋŋela li suohkana Snåasa ja Loabát
+fárruj boahtám giellaháldadimguovlluj, ja Rajrevihke (Røyrvik) sæbrrá 1.1.2013 rájes.
+Sámelága giellanjuolgadusá (1992) vaddi sáme giellaháldadimguovlo álmmugij riektáv almulasj
+måhkijn aktijvuodav válldet ja vásstádusáv oadtjot sámegiellaj jali dárogiellaj ietjasa giellaano milta.
+Riektá guosská sihke njálmálasj ja tjálalasj gatjálvisájda.
+Riektá gáhtu dalloj gå háldadimásadus iesj
+válldá aktijvuodav.
+Gájka almodusá almulasj orgánajs giellaháldadimguovlon maj ulmmejuogos le ålles
+jali oase álmmugis, galggi sihke dárogiellaj ja sámegiellaj almoduvvat.
+Sámelágas § 3-5 milta le riektá sámegielav vijddásappo adnet varresvuohta- ja sosiálsuorgen.
+mierkki gájka varresvuoda- ja sosiálásadusá gudi viehkedi pasientajt gudi båhtu suohkanijs ma li sáme
+giellaháldadimguovlon, galggi pasientajt sámegiellaj dievnnot.
+Pasiænntariektálága § 3-5 mij vaddá
+pasiænntaj riektáv diedojda ma li ájnegis dárbojda hiebaduvvam, ja lága § 4-2 mij mierret dåhkkidime
+hámev, li aj guoskavasj mærrádusá.
+Sáme pasientaj riektá sámegiela adnuj giellaháldadimguovlon le aj tsuojggiduvvam ådå suohkanlasj
+varresvuohta ja huksolágan: 3 - 10.
+4. ladás: "Suohkana sáme giellaháldadimguovlon galggi bærrájgæhttjat jut
+sáme pasientaj jali addnij dárbo hiebadum dievnastusájda dættoduvvi gå dievnastus hábbmiduvvá."
+Sámelága § 3-6 vaddá juohkkahattjaj riektáv ájnegis girkkolasj dievnastusájda sámegiellaj.
+Dát guosská
+sielohuksuj, gásstaj, skalluj, válldaj ja iehkedismállásij.
+Báhpa gudi virggáj biejaduvvi háldadimguovlon
+hæhttuji sámegielav låhkåt jus e åvdutjis máhte.
+Girkko galggá aj sámegielav åvdedit háldadimguovlo
+Girkkolága § 24 javllá: "Girkkotjåhkanibme galggá sáme girkkoiellemav suoddjit ja åvdedit [..]".
+Sámelága § 3-7 sisadná bájkálasj jali guovlolasj ásadusá barggij riektáv åhpadusvirggeloahpáj bálkkájn
+åttjudamdiehti sámegiela máhtudagáv, gå ásadus dákkir máhtudagáv dárbaj.
+Åhpadusláhka (1998) duodas ájnegisá riektáv åhpadussaj sámegielan ja -giellaj.
+giellaháldadimguovlon (åhpaduslágan javladuvvá "sáme guovlo") le juohkka oahppen riektá
+åhpadussaj mij Sáme Máhttolåpptimav tjuovvu, ja siján le vejulasjvuohta sámegielav åhpadusgiellan
+válljit.
+Oahppe bessi aj dárogielav válljit åhpadusgiellan, aktan sámegielåhpadusájn.
+Suohkanijn ma li
+sáme giellaháldadimguovlo ålggolin li oahppijn dåssju riektá åhpadussaj sámegielan ájnegis oahppe
+dásen.
+Jus galggi åhpadusáv oadtjot sámegiellaj de hæhttuji gåjt dal 10 oahppe suohkanin dáv
+gájbbedit, ja dát riektá joarkká nav guhkev gå li binnemusát guhtta oahppe vil juohkusin.
+Dán lága
+aktijvuodan li oahppe defineridum mánnán æjgádijs gudi bessi Sámedikke jienastimlåhkuj ietjasa
+tjáledit.
+Mánájgárddeláhka (2006) dættot suohkanin le åvdåsvásstádus jut mánájgárddefálaldahka mánájda sáme
+guovlojn (sáme giellaháldadimguovlon) le sámegiela ja kultuvra nanna vuododum.
+Sáme sisadno
+mánájgárdijn ma li giellaháldadimguovlo ålggolin le viehka hæjobut suoddjidum.
+Dáppe galggi
+suohkana dilev láhtjet váj sáme máná galggi gielasa ja kultuvrasa nannit ja åvddånahttet.
+aktijvuodan li sáme máná defineridum mánnán gåjt dal avtajn æjgádijn guhti bæssá Sámedikke
+jienastimlåhkuj ietjas tjáledit.
+Háldonjuolgadusá ja biebbmosijddanjuolgadusá rievddama nuolgadus mij moarmesmáno 1. biejve
+2012 doajmmaj bådij dættot sámegielak mánájn gudi giellaháldadimguovlon årru le riektá gielasa
+bisodit gå ådå huksuj biejaduvvi.
+Dáj rievddamij milta hæhttu dal dåjmalattjat gatjádit makta máná
+kultuvralasj ja gielalasj riektá várajda váldeduvvi gå biebbmosijddaj jali mánájsuodjalusásadussaj
+biejaduvvi.
+Dille galggá látjeduvvat váj mánná bæssá sihke ietjas gielav ja kultuvrav åvddånahttet.
+Bájkkenammaláhka (1990) galggá bærrájgæhttjat jut sáme bájkkenamá li nasjonála njuolgadusáj ja
+rijkajgasskasj sjiehtadusáj ja konvensjåvnåj milta.
+Bájkkenammalága § 7 javllá jus muhtem
+bájkkenamán le moattegielak namma de galggi gájka namá ma dan guoskavasj bájken aneduvvi galbajn
+Bájkkenammalága ulmme le várajda válldet bájkkenamájt kultuvrramujtton, dajda hiebalgis
+tjállemvuogev vaddet ja vájkkudit máhtudagáv ja dåjmalasj anov namáj vuoksjuj.
+Bájkkenammalága
+milta máhtti almulasj ásadusá, viessoæjgáda, bájkálasj siebre ma bájkkáj gulluji ja
+bájkkenammakonsulenta nammaássjev álgadit.
+Suohkana namájt mierredi duola dagu almulasj
+adressajn, bájkátjijn, gahttunijn ja almulasj viesojn.
+Stáhta Kárttadåjmadahka mierret luonndonamájt ja
+ietjá namájt ma e bájkkenammalágan jali njuolgadusájn åvddån boade.
+Departementa suohkannamájt
+mierredi.
+Lágan tjielggasit tjuodtju sáme namá ma aneduvvi ulmutjijs gudi muhtem bájken årru jali dåppen
+æládusájt dåjmadi, galggi dábálattjat almulasjvuodas aneduvvat kártajn, galbajn, regissterijn aktan dáro
+namájn jus dakkir gávnnu.
+Galbajn jali kártajn jali ietján gåggu ienep gå akta namma aneduvvá, mierret
+mierrediddje ásadus makkir namma vuostatjin galggá.
+Gå mierret makkir namma vuostatjin galggá de
+galggá árvustallat giellaanov bájken.
+Sáme giellaháldadimguovlon galggá návti liehket: Sáme namma
+vuostatjin, ja de dáro ja de guojna.
+Sámedigge nammat sáme bájkkenamáj nammakonsulentajt.
+Rijkajgasskasasj konvensjåvnå ja tjielggidusá
+Riektá iednegiellaj le vuodulasj almasjrievtesvuohta.
+Juohkka sámen le riektá adnet ja åhpadusáv
+oadtjot sámegielan.
+Vuona stáhtta le sihke riektálattjat ja politihkalattjat åvdåsvásstádusáv válldám
+suoddjit ja åvdedit mijá gielav danen gå lip álggoálmmuk.
+Mánájkonvensjåvnnå le vuona láhkaj sajájduvvam ja le danen vuona lága åvddåla.
+Mánájkonvensjåvnån le sierra artihkkal álggoálmmugij mánáj vuoksjuj, 30. artihkkal; "Máná gudi
+muhtem unneplågo álmmugij jali álggoálmmugij gulluji galggi bessat aktan iehtjáda ietjas juohkusin,
+ietjasa kultuvrav, åskov ja gielav niektit."
+AN:a konvensjåvnnå sivilja ja politihkalasj riektáj gáktuj le vuona riektáj váldedum
+almasjrievtesvuodalága baktu.
+27. artihkkal javllá: "daj stáhtajn gånnå tjerdalasj, åskolasj jali gielalasj
+unneplågo gávnnuji, ij sijás gudi dajda gulluji, galga riektá váldeduvvat, daj gaskan ietjasa juohkusin, ietjasa
+kultuvrav sujttit, ietjasa åskov dåbdåstit ja tjadádit, jali gielasa adnet" Dát konvensjåvnnå manná åvddålij jus
+ietjá mærrádusá vuona riektán li dan vuosstáj.
+ILO-konvensjåvnnå 169 iesjrádálasj stáhtaj álggoálmmugij ja máddoálmmugij vuoksjuj sisadná
+artihkkalijt ma javlli álggoálmmugijn le riektá ietjasa gielav nannit ja åvddånahttet ja ájnegis ulmutjijn
+le riektá gielasa oahppat ja adnet.
+28. artihkkal javllá "Dåjma galggi jåhtuj biejaduvvat váj dan álmmuga ieme
+gielav nanni ja åvddånahttemav ja anov låppti".
+Europa lihtto guovllo- jali unneplågogielaj gáktuj galggá unneplågogielajt suoddjit váj europa kultuvra
+valjesvuohta bissu.
+7. artihkkal tjadná nasjonálstáhtajt konkrehta dåjmajt tjadádit váj
+unneplågoálmmugijt bisot váj vuojnnusij båhti sihke politihka, lágaj ja ano baktu.
+AN:a Álggoálmmuktjielggidusá 13. artihkkal javllá mijájn sámijn álggoálmmugin le riektá ælláskahttet,
+adnet, åvddånahttet ja boahtte buolvvaj gielav vaddet.
+Dát artihkkal aj mierret sámijn álggoálmmugin
+le riektá dålkåv adnet almulasj dievnastusáj aktijvuodan.
+Vuodna le tjielggidusáv vuollájtjállám, ja
+Sámedigge adná dát tjielggidus Vuonav riektálattjat tjadná.
+Nuorttarijkaj sámekonvensjåvnnå oajvvadus le tjáledum álmmukriektálasj mærrádusáj milta ma
+guosski stáhtajda Vuodna, Svierik ja Suobma sámij vuoksjuj álggoálmmugin.
+Konvensjåvnnåoajvvadus dåhkkit mijá riektáv iesjmierredibmáj ja dan ulmme le aktisasjbarggo avtan
+álmmugin rájáj rastá galggá sjaddat álkkep.
+Nuorttarijkaj ássjediehttejuogos ájrrasij nammaduvvam Vuona, Svieriga ja Suoma stáhtajs ja
+sámedikkijs vattij jagen 2005 ietjas avtajienalasj oajvvadusáv nuorttarijkaj sámekonvensjåvnnåj.
+Goalmát kapihttal sisadná sáme gielav ja kultuvrav.
+Dánna giehtadaláduvvá mijá riektá suoddjit,
+åvddånahttet ja adnet sámegielav.
+Dánna giehtadaláduvvá aj mijá riektá ietjama árbbediedojt várajda
+válldet ja riektá dutkamij ja åhpadussaj.
+Konvensjåvnnåsjiehtadusá li dal álggám ja galggi ållidum vidán
+Sámedikke stivrrimdokumenta sámegiela gáktuj
+Samediggeráde politihkalasj vuodo le Sámedikkeráde dåjma válggaájggudagá álgon.
+Sámedikkeráde
+dáv vuodov budsjehtaj sisi åttjut.
+Sámedikke budsjæhtta giellaåvddånime rudáj anov mierret.
+Giellarudájda gulluji guovtegielakvuohtadoarjja suohkanijda ja fylkkasuohkanijda, njuolggadoarjja
+giellaguovdátjijda ja giellaprosjektarudá masi åhtså.
+Sámedigge biedjá aj rudájt oanepájggásasj
+prosjevtajda majt Sámedigge iesj álgat.
+Sámedikken li aj ietjá doarjjoårniga ma gielav åvdedi, dagu
+oahpponævoj doarjja, sáme girjálasjvuohta, åhpadusstipenda jnv.
+Guovtegielakvuodarudáj aktisasjbarggosjiehtadusá
+Guovtegielakvuohtadoarjja le stuorámus doarjjaårnik mij Sámedikken le, ja navti le dat Sámedikke
+åvdemus vædtsak gå galggap sámegielav åvddånahttet.
+2008:n Sámedigge guovtegielakvuodadoarjjaga
+guoradallamav diŋŋguj.
+Guoradallama duogásj lij Sámedigge sidáj diehtet gåktu suohkana ja
+fylkkasuohkana guovtegielakvuodadoarjjagav adni.
+Guoradallamijn mielan galgajma aj
+guovtegielakvuodadoarjjagav rievddadit.
+Guoradallam vuosedij moadda suohkana rudájt adnin giellaåvddånibmáj, vájku
+guovtegielakvuodadoarjja galggá sámelága giellanjuolgadusáj ållidibmáj.
+Ajtu le nav jut Sámedigge le
+sihke dåhkkidam ja sihtam giellaåvddånahttemav.
+Guoradallam vuosedij aj suohkana sihtin lagábut
+barggat Sámedikke siegen rudáj ano vuoksjuj.
+Guoradallam ævtodij gåktu máhttá guovtegielakdårjav
+mierredit, valla sæmmi båttå dættodij Sámedigge hæhttu lagábut suohkanij siegen barggat.
+Guoradallama maŋŋela biejaj Sámedigge jåhtuj juollodimævtoj rievddamav ja guovtegielakdårja
+mierredimev, ja guovtegielakvuodadårja ådå njuolgadusá mierreduvvin 2011:n. Dan aktijvuodan
+dagáduvvin aktisasjbarggosjiehtadusá Sámedikke ja juohkka ájnna suohkana/fylkkasuohkana gaskan
+rudáj ano gáktuj.
+Aktisasjbarggosjiehtadus vuollájtjáleduváj 2012 guovvamáno.
+Sjiehtadusáj álggo li da
+vælggogisvuoda ma suohkanijn/fylkkasuohkanijn li sámelága giellanjuolgadusáj gáktuj.
+Duodden le
+suohkana/fylkkasuohkana åvddånahttembarggo sámegiela vuoksjuj formaliseridum gå sjiehtadusán le
+aj åvddånahttemoasse.
+Sjiehtadusá galggi jahkásattjat árvustaláduvvat tjåhkanimij baktu sihke
+háldaduslasj ja politihkalasj dásen.
+Aktisasjbarggosjiehtadusá fylkkasuohkanij
+Sámedigge le sjiehtadam sáme guovlo fylkkasuohkanij siegen aktan barggat.
+sjiehtadusáj le sáme kultuvrav, gielav ja sebrudagáv nannit ja vuojnnusij buktet.
+Aktisasjbarggosjiehtadusáj sisadno le giellaássje ja da tjadni gasskasasjvuohtaj ja aktisasjbargguj ja
+konkrehta dåjmajda váj fylkaj sámegielajt bisot ja nanni.
+Aktisasjbarggosjiehtadusáj árvustallam ij le doajmmam gåktu galgaj.
+Danen le Sámedigge
+aktisasjbarggosjiehtadusájt rievddamin ja álkkebun dahkamin.
+Vuostasj le aktisasjbarggo Finnmárko
+fylkkasuohkanijn mij vuordedahtte le 2013 álgon gárves.
+Jus dát barggo vuorbástuvvá de sihtá
+Sámedigge dáv bargov ienep fylkkasuohkanijda vijdedit.
+Nuorttarijkaj aktisasjbarggo - Sáme parlamentáralasj ráde
+Sáme parlamentáralasj ráde (SPR) giehtadallá ássjijt ma guosski sámijda rijkkarájáj rastá.
+Nuorttarijkaj
+aktisasjbarggo sámegiela vuoksjuj le gitta 2012 tjadáduvvam Sáme giellanammadusás (SGN) mij le
+læhkám SPR:a vuolen.
+Sáme giellanammadusá mandáhtta låhpaduváj 31.12.2011.
+Sij li sámegiela
+normerimássjijn mierredam ja li aj tærmmaåvddånahttemijn barggam.
+Dárbbo le nanos nuorttarijkaj
+aktisasjbargguj gånnå bæssá giellapolitihkalasj ja giellafágalasj ássjijt dagástallat ja åvdedit.
+tjállemgiela normerimij le aj ájnas jut miján le doajmme nuorttarijkaj giellaorgádna.
+Sáme parlamentáralasj ráde (SPR) le guhkijt juo dárbov vuojnnám giellaaktisasjbargov nannit váj
+tærmma- ja normerimbarggo galggá sjaddat dåbmarabbo.
+2012 biehtsemáno mierredij SPR
+giellafágalasj aktisasjbargov nannit gå jåhtuj biedjin Interreg-ruhtadum ásadimprosjevtav Sáme
+giellaája - Nordisk ressurssenter for samiske språk.
+Ásadimprosjekta Sáme giellaája galggá bielnup
+jage ájge ásaduvvat 01.01.2013 rájes gitta 30.06.2014.
+Dán ájggudagán galggá buorre
+aktisasjbarggoforum iesguhtik sámegielajda ásaduvvat, ja guovdásj galggá stuoves årnigin sjaddat
+Sáme giellaája galggá vuostatjin barggat sámegiela åvddånimijn, termaj,
+giellagáhttimijn ja diedoj álmmugij giellafágalasj gatjálvisáj vuoksjuj.
+Sámegiela åvdåsvásstádus
+Moadda almulasj ásadusá mierredi sámegiela vuoksjuj.
+Suohkana, fylkkasuohkana, fylkkamánne,
+direktoráhta, departementa, Sámedigge, Ráddidus ja Stuorradigge gájka vásstedi sámegiela bargo
+Sámelága § 3-12 milta galggá Sámedigge barggat sámegiela suodjalime ja vijddásap åvddånime åvdås
+Sámedigge le sámij álmmukválljidum orgádna ja le åvdemus ássjediehtte sámegiela
+åvddånahttema ja nannima åvdås Vuonan.
+Danen le Sámedigge luondulasj aktisasjbarggoguojmme
+iehtjádijda gudi aj sámegielajn barggi, sihke nasjonála ja nuorttarijkaj/rijkajgasskasasj dásen.
+Aktisasjbarggo soajttá liehket formála hámen aktisasjbarggosjiehtadusáj baktu, jali iehpeformála
+rádádallamtjåhkanimij jnv baktu.
+Sáme álmmuga guoskavasj ássjijn de guovdásj oajválattja
+Sámedikkijn guládalli.
+Sámedigge jahkásattjat juollot guovtegielakvuodarudájt suohkanijda ja fylkkasuohkanijda ma li oassen
+sáme giellaháldadimguovlos.
+Dá rudá gájkinåvdemusát manni suohkanij ja fylkkasuohkanij lijggegålojt
+gåbtjåtjit ma dajn li gå galggi dievnastusájt guovte giellaj fállat.
+Duodden juollot Sámedigge rudájt
+njuolgga sáme giellaguovdátjijda.
+Ráddjidum rudáj diehti Sámedigge budsjehtan, de ij le dálátjij
+læhkám vejulasj juollodit ienebut gå 5-600.000 juohkka giellaguovdátjij.
+Rudá danen ienemusát manni
+doajmmaj, ja navti hæhttuji giellaguovdátja álu prosjevtajda rudájt åhtsåt gå galggi gielav åvddånahttet.
+Váj sámegielav nannip ja sámegiela anov vijdedip, le Sámedigge måttijt jagijt juo rudájt juollodam
+giellaprosjevtajda.
+Doajmmaårniga ulmmejuogos le sáme álmmuk.
+Åhtsåmusá dájda rudájda li
+lassánam viehka ålov, ja vuorddep ájn vil lassáni.
+Dat vuoset gielladåjmaj dárbbo sáme sebrudagán le
+viehka stuorre.
+Buorre le gå ájn vil ienep åhtsåmusá oarjjelsáme guovlos båhti, ja mierkkidahtte le
+Divtasvuona suohkan le daj suohkanij gaskan giellaháldadimguovlon ma li ienemus åhtsåmusájt
+oadtjum juolloduvvam 2008-2010 ájggudagán.
+Binná åhtsåmusá båhti sáme ieneplågoguovlojs
+Sámedigge le evaluerigoahtám dårjajt giellaprosjevtajda ma li åhtålvisáj milta juolloduvvam.
+Sihtap
+diehtet makta giellaprosjektarudá sámegielav nanniji, jus sámegiela anov vijdedi ja jus doarjjaårnik
+sáme álmmugav jåkså.
+Vuorddep aj gåvåv gåktu doarjjavuosstájvállde li dårjav adnám, aktan gåktu
+årnik háldaduvvá.
+Evaluerim galggá sisadnet Sámedikke juollodimijt giellaprosjevtajda ájggudagán
+Bájkkenammalága § 11 vaddá Sámediggáj fámov sáme bájkkenamáj konsulentajt nammadit.
+Nammakonsulenta vásstedi fágalasj rádij åvdås makkir tjállemvuoge oajvvaduvvi almulasj aktijvuodan
+Sáme giellaguovdátja
+Uddni gávnnuji 11 sáme giellaguovdátja ma vuododoarjjagav Sámedikkes oadtju; Sámi giella- ja
+kulturguovddáš Porsáŋgon, Isak Saba guovddáš Unjárgan, Deanu giellagáddi Dænon, Álttá sámi
+giellaguovddáš Áltán, Sámi giellaguovddáš Gájvuonan, Gáisi giellaguovddáš Tråmsån, Ástavuona
+giellagoahtie Loabagin, Várdobáiki Evenássjen, Árran julevsáme guovdasj Divtasvuonan, Gïelem
+nastedh Snåasan ja Aajege giele- jih maahtoejarnge Rørosin.
+Sámedikkeráde le 2013 budsjehtan
+oajvvadam Gïeleaernie Røyrvikan ja Storfjord språksenter oadtju njuolggadårjav Sámedikkes 2013
+Giellaguovdátja li ásadum bájkálasj birrasij álgadime maŋŋela váj sámegielav galggá ælláskahttet.
+Sáme giellaguovdátja li ájnnasa ja li viehka viehkken bájkálasj sáme gielaj åhpadime, vuojnnusij
+buktema ja nannima vuoksjuj.
+Departementa
+Kulturdepartementan le gájkbadjásasj åvdåsvásstadus giellapolitihkalasj ulmijt hábbmit, dålkkut ja
+åvdedit Vuonan.
+Ådåstuhttem-, háldadim- ja girkkodepartemennta (FAD) galggá sámelága
+giellanjuolgadusájt háldadit ja ráddidusá bargov europealasj lihtujn guovllo- jali unneplågogielaj
+jådedit.
+Siján le sierra doarjjaårnik sámegiela gáktuj.
+Juohkka departemennta galggá aj giellapolitihkav
+vuohtuj válldet gå ietjasa suorggepolitihkav hábbmiji ja tjadádi.
+Sámegielaj doajmmapládna åvddån biejaduváj Barggo- ja sebradahttemdepartementas jagen 2009.
+dagáduváj aktan Sámedikkijn ja ietjá guoskavasj departementaj.
+Doajmmaplána gájkbadjásasj ulmme
+le dilev láhtjet jasska boahtteájggáj sámegielajda Vuonan.
+Doajmmaplánan le 5 jahkásasj
+doajmmaájgge ja dat mierret gænna le åvdåsvásstádus tjadádit dåjmajt ma li plánan mierredum, dan
+vuolen aj gåktu doajmma organiseriduvvá ja ruhtaduvvá.
+FAD vásstet plána koordinerima åvdås.
+Sámedikken le åvdåsvásstádus ja oasseåvdåsvásstádus moatte dåjma åvdås.
+Pládna jahkásattjat
+ådåstahteduvvá.
+Jus muhtem orgádna ij sámelága giellanjuolgadusájt tjuovo, de máhttá sån gesi ássje njuolgga guosská
+dáv gujttit.
+Fylkkamánne le gujttimorgádna suohkana jali fylkkasuohkana ásadusáj gujttimusájda.
+Suohkana ja fylkkasuohkana
+Suohkanijn le guovdásj roalla gå galggá sámegielav nannit juohkka guovlon gånnå sáme årru.
+S��megiela åvdåsvásstádus målssu suohkanijs sáme giellaháldadimguovlo sis- ja ålgusjbielen.
+Sáme giellaháldadimguovlon li dálla 9 suohkana: Gárásjåhkå, Guovddagæjnno, Dætno, Porsáŋŋgo ja
+Unjárgga Finnmárkon, Gájvuodna ja Loabat Råmsån, Divtasvuodna Nordlándan ja Snåasa Nuortta-
+Trøndelágan.
+Duodden li Finnmárko, Råmså, Nordlánda ja Nuortta-Trøndelága fylkkasuohkana
+oassen háldadimguovlos.
+2013 rájes le aj Røyrvik suohkan Nuortta-Trøndelagan oassen
+háldadimguovlos.
+Háldadimguovlon galggi sámegiella ja dárogiella liehket avtaárvvusattja sámelága 3. kapihttala milta.
+Dat mierkki álmmuk dájn suohkanijn le vijdedum riektá sámegielav adnet almulasj aktijvuodajn ja jut
+suohkanijn le sierralágásj åvdåsvásstádus dievnastusájt ja diedojt sámegiellaj fállat.
+Gå muhtem suohkan oassen sjaddá háldadimguovlos, fylkkasuohkan man vuolláj suohkan gullu aj
+oassen sjaddá.
+Háldadimguovlon li fylkkasuohkanijn sæmmi vælggogisvuoda gå suohkanijn.
+Sámijn gudi háldadimguovlo ålggolin årru ælla sæmmi riektá sámegiela adnuj jali riektá sámegielak
+dievnastusájda almulasj aktijvuodan.
+Ajtu pasiænnta- ja addneriektáláhka duodas sámegielagijn le
+riektá diedojt sámegiellaj oadtjot, valla láhka aktu ij le nuoges sihkarastátjit sámegielak pasienta bessi
+sámástit gå varresvuodadievnastussaj båhti.
+Åhpaduslága baktu le sámegielak mánájn ja nuorajn riektá sámegiela åhpadussaj skåvlån, valla lága
+ráddjidusá ja praktihkalasj hásstalusá hieredi dåhkkidahtte fálaldagáv gájka mánájda.
+Divna suohkana
+hæhttuji pládna- ja tsiekkaduslága baktu ietjasa dåjmav plánit váj sáme kultuvra, æládusdåjmaj ja
+sebrudakiellema luonndovuodov sihkarassti, valla ij ga dát láhka dågålasj láhkáj sihkaraste sámegielagij
+riektáv gielav oahppat jali adnet.
+Gehtja aj 2. kapihttalav, Nasjonála lága.
+Máhttovuodo
+Gávnnuji muhtem ådåsap dutkambargo, rapporta, guoradallama ja evaluerima sámegiela vuoksjuj
+Dáj bargoj diedo váldeduvvi fáron giellaplánimij ja politihkkahábbmimij åvddålijguovlluj.
+Ajtu soajttá liehket vehi duoppsoj dáppsoj mij le guoradaládum - ja guoradaládum.
+Danen li
+nammadum bargo viehka ávkálattja, valla ælla nuohkásattja giellapolitihka máhttovuodon.
+diedádusá vuodon aj ienep iehpeformála åtsådallama vijddásap suorges váj navti máhttá buoremus
+giellapolitihkav hábbmit.
+Sierrarapportørra James Anaya rapportta mij guosská álggoálmmugij almasjvuodariektájda ja
+vuodulasj friddjavuodajda, mij 2011:n bådij, le ájnas oasse dán diedádusá máhttovuodos.
+Sierrarapportøra rapportta Vuona, Svieriga ja Suoma sámij vuoksjuj dættot sierraláhkáj sámegielaj
+duodalasj dilláj.
+Sierraláhk julev- ja oarjjelsámegiela nammaduvvi ájtedum giellan.
+Ep ållu diede galles bukti ságastit, tjállet, låhkåt jali dádjadit sámegielav uddni.
+Ájnna vuohke almma
+lågov oadtjot le gatjádallat juohkkahattjav Vuonan.
+Dålusj ájgijn jur dáv dahkin álmmuklåhkåmij tjadá.
+Uddni ep desti álmmugav sjiemáv baktu lågå, danen ep ga desti oattjo diehtet galles sámegielav bukti
+dán vuoge baktu.
+Statistihkalasj materiála majt uddni máhttep ávkkit li lågo galla mánájgárddemáná ja oahppe
+sámegielak fálaldagáv oadtju.
+Rapportta Samiske tall forteller 5 jages 2012 vuoset åvddånahttemav 2005
+rájes gitta 2011.
+Lågo vuosedi máná gudi sámegielak fálaldagáv oadtju mánájgárden le binnum 925
+rájes gitta 823.
+2001:n lidjin 940 vuodoskåvllåoahppe sámegielajn vuostasjgiellan, 6% binnedibme
+Nubbengielak oahppij låhko lij 1213, 41% binnedibme Máhttolåpptima rájes mij
+Joarkkaskåvlåj vuoksjuj lidjin 267 oahppe gejn lij sámegiella vuostasjgiellan 2011/2012
+skåvllåjage, mij lij 41% lasedibme 2008/2009 rájes.
+Sæmmi båttå lassánij aj nuppátgielak oahppij låhko
+152 rájes gitta 206.
+Jagen 2000 tjadádij dallusj Sáme giellaráde guoradallamav mij merustaláj galles sámegielav bukti
+juokkirak dásen Vuonan.
+Guoradallama rapportta gåvvidij aj gåktu sámegiella iesjguhtik aktijvuodan
+aneduvvá sebrudagán.
+Vihtta jage maŋŋela Torkel Rasmussen guoradaláj makta nuorttasámegiella
+áneduvvá Vuonan ja Suoman, ja merustaláj galles sámegielav bukti.
+Goappátja dá guoradallama
+vuosedi sámegielagij låhko Vuonan soajttá liehket birrusij 25 000.
+Sij li de sámegielaga navti jut gåjt dal
+dábálasj ságastallamav bukti tjuovvot sámegiellaj.
+Nordlandsforskning ja Norut Alta li Sámedikke, Ådåstuhttem-, háldadim- ja girkkodepartementa
+(FAD) ja Máhttodepartementa (KD) åvdås tjadádam Sáme giellaguoradallamav 2012.
+Guoradallama
+ulmme lij åttjudit gåvåv galles bukti iesjguhtik sámegielav njálmálattjat ja tjálalattjat, man vuorrasa li,
+makkir aktijvuodajn gielav adni ja man ålov giella iesjguhtik aktijvuodan aneduvvá.
+Sáme giellaguoradallam 2012 vuoset viehka stuorra sierradusá li giellamáhtudagáj, adnoárenáj ja
+giellaguottoj gaskan sihke gielaj ja iesjguhtik guovloj gaskan lándan.
+Giella le nanos dilen
+giellaháldadimguovlojn Finnmárkon ja Divtasvuonan, ja viehka rasjep dilen Loabagin, Gájvuonan ja
+Snåasan.
+Njálmálasj giella le nannusamos boarrásamos buolva gaskan.
+Sij e vuojga gielajt sægoda, valla e ga
+buvte tjállet ja låhkåt sæmmi buoragit.
+Nuorabu ienebut bukti sámegielav låhkåt ja tjállet, valla siján le
+hæjop njálmálasj giella.
+Vuojnnet sámegiella ienemusát sijdan, vuodoæládusájn ja åhpadussuorge aneduvvá.
+Mánájgárdde ja
+skåvllå vuojnnet li ájnnasabbo giellaåvddånahttemin dálla gå åvddåla.
+Muhtem sajijn le skåvllå ájnna
+sadje gånnå sámegiella aneduvvá.
+Guoradallam vuoset aj moattes vásedi iesj vehi sámegielav bukti, valla dat ij le nuoges váj duossti
+Boahtá aj åvddån moattes sihti ienep sámegielav oahppat.
+Sijáj gaskan le stuorra
+potensiálla giellaaddnij lågov lasedit.
+Jasska birástagá váj ájn vil ienebu duossti sámástit ja buorep
+giellaoahppamvejulasjvuoda li ájnas tjoavddabágo gå galggá dájt oadtjot sámástahttját.
+2012 Giellaguoradallama milta le sámegiela oahppofálaldagá vánesvuohta ájnnasamos sivva gå oahppe
+uddni e sámegiel åhpadusáv oattjo, vájku siján li riektá dasi.
+Vuojnnet diedo æjgádijda sáme
+giellaåhpadime birra le viehka målsudahkes.
+Diehtep låhko vuodoskåvllåoahppijs gejn le sámegiella
+vuostasjgiellan le muhtem mudduj stuoves, madi nuppátgielagij låhko binnu.
+Sámedigge dáv duodas
+válldá, ja le danen diededam Sámediggediedádusáv åhpadusá hárráj mij galggá ålleslattjat tjadádit lágajt
+ja birástagájt ma sáme åhpadusáv mierredi.
+Rapportta "Langs lange spor - om samisk forskning og høyere utdanning" (Butenschøn-nammadusá
+guoradallam), åvdet man ájnas le sámegielav dutkamgiellan åvdedit ja javllá muddo le dal
+dutkamásadusá åvdåsvásstádusáv válldi sámegielak kurssafálaldagáj åvdås juohkka dásen.
+Vijddásappot tsuojggi rapportta sáme alep åhpadusá ja dutkama rekrutterim árrat juo álggá -
+mánájgárden, vuodoskåvlån ja joarkkaskåvlån.
+Sámedigge guorras aj nammadusá vuojnnuj jut
+sámegielak dutkam le vuodulasj jus galggá sáme dutkamgielav åvddånahttet, ja jut fáhkagiella le oassen
+gå galggá sámegielav tsieggit ålles, ja navti sebrudakguodde giellan.
+Varresvuoda- ja sosialsuorgen le gássjel sámegielak barggijt gávnnat, tjabu sáme
+giellaháldadimguovlon.
+Fálaldahka le muhttijn aj nav moattelágásj; varresvuodadievnastusá bieles
+dåbddu dagu dilev láhtjá buorre sáme fálaldahkaj, madi addne e sæmmi láhkáj dåbdå.
+Sámegielaga ælla
+sæmmi dudálattja varresvuodadievnastusáj danen gå e dádjada jalik dádjaduvá.
+Váni duodastusáj dan
+vuoksjuj, de soajttá sæmmi láhkáj liehket ietjá suorgijn dagu politijan, riektásysteman ja
+kriminalhuvson váj muodugasj dile badjáni ma soajtti boahtet dassta gå giella- ja kultuvrramáhtudahka
+vádnun.
+Stuorra dárbbo le sámegiela álggoåhpadussaj ållessjattugijda.
+Giellaguoradallam vuoset ulmutja sihti
+åhpadusáv ietjasa bájkálasj birrasin ja dasi lassen bierriji ságastallamjuohkusa jali árená gåggu bæssá
+sámástit.
+Giellaguodde li stuorra ressurssa mij ilá binnáv ávkkiduvvá giellaåhpadimen sihke mánájda ja
+Dárbahip ienep ja dárkkelap diedojt sámegiela dile birra danen gå da lulujin ávkken giellaplánimin.
+dákkir máhtov galggá oadtjot de hæhttu agev gielladilev kárttit.
+Duola dagu árbbedábálasj æládusá li
+læhkám ájnas giellaárená gånnå giella le læhkám nanos dilen.
+Ajtu ep vuojga ålov diede dáj æládusáj
+gielladile birra.
+Almulasj dievnastusfálaldahka sámegielak álmmugij ij le dågålasj, ja moattes diededi ælla dudálattja.
+2012 Giellaguoradallam aj duodas sámegielak fáhkaulmutja vádnuni.
+Norut Áltá le FAD:a åvdås
+2012:n kárttim sáme perspektijvav suohkansuorgen.
+Dát kárttim vuoset aj ij le aktak suohkan manna
+ållåsit le sáme perspektijvva vuodon.
+Sámegiella ij tjálalattjat aneduvvá heva åvvånis suohkanijn gånnå
+sámegiella le bæjválasj giellan.
+Sáme- ja dárogiela ælla dássásattja háldadimgiellan, ja ienemus oasse
+ássjegiehtadallamis ja pládnabargos dåssju dárogiellaj tjadáduvvá.
+Moadda suohkana aj vásedi dåssju
+muhtem gallegattja válldi aktijvuodav sámegiellaj, mij rapportan tjielggiduvvá navti jut sámegiella ájn ij
+almulasj giellan aneduvá.
+Sáme giellaguoradallam 2012 vuoset aktisasjbarggo suohkanij, giellaguovdátjij, ietjá sáme ásadusáj jali
+organisasjåvnåj gaskan le ájnas jus galggá jåhtuj oadtjot sámegiela bargov.
+Hásstalus le ælla aktanik
+gájkbadjásasj åvdåsvásstádus dákkir aktisasjbargov jåhtuj biedjat ja koordinerit.
+Sámedikke åvdås le Norut Áltá 2012:n evaluerim sáme giellaguovdátjijt ma vuododoarjjagav
+Sámedikkes oadtju.
+Sáme giellaguovdátja li iesjguhtik ájggudagán ásaduvvam, ja moatte láhkáj li
+åvddånahttám iesjguhtik birrasin.
+Dat mierkki hásstalusá sámegielav nannit li ietjálágátja guovlos
+guovlluj.
+Giellaguovdátjijn li iesjgeŋgalágásj hásstalusá organiserima, økonomalasj ressursaj ja giella- ja
+kulturtjiehpe barggij virggájbiedjamin.
+Ienemus giellaguovdátjijn li giellakursa vuodon, ja maŋemus jagijt li aj kursa nannidum dan láhkáj váj
+máhtudagáv vaddi oahppotjuorgaj.
+Giellaguovdátjijn li aj moadda kultuvralasj ja
+identitehtahábbmijiddje dåjma, gånnå giella muhtem láhkáj le guodden.
+Ietjá vuorodime målssu
+guovdátjis guovdátjij, dagu barggo mánáj ja nuoraj vuoksjuj skåvlå ja mánájgárde ålggolin ja sinna,
+guhkásåhpadibme, árbbediedo tjoahkkim ja duodastibme.
+Norut Áltá evaluerimrapportta oajvvat moadda dåjma váj giellaguovdátjij bárggodilev buoret.
+Akta
+dåjmajs le doajmmaruhtadårjav lasedit ja giellakursajda stuoves ruhtadimev gávnnat.
+Navti sjaddá
+álkkep åtttjudit ja bisodit barggijt alla giellamáhtudagáj.
+Giellaguovdátja beras lulujin dættodit tjoahkkit
+árbbediedov mij ájn gávnnu guovlon.
+Giellaguovdátja bierriji aj rutinajt ásadit váj addnij
+dudálasjvuodav mihtti, ja bierriji dåjmalattjat ja diedulattjat virggáj biedjat goappátjijt sjiervijt
+giellaguovdátja dåjmajda.
+Vijdábut galgalulujin giellaguovdátja ienebut vuojnnusij boahtet sáme birrasij
+ålggolin aj.
+Rapportta le
+ájnas vuodo Sámedikke bargguj giellaguovdátjij åvddålijguovlluj.
+Máhtto iesguhtik gielladilij birra
+Sámegiella Vuonan le uddni viehka målsudahkes sebrudakdilen.
+Danen le gássjel aktisasj strategijajt
+Danen hæhttu álgget guoskavasj giellaguovlo dilijn, ja de strategiajt dan milta hábbmit.
+Dassta majt dálla diehtet sámegiela dile birra uddni, luluj vuogas guhtta iesjguhtik dilijt gåvvidit:
+Nuorttasáme ieneplåhkoguovllo
+Nuorttasáme ieneplåhkoguovllo le suohkana Finnmárkon ma li oassen sáme giellaháldadimguovlos.
+Nuorttasámegiella le dat sámegiella manna li ienemus giellaaddne, ja stuorra oasse sijájs årru
+háldadimguovlon.
+Sámegiella le agev læhkám nanos dáj guovlojn ja le bæjválasj giella mij aneduvvá
+sihke priváhta ja almulasj aktijvuodajn.
+Dát giellaguovllo le ressurssaguovllo giellaåvddånahttemij.
+2012 giellaguoradallam ajtu vuoset nuora diededi e njálmálasj gielav sæmmi buoragit buvte gå
+boarrása.
+Ienep dárogielav aj adni åvdep ájgij buohta.
+Guoradallam vuoset viehka ienep nuora tjálalasj
+sámegielav bukti dálla gå åvdebut, sæmmi båttå ij sámegiella vuojga aneduvá tjálalasj háldadimgiellan.
+Vuorrasap buolvva javlli siján le valjes báhkoboanndudahka ja árbbedábálasj sáme termajt máhtti.
+Vájku moattes dán guovlon sámegielav bukti, de le ajtu dárbbo giellagáhttimav vuorodit ja lasedit
+sámegiela ano diedulasjvuodav.
+Nuorttasámegiela unneplågoguovlo
+Nuorttasáme unneplågoguovloj miejnnip merragáddeguovlo Finnmárkon, Råmsån ja Nordlándan
+gånnå dålutjis li sámástam.
+Dáj guovlojn li moadda hásstalusá.
+Giella le rasjep dilen dåppe gå
+ieneplågoguovlon, sierraláhkáj dakkir bájkijn gånnå dároduhttempolitihkka le garrasit ládam.
+Giella ij
+vuojga bæjválasj ságan ja sijddagiellan aneduvá.
+Gallegasj jali ij aktak árená gávnnu gånnå sámegiella
+aneduvvá, ja åhpadusvejulasjvuodajs ælla galle.
+Sámegiella binnáv vuojnnu ja danna le vuollegis
+stáhtus.
+Danen hæhttu dájn guovlojn sámegielav nannit åhpadusá baktu, ásadit árenájt gånnå sámás,
+ressurssapersåvnåjt åttjudit ja ienebut sámegielav vuojnnusij buktet.
+Muhtem suohkana dáj guovlojn li sáme giellaháldadimguovlon.
+Dáj suohkanij álmmugin li vijddásap
+riektá sámegiela åhpadussaj ja adnuj gå álmmuk háldadimguovlo ålggolin.
+Ajtu le hásstalus jut dá
+suohkana vájlluji máhtudagáv ja ressursajt gájbbádusájt ållidittjat.
+Suohkana ma li háldadimguovlo
+ålggolin ælla sæmmi láhkáj tjanádum mij guosská sámegiela fálaldahkaj.
+Oajvvehásstalus dáppe le dilev
+láhtjet váj álmmuga riektá sámegiela åhpadussaj ja adnuj ålliduvvi.
+Julevsáme giellaguovllo
+Julevsáme giellaguovllo le Bálágis nuorttat gitta Sáltoduoddarij oarjján.
+Dát le avta lahkáj unna
+geográfalasj guovllo gånnå bæssá aktidit dåjmajt ja álkket aktan barggat.
+Moadda julevsámegielaga årru
+Divtasvuona ja Hábmera suohkanijn Nordlándan.
+Gå gielav galggá buolvas buolvvaj dåmadit de le
+dákkir dille ávkken.
+2012 giellaguoradallam vuoset moaddása udnásj æjgádijs gudi li 30 ja 40 jage álldara gaskan e
+sámegielav buvte.
+Danen sjaddá æjgádijda gássjel gielav mánájda vaddet.
+Valla máná li bessam
+julevsámegielav oahppat sáme mánájgárde baktu, ja moaddása li dálla vuostasj- jali
+nubbengielaoahppe vuodo- ja joarkkaskåvlån.
+Giellaguoradallam vuoset julevsámegielan le nanos
+doarjja mánájgárde ja giellaguovdátja baktu Árran julevsáme guovdátjin.
+Mánájgárde diehti li moattes
+álggám sámegielak klássajda vuodoskåvlån Ájluovta skåvlån ja vijddásabbo sámegielåhpadussaj
+Viehka binnep julevsámegielaga li gå nuorttasámegielaga.
+Gå ælla vuojga giellaaddne de dat
+julevsámegiela dilev vájkkut.
+Gå li dåssju gallegasj giellaaddne julevsáme giellaguovlon, de le
+sámegielak ressursaj vánesvuohta viehka tjielgas.
+Julevsámegiela nannima bargon le Divtasvuona
+suohkan viehka ájnas gå dat le ájnna suohkan julevsáme guovlon mij le oassen sáme
+Sámedigge vuojnná dárbov jut suohkana ja sáme ásadusá julevsáme guovlon
+lagábut aktan barggi.
+Oarjjelsáme giellaguovllo
+Oarjjelsáme guovllo le geográfalattjat vijdes guovllo mij le Sáltoduoddaris nuorttan gitta Elgåj oarjján.
+Dán guovlon li moadda fylka ja galle suohkanijs.
+Uddni ij gávnnu makkirak stuoráp bájkálasj
+sebrudahka gånnå gielan le nanos dille bæjválasj giellan.
+Dát soajttá gielladuvddemav hieredit.
+Giellaaddnijn le galla aktijvuohta stuorra værmádagáj baktu fuolkkevuoda ja æládusáj baktu, ja giella le
+ájnas identitehtaguodde dan aktijvuodan.
+Dan vijdes geográfalasj guovlo diehti le oarjjelsáme giella ållu sierralágásj dilen mij guosská
+gielladåjmaj, åvdåsvásstádusá, oahppofálaldagáj ja ressursaj koordinerima vuoksjuj.
+Moadda almulasj
+ásadusájn le åvdåsvásstádus oarjjelsámegiela åvdås ja gielladåjmaj koordinerima åvdås.
+Stuorra
+hásstalus dán guovlon le gå almulasj háldadusán vádnun sáme giela ja kultuvra máhtudahka ja jut li
+moadda iesjguhtik ásadusá gejn li dahkamuhá dán gáktuj.
+Oarjjelsámegiella le ælláskahttemprosessav tjadádam, ja dálla ienep ja ienep máná oarjjelsámegielav
+oahppi.
+Ajtu ij la oarjjelsáme bæjválasj giella moatten sajen, ja ráddjidum vejulasjvuoda li sámegielav
+Dåssju gallegasj árená gávnnuji gånnå bæssá oarjjelsámegielav adnet, ja ressurssaulmutja duodas
+vádnuni.
+Lullesáme ja bihtámsáme giellaguovllo
+Lullesámegiella le dålutjis ságastuvvam dan guovlon mij uddni le Oarjje-Várjjak suohkan Vuonan
+duodden ráddnáguovlojda Ruossjan ja Suoman.
+Bihtámsámegiella le dålutjis ságastuvvam muhtem
+åsijn Nordlánda fylkas ja ráddnáguovlojn svieriga bielen.
+Lullesámegiella ja bihtámsámegiella ieridi dåjs ietjá sámegielajs åvdemusát gå uddni li dá guoktá gielan
+dåssju muhtem gallegasj giellaaddne iesjguhtik árbbedábálasj guovlojn Vuonan.
+Dá guoktán gielan ij la
+åhpadibme makkirak vuodoskåvlån Vuonan, ælla ga mánájgárde gånnå dá giela gulluji.
+Bihtámsámegielan ij la makkirak dåhkkidum tjállemvuohke, ja danen sjaddá gássjel gielav tjállet.
+Lullesámegiela vuoksjuj le tjállemvuohke dåhkkidum, ja suoma bielen rájá muhtem skåvlå
+lullesámegielav åhpadi.
+Gå goappátjij gielajn le muhtem lágásj giellabirás iesjguhtik ráddnáguovlon
+rájáj rastá, de le ájnas aktan barggat rájáj rastá váj dá guokta gielajt åvdet Vuonan.
+Gå galggá bihtám- ja lullesámegielav nannit de le gájkinåvdemusát dárbulasj muhtem vuodulasj
+bargov dahkat, dagu gielaj udnásj dilev dokumenterit ja kárttit.
+Dáv buoremusát dahká
+aktisasjbarggon bájkálasj sebrudagáj ja ásadusáj gaskan gejn le gielladiedalasj máhtudahka.
+Giellabargujn máhttá vuorbástuvvat dåssju jus guoskavasj bájkálasj sebrudagá dav doarjju.
+Ájnnasamos strategija Sámediggáj åvddålijguovlluj bihtám- ja lullesámegiela vuoksjuj sjaddá navti
+gæhttjalit gåvåv oadtjot majt bihtám- ja lullesáme Vuonan ietja sihti galggá giellabargon vuorodit.
+Aktisasjbarggo Sámedikke, bájkálasj sámesiebrij ja da guokta ásadusáj gaskan, Duoddara ráfe ja
+Lullesáme dávvervuorkká, luluj luondulasj.
+Sámegiella stádajn
+Ienep ja ienep sáme uddni jåhtåli ålgus árbbedábálasj sáme årromguovlojs.
+Sierraláhkáj stuoráp stádajn
+årru moadda sáme.
+Dát le ållu ådå dille sámegiellaj, dille mij sierra strategijav gájbbet.
+Ieritjåhtem árbbedábálasj sáme guovlojs Vuonan uddni manná stádajda, madi sisijåhtem guovlojda
+ienebut ja ienebut ålggorijkajs boahtá.
+Jus sámegiella åvddålijguovlluj galggá buolvas buolvvaj
+åhpaduvvat, de hæhttu ådå ásadusájt ja ådå barggamvuogijt ásadit stádajn gånnå le (stuorra) sisijåhtem
+sámijs.
+Diehtep duola dagu Cymru/Wales vielet ålgus- ja sisijåhtemav mij le ieme kymrugielak
+guovlojn gå gielav plániji.
+Oajvvehásstalus le stádajn sjaddá sámegiella unneplåhkogiellan ja jut e
+gávnnu árbbedábálasj árená gånnå bæssá gielav adnet.
+Danen giellaárenáj ja oahppovejulasjvuodaj
+dárbbo stádajn lassán.
+Juohkka ájnna suohkana åvdåsvásstádus le dilev láhtjet váj bæssá sámegielav oahppat ja åvddånahttet,
+ja muhttijn soajttá ærádusá makkir fálaldagá gávnnuji suohkanis suohkanij.
+Sámedigge dálla rádádallá
+stádasuohkanij Áltá, Tråmsså ja Oslo aktisasjbarggosjiehtadusáj sámegiela ja kultuvra nannima diehti.
+Dát le buorre, sæmmi båttå gå dákkir sjiehtadusá e vatte stádaj sáme álmmugij sæmmi riektájt dagu
+álmmuk sáme giellaháldadimguovlon.
+Danen hæhttu nannit álmmuga vejulasjvuodajt ja riektájt
+sámegielav adnet stádajn.
+Máhtto almulasj sáme giellaplánima birra
+Vijddásamos dagov mav vuona oajválattja li dahkam almulasj sáme giellaplánimin, lij sámelága
+giellanjuolgadusájt mierredit jagen 1990 ja sáme giellaháldadimguovlov álgadit 1992 rájes.
+Sámelága
+giellanjuolgadusá ja sierra háldadimguovllo li ájnas vædtsaga gå galggá gielav nannit.
+Dá vædtsaga
+hæhttu aneduvvat.
+NIBR Áltán tjadádij jagen 2000 addneguoradallamav guovtegielak dievnastusfáladagás sáme
+Dát guoradallam gåvvit dilev gåktu lij milenniummålssomin.
+tjadádij Sámi instituhtta muhtem evaluerimav sámelága giellanjuolgadusájs.
+Evaluerimav lij Kultuvrra-
+ja girkkodepartemennta diŋŋgum.
+Evaluerima konklusjåvnnå le vájku sámelága giellanjuolgadusá li
+buoragit doajmmam sámegiela stáhtusa gáktuj, vájku viehka målsudahkes le gåktu lágav li tjuovvolam.
+Sámegiela dille giellaháldadimguovlo ålggolin gal ij le vuogas, ja danen evaluerim javllá
+háldadimguovlov hæhttu stuoredit.
+Evaluerim aj oajvvadij ásadit "ælláskahttemnammadusáv"
+sámegielajda, danen gå láhka aktu ij nagá sámegielav ælláskahttet daj guovlojn gånnå uddni le ájtedum.
+Wencke Brennas girjje Samene i rettssystemet mij bådij jagen 2005 buktá ådå máhtov makta sámegiella
+Finnmárko riektásysteman aneduvvá ja majt sáme dile birra ájádalli.
+Ietjá stuoráp bargojs ma li
+dagádum sámegiela ja giellaplánima birra 2000 maŋŋela, nammadip Inger Marie Gaup Eira
+guoradallam Samisk språk i Norden - Status og domeneutredning 2001 rájes ja Torunn Pettersena ja Johanne
+Gaupa guoradallam almulasj sáme diehtodievnastusá birra, dat aj 2001 rájes.
+Sámedigge le åvddåla rapportajt dahkam sámegiela birra sebrudagán.
+2000 rájes nammadip da guokta
+rapportajt Sámedikke giellastivras, Bruken av samisk språk, 2004 ja 2008 jagijs ja Sámedikkeráde
+diedádus sámegiela hárráj Sámegiella lea čaffat!
+Samisk er tøft!
+Svieriga ráddidus buvtij jagen 2006 muhtem almulasj guoradallamav (SOU) mij sierraláhkáj bajedij
+oarjjelsámegiela boahtteájge dilev Svierigin.
+Muhtem åsijt ma danna dagástaláduvvi oarjjelsámegiela
+dile vuoksjuj, máhttá vuona bielen aj ávkkit.
+Gájkka dá bargo ma badjelin nammaduvvi, javlli juojddáv giellaplánima åtsådallamijs sáme guovlojs
+maŋemus lågev jagijn, ja dát girjálasjvuohta le luondulasj máhttovuodo dán Sámediggediedádus
+sámegiela hárráj
+Máhtto almulasj giellaplánima birra Skádasasuollu ålggolin
+Sámedigge sihtá ietjas giellapolitihkan aj oahppat ietjá moattegielak giellaplánimis.
+Sierraláhkáj lulujin
+álggoálmmugij ja gielalasj unneplågoj vásádusá ietjá demokráhtalasj álkke midjij duvdadit.
+Māori giella, mij le álggoálmmukgiella Aotearoan/ New Zealandan, ja kymru giella Cymrun/Walesin
+Stuorrabritannian li buojkulvisá massta máhttá Sámen oahppat.
+Dán aktijvuodan sihtap vuosedit 2001 artihkkalij "Te Kōhanga Reo.
+Māori Language Revitalization"
+ja 2010 girjje Welsh in the Twenty-First Century.
+Vuostasj bargon sierraláhkáj vuojnnep man ájnnasa
+mánájgárde li læhkám gå viehka buoragit li vuorbástuvvam māori giela ælláskahttemijn Aotearoan/
+New Zealandan.
+Maŋemus bargon vuojnnep man ållo dæddo le sisi- ja ålgusjåhtemin mij dálla
+dáhpáduvvá árbbedábálasj kymrugiela guovlojn Cymrun/Walesin.
+Dáv hiehpá aj sáme aktijvuodan
+dagástallat.
+Åvdemus hásstalusá
+Giella le duodaj sihke priváhta ja almulasj ássje.
+Sámegiela boahtteájgge le sihke dan duogen jut
+juohkka ájnna mijájs sámegielav adná luondulasj guládallamgiellan nav moadda aktijvuodajn gå
+vejulasj ja gåktu sebrudahka dilev láhtjá váj dát máhttá liehket vejulasj.
+Gå galggá sámegielav bisodit, nannit ja åvddånahttet de li moadda hásstalusá majt Sámedigge ij nagá
+iesj tjoavddet.
+Da li sihke sebrudakdile, åvdåsvásstádusjuohkem ja fábmo giellabargon ja buorre
+ålgodisævto juohkka dásen sebrudagán.
+Giellapolitihka sisadno le álu læhkám ájnegisá riektá sámegiela
+adnuj ja åhpadibmáj.
+Vijddásap bargon gå galggá sámegielav nannit ja åvddånahttet hæhttu ajtu
+dættodit makkir dárbo gielan li.
+Gå galggá giela boahtteájgev sihkarasstet de hæhttu sámegiela addnij
+lågov lasedit.
+Gå barggap Sámedikke ulmijn sámegiela addnij lågov lasedit, de li miján moadda
+hásstalusá majt hæhttup lagábut gåvvidit.
+Sámegiela gájkbadjásasj hásstalusá li:
+Giellagatjálvisáj åvdåsvásstádus ja fábmo
+Sámegiela addne
+Almulasj háldadibme
+Iesjguhtik gielladile
+Almma vejulasjvuoda sámegielav adnet
+Giellagatjálvisáj åvdåsvásstádusjuohkem ja fábmo
+Moatten ja iesjguhtik aktørajn li sámegielajn dahkamuhá.
+Návti soajttá sjaddat binná kontinuitehtta,
+dåjmaj koordinerim vádnun, ij rat diehttu guhti dán åvdås vásstet ja ájnegis giellaaddnáj soajttá gássjel
+dav vuojnnet.
+Dákkir dille ij le vuogas sámegiela åvddånibmáj, ja luluj vuogas tjielggasap vásstediddje-
+ja roallajuohkemijn.
+Sámegiella le akta sáme sebrudagá vuodoåsijs ja Sámedigge mij le sámij álmmukválljidum orgádna
+bierri liehket tjielggasap aktørra giellapolitihkan ja mierredit viehka ienebut giellagatjálvisájn gå uddni.
+Sámedikke almma mierredimfábmo giellagatjálvisájn le ájnas sámegiela boahtteájge vuoksjuj.
+Sámedikken le uddni binná fábmo sebrudagá giellaåvddånime bargon, ja ij besa heva almulasj
+giellaplánimav vájkkudit.
+Ajtu le Sámedikken rádádallamsjiehtadallama baktu vejulasjvuohta rádádallat
+ássjijn ma sáme álmmugij guosski, valla dát ij la nuoges jus galggá sámegiela boahtteájgev sihkarasstet.
+Rudáj, ulmutjij ja háldadimressursa vánesvuohta le stuorra hásstalus gå galggá sámegielav nannit.
+Juohkka sebrudaksuorgen le giellamáhtudagá vánesvuohta åvdemus hieredibme sámegiela adnuj,
+åhpadussaj ja åvddånahttemij.
+Lehkus njálmálasj ja/jali tjálalasj giellamáhtudagá vánesvuohta, valla aj
+fáhkamáhtudagá vánesvuohta sámegielagij gaskan.
+Buorre ålgodisævtoj dagá li tjáppa ulme sámegiela
+nannima ja åvddånahttema gáktuj álbe.
+Akta dajs ájnnasamos ævtojs jus galggá sámegiela boahtteájgev nannit le jut sámegiela addne gávnnuji.
+Addnij álldar le ájnas, ja ájnas le jut låhko mánájs gudi sámegielåhpadusáv oadtju lassán.
+Dát mierkki
+giellajoarkkem buolvas buolvvaj hæhttu nanniduvvat.
+Ájn ienebu hæhttuji sámegielav sijddagiellan
+válljit, æjgáda hæhttuji sámegielav vuostasj giellan válljit ietjasa skåvllåmánájda, ja juohkkahasj guhti
+sihtá hæhttu bessat sámegielav oahppat.
+Dát mierkki dáttja aj bessi sámegielav oahppat.
+Almulasj háldadus
+Almulasj giellan hæhttu sámegiella ájn vil ienebut aneduvvat almulasj háldadusán ja almulasj diedo
+hæhttuji sámegiellaj aj vatteduvvat.
+Dát le ájnas gå ájnegisá giellariektájt galggá sihkarasstet, valla aj gå
+galggá sámegielav vuojnnusij buktet ja árvvon adnet Vuonan.
+Sámelága giellanjuolgadusáj milta le
+ájnegisáj riektá sámástit ja sámegielav låhkåt vattedum vissa geográfalasj guovlojn.
+Dát mierkki sáme
+álmmugin le iesjguhtik riektá sámegielav adnet mij le tjanádum årromsadjáj.
+Dákkir ieredus ij le
+dåhkkidahtte.
+Sebrudakåvddånahttema diehti ulmutja stádajda jåhtåli ja ájn ienep sáme
+giellaháldadimguovlo ålggolij årruji.
+Danen hæhttu háldadimmodellav tjadádit váj juohkka ájnegisá
+riektá sámegiellaj almulasj háldadusán sihkarduvvá.
+Sámegiela dille målssu guovlos guovlluj.
+Sámegiella moatte giellaj juogeduvvá, ja dajn le viehka
+iesjguhtik hásstalusá.
+Danen hæhttuji dåjma iesjguhtik giellaj hiebaduvvat.
+Dákkir dille gájbbet máhtov
+ja diedojt daj dárboj birra ma li iesjguhtik guovlon.
+Dákkir máhtov hæhttu buorre karttimij ja analyjsaj
+baktu åttjudit.
+Dálátjij ælla dákkir dárkkelis guoradallama dagádum ja ep la nahkam åttjudit nuoges
+buorre duodastimev gåktu gielladille ajtu le sebrudagán.
+Dát le stuorra hásstalus gå galggá joarkket
+barggat sámegielav nannit.
+Stuorra hásstalus le almma vejulasjvuoda sámegielav adnet ja oahppat vádnuni.
+Duodden sámegiela
+almulasj adnuj dárbahip aj buorre giellaárenájt sámegiellaj.
+Sámegiela addnij lasedibme gájbbet
+vejulasjvuodajt sámegielav adnet juohkka sebrudaksuorgen ja aktijvuodan.
+Sámegielak fálaldagá
+mánájda ja nuorajda aj vájlluji.
+Ienemus oasse sámegielagijs li dåjmalasj guovtegielaga, moattes aj moattegielaga.
+Jus galggá sámegielav
+bisodit ja åvddånahttet avtagielak sebrudagán de hæhttup diehtet ja diedulattjat dilev láhtjet váj
+sámegiella aneduvvá.
+Dåssju sámegiela dåjmalasj ano tjadá máhttá sámegiella bissot mijá ájnnasamos
+árbbedábálasj kultuvrraoassen ja sæmmi båttå åvddånahteduvvat váj máhttep guládallat gájkka ådå
+gávnadisáj birra ma agev rievddi sáme sebrudagáv aj.
+Guovtegielak sebrudagán gånnå akta giella le ájtedum unneplåhkogiella le aj ieneplåhkogiella hoallij
+duogen dahkat majt máhtti váj unneplåhkogiella luluj gullut nav moatten aktijvuodan gå vejulasj.
+Ieneplåhkogielak guhti sámegielav oahppá, edesik dan mudduj váj buktá dábálasj ságastallamav
+tjuovvot, viehket guovtegielagijt sámegielav válljit.
+Barggosuorge
+Sámedikke oajvveulmme sámegiela åvddånahttema gáktuj le lasedit sijá lågov gudi gielav bukti ja
+sámegiela anov vijdedit.
+Jus galggá dájt ulmijt jåksåt de le dárbulasj tjielgadit mierredimfámov ja
+åvdåsvásstádusá juohkemav Sámedikke ja ráddidusá gaskan.
+Sámediggediedádus sámegiela gáktuj
+sisadná hásstalusájt, ulmijt ja strategijajt nieljen vuorodimsuorgen.
+Dá li åvdåsvásstádus sámegiela
+åvdås, sámegiela ålgodisævto, giellaaddne ja sámegiela adno.
+Barggosuorgge 1: Åvdåsvásstádus sámegiela åvdås
+Sámedigge vuojnná vuogas le tjielgadit åvdåsvásstádusáv Sámedikke ja ráddidusá gaskan sáme
+giellapolitihka hábbmidijn.
+Sámedigge sihtá åvdåsvásstádusáv ja vælggogisvuodajt guoktáj juohket.
+Stuorradigge ja ráddidus lágaj tjadá vásstet ájnegis sámegielaga riektá åvdås sámegielav adnet, madi
+Sámedigge vásstet sámegiela åvddånahttema åvdås.
+Sámedigge vásstet sámegiela åvddånahttema åvdås
+Oassen sámij iesjmierredimes ietjama giela, kultuvra ja sebrudakiellema åvdås galggá Sámedikken
+almma fábmo giellapolitihkan.
+Sámegiella le juoga majt sáme iesj hæhttuji háldadit.
+sámegiela åvddånahttema åvdås vásstedit, mij mierkki Sámedikken le åvdåsvásstádus sáme
+giellapolitihkav Vuonan hábbmit.
+Dákkir fábmo le ájnas jus galggá sámegiela boahtteájgev
+sihkarasstet.
+28 (2007-2008) javladuvvá Sámedigge, mij le sámij álmmukválljidum orgádna, le
+ájnnasamos dåjmadiddje sámepolitihkan.
+Sámedikken galggá almma fábmo juohkka suorgen mij le
+sáme sebrudahkaj ájnas.
+Sámedigge oajvvat sámegiella le akta mijá ájnnasamos árvojs ja guosská ålles
+sáme álmmugav.
+Dárbbo le ålleslasj ja gájkbadjásasj giellapolitihkka gåktu sámegielav nannit ja
+åvddånahttet iesjguhtik sebrudaksuorgen.
+Sámediggediedádus sámegiela gáktuj mierret dán bargo
+premissajt.
+Dát mierkki aj hæhttu liehket tjielgga juohkem åvdåsvásstádus- ja mierredimsuorgijs Sámedikke ja
+Ráddidusá gaskan.
+Ráddidus galggá gáhttit jut ájnegis ulmutja riektá sámegielav adnet almulasj
+háldadusá aktijvuodan tjuovoduvvá, diedádusá båhti sihke dárogiellaj ja sámegiellaj.
+Ráddidusán le
+badjásasj åvdåsvásstádus jut stáhta ja suohkana ásadusá ållidi gájbbádusájt ma sidjij gulluji ja juohkka
+ájnna giellaaddnáj fálli almulasj dievnastusájt ja fálaldagájt sámegiellaj.Sámedigge galggá vásstedit
+sámegiela åvddånahttema åvdås ja sámegiela giellapolitihka åvdås Vuonan.
+Jus Sámedikken galggá
+almma gájkbadjásasj åvdåsvásstádus sámegiela åvddånahttema åvdås, de viehka ållo ævto hæhttuji
+sajenis.
+Dárbaj sihke ienep rudájt, fámov ja hæhttu lágijt tjadádit.
+Sámedikken galggá guovdásj roalla
+dán bargon, ja oajvvat sáme almulasj nammadus (SAN) nammaduvvá ájrrasij ráddidusás ja
+Sámedikkes.
+Dán nammadusán galggá mandáhtta tjielgadit ja njuolgadusájt ja fámov rievddadit mij
+sámegiellaj guosská.
+Vijddábut hæhttu nammadus tjadádit sáme gielladåjmaj ålgodisævtojt,
+vásstediddje suorgijt ja aktisasjbargov ja rievddadusájt oajvvadit.
+Gájbbádus le Sámedigge nammadusá
+mandáhtav hábbmi.
+Ulme:
+Sámedigge vásstet sámegiela åvddånahttema åvdås ja sáme giellapolitihka hábbmima åvdås
+Rievddadum økonomalasj birástagá, fábmo ja njuolgadusá ma sámegiellaj guosski
+Sáme almulasj nammadusáv nammadit mij guoradallá njuolgadusájt, fámov, ålgodisævtojt ja
+åvdåsvásstádusá juohkemav sámegiela vuoksjuj.
+Gielladåjmaj åvdåsvásstádus ja koordinerim
+Sámegiella le akta sáme sebrudagá vuodojs ja Sámedigge galggá sámij álmmukválljidum orgádnan
+liehket viehka tjielggasap oassevállde giellapolitihkan ja galggá viehka ienep fábmo giellagatjálvisájn gå
+uddni vuojnnep.
+Ållu tjielgas dárbbo le jut muhtemin hæhttu gájkbadjásasj åvdåsvásstádus sámegiela
+åvddånahttema åvdås, ja dåjmaj koordinerima åvdås.
+Uddni li moaddásin iesjguhtik dahkamusá ja
+vásstediddje suorge sámegielan, valla ij la aktak guhti vásstet dáj iesjguhtik gielladåjmaj koordinerima
+Návti sjaddá iehpevisses dille, ja ij le vuogas sámegiela åvddånahttema vuoksjuj.
+vuojnná dárbov formaliserit åvdåsvásstádusáv dåjmaj koordinerimis ja aktijdimes iesjguhtik
+giellaguovlon.
+Sámedigge váset iesjguhtik giellaguovlon hálidi lagábut aktan barggat Sámedikkijn.
+vásedip sierraláhkáj oarjjelsáme guovlon.
+Oarjjelsáme álmmuk vijddásit årru, ja sijá giela vuoksjuj
+moaddása li oassen.
+Sihke suohkana, fylkkasuohkana ja fylkkamánne viehkedi ja iesjguhtik rollav adni
+oarjjelsáme giela nannima bargon.
+Návti soajttá e vuojga aktan barga jali barggo ij sjatta
+guhkesájggásasj.
+Stuorra hásstalus dán suorgen le aj jut vájllu máhtudahka oarjjelsáme giela ja kultuvra
+birra almulasj háldadusán.
+Luondulasj le Sámedikken le gájkbadjásasj åvdåsvásstádus gielladåjmaj
+koordinerima ja åvdåsvásstádusá juohkema åvdås.
+Ráddidusá sámegielaj doajmmapládna 2009-2013 ájggudahkaj sisadná moadda buorre dåjma ja le
+ávkálasj nævvon læhkám sámegiela nannima ja åvddånahttema bargo vuoksjuj.
+Ajtu vuojnná
+Sámedigge dárbov ienep ålleslasj giellapolitihkas mij ålles sebrudagáv gåbttjå.
+Doajmmaplána bargu
+tjadá le Sámedigge aktan barggam muhtem departementaj.
+Iesjguhtik departemænnta hæhttu ienep
+máhtudagájt åttjudit sáme ássjij ja sámegiela vuoksjuj.
+Gåktu udnásj dille le e guovdásj oajválattja
+nagáda ålleslasj giellapolitihkav sámegiela gáktuj hábbmit.
+Ájnas le jut iesjguhtik departemænnta
+åvdåsvásstádusáv oadtju ja tjielggasap rollav oadtju mij guosská sámegiela bargguj.
+ráddidusá sámegielaj doajmmaplánajn joarkket de hæhttu Sámediggediedádus sámegielaj gáktuj
+vuodon liehket.
+Gå galggá gielladåjmajt buorebut koordinerit li sáme ásadusá guovdátjin.
+Jus galggá buorre
+åvddånahttemvejulasjvuodajt iesjguhtik giellaguovlon de dárbaj Sámedigge ásadusájt tjielgas
+vásstediddje dahkamusáj.
+Gå galggá åvdåsvásstádusáv formálattjat juogadit de dat mierkki ásadusá
+hæhttuji buorep ålgodisævtojt oadtjot váj bessi ietjasa kapasitehtav ja máhtudagáv tsieggit dáv
+åvdåsvásstádusáv váldátjit.
+Ásadusájn hæhttu nuoges fábmo gehtjadit jut guovlo giellabargo
+organiserim vaddá båhtusijt ma li nav buore gå máhtti.
+Sámedigge vásstet sámegiela dåjmaj åvdåsvásstádusjuohkema ja koordinerima åvdås
+Sámegiela bargo åvdåsvásstádus le tjielggasit juogadum iesjguhtik giellaguovlon
+Barggat aktan suohkanij, sáme ásadusáj ja organisasjåvnåj gåktu juogadit åvdåsvásstádusáv
+gielladåjmaj aktisasjbargo ja koordinerima åvdås iesjguhtik giellaguovlon.
+Sámegiela dile gåvvå
+Buorre giellapolitihka vuodon hæhttu da iesjguhtik dile majt giella váset, ja dáv ij máhte dahkat buorre
+duogásjmáhtudagáj ja kárttimij dagá.
+Ållesájggásasj kárttima iesjguhtik gielladiles luluj navti vuogas
+ræjddon.
+Gielladåjmaj vuoksjuj le aj ájnas jut li årniga ma ållesájggásasj gåvåv vaddi sámegiela anos
+iesjguhtik suorgen li sajenis.
+Uddni le dåssju statistihkalasj gåvvå oahppogiela válljimis skåvlån.
+Sæmmilágásj registrerim duola dagu galles sámásti dievnastusfáladiddje ásadusájn ja makta sámegiella
+ássjegiehtadallamin aneduvvá luluj aj vuogas.
+Dárbbo le aj ienep dutkamis dán suorgen.
+Dán aktijvuodan le luondulasj gehtjadit Sáme allaskåvllåj ja
+sáme statistihka analyjssajuohkusij hiebalgis dåjmadiddjijda gå sij li ham sáme giellabirrasij lahka.
+Gå galggá sámegielaj sebrudakdilev guoradallat Vuonan, de ihkap luluj vuogas adnet UNESCO
+vuogev gielladilev analyserit.
+Organisasjåvnnå le vædtsagav hábbmim mij árvustallá makta gielan le
+nanos jali rasjes dille.
+Dáv vædtsagav máhttá adnet buohtastahtátjit ja differensierit iesjguhtik
+sámegielaj gaskan, ja aj viehkken dádjadittjat ærodusájt man nannusit giella le sajájduvvam iesjguhtik
+geográfalasj guovlon.
+Buorre giellaplánim mij le vuogas, ållesájggásasj kárttimij ja fágalasj analyjsaj nanna
+vuododum.
+Barggat dan vuoksjuj jut sáme statistihka analyjssajuogos ressursajt oadtju váj bessi ålles ájge
+sámegiela dilev ja åvddånahttemav Vuonan kárttit ja analyserit.
+Sámegiela bærrájgæhttje- ja gujttimorgádna
+Sámelága giellanjuolgadusá galggi sihkarasstet jut ájnegis ulmutja riektá sámegielav adnet almulasj
+aktijvuodajn ålliduvvá.
+Ajtu vájku dá njuolgadusá li sajenis vásedi ájnegis ulmutja njuolgadusá e
+tjuovoduvá.
+Uddni le fylkkamánne sámelága giellanjuolgadusáj gujttimorgádna jus gujttim guosská
+suohkanlasj jali fylkkasuohkanlasj ásadusájda.
+Dát ij le ájggomusáj milta doajmmam.
+Fylkkamánne ij
+oattjo vargga avtak gujttimusáv, madi sæmmi båttå media baktu álu åvddån boahtá ájnegis ulmutja e
+ietjasa riektájt oattjo ållidum.
+Vuojnnet gássjel le ájnegis ulmutjijda diehtet gejna galggi aktijvuodav
+válldet gå galggi gujttit, ja fylkkamánnij bieles ilá binná ressursa biejaduvvi dáv gujttimårnigav
+tjuovvolittjat.
+Duodden ij le fylkkamánnijn makkirak gæhttjodoajmma giellanjuolgadusáj milta.
+Sámelága giellanjuolgadusáj doadjemis ælla makkirak vájkkudusá sidjij gudi njuolgadusájt dådjali.
+Navti le gevvam jut dakkir dille le sjaddam gånnå ájnegis ulmutjij riektá e ålliduvá.
+Dássta giela sadje
+sebrudagán hedjun, ja ájge milta soajttá álbedit dajt båhtusijt ma li lágaj baktu ållidum.
+Sámedigge sihtá juohkka ájnegisá riektá sámegielav adnet mij le riektá baktu mierredum
+sihkarasteduvvá ja vuojnná dárbov oahttseårnigis.
+Váj galggá bærrájgæhttjat juohkka ájnegisá riektáv
+sámegielav adnet le dárbbo gujttimásadusás mij le vuojnnusin, aktan oahttseásadusájn mij almulasj
+ásadusájt bærrájgæhttjá.
+Sámedigge vuojnná dá rålla máhtti avtat ja sæmmi ásadusás tjoavdeduvvat, ja
+oajvvat sámelága giellanjuolgadusáj oahttse- ja gujttimorgádna ásaduvvá.
+Dákkir orgána mandáhta
+hábbmimin galggá Sámedikken guovdásj roalla ja galggá mierredit gåktu gujttim- ja oahttsedoajmma
+háldaduvvá.
+Oahttse- ja gujttimorgádna hæhttu vuojnnusin liehket váj ájnegis ulmutja diehti gejna galggi
+aktijvuodav válldet, sæmmi båttå gå orgádna dåjmalattjat almulasj ásadusájt bærrájgæhttjá.
+Sámediggediedádus åhpadusá hárráj lagábut dagástallá Sámedikke rållav sáme mánáj ja nuoraj
+oahttsen åhpadusá riektáj vuoksjuj ja Sámedikke rållav bærrájgæhttjeorgádnan sáme oahppogatjálvisáj
+vuoksjuj.
+Luluj luondulasj dájt prosessajt aktan gehtjadit.
+Dåjmalasj oahttse- ja gujttimorgádna sámelága giellanjuolgadusáj gáktuj
+Sámelága giellanjuolgadusáj oahttse- ja gujttimorgána mandáhtav dahkat
+Barggosuorgge 2: Sámegiela ålgodisævto
+Váj sámegiela boahtteájgev nanni de le galle ålgodisævtojs ma hæhttuji sajenis liehket.
+Buorre ulme
+sámegiela vuoksjuj e ålliduvá váni nuoges rudá ja ulmutja.
+Ævto dagu giellafágalasj åvddånahttem,
+giellabargo organiserim ja birástagá hæhttuji aj sajenis jus giella galggá buoragit åvddånit.
+Gå sámegiela nannimijn ja åvddånahttemijn barggá de sjaddá ájnas ieridit gaskan ájnegis ulmutja
+riektáj sámegiela adnuj ja dárbo ma iesjguhtik sámegielan le vijddásappo åvddånit.
+Luluj vuogas
+gehtjadit ájnegis ulmutjij riektájt almulasj dievnastusfálaldagáj aktijvuodan, madi sámegiela
+åvddånibme hæhttu álgget dajs dárbojs ma gielan li iesjguhtik giellaguovlon.
+Sámelága giellanjuolgadusá ja háldadimmodella
+Sámedikke álggo le riektá mij juohkka sámegielagin le gielas adnet.
+Juohkka sámegielagin galggá riektá
+sámegielav adnet almulasj aktijvuodan vájku dal gånnå årru.
+Uddni li dá riektá dåssju sijájn gudi årru
+sáme giellaháldadimguovlon årru, gå sámelága giellanjuolgadusá guosski dåssju dájda suohkanijda.
+Danen beras luluj sámelága giellanjuolgadusá rievddaduvvat, váj ålles lánndaj guosski.
+Almulasj háldadibme le stáhta duogen guoskavasj lágaj milta.
+Gå sámeláhka mierret sáme- ja
+dárogiella li avtaárvvusasj giela, bierri juohkka sámegielagin sæmmi riektá sámegiela adnuj dagu
+dárogielagijn le dárustit.
+ILO-konvensjåvnnå 169 mierret ájnegis ulmutjijn le riektá gielasa oahppat ja
+Vuodna le dáv konvensjåvnåv vuollájtjállám, ja navti le vælggogis dilev láhtjet váj almulasj
+dievnastusá sámegiellaj fáladuvvi suohkanij, fylkkasuohkanij ja ietjá almulasj oajválattjaj háldadijn.
+Udnásj njuolgadusáj rievddam mierkki sámelága giellanjuolgadusá ålles lánndaj guosski, ja e ájnegis
+guovlojda ráddjiduvá.
+Dákkir rievddam aj udnásj háldadimguovlluj vájkkut.
+Sámedigge diehtá Ráddidus le dálla sámelága giellanjuolgadusájt tjadádime ja boahtteájge
+háldadimmodellajt árvustallá.
+Sámedigge vuojnná dárboj dákkir tjadádimes gielladile, ieritjåhtema ja
+háldadimguovlo ådå suohkanij diehti.
+Boahtteájge háldadimmmodælla hæhttu iesjguhtik gielladilijt
+vuorodit váj máhttá gielav várajda válldet ja åvddånahttet daj dárboj milta ma li iesjguhtik
+Gå sámelága giellanjuolgadusá rievddaduvvi ålles rijkkaj guosskat, de le dárbbo hiebadum
+njuolgadusájt dahkat.
+Sámedigge vuojnná soajttá hásstalussan muhtem suohkanijda Vuonan ietjasa
+sáme álmmugav sámegiellaj dievnnot.
+Danen le dárbbo ådå háldadimmodellas mij udnásj sáme
+giellaháldadimguovlo sadjáj boahtá.
+Gå dán aktijvuodan giehttop háldadimmodella birra de dat
+guosská almulasj dievnnomav sámegiellaj mav Sámedigge adná almulasj åvdåsvásstádussan.
+Sámedigge sihtá háldadimmodellav mij le guovte oassáj juogedum.
+Luluj vuogas jus da suohkana ma
+uddni li sáme giellaháldadimguovlon avta juohkusij biejaduvvi sierra njuolgadusáj.
+Dá suohkana de
+sjaddi giellaressursassuohkanin gånnå sáme álmmugin le vijdedum riektá sámegielak dievnastusájda ja
+adnuj.
+Sámelága giellanjuolgadusá guosski aj ietjá suohkanijda, valla sidjij ælla sæmmi vijdes
+Muhtem guovdásj giellariektá hæhttuji lándav miehtáj gávnnut.
+Da li giellariektá
+åvddåskåvllåmánájda, riektá åhpadussaj sámegielan ja -giellaj, riektá varresvuohta- ja
+huksodievnastusájda sámegiellaj, riektá almma riektásihkarvuohtaj ietjas giellas ja riektá girkkolasj
+dievnastusájda sámegiellaj.
+Dákkir guovtejuogedum modælla gájbbet lijggeressursajt ja danen le
+dárbulasj giellaressurssasuohkana ja ietjá suohkana oadtju rammemávsov sámegielak dievnastusájda
+stáhtabudsjehta baktu.
+Sámedigge adná giellaressurssasuohkanijt ájnas aktisasjbarggoguojmmen gå galggá sámegielav
+bájkálattjat nannit.
+Sámedigge le aktan barggagoahtám gájkaj suohkanij ma li sáme
+giellaháldadimguovlon guovtegielakvuodarudáj ano vuoksjuj.
+Sámedigge vuojnná dárbov suohkana
+dåjmalattjat barggi váj nanniji ja åvddånahtti sámegielav suohkanijn.
+Guovtegielakvuodadoarjja mav
+Sámedigge háldat aneduvvá åvddånahttemdoarjjan giellaressurssasuohkanijda.
+Aktisasjbarggosjiehtadusáj baktu Sámedikkijn bæssá juohkka suohkan dåjmajt jåhtuj biedjat ma hiehpi
+gielladilláj mij le juohkka suohkanin.
+Sámedikke ulmme le ienep suohkana sáme álmmugijn
+giellaressurssasuohkanin sjaddi.
+Sámegielak álmmugin galggá almma vejulasjvuohta sámegielav adnet almulasj háldadusá
+aktijvuodan.
+Sámelága giellanjuolgadusá ålles lánndaj guosski
+Sáme giellaressurssasuohkana dåjmalattjat barggi sámegiela åvddånahttemijn.
+Dåjmalattjat oassálasstet Sámelága giellanjuolgadusáj rievddamijda
+Buorre ålgodisævtojt giellaressurssasuohkanijda sihkarasstet
+Økonomalasj birástagá
+Økonomalasj ressursaj vádno le hásstalussan sihke Sámediggáj, suohkanijda, giellaguovdátja, skåvlå ja
+ietjá ásadusá ma sámegielajn barggi.
+Sámedigge miejnni muddo le dal stuoráp vuorodibmáj sámegielas
+juohkka sebrudaksuorgen.
+Dát le ållu vuodulasj jus gielan galggi åvddånahttemvejulasjvuoda.
+Udnásj
+birástakmávso ælla dågålattja, ja Sámedigge vuojnná dárbbo le vijdes vuorodimes sámegielak
+fálaldagájs sebrudagán, sihke mij guosská rekrutterimij ja fáhkaulmutjij åhpadibmáj ja sámegielak
+fálaldagáj åvddånahttemij.
+Jus Sámedigge galggá fámov oadtjot sámegiela åvddånime badjel ja dan åvddånahttema åvdås
+vásstedit de dat gájbbet viehka ållo ienep rudá Sámediggáj.
+Sámedigge háldat 2012:n 65 millijåvnå sámegiellaj.
+Dájs li 53 millijåvnå njuolggadoarjja suohkanijda,
+fylkkasuohkanijda ja sáme giellaguovdátjijda.
+Da 12 millijåvnå li iesjguhtik prosjevtajda biejadum ma li
+Sámedikkes jåhtuj biejadum, ja aj årnigijda masi bæssá åhtsåt.
+Sámedigge jahkásattjat oadtju
+åhtsåmusájt gåjt dal guovte gærddáj dajs rudájs ma juolloduvvi.
+Viehka moadda buorre prosjevtajda
+rudájt åhtsi, valla gå moattes åhtsi de hæhttu garrasit vuorodit.
+Sámedigge doarjju aj sáme
+tjáppagirjálasjvuodav, oahpponævvobuvtadimev ja ietjá giellagullevasj dåjma.
+Dájda aj moattes åhtsi ja
+hæhttu garrasit vuorodit.
+Suohkana ja fylkkasuohkana ma li sáme giellaháldadimguovlon li jahkásattjat oadtjum sulle 45
+millijåvnå kråvnå guovtegielakvuodadoarjjan.
+Dá li rudá ma suohkanijda ja fylkkasuohkanijda
+juolloduvvi guovtegielak dievnastusfálaldibmáj.
+Dá li birástakmáksema majt Sámedigge jahkásattjat
+stáhtas oadtju.
+Guovtegielakvuodadoarjja ij le lassánam åbbålasj haddegoarŋŋoma milta sebrudagán.
+Sámedigge oadtju rapportajt ja budsjæhttadárbojt suohkanijs ja fylkkasuohkanijs juohkka jage.
+Sierraláhkáj suohkana diededi dárbahi ienep rudájt.
+Sámedikke oajvvadus jut sámelága
+giellanjuolgadusá galggi ålles lánndaj guosskat sjaddá vájkkudit suohkanijda ma juo li
+giellaháldadimguovlon ja guovtegielakvuodadoarjjaj suohkanijda ja fylkkasuohkanijda.
+miejnni birástakmáksema sámegielak dievnastusájda hæhttuji njuolgga stáhtas suohkanijda ja
+fylkkasuohkanijda mannat.
+Almma gålo guovtegielak dievnastusfálaldime aktijvuodan hæhttuji
+vuodon gå birástakmáksemav mierret.
+Sámedigge vuojnná dárbov sámegielav nannit ja åvddånahttet giellaressurssasuohkanijn.
+sihtá sámegielav nannit dáj suohkanijn giellaåvddånahttema rudáj baktu.
+Dáv dahkap guhkesájggásasj
+aktisasjbarggosjiehtadusáj baktu suohkanij gånnå ulmijt mierret iesjguhtik suohkana dárboj milta giela
+Dåjma hæhttuji jåhtuj biejaduvvat suohkana álmmugij vuoksjuj ma sámegiela anov vijdet,
+sámegielaj addnij lågov laset, ja sámegielav vuojnnusij buktá sebrudagán.
+Rudá ma uddni stáhtas båhti
+galggi dåssju mannat sámegiela åvddånahttemij ja dåjmajda ma giellaåvddånahttemav
+giellaressurssasuohkanijn åvdet.
+Sáme giellaguovdátja viehka buorre bargov dahki bájkálasj sebrudagájn, ja li dåjmalattja dagu
+giellakursaj ja sámegiela árenáj ásadijn.
+Sáme giellaguovdátja diededi jahkásasj rapportaj ja
+budsjæhttadárboj baktu dárbbo le ienep dåjmajs ma sámegielav nanniji.
+Giellaguovdátja aj tsuojggiji ij
+le heva luohtadahtte jus rudá båhti jali e. Giellaguovdátjij ruhtadille hæhttu tjielggasit buoreduvvat jus
+galggi bessat guhkesájggásattjat plánit bájkálasj sebrudagáj dárboj milta.
+Dát tsuojggiduvvá aj sáme
+giellaguovdátjij árvustallamin.
+Sámedigge le gárves gehtjadit gåktu máhttep giellaguovdátjij ruhtadilev
+buoredit, valla miejnni iehtjáda dagu suohkana, fylkkasuohkana ja guovdásj oajválattja hæhttuji ienep
+åvdåsvásstádusáv válldet váj giellaguovdátjij ruhtadille bárrán.
+Sámedigge dárbaj buorre ja dåjmalasj aktisasjbarggoguojmijt gå galggap barggat sámegiela nannimijn
+ja åvddånahttemijt iesjguhtik suorgen, duola dagu sáme giellaguovdátja ma viehka buorre bargov
+dahki bájkálasj birrasijn.
+Valla ælla giellaguovdátja juohkka sajen gånnå sáme årru.
+Sámedigge adná
+ájnnasin barggat aktan ietjá sáme ásadusáj ja dájt nannit váj dåjma jåhtuj biejaduvvi ma sámegielav
+Sámev miehtáj nanniji.
+Ájnas le jut sáme ásadusáj giellamáhtudahka nanniduvvá ja jut nanos
+fáhkabirrasa sámegielan åvddåni duoppen dáppen.
+Návti sjaddi ienep dåjma ja sámegiella nannusappo
+vuojnnusij boahtá.
+Gå vuorddep sáme ásadusá galggi ienep åvdåsvásstádusáv válldet sámegiela åvdås,
+de hæhttu aj mielan adnet sámegielan vádnuni bágo ja moallánagá moatten ådå sebrudaksuorgen.
+gájbbet sáme ásadusájn li ålgodisævto mai baktu máhtti dát åvdås dågålasj láhkáj vásstedit.
+le gárves dát åvdås vásstedit, valla gájbbet guovdásj oajválattja aj dát åvdås vásstedi.
+Viehka buorre fálaldagá ja dåjma li jåhtuj biejadum iesjguhtik ásadiddjijs prosjæktan.
+Dá li dåjma ma li
+buorre båhtusijt vaddám ja masi hæhttu stuoves ruhtadibme ásaduvvat.
+Galggap dáppe muhtem
+buojkulvisájt nammadit.
+Sáme allaskåvlå ållessjattukåhpadimprográmma le moadda ållessjattugijda
+vaddám vejulasjvuodav gielav oahppat.
+Dát prosjækta dal joarkká stuoves ruhtadimijn váj ájn ienebu
+bessi sámegielav oahppat.
+Oarjjelsáme giellabiesse le prosjækta mij le Nordlánda fylkkamánnes ja
+Svieriga sámeskåvllådåjmadagás jåhtuj biejadum.
+Giellabiese ja giellalávggoma li viehka dåbmara
+læhkám gå galggá giellaåhpadusáv nannit.
+Sámediggediedádusán åhpadusá hárráj nammaduvvá aj man
+ájnas le jut giellalávggoma stuoves ruhtadimev oadtju.
+Åtsådallama oarjjelsáme guovlos vuosedi máná
+ja nuora sámegielav oahppi viehka jåhtelabbo gå dákkir giellalejrajda oassálassti.
+Galle le
+vejulasjvuodajs, sierraláhkáj rádjáguovlojn, åhpadiddjeressursajt Svierigin ja Suoman ávkkit, ja
+giellabiesetjåhkanimijn aktijdit.
+Da beras lulujin liehket stuoves fálaldagá ja gájbbedi økonomalasj
+ressursajt.
+Sámegielan li buorre økonomalasj ålgodisævto
+Lasedum birástakmávso stáhtas sámegiela åvddånahttemij
+Birástakmákso sámegielak dievnastusfálaldahkaj njuolgga stáhtas suohkanijda ja
+fylkkasuohkanijda.
+Sáme almulasj nammadusáv ásadit mij guoradallá njuolgadusájt, fámov, ålgodisævto ja
+åvdåsvásstádusáv sámegiela vuoksjuj.
+Bærrájgæhttjat jut suohkanij ja fylkkasuohkanij guovtegielak dievnastusáj gålo kárttiduvvi
+Dilev láhtjet váj giellaprosjevta ma buoragit li vuorbástuvvam stuoves ruhtadimev oadtju.
+Almaslasj ressursa
+Giellamáhtudagá vánesvuohta le stuorra hásstalus juohkka sebrudaksuorgen.
+åhpadussuorgen, varresvuodasuorgen, riektásuorgen ja girkkon le dát læhkám stuorámus hásstalusáj
+gaskan sámegiela bargon.
+Moadda suohkanijn háldadimguovlon li læhkám gássjelisvuoda ietjasa
+vælggogisvuodajt ållidit mij guosská sámelága giellanjuolgadusájda danen gå almasjlasj ressursa
+Jus sámelága giellanjuolgadusájt rievddá, gånnå Sámedigge oajvvat dá galggi ålles lánndaj
+guosskat, de sámegielak fáhkaulmutjij vánesvuohta sjaddá ájn vil ienebut vuojnnut.
+Ålleslasj
+vuorodibme sámegielak barggijt åttjudit ja sámegiela åhpadime fálaldahka studentajda ja
+fáhkaulmutjijda luluj ållu dárbulasj gå galggá sebrudagá boahtte dárbojt gåbttjåt.
+Akta sivva dasi gå
+sámegiella ij vuojga háldadusán aneduvá le jut sámegielak bargge vájlluji sámegiela
+fáhkaterminologijav ja ælla hárjjánam bargon sámástit.
+Dat mierkki åhpadusásadusá aj hæhttuji
+åvdåsvásstádusáv válldet mij guosská sámegielak studentaj åhpadibmáj.
+Studenta hæhttuji bessat sáme
+fáhkaterminologijav oahppat váj bessi sámegielav adnet virgenis gå li åhpadusájn ållim.
+Sámegielak máhtudagá dárbbo ij le stuorre dåssju almulasj ja suohkanlasj dievnastusfálaldimen, ájnat
+aj sosiála ja kultuvralasj fálaldagájn sebrudagán.
+Media, girjálasjvuohta ja guládallam li suorge manna
+sámegielak máhtudagájt dárbaj.
+Sierraláhkáj ájnas le mánáj giellaåvddånahttemij jut gávnnuji buorre
+sámegielak fálaldagá median, girjálasjvuodan ja kultuvran.
+Dárbulasj le jut sámegielaga iesjguhtik
+virgijda álggi, váj navti sihkarasstá giellamáhtudagáv iesjguhtik sebrudaksuorgen.
+Butenschøn-
+nammadusá guoradallam aj åvdet dárbbo le sámegielav åvdedit dutkamgiellan ja javllá dutkamásadusá
+hæhttuji dal åvdåsvásstádusáv válldet kursajt fállat sámegielan juohkka dásen.
+Sámedigge aj
+nammadusájn guorras jut sámegielak dutkam le vuodulasj gå galggá sáme fáhkagielav åvddånahttet, ja
+jut fáhkagiella le oassen gå galggá sámegielav tsieggit ålles, ja navti sebrudakguodde giellan.
+Sáme giellamáhtudahka juohkka sebrudaksuorgen.
+Ájn ienep sámegielak barggijt åttjudit
+Sámegielav fáhkagiellan åvddånahttet
+Ienep åhpadimev åttjudit sámegiellaj ja -gielan dutkamin ja alep åhpan.
+Giellafágalasj åvddånahttem
+Terminologia ja giellateknologalasj åvddånahttem li ájnas ålgodisævto sámegiela vuoksjuj.
+Giellafágalasj åvddånahttem hæhttu sebrudakåvddånimev tjuovvot, ja agev le ådå terminologijas
+Terminologijaåvddånahttema buoremus vuodo le gå ådå bágoj åvddånahttem álggá iesjguhtik
+fáhkasuorge dárboj ja sávadusáj milta, dagu gå mekanihkkafágalasj ja giellafágalasj máhtudahka
+aktiduvvá terminologijabargon.
+Teknologijaåvddånahttem juohkka sebrudaksuorgen le viehka
+dárbulasj jus giella galggá iesjguhtik fáhkasuorgen aneduvvat.
+Terminologija vánesvuohta le stuorra
+hásstalussan uddni.
+Sierraláhkáj le dát duodalasj oarjjel- ja julevsáme gielaj gáktuj.
+Árbbedábálasj bágo
+ja moallánagá aktan bájkkenamáj tjoahkkim li ájnnasa danen gå da sisadni árbbediedov mav hæhttu
+Giellateknologalasj tjoavddusa li ávkálasj ja buorre viehkkenævo sihke giela adnuj ja åhpadibmáj.
+Buorre giellateknologalasj vædtsaga lulujin ájnnasa sámegielav nannit ja åvdedit.
+Máná ja nuora li viehka dåjmalasj addne ådå teknologijas vijdes gåbddudagán digitála nævojs ja
+prográmmajs.
+Dá mánáj giellaadnuj vájkkudi, danen le ájnas jut dá aj sámegiellaj gávnnuji.
+guosská sihke prográmmajda, spelajda ja daj lágátja mobijllatelefåvnåjda, dáhtámasjijnajda, valla aj
+vuogas digitála æjvvalimsaje gånnå máhttá sámegiellaj guládallat.
+Buorre sosiála næhttabájke gånnå
+bæssá sámegiellaj guládallat lulujin ájnas giellaárená sierraláhkáj mánájda ja nuorajda gudi årru bájkijn
+gånnå ietján ælla heva sámegiela árená.
+Sáme merka iesjguhtik dáhtábásajn dahki duov dáv hásstalusáv duola dagu gå galggá sáme
+bájkkenamájt registrerit.
+Teknologija hæhttu åvddånit dáhtábásaj, GPS:a, applikasjåvnåj ja ietjá
+vædtsagij gáktuj váj sjaddá álkkep sáme merkajt dáj aktijvuodajn adnet.
+Ålleslasj giellapolitihkka mierkki aj vuogas láhkáj rijkkarájáj rastá barggat.
+terminologijaåvddånahttem ja normerim le ájnas jus galggá sámegiela aktisasj vuodov sihkarasstet.
+Hådje luluj jus sáme giela åvddånahtti iesjguhtik guovlluj, danen gå de soajttá gássjel sjaddá rijkkarájáj
+rastá guládallat.
+Sámedigge le måttijt jagijt juo terminologijaprosjevtajt ja dålusj bágoj ja bájkkenamáj
+tjoahkkimav doarjjum, ja miján le moadda jage juo læhkám sierra åssudahka mij bájkkenamáj ja
+terminologijajn barggá.
+Danen li miján juo buorre mudduj sámegielak terma.
+Åvddål dá máhtti
+aneduvvat duola dagu oahppogirjijn de hæhttuv kvalitehtav guoradit.
+Sámedigge nuortarijkaj
+aktisasjbargos berus váj terminologija máhttá rijkkarájáj rastá aneduvvat.
+Ulmme le terminologija
+åvddånahttem, kvalitehta guoradallam ja normerim galggá dagáduvvat nuorttarijkaj aktisasjbarggon
+mij sisadná sihke fáhka- ja giellamáhtudagáv.
+Buorre giellateknologalasj tjoavddusa sámegiela gáktuj
+Sáme terminologija juohkka sebrudaksuorgen
+Sáme bájkkenamá registreridum ja vuojnnusij biejadum
+Dålusj bágo ja moallánagá li dokumenteridum ja li gieda åvdån
+Teknologalasj tjoavddusa ma li sáme bokstávajda hiebaduvvam
+Viehkedit buorre sáme terminologija- ja báhkodáhtábássaj giellafágalasj ja giellateknologalasj
+birrasij siegen.
+Barggat dan vuoksjuj jut ådå teknologija ja digitála nævo li hiebaduvvam ja
+åvddånahteduvvam váj bæssá sámegielav aj válljit.
+Nannit sáme terminologija åvddånahttemav
+Ájn vil sávrebut barggat árbbediedo ja sáme bájkkenamáj tjoahkkimijn.
+Barggosuorgge 3: Giellaaddne
+Akta Sámedikke ulmijs le lasedit sámegiela addnij lågov.
+Ajtu ij le alla addnelåhko ietjastis makkirak
+sihkarvuohta jut giella galggá åvddånahttet ja vijddábut iellet, valla giellaaddnij álldarjuohkem le ájnas.
+Jus li moadda vuoras giellaaddne de dat merkaj sámegiela addne låhko ij lassána.
+Gå galggá
+giellaaddnij lågov lasedit da li gålmmå ássje sierraláhkáj ájnnasa; buolvas buolvvaj gielav dåmadit,
+sámegielak mánájgárde ja buorre giellaåhpadibme.
+Gielladuvddem sijdan
+Sámedikke ulmme le lasedit giellaaddnij lågov váj navti gielav nanni ja åvddånahttá.
+Giela addnijs
+båhti dárbo sebrudagán.
+Dát sjaddá viehka ájnas boahtteájggáj aj.
+Hásstalus le oadtjot ájnegisáv
+sámegielav válljitjit.
+Ij Sámedigge jalik nágin ietjá almulasj ásadus nagá ájnegis ulmutja priváhta
+giellaanov stivrrit.
+Návti galggá diedon liehket.
+Vájku almulasj ásadusá e nagá ájnegis ulmutjij válljimav
+stivrrit, de le ájnas jut dille látjeduvvá váj priváhta válljima li almma válljima navti jut vejulasjvuoda li
+duohta.
+Hæhttu gávnnut systebma gånnå sámegielav vuostasj giellan ietjasa mánájda duvdadit sjaddá
+jasska válljim.
+Sámegiella hæhttu liehket giella mij sebrudagás árvvon aneduvvá; sámegiela
+máhtudahka hæhttu sebrudagás aneduvvat ájnas máhtudahkan.
+Dáv danen gå priváhta válljim
+bæjválasj gielas sijdan le ájnnasamos ækton muhtem giela boahtteájge hárráj.
+Iehpeformála
+giellaåhpadibme buolvas buolvvaj je ájnnasamos garantia ielle sáme giela åvdås.
+Sæmmi båttå gå le juohkka ájna duogen bæjválasj gielav sijdan válljit de le aj juohkka ájna duogen
+sámegielav iesjguhtik aktijvuodan adnet.
+Juohkkahattjan le åvdåsvásstádus bisodit, åvddånahttet ja
+duvdadit gielav boahtte buolvvaj.
+Ájnas le juohkkahasj åvdåsvásstádusáv válldá, ja sámegielav juohkka
+aktijvuodan adná.
+Dárbulasj le aj jut sij gudi gielav buoragit bukti, åvddån manni buorre åvddågåvven
+ja li diedulattja gielav adnet juohkka aktijvuodan.
+Dákkir åvddågåve måvtåstahtti ja arvusmahtti giela
+adnuj, ja sæmmi båttå lassán aktisasj diedulasjvuohta giellaano birra.
+ Sámegiella duvdeduvvá buolvas buolvvaj sijdan
+Strategier:
+Arvusmahttet æjgádijt sámegielav sijddagiellan válljit
+Låggnit sámegielav sijddagiellan ávkálasj ja árvulasj mærrádussan.
+Gielladuvdadibme sijda ålggolin
+Sámegielak mánájgárde ja buorre giellaåhpadibme skåvlån li ájnas vájkkudimnævo sámegielak mánáj
+giellaåvddånahttemav doarjjot.
+Sámegiella mánájgárdijn ja skåvlåjn guovte ietjá sámediggediedádusájn
+giehtadaláduvvi, ja danen ep galga dáppe dáj guokta sebrudakásadusáj rollav snivva guoradit.
+guosská sámegiellaj mánájgárden ja skåvlån de ajtu sihtap dættodit man ájnas le jut da máná gejn le
+sámegiella sijddagiellan bessi gielasa vijddábut åvddånahttet mánájgárde ja skåvlå baktu.
+Mánájgárdde
+ja skåvllå hæhttu vuogijt gávnnat váj dát ajtu dáhpáduvvá.
+Dáv máhttá duola dagu dahkat diedulasj
+válljimij baktu mánájgárddemodellajs ja åhpadimmodellajs iesjguhtik sámegielak juohkusij.
+Vuosedip
+Sámediggediedádussaj åhpadime hárráj gånnå dát hásstalus aj giehtadaláduvvá.
+Moatten sáme fámiljan uddni ij le sámegiella sijddagiellan ja e nagá sámegielav bæjválasj giellan
+duvdadit mánájdisá.
+Stuorra oasse sijájs ajtu sihtá sijá máná galggi bessat sámegielav oahppat.
+dilen gå æjgáda iesj e sámegielav buvte sjaddi mánájgárde ja skåvlå sierralágásj ájnas gielladåmadiddje.
+Diehtep Aotearoa/ New Zealand vásádusájs jut mánájgárde li læhkám ájnnasa gå māori gielav oalle
+buoragit li ælláskahttám.
+Vuonan vuojnnep aj suohkanijn ma li sáme giellaháldadimguovlo ålggolin
+oahppe rekrutteriduvvi sámegiela åhpadussaj sáme mánájgárdijs.
+Danen le ájnas sáme mánájgárdijt
+nannit váj aj máhtti liehket buorre giellaoahppamárená mánájda.
+Váj galggá nahkat sámegiela hoallij
+lågov lasedit de le viehka ájnas jut dáttja aj bessi sámegiela åhpadusáv mánájgárden ja skåvlån válljit.
+Dákkir dilijn gånnå æjgáda e sámásta gájbbet giellaåhpadibme sierralágásj dårjav bájkálasj sebrudagán,
+ja ållu ájnas le jut gávnnuji árená gånnå mánáj giella ja giellaoahppam dårjav oadtju.
+Vásádusáj baktu
+árvvedip sámegiela nubbengiela åhpadime baktu ij aktak guovtegielagin sjatta.
+Giellaárená hæhttuji
+mánájgárdij ja skåvlåj ålggolin åvddånahteduvvat váj giellaåhpadibme dågålasj láhkáj sihkarduvvá.
+Nanos åhpadimmodella sámegielan vuostasjgiellan
+Máná gejn le sámegiella nubbengiellan galggi almma guovtegielaga
+Ienep dáttja bessi sámegielav oahppat
+Nanos åhpadimmodella sámegiela åhpadussaj vuostasj- ja nubbengiellan galggi
+åvddånahteduvvat
+Doarjjot ienep ja ådå giellaárenáj åvddånahttemav
+Sámegiela álggoåhpadus ållessjattugijda
+Dárojduhttempolitihka diehti li moadda ållessjattuksáme gudi ælla sámegielav oahppam.
+álggoåhpadus ållessjattugijda le dárbulasj ja ájnas sámegiela åvddånahttemij.
+Jus ållessjattuga galggi
+bessat oasev válldet sámegiela joarkkaj, de hæhttuji iesj gielav buktet.
+vuoset ulmutja sihti sámegielav oahppat.
+Berustibme le tjielggasamos sijáj gaskan gudi javlli juogu de
+"dåssju dádjadi", "bukti vehi" jali "bukti sámegielav".
+Sijáj gaskan sulle lahkke javlli sihti ienep
+sámegielav oahppat.
+Sijáj gaskan gudi e majdik sámegielas dádjada le berustibme vehi binnep, sijáj
+gaskan sulle 40% árvustalli sámegielav oahppet ájge bále.
+Jus galggap ållidit ulmev ienep sámegiela
+addnij ja ienep vejulasjvuoda sámegiela adnuj de hæhttuji dáttja aj sámegielav oahppat.
+Álggoåhpadibme ållessjattugijda hæhttu ietjá láhkáj hiebaduvvat gå mánáj ja nuoraj åhpadibme.
+Álu li
+ållessjattugijn fámilja ja stuoves barggo.
+Sáme giellaguoradallam 2012 vuoset badjel 30% diededi
+åhpadibme sijdabájken le ækton jus galggi nahkat sámegielav oahppat.
+Ietjá ájnas ævto ma hæhttuji
+sajenis li álggoåhpadime vejulasjvuoda ja álbes kursa.
+Sámedigge ruhtat vidájahkásasj sáme ållessjattukåhpadimprográmmav mij Sáme allaskåvlås jådeduvvá.
+Prosjevta sisadno le Sáme allaskåvllå giellaguovdátjij siegen fállá álggoåhpadimev sámegielan
+ållessjattugijda.
+Sáme allaskåvllå le oahppoplánajt dahkam majt kursa tjuovvu, ja sij aj lågådalli.
+Kursa
+maŋŋela bessi studenta eksámav válldet Sáme allaskåvlån.
+Sáme allaskåvllå le aj fágalattjat
+giellaguovdátjij barggijt bagádallam.
+Prosjevtas li moadda ávkálasj åtsådallamijt oadtjum ja dat
+aneduvvá vuorbástuvvam.
+Tråmså universitehtta le aj muhtem giellaguovdátjij muodugasj
+aktisasjbargov ásadam.
+Vuojnnet buoragit li vuorbástuvvam danen gå oassálasste bessi sámegiela
+kursav sijdabájken válldet sæmmi båttå gå eksámav bessi allaskåvlån/universitehtan válldet ja dassta
+oahppotjuorgajt oadtju.
+Gå dákkir vuohke ållessjattugijt åhpadit le nav buoragit vuorbástuvvam de
+hæhttu dákkir aktisasjbargguj stuoves ruhtadimev åttjudit.
+Gå barggá sámegiela bisodimijn ja
+åvddånahttemijn de le ájnas jut stuoves ja guhkesájggásasj fálaldagá gávnnuji gånnå ållessjattuga bessi
+Oahppolihto li ájnas ållessjattukåhpadimárená.
+Da li juo måttijt jagijt giella- ja kultuvrraåhpadimev
+tjadádam.
+Sámedigge vuojnná dájn sjaddá ájn ájnas roalla boahtteájggáj sámegiela ja kultuvra
+åvddånahttema bargon.
+Sierraláhkáj ájnas le sijá roalla árenájt ásadimen gånnå sámegiella máhttá
+iesjguhtik kurssaaktijvuodan aneduvvat.
+Sámedigge vuojnná aj dárbov sijá dåjmav nannit váj vijdes
+kurssafálaldagájt ja giellaárenájt bisot.
+Hiebadum álggoåhpadibme sámegielan ållessjattugijda gåggu sij årru
+Ienep dáttja galggi bessat sámegielav oahppat
+Barggat váj aktisasjbarggo åhpadusásadusáj ja giellaguovdátjij gaskan buorre ålgodisævtojt
+Barggat dan vuoksjuj jut sáme oahppolihto buorre ålgodisævtojt oadtju
+Giellaguodde
+Giellaguodde li viehka ájnnasa gå galggá giela addnij lågov lasedit.
+Sáme giellaguoddijn le árvulasj
+máhtto sámegielaj birra, mav sjaddá dárbulasj ávkkit gå sámegiela åvddånahttemijn barggá.
+boarrásijn le viehka buorre njálmálasj sámegiela máhtto, siján le valjes báhkoboanndudahka ja li
+bisodam sáme hållamvuogev.
+Mij dábálattjat giellaguoddev ierit sujsta guhti le gielav ienep
+formálalattjat láhkáj oahppam skåvlå baktu, le giellaguodde gullá ja diehtá makkir bágo ja moallánagá
+duon-dán dilen adná.
+Giela boahtteájge sihkarasstemdiehti le ájnas jut nav moattes gå vejulasj gielav
+oahppi giellaguoddij baktu.
+Giellaguodde le viehka ájnas ressurssa mij luluj viehka ienebut
+ávkkiduvvat, sihke åhpadusán, dutkamin ja vuorrasappoj ja nuoraj guládijn.
+Gielaguoddijn árbbedábálasj sáme æládusájn dagu ednambarggo, boatsojsujtto, miehttsestallam ja
+guollim li ájnas máhto sáme giela, dábij ja árbij birra.
+Giella le agev læhkám nanos vuodoæládusájn, ja
+iesjguhtik æládusá li læhkám ájnnasa sámegiela guodden ja sáme árbbediehtuj.
+Návti ij le
+vuodoæládusáj giella ájnas dåssju sáme giellaåvddånahttemij, ájnat aj gå galggá sáme árvojt ja
+árbbediedojt jårkadit.
+Dán aktijvuodan le viehka ájnas jut árbbedábálasj sáme æládusaj roalla
+giellaoahppamárenán várajda váldeduvvá ja joarkká, váj giella ja ájnas árvo bisoduvvi ja boahtteájggáj
+joarkki.
+Giellaguodde dåjmalattjat aneduvvi váj gielav joarkká sihke formála ja iehpeformála árenájn
+Giellaguodde aneduvvi dåjmalasj ressurssan giellaåhpadusán ja iesjguhtik giellaárenán.
+Barggat váj skåvlå ja mánájgárde ájn ienebut máhtti aktan barggat árbbedábálasj æládusáj
+gielladuvddemárenáj vuoksjuj.
+Barggosuorgge 4: Sámegiela adno
+Almma vejulasjvuoda sámegielav adnet almulasj ja priváhta aktijvuodajn le viehka ájnas gå galggá
+Uddni ælla dågålasj sámegielak fálaldagá sebrudagán, ja giellaaddne vásedi sijá
+vejulasjvuohta sámegielav adnet ráddjiduvvá.
+Dát le dille majna Sámedigge ij le dudálasj.
+Ájnas le giela
+boahtteájggáj jut sámegiella adno viehka ålov vijdeduvvá juohkka sebrudaksuorgen.
+Diedulattja sámegiela vuoksjuj
+Ienemus sámegielak ållessjattuga li guovte- jali moattegielaga.
+Giellabirrasin gånnå ieneplåhko giela álu
+sajev válldá le dárbulasj nannit giellaválljima máhtov ja diedulasjvuodav.
+Ájnas le sámegiela
+boahtteájge gáktuj jut guovtegielak vállji sámegielav adnev nav moatten aktijvuodan gå ber máhttá.
+Váj giellaválljim álkkebun sjaddá de le aj viehka ájnas jut avtagielak ieneplåhkogielaga dádjadi
+guovtegielaga giellaválljimav.
+Jus giellaválljim agev le dav dan duogen jut gájka galggi dádjadit mij
+javladuvvá, de vejulasjvuoda sámástit tjielggasit binnu.
+Váj sámegiella galggá ielle giella boahtteájggáj aj de hæhttu giella válljiduvvat ja aneduvvat sijddagiellan
+ja buolvaj gaskan duvdaduvvat.
+Dárbbo le aj giella ienep árenájn gullu sebrudagán.
+Dát gájbbet buorre
+sebrudakplánimav, ja ållo bargov sihka almulasj ja priváhta ásadusájs aktan ájnegis giellaaddnes.
+Dárbbo le ájn vil diedulattjan sjaddat man ájnas le sámegielav ienep aktijvuodan adnet.
+Juohkka ájnna
+giellaaddne, politihkkár, ásadus ja almulasj háldadus hæhttu válljit sámegielav adnet.
+Stuorra åvdåsvásstádus le juohkka ájnna giellaaddne duogen, valla Sámedigge sihtá aj ásadusáj ja
+politihkkárij duohkáj dáv åvdåsvásstádusáv ájn ienebut biedjat.
+Sáme ásadusá ja politihkkára li
+åvddågåvå sáme sebrudagán ja siján le ållo fábmo.
+Dá hæhttuji ájn ienebut mielanækto gielav ienebut
+adnet vijddásap aktijvuodajn, sæmmi båttå dagu hæhttu mielanækto gielav sujttit.
+Dat mierkki
+Sámedigge ájn vil ienebut hæhttu dættodit sámegielav ietjas bæjválasj dåjman adnet.
+Median le
+sierralágásj ájnas roalla giellatrendbieddjen.
+Mielanækto sámegiela adno luluj giela stáhtusav låpptit.
+Sámegiella galggá liehket giella mij dåjmalattjat aneduvvá sihke ájnegis ulmutjijs ja ásadusájs.
+Dát vijdet
+sámegiela anov ja dan stáhtusav ja árvov låppti.
+Dán aktijvuodan le aj ájnas dættodit sáme gudi ælla bessam sámegielav oahppat hæhttuji rahtjat váj
+gielav ruopptot válldá.
+Sámedigge sihtá ienep dættov man ájnas le gielav ållessjattugin oahppat.
+Sámedigge ij máhte ájnegis ulmutjij priváhta giellaanov stivrrit, valla Sámedigge galggá barggat dan
+vuoksjuj jut gávnnuji buorre vejulasjvuoda gielav oahppat ja buorre giellaárená.
+Sámegiella dåjmalattjat aneduvvá juohkka sebrudaksuorgen
+Buorremielakvuohta sámegiela vuoksjuj
+Ásadusáj ja organisasjåvnåj siegen ásadit diedulasjvuodav man ájnas le sámegielav adnet sihke
+njálmálattjat ja tjálalattjat
+Barggat dan vuoksjuj jut ásadusá ja organisasjåvnå ietjasa sámegiela ja -kultuvra máhtudagáv
+lasedi.
+Sáme giellaguovdátja li viehka ájnnasa sámegiela åvddånahttemin.
+Da li sierraláhkáj ájnnasa
+lahkabirrasin ja viehka ållo dåjmajt ietjasa guovlojn álgadi.
+Giellaguovdátja le Sámedikke ájnnasamos
+aktisasjbarggoguojmij gaskan iesjguhtik giellaguovlon.
+Giellaguovdátjij hásstalus le jut ælla stuoves
+ålgodisævto.
+Giellaguovdátjij guoradallam mav Norut Áltá 2012 gidá dagáj duodas dárbbo le ulmutjijs
+ja rudájs.
+Sámedigge berus gielladåjmaj vuohkasap åvdåsvásstádusjuohkemis ja koordinerimis, ja dan
+aktijvuodan li giellaguovdátja luondulasj aktisasjbarggoguojme.
+Sáme giellaguovdátjijn le stuorra
+potensiálla sámegielav vijddábut låpptit.
+Sámedigge le åvddåla dættov biedjam man ájnas le jut ienep tjáppagirjálasjvuohta, oahpponævo ja
+giellateknologalasj vædtsaga dagáduvvi ja dát le lahkasit giellaguovdátjijda tjanádum.
+giellaguovdátja ja oahppoásadusá hæhttuji ájn lagábut aktan barggat.
+Sæmmi láhkáj le dárbbo jut
+giellaguovdátja ja árbbedábálasj æládusá aktan barggi váj sáme árbediedov ja teknologijav nanni ja
+åvddånahttá.
+Sámedikke mielas li giellaguovdátja luondulasj vásstediddje gå galggá ådå giellaárenájt
+ásadit ja dajt ieme vijdábut åvddånahttet.
+Giellaguovdátjij buvtadime giellaåhpadime aktijvuodan le
+árvulasj ja bierri ájn ienebut almoduvvat ja bigoduvvat.
+Næhttaportálla Aktan.no le luondulasj
+tjoahkkimbájkke giellaguovdátjij bargojda ja almodimijda aj.
+Dåjmalasj ja ielle sáme giellaguovdátja
+Aktan giellaguovdátjij gehtjadit sijá rållav sámegiela åvddånahttemin
+Åttjudit stuoves ruhtadimårnigijt giellaguovdátjijda.
+Giellaárená
+Ájnas ækton jus sámegiella galggá bisoduvvat ja vijddábut åvddånahteduvvat le jut gávnnuji
+giellaárená gånnå giela ajtu aneduvvi.
+Ulme sámegielav bæjválasj giellan åttjudit li gássjela ållidit jus ij
+besa gielajt bæjválasj iellemin, almulasj aktijvuodan jali guládallamin adnet.
+Moatten sajen ij le
+sámegiella luondulasj oassen árkkabiejves, ja dåssju muhtem gallegasj árená gávnnuji gånnå giella
+Giellaárená li ájnas vædtsaga gå galggá æjvvalimsajijt ásadit gånnå sámegiella gullu ja
+vuojnnu.
+Sierraláhkáj le dát ájnas dåppe gånnå sámegiella le unneplåhkogiella.
+Hæhttu dilev láhtjet almma sámegiela adnuj sebrudagán árenáj ja æjvvalimsajij baktu mánájda,
+nuorajda ja ållessjattugijda.
+Giellabiese ja giellalávggoma li viehka dåbmara læhkám gå galggá
+giellaåhpadusáv nannit.
+Åtsådallama oarjjelsáme guovlos vuosedi máná ja nuora sámegielav oahppi
+viehka jåhtelabbo gå dákkir giellalejrajda oassálassti.
+Mánájda ja nuorajda gudi sámegiela åhpadimev skåvlån oadtju ja gejn ij le heva gielalasj doarjja
+bájkálasj birrasin li giellabiese viehka ájnnasa buorre giellaåvddånahttemij.
+Dákkir fálaldagá álu
+prosjevtaj baktu fáladuvvi ja ælla stuoves fálaldagá.
+Dárbbo le árvustallat jus giellabiese galgalulujin
+oassen dábálasj oahppofálaldagás ja skåvlåjda hiebaduvvat.
+Dáv aj dagástallap Sámediggediedádusán
+åhpadusá hárráj.
+Sámegiela giellaárenáj valjesvuohta
+Vuogas giellaárenájt ásadit ma doajmmi gielalasj doarjjan lahkabirrasin
+Sámegielav vuojnnusij buktet almulasjvuodan
+Sámegiella vuojnnusij boahtá tjállemgiela baktu.
+Danen le ájnas dilev láhtjet váj tjállemgielav bæssá ájn
+vil ienebut adnet.
+Vájku boarrásamos tjállusa sámegiellaj li moadda tjuohte jage vuorrasa, de le
+dåjmalasj adno tjálalasj sámegielas sámegielak álmmuga gaskan viehka ådåájggásasj ájádus mij vijddánij
+låhkåmgiellan esski gå åskulasj tevsta almoduvvin.
+1970 jagij rájes vijddánij sámegielak girjálasjvuohta,
+valla esski gå sámegiella åhpadimgiellan sjattaj vuodoskåvlån de sjattaj buorep vuodo dåjmalasj adnuj
+sáme tjállemgielas sihke låhkåm- ja tjállemgiellan.
+Gå sierra sáme oahppoplána juohkka skåvllåfáhkaj
+båhtin 1990-lågo låhpan sjattaj dat miehtebieggan sáme tjállemgiela åvddånimen mij lij buorre vuodo
+oahppijda tjálalasj sámegiela adnuj.
+Hásstalusá sámegielav vuojnnusij buktet båhti dassta gå
+tjállemgielan le viehka oanes histåvrrå skåvllåaktijvuodan ja viehka stuorra ærádusá iesjguhtik
+giellajuohkusij gaskan.
+Sámegielav vuojnnusij biedjat le sihke ulmme ja vædtsak.
+Galbaj, dájda, dokumentaj, næhttabielij ja
+tiekstima baktu giella vuojnnusij boahtá.
+Giella mij vuojnnu le vuodulasj viehkkenævvo sæmmi båttå
+gå aj giellaj ienep stáhtusav vaddá.
+Sáme bájkkenamáj adno ja vuojnnusij buktem le ájnas giella- ja kultuvrraåvdediddje doajmma.
+le sáme bájkkenamájt systemáhtalattjat registrerit ja tjoahkkit, sierraláhkáj dakkir guovlojn gånnå ij le
+heva åvdutjis tjoahkkidum.
+Dán aktijvuodan le ájnas sáme nammafágalasj arkijvav tsieggit váj namá li
+álkket giedaj åvdån.
+Media ja girjálasjvuohta gielav vájkkudi, danen le ájnas jut sáme girjálasjvuohta almoduvvá manna le
+buorre giella madi sæmmi bále le álldarjuohkusij hiebaduvvam ja låhkåmmielav árvusmahttá.
+Median
+le ájnas roalla sebrudagán, ja navti le siján stuorra åvdåsvásstádus sihke vuojnnusij buktemis, buorre
+giela åvdås, ja jut vatteduvvi fálaldagá ma li siegen giellaanov nannimin ja åvdedimen.
+Filma mánájda
+ja nuorajda li ájnas gielladuvdadiddje.
+Danen li filma gånnå besa sámegielav válljit juogu de
+ságastimgiellan jali tækstagiellan ájnnasa mánáj giellaåvddånahttema vuoksjuj.
+Sámedigge vuojnná
+dárbov nuorttarijkaj aktisasjbargos Sáme parlamentáralasj ráde ja nuorttarijkaj sámeminisstaraj tjadá
+váj sámegiella vijddásap sajev oadtju tv-kanálajn, dvd-filmajn ja internæhttabájkijn ma li mánájda ja
+Sámegiella le anon ja vuojnnusin juohkka árenán sebrudagán
+Sámegielav ja kultuvrav vuojnnusij buktet
+Ienep girjálasjvuoda, avijsa ja bláde almodusá sámegiellaj
+Ienep tjálalasj sámegiela adno digitála mediájn.
+Vájkkudusá ruhtadilláj ja háldadussaj
+Dát diedádus gåvvit dárbojt ja hásstalusájt ma li sebrudagán, madi tjoavddusijt buktá gåktu sámegiela
+dilev buoredit.
+Dán diedádusá baktu, ja buorre aktisasjbarggon guovdásj oajválattjaj vuorddá
+Sámedigge ruhtadille sáme giellaåvddånahttemij Vuonan viehka ålov buorrán.
+Sámedigge jáhkká
+guovdásj oajválattja ållidi dajt ulmijt ma li biejadum, váj Sámedigge ja ietjá oassálasste oadtju daj
+rudálasj ja háldaduslasj birástagájt majt dárbaj jus galggá sámegiela stáhtusav ja anov lasedit.
+Sámedigge diehtá dát diedádus mierkki stuorra rievddama boahtemin.
+Lága hæhttuji rievddaduvvat,
+fábmo ja åvdåsvásstádus hæhttu tjielgaduvvat.
+Sæmmi båttå hæhttuji rudálasj ressursa laseduvvat dagu
+juo lip nammadam.
+Rievddama majt Sámedigge dáppe oajvvat mierkkiji moadda lága rievdaduvvi váj
+sámegielaga oadtju iesjguhtik riektáv giellaj.
+Dat mierkki aj Sámedikke ja ietjá aktøraj fábmo målssu.
+Dát le alvos barggo mij gájbbet snivva tjadádimev.
+Danen le Sámedigge oajvvadam sáme almulasj
+nammadus (SAN) namamduvvá manna li ájrrasa ráddidusás ja Sámedikkes.
+Dán nammadusán hæhttu
+mandáhtta guoradallat lágaj ja fámo rievddamav sámegiela vuoksjuj.
+Vijddábut hæhttu nammadus
+ålgodisævtojt, vásstediddje vidjurijt ja sáme gielladåjmaj koordinerimav tjadádit ja rievddadusájt
+oajvvadit.
+Sámediggá vuorddá mij galggap nammadusá mandáhtav hábbmit.
+Diedádusáv jahkásattjat tjuovvol Sámedikke jahkásasj budsjehta baktu gånnå dåjma ma iesguhtik
+ulmijda hiehpi vuoroduvvi.
+Sámedikkeráde árvustallá doajmmaplánajt dahkat muhtem
+barggosuorgijda.
+Diedádusán le guhkesájggásasj perspektijvva ja luondulasj le dav vas gehtjadit gålmå-
+nielje jage duogen váj árvustallá makta Sámedigge le diedádusá ulmijt ållim.
+Litteraturliste
+Grunnloven.
+LOV 1814-05-17 nr 00: Kongeriget Norges Grundlov, given i Rigsforsamlingen
+paa Eidsvold den 17de Mai 1814
+http://www.lovdata.no/all/hl-18140517-000.html
+Sameloven.
+LOV 1987-06-12 nr 56: Lov om Sametinget og andre samiske rettsforhold
+http://www.lovdata.no/all/hl-19870612-056.html
+Opplæringslova.
+Lov om grunnskolen og den vidaregåande opplæringa
+http://www.lovdata.no/cgi-wift/wiftldles?doc=/app/gratis/www/docroot/all/nl-19980717-
+061.html&emne=OPPL%C6RINGSLOV*&
+Barnehageloven.
+LOV 2005-06-17 nr 64: Lov om barnehager
+http://www.lovdata.no/all/hl-20050617-064.html
+Forskrift om endring i forskrift om fosterhjem
+http://lovdata.no/cgi-wift/wiftldles?doc=/app/gratis/www/docroot/ltavd1/filer/sf-
+20120315-0226.html&emne=fosterhjem*&
+Forskrift om endring i forskrift om tilsyn med barn i barneverninstitusjoner for omsorg og
+behandling
+20120315-0227.html&emne=barneverninstitusjon*&
+Stadnamnlova.
+http://www.lovdata.no/all/hl-19900518-011.html
+FNs konvensjon om barnets rettigheter .
+(AN:a mánájkonvensjåvnnå) Mierredum Aktidum
+nasjåvnåjs, basádismáno 20.bve 1989.
+Tjårggidum Vuonas, ådåjakmáno 8.bve 1991.
+Ådåstuhtedum jårggålibme sjnjuktjamánno 2003 bievddegirjjelasádusáj.
+http://www.regjeringen.no/upload/kilde/bfd/bro/2004/0004/ddd/pdfv/178931-
+fns_barnekonvensjon.pdf
+FNs internasjonale konvensjon om sivile og politiske rettigheter.
+Mierredum Aktidum
+nasjåvnåjs, javllamáno 16.bve 1966.
+Tjårggidum Vuonas, ragátmáno 13.bve 1972.
+Doajmmagådij sjnjuktjamáno 23.bve 1976.
+http://www.regjeringen.no/nb/dep/ud/dok/veiledninger/2004/iccpr.html?id=88149
+ILO-konvensjon nr.
+169 om urfolk og stammefolk i selvstendige stater.
+Mierredum ILO:as
+oajvvekonferánsan bietsemáno 27.bve 1989.
+Tjårggidum Vuonas, biehtsemáno 20.bve 1990.
+Doajmmagådij sjnjuktjamáno 5.bve 1991.
+http://www.regjeringen.no/nb/dep/fad/tema/samepolitikk/midtspalte/ilokonvensjon-nr-
+169-om-urbefolkninger-o.html?id=451312
+Europeisk pakt for regions- eller minoritetsspråk.
+Mierredum Europarádes 1992.
+Tjårggidum
+Vuonas jagen 1993.
+Doajmmagådij sjnuktjamáno 1.bve 1998.
+http://conventions.coe.int/treaty/en/Treaties/Html/148.htm (Engelsk versjon)
+http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/textcharter/Charter/Charter_no.pdf (Norsk
+oversettelse - ikke offisiell)
+FNs erklæring om urfolks rettigheter.
+Mierredum AN:a oajvvetjåhkanimen ragátmáno 13.bve
+http://www.regjeringen.no/nb/dep/fad/tema/samepolitikk/internasjonalt_urfolksarbeid/fn
+s-erklaring-om-urfolks-rettigheter1.html?id=629670
+Nordisk samekonvensjon.
+Utkast fra finsk-norsk-svensk-samisk ekspertgruppe 26. oktober
+http://www.regjeringen.no/Upload/AID/temadokumenter/sami/sami_samekonvensjon_n
+orsk.pdf
+Sámedikkeráde politihkalasj álggemtjielgadus.
+Politihkalasj vuodo Sámedikke ieneplågoráde
+http://www.samedigge.no/Sammedikke-birra/Organisasjaavnaa-struktuvrra/Samedikkerade
+Sametinget (2012): Sametingets budsjett 2012.
+http://www.sametinget.no/Dokumenter
+Sametinget (2011): Nye tildelingskriterier for tildeling av tospråklighetsmidlene (sak SP 11/11)
+http://innsyn.e-
+kommune.no/innsyn_sametinget_norsk/wfdocument.aspx?journalpostid=2011003617&doki
+d=303959&versjon=7&variant=A&
+Samarbeidsavtale mellom Sametinget og kommuner og fylkeskommuner om bruken av tospråklighetsmidlene
+Samarbeidsavtale mellom Sametinget og fylkeskommuner
+Fornyings-, administrasjons- og kirkedepartementet (2011): Sáme gielaj doajmmapládna (2009-
+http://www.regjeringen.no/nb/dep/fad/tema/samepolitikk/samiske_sprak/handlingsplan-
+for-samiske-sprak-.html?id=563658
+James Anaya FNs spesialrapportør om urfolks rettigheter (2011): Rapport om situasjonen for
+samer i Norge, Sverige og Finland (engelsk versjon)
+http://unsr.jamesanaya.org/country-reports/the-situation-of-the-sami-people-in-the-sapmi-
+region-of-norway-sweden-and-finland-2011
+Sámi allaskuvla (2012): Samiske tall forteller 5.
+Guovdageaidnu: Sámi allaskuvla.
+Samisk Nærings- og Utredningssenter (2000): Undersøkelse av bruken av samisk språk.
+Om bruken
+av samisk språk blant privatpersoner i samiske områder, offentlige institusjoner, samiske organisasjoner og
+samiske bedrifter.
+Rapport.
+Tana, SEG.
+Rasmussen, Torkel (2005): Jávohuvvá ja ealáska.
+Davvisámegielagiid demografiija ja buolvvaidgaskasaš
+sirdaseapmi Norggas ja Suomas.
+Romsa: Romssa universitehtta
+Solstad, Karl Jan (red.)
+(2012): Samisk språkundersøkelse 2012.
+NF-rapport nr.
+Bodø:Nordlandsforskning
+Butenschøn, Nils A.
+(2012): Langs lange spor - om samisk forskning og høyere utdanning.
+Oslo:
+Utvalg for samisk forskning og høyere utdanning.
+http://www.regjeringen.no/upload/KD/Vedlegg/Forskning/rapporter/Langs_lange_spor-
+.pdf
+Angell, E, Varsi Balto, A. M., Josefsen, E, og Pedersen, P, og Nygaard, V (2012): Kartlegging av
+samisk perspektiv i kommunesektoren.
+Alta: Norut.
+http://www.norut.no/alta/Norut-Alta-Alta/Publikasjoner/Rapporter/Kartlegging-av-
+samisk-perspektiv-i-kommunesektoren
+Nygaard, V, Varsi Balto, A. M, Solstad, M, Solstad, K. J (2012): Evaluering av samiske språksentre
+Alta:Norut.
+Skålnes, Sigrid og Margrete Gaski (2000): Tospråklig tjenesteyting.
+Brukerundersøkelse i forvaltnings-
+området for Samelovens språkregler.
+Prosjektrapport 2000:17.
+Oslo: NIBR.
+http://www.nibr.no/filer/2000-17.pd
+Andersen, Svanhild ja Strömgren, Johan (2007): Sámelága giellanjuollggadusaid evalueren.
+http://www.regjeringen.no/upload/KKD/Kultur/Evaluering%20av%20samelovens%20spr
+%C3%A5kregler.pdf
+Brenna, Wenke (2005):Samene i rettssystemet.
+En undersøkelse om språklige og kulturelle barrierer i
+samhandlingen mellom samiske brukere og rettsystemet i Finnmark.
+Tana:ČálliidLágádus.
+Eira, Inger Marie Gaup (2001): Samisk språk i Norden - Status og domeneutredning.
+Utredning nr.
+Guovdageaidnu: Sámi Instituhtta/Nordisk Samisk Institutt
+Pettersen, Torunn og Johanne Gaup (2001): Kartlegging og utredning av offentlige samiske informa-
+sjonstjenester.
+Guovdageaidnu: Sámi Instituhtta/Nordisk Samisk Institutt.
+http://www.samit.no/Elekdok_Utred2001-01_Sami_Off_Info.pdf
+Sametingets språkstyre (2004).
+Bruken av samiske språk .
+Undersøkelse.
+Guovdageaidnu:
+Sametingets språkstyre (2008).
+Samediggi (2004).
+Sámegiella lea čaffat!
+Sámediggeráđi dieđáhus sámegiela birra.
+Kárášjohka:
+Sámediggi.
+SOU 2006:19: Att återta mitt språk.
+Åtgärder för att stärka det samiska språket Slutbetänkande av
+Utredningen om finska och sydsamiska språken.
+Stockholm: Statens offentliga utredningar.
+http://www.jokkmokk.se/Filer/Utvecklingsenheten/Minoritetsspr%C3%A5k/Att_aterta_m
+itt_sprak_1.pdf'
+King, Jeanette.
+"Te Kōhanga Reo.
+Māori Language Revitalization" I Hinton, Leanne og
+Ken Hale (red) The Green Book of Language Revitalization in Practice.
+San Diego: Academic Press.
+Morris, Delyth (red.)
+(2010): Welsh in the Twenty-First Century.
+Cardiff: University of Wales
+Press.'
+St. meld.
+Arbeids- og inkluderingsdepartementet
+http://www.regjeringen.no/pages/2077889/PDFS/STM200720080028000DDDPDFS.pdf
+Tjoahkkájgäsos
+Lulesamisk översättning
+Sámegiella nággásin
+Guhkaájggásasj assimilerim- ja åhpaduspolitihka maŋŋela nuortta
+Svierigin, li ållo sáme, gudi mánnán sáme ságastin, sámegielav
+láhppám ja nuorap buolva sámijs älla goassak sámegielav oahppam.
+Muhtem sáme dåbddi sijás la giella váldedum.
+Miella gal garras la
+suoddjit ja ruoptus gielav åttjudit.
+Gå sámegiella nággidum la de balulasj la unnep giela, degu oarjjel-
+ja julevsámegiella, ållu gáhtoba.
+Jus nåvti sjaddá de muhtem oasse
+Svieriga viesso kultuvrraárbes ja ájnas oasse sáme álmmuga aktisasj
+identitehtas láhppu.
+Álggoálmmugij la ihkeva ájnas gielav bisodit ja
+kultuvra birra diededit.
+Svieriga bájken 20 000 sámijs, jáhkkelis lahkke ságas sámegielav,
+ja val neljadissa máhttá låhkåt ja tjállet sámegiellaj.
+Gudi ságasti li vil
+aj binnábu oarjjelap guovlojn Sámen.
+Vuorrasap sáme bukti álu buo-
+rep sámegielav.
+Ållusin äjgátbuolvan ga älla ietjanisá ålles giel-
+lamáhttudagá sámegielav mánájda vaddet, vájku ietja lulun sihtat.
+Álmmukriektálasj välggogisvuohta suoddjit ja doarjjot
+unneplåkgielajt
+Europaráde unneplåkkonvensjåvnå milta sámijt rijkalasj unneplåhkon
+dåhkkidit, merkaj stáhtan Svierigin la álmmukriektálasj välggogisvu-
+ohta dåjmalattjat sámegielav åvddålijguovlluj åvdedit.
+Dåhkkidibmáj
+gullu sáme galggi fámov oadtjot ássjijn ma sidjij guosski.
+Álggoálm-
+mugin la sámijn aj riektá iesjmierredibmáj.
+Muhtem oasse Svieriga bargos ulmutjij riektáj la rijkalasj unneplå-
+goj giella- ja kultuvrrariektájt jåhtuj biedjat.
+Láhkavuododime tjadá-
+dibme vuoratjismáno jagen 2 000, riektáj birra ávkkit sámegielav,
+suomagielav ja meänkieliv aktavuodan fábmudagáj ja duobbmoståv-
+låj, ij la nuoges.
+Aktugattja e ållesláhkáj
+Sammanfattning
+buvte ávkkit dajt riektájt láhka vaddá.
+Daj riektáj vánes tjadádibme
+dahká vaj Svierik rijkajgasskasattjat ij la jáhkedahtte.
+Europaráde mielas ájn ienep biedjamdago rávkaduvvi jus Svierik
+galggá ietjas rijkajgasskasasj välggogisvuodajda ållet, i.s.
+dárbahip
+oarjjelsámegielav buorebut suoddjit ja dav dalága.
+Sámegiela hárráj
+merkaj Svierik la rahtesuorráj jåvsådam gånnå rijkajgasskasasj välg-
+gogisvuodajt viertti duohtan válldet.
+Buorremielak ájggomusá älla
+dasti nuohkása oarjjelsámegiela nannima ja åvddålijguovlluj viessoma
+Maŋŋela Europaráde gujddimusá Svieriga unneplåkpolitihka
+vuosstij, hähttu Svierik dan diehti tjielgga ja mierrediddje biedjamda-
+gojt buktet ja buorebut tjuovvot konvensjåvnnåmärrádusájt.
+Ållo
+oajvvadusá nannidum unneplåksuoddjidibmáj li biejaduvvam oas-
+seárvvádallamij1.
+Dajna gå sámeálmmugin älla rájá rijkaj rastá luluj Svierik aktisasj-
+bargov aj Vuonajn ja Suomajn tjavggidit ja doarjjot sámeálmmuga
+rahtjamijt sámegielav ja kultuvrav bisodit.
+Dakkár aktisasjbargov la
+Europaráde åhtsålam.
+Sámegielav ruoptus
+Jus udnásj giellamålssomprosessav galggá boarkkit ja jårggålit, de
+biedjamdagojt moatten bájken dárbaj bálldalakkoj biedjat.
+ådåsisväddjádibme rávkká guhkaájggásasj bargov sebrudak-, juogos-
+ja ulmusjmieren.
+Ieneplåksebrudahka máhttá sámijt viehkedit giellabi-
+sodimvidjurij sebrudagán ja tjielgga räjdojt sámijda vaddet gielav
+ruoptus oadtjot.
+Jus sáme räjdojt ja åvddålbiejadusájt oadtju ietjasa
+boahtteájgev hábbmidittjat, de máhttá juohkusa fámov adnet giella-
+målssomprosessa jårgidibmáj.
+Biedjamdago majt dárbaj dahkat galggi
+árvov aledit ja sámegielav väddjádit ja vuojnnusij biedjat.
+Mánáj ja nuoraj buoredum giellamáhttudagá li rasjes giellaj "vies-
+somduodastusá", dajna gå máná li boahtteájge kultuvrraguodde.
+Sámegielak hoallijt máhttá lasedit gå äjgádijda vaddá buorep diedojt
+additijvas guovtegielakvuoda birra, ja aj åvddåskåvllå ja skåvllå dåj-
+malattjat doarjjoba mánáj ja nuoraj giellaåvddånimev sámegiellaj.
+ållessjattuga gejn li passijvas máhttudagá sámegiellaj oadtju máhtte-
+lisvuodajt buoredit ietjasa gielav de sámegielagijs máhttá lassánit.
+1 "Rätten till mitt språk - Förstärkt minoritetsskydd", SOU 2005:40.
+Sáme gudi sámegielav sihti ruoptus åttjudit galggi máhttelisvuodajt
+Tjuottjudusguovllo sámegiellaj dárbaj vijddot
+Giellaláhkavuododibme la vuohke sámegiela árvov sebrudagán aledit.
+Jus riektá sámegielav ávkkit almulasj bálij vijddu gitta oarjjelsámegi-
+ela bájkijda, de ålop sáme lulun máhttelisvuodajt oadtjot gielasa
+ságastit ja åvdedit moattep láhkáj.
+Daŋga bále luluj giella ienebut
+ávkkiduvvat ja nuora oarev oadtjot gielav oahppat.
+Aktugattja lulun
+ållåsit jali muhtem märráj riektáv oadtjot sámegielav ávkkit åvddås-
+kåvlån ja vuorrasijhuvson ájn ålop kommuvnajn.
+Tjuottjudusguovlo sámegiellaj oajvvaduvvi aj gåbttjåt Árviesjávrie,
+Berga, Döörte, Härjedalena, Krokoma, Liksjoe, Máláge, Bihtáma,
+Skielleda, Suarsá, Luspie, Straejmie, Ubmeje, Vualtjere, Vindela, Åre,
+Sjeltie, Älvdalena, Ientjaválle ja Luvlieluspie kommuvnajt.
+Oalle
+ájnas la vijdedum tjuottjudusguovllo nåv stuorru vaj sámij ieneplåhko
+Sámen biedjamdagojs gåbttjås ja gievras bájke sähkáj båhti.
+Maŋep-
+boahtte kommuvna ja fábmudagá lulun ávkkit 3-jahkásasj diededim-
+ja åhpadusdåjmajt aledittjat unneplåhkoriektáv ja giellamáhttudagáv.
+Stáhtadoarjjaga lulun mannat lassegålojda tjuottjudusguovlo kommuv-
+najda.
+Nannidum sámegiellabarggo
+Álmmukválljim orgánan Sámedigge luluj sámijda mierredit ulmijt
+sámegiellabargguj.
+Ulme ma biedjamdagojda gulluji li sámegielav
+sujttit ja åvdedit, ja rávkká dav demokráhtalasj vuodov mav álmmu-
+kválljim orgána vaddá.
+Sámedigge aj galgaluluj vijdedum fámov ad-
+net sáme bájkkenamáj hárráj.
+Guokta sámegiellaguovdátja oajvvaduvvi oarjjelsámegiellabájkkáj.
+Guhkep ájggáj dárbaj ájn giellaguovdátjijt nuorttasámegiellabájkkáj.
+Giellaguovdátja galggi dåjmalasj åhttse giellaådåsisväddjádimijn
+barggat sámij siegen bájkkásasj ja dajvak mieren.
+Sámedigge oajvva-
+duvvá oajvven doajmmaj.
+Giellaguovdátja aj máhtti doarjjoml-
+uohkkon tjuottjudusguovlon årrot.
+Sáme giellatjuovvusijt viertti dájv-
+váj tjadádit buorep gåvvima diehti tjadádum biedjamdagoj båhtusij
+maŋŋela.
+Ådåsisväddjádimdago åhpadusán
+Mánájn, gudi rijkalasj unneplågojda gulluji, la riektá unneplåkgielasa
+ávkkit ja unneplåhko- jali álggoálmmukidentitehtav åvdedit.
+Skåvllå-
+dåjmadagá kárttim vuoset iednegiellaåhpadus ij buorakláhkáj dåjma.
+Guovtegielak åhpadus ållu binnát gávnnu.
+Märrádusájt iednegiell-
+aåhpadusá hárráj dárbaj rievddadit vaj kommuvnna galggá iednegiel-
+laåhpadusáv vaddet mälggatåhpadusá baktu dasik hiebalgis åhpadid-
+djev gávnná.
+Ájn ienebut dárbaj barggat máhttelisvuodaj åvdedit
+iednegiellaåhpadusáv mälggatåhpadussan.
+Gájkka sámemáná rijkan galggi bessat sámegielav oahppat, ja
+åvddålbiejadusá sámegiellaåhpadussaj säbrrat hähttuji buoreduvvat.
+Máhttelisvuoda hássat aktijduvvam sáme åhpadusáv vierttiji lassánit
+ja buorránit.
+Sámeskåvllåstivrav galgaluluj gåhttjot ådå gäjnojt gávn-
+nat iednegiellaåhpadusáv hássat sáme oahppijda.
+Sáme åhpadusnävojs
+viertti ienep gávnnut ja åhpadusnävojt ma juo li anon dárbaj ienebut
+hádjet.
+Le dárbbo oarjjelsáme webbabieles webbasajen "Temá
+iednegiella".
+Sámedigge ja Sámeskåvllåstivrra luluba barggat vaj
+värmmádahka sáme iednegiellaåhpadiddjijda dagáduvvá ja lahka
+aktisasjbarggo allaskåvlåjn gånnå sámegielav åhpat vuododuvvá.
+Sáme åhpadusgäjnnolájddijiddjev galgaluluj biejadit.
+Guoradallam luluj biejadallat máhttelisvuodajt gehtjadittjat gåk
+buktá láhkabiejadum riektájt guovtegielak doajmmaj åvddåskåvlån
+biejadit, ja aj guovtegielak åhpadussaj vuodoskåvlån rijkalasj
+unneplåkgielajda.
+Lulun aj buktet rijkalasj suoddjimprográmmav ri-
+jkalasj unneplåkgielajda.
+Moadda europealasj rijka stuoráp åvdåsvás-
+stádusáv li válldám rijkalasj unneplågoj åhpadusvidjurij åvdås gå
+Svierik, ja mij lulup oahppat daj rijkaj diedojs.
+Dajna gå ájnas la
+dalága vidjurijt báredit, luluj doarjodibme dan båttå gå gatjálvis
+guoraduvvá ja hásaduvvá, kommuvnajt viehkedit arvusmahttemdoarjj-
+agijn stáhtas vaj ienep guovtegielak åhpadus jåhtuj juo dálla boahtá.
+Ássjev åhpadiddjijt gávnnat aj dárbaj gehtjadit.
+Gájkka ållessjattuk sámij máhttelisvuoda oahppat låhkåt ja tjállet
+sámegiellaj (alfabetiserim) hähttu duodastuvvat nåv guhkev gå la
+Aktugattja galggi ekonomalasj máhttelisvuodajt oadtjot
+alfabetiserimkursajda säbrrat.
+Dåjma mánájda ja nuorajda
+Mánnáåvdåstiddje galgaluluj tjielggasap gåhttjomav oadtjot gåtsedit
+rijkalasj unneplåkmánáj dárbojt sebrudagán.
+Nuorajlihto ma åvdåsti
+rijkalasj unneplågojt galgalulun doarjjagav ja máhttelisvuodav oadtjot
+bájnatjimfábmuj unneplåkpolitihkan.
+Ietjas giellaj låhkåt la vuododárbbo jus gielav galggá oahppat ja
+giellaåvddånimev nannit.
+Dárbbo la oadtjot lasse mánná- ja nuoraj-
+girjijt rijkalasj unneplåkgielajda.
+Girjjevuorkkádoajmma mij gullu
+rijkalasj unneplågojda luluj laseduvvat.
+Girjjevuorkkákonsulenta lulun
+biejaduvvat gájkka rijkalasj unneplåkgielajda ja mánná- ja nuorajdo-
+ajmma åvdemussaj biejadallat.
+Stuoda ekonomalasj tjoavddusav sáme
+girjjebussajda viertti gávnnat.
+Kultuvrra unneplåkgiellaj máhttá gielav ådåsisväddjádit ja identit-
+ehtav vaddet.
+Stáhta kultuvrraráde galgaluluj ållagasj mánáj ja nuoraj
+dárbojt gähttjat biednigij juogedijn rijkalasj unneplågojda.
+Doarjo-
+dibme galgaluluj máhttelisvuodajt gávnnat kultuvrradoarjjagav lasedit
+vaj rijkalasj unneplågoj mánáj dárbo buorebut doajmmi.
+Mánáj ja
+nuoraj ekonomalasj vidjura e galga guosskat sijá máhttelisvuodajt
+oahppat unneplåkgielav.
+Sierra biedniga galgalulun vuorkkiduvvat
+stipänndan dajda dåjmajda maj ájggom la nannit mánáj ja nuoraj
+giellaåvddånimev ja/jali sijá kultuvralasj unneplåhko- jali álggoálm-
+mukidentitehtav.
+Dåjmalattjat sámevuodav sámesebrudagán vuojnedit
+Sámegiela sadje máhttá nanniduvvat gå buorebut sámegielav
+vuojnnusij biedjá ieneplåksebrudagán.
+Dat bájnná ieneplåkálmmuga
+dádjadusáv sámij vuosstij ja nanni sámij, ja ållagasj mánáj ja nuoraj,
+kultuvralasj
+identitehtav.
+Åvdet
+giellaådåsisväddjádimev.
+Guovvamáno 6. b., sámeálmmuga biejvve, galgaluluj gájkkásasj
+slávggábiejvven sjaddat vaj sámeálmmuk buorebut vuojnnu.
+Galbba-
+barggo sáme bájkkenamáj galgaluluj tjavggiduvvat ja mierredum
+sáme bájkkenamá påvsståbájkken aneduvvat.
+Ietjá oajvvadusá
+Oasseárvvádallama oajvvadum láhkagähttjo rijkalasj unneplågoj ja
+unneplåkgielaj birra luluj juogeduvvat lenastivra ja Sámedikke
+Sámedigge luluj fábmudahkan oadtjot rijkalasj gehtjadimåv-
+dåsvásstádusáv sámegiela hárráj kommuvnajn.
+Dat gåbttjå i.s.
+stivrrimav, gähtjov, ekonomalasj doarjjajuohkemav ja aktijdimev.
+Diedojs diehtep same- ja unneplåkpolitihkalasj gatjálvisá e aktij-
+duvá nuohkásit guovddelis mieren.
+Dassta tjuovvu rijkalasj unnep-
+lågoj dárbo e giehtadaláduvá ållesláhkáj.
+Vaj mierredimfábmo oadtju
+buorep ållesgåvåv ja ådåsisväddjádimdåjma galggi gievrrot, de doarjo-
+dimdåjmadahkaj galgaluluj aktijdimdåjmadahka biejaduvvat sáme- ja
+unneplåkpolitihkalasj ássjijda.
+Aktijdimdåjmadagá biejadibme luluj aj
+giehpedit nuorttarijkajgasskasasj bargov guosske gatjálvisájn.
+Vuododum tjuottjudusriektálasj riektábiejadusá ja riektábiejadusá
+ma sierraláhkáj rijkalasj unneplågoj riektájda guosski, sáme kultuvrra,
+giella ja äládusá, galgalulun jårggåluvvat sámegiellaj.
+Nåvti oajvvad-
+uvvá suomagiellaj ja meänkielij.
+Dat luluj riektásihkarvuodav lasedit
+tjuottjusguovloj fábmudakbargojn ja aj gielav åvdedit.
+Diededimsjiebmá 2014-15
+Ådå oahppe: Divtasvuona kulturskåvllå Ájluokta, Gásluokta, Stuorgiedde.
+Ij la dárbbo ådåsit åhtsåt jus la juo oahppen avtan fálaldagán.
+Oahppesadje le duv dasik 10. klássav låhpada, jus i iesj sidá dav åvddåla låhpadit.
+Mij Gånnå
+Gesi Tjielggidus
+- Lávllomjuohkusa Ájluokta,Gásluokta 1.-7. kl.
+Juogosåhpadibme
+- Lávllomjuohkusa Stuorgiedde 1.-7. kl.
+Juogosåhpadus mánájda 3 jage ->
+(mánájgárddemáná)
+- Lávllom Ájl., Gásl., Stuor.
+Ájnegis åhpadibme
+- Piano Ájl., Gásl., Stuor.
+- Gitárra Ájl., Gásl., Stuor.
+Ájnegis ja juogosåhpadibme
+- Bassgitárra Ájl., Gásl., Stuor.
+- Trumma Ájl., Gásl., Stuor.
+- juogostjuojadibme Ájl., Gásl., Stuor.
+Juogosåhpadus
+- Dibmaduodje Ájluokta
+- Garraduodje Ájluokta
+Álggá áramusát gidá-15
+Diededibme: Diededav ietjam dán doajmmaj/dájda dåjmajda: Tjále nummarav man láhkáj vuoroda.
+Lávllomjuogos: .
+Lávllom: .
+Piano: .
+Gitárra:
+Bassgitárra: .
+Trumma:
+Musikkjuogos: .
+Dibmaduodje: .
+Garraduodje: .
+Hatte: Juogosåhpadus kr.
+635,- jahkebieles.
+Ájnegis åhpadibme kr.
+860,- jahkebieles.
+Oarbbenhaddevuoledibme.
+Diededimsjiebmá sáddiduvvá: Divtasvuona kulturskåvllå, postboaksa 104, 8591 Gásluokta.
+Máhtá aj skannit ja miejllit.
+Oahppe namma ja adræssa:
+Ahke ja riegádimbiejvve (klássa tjavta 2014 rájes): .
+Æjgáda/åvdåstiddje namma ja adræssa (máksemusadræssa):
+Æjgáda/åvdåstiddje telefonnummar ja mæjlla:
+Johannes Formanowski, Divtasvuona kulturskåvlå jådediddje.
+Telefåvnnå 994 27 290, mæjlla johannes.formanowski@tysfjord.kommune.no
+Árran julevsáme guovdásj, auditåvrån
+Biehtsemáno 10.-11. biejve 2013
+Sáme giella- ja girjálasjvuoda seminárra
+Samisk språk- og litteraturseminar
+Mánnodagá biehtsemáno 10.biejve: Vájmogiella -
+giella guotto ja oassálasstem kl.16.15- 20.30 -
+álgadibme gasskabiejvbiebbmojn
+Dijstagá biehtsemáno 11.biejve: Sáme girjá-
+lasjvuohta - ájrastallama dájdda kl.
+Reintind
+Storvatnet
+Trong-skjomen
+Skjærvik-
+aksla
+Ramnflogan
+Gaskabeaijávri
+Boazovárri
+Jorbesèohkka
+Juovvavárri
+Ytter-hammaren
+Holmvatnet
+Klubbvik-
+vatnan
+Buholmen
+Karvenes
+Karvevika
+Daudmannshola
+Røsnåvatnet
+Grønntuva
+Inner-hammaren
+Mellavatnet
+Bukkuran
+Vesterdalselva
+Sukker-
+toppen
+Bakhammarvatnet
+Mattisheimen
+Smalneset
+Råntindvatnet
+Tronglia
+Raudfjellet
+Tronglivatnet
+Smalnes-
+bukta
+Rundvatnet
+Klubban
+Klubbvatnet
+Halvkannelva
+Erikvika
+Klubbviktinden
+Klubbviksætra
+Hammarvatnet
+Eriktuva
+Meraftestinden
+Meraftesfjellet
+Vesterskarelva
+Vesterskaret
+Hesjebakkvatnet
+Jollvatnet
+Áhkájávrre
+Kjerringvatnet
+Tjierreg-
+vuobme
+Tennvasskollen
+Tjierregjávrre
+Tennvatnet
+Tverrfjellet
+Okslielva
+S á l l u s v á g g e
+Trollvatnet
+Rønntinden
+O k s l i a
+Litlvatnet
+Kuvikelva
+Eiavasstinden
+Nevervatnet
+Lassedalen
+Soldat-
+moen
+Stormyra
+Jierddatjåhkkå
+Ner-salhus
+Klubben
+Korkvatnet
+Korkdalselva
+Djupskarelva
+Mørsvikdalen
+Forrbakken
+Moan
+Grønnvasselva
+Heian
+Mørsvikbukta
+Nerfjellet
+Lisjvasselva
+Kobbskaret
+Middagsfjellet
+Boteldalen
+Krokelva
+Tullhaugen
+Gjerfallet
+Gjerfallmoen
+Nytmarka
+H á l l j e v á g g e
+T v e r r e l v d a l e n
+Litletinden
+L i r y g g e n
+Horndalselva
+Tjoarvekskåhppe
+Horndalsbotn
+Steinakselelva
+Stauren
+Kobbskarmoen
+Gjerelvmoen
+Nytmarkheia
+Tjoarvek
+Horndal
+Steinaksla
+K o r k d a l e n
+Vesterbotn
+Håkjerringneset
+Skogheim
+Bratten
+Murgosvuodna
+Sildhopneset
+K o l l e n
+Silldavuopjávrre
+Sildhopvatnet
+Guovddelisjávrre
+Skardvatnet
+Sildhopen
+Silldavuohppe
+Sæta
+N u o r j o v á r r e
+Nuorjotjåhkkå
+Jierddavuomjávrre
+Gjerdalsvatnet
+Gressnes
+Åndtinden
+Njárgga
+Tverrelvneset
+Mørsviktinden
+Vialoftet
+Sverresvegen
+Storlemmen
+S i l l d a v u o p v á r r e
+S i l d h o p f j e l l e t
+J i e r d d a v u o b m e
+G j e r d a l e n
+Raukforsen
+Tjørna
+Gamvatnet
+Litltuva
+Nuorjoskárdde
+Kobbskardet
+Tomashola
+Dettforsen
+Jierddavuomjåhkå
+Gjerdalselva
+Brennhaugen
+Kvann-
+sletta
+Ájdejávrre
+Eiavatnet
+Ájdejávretjåhkkå
+Skotnesodden
+Trollurda
+Ve i k v a s s b o t n e n
+Skytthola
+Skyttholfjell
+Kistenvatnet
+Lian
+Høgbergfjellet
+Vårmus-
+lægret
+Slettbakkan
+Elvekroken
+Ørneselva
+Fiskfjellet
+Stampnes-
+fjellet
+Ytter-skveiren
+Lisjeidtinden
+Lisjeide
+Lisjfjellet
+Kobbskarelva
+Hussliloftet
+Lisj-
+vatnet
+Forrneset
+R ø n n f j e l l e t
+Tjønna
+Austerheim
+Grønnvatnet
+Lomtjønna
+Mjånesaksla
+K v a n n d a l e n
+Storelva
+Stillelva
+Mastermovika
+Sildhopelva
+Tverrlandet
+Sirielva
+Nonstuva
+Elenjorda
+Forrmesodden
+Storeide
+Fiskfjellelva
+Mørsvikbotn
+Kvanntolia
+Durmål
+Kleksbakkan
+D u o r d a v á g g e
+Åndvika
+Slåttvikodden
+Mørsvikneset
+Murgos
+Mørsvik
+Badje-
+Háhtsek
+Gamhola
+Vuolle-
+Storkorken
+Svartfjellet
+Nedre veikvatnet
+Memaurkollen
+S l u b m a
+Stortjønnfloget
+Steinmofjellet
+Skardet
+Ostenbotn
+Hellarneskollen
+Inner-skveiren
+M u r g o s v u o d n a
+M ø r s v i k f j o r d e n
+Nattmåls-
+Kuvika
+Kuvikfjellet
+Røntinden
+Tverrelva
+Tennvasshaugen
+Tysfjordhola
+Mjånes
+Murgostjåhkkå
+Brennryggen
+Mørsvikvass-
+tinden
+H á h t s e k v á r r e
+Skamoa
+Murgosjávrre
+Mørsvikvatnet
+Blåfjellet
+Mørsry
+Durmålstinden
+Sørrønna
+Stampnesodden
+Sølvdalen
+Murgosjåhkå
+Mørsvikelva
+Silldavuopvárddo
+Linhaugen
+Kobbelveidet
+Vasshauet
+Eiavass-
+kråga
+Gjerdalstinden
+Tjoarvekvárre
+Horndalsfjellet
+Øvervatnet
+Laksvatnet
+Mølnelva
+Ørneskorken
+Neverbekken
+Øverlia
+Fager-
+neset
+Troforsen
+Litletindvatnet
+Muorkke
+Nordbotn
+Horndalsskardet
+Skjønstadvatnet
+Vuolep viejekjávrre
+Veikdalsisen
+Finnhaugen
+Svarthaug-
+dyen
+Langheikollen
+Slettfjell-
+kollen
+Raudaksla
+Stortuva
+Storvika
+Storvik-
+hammaren
+Slubmatjårro
+Bonå
+Haugen
+Kjelen
+Ørneselvdalen
+Djupskardvatnet
+Kalvskinnvatnet
+Nontuva
+Skotnes-
+Slettflågan
+Sagelva
+Kobbelvvågen
+K o b b h a m m a r e n
+Kvalhaugmo
+Kobbelva
+Bjørndalen
+Bjørndals-
+Tverrfjellvatnet
+V i e j e k
+Stormyrodden
+Gåpjávrre
+Kobbvatnet
+Kviturdtinden
+K v i t u r d f j e l l e t
+Viejekjiegña
+Elvegård
+Stortinden
+Langodden
+Middagstuva
+Nordkalvtinden
+Skilelva
+Makkvatnet
+V e g g f j e l l a n
+Kollen
+Tollknivelva
+Salhuselva
+Rákkasgárdde
+Gjetarholtinden
+Steigentunnelen
+Kaldelva
+S u o k s a v u o b m e
+Gardselva
+Hopvatnet
+Osplihumpen
+Storhammaren
+Lomtjørna
+Tindhalsen
+Vatnøyra
+Sørkvanntelva
+Lapplægeret
+Durmålsfjellet
+Sørkvannto
+Suoksavuomjávrre
+Løfjellet
+Kalvtinden
+Heimarskilelva
+Austrekråga
+Tennvass-
+skardet
+Sørkvanntinden
+Skuhtjamjávrre
+Sjuendvatnet
+Sjuendvass-
+elva
+Skuhtjam
+Goallarijdda
+Fagerbakken
+Ájalåpptå
+Á j a v á r r e
+Fesk-
+grunnen
+Daudmannselva
+Sluñkájåhkå
+Ájajåhkå
+Soahkegåhpe
+Ádjak
+Sag-
+pollen
+Svartvasselva
+Storvasselva
+Storvass-
+Storbukta
+Vielggisgiergejåhkå
+Kvitsteinelva
+Slåttelva
+Sørbukta
+Gilda
+Strindnes
+Gilldanjárgga
+v a t n a n
+Lappneset
+Ediasneset
+Sáttonjárgjávrre
+Sandnesvatnet
+Sørsandøyra
+Girkkovárre
+Kjerkfjell
+Sáttonjárgga
+Sandnes
+Lappjorda
+Lappjordelva
+Rønna
+Litlrekvasstinden
+Skorrelva
+Slåttlifjellet
+Rundtjørnene
+Skogkollen
+Rapelva
+Kvannlifjellet
+Kjerkfjellheia
+Rønnelva
+Sandnes-
+botn
+Durmålstuva
+Sadjemgurra
+Karlsøyholmen
+Lielvvatnet
+Stongsethågan
+Høgrønna
+Strinda
+Á j a b u o l l d a
+Strindelva
+Skjelllelva
+Slåttfjellet
+Kvannlia
+S k o a r r e
+Løelvvatnet
+Snyhola
+Kvannliaksla
+Nordfoldaksla
+F e m t v a s s l i a
+Steinfjellet
+Vidátjávrre
+Femtvatnet
+Skilggátjåhkkå
+Kråkmotinden
+Grunnen
+Bannet-
+lægeret
+Telegrafelva
+Sjettvasselva
+Hundpolltuva
+Sjettvasslia
+v á r r e
+SLUÑKA-
+JÁVRRE
+Svensken
+Sjettvassfjellet
+Gudátjávrre
+Sjettvatnet
+Gollarittinden
+Bjørsvikskallen
+Løelva
+Lang-
+tjørna
+Osphågen
+Djupelva
+Kjerringvassdalen
+Gilldavárre
+Strindnesfjellet
+Holmodden
+Slåttvika
+Storholmen
+Ingebregtodden
+Rota
+Strindberg
+Nerstraum-
+halsen
+Svaan
+Revelva
+Innhavet
+Straumsnesvika
+Litlvasstuva
+Stolloelva
+Lappen
+Kvitsteinselva
+Fornesveggen
+Håkjerringvika
+Pissarelva
+Storvasstuva
+Austerfjellet
+Krokvatnet
+Kvitstein-
+Sølvelva
+Steinbakkøya
+Steinbakksundet
+Beintolskallen
+Steinbakken
+Steinbakkelva
+Nedre stuollovatnet
+Nerstraumen
+Tjoalmejávrre
+Strindvatnet
+Tjoalmme
+Forsskaret
+Lifjellet
+Lia
+Langosen
+Elvneset
+H o p e n
+Kjerring-
+Kjerringvassfjellet
+Lagmanns-
+vikvatnet
+Rounasboarkka
+Sørbotnen
+f j e l l e t
+Dønsågneset
+Tørrforrneset
+Steinbakkfloget
+Djupvatnet
+Vettfjellet
+Steinbakkvatnet
+Stor-
+Dønselvvatnet
+Dønsåga
+Bajep stuollo
+Stolovatnet
+øvre
+Sagforsen
+Tennvasselva
+Steintinden
+Lielva
+Tømmerneset
+Vassmoa
+Rødhellvatnet
+Bjørnvatnet
+Hammarenden
+Gjetarhol-
+Gjetarhola
+Rødhella
+Svarthammaren
+Ruohtsajávrre
+Oddan
+Nervatnet
+Rotvatnet
+Liholman
+Hellarvika
+Hellarvikfjellet
+T j o a l m e v á r r e
+S t r i n d f j e l l e t
+Storvassheia
+Mikkelhola
+Kuvasstinden
+Lysverk-
+Storhågen
+GOAJVOJÁVRRE
+Sluñkásuoloj
+Tenn-
+f j e l l a n
+Skilgájávrre
+Kråkmovatnet
+Fjerdvatnet
+Raphøgda
+Rekvasstjønnen
+Lusspe
+Storberget
+Rikandersjorda
+Nattmålselva
+Skilggá
+Kråkmo
+Bikkjebekken
+Fjellmyran
+Tverrberget
+Sjelkatinden
+REKVATNET
+Goajvogurra
+Femtvasstinden
+Kvannelva
+Knutbekken
+Femtvasselva
+Skilggajåhkå
+Tindkråga
+Steffenelva
+Bulgavárre
+Koknesskallen
+Svovelkishaugen
+Gråurdelva
+Fjellelva
+Røtelva
+Suoksavuomjåhkå
+Makkvasselva
+Rokkvika
+Rokkvikfjellet
+Falkelv
+Unnagåjvutjavárre
+Skinberget
+Unna-
+gåjvusj
+Litle
+Rekvatnet
+Suoksavuomvárre
+Makkvasstinden
+Krokelvskardet
+Vardfjellet
+Harrmodalen
+Falkelva
+Falkelvaksla
+G o a j v o
+Osen
+Rikanders-
+V e g g l a n d e t
+Kråkvika
+Litloteråga
+Oteråga
+Oterågelva
+Oterågskallen
+Oterågvatnet
+Mølnvatnet
+Rødtangsfjellet
+Buktaelva
+Holmgrunnen
+Rødtangholman
+Roparneset
+Hillingan
+Sommarset
+Sagpollen
+Kjelneset
+Røttangs-
+straumen
+Rødtangen
+I n n h a v e t
+Notvatnet
+Svart-
+Silsandbukta
+Skjåneset
+Straumsnesøya
+Karpollen
+Straumsnes
+Grønskogen
+Krokan
+Gievaelva
+Steinnesbenken
+Kokneset
+Røttangskallen
+Gussagåptjåhkkå
+Reinloftet
+Likkjlagmannsvika
+Lagmannsvik
+Djupdalen
+Breidtinden
+Skurken
+Skurkskallen
+Vuohppe
+Tuva
+Storlagmannsvika
+Storlagmannnsvika
+Lagmannsvikdalen
+Tverråsen
+Forhaugen
+Austerbotnen
+Stuolojåhkå
+Skålfjellet
+Skålene
+Litltinden
+Skogholvatnet
+Jåhkågasska
+Hofmannselva
+Flatstein-
+hågen
+Storsteinskallen
+Livsetjåhkkå
+Livse-
+juovva
+Gasskatjåhkkå
+Guovddelis
+Kautulus
+Jårbbåjávrre
+S t i l l e l v a
+H á h t s e k l å p p t å
+S k u h t j a m v á g g e
+S i l d h o p s k a r d e t
+R á s k k a v á g g e
+Livsejåhkå
+Livsselia
+Skuhtjamtjåhkkå
+Sjuendvasstinden
+Hierggegåpjávrre
+Oksereindalvatnet
+Hierggegåhpe
+Ráskkatjåhkkå
+R á s k k a v á r r e
+Attsafjellet
+H á l l j e t j å r r o
+Gasskajávrre
+Hálljejávrre
+Gasskavárre
+K i r k f j e l l e t
+R E I N O K S V A T N E T
+FORSVATNET
+L á s s e s t j å h k k å
+T j å h k k u l
+Gaskkavárre
+GÅRTTJEJÁVRRE
+Unnajávrásj
+Suolojjávrre
+Ridoalgejávrre
+Èohkuljávri
+Heller
+Tjåhkkuljåhkå
+Luoppar
+Viejekvárre
+Gasskajåhkå
+Sávtsasjávre
+J Á V R R E
+L i n n a v á r r e
+Boartejåhkå
+Boartejávrre
+Sjnasjkasjávrre
+Sjnasjkasluoppar
+Hierggeskåhppe
+Sjnasjkasjåhkå
+Linnajávrásj
+K v i t f j e l l e t
+Sjnasjkas-
+várre
+Tjåkkultjårro
+L i n n a v á g g e
+Grashaugen
+Reinoksfjellet
+Vielggisbáktejávrre
+S l æ d o v á g g e
+Hierggejåhkå
+Steinvatnet
+Kvitbergvatnet
+Midtifjellet
+Mellomfjellet
+Elvkjosen
+Mellomelva
+Boartetjåhkkå
+Jierddavágge
+Linnaoalgge
+Gasska-
+jávrrit
+Linnavágjávrre
+Boartte
+B o a r t e v á r r e
+J á v r r e g a s s k a
+Øyvatnet
+j á v r r e
+Litlevatnet
+L i v s e v á r r e
+G i r k k o v á r r e
+Reinokselva
+R e i n o k s s k a r d e t
+Slædovágvárre
+Steindal-
+H I E R G G E J Á V R R E
+Gierggejávrre
+Gierggevárre
+Jierddajåhkå
+Jierdda-
+jávrre
+Juoksajávrre
+j å h k k å
+Vasslielva
+Finnøya
+Mellomvatnet
+Bogen
+Bergskjeran
+Sørvika
+Karveodden
+Tiltvika
+Bakfjellet
+Pundan
+Pundgrunnen
+Tysnesskallen
+Støvika
+Kvalvika
+Titlhornet
+Storskardtinden
+Saulivatnet
+Stordalen
+Bollen
+Sisselholmen
+austre
+Skjevågneset
+Silsandneset
+Grønvikneset
+Kløtter-
+Kvannåsen
+Småtjørnan
+Hammaren
+Hoptjørn
+Hopen
+Straumøya
+Kløtran
+Kløtterneset
+Spjutneset
+Korsvika
+Mølnbukta
+Kaldvågstraumen
+Ropaneset
+Litlegrunnen
+Mattisgrunnen
+Varpvatn
+D r a g s v a t n a n
+Karlsøyheia
+Geithaugen
+Vassurda
+Straumfjellet
+Fugleskjer
+Varpvågen
+Varpelva
+Bjørnbåshaugen
+Storskardet
+Pollelva
+Svartvatnet
+Svanåsen
+Svanås-
+Svanvatnet
+Skilvassbakk
+Figentjørna
+Langtjørna
+Vassøya
+Øysundet
+Helmerøya
+Skilvatnet
+Tealøken
+Tealøkelva
+Revet
+Kaldvåg-
+Smørvika
+Grunnvåg
+Solli
+Grunnvågen
+Remåsen
+Skjevåg-
+Skjevågen
+Skarpheivatnet
+Skarpheia
+Kuskardet
+Skildalen
+Hamlotskjer
+Skiltjørnan
+Orendalselva
+Orendalen
+Pinholtjørna
+Middagsurda
+Andsneset
+Kilnesodden
+Utsikten
+Flåfjellet
+Storheia
+Skilhaugen
+Knut-
+holmen
+K I L V A T N E T
+Solstad
+Steinholt
+Sørkil
+Anderselva
+Ranaheimen
+Kilneset
+Innerøya
+Ospvika
+Andsneskollen
+Hundosen
+Nøkkvasshamran
+Kjosneset
+Smånesodden
+Brannøya
+Småtannøyhøgdan
+Støvikvatnan
+Ospvikvatnet
+Hundosvatnet
+Kilnes-
+høgda
+Stordjupet
+Madstuholhøgda
+Tannøytuva
+Nonsåsen
+Tannøya
+Middagshøgda
+Brattbergan
+Urdvika
+Urdvikholmen
+Skoglund
+Frydenlund
+Formo
+Veum
+Skogvoll
+Nøkkvatn
+Storsvakollen
+Kvalvikholmen
+Neset
+Nordkilpollen
+Finnskardet
+Eliknøtten
+Barbroskardet
+Ytrevatnet
+Tiltvikholmen
+Forbardneset
+Horneshola
+Hornneset
+Hysvik-
+Hysvika
+Gressøyra
+Solfloget
+Nordkilklubben
+Reindalen
+Buøyodden
+Buøyneset
+Kråknesodden
+Hamn-
+haugen
+Hamna
+Sagfjord
+Karlsøyvatnet
+Memores-
+Daudmannshaugen
+Heia
+Kjosen
+Tennskardåsan
+Jarbrua
+Tonvika
+odden
+Kroken
+Åsheim
+Eriktjørna
+Grimstad
+Hamlotholmen
+Tinnholmen
+Grytberget
+Kilhamn
+Kvalvikneset
+Svartåsen
+Fjellvatnet
+Hellneset
+Lamannshaugen
+Geithovudet
+Finnhamna
+Jørenvika
+Jørenvik
+Middags-
+Jensvatnet
+Djupdalsvatnan
+Ulvsvågfjellet
+Falkreiret
+Trolldalen
+Sennmyran
+Roaldvatnet
+Tuv-
+Pinhola
+Skjefthola
+Åmohaugen
+Åmo
+Åmodalen
+kjosen
+Gunnarboren
+Bergsvikgrunnen
+Nygårdsskjeran
+Gjertrudslottet
+Grimsosen
+Porsneset
+Andsnesholmen
+Ulvsvåg
+Stranda
+Nausthaugen
+Skogmo
+Solhaug
+Tannøy
+Markosen
+Buøya
+Navarsvågen
+Moshaugen
+Krokskjeran
+Storhaugen
+Langskjer
+Revskjeret
+Klubbtuva
+Skogly
+Vangen
+Høgtun
+Nordkil
+Lundås
+Tortenåsen
+Småvatnan
+Trinnøya
+Mølnosen
+Trinnøysundet
+Nordnes
+Skardvika
+Ramnvika
+Hundmulen
+Skardviktuva
+Hornskjeran
+Litlskardvika
+Seglet
+Hatten
+Kvannto-
+Nonstadtinden
+Soltuva
+Karlsøy
+Jamn-
+heia
+Fløyfjellet
+Kilvika
+Nygårdsheia
+R á h p u k j á v r r e
+Sletta
+Rismålhøgda
+Vassdalselva
+Trollpollskjeran
+Trollpollen
+Botelvatnet
+Pollstranda
+Jørenvikfjellet
+Synnøvdalen
+Jenstjørna
+Djupdalselva
+Porsnessundet
+Støtlapp-
+Masbåen
+Ájatjåhkkå
+R u o s s a v á g g e
+Ruosvágjåhkå
+Davve-måsske
+Smájlle
+Smájlejåhkå
+Inner-musken
+Sis-måsske
+Gåjgivárre
+Gierdojávrre
+Gåjgijåhkå
+Sjnjáhttja
+Skuñki-
+Skuññki
+jåhkå
+Måskejåhkå
+V i h t i v á r r e
+Ve t t f j e l l e t
+Luovtasj
+Ruosvágtjåhkkå
+Gåjginjunnje
+Vákkásj
+Hábagtjåhkkå
+Hántsigállo
+Ruosvág-
+Ruosvágoalgge
+Hejdigiedde
+Skuñkitjåhkkå
+Riehppe
+Oalgge
+Benanjárgga
+Gussagåhpe
+T j å r r o
+Bajep
+Gussagåpjávrre
+Ráhpukjávrre
+Kilvatnet
+Ankersvatnet
+Gevavatnet
+Nálakjávrre
+Ráhpukvárre
+Miesek
+Guhkesjávrre
+Langvatnet
+Kvinnefjellet
+Tjuhppa
+Vuolep stuollo
+Ruogovárre
+Gidádumlåpptå
+Stolotindan
+Josommarset
+Hurrenjárgga
+Smájlevárre
+Ráhpukjåhkå
+Vuolep tjierregjávrre
+nedre
+Sæjmmá
+Hierggelåpptå
+Gasskaládo
+Gábmásadje
+Smájleoajvve
+Spisstinden
+Leirelva
+Goasstejiegña
+Måsske
+Goajvovárre
+Gåjgijávrre
+Èappagjohka
+Stuolotjåhkkå
+Tjáppagvárásj
+Ytter-musken
+Vuolep
+Kuvatnan
+Hejdijåhkå
+Goahvotjåhkkå
+Rekvassfjellet
+Veten
+vestre
+østre
+Myrjokkdalen
+Tennvassbakkan
+Hundodden
+Svienjunnjá
+Pålsommarset
+Gevadalen
+Goahtejávrre
+Husvatnet
+Baddje-smájlle
+Vuolle-smájlle
+Bajep tjierregjávrre
+Tjáppanjárgga
+Dátjajuolgge
+Gidádumluokta
+Stuortjåhkka
+Runnda-
+Láppat
+Buollámluokta
+Buollám
+Nåråldak-
+Juoksa-
+Gåddetjåk-
+jávre
+G å d d e t j å h k k å
+Nåråldahka
+Nåråldakoalgge
+Nåråldaks-
+lubbo
+Æhpárijgurssjo
+Benagåhpe
+Gaskanjun-
+jávri
+Ávtjejávrre
+Sjielmájávrre
+B i e s l å p p t å
+Ávttje
+T j u d e h å r r o
+Hievsttinjåhkå
+Soahke-
+gåhpe
+Áv i
+Gájttsaluokta
+Biehtsenjárgga
+Sis-bælgga
+Ibboluovt-
+ájdde
+Ibboluovtnjárgga
+Ibboluovtjávrre
+Guovddelis-
+Bælgga
+L a n g v a t n e t
+T j o a d d n e j á v r r e
+Èielombákti
+Basudis-
+tjåhkkå
+Grunnfjordbotn
+jávvre
+Skiddetjåhkkå
+Davveluokta
+Jassa
+Runndagåpjávrre
+B e a l g g a g o h p i
+Sáltvuopnjárgga
+Njuojkkom
+Bájsajåhkå
+Sválasvágjávrre
+Rávggajåhkå
+Amásvákjåhkå
+Tsiekim
+Gussatjåhkkå
+Niejdavágjávrre
+Burhnoalgge
+Tjáhppisoajvve
+Stuornjirám-
+bákte
+Gihttá
+Gállotjåhkjávrre
+Gussavágge
+Rumbojávrre
+Gielddajávrre
+Amásvág-
+njoasske
+Hievsttin-
+Stuortjåhkkå
+Sørelva
+Dirvvo
+Biedádardda
+Biedáluokta
+Biedá
+Stuorlænndo
+Vuodnabatjávrre
+Bassoalgge
+Biekkertjåhkå
+Suovastiddje
+Gurtejávrre
+Roave-
+skåhppe
+Gålmå-
+suorak
+Måskesuoloj
+Váshállá
+Vuollegåhpe
+Tjårro
+T j å r o k
+Juvvánis-
+Ruossavágge
+Skoarretjåhkkå
+Skoarre
+Riebijnjunnje
+Juobmorijd-
+Tjuolak
+A m á s v á g g e
+R u m b o g i e r a
+Rumbogierjávrre
+Gierisluoppar
+Tjuolakjávrre
+Juobmorijdda
+H i e v s s t i n
+H i e v n e k
+H e l l m o f j o r d e n
+Tjáppagjávrre
+Ibboluovtvárre
+Eidvika
+Skarvbergvika
+Mannvatnet
+Multinden
+Mannfjellvatnet
+store
+Dáppávárre
+Småsvartvatnan
+Dáppájávrre
+Lossvik-
+Nergåppe
+M a n n f j e l l e t
+Lemåsen
+Jæms-
+luokta
+Biedávárre
+Garva-
+Báisaèohkka
+Biehtselåptjávrre
+Eidneset
+Naustvika
+G r u n n f j o r d e n
+Banetodden
+Klubbvika
+Kielva
+Mannfjorden
+Øvergåppe
+Badjegåhpe
+Råna
+Suolojávrre
+Stuornjirám
+Áhkásjhállá
+N j o a s k á s j
+Gussavágjávrre
+Gussajávrre
+Njallajávrre
+H u j t a k
+Gunjiloabme
+Suollagluokta
+Gussalusspe
+Valdasj
+Váldajávrre
+t j å h k å
+R u m m b o
+Hujtak-
+Hujtakjávrre
+Biekkertjávrre
+Kanonen
+Stuorskájdde
+Vuovde-
+geahèi
+Bájsájiegge
+E i d r y g g e n
+Hoarssajåhkå
+Rásjvásj-
+gåphe
+Rudnavuotna
+Grunnfjorden
+Vika
+Garváldak-
+oalgge
+Nes
+Sávttsagåhpe
+Sávttsagåp-
+Biernavágge
+Biehtsegáma
+Tjielloabme
+Sáltvuop-
+Álmenik
+Gájttsaluovtt-
+jåhkkå
+Dáppá-
+njunnje
+Ibboluokta
+Tømmervika
+Sjiellajuovva
+Barájiegge
+Juoksatjåhkkå
+Råggejávrre
+Livselåpptå
+Årojriehppe
+Áksjogurssjo
+Juoksajåhkå
+Gasskanjunnje
+Tjierrekjávrre
+Slubbo
+Spællábahta
+R u d n á v u o d n a
+Tjiegñalisluokta
+Tjájnne
+Lállusgiergge
+Lossvika
+Rávnno
+Lásluokta
+Gárdde-
+Guhkanjárgga
+R i j d a g á d d e
+Jávrásj-
+Ibboluovttjåhkkå
+Basudis
+Jiehkke
+Bårjåsnjárg-
+Bårjåsnjárgga
+Tømmerviktinden
+Hálláluovt-
+O a r j j e v u o d n a
+Hálláluovtjåhkå
+Rásjvássjá
+Ájdeluokta
+Biernnajåhkå
+Utsvuonjåhkå
+Biernnajávrre
+Utsvuodna
+Eidet
+Á j d e t j å r r o
+Pollen
+Vuohpen-
+járgga
+Sáltvuohppe
+Davve-bælgga
+Vuodnabahta
+Hellmobotn
+Tsækkok
+Vuodnabatt-
+Njallajåhkå
+Njallajåk-
+gårttje
+Gálmmagáld-
+Slie ge
+Tjielum-
+Èielomvárri
+Belgajávvre
+Bealgajåhkå
+Jårbbågiergge
+Lávrra
+Ålmmåjávrre
+Návssteluokta
+Gihttsejåhkå
+Stabburselva
+Njoaskásj
+Biedoalgge
+Årojriepvágjávrre
+Sválasvág-
+Jiegñajávrásj
+Tjuoldrijdjåhkå
+Vásjoalgge
+Fádnoalgge
+Davve-vássjá
+Skåhpejåhkå
+Bårddelåpptå
+Tjielumjávrre
+Gierggebuodjávrre
+Tjuoldrijdda
+Årojriep-
+S v á l e s v a g g i
+Moske-
+várri
+Vásjoalol
+Tjierreknjárgga
+Tjierrek
+Biehtselåpptå
+Tjielumtjåhkkå
+Duorivágge
+N i e j d a v á g g e
+V á s j á g å p h e
+Skápjuovva
+Nordbukta
+Tjierrekluokta
+Sis-vássjá
+Vásjájåhkå
+Soarvve
+Soarvenjárgga
+Gállonjárgga
+Gállotjåhkkå
+Gálmmagálddo
+Biertnatjåhkkå
+J u v v á n i s v á g g e
+Hujtaknjoasske
+B i e k k e r t
+Biekkertjávrásj
+Riebiijåhkå
+Ruosvágvárre
+Biekkertvárre
+Svartelva
+Forsen
+B j ø r n t o p p e n
+B i e r n a t j å h k k å
+Skuogetjåkkå
+Nordvatnet
+Skájde-
+Mellaskáidi
+Røysvatnet
+Muvrrajávrre
+Biernoalgge
+Unnaskájdásj-
+Rikkek
+Røysvatnhytta
+Gasskaskájdde
+Biernajávrre
+T j e p u r i s
+Tjoallebatjåhkå
+Ruonasnjoasske
+S á v t s a s v á r r e
+R e t g a t d a l e n
+Steintoppen
+Steingropa
+Hierggenjoasske
+Hievnenjoasske
+Ræhtjájåhkå
+R æ h t j á t v á g g e
+Hievsstinvárre
+G i h t t s e
+Ruonasvágge
+Gihtsejávrre
+Gihtsejåhkå
+Gihtseskåhppe
+Gihtsenjoasske
+Gierggetjåhkkå
+Muvrratjåhkkå
+Fredagskollen
+Fuglfjordneset
+Mulbukta
+Tømmeråstinden
+Stefjordeidet
+Bergneset
+Sørneset
+Sørnesholmen
+Fuglfjorden
+Krabbvika
+Mulbukttinden
+Titinden
+Stetinden
+Kopp-
+Storvikfjellet
+Rødtinden
+Knappneset
+Storelvdalen
+Svaelva
+Storelvvatnet
+Skjelelva
+Kjerringtinden
+Korvikneset
+s u n d e t
+Oldervika
+Gásluokta
+Stuorluokta
+Grindholtan
+A u s t e r d a l e n
+Austerdalselva
+Aspheim
+Korvikvatna
+Korvika
+Sámeluokta
+Lapplægran
+Kjøpsnes
+Straumen
+Daudmannsaksla
+Sommarsetelva
+Stáloluokta
+Risvika
+Kongsnes
+Lappholmen
+Nesflata
+Nestinden
+Grunnvoll
+Bukta
+Lægdvatnet
+Nekkelvvatnet
+Risviktinden
+Vasjahallen
+Storå
+Storådalen
+Storå-
+Sommarsetvatnet
+Sildpollneset
+Mølnelvvatnet
+Bremneset
+Bremnesskjeret
+Nordøya
+Bekkenesholmen
+Skjåbåen
+Sørøya
+Tysnes
+Johaugskallskjeret
+Langbåen
+Tysnesvatnet
+Herøyvatnet
+Korsnes
+Korsnesholmen
+Ájluokta
+Láñásse
+Ráluokta
+Hamnvika
+Bisseluokta
+Biesseluokta
+Skarbergneset
+T y s f j o r d e n
+Vollan
+Kalvikstorvika
+Østvika
+Beitsfjord-
+Damvarden
+Ryelva
+Kjerran
+Skjåvika
+Lomvatnet
+Bjørkvikfjellet
+Guládak
+Slettmoa
+Dragholmen
+Dagfinn-
+Litlvassdalen
+Ráluovtjávrásj
+Kalvik
+Sluodnerågge
+Kjerna
+Kivika
+Durmåls-
+tuva
+Breidskardtinden
+V a l l e t i n d a n
+Rundtinden
+I s f j e l l e t
+BAUGE-
+VATNET
+R o a n a s d a l e n
+Fonnvatnet
+F o n n t i n d e n
+Geittinden
+S k o g d a l e n
+Skogvatnet
+B Å V R O J Á V R R E
+Noajdejávrre
+Lábttjejávrre
+N o a j d d e
+G i h t s e j i e g a
+Ájdevuolle
+Råssenjárgga
+Skårnesodden
+Skårnes
+Skjellesvik-
+skaret
+Hestneset
+Sølvnes
+Skjærnes
+Eidskaret
+Stor-skarvsteinen
+Skjellesvikklubben
+Tjåsskå-
+L a n g
+m a r k a
+Norddalselva
+Hurimaklubben
+Myrset
+Skårneskollen
+Sildvågen
+Paurohyttene
+Tennstrandholmen
+Bakfjellvatnet
+Kopparen
+Sjøvoll
+Likholmen
+Gullikøya
+Tjeldhamn
+Stongneset
+Jamnfjellet
+Botndalen
+Botnøya
+Langskjeret
+Rognholmen
+Stongnes-
+Stongnesvika
+Tysfjorden
+Drag
+Nordnesaksla
+Lakstjørna
+Lakstjørnbakkan
+Svenskgruva
+Rapa
+Nordvoll
+Brentåsen
+Hamn
+Hamnneset
+Jern-
+myra
+Moa
+Sørås
+Veiland
+Trongsundet
+Vassnesodden
+Heggneset
+Hellandselva
+Helland
+in
+Bjørkeneset
+Kjerrvatnet
+Grindvikneset
+Breidvika
+Tjukkskjømningen
+Sundet
+Nertorpelvatnet
+Torpelvasselva
+Nyfiskvatnet
+Stordalsfjellet
+Langvika
+Grindvika
+Kjerrelva
+Nekkateltet
+Dragsfjellet
+Selbuelva
+Kvannvatnet
+Kjerringelva
+Øyvollaksla
+Fiskholmen
+Sadjemjåhkå
+Forrhågen
+Sølvsteinvika
+Jávrreneset
+Juñkánjárgga
+Oterhallen
+Straumpollelva
+Tverr-
+Efjordtunnelen
+Stetindtunnelen
+Gåhpejávrre
+Neppvik-
+tunnelen
+Brattlitunnelen
+Tømmerås-
+Mokki
+Svartskjeret
+Geinnodahka
+Bersveinneset
+S e g l t i n d a n
+Hundholmen
+Holmfjellet
+Kjelkvika
+Mellomgårdselva
+Storfjellet
+Russviktinden
+Russvikdalen
+Kopptinden
+Kjelkvikfjellet
+Storbotnvatnet
+Fuglfjordeidet
+Russvik-
+Russvika
+Russvikvatnet
+Fredagsvika
+Likollen
+Kikvika
+Fredagsvikneset
+Kobbvika
+Steinfjellvatnet
+Ner-sørfjordvatnet
+Fuglfjord-
+Tørrskallen
+Butten
+Buttvatnet
+Holman
+E l v e r a n
+Presttinden
+Ulvika
+Ulvikhøgda
+Korsneset
+Sørsjøkeilan
+Storbotnelva
+Lagmannsneset
+Hundhovudet
+Mølntinden
+Straumtinden
+N o r d d a l e n
+Gammeloftvatnet
+Juovvaluokta
+Kobbviktjørna
+Kjøpsvikvatnet
+Hestneselva
+Storåsen
+Hestvika
+Allmennings-
+Allmenningen
+Kvitelva
+Buktafjellet
+Kjøpsvik
+Skjæran
+Tjårrnesholmen
+Tjårrnes
+Gåhpe
+Kjelkvikosen
+M a n n f j o r d e n
+Mannfjellet
+Ulli
+Hulløya
+S k r o v k j o s e n
+Botnan
+Skaret
+Skjellesvikelva
+Kjølen
+Rognbakkan
+Olderhola
+Kikvik-
+Krokanes
+Kvitodden
+Forrhaugneset
+Forrhaug-
+landet
+Rabben
+Rødberget
+Lavisfjell-
+bergan
+Båttovika
+Sørvinarka
+Brenneset
+Skjellelva
+Teistbergvika
+Djupvika
+Neppvika
+Urvika
+Tømmeråsfjorden
+Dimbarásvuodna
+Sildpollelva
+Litlvatnelva
+Polldalen
+Odden
+Doaresgádde
+Humpen
+Brynelva
+Vuodogårttje
+Blomholatinden
+Sildpollen
+Langoselva
+Lysvollvatnet
+Sildpollnestinden
+Blomhola
+Lappvikfjellet
+Lysvoll
+Strandskogen
+Eidstø
+Solheim
+Tverrlandsvatnet
+S t e f j o r d e n
+Stefjordnestinden
+Rødbergan
+Tømmeråsen
+f j o r d e n
+Sjutuva
+Åttetinden
+Nordneset
+Stádda
+Ulvikklubben
+Herøyvika
+Stor-hestvika
+Ytter-sandvika
+Bjørnkjeften
+Botn
+Nerbotn
+Lava-
+skjeret
+Seljeneset
+Storjordvatnet
+Sandelva
+Storjordelva
+Rørvik-litlvatnet
+Båtstøvatnet
+Nevervika
+Skallen
+Rørvika
+Finnosen
+Storjorda
+Beitsfjordneset
+Bogvika
+Bognes
+Storjordåsen
+Elvhøgda
+Brattberg-
+vika
+Solflogtuva
+Ramnholmen
+Tysnesheia
+Jårbbåjávrásj
+Strumpvika
+Forsa-litlvatnet
+Forsaelva
+Kalvikvatnet
+Forsafjellet
+Hustoften
+Sommarsethågen
+Småholen
+Storskjæret
+Kvelvehågen
+Grytafjellet
+Litlbakkelva
+Litlvasskollen
+S t o r v a t n e t
+Divtasvuodna
+Molvikneset
+Molvika
+Hierenjárgoalgge
+Trongdalen
+Myrjåkkelva
+Lund
+Forsa
+Jarbruelva
+Botnvass-
+Botnvatnet
+Korsnesheia
+Kopparåsen
+Leikneskollen
+Kleivklubben
+Leikneselva
+Strandåsen
+Kleiva
+Bogstranda
+Leiknesskjeran
+Leiknes
+Kaldvika
+Mohågen
+Ytter-hulløynesgrunnen
+Gállájávrre
+Erik-
+Langåsen
+Skognes
+Molvikvatnet
+Utfallselva
+Fredly
+Hellandsberg
+Tørpelvatnet
+Vestervatnet
+Kjerrdalen
+Kvannkjoselva
+Kvannkjosen
+Kjerrfjellet
+Kjerr
+Akkasokka
+Nevervikgrunnen
+Sandvatnet
+Sandvasselva
+Veddalen
+Vikjorda
+Forsåstorvika
+Horntinden
+Fuglevatnet
+Fuglevassåsen
+Hellandstuva
+Senntjørnen
+Hellandskjånes
+Skjånes
+Ytter-helland
+Gådjeluokta
+Kjerrskjæret
+Hulløyneset
+Skarbergfloget
+Lakshågen
+Sommarset-
+Mella-
+Myrokkåsen
+Ingeborgnes
+Finn-
+Kalvikskjeret
+Botnøyskjeret
+Mellatinden
+Nerbotnelva
+Suolojgiehtje
+Soahkenjárgga
+Foarsonjárgga
+Duorbunjávrre
+B e i s f j o r d e n
+Jennyhågen
+Dragshamna
+Suolojgiesjnjuorra
+Merradis-
+Bogvetten
+Hulløynesholmen
+Litl-hulløya
+Forsaneset
+Tjukk-
+skogen
+Skarberg-
+Bájddajávrre
+Ájlátvárre
+Vuollná
+Åsvatnet
+Molvikdalen
+Kråvatnet
+Middagsvatnet
+Stongfjellet
+Veddalshøgda
+Rottjørna
+Botnaksla
+Sjurshøgda
+Vuokságurssjo
+Riehppejåhkå
+R i d d a b å r r e
+Gárjjelnjárgga
+Måskeluokta
+Gáránisluokta
+Unna Dáppájávrre
+R i e h p p e
+Uhtsavuoppe
+G i h t s e t j å h k k å
+Tjævrrájåhkå
+Jæmsluokta
+Råsseluokta
+Gåhpetjåhkkå
+Unnep
+Stuoráp
+Áhkásjjávrre
+Mannfjordneset
+Gámalåptjávrre
+Råssegiedde
+Goarvenjárgga
+Goarvve
+Oaffe
+Gåvsnåjnjárgga
+Njássje
+Skåhppe
+Njoassketjåhkkå
+Guomojjåhkå
+Vássjá
+Jågåsijdda
+Guomojtjåhkkå
+Vájsávágge
+Vájsájåhkå
+Vájsájávrre
+Vájsá-
+Badjesoabmo
+Funnta
+Durrá
+Bårjåstjåhkkå
+Nekkaelva
+Skárffabákte
+Njárgádde
+Råssenjárg-
+Haukøyholmen
+Gáránistjåhkkå
+Junkajo-neset
+Gielkájávrre
+Ráppáluokta
+Oarjjelijnjárgga
+Ulbegiedde
+Goahttsekjåhkå
+Gárjjelvágge
+Dimbarásse
+Gáktsavárre
+Bieggeluokta
+Vuollejávrre
+Bieggeluovtvárre
+Davve-strávve
+Strávve
+Nikkájåhkå
+Givddejåhkå
+Svenskfloget
+Kvassviktinden
+Kråkviktinden
+Dappafjellet
+Kjerrvika
+Muskeneset
+Forhaugdalen
+Stefjordbotn
+Sørfjorden
+Forneset
+Muskvikelva
+Kobbvikklubben
+Kiura
+Skarberget
+Inner-
+R á b e k j u k s o
+Láppesluokta
+Spálsgádde
+Forrhaugelva
+G i e v s f i e r d d a
+Langnes
+Inner-stefjordneset
+Sørfjord-
+Sørfjellet
+Tverrelvdalen
+Nekkaknausen
+Elveskardselva
+Nøkkvatnet
+Kaffevatnet
+Hulløyhamn
+Bjerkneset
+Sandskjeret
+Funtaelva
+Slahpa
+Jalmaus
+Borgvika
+Øversåma
+Lyngmoen
+Furuheim
+Tørrnesfjellet
+Urdvikfjellet
+Funtafjellet
+Vesterskard-
+Stordalselva
+Mølnelvtinden
+Austerskard-
+Botnelva
+Tverrelvhalsen
+Botnelvdalen
+Baurifjellet
+Borgodden
+Borg
+Hulløy-
+Såma
+Tørrnes
+Grindvikkollen
+Segltinden
+Nordfjellet
+Hulløysundet
+Larsjordneset
+Bæravika
+Johaugen
+Oksrapa
+litle
+Eitervika
+Fagernes
+Kivik-
+Dalelva
+Brenna-
+Kvassvika
+Kvassvikodden
+Kvassvik-
+klubben
+Muskvika
+Mosken
+Dappavatnet
+Spællámåsske
+Ulbbeluokta
+Siládemluokta
+Skjellesvika
+Sluodnerågtjåhkkå
+Gjuvet
+Salletnjárgga
+Skálltjonjárgga
+Skjellnes
+Á h k á v u o d n a
+Áhkávuon-
+njárgga
+Ávkke
+Haukøya
+Ávkijsuoloj
+Vuodnagiehtje
+Muvlle
+Aktsevárre
+Låttevuodna
+Muvlletjåhkkå
+Boallonjárgga
+Benasuoloj
+Gielkáluokta
+Benasuollusj
+Litl-hundholmen
+Gielkká
+Gárjjelgoade
+Gielkávárre
+Ráhtáluokta
+Tjihkkomluokta
+Ytter-stefjordneset
+Tverrlands-
+elven
+Øver-sørfjordvatnet
+Jæbbmá
+Nisskam-
+Ytter-straumen
+Inner-straumen
+Brynvatnet
+Sadjemjávrre
+Kristenheimen
+Durmålshågen
+Sauelva
+Mølnvikskaret
+M��lnvika
+Bergkråa
+Vikran
+Skredbukta
+Litlneset
+Millojåhkå
+Marihola
+Fredagsvikdalen
+Holtan
+Skihytta
+Sis-strávve
+Styrneset
+Hulløynesfjellet
+Barrakheimen
+Stokkerota
+Kårvinova
+Kårvifjellet
+Lappvika
+Makkholmen
+Hallmyra
+Kjerrneset
+Mannelva
+Ålmmåjåhkå
+Gullikheimvika
+Tømmeråsneset
+Haukøybukta
+Litltinddalen
+G i v d d e
+G i v d d e v u o b m e
+Jábbmekoalgge
+Tsåhkulahka
+Slabávuodna
+Råvifjellet
+Roavvevárre
+Roavve
+Njallem
+Buorgojluokta
+Vuodojåhkå
+Rigánjárgga
+Sálomluokta
+Ráhkasluokta
+Gárjjelluokta
+Slihppe
+Gárjjelbákte
+Slihpeluokta
+Doaresjåhkå
+S p æ l l á
+Forrhaugan
+Goahttse
+Lunndo
+Spalskaditinden
+Hjellvikneset
+Tennstranda
+Tsagán
+Ytterpollen
+Innerpollen
+Julpållneset
+Måhkke
+Gárjjelvárre
+Gásluovtvárre
+Lattásj
+Gámalåptvárre
+Ráhtáluovtnjárgga
+Beadnakoajvve
+Fagernesaksla
+Fagernes-
+Fagernesstrand
+R o t v æ r e t
+Rotvær
+Vestfjorden
+Rinøya
+Flagskallen
+Skarvhausen
+Kråkøya
+Fugløya
+Skarvhausbåen
+Smellen
+Rindbøtverrskjeran
+Parykkskjeret
+Ytterstadskjeran
+Stonga
+Kjårneset
+Skårvasseidet
+Botnfjellet
+Tauselvhavet
+Skorsteinen
+Kråkholmen
+Ingeborgholmen
+Valle
+Tynnholmen
+Kobbhola
+Skarvskjeret
+Vallebåan
+Linveitskjeran
+Svartholmen
+Bubergvika
+Bremvika
+Storbåen
+t i n d e n
+B o t n e i d e t
+Storeggelva
+Kakforsen
+Slått-
+lemmen
+Rånvassbotn
+Holtelva
+I s e l v a
+Storlia
+Botneidvatnan
+K l e t t a n
+Stria
+Nesan
+Langneset
+Harenesa
+S i m l e f j e l l e t
+Iselva
+Eilertelva
+M a t a l o f t e t
+Ørntuvneset
+Stokkedalen
+Småelven
+Vidnesodden
+S i p m o l v á r r i
+Muohtaroggi
+Bálat-
+vuopmi
+Èoska-
+gohpi
+B O A T J Á V R I
+RÁNUJÁVRI
+Ránusággi
+Ri ggaljávri
+Èáhppesèohkka
+Èáhppesjávri
+Lássesvárri
+Gammnesholmen
+Måsskjæran
+Kvannåkeren
+Breiranen
+Vedskjolranen
+Telgelandet
+Tortendalen
+S u r g r a s f j e l l e t
+Langnes-
+Ballangen
+Nøkkelelva
+B Ø R S VA T N E T
+Telgeneset
+Krok-
+leira
+Bruavatnet
+Stemnes
+Åkran
+Nordmoen
+Eiterelvmoen
+Elverum
+Rundtuva
+K a l d å da l e n
+Seljenesskreda
+STORVATNET
+Elvesæter
+Bakkeli
+Støttingsneset
+Kvitsteinneset
+Daleng
+Bjørnstein-
+K e i p l o f t e t
+Kvartsfjellet
+Lasselva
+Jo larsaskardet
+Rundtuvdalen
+Snøgropa
+E i t e r e l v a
+E i t e r e l v d a l e n
+Havellholmen
+Middagsvika
+Middagsneset
+Trondbakkhølla
+Råntind-
+Stavåsen
+Bakkehaug
+Forrnes
+Nybø
+Dommarka
+Leirosen
+Tverrvegelva
+Arneselva
+Geitholtet
+Steinheia
+Vassneset
+Kringelvatnet
+Strielva
+Trongveg-
+urda
+Rånkeipen
+Tømmer-
+nes
+Storballangen
+Kaldåa
+Lasseheimen
+Forruskholman
+Forrusken
+Stokkedalelva
+Småtuva
+Eilertinden
+Kvannåkertinden
+Nordbotnen
+Kvannåkerelva
+S o m m a r s k a r d e t
+Langblå
+Ivarmyra
+Alfon-
+åsen
+Slåttstrand
+B a l l a n g e n
+Arnesholmen
+Hattholmen
+Måseholmen
+Bruaneset
+Einerneset
+Arnes
+Svartberget
+Raudsand-
+Ellingdalen
+Støvelhøla
+Sætran
+Vikafjellet
+Trollbergan
+Stokkedalsfjellet
+Slåttbakk-
+Tippen
+Brattlia
+Skårdalsbekken
+Ránuvuopmi
+Slettbakkelva
+Trollberget
+Saltvatnet
+Jonsvollen
+Basken
+bogen
+Sandbakkelva
+Ranset
+Kanndalen
+Torten-
+Vinterhesjan
+Molund
+Ålund
+Åa
+Vassbotn
+Brenna
+Sørsletta
+Fagerli
+Skjønnvika
+Skarstad
+Hamnholmen
+Skarstadfjellet
+Kufjellet
+Vargfjordtinden
+Gunnardalen
+Govdariehppi
+Klippenborg
+Henrik-
+Stopål-
+Jojensafjellet
+Fuglefjellet
+Á i v e v á r r i
+H å f j e l l e t
+Langvassdalen
+Myrvatnet
+Bøkollen
+Engelsøyvarden
+Engelsøyskjeran
+Hamnes
+Skarstadøya
+Skarstaddalen
+Kobbvikdalen
+Tirholelva
+Kobbdalselva
+Slåtthaugen
+Bakkevatnet
+Bakken
+Fuglevass-
+Håfjelldalen
+Grytvatnet
+Sinklia
+Lakshaugen
+Brennelva
+Sørelvdalen
+Storsteindalen
+Bukkedalen
+Rundhaugdalen
+Musken
+Grindhaugkollen
+Dalvatnet
+Storsteinmyra
+Grindhaugen
+Håfjellet
+Kvitbergan
+Kalvåsen
+Melkedals-
+krysset
+Reinveghøgda
+Bruksåsen
+Høgbakkan
+Bjørkåsen
+b u k t a
+Hestnesodden
+Ungsmaløya
+Gåsneset
+Gåsøyan
+Brattbakken
+Elvebakken
+Brattåsen
+Tindelva
+Strandlandet
+Efjorden
+Karikollen
+Ringvass-
+Tortenlikollen
+Rundhaugen
+Høgli
+Elvesletta
+Linken
+A k s l a
+Kalvåsdalen
+Granlia
+Dyrhaugen
+Hesjelia
+Kvannvika
+Slettås
+Mørkhola
+Djupåa
+Storkroken
+Skarstadfoten
+Snøgropdalen
+Karihaugen
+V u o p m e g e a è o h k k a
+Langvågtuva
+Jernelva
+Fjellfors
+Kvitfors
+Kvitforselva
+Kvitforsen
+B r u n a
+Brattland
+Storfjeld
+Utland
+Revsholmen
+Strandneset
+Rødøyvatnet
+Kutjørna
+Kobbvikelva
+Kobbvikvatnan
+Skogneset
+Breidskardet
+Skarddalen
+Haugvatnet
+Pollan
+Leirpollen
+Storøya
+Sørstraumen
+Ivarjorda
+Forsavatnet
+Billágor i
+Durmålselva
+Gruvåsen
+Durmålsvatnet
+Kvannvikdalen
+Sjuriholmen
+Kariholmen
+Buskardet
+Teppkiltinden
+Ivarmoen
+Ringvatnet
+Langvågelva
+lia
+Straumsøy-
+Rødøya
+Tennholmen
+Kjørsneset
+Oksaksla
+Langvågen
+Langvågpollen
+Fjellheim
+Vårtun
+Rundskjeret
+Lyngøya
+Godmorholmen
+Tømmerosen
+Sæterosen
+Mobakken
+Straumsøysundet
+Svartdalen
+Høghumpen
+K u f j e l l e t
+Forshaugmyra
+Skogelv-
+myran
+Djupdals-
+Ertsås
+Langbakken
+Tverråselva
+Hulbekken
+Bakkan
+Bruksås-
+Brattås-
+Lendinga
+Teppkilneset
+Håkonsethamna
+Røvassdalen
+Lensmannsneset
+Skårvatnet
+Røvasstinden
+G E I T VA T N E T
+Kjelvatnet
+Bukkevatnet
+s
+M e l l o m f j e l l e t
+Snøvatnet
+Sørbotnelva
+Botnisen
+Skårisen
+GUOVDDELISJÁVRRE
+LANGVATNET
+Vadbakkvatnet
+F i l t i n d e n
+Sijdasbuollda
+Sijdasjávrre
+Bávketjåhkkå
+Skårvassfjellet
+Kvannvikskjæret
+Forrnesaksla
+Litle-rødøya
+Lillevågen
+Håkonsetholmen
+Stor-buholmen
+Litle-buholmen
+Henrikbukta
+Sand-
+Brandsholmen
+Hallvardøya
+Mellastraumen
+Andersskaret
+Lomtjørnan
+Stor-kobbvika
+Pålsnesodden
+Litlepollen
+Inner-sandvika
+Skjellneset
+Vårset
+Dalhøgda
+Melke-
+dalen
+Tunelva
+Grunnstadåsen
+Hesteskovatnet
+E f j o r d d a l e n
+Huglhornet
+Sandholmvatnet
+Myrnes
+Storskardelva
+Vårsetholmen
+Straumsøya
+Ånepollen
+Storneset
+Vassdalen
+Kjerringvikelva
+Olalemmen
+Skogelva
+Olaelva
+B a l l a n g s m a r k a
+Skjellhaugen
+Elvenes
+Salvodalen
+Børselva
+Bruksjordforsen
+Hestnes
+Storvikelva
+Teppkilen
+yt
+Sandvikneset
+Strandfjellet
+Kjerringvik-
+Kjerringvika
+Litleelva
+Gjertrudholelva
+Gulliklia
+Gulliklikollen
+Gulliklivatnet
+Djupvass-
+Vassli
+Fagermoen
+Ramstad
+Djupåsen
+Djup-
+Sørli
+Brattli
+Trangdalen
+Haugvika
+Høgholman
+Reppvika
+G u s s o a i v i
+Leirpoll-
+Leirpollneset
+Sæterelva
+Skjelnes
+Slåttlia
+Vindskardet
+Storbakken
+Eidtinden
+marka
+Henrikneset
+F o r s a h a v e t
+Forsaforsen
+Slåttlikollen
+Hestholmen
+Venes
+Åsen
+Aspenes
+Kjølstad
+Grunnvatnet
+Vad-
+Vinterneset
+Mellomneset
+Skjå-
+Kvannvikkollen
+Stokkedal-
+Grunnvass-
+Grunnstad
+Svadet
+Henriknesfjellet
+Ospeneset
+Nerdal
+Mølnosholmen
+Nordbotnelva
+Storhøgda
+Langås-
+Utheim
+Småholman
+Håfjell-
+Skaforsen
+Lappnes
+Forså
+Kvannmoen
+Botnmoen
+Tjuvelva
+Storeggvatnet
+R u o s s t a j i e g ñ a
+F r o s t i s e n
+Ørretvatnet
+Sennvatnet
+Røvasshammaren
+Isvatnet
+Røvass-
+Straum-
+Røvatnet
+Stubbedalen
+nordre
+Sandbakk
+Munken
+Arnesklubben
+Rånbogelva
+Malmhaugen
+Saltvik-
+ryggen
+Steingrunnen
+Lyngosen
+Bremvikvatnan
+Kistbotnelva
+Nymo
+Borddiskan
+Lillevatnet
+Økselva
+Saltelva
+Saltelvdalen
+Tauselvtinden
+Saltelvtinden
+Koppvasselva
+Tauselva
+Tauselvdalen
+Stornesaksla
+Furuhaug
+Sandskjeran
+Barøyodden
+Storfloget
+Kobbeneset
+J e r n l i a
+Sjurvatnet
+Mellomtinden
+Melkevass-
+eidet
+Rognstad
+Hjert-
+Kobbenestinden
+Keipelva
+Hjerthaugen
+Tomasneset
+Kistbotnhavet
+E f j o r d e n
+L a v f j e l l e t
+Strand
+Langstrandkollen
+Skårvasselva
+Sommarbakk
+Langstranda
+Høgskardet
+Á h t á v u o d n a
+Gijssamåhkke
+Niejddatjåhkkå
+Heimelva
+Koppvatnet
+Melkevatnet
+Kistbotn
+Sveingamvika
+Melkevasselva
+Karineset
+O f o t f j o r d e n
+Barøya
+Sjøvika
+Engelsøya
+Akselhamna
+Planan
+B a r ø y a
+Revelsøya
+Valen
+Litleholmen
+Valbukta
+Revlsøya
+Langosodden
+Vikodden
+Vikskjeran
+Skarvskiten
+Vestreværet
+L e i a
+Sandværet
+NV
+LNFR
+FF
+FFN
+Dr
+Kraftst.
+NF
+FN
+Fr16
+B5
+Fr35
+Fr
+FO
+LNFR B
+Fr36
+LNFR Fr
+Fr18
+I4
+Fr34
+I2
+I1
+LNDR B
+F2
+F1
+IA
+O1
+Fr1
+N2
+N1
+I3
+Gr3
+H1
+Gr1
+Gr2
+Km ¹
+Kartgrunnlag: N50 - 2011 / UTM33euref89
+Kommuneplan Tysfjord kommune 2013
+AREALFORMÅL pbl.
+HENSYNSONER pbl.
+Friområde
+Bruk og vern, sjø og vassdrag, m/strandsone
+Ferdsel
+LNRF, spredt boligbebyggelse
+LNRF, spredt fritidsbebyggelse
+Boligbebyggelse
+Fritidsbebyggelse
+Sentrumsformål
+Forretninger
+Fritids- og turistformål
+Bebyggelse og anlegg
+Tjenesteyting
+Næringsvirksomhet
+Idrettsanlegg
+Andre typer beb., anl.
+Grav- og urnelund
+Havn, framt.
+Parkeringsplasser
+Naturområde
+Skytefelt, øvingsomr.
+LNRF generell, nåv.
+LNRF, tiltak for stedb.
+næring
+Akvakultur
+Drikkevann
+Kombinert formål
+Nåv.
+Framt.
+Samferdsel og teknisk infrastruktur
+Grønnstruktur
+Forsvaret
+Landbruks-, natur- og friluftsformål samt reindrift
+Bruk og vern av sjø og vassdrag med tilhørende strandsone
+SAMFERDSELSLINJER pbl.
+Hovedvei (tunnel)
+Hovedvei
+Samlevei
+Turvei
+Farled
+BA
+FFA
+Gr
+Sikringssone- fortøyning akvakultur
+Bygg og anlegg
+Forretningsområde
+Fiske og friluft
+Kombinser fiske, friluft, akvakultur
+Kombinert fiske, friluft, natur
+Kombinert friluft, natur
+Gravlund
+Havn
+Industri
+Kraftstasjon
+Landbruk, natur, friluft, reindrift
+LNRF, spredt boligbeb.
+LNRF, spredtfritidsbeb.
+Natur, friluftsliv
+Naturvern
+Offentlig eller privat tjenesteyting
+Turisme
+Andre sikringssoner (190)
+Ras- og skredfare (310)
+§11-8 d. Båndleggingssone (700)
+Båndlegging i påvente av vedtak etter pbl.
+Båndlegging etter naturvernloven (720)
+LINJESYMBOL
+Plangrense
+Arealformålgrense
+Hensynssonegrense
+TEKSTSYMBOL
+NJUOLGADUSÁ OAHPPIJDA DIVTASVUONA KULTURSKÅVLÅN.
+Sån guhti oahppen Divtasvuona Kulturskåvllåj bæssá, bæssá liehket oahppen desik 10.
+klássajn vuodoskåvlån gærggá jali iesj gæssát .
+Sajev guoskevasj gájbbádusáj milta oattjo ja dav i doajmme semestera máhte gæssádit.
+Hiejttem hæhttu tjálalattjat sierra sjiemán kulturskåvllåj rájaduvvat, vuollájtjáledum
+åvdåstiddjijs.
+Hiejttemsjiemáv kulturskåvlås jali dievnastuskontåvrås oattjo
+Oahppijmákso galggá akti fert bielle jagen åvddål gå semester álggá mávsoduvvat
+Oahppijmákso ij ruoptus mávseduvá jus ij le guhka skihpudahka (guhkep gå nielja
+vahko), jali jåhtum suohkanis oarren.
+Jus oahppijmákso ij le mávseduvvam 2 máno maŋŋel gå galgaj ja
+máksomaŋedimåhtsåmus ij le miededum, de åvdåstiddje galggi tjálalasj diedov oadtjot
+ahte oahppe sajev bæsstá jus guovte vahko duogen e mávse.
+Sæmmi tjála oahppe åhpadiddjáj rájaduvvá.
+Oahppe gænna li máksobátso åvdep jages e sajev skåvllåj oattjo åvddål gå bátso li
+mávsedum.
+Oahppe galggi derdaj årrot ja gárvvidam ietjasa skåvllåtijmajda..
+Skihpudahka jali ietjá oarre gáhtomij galggá jus máhttelis diededuvvat åhpadiddjáj
+nav ruvva gå máhttelis, jali tjálalattjat vuostasj biejve maŋŋela gáhtoma.
+Oahppe e oattjo tijmajt majt li massám ruoptus
+Jus nágin skåvlå tjuojanijs le bæjsstanam, de dat dála galggá skåvlå kåntåvråj
+Jus slajesvuohta le sivvan gå tjuojajnis bæjsstanij de oahppe iesj hæhttu divvomav
+mákset.
+Jus oahppe aktis nubbi åhpadimes gáhto váni diededime dagi, jus åhpadimev ij berusta
+jali jus jæhkogisvuohta le sivvan, de máhttá Divtasvuona kulturskåvllå, rektora/
+fáhkajådediddje baktu, oahppev åhpadimes ålgodit.
+Máksomiere:
+Divna fálaldagá: kr 860,-/semester
+Juogos: kr 635,-/semester (Dánnsa, Duodje, Bánnda)
+Mákso 2. oarbben: kr 645/semester
+Mákso 3. oarbben jnv: kr 430,-/semester
+2. mákso fálaldahka kr 645,-/semester
+Divtasvuona
+Suohkan
+Bajássjaddam
+ja åhpadus
+Sisiválldem jagen
+Oajvvesisiválldem
+Åhtsåmus sajev mánájgárden
+Tjále dádjadahtte
+Åskeldisvuodajn giehtadaláduvvat
+Mánná
+Persåvnnånummar:
+Mañep namma:
+Åvdep namma
+Le gus mánán máhttelisvuohta ståhkat sijda lahka?
+Le gus mánán ståhkam rádna?
+åvdåstiddje
+Sij/sån gen siegen
+mánná årru.
+Mañep namma
+Barggovadde/skåvllå:
+Virggeprosænnta ja guhkkudahka
+ stuoves 
+ sadjásasj
+Telef.
+barggov./skåvllå
+Virggeprosænnta ja guhkkudahka hæhttu vatteduvvat.
+Famillja
+Adræssa
+Poasstanr./bájkke
+Telefåvnnå
+Iellemvuohke:
+ Válldum 
+ Aktanårro 
+Aktugasj
+Galla máná li familjan ja goassa li riegádam (jahke):
+Diedo manen
+mánnáj sadje
+mánajgárden
+åtsåduvvá.
+Diedo máná
+majt
+mánájgárdde
+bierri diehtet
+Ietjá diedo.
+Le gus mánná sajev adnám mánájgárden åvddåla?
+Le gus mánán sadje mánájgárden dálla, makkir?________________________
+Mánájgárdde ja sadjesládja (ålles/bielle) gåsi åhtsåduvvá:
+(Gå mánán la bielle sadje de la mánná mánájgárden fært nuppe biejve)
+Mån/måj sárnnun diedojt badjelin duolla
+Sadje ja dato
+Vuollájtjállem
+Bajássjaddam ja åhpadus.
+8590 Gásluokta
+ÅHTSÅMUS SAJEV OADTJOT SKÅVLLÅASSTOÁJGGEÅRNINGIN
+DIVTASVUONA SUOHKANIN
+Diedo máná birra:
+Guhti adná bæjválasj huvsov mánás?
+Diedo bæjválasj hukse birra:
+Diedo gállasguojme/guojme birra:
+Skåvllåasstoájggeårnik gånnå sajev åhtsåp:
+Åhtsåp sajev tjuovvovasj biejvij ja muttoj:
+Mánnodagá_____Dijsdagá_____Gasskavahko_____Duorasdagá_____Bierjjedagá_____
+Åvddål skåvllåájge 07:30 - 08:30
+Maññel skåvllåájge gitta kl:
+Sadje ja dato:
+Vuollájtjállem:
+SÁME GIRJÁLASJVUODA- JA GIELLASEMINÁRRA
+SAMISK SPRÅK- OG LITTERATURSEMINAR
+Árran - julevsáme guovdásj / lulesamisk senter
+Vájmogiella - giella guotto ja oassálasstem
+Gasskabiejvbiebbmo
+Johnny Andersen ja Johan Daniel Mikkelsen NuorajTVas:
+Vájmogiella; muv giellahiståvrrå
+Bruce Morén-Duolljá, gielladutke:
+Julevsámegiella - valjes ja ájnas giella
+Båddå
+Ingrid Kintel, Inga Mikkelsen ja Mathias Mikkelsen:
+Rádnastallam - giellabarggo mánáj hárráj
+Lill-Tove Paulsen:
+Sámegiella - viesso giella mánájmánájda
+Rabás dágástallam - giellaválljim ja giellahiståvrrå 19.50
+Låhpadibme
+vájmogiella
+viessogiella
+låhkåt
+båddå
+ajnas giella
+mánájmánájdi
+dágástallam
+Mandag 10. juni
+Hjertespråket - språklige holdninger og deltakelse
+Middag
+Johnny Andersen og Johan Daniel Mikkelsen ved NuorajTV:
+Hjertespråket; min språkhistorie
+Bruce Morén-Duolljá, språkforsker:
+Lulesamisk - et rikt og viktig språk
+Pause
+Ingrid Kintel, Inga Mikkelsen og Mathias Mikkelsen:
+Rádnastallam - språkarbeid blant barn
+Samisk - et levende språk med barnebarna
+Åpen diskusjon - språkvalg og språkhistorie 19.50
+Avslutning 20.30
+GIRJÁLASJVUODA- JA GIELLASEMINÁRRA SAMISK SPRÅK- OG LITTERATURSEMINAR
+PROGRÁMMA
+PROGRAM
+Ájrastallama dájdda - sáme girjálasjvuohta
+Buorisboahtemsárnno
+Kikki Jernsletten, girjálasjvuodadiehtte:
+Elsa Laula - sáme nissunnjunnjusasj ja álgadiddje
+Andreas Lødemel, girjálasjvuoda gaskosdiddje:
+Sáme nissuna Knut Hamsun girjálasjvuodan
+Sigmund Johnsen, bibliotekárra:
+Julevsáme girjjebussa fálaldagáj birra
+Biejvvebiebbmo
+Mimi Märak, slampoesitjiehppe:
+Slampoesija - sebrudakberustibme poesija hámen 13.00
+Marion Palmer, girjjetjálle:
+Låhkå ietjas girjálasjvuodas
+Dájddavuosádusá rahpam: 14.15
+... ja mij da lijma /... ja mii dat leimmet /
+... jih dihte lij mijjieh"
+Seminára låhpadibme
+Girjálasjvuoda kafea Låptån 19.00
+Velkomsthilsen
+Kikki Jernsletten, litteraturviter
+Elsa Laula - samisk foregangskvinne og pioner
+Andreas Lødemel, litteraturformidler:
+Samiske kvinner i Knut Hamsuns litteratur
+Sigmund Johnsen, bibliotekar:
+Lulesamisk bokbuss- presentasjon av tilbudet
+Lunsj
+Mimi Märak, slampoet:
+Slampoesi - samfunnsengasjement i poesiform
+Marion Palmer, forfatter:
+Opplesning fra eget forfatterskap
+Åpning av kunstutstilling: 14.15
+.. ja mii dat leimmet /... jih dihte lij mijjieh/
+... och det var vi
+Avslutning på seminaret 15.00
+Litteraturkafé på Låpptå 19.00
+Tirsdag 11. juni
+Representasjonens kunst - samisk litteratur
+LÅGÅDALLIJ BIRRA
+OM FOREDRAGSHOLDERNE
+NuorajTv le sámegielak næhtta-tv:a dagádum sáme nuorajs sáme
+Sijá ulmmen la fálaldagájt buktet ma nuorajt diededi, berustahtti
+ja hávsskudahtti julevsáme giellaj.
+Dán seminárraj dahkam li
+ságájdahttemijt duoj dáj ulmutjij sijá giellahiståvrås ja giellaguottojs.
+NuorajTv er samiskspråklig nett-tv laget for og av lulesamisk ungdom.
+Deres
+siktemål er å skape tilbud som informerer, engasjerer og underholder
+ungdom på lulesamisk.
+Til seminaret har de laget intervjuer med ulike folk
+om deres språkhistorie og språkholdninger.
+Bruce Morén-Duolján le doktorgráda gielladiehtagis, ja le seniordutke
+Tråmså universitehtan.
+Morén-Duolljá jobber barggá dáj ájgij ålov
+julevsámegiela duodastimij ja tjielggidimij.
+Bruce Morén-Duolljá har doktorgrad i språkvitenskap, og er seniorforsker
+ved Universitetet i Tromsø.
+Morén-Duolljá jobber nå mye med
+dokumentasjon og beskrivelse av lulesamisk språk.
+Rádnastallam la sámegielak asstoájggefálaldahka 1-7. klássak mánájda
+gejn la julevsámegiella åhpadusgiellan skåvlån.
+Rádnastallam-jådediddje
+Ingrid Kintel, Inga Mikkelsen ja Mathias Mikkelsen gálggi subtsastit ietjasa
+åtsådallamijs prosjevtan.
+Rádnastallam er et samiskspråklig fritidstilbud for barn i 1-7. klasse med
+lulesamisk som opplæringsspråk i skolen.
+Rádnastallam-lederne Ingrid Kin-
+tel, Inga Mikkelsen og Mathias Mikkelsen skal fortelle om sine erfaringer
+med prosjektet.
+Lill-Tove Paulsen le mælggadav oassálasstám julevsámegiela
+ælládahttemin.
+Semináran subtsas gåktu sån dahká gielav guoddet ietjas
+mánájmánájda.
+Lill-Tove Paulsen har lenge vært engasjert i revitaliseringen av lulesamisk
+På seminaret vil hun snakke om hvordan hun arbeider for å overføre
+språket til sine barnebarn.
+Kristin "Kikki" Jernsletten;in la doktorgráda girjálasjvuodan.
+Suv
+doktorgráda la sáme girjálasjvuoda ja girjálasvuodadádjadusá birra gå
+gehtja dájt diedalasj akademija tjalmij.
+Semináran subtsas mihtos sáme
+njunnjutja Elsa Laula Renberga viessomis ja tjállemis.
+Kristin "Kikki" Jernsletten har doktorgrad i litteraturvitenskap.
+Hennes dok-
+torgrad omhandler samisk litteratur og litteraturforståelse, i møte med aka-
+demias vitenskapelige rammer.
+På seminaret vil hun fortelle om den samis-
+ke foregangskvinnen Elsa Laula Renbergs liv og forfatterskap.
+Andreas Lødemel la girjálasjvuoda gaskostiddje Hamsunguovdátjin.
+Sujna
+la mastergráda nuorttarijkaj girjálasjvuodan Tråmså universitehtas, ja
+mastergráda barggon lij Hamsuna romádna Landstrykere.
+Andreas Lødemel er litteraturformidler ved Hamsunsenteret.
+Han har mas-
+tergrad i nordisk litteratur fra Universitetet i Tromsø, og skrev masteropp-
+gave om Hamsuns roman Landstrykere.
+Sigmund Johnsen la bibliotiehkárra julevsáme girjjebussan.
+Girjjebussa le
+Divtasvuona suohkana æjgon, ja dåjmaduvvá Divtasvuona bibliotiehkas.
+Busssa manná stuorra oasev julevsáme guovlos.
+Sigmund Johnsen er bibliotekar på den lulesamiske bokbussen.
+Bokbussen
+eies av Tysfjord kommune, og drives som del av Tysfjord bibliotek.
+Bussen
+kjører i store deler av det lulesamiske området.
+Mimi Märak oattjo silbbavuojtov dán jagásj sverigamestergilppusin
+slampoesi;as.
+Märaka sebrudakberustibme boahtá tjielggasit åvddån suv
+dájdan, daj gaskan gruvvoråggåmij vuosstálibme sijddabájkijn.
+Märak
+studeri Sáme åhpadusguovdátjin Jåhkåmåhken.
+Mimi Märak fikk sølv i årets sverigesmesterskap i slampoesi.
+Märaks sam-
+funnsengasjement kommer tydelig til uttrykk i hennes kunst, deriblant mot-
+standen mot gruvedrifta i hjemtraktene.
+Märak studerer ved Samernas ut-
+bildningscentrum i Jokkmokk.
+Marion Palmer le girjjetjálle, årru Fálesnuoren (Kvalsund.)
+Suv vuostasj
+diktatjoahkke lij Alle piker løper til vinduet jages 1995.
+Dallutjis la
+ålgusbuktám diktatjoahkkev Utsatte strøk/Rašis guovllut (1999) ja románav
+Guttaperka (2002).
+Merragátte kultuvrra ja merrasáme identitehtta la
+guovdátjin suv girjálasjvuodas.
+Marion Palmer er forfatter, bosatt i Kvalsund.
+Hun debuterte med diktsam-
+lingen Alle piker løper til vinduet i 1995.
+Siden har hun bl.a.
+utgitt diktsam-
+lingen Utsatte strøk/Rašis guovllut (1999) og romanen Guttaperka (2002).
+Kystkultur og sjøsamisk identitet står sentralt i hennes forfatterskap.
+Dájddavuosádus "...ja mii dat leimmet / ...jih dihte lij mijjieh / ...och det var
+vi" le dagádum gudá nissun sáme dájddárijs.
+Nissuna guovdásj sajes sáme
+familjan le bájnnám vuosádusáv, gånnå dájddaduodje, biktasa, poesia ja
+gåvvådájdda le siegen.
+Dájddára li Eva Annette Wilks, Laila Gunilla Wilks,
+Hanne-Lena Wilks, Inghilda Tapio, Lise Tapio Pittja og Ulrika Tapio Blind.
+Kunstutstillingen "...ja mii dat leimmet / ...jih dihte lij mijjieh / ...och det var
+vi" er laget av seks kvinnelige samiske kunstnere.
+Kvinnens sentrale rolle i
+den samiske familien har tjent som inspirasjon for utstillingen, hvor kunst-
+håndverk, klær, poesi og billedkunst inngår.
+Kunstnerne er Eva Annette
+Wilks, Laila Gunilla Wilks, Hanne-Lena Wilks, Inghilda Tapio, Lise Tapio Pittja
+og Ulrika Tapio Blind.
+Den nasjonale trosopplæringsplanen, Gud
+gir - Vi deler, gjelder for alle døpte barn og
+unge i Den norske kirke, også samiske.
+Gud
+gir - vi deler har en rekke henvisninger til
+ansvaret for å ivareta samiske perspektiver
+i trosopplæringen.
+Plan for samisk
+trosopplæring gir hjelp til å innholdsbestemme
+dette nærmere, den er både et verktøy og et
+supplerende måldokument.
+Dïhte nasjovnale
+jaahkoeøøhpehtimmiesoejkesje, Gud gir
+- Vi deler, lea gaajhkide kristeme maanide
+jïh noeride Dennie nøørjen gærhkosne, aaj
+saemien.
+Gud gir - Vi deler gellie aejkieh
+vuesehte dan deadtan juktie dejtie saemien
+perspektijvide jaahkoeøøhpehtimmesne
+gorredidh.
+Soejkesje saemien
+jaahkoeøøhpehtæmman viehkehte sisvegem
+lihkebe moenedh, dahte lea dovne akte dïrrege
+jïh akte lissie ulmietjaatsege.
+Nasjonálalasj jáhkkoåhpaduspládna,
+Jubmel vaddá - Mij juogadip, guosská gájka
+gástaduvvam mánájda ja nuorajda Vuona
+girkkon, aj sáme mánájda ja nuorajda.
+Jubmel vaddá - Mij juogadip vuoset moatten
+sajen åvdåsvásstádussaj bærrájgåhtset
+sáme vuojnojt jáhkkoåhpadusán.
+jáhkkoåhpaduspládna dán åvdåsvásstádusá
+sisanov snivábut tjielggi, dat le sihke vædtsak
+ja lasse ulmmedokumænnta.
+Našovnnalaš oskkuoahpahusplána, Ipmil
+addá - Mii juogadit, guoská buot gásttašuvvon
+mánáide ja nuoraide Norgga girkus, maiddái
+sámi.
+Ipmil addá - mii juogadit plánas leat olu
+sajiin čujuhan ovddasvástádussii áimmahuššat
+sámi oaidninbeliid oskkuoahpahusas.
+oskkuoahpahusplána addá veahki mearridit
+dasa sisdoalu, dat lea sihke reaidu ja lassi
+ulbmildokumenta.
+SÁME JÁHKKOÅHPADUSPLÁDNA
+STØRST AV ALT
+GÁJKIN STUORÁMUS
+GAAJHKESTE STØØREMES
+KAIKISTA ISSOIN
+BUOT STUORÁMUS
+NORGGA GIRKU
+VUONA GIRKKO
+NÖÖRJEN GÆRHKOE
+DEN NORSKE KIRKE
+Samisk kirkeråd - Sáme girkkoráde
+Saemien gærhkoeraerie - Sámi girkorá@@i
+Plan for samisk trosopplæring
+Supplerende plan til Gud gir - Vi deler, Plan for trosopplæring i Den norske kirke
+1. opplag
+© Kirkerådet, Den norske kirke 2011
+Bestilles fra www.kirken.no/materiell eller epost: materiell@kirken.no
+Kan også lastes ned fra
+www.kirken.no/størstavalt
+Kirkerådet
+postboks 799 senttrum
+Tegninger og bilder:
+Side 2, 22, 42, 62 - Illustratør: Ellen Sara Reiten Bientie
+Side 8, 28, 48, 68 - Foto Berit Frøydis Svineng Johnsen
+Side 12, 32, 52, 72 - Foto Karin Mathisen
+Side 20, 60, 80 - Tegninger, 1-3 klasse ved Åarjel-Samiej Skuvle
+Trykk: Nr1 Trykk Grefslie as, Mysen
+Ø
+r
+y
+k
+a
+Lasse pládnaj Jubmel vaddá - Mij juogadip, jáhkkoåhpaduspládna Vuona girkkon
+Sáme jáhkkoåhpadusá ulmme le viehkev vaddet systemáhtalasj ja avtatraják jáhkkoåhpadussaj
+mij båktå ja nanni risstalasj jáhkov, åhpat gålmaktes Jubmelav dåbdåt, viehket sáme mánájt
+ja nuorajt iellemav dålkkut ja iellemin rijbbat nav vaj sijá sáme gulluvasjvuohta ja identitehta
+bisoduvvá, ja mij hasot sijáv berustit ja oassálasstet girkko- ja sebrudakiellemin.
+gájkajda gudi li gástaduvvam ja li 0-18 jagága, berustahtek doajmmammáhtukvuodas
+1 Dábálasj oasse
+1.1 Moattebelak Sábme
+1.2 Risstalasjvuoda dåbddomerka sáme kontevstan
+2 Sisadno
+2.1 Ållesvuohta ja bajemus ulmij dålkkum
+2.2 Oahppamtjalmostahttem ja sierra oahppamulme
+3 Prinsihpalasj oasse
+3.1 Tjanádum Vuona láhkaj ja girkkolasj plánajda
+3.2 Buojkuldagá ja báhkoano - sebrudahtte jáhkkoåhpadus
+3.3 Oahppam - dahpaduvvá mánás, sosiálalasj aktisasjvuodan
+4 Pládna anon
+4.1 Máhttolåpptim
+4.2 Åtsådallamjuogadibme ja máhtudakjuohkem
+4.3 Aktisasjbarggo sijdaj
+4.4 Luojvoj guojmmebargge girkkon
+5 Bájkálasj pládnabarggo
+5.1 Kontevstalasj ájádallam
+5.2 Åvddånahttem bájkálasj jáhkkoåhpadusplánas
+5.3 Adno bájkálasj máhtos ja máhtudagás
+5.4 Guoradallam
+Ill.: Ellen Sara Reiten Bientie
+Jáhkkoåhpadusådåstusán le sáme jáhkkoåhpadus
+oadtjum stuoráp sajev ja
+åvddånahttemmáhttelisvuodav Vuona girkkon.
+Ådåstus vaddá máhttelisvuodav åvdedit
+jáhkkoåhpadusáv mij vuoset ja bærrájgåhtså sáme
+risstalasj árbev.
+Jáhkkoåhpadusådåstusá gæhttjalimbargon
+(2004-2008), oadtjun moadda tjoaggulvisá sáme
+bájkijn dårjav jáhkkoåhpadusprosjevtajda ma
+dættov sámevuohtaj biedjin.
+Dát la máhttelisvuodav
+vaddám åvddånahtátjit risstalasj
+jáhkkogaskostimev sáme kontevstan Sáme
+girkkoráde le aj oassálasstám dán bargon.
+jáhkkoåhpadusprosjevtaj árvustallam vuoset giella,
+identitehtta ja kultuvrra le guovdásj biele ålles
+jáhkkoåhpadusás, ja prosjevta li vaddám ådå
+ájádusájt barggovuogij ja sisano hárráj sáme
+jáhkkoåhpadusán.
+Dássta le Sáme
+jáhkkoåhpaduspládna ávkástallam.
+Nasjonálalasj jáhkkoåhpaduspládna, Jubmel
+vaddá - Mij juogadip, guosská gájka gástaduvvam
+mánájda ja nuorajda Vuona girkkon, aj sáme
+mánájda ja nuorajda.
+Jubmel vaddá - Mij juogadip
+vuoset moatten sajen åvdåsvásstádussaj
+bærrájgåhtset sáme vuojnojt jáhkkoåhpadusán.
+Sáme jáhkkoåhpaduspládna dán åvdåsvásstádusá
+sisanov snivábut tjielggi.. Návti le
+jáhkkoåhpadusådåstusán máhttelisvuohta ienep
+diedoj vaddet rijka álggoálmmuga birra gájka
+gástaduvvam mánájda ja nuorajda Vuona girkkon.
+Sámejáhkkoåhpaduspládna le nappu lasse pládna
+Jubmel vaddá - Mij juogadip pládnaj, ja dá plána
+galggi aktisattjat gehtjaduvvat.
+Lasse pládna galggá
+aneduvvat tjoaggulvisájn gånnå li sáme máná ja
+nuora, váj sámevuohta bærrájgåtseduvvá dán
+plánan rámmagájbbádusáj ja sisano milta
+Sáme girkkoiellemin ja girkkohiståvrån le
+sieradusá guovloj gaskan rijkav miehtáj.
+Bájkálasj
+jáhkkoåhpadusplánan galggá tjoaggulvis guovlo
+sáme dilijt vieledit, ja láhtjet sajev bájkálasj
+árbbedábijda ja variasjåvnåjda.
+Ulmme le jáhkkoåhpadus gånnå sáme jiedna
+gullu, ja sjaddá luondulasj oasse Vuona girkkos.
+Sáme jáhkkoåhpadus galggá identitehtav nannit,
+máná ja nuora galggi ietjasa sáme duogátjav
+árvulattjan vásedit.
+Jáhkkoiellemin la ájnas ulmusj
+diehtá gut sån le ja dåbddå jasskavuodav ietjas
+identitehta hárráj, de dát máhttá giehpedit iellemav
+ristagissan aktijvuodan gånnå iesj guhtik duogásj le
+sierralágásj.
+Guorrasip Paulusa bagádussaj ahte
+jáhkon Kristusij lip mij gájka avtadásálattja,
+berustahtek tjerdalasjvuodas, sjierves jali
+nasjonalitehtas.
+Aktak ij le dasti juvdá jalik grehka, oarje jalik friddja, ålmåj jalik nissun.
+Gájka lihpit Kristus Jesusin akta
+1.0 Dábálasj oasse
+1.1 Moattebelak Sábme
+Sábme le nammadus sámij årrumguovlluj, ja
+boahtá bágos sábme, mij la sámij ietjas nammadus
+allasisá.
+Sámijn le stáhtus iemeálmmugin ja sijá
+árbbedábálasj årromguovllo gåbtjå nuortalasj
+guovlojt Vuonan, Svierigin, Suoman ja Guoládagán
+Sámegiella gullu suoma -ugralasj
+giellasuorggáj, ja giellarájá manni doarrás
+nammadum rijkaj rijkarájájs.
+Nuorttasámegiella,
+julevsámegiella ja oarjjelsámegiella li
+oajvvegiellasuorge Vuonan.
+(gehtja kártav)
+Ubbmemsámegiella
+Bihtámsámegiella
+Anársámegiella
+Gålldåsámegiella
+Ahkelsámegiella
+Gielldasámegiella
+Darjjisámegiella
+Sáme ietjasa avtan álmmugin adni gielaj- ja
+rijkarájáj rastá.
+Sáme årru ja viessu rijkav miehtáj,
+ja le oassen moattebelak sáme kultuvras ja
+árbbedábes.
+Sámij sámegiellatjehpudahka le
+målsudahkes.
+Vájku le sieradus giellamáhtudagán
+de le sábme ænndu sábme.
+Aktisasj sáme
+identitehtta le tjanádum aktisasj histåvrråj,
+kultuvrraj, giellaj ja árbbedábálasj viessomvuohkáj.
+Le aj kultuvralasj variasjåvnån sierra sáme guovloj
+gaskan .Etnisitehtta vuojnnusij boahtá mihtáj
+baktu, sáme biktasij, dájdaj, slávggá, namáj,
+árbbedábálasj musihkaj ja gielaj baktu.
+E dal mihtá
+agev etnisitehtav vuoseda, dajna gå moattes, duon
+dan sivá diehti, e bæjválattjat dajt anon ane.
+Uddni li ållo sáme årrum stádajda ja
+tjoahkkebájkijda árbbedábálasj sáme årromguovlo
+ålggolin, sierraláhkáj Osloj.
+Sámij låhko Sámen ja
+Sáme ålggolin rievddá dajna gå moattes åhpadusá
+ja bargo diehti gaskajt jåhtåli.
+Sámijn le læhkám guhka aktijvuohta
+risstalasjvuodajn.
+Sihke katolihkalasj girkko åvddål
+reformasjåvnå ja ortodoksalasj girkko Ruossjan le
+vájkkudam sáme åsskuj .Misjåvnnå sámij gaskan
+esski tjavggiduváj stáhtapietisma ájgen 1700-lågon,
+ja misjåvnnå nággi sámij hiejttet åvdep sáme
+åsskodábij.
+Oase sáme åskos ja kultuvras suddon ja
+boajtojubmeldievnastussan aneduváj.
+'Sámij dålusj
+åssko' le nammadus mij dábálattjat tjielggi dav
+jáhkko árbbedábev mij aneduvá åvddål gå
+risstalasjvuohta sjattaj ráddididdje jáhkkon Sámen.
+Risstalasjvuohta le oasse sáme jáhkkohiståvrås,
+danen le dábálasj adnet nammadusáv "åvddål
+risstalasjvuoda sámeåssko" gå galggá giehtot sámij
+åsko birra åvddål gå dat allasis risstalasj ájádusájt
+åmastij.
+Sámij dålusj åssko lej luonndoåssko vuododum
+animismalasj iellemdålkkumij, gájkka viessogijn
+lej siello, dán láhkáj de lidjin ulmutja ja da viessoga
+ma ælla ulmutja aktijtjanádum.
+Dakkir åssko
+gávnnu ájn ietjá iemeálmmugij gaskan.
+dålusj åskon lej sjamánalasj dievnastum vuohke,
+gånnå noajdde (sjamádna) åsko jådediddjen
+dåjmaj.
+Noajde doajmmaj gulluj buorádallam, ja
+sujna lidjin máhtudagá massta ávkástaláj gå
+viehkedij ulmutjijt bæjválasj rahtjamusáj.
+Noajdde
+lej aj gasskaladás jubmelij ja ulmutjij gaskan.
+Gå læstadianisma åvddånij gassko 1800 lågon de
+lidjin sáme ietja njunnjutjijn risstalasjvuoda bargon.
+Læstadiánálasj tjoaggulvisá lidjin vuoŋalasj
+tjåhkanamsaje moatte nuortta- ja julevsábmáj, ja
+danna bærrájgåtseduváj ierit ietján sámegiella ja
+sálmmaárbbedáhpe.
+Dalla li moadda læstadiánálasj
+suorge Vuonan, dá li ájn ájnnasa ja bájnniji ulmutjij
+identitehtav moatten nuortta- ja julevsáme
+Læstadiánálasj gåhttsåm ittjij oarjjelsáme
+guovlluj åleda sæmmiláhkáj gå nuortta- ja
+julevsámeguovlon.
+Oarjjelsámeguovlon farra
+baptista, ájlistakrádna ja adventista stuoráp sajev
+oadtjun.
+Ienemus oasse oarjjelsámijs li Vuona
+girkkuj gullum.
+Finnemisjåvnnå, mij maŋŋela namáv váldij
+Sámemisjåvnnå, ásadij tjåhkanimijt, guossidij
+ulmutjijt ja dåjmadij skåvlåv åvddål gå stáhtta
+dajna álgij.
+Vuona girkko ij le oarjjelsáme álmmuga
+dárbojt sierraláhkáj bærrájgåhtsåm åvddål 1990-
+lågon.
+Dalloj oarjjelsáme báhppavirgge ásaduváj.
+Nidaros bisspaguovloráde ásadij aj oarjjelsáme
+girkkoiellemnammadusáv.
+Maŋŋela le aj
+diakonvirgge ásaduvvam.
+Maŋemus lågev jage le
+oarjjelsáme girkkoiellem ja identitehta hukso
+buoragit åvddånam.
+Sáme álmmuk ij le kultuvralasj måsskusin
+viessum, ájgij tjáda le sámijn læhkám aktijvuohta
+ulmutjij gejn le iesjgeŋgalágásj kulturduogásj.
+kultuvra æjvvali, dáhpáduvvi aj rievddama.. Sáme
+máná ja nuora válldi oasev globaliseridum mánáj-
+ja nuorajkultuvras.
+Siján le akta juolgge
+árbbedábálasj kultuvran ja nubbe vas ådåájggásasj
+væráldin.
+Vijddábut le sáme sebrudagán viehka
+aktijvuohta ietjá iemeálmmuk sebrudagáj ietjá
+rijkajn ja væráltåsijn.
+Jáhkkoåhpadus luluj viehkedit
+sáme nuorajt ja mánájt dålkkutjit iellemisá ja
+rijbatjit iellemisá.
+Viertti liehket sáhka jáhkos mij
+duosstu dán ájge hásstalusájt, ja mij adná iesjgeŋga
+ulmutja tjadnasav kultuvranis ja árbbedábenis
+ressurssan.
+1.2 Risstalasjvuoda dåbddomerka sáme
+kontevstan
+Gávnnuji ållo diedo åsskohiståvrå, girkkohiståvrå
+ja girkkoiellema birra Sámen, valla ållo dajs diedojs
+ælla tjoahkkiduvvam ælla ga tjáleduvvam.
+vuoŋalasjvuohta ja ájádallamvuohke gullu álu
+sjávodis kultuvrramáhtudahkaj majt ij gávna
+tjálalasj gáldojn.
+Vuoŋalasjvuohta mij le luonnduj
+tjanádum subtsas ulmutjij lahkavuoda birra
+luonnduj.
+Dat le kultuvralasj árbbe mij histåvrå
+tjadá le rassjom, valla huoman ij le vájalduvvam.
+Iemeálmmugij vuoŋalasjvuohta le ednama
+ájlisvuodav dættodam, ja ulmutjij gullevasjvuodav
+dasi.
+Guddneda áhtját ja ædnát, vaj guhkev besa dan
+ednamin viessot mav Hærrá Jubmelat dunji vaddá
+Dan ájge gå risstalasjvuohta le læhkám Sámen de
+le moadda sierralágásj dábe ja gåvvidime
+åvddånam ja dán láhkáj aj hábbmim risstalasjvuoda
+dádjadusáv váj la sjaddam nav gåk dav uddni
+dåbddåp.
+Sámij dádjadus risstalasjvuodas
+vuojnnusin boahtá tjoaggulvisájn ja
+jubmeldievnastusájn gånnå sáme le tjåhkanam.
+Jáhkkoiellem åvddånbuvteduvvá liturgija,
+musihkka ja sálmmaválljima baktu, iesjgeŋgalágásj
+kultuvralasj ja dájdalasj gåvåj, sámegiela, tiebmá
+válljimij, tjåhkanambájkij ja aktisasjvuodaj baktu.
+Girkkolasj base le ájnnasa sámijda.
+allabasijda de le iesjgeŋga dábe iesjgeŋga guovlojn,
+girkkojn, sijdajn ja læstadiánálasj tjoaggulvisájn.
+Gássta, konfirmasjåvnnå, fiesstim ja hávddádibme
+le aj dahpadusá ma le ájnnasa, ja ma stuorfámiljav
+ja fuolkijt aktidi.
+Sáme risstalasjvuoda dádjadus
+vuojnnusij boahtá ja gaskustuvvá aj åhpadime
+baktu sijdajn, ságastallamijn, ja buolvaj gasska
+æjvvalimen.
+Danen gåsi guovtes jali gålmås li muv namán
+tjåhkanam, danna lev sijá siegen
+2.0 Sisanooasse
+2.1 Ållesvuohta ja bajemus ulmij dålkkum
+Sáme jáhkkoåhpadusá ulmme le viehkev vaddet
+systemáhtalasj ja avtatraják jáhkkoåhpadussaj mij
+båktå ja nanni risstalasj jáhkov, åhpat gålmaktes
+Jubmelav dåbdåt, viehket sáme mánájt ja nuorajt
+iellemav dålkkut ja iellemin rijbbat nav vaj sijá sáme
+gulluvasjvuohta ja identitehta bisoduvvá, ja mij
+hasot sijáv berustit ja oassálasstet girkko- ja
+Dát guosská gájkajda gudi li
+gástaduvvam ja li 0-18 jagága, berustahtek
+doajmmammáhtukvuodas.
+Pládna gájbet Vuona
+girkkon le evangelak luhterlasj oahppa vuodon.
+Plána sisadno galggá viehkedit ájmon adnet, nannit
+ja åvdedit risstalasjvuodav vuodon sáme jáhkkuj.
+Vuodon Sáme jáhkkoåhpaduspládnaj le Jubmel
+vaddá - Mij juogadip, mij la Vuona girkko bajemus
+jáhkkoåhpaduspládna.
+Sáme jáhkkoåhpaduspládna
+máhttá viehkedit hiebadit bájkálasj plánajt nav vaj
+hiehpi bájkálasj gájbbádusájda ja rahpá nav váj
+máhttá ulmijt hábbmit Jubmel vaddá - Mij
+juogadip plána lájddistime milta.
+Pládna galggá
+hiebaduvvat nav váj hiehpá iesjgeŋga mánná- ja
+nuorajjuohkusa vuoksjuj, ja aj váj duosstu
+máhtukvuodajda ma iesjgeŋga mánán ja nuoran le
+2.2 Oahppamtjalmostahttem ja sierra
+oahppamulme
+Nasjonálalasj plánan Jubmel vaddá - Mij juogadip
+le gålmmå oase, dá gålmmå oase aktan hábbmiji
+ålleslasj sisanov jáhkkoåhpadusás.
+Da biele le: 1.
+Iellemdålkkum ja rijbadibme iellemin, 2.
+Girkko
+jáhkko ja árbbedábe ja 3.
+Rissálasj jáhkko anon (bs.
+Jubmel vaddá - Mij juogadip, 3. kapihtal).
+jáhkkoåhpaduspládna åvddånbuktá sierra
+oahppamtjalmostahttemijt dájda gålmå
+oajvvetiemájda, nav váj sáme perspektijvva
+bærrájgehtjaduvvá.
+Tjoaggulvisá gånnå le sáme
+máná ja nuora oadtju dajna viehkev vuojnnet ma
+máhtti liehket guovdásj tiemá bájkálasj
+Sáme jáhkkoåhpaduspládna le sihke vædtsak ja
+lasse ulmmedokumænnta.
+Gåvån vuollelin le
+tjáledum sámijguoskavasj oahppamtjalmostahttema
+ma le tjanádum juohkka bákkulasj oajvvetiebmáj
+ma le Jubmel vaddá - Mij juogadip plána gålmå
+åsijn.
+Tjoakke ma le lassen bákkulasj
+oajvvetiemájda, e boade daj ulmij sadjáj ma le
+plánan Jubmel vaddá - Mij juogadip, valla le
+duodden dajda.
+Danen de ælla moadda
+jáhkkoåhpadusá guovdásj tiemásj tjáledum gåvån
+vuollelin.
+Dættoduvvá gåvvå vuollelin ij åles gåvåv sáme
+jáhkkoåhpadusá relevánta- oahppamulmijs
+vuoseda.
+Gå tjoaggulvisá bájkálasj plánav hábbmi
+de bierri åhtsåt máhttelisvuodajt válldet maŋen
+åsijt ma gulluji bájkkáj, sihke gájkka
+oajvvetiemájda, ja aj daj tiemájda ma li guorrusa.
+(Ándagissaj luojttem, Fássto ja vuornádus, ja
+Barggo guojmmeaktijvuohta)
+Foto: Berit Frøydis Svineng Johnsen
+Stuorra gatjálvisá
+Máná ja nuora galggi oahppat dåbddåt sámij
+árbbedábálasj ja ådåájggásasj luonndodåjmajt
+ja luonndoressursaj ávkástallamav ma máhtti
+liehket vuodon sijá ájádallamij ja imájdallamij
+ulmutja saje birra Jubmela sjivnnjádusán.
+Guovdásj dimensjåvnå ulmutja iellemin
+Giella, kultuvralasj gulluvasjvuohta ja
+tjerdalasj moattebelakvuohta le aj guovdásj
+dimensjåvnå ulmutja iellemin majna máná ja
+nuora bierriji bargat risstalasjvuodajn vuodon
+Áhttje mijá ja råhkålvis
+Máná ja nuora galggi oahppat Áhttje mijá
+råhkålvisáv, biebbmo låhkusav ja iehkedis
+låhkusav ietjasa giellaj.
+Galggi aj oahppat
+bájkálasj råhkåmdábijt, duola degu "Áhtje ja
+Bárne ja Ájlis vuojŋŋana nammaj" "Jesusa
+namán" ja ruossamerka adnemav iesjgeŋga
+iellemdilálasjvuodan.
+Rámát
+Máná ja nuora galggi oahpásmuvvat
+nuorttasámegiella, julevsámegiella ja
+oarjjelsámegiella rámátjårggålimij, ja oahppat
+guovdásj rámáttevstajt ietjasa sámegiellaj.
+Girkkojage allabase ja mærkkabiejve
+Máná ja nuora galggi guoradallat bájkálasj
+sáme árbbedábijt ma le girkkojage allabasijda
+tjanádum, d.d.
+Márjjá biejvve.
+Máná ja nuora galggi hasoduvvat
+kritihkalattjat gæhttjat girkko histåvrålasj
+æjvvalimev sámij, sáme jáhkko- ja
+girkkohiståvråjn vuodon.
+Máná ja nuora galggi oahppat sáme báhpaj
+Lars Levi Læstadiusa ja Anders Fjellnera birra
+Máná ja nuora galggi oahppat dåbddåt
+iesjgeŋga sáme giellajuohkusijt Vuona
+girkkon, ja diehtet sálma, liturgija ja ietjá
+girkkolasj tevsta gávnnuji sihke
+oarjjelsámegiellaj, julevsámegiellaj ja
+Máná ja nuora galggi oahppat iemeálmmugij
+dile birra væráltvijddásasj girkkon.
+Diakonija
+Máná ja nuora galggi oassálasstet
+solidaritehtabargguj gånnå
+iemeálmmukrievtá li vuodon
+Misjåvnnå ja ekumenihkka
+Dádjadus sáme gulluji globála
+iemeálmmukaktisasjvuohtaj bierri
+tjanáduvvat misjåvnå oassáj
+Ásadit aktijvuoda ietjá
+iemeálmmugij iemeálmmugijda
+væráldavijddásasj girkkon misjonbargo baktu
+jali ráddnavuodasjiehtadusáj baktu, vaddá
+aktijvuodav mij båktå oassálasstemav ja
+æjgátvuodamdåbdojt girkko gåhttjomij.
+Etihkka
+Máná ja nuora galggi måvtåstuhteduvvat
+ságastallamij ja kultuvrralånudallamij
+tjoaggulvisá jáhkkoåhpadusdåjman.
+Ulmme le
+gasskasasj árvvo ja dádjadus mánáj ja nuoraj
+gaskan gejn le iesjgeŋgalágásj duogásj.
+Ándagis luojttem
+Fássto ja vuornádus
+Barggoguojmmejuogos
+IELLEMDÅLKKUM JA IELLEMRIJBADIBME
+Jáhkkoåhpadus galggá iesjárvo dåbdojt åvdedit ja
+mánájda ja nuorada láhtjet máhttelisvuodav
+ietjasa vuojnnet ja dålkkut ietjasa væráldav
+sjivnnjedum, iehtsedum ja badjen anedum
+Jubmela gieresvuodajn.
+Iellem ja jáhkkohiståvrrå
+Sáme mánáj ja nuoraj sáme identitehtta
+åvddån sihke aktijvuodan sáme álmmugijn ja
+dan histåvråjn ja kultuvrraárbbedábij, ja
+æjvvalimijn stuorsebrudagájn.
+Sáme máná ja
+nuora dárbahi gávnnat gielav ietjas
+jáhkkohiståvrråj mij aj gåbttjå tiemát ja
+vásádusáj ma dasi le tjánáduvvam.
+Persåvnålasj åvddånibme
+Dábálasj åhpadusán bierri jáhkkoåhpadus vaddet
+ienep diedoj sáme viessomvuoge, árvoj ja
+duohtavuodadádjadusá birra, navti gåktu
+åvddånbåhti lagosbirrusijn ja bájkkásasj
+kultuvran.
+• Máná ja nuora galggi måvtåstuhteduvvat
+bisodittjat aktijvuodav ietjasa ristaæjgádij vaj
+sij máhtti bagádusájt ja viehkev jáhko
+åvddånimen oadtjot, ja dan baktu oahppat ja
+vásedit ristaæjgádij åvdåsvásstádusáv.
+Dat le
+buorre oahppa jus ietja sjaddi ristaæjgádin
+maŋŋela iellemin.
+GIRKKO JÁHKKO JA ÁRBBEDÁBE
+Jáhkkoåhpadusán máná ja nuora galggi oahppat
+gålmaktes Jubmelav dåbddåt rámáda baktu degu
+Jubmela báhkon, jáhkkodåbdåstusá, sakramentaj
+ja ietja guovdásj åsij baktu girkko jáhkon.
+nuora galggi oahpásmuvvat risstalasj allabasij ja
+girkkojn masi gulluji.
+1. jáhkkoartihkal
+Máná ja nuora galggi sáme subttsasij baktu
+sámij luonndovuojnoj ja
+duohtavuodadádjadusáj birra oahppat, ja dajt
+rámátsubttsasijda tjadnat.
+Máná ja nuora galggi sámij árbbedábij vuodon
+bargat dádjadusájn: Jubmel sjivnnjediddjen ja
+ulmusj ednamis sjivnnjeduvvam.
+2. jáhkkoartihkal
+Máná ja nuora galggi oahppat Jesusa
+ruossajábbmem ja bajástjuodtjelibme le
+duogátjin ruossamerka guovdásj sadjáj sámij
+risstalasj árbbedáben.
+Læstadiusa moalgedimev (bágov) "Almmelasj
+æjgát" mij le metafåvrrå Jubmelij
+Sjivnnjediddjen ja Lånestiddjen, ja dan
+moalgedime sajev såbadusá dádjadusán.
+3. jáhkkoartihkal
+• Máná ja nuora galggi Apd 2,1-13 buohta
+ájádallat Ájlis Vuojŋŋana dåjma birra Jubmela
+moattegielak ja moaddetjerdalasj girkkon.
+Sakramenta
+• Máná ja nuora galggi oahppat majt gássta ja
+ristaæjgáda merkahi sáme guovlojn.
+• Máná ja nuora galggi oahpásmuvvat bájkálasj
+árbbedábij ma le iehkedismállásij tjanádum.
+RISSTALASJ JÁHKO DOAJMMA
+Jáhkkoåhpadusán galggi máná ja nuora barggat ja
+gávnnat majt merkaj liehket iehtsedum Jubmelis,
+iehtset ietjas, ietjas guojmev ja Jubmelav.
+oahppat råhkådallat, låhkåt Rámádav, liehket
+jubmeldievnastusán ja vuosedit gieresvuodav
+guojmmásisá praktihkalasj solidaritehta baktu.
+Máná ja nuora galggi bessat åvddånbuktet ietjasa,
+ietjasa jáhkov ja ietjasa sjuggelisvuodav.
+Råhkålvis
+• Máná ja nuora galggi bessat vásedit guovdásj
+råhkålvisájt sáme árbbedáben råhkåt.
+• Máná ja nuora galggi oahppat bájkálasj sáme
+risstalasj árbbedábijt ma duon dan
+luonndodoajmmaj le tjanádum.
+Jubmeldievnastus
+• Máná ja nuora galggi oahppat sámij
+jubmeldievnastus- ja tjåhkalvisárbbedábij
+birra, ja oadtjot máhttelisvuodav oassálasstet
+arenan gånnå dá li anon.
+Rámátlåhkåm
+• Máná ja nuora galggi oahppat Rámádav ja
+risstalasj sámegiella girjijt adnet
+Lávllom, musihkka ja kultuvrra
+• Máná ja nuora galggi oadtjot máhttelisvuodav
+åvddånbuktet ietjasa sálmajt, musihkav ja ietjá
+kultuvrraåvddånbuktemijt.
+vásedit bájkálasj girkkomusihkka árbbedábijt,
+ja duodden dasi oahpásmuvvat
+girkkomusihkalasj adnuj sáme guovlojn dalla.
+árbbedábálasj arenajt jáhkkoåhpadusán adnet
+• Máná ja nuora galggi jáhkkoåhpadusá
+oahppama ja subtsastimij gasskavuodan adnet
+vædtsagijt ja vuogijt praktihkalasj bargon.
+sámegielav anátjit.
+Sihke njálmálasj
+• ja tjálalasj bargon bierri dille látjeduvvat
+sámegiella adnuj.
+- Gåktus máhttá duv tjoaggulvis viehkedit sáme mánájt ja nuorajt iellemav dålkkut ja iellemin
+rijbadit nav vaj sijá sáme gulluvasjvuohta ja identitehtta bisoduvvá?
+- Læstadiánálasj árbbedáben le Luthera unna katekismatjin guovdásj sadje jáhkkoåhpadusán.
+Katekismus le sierraláhkáj guoskavasj resurssan tjanádum tiebmáj mij la nammadum risstalasj
+jáhko ja árbbedábe oase vuolen.
+- Gåktu máhtti "sáme" vuodotiemá juogeduvvat ja dárkkelappot tjielggiduvvat nav vaj jåksi
+gájkka mánájt ja nuorajt tjoaggulvisán?
+3.0 Prinsihpalasj oasse
+3.1 Tjanádum Vuona láhkaj ja girkkolasj
+plánajda
+Vuona stáhtta le ásaduvvam guovte álmmuga
+ednamij nali, dáttjaj ja sámij.
+Sámij ævto
+iemeálmmugin Vuonan le tjáleduvvam Vuodolága
+Vuodolágaparagráffa le dagádum daj
+rijkkagasskasasj iemeálmmukkonvensjåvnåj
+vuodon majt Vuodna le dåhkkidum.
+Da mierredi
+Vuona almulasj oajválattjajn le vælogisvuohta
+doarjjot ja dilev láhtjet dåjmajda ma positivalattjat
+tjuolldi, gå fálaldagájt vaddi ja dåjmajt álgadi
+sámijda.
+Girkko le dajt prinsihpajt dåhkkidam, ja
+vælggogisvuohta le duohtan váldeduvvam
+jáhkkoåhpadusådåstusán.
+Dat tjielggasijt
+vuojnnusij boahtá Vuona girkko bajemus
+jáhkkoåhpadusplánan, Jubmel vaddá - Mij
+juogadip.
+Jubmel vaddá - Mij juogadip nanostahttá sáme
+girkkoiellema oasev dan árbbedáben ja
+aktisasjvuodan mij le Vuona girkkon.
+nammaduvvá máhtudahka sámeálmmuga
+vuojŋŋalisvuoda, girkkoiellema ja árbbedábij birra
+ájnas árbbedáhpen majt gájka gudi le gástaduvvam
+galggi dåbddåt.
+Jubmel vaddá - Mij juogadip,
+Kapihtal 2)
+Sáme jáhkkoåhpaduspládna le
+ressursdokumænnta tjoaggulvisájda ma sihti sáme
+perspektijvav jáhkkoåhpadussaj.
+Mærrádusá ráddidusá sámepolitihkan vájkkudi
+gåktu jáhkkoåhpadus sámijda organiseriduvvá
+girkkon.
+vuoset Vuona girkko sierra åvdåsvásstádussaj sáme
+girkkoiellemis.
+"Åvdemus vieledus gå gálggá
+bærrájgåhtset sáme girkkoiellemav Vuona girkkon
+le ahte åvddånahttem viertti dáhpáduvvat sáme
+iesjdåbdoj ja sáme árbbedábij vuodon" (s 178).
+jáhkkoåhpaduspládna galggá sihkarasstet sámij
+iesjdåbddo ja árbbedábe bærrájgåtseduvvi
+ådåstussan.
+Sámelága giellanjuolgadusá § 1-5 tjuottjot
+sámegielav ja dárogielav avtaárvvusasj giellan.
+Ådåjakmáno 1, biejve 2011 rájes gulluji tjuovvovasj
+suohkana sámegiella háldadusguovlluj:
+Guovdagæjnno, Kárásjjåhkå, Porsáŋgu, Unjárga,
+Dædno, Gájvuodna, Loabát, Divtasvuodna, ja
+Snåsa.
+Njuolgadusá gåbttji nuortta-, julev-, ja
+oarjjelsáme giellaguovlojt.
+Da aktse
+háldadussuohkana gåbttji dåssju oasátjav
+árbbedábálasj årromguovlojs.
+Vuonan le dan
+guovlo vijddudahka Oarjje Várjjagis Finnmárko
+fylkas gitta oarjás Engerdalaj Hedmark fylkan.
+Nasjonálalasj jáhkkoåhpaduspládna tjuottjot sáme
+mánáj ja nuoraj riektáv åhpadussaj ja
+oahppanævojda ietjasa giellaj (bs.Jubmel vaddá -
+Mij juogadip, kapihtal 8).
+Duodden tsuojggiduvvá: "Tjoaggulvisájn sáme
+háldadusguovlon le sierra åvdåsvásstádus dilev
+láhtjet jáhkkoåhpadussaj mij hiehpá sáme mánájda
+ja nuorajda." (bs.
+Ulmme ja dahko)
+Tjoaggulvisá gåhtjoduvvi ietjas
+jáhkkoåhpaduspládna dahkamin hábbmit ulmijt
+ma vaddi sáme mánájda ja nuorajda
+máhttelisvuodav sihkardit, bærrájgåhtset ja åvdedit
+sáme gielav ja kultuvrav.
+Foto: Karin Mathisen
+3.2 Buojkuldagá ja báhkoano - sebrudahtte
+jáhkkoåhpadus
+Sebrudahttem le dán plána vuodoprinsihppa, ja
+danen le sebrudahttem ájnas sáme
+Sebrudahttem tjuottjot
+avtaárvvusasjvuodav, ij sæmmilágásjvuodav..
+Ulmutja riektá liehket ietjálágásj ja huoman gullut
+sosiálalasj, kultuvralasj ja fágalasj aktisasjvuohtaj, le
+vuodon gå aktisasjvuodav ulmutjij gasskan galggá
+huksat.
+Sebrudahttem le danen ietja gå integrerim
+ja assimilerim.
+Integrerim ja assimilerim gájbbet
+soabmásijt gudi le ålgusjbielen ja gejt galggá
+aktisasjvuohtaj válldet dan baktu ahte dahkat sijáv
+ieneplågo lágátjin.
+Dat ij le sebrudahttem.
+Sebrudahtte jáhkkoåhpadus gájbbet gájka ållu
+álgos le oassen aktisasjvuodas, ja danna oassálassti
+sæmmi árvvusattjat, vájku vil iesjgeŋga
+gájbbádusáj.
+Åvdåsvásstediddje jådediddje galggi
+bærrájgæhttjat juohkkahasj adná ietjas oassen
+aktisasjvuodas.
+Dát gájbbet aktijvalasj jådedimev, ja
+máhtukvuodav ja diedov, kultuvralasj, fágalasj ja
+sosiálalasj sieradusáj birra ma le ulmutjij gaskan.
+Pedagogalasj jådediddjen vierttiji liehket
+tjuovvovasj prinsihppa:
+- avtaárvvusasjvuohta oassálasstij gaskan
+- aktisasjvuohta gånnå le sadje
+moattebelakvuohtaj
+- mierredimoassálasstem
+Dá prinsihpa tjuottjodi riektáv liehket ietjálágásj
+sosiálalasj, kultuvralasj, ja fágalasj rámmaj
+sisbielen.
+Da sieradi sæmmilágásjvuoda
+ájádallamis, mij ienebut dættot sæmmilágásjvuodav
+gájbbádussan, ja ij dættoda sieradusájt ma gávnnuji
+ulmutjij gaskan.
+Sæmmilágásjvuoda ideologija
+vaddá vuodov assimilerimij jali segregerimij ja ij
+hieba sebrudahttem prinsihpajda ma li vuododum
+AN:a ulmusjrievtesvuodajn.
+Sebrudahttemprinsihpajda ij le dåssju dárbbo
+æjvvalimijn sámij ja dádtjaj gaskan, valla aj
+sisbielen sáme sebrudagán.
+Sáme sebrudagájn le
+aktisasjvuohta nanos.
+Aktisasjvuodan gájka
+oassálasste galggi avtaárvvusattja liehket
+berustahtek doajmmamáhtudagáv.
+Bájkálasj pládna
+dahkamin le ájnas bærrájgæhttjat ahte máná ja
+nuora gænna le dárbo hiebadahttemij
+sebrudahteduvvi. (bs.
+kapihtal 6)
+Jáhkkoåhpadus galggá sebrudahttet gájkajt gudi
+li gástaduvvam ja viehkedit aktisasjvuodav huksat
+sámij gaskan dan nielje rijkajn gånnå sáme årru.
+Aktisasjvuoda huksam iemeálmmukperspektijvan
+galggá birástahttet sihke álldarav, geografijav,
+kultuvralasj aktijvuodav ja gielladilev.
+nammaduvvam biele lasedi moattebelakvuoda
+ressursboanndudagáv ja máhttoboanndudagáv majt
+dåbddåp sáme sebrudagás sierraláhkáj
+luonndomáhtudahka ja vuojŋŋalasjvuohta.
+galggá liehket gájka dåbddi ietjasa
+sebrudahteduvvam girkko jáhkkoaktisasjvuodan,
+majt jáhkkoåhpadus galggá viehkedit ja bisodit.
+3.3 Oahppam - dahpaduvvá mánás,
+sosiálalasj aktisasjvuodan
+Máná ja nuora oahppi buoremusát gå ietja
+oassálassti ja le aktijvalattja.
+Dát le Mánájlága
+termaj milta "mánáj oassálasstem".
+oassálasstem le gå máná ja nuora bessi tjoaggulvisá
+dåjmajda sehkanit, plánajt dahkat ja tjadádit, gå
+aktijvalattjat sæbrri ja li viehkken.
+Sidjij máhttá
+vatteduvvat luohtádus ja åvdåsvásstádus duola degu
+jubmeldievnastusájs, diakonalá dievnastusájs ja
+luohtádusdåjmajs.
+Dá máhtti tjadáduvvat duola
+degu sáme- dáro jubmeldievnastusájn, gånnå
+konfirmánta dievnasti oassen
+konfirmántaåhpadusás.
+Jáhkkoåhpadus galggá aj viehkedit sijáv gudi li
+gástaduvvam viessot ristagissan risstalasj
+aktisasjvuoda rámaj sisbielen.
+Sáme jáhkkoåhpadus
+viertti danen láhtjet sosiála arenajt gånnå mánáj ja
+nuoraj sáme risstalasj identitehtta nanniduvvá.
+le máhtudaksosiologalasj bielle, dajna gå máhtudak
+viertti juogeduvvat jus galggá liehket jáhkedahtte.
+Le dárbbo aktisasj æjvvalimijt ásadit gånnå máná ja
+nuora aktan máhtti risstalasj aktisasjvuodav
+dahkat, konfirmántatjåhkanimijt, mánáj ja nuoraj
+tjåhkanimsajijt, sáme girkkobiejvijt,
+iemeálmmukfestiválajt j.n.v.
+Tjåhkanime máhtti
+organiseriduvvat sihke pråvsstådásen
+bispaguovlodásen, ja nasjonalálasj dásen.
+Dakkir
+tjåhkanime, gånnå sáme máná ja nuora máhtti
+æjvvalit iesjgeŋga giella- ja geográfalasj guovlon, le
+ájnnasa.
+Sáme jáhkkoåhpadus bierri duodden
+tjalmostahttet moattebuolvak sosialiserimav, gånnå
+máhtti láhtjet dilev sæbrástallamij ja
+máhtudakjuohkemij buolvaj gaskan.
+4.0 Pládna anon
+- Le gus mijá tjoaggulvis resursajt ásadam jali åtsådallam juojddáv mij luluj ávkken iehtjádijda ?
+4.1 Máhttolåpptim
+Sáme jáhkkoåhpadus jådeduvvá sihke
+tjoaggulvisájs, barggoguojmijs ja æjgádijs/
+åvdåstiddjijs, fáddarijs ja fuolkijs sijdan ja
+lahkabirrusin.
+Tjoaggulvisá ja girkko
+jáhkkoåhpadus máhttá ij-formálalasj åhpadussan
+gåhtjuduvvat, ja sijdaj jáhkkoåhpadus vas
+iehpeformálalasj jáhkkoåhpadussan.
+Dát le sieradussan skåvlå formálalasj
+jáhkkoåhpadusas, man sisadno le åssko,
+iellemvuojnno ja etihkka (ÅIE).
+Sáme jáhkkoåhpadus le ienemusát sijdajn ja
+tjåhkalvisájn dahpaduvvam, ja le avtaárvvusasj
+tjoaggulvisá jáhkkoåhpadusájn.
+Jus jáhkkoåhpadus
+galggá liehket avtatraják, systemáhtalasj ja
+bájkálattjat vuododuvvam de le ájnas aktisattjat
+sijdaj ja tjåhkalvisáj barggat.
+Tjoaggulvisá ma jáhkkoåhpadusáv jådedi bierriji
+gæhttjalit aktisasjbargov mánájgárdij, skåvlåj ja
+skåvllåastoájgeårnigij åttjudit.
+Máhttolåpptima
+oahppamplakáhtan tsuojggiduvvá skåvllå galggá
+máhttelisvuodav láhtjet vaj bájkálasj sebrudahka
+bæssá åhpadussaj ávkálasj láhkáj sæbrrá.
+Dan baktu
+máhttá girkko, mij juo le ájnas oasse bájkálasj
+sebrudagás, liehket boanndudahkan.
+aktisasjbarggo gájbet buorre ja systemáhtalasj
+fágalasj vuodov, buorre guládallamvuogijt, ja
+dåhkkididdje lahkanimev, tjadáduvvam
+konsekvænta vuogijn.
+Dav máhtudagáv majt jáhkkoåhpadusbargge
+tjoaggulvisán le oahppam sijdda ja skåvllå
+aktisasjbargos, bierri bisoduvvat ja
+ássjeguoskavattjan dagáduvvat duola degu tjállet ja
+biedjat dajt resurssabáŋkaj (bs.
+kapihtal 4,2).
+baktu le máhttelis máhtudagáv buorebut juogadit.
+Ulmme bájkálasj tjadnasijn jáhkkoåhpaduspládnaj
+gånnå nasjonála ulme dagáduvvi guoskavattjan
+bájkálasj dásen le stuorra fágalasj hásstalus.
+Máhtudahka moattekultuvralasj pedagogihkan ja
+kultuvrraanalysan le dán bargon sierraláhkáj
+ássjeguoskavattja.
+Sáme jáhkkoåhpadus bierri rahtjat ja tjadnat
+allasis formálalasj máhtudagáv degu
+kultuvrramáhtudagáv, moattegielakvuoda birra,
+sámegiella- ja kultuvrramáhtov ja digitála
+oahpponævvoåvddånimen sámegiellaj ja
+dárogiellaj.
+Dat gullu sihke bájkálasj, guovlulasj ja
+nasjonálalasj dássáj.
+4.2 Åtsådallamjuogadibme ja
+máhtudakjuohkem
+Sáme girkkoráde barggá arena ásadimijn gånnå
+ressursajt ja åtsådallamijt sáme jáhkkoåhpadusás
+máhttá juogadit.
+Ulmme le nav ållo gå máhttelis
+resurssamateriálajs le hiebaduvvam ja le sadjihin,
+danen galggi ådå ájádusá, tjuorggasa, skåve j.n.v.
+liehket sadjihin resurssabáŋkajn nav vaj tjoaggulvis
+máhttá dajt adnuj válldet ja bájkálasj anojda dajt
+hiebadit.
+Sáme jáhkkoåhpadusá næhttabajkke
+www.jahkko.no le vuogas vædtsak sihke sijdajda ja
+tjoaggulvisájda.
+Gávnnu juo resurssabáŋŋka, www.kirken.no/
+storstavalt/prosjekt/, diedoj moatte prosjevtaj,
+dåjmaj ja resursaj birra ma le
+jáhkkoåhpadusådåstusá gæhttjalimájgen
+gæhttjaluvvam.
+Hábmer ja Rivtak-vuona
+tjoaggulvis, Sis - Finnmárko pråvsståguovllo ja
+Nuortta- Rana tjoaggulvis tjádadin prosjevtajt ma
+sierraláhkáj sámevuodav tjalmostin.
+Dajs
+prosjevtajs le máhttelisvuohta arvusmahttemav ja
+åhpadusáv oadtjot.
+Lassen Sáme girkkoráde ásat jahkásasj
+fáhkakonferánsajt aktisattjat Girkkolasj
+åhpadusguovdátjijn nuorttan, danna máhtti bargge
+ja luojvoj jáhkkoåhpadusbarggoguojme æjvvalit
+,åtsådallamijt juogadit ja lasse máhtudagáv oadtjot.
+4.3 Aktisasjbarggo sijdaj
+Tjoaggulvisán le, aktan æjgádij/åvdåstiddjij ja
+ristaæjgádij, åvdåsvásstádus jáhkko iellemav ja
+subttsasijt gaskustit.
+Girkko hálijt familjajt, mánájt
+ja nuorajt åledit.
+Mánáj iellema vuostasj jagijt le
+æjgádijn/åvdåstiddjijn vuodoaktijvuohta mánájn.
+Dalloj le juo girkkuj ájnas buorre aktijvuodav
+æjgádijn/åvdåstiddjijn ásadit, váj máná ja nuora juo
+álgos oadtju máhttelisvuodav girkkolanjájn
+oahpástuvvat ja váj dási dåbddågåhti
+gullevasjvuodav.
+Æjgáda/åvdåstiddje ja máná
+bierriji hasoduvvet åttjutjit buorre aktijvuodav
+girkkojn, vaj sij aktan iehtjádij válldi oasev girkko
+tjoaggulvisás.
+Girkko hálijt adnet moattelágásj vuogijt
+aktisasjbargon ��jgádij/åvdåstiddjij, duola degu
+bagádallam ja diehtojuohkem jáhkkoåhpadusá
+Æjgáda/åvdåstiddje mánájdisá dåbddi, ja
+diehti gåktu åhpadus buoremus láhkáj máhttá
+látjeduvvat.
+Tjoaggulvisá dárbahi dajt diedoj majt
+æjgáda/åvdåstiddje máhtti vaddet gå gájkajt galggi
+tjoaggulvisá dåjmajda sebrudahttet.
+4.4 Luojvoj guojmmebargge girkkon
+Girkko dárbaj luojvoj guojmmebarggijt.
+Æjgáda/
+åvdåstiddje, ristaæjgáda ja nuora li ájnas resurssa.
+Daj maŋemus lågijt jagijt le ulmutjij miella
+luojvojbargguj unnum, ja da gudi ienep dåjmaj
+barggi vierttiji mávso oadtjot bargoj åvdås.
+girkko dárbaj luojvojbarggo árbbedábev joarkket.
+Le ájnas bagádallat, måvtåstuhttet ja doarjjot dáv
+ájnas bargov, gå dá ulmutja ham tjoaggulvisáv
+Moatten sáme guovlon le læhkám hásstalusá
+æjgátvuovdav girkkuj ásadit.
+Histåvrålattjat le
+girkko sáme guovlon læhkám degu institusjåvnnå
+mij le ålgusjbieles boahtám, ja ulmutja gudi girkkov
+åvdåstahttin ælla læhkám lagámus ulmutjijs.
+risstalasj ja sábme le muoddásij mielas læhkám
+gássjelisá.
+Danen bierri bájkálattjat bargaduvvat
+nannimin girkkov sáme arenan.
+Girkko galggá
+liehket rabás álmmuk girkkon mij sámevuodav
+árvvusin adná ja viehket sjávodisvuodav doadjet
+dan negatijvvalasij histåvråj mij le læhkám girkko
+roalla koloniserimin, misjonerimin ja
+assimilerimin.
+Såbadus le dan aktijvuodan
+guovdásj buojkuldahka, ja gávnnuji juo prosjevta
+masi girkko le sæbrram ja tjadnam
+såbadimteologijav konkrehtalasj bargojda (bs.
+Ságastallam ja iellemrijbbam, Nuortta-Sálton).
+Fert
+guhtik tjoaggulvis máhttá iesj vuogijt gávnnat ma
+sjávodisvuodav dådji ja berustimev båkti, nav vaj
+ienebu dåbddi girkko le sebrudahtte.
+Goalmát jáhkkoartihkkalin le jáhkko
+aktisasjvuohtaj tjanáduvvam: "Jáhkáv Ájlis
+Vuojŋŋanissaj, ájlis gájkkásasj girkkuj, ájllisij
+sebrudahkaj ..." Vuojŋŋalasj aktisasjvuohta
+ulmutjijt aktij tjadná.
+Danen ep goassak galggá
+vajálduhttet mij, aktan lagámusájimme, dahkap
+viesso tjoaggulvisáv.
+Danna lip mij gájka Jubmela
+gåvån sjivnnjedum, sæmmi álbedahkes árvujn.
+- Gåktu máhtti æjgáda/åvdåstiddje ja ristaæjgáda diedojt oadtjot guoskevasj sáme oahppanævoj
+birra ma arvusmahtti dasi ahte jáhkko le vuojnnusin ja juogaduvvá sijdan.
+5.0 Bájkálasj pládnabarggo
+- Gåktu máhttá sáme kultuvrra liehket resurssa jáhkkoåhpadusán duv tjoaggulvisán?
+5.1 Kontevstalasj ájádallam
+Dålen le risstalasjvuoda åvddånahttem Sámen
+tjadáduváj masstadime ja koloniserima baktu
+gånnå risstalasjvuohta dárogiellaj ráddij, dáv la
+Vuona girkko miededam.
+Tjoaggulvisá sáme
+guovlojn ja daj ålggolin li jáhkkoåhpadusådåstusán
+oadtjum stuoráp åvdåsvásstádusáv ja friddjavuodav
+hiebadahtátjit ja dåjmadittjat jáhkkoåhpadusáv
+gånnå Kristus vuosstájváldeduvvá, ja gånnå
+kultuvralasj ja vuojŋŋalasj árbbedábe le vuoggon
+gånnå jáhkko bæssá sjaddat.
+Valla gåk galggá
+kontevstalattjat ájádallat, ja hieret gus kultuvralasj
+hiebadibme åvddånbuktemav evangeliuma ja
+girkkulasj dábij milta?
+Kontevstualiserik le sierra suorgge teologijan.
+Ulmme le risstalasjvuodav åvddånahttet
+lahkabirrasin, vaj bájkálasj dábe, árbbedábe,
+árvvovuojno ja iellemtjielgadusá bájnedi
+risstalasjvuoda åvddånbuktemvuogijt.
+álggogirkko målsoj juvdálasj monokultuvralasj
+juohkusis gåhttsåmij ulmutjij moattelágásj
+álmmuktjerdaj, kultuvralasj ja åskulasj doagátjij, de
+vierttijin árvustallat gatjálvisáv vidjurij birra
+evangeliuma ja kultuvra gaskan.
+Paulusa
+areopagoshålla le buorre buojkulvis gåktu vuostasj
+ristagisá grehkalasj guovlojn aj vierttijin dåmadit
+moattekultuvralasj tjuolmajt.
+Paulus hålan
+rámmpot ja lájttá Atenalattjajt.
+Avtan bielen
+rámpoduvvi gå jubmelav åhtsi, nuppen bielen vas
+lájteduvvi gå dievnasti konkrehtalasj jubmelvuodav
+mij le tiemmpelij biejadum.
+Areopagoshålla vuoset
+Jubmel lij mijá gaskan risstalasj sjivnnjedimteologia
+milta, aj åvddål misjåvnnåbarggo Sámen álgaduváj.
+Avtat almatjis le gájkka álmmugijt sjivnnjedam.
+Sijáv le åbbå ednamav miehtáj årudahttám, ja
+mierreájgijt le sidjij biedjam ja rájájt maj sisbielen
+viessu.
+Dáv le dahkam vaj almatja lulun Jubmelav
+åhtsåt ja márjju aj suv lusi gábjjot - ij le ham mijás
+avtastik guhkken.
+Sáme sebrudagán li moattelágásj sebrudakvuoge.
+Dá li stáda ja bájke, merraguovllo ja sisednam, sáme
+årru oarjján ja nuorttan, lullen ja allen.
+årru gåhtjodum sáme suohkanijn, ja iehtjáda årru
+bájkijn gånnå li dåssju dárogielak institusjåvnå ja
+gånnå stivrra ja njunnjutja li dárogielaga.
+Jáhkkoåhpadusán sáme mánájda ja nuorajda bierri
+liehket vuodo sámevuodan dan láhkáj gåk
+vuojnnusij boahtá bájkálattjat, sæmmi båttå gå
+sáme moattebelakvuohta diedulattjan dagáduvvá.
+Valla le aj dárbbo adnet gåvåjt, tjuorgastagájt ja
+metafåvråjt sáme gielas, kultuvras, histåvrås ja
+árbbedábijs gå jårggålip risstalasj jáhko
+sádnesvuodajt.
+5.2 Åvddånahttem bájkálasj
+jáhkkoåhpadusplánas
+Plána Jubmel vaddá - Mij juogadip ja Pládna sáme
+jáhkkoåhpadussaj galggi aktijvuodan vuojneduvvat
+vaj máná ja nuora oadtju dievalasj
+jáhkkoåhpadusáv.
+Tjoaggulvisájn gånnå li sáme
+máná ja nuora galggá dát vieleduvvat gå bájkálasj
+jáhkkoåhpaduspládna dagáduvvá.
+Le vuordedahtte
+tjoaggulvisá sáme guovddaguovlojn ållidi
+åhpadusulmijt (tabella milta kapihttalin 2.2) ietjasa
+sahtedåjmajn.
+Tjoaggulvisá gånnå sáme máná ja
+nuora li unneplågon bádtjiduvvi sahtedåjmaj baktu
+åhpadusulmijt ållidit.
+Måttijda tjoaggulvisájda
+sjaddá máhttelis ásadit sierra dåjmajt gånnå sáme
+åhpadusulme tjalmostahteduvvi.
+Tjoaggulvisájn
+gånnå sáme máná ja nuora le unneplågon, máhttá
+liehket máhttelisvuohta muhtem sáme
+åhpadusulmijt duoddit vuolletiebmán daj bákkulasj
+oajvvetiemájda ma hábbmiduvvi plánan Jubmel
+vaddá - Mij juogadip.
+Jus tjadáduvvi sierra dåjma
+sáme jali sámegielak mánájda, de le ájnas dá dåjma
+aj tjanáduvvi tjoaggulvisiellemij ietján, vaj máná e
+måsskusij bátse tjoaggulvisaktijvuodan.
+máná ja nuora gudi oassálassti dievalasj
+jáhkkoåhpadusán galggi dåbddåt
+sebrudahteduvvam dan stuorra aktijvuodan, ja
+åtsådallat duogátjis le boandodibme aktijvuohtaj.
+Nåv gåk rumáj le akta vájku li moadda lahtasa, ja
+gájkka dá lahtasa avtav rubmahav dahki,
+nåv le aj Kristusijn.
+Jáhkkoåhpadusán galggá liehket bájkálasj
+åvddånahttembarggo aj maŋŋela gå tjoaggulvisá li
+dahkam ja dåhkkidum ietjasa bájkálasj plánajt.
+Tjoaggulvisá galggi ådåstuhttet ietjasa
+jáhkkoåhpadusplánajt duolloj dálloj
+bærrájgåtsedittjat dárbulasj ådåstuhttemav ja
+åvddånahttemav.
+Dav majt åtsådalli bájkálattjat
+sjaddá buorre resurssa dán bargguj.
+5.3 Adno bájkálasj máhtos ja máhtudagás
+Sebrudagás nuppe sebrudahkaj ja tjoaggulvisás
+nuppe tjoaggulvissaj le sierra vuojno ja diedo
+sámevuoda birra ja gåk la sábmelattjan viessot.
+Rijkav miehtáj le aj stuorra sieradusá tjoaggulvisáj
+gaskan mij guosská diehtuj sáme álmmuga birra,
+sijá vuojŋŋalasj iellema, histåvrå ja udnásj
+sebrudakdilij birra.
+Juska le vánesvuohta diedojs de
+dát ij bierri liehket hieredus tjoaggulvissaj
+åvddånahtátjit fálaldagáv sáme mánájda ja
+Måttijn tjoaggulvisájn gånnå sáme årru,
+gávnnu bájkálasj máhtudagá ja åtsådallama.
+Dá li
+resursa majt tjoaggulvis máhttá ávkástallat
+jáhkkoåhpadusán sáme mánájda ja nuorajda.
+Duodden ájnegis ulmutjijda, máhttá aj liehket
+máhttelisvuohta diedojt oadtjot sámesiebrijs, giella-
+ja kulturguovdátjijs jali sámeskåvllå- ja
+mánájgárddefálaldagájs lahkabirrusin.
+Da tjoaggulvisá ma e gávna resurssaulmutjijt jali
+-birrusijt lagosbájkijn máhtti duola dagu rádev
+åhtsåt bisspaguovllokontåvråjs daj bisspaguovlojn
+gænna le sierralágásj åvdåsvásstádus girkkulasj
+dievnastusás sámegiellaj (Nidaros: oarjjelsáme,
+Oarjje-Hålogalánnda: julevsáme, Nuortta-
+Hålogalánnda: Nuorttasáme), jali sáme
+girkkorádes.
+Tjåhkanimvuodok åhpadibme bierri aj
+aneduvvat vejulasjvuohtan.
+tjoaggulvisáj gaskan jali pråvsstådásen, gånnå
+ásaduvvi årruha jali tjåhkanime gånnå
+jáhkkoåhpadus sáme mánájda ja nuorajda le
+Tjåhkanime duola dagu
+konfirmasjåvnnååhpadime aktijvuodan vierttiji
+åttjuduvvat juohkka ájnegisá tjoaggulvisájn, vaj
+miere konfirmasjåvnnåájgen anoduvvi (bs.
+Jubmel
+vaddá - Mij juogadip, 5. kapihtal).
+Dákkir tjoavdos
+máhttá liehket vejulasj unnep sáme birrusijn gånnå
+li gallegasj luojvoj guojmmebargge, gallegasj máná
+ja nuora, jali guovlojn oablodum sáme årudagáj.
+Tjåhkanime máhtti ásadit ådå æjvvalimsajijt
+mánájda ja nuorajda, gånnå sáme perspektijvva
+bærrájgåtseduvvá.
+Dajda tjoaggulvisájda gejn ij la
+vuojga máhtto ja máhtudahka sáme girkkoiellema
+birra, luluj dát viehkken.
+- Makkir sáme organisasjåvnåj ja/jali institusjåvnåj máhtti tjoaggulvisá aktisattjat barggat?
+- Gåktu máhtti tjoaggulvisá ávkástallat sáme organisasjåvnåj ja/jali institusjåvnåj máhtudagáv?
+5.4 Guoradallam
+Guoradallat tjoaggulvisájt ja lagosbirrasav sjaddá
+ájnas vuodobarggo gå ájggu bájkálasj plánav
+Guovlujn gånnå sáme kultuvrra le ielle
+sjaddá luondulasj sámevuohta aj gåvviduvvá
+bájkálasj jáhkkoåhpadusplánan.
+guovloj ålgusjbielen bierriji diedojt åttjudit mánáj ja
+nuoraj sáme tjadnusa birra (bs.
+Jubmel vaddá - Mij
+juogadip, 7. kapihtal), nav vaj dåjma máhtti
+duoddiduvvat pládnabargguj ma sihkarassti ulmev
+Plánan sáme jáhkkoåhpadusájn (bs.
+Kapihtal 2.1).
+Moaddi máhttá liehket hásstalus guoradallat jus
+li sáme máná ja nuora suoknan, sierraláhkáj
+dábálasj sámij årromguovloj ålggolin.
+E gávnnu
+regisstara gåsstå máhttá diedojt viedtjat mánáj ja
+nuoraj sáme duogátja birra.
+Tjoaggulvisá hasoduvvi
+strategiajt gávnnat guoradalátjit jus li sebrulattja
+sáme duogátjijn, ja åttjudit buorre vuogijt diedojt
+juogatjit dán birra berustiddjijda.
+Guhkesájggásasj strategija:
+- Gástadusságastallamin guoradallat jus æjgádijn/åvdåstiddjijn le sáme duogásj jali sáme tjadnusa,
+ja jus sávvi fálaldagáv sáme jáhkkoåhpadusán ietjas mánnáj.
+- Biedjat sjiemájt sadjihin, elektråvnålattjat ja páhperhámen, vaj æjgáda/åvdåstiddje máhtti
+berustimev vuosedit jáhkkoåhpadussaj gånnå sáme perspektijva bærrájgåtseduvvá.
+Oanesájggásasj strategija:
+- Guládallat sáme siebrij, mánájgárdij, skåvlåj, juohkusij ja organisasjåvnåj, sihke bájkálattjat ja
+guovlon.
+Dá máhtti diehtet fámiljaj sáme duogátja birra.
+- Tjoaggulvistjállagij, næhttabielij ja ådåsgirjij baktu le máhttelis diededit tjoaggulvis ájggu
+tjalmostahttet sámevuodav, ja æjgáda/åvdåstiddje bádtjiduvvi tjoaggulviskontåvråjn guládallat jus
+sihti sáme jáhkkoåhpadus fálaldagáv
+Oa jvvadus
+Svieriga girkko
+girkkogiehtagirjjáj
+válljim julevsámegiellá j
+OAJVVADUS
+SVIERIGA GIRKKO
+GIRKKOGIEHTAGIRJJÁJ
+Válljim julevsámegielláj
+Produktion: Ineko AB
+Artikelnummer: sk12544
+Kyrkohandboksförslaget (Svenska kyrkans utredningar
+2012:2) finns på Svenska kyrkans intranät:
+internwww.svenskakyrkan.se/kyrkohandboken, liksom
+på Svenska kyrkans externa webbplats:
+www.svenskakyrkan.se/kyrkohandboken.
+FÖRORd
+Den 23 maj 2012 beslutade kyrkostyrelsen att anta Förslag Kyrkohandbok
+för Svenska kyrkan del I samt Förslag Kyrkohandbok för Svenska kyrkan
+del I Musikvolym (Svenska kyrkans utredningar 2012:2) att prövas
+från Första söndagen i Advent 2012 till Domssöndagen 2013 i ett brett
+urval av Svenska kyrkans församlingar och för remissförfarande.
+För att
+församlingar med gudstjänstfirande på nationella minoritetsspråk ska
+kunna pröva kyrkohandboksförslaget på sitt språk har delar av förslaget
+översatts till finska, meänkieli, lulesamiska, nordsamiska och sydsamiska
+samt teckenspråk.
+Arbetet med översättning till de samiska språken påbörjades våren 2012
+och har letts av Tuomo Valjus, handläggare för flerspråkig kyrka på kyrko-
+kansliet tillsammans med Birgitta Simma, stiftsadjunkt i Luleå stift.
+Professor Olavi Korhonen, Boden, organist Valborg Mangs Märak,
+Jokkmokks församling har översatt till lulesamiska och nordsamiska.
+Prästen i den norska kyrkan Bierna Leina Bientie och författaren och
+läraren Sig-Britt Persson har översatt till sydsamiska.
+I en referensgrupp
+för den sydsamiska översättningen har språksamordnaren Karin Rensberg
+Ripa, läraren Irene Dorra och läraren Elsa Andersson ingått.
+Musik-
+konsulent Ewerth Richardsson, Piteå har bearbetat musiken.
+Urvalet av de texter som har översatts har gjorts av Olavi Korhonen,
+Valborg Mangs Märak, Birgitta Simma och Tuomo Valjus.
+En strävan
+har varit att det ska vara möjligt att fira en hel Högmässa eller Mässa/
+Gudstjänst på respektive språk.
+Något eller några alternativ för respektive
+moment är översatta.
+Detta gäller även för de gudstjänstordningar vid de
+kyrkliga handlingarna som översatts.
+Strukturen för lekmannaledd guds-
+tjänst finns översatt.
+Det ska vidare vara möjligt att fira gudstjänst då flera
+av de samiska språken används i samma gudstjänst.
+För några centrala liturgiska texter (som trosbekännelserna, Herrens bön
+och Välsignelsen) har de sedan tidigare fastställda samnordiska formerna
+brukats.
+Vad gäller översättning av bibeltexter i kyrkohandboksförslaget
+finns de texter med som redan är översatta till respektive samiskt språk.
+De
+anvisningar som finns i de olika gudstjänstordningarna på svenska har inte
+översatts.
+Här har det dock bedömts som värdefullt att dessa anvisningar
+till viss del finns med på svenska i översättningsutgåvan, för att underlätta
+för gudstjänstledaren.
+Uppsala den 1 november 2012
+Cristina Grenholm
+Boel Hössjer Sundman
+Karin Sarja
+innehåll
+álggobágo
+allamässo/mässo/jubmeldievnno
+sahte almatjis dåjmadum jubmeldievnno
+girkkolasj dåjmadime
+Gástadus
+Skallidibme/Kånfirmasjåvnnå
+Fiesstim
+Hávddádibme
+allamässo
+Tjoahkkim
+Bielloskuoladibme
+Álggembágo
+Ándagisluojttemråhkålvis, Luojttembágo jali Jáhttembágo,
+Gijtulvisråhkålvis (máhttá girkko åvdåsråhkålvisá sähkaj biejaduvvat)
+Kristusijtjuorvas (Kyrie)
+Hievedus (Gloria ja Laudamus)
+Udnásj åhkålvis
+Lågos Oabme testamentas
+Sálmajgirjjesálmma
+Epistellågos
+Evangelium
+Hallelujatjuorvas
+Sárnne
+Jáhkodåbdåstibme (Credo)
+Ándagisluojttemråhkålvis, Luojttembágo jali Jáhttembágo (báhtsi jus
+Tjoahkkimin jali Girkkoåvdåsråhkålvisán lågåduvvá)
+Girkko åvdåsråhkålvis (dánna máhttá råhkålit sijá åvdås gudi li gásta-
+dum, skallidum, fiesstidum ja aj jábbmegij åvdås gijtulvisråhkålvisáv
+låhkåt) (Ándagisluojttemråhkålvis, Luojttembágo jali Jáhttembágo
+máhttá lågåduvvat aktan Girkko åvdåsråhkålvisájn.)
+máles
+Sálmma (Gárvedibme/Offertorium)
+Hievedussárnnom (Sursum corda ja Prefasjåvnnå)
+Ájlis (Sanctus)
+Iehkedismálesråhkålvis
+Härrá råhkålvis
+Lájbbedoadjem
+Härrá ráfe (Pax)
+Jubmela Libba (Agnus Dei)
+Juohkem
+Iehkedismállása gijtulvisråhkålvis
+Rájadus
+Sálmma/Hievedus (Benedicamus)
+Buorissjivnnjádus
+Rájadusbágo
+Sálmma ja/jali Hiejttemtjuojadibme (Postludium) (gå sálmma ij le
+Hievedussan lávloduvvam.)
+mässo/jubmeldievnno
+Udnásj råhkålvis
+Lågos Oabme testamentas, ja/ jali Epistellågos
+Girkko åvdåsråhkålvis (dánna máhttá råhkålit sijá åvdås
+gudi li gástadum, skallidum, fiesstidum ja aj jábbmegij åvdås
+gijtulvisråhkålvisáv låhkåt) (Ándagisluojttemråhkålvis, Luojttembágo
+jali Jáhttembágo máhttá lågåduvvat aktan Girkko åvdåsråhkålvisájn.)
+Härrá råhkålvis (jubmeldievnno)
+tjoahkkim
+TjOahKKim
+gudstjänsten inleds med
+klockringning.
+Procession kan förekomma.
+nattvardsgåvorna kan bäras fram.
+álggembágo
+inledningsord är ett fast moment i
+högmässa och mässa/gudstjänst.
+Kan formuleras med föreslagna
+ord eller med andra ord.
+Flera av
+de föreslagna inledningsorden kan
+växelläsas.
+h/v: (Jubmela) Áhtje ja Bárne ja ájlis Vuojŋŋanisá namán.
+jali
+h/v: Gålmaktes Jubmela namán
+h/v: Buorissjivnnjeda mijá jubmeldievnov.
+h/v: Lip tjåhkanam jubmeldievnov aktan basodit.
+h/v: Ájlis, ájlis, ájlis le Härrá Sebaot.
+Åbbå ednam le dievas duv herlukvuodas.
+Kan fortsätta med något av följande inledningsord:
+álggembágo 1
+Dån guhti le sjivnnjedam väráldav ja gájkka danna, guhti le alme ja
+ednama Härrá,
+dån i åro tiemmpelijn ma almasjgiedas li tsieggidum.
+Alme ja almij
+almme e duv tjáhkkida.
+Dánna dån le, ille avtastik mijás guhkin.
+Dujna viessop, vájaldip ja lip.
+Dån le mijá álggo ja måhkke.
+Gájkka ednama álmmugij ja gájkka ájgij gijttep ja hievedip duv:
+álggembágo 3
+Dálla le Jubmela ájgge.
+Dánna viesonis tjoahkki mijáv lieggasij ja tjuovggaj.
+Dál suv bágo mijáv lájddijisá ja viehkedisá jáhkket.
+De sihtap råhkådallat ja duosstot majt Jubmel vaddá.
+álggembágo 8
+Várij ja rabás ednamij Jubmel,
+vuomij ja valjes moattegerdak Jubmel,
+stádaj ja gålgge rievddadiddje iellema Jubmel,
+duv lahka sihtap viessot, duv namán sihtap råhkådallat.
+álggembágo 13
+Mijá Jubmel le buorre ja ármmogisvuodajn sån mijáv duossto.
+Jubmel mijáv åhtså gå sujsta gájddanip, ja sån sihtá mijáv
+tjuodtjeldahttet gå mijá iellemijt lip uhtsahime.
+Dåbdåstup danen suttojdimme ja vielgijdimme ja duosstup
+rabás mielajn Jubmelav dårvustaládijn suv fábmuj ja ármmuj.
+ándagisluojttem
+Fast moment i högmässa, fakulta­
+tivt moment i mässa/gudstjänst.
+Kan förekomma här eller i samband
+med Kyrkans förbön.
+ándagisluojttemråhkålvis 3
+tj:
+Dåbdåstav dunji, ájlis Jubmelij,
+álu ja moatteláhkáj lev suddodam ussjolvisáj, bágoj ja bargoj.
+Mujte muv ármmogisvuodajnat ja luojte muv mättojt ándagis
+Jesus Kristusa diehti.
+Härrá, gulá juohkka vájmo sjávo dåbdåstimev:
+ándagisluojttemråhkålvis 4
+Jesus Kristus, duv lusá boadáv tjoavddalimev ja dálkkudimev
+åhtsålime.
+Vatte munji ándagis majt sjivnnjádusá, muv guorraulmutjij ja
+iehtjama vuosstij lev dahkam.
+Duosto muv jáhtot milta juhte dån i avtanik hilgo
+guhti duv åhtså.
+ándagisluojttemråhkålvis 7
+Jubmel, dujna oattjov akta mav sáhkadit.
+Vatte muv mieddemijt ándagis,
+(majt dál dunji sjávot sárnov...)
+Jesusa namán.
+Förlåtelseord eller löftesord är ett
+fast moment i högmässa, fakulta­
+Korsteck­
+nande (+) kan förekomma.
+ándagisluojttem 1
+h:
+Dunji guhti áno suttoj ándagisluojttemav sárnov mån
+Jesus Kristusa gåhttjoma milta:
+Dunji le ándagis luojtteduvvam Áhtje ja Bárne (+) ja ájlis
+Vuojŋŋanisá namán.
+ándagisluojttem 2
+Jubmel (gietjedis gieresvuodanis) ähttsá duv, lånesta duv ja luojttá
+dunji ándagis.
+Áhtje ja Bárne (+) ja ájlis Vuojŋŋanisá namán.
+jáhttembágo
+jáhttembágo 1
+h/v: Nåhkåmahtes le Jubmela ármmo.
+Jubmel árudijás tjuovggi mijá dálkudibmen,
+doarjjan ja iellemin.
+jáhttembágo 2
+h/v:
+Jubmel (gietjedis gieresvuodanis) ähttsá, lånesta ja luojttá midjij
+ándagis.
+Gijtulvisråhkålvis
+Fakultativt moment efter
+Förlåtelse ord eller löftesord med
+föreslagen eller annan tackbön..
+gijtulvisråhkålvis 1
+Jubmel, mijá Áhttje,
+mij gijttep, gå gäjnno duv lusi
+agev le rahppot Jesus Kristusa baktu.
+Viehkeda mijáv duv ándagisluojttemin viessot.
+Gievrroda mijá jáhkov, laseda midjij dårvov
+ja nanni mijá gieresvuodav.
+gijtulvisråhkålvis 2
+Gijtto, Jubmel, gå duosto mijáv ándagisluojttemijn
+ja vattá midjij fámov iellet.
+gijtulvisråhkålvis 3
+Å Jubmel, gijtov gå gájkka duv gieresvuodan le,
+gå ådå iellemav vattá ja måvtåv sjattatjit, ja dibdá ármmogisvuo-
+dat miján viessot.
+Guodemråhkålvis
+Fakultativt moment i mässa/guds­
+tjänst.
+alternativ till Bön om förlå­
+telse och Förlåtelseord/löftesord.
+momentet
+ingår inte i högmässa.
+guodemråhkålvis 1
+Ármmogis Jubmel,
+Duv gieresvuodan sidáv viessot ja gieresvuodav iehtjádijda vaddet.
+Dagá muv ráfe nävvon.
+Rájnni muv vaj rájnan sjattav, divo muv vaj varrásin sjattav, lájddi
+muv duv lusi vaj vájmmo ráfev oadtjo.
+guodemråhkålvis 2
+Dån guhti muv iellet sihti
+ja muv sidodat milta sjivnnjedi,
+gájkka mujna dån dåbdå ja fármasta muv
+libbogisvuodajnat, fámodimev ja gievrav,
+skihpasav ja varrásav.
+Dan diehti balo dagi iehtjam dunji guodáv.
+Dievde muv buorijnat,
+vaj luluv sjaddat buorissjivnnjádussan.
+Mån guddnedav duv vijssudagáv, dån guhti ietjat lusi váldá
+fámodimev ja sjäbttjásav ja oamát bieja rasjes rájrrelihttáj.
+Fast moment i högmässa.
+Fakulta­
+växelsång mellan h eller v och Tj
+kristusijtjuorvas 1 sv.Psb.
+695:1, se bilaga
+h/v: Härrá, dån vielljama sjaddi.
+dån niedama dåbdå.
+Dav ruossat nanna guoddi.
+Lånesta mijáv.
+Härrá, ármmálaste.
+Kristus, dån le ielle Härrá.
+Åro jáhtut milta miján.
+Aneda mijáv guoranat.
+Kristus, ármmálaste.
+Härrá, dån tjåhkkåha Áhtje oalges bielen.
+Råhkåla mijá åvdås ja jáhkoma nanni.
+Vuordatjip duv boahtembiejvev.
+Boade, Härráma!
+Härrá, ármmáláste.
+kristusijtjuorvas 2 sv.Psb.
+695:4, se bilaga
+Dån ihkát bájtte biejvváma,
+vatte gieresvuodav.
+Härrá, gulldala (Kyrie eleison).
+Dån ielle gäjnno iellemij,
+vatte dårvov, jáhkov.
+Kristus, gulldala (Christe eleison).
+Dån rabás uksa almmelasj,
+vatte doaivov, vuorbev.
+kristusijtjuorvas 4 (musikserie C, se bilaga)
+Ármmálaste, Härrá, ármmálaste, Härrá, ármmálaste, Härrá.
+*hievedus
+(gloria ja laudamus)
+växelsång mellan h (eller v) och Tj.
+som laudamus kan även lovpsalm
+ur Den svenska psalmboken använ­
+das.
+Kan utgå under Fastan.
+hievedus 5 sv.Psb.
+697:2, se bilaga
+h/v: Jubmelij årrus guddne
+ja ráfe ednamin almatjijda gejt ähttsá.
+(Julevsáme sálmmagirjje nr.
+Biejvev ja mánov, nástijt ja balvajt,
+biekkajt ja bárojt, miesijt ja mánájt,
+gajk' le sån sjivnnjedam, almev ja ednamav.
+Jubmelij gijtto!
+Gijttup mij Jubmelav!
+Rámmpup mij Jubmelav!
+Suv ájlis namáv hievedup de.
+Jubmela Bárnne jábmemav viddnij,
+iellemav vuojtton vaddám le midjij.
+Sån mijá lunna le.
+Jáhkkup mij sunji!
+Gijttup mij Jubmelav...
+Vuojŋŋanis, ájlis, le jaskadiddjen
+viessoma ájgen fámolasj viehkken.
+Várjjala, tsahkkida jáhkuma Jubmelij.
+Gijttup mij Jubmelav ...
+Sjivnnjedam le balvatjijt sån
+Ja giedjegijt aj, mánátjijt gájk'.
+Almme le suv, ednam nåv aj.
+Gijtatjip Jubmelav, Härráv.
+Härrá, mij gijttep duv,
+Härrá, mij rámmpop duv,
+Härrá, mij lávllop duv ájlis namáv.
+Jesus dal le tjuodtjelam vat.
+Sån jábmám ham lij, viesso dal le.
+Dánna dal le, dánna dal le.
+Härrá, mij gijttep duv ...
+Jaskadus dal Vuojŋŋanis suv,
+Ja sárnnedus iesj, ájlis sån le,
+Fert biejve le duvddemin ájn.
+Härrá, mij gijttep duv...
+hievedus 6 musikserie B, se bilaga
+h/v: Jubmelij årrus guddne ja ráfe ednamin
+suv almatjijda gejt ähttsá.
+Mij májnnop duv, duv råhkålip,
+duv dagoj åvdås gijttep.
+h/v: Máinno Jubmelij, Sjivnnediddjáj májnno,
+mij hievedip duv dal sjålijn!
+h/v: Jesusij årrus májnno, Lånestiddjáj aj májnno,
+mij bajedip duv lávllomin!
+h/v: Vuojŋŋanissáj aj májnno, Jaskadiddjev dal
+hievedip, duv dagoj åvdås sjållerdip.
+udnásj råhkålvis
+dagens bön hämtas ur Den lulesa-
+miska evangelieboken (i lulesamisk
+psalmbok).
+dagens bön är ett fast
+moment i högmässa, fakultativt
+moment i mässa/gudstjänst.
+Bönen kan inledas med en hälsning
+(salutation) i form av växelläsning/
+växelsång mellan präst/ledare och
+församling.
+h/v: Kristus le mijá siegen.
+Suv namán sihtap råhkålit.
+báhko
+BáhKO
+lågos Oabme Testamentas
+tivt moment för mässa/gudstjänst.
+Läsningen kan inledas med orden:
+Gulldalup Oabme Testamenta bágojt ...
+Textläsaren kan avsluta med orden:
+v:
+Náv gulluji Jubmela/Härrá/Tjáluga bágo.
+Jubmel, mij gijttep duv.
+Jubmel, dagá duv bágov iellen mijá siegen.
+Fakultativt moment.
+Kan hämtas ur
+Den svenska evangelieboken och
+sjungas, läsas eller växelläsas.
+Om
+psaltarpsalm läses utgår momentet
+gammaltestamentlig läsning.
+Även
+bibelvisa kan förekomma.
+epistellågos
+Guhti låhkå máhttá náv javllat:
+Gulldalip udnásj epistelav ...
+Guhti låhkå häjttá návti:
+*evangelium
+Fast moment i högmässa och
+mässa/gudstjänst.
+läsningens
+inledning och avslutning kan sjungas.
+Låggŋijihtit/Rahpit vájmojdihtte Jubmelij ja gullit udnásj ájlis
+evangeliumav.
+Náv tjuodtju ...
+Läsningen kan avslutas enligt följande:
+h/v: Náv gullu ájlis evangelium.
+Hieveduvvam le dån Kristus.
+sárnne
+Predikan utgår
+från en eller flera av dagens texter.
+På helgdagar med karaktäristisk
+text, som Första söndagen i
+advent, juldagen med flera, kan
+predikan utlägga särskilt angiven
+text, uppläst i samband med
+predikan.
+då utgår den gammal­
+testamentliga läsningen eller epistel­
+läsningen.
+Predikan kan följas av till
+exempel tystnad eller musik som
+ger rum för eftertanke.
+*jáhkodåbdåstibme (Credo)
+Trosbekännelsen kan inledas med orden:
+h/v: Dåbtåstup dal aktan mijá girkko jáhkov
+(mijá oasálasjvuoda märkkan Kristusa girkkos väráldin)
+guhti ájlis Vuojŋŋanisás sahkanij,
+almmáj vuolgij, gájkviekses Jubmel Áhtje oalges bielen
+tjåhkkåhime,
+Jáhkkep aj ájlis Vuojŋŋanissaj,
+jábbmegij tjuodtjelibmáj ja ihkeva iellemij.
+Kollekt kan samlas in.
+Bön kan förekomma då kollekten bärs fram, med följande eller liknande ord:
+Jubmel, buorissjivnnjeda mijá vattojt/ Duosto mijáv ja mijá vattojt
+Jesusa namán, Amen.
+girkko åvdåsråhkålvis
+Kyrkans förbön är ett fast moment
+i högmässa, fakultativt moment i
+Kyrkans förbön
+kan utformas med föreslagna eller
+med andra förböner.
+den kan inne­
+fatta läst eller sjunget förbönssvar.
+Förbönen kan innefatta Bön om
+förlåtelse, Förlåtelseord/löftesord,
+se vidare i samling sid.
+Förbönen kan skrivas lokalt.
+En struktur kan vara till hjälp för att
+formulera fri bön och vara grund för skriven bön.
+Några exempel:
+Förbönsledaren kan till exempel avsluta förbönsmomenten med:
+Härrá, gulá mijá råhkålvisáv.
+Gijtov gå mijá råhkålvisáv gulá.
+Båhtus duv rijkka, sjaddus duv sidot!
+Gulá mijá råhkålvisáv, rája mijáv duv väráldav varrásin dagátjit.
+Bön om förlåtelse och förlåtelseord i förbönen:
+h/tj: Mij boahtep duv lusi tjoavddalimev åhtsålime.
+Luojte ándagis majt duv ja duv sjivnnjádusá vuosstij,
+guojmmásimme ja allasimme lip dahkam.
+Duosto mijáv jáhtot milta juhte i avtanik hilgo guhti duv åhttså.
+Jubmel ähttsá ja lånesta mijáv ja luojttá midjij ándagis.
+(Jubmela:) Áhtje ja Bárne
+(+) ja ájlis Vuojŋŋanisá namán.
+råhkålvis sijá åvdås gudi li gástadum, skallidum ja fiesstidum ja
+gijtulvisråhkålvis jábbmegij åvdås.
+Jubmel, råhkålip sijá åvdås gudi mijá tjoaggulvisán gástaduvvi, NN:a
+åvdås (ja...)
+Sjaddus/sjaddusa sån/sij jáhkon.
+Buorissjivnnjeda ja várjjala
+suv/sijáv (ja suv/sijá fuolkijt) dálátjis gitta ihkeven ájggáj.
+Jubmel, råhkålip sijá åvdås gudi mijá tjoaggulvisán li skallidum, NN:a ja
+... åvdås.
+Buorissjivnnjeda ja várjjála sijáv iellemgäjnon.
+Jubmel, gijtov gieresvuoda åvdås ja aktisasjvuoda åvdås almatjij gaskan.
+Uddni råhkålip NN:a ja NN:a åvdås gudi gállasjvuohtaj låjdåstiba/
+låjdåsti /libá/li låjdåstam.
+Várjjala sunnuv/sijáv duv ármujn ja gieresvuodajn
+ja buorissjivnnjeda sunnu/sijá aktisasj iellemav.
+Jubmel, dån guottá mijáv viessomin ja jábmemin./
+Jubmel, uddni mujttep iehtjama jábbmelasjvuodav/
+Uddni mujttep sijáv ja gijttep sijá åvdås gudi mijá tjoaggulvisán li jáb-
+mám (ja gejt nammadip)
+NN, ... jage vuorasin.
+Jubmel, råhkålip gájkka surgulattjaj åvdås.
+Vatte sidjij duv jaskadusáv.
+Tjuovggijus ihkálasjvuoda tjuovgga viessojda
+ja jábbmegijda.
+åvdåsråhkålvis 1
+Jubmel, dån guhti almev ja ednamav sjivnnjeda,
+gijttep duv divnna åvdås mij ednamin viessu.
+Åhpada mijáv sjivnnjádusát várjjalit
+ja väráldav hábbmit huvsujn ja åvdåsvásstádusájn.
+Jubmel, dån guhti gájkka almatjijt ähtsá,
+gijttep duv ráfe ja friddjavuoda åvdås.
+Ánodip dujsta fámov gájkka fámodimijt bälostittjat
+ja mijá sebrudagáv rahpasin ja rievtukin dagátjit.
+Jubmel, dån guhti vattá duv girkkuj iellemav,
+gijttep sijá åvdås gudi mijá åvddåla li viessum.
+Ánodip dujsta hálov gulldalit ja oahppat,
+ja jálosvuodav duv sidoda milta iellet.
+Jubmel, dån guhti mijá vájmojn vieso,
+gijttep duv ávo ja iellemdårvo åvdås.
+Viehkede mijáv vidnoma gávnnat
+ja fámov jáhkos viessot.
+åvdåsråhkålvis 3
+Jubmel, dån dåbdå ja ähtsá mijáv.
+Råhkålip dal gájkka ja gájkaj åvdås ma ednamin viessu.
+Åhpada mijáv guhtik guojmijt huksat ja sjattojs ja
+juhtusijs vieledit.
+Viehkede sijáv gudi (mijá rijkan) ienemusát mierredi
+ájádallat sijáv gudi binnemusát mierredi.
+Jaskada gájkka gudi tjierru.
+Viehkede skihpasijt, aktunattjajt ja gudi balon li.
+Várjala mijáv, mijá äjgádijt, oarbbinattjajt ja venagijt.
+Dibde ráfev ja rievtukvuodav ednamin sjaddat.
+Dibde gájkka unnijt ja stuorrájt oadtjot majt dárbahi, biebmojt, biktasijt
+ja årromsajev.
+Dibde girkko Jesusa lágátjin årrot ja sávvat gájkkájda gájkájda
+buorisboahtemav.
+Gijtov, Jubmel, gå duv gieresvuohta midjij gájkajda ålle.
+åvdåsråhkålvis 8
+Kyrkans förbön 8 (Litanian)
+Se bilaga och Lulesamisk psalmbok, Julevsáme Sálmmagirjje nr.
+härrá råhkålvis
+Fast moment här i gudstjänst.
+högmässa och mässa följer herrens
+bön efter nattvardsbönen.
+Kan inledas med följande ord:
+Råhkålip aktan råhkålvisáv mav (mijá Härrá) Jesus Kristus iesj le
+mijáv åhpadam
+Áhttje mijá
+guhti le almen.
+Ájlistuvvus duv namma.
+Båhtus duv rijkka.
+Sjaddus duv sidot,
+gåk almen, nåv aj ednamin.
+Vatte midjij uddni
+mijá bäjvvásasj lájbev.
+Ja luojte midjij suttojdimme ándagis,
+nåv gåk mij aj luojttep
+mijá velgulattjajda.
+Ja ale mijáv gähttjalibmáj lájddi,
+ájnat várjjala mijáv bahás.
+Juhte duv le rijkka
+ja fábmo ja herlukvuohta
+ihkeven ájggáj.
+MÁLES
+sálmma (gárvedibme/
+Offertorium)
+nattvardsgåvorna kan bäras till
+altaret och dukas upp.
+Om kollekten inte samlats in tidigare
+kan det ske här eller i sändning.
+Kollekten kan bäras till altaret.
+Jubmel, buorissjivnnjeda mijá vattojt./ Duosto mijáv ja mijá
+vattojt Jesusa namán.
+*hievedussárnnom
+(sursum corda ja Prefasjåvnnå)
+Fakultativt moment i mässa.
+musikserie a
+h/v: Låggŋijit vájmojdihtte Jubmelij.
+Mij låggŋip vájmojdimme
+Gijttup Jubmelav, Härráv
+Jubmelij aktu lehkus hievedus
+musikserie B se bilaga
+h/v: Rahpit vájmojt Jubmelij
+Mij ráhpop mijá vájmojt
+h/v: Gijttup Härráv.
+Jubmelav
+Aktu Jubmelij lehkus hievedus
+musikserie C se bilaga
+h/v: Gijttup Jubmelav, Härráv
+musikserie d, se bilaga
+Rahpit vájmojt Jubmelij
+Dajt ráhpop mijá Härráj.
+Gijttup mijá Jubmelav.
+Sunji aktu lehkus hievedus.
+hievedusá joarkkem (prefasjåvnnå) musikserie a, se bilaga
+h/v: Ja sáddnán, dån le vuogas mijá hievedussaj
+gájkviekses Áhttje, ájlis Jubmel.
+Duv sihtap rámmpot ja hievedit,
+Jesus Kristusa, mijá Härrá baktu.
+Fortsätter med en kyrkoårsbestämd eller med en allmän prefation
+enligt något av följande alternativ:
+gålmaktesvuoda ájgge 1
+h/v: Sån le viesso lájbbe, guhti almes bådij väráldij iellemav vattátjit.
+Guhti suv lusi boahtá ij goassak nälgo
+ja guhti sunji jáhkká ij goassak gåjkå.
+gájkkásasj 1
+Giedanat ednamav aneda ja mijáv gájkajt namájn nabdá.
+Juohkka almatjav le ietjas gåvvån sjivnnjedam.
+Dån vaddi midjij iellemav vaj lulujma dujna aktan årrot.
+Prefationen avslutas enligt följande.
+h/v: Dan diehti sihtap, aktan duv jáhkulattjaj gájkka ájgijt ja ålles
+almmelasj fuovajn duv namáv hievedit ja råhkådaládijn lávllot:
+ájlis (sanctus)
+Fakultativt moment i mässa
+ájlis 2 musikserie C, se bilaga
+Ájlis, ájlis, ájlis, Härrá gájkviekses Jubmel
+Jårbbå ednamav dahki dån herlugin.
+Jubmelij årrus guddne.
+Ájlis, ájlis, ájlis, Härrá gájkviekses Jubmel.
+Buorissjivnnjedum guhti boahtá.
+ájlis 4 musikserie e, se bilaga
+Dån le ájlis, Härráma, ållåsit ep dádjada,
+Lånestiddjen värálda dála midjij låjdåsta.
+Buorissjivnnjeduvvam de, dån gut lahkanime le,
+vattá ietjat ármostat vattáldahkan lájbenat.
+Dån le ájlis, dån le ålles, dån le lahka, jårbbå värált
+májnnu duv!
+Hosianna, hosianna, hosianna, mijá Jubmel le dån.
+iehkedismálesråhkålvis
+Fast moment i högmässa och mässa.
+Församlingssvaret i nattvardsbönerna kan ersättas med följande alternativ:
+Kristus le jábmám.
+Kristus le tjuodtjelam.
+Kristus vas máhttsá.
+iehkedismálesråhkålvis 3
+Hievedum le dån guhti ájmojt guottá ja dävdá.
+Hievedum le dån guhti Jesus Kristusa iellema, jábmema
+ja tjuodtjelime baktu gieresvuoda tjiegŋalamos tjiegosvuodav
+bigoda.
+Dan ijá gå biehteduváj lájbev váldij,
+Jubmelav gijtij, dav åhpadisålmmåjda vattij javla:
+Válldit dáv ja bårrit.
+Dát le muv rumáj,
+mij dijá åvdås värroduvvá.
+Dahkit dav muv mujtton.
+Váldij aj gávtjav, Jubmelav gijtij, sidjij vattij javla:
+Juhkit dássta gájka.
+Dát gávttja le ådå
+lihtto muv varán, mij ållusij åvdås gålgåduvvá suttoj
+ándagisluojttemij.
+Juohkka bále gå dassta juhkabihtit, dahkit dav muv mujtton.
+Duv jábmemav sárnnedip, Härrá,
+duv tjuodtjelimev dåbdåstip
+dan rádjáj gå herlukvuodan boadá.
+Dánna ja dálla, dán iehkedismállásin,
+dagá dån mijáv Vuojŋŋanisát baktu
+tjiegosvuodastat oasálattjan.
+Ietjájdahte mijáv Vuojŋŋanisát fámujn vaj
+viesodijn duv gieresvuoda tjiegosvuodav ållidittjap
+ja duv rijka gäjnov mijá siegen gárvedittjap.
+Duv le gájkka guddne ja herlukvuohta dálla ja ihkeven ájggáj.
+iehkedismálesråhkålvis 5
+h.
+Hievedum le dån, alme ja ednama Härrá,
+guhti väráldav nåv iehtsi ahte ájnna Bárnát vaddi, vaj juohkkahasj
+guhti sunji jáhkká ij håhkkåna, ájnat ihkeven iellemav oadtju.
+Mij gijttep duv lånåstusá åvdås, majt Jesus Kristusa baktu le midjij
+gárvedam.
+Rája Vuojŋŋanisát mijá vájmojda
+vaj viesso jáhkov miján tsahkkit.
+Ájlistahte Vuojŋŋanisát baktu dáv lájbev ja vijnav,
+ednama sjattoj ja almatjij bargoj vattáldagá,
+majt duv åvddåj guoddep.
+Mij gijttep gå dajna oasev oadtjop
+Kristusa rubmahis ja varás.
+Dan ijá gå biehteduváj
+lájbev váldij, Jubmelav gijtij,
+dav åhpadisålmmåjda vattij javla:
+Juohkka bále gå dassta juhkabihtit,
+dahkit dav muv mujtton.
+Ájlis Áhttje, mij basodip dáv mállásav Bárnát gierddama ja
+jábmema, tjuodtjelime ja almmájvuolggema mujtulvissan.
+Iellema lájbes ja buorissjivnnjádusá gávtjas
+vattá dån midjij bårrusav ja juhkamusáv
+dán biejve rádjáj gå herlukvuodan boadá,
+Råhkålip dunji:
+Gehtja suv ålles ja ihkálasj värruj
+majna ednamav ietjajnat le såbadam,
+vaj lulujma gájka ájlis Vuojŋŋanisá baktu akta ájnna
+rubmahin aktiduvvat
+ja viesso värron Kristusin ålliduvvat.
+Suv baktu ja aktan sujna ja suv sinna gullu
+dunji, Jubmel, Áhttje gájkviekses ájlis Vuojŋŋanisá
+aktisasjvuodajn,
+gájkka guddne ja herlukvuohta ihkevis ihkevaj.
+iehkedismálesråhkålvis 13
+(kan särskilt användas vid sjukkommunion)
+Jubmel, dån vaddi midjij iellemav
+ja le jáhttám mijá lunna årrot viessomin ja jábmemin,
+ájggáj ja ihkevaj.
+(Jesus Kristusa baktu dån le oasálasj mijá aktuvuodas,
+balos, báktjasis (ja jábmemis).
+Åro mijá lunna Vuojŋŋanisájnat, mijá Viehkediddje ja Jaskadiddje,
+ja guotte mijáv.
+Ájlistahte lájbev ja vijnav vaj daj baktu
+Kristusis oasev oadtjop, iellemis mij ij goassak jáme.
+Dårvustaládijn duv akti muodos muohtuj vuojnátjit råhkålip gåktu
+Kristus iesj le mijáv åhpadam:
+Fast moment här i högmässa och
+mässa.
+mijáv åhpadam:
+lájbbedoadjem
+Prästen kan bryta ett nattvardsbröd.
+Växelläsning med följande eller
+liknande ord:
+Lájbbe mav doadjep le oasálasjvuohta Kristusa rubmahis.
+De lip, vájku ållusa, akta ájnna rumáj, danen gå gájka oasev
+oadtjop avtat lájbes.
+*härrá ráfe (Pax)
+Prästen kan säga:
+Härrá/Jesus Kristusa/ ráfe årrus dijájn/Ráfe didjij gájkajda.
+*jubmela libba (agnus dei)
+jubmela libba 1 sv.psb.
+699:1, se bilaga
+Jubmel' Libba, guhti värálda suttojt guoddi,
+de ármujnat gulldala.
+Ráfát vatte dån.
+juohkem
+Båhtit, gájkka le gárveduvvam.
+Kommunikanterna tar emot nattvardsgåvorna.
+Till varje kommunikant
+säger den som delar ut nattvardsgåvorna:
+h/v: Kristusa rumáj duv åvdås vattedum.
+Kristusa varra duv åvdås gålgådum.
+Lip (mijá Härráv) Jesus Kristusav duosstum.
+Sån várjjalus mijáv ihkeven iellemij.
+Mannup Härrá/Jesus Kristusa ráfen.
+Råhkålvis juohkema maŋŋela.
+Fakultativt
+moment i mässa.
+Kan bes med någon av
+de föreslagna bönerna eller med annan
+bön.
+Bönen kan ledas av präst eller annan
+ledare, eller bes av församlingen gemen­
+samt.
+Flera av bönerna kan växelläsas.
+Förbönsämnen kan infogas.
+gájkkásasj 2
+Duv gijttep, Kristus, sárnnomahtes valjes vattáldagát åvdås.
+Dån sjaddi mijá råhkålvisá vásstádussan ja mijá nielge lájbben.
+Viehkeda mijáv årrot duv vásstádussan sidjij gejs
+mijá vallje vádnun.
+Viehkeda mijáv gullat tjuorvvomav majt dån le gullam,
+niedav dádjadit nåv gåk dån le dádjadam,
+almasjmáttov dievnastit nåv gåk dån le dievnastam.
+gájkkásasj 4
+Gijttep duv, Jesus, guhti midjij båhti ja ietjat midjij vaddi.
+Mij lip duv duosstum
+ja dån le dál mijá lagábun gå iehtjama vájmmo.
+Råhkålip: Biso mijá sinna,
+vaj duv lunna máhttep årrot
+ja duv lágátjin sjaddat.
+rájadus
+Rájadus (moment i valfri ordning)
+*sálmma/hievedus
+(Benedicamus)
+h/v: Gijttup ja májnnup Härráv.
+Härráj årrus hievedus.
+Halleluja, halleluja, halleluja.
+*Buorisjivnnjádus
+Korstecknande (+) kan förekomma.
+Trefaldigt amen kan förekomma.
+Duosstot Jubmela/Härrá buorissjivnnjádusáv:
+Härrá buorissjivnnjedus dijáv ja várjjalus dijáv.
+Härrá tjuovggijus árudijás didjij ja årrus didjij ármmogis.
+Härrá jårggålus árudijás didjij ja vaddus didjij ráfev.
+Áhtje ja Bárne ja ájlis Vuojŋŋanisá namán.
+sändningsord här eller sist i guds­
+tjänsten.
+Fakultativt moment med
+föreslagna eller andra ord.
+sänd­
+ningsordet kan (efter välsignelsen)
+utgöra en kort hälsning, eller vara
+längre och utveckla sändningens
+tematik (placerad sist).
+h/v: Mannup dal ráfen,
+Härráma Jesus Kristusa namán.
+Sálmma ja/jali
+Hiejttemtjuojadibme (Postludium)
+avslutande
+psalm kan förekomma, om inte
+psalm förekommit vid sändningens
+lovprisning.
+sahte almatjis dåjmadum
+jubmeldievnno:
+Ándagisluojttemråhkålvis ja Jáhttembágo, Gijtulvisråhkålvis jali
+Guodemråhkålvis (dánna jali girkko åvdåsråhkålvisá siegen)
+Lågos Oabme testamenttas
+Sárnne/Tjielggim
+Jáhkodåbdåstibme
+Girkko åvdåsråhkålvis
+Burissjivnnjádus
+Hiejttemtjuojadibme
+Sahte almatjis dåjmadum jubmeldievnno máhttá
+oajvvejubmeldievnnon basoduvvat.
+girkkolasj
+dåjmadime
+gástadus
+gástadusjubmeldievnno
+Procession kan förekomma
+under klockringningen eller
+under inledande musik.
+Tjuojadibme
+Tjoahkkimbágo
+Fast moment i guds, den treeniges,
+namn och med föreslagna eller
+andra samlingsord.
+samlingsord kan
+förekomma här eller efter psalmen.
+(Jubmela:) Áhtje ja Bárne ja ájlis Vuojŋŋanisá namán.
+Gålmaktes Jubmela namán.
+Lip tjåhkkanam ávvobåddåj.
+Oadtjop gástadusjubmeldievnov adnet
+gå Jubmel vaddá gástadusa vattov sunji/sidjij guhti/gudi uddni
+gástaduvvá/gástaduvvi.
+Rámátlågos
+Prästen/Ledaren kan säga:
+läsning ur mark 10 vid dop av barn,
+kan också läsas vid dop av unga och
+vuxna.
+Gulldalup dal evangeliumav Jesusa ja mánáj birra/Gulldalup
+Jesusa bágojt mánáj birra jáhko åvdddågåvvån.
+Almatja Jesusa lusi mánájt buktalin sijáv duohtastahtátjit.
+åhpadisålmmå sidjij sjärggun.
+Gå Jesus dav vuojnij, de suhta
+javlaj: Dibddit mánájt diehki muv lusi boahtet, allit ga sijájt
+duostuda: Jubmela rijkka dakkirattjajda gullu.
+Sáddnán, guhti
+Jubmela rijkav ij duosto nåv gåktu mánná, ij luoddnok dåhku
+boade.
+Ja de mánájt asskáj váldij, giedajdis sijá nali biejaj ja
+buorissjivnnjedij sij��v.
+Fakultativ bibelläsning vid dop av
+unga och vuxna.
+Gulldalup Jesusa bágojt lånåstusa ja ármo birra.
+Jesus Nasaretaj bådij, gånnå lij badjánam.
+Sábbádin synagogaj manáj dábes milta.
+Tjuottjadij lågåtjit, ja profehta Jesaja girjev sunji vaddin.
+Girjev rahpam, de gávnaj gånnå lij tjáleduvvam: Härrá Vuojŋŋanis
+le mujna, dajna gå muv le vuojddam häjojda ávvoságav sárnutjit.
+Rádjam le muv sárnnedittjat fáŋgajda friddjavuodav, tjalmedimijda
+vuojnnemav, duolmodum almatjijda tjoavddalimev ja aj Härrá
+ármo jagev.
+Girjev giessalij, gálggij dievnárij ja tjåhkkidij.
+i momentet Bön ingår namnfrågan,
+tackbön och befrielsebön.
+Råhkålip máná/mánáj åvdås mav/majt dál nammadip.
+Mij le dunnu máná namma?/ Mij le duv namma?
+Förälder eller dopkandidaten svarar:
+NN.
+Tackbön med följande eller andra
+ord kan ledas av förälder eller annan
+anhörig.
+Tackbön förekommer
+företrädesvis vid dop av barn.
+H:
+Jubmel (lip dánna iellemav imájdallame).
+Gijttep vattáldagás mav dån vattá ja åskeldimes mav midjij vuoseda.
+Vatte liekkogisvuodav, stajgugisvuodav ja jasskudagáv.
+Viehkeda mijáv duv gieresvuodav NN:áj/sunji/sidjij vaddet,
+gev/gejt huksap
+Jesus namán.
+Ámen.
+Jubmel, duv gijttep NN:a åvdås ja gå suv/sijáv gieresvuodanat
+guottá.
+Mij gijttep vattáldagás ja åskeldimes majt lip
+oadjum ja iellemis mav guhtik guojmijnimme juogadip.
+Befrielsebön följer efter tackbön:
+Präst, föräldrar, anhöriga, faddrar
+och andra kan lägga händerna
+på dopkandidatens huvud under
+befrielsebönen.
+Jubmel, dån guhti sjievnnjedis ja tjáddjidimes gájo,
+várjjala NN:av duv gieresvuodan, dálla ja agev.
+Duosto ruossamerkav (duv (+) gálluj, duv (+) njálmmáj ja duv (+)
+vájmmuj).
+Jesus Kristus gåhttju duv suv oahppen.
+Sálmma/Tjuojadibme
+Tjielggim ja Rámátlågos
+Tydningsord och läsning ur
+matt 28 är ett fast moment i
+dopgudstjänsten.
+h
+Gástadus le Jubmela vattáldahka, jáhtto iellemis mij ij goassak jáme.
+Gástadus le ávo ája ja girkko aktisajvuoda gäjnno.
+Jesus Kristus guhti mijáv bahávuodas gádjo,
+ja ájlis Vuojŋŋanis, guhti fámov vaddá,
+libá agev sijá lunna gudi gástaduvvi.
+Gástadip danen gå Jesus javlaj:
+Munji le gájkka fábmo almen ja ednamin vatteduvvam.
+Mannit
+dan diehti gájkajt álmmugijt åhpadisålmmån dagátjit: gástadihtit
+sijáv Áhtje ja Bárne ja ájlis Vuojnnanisá namán ja åhpadihtit sijáv
+gájkka mujsta vaddem budájt anodit.
+Ja mån lev dijá lunna gájkajt
+biejvijt gitta värálda nåhkåmij.
+Ytterligare bibelläsning kan förekomma, till exempel av en eller flera av
+följande eller andra bibeltexter, och inledas enligt följande.
+Gulldalup Tjáluga bágojt:
+Dahkit buorádusáv ja gástadahttit ietjada gájkajt Jesus Kristusa
+namán, vaj oadtjobihtit suttojt ándagis luojteduvvam ja ájlis
+Vuojŋŋanisáv vattáldahkan.
+Gájka gudi Kristusij lihpit gástaduvvam lihpit aj Kristusij
+gárvoduvvam.
+Aktak ij le dasti juvdá jalik grehka, oarjje jalik
+friddja, ålmåj jalik nissun.
+Gájka lihpit Kristus Jesusin akta.
+Valla gå Jubmela, mijá lånestiddje, buorrevuohta ja gieresvuohta
+almatjijda bihkusin sjattaj, de mijáv gájoj - ij rievtugis dagojimme
+diehti ájnat ármmogisvuodastis - lávggoma baktu, mij ådåsis
+riegádahttá ja ájlis Vuojŋŋanisá baktu ådåstuhttá.
+Titus 4-5
+Guhti le Kristusin le ådå sjivnnjádus, oames le vássám, ådås le
+Nåv gåk rumáj le akta vájku li moadda lahtasa, ja gájkka dá
+lahtasa avtav rubmahav dahki, nåv le aj Kristusijn.
+Avtajn
+Vuojŋŋanisájn gájka lip gástaduvvam avta rubmahij, lehkup dal
+juvdá jali grehka, oarje jali friddja almatja, ja gájka lip avtav
+Vuojŋŋanisáv juhkam.
+gástadushålla
+doptal är ett fast moment, och
+föreslås hållas här eller efter dop­
+handlingen och välkomnandet.
+*jáhkodåbdåstibme
+h/v: Dåbdåstup dal aktan girkko jáhkov
+(oasálasjvuoda märkkan Kristusa girkkos väráldin):
+Prästen kan fortsätta enligt något av följande alternativ
+eller med liknande ord.
+Sihtabihtte gus dáv mánáv dán jáhkkuj gástaduvvat/Sidá
+gus dáv mánáv dán jáhkkuj gástaduvvat/Sidá gus dán jáhkkuj
+gástaduvvat/ja Kristusa aktisasjvuodan girkkon viesutjit?
+Föräldrarna eller dopkandidaten svarar:
+Sihtin/sidáv.
+gástadusråhkålvis
+vatten hälls i dopfunten, om inte
+detta skett tidigare.
+Råhkålup
+Jubmel, gijttep gå jáhtot milta lip aktánam dujna, guhtik
+guojmijnimme ja ålles duv sjivnnjádusajn
+ja gå gástadimtjáhtje oasev vaddá duv Bárnát iellemis, jábmemis ja
+tjuodtjelimes.
+Gijttep gå mijáv tjuovggasij ja doajvvuj lájddi.
+Boade ájlis Vuojŋŋanisájn sunji/sidjii guhti/gudi dál gástaduvvá/
+gástaduvvi.
+*gástadibme
+vatten gjuts tre gånger över dop­
+kandidatens huvud.
+därefter lägger
+prästen handen på dopkandidatens
+huvud och fortsätter med bön om
+anden.
+NN.,
+gástadav duv
+Iellema Jubmel,
+dievde NN:aj ájlis Vuojnnanisástat
+ja viehkeda suv biejves bäjvváj
+gástadusán viessot.
+Buorisboahtem
+(och överlämnande av dopljus)
+välkomnande med föreslagna
+eller andra ord.
+NN., buorisboahtemijn duosstop duv/dunnuv/dijáv Jubmela
+girkkuj/... tjoaggulvissaj mij le oassen girkkos väráldin.
+Duosstop duv/dunnuv/dijáv gieresvuodajn ja vuorddemiin.
+doptal är ett fast moment och
+föreslås hållas här eller efter bibel­
+läsning (före trosbekännelsen).
+åvdåsråhkålvis
+med föreslagen eller annan förbön.
+Råhkålup.
+Iellema Jubmel, tjoahkkip gájkka mijá buorre ájádusajt, gájkka
+majt NN:a åvdås sávadip, råhkådallamin:
+Dibde suv/sijáv jáhkon viessot ja jasskavuodan ja aktisasjvuodan
+sjaddat.
+Gå viessom le låssåt, vatte sunji/sidjij doajvov ja jálosvuodav ja
+tjoaggulvisá åvdåsråhkålvisáj doarjjomav.
+Vuoseda jut sån/sij le/li dujsta iehtsedum ja iellema tjadá
+guottedum.
+Vatte sunji/sidjij fámov nuppijt bälostit ja ármov
+dåbddåt sån/sij le/li dujsta arvusmuvvam.
+Råhkålup Härrá råhkålvisáv:
+*Buorissjivnnjádus
+Duosstut Härrá buorissjivnnjádusáv.
+Fakultativt moment med föreslagna
+eller andra sändningsord.
+Mannit dal ráfen
+Mijá Härrá Jesus Kristusa namán.
+skallidibme/kånfirmasjåvnnå
+skallidim-/konfirmasjåvnnå-
+jubmeldievnno
+Procession kan förekomma under
+klockringning eller musik.
+Uddni lip dijáj, skallujlåhkkij tjåhkanam
+ávvobådduj (dánna tjoaggulvisán ja dijá hejmajn).
+Sihtap dáv biejvev dijáj juogadit
+ja Jubmela buorissjivnnjádusáv didjij råhkålit.
+álggembágo ja álggemråhkålvis
+Fast moment med föreslagna eller
+andra inledningsord.
+inledningsord
+och inledningsbön kan ledas av
+konfirmanderna.
+h/v/konfirmanderna:
+Skallidibme mijáv mujttát Jubmela jáhtos gástadusán.
+Oadtjop ristagis jáhkov dåbdåstit ja ájlis Vuojŋŋanisá lájddimav
+ánodit ja åvddålijguovlluj viessomin rájaduvvat Jesus Kristusa
+oahppen.
+dån viehkeda mijáv jáhkon ja dårvon sjattatjit
+Duv gijttep dán biejve ja mijá skallidimájge åvdås.
+Gijttep aktisasjvuoda ja ságastallamij åvdås viessoma ja jáhko birra.
+Rabás mielajn duosstop mav dån sidá midjij vaddet.
+Boade midjij ájlis Vuojŋŋanisájnat ja viehkeda mijáv duv jáhkon
+viessot.
+(*) Rámátlågos
+läsning av matt 28:16-20 ingår
+alltid.
+Kan följas av ytterligare
+bibelord.
+Läsningen ur Matt 28 kan inledas med orden:
+Gulldalup dál Jesusa bágojt ristagisá vidno birra
+(ja risstalasj iellema birra):
+Lågenanakta åhpadisålmmå Galileaj vuolggin, dan várráj gåsi
+Jesus lij gåhttjum sijáv mannat.
+Gå suv danna ájttsin de luojttádin
+suv guddnedittjat,
+valla muhtema juorruladdin.
+Jesus de sijá åvddåj låjdåstij ja
+sidjij sárnoj: "Munji le gájkka fábmo almen ja ednamin
+vatteduvvam.
+Mannit dan diehti gájkajt álmmugijt åhpadisålmmån dagátjit:
+gástadihtit sijáv Áhtje ja Bárne ja ájlis Vuojŋŋanisá namán ja
+åhpadihtit sijáv gájkka mujsta vaddem budájt anodit.
+Ja mån lev
+dijá lunna gájkajt biejvijt gitta värálda nåhkåmij."
+Gulldalup Tjáluga bágov ...
+Daŋga biejve lijga åhpadisålmmåjs guovtes Emmausij vádtsemin,
+sijddaj mijlav Jerusalema duobbelin.
+Váttsedijn gaskaniska
+ságastalájga gájkka vásáldagáj birra Ságastaládijn de gis Jesus iesj
+sunnu fárruj bådij.
+Valla tjalmijs lijga sjaddam ja ejga suv dåbdå.
+Ålmåj gatjádij: "Majt dal váttsedijn sáhkadihppe?" Ganugijga ja
+vuojnnet håjen lijga, ja nubbe, gen namma lij Kleopas, vásstedij:
+"Dån le galla akta ájnna guhti Jerusalemin manni ja i diede mij dáj
+biejvij le sjaddam." "Na mij de?", gatjádij.
+Vásstedijga: "Mij Jesusij
+Nasaretas guosská, guhti lij profehta, bágon ja dagon fábmogis
+Jubmela ja ålles álmmuga åvdån, vatteduváj mijá alemushärrájs ja
+rádeålmmåjs jábmemij duobbmidalátjit ja ruossinávlliduvátjit.
+Midja gåjt doajvojma suv Israelav lånestit.
+Uddni le juo goalmát
+biejvve dallutjis, ja muhtem nissuna mijá siegen li mijáv alva-
+duhttám.
+Hávddáj mannin árradisán dán ideda, valla ettjin suv
+rubmahav gávna, ja de máhttsin ja subtsastin ieŋŋgilijt bárudisán
+vuojnnin, gudi suv viesson javllin.
+Muhtema mijájs de hávddáj
+mannin ja gávnnin nåvti gåktu nissuna javllin.
+Ietjas suv galla
+ettjin vuojne."
+De javlaj: "Náv binnáv gus dádjadihpit, ja náv nuole gus lihpit
+jáhkátjit dasi majt profehta li javllam?
+Ittjij gus Messias viertti dav gierddat ja herlukvuohtasis mannat?"
+Ja Mosesa ja gájkka profehtaj rájes tjielggij mij juohkka sajen
+tjálugijn le tjáleduvvam suv birra.
+Gå lahkanahtjin sijddaj gåsi ájggun, de vuojnnet sidáj ájn guhkebuj
+vádtset, valla suv gåtsadijga ja javlajga: "Ganuga munnu lusi.
+Iehkeduvvá juo ja biejvve le nåhkåmin." Tjuovoj de sunnuv sisi ja
+dasi ganugij.
+Gå sunnujn bievddegátten vellahij, de lájbev váldij ja gijtulvisáv
+råhkålij, dådjalij lájbev ja sunnuj juogij.
+De tjalme sunnus tjielggin, ja dåbddåjga suv, valla daŋga båttå sån
+sunnu tjalmij åvdås gádoj.
+Nubbe nubbáj javlajga: "Ettjin gus munnu vájmo buole gå munnuj
+váttsedijn hålaj ja tjálugijt tjielggij?"
+Dalága de vuolgijga ja Jerusalemij máhtsajga.
+Dåppe lågenanavtav
+ja gájkka iehtjádijt tjoahken gávnajga, ja sij javllin: "Härrá le duo-
+daj tjuodtjelam ja Simonij ietjas bigodam."
+Ietja subtsastijga sunnu mano birra ja gåktu lijga suv lájbev doa-
+jedijn dåbddåm.
+Dát le muv budá: iehttsit guhtik guojmáda nåvti gåktu mån lev
+dijáv ähttsám.
+Avtanik ij le stuoráp gieresvuohta gå sujna guhti
+hekkas rádnajis åvdås vaddá.
+Dij lihpit muv rádna jus dahkabihtit
+majt gåhtjov.
+Muv gärrása, jus Jubmel mijáv nåv iehtsij, vierttip mij aj guhtik
+guojmáma iehttset.
+Aktak ij le Jubmelav goassak vuojnnám.
+jus guhtik guojmáma iehttsep de Jubmel agev le mijájn ja suv
+gieresvuohta le mijá sinna ålliduvvam.
+Sån midjij Vuojŋŋanisás
+vattij, ja danen diehtep mij bissop sujna ja sån mijájn.
+med hjälp av präst och andra ledare
+gestaltas predikan av konfirman­
+derna, till exempel med drama
+och musik.
+hålla skallujlåhkkijda
+Tal till konfirmanderna här eller
+efter förbönen (vid högmässa och
+mässa) alternativt efter herrens
+bön (vid gudstjänst).
+Kollekt kan samlas upp under psal­
+men här eller senare i gudstjänsten.
+under psalmen kan konfirmanderna
+samlas med konfirmandledare.
+Dåbdåstup aktan girkko jáhkov
+(mij le oasálasjvuoda märkkan Kristusa girkkos väráldin):
+almmáj vuolgij, gájkviekses Jubmel Áhtje oalges bielen tjåhkkåhime,
+Trosbekännelsen kan avslutas på följande sätt:
+Dát le jáhkko, masi gástaduvájma (Kristusa girkkon väráldin).
+Danna viessop ja jábmep, akti ihkeven iellemij tjuodtjelittjat.
+sálmma/Tjuojadibme
+Konfirmanderna samlas, om inte
+detta skett tidigare, och kan
+knäfalla.
+Råhkålvis aktan giedajbiedjamijn
+Jubmel, gijttep gå gåhtjo mijáv duv tjuovutjit.
+Rája duv ájlis Vuojŋŋanisáv viehkken mijá skallujlåhkkijda.
+Vatte sidjij fámov ja jálosvuodav ristagissan viessot.
+Lájddi sijáv duv gäjnojt ja åro sijá lahka.
+Dievde sijáv åskos ja ávos.
+handpåläggning med präst (och ledare).
+Årrus Jubmela buorre Vuojŋŋanis dujna dálla ja agev.
+Rájadusbágo skallujlåhkkijda
+Gieres rádna.
+Dij lihpit gåhtjoduvvam Jesus Kristusav tjuovutjit
+ja suv sidodav väráldin vuojnnusin dagátjit.
+Suv gieresvuohta dijáv guoddá.
+Gávnnabihtit fámov Jubmela bágos, iehkedismállásis ja
+råhkålvisás.
+Dát jubmeldievnos rájaduvvabihtit rievtesvuodav ja såbadusáv
+dåjmadittjat.
+Jubmela ráfe dijáv fármasta.
+Viessut rabás mielajn Jubmela Vuojŋŋanissaj vaj juohkka biejve
+oajvvadusáv ja doajvov duosstobihtit.
+Áhtje, Bárne (+) ja ajlis Vuojŋŋanisá namán.
+Tal till konfirmanderna efter Predikan,
+här eller efter förbönen (vid hög­
+mässa och mässa) alternativt efter
+herrens bön (vid gudstjänst).
+Förbön utformas med föreslagen
+eller annan förbön.
+Kan innefatta
+läst eller sjunget förbönssvar.
+Förbönen kan utgå från en struktur
+och innefatta Bön om förlåtelse och
+löftesord eller Överlåtelsebön, se
+sid.
+h/v: Jubmel, mij råhkålip värálda åvdås majt dån le sjivnnjedam.
+Råhkålip vaj juohkka almasj luluj viessomis ulmev ja árvov
+vuojnnet ja vidnov gávnnat.
+Råhkålip skallujlåhkkij ja sijá boahtteájge åvdås.
+Adnup sijá åvdås huvsuv ja mujttup sijáv åvdåsråhkålvisáj.
+Jubmel, dån le sijá viessodijn tjuovvum ja sijáv gástadusán
+duosstum, dibde sijáv agev duv lahkavuodav ja buorissjivnnjádusáv
+dåbddåt ja dagá sijáv rievtesvuoda ja ráfe nävvon.
+Viehkeda mijáv gájkajt duv gieresvuodav juogadit sidjij gej aktan
+viessop ja gej gávnnadip (skåvlån, bargon ja astoájgen).
+Åhpada mijáv siebrrevuodan ja semasvuodan viessot ja iellemav
+suoddjit ålles ednama birra.
+Gievrroda mijá jáhkov duv jáhtojda värálda friddjavuoda ja
+boahtteájge birra duv lunna.
+vid konfirmationsgudstjänst (utan
+nattvard) beds herrens bön här.
+gudstjänsten fortsätter därefter
+med sändning.
+Om nattvard firas
+beds herrens bön i måltiden.
+Råhkålup Härrá råhkålvisáv.
+Om Högmässa eller Mässa firas fortsätter gudstjänsten med Måltiden se
+RájadusBágO (moment i valfri ordning)
+Duosstut Jubmela/Härrá buorissjivnnjádusáv:
+sändningsord här eller sist.
+Jubmel mijáv rádjá lájbev ja ráfev juogadittjat (väráldin) Mannup
+dát jubmeldievnos,
+Jubmela guddnen ja almatjijt dievastittjat.
+musiken.
+fiesstim
+FiessTimjuBmeldievnnO
+Procession med vigselparet kan
+förekomma under klockringning
+eller inledande musik.
+gudstjänsten kan inledas med
+orgelmusik eller annan instrumental­
+eller vokalmusik.
+namn här eller som upptakt till
+inledningsord.
+med föreslagna eller
+liknande ord.
+Áhtje, Bárne ja ájlis Vuojŋŋanisá namán.
+Mij lip /Jubmela åvddåj lip/ tjåhkanam, fiesstimbåddåj dunnu
+gaskan, NN ja NN.
+Dánna lip dunnuj Jubmelis buorissjivnnjádusáv råhkådalátjit ja
+dunnujn ávvudalátjit.
+Hievedussárnnom
+Oavddusa li duv dago, gieresvuoda Jubmel,
+oavddon le mijáv sjivnnjedam.
+Duv gieresvuodas viessop.
+Duv sihtap rámmpot viessoma åvdås,
+mij agev ådåstuvvá.
+Gállasjvuoda ulmme le gieresvuodav Jubmelis nubbáj vaddet.
+Gállasjvuohtaj låjdåstit le goabbák guojmmásiská gieresvuodav
+vattáldahkan ja viddnon duodastit ja aktan barggat sebrudagá
+buorren.
+Váldan viessot le åskeldimen ja gasskasasj gudnedimen viessot,
+tjuovggis ja sjievnnjis biejvij.
+Le aj jáhkulisvuodav ja huvsov goabbák guojmmásiská vuosedit,
+goade (ja mánáj) åvdås vásstedit ja boahtteájgev aktan duosstot
+Jubmela ármo fámujn.
+andra bibelord.
+Gulldalup dal Tjáluga bágov gieresvuoda vatto ja åvdåsvásstádusá
+Jesus hålaj:
+Sjivnnjediddje álgos sunnuv ålmmån ja nissunin sjivnnjedij.
+Dan diehti ålmåj áhtjes ja iednes guodis áhkájnis viesutjit,
+ja såj guovtes sjaddiska aktan.
+Mav Jubmel le aktidam, ij almasj galga tjuolldet.
+Gåsi maná, dåhku aj manáv,
+ja gåsi bátsá, dåhku aj bátsáv.
+Duv álmmuk le muv álmmuk
+ja du Jubmel le muv Jubmel.
+Gåsi jámá, dasi sidáv jábmet,
+ja dasi sidáv hávddáduvvat.
+Härrá munji dahkis vajku mav -
+dåssjå jábmem munnu sirát.
+Jubmel almatjav ietjas gåvvån sjivnnjedij,
+Jubmela gåvvån suv sjivnnjedij.
+Ålmmån ja nissunin sjivnnjedij.
+Jubmel sunnuv buorissjivnnjedij ja hålaj:
+"Sahkkidihtte ja lassánadde,
+dievdde ednamav ja dav dahkke dunnu vuollásattjan."
+Gieresvuohta le gievrra gå jábmem,
+iehttselisvuohta degu jábmemájmmo.
+Snjibttju degu dållå,
+degu snjibttjo dållå.
+E tjáhtjedulve gieresvuodav jáddada,
+e jågå hávkkada.
+Lehkut gieresvuodan duodalattjan, vastalussjit baháv ja anodih-
+tit dav mij le buorre.
+Iehttsit guhtik guojmáda vájmostihtte degu
+vieljatja, guddnedihtit guhtik guojmáda.
+Gieresvuohta le gierddis ja buorre.
+Gieresvuohta ij le udnodibme,
+ij ga ietjas rámpo, ij ga stuorástalá.
+Ij le hähkkaráduk, ij ga ietjas-
+talle, ij le suhtisj, ij ga bahájt vuorkuda.
+Ij vierrevuodas ávvudalá,
+sádnesvuodas galla.
+Gieresvuohta gájkka guoddá, gájkka jáhkká,
+gájkka doajvvu ja gájkka gierddá.
+De bissu dá gålmmå: Jáhkko,
+doajvvo ja gieresvuohta, ja dajs gájkin stuorámus le gieresvuohta.
+Guottadihtit guhtik guojmáda nådijt, de nåvti Kristusa lágav
+ållidihpit.
+Fiesstimhålla
+vigseltal är ett fast moment och
+kan hållas här, efter Tillkännagi­
+vandet, eller före alternativt efter
+välsignelsen.
+*gatjálvisá
+Prästen ställer frågorna till vigsel­
+paret en och en.
+vigselparet ger var
+och en till känna sitt ja.
+Jubmela åvdån ja dán tjoaggulvisá (dáj vihtanij) guládijn
+gatjádav dujsta NN:s:
+Sidá gus NN:av duv áhkátjin/ålmmån duosstot ja suv iehttset
+niedan ja ávon?
+Sidáv.
+Jubmela åvdån ja dán tjoaggulvisá (dáj vihtanij) guládijn gatjádav
+dujsta NN:s:
+Sidá gus NN:av duv ålmmån/áhkátjin duosstot
+ja suv iehttset niedan ja ávon?
+suormasråhkålvis
+Prästen får ringen/ringarna.
+efter
+bönen återlämnar prästen ringen/
+ringarna.
+Ielle Jubmel,
+buorissjivnnjeda NN:av ja NN:av sunnu gállasjvuodan.
+Lehkus dát suormas/Lehkusa dá suormmasa/ sunnu jáhto märk-
+kan goabbák guojmeska iehttset ja gasskasasj åskåldisvuodan
+Nanni sunnuv juohkka biejve jáhtoniská viesutjit.
+Jesus Kristusa (mijá Härrá) baktu.
+*jáhto ja suormasvaddem
+löften sägs av vigselparet en och
+en.
+de kan formuleras fritt i samråd
+med prästen.
+löftena ska uttrycka
+parets vilja att leva i trohet och att
+älska varandra i nöd och lust till
+döden skiljer dem åt.
+Gullis dát tjoaggulvis (Gullisa dá vihtana) dunnu jáhtojt.
+Mån NN,
+váldáv duv, NN:av,
+muv áhkátjin/ålmmån,
+duv ähtsátjit,
+ávov ja surgov dujna juogátjit,
+ja dujna åskåldissan viesutjit
+dasik jábmem munnuv sirát.
+(Ja muv gieresvuoda märkkan sidáv guoddet/vattáv dunji/duostov
+dáv suormmasav).
+muv ålmmån/ áhkátjin/,
+Ringväxling äger rum.
+*guládus
+Dåj lihppe dal gállasjguojmitja
+ja dunnu gállasjvuodav lihppe Jubmela
+ja dán tjoaggulvisá (dáj vihtanij) åvdån nannim.
+Dunnu jáhto jáhkulisvuoda ja gasskasasj gieresvuoda birra årrusa
+mujttádussan Jubmela huvsos ja gieresvuoda vattos.
+Fármastus dunnuv Jubmela buorissjivnnjádus, dálla ja agev.
+kan hållas här, efter Bibelläsning,
+eller före alternativt efter
+vigselparet kan knäfalla.
+någon
+av de föreslagna förbönerna eller
+annan förbön kan användas.
+Råhkålup dunnu åvdås ja dunnu aktisaj viessoma ja boahtteájge åvdås:
+Gieresvuoda Jubmel,
+duv gijttep udnásj biejves,
+dán biejve ávos ja doajvos.
+Råhkålip NN:a ja NN:a ja sunnu gállasjvuoda åvdås.
+Gijttep gieresvuodas mav goabbák guojmestiska libá gávnnam ja
+sunnu aktisasj viessomis.
+Gijttep doarjos mav oattjoba vaddet ja duosstot.
+Viehkeda sunnuv nubbe nubbáj ándagis luojttet
+ja ávov ja fámov duv giedas duosstot.
+Råhkålup aktan Härrá råhkålvisáv:
+vigseltal är ett fast moment
+tidigare i gudstjänsten eller före
+alternativt efter välsignelsen.
+Härrá buorissjivnnjedus dunnuv
+ja várjjalus dunnuv.
+Härrá tjuovggijus árudijás dunnuj
+ja årrus dunnuj ármmogis.
+Härrá jårggålus árudijás dunnuj
+ja vaddus dunnuj ráfev.
+vigsel­
+paret kan stå kvar under musiken
+och gå ut under klockringning.
+hávddádibme
+hávddádim­juBmeldievnnO
+orgelmusik och/eller annan instru­
+mental­ eller vokalmusik.
+samlingsord i guds, den treeniges,
+andra samlingsord eller med
+inledande bön.
+(Jubmela:) Áhtje, Bárne ja ájlis Vuojŋŋanisá namán.
+Mij lip tjåhkanam NN:av hivástahtátjit ja suv Jubmela giedajda
+guodátjit.
+hávddádimsárnne
+griftetalet kan inledas eller avslutas
+med en föreslagen bön (se vidare
+77) eller annan bön.
+Bibelord kan
+läsas i samband med griftetalet.
+Härrá, mijá Jubmel, dån le iellema ája.
+Várjjala mijáv duv gieresvuodan
+viessomin ja jábmemin.
+Doalvo mijáv ármos rijkkasit.
+Bárnát Jesus Kristusa, mijá Härrá baktu.
+Jubmel,
+ij le dádjadahtte
+man tjábbe viessom le ja ávos dievva
+ja de rievddá ja nåv báktjasin sjaddá.
+Fármasta NN:av,
+guotte suv duv vájmo lahka
+nåhkåmahtes gieresvuodajnat.
+Guotte aj mijáv akta lahka duv
+ja vatte midjij fámov viessomav joarkket.
+Jubmel, mij boahtep duv åvddåj
+surgon ja juoren
+gájkka dajna majt ep dádjada,
+gájkka dajna mij ietjájduváj
+(gájkka dajna mij le rievtugahtes ja boasstot).
+Dån vuojná mijá gadnjalijt,
+mijá vájvev ja moarev.
+Dån vuojná aj mijá gijttogisvuodav
+NN:a viessoma åvdås.
+Jubmel, boade mijá lusi liegga gieresvuodajnat.
+Viehkeda mijáv ájn viessot.
+Duosto NN:av duv fármmaj
+*guodem
+Ármmogis Jubmel, guodep NN:av duv giedajda.
+Fortsättning med något av följande överlåtelseord:
+Prästen lägger mull tre gånger på
+kistan eller tecknar korstecknet
+över kistan.
+Ednamis le boahtám.
+Ednamin vas galga sjaddat.
+(+) Jesus Kristus le tjuodtjelibme ja iellem/
+Jesus Kristus duv galggá maŋemus biejve båktet.
+Sunji vaddi iellemav.
+Duosto suv duv ráfáj
+(+) ja vatte sunji Jesus Kristusa diehti
+ávvulis tjuodjelimev.
+Överlåtelsen avslutas enligt följande:
+Härrá, Jubmel Áhttje almen
+Härrá, Jubmela Bárnne, värálda Lånestiddje,
+Härrá, Jubmel, dån ájlis Vuojŋŋanis,
+ármmálaste mijáv.
+(Jábmembåttån,
+maŋemus biejven
+viehkeda mijáv, libbogis Härrá Jubmel.)
+dån alme ja ednama Sjivnnjediddje,
+dån värálda Lånestiddje,
+dån iellema Vuojŋŋanis,
+várjala mijáv duv rijkan
+dálla ja agev.
+Bibelläsning enligt förslag (sid.
+78-83), eller med andra bibelord.
+H/V: Gulldalup Tjáluga bágojt jasskavuoda birra Jubmela lunna
+iellemin ja jábmemin.
+Mij låhkåp ...
+Se Bibeltexter vid Begravningsgudstjänst
+Förbön med en föreslagen eller
+annan bön.
+möjlighet till tystnad i
+samband med förbönen.
+h/v: Råhkålup.
+h/v: Jubmel, duv gijttep iellemis mav midjij vattá,
+mij le dievva bargojs ja åvdåsvásstádusás, surgos ja ávos.
+Dál gijttep NN:as,
+gájkka dassta majt oattjojma suv iellema baktu,
+ja majt sån viessomájgen midjij vattij.
+Viehkeda mijáv surgon
+ja åhpada mijáv viessoj åvdås viessot dav ájgev mij miján ájn le.
+Gijttep bárnát Jesus Kristusa åvdås
+guhti uvsav rahpá iellemij mij goassak ij någå.
+Guotte mijáv uddni ja juohkka biejve
+ja gå ájgge ållån, dibde de mijáv ráfen jábmet.
+herrens bön
+Bönen kan inledas med orden:
+hivástahttem
+vid avskedstagandet kan musik
+förekomma.
+avskedstagandet kan
+istället ske efter Bibelläsning (och
+psalmsång), före Förbön och
+herrens bön.
+hiejttemråhkålvis
+Prästen ber någon av följande eller
+annan slutbön.
+Prästen ber slutbön vid kistan:
+Jubmel, dån guhti le tjuodtjelibme ja iellem,
+vatte sunji duv ráfev
+ja tjuovggis sunji duv ihkeva (+) tjuovgga.
+(*) Buorissjivnnjádus
+sändningsord kan förekomma med
+Mannup ráfen, mijá Härrá Jesus Kristusa namán.
+Jubmela ráfe, mij le mijá jiermijs alebun,
+várjjal dijá vájmojt ja dijá ájádusájt Jesus Kristusin.
+Áhtje hukso, Bárne gieresvuohta
+ja ájlis Vuojŋŋanisá åskåldisvuohta
+fármastisá mijáv biejvvek,
+gå idjá boahtá
+ja gå tjuodtjelime idet tjuovgut.
+hávddádimjubmeldievno råhkålvisá
+råhkålvis 2
+Härrá, mijá Jubmel,
+dån le mijá dårvvo buolvas buolvvaj.
+Jage ja biejve målsudi,
+valla dån biso dahtanik.
+Duv ármmo mijáv guoddá iellemin ja jábmemin.
+Mujttup ja gijttup dassta mav dån NN:a baktu vaddi.
+Duosto suv rijkkasit.
+råhkålvis 7
+råhkålvis 8
+surgon ja juoren,
+gájkka dajna mij ietjáduváj
+Dån vuojná mijá gadnjalijt, mijá vájvev ja moarev.
+Dån vuojná aj mijá gijttogisvuodav NN:a
+viessoma åvdås.
+hávddádimjubmeldievno tjáluktevsta
+dåssjånibme ja åvdåsvásstádus
+Härrá, åhpada mijáv biejvijdimme låhkåt, vaj vijses vájmojt oadtjop.
+Härrá, tjiegŋalisájs duv tjuorvov.
+Härrá, gulá muv tjuorvvasav,
+gulldala muv råhkålvisájt!
+Jus mujttuj biedjat lulu suttojt,
+Härrá, guhtis de bissot luluj?
+Valla dujna le ándagisluojttem,
+danen dujsta balli.
+Härráv vuordáv,
+uhtjadav,
+sidáv suv bágojt gullat.
+Härráv uhtjadav
+ienebut gå gáhttára ideda maŋŋel,
+gå gáhttára ideda maŋŋel.
+Dajna gå tjáleduvvam le: Nåv duohta gå lev iellemin, javllá Härrá,
+juohkka buolvva muv åvdån sådjus, ja juohkka njuovtjav Jubmelav
+hievedus.
+Juohkkahasj mijás galggá de lågov Jubmela åvdån dahkat.
+Nåv le aj jábbmegij tjuodtjelibme.
+Mij dåssjåniddjen sáddjiduvvá,
+nåhkåmahttán tjuodtjel.
+Mij gudnedisvuodan sáddjiduvvá, herlukvuodan
+tjuodtjel.
+Mij sjiebtjesvuodan sáddjiduvvá, ålles fámon tjuodtjel.
+Dij gudi javllabihtit: "Uddni jali idet vuolggep duon dán stádaj ja
+ganudip jagev buorre oassásijt dagátjit ", ehpit dij diede gåk dijá viessom
+idet le.
+Lihpit suovva mij oanegattjav vuojnnu ja vas gáhtu.
+Máná, allup guoros bágoj ähttsu, ájnat dagoj ja sádnesvuodajn.
+diehtep sádnesvuoda máná lip, ja jus vájmmo mijáv duobbmi de
+jasskavuodan lip suv åvdån, gå Jubmel le mijá vájmos stuoráp ja gájkka
+diehtá.
+Muv gärrása, jus vájmmo ij mijáv duobbmi de Jubmela åvdån
+jálo lip.
+dårvvo Jubmela lunna
+Diedáv mav didjij lev ussjolam, Härrá hoallá: buorev, iv baháv.
+Boahtteájgev ja dårvov didjij vattáv.
+Gå muv tjuorvvobihtit ja munji
+råhkålihpit, de guláv.
+Gå muv åhtsåbihtit, de gávnnabihtit.
+Härrá hoallá:
+Gå ålles vájmostihtte åhtsåbihtit, de gehtjav vaj muv gávnnabihtit.
+Härrá le muv räjnnuhiddje,
+munji ij migek fájllu.
+Räjnon muv ruoddnis giettijda doalvvu,
+loattjes tjátjij bájken muv vuojŋadahttá.
+Ådå fámojt munji vaddá
+ja rievtes gäjnojt muv lájddi,
+namás guddnen.
+Iv buorrek sjievnnjedamos loamen
+masstak balá
+danen gå dån le muv maŋen,
+svihtjat ja soabbát muv jaskadibá.
+Jubmel le mijá dårvvo ja gievrrudahka,
+niedan viehkke mij goassak ij biehte.
+Danen ep balá vájku ednam skielbbi
+ja váre mera tjiegŋalissaj vierri,
+ihka tjátje sjåvvi ja såbddu
+ja váre mera alvos márramis doargesti.
+Agev lev dálla duv lunna,
+giedas muv aneda.
+Lájddi muv sidodat milta,
+muv doalvo herlukvuoda gäjnov.
+Jus dujna lev almen,
+iv majdik ednamin hálijda.
+Muv rumáj ja muv jálludahka biehttis,
+valla mujna le Jubmel, báktám ihkevij.
+Várijt várdudaláv:
+gåsstå munji viehkke boahtá?
+Viehkke Härrás boahtá,
+ednama ja alme sjivnnjediddjes.
+Juolgát ij tjalggalahte,
+luottajdat agev gähttjá.
+Ihkenis ij oade, agenis gåhtså,
+sån guhti Israelav várjjal.
+Härrá duv várjjal,
+suv oakken vájalda,
+duv bálldalin vádtsá.
+Biejven biejvve duv ij vahágahte,
+ij ga iján mánno.
+Härrá duv várjjal gájkat bahás,
+gájkat mij viessomat ájttá.
+Härrá viessomájgenat várjjal,
+dálla ja ihkeven ájggáj.
+Jus idedisruopseldiddje såjij luluv hállánit
+ja mera gätjátjij vuojŋadittjat luluv vuolgget,
+de dåppe lulu aj muv gávnnat
+ja giedajnat muv lulu adnalit.
+Jus luluv javllat: Sjievnnjet muv gåbttjis,
+tjuovgga muv birra idjan sjaddis,
+de dunji ij le sjievnnjet sjävnnjadin,
+idja le tjuovggat degu biejvve,
+iesj sjievnnjet le tjuovgga,
+Båhtit muv lusi gájka gudi låsså nådijt guoddebihtit, de didjij
+vuojŋadimnuobev vattáv.
+Válldit muv svagájt oalggáj ja oahppit mujsta
+gänna le lidna ja njuorris vájmmo, de dijá sielojda vuojŋadimnuobev
+oadtjobihtit.
+Muv svagá li vuohkasa ja noade gähppat."
+E gus vihtta tsitsátja guovte guohpárbiednigattja åvdås vuobdeduvá?
+Valla Jubmel dajs avtak ij vajálduhte.
+Ja tjabu dijá oajve vuobddatjoale li
+lågåduvvam.
+Allit balá, diján le ienep árvvo gå vájk man edna tsitsátjin.
+Visses lev, ij jábmem ij ga iellem, e ieŋŋgila e ga ietjá fámo, e ga ma dálla
+li jali ma båhti, jali mige fámojt baddjen jali tjiegŋalisán jali mige ietjá,
+mijáv sierada Jubmela gieresvuodas Kristus Jesusin, mijá Härrán.
+Rom.
+Dajna gå Jubmel väráldav iehtsij vattij ájnna Bárnes, vaj juohkkahasj
+ittjij Bárnes väráldij rája duobbmitjit, ájnat suv baktu väráldav gájutjit.
+De Jesus sunji hålaj: "Mån lev tjuodtjelibme ja iellem.
+Guhti munji
+jáhkká viessu vájku vil jábmá, ja guhti viessu ja munji jáhkká ij goassak
+jáme.
+jáhtto ja doajvvo
+Jubmel ij le jábbmegij ájnat viesso almatjij jubmel, dajna gå sunji li gájka
+viessomin."
+Muv sávtsa gulli muv jienav, mån dajt dåbdåv ja tjuovvu muv.
+Ihkeven
+iellemav sidjij vattáv.
+Sij e goassak håhkkåna ja aktak ij sijáv muv giedajs
+råhtti.
+jáhkká viessu vájku vil jábmá.
+Allit balá.
+Jáhkkit Jubmelij ja jáhkkit munji.
+Áhtjám vieson li ållo lanjá.
+Luluv gus ietján javllat manáv didjij sajev gárvedittjat?
+Ja jus dal manáv
+didjij sajev gárvedittjat, de máhtsav dijáv iehtjam lusi viettjatjit vaj lihpit
+gånnå mån lev.
+Dajna mijás aktak ij ietjas hárráj vieso, ij ga aktak ietjas hárráj jáme.
+mij iellep de Härráj iellep, ja jus jábmep de Härráj jábmep.
+Juogu dal
+iellep jali jábmep de Härráj gullup.
+Dan diehti Kristus jámij ja vas älláj
+Härrán sidjij gudi li iellemin ja aj sidjij gudi li jábmám.
+Nåv aj dijájn: Gå dal Vuojŋŋanisá fámojt gähttjalihpit allasihtte ássat,
+gähttjalihtit de valjev dajs oadtjot tjoaggulvisá gievrrodibmen.
+Dan diehti
+ádnus sån, guhti gielaj sárnnu, máhttudagáv hålav tjielggitjit.
+Dåssjåniddje viertti nåhkåmahtesvuohtaj gárvoduvvat ja jábbmelasj
+viertti jámegahtesvuohtaj g��rvoduvvat.
+Valla gå dåssjåniddje
+nåhkåmahtesvuohtaj gárvoduvvá ja jábbmelasj jámegahtesvuohtaj
+gárvoduvvá, de sjaddá nåv gåktu tjálugij le tjáleduvvam: Jábmem le
+njieladuvvam ja vuojtto le boahtám.
+Jábmem, gånnå le duv sjnjuhtje?
+Jábmem, gånnå le duv vuojtto?
+Jábmema sjnjuhtje le suddo, ja sutto
+fábmo le láhka.
+Jubmelij gijtto, guhti vuojtov midjij härrá Jesus Kristusa
+baktu vaddá.
+Diehtep gå gajkoduvvá goahte mij le mijá viesso ednamin, de miján le
+viesso almen mij le Jubmelis, ihkeven viesso mij ittjij giedaj dagáduvá.
+Sjuohkadallap dáppe viesodijn, dajna gå vájddep almmelasj viessuj
+gárvoduvvat.
+Gå de dasi lip gárvoduvvam, de ep rihttsot gávnadalá.
+Mij,
+gudi dán goaden lip, vájvijs sjuohkadallap; ep ham sidá rihtsahit, ájnat
+gárvoduvvat, vaj jábbmelasj luluj iellemis njieladuvvat.
+Mijá ájtteklánnda le almen, ja dåppelt aj vuorddep suv, guhti mijáv le
+gájutjit, härrá Jesus Kristus.
+Sån mijá rasjes rubmahav ietjájduhttá, vaj
+sjaddá suv herlukvuoda rubmaha lágátjin, danen gå sujna le fábmo
+gájkka ietjas vuolláj biedjat.
+Ij le ham miján dáppe ednamin stáda mij bissu ájnat vuorddep dav mij le
+boahtemin.
+Muv gärrása, Jubmela máná dal lip, valla ij le ájn bihkusin manen
+sjaddap.
+Diehtep galla gå ietjas bigot de suv lágátjin sjaddap, dajna gå
+bessap suv vuojnnet gåktu le.
+Ale balá.
+Mån lev vuostasj ja maŋemus, ja guhti viesov.
+Jábmám lidjiv,
+ja gehtja, ihkeven ájggáj viesov, ja mujna li tjoavddaga jábmemij ja
+jábbmekájmmuj.
+Ja tråvnås gulliv garra jienav javllamin: "Gehtja, Jubmela goahte le
+almatjij lunna, sån le sijá lunna årutjit ja sij li suv álmmuk ja iesj Jubmel
+le sijá lunna, ja gájkka gadnjalijt sijá tjalmijs sihkku.
+Jábmem ij dasti
+gávnnu, ij ga surggo jalik luodjom jalik bávtjas.
+Dan diehti gå gájkka mij
+åvddåla lij, gáhtu."
+Big.
+hávddájluOjTTem/
+gudnalihTe luOjTTem
+en psalm kan läsas eller sjungas.
+Föreslagna alternativa bibelläs­
+ningar.
+Även andra bibelläsningar
+kan förekomma.
+Almatja biejve le degu rásse,
+sån giedjegahttá degu giette giedjek.
+Gå biegga vássá, de ij le desti,
+dan sadje ij dassta majdik diede.
+Härrá ármmo le ihkeven ájges ihkeven ájggáj
+sidjij gudi le balulattja.
+annan bön kan förekomma.
+Mijá Jubmel ja Sjivnnjediddje, dunji guodep NN:av.
+Dårvustallap dunji, guhti midjij iellemav vaddi,
+fármasta mijáv aj jábmemin ja ihkálasjvuodan.
+Sihtap duv lahka årrot dálla ja agev.
+Gijttep NN:a viessomájge åvdås ednamin,
+gijtov gájkka dassta mav midjij vattij.
+Viehkeda mijáv viessoj åvdås viessot
+dav ájgev mij miján ájn le.
+Urnan sänks i graven.
+Anhöriga kan ta avsked.
+Vatte, (Å) Jubel/ (Å) Härrá,
+NN:aj duv ráfev,
+ja tjuovggis sunji duv ihkeva (+)
+tjuovgga.
+Om andakten inleds i kyrka/kapell
+och avslutas vid graven kan slut­
+bön och välsignelsen byta plats:
+välsignelsen i kyrkan, därefter går
+de församlade till graven och slut­
+bönen beds.
+Jubmel, dån guhti le tjuodtjelibme
+ja iellem,
+vatte NN:aj/sunji duv ráfev
+slutbön enligt förslag eller med
+andra ord.
+Ledaren kan säga:
+Råhkålup Jubmela/Härrá buorissjivnnjádusáv.
+Jubmela ráfe, mij le mijá jiermijs alebun, várjjal dijá vájmojt ja
+ájádusájt Kristus Jesusin.
+Áhtje hukso,
+Bárne gieresvuohta
+fármastisá mijáv biejvvek
+gå idja boahtá
+kyrkokansliet
+postadress: 751 70 Uppsala besöksadress: Sysslomansgatan 4
+Kyrkostyrelsen, 751 70 Uppsala
+Girkkoválljim ragátmáno
+Dån vállji
+Svieriga girkkon li ienep gå 7 miljåvnnå sebrulattja ja doar-
+joduvvá ulmutjijs gudi sihti girkkuj säbrrat ja åvdåsvás-
+stádusáv válldet, åvdedit ja hábbmit girkko boahtteájgev.
+Ragátmáno 18 b. li gájkka sebrulattjajn gudi li 16 jage
+dävddám ja li álmmuktjáledum Svierigin máhttelis bájnatjit
+gudi galggi oadtjot åskov Svieriga girkkov boahtte niellja
+jage stivrrit.
+Girkko sihtá
+årrot sadjen gatjálvisájda ja ságastallamijda, tjåhkanimsadjen aktisasjvuohtaj,
+vuojŋŋalasjvuohtaj ja aktavuohtaj Jubmelijn.
+Gånnå ristagis ja
+almasjvuoda árvvovuodo praktihkalattjat dåjmaduvvá, Svierigin ja ålggorijkan,
+ávon ja surgon, árggabiejven ja basen.
+- Håhkkånimsajijn ja sårmmesajijn
+gávnnut?
+- Gástadibmáj, skallidibmáj,
+fiesstimij ja hávddádibmáj?
+- Rievtugis oassásijda?
+- Báhtariddjeássjijda?
+- Javlaj, bässátjij ja ájlistagáj
+basodibmáj?
+- Vuorrasijt, skihppijt ja aktuvies-
+sojt guossidit?
+- Birásbargguj?
+- Mánáj ja nuoraj musihkka-
+dåjmajda?
+- Girkkohuodnahij huksamij?
+Gåsi galggá Svieriga girkko fámojt
+biedjat?
+Girkkoválljimin li gålmmå
+jali niellja válljima
+Duv tjoaggulvisá bájkálasj organisásjåvnnå mierret jus dån girkkoválljimin galga
+gålmån jali nieljen válljimin jienastit.
+1) GIRKKOFÁBMODUVVAMA JALI NJUOLGGAVÁLLJIDUM GIRKKORÁDE
+mij dåjmaduvvá ja makkir
+ulmijda tjoaggulvis galggá barggat.
+2) AKTISASJ GIRKKOFÁBMODUVVAMA
+Moadda tjoaggulvisá álu aktijbarggi ekonomalattjat ja tjuottjodime hárráj girkko-
+aktisasjvuodan.
+Aktidum girkkofábmoduvvama mierredi luohkoj tjuottjodimev,
+huodnaássjij ja dakkirij birra.
+3) STIFTAFÁBMODUVVAMA
+Juohkka stiffta biskåhpas
+lájddiduvvá.
+Stiftaj barggogåhttjusijda gulluji tjoaggulvisájt doarjodit ja daj bargov
+åvdedit.
+4) GIRKKOTJÅHKANIBME
+Girkkotjåhkanibme le Svieriga girkko alemus mierredimorgána gånnå li 251 sebru-
+lattja.
+girkko njuolgadusájda degu ássje
+gástadime, skallidime, fiesstima ja hávddádime birra.
+Duv jienastimkårtån vuojná makkir válljimijn máhtá jienastit.
+dån vállji gåsi Svieriga girkko
+galggá boahtte niellja jage fámojt biedjat.
+Gesi sidá åskov
+vaddet?
+Válljimbiejven dån jienasta válljimlanján mij jienastimkårtån
+Gänna le jienastimriektá oadtju jienastimkårtåv
+brevvalådaj maŋemusát bårggemáno 31.b.
+Jus válljimbiejven
+li moadda sierralágásj jienastimsaje de jienastimkårtån dajt aj
+vuojná.
+Dievdedum vielggis ja rávvis nieljetjiegaga = mierredimorgána.
+Sáhtsodum nieljetjiegaga = dåjmadimorgána.
+Njuolggaválljidum girkkoráde le mierredim- ja dåjmadimorgána.
+NÁVTI
+DOAJMMÁ
+Girkkoválljimin li gålmmå jali
+niellja válljima
+Gänna le jienastimriektá jienas gålmån jali nieljen válljimijn,
+d.j.
+Girkkotjåhkanibmáj, stiftafábmoduvvamijt ja avta jali
+guovte bájkálasj orgánaj.
+Duohke dasi le jus tjoaggulvis gullu
+girkkoaktisasjvuohtaj jali ij.
+NJUOLGGA-
+VÁLLJIMA
+RIJKALASJ MIERRE
+DAJVAK MIERRE
+GIRKKOTJÅHKANIBME
+GIRKKOSTIVRRA
+STIFTA-
+FÁBMODUVVAMA
+STIFTASTIVRRA
+BÁJKÁLASJ MIERRE GÅ
+TJOAGGULVIS IJ SEBRA
+GIRKKOAKTISASJVUOHTAJ
+GIRKKO-
+GIRKKORÁDE
+VÁLLJIDUM
+JIEDNADAK
+GIRKKOSIEBRRERÁDE
+AKTISASJ GIRKKO-
+BÁJKÁLASJ MIERRE GÅ TJOAGGULVIS SÄBRRÁ
+Viertti dujna jienas-
+timkårttå jus jienasta jienastimbiejve åvddål ja jus jienasta sierralágásj jienastim-
+sajen.
+Juska vil jienasta válljimlanján viertti jienastimkårtåv maŋen válldet.
+VÁLLJIMBIEJVEN RAGÁTMÁNO 18.B.
+VÁLLJIMLANJÁN
+Jienastimkårtån vuojná makkir válljimlanján máhtá jienastit ja makkir
+rabásájge li.
+SIERRALÁGÁSJ JIENASTIMSAJIJN
+Jus dakkira gávnnuji válljim-
+biejven de vuojná sajijt ja rabásájgijt jienastimkårtån.
+VÁLLJIMBIEJVE ÅVDDÅL
+DÅJMADAGÁ ÅLLES RIJKAN
+gaskan máhtá jienastit pastora-/tjoaggulvis-
+dåjmadagájn ålles rijkan.
+Lassediedojt oattjo tjoaggulvisás gånnå sidá jienastit.
+SIERRALÁGÁSJ JIENASTIMSAJE
+Máhtti aj gávnnut sierralágásj jienastimsaje ma li rahppot válljimbiejve åvddål.
+Sáhkada ietjat tjoaggulvisájn jus sidá máhttelisvuodajt gullat.
+BREVVAJIENASTIBME
+Dalloj dárbaha
+"brevvajienastimskurpov" mav rávvi duv pastora-/tjoaggulvisdåjmadagás.
+Nammadimjuohkusis masi ájgo jienastit álu máhtá oadtjot válljimsiedilijt ma li
+åvddålprienntidum.
+SÁTTAKJIENASTIBME
+Sáttakjienastibme le brevvajienastime sjimuk, valla le åvdemusát alternatijvvan
+sunji gut le ájggum válljimlanján jienastit valla válljimbiejven ij buvte.
+"Brev-
+vajienastimskurpon" li gájkka majt sáttakjienastattijn dárbaha.
+Girkkoválljimin jienasta nammadimjuohkusij, degu belludagájda álmmuk-
+válljimijn.
+Máhtá aj jienastit sierra ulmutjij gev ienemusát sidá válljit, ruossi de kandidáhta
+namáv nammadimjuohkusa listan!
+Nammadimjuohkusa ietja diededi gåktu sihti girkko galggá barggat ja
+doajmmat boahtteájgen, gåsi Svieriga girkko galggá fámojt biedjat.
+Duv tjoag-
+gulvisás oattjo diedojt makkir juohkusijda máhtá jienastit.
+Gávna aj listajt bielen
+www.svenskakyrkan.se.
+Båddåsasj båhtusa vuoseduvvi bielen www.svenskakyrkan.se
+maŋenagi gå aktij riekkniduvvi válljimlanjáj dahppama maŋŋela.
+bielen www.svenskakyrkan.se gå
+stifta li gájkka jienastimijt ållåsij riekknim.
+duv
+jienastimkårtåv oadtjot häjmmaj rájadum.
+Jienastimkårtån vuojná
+persåvnålasj diedojt degu makkir jienastimijn oattjo jienastit, ja
+gånnå ja goassa jienastit máhtá.
+Jus dån le jienastimkårtåv láhppám, jali jus danna le juoga boasstot,
+de dån máhtá sáhkadit girkkostivrajn, Kyrkostyrelsen, Svenska
+kyrkan, 751 70 Uppsala, 018-16 96 00 (Informationsservice), jali
+ådåsav rávvit bielen www.svenskakyrkan.se.
+Gut ij le jienastim-
+kårtåv oadtjum, ja adná sujna le jienastimriektá galggá aj girkkos-
+tivrajn sáhkadit dan birra.
+Jienastim-
+kårtåv máhttá gärddádit ja dakkir gärddusav máhttá fáksit tjoaggul-
+vissaj gånnå jienasta ja Svieriga girkko ålggorijkatjoaggulvisájda.
+Buorre diehtet Girkkoválljima birra 2005
+Svieriga girkko l demokráhtalattjat vuododum ja vuorddá berustimev ja åvdåsvasstádusav 5,8
+miljåvnå sebrulattjajs gudi jienastit oadtju.
+Girkkon válljip juohkka nälját jage gudi galggi
+tjoaggulvisájn, girkkosiebrijn, stiftajn ja girkkotjåhkanimen mierredit.
+2005 ájllegin ragátmáno 18.b.
+la Svieriga girkko válljimbiejvve.
+Gut Svieriga girkkuj gullu ja
+maŋemusát válljimbiejve dävddá 16 jage oadtju jienastit.
+Girkkoválljimin jienasta
+nammadimjuohkusijda ma li åvdutjis registreriduvvam (ma álmmuk válljimin belludahkan
+gåhtjoduvvi).
+M��httá aj vil sierra ulmutjij jienastit - nabbu ruossit kandidáhtav mav ienemusát
+sidá válljidum.
+Dájda máhtá jienastit
+Tjoaggulvissaj
+Tjoaggulvissaj gånnå la álmmuktjáledum.
+Girkkofábmoduvvam jali nåv gåhtjoduvvam
+njuolggaválljidum girkkoráde l tjoaggulvisá alemus mierredim orgána.
+Girkkosäbrráj
+Jus tjoaggulvis gånna l álmmuktjáledum la girkkosiebren oasse de válljima aktisasj
+girkkofábmoduvvamij dagáduvvá.
+Tjoaggulvisá aktanbarggi girkkosiebren åvdemusát
+ekonomalasj ássjijda.
+Stiffafábmoduvvamij
+Svieriga girkko l juogedum lågenangålmmå stiftajda.
+Juohkka stiffta tjuottjoduvvá biskåhpas
+ja gåbttjå tjoaggulvisájt stifta geográfalasj bájken.
+Stiftaj barggogåhtjos le åvdedit ja gähttjat
+tjoaggulvisiellemav.
+Stifftafábmoduvvam la stifta alemus mierredim orgána.
+Girkkotjåhkanibmáj
+Svieriga girkko alemus mierredim orgána.
+Säbrrat
+Ragátmáno 18.b.
+girkkoválljima baktu gájkajn gudi Svieriga girkkuj gulluji l máhttelis säbrrat
+ja hábbmit boahtteájge girkkov.
+Jienastime baktu máhta dav dahkat jali säbrrat válljimin
+nammadimjuohkusin.
+Säbrrat máhttá juogo de nammadimjuohkusin mij juo gávnnu jali ietjas
+juohkusav dahkat.
+Válljimáldar la 18 jage maŋemusát válljimbiejven.
+Girjásj "Att ställa upp"
+mij le tjáledum dárogiellaj, giehttu gåktu Girkkoválljimin säbrrá.
+Internehtas máhttá dav
+viedtjat:
+http://www.svenskakyrkan.se/kyrkoval2005/4.htm.
+Ájggeplána
+Vuoratjismáno 15.b.
+viertti nammadimjuohkusa åtsålvis registardime hárráj ja kandidáhtaj
+diededibme stifftastivran jali girkkostivran gávnnut.
+Maŋemus biejvve l moarmesmáno 15.b.
+Bårggemáno 31.b.
+galggi jienastimkårtå rájadum årrot gejda oadtju jienastit.
+Ragátmáno 5 -
+gaskan máhttá åvddåla jienastit.
+Jienastimkårttå agev rávkaduvvá gå åvddåla jienasta.
+Máhttá aj brevvajienastit ja le aj máhttelis rádjat sáttagav duv åvdås jienastit.
+Sáttagij- ja
+brevvajienastibmáj rávkaduvvá sierralágásj kuvera majt máhtá ietjat tjoaggulvisás oadtjot.
+ragátmánon, jienastibme Válljimlanján dagáduvvá.
+Jienastimkårtån vuojnnu
+válljimladnja ja rabásájge.
+ådåjakmánon ådåválljidum ulmutja ietjasa barggogåhttjusijda álggi.
+Duv jiedna l ájnas!
+Ájllega ragátmáno 20.b.
+2009 le girkkoválljim ja dujna le jienastimriektá.
+Gudi galggi duv åskeldimev oadtjot mierredit ájnas ássjijt girkkon boahtte niellja
+jage?
+Le gatjálvis dåjmaj birra tjoaggulvisán ja gájkkasaj märrádusáj birra ålles Svieriga
+girkkuj.
+Gåktu galggá duv girkkomákso aneduvvat?
+Makkir dåjma galggi gávnnut
+duv tjoaggulvisán?
+Makkir vuojno galggi girkkon?
+Máhttelis le vájkudit duv girkkuj.
+Buorisboahtem jienastit girkkoválljimin!
+Ane duv jienastimkårtåv
+Gájka gejn li jienastimriektá oadtju jienastimkårtåv brevvalådaj bårggemáno 27.b.
+ragátmáno 2.b.
+Jienastibme girkkoválljimin doajmmá vargga sämmiláhkáj gå
+álmmukválljimijn.
+Dån hähttu buktet duv jienastimkårtåv jus jienasta válljimbiejve
+åvddåla ja gå jienasta sierralágásj jiednaduosstomsajen.
+Jus jienasta duv válljimlanján
+de le ájnas buktet jienastimkårtåv.
+(Ietján rávkaduvvá legitimasjåvnnå jus válljimgähttje
+duv e dåbdå.)
+Jus le láhppám jienastimkårtåv de ságasta duv tjoaggulvisájn.
+Máhtá aj rávvit ådåsav
+webbabielen www.svenskakyrkan.se/kyrkoval jali Svieriga girkko diededimdievnastusá
+Jienastimkårtta rájaduvvá duv álmmuktjáledimadrässaj.
+Ådå jienastimkårttå máhttá jus le dárbbolasj fáksajn rájaduvvat Svieriga girkko soames
+ålggorijkkatjoaggulvisájda.
+Gesi máhtá jienastit?
+Girkkoválljimin jienasta nammadimjuohkusijda ja sijá kandidáhtajda.
+Nammadimjuohkusijd máhttá girkkoválljimijn buohtastahttet belludagájda
+Juohkusa ietja diededi majt sihti dahkat.
+Lista gájkka nammadimjuohkusijda ja sijá kandidáhtajda gávnnuji
+www.svenskakyrkan.se/kyrkoval.
+Dån máhtá aj ságastit duv tjoaggulvisájn.
+Persåvnnåjienastit gålmå kandidáhttaj
+Ådås le vaj máhtá persåvnnåjienastit gålmå kandidáhttaj gå ruossav bieja sidjij
+válljimsiedilin.
+Ruossa lasedi kandidáhtaj máhttelisvuodav válljiduvvat ja bessi duv
+åvdåstit.
+Jienastit gålmån jali nieljen válljimin
+Girkkoválljimin jienasta gålmån jali nieljen válljimin, ja mierreduvvá duv girkko
+bájkálasj organisasjåvnås gånnå vieso.
+Duv jiedna vájkut gåktu Svieriga girkko
+stivrriduvvá bájkálattjat, dajvalattjat ja rijkalattjat.
+1) tjoaggulvis
+Girkkofábmoduvvam jali njuolggaválljidum girkkoráden giehtadaláduvvi ássje ma
+guosski tjoaggulvisá iellemij, buojkulvissan doajmmáj mij dagáduvvá ja makkir
+Válljimsiedila li vielggada.
+2) girkkosiebrre
+Gå moadda tjoaggulvisá aktan barggi ekonomalattjat ja administratijvalattjat
+girkkosiebren de válljiduvvá aktisasj girkkofábmoduvvam.
+iehtjádij siegen ekonomiddja- ja gittaåbmudakássjij birra.
+Válljimsiedila li alega.
+3) stiffta
+Svieriga girkko le juogedum 13 stifftaj.
+Stiftajn li vidnon doarjjot tjoaggulvisájt
+åvdedit sij�� dåjmav.
+Stifftafábmoduvvam le stifta alemus mierredimorgána.
+Válljimsiedila li guovggisruoppsada.
+4) girkkotjåhkalvis
+Girkkotjåhkalvis le Svieriga girkko alemus mierredimorgána 251 sebrulattjajn.
+Dánna mierreduvvi aktisasj ássje ma guosski girkko njuolgadusájda ja vuojnojda.
+Girkkotjåhkalvis mierret aj buojkulvissan gåktu gástadibme, konfirmasjåvnnå,
+fiesstim ja hávddadus gálggá dåjmaduvvat.
+Válljimsiedila li visskada.
+Gånnå ja goassa máhtá jienastit?
+Ragátmáno 7.b.
+rájes máhta jienastit dåjmadagájn åvddålájgejienastibmáj, sierralágásj
+jiednaduosstomsajijn jali brevvajienastimijn.
+Válljimbiejve máhtá jienastit duv
+válljimlanján jali sierralágásj jiednaduosstomsajijn.
+jienastit válljimbiejve ragátmáno 20.b.
+- duv válljimlanján
+Jienastimkårtån tjuodtju makkir jienastimlanján máhtá jienastit ja dan rabásájge.
+Dån galga buktet duv jienastimkårtåv jali legitimasjåvnåv jali válljimgähttje galggi
+duv dåbddåt.
+- sierralágásj jiednaduosstomsajijn
+Muhttijn rabáduvvi sierralágásj jiednaduosstomsaje.
+Buvte duv jienastimkårtåv gå
+galga jienastit.
+jienastit åvddål válljimbiejve
+- tjoaggulvisdåjmadagájn ålles rijkan
+rájes gitta ragátmáno 16.b.
+dån máhtá åvddålájgejienastit pastor- jali
+tjoaggulvisdåjmadagájn ålles rijkan.
+Diedojt rabásájgij birra oattjo tjoaggulvisájn gånnå
+sidá åvddålájgejienastit.
+Buvte duv jienastimkårtåv.
+Máhtá aj oadtjot ådå
+jienastimkårtåv dåjmadagán.
+Dån hähttu de máhttet ietjat identitehtav duodastit.
+- sierra jiednaduosstomsajijn
+Máhtti aj gávnnut sierra jiednaduosstomsaje duv tjoaggulvisán/girkkosiebren.
+Sáhkada duv tjoaggulvisájn diedojt åttjutjit makkir máhttelisvuoda gávnnuji.
+Buvte duv jienastimkårtåv gå galga jienastit.
+- brevvajienastibme
+Brevvajienastibme le ietjá vuohke åvddåla jienastit.
+Dási dárbahuvvá brevvajienastim-
+pakähtta mav máhtá oadtjot duv pastor- jali tjoaggulvisdåjmadagás.
+Danna gávna
+gájkka majt dárbaha brevvajienastittjat.
+Diededime birra makkir nammadimjuohkusa ja
+kandidáhta ma säbrri válljimij gávnnuji internehtan: www.svenskakyrkan.se/kyrkoval.
+Rája duv brevvajienav vaj le stiftan maŋemusát ragátmáno 16.b.
+Dån hähttu aj
+duoddit duv jienastimkårtåv.
+jienastit sáttakulmutjijn
+Sáttakulmusjjienastibme dagáduvvá vargga sämmiláhkáj gå brevvajienastibme.
+Sáttakjienastibme le åvdemusát alternatijvva dunji gut ájggu jienastit valljimlanján
+valla hiereduvvi jienastit válljimbiejve.
+Dån dárbaha brevvajienastimpakehtav
+jienastittjat sáttakulmutjijn.
+Jienastimkårttå le dárbbolasj jus sáttakulmusj jienav
+doalvvu ietjá ladnjaj gå valljimladnjaj válljimbiejve.
+Gåktu sjattaj válljiminboados?
+Webbabielen www.svenskakyrkan.se/kyrkoval almoduvvi álggobåhtusa maŋenagi gå
+jiena riekkniduvvi valljimlanjáj dahppama maŋela.
+Persåvnnåjiena dalloj älla riekknidum.
+Maŋemus boados almoduvvá sämmi sajen gå stifta li dárkestimriekknimav dahkam.
+Sidá gus ienebuv diehtet?
+Webbabielen www.svenskakyrkan.se/kyrkoval gávnnu dát diededibme giese rájes álkkes
+dárogiellaj, suomagiellaj, nuorttasámegiellaj, oarjjelsámegiellaj, julevsámegiellaj, roma-
+giellaj, ieŋgisgiellaj, fránskagiellaj, tuskagiellaj, arabiagiellaj, spánskagiellaj ja giehtagiel-
+Diededibme dárogiellaj lågoduvvá aj tjalmedimijda jiednabáddáj ja máhttá ragátmá-
+no rájes rávviduvvat Svieriga girkko diededimdievnastusás, telefåvnnå 018-16 96 00 jali
+e-påvstå baktu info@svenskakyrkan.se.
+Dån máhtá ságastit duv tjoaggulvisájn jali
+gähttjat webbabielev www.svenskakyrkan.se/kyrkoval ienep diedojt åttjutjit.
+dajvalattjat
+rijkalattjat
+njuolggaválljim
+stifftafábmoduvvam
+girkkofábmoduvvam
+gå tjoaggulvis ij le oassen
+girkkosiebren
+njuolggaválljidum
+girkkoráde
+1a
+1b
+1c
+bájkálattjat
+gå tjoaggulvis le oassen girkkosiebren
+(akta alternatijvva le máhttelis)
+Girkkoválljimin jienasta gålmån jali nieljen válljimin, ja mierreduvvá duv
+girkko bájkálasj organisasjåvnås gånnå vieso.
+Duv jiedna vájkut gåktu
+Svieriga girkko stivrriduvvá bájkálattjat, dajvalattjat ja rijkalattjat.
+Stiftajn li vidnon doarjjot
+tjoaggulvisájt åvdedit sijá dåjmav.
+Stifftafábmoduvvam le stifta alemus
+mierredimorgána.
+Girkkotjåhkalvis le Svieriga girkko alemus mierredimorgána 251
+sebrulattjajn.
+Dánna mierreduvvi aktisasj ássje ma guosski girkko
+njuolgadusájda ja vuojnojda.
+Girkkotjåhkalvis mierret aj buojkulvissan
+gåktu gástadibme, konfirmasjåvnnå, fiesstim ja hávddadus gálggá
+dåjmaduvvat.
+Gå moadda tjoaggulvisá
+aktan barggi ekonomalattjat
+ja administratijvalattjat
+girkkosiebren de válljiduvvá
+aktisasj girkkofábmoduvvam.
+Danna mierreduvvá iehtjádij siegen
+ekonomiddja- ja gittaåbmudakássjij
+1 a-c: Girkkofábmoduvvam jali
+njuolggaválljidum girkkoráden
+giehtadaláduvvi ássje ma
+guosski tjoaggulvisá iellemij,
+buojkulvissan doajmmáj mij
+dagáduvvá ja makkir ulmijda
+tjoaggulvis galggá barggat.
+Svieriga girkko - le dunji!
+Svieriga girkko l midjij sebrulattjajda ja dárbaj mijá oasálasjvuodav.
+dåjmalasj sadje
+Ålles Svierigin gávnnuji bájken 3 400 girkko.
+Sierralágásj huodnaha li, árvulasj
+kultuvrraárbe ja dåjmalasj saje jubmeldievnnuj, siettosvuohtaj, vuojŋastibmáj,
+aktisasjvuohtaj, lavllomij ja musijkkaj.
+girkko árggabiejven
+Sebrulattjan oattjo säbrrat ja vájkudit Svieriga girkko árggabiejvvebargguj
+buojkulvissan kåvråjn, mánájjuohkusijn, goahteguossidimijn, skihpadåhpegirkkon,
+nuorajjuohkusijn ja fuolkkebagádallamijn.
+iellema ájggegávda
+Girkkon gávnadip ájnas dáhpádusáj måhken degu gástadusán, konfirmasjåvnån,
+fiessimin ja hávddádimen.
+jáhkko ja guoktáladdam
+Svieriga girkko fállá aktavuodav gånnå nubbe nuppijn gávnadip, jáhkov ja
+guoktáladdamav juohkep ja lahkanip Jubmelij.
+rijkajgasskasasj barggo
+Svieriga girkko aktan barggá girkkoj ålles väráldin ja doarjjaorganisasjåvnåj.
+Háhppelis håhkkånimviehkkedagojn ja guhkesájggásasj åvdedimbargon.
+doarjja hiedijn ja håhkkånimijn
+Svieriga girkko bargge gávnnuji doarjjan gå sårme, hiede ja håhkkånime li sjaddam,
+ålggorijkan ja Svierigin.
+gávnadimsaje
+Ságastit soabmásijn São Paolon.
+Bårå kanellabullav Melbournin.
+ålggorijkan le ájnas gávnadimsadje.
+Degu tjoaggulvis gånnå dån vieso.
+Jage 2012 dutkambiejve Árranin
+Rett til forandring i programmet forbeholdes.
+Árrana vuodogiergge -
+Boadáldagán
+Kurssa gahpera ja njálmmefáhttaga birra.
+Lisbeth Kielatisá baktu
+Duodjelokaler
+Garraduodje Albert Fagernesa ja Svein Ole Olsena baktu Tysfjord ASVOs,
+nijbbedahkama, guksedahkama jná birra.
+Ålles tjavtja vahkkusasj dåjmaj
+álggo.
+Garra-
+duodjelanján
+tjællárin
+Oahppe Bodin joarkkaskåvlås båhti guossáj.
+Rabás lågådallam filmaj ja gáptij birra
+Oahpestibme musean
+Giellakursasj låvdagoaden, gáhkkobassemijn bagádusáj milta girjes Sáme
+biebbmo vuorrasijda / Samisk mat for eldre, *)
+Päivi Alanena, Line Merete Skarvika, Lars Filip Paulsena, Andreas
+Mikkelsena ja Ragnhild Liena baktu
+Auditåvrån
+Árran Musean
+Låvdagoaden
+biebbmo vuorrasijda / Samisk mat for eldre.
+Foredrag
+ca 15 min hver
+Jage 2012 dutkambiejve tiebmá sebrudahka:
+Vájkkudusá ulmutjijs - Seminárasj:
+Árrana vuodogiergge- sisano åvddånbuktem Ragnhild Liena baktu
+Sosialdarwinissma Fred Andersena baktu
+Schreinera dutke guoktá materiála Päivi Alanena baktu
+Bihtámsáme bájkkenamá Line Merete Skarvika baktu
+Seminárra gånnå tiebmán le gahper njálmmefáhta.
+Lisbeth Kielatis, Jåhkåmåhkes le lågådallen
+Giellakursasj låvdagoaden, gáhkkobassemijn bagádusáj milta girjes *)
+Julevsáme bachelor.
+Anders Kintela baktu
+Káffa låvdagoaden gånnå gáhkojt bassep Bagádusáj milta girjes Inga
+Karlsen, (dåj.
+)., Sáme biebbmo vuorrasijda / Samisk mat for eldre, *)
+Tiebmáiehket/Álmmuktjåhkanibme:
+Rájáj åvddåla ja rájáj rastá - Interreg/EU-prosjækta dutkambargoj
+Tjierrekluovta várijs.
+Aktisasjbarggo Árrana, Ájte ja Nordlánda universihta
+gaskan Oddmund Andersena, Lis Mari Hjortforsa, Kjell Åke Aronssona ja Alf
+Ragnar Nilsena baktu
+Båddåsasj
+biejvvidibme
+BRUDD-vuosádusá aktisasj åvddånbuktem "ij dåssju dábálasj berajgåvvå"
+Lågådallam - Vuosádusátja ráhpam Lis Mari Hjortforsa baktu
+Basádismáno
+(ájgge ij la ájn
+mierreduvvam)
+Subttsasa bárkkoválldemijs ja ietjá kultuvralasj bátsadisá Sáltoduoddarin
+Oddmund Andersen, Lis Mari Hjortfors, Ken Olaf Storaunet, Norsk Institutt for
+skog og landskap, Jostein Lorås, Nesna allaskåvllå
+Nasjonálpárkaj
+guovdásj
+Seminárra: Ådå åtsådime sáme åvddåhiståvrås,
+kulturmujtojs ja kulturduobddágijs
+Bájkke: Nordlánda universitehtta, Bådådjon
+Auditåvrrå: Christian Fredriksen
+Ájgge: Duorastagá moarmesmáno 8. b.
+Álggohålla Nordlánda universitehtas
+Museaoajvve Kjell-Åke Aronsson, Ájtte, Svieriga duottar- ja
+Sámemusea: Májddum, sáme årrombájkke miehttseluondon.
+Professor Alf Ragnar Nielssen, Nordlánda universiehtta: Merrasáme
+vuorrádisvuodan.
+Stáhta politihkka sámij gáktuj buktá rievddadusájt
+sámij vidjurijda 15- ja 1600-lågojn.
+Káffabåddå
+Senioråtsådiddje Oddmund Andersen, Árran julevsáme guovdásj: Majt
+máhtti Gierggebuodo årromsaje subtsastit várreluondo ávkástallama
+birra?
+Etnologa Lis-Mari Hjortfors, Árran julevsáme guovdásj: Etnologalasj
+guoradallama Gierggebuodon/Tjierrekluovtan.
+Arkeologa Ewa Ljungdahl, Gaaltije, Oarjjelsáme kulturguodvdásj
+Staaren: Dáktevuorká, sáme biebbmobátsadisá.
+Åtsådiddje Sven-Donald Hedman, Tråmså universitehtta:
+Stálloårromsaje Sálatduoddarin/Luonasvákken.
+Professor Knut Røed,Norges miljø- og biovitenskapelige Universitet:
+DNA máhttá vuosedit goassa boahttsujt dábmagåhtin.
+Åtsådiddje Mari Kuoppamaa, Arctic Centre, University of Lapland,
+Rovaniemi: Using Coprophilus Fungal Spores to detect an Ancient
+Reindeer Milking Site in Northern Sweden.
+Dágástallama/Låhpadibme
+Seminárra le rabás ja navku gájkajda.
+Ordliste - lulesamiske appellativer
+Kilde: H.R.
+Mathisen (1991), Sámi kulturmuittut, s. 163-164.
+Bearbeidet til lulesamisk av Samuel Gælok.
+Der beskrivelsene på lulesamisk ikke er overenstemmende med Mathisens nordsamiske forklaring, settes den lulesamiske
+benevnelsen i egen rad.
+Tom kolonne foran nordsamisk benevnelse indikerer at benevnelsen ikke er den samme på
+lulesamisk, eller at forklaringen er ufullstendig / ikke helt dekkende.
+Ordlisten er utarbeidet i forbindelse med Árrans pitesamiske stedsnavnprosjekt.
+Prosjektet er finansiert av Sametinget og Fornyings-, administrasjons- og kirkedepartementet.
+Nordsamisk
+Kommentarer av SG
+allagis - allagisá
+aláš - alážat
+høyde
+også alladis - alladisá
+ája - ádjaga
+ája - ádjagat
+kilde, oppkomme
+ájdde - ájde
+muotki (muorki) -
+muotkkit
+eid
+ávttje - ávtje
+kløft , canyon, juv
+jf.
+gievttse, gårsså,
+gurssjo, riehppe,
+ruovdásj, skuhtjo,
+skurttjo
+ávttso - ávtso
+skogsnar (tett),
+krattskog av
+blandingsskog i fuktig
+terreng eller på begge
+sider av en bekk
+råhto, soavvo
+bájkke- bájke
+báiki - báikkit
+sted,
+sadje
+bákte - bávte
+bákti - bávttit
+berg, klippe, flåg
+orrit (hurrit) - orihat
+laberg, lavt berg ved
+sjøen
+borri - borit
+kant; en slags fjellform
+buollám buolláma
+buollán - buollámat
+brannmark, "brenne"
+buollda - buolda
+rápmá - rámat
+skogli,
+miehttsebuollda.
+Jf.
+vierdav, vuostoj,
+buolža - buolžžat
+bratt morenerygg, tørr
+grushøyde, ofte med
+skarp kant
+bælldo - bældo
+bealdu - bealddut
+åker
+ahkkar (tilpasset lån)
+båhke - båge
+bohki - bogit
+innsnevring, pass
+den smaleste delen av
+landtunge el.
+myr
+bållne - bålne
+boldni - bolnnit
+liten rund haug
+hump, større tue,
+bårre - båre
+Høyeste punkt på noe,
+f.eks.
+berg, fjellrygg,
+ås, eller på et
+landområde
+kan også være slett
+fjellrygg
+dievvá - dievá
+dievvá - dievát
+bakke, haug,
+bakketopp
+buollda, mielle,
+rábma, vierra
+dirvvo - dirvo
+vuohppi - vuohpit
+kjos
+duottar - duoddara
+duottar - duoddarat
+vidde
+ednam - ednama
+eanan - eatnamat
+jord, jorde, mark, land
+fiervvá - fiervá
+fiervá - fiervvát
+fjære
+gádde - gátte
+gáddi - gáttit
+strand, bredd
+stráddu (lånord)
+gáisá - gáissát
+høyt fjell, tind
+gájsse - gájse
+gáisi - gáissit
+snjurttje, tjåhkkå,
+tjårro, várre
+gajbba - gajba
+Utstående bergheller
+Gajbba ble bl.a.
+benyttet som ly for
+vær, og/eller
+overnattingsplass
+gálav - gállama
+suohpa - suohppaga
+vadested i elva
+gálldo - gáldo
+gáldu - gáldut
+kilde
+gállo (l'l) - gállo
+flytteblokk, stor stein
+giergge
+giedde - giette
+gieddi - giettit
+eng
+giehtje - gietje
+geahči - geažit, -geaš-
+ende, spiss
+gielas - giellasa
+gielas - giellasat
+kjøl, landrygg
+kan også være Lav
+åsrygg
+giergge - gierge
+geađgi - geađggit
+stein
+gállo, stor stein,
+flytteblokk
+gihttje - gihtje
+Utstående skarp kant
+av noe, framspring
+snjuhtje, snjurttje
+goabrre - goabre
+utoverhengende stup
+eller kant, overheng,
+på berg, fjell, og
+snøskavl
+goabrrebákte
+utoverhengende berg,
+klippe.
+En mindre
+goabrre er goabbme
+guojkka - guojka
+guoika - guoikkat
+fossestryk
+geavŋŋis - geavgŋát
+stort stryk
+gurra - gurá
+gurra - gurat
+skar, kløft, smal søkk
+gievttse, njoasske,
+nuohkke
+gåhpe - gåbe
+gohpi - gobit
+senkning i terrenget
+liehke, skåhppe,
+sliennge
+gårsså
+gorsa - gorssat
+djup kløft, smal kløft
+med bratte vegger,
+ravine
+ávttje, gurssjo,
+njiráv, ruovdásj,
+skuhtjo
+gårttje - gårtje
+gorži - goržžit
+foss med fritt fall,
+fossefall
+hárjje - hárje
+hárji - hárjjit
+manke, høyderygg
+bergås
+jalgga - jalga
+jalga - jalggat
+slette, flatt terreng
+láhko, lænndo,
+vahta, vallda
+jalvi - jalvvit
+kort stille sted ml.
+to
+stryk eller fosser
+jarin - jarinat
+mindre utvidelse av en
+elv (mindre enn
+luoppal)
+jávrásj - jávrátja
+jávrráš - jávrrážat
+diminutiv form av
+jávrre (et lite vatn)
+jávrre - jávre
+jávri - jávrrit
+vann, innsjø
+hávrre, Virihávrre
+jiegge - jiekke
+jeaggi - jeakkit
+áhpe, jækkásj,
+jækkástahka
+jiehkke - jiehke
+jiehkki - jiehkit
+isbre, jøkel
+snøfelt, snøbre som
+ikke smelter på
+sommeren, større enn
+jassa
+jorbmi - jorpmit
+dypt myrhull
+juovva - juova
+juovva - juovat
+steinur
+jækkásj - jækkátja
+liten myr
+diminutiv av jiegge
+jåhkå - jågå
+johka - jogat
+elv
+ædno, jågåsj
+jåhtulahka - jåhtulagá
+geinnodat -
+geinnodagat
+flyttevei, flyttestrøk
+gejnudahka er
+oppmerket fl.vei på
+lulesamisk
+ladnja - lanjá
+latnja - lanjat
+sprekk, åpning, lem el.
+avsats i fjellsiden
+loabme, láhko,
+liehke, låpptå
+láhko - lágo
+láhku - lágut
+vid senkning i fjellet
+slett treløs platå i
+fjellet over tregrensen
+lássásj - lássátja
+lássáš - lássážat
+dimin.
+av lásses
+lás (s) is, lássá - lássát
+flatt skjær, svaberg
+lásses - lássá
+svaberg, bergflate
+(glatt), stor flat stein
+som stikker oppa v
+jorda
+slædo
+láttu - láddot
+tjern
+leakša - leavššat
+bløt grasmyr, stor ávži
+liehke - liege
+leahki - leagit
+dal, dalføre
+fordypning, senking i
+terrenget jf.
+vákkudahka,
+læhkálahka
+loapmi - loamit
+åpning, mellomrom,
+åpent rom under noe
+loabme - loame
+Terasse, avsats i
+fjellsiden, lite dalsøkk i
+fjellsiden
+luohkká - luohkát
+bakke, li
+luokta - luovta
+luokta (luofta) -
+luovttat
+vik, bukt
+oagge , oaggás
+luoppal - luobbala
+luoppal - luobbalat
+vann i elvefar, stor
+utvidelse av elv
+stilleflytende
+utbuktning i bekk, elv,
+lite vatn eller tjern
+(med inn- og utløp)
+luoppar, luobbara (l >
+r) jåppål, jårem
+låpptå - låptå
+lokta - lovttat
+loft, terasse avsats i
+fjellside
+større enn ladnja
+maras - marrasat
+høydedrag med skog
+merragádde
+riddu - rittut
+kyst, strand
+miehttse - miehtse
+meahcci - meahcit
+skog, utmark, villmark,
+ødemark
+mielle (l'l) - mielle
+mielli - miellit
+elvemel, høy
+innsjøbredd
+sandbakke, bratt åpen
+sandbakke, ofte ved
+elv, elvemel.
+muorkke - muorke
+smal landremse
+mellom sjøer el.
+Elver,
+eid mellom to innsjøer
+måhkke - måhke
+mohkki - mohkit
+bukt, sving
+innbuktning
+måsske - måske
+moski - moskkit
+innelukket sted (bukt,
+botn)
+lukket dal, jevn
+dalbotn omgitt av fjell
+på flere sider,
+innbuktning i
+fjellterreng
+nannán - nannámat
+fastland
+niitu - niittut
+natureng
+njavoj - njavvuha
+sted med sterk strøm
+(med jevn overflate)
+njavve, strávve
+njavve - njave
+njavvi - njavit
+mindre elvestryk
+jårgge, njavoj,
+strávve
+njálmme - njálme
+njálbmi - njálmmit
+munn, åpning
+njálmudahka -
+njálmudagá
+munning
+njaŋggot - njanggohat
+stor lang fjellrygg som
+smalner av
+njárgasj - njárgatja
+njárggaš - njárggažat
+av njárgga
+njárgga - njárga
+njárga - njárggat
+nes, halvøy
+njárre - njáre
+Et landområde som
+båhke
+njiráv - njirrama
+njirran - njirramat
+bratt skredfar i
+fjellside, steinet og tørt
+elvefar, bekkefar
+gårsså, gurssjo,
+jåhkårájgge, ruovdasj
+njirram - njirrama
+samme som njiráv
+bøyningsstammen -
+njirram- har blitt til
+nominativ entall
+njoasske - njoaske
+njoaski - njoaskkit
+høyfjellsskar, dalsøkk,
+dalsenkning (mellom
+fjellrŧgger el.
+fjelltopp
+gievttse, gurra,
+láhko
+njunjes - njunnjá (s)
+njunis - njunnása
+lavere fjellnos, utløper
+av fjell
+njunnje - njunje
+njunni (junni) - njunit
+fjellnos, nese,
+neselignende fjell
+njuorra - njuora
+njuorra - njuorat
+grunne, (i ha vel.
+innsjø) fiskebanke
+sájddenjuorra,
+tsåhkulahka
+nuorri - nuorit
+sund
+nuorre - nuore
+hav, sjø (i en fjord)
+merra, áhpe
+oajvve - oajve
+oaivi - oaivvit
+rund fjelltopp (hode
+aktig fjell)
+oaivvuš - oivožat
+os, elveutløp i innsjø
+oalgge - oalge
+oalgi - oalggit
+skulder, fjellaksel
+rahpis - ráhppásat
+ulendt terreng
+rábma - ráma
+ráhppat - rahppadat
+bratt skråning
+ráigi - ráiggit
+hull
+rášša - ráššat
+høyfjellsområde uten
+vegetasjon, dekket av
+små flate stein
+reakčá - reavččát
+reašši - reaššit
+stor flat fjære med
+leirbunn, utleire
+riehppe - riehpe
+riehppi - riehpit
+botndal
+dyp trang (fjell) dal, v-
+dal; jf.
+ávttje, gårsså,
+råhtje, skuhtjo, vágge
+rijdda - rijda
+riidi - riiddit
+isolert (temmelig
+bratt) gressli, skogli
+gressbevokst skråning
+(til fjells) gressli i
+fjellskråning.
+várrebállte
+rivdnji - rivnnjit
+smalt sund med strøm
+roavve - roave
+roavvi - roavit
+brent mark med
+ungskog, skogbevokst
+ås
+brannsted, sted hvor
+det har vært brann, jf.
+buollám, guorbba
+ruŋgu - ruŋggut
+steil fjellvegg
+ruohto - ruodo
+Myrlendt mark på
+høyfjellet med spredte
+vier el.
+bjørkekjerr
+jækkástahka,
+sarmme
+rågge - råkke
+roggi - rokkit
+grop, fordypning
+rájgge, runnda,
+suoves, tjiehppa, tjilla,
+tjiegar
+råhtje - råtje
+rohči - rožit
+Liten smal dal,
+innsnevring, trangt
+dalføre, trang passasje
+basska, gurra,
+riehppe, skuhtjo
+råhto - rådo
+rohtu - rođut
+kjerr, krattskog
+ávttso, sierggaråhto,
+ruohto
+sadje - saje
+sadji - sajit
+sted, plass
+savoj - savvuna
+savu (savvon) -
+savvonat
+stilleflytende del av
+større elv, lon
+luoppal, vielmes
+Sábme, Sámeednam
+Sápmi
+Sameland
+sáđga - sáđggat
+flat mo, flat grasmark
+(tildels med vidje)
+sáhčir - sáhčirat
+skarp fjellkam
+sáiva (sávja) - sáivvat
+ferskvann, liten innsjø
+uten tilløp
+sájvva - sájva
+hellig sjø, hellig fjell el.
+berg
+basse
+seaibbuš - seibožat
+langstrakt skråning
+som utløper fra fjell
+siejdde - siejde
+sieidi - sieiddit
+seide, offerstein el.
+klippe
+basse, sájvva
+siida - siiddat
+reinby, teltby, grend,
+heim, samisk
+samfunnsenhet med
+tilhørende plikter og
+rettigheter
+skájdde - skájde
+skáidi - skáiddit
+landet mellom to elver
+som møtes, elvmøthei
+skierre - skiere
+boađđu - boađut
+skjær
+skåhppe - skåhpe
+gohppi - gobit
+liten bukt
+sekkformet
+innbuktning, liten
+(bratt) bukt ved
+sjø/vann
+sláddo - slátto
+láddu - láttut
+dam, vannpytt,
+sølepytt
+jåppål, tjern=
+luoppal, luoppar,
+jårem, jåppål
+slædo - slædo
+šleađđu - šleađut
+svaberg
+snjurttje - snjurtje
+spiss (om fjelltopp,
+hustak, kirkespir)
+gihttje, snjuhtje
+strávve - strávve
+rávdnji - rávnnjit
+strøm
+suohpa- suohppaga
+snøbro over elv, bekk
+el.
+bresprekk på våren
+og forsommeren
+gielbar
+suohpáš - suohpážat
+overgangssted,
+vannskille (ml.
+fjellvann)
+suollusj - suollutja
+sulloš - sulložat
+holme, dimin.
+av suolu
+suoloj
+suoloj - suollu
+suolu - sullot
+øy
+suollusj
+suorgi - suorggit
+forgreining, linje,
+sidedal, sideelv
+suorri - suorit
+forgreining
+suovka - suovkkat
+tett småskog eller
+vidjekratt ved elv eller
+bekk hvor man skjærer
+sennegress
+tjavelk - tjavelga
+čielgi - čielggit
+landrygg, fjellrygg
+čeabet, čeabehat
+hals, halslignende
+fremspring på fjell
+čearru - čearut
+vegetasjonsfattig
+høyfjellsstrekning
+tjiegŋalis - tjiegŋalisá
+fávli - fávllit
+djup, dyp (i hav)
+tjoalmme - tjoalme
+čoalbmi, čoalmmit
+tjåhkkå - tjåhkå
+čohkka - čohkat
+fjelltopp, tind
+gájsse
+tjårro - tjåro
+čorru - čorut
+mindre høyderygg
+ryggformet forhøyning
+uitu - uittut
+en liten kjos i et vann
+vallda - valda
+høyfjellslette
+tørr gressbevokst og
+treløst slette på
+fjellområder
+vágge - vákke
+vággi - vákkit
+dal (omgitt av fjell)
+liten dalsenkning
+vid skogkledt dal er
+váhke - váge
+váhki - vágit
+våg
+eldre samifiserig av våg
+vállja - válja
+vađđa - vađat
+åpen slette med skog
+rundt
+várddo - várdo
+várdu - várddut
+utsiktsplass
+várre - váre
+várri - várit
+fjell
+vielmes - vælmmá
+Stilleflytende vann
+eller dypt sted i en
+kanal, fure i elv el.
+å
+kan også være
+elvegrein i deltaland.
+aho, luoppal, savoj
+fielbmá - fielmmát
+stille elv, stille i elv
+vielti - vielttit
+bakke, fjellside
+vuobme - vuome
+vuopmi (vuommi) -
+vuomit
+skogland, vid dal med
+skog
+vuodna - vuona
+vuotna (vuonna) -
+fjord
+vuohppe - vuohpe
+poll, bukt med trangt
+inn/utløp
+vuonasj - vuonatja
+vuonaš - vuonažat
+liten fjord (diminutiv)
+vuovdde - vuovde
+vuovdi - vuovddit
+miehttse, vuobme
+ædno - æno
+eatnu - eanut
+stor elv, flod
+årddå - årdå
+orda - orddat
+skoggrense, tregrense
+Litt, mye eller helt avstand?
+Språk: Julevsámegiella/lulesamisk
+Opprettet: 03/2020 Endret:
+Vehik jali guhkep gasska,
+vaj ij åvvånis æjvvalit?
+Jus ulmutja e ilá tjoahken tjuottjo de
+suojmmu koronadávdda (covid-19) oabllomis
+1) Dábálasj bagádusá álmmugij
+Didja gudi aktan årrobihtit máhttebihtit sæbrástallat ieme láhkáj.
+Máhtá guossijt gåhttjot, valla dåssju gallegattjajt avtabále.
+Máhtá ålgus mannet valla ij de ilá lahka ietjá ulmutjij.
+Lassjugis máná bessi smávep juohkusijda sæbrrat.
+Mujttu då buorre gåssåmdábijt ja giedajt basádit!
+Allu då giedajn buorástahttu jalik fármastalá ietján gå sijájt gen siegen åro.
+Vuoseda huvsov, ale duolmo jalik ålgoda iehtjádijt.
+2) Dunji guhti la vádálasj dilen
+Dåjma covid-19 vuosstij la vuostatjin suoddjit sijájt gudi li vádálasj dilen.
+Dån la vádálasj dilen jus la
+o badjel 65 jage vuoras jali la
+o ållessjattuk tsåhkevigijn, giehpesvigijn, såhkårskihpudagájn, bårredávdajn jali alla varradettujn.
+o Márjju aj dån guhti la ållessjattuk buojddudagájn ja jus vil dubáhkav suovasta.
+Dån guhti la vádálasj dilen hæhttu liehket sierraláhkáj snivva rájnasvuodajn ja mujte i boahtet ilá lahka
+ietjá ulmutjij (galggá binnemusát 1-2 mehtera ietjá ulmutjijda).
+3) Dån guhti la vieddje, valla la årrum SIJDDAKARANTIENAN ræjso
+maŋŋela, jali jus la lahkavuohta ulmutjijn gænna l covid-19.
+Didja gudi aktan årrobihtit máhttebihtit sæbrástallat iemeláhkáj, valla ij de guossijt gåhttjot jali
+iehtjádijt guossidit.
+Ale skåvllåj jalik bargguj maná.
+Ale maná almulasj jåhtulagáj.
+Máhtá ålggon váttsatjit valla ij de ilá lahka ietjá ulmutjij.
+Máhtá dárbulasj måhkijt dahkat rámbuvdan jali apotehkan.
+Ulmutjij gejn siegen åro ælla karantienan.
+Juska åtsosboados vuoset ij la koronadávdda de ij dat karantienav oaneda.
+Jus dujna l lájttális sebrudakvirgge de soajttá ij dárbaha muhtem mærráj dájt njuolgadusájt tjuovvot.
+Jus dujna l lahkavuohta ulmutjijn koronadávdajn ja dåbdå dávddamerkajt vuojŋadakinfeksjåvnnåj,
+hæhttu dalága sijddamåsskusij.
+4) Dunji VUOJŊADAKINFEKSJÅVNÅJN valla ij vuoseda covid-19 virusav
+Galga sijdan liehket dat rájes gå vuojŋadakinfeksjåvnå dávddamerkajt dåbdå, gitta binnemusát
+jánndurav maŋŋel gå la ållu væddjám.
+Garve iehtjádijt gejn siegen åro.
+Sidja gejn siegen åro ælla måsskusin, valla galggi gåtsedit ietjasa varresvuodav.
+Jus dávddamerkajt
+dåbddi, hæhttuji sijdan liehket.
+5) Dunji covid-19 virusijn ja la SIJDDAMÅSSKUSIJ biejaduvvam
+Ale maná ålgus sijdastat.
+Ale ga sæbrástalá sijájn gejn siegen åro.
+Jus la máhttelis, ane sierra lanjáv ja basádimlanjáv.
+Basá álu bievdijt, ståvlåjt ja ietjá ålgoldisájt.
+Soames hæhttu duv åvdås oasestit.
+Sjiehtada ietjat dálkudiddjijn gåktu galga gåtsedit ietjat varresvuoda dilev.
+Sidja gejn siegen åro hæhttuji liehket karantienan.
+Ienep jårggåluvvam diehto covid-19 birra gávna dánna:
+https://www.fhi.no/nettpub/coronavirus/fakta/generell-informasjon-koronavirus-pa-flere-sprak/
+https://www.fhi.no/nettpub/coronavirus/rad-til-personer-som-er-smittet-eller-har-vart-utsatt-for-
+smitte/informasjon-om-hjemmekarantene-og-isolasjon-pa-ulike-sprak/
+https://helsenorge.no/koronavirus/informasjon-pa-andre-sprak
+Generell informasjon om Korona
+Språk: Lule-samisk/Julevsámegiella
+Opprettet: 03/2020 Oppdatert:
+Ådå koronavirus (Covid-19)
+Ållo berustibme le ådå koronavirusa birra.
+Dábálattjat de ij Covid-19 alvos vájvijt buvte.
+Muhtem ulmutja, sierraláhkáj sij gudi li vuorrasa jali åvdutjis skihpasa, máhtti viehka
+skihpat.
+Danen la ájnas gájka viehkedi hieredit dávddanjoammomav sebrudagán.
+Jus dávdda dunji njåmmum de manni gassko 0-14 biejve åvddåla dávddamerkajt ælvá.
+Dábálattjat 5-6 biejve.
+Dávdda ienemusát iehtjádijt njåmmu madin dujna li
+dávddamerka.
+Fiebar, gåsås ja dahppaluvvam li dábálamos dávddamerka.
+Gallegattja
+skihppáji giehpesvuolsjijn dahpaldagájn jali ietjá alvos skihpudagájn.
+Dáv galga dahkat dávddanjoammomav hieredittjat:
+Ale lahkana iehtjádijt!
+ Åro sijdan jus dåbdå skibás la.
+ Jus la gåhtjoduvvam sijdan årrot, de åro (karántenan jali jirbbahimen)
+ Gæhttjala unnemusát mehterav ierit liehket ietjá ulmutjijs - jus la máhttelis.
+Adnala giedajt rájnnasin!
+ Basá giedajt álu ja dárkkelit
+ gå la ålggon læhkám ulmutjij siegen
+ gå la hivsigin læhkám
+ gå la gåssåm, gasnestam jali snussum
+ gå galga biebmov dahkat jali bårråt.
+ Jus dujna ij la soahppo ja tjáhtje, de máhtá rájnnidahttemlåssjkusav adnet.
+Vároda gå gåså!
+ Ale iehtjádij vuosstuj gåså jali gasne.
+ Gåså páhppára sisi, mav de håjggåda.
+Basá giedajt dalága!
+ Jus dujna ælla páhppára, bierri giehtagávvaj gåssåt.
+Jus jáhká dávddaj la njåmmum:
+ Jus jáhká dávddaj la njåmmum, de galga sijdan liehket.
+ Jus dárbaha medisijnalasj viehkev, gæhttjala vuostatjin aktijvuodav oadtjot ietjat
+stuovesdåktårijn telefåvnå baktu.
+Jus i dajna vuorbástuvá, riŋŋgusta váktadåktårij
+Tjuovo ådåstuhttemijt dávda birra!
+ Oajválattja gåhttju gájkajt gudi Vuonan årru låhkåt ájnas diedojt ja rádijt
+koronavirusa birra næhttabielijn www.fhi.no ja www.helsenorge.no.
+Ráde máhtti
+ruvva rievddat.
+Diedo gávnnuji dárogiellaj ja ieŋŋilsgiellaj.
+Jus dujna li
+gássjelisvuoda diedojt dádjadit, de ávttjip viehkev åhtsåt náginis gev dåbdå.
+Informasjon til deg som har fått beskjed om å holde deg
+hjemme
+Dunji guhti la gåhtjoduvvam sijdan årrot
+Ållo berustibme la ådå koronavirusa birra.
+Ienemusoasse sijájs gudi skihppáji Covid-19-
+dávdas e alvos vájvijt oadtjo, valla muhtema máhtti viehka skihpat.
+Dan diehti gæhttjalip
+hieredit dávddanjoammomav sebrudagán.
+Muhtema gåhtjoduvvi dálkudiddjijs sijdan liehket.
+Sij gudi Covid-19-dávdav oadtju
+vierttiji ietjá ulmutjijs ierit liehket.
+Sij gudi ælla skihpasa, valla jáhkkedahtte li
+dávddaguodde, vierttiji karántienajn sijdan årrot.
+Mij la sijdda-jirbbahibme?
+Jus dálkudiddje la diededam dujna l Covid-19, jali jus åhtsusvásstádusájt vuordá,
+de hæhttu ållu ierit iehtjádijs liehket (jirbbahimen) vaj dávdda ij oablo.
+Sijdda-jirbbahibme sihtá javllat galga ållu ierit iehtjádijs liehket, aj sijás gen siegen
+åro.
+Dån ij máhte ålgus vuolgget, viertti aktu allasis avtan lanján liehket, bårråt danna
+ja i galga iehtjádij sigárdagájt juohket.
+Jus skihpudagás værrána, de viertti telefåvnå baktu dálkudiddjijn aktijvuodav
+válldet.
+Skihppijvieson aj máhtá biejaduvvat ierit iehtjádijs.
+Jirbbahibme bissu desik
+dálkudiddje diedet dån ij la dessti dávddaguodde, jali jus åhtsus vuoset dujna ij la
+Covid-19-dávdda.
+Mij la sijdda-karántiedna?
+Jus dálkudiddje la javllam dån ij la skibás, valla jáhkkedahtte la dávddaguodde, de
+viertti karántienan liehket.
+Hæhttu sijdan årrot, valla ij nav dárkkelisát gå sijdda-
+jirbbahimen.
+Sijdda-karántiedna sihtá javllat galga binnedit iehtjádij aktijvuodav nav ålov gå
+máhttelis, valla i dárbaha ållu ierit iehtjádijs liehket.
+Dån ij máhte skåvlån jali bargon
+mannat jalik ietjá dåjmajn ja i ga galga aktisasjsáhtoj mannat (bussaj, trihkaj, t-bánajn,
+tågaj, girddij jalik færjoj), valla aktu allasis ålggon máhtá váttsatjit.
+Jus gåssågoadá, sjatta tjåddågijs, dahppaluvá jali fiebarav oattjo, de válde aktijvuodav
+dálkudiddjijn telefåvnå baktu.
+Sijdda-karántiedna bissu gitta 10 biejve maŋŋela gå
+dávdda jáhkkedahtte dunji njåmmum.
+Oajválattja gåhttju gájkajt gudi Vuonan årru låhkåt ájnas diedojt ja rádijt
+Diedo gávnnuji dárogiellaj ja iennilsgiellaj.
+Å leve med demens
+Demensajn viessot
+Norsk/Lulesamisk
+Informasjon til deg som har en demenssykdom
+Diedo dunji guhti le demensas skibás
+Hva er demens?
+Demens er en folkesykdom og over 70 000 mennesker i Norge har
+demens.
+Årlig får rundt 10 000 nye personer sykdommen.
+Demens er en samlebetegnelse for flere sykdommer i hjernen.
+vanligste symptomene er redusert hukommelse og orienterings-
+evne.
+Du vil antagelig etter hvert få vanskeligheter med å uttrykke
+deg og utføre praktiske oppgaver.
+Noen plages av depresjon, angst
+eller hallusinasjoner.
+Forløpet varierer fra person til person.
+Ingen
+kan helt sikkert si hvordan din sykdom vil utvikle seg.
+Sykdommen
+utvikler seg gradvis.
+Som oftest er en demenssykdom en lang
+prosess som kan vare fra noen få år til omkring 20 år.
+De aller fleste som får demens er eldre mennesker, men også yngre
+personer rammes.
+Mellom 2000 og 3000 mennesker under 65 år har
+demens i Norge, men mange av disse har ikke blitt diagnostisert.
+Ulike typer demens
+Alzheimers sykdom er den vanligste formen for demens.
+Omlag
+60 prosent av alle med demens har Alzheimers sykdom.
+Syk-
+dommen fører til skader og død av hjerneceller.
+Sykdomsutviklingen
+er vanligvis langsom og jevn.
+Problemer med hukommelsen,
+orienteringsevnen og dagliglivets aktiviteter er vanlig.
+Vaskulær demens skyldes hjerneslag og sykdommer i hjernens
+blodårer.
+Sykdommen kan forverre seg etter nye hjerneslag eller
+drypp.
+Mange har vaskulær demens og Alzheimers sykdom sam-
+tidig.
+Symptomene ligner mye på Alzheimers sykdom.
+Mij le demænssa?
+Demænssa le álmmukskihpudahka massta badjel 70 000 Vuonan li
+skihppám.
+Jahkásattjat sulle 10 000 ådå ulmutja skihppáji.
+Demænssa le tjoahkkenamma moadda skihpudagájda vuojŋŋanin.
+Ájnnasamos symptåvmå li mujtodisvuohta ja gássjelisvuoda diehtet
+gånnå le.
+Maŋenagi sjaddi dujna gássjelisvuoda ságastit ja prak-
+tihkalasj dahkamusájt dahkat.
+Muhtema låssismielakvuodajn,
+balujn jali tjalmmegæjdoj vájvástuvvi.
+Åvddånibme målssu ulmutjis
+ulmutjij.
+Ij aktak máhte ållu vissásit tjielggit gåktu duv skihpudahka
+sjaddá åvddånit.
+Skihpudahka ájge bále åvddån.
+Álu demenssa-
+skihpudahka guhkev vihpá, muhtem jage rájes gitta sulle 20 jage
+ájggudahkaj.
+Ienemus oasse sijájs gudi demensav oadtju li vuorrasap ulmutja,
+valla nuorap ulmutja aj skihppáji.
+Gasskal 2 000 ja 3 000 ulmutja
+vuollel 65 jage li demensas skihpasa Vuonan, valla moattes sijájs ælla
+diagnostiseridum.
+Lesjguhtik demenssaslája
+Alzheimera skihpudahka le dábálamos demænssahábme.
+Sulle
+60 prosenta gájkajs gejn le demænssa li Alzheimera skihpudagás
+skihpasa.
+Skihpudagás vuojŋŋamcella vahágahteduvvi ja jábmi.
+Skihpudakåvddånibme le dábálattjat nuolle ja avtatrajes.
+Mujto-
+disvuohta, gássjelisvuoda diehtet gånnå le ja bæjválasj dåjmaj gáss-
+jelisvuoda li dábálattja.
+Vaskulera demænssa boahtá dassta gå vuojŋŋamoase li vahágahte-
+dum, dagu slága ja drypp.
+Moaddásijn le Alzheimera skihpudahka ja
+vaskulera demænssa avta bále.
+Symptåvmå li Alzheimera skihpudagá
+muoduga.
+Andre demenssykdommer
+Det finnes også andre demenssykdommer, som f. eks.
+demens med
+Lewylegeme og Frontallappsdemens.
+Disse har andre symptomer.
+Endringer i væremåten er ofte et større problem enn hukommelses-
+svikten ved disse sykdommene.
+Å få diagnosen
+Mennesker reagerer svært ulikt på å få en demensdiagnose.
+Noen
+blir overrasket.
+Andre blir lettet, fordi de lenge har forstått at noe
+har vært galt.
+Noen opplever det som udramatisk, mens andre
+reagerer med depresjon eller sinne.
+Følelsesmessige endringer er
+vanlig og helt normalt.
+Mange opplever at de har mindre initiativ enn før.
+Dette kan komme
+av at man forsøker å unngå situasjoner som kan bli vanskelige.
+Hverdagen krever så mye at mange blir usikre og engstelige.
+Det kan
+være slitsomt å omgås mennesker som ikke har kjennskap til syk-
+dommen.
+Det er ikke uvanlig å isolere seg, og noen mister gleden av
+å være sammen med andre.
+Dette kan være en del av årsaken til at
+noen føler seg irritable, mistenksomme eller deprimerte.
+Ietjá demænssaskihpudagá
+Gávnnuji aj ietjá demænssaskihpudagá dagu åvddåvuojŋŋam-
+demænssa ja demænssa Lewy-rubmáhijn.
+Dá guoktán li ietjá
+symptåvmå.
+Ulmutjahttema rievddam le álu stuoráp gássjelisvuohta
+dájn skihpudagá ienni gå mujtodisvuohta.
+Diagnosav oadtjot
+Ulmutja viehka moatte láhkáj demenssadiagnosav dåhkkidi.
+Muhtema alvaduvvi.
+Iehtjáda vas giehpeduvvi, danen gå guhkev juo
+li árvvedam juoga le gåktu ij galga.
+Muhtema e vuojga suorggana,
+madi iehtjáda hådjåni jali moarádi.
+Ållu dábálasj le giehppis mielas
+låssis miellaj rievddat álu.
+Moattes berusti binnep gå åvddåla.
+Dat soajttá dassta boahtá gå
+gæhttjal garvvet dilijt ma soajtti sjaddat gassjela.
+Árkkabiejvve nav
+ålov gájbbet jut moaddása iehpesihkara sjaddi ja balláji.
+Soajttá
+låssåt liehket ulmutjij siegen gudi e skihpudagá birra diede.
+le buoremusát soapptsot aktu ja muhtema e desti iehtjádij siegen
+hávsskudalá.
+Dá máhtti sivvan liehket gå muhtema li asjmen, gáddi
+jali håjen.
+Forebygging og behandling
+Til tross for mye forskning er det ennå ikke funnet medisiner som
+kan forebygge eller helbrede demens.
+Noen personer kan ha nytte av
+medisiner som er utviklet spesielt mot Alzheimers sykdom.
+Også
+pasienter med vaskulær demens kan i noen tilfeller ha nytte av disse.
+Utvikling av vaskulær demens og Alzheimers sykdom kan ha
+sammenheng med diabetes og/eller hjerte- og karsykdom, som
+hjertesvikt og høyt blodtrykk.
+En livsstil som er god for hjertet, er
+også god for hjernen.
+Et sunt kosthold, regelmessig mosjon og
+"hjernetrim" har forebyggende effekt.
+En sunn livsstil kan forebygge
+nye symptomer ved demens og kan øke velværet.
+Omstilling
+Sykdommen vil komme til å stille store krav både til deg selv og dine
+omgivelser.
+Etter hvert vil andre måtte stille opp og støtte deg slik
+at du fortsatt kan fungere i hverdagen.
+Det kan være vanskelig å
+akseptere at du trenger hjelp til ting du alltid har greid selv.
+avgjørende at du og menneskene rundt deg innser at du etter hvert
+kommer til å trenge hjelp, og utvikler et godt samarbeid.
+Det kreves
+omstillingsevne både av deg og dem for å få dette til på en god måte.
+Hieredibme ja giehtadallam
+Vájku ålov li dutkam de ælla ájn nahkam dálkkasijt gávnnat ma
+máhtti demensav hieredit jali buoredit.
+Muhtemijn soajttá ávkke
+medisijnajs ma li sierraláhkáj dagádum Alzheimera skihpudagá
+vuosstáj.
+Ihkap dá doajmmi aj pasientajda gejn le vaskulera
+demænssa.
+Vaskulera demensa ja Alzheimera skihpudagá åvddånahttem soajttá
+boahtet diabetesis ja/jali tsåhke- ja varraváreviges, dagu alla var-
+radættos.
+Iellemvuohke mij le tsåhkåj vuogas, le vuojŋŋamij aj vuogas.
+Varres
+biebmo,
+hárjjidallam
+vuojŋŋanav
+lasjmudallat
+Alzheimerav hieredi.
+Varres iellemvuohke soajttá ådå symptåvmåjt
+hieredit ja iellemav buoredit.
+Rievddama
+Skihpudahka sjaddá ålov gájbbedit dujsta ja duv birrasijs.
+Maŋenagi
+iehtjáda hæhttuji duv viehkedit ja doarjjot váj ájn máhtá árkkabiejven
+Soajttá liehket gássjel dåhkkidit viehkev dárbaha ássjijda
+majt åvddåla agev le iesj nahkam.
+Viehka ájnas le dån iesj ja ulmutja
+duv birra vuojnnebihtit viehkev dárbaha maŋenagi, ja buoragit aktan
+barggagoahtebit.
+Jus dáv galggabihtit nahkat, de hæhttu dån ja sij ietjá
+láhkáj viessot.
+Mest mulig
+selvhjulpen og trygg
+Målet er at du skal kunne være mest mulig selvhjulpen og trygg uten
+at du skal behøve å forandre for mye på vaner.
+Her får du råd om
+hvordan du kan innrette deg praktisk i dagliglivet.
+Hjelpemidler
+Det finnes en rekke tekniske hjelpemidler som kan hjelpe på
+hukommelsen og gi økt sikkerhet.
+Det er vanskeligere å lære nye
+ting når man har en demenssykdom.
+For at et hjelpemiddel skal
+være nyttig er det viktig at det tas i bruk så tidlig som mulig, og at
+du får en grundig opplæring og oppfølging av hvordan det fungerer
+for deg.
+• Termostat på kraner ved vask og i dusj og badekar for å unngå
+skolding.
+• Dusjsete, støttehåndtak, sklisikre striper i dusj/badekar og på
+gulvet foran øker sikkerheten på badet.
+• En sengevakt kan melde til familie eller andre hjelpere hvis du
+er ute av sengen lengre enn normalt om natten, dersom du for
+eksempel har falt.
+• Klokker og kalendere som viser klokkeslett, tid på døgnet dag
+og dato.
+• "Komfyrvakt" som slår av strømmen automatisk om platen
+står på for lenge eller overopphetes.
+• Kaffetraktere der kaffen renner rett i termokannen.
+Iesjbierggim
+ja jasskavuohta
+Galga nav guhkás gå vejulasj iesj bierggit ja jasska liehket ja i galga
+dárbahit dábijt målssot heva.
+Dáppe oattjo rádijt gåktu máhtá árkka-
+biejven bierggit.
+Viehkkenævo
+Gávnnuji moadda teknihkalasj viehkkenævo ma máhtti mujtov
+buoredit ja sihkarvuodav lasedit.
+Gássjel le ådå ássjijt oahppat gå le
+demensas skibás.
+Jus galga viehkev oadtjot nágin ádas de galga nav
+jåhtelit gå vejulasj adnuj válldet, ja oahppat gåktu doajmmá.
+• Termostáhta kránajn váskajn ja dusjajn ja lávgudimgárijn
+váj i buolatja.
+• Dusjatjåhkkåhimsadje, doarjjagavlla, strijpa váj i njalgeda
+dusjan/lávgudimgáren ja guolben.
+• Sæŋŋgavákta luluj fámiljaj ja ietjá viehkediddjijda
+diededit jus le seŋga ålggolin guhkebut gå dábálasj ijájt,
+duola dagu jus le ravggam.
+• Kloahko ja kalendera ma ájgev, biejvev ja dáhtunav
+• "Komfyrvákta" mij strávvev jáddi jus pláhtta ilá guhkev
+nanna tjuodtju jali ilá lieggan.
+• Káffatráktár gånnå káffa njuolgga termogáddnuj gålggå.
+• En minneklokke kan hjelpe deg med å huske dagens gjøremål.
+Det finnes også tavler der du kan skrive opp ukeplanen med
+tusj, eller ved hjelp av klistremerker.
+Noen greier seg godt med
+en tydelig oversiktskalender, eller en stor avrivingskalender,
+der gjøremål og avtaler føres inn.
+• Batteridrevne dosetter som gir lyd fra seg når du skal ta
+medisinene.
+• Enklere telefoner, både for å bruke i huset og mobil telefoner.
+Med noen telefoner kan du ringe ved å benytte kun én tast.
+Fotografier eller navn til dem du oftest ringer kan festes på
+tastene.
+• Ergoterapeuten eller noen i butikken kan hjelpe til med å
+programmere en stor og enkel fjernkontroll etter dine behov.
+• En trygghetsalarm du bærer på deg vil gi deg mulighet til å
+tilkalle hjelp i akutte situasjoner.
+• Bevegelsesdetektor som slår lyset automatisk på når du går
+inn på badet.
+• En stor, rund klokke med godt lesbare tall.
+Andre praktiske råd og hjelpemidler
+• Det har lett for å samle seg opp mange gjenstander i et hjem.
+Ved å rydde bort noen av dem kan dagliglivet bli mer over-
+siktlig og tryggere.
+Be en ergoterapeut om å hjelpe deg med
+å forenkle.
+• Fjern matter, tepper og løse ledninger som du kan snuble i hvis
+du er ustø.
+Få montert håndtak der du trenger ekstra støtte, for
+• Mujttokloahkko máhttá duv viehkedit udnásj dahkamusájt
+mujttet.
+Gávnnuji aj táblo gånnå máhtá vahkkoplánav
+tusjajn tjállet.
+Muhtema buoragit rijbbi tjielgas kalenderijn
+jali stuorra gajkkomkalenderijn, gåsi dahkamusájt tjállá.
+• Batteridåjmadum dássasehta ma jienav dahki gå galga
+medisijnajt válldet.
+• Álkkep telefåvnå, sihke goahtáj ja mobiltelefåvnå.
+Muhtem telefåvnåjn besa dåssju avtajn boalojn riŋŋgut.
+Gåvå jali namá sidjij gesi ienemusát riŋŋgu máhtti boalojda
+biejaduvvat.
+• Ergoterapeuta máhttá viehkedit prográmmerit stuorra ja
+álges fjernkontrållav duv dárboj milta.
+• Jus dujna le jasskavuohtaalármma nanna de sjaddá
+álkkep viehkev åttjudit.
+• Labudimdetektor mij tjuovgajt tsahkkit gå basádimladnjaj
+maná.
+• Stuorra, jårbbå kloahkko manna le tálla ma li álkke
+låhkåt.
+Ietjá praktihkalasj ráde ja viehkkenævo
+• Álu li sijdan ilá ållo gávne.
+Jus muhtemijt dajs ierit rája de luluj
+árkkabiejvve álkkebun ja jasskadabbo.
+Gåhtjo muhtem
+ergoterapeutav viehkken.
+• Gádoda máhtajt ja luovas lednigijt maj badjel máhtá jårråt
+jus vábbálastá.
+Åttjuda gavlajt dåppe gånnå ienep dårjav dárbaha,
+duola dagu tráhpán ja lávgudimlanján.
+eksempel i trappen og på badet.
+En stol og et skohorn med
+langt skaft er bra å ha i entréen.
+• Et bord ved godstolen er nyttig.
+Der kan de tingene du bruker
+mest ha sin faste plass: briller, telefon, radio, fjernkontroll,
+kalender, avis.
+Forebygging og varsling av brann
+• Brannfaren øker ved demenssykdom.
+La ergoterapeut eller
+hjemmesykepleier hjelpe deg med å gå gjennom brannsikker-
+heten i hjemmet ditt.
+Her er noen eksempler på forebygging av
+brann: Unngå stearinlys eller pass på at lysestaken ikke er
+brennbar.
+• Dersom du røyker kan et røykeforkle hindre gloen fra sigaretten
+å gjøre skade på klærne.
+Det finnes også flammehemmende
+impregnering til bruk på tekstiler.
+Automatisk varslingsutstyr
+Det finnes teknologisk utstyr som gjør det lettere for andre å finne
+deg igjen dersom du går deg bort, for eksempel GPS.
+Det finnes
+også utstyr som varsler andre om du går ut av utgangsdøren, for
+eksempel om natten, eller om du faller og ikke greier å tilkalle hjelp
+selv.
+Varsling kan sendes til din familie, dine naboer, en trygghets-
+sentral eller hjemmesykepleier.
+Ståvllå ja skuovvadiddje guhka nadájn le vuogas
+boadálvisán adnet.
+• Bievdde ståvlå guoran le vuogas.
+Danna lulujin da gávne
+majt ienemusát aná, sajenis: tjalmmeglása, telefåvnnå,
+radio, fjernkontrolla, kalender, avijsa.
+Buollemav hieredit ja diededit
+• Buollemvádá lassán demenssaskihpudagá diehti.
+ergoterapautav jali sijddaskihppirsujttárav duv viehkedit
+buollemsihkarvuodajn ietjat sijdan.
+Dánna li muhtem
+buojkulvisá gåktu buollemav hieredit: Ale stearintjuovgajt
+ane ja gáhtti jut gintal ij máhte buollát.
+• Jus suovasta luluj suovasfirkal biktasijt gåbttjåt váj tjuonama
+e biktasijt rájga.
+Gávnnu aj impregnerim biktasijda mij snjibttjojt
+jáddi.
+Automáhtalasj diededimvædtsaga
+Gávnnu teknologalasj vædtsaga maj baktu iehtjádijda duv gávnni
+jus láhppu, duola dagu GPS.
+Gávnnu aj vædtsaga ma diededi jus
+uksarájge ålgus maná, duola dagu idjaguovddela, jali jus ravga ja i
+nagá viehkev ánodit.
+Duv fámillja, ráddná, jasskavuohtaguovdásj
+jali sijddaskihppirsujttár máhtti diededuvvat.
+Hvordan få tak i de ulike hjelpemidlene?
+Ergoterapeuten eller demenskoordinatoren eller hjemmesyke-
+pleieren i kommunen din har oversikt over dette.
+På www.geria.no
+finnes en oversikt over hjelpemidler.
+NAV Hjelpemiddelsentral i ditt fylke formidler tekniske hjelpe-
+midler.
+En rekke enkle og rimelige hjelpemidler kan kjøpes i vanlige
+forretninger.
+Husbanken kan gi tilskudd og lån til utbedring av
+boligen.
+Kommunen gir mer informasjon om dette.
+Gåsstå dájt viehkkenævojt åttjudit?
+Ergoterapeuta jali demenskoordináhtur jali sijddaskihppijsujttár
+suohkanin dán birra diehtá.
+www.geria.no næhttabájken gávna
+viehkkenævoj listav.
+NAV Hjelpemiddelsentral duv fylkan teknihkalasj viehkkenævojt
+Moadda álbes ja álkkes viehkkenævojt máhtá oassásin oasstet.
+Husbanken máhttá dårjav vaddet ja rudájt luojkkat goadev divu-
+Suohkan ienep diehtá.
+Foto: Colourbox
+Rettigheter og offentlig
+støtteapparat
+Noen som kan tale din sak
+For å sikre deg at viktige saker blir ivaretatt slik du ønsker, er det
+klokt allerede nå å snakke med personer du har tillit til.
+også være aktuelt å gi skriftlige fullmakter.
+Hans eller hennes opp-
+gave skal være å tale din sak når du trenger det.
+Hvis du er redd for
+at det kan oppstå uenighet i familien om hva som er din vilje, bør du
+skrive ned viktige punkter.
+Du kan også få oppnevnt en hjelpeverge til å ivareta avgrensede opp-
+gaver, som å bestyre din økonomi eller hjelpe deg å søke offentlige
+støtteordninger.
+Hjelpevergen kan for eksempel være en pårørende
+eller andre du har tillit til.
+Kontakt fastlege eller overformynderiet i
+kommunen din for å få mer informasjon.
+Testamente
+Demens i et tidlig stadium er normalt ikke til hinder for å skrive
+gyldig testamente.
+Hvis du ønsker å gjøre dette, bør det skje så snart
+som mulig etter at du har fått diagnosen.
+Du bør legge ved en lege-
+uttalelse som bekrefter at din evne til å uttrykke din vilje ikke er
+påvirket av sykdommen.
+Kommunens helse- og omsorgstjenester
+De fleste får etter hvert bruk for mer hjelp enn de nærmeste kan gi.
+Det er til god hjelp å ha kontakt med kommunens omsorgstjeneste
+og demensteam.
+De skal gi deg informasjon om de tilbudene som
+finnes i kommunen og tilrettelegge hjelpen for deg når du har
+behov for det.
+Pleie- og omsorgstjenestene i kommunen har plikt
+til å informere deg om alle tjenester som er, eller kan bli, aktuelle.
+kan også hjelpe til med utfyllingen av søknadsskjemaer.
+Riektá ja almulasj
+doarjodiddje
+Muhtem guhti máhttá duv ássjev låggŋit
+Váj sihkarastá jut ájnas ássje várajda váldeduvvi dagu dån sidá, de le
+vuogas dálla juo ságastit ulmutjij gejda luohteda.
+Soajttá aj luluj
+vuogas tjálalasj fábmodusáv tjállet.
+Suv dahko galggá duv åvdåstit gå
+le dárbbo.
+Jus balá fámiljan rijddo máhttá badjánit mij duv sidot le,
+de bierri muhtem ájnas tjuokkajt tjállet.
+Máhtá aj viehkkeoahttsev nammadit guhti máhttá duv viehke-
+dasstet, dagu rudáj jali rudájt åhtsåt.
+Viehkkeoahttse máhttá liehket
+duola dagu nágin lagámus jali nágin ietjes gesi luohteda.
+Válde
+aktijvuodav fásstadåktårijn jali suohkana badjelgæhttjojn váj oattjo
+ienebut diehtet.
+Testamennta
+Vájku dujna le árra demænssa de ajtu máhtá dågålasj testamentav
+tjállet.
+Jus dáv sidá, de galga dav dahkat nav ruvva gå máhttelis gå le
+diagnosav oadtjum.
+Bierri dåktårjavllamusáv åttjudit mij duodas
+dån le jæros.
+Suohkana varresvuohta- ja huksodievnastusá
+Maŋenagi dárbaha viehkev iehtjádijs gå lagámusájs.
+Luluj viehkken
+jus suohkana huksodievnastusájn ja demensteamajn ságasta.
+Sij
+galggi dunji diedojt vaddet daj fálaldagáj birra ma suohkanin
+gávnnuji ja viehkev hiebadit dunji gå dav dárbaha.
+Sujtto- ja
+huksodievnastusá suohkanin galggi dunji diededit gåktu máhtti duv
+viehkedit.
+Máhtti aj viehkedit åhtsålvissjiemájt dievddet.
+Omsorgstjenesten i kommunen plikter å ta deg med på råd, og å ut-
+forme tilbudet sammen med deg og dine pårørende.
+Det skal legges
+stor vekt på hva du mener.
+Det er også viktig at du følges opp av fastlegen din.
+Legen skal
+fortelle deg om sykdommen og om aktuell behandling og støtte.
+Kvalitetskrav til pleie- og omsorgstjenestene
+Pleie- og omsorgstjenestene har blant annet disse kvalitetskravene:
+• Du skal bli møtt med respekt og oppleve trygghet
+og forutsigbarhet.
+• Du skal få hjelp i forhold til dine behov, slik at du
+kan utføre daglige gjøremål mest mulig selvstendig.
+• Du skal ha mulighet til ro og privatliv, selvstendighet
+og styring av eget liv, også om du bor på institusjon.
+Rett til å klage
+Du har rett til å klage på vedtak og få saken din vurdert på nytt.
+står informasjon om klagerett på vedtaket fra kommunen.
+Pasient- og brukerombud
+Hvis du ønsker bistand, råd og veiledning for å få oppfylt dine
+rettigheter som pasient, kan du kontakte pasient- og brukerombudet
+i ditt fylke.
+Tjenesten er gratis og du kan være anonym.
+Økonomisk støtte
+Diagnosen kan bidra til at du får økonomisk støtte.
+Har du ekstra-
+utgifter på grunn av sykdommen, kan du søke NAV om grunn-
+stønad og/eller hjelpestønad.
+Hvis du trenger mye hjelp, kan
+pårørende søke kommunen om omsorgslønn.
+Suohkana huksodievnastusá duogen le dujna rádádallat, ja
+fálaldagáv hábbmit duv ja duv lagámusáj siegen.
+Duv vuojnno
+galggá dættoduvvat.
+Ájnas le aj jut duv fássta dåktår duv viehket.
+Dåktår galggá dunji
+skihpudagá, giehtadallama ja dårja birra subtsastit.
+Kvalitehtagájbbádusá sujtto- ja huksodievnastusájda
+Sujtto- ja huksodievnastusájn li dá kvalitehtagájbbádusá:
+• Galga vieleduvvat ja jasskavuodav ja sihkarvuodav
+• Galga viehkev oadtjot duv dárboj milta, váj besa bæjválasj
+dahkamusájt iesj dahkat nav guhkás gå vejulasj.
+• Vájku instituasjåvnån åro, de galga bessat ráfen ja aktu
+liehket ja iesj ietjat iellemav stivrrit.
+Riektá gujttit
+Dujna le riektá gujttit ja ássjev vat ådåsit giehtadalllat.
+Diedo gujt-
+timriektá birra tjuodtju suohkana mærrádusán.
+Pasiænnta- ja addneoahttse
+Jus sidá viehkev, rádijt ja bagádallamav váj ietjat riektájt pasiænntan
+oattjo ållidum, máhtá válldet aktijvuodav pasiænntaja add-
+neoahttsijn ietjat fylkan.
+Dievnastus le nåvkå ja máhtá liehket
+namádibme.
+Ruhtadoarjja
+Soajttá ruhtadårjav oattjo.
+Jus dujna li lijggegålo skihpudagá diehti,
+máhtá NAV:as vuododårjav ja/jali viehkkedårjav åhtsåt.
+Jus ållo
+viehkev dárbaha, máhtti lagámusá suohkanis huksobálkkáv åhtsåt.
+Bilkjøring og demens
+Demens fører ikke automatisk til tap av førerkort.
+Men det er nød-
+vendig å vurdere helsen din hos legen med jevne mellomrom, fordi
+sykdommen påvirker kjøreferdighetene.
+Sykdommen kan føre til problemer med oppmerksomhet, orient-
+ering, dømmekraft og reaksjonstid som er nødvendig i trafikken.
+På grunn av dette er mennesker med demens oftere innblandet i
+trafikkulykker enn andre.
+Det kan i tillegg være vanskelig å vurdere
+egne sjåførferdigheter.
+Fremfor alt er det vanskelig å vurdere egen
+oppmerksomhet, dømmekraft og reaksjonstid.
+Lover og regler
+Alle over 70 år skal ha legeattest i tillegg til sertifikatet.
+Du plikter å
+melde fra til legen dersom du mener at du ikke lenger er en trygg
+bilfører.
+Legen har på sin side plikt til å advare deg hvis han mener
+du ikke lenger fyller kravene til førerkort.
+Han skal da gi melding til
+fylkesmannen, som oversender saken til avgjørelse hos politiet.
+Du
+får to ukers frist til å levere førerkortet eller påklage vedtaket.
+Hvis
+du da ikke leverer førerkortet, kan politiet hente det.
+Bijllavuodjem ja demænssa
+Demænssa ij mierkki automáhtalattjat vuodjemkårtåv láhpá.
+hæhttu duv varresvuodav dåktåra lunna árvustallat duolloj dálloj,
+danen gå skihpudahka vuodjemav vájkkut.
+Skihpudagá diehti soajttá gássjelisvuoda sjaddi várrimijn,
+mierredimijn ja reaksjåvnnåájgge mij le dárbulasj trafihkan, guhkku.
+Danen li ulmutja gejn le demænssa ienebut trafihkkasårmijn gå
+iehtjáda.
+Duodden soajttá gássjelis ietjas vuodjemmáhtov
+Sierraláhkáj le gássjelis árvustallat ietjas várrimav,
+mierredimev ja reaksjåvnnåájgev.
+Lága ja njuolgadusá
+Juohkkahattjan guhti le badjel 70 jage vuoras galggá sertifikáhtta
+Hæhttu dåktårij diededit jus miejnni illa desti
+jasska bijllavuoddje.
+Dåktårin le vas vælggogisvuohta duv diededit
+jus miejnni i desti máhte vuodjemkårtåv adnet.
+Sån galggá de
+fylkkamánnáj diededit, guhti ássjev politijaj sáddi guhti de mierret.
+Oattjo guokta vahko ájggemierev vuodjemkårtåv vaddet jali
+mærrádusáv gujttit.
+Jus de i vuodjemkårtåv vatte de máhttá politija
+dav viedtjat.
+Å være sammen med andre
+Samvær med andre er minst like viktig nå som før du ble syk.
+Fellesskap og aktivitet er trolig den beste terapien.
+Dessverre opp-
+lever mange som har fått demens at sosialt samvær blir vanskelig.
+Et
+av de vanligste problemene mange med demens opplever er at det
+blir vanskelig å finne ord, iblant også å oppfatte hva andre sier.
+Det er viktig at andre kjenner til at du trenger mer tid og ro eller
+gjentakelser i samtalen.
+Noen har nytte av å skrive eller tegne, når de
+ikke finner ordene.
+Demens kan føre til problemer med å sortere inntrykk, hvis mye
+skjer på en gang.
+I slike situasjoner kan det være lurt å minne den
+andre om at "Nå ble det litt for mye for meg.
+Kan vi ta en ting av
+gangen?" Store selskaper kan bli slitsomme.
+De fleste har det best i
+rolige, positive omgivelser.
+Hvis man er ærlig om sykdommen og at den for eksempel kan gjøre
+det vanskelig å huske eller finne ord, reduseres prestasjonsangsten.
+De fleste opplever at åpenhet er befriende.
+"Når jeg snakker med noen, glemmer jeg plutselig
+hva jeg skal si.
+Det er veldig ubehagelig."
+Iehtjádij siegen liehket
+Iehtjádij siegen liehket le ihkap ájnnasabbo dálla gå åvddål skihppáji.
+Aktijvuohta ja doajmma le buoremus dálkas.
+Luodjomláhkáj le
+moaddásijda demensajn gássjel iehtjádij siegen hávsskudallat.
+dajs dábálamos gássjelisvuodajs le gå sjaddá gássjel bágojt gávnnat,
+muhttijn aj dádjadit majt iehtjáda javlli.
+Ájnas le iehtjáda diehti dån
+dárbaha ienep ájgev ja ráfev jali gærddodimijt ságadahttijn.
+Muhtemijda le vuogas tjállet jali tjuorggat, gå e bágojt gávna.
+Demensas máhtá oadtjot gássjelisvuodajt dádjadit mij dáhpáduvvá,
+jus ållo avta bále dáhpáduvvá.
+Dalloj soajttá vuogas iehtjádav mujt-
+tádahttet jut "Dálla ittjiv rat nagá tjuovvot.
+Ihkap avtav ássjev ájgen
+válldep?" Soajttá liehket låssåt gå le ållo ulmusj tjoahken.
+oasse buoragit soapptsu sjávodis, buorremielak birrasijn.
+Jus subtsasta navti gåktu le skihpudagá birra ja danen muhttijn
+gássjelis sjaddá bágojt mujttet jali gávnnat, de i desti nav balá
+sáhkadimes.
+Rabás liehket le ienemusájda ávkken.
+"Muhttijn gå ságastaláv de hæhkkat vajálduhtáv majt
+galgav javllat.
+Dat le viehka unugis."
+Åpenhet
+Det vil være til stor hjelp for deg hvis du greier å dele tanker og
+følelser med dine nærmeste.
+Dersom du velger å fortelle om syk-
+dommen til mennesker du har tillit til, kan du unngå du mange
+problemer.
+Aktivitet og daglige gjøremål
+Mange som har en demenssykdom blir rastløse eller ukonsentrerte,
+og kan ha vanskeligheter med daglige gjøremål.
+Daglige gjøremål
+gir en god struktur til hverdagen, selv om du bruker lenger tid på
+dem enn før.
+Selv om ting går langsommere, kan du innarbeide faste
+rutiner og gode vaner.
+Det gjør hverdagen oversiktlig.
+Det er viktig
+at det blir lagt til rette for at du fortsatt kan ta ansvar for flest mulig
+store og små gjøremål.
+Målet er ikke å være produktiv, men å fylle
+dagen med innhold og gode øyeblikk underveis.
+Å holde seg i form,
+for eksempel ved å gå tur, er positivt både for kropp og sinn.
+Når
+man er i aktivitet kan man oppleve at man blir i bedre humør, blir
+mindre stresset og holder kroppen ved like.
+Natur- og kulturopplevelser
+Selv om hukommelsen er svekket, trenger sansene påfyll av syns-
+inntrykk som lyder, smak, duft eller berøring.
+Natur- og kulturopp-
+levelser kan gi rikdom og mening i hverdagen, og kan være en arena
+for mestring når du opplever sykdomsendringer på andre områder.
+Kultur taler til følelsene - når vi opplever joik eller duodji vi liker
+kjenner vi oss hjemme og vel tilpass.
+Mange opplever at natur- og
+kulturopplevelser gjør sterkere inntrykk og gir større glede, etter at
+de ble syke.
+Rabásvuohta
+Viehka ållo ávkken luluj dunji jus nagá ájádusájt ja dåbdojt duv
+lagámusáj juogadit.
+Jus skihpudagá birra subtsasta ulmutjijda gesi
+luohteda, da moadda gássjelisvuoda garvá.
+Dåjma ja bæjválasj dahkamusá
+Moaddása gejn le demænssaskihpudahka juolodibmen sjaddi jali e rat
+desti nagát tjuovvot, ja oadtju gássjelisvuodajt bæjválasj dahkamusáj.
+Bæjválasj dahkamusá vuoges struktuvrav vaddi árkkabæjvváj, vájku
+ienep ájgev gållåda gå åvddåla.
+Vájku nuolep manná, de máhtá
+stuoves rutijnajt ja vuogas dábijt dahkat.
+Navti árkkabiejvve sjaddá
+dádjadahtte.
+Ájnas le jut dille dunji látjeduvvá váj åvddålijguovlluj
+iesj besa vásstedit stuoráp ja unnep bargoj åvdås.
+Ulmme ij la dahkat
+nav ålov gå máhttelis, ájnat biejvev dievddet sisanujn ja hávsskes
+båttåj.
+Lásjmudallat, duola dagu tuvrav vádtset, le vuogas sihke
+rubmahij ja miellaj.
+Gå labudallá de váset mihás sjaddá, oajvve ij
+sæmmi ålov råhtti juohkka sadjáj dagu åvddåla ja rumáj le varres.
+Luonndo- ja kultuvrravásádusá
+Vájku mujtto hedjunam le, de dåbdudagá dættov dárbahi dagu
+vuojnnet, gullat, májsttet, happset jali duohttat.
+Luonndo- ja kultuvrra-
+vásádusá árkkabiejvev boanndudi, ja máhtti liehket sadje gånnå
+buoragit rijbada vájku le skibás.
+Kultuvrra dåbdojda ságas - gå vásedip juojgav jali duojev masi
+lijkkup de dåbddåp ietjama sijdan ja sajenimme.
+Moattes dåbddi
+luonndo- ja kultuvrravásádusá li tjielggasabbo ja ienebut ávvudahtti,
+maŋŋel gå skihppájin.
+Minnene
+Selv om demens innebærer glemskhet, er det alltid mye du husker!
+Hvis du husker mye fra gamle dager, kan det være hyggelig å bla
+gjennom fotoalbum sammen med dine nærmeste.
+Skriv ned, eller få
+dem til å notere alt du husker.
+Dette er positivt for dine nærmeste,
+og kan bli til nytte for deg selv, dersom du senere får problemer med
+å huske deler av din egen historie.
+Å mimre om gårsdagen eller
+gamle dager kjennes styrkende og er med på å bevare din identitet.
+Minner kan også sitte i kroppen.
+Kan du joike eller vært god til å
+bake kan det hende teknikken fremdeles sitter i. Lukten av bål, rein-
+skinn, fjære eller tradisjonell matlaging kan sette i gang minner fra
+tiden før.
+Foto: Bernt-Aksel Jensen
+Mujto
+Vájku demænssa mierkki mujttodibmen sjatta, de le agev ålov majt
+mujtá!
+Jus ålov dålutjis mujtá, de soajttá hávsske gåvvåalbumaj tjadá
+sláddit duv lagámusáj siegen.
+Tjálesta, jali oattjo sijáv tjállelit gájkka
+majt mujtá.
+Dát le buorre duv lagámusájda, ja soajttá ávkken dunji
+aj, jus maŋŋela oattjo gássjelisvuodajt mujttet åsijt ietjat subttsasis.
+Ævtásj biejvev jali dålutjav mujtudallat luluj nannidussan ja duv
+identitehtav nanni.
+Mujto soajtti aj rubmahin liehket.
+Jus buvtá
+juojggat jali lidji smidá báhkkut de soajttá teknihkka vilá gávnnu.
+Hádja dålås, boahttsunáhkes, fiervás jali árbbedábálasj biebmos
+soajttá dålusj mujtojt buktet.
+Følelsesmessig nærhet og parforholdet
+De fleste er opptatt av å beholde den følelsesmessige nærheten til
+sine nærmeste.
+Mange forteller om store forandringer i par-
+forholdet, blant annet hvordan man snakker sammen, og hvordan
+arbeidsoppgaver og roller fordeles.
+Avhengigheten av partneren kan
+føles besværlig, og noen er redd for å være til byrde for sine
+nærmeste.
+Men de fleste pårørende sier også at det er godt å få gi
+omsorg.
+Det er en styrke om man kan snakke med hverandre om
+hva demens gjør med forholdet.
+Noen opplever at sykdommen også
+kan føre til fornyet nærhet.
+Å få demens fører til store endringer i livet.
+Det vil være både gode
+og tunge dager, og sykdommen vil kreve ulike typer tilpasning etter-
+som den utvikler seg.
+Likevel kan du fortsatt leve et godt liv.
+Mye
+avhenger av hvordan du møter utfordringene.
+Jo mer kunnskap du
+og dine nærmeste skaffer dere, og jo mer realistisk forståelse dere
+har av situasjonen, desto bedre står dere rustet til å takle de ut-
+fordringene som kommer.
+"Det gode liv er ikke noe som bare kommer til deg.
+Du må være med og skape det selv.
+Det er det jeg kjemper
+for: Å ha et godt liv til tross for sykdommen.
+Jeg synes jeg lykkes bra."
+73-åring med demens
+Dåbddåt lahkavuodav ja aktan viessot
+Ienemus oasse berusti ietjasa dåbdulasj aktijvuodas ietjasa lagámusájs.
+Moaddása subtsasti stuorra rievddamij birra párraaktijvuodan, duola
+dagu gåktu aktan sagas, ja gåktu dahkamusá ja rålla juogeduvvi.
+Guojmmáj nav lahkasit tjanáduvvat soajttá liehket låssåt, ja
+muhtema balli iehtjádijda noaden liehkemis.
+Valla ienemus lagá-
+musá aj javlli vuogas le bessat huksat.
+Gievrrodussan le jus máhttá
+nubbe nuppijn sáhkadit dan vuoksjuj gåktu demænssa aktijvuohtaj
+Muhtema aj vásedi skihpudagá diehti ájn lagábu boahteba.
+Demensajn viessot mierkki alvos rievddama iellemin.
+Låssis ja
+hávsskes biejve båhti, ja skihpudahka gájbbet iesjgeŋgalágásj
+hiebadimijt maŋenagi gå åvddån.
+Ajtu máhtá gåjt åvddålijguovlluj
+buorre iellemav viessot.
+Ållo le dan duogen gåktu hásstalusájt
+duostuda.
+Madi ienep dujna ja duv lagámusájn li, ja madi buorep
+dádjadus diján le diles, dadi buorebut lihpit gárvvása rijbbat daj
+hásstalusáj ma båhti.
+"Vuogas iellem ij le mige mij almes boahtá gahtja.
+Hæhttu iesj viehkken dav hábbmit.
+Dan vuoksjuj mån ratjáv:
+Jut mujna galggá vuogas iellem vájku skibás lev.
+Muv mielas
+vuorbástuvvam lev."
+73-jahkásasj demensajn
+Ønsker du å snakke med noen om demens kan du også ringe
+Demenslinjen på 815 33 032.
+Jus sidá náginijn sáhkadit demensa birra de máhtá aj riŋŋgut
+Demenslinjen 815 33 032.
+Din helse - vår hjertesak!
+Nasjonalforeningen for folkehelsen er en frivillig, humanitær
+organisasjon med helselag og demensforeninger over hele
+landet.
+Vårt mål er å bekjempe hjerte- og karsykdommer og
+Det gjør vi med forskning, informasjon, fore-
+byggende tiltak og helsepolitisk arbeid.
+Nasjonalforeningen
+for folkehelsen er interesseorganisasjon for personer med
+demens og deres pårørende.
+Vår innsats finansieres med
+innsamlede midler og gaver.
+Informasjonsmaterialet er finansiert gjennom Demensplan
+2015 og Stortingets bevilgning til satsningen på å gi et bedre
+tilbud til pårørende til personer med demens.
+Helse-
+direktoratet har gitt Nasjonalforeningen for folkehelsen og
+Nasjonalt kompetansesenter for aldring og helse ansvar for
+gjennomføringen av satsningen.
+Oscars gate 36A, pb 7139 Majorstuen, 0307 Oslo
+E-post: post@nasjonalforeningen.no
+www.nasjonalforeningen.no
+Forsidebilde: Bernt-Aksel Jensen.
+Grafisk produksjon: Fagtrykk Idé as.
+Oahppolihttu, Åhpaduslihtto,
+Øøhpehtimmiesiebrie
+Utdanningsforbundet arbeider for å sikre alle samiske barn og elever i
+Norge en opplæring som har samisk språk, kultur, historie og samfunnsliv
+som grunnlag.
+Dette er i tråd med Grunnloven og internasjonale avtaler.
+Utdanningsforbundet
+Den samiske befolkningen skal få like
+gode muligheter til utdanning på alle
+nivå, som den øvrige befolkningen.
+Utdanningen må ha som mål å gi
+samiske elever en tospråklighet
+som gjør det mulig for dem å føle
+seg hjemme i to kulturer, og gi dem
+kompetanse til å fungere i det samiske,
+norske og det internasjonale samfun-
+net.
+Samiske barn og elever som bor
+utenfor det samiske forvaltningsom-
+rådet, har krav på spesiell oppmerk-
+somhet for å sikre at de beholder sitt
+samiske språk og identitet.
+Disse målene kan bare sikres dersom
+samene selv har stor innflytelse på
+organisering og innhold i opplæringen.
+Sametinget bør derfor ha det over-
+ordnede ansvaret for samisk opp-
+læring.
+Samiske lærere skal få sine interesser
+ivaretatt av Utdanningsforbundet på
+linje med alle andre medlemmer, men
+med særegen innsats når det gjelder
+utdanning og etterutdanning for å
+ivareta de særskilte kulturoppgavene,
+og for å sikre rekruttering.
+Utdanningsforbundet er den største
+fagforeningen for pedagogisk per-
+sonale og ledere innen hele utdan-
+ningssystemet i Norge.
+Forbundet har
+et eget utvalg med representanter
+for de tre samiske språkene.
+Dette
+utvalget er rådgivende for sentralstyret
+i samiske utdanningsspørsmål.
+Sámi álbmogis galgá leat seamma
+buorre vejolašvuohta go mu ui álbmo-
+gis, oažžut oahpahusa buot dásiin.
+Sámi ohppiid oahpahusa ulbmil lea
+joksat guovttegielalašvuo a nu ahte sii
+leat oadjebasat guovtti kultuvrras ja
+ahte sis lea gelbbolašvuohta doaibmat
+sihke sámi, norgga ja internášuvnnalaš
+servodagas.
+Sámi mánát ja oahppit geat ásset
+sámi hálddašanguovllu olggobealde,
+dárbbašit erenoamáš beroštumi vai
+nákcejit doalahit gielaset ja identite-
+htaset.
+Dát ulbmilat ollašuvvet dušše jos
+sámit ieža besset váikkuhit oahpahusa
+sisdollui ja organiseremii.
+Sámedikkis
+berre leat bajimus ovddasvástádus
+sámi oahpahussii.
+Oahppolihttu galgá sámi oahpa-
+heddjiid dárbbuid gok at nugo buot
+eará miellahtuid dárbbuidge, muhto
+ferte erenoamážit deattuhit oah-
+puid ja lassioahpuid vai sámi kultuvra
+áimmahuššojuvvo, ja vai servodat ain
+o ošii o a oahpaheddjiid.
+Oahppolihttu lea stuorámus fágas-
+earvi pedagogalaš bargiid ja jo ihed-
+djiid váste obba Norgga oahpahus-
+vuogádagas.
+Oahppolihtus lea sierra
+lávdegoddi man áirasat bohtet buot
+golmma sámi giellaguovllus.
+Lávde-
+goddi neavvu guovddášstivrra sámi
+oahpahusgažaldagain.
+Lávdegotti
+namma lea Sámi ossodat / Samisk
+utvalg.
+Oahppolihttu
+Oahppolihttu bargá dan ovdii ahte buot sámi mánát ja oahppit Norggas
+ožžot oahpahusa mas sámegiella, kultuvra, historjá ja servodateallin leat vuo
+un.
+Dát lea vuo uduvvon Vuo oláhkii ja riikkaidgaskasaš šiehtadusaide.
+Sámeálmmuk galggá oadtjot sæmmi
+máhttelisvuodajt åhpadussaj gájkka
+dásijn gå ietjá álmmuk rijkan.
+Åhpa-
+dus galggá sáme oahppijda vaddet
+guovtegielakvuodav vaj sij dåbddi
+luohtádusáv goappátjij kultuvrajda ja
+vaj sij dåbddi máhtudagáv doajmmat
+sihke sáme, vuona ja rijkajgasskasasj
+Sáme máná ja oahppe gudi årru ålg-
+golin sáme háldadimguovlo dárbahi
+sierra berustimev mij tjårggi bisodit
+sámegielav ja identitehtav.
+Dá ulme dåssju ålliduvvi jus sáme ietja
+bessi vájkkudit åhpadusá sisanov ja
+dav hábbmit.
+Dan diehti bierri Sá-
+medikken liehket alemus åvdåsvássta-
+dus sáme åhpadussaj.
+Åhpaduslihtto galggá sáme åhpadid-
+djij dárbojt gåbttjåt nav gåktu ietjá
+sebrulattjaj dárbojt, valla sierra ratjás-
+timev åhpadussáj ja lasseåhpadussaj
+vaj da sierra kultuvrradahkamusá gåt-
+seduvvi ja vaj rekrutterim tjårggiduvvá.
+Åhpaduslihtto le stuorámus barg-
+gijsiebrre pedagogalasj barggijda ja
+jådediddjijda ålles Vuona åhpadussys-
+teman.
+Lihton le sierra juogos ájrrasij
+dajs gålmå sáme giellasuorgijs.
+juogos le rádediddjen guovdásjstivrraj
+sáme åhpadusgatjálvisáj hárráj.
+Åhpaduslihtto
+Åhpaduslihttobarggo le bærrájgæhttjat vaj divna sáme máná ja oahppe
+Vuonan oadtju åhpadusáv gånnå sámegiella, kultuvrra, histåvrrå ja sebru-
+dahka le vuodon.
+Dát le Vuodolága ja rijkajgasskasasj sjiehtadusáj milta.
+Gaajhkine daltesinie gelkieh saemieh
+goh jeatjebh seamma nuepieh ööhp-
+ehtimmiem åadtjodh.
+Ööhpehtimmien
+ulmie tjuara saemien learoehkidie
+guektiengïelenvoetem buektiehtidh
+guktie guektine kultuvrine boere-
+hkelaakan meksieh jïh maahtoem
+åadtjodh dovne saemien, daaroen jïh
+gaskelaanti siebriedahkesne veasodh.
+Saemien maanah jïh learohkh, mah
+saemien reeremedajven bæjngolen,
+dejtie joekoen dej rïektesidie treevedh
+olles saemien gïelem jïh saemienvoe-
+tem gaarvenh.
+Dah ulmieh gujht tjirkesuvvieh jis sae-
+mieh jïjtjh ööhpehtimmien sisveginie
+jïh rååresjimmine meatan.
+Nimhtie
+dam saemien ööhpehtæmman byöroe
+Saemiedigkesne dïhte bijjemes dïedte.
+Ööhpehtimmiesiebresne gelkieh sae-
+mien lohkehtæjjide seammalaakan
+goltelidh goh dejtie mubpide lïhtsegi-
+die, lïjhke ööhpehtimmine jïh jåarhke-
+ööhpehtimmine vissjele barkedh dejtie
+sjïere kultuv-relaavenjasside tjirkedh
+jïh orre lohkehtæjjah buektedh.
+Ööhpehtimmiesiebrien lea dan
+stööremes faagesiebrie pedagogihken
+almetjidie jïh åvtehkidie Nöörjen ööh-
+pehtimmieleahtesne.
+Siebresne sjïere
+moenehtse gusnie saadthalmetjh
+gaajhkijste golme gielijste.
+Moenehtse
+jarngeståvroem saemien ööhpehtim-
+mie gyhtjelassi bïjre raereste.
+Øøhpehtimmiesiebrie galka barkedh guktie Nöörjesne gaajhkh saemien
+maanah jïh learohkh ööhpehtimmiem åadtjoeh saemien gïelen, kultuvren,
+histovrijen jïh siebriedahken åajeste, jïh nimhtie guktie Nöörjen Maadth-
+laake jïh gaskelaanti mååhtedimmieh jiehtieh.
+Sterk - engasjert - solidarisk - profesjonell
+Gievra - berošteaddji - solidáralaš - ámmátláš
+Stinkes - eadtjohke - akteraeresne - radtjoes
+Gievrra - berustiddje - solidáralasj - ámmátlasj
+Utdanningsforbundet er på Facebook og Twitter.com/utdanningsf
+Januar 2017 Foto: Ole Walter Jacobsen
+utdanningsforbundet.no
+Postboks 9191 Grønland, 0134 Oslo
+facebook.com/utdanningsforbundet
+twitter.com/utdanningsf
+Fredag 16. oktober 2015
+Bájkkeavijssa NuorttaSállto
+Ellen Cecilie Triumf, la riegádam ja bajássjaddam Guovddagæjnon, valla årru dálla Ájlátten.
+Aktan Gry
+Hammerijn de ådåstuhtteba boahttsulibrre anov.
+Ellen Cecilie Triumf (t.h), er født og oppvokst i
+Kautokeino, men bor nå på Hellandsberg.
+Sammen med Gry Hammer er hun med på å ta i bruk reinlever til
+noe helt nytt.
+Gåvvå/foto: Mona Nordøy
+Ievár-gábmá tsieggiduvvam tjáppa sadjáj ja la aj viehka dábálasj váttsosmåhkke.
+Dálla l dárbbo kulturmujtov åbddit.
+Ivar-gammen ligger idyllisk til og er et svært populært turmål.
+Nå trenger kulturminnet reparasjon og restaurering.
+Gåvvå/foto: Anita Synøve Nergård.
+Jårggålibme: Giella AS
+Ellen Cecilie Triumfan, álgos
+Guovddagæjnos, valla dálla Ájlátten
+årru, la Master-gráda biebbmodiehtagin
+boahttsubiergojn ássjen Master-
+dahkamusán.
+Måttijt jagijt la sån
+barggam fuolke boahttsunjuovadagán
+sijddabájken Guovddagæjnon, ja lej aj
+Same Biebbmo/Samiske Matdager
+prosjæktajådediddje mij Ájluovtan
+ásaduváj vásse máno.
+Gry Hammer,
+dåbdos biebbmobloggár aj oassálasstij
+ja sån årru Holenin Buskerud
+fylkkasuohkanin.
+Dálla vuododiddje
+guovtes almoduvvaba "Rein styrke",
+biebbmolasádus skoade hámen, gånnå
+sisadno l gåjkådum boahttsulibrre - dan
+láhkaj vaj la álggep boahttsu lassjes
+njuovvuhijt bårråt.
+Librreskoade galggi
+Ihkeva buorre arktalasj
+vuodofábmo!
+- Ienemus fámov oattjov boahttsu jali lippa libres,
+tjállá bloggatjálle Gry Hammer.
+Ruvvaláhkáj
+almoduvvá dav majt såj guojmmevuododiddjijn Ellen
+Cecilie Triumf gåhttjoba værálda buoremus
+biebbmolasádussan, "Rein styrke!"
+buvtaduvvat Guovddagæjnon.
+- Muv mielas la huj suohtas barggat
+boahttsuj ja gávnadit ådå buktagijt.
+Boahttsulibrre ij dasti båråduvá.
+Bálkestuvvá jali bednagijda
+vatteduvvá, subtsas Ellen Cecilie
+Triumf .
+Hammer ja Triumf libá barggam
+muhtem jagijt åvddånahttemijn
+ja jåhtuj biejatjit sunnu ájádusáv.
+Vuododiddje guovtes
+doajvvoba "Rein styrke"
+gávna sajev biebbmolasádus
+valljudagán mij le juo
+oassásin.
+Arktalasj vuodo
+fábmo galla viertti
+viehkedasstet!
+Gábmá tsieggiduváj (1983) Ájluovta
+skåvlå guoraj.
+Gábmátsiegge lij giehtos
+Tjierrek-Ievár Ivar Pedersen Måskes
+(gábmá l suv namán), Svenn Johnsenijn
+viehkken.
+Soames jage mannáj
+gajkoduváj ja sirdeduváj, Thorbjørn
+Pedersen oajvvadusá milta.
+Tsieggiduváj vas udnásj gábmásadjáj.
+Dalloj lij gábmátsiegge Sander Ander-
+sen.
+Ievárgábmá la sjaddam viehka dábálasj
+váttsosmåhkke, sierraláhkáj la 4
+kilomehtera rahte Bjørkvikas gábmáj álu
+Akta vádtsijs Anita Syn-
+øve Nergård, la diededam facebooka
+baktu gámá nievres dile birra.
+- Gut válldá åvdåsvásstádusáv gádjot
+Ievárgámáv?
+Gábmá l åbmum, ja lavnnje
+l luobot gáhtom, tjálá sån.
+Ja moattes lij
+juo vásstedum.
+Muhtema lij nammadam
+gábmáprosjevtav mij gåbttju dárbulasj
+åbddimav - ja diededam ietjas bargatjit
+- Ålos adni gámáv udnásj sajen, ja ålos
+lij ávkástallam gámás.
+Doajvov sjaddá
+nav aj boahtteájggáj, javladuvvá
+Nergårda moalgedimijn.
+Ájggu Ievárgámáv gádjot
+Ievárgábmá Ájluovta
+jávrregátten la miesskamin.
+Valla dálla ájggu soabmása
+åbddit dav tjáppa kultur-
+mujtov - ja dábálasj
+váttsosmåhkke.
+j
+Unnán duv máná gielas gudámánuga rájes
+• Juo dálla ságas duv mánná dujna vejnudallama, jienaj ja labudime
+Ruvva boahtá mánná aj álgget jienajt dahkagoahtet ma gulluji
+degu bágo, degu dal da-da ja ta-ta.
+• Duv mánná aj álggá dåbdåt vidjurijt ja maŋenagi dádjadahtjá bágojt
+degu gehtja ja bágojt ieddne ja áhttje.
+• Duv mánná ávvudallá ja gieres ságastit dujna, ståhkat gehtja dál ja
+álkkep labudimståhkusijt degu lájbo, lájbo unna gáhkov.
+Ságasta divnaj birra
+Ságasta divnaj birra ma dáhpáduvvi ja mij dabrre duv máná mielav.
+Åna,
+gärddádum gárgadisáj ja jus dal aj lidnásup jienajn.
+Ságasta biebbmo, biktasij
+birra ja majt vuojnnebihtte ja majt mánná barggá.
+Vuoset at dån gulldala, ja
+vásstet dan láhkáj vaj mánná sihtá joarket ságastallamav.
+Målsuda ja gärddáda
+Gärddáda máná jienav, árvveda majt dat sisadná ja tjielggi dav duv bágoj.
+Vuorde dasik mánná vásstet jienajn jali siejvvemijn åvddål joarká.
+Mánná juo
+dálla oahppa vuorodit gå ságas ja dádjat aktavuodav bágo ja diŋga gaskan.
+Ståga gielajn
+Lávlo lávlojt, gärddáda báhkogietjijt, gihkkutja ja ståga lávlloståhkusijt.
+Giekte
+tjuvdijt ja juolggetjuvdijt, spitjo ja murá ja dájo!
+Ságasta- lågå aktan
+Gå mánná máhttá tjuovvot duv tjalmijt ja gåsi tjuvdev giejggi
+sjaddá girjje mielladabrelis oahpes.
+Vuoseda tjuvdijn
+ja giehtto gåvåj birra.
+Åro ielvvis majt duv mánná
+årru lijkkumin.
+Álggon la mielladabrre oadne, valla
+maŋenagi allu máná máhtto ja tjuovvom.
+Illustrationer och grafik: Helle Vibeke Jensen, Rasmus Bregnhøi, Maria Hagerup Språk: Lulesamiska
+Binnásj duv máná gielas 18 manuga rájes
+• Duv mánná dádjat gitta 200 árgabäjválasjbágojt
+• Mánná iesj adná birrusij 25 bágo, valla bágo máhtti sisadnet duov
+dáv, duon dán ássjen
+• Mánná álggá biedjat aktij bágojt, degu dal "áhttje bijlla", "dåla l biena"
+Ságastihtit ålov nubbe nuppijn
+Divna máná dárbahi viehkev ja hárjjidallamav åvddånahttemijn ietjas gielav.
+Giehttut majt
+lihpit barggamin, degu dal: dal måj galggin gárvedit biebmov, de måj mannin tjiehkaj...
+Dålkku ja åvdeda majt mánná javllá
+Gå dån aná máná ietjas bágojt ja duoddi ådåsij, de dån viehkeda mánáv åvddånahttet
+suv gielav.
+Jus mánná javllá "namnam" dån máhtá javllat: juo, dat la biebbmo ja dal måj
+galggin bårråt.
+Gatjáda ja vuordde vasstádusáv
+Gatjáda mánás daj birra majt dahkabihtte ja vuojnnebihtte.
+Ale åro ilá háhppel iesj
+Jus vásstádus árro de máhtá maŋenagi viehkedit.
+Dagá aktavuodav máná ietjas väráldi
+Dat la álkkep oahppat ådå diŋgajt jus biedjá jårkav juojddáj majt mánná juo diehtá.
+vuojnnebihtte gåvåv båvsåjs, de dån máhtá vuosedit máná ietjas båvsåjt ja javllat: dujna
+li aj båvså, jussta degu báhtjan girjen.
+Ále njuolggo mánáv dalá
+Jus duv mánná javllá "dáhtto" farra gå gáhtto, de dån viehke-
+da suv buoremusát jus vássteda åna gárgadisájn gånnå dån
+iesj aná bágov: juo, dat la unna gáhttusj.
+Majt gáhtto javllá?
+Sáhka- låhkke aktan
+Mánán li dal ållo ávvo ålot girjes majt "låhkåt" máhttebihtte
+aktan.
+Ane buorev astov.
+Gatjáda rabás gatjálvisájt mij
+dáhpáduvvá girjijs ja bieja aktij máná ietjas vásádusájda:
+majt jáhká...?
+Ja: mujták...?
+Gulldal tjårggå majt mánná adná
+ja ussjol.
+Unnán duv máná gielas jagágis
+• Dal duv mánná buorebut álggá máhttet ságastit ja vuoset siejv-
+vemijn, jienaj dav majt lihppe gähttjamin gå sihtá juojddáv giehttot
+dunji.
+• Duv mánná ruvva máhttá javllat suv vuostasj bágojt mij la dánna ja
+dálla, degu bållå, bierna ja gehtja.
+• Duv mánná dádjat ålov ienep bágov gå dav majt máhttá javllat ja
+dárbaj duv viehkev ienebut gå goassak åvddål, dålkkut ja javllat
+juojddáv dan birra.
+Tjuovo máná mielav ja bieja bágojt dasi
+Dån máhttá adnet divnajt majt vuojnnebihtte ja dahkabihtte
+árggabiejven at åvddånahttet máná gielav.
+Gå sån javllá dåla, ja
+giejggi tjuvdev gáhttuj dån máhtá vásstedit: Juo, dat la gáhtto.
+Lijkkuk dån gáhttov?
+Mujtte val vuorddalit máná vásstádusáv.
+Målsuda ja gärddáda ållu
+Gå mánná oahppá ådå bágojt sån dárbaj gullat dajt moaddi
+ja sierra vásádusájn.
+Gå sån doallá biernav javla:
+Dat la fijnna bierna.
+Bierna la rusjkat.
+Dat la duv bierna.
+Mån aj lijkkuv biernav.
+Åro ielvvis ja gulldala
+Gå dån gulldala berustimijn de boahtá mánná dåbdåt at dat
+la oasálasj.
+Dan láhkáj mánná oahppa vuorodit gå giehttu
+nubbe nubbáj.
+Lávlo lávlojt, gärddáda báhkogietjijt, gihkkutja ja ståga lávlloståh-
+kusijt.
+Giekte tjuvdijt ja juolggetjuvdijt, spitjo ja murá ja dájo!
+Huomahahtte giehttojt ja låhkke aktan
+Giehtto åna giehtojt, degu dal máná bierna birra jali bussas
+majna lihppe manon.
+Ságasta vehkagåvåj birra.
+Dal dåj máht-
+tebihtte álgget låhkåt álkkep gåvvågirjijt aktan.
+5. ja 8. klássagij åvdåstiddjida/æjgádijda
+Diehto nasjonálalasj
+Åvddåtjála diehtominisstaris
+Mijá oahppe ánssidi buoremuslágásj
+skåvlåv, ja vierttip aktelattjat barggat
+åhpadusáv buoredit.
+Akta skåvlå
+ájnnasamos dáhkamusájs le oahppijda
+åmastahttet dárbulasj vuodov ja
+máhtudagáv.
+galggi aneduvvat skåvlåjs, suohkanijs
+ja oajvválattjajs diedojt oadtjot oahppij
+oahpo birra.
+Diedo oahppij máhtudagá birra l ájnas
+váj le tjielgas majna l dárbbo ienebut
+Dát guosská oahppijda,
+klássajda ja skåvlåjda.
+Åvdåstiddje/
+æjgáda galggi mánáj båhtusij birra
+Ávttjiv åvdåstiddjijt/
+æjgádijt nasjonálalasj gæhttjalimij birra
+ietjas mánáj ságastit ja åhpadiddjij
+båhtusij birra ságastit ja buorre
+tjoavddusijt gávnnat.
+Aktan ietjá árvustallamij galggi
+nasjonálalasj gæhttjalime buorre vuodov
+vaddet ja buoredit åhpadusá dásev.
+Bård Vegar Solhjell
+Manen nasjonálalasj gæhttjalimijt
+Nasjonálalasj gæhttjalime galggi
+diededit jus oahppij máhtudahka l
+oahppoulmij milta.
+Oahppoplánan
+le vuodotjehpudahka dán láhkáj
+tjielggiduvvam:
+• Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet
+• Máhttet tjálalattjat åvddånbuktet
+• Máhttet låhkåt
+• Máhttet riekknit
+• Máhttet digitála vædsagijt adnet
+Dá máhtudagá li ájnnasa åhpadussaj
+ja åvddånibmáj juohkka fágan ja
+merkaj ålov gåktu oahppe rijbadi
+skåvlån ja boahtte ájgen.
+vuodotjehpudahka oasse juohkka
+Oahppe hæhttuji buojkulvissan
+máhttet låhkåt váj diedojt máhttet
+tjoahkkit, máhttet dålkkut ja ájádallat
+luonndofága sisano birra.
+Hæhttuji
+máhttet riekknit váj bukti giehtadallat
+ja buohtastahttet tállajt ja lågojt
+fáhkalasj tiemáj birra sebrudakfágan.
+Biebbmo ja varresvuodafágan vierttiji
+barggonjuolgadusájt máhttet låhkåt
+ja vierttiji aj buktet riekknit man ålov
+dárbahi gå galggi biebojt dahkat.
+Jagen 2008 galggi 5. ja 8. klássaga
+gålmmå nasjonálalasj gæhttjalime
+tjadádit:
+• Dárogiella låhkåt
+• Riekknit
+• Iieññilsgiellaj låhkåt
+Nasjonálalasj gæhttjalime ieññilisgiellaj
+galggi elektråvnålattjat tjadáduvvat.
+Låhkåm dárogiellaj ja riekknim
+tjadáduvvi vas giehtatjállema baktu.
+Dá ælla gæhttjalime dárogielfágan ja
+matematikkfágan, valla låhkåmin ja
+reikknimin moattelágásj fágajn.
+Gæhttjalime båhtusa vuosedi oahppij
+dásev låhkåmin, riekknimin ja låhkåmin
+ieññilsgiellaj.
+Skåvlå, suohkana ja
+oajválattja galggi dáv diedov adnet váj
+åhpadibme buoremus lágijn tjadáduvvá.
+Guhti gæhttjalimijt galggi
+2008 nasjonálalasj gæhttjalime
+tjadáduvvi oahppijda 5. ja 8. klássan,
+bákkulattja, gehtja åhpaduslága
+biehtsemáno 23. biejve 2006
+njuolgadusájt, § 2-4, ja privatskåvllålága
+snjilltjamáno 14. biejve 2006
+njuolgadusájt, § 2-4.
+Skåvllå máhttá mierredit bessat
+sæbrramis nasjonálalasj gæhttjalimijda.
+Oahppijn gænna li sierralágásj dárbo
+åhpaduslága 5. kapihttala milta,
+jali oahppijn gænna li sierralágásj
+giellaåhpadibme åhpaduslága milta
+bessi nasjonálalasj gæhttjalimijda
+sæbrramis.
+Vájku oahppe ij dárbaha
+sæbrrat, de máhttá huoman iesj/
+åvdåstiddje mierredit jus sihtá
+Oahppe guhti e nasjonálalasj
+gæhttjalimijt mierredimbæjvváj tjadáda,
+oadtju vejulasjvuodav gæhttjalimev
+Goassa gæhttjalime galggi
+Dán jage, ragátmáno galggi divna
+gæhttjalime tjadáduvvat.
+Tjadádibme 5. klássagijda
+Dijstahka 23.09: Riekknim
+Duorastahka
+Låhkåm dárogiellaj
+Ieññilsgiellaj låhkåt
+(elektråvnnålasj
+gæhttjalibme)
+Tjadádibme 8. klássagijda
+Dárogiellaj låhkåt
+Låhkåma ja riekknima gæhttalimij
+ájgge le 90 minuhta goappátjij dásijn.
+Elektråvnnålasj gæhttjalibme låhkåmis
+ieŋŋilsgielan vihpá 60 minuhta
+goappátjij dásijn.
+Makkir dahkamusájt oahppe
+galggi tjoavddet?
+Gæhttjalimij sisado l kombinasjåvnnå
+motteválljimdahkamusáj ja
+rabás dahkamusáj gaskan.
+dahkamusájn galggi oahppe ietjas
+bágoj jali lågoj vásstedit, madin
+moatteválljimdahkamusá merkahi
+oahppe máhtti válljit avtav moattet
+vásstedimvejulasjvuodas.
+oasse oahppijs sjaddi vásedit muhtem
+dahkamusá li álke ja ietjá vas gássjela.
+Åhpadusdirektoráhta sijddasijdon
+li buojkulvisá dahkamusslájajda ma
+aneduvvi nasjonálalasj gæhttjalimijn ja
+majna oahppe máhtti oahpásmuvvat.
+Gut båhtusijt bessi vuojnnet?
+Oahppe ja oahppij åvdåstiddje/æjgáda
+galggi åhpadiddjes oadtjot gæhttjalimij
+båhtusijt gullat, ja gåktu åhpadusás
+båhtusa tjuovoduvvi.
+Gæhttjalimij
+båhtusa galggi aj oahppij ságastallamin
+Skåvlå båhtusa galggi liehket
+gehtjadibmáj rektorij ja skåvlåæjgádij.
+Dá båhtusa galggi aneduvvat vuodon
+bargguj buoredit åhpadusá dásev.
+Almmulasjvuodaláhka guosská aj
+nasjonálalasj gæhttjalimijda, valla
+åhpadusdirektoráhtta ij sidá skåvlåjt
+gárggalit.
+Suohkanij ja fylkaj båhtusa almmuduvvi
+sijddasijdon Skoleporten www.udir.no/
+skoleporten.
+Dagáduvvá danen gå dá
+båhtusa berustahtti skåvllåpolitihkalasj
+sebrudakságastallamav.
+Diedo oahppe nasjonálalasj gæhttjalimij
+båhtusijda guosská sjávodisvuoda
+njuolgadusájda.
+Åhpadusdirektoráhtan aktan
+skåvllåæjgádijn le åvdåsvásstádus
+giehtadallat diedojt ma nasjonálalasj
+gæhttjalimij aktisasjvuodan
+registreriduvvi.
+Åhpadusdirektoráhtan
+le aj åvdåsvásstádus båhtusij
+almodallamav giehtadallat.
+Ienep diedojt nasjonálalasj gæhttjalimij
+birra gávna åhpadusdirektoráhta
+sijddasijdon
+www.udir.no/nasjonaleprover.
+Gájkka Máhtudaklåpptima oahppoplána
+gávnnuji åhpadusdirektoráhta
+sijddasijdon www.udir.no/grep.
+Oahppoplánaj sisadno le duola dagu 4.
+ja 7. dáse máhtudakulme ma li vuodon 5.
+ja 8. dáse nasjonálalasj gæhttjalimijda.
+Åvdåstiddje/æjgáda máhtti oadtjot
+ienep diedojt nasjonálalasj gæhttjalimij
+birra skåvlås.
+Kolstadgata 1
+www.sisteskrik.no Ill: www.studiom7.no
+Buorre ráde nuoraj
+ja alkohola birra
+dunji gut la æjgát
+lågenanjagágij
+DANEN BIERRI LÅGENANJAGÁ-
+GIJN ALKOHOLA BIRRA SÁHKADIT
+Moatten guoradallamin li mánájs ja nuorajs gatjádallam mij
+la ájnnasamos mij guosská alkoholadnuj.
+Manen muhtema
+juhkagåhti gå li 14 jagága madi iehtjádij vuorddi desik sjaddi
+18 jagága?
+Dábálasj la ájádallat dát la rádnaj duogen.
+Ajtu
+vuosedi guoradallama jut æjgáda li ájnnasamos vájkkudussan
+mij guosská alkoholaj.
+Nav vuorbálattja lip mij æjgáda!
+Miján la ållu sierralágásj
+vejulasjvuohta mijá mánájt vájkkudit ja riekta guovlluj das­
+salit.
+Valla dav soajttá álkkep javllat gå dahkat.
+Oslo 2018 | almodiddje: Blå Kors Norge | prienntimsadje: BK Grafisk
+Låhko: 100 000 | hábmedibme: Torill Stranger
+MANEN LÅGENANJAGÁGA JUHKI?
+Nuoras vargga ållessjattugij
+Gå lávkki nuorravuodas ållessjattugij de vuojno ja iellem vuohke
+rievddá.
+Dát målssom merkaj muhtem lágásj ieredimev æjgádijs
+ja identitehta ásadibme vargga ållessjattugin.
+Moaddása li
+njunjága alkoholav gæhttjalit ja adni dav luondulasj lávkken
+ållessjattukiellema guovlluj.
+Muhtem lågenanjagága soajttá dåbddi nákkov juhkat danen
+gå "divna iehtjáda" dav dahki.
+Moaddása alkoholav juhki váj
+sosiálalattjat dåhkkiduvvi ja váj bessi oassen muhtem aktij­
+vuodas.
+Lågenanjagága li njunjága alkoholaj ja juhki festan
+danen gå sihti rádnaj suohtastallat.
+Mij nuorajn dáhpáduvvá gå juhká la aj ájnas jus ja manen
+lågenanjagák boahtte bále juhká.
+Jus lågenanjagák dåbddå
+ietjas ienep viesso, suohtas ja sosiála gå åvddåla, de dat soajttá
+vájkkudit alkoholadnuj.
+Sæmmi láhkáj muhtem nuora alko­
+holav stressabinnediddjen jali jaskadussan juhki.
+Soajttá siján
+li gássjelisvuoda jali juorruli binnep gå li juhkam.
+TRENDA - NÁVTI LÅGENANJAGÁGA
+UDDNI JUHKI
+Vuojnnet udnásj nuora juhki binnep gå åvddåla, ja maŋebut
+juhkagåhti.
+Dat la buorre ådås.
+Jegadi aj æjgádijt ienebut gå
+muhtema mijájs æjgátbuolvan dagájma.
+Vájku buorránime
+la, de li ájn moadda håjes dáhpádusá tjanáduvvam nuoraj
+juhkamij.
+Ij la navti jut lågenanjagága Vuonan li hæjttám
+juhkamis.
+Lågenanjagága ælla alkoholaj hárjjánam ja navti
+li sierraláhkáj várnnahisá gå juhki.
+Danen la ájnas jut mij
+æjgáda lågenanjagágijn alkohola birra ságastip.
+Duosta
+tjielgas njuolgadusájt mierredit alkoholano gáktuj.
+RISIKO JA VÁRNNAHISVUOHTA - NUORA
+JA ALKOHOLA
+Juhkam mijá vuojŋŋanav vájkkut.
+Dat sjaddá gitta ållip 25 jage.
+Alkohola máhttá nievres láhkáj dasi vájkkudit.
+Gå juhká de
+ij sæmmi buoragit buvte mierredit ja soajttá vuorbedibmen
+Lågenanjagák soajttá láhppá rájájt mij guosská majt
+sihtá iehtjasij ja iehtjádijda dahkat.
+Dan duogen mav lågenanjagák juhká, man jåhtelit ja man
+ednagav juhká, de ietjas várnnahis dilláj biedjá juhkama diehti.
+I dárbaha juohkka gatjálvisáv buktet vásstedit, valla galga
+rahtjat váj dån la dat gesi mánná ietjas gatjálvisáj boahtá.
+• Gájka lágásj sårme lassáni gå juhká.
+• Guhti juhká álkkebut tsábmadaláduvvá jali iesj tsábbmá.
+• Sexa majt maŋŋela sáŋart dáhpáduvvá ienebut gå la
+juhkam.
+• Gåvvit ja gåvviduvvat aktan gåvåj juohkem sosiála mediajn
+váni jæsskomis la álkkep gå la juhkam.
+• Jus ilá juhká de soajttá oadtju blackout ja hæhttu pumm­
+pi duvvat.
+• Åbbålattjat la ienep várnnahis ja nievrep láhkáj mierret
+gå la jugestam.
+GOASSA VUOSTASJ BÁLE SÁGAS?
+Ij la goassak ilá árrat mánájn ságastit juhkama birra.
+Jus álu la
+luondulattjat duv mánájn sáhkada alkohola birra, de dunnuj
+goappátjijda sjaddá álkkep.
+Jus rabás láhkáj ságastalá de ietjat
+mánnáj diededa dát la juoga man birra la ållu årnigis sáhkadit.
+GATJÁLVISÁ MA MÁHTTI BOAHTET - LA
+GUS GÁRVES?
+Gatjálvisá alkohola birra båhti.
+Dagá vissásin jut mánná jur
+dunji ietjas gatjálvisáj boahtá.
+Vejulasjvuohta jut dat dáhpá­
+duvvá lassán jus la gárvedam, sáddnáv subtsasta ja jus i dåssju
+sáhkada, valla aj gulldala.
+MUHTEM DÁBÁLASJ GATJÁLVISÁ JA
+OAJVVADUSÁ GÅKTU DAJT VÁSSTEDIT
+Mánájn ja nuorajn soajtti moadda gatjálvisá alkohola birra.
+Dåhkki sáddnáv javllat váni ietjas nuorravuoda vásádusájt
+alkoholajn giehttot.
+Álu máná gatjádi ållu ietjá ássjijt gå majt
+jáhká.
+Ájnas la mujttet dån la bagádalle ienep gå subtsastalle.
+La gus dån gárramin læhkám?
+Majt dán ájádalá dat merkaj liehket gárramin?
+Muhttijn lav
+juhkam nav ednagav váj lidjiv måjdåstuvvam tjuodtjelij biejve.
+Dat ij lim nav hávsske.
+Manen jugá dån ja ietjá ållessjattuga?
+Jugáv danen gå lijkkuv májsstáj ja danen gå alkohola máhttá
+oadtjot mijájt ållessjattugijt vuojŋadalátjit ja buorren dåbddåt.
+Valla máhtti aj liehket ietjá ja buorep vuoge gåktu dåbddåt
+ietjas buorren ja vuojŋadit.
+Ihkap mij ållessjattuga dárbahip
+oajvvadusájt dán ássjen.
+Gávnnuji moadda buorre ássje
+juhkamijn, valla aj moadda nievrep ássje.
+Duola degu de ij
+la alkohola vuogas rubmahijda ma ájn li sjaddamin, danen
+galggá liehket 18 jage åvddål juhkagoahtá.
+Majt dån ájádalá
+dan birra jut ållessjattuga juhki?
+Gåktu dåbddu vuollagin liehket?
+Soajttá dåbddu vehi gærssulime ja jus la buorre mielan, de
+soajttá juohkka ássje vehi suohttasabbo.
+Valla jus la håjen de
+ihkap ájn ienep hådjåna.
+Alkohola la degu stuoredimglássa
+mijá dåbdojda.
+Gå jugá de soajttá rájájt rassti ja dagá juojddáv
+majt ietján illim dahkat.
+Jus ilá gárramin sjatta de ihkap må­
+jdåstuvá tjuodtjelij biejve.
+De ihkap sáŋarda majt la dahkam
+jali javllam.
+Goassa vuostasj bále juhki?
+Vehi njunjástaláv manen dáv sidá diehtet.
+Dálla gå lav
+ållessjattuk de usjudaláv dalloj lidjiv ilá nuorran, ja luluj
+vuohkasabbo vuorddet.
+MIERREDA TJIELGAS NJUOLGADUSÁJT
+Tjielggasit galga javllat i dåhkkida mánná juhká åvddål
+la dævddám 18 jage.
+Gå la tjielggasit javllam de la binnep
+vejulasjvuohta jut nuora njuolgadusájt dådji.
+Nuora agev
+sjaddi rájájt gæhttjalit, valla sæmmi båttå dåbddi ietjasa
+jasska gå li rájá.
+Sæmmi láhkáj máhtti aj duv "ándagissan"
+adnet gå e alkoholav lágeda.
+"Iv, iv sidá juhkat danen gå
+de æjgádij hæhttuv rijddalit".
+Nuorravuohta la ájgge edna
+iehpesihkarvuodajn ja de soajttá vuogas "gássjelis" æjgádij
+gesi máhttá skulldit.
+ALE MÁNNÁJ ALKOHOLAV VATTE
+Akta dajs nannusamos jáhtojs mij gávnnu, la dat jut la sluogas
+lågenanjagága maŋen alkoholav sijdas rádjat gå galggi fæsstaj,
+danen gå dalloj "diedá gåjt majt juhki".
+Nuora gudi bessi sijdan
+májsstet jali æjgáda dåhkkidi jut juhki, ienep ja ábaj ålggon
+ietjasa ludtjusasj rádnaj.
+liege lahkusin GÅ DUV DÁRBAJ
+Vássteda agev telefåvnåv gå duv lågenanjagák riŋŋgu - vájku
+la gassko ijá.
+Vuogas jus la tjielgos váj máhtá vuodjet viedtjat
+duv mánáv jus la festan læhkám.
+VUOJNA TJÅJVIJN - DÅN LA ÁJNNASAMOS
+Soajttá hásstalussan gå dujna li diehtemvájnogis lågenan­
+jagága goaden, valla mij æjgáda hæhttup duosstat tjielgga
+rájájt biedjat.
+Æjgádin liehket ij la makkárik bivnosgilpos.
+rájájt bieja de vuoseda dunji máhttá luohtedit.
+Dån la æjgát,
+ij akta ber makkir ráddna.
+Mujte ienemusájda merkaj nuorravuoda ájgge gijnnam
+liehket, musihkka, hávsskes vásádusá ja mujto iellemájge
+nalluj.
+Miján li máná dåssju luojkan, ja hæhkkat li ålgus
+jåhtåm.
+Vájku jage jåhtelit ållåni, de la dujna sierralágásj
+vejulasjvuohta liehket ájnas sijá iellemin madi sæmmi rábe
+vuolen årrobihtit.
+Girjásj la dagádum Alek Ruossas aktan alkojiermmeorganisasjåvnåjn AV­
+OG­TIL ja dan vuodon la www.kjipeforeldre.no.
+Varresvuodadirektoráhtas
+doarjoduvvam.
+Blå Kors Norge
+Storgata 38 - 0182 Oslo
+post@blakors.no
+www.blakors.no
+@blakors/#blakors
+facebook.com/blakorsnorge
+@blakors
+Girjásj sáddiduvvá lågenanjagágij æjgádijda Vuonarijkav miehtáj 2018 nalluj.
+Adræssalistaj gálldo: Bring
+GIERES LÅGENANJAGÁGA ÆJGÁT
+Dutkam vuoset familjajn majn li tjielgas njuolgadusá alko­
+hola gáktuj, juhká lågenanjagák binnep ja ienep várrogisát.
+Danen la buorre ráde lågenanjagágijn ságastit alkohola birra
+ja tjielgas njuolgadusájt mierredit.
+Dán girjátjin oattjo rádijt
+gåktu dáv praktihkalattjat dahkat.
+Vuoj dav vuogas bargov
+dujna la æjgádin lågenanjagágij ­ bessat duv mánáv tjuovvolit
+iesjrádálasjvuoda gæjno nanna.
+Lågenanjagák duv dárbaj.
+Dån la ájnnasamos!
+DEMENSA BIRRA
+TIEBMÁ-ÁRKKA
+ARK
+Ienemus oasse sijájs gudi demensav oadtju li
+vuorrasa, ja riska demensav oadtjot lassán alla
+álldarijn.
+Vájku vuorjját demensav oadtju åvddål
+pensjåvnnåálldara, de máhtti nuorap ulmutja
+vuollel 65 jage aj demensav oadtjot.
+Demænssa la
+aktisasj namma moatte skihpudagájda.
+Gå la
+demensas skihppám de vuojŋŋam rievddá.
+Tjanástagá vuojŋŋamcellaj gaskan biejsteduvvá ja
+vuojŋŋamcella jámadi.
+Demænssa dábálattjat jagij
+nalluj åvddån.
+Stuorra sieradusá li ulmutjis
+ulmutjij man jåhtelit ja gåktu skihpudahka åvddån.
+Demensa vuostasj merka
+Mujtto
+Demensa dábálamos symptåvmmå la
+mujtodisvuohta.
+Sjaddá gássjelabbo mujttet dav
+mij dáhpáduváj nágin tijma jali biejve åvddåla.
+Ajtu moaddása buoragit mujtti mij dáhpáduváj
+moadda jage åvddåla.
+Gånnå la
+Soajttá sjaddat gássjel ájgev tjuovvot ja diehtet
+gånnå la ja gåsi galggá.
+Sujna gænna la demænssa ij álu buvte javllat dav
+majt sihti.
+Soajttá la gássjelis bágojt dádjadit ja
+majt iehtjáda javlli.
+Bæjválasj dahkamusá
+Sujna gænna la demænssa ja lagámusá ájttsi
+sjaddá gássjelabbo dahkat bæjválasj dahkamusájt
+degu rudájt dåmadit, biktasijt bassat ja málestit.
+Soajttá iehpesihkaris dile badjáni, degu mij
+guosská sihkarvuohtaj sijdan ja bijlav vuojedijn.
+Ulmutjahttem
+Ulmutjahttem ja ulmusjvuohke soajttá rievddat ja
+gássjelis dile badjánit danen gå ij dádjada juoga la
+várálasj.
+Aktijvuohta ja sæbrástallam
+Rievddadusá sjaddi vájkkudit guládallamij ja
+Perspektijvva ja dádjadus sujna
+gænna la demænssa rievddá skihpudagá milta ja
+iesjgeŋga demænssaskihpudagáj diehti målssu.
+Muhtem demænssaslája
+Alzheimera demænssa la dábálamos
+demænssaskihpudahka, ja dat suojmma åvddån
+moatte jagij nalluj.
+Sierraláhkáj vahágahteduvvi
+vuojŋŋamoase ma li ájnnasa mujttuj árrat.
+Varravárij demænssa sivva la vuojŋŋama
+varradárbo hieredibme, dábálattjat varrasnáhpá
+jali varddem vuojŋŋamin.
+Demensa symptåvmå li
+dan duogen man alvos vahágahteduvvá ja gånnå
+vuojŋŋamin vahágahteduvvá.
+Frontotemporála demænssa boahtá
+vahágahttemijs vuojŋŋama åvdep oasen ja dan
+dåbddomerka li ulmutjahttema ja ulmusjvuoda
+rievddama.
+Mujtto gal soajttá viehka buorak.
+la dábálamos demænssasládja sidjij gudi li vuollel
+50 jage.
+Demænssa lewytjoahkkij boahtá gå
+vuojŋŋambárkko ja vuojŋŋama tjiegŋalap oase li
+vahágahteduvvam.
+Duodden mujtodisvuohtaj la
+dán demænssaslája dåbddomerka tjalmmegæjdojs
+duolloj dálloj, låssåt gåhtsemin bissot ja ij rat bálli
+oadet.
+Duodden rubbmelasj symptåvmå soajtti
+sjaddat degu gállnat ja suojmmot.
+Moadda ietjá dile soajtti mierkkit demænssalágásj
+symptåvmå, danen la ájnas snivva guoradallat
+åvddål dåktår demænssadiagnosav mierret.
+gávnnu dálkkasa ma demensav máhtti gádodit,
+valla gávnnuji dálkkasa ma muhtem mudduj
+máhtti symptåvmåj åvddånahttemav maŋedit ja
+muhtem gaskav soajttá bárrán.
+Hiebaduvvam
+birás, lásjmudallam ja ietjá mávsulasj dåjma li
+ájnnasa váj máhttá buoremus láhkáj árggabiejven
+Dåktårguoradallam ja tjielgadibme
+Tema-ark: Om demens
+Språk: Lulesamisk
+Referánsa/Oajvvadusá girjálasjvuohtaj: Aldring og helse: Hva er demens?
+(2018), Demens - sykdommer, diagnostikk og behandling
+(2018) Tema-arkene Rettigheter og tjenester og Vergemål - Legalfullmakt - Fremtidsfullmakt Nasjonalforeningen for folkehelsen: Fakta om
+demens (2016) og Har du demens?
+(2016) Helsedirektoratet: Nasjonal faglig retningslinje om demens (2017).
+Tiebmá-árkka la dagádum Nasjonal kompetansetjeneste for Aldring og helses Varresvuohtadirektoráhta diŋŋguma milta ja la oassen
+lagámusájdåjmajs Demænssaplánan 2020.
+Gudi li tjállám: Per Kristian Haugen, Kirsti Hotvedt, Reidun Ingebretsen.
+Almoduvvam: 11.01.19
+Ájnas la dåktåra lusi mannat guoradallat jus
+jáhkká demænssa le.
+Diagnostiserim la ájnas
+danen gå:
+Soajttá gávnná ietjá sivájt mujtodisvuohtaj
+degu depresjåvnnå, sjattalvisá, infeksjåvnå
+ja dálkkasij vájkkudusá, ma máhtti
+Muhtem demænssasymptåvmåjt la vejulasj
+giehtadallat, degu tjalmmegæjdo, ballo ja
+depressijva symptåvmå.
+Muhtem dálkkasa soajtti hiehpi gå galggá
+buoredit muhtem demænssasymptåvmåjt
+jali ådå vuojŋŋamslágajt hieredit.
+Álkkebun sjaddá riekta diedojt vaddet
+ulmutjijda demensajn ja sijá lagámusájda.
+Ulmutja demensajn ja sijáj lagámusá
+vissása sjaddi jus jáhkki demænssa la, ja
+ihkap sjaddá álkkep árggabiejvev plánit.
+Sjaddá álkkep birrasij dilev dádjadit, navti
+váj ulmusj demensajn ja lagámusá oadtju
+doarjjagav familjas ja værmástagás ja
+hiebaduvvam varresvuohta- ja
+huksofálaldagáv.
+Varresvuodadirektoráhtta la åvddånahttám
+nasjonála fágalasj njuolgadusájt demensa birra.
+Danna rávvi duola degu suohkan bierri ásadit
+årnigijt váj sihkarasstá demensa skihppij
+tjielgadimev ja tjuovvolimev ja jut lagámusájda
+bierri tjuovvolimev fállat.
+rávvi jut pasienta stuovesdåktår aktan suohkana
+varresvuohta- ja huksodievnastus da tjielgadi jus
+jáhkká soajttá la demensas.
+Fágalasj njuolgadusáj milta bierri
+tjiehppevarresvuodadievnastus tjielgadit ulmutjijt
+gejt jáhkká li demensas, duola degu gå la sáhka
+gássjelis/sierralágásj dile buojkulvissan jus ij
+buvte labudit jali jus la sáhka ulmutja birra gut la
+vuollel 65 jage.
+Dát guosská aj gå ulmutja giella, åhpadusdásse
+ja/jali kultuvrra la hieredibmen
+vuodovarresvuodadievnastusá tjielgadibmáj.
+Tjielgadimen li sihke fysihkalasj guoradallama,
+varraåtsålvisá ja vuojŋŋama gåvvim.
+Guoradaládijn soajttá aj ájttsat jus ihkap li ietjá
+sivá dajda rievddadimijda ma dáhpáduvvi.
+Duodden tjielgat duola dagu mujtov ja gielav
+psykologalasj guoradallamij ja árggabiejve dåjmaj
+Tjuovvolibme diagnosa maŋŋela
+Dåktåra duogen la sihkarasstet tjielgadimev ja
+medisijnalasj tjuovvolimev.
+suohkan organiserit åsijt dievnastusájs
+fágajgasskasasj juohkusin/koordináhturijn guhti
+dåktårav viehket tjielgadimijn ja dilev láhtjá váj
+tjuovvol pasientav sijdan maŋŋel gå
+demænssadiagnosav la mierredam.
+galggi liehket ållåsa ja aktij tjanáduvvam.
+Varresvuohta- ja huksobargge galggi dilev láhtjet
+váj ulmutja demensajn oadtju ietjasa ájnegis
+riektájt, sávadusájt ja dárbojt ålliduvvam
+persåvnålasj huvso ja giehtadallama baktu.
+Gå nágin demænssadiagnosav oadtju ja danen
+suohkanis dievnastusájt dárbaj, de li moadda
+riektá maj birra la ájnas diehtet sihke ájnegissaj ja
+lagámusájda.
+Maŋenagi gå skihpudahka njåmmu
+de dárbahi sij gænna l demænssa ienep ja ienep
+viehkev ietjasa dárbojda, degu ruhtadilev dåmadit
+ja/jali ájnas persåvnålasj ássjijn mierredit.
+Hiebaduvvam diedo
+Dujna la riektá oadtjot dárbulasj diedojt dakkir
+hámen mij la pasienta kultuvrra- ja gielladuogátjij
+hiebaduvvam váj pasiænnta dádjat diedoj sisanov.
+Sámegielak varresvuodabargge jali dålkkå soajttá
+dárbulasj jus galggá dáv riektáv ållidit sidjij
+gænna la sáme kultuvrra- ja gielladuogásj.
+Sámelága § 3-5 milta la dujna riektá dievnastusájt
+sámegiellaj oadtjot jus dav sidá, bájkálasj ja
+guovlulasj varresvuohta- ja huksoásadusájn sáme
+Digitaltvinorge.no
+Almmalasj diehto gå lávggi
+digitál-TV ájggáj Vuonan
+Tjavtjas 2007 sjaddá digitála TV-sáddaga Vuonan.
+Dát guosská duvva gut oattjo TV:av antænna baktu
+Dávva viertti diehtet digitál-TV:a birra
+Rievddama guosská duvva gut oattjo TV:av dábálasj antenna baktu.
+Moatte láhkáj máhtá válljit gåktu sidá válldet vuosstáj TV-signálajt, degå
+antenna baktu, kabela, parabåvlå, jali gåbddåbátte baktu.
+Hálida TV:av gæhttjat antenna baktu máhtá vilá adnet ietjat TV:av.
+Valla hæhttu
+duoddit digitála dekodárav (vuosstájválldem boaksa) TV-apparáhttaj jus galggá
+"dádjadit" digitála signálajt.
+Digitála dekovdav hæhttu ietja åttjudit.
+Analoga
+sáddaga ednamværmádagán ganugaddi maŋenagi - ja jus ij majdik dagá
+dallutjij ij besa TV:av gæhttjat.
+Ednamværmádak målssom ij njuolgga guoska dajda gudi válldi vuosstáj TV-signálajt
+kabel-TV:a, parabåvlå/satellihta ja gåbddåbátte-TV:a baktu, valla ulmutja oadtju
+máhttelisvuodav válljit.
+ÅDÅ MÁHTTELISVUODA DIGITÁL-TV:AJN!
+Stuorradigge l mierredum TV-sáddaga ednamværmádagá baktu galggi liehket
+digitála.
+Miejnniduvvá ienep válljim máhttelisvuohta ja ådå kanála ulmutjijda.
+Da gudi åvddåla li oadtjum gæhttjat NRK ja TV2 digitála værmádagán bessi
+ienep kanálajda.
+Ienep goahtefuolkijs máhtti sæbrrat teknologija åvdenibmáj.
+Jiedna- ja gåvvåkvalitehtta sjaddá buorep Digitála TV-sáddagijn.
+Moadda ådå kanála- ja prográmmafálaldagá åvddåni dåssju digitála teknologijan.
+Jus galga bessat dájda fálaldagájda viertti válldet vuosstáj digitála TV-signálajt.
+Digitál-TV:ajn besa ådå dievnastussaj.
+Buojkulvissan sjaddá NRK:a tækst-TV
+fálaldagá buorep ja oattjo elektronalasj TV-prográmmav njuolgga sjærmmaj.
+Navti gåktu TV-sáddaga ednmaværmádagán doajmmá udni, ij la dasti sadje.
+ienep kanála galggi tjárggat ednamværmádahkaj, le ienemus oasse rijkajs Europan
+målssum digitála TV-sáddagijda.
+Dát la oasse teknologija åvddånibmáj.
+Tjavtjas 2007 álggá digitála TV-sáddaga duv åvdås gut oattjo sisi TV:av
+antenna baktu.
+Udni sáddiduvvá analoga TV-signála ilme tjadá ietjat TV-
+antænnaj TV-rájanijs ma tjuodtju buoldaj nanna, dassta namma
+ednamværmádahka.
+Tjavtjas 2007 rievdaduvvi dá sáddaga ja sjaddi
+digitállan.
+Ednamværmádahka sjaddá digitállan.
+Digitál-TV- målssom ednamværmádagán
+Ofentlig informasjon om overgangen
+til digital-TV i Norge.
+til di
+l- TV i No
+til digital-TV i No
+sjon om overgangen
+talt
+rge.no
+Digitaltvino
+Digitalt
+no
+ANTÆNNA
+Digitál-TV:av máhtá vuosstáj válldet antennajn.
+Dán girjátjin máhtá låhkåt
+ienebu gåktu.
+Ienep diedojt oattjo jus váldá aktijvuodav TV-oassásijn, NTV:ajn
+jali RiksTV:ajn.
+PARABOLANTÆNNA
+Udni divna TV-sáddaga parabåvlå baktu li juo digitála.
+Ienep diedojt oattjo jus
+váldá aktijvuodav TV-oassásijn, Viasatajn jali Canal Digitalajn
+KABEL
+Ienemus oasse kabel-TV-oassásijs fálli digitál-TV:av*.
+Ienep diedojt oattjo jus váldá
+aktijvuodav TV-oassásijn gånnå åro jali Canal Digitalajn jali GET:ajn.
+GÅBDDÅBÁDDE
+Muhtem goahtefuolkijs máhtti válldet vuosstáj digitál-TV:av gåbddåbátte
+aktijvuoda baktu.
+Dát gåhtjoduvvá álu IP-TV:an ja rávkká jåhtelis gåbddåbátte
+gasskavuodav.
+Ienep diedojt oattjo jus váldá aktijvuodav gåbddebátte oassásijn.
+Digitál-TV:a váldeduvvá vuosstáj niellja láhkáj, fálaldagá gatjálvis la gånnå ietja åro.
+Akta bar
+gåktu vállji, gå galga válldet vuosstáj digitál-TV:av, hæhttu aktidit digitála dekodárav
+(vuosstájválldem boaksa) ietjat TV-apparáhttaj.
+LE VEJULASJ DIVNAJDA VÁLLDET VUOSSTÁJ DIGITÁL-TV:AV ANTENNA BAKTU?
+Digitála ednamværmádahka gåbttjo 95% goahtefuolkijs Vuonan.
+Bielggetjuvde njuolgadusá
+milta le jus udni váldá vuosstáj TV2:av antenna baktu, oattjo addjáj válldet vuosstáj digitál-TV:av
+dan sæmmi antennea baktu.
+Gåbtjåskártta digitála ednamværmádagás gávna dánna: www.ntv.no/hvor
+Gåktu válldet vuosstáj
+Digitál-Tv:av?
+*Hálida kabel-TV:av máhtá dábálattjat válljit jus galga adnet analog- jali digitál-TV:av (jali goappátjijt).
+Jus galga analoga signálajt ij la dárbbo
+digitála dekodárijda.
+Muhtem fáladiddje dibddi duv válljit, ietjat dárbo milta, jus hálida digitála jali analoga dekodárijt.
+GÅKTU HÁLIDA TV:AV GÆHTTJAT?
+Åvdås analoga TV-sáddaga hiejteduvvi viertti asstat mierredit jus sidá válldet
+vuosstáj digitál-TV:av antenna, kábela, parabåvlå jali gåbddåbátte baktu.
+Åtsåda mij buoremusát dunji hiehpá ja makkár máhttelisvuohta le danna gånnå åro.
+Mujte val mávsalvisá ja kanálfálaldagá målsådi sajes sadjáj.
+MAKKÁR KANÁLFÁLALDAGÁJT HÁLIDA?
+Hálida dåssju NRK1, NRK2 ja NRK3 (NRK Super javllamános 2007) duodden
+rájddo radiokanálajs NRK:as, máhtá dájt válldet vuosstáj antenna baktu.
+Ij dárbaja
+tjáledit diŋŋgomav makkárak oassásin gå dájt kanálajt galga vuosstáj válldet.
+Gå galga gæhttjat TV 2, Lokal-TV ja Åpen kanal:av antenna baktu viertti tjáledit
+diŋŋgomav RiksTV:an, ja ij dárbaja majdik mákset diŋŋgoma 2009 åvdås.
+Jus hálida ienep kanálfálaldagájt viertti åtsådit mákso-TV-fálaldagájt oassásijs
+gut fállá TV-signálajt ednamværmádagá baktu, kabel-TV:a, parabåvlå ja gåbddå-
+bátte baktu.
+LE DUJNA TV:A IENEP LANÁJN, GIESSEDÅBEN,
+VANNTSAN JALI CAMPINGVÁGNAN?
+Gå målso digitál-TV:aj dárbaja dekodárav værgga divna TV-apparátajda.
+Moadda oassása fálli dekodárijt álbep haddáj ja fálli ånigasj-ájge diŋŋgomav degu
+giessedåbijda jus diŋŋgu sijá fálaldagáv.
+Åtsåda sierra fálaldagájt TV-oassásijs.
+JEG HAR ANTENNE- HVA BØR JEG GJØRE?
+- Akta l sihkar - juojddáv bierri dahkat.
+Dán tjuovvo milta gávna listov mij la viehkken gå mierreda majt
+sidá dahkat.
+Gehtjav TV:av antenna baktu
+- majt vierttiv dahkat?
+ANALOG
+DIGITAL
+ANALOGA TV-SÁDDAGA
+- li iemelágásj TV-signála ma li sáddiduvvam antenna baktu.
+Jiedna ja gåvvå
+sádiduvvá radiobárron vuosstájválldijda rájanijs.
+Analoga ednamværmádahka
+hiejtedem ájgge la gitta ålgus jagev 2009.
+DIGITÁLA TV-SÁDDAGA
+- la ådå vuohke sáddit TV- signálajt.
+Jiedna ja gåvvå rievdaduvvi datasignállan
+åvdås sáddiduvvi.
+Dá signála manni antenna baktu, satelihta, kabela ja gåbddå-
+Målssom digital-TV:aj máhttá buohtasdahttet moatteláhkáj
+målssomijn videokássettas (VHS) DVD:aj.
+DIGITÁLA EDNAMVÆRMÁDAHKA
+- Dálásj ednamværmádahka TV-rájanij ådåstuhttem.
+Gå aktida ådå digitála
+bierggasijt TV-rájanijda rijkav miehtá, digitáliseriduvvá ednamværmádahka.
+DIGITÁLA TÆKSTA-TV:A
+- la ådålágásj tæksta-TV:a gåbdes graffihkajn, jienajn ja gåvåj.
+Vuojnnet værgga
+muoduk Internetta bielij.
+Dárbaja dekodárav mij doarjot MHP:av (Multimedia Home
+Platform).
+Tjavtja 2007 rájes gávnnuji dåssju nágin galles dekodára oassásijn.
+DIGITÁLA DEKODÁRA (VUOSSTÁJVÁLLDEM BOAKSA)
+- la boaksa majt aktida TV:ajn ja mij ietjájduhttá digitála TV-signálajt váj duv
+TV:a dádjat.
+Dekodárijt máhtá oasstet TV-oassásin jali signál-fáladiddje.
+Ednamværmádaj, kabel-TV:aj, satellittaj ja gåbddåbáddáj viertti válljit hiebadum
+dekodárav mij tjuovvu ja hiehpá fáladiddje gájbbádusájt.
+Álu la ådå diŋŋgom
+tjanáduvvam dekodára oasstemij/lájgguj.
+Gávnnuji moadda lágásj dekodára gånnå l máhttelis báddit TV-sáddagijt váj
+oattjo gæhttjat maŋŋela (Personlig Video opptaker, PRV).
+Viertti arvusdallat
+ietjálágásj máhttelisvuodav duv dárbo milta.
+Hálida válldet vuosstáj digitála TV:av antenna baktu (ednamværmádahka) viertti
+gæhttjat NTV-dåkkiduvvam dekodárijt.
+Dekodárij fálaldahka lassánaddá maŋenagi.
+Bágo ja moallánagá
+Rogaládde
+Østfold
+Oslo ja Akershus
+Hordaland
+Møre ja Romsdal
+Buskerud, Vestfold ja Telemárkka
+Oarjje-Trøndeláhka
+Hedmark ja Opplannda
+Sogn ja Fjordane
+Aust-Agder, Vest-Agder
+Davve-Trøndeláhka ja Nordlánnda
+Romssa ja Finnmárkko
+ragátmáno 1.bve 2007
+Ragátmáno 4.bve 2007
+Ragátmáno 6.bve 2007
+Gålgådismáno 1.bve 2007
+Gålgådismáno 8.bve 2007
+Gålgådismáno 11.bve 2007
+Basádismáno 1.bve 2007
+Basádismáno 8.bve 2007
+Javllamáno 3.bve 2007
+Basádismánno 2008
+Sjnjuktja 4.bve 2008
+vuoratjismáno 29.bve 2008
+Moarmesmáno 20.bve 2008
+Ragátmáno 30.bve 2008
+Gålgådismáno 28.bve 2008
+Ragátmáno 2.bve 2008
+Basádismánno 2009
+Guovvamánno 2009
+Moarmesmánno 2009
+Gålgådismánno 2009
+Rahpam
+Hiejttem
+Fylkka
+*Basert på opplysninger fra NTV 13. august 2007.
+Ájgge digitála ednamværmádagá rahpam ja
+analoga tv-sátta hiejttem*
+Kabel-TV
+Get: www.get.no / skuolkan: 02123
+Canal Digital.
+www.canaldigital.no / skuolkan: 06090
+Letjá bájkásasj leverandøra, gehtja skuolgangirjen
+Gåbddåbádde
+Ietjá bájkásasj leverandøra, gehtja www.telepriser.no
+NRK
+GÅSI MÁHTÁ AKTIJVUODAV VÁLLDET
+Radio- ja TV-oassásij
+Gehtja ietjat bájkásasj skuolkangirjen
+Ednamværmádahka
+Norges televisjon (NTV): www.ntv.no
+Skuolkan: 09595
+RiksTV: www.rikstv.no / skuolkan: 09595
+Parabåvllå
+Viasat www.viasat.no / skuolkan: 815 22022
+www.canaldigital.no
+Skuolkan: 06090
+ALMMALASJ DIEHTO DIGITAL-TV MÅLSSOMIJ
+WWW.DIGITALTVINORGE.NO
+Medietilsynet - Nygata 4 - 1607 Fredrikstad - SKUOLKAN 815 52 900
+Foto: Daniel Wester
+Gájkka ulmutjijn li avta árvvo.
+Gájkka ulmutjijn li aj avta riektá.
+Nuppástallat ulmutjav mierkki soabmása vuossti
+årrot rievtugahtes ja giehtadallat ulmutjav nievrebut,
+buojkulvissan dajna gå sujna l sáhtusvuohta.
+Sáhtusvuohta l buojkulvissan gå soabmásin la
+gassjelisvuohta vádtset,
+gássjelisvuohta vuojnnet jali gássjelisvuohta gullat.
+Le gus dån nuppástuvvam?
+Máhtá de bajedit Nuppástimoahttsáj (DO).
+DO máhttá aj duv viehkedit gåktu dån máhtá
+barggat vaj ij aktak galga nuppástuvvat.
+Lågå ienebuv girjátjin.
+DO birra
+Om DO
+på lulesamiska
+G1 SMJ-SE (Om DO på lulesamiska) 2011
+DO birra (Om DO på lulesamiska) | 3 (10)
+DO - avta riektájda gájkajda
+DO barggá nuppástallama vuossti.
+DO barggá vaj gájkajn galggi avta riektá
+DO barggá aj gájkajn galggi avta máhttelisvuoda.
+DO ulmme l galggá álkke dádjadit gájkka ulmutjijda
+jut gájkajn li avta árvvo.
+DO l stáhta fábmudahka.
+Fábmudahka barggá ráddidusá åvdås.
+Fábmudagán la åvdåsvásstádus.
+DO barggá nuppastallama vuossti.
+DO barggagådij ådåjakmáno 1.b.
+Åvdebut gávnnujin niellja umasse oahttse nuppástallama vuossti.
+Dálla gávnnu akta oahttse nuppástallama vuossti.
+DO l dat.
+Dån márjju aná dån la nuppástuvvam
+moatteláhkáj, buojkulvissan dajna gå duv máddo
+l ietja rijkas ja dajna gå dån la bieljijs.
+Bieljijs la gå dujna l gássjelisvuohta gullat.
+Jali dån la nuppástuvvam dajna gå
+dån la homoseksuálalasj ja dajna gå dujna l dysleksia.
+Homoseksuálalasj la ålmåj gut gierru ietja ålmmåj
+jali nissun gut gierru ietjá nissunij.
+Dysleksia l gå dujna l gássjelisvuohta låhkåt ja tjállet.
+De dal máhtti gájka gudi adni sij li
+nuppástuvvam aktavuodav válldet DO:jn.
+2009 Svierik oattjoj ådå lágav.
+Lágan l nammadum jut buorgodum la nuppástallat
+dajna gå soames la ålmåj jali nissun.
+Nuppástallat mierkki rievtugahtes årrot
+soabmása vuossti ja giehtadallat ulmutjav nievrebut.
+Dála li ienep buojkulvisá masi l buorgodum.
+Buorgodum la nuppástallat
+dajna gå soames ietjas ij dåbdå nissunin
+ja ij ga ietjas dåbdå ålmmån.
+Dajna gå nissun gárvvun ålmmån
+jali dajna gå ålmåj gárvvun nissunin.
+Buorgodum la soabmásav nuppástallat
+dajna gå ålmåj la gierrum ietjá ålmmåj
+jali dajna gå nissun la gierrum ietjá nissunij.
+Buorgodum la nuppástit soabmásav
+suv lijkkebájno diehti
+álmmukjuohkusa diehti masi ulmutjin la aktavuohta
+jali rijka diehti gåsstå ulmusj boahtá.
+DO birra (Om DO på lulesamiska) | 5 (10)
+jáhko jali jáhkkudagá diehti.
+Jáhkkudahka l buojkulvissan buddissta, juvdá, ristagis jali muslima.
+dajna gå soabmásin la sáhtusvuohta.
+gássjelisvuohta vádtset, gássjelisvuohta vuojnnet jali gásselisvuohta gullat.
+Buorgodum la nuppástallat soabmásav
+suv álldara diehti.
+DO máhttá duv viehkedit jus la nuppástuvvam.
+DO máhttá aj duv viehkedit jus sjatta nievrebut giehtadaládum
+dajna gå dån la äjgátloaben,
+dajna gå dån ájgo äjgátloahpáj jali
+dajna gå la årrum äjgátloaben.
+Äjgátloaben la soames gut la hejman bargos
+avtajn suv mánájs jali måttijn mánájn.
+DO birra (Om DO på lulesamiska) | 6 (10)
+DO máhttá duv viehkedit
+DO máhttá duosstot duv bajedimev nuppástallama gáktuj.
+DO máhttá åtsådit mij la dáhpáduvvam.
+DO máhttá diededit makkir riektá dujna li
+ma gávnnuji nuppástallamágan.
+DO máhttá diededit gåktu dån galga dahkat gå la nuppástuvvam.
+DO máhttá åvdåstit duv duobbmoståvlån.
+DO máhttá duosstot duv bajedimev jus aná dån la
+nuppástuvvam gå dån ájgo äjgátloahpaj jali
+gå dån la äjgátloaben
+jali gå dån boadá ruoptus äjgátloabes.
+DO máhttá giehttot gåktu dån galga dahkat tsakkatjit
+nuppástallamav boahtteájgen.
+Bajeda DO:aj jus dån aná dån la
+nuppástuvvam.
+Nuppástallat mierkki rievtegahtes årrot
+soabmása vuossti ja giehtadallat ulmutjav nievrebut
+buojkulvissan dajna gå ulmusj la nissun.
+DO:aj bajedit la nåvkå.
+Ij mávse majdik.
+Nuppástallamlágan nammaduvvá jut buorgodum la
+nuppástallat bargon, skåvlån ja allaskåvlån.
+DO birra (Om DO på lulesamiska) | 7 (10)
+Buorgodum la aj nuppástallat boargálin
+ja gå oastá årudagáv jali lájggi årudagáv.
+Buorgodum la aj nuppástallat ietjá suorgijn
+buojkulvissan skihpadåben,
+jali sosiáladievnastusán.
+Dån máhtá bajedit DO:aj jus aná
+dån la nuppástuvvam.
+Buojkulvisá nuppástallamij
+Ållo ulmutja riŋŋgiji, e-påvståv rádji jail
+tjálli brevajt DO:aj dajna gå ádni sij
+li nuppástuvvam.
+Dála li muhtem buojkulvisá.
+Buojkulvisá li sáddná ja
+li dáhpáduvvam oallevuodan.
+Valla ulmutjij namá li rievddadum.
+Namá älla ulmutja oalle namma.
+Mira ittjij bargov oattjo dajna gå adná oajvvegåbttjåsav.
+Homoseksuálalasj párra ejga oattjo aktan boahtet skåvllådánssaj.
+Roja la romalasj fábmalis nissun.
+Ålmåj gut dåbev äjggu gånnå Roja årru målsoj lásav dåben.
+Roja ja suv gålmmå máná ettjin besa sisi sijá lájggoviessuj.
+Carl ittjij loabeduvá kursan mannat dajna gå sån lij hiv-positijvalasj.
+Sara ittjij barggoságastallamij oattjo boahtet dajna gå sån lij fábmális.
+Åhpadiddje l baha Alexa vuossti dajna gå
+Alex javlla sån ij sidá årrot niejddan ja ij ga bárnnen.
+Frank la bargov åhtsåm.
+Sån ij bargov oattjo dajna gå sån la vuorrasabbo 55 jagágijs.
+Nåvti dån bajeda
+Dån máhtá riŋŋgit DO:aj ja gatjádit vidjurij birra,
+valla dån i máhte bajedimev dahkat telefåvnå baktu.
+Dån galga tjállet duv bajedimev
+Nuppástimoahttsáj, DO.
+Bajedimen galga tjállet duv namáv, adressav
+ja duv telefåvnnånummarav..
+Buorre l jus dån aj tjálá duv e-påvsståadressav.
+Dån galga tjállet namáv gesi bajedibme guosská.
+Máhttá årrot buojkulvissan skåvllå,
+DO birra (Om DO på lulesamiska) | 8 (10)
+allaskåvllå, barggovadde, vidnudahka jali fábmudahka.
+Tjále aj manen dån jáhká dån la nuppástuvvam,
+Tjále jus jáhká buojkulvissan la duv áldar,
+duv jáhkkudahka jali duv sáhtusvuohta.
+Dån máhtá tjállet brevav DO:aj jali dievddet páhppárav
+mij gávnnu DO webbabielen www.do.se.
+Dån galga ruvva bajedit jus aná
+Gå la rádjam sisi bajedimev DO:aj
+de dahkap guoradallamav.
+Mierkki mij låhkåp dárkkelit majt
+dån la tjállám ja åtsådip
+mij la dáhpáduvvam.
+Ulmusj gev la bajedam nuppástallamij
+miededuvvá aj giehttot majt sån adná
+l dáhpáduvvam.
+DO mierret de mij galggá dáhpáduvvat.
+DO márjju guorras dån la nuppástuvvam.
+Väjá oadtjot biednigijt jali iehtjádav
+gässta dån la nuppástuvvam.
+Muhttijn duv bajedibme mierkki
+ietjá ulmutja e dejvadalá nuppástallamij.
+Riektá l ij nuppástuvvat.
+Váraj bieja dájt gå bajeda DO:aj
+Dån galga tjállet bajedimev jus aná dån la nuppástuvvam.
+Dån galga ruvva rádjat bajedimev DO:aj jus dån aná dån la nuppástuvvam
+Dån galga tjállet manen dån aná dån la nuppástuvvam.
+Vuosstálasste!
+Giehto jus dån illastuvá ja rievtugahtes giehtadaláduvá.
+Barggovadde,
+skåvllå jali allaskåvllå
+galggá duv viehkedit vaj
+dån i illastuvá ja rievtugahtes giehtadaláduvá nuppádis.
+Bargon fáhkka máhttá aj viehkedit duv.
+DO birra (Om DO på lulesamiska) | 9 (10)
+Avta riektá gájkajda
+Barga gus dån vaj gájkajn galggi avta riektá?
+Barggovaddijn, skåvlåjn ja allaskåvlåjn li åvdåsvásstádus
+vaj gájkajda vatteduvvi avta riektá.
+Siján la aj åvdåsvásstádus vaj ij aktak
+nuppástuvá jali illastuvvá.
+Illastit la hárddet ja bahá årrot soabmása vuossti.
+Barggovadde hähttu barggat
+vaj gájkájn.galggi avta riektá ja
+máhttelisvuoda barggoiellemin.
+Láhka nammat barggovadden 25 barggij
+jali ienebu gálggá gávnnut plána mij vuoset
+nissunijn ja ålmmåjn li avta riektá barggosajen.
+Barggovadde galggá aj mierredit majt galggi dahkat
+vaj ij aktak galgá nuppástuvvat suv sjierve,
+suv mátto, suv rijka jali suv jáhkkudagá diehti.
+Skåvlåjn ja allaskåvlåjn galggi aj gávnnut plána.
+Plánan galggá nammadum
+majt sij galggi dahkat vaj
+gájkajn galggi avta riektá ja
+vaj ij aktak galga nuppástuvvat.
+DO máhttá viehkedit barggovaddijt, allaskåvlåjt
+ja skåvlåjt tjuovvot majt nuppástallamláhka nammat.
+Sidá gus diehtet ienebuv bargo birra nuppástallama vuossti?
+Sidá gus diehtet ienebuv man birra l nammadum lágan
+nuppástallama birra?
+DO webbabielen www.do.se gávnnuji ienep diedo
+ja buojkulvisá nuppástallamij.
+DO birra (Om DO på lulesamiska) | 10 (10)
+Riŋŋgi DO:aj
+Täkstatelefåvnnå 08 120 20 820
+Prässa-telefåvnnå 08 120 20 710
+Tjále DO:aj
+Diskrimineringsombudsmannen (DO)
+103 59 Stockholm
+DO webbabielle
+www.do.se
+E-påvsstå DO:aj
+E-påvsstå do@do.seO,
+Aktavuodav válde DO:jn
+Sidá gus ienep diedojt nuppástallama birra?
+Sidá gus ságastit soabmásijn oattjotjit diedojt gåktu
+dån dagá bajedimev?
+Duv rievtesvuohta sujttuj ja huksuj
+Oahpestiddje vuorrasijda
+Din rätt till vård och omsorg
+En vägvisare för äldre
+översättning till lulesamiska
+Dát ålgusvaddem tjálosäjggolágas suoddjiduvvá.
+Sihtáhtamerkan galggá gálddo diededuvvat.
+Almodittjat gåvåjt, kårtåjt ja illustrasjåvnåjt
+rávkaduvvá tjálosäjgáda loahpe.citat ska källan uppges.
+Ålgusvaddem gávnnu pdf:an Sosiálstivra webbabielen.
+Ålgusvaddemav máhttá åttjudit ietjá hámen jus áno.
+Gatjálvisá ietjá hámij birra rájaduvvi alternativaformat@socialstyrelsen.se
+Artihkalnr 2016-10-6
+Gåvvår Marcus Lundstedt, Scandinav Bildbyrå
+Ulmutjijn gåvåjn ij la tjanos sisadnuj.
+Gut máhttá viehkev oadtjot?
+Majna máhttá viehkev oadtjot?
+Gejna galggá aktavuodav válldet?
+Patiänntasihkarvuohta ja oasálasjvuohta 15
+Man ednagav máksá?
+Jus dån illa dudálasj
+Báhkolissta
+Muhtem ájnas lágá
+Telefånnånummara & sválldasa
+DUV RIEVTESVUOHTA SUJTTUJ JA HUKSUJ - OAHPESTIDDJE VUORRASIJDA
+SOCIALSTYRELSEN
+Duv viehkkedárbbo mierret
+Varresvuohta- ja skihpasujtto ja sosiáladievnastusá vuorrasijhukso li Svieriga
+buorreviessoma oase.
+Njuolgaduvvi lágajs ma biedji aktugattja sujto ja huvso
+dárbov guovddelin.
+Varresvuohta- ja skihpasujttoláhka diedet sujtov sämmi
+vidjurij ålles álmmugij.
+Gänna l skihpasujtos stuorámus dárbbo galggá åvdåv
+sujttuj oadtjot.
+Sosiáladievnastusláhka dunji vaddá rievtesvuodav doarjjaj
+häjmmadievnastusá hámen, årudagáv nåv gåhtjodum vuorrasijårromsajen
+(lágan gåhtjoduvvá sierralágásj årromsadjen) jali ietjá viehkev ja dårjav majt
+dávk darbahattja ja majt ij la máhttelis ietjáláhkáj oadtjot.
+Gut máhttá dievnastusáv ja huvsov oadtjot?
+Gájkajn gudi adni dievnastusáv ja huvsov dárbahi la rievtesvuohta dårjav
+åhtsåt sosiáladievnastuslága milta.
+Oattjotjit diedojt jus dujna l rievtesvuohta
+häjmmadievnastussaj jali ietjá doarjjaj de hähttu åtsålvisáv dahkat kommu-
+vna sosiáladievnastusán.
+Kommuvnan la välggogisvuohta gájkka åtsålvisájt
+guoradit.
+Ienemusát doarjjagiehtadalle dåjmat duv ássjev.
+Jus giehtad-
+alle gávnná dujna illa rievtesvuohta vähkkáj majt la åhtsåm, de dujna l
+rievtesvuohta oadtjot märrádusáv mav máhtá duobbmoståvllåj gujddit (lågå
+ienebuv gåktu dårjav åtså 19. bielen).
+Vissa kommuvnajn vuorasulmusj máhttá ekonomalasj dårjav oadtjot gå
+lagámusberaj sujtti.
+Álu gåhtjoduvvá häjmmasujttodoarjjan.
+Gå gávnada doarjjagiehtadallijn ja vájvve l dárogielav ságastit jali ságasta
+siejvvemgielajn de máhtá viehkev dålkås rávkkat.
+Vissa guovlojn Svierigin, nåv gåhtjodum tjuottjudusguovlojn, rijkalasj
+unneplågogielajn sámegiella, suomagiella ja meängiella sierrasajádagáv.
+Lága birra rijkalasj unneplågoj ja unneplågogielaj dårjajn.
+Jus ságasta sám-
+egielav, suomagielav jali meängielav ja åro tjuottjudusguovlon de dujna l
+rievtesvuohta aktavuodav válldet fábmudagáj njálmálattjat ja tjálalattjat ietjat
+unneplågogielan.
+Tjuottjudusguovloj ålggolin aj la máhttelis ietjat gielav
+ávkkit jus fábmudagájn li bargge gudi máhtti dájt gielajt.
+Rievtesvuohta doarjjaj
+4 kap.
+1 § sosiáladievnastuslágan la tjáledum:
+"Gut iesj ij máhte ietjas dárbojt ållidit jali máhttá dajt ietjáláhkáj
+ållidahttet de sujna l rievtesvuohta doarjjaj sosiálasiebrrerádes iet-
+jas bierggimij (bierggimdoarjja) ja ietjas viessomvuohkáj ietján."
+Miedogisvuohta l vuodonjuolgadus
+Lagámusberraha jali bargge máhtti diededit dån viehkev dárbaha.
+Kommuvn-
+na de galggá nåv gåhtjodum åvddålmerustallamav dahkat.
+Mierkki kommu-
+vnna dujna aktavuodav válldá ja dujsta gatját jus viehkev sidá.
+Dujna l agev
+rievtesvuohta nádot.
+Diedo duv birra suoddjiduvvi sekretessas
+Diedo duv persåvnålasj vidjurij birra suoddjiduvvi biejadusájs sjávovälg-
+gogisvuoda ja sekretessa birra.
+Tjálálvisá majt giehtadalle dáhká doarjja-
+merustallama gáktuj ja viehkkedagoj tjadádibme majt la miededuvvam, li
+suoddjidum.
+Mierkki da e oattjo lågåduvvat e ge vatteduvvat gullumáhtes
+ulmutjij váni duv miededime dagi.
+Dujna l gis ietjanit rievtesvuohta låhkåt ja
+moattedit tjálálvisájt.
+Umasslágásj dåjmadiddje valla aktisasj
+njuolgadusá
+Kommuvnna val oadtju guoradit ja mierredit dårja birra.
+Moadda dåjmadid-
+dje oadtju gis dårjav dåjmadit.
+Aktugasj vidnudagá, kooperatijva ja vuodo-
+dusá oadtju de huvsov dåjmadit kommuvna dahkamusá milta.
+Lánndadik-
+ken ja kommuvnan la oajvveåvdåsvásstádus varresvuohta- ja skihpasujtos.
+Máhttá aj priváhtta sujttovaddijs dåjmaduvvat, dat javllá aktugasj vidnudagá,
+kooperatijva ja vuododusá.
+Vájku gut dåjmat sujtov ja huvsov de sämmi
+njuolgadusá li fámon iehtjádij siegen sekretässaj, sjávovälggogisvuohtaj ja
+gähttjuj.
+Báhkotjielggidusá
+Doarjja - viehkke sosiáladievnastuslága milta, buojkulvissan
+häjmmadievnastus, årudahka vuorrasijårromsajen, oasálasjvuohta
+biejvvedåjman.
+Sosiáladievnastust - tjoahkkenamma sosiála doajmmaj majt
+kommuvna li välggogisá dåjmadit, bv.
+vuorrasijhukso, doarjja
+boastoaddnijda, doarjja ja dievnastus ulmutjijda sáhtusvuodajn ja
+aktugasj- ja fuolkkehukso.
+Doajmma njuolgaduvvá i.s.
+sosiáladie-
+vnastuslágas (SoL) ja kommuvnajn la ålgomus åvdåsvásstádus.
+Varresvuohta- ja skihpasujtto - Kommunaj ja lánndadikkij
+varresvuohta- ja skihpasujttoåvdåsvásstádus njuolgaduvvá var-
+resvuohta- ja skihpasujttolágas (HSL).
+Kommuvnajn ja lánndadik-
+kijn la åvdåsvásstádus váksjut varresvuohta- ja skihpasujtto ållit
+rávkalvisájt buorre sujttuj.
+Galggi aj fállat rehabiliterimav, habilit-
+erimav ja viehkkenävojt vuorrasijda ja ulmutjijda sáhtusvuodajn
+ja hieredit skihpavuodav.
+Patiänntaláhka, mij 2015 jagen fábmuj
+bådij, nanustahttá i.s.
+patienta máhttelisvuodav diededimev oadt-
+jot ja válljit almulasj biednigahtedum primerrasujtov.
+Makkir viehkev la máhttelis oadtjot mierreduvvá makkir dárbo dujna li.
+Dujna l rievtesvuohta åhtsåt majt sidá, vájku viehkev majt sidá ij javladuvá
+kommuvnalasj njuolgadusájn gånnå åro.
+Jus sidá gujddit, de duobbmoståvlå
+maŋutjissaj ma mierredi makkir vähkkáj dujna l rievtesvuohta (lågå ienebuv
+gåktu dårjav åhtså 19. bielen).
+Viehkev majt dujna l rievtesvuohta oadtjot
+galggá duv máhttelisvuodajt nannit ietjat årudagán viessot jali ietjáláhkáj
+viessot iesjrádugis viessomav.
+Láhka javllá ahte kommuvnaj doarjja galggá
+"hábbmiduvvat ja tjadáduvvat aktan aktugattjajn".
+Dujna l de rievtesvuohta
+åvddåjbuktet ietjat vuojnojt gåktu sidá viessot ja vieleduvvat.
+Häjmmadi-
+evnastus giehpet árggabiejvev dunji.
+Jus sidá viehkev häjmmabargujn jali
+persåvnålasj sujtujn de máhtá häjmmasujtov åhtsåt.
+Häjmmadievnastusáv
+máhtá oadtjot goappátjagá sahte viessomin ja vuorrasijårromsajen.
+Häjm-
+madievnastusá dagojda gullu snivvim, oasestibme ja ietjá goahtebargo.
+Häjmmadievnastusbargge máhtti aj duv tjuovvot váttsatjimen jali sosiálalasj
+dåjmajda.
+Máhtti aj duv viehkedit umasse sujttodahkusij, bv.
+persåvnålasj hu-
+vsujn nåv gåk idetgárvodibme ja biebbmam.
+Häjmmadievnastusán la iehket-
+ja idjapatrulla vaj máhtá sujtov ja viehkev idja biejve oadtjot.
+Jasskadabbo jasskvuohtalármajn
+Jasskavuohtalármajn åleda barggijt idja biejve, juoga mij dávk dåbddusj jass-
+ka dunji ja duv lagámusberrahijda.
+Jasskavuohtalármma installeriduvvá duv
+årudagán ja aktiduvvá telefåvnnåj.
+Jus dån la oadtjum lármav installeridum
+de l ájnas dån agev diededa lármmaguovdátjij jus dáhtádåjmadiddjev målso
+jali målso gåbddåbáddetelefoniddjaj.
+Jåhtet vuorrasijårromsadjáj
+(sierralágásj årromsadje)
+Jus dárbaha ienep vijdesbirástiddje sujtov ja huvsov de máhtá åhtsåt vuorasi-
+jårromsadjáj jåhtet, nåv gåhtjodum sierralágásj årromsadje, gåk la tjáledum
+sosiáladievnastuslágan.Vuorrasijårromsajen aj máhtá häjmmadievnastusás
+viehkev oadtjot majna sahtebiejve dárbaha ja álu danna gávnnu skihpasujtár
+ja ietjá sujttobargge gudi li ålediddje idja biejve.
+Moatten vuorrasijårromsa-
+jen la sujttoåvdåsvásstediddje skihpasujtár ja stuoves dåktåraktavuohta årruj-
+da, valla gut sihtá de sujna la rievtesvuohta ietjas dåktårav bisodit.
+Vájku åro vuorrasijviessomin de dat la ietjat årudahka ja bargge galggi duv
+priváhttaviessomav vieledit.
+Dánna mierreda goassa soames galggá guossidit.
+Vuorrasijårromsadje jali sierralágásj årromsadje máhttá aj juogosårromsad-
+jen, skihpahäjmman jali sujtto- ja huksoårromsadjen gåhtjoduvvat.
+kommuvna gåhttju gájkka dájt årromhámijt vuorrasijårromin.
+Vájku gåktu
+årromsadje gåhtjoduvvá de sujtto ja dievnastus sierralágásj årromsajen galg-
+gá duv jasskavuoda, aktisasjvuoda ja iesjmierredime dárbbuj hiebadum.
+Umasslágáj årromsaje
+Sierralágásj årromsadje vuorrasijda (vuorrasijårromsadje) =
+doarjja sosiáladievnastuslága milta
+Jasskavuohtaårromsadje = årromsadje rabás márnánin sieldes
+ráddjidum máhttelisvuohta barggijt ávkkit.
+Senioraårromsadje, 55+ årromsadje = årromsadje rabás
+márnánin ulmijn vuorrasijda
+Loabedus párajda aktan årrot
+Vuorrasap pára gudi li aktan årrum mälggadav e galga dárbahit sierralakkoj
+jåhtet gå sunnus akta dárbahatjá ienep sujtov ja huvsov.
+Guosská viessom-
+kvalitehtav ja jasskavuodav loabedibmáj párajda gudi sihti åvddålijguov-
+lluj aktan årrot.
+Gänna mierreduvvá årudagáv vuorrasijviessomsajen la
+rievtesvuohta aktan årrot suv gállasjguojmijn jali aktanårrujn.
+Gåhtjoduvvá
+párraårromloabedussan.
+Åvddålbiejadus párra l aktan årrum guhkep ájgev
+jali, jus akta guojmme juo årru vuorrasijårromsajen, ja párra l åvddåla aktan
+årrum guhkep ájgev.
+Gut dárbaj vuorrasijviessomsajev la val åhttsen årromsadjáj, vájku sån
+sihtá maŋenis suv guojmev.
+Vuorrasap pára aj gudi goappátja libá mieduvvam årudagáv vuorrasijvies-
+somsajen la rievtesvuohta aktan årrot.
+Åvddålbiejadus la párra sihtá aktan årrot.
+Dujna l rievtesvuohta dårjav åhtsåt
+Kommuvna doarjjagiehtadalle máhttá diededit makkir viehkke l
+máhttelis oadtjot gånnå åro.
+Máhtá agev åhtsåt viehkev majt aná
+dárbaha.
+1§ sosiáladievnastuslágas (SoL) buktá ulmutjin
+la rievtesvuohta åhtsåt dårjåv vájku mij la tjáledum kommuvnalasj
+njuolgadusájn.
+Doarjja juohkusijda sierralágásj dárboj
+Kommuvna doarjja vuorrasijda máhttá ájgodum juohkusijda majn li sier-
+ralágásj dárbo.
+Ulmme juogosårromsadjáj máhttá álu ahte årro galggi jasska-
+vuodav ja aktisasjvuodav dåbddåt ja säbrástallam la danen guovddelin.
+Biejvvedåjma ulmutjijda demänssaskibádagáj álu barggi dåjmaj majt
+oassálasste dåbddi árvulattjan buorre viessomij.
+Máhttá årrot bv.
+musijkka
+ja lávllom, sjattadakbarggo jali ságastibme.
+Säbrástallam ulmutjij sämmi
+vidjurin l aj ájnas.
+Ietjá biejvvedåjmajn li miellogisá bv.
+rubbmelasj hárjjidal-
+lamij ja rehabiliterimij ja aktavuodav válldi ulmutjij gudi li bv.
+juolggedoad-
+jemis jali stroke:as dejvadallam.
+Vuorrasijhukso barggij gudi unneplågogielav
+ságasti
+Svieriga rijkalasj unneplågo li juvdára, roma, sáme, svieriksuobmelattja ja
+duornusliegega.
+Jiddisj, románagiella, sámegiella, suomagiella ja meängiel-
+la li rijkalasj unneplågogiela.
+Rijkalasj unneplåhkon li vissa sierralágásj
+rievtesvuoda tjanádum giellaj.
+Rievtesvuoda li tjáledum lágan (2009:724)
+rijkalasj unneplågoj ja unneplågogielaj birra.
+Lága ulmme l suoddjit unne-
+plågogielajt ja unneplågo galggi máhttet ietjasa kultuvrav bisodit ja åvdedit.
+Kommuvnajn ja fábmudagájn Svierigin la välggogisvuohta diededit lága ja
+dan rievtesvuodaj birra.
+Vissa bájkijn Svierigin, nåv gåhtjodum tjuottjudusguovlojn, sámegie-
+lan, suomagielan jali meängielan la sierrasajádahka.
+Jus ságasta sáme-
+gielav, suomagielav jali meängielav ja åro tjuottjudusguovlon de dujna l
+Tjuottjudusguovlo ålggolin aj galga máhttet ietjat gielav
+Láhka diedet, jus dån dav áno de galga máhttet barggijs gudi sámegie-
+lav, meängielav jali suomagielav ságasti vuorrasijhuvsos ålles jali åsijt
+oadtjot.Vájku åro kommuvnan mij ij gávnnu tjuottjudusguovlon de dujna l
+rievtesvuohta vuorrasijhuksuj ietjat gielan jus gávnnuji bargge gudi gielav
+Makkir kommuvna li tjuottjudusguovllo gávnná webbabielen mi-
+noritet.se mij sámedikkes dåjmaduvvá.
+Válde aktavuodav ietjat kommuvnajn jus sidá diehtet makkir njuolgadusá
+li fámon oattjotjit vuorrasijhuvsov ietjat gielan.
+Jus dujna l ietjá häjmmagiella gå dárogiella jali unneplågogielajs akta?
+Muhtem kommuvnajn máhttá gávnnut vuorrasijhukso mij dåjmaduvvá barg-
+gijs gudi duv häjmmagielav ságasti.
+Ságasta doarjjagiehtadallijn!
+Dålkkum ietjá gielajda
+Gå sosiáladievnastus gálggá dunjii vaddet aktugasjhiebadum diededimev de
+bargge gálggi vieledit i.s.
+makkrir kultuvralasj ja gielalasj duohke l dujna.
+Mierkki ahte bargge, jus la dárbbo, bierriji dålkåv ávkkit gå diededi.
+Vájku ij aktak dujsta gatjáda, de iesj máhtá ádnot dålkåv oadtjot jus da-
+kkirav dárbaha.
+Aktavuodav de válde kommuvnajn, mij åvdåsvásstádusáv
+adná dålkåjs.
+Vájku dujna l lagámusberaj gut máhttá dålkkut, de oajvvaduvá
+almulasj dålkåv ávkkit majt kommuvnna ásat.
+Kultuvralasj sieradusá ja sieradusá vuojnojn ulmutjij gaskan umasslágásj
+rijkajs dahká muhtem vidjurijn lisj dávk buorre ávkkit tjanágahtes dålkåjt.
+Dujna l rievtesvuohta vuohkasit duostoduvvat
+rájes gávnnu rijkalasj árvvovuodo sosiáladievnastusá hu-
+vson vuorrasij gáktuj.
+Árvvovuodujn miejnniduvvá etijkalasj árvo ja nårma
+ma galggi vuodon årrot bargguj vuorrasijhuvson.
+Galga dårjav ja viehkev
+vuogasláhkáj oadtjot ja galga máhttet soabttsomav dåbddåt.
+Nåv guhkev
+máhttelis galga máhttet válljit goassa ja gåktu galga dårjav, viehkev ja die-
+vnastusáv oadtjot.
+Ienep kommuvna li adnegoahtám bájkálasj árvulasjvuohtaloabedusájt.
+Loabedusá vuojnnuji umassláhkáj umasse kommuvnajn valla ulmme l
+sämmi: Árvulasjvuohtaloabedusá galggi dunji tjielggit gåktu vuorrasijhukso
+vielet ja suoddji duv priváhttaviessomav, duv rubbmelasj integritehtav, duv
+rievtesvuodav iesjmierredibmáj ja oasálasjvuohtaj ja ienep.
+Duv kommuvna bájkálasj árvulasjvuohtaloabedusá galggi duodastussan
+jali loabedussan dunji vuojneduvvat.
+Árvulasjvuohtaloabedus hähttu sisan-
+edit loabedusáv ietján gå masi l rievtesvuohta lága milta jali juo l miededu-
+vvam.
+Jus vuorrasijhukso ij ållida majt loabet de máhtá gujddit.
+Aktavuodav
+válde duv kommuvnajn oattjotjit diededimev makkir bájkálasj árvulas-
+jvuohtaloabedusá ma li fámon.
+Huomaha kommuvna e hähttu ietjasa árvulas-
+jvuohtaloabedusájt adnet valla ienemusá li åvdedime dakkir loabedusájt.
+Kommuvnna l välggogis dårjav
+lagámusberrahijda vaddet
+Kommuvnna l välggogis lagámusberrahijt doarjjot.
+Häjmmadievnastus la
+álu ávkken gesi sujtti lagámusberahav hejman.
+Jus lagámusberrahav sujtti
+de máhtá dårjav åhtsåt allasit.
+Dujna l rievtesvuohta märrádusáv oadtjot mij
+diedet jus la dårjav miededuvvam jali ij.
+Dujna l aj rievtesvuohta gujddit
+kommuvna märrádusáv.
+Målsudimdievnastus álu gávnnu hejman ja biejvvedåjma ulmutjijda
+demänssaskibádagáj.
+Ietjá doarjja l ienebut ulmmen lagámusberrahijda, b.v.
+ságastallamjuohkusa, åhpadus ja doarjjaaktavuohta giehtadallij.
+Lagámusberaj- ja patiänntasiebre álu fálli åhpadusájt i.s.
+skibádagá birra
+mij la ulmtjin majt sujtti.
+Åhpadusá vaddi aj máhttelisvuodav gávnadit ieht-
+jádij gudi ietjasa lagámusberrahijt sujttiji.
+Viehkkenävo ja årudakhiebadibme
+Jus dujna l sáhtusvuohta de dávk dárbahittja viehkkenävojt ma giehpedi duv
+fertbäjvvásasj viessomav ja dahká ahte dåbdå sihkarvuodav.
+Viehkkenävo ja
+ietjá doarjja márjju l aj dárbulasj oassen duv dálkudimen jali rehabiliterimin.
+Buojkulvisá viehkkenävojda majt oattjo barggoterapevta baktu l vierraståv-
+llå, rullatåvrrå ja stråmmpåråhtte.
+Muhtem viehkkenävo li mávsodak valla
+muhtemijs iesj hähttu mákset.
+Vissa viehkkenävojt máhtá loaddnut ja ietjádijt
+hähttu lájggit.
+Álu li dåktåra, barggoterapevta, skihpagymnasta ja logopeda
+gudi tjálli viehkkenävojt.
+Årudakhiebadibme dávk giehpedisj dunji ietját årudagán ja viehket duv
+danna årrot ja viessot.
+Dábálasj dago li sjielmájt ierit válldet vaj álkkebut
+bässá rullatåvråjn jali vierraståvlåjn.
+Årudakhiebadibme máhttá aj guosskat
+stuoráp dagojda, nåv gåk hissav installerit jali hivsigav ja lávggomlanjáv
+ådåstuhttet.
+Aktavuodav válde kommuvnajn ienep diedojda.
+Persåvnålasj viehkke
+Persåvnålasj viehkev la máhttelis oadtjot jus gåbtjåduvá lágas dårja ja die-
+vnastusá birra vissa ulmutjijda sáhtusvuodajn (LSS).
+Ienemusát mávsálvis
+miededuvvá persåvnålasj vähkkáj Oadjodåjmadagás sosiáladievnastusbálka
+Jus dujna l årrum persåvnålasj viehkke åvddål 65 jage de dav oattjo bi-
+sodit ålles viessomav jus la dárbulasj, valla ij la máhttelis dunji oadtjot ienep
+viehkketijmajt maŋŋel gå la 65 jage ållim.
+Persåvnålasj viehkev ij máhte 65
+jage álldara maŋŋela åhtsåt.
+Dålvudimdievnastus bussa sadjáj
+Dålvudimdievnastus la dievnastus gesi sáhtusvuoda diehti ij máhte bussajn
+mannat jali ietjá aktisasj dålvudagájt.
+Gut vierraståvlåv ávkki máhttá mannat
+sierralágásj hiebadum minibussaj.
+Dålvudakvidnudagá vuodji dålvudim-
+manojt kommuvna dahkamusá milta.
+Máksá räjsojs ja álu l rievtesvuohta rä-
+jsojda ráddjidum märráj.
+Rijkkadålvudimdievnastus baktu l máhttelisvuohta
+guhkep räjsojda Svierigin.
+Ienep diededimev oattjo ietjat kommuvnan, ietjat
+dajvan jali ietjat lánndadikken.
+Åsskoulmusj ja tjuottjodiddje
+Jus la skibás jali ietjá oares ij des máhte ietjat priváhttaekonomidjas
+åvdåsvásstádusáv adnet jali ábjjat ietjat rievtesvuodajt sujton ja huvson,
+de máhtá åsskoulmutjis viehkev oadtjot.
+Åsskoulmusj (gut aj máhttá årrot
+kujnna) åvdåsvásstádusáv adná duv riekniga mávseduvvi ja máhttá doarjjot
+doarjjamerustallamijn ja ietjá aktijvuodajn.
+Jus la miededuvvam åsskoulmutjav de dujna l huoman sämmi
+rievtesvuohta degu åvdebut iesjmierredibmáj.
+Jus dån la skibás jali ietjá oares i máhte ietjat jali ietjat åbmudagáv ábjjat
+de l máhttelis viehkev tjuottjodiddjes oadtjot.
+Tjuottjodiddjen la ienep vijdes-
+birástiddje rievtesvuoda gå åsskoulmutjin.
+Tjuottjodiddje iesj mierret duv
+åbmudagá badjel ja duv åvdås gájkajn ma li dahkamusán.
+Åsskoulmutja ja tjuottjodiddje galggi agev barggat tjerda milta mij la
+ienemusát ávkken gesi barggi.
+Jus dujna l åsskoulmusj jali tjuottjodiddje de
+sån agev galggá dujsta gatjádit duv vuojnov ájnas ássjijn.
+Jus ij la máhttelis
+de åsskoulmusj jali tjuottjodiddje máhttá aktavuodav duv gállasjguojmijn jali
+aktanårrujn válldet.
+Jus dujna li gatjálvisá åsskoulmutja ja tjuottjodiddje birra de galga ak-
+tavuodav válldet alemusmindárijn ietjat kommuvnan.
+Diggeriektá mierret
+jus ulmusj galggá åsskoulmutjav jali tjuottjodiddjev oadtjot.
+Alemusmindár
+váksjut ahte åsskoulmutja ja tjuottjodiddje ållidi ietjasa välggogisvuodajt.
+Dievnastusá ma e rávka dárbbomerustallamav
+Lága milta vissa kommuvnalasj rievtesvuodaj birra kommuvnna oadtju fállat
+vissa dievnastusájt ulmutjijda gudi li 67 jage ållim jali vuorrasappo (jali ietjá
+áldar majt kommuvnna l mierredam) vani sierralágásj dárbbomerustallam
+rávkaduvvá.
+Persåvnålasj sujtov ij la gis máhttelis dan lága milta vaddet.
+Kommuvnna mierret makkir dievnastusá galggi fáladuvvat ja man märráj
+galggi fáladuvvat.
+Kommuvnna mierret aj makkir mávso galggi váldeduvvat.
+Dievnastusáj gáktuj kommuvnan ij la välggogisvuohta dokumenterit danen
+gå ij guoska doarjjadagojda.
+Ij ga maná gujddit märrádusájt dievnastusáj
+birra..
+Buojkulvis dievnastussaj la nåv gåhtjodum dahkalimdievnastussan.
+Dievnastus la mij vuorrasijt praktijkalasj dahkamusáj viehket, bv.
+tjuovg-
+gabåhttsåjt målssot ja vinndeklijnijt gahtsot.
+Dievnastus máhttá mávsodak
+jali binnep mávsujn.
+Goahtedievnastusá värrobinnedimijn
+Máhtá iesj válljit goahtedievnastusájt värrobinnedimijn ávkkit.
+Dån gut
+la vuorrasap jali ållessjattuk mánná vuorrasij, máhtá goahtedievnastusájt
+njuolgga priváhtta vidnudagás oasstet.
+Vidnudak ádnu de värrobinnedimev
+dan máksuj.
+Buojkulvis dakkir dievnastusájda l snivvim, vinndekbassam,
+bivtasbassam ja muohtagoajvvom.
+Máhttá aj årrot viehkken persåvnålasj
+rájnasvuodajn ja gárvodimijn ja nuoladimijn
+Goahtedievnastusá e gullu sosiáladievnastusá doajmmaguovlluj.
+Värrodåj-
+madagán gávnnu ienep diededibme dán birra.
+Kommuvnna merustallá duv åtsålvisáv Häjmmadievnastus, årudak vuorrasi-
+jårromsajen ja ietjá vuorrasijhuvsov majt máhtá åhtsåt ietjat kommuvnan.
+Áno ságastit doarjjagiehtadallijn!
+Duv dåktår jali distriktasujtár máhttá aj
+duv viehkedit aktavuodav kommuvnajn válldet.
+Jus galga semesterij mannat ietjá kommuvnaj de duv häjmmakommuvn-
+na galggá åvdåsvásstádusáv válldet doarjja- ja viehkkedagojs maj dárbaha.
+Semesterkommuvnna jali nåv gåhtjodum guossidimkommuvnan la välgg-
+ogisvuohta guoradallat makkir dagojt dárbaha ja de ållidit dajt.
+Jus sidá jåhtet ietjá kommuvnnaj de galga aktavuodav válldet dajna kom-
+muvnajn.
+Duv åtsålvis galggá merustaláduvvat sämmiláhkáj nåv gåk gejda
+juo danna årru.
+Jus dujna alla álldara, sahtusvuoda jali tjavgga skibádagá
+diehti l vijdes sujtto- jali huksodagoj stuovva dárbbo, de máhtá åhtsåt dagojt
+kommuvnan gåsi sidá jåhtet.
+Duv åtsålvis dårja birra de galggá merustaládu-
+vvat sämmiláhkáj nåv gåk sidjij gudi juo kommuvnan årru.
+Doarjjagiehtadalle guoradallá duv dárbojt
+Doarjjagiehtadalle barggi kommuvna dahkamusá milta ja mierredi jus ja
+man märráj galga viehkev miededuvvat.
+Doarjjagiehtadalle gávnnuji gájkka
+kommuvnajn valla muhttijn gåhtjoduvvi doarjjamerustallen, häjmmadievnas-
+tusviehkediddjen jali ietjá.
+Duv åtsålvis dårja birra ij dárbaha tjálalattjat årrot.
+Nuoges la gå giehto
+doarjjagiehtadalláj majna viehkev dárbaha.
+Diŋgo ájgev gávnadibmáj.
+Máhtá ietjat gállasjguojmev jali ietjá lagámus-
+berrahijt maŋŋáj válldet jus sidá.
+Buorre lisj dávk ulmutjav maŋŋáj válldet
+gå galggá edna diededimev oadtjot.
+Jus dujna l vájvve dárogielav dádjadit de
+máhtá dålkåv adnot.
+Doarjjagiehtadalle galggá gávnadimen åtsådit manen viehkev åtså, mak-
+kir dagoj bierggi ja majna viehkev dárbaha.
+Doarjjagiehtadalle galggá dunji
+diededit makkir dago li kommuvnan fállat.
+Muhttijn dávk gávnnutji moadda máhttelis vuoge viehkev oadtjot.
+Buo-
+jkulvissan máhttá häjmmadievnastus aktidum biejvvedåjmajn alternatijvvan
+årudahkaj vuorrasijårromsajen.
+Doarjjagiehtadalle galggá guhkás máhttelis
+vieledit duv sávadusájt.
+Válljimfriddjavuohta häjmmadievnastusán
+Vissa kommuvna fálli válljimfriddjavuodav vuorrasijhuvson.
+Mierkki dån
+iesj oattjo valljit gut galggá dåjmadit dagojt majt la miededuvvam.
+Doarjjag-
+iehtadalle dunji diededimev vaddá makkir dåjmadiddjij gaskan la máhttelis
+Jus dån i sidá jali dån i iesj máhte válljit de doarjjagiehtadalle galggá
+duv viehkedit gå fállá viehkev dåjmadiddjes majt kommuvnna bálkki ulmut-
+jijda gudi e ietja vállji.
+Vuorrasijoahpestiddje
+Vuorrasijoahpestiddjen máhtá buohtastahttet vuorrasijårromsajijt ja häjm-
+madievnastusáv ålles Svierigin.
+Goappátjagá kommuvnalasj, priváhtta ja
+vuojtodis dåjma gávnnuji.
+Gehtja Vuorrasijoahpestiddjen www.socialstyrels-
+en.se/aldreguiden
+Riektásihkar merustallam
+Dujna l rievtesvuohta rávkkat buorre duosstomav ja riektásihkar giehtadal-
+lamav.
+Doarjjagiehtadalle galggá årrot váttuk, ássjásasj, rievtuk ja gálggá duv
+roattujn duosstot.
+Dujna l rievtesvuohta vuojnojt vaddet tjálalvisájda majt
+doarjjagiehtadalle dahká guoradallamin åvddål gå doarjjamärrádus mierredu-
+vvá.
+Märrádus galggá agev dokumenteriduvvat.
+Märrádus máhttá mierreájg-
+gásasj jali fámon årrot mierredahtes ájggáj.
+Hilgudismärrádus galggá agev tjálalattjat ja galggá årrot tjielggasit vuo-
+dodum.
+Doarjjagiehtadalle galggá diededit dunji gåktu l máhttelis märrá-
+dusáv duobbmoståvllåj gujddit.
+Lågå ienebuv x. bielen.
+Kommuvnna mierret dårja birra
+• Aktavuodav válde kommuvna doarjjagiehtadallijn gå dárbaha
+häjmmadievnastusáv jali ietjá dårjav kommuvnas.
+• Gå åtsålvisáv dagá de dujna l agev rievtesvuohta tjálalasj
+märrádusáv oadtjot.
+• Hilgudismärrádus galggá agev årrottjálalattjat.
+• Jus dån illa dudálasj märrádusájn de máhtá duobbmoståvllåj
+Dujna l máhttelisvuohta moaddi viehkev
+åhtsåt
+Jus aná kommuvnna ij la mierredam dunji nuoges viehkev de máhtá åhtsåt
+ienebuv jali ietjá viehkev.
+Rádje ij gávnnu galli máhtá dårjav åhtsåt.
+Vuodonj-
+uolgadis la ahte märrádus dårja birra l fámon åvddålijguovlluj jali bäjvváj majt
+kommuvnna l mierredam.
+Kommuvnna máhttá sierralágásj ássjen ådåsismerus-
+tallat märrádusáv jus duv dárbbo viehkes la tjielggasit rievddaduvvam.
+Iesjmiedogisdoajmma l goappátjagá
+duodden ja alternatijvvan
+Ietján gå kommunvaj sosiáladievnastusá gávnnuji moatten kommuvnan
+iesjmiedogis dåjma.
+Girkko, Röda korset, lagámusberaj- ja pensjånerrasie-
+bre fálli åhpadusáv, dålvudimev, ráddnadievnastusáv, ålggobiejvijt ja ietjá
+sosiálalasj dåjmajt.
+Iesjmiedogisorganisasjåvnå muhttijn aktanbarggi sosiál-
+dievnastusájn ja máhtti duodden sosiáladievnastussaj doajmmat.
+Máhttá aj alternatijvvan dunji gut ij sidá jali ij la rievtesvuohta vähkkáj
+kommuvnas.
+Patiänntasihkarvuohta ja
+oasálasjvuohta
+Primerrasujton la dujna rievesvuohta mannat makkir sujttovaddáj sidá.
+Var-
+resvuohta- ja skihpasujtto l välggogis dunji vaddet diededimev mij la hiebad-
+um dunji aktugattjan.
+Galga i.s.
+diededimev oadtjot duv varresvuohtavidjura
+birra, tjerda ma gávnnuji ájggeguovddelis åtsådibmáj ja sujttuj ja máhttelis
+dálkudime.
+Sujtto ja dálkudime galggi guhkás máhttelis "tjadáduvvat rádedi-
+men patientajn".
+Máhtá válljit hiejttet jali guodet oajvvadum dálkudimijs.
+Gå varresvuohta- ja sujttobargge galggi dunji vaddet aktugasjhiebadum
+diededimev de bargge galggi vieledit i.s.
+makkir kultuvralasj ja gielak
+duohke l dujna.
+Mierkki bargge, jus la dárbulasj, galggi dålkåv ávkkit gå
+diededi.
+Vájku ij aktak dujsta gatjáda, de iesj máhtá ádnot dålkåv jus dakkirav
+Dalloj aktavuodav váldá kommuvnajn, mij åvdåsvásstádusáv adná
+dålkåjs.Vájku dujna l lagámusberaj mij dålkkut máhttá, de oajvvaduvá
+huoman ávkkit almulasj dålkåv gev lánndadigge jali kommuvnna ásat.
+rijkajs dahká, muhtem vidjurijn dávk lisj buorre iesjrádálasj ulmutjijn gut
+dålkku.
+Siejvvemgielladålkkå ja sahtedålkkum
+Ulmutjijda gudi li bieljedime mánnarájes (mánnávuohtabieljedime), bieljed-
+imtjalmedime, ållessjattukbieljedime ja gullovahágahtedum de lánndadikke li
+välggogisá fállat gejda årru lánndadikken ja stuovva danna viessu, dålkkådie-
+vnastusáv nåv gåhtjodum sahtedålkkumij.
+Sahtedålkkumin la i.s.
+skihpasujt-
+tomanádibme.
+Patiänntasihkarvuohta ja oasálasjvuohta
+NUBBE VUOJNNO
+(ådåstahtedum dálkasasj merustallam)
+Vissa vidjurin la dujna riektá nubbe vuojnnuj, d.j.
+ådåstahtedum
+dálkasasj merustallam speciálistas, ietján gå duv dåktåra merustal-
+lam.
+Máhttá gåbttjåt
+• jus la låsså dálkasasj märrádusá åvdån
+• jus dujna l hägganihtte jali sierralágásj tjavgga skibádahka
+• jus dálkasasj dálkudibme máhttá sierralágásj vádájt dunji buktet
+• jus duv válljimin la sierralágásj stuorra ájnasvuohta duv boahtteájg-
+ge viessomkvalitähttaj
+• us ij la ållu tjielgas makkir dálkudibme mij la hiebalgamos jur dunji.
+Huomaha: Rievtesvuohta Ådåstuhtedum dálkasasj merustallamij
+ij la fámon bádnesujton.
+Duv sujtto ja dálkudibme dokumenteriduvvá
+journálan
+Ulmme patiänntajournálav tjállet la åvdemusát åvdedit buorre ja sihkar
+sujttuj.
+Journálla galggá i.s.
+sisanedit diedojt birra makkir diededimev dån la
+oadtjum ja makkir märrádusá li dagádum duv sujto ja dálkudime birra.
+dån i lulu dádjadit juojddá journálan, de sidá soabmásav tjielggit.
+Jus aná
+juojddá journálan la boasstot jali ij la ållu duolla, de máhtá dav tsuojgodit.
+Tsuojgodusá gálggi journálan tjáleduvvat.
+Máhtá ságastit dåktårijn jali skihpasujtárijn gut la tjálalvisás
+åvdåsvásstedam.
+TJOAHKENANEDUM JOURNÁLLATJÁLLEM
+Ulmme tjoahkenanedum journállatjállemijn la varresvuohta- ja
+skihpasujtto galggá oadtjot duv sujttodárbos ienep tjoahkenane-
+dum gåvåv vattátjit dunji buoremus máhttelis sujtov.
+Ulmijn duv
+sujtto galggá nåv sihkar gå máhttelis sjaddat de dávk ålobu gudi
+sujton oassálassti dárbahittji duv journálan låhkåt.
+Duv sujtto máht-
+tá sisanedit aktavuodajt sujto umasslágásj åsij ja tjoahkenane-
+dum journállatjállemijn diedo duv journálan máhtti sirdeduvvat
+umasslágásj dåjmaj gaskan.
+Besa aj gärddádit duv sujttohistårjav
+juohkka bále gå iejvvi ådå sujttovaddev.
+la, diedo duv varresvuoda jali ietjá persåvnålasj vidjurij birra e
+oattjo vatteduvvat ietjá sujttovaddijda váni duv miededime dagi.
+Jus miededa dav de val bargge gudi duv sujton oassálassti gudi
+oadtju diedojs oasev válldet duv journálan.
+Stuoves sujttoaktavuohta
+Dån galga máhttet jasskavuodav ja sihkarvuodav dåbddåt ja duv var-
+resvuohta- ja skihpasujtto gálggá årrot nåv aktelasj ja aktijdum gå máhttelis.
+Dujna l danen rievtesvuohta oadtjot nåv gåhtjodum "stuoves sujttoaktavuo-
+dav" gut máhttá duv umassláhkáj viehkedit.
+Stuoves sujttoaktavuohta máhttá
+aktijdit sujto dagojt ja aktavuohtaulmutjin årrot varresvuohta-ja skihpasu-
+jto ietjá åsijda.
+Stuoves sujttoaktavuohta máhttá aj duv viehkedit aktavuodan
+ietjá guosske fábmudagáj nåv gåk sosiáladievnastus jali Oadjofábmudahka.
+Stuoves sujttoaktavuohta máhttá årrot soames varresvuohta- ja skihpasujtto-
+barggij siegen, bv.
+dåktår, skihpasujtár jali psykologa, jali ulmusj ienep tjuot-
+tjodus dåjmajn.
+Stuoves sujttoaktavuohta nammaduvvá gå gudi åvdåsvásstá-
+dusáv adni duv sujtos mierredi dujna l dassta dárbbo, jali gå iesj dav áno.
+Stuoves aktavuohta l ájnas gå patientan la vijor mij skibádagá jali vahága
+diehti vádáv buktá patienta häggaj.
+Stuoves aktavuohta åvdåsvasstádusáv
+adná aktavuodajs häggaanedim dálkudime gáktuj.
+Varresvuohta- ja skihpasujtto hejman
+Dunji máhttelisvuohta viehkev oadtjot vissa skihpasujttodagoj hejman
+aktugasj bálijn jali guhkep ájggáj, nåv gåhtjodum häjmmaskihpasujtton.
+Åvdåsvásstediddje häjmmaskihpasujtos la juogu lánndadigge jali kommu-
+vnna.
+Bargge varresguovdátjin jali duv doarjjagiehtadalle máhtti diededi-
+mev vaddet gåktu l duv kommuvnan.
+Duv dåktår jali distriktasujtár varres-
+guovdátjin máhttá dunji ienep diededimev vaddet makkir máhttelisvuoda
+gávnnuji hábbmitjit häjmmaskihpasujtov duv dárbojs.
+Moatten kommuvnan
+la dálla åvdåsvásstádus häjmmaskihpasujtos sahte årromsajen.
+Kommuvna agev åvdåsvásstádusáv adná häjmmasujtos sierralágásj vies-
+somin.
+Njálmmevarresvuohtamerustallam
+ja dárbulasj bádnesujtto
+Jus dujna l sujtto- ja huksodagojs stuovva dárbbo de dujna l rievtesvuohta
+duv njálmmevarresvuodas merustallam.
+Lánndadigge fálla bádnedåktåris
+jali bádnehygienistas mávsodak åtsådimev.
+Sierralágásj bádnesujttodårjan
+vuorrasijda gudi dárbahi vijdesbirástiddje sujtto- ja huksodagojt gávnnu aj
+fáladus dárbulasj bádnesujto birra.
+Mávso li sämmi nåv gåk manádimen varresvuohta- ja skihpasujton.
+Al-
+lamáksosuodje l fámon.
+Dujna l rievtesvuohta dárbulasj bádnesujttuj vájku
+dån illa njálmmevarresvuohtamerustallamav tjadádam.
+Rievtesvuohta dálkasgähttjamij
+Ájnas la duv dálkkasa buoragit aktan doajmmi ja dån buoragit dajs vie-
+so.
+Dálkasgähttjamijn viehkken máhttá buorebut merustallat duv var-
+resvuohtavidjurav ja båhtusijt dálkkasijs majt bårå.
+Máhttá aj merustallat
+vádájt dálkkasij ja máhttelis tjuovvusijt majt ij sidá.
+Dálkasgähttjam gálggá
+binnemusát akti jahkáj dagáduvvat jus la 75 jage ållim jali vuorrasabbo (váj-
+ku åro sahte årromin jali vuorrasijårromsajen) jus la tjáledum vihtta jali ienep
+dálkkasa jali jus gáttá jali diedá dujna li vájve maj oarre l dálkkasa majt bårå.
+Jus la sujttovahágij boadádallam
+Jus dån sujttováhagis boadádallá de sujttovadde galggá ruvva máhttelis dunji
+diededit dáhpadus la sjaddam mij la sujttovahágav buktám
+• majt sujttovadde ájggu dahkat vaj sjimuk vahák ij vat galgga sjaddat igen
+• dån máhtá gujddimusáv Inspeksjåvnnåj Sujttuj ja Huksuj (IVO) diededit
+• dån máhtá mávsálvisáv patiänntaduodastusás rávkkat
+• gávnnuji patiänntasiebrreráde maj vidno l patientajt doarjjot ja viehkedit.
+Sujttovadde galggá ienemusát aj dunji diededit sij li diededam IVO:j vahágis
+mij la buktám jali márjju luluj buktám tjavgga vahágav dunji (lex Maria).
+Dån galga de aj máhttelisvuodav oadtjot ietjat vásádusáv vahágis gåvvit.
+IVO galggá gähttjat jus varrevuohta- ja skihpasujtto l guoradallam vahágav
+nuohkásit ja jus la hiebalasj biedjamdagojt álgadam hieredittjat vahák vat
+dávk sjattasj.
+Jus iesj i máhte duosstot diededimev de galggá lágámusberrahij
+vatteduvvat.
+JUS SIDÁ VARRESVUOHTA- JA SKIHPASUJTTUJ
+GUJDDIT
+Patiänntasihkarvuohtalágan mij fábmuj bådij ådåjakmáno 1.b.
+2011 la ulmme sujtto galggá sihkarabbo sjaddat.
+Jus dån la
+boasstotdåmajduvvam de máhtá dav diededit.
+Lagámusberrahijn
+la aj rievtesvuohta gujddit sujttuj.
+Gujddimusá máhtti åvdedit sujtto
+buorep ja sihkarabbo gájkajda sjaddá.
+Inspeksjåvnnå Sujttuj ja huksuj (IVO) la gähttjofábmudahka goap-
+pátjagá varresvuohta- ja skihpasujttuj ja sosiáldievnastussaj.
+dån sidá gujddit sujttuj de galga aktavuodav válldet Inspeksjåvnå-
+jn Sujttuj ja huksuj (IVO).
+GUT MAJT DAHKÁ SUJTON JA HUVSON?
+Distrikttadåktår/fuolkkedåktår: Åtsåt, diagnåvsåjt biedjá, dálkut
+ja dálkkasijt tjállá.
+Rádjá specialisstadåktårij jus la dárbulasj.
+Dåktåra li álu tjanádum varresguovdátjij jali fuolkkedåktårduos-
+tudahkaj.
+Skihpasujtár: Åvdåsvásstádusáv adná patiänntalahka sujtto- ja
+dálkudimbargos.
+Skihpasujtára gávnnuji goappátjagá lánndadik-
+ke primerrasujton ja kommuvnalasj varresvuohta- ja skihpasujton.
+Vuolep sujtár/sujtár: Dáhká praktijkalasj huksovidnojt ja vissa
+skihpasujttodahkamusájt.
+Vuolepsujtára ja sujtára val oadtju dálk-
+kasijt juohket jus åvdåsvásstediddje skihpasujtár la delegerim dav
+barggodahkusav sidjij.
+Doarjjagiehtadalle: Åtsåt viehkkedárbov ja mierret jus ja man
+märráj häjmmadievnastus jali ietjá vuorrasijhukso galggá miede-
+Doarjjagiehtadalle li kommuvnas bálggidum.
+Åssudakoajvve/barggolájddijiddje: Åvdåsvásstádusáv adná
+dåjmas ja dan barggijs bv.
+häjmmadievnastusdajvan jali vuorrasi-
+jårromsajen.
+Barggoterapävtta: Hiebat ja oajvvat viehkkenävoj birra ja ásat
+hárjjidallamprográmmav.
+Barggoterapevta álu oassálassti åruda-
+khiebadimen.
+Dietissta: Oajvvat biebmo birra ulmutjijda gudi dárbahi ietjasa
+biebmov hiebadit, buojkulvissan vissa skibádagá diehti.
+Logopeda: Åtsåt ja dálkut vájvijt tjanádum giellaj ja hållaj ja åtsåt
+bårråm- ja njiellamvájvijt ja oajvvat hiebadimij birra.
+Skihpagymnassta: Barggá rehabiliterimijn.
+Dálkut ja oajvvat
+Hiebat vissa viehkkenävojt.
+Ienemusát hähttu skihpasujtos, dálkasijs ja vuorrasijhuvsos mákset.
+Man
+ednagav hähttu mákset mierreduvvá gånnå rijkan åro.
+Målsut aj majt mávso
+sisanedi.
+Mávso sujtos ja huvsos mierreduvvi juohkka kommuvnan ja lánn-
+dadikken.
+Lágan gávnnuji biejadusá gávnnuji ma suoddjiji ilá alla mávsojda.
+Lánndadikke rabás varresvuohta- ja
+skihpasujtto
+Lánndadikkij rabás varresvuohta- ja skihpasujtto gåbttjå sujtov ja dálkudi-
+mev skihpasujttoduostudagán ja varresguovdátjijn, lánndadiggedåjmadum
+häjmmaskihpasujtto ja sujtto ietjá sujttoásadusájn ma lánndadikkes dåjmadu-
+vvi jali biednigahteduvvi.
+Lánndadigge agev åvdåsvásstádusáv adná dåktår-
+bargojs.
+Jagen ij aktak dárbaha mákset ienebuv gå vissa summaj (allamák-
+sosuodje).
+Aktavuodav válde ietjat varresguovdátjijn oattjotjit diededimev
+summa birra.
+Gesi l rievtesvuohta dárbulasj bádnesujttuj gávnnu aj manádibme
+bádnedåktårin ja bádnehygiensistan allamáksosuojen.
+Njálmmevarresvuohta-
+merustallam la agev mávsodak.
+Gå l sisitjáledum skihpadåben (måskos
+varresvuohta- ja skihpasujtto) de lánndadigge oadtju alemus jánndurmávsov
+Mákso ij gávnnu lánndadikke allamáksosuojen.
+Dálkkasa
+Dálkkasijda aj gávnnu alemus rádje man ednagav hähttu mákset jagen.
+sidá gáhttit stuorra aktigålojs de máhttelisvuoda gávnnuji mávsov moatte
+sisimáksemij juohket.
+Oassemáksemvuogádahka mierkki ietjasmákso máhttá
+jagen juogeduvvat vuostasj oasstemis ja mávseduvvat vissa summajn mán-
+nuj.
+Gatjáda lagámus dálkasboargalin!
+Kommuvnalasj sujtto ja hukso
+Kommuvnna oadtju mávsojt i.s.
+häjmmadievnastussaj ja biejvvedoajmmaj
+ja kommuvnalasj varresvuohta- ja skihpasujttuj válldet.
+Kommuvnna agev
+åvdåsvásstádusáv adná varresvuohta- ja skihpasujtos sierralágásj årromsajen.
+Moatten kommuvnan li aj målssum åvdåsvásstádusáv häjmmadievnastusás.
+Sosiáladievnastuslágan gávnnuji biejadusá ma njuolgadi gåktu kommuvnna
+galggá merustallat aktugattja mávsojt.
+Máksonjuolgadusá li sämmi vájku
+doajmma kommuvnas jali priváhtta vidnudagás dåjmaduvvá.
+A Sisboahtomerustallam
+Máksonjuolgadusá sosiáladievnastuslágan diededi i.s.
+makkir sisboadojt
+kommuvnna oadtjo vieledit gå merustallá mávsov.
+Le sisboahto virges (iene-
+musát pensjåvnå), sisboahto äládusdåjmas ja sisboahto kapitálas (bv.
+renta,
+oasosjuogadime).
+Kapitálla gis ij oattjo mávsov bájnatjit.
+Årudakduodde
+riekkniduvvá sisboahton.
+Merustalátjit makkir máksov jur dån galga mákset
+de kommuvnna hähttu duv máksonárev riekknit.
+B Viessomnárre
+Viessomnárre galggá gåbttjåt sahte viessomgålojt (gehtja diehtogahpav 37.
+bielen) ja ålles årudakgålov.
+Viessomnárre mierkki dujna l rievtesvuohta
+bisodit vuolemus summav ietjat sisboadojs åvddål gå mávso oadtju valde-
+Umasslágásj vuolemussumma li ma mierreduvvi jus la aktuårro jali
+aktanårro.
+Kommuvnna galggá láhkabiejadum unnemussumma milta merus-
+tallat duv viessomnárev.
+Aktavuodav vállde kommuvna máksogiehtadallijn
+oattjtit diedov ájggeguovddelis summa birra.
+C Allamáksosuodje
+Sosiáladievnastusláhka diedet alemus mánnomávsov majt kommuvnna
+oadtjo válldet.
+Allamáksosuodje mierreduvvá haddevuodoárvos mij jahkásat-
+tjat rievddaduvvá.
+Dån i goassak dárbaha mákset ienebuv gå summav mij la
+merustaláduvvam sierraláhkáj dunji.
+Ienemusát máksá summav mij vuosstá-
+jvásstet allamáksosuojev.
+Huomaha: Mierre allamáksosuodjáj ja viessomnárráj rievddaduvvá juohkka
+Dábálasj viessomgålo
+Dábálásj viessomgålo majt binnemussumma galggá gåbttjåt:
+• Biebmo, gájkka bårrusa
+• biktasa ja gábmaga
+• asstoájggefritid
+• rájnasvuohta
+• loabddemgálvo
+• bäjvvásasjtidnik, telefåvnnå, TV:a-mákso
+• viessobierggasa ja lihte
+• häjmmaduodastus
+• goahteelektrisitäjtta hushållsel
+• räjso
+• dálkkasa, bádnesujtto, rabás varresvuohta- ja skihpasujtto.
+Jus dujna älla biedniga årromgålluj ja sahte viessomgålojda de máhtá
+ekonomalasj dårjav/bierggimdårjav åhtsåt.
+Aktavuodav válde kommuvnajn.
+Majt máksá sierralágásj viessomin?
+Biejadusá máksomerustallamij la sämmi vájku åro sahte årromsajen jali
+sierralágásj årromsajen.
+Jus åro sierralágásj årromsajen de ienemusát mávsá
+lájgov årudagás.
+Lájggolága njuolgadusá lájggomerustallamij la fámon ja dån
+bierri dåjmadit lájggosåbadisáv oattjo.
+Jus åro lanján måttijn látjujn de mávsá dan sadjáj mávsov årromsajes.
+Dakkir årromsadjáj gávnnu láhkabiejadum rádje man ednagav kommuvnna
+oadtju válldet.
+Oattjotjit diedov mij la alemus summa, de máhtá aktavuodav
+válldet máksogiehtadallijn duv kommuvnan.
+Gå åro sierralágásj årromsajen
+de mávsá lájgov årudagás, mávsov sujtos ja huvsos ja mávsov biebmos.
+Huomaha: Duv gállasjguojmme jali aktanårro ij galgá rievtugahtes nievre-
+dum ekonomalasj vidjurin sjaddat danen gå dån hähttu vuorrasijårromsadjáj
+jåhtet.
+Ienep diededibme
+Oattjotjit ienep diededimev birra gåktu duv mávso merustaláduvvi de máhtá
+aktavuodav válldet máksogiehtadallijn duv kommuvnan.
+Märrádusájt sosiáladievnastusdagoj birra l
+máhttelis gujddit
+Jus duv åtsålvis vuorrasijårromsadjáj jåhtet hilgoduvvá de dávk la máhttelis
+ássjev duobbmoståvlån gähttjalit.
+Loabeduvá aj gujddit jus miededuvá binnep
+häjmmadievnastusáv gå majt la åhtsåm jali jus duv åtsålvis la hilgoduvvam.
+Gájkka märrádusá hilgudisá birra åtsålvissaj dårja gáktuj la máhttelis gujddidit.
+Guosská goappátjagá hilgudissaj ållåsit ja hilgudissaj muhtem mudduj.
+Märrá-
+dusáv mávsoj birra l aj máhttelis gujddit.
+Märrádusáv skihpasujto birra ij la máhttelis
+gujddit
+Sjimugis rievtesvuohta gujddit ij gávnnu varresvuohta- ja skihpasujton.
+Dåk-
+tåra, skihpasujtára ja ienebu mierredi jus máhtá vissa dálkudimev oadtjot jali ij.
+Máhtá åvddåjbuktet asjmev ja lájtov valla ij gávnnu duobbmoståvllå mij gäht-
+tjal jus dujna l rievtesvuohta vissa dálkudibmáj jali ietjá skihpasujttodahkuj.
+Dån máhtá märrádusáv gujddit
+• jus dån i åbbå viehkev miededuvá
+• jus dån miededuvá binnep viehkev gå majt la åhtsåm
+• jus dån i miededuvá viehkev majt la åhtsåm, (bv.dån miededuvá häjmma-
+dievnastusáv årudagá sadjáj vuorrasijårromsajen)
+• jus kommuvnna binnet jali hiejtet åvdep miededum dårjav
+• jus illa dudálasj mávso stuorrudagájn.
+Návti gujddi
+Gå la hilgudismärrádusáv oadtjum - mij gálggá tjálalattjat- de hähttu gålmån
+vahkon gujddit.
+Gujtulvis galggá kommuvna sosiálasiebrrerádáj vatteduvvat.
+Sosiálasiebrreráde märos jus oarre gávnnu märrádusáv rievddadit.
+Jus märrá-
+dus ij rievddaduvá nåv gåk la rávkkam, de duv gujtulvis galggá tjuottjudus-
+riektáj rájaduvvat.
+Jus illa tjuottjudusriektá duobmojn dudálasj de l máhttelisvuohta kámmár-
+riektáj joarkket ja, maŋutjissaj, Alemus tjuottjudusduobbmoståvllåj.
+Gie-
+htadalátjit duv ássjev dáj instánsajs muhtemin de gähttjalimloahpe rávkadu-
+Dakkir loahpe vatteduvvá bv, jus duv ássje l ájnas ja máhttá oajvadusáv
+vaddet gåktu sjimugis ássje boahtteájgen galggi árvustaláduvvat.
+Kommuvnan la aj rievtesvuohta gujddit jus adná tjuottjudusriektá jali kám-
+márriektá duobbmo l boasstot.
+Riektá mávsálvissaj
+Jus dån jali duv åbmudahka vahágahteduvvá häjmmadievnastus dåjmadi-
+men duv hejman jali vuorrasijårromsajen gånnå åro, de dávk dujna lisj riektá
+mávsálvissaj kommuvnas jali aktugasj dåjmas mij dievnastusáv dåjmat.
+Jus vahágahteduvá skihpasujton, bv.
+dálkudimen, de máhtá ekonomalasj
+mávsálvisáv rávkkat.
+Jus váhák sjaddá lánndadiggeäjggudum skihpasujton
+ja bádnesujton de galga aktavuodav válldet Lánndadikkij Gasskasasj Duo-
+dastussiebrijn/Landstingets Ömsesidiga Försäkringsbolag (LÖF).
+Sämmi l
+fámon jus vahák sjaddá priváhtta sujttovadden mij såbadisá milta lánndadik-
+kijn varresvuohta- ja skihpasujtov dåjmat.
+Danna álu dalága rádev ja gätjás-
+tusav oattjo.
+Jus sidá gujddit bádnedåktårij gut la sebrulasj äládussuorgen
+Priváhttabádnedåktåra/Privattandläkarna, de aktavuodav váldá Priváhttabád-
+nesujttodiededimijn/Privattandvårdsupplysningen.
+Jus vahák sjaddá kommuvnalasj jali priváhtta skihpasujton de galga ak-
+tavuodav válldet sujttovadde duodastussiebrijn.
+Patiänntaduodastussiebrre
+duv viehket duodastussiebrev åhtsåt duodastussiebrev
+Jus la vahágahtedum dálkkasis, de máhtá aktavuodav válldet Dálkasduo-
+dastusájn/Läkemedelsförsäkringen.
+Jus duostoduvá nievret jali jus loabedum
+viehkke gáhtu
+Häjmmadievnastus máhttá maŋŋedit.
+Viehkkenävvoguovdásj máhttá boas-
+to vierraståvlåv rádjat.
+Boastodagoj oare l álu boastodádjadusá ja moadda
+tjuolma tjoavdeduvvi álkkemusát ságasta guosske barggij.
+Jus boasto dago
+gärddoduvvi, jus nievret duostoduvá jali dån i ájgas boade barggij de bierri
+aktavuodav válldet barggolájddijiddjijn.
+Jus sidá joarkket gujddimusájn de
+máhtá aktavuodav válldet gejna åvdåsvásstádusáv adná dåjmas, bv.
+åjvvijn.
+Bájkkálasj barggovuoge galggi gávnnut gut gujddimusájt duosstu.
+Máhtá
+diedon agev aktavuodav válldet bájkálasj politijkarij gejn la gájkbadjásasj
+åvdåsvásstádus sujtos ja huvsos.
+Duv rievtesvuoda birra gujddit ja vuorrasijhuvso
+välggogisvuoda birra diededit
+• hilgudismärrádusáv häjmmadievnastusá, vuorrasijårromsaje
+ja ietjá dårja birra l máhttelis gujddit.
+• märrádusáv mávsoj birra sujttuj ja huksuj la máhttelis gujddit.
+• varresvuohta- ja skihpasujtov ij la máhttelis gujddit.
+• Patiänntasiebrreráde máhtti bagádit ja viehkedit jus dujna
+li sujttogatjálvisá.
+• Pensjånerra- ja lagámusberajsiebre máhtti aj bagádit ja viehkedit
+ja ienep gájkkasasj diededimev vaddet.
+• Gájkka bargge vuorrasijhuvson li välggogisá diededit bahás
+vidjurijt ja vádájt bahás vidjurijda ma guosski aktugattjajda
+gudi vuorrasijhuvsov oadtju gesi åvdåsvásstádusáv adná dåjmas
+(Lex Sarah).
+Kommuvnajn ma li adnegoahtám válljimfriddjavuohtavuogádagáv vuorrasi-
+jhuvson máhtá dåjmadiddjev målssot jus illa dudálasj.
+Doarjjagiehtadalle
+máhttá dunji diededit gåktu dagáduvvá.
+Jus dån illa dudálasj varresvuohtaguovdátjijn majt la válljim de dujna l
+lága milta rievtesvuohta varresvuohtaguovdatjav målssot.
+Diededibme Justitieoahttsáj
+Máhtá gujddit Justitieoahttsáj (JO) jus aná dån la boasstot giehtadaláduvvam
+fábmudagás jali virggeålmmås ássje giehtadallamin.
+JO:a dahkamus la váks-
+jut fábmudagá ja virggeålmmå stáhta ja kommuvnalasj fábmudagájn lágajt
+tjuovvu.
+Diededibme Nuppástimoahttsáj
+Máhtá Nuppástimoahttsáj (DO) diededit jus aná dån la nuppástuvvam ja l
+gasskavuohta sjiervijn, álmmuktjerdak tjadnusijn, jáhkkudagájn jali ietjá
+jáhkkudakvuojnojn, sáhtusvuodajn, seksualalasj tjerdajn, álldarijn gáktuj ja
+ienep.
+Dánna máhtá rádev ja viehkev oadtjot
+Patiänntasiebrreráde gávnnuji gájkka kommuvnajn jali lánndadikkijn, valla li
+organiseridum umassláhkáj.
+Diededibme gåktu patiänntasiebrreráde li organ-
+iseridum máhttá färtahasj kommuvnas ja lánndadikkes oadtjot.
+Patiänntasie-
+brreráde galggi doarjjot ja viehkedit aktugasj patientajt ja rádev vaddet gåktu
+gálgga joarkket gujdulvisáj.
+Galggi aj oassálasstet kvalitähttaåvdedibmáj ja
+alla patiänntasihkarvuohtaj varresvuohta- ja skihpasujton.
+Muhtem kommuvnajn gávnnuji aj vuorrasijoahttse ja lagámusberajkon-
+sulenta sjimugis barggodahkamusáj.
+Ájggeguovddelis telefåvnnånummara
+galggi kommuvnan gávnnut.
+Sáhtusvuohtaorganisasjåvnå ja pensjånerra- ja lagámusberajsiebre aj máht-
+ti rádev ja viehkev vaddet.
+Dájn álu gávnnuji ulmutja gejn li buorre diedo
+vuorrasappoj rievtesvuodaj birra sujton ja huvson.
+Doarjja Häjmmadievnastus, sierralágásj årromsadje ja ietjá kommu-
+vnalasj viehkke i.s.
+vuorrasijda.
+Rievtesvuohta doarjjaj njuolgaduvvá
+sosiáladievnastuslágan.
+Doarjja miededuvvá kommuvnas aktugasj
+merustallama (dárbboárvustallama) maŋŋela.
+BTP Årudakduodde pensjånerajda.
+Stáhtas biednigahteduvvá ja Pens-
+jåvnnåfábmudagás tjuottjoduvvá.
+Biejvvedoajmma Tjoahkkenamma dåjmajda ma biejven dåjmaduvvi,
+muhttijn aj vahkkogietjijn.
+Ulmme målsut rehabiliterimis gitta säbrástal-
+lamij ja aktisasjvuohtaj.
+Muhtemij ulmme l sierra diagnåvssåjuohkusij-
+da, buojkulvissan ulmutja demänssaskibádagájn.
+Delegerim Mierkki sirddet rievtesvuodav vissa barggodahkusijt dåjma-
+dit vuolep åvdåsvásstádusmieren.
+Buojkulvis: Vuolepsujtár juogat dálk-
+kasijt maŋŋel gå skihpasujtár la gehtjadam vuolepsujtára máhttudagájt.
+Entreprenada Kommuvnna ja lánndadigge biedjá häjmmadievnastusá
+dåjmadimev jali vuorrasijårromsaje jali sujttoguovdátja dåjmav ietjá
+dåjmadiddjáj.
+Buojkulvis: Priváhtta vidnudahka dåjmat sujttoguovdátjav
+lánndadikke dahkamusá milta.
+Viessomnárre Viessomnárijn miejnniduvvvá summa majt aktugattjan
+la rievtesvuohta bisodit ietjas sisbåhtusijs åvddål gå mákso oadtju
+váldeduvvat.
+Viessomnárre l láhkabiejadum vuolemussummas, máhttelis
+aktugasj merustaládum vuolemussumma lasedimijn ja ålles ájggeguovd-
+delis årudakmákso.
+Geriatrijkka Oahppa vuorastime skibádagáj birra.
+Geriatrijkalasj
+klinijkajn sujttiduvvi vuorrasa bahás ja gássjelis sujtto- ja rehabiliterim-
+dárbujn.
+Häjmmaskihpasujtto Varresvuohta- ja skihpasujtto mij hejman dåjmadu-
+Organiseriduvvá goappátjagá lánndadikkes ja kommuvnas.
+Mu-
+htem sajijn gávnnu alvos häjmmaskihpasujtto mij skihpadåhpeklinijkajs
+Häjmmadievnastus Kommuvnalasj doarjja mij galggá giehpedit
+vuorrasijda sijá hejman, buojkulvissan viehkke persåvnålasj sujtujn,
+snivvimijn, biebbmojuogadimijn, sosiálalasj säbrástallamijn ja dálkas-
+juogedimijn.
+Allamáksosuodje Alemus láhkabiejadum mánnomákso majt kommuvn-
+na oadtju sujtos ja huvsos válldet.
+Alemus mákso häjmmadievnastusás,
+iemelágásj ja sierralágásj årromsajes, biejvvedåjmas ja kommuvnal-
+asj varresvuohta- ja skihpasujtos riekkniduvvá návti: 0,48 x hadde-
+vuodoárvvo/12.
+Alemus mákso sujtos ja huvsos ja årromsajes lanjan
+måttijn látjujn riekkniduvvá návti: 0,50 x haddevuodoárvvo/12.
+Åniájggeårromsadje Tjoahkkenamma gasskabåddåsasj årromsaje
+umasslágásj hámijda buojkulvissan rehabiliterim jali målsudibme
+lagámusberrahijda (gehtja vuorrosujtto).
+MAR/DÅR Dálkasåvdåsvásstediddje rehabiliterimis.
+Dakkir, sierra bie-
+jadum ulmusj gávnnu vissa kommuvnajn ja sujna l dahkamus sierraláh-
+káj suoddjit sihkarvuodav ja kvalitehtav rehabiliterimij kommuvnalasj
+varresvuohta- ja skihpasujton.
+MAS/DÅS Dálkasåvdåsvásstediddje skihpasujtár.
+Sujna l vidno suoddjit
+sihkarvuodav ja kvalitehtav varresvuohta- ja skihpasujton.
+Aktugasj vid-
+nudagájn dávk littji ietjasá åvdåsvásstediddje skihpasujtára.
+Gå DÅR ij
+gávnnu kommuvnan de DÅS:an la aj åvdåsvásstádus rehabiliterimis.
+Almulasjvuohta- ja sekretässaláhka Njuolgat i.s.
+makkir diedo sekret-
+essas varresvuohta- ja skihpasujton ja sosiáladievnastusán gåbtjåduvvi
+(mij kommuvnas ja lánndadikkes dåjmaduvvá).
+Sahte årromsadje Årromsadje mij ij la sierralágásjårromsadje, bv.
+dåhpe jali årudahka sahte dåben moatte fuolkkáj.
+Patiänntajournálla Tjálálvisá patienta varresvuohtavidjura, tjáledum
+dálkkasij birra j.n.v.
+Dåktår ja ietjá legitimeridum skihpasujttobargge li
+välggogisá journálav tjállet.
+Journálla suoddjiduvvá sekretessas.
+Primerrasujtto Dási gullu i.s.
+varresguovdátjá ja vissa kommuvnajn hä-
+jmmaskihpasujtto.
+Primerrasujtto galggá viesájdiddjij varresvuohta- ja
+skihpasujtto vuododárbov ållidit.
+Haddevuodoárvvo Merustaláduvvá ráddidusás juohkka jage vies-
+somgåloj rievddadimij vuodos.
+Stivrri mierev i.s.
+viessomnárráj, al-
+lamáksosuodjáj ja pensjåvnåjda.
+Rievtesvuohta gujddit Rievtesvuohta gujddit märrádusáv duobbmoståv-
+llåj, bv.
+hilgudis åtsålvissaj häjmmadievnastusá gáktuj.
+Rievtesvuohta
+gujddit gåbttjå vuorrasijhuvsov (sosiáladievnastus) valla ij varresvuohta-
+ja skihpasujtov.
+Sekretässa ja sjávovälggogisvuohta Mierkki diedo ja ássjetjállaga e
+oattjo gullumáhtes ulmutjij váni aktugattja loabe dagi vatteduvvat.
+Se-
+kretässa ja sjávovälggogisvuohta l fámon goappátjagá varresvuohta- ja
+skihpasujton ja vuorrasijhuvson (sosiáladievnastus), vájku gässta doa-
+jmma lájddiduvvá.
+Senioraårromsadje Årudagá hábbmidum vuorrasijda.
+Årudagá e riek-
+knidalá sierralágásj årromsadjen danen gå e merustaláduvá doarjjan
+sosiáladievnastuslága milta.
+(gehtja sierralágásj årromsadje).
+Måskossujtto Varresvuohta- ja skihpasujtto gå l sisitjáledum skihpadå-
+ben.
+Sierralágásj årromsadje Sosiáladievnastusá namma årudagájda ma
+li hiebadum vuorrasijda ja miededuvvá doarjjan sosiáladievnastuslá-
+ga milta.
+Gåhtjudallá moaddan ietjá namman, mierredum årromsaje
+hámes, buojkulvissan: juogosårudahka, dievnastusdåhpe, skihpahäjm-
+ma, vuorrasijdåhpe jali sujtto- ja huksoårromsadje.
+SBTP Sierralágásj årudakduodde pensjånerajda.
+pensjånerajda sieldes vuollegis pensjåvnåjn.
+Pensjåvnnåfábmudagás
+giehtadaláduvvá.
+Gähttjo IVO gähttjá ahte láhkaásadibme tjuovoduvvá.
+Inspeksjåvnnå
+Sujttuj ja Huksuj (IVO) la gähttjofábmudahka varresvuohta- ja skihpsu-
+jttuj ja sosiáladievnastussaj.
+IVO máhttá gåhttjot åvdåsvásstádiddjijt
+dåjmajs, divudit bahás vidjurijt jali bahás vánesvuodajt.
+Jus dåjma dáv
+e divuda, de IVO máhttá dåjmav åvddålijguovlluj buorggot.
+Vuorrosujtto Mierkki vuoras ulmusj målsut häjmmaårromsajev duolloj
+dálloj årrot åniájggeårromsajen.
+Ulmme máhttá årrot rehabiliterim ja/
+jali målsudibme lagámusberrahijda.
+Vuorrasijbierggimdoarjja Máhttá ulmutjijs gudi li ållim 65 jage åtsådu-
+vvat ja vuorrasa gejn la sieldes vuollegis sisboahto jali ij la åbbå.
+Pensjåvnnåfábmudagás giehtadaláduvvá.
+Rabássujtto Varresvuohta- ja skihpasujtto mij ij båhtusav vatte sisitjál-
+lemij skihpadåben ájnat mij dåjmaduvvá bv.
+fuolkkedåktåris jali dis-
+triktasujtáris varresguovdátjin, skihpasujtáris vuorrasijårromsajen jali
+duostudagán skihpadåben.
+Sosiáladievnastusláhka (SoL) Njuolgat kommuvnaj vuorrasijhuvsov
+ja ietjá sosiáladievnastusáv.
+Njuolgat i.s.
+aktugattja rievtesvuodav
+doarjjaj.
+Varresvuohta- ja skihpasujttoláhka (HSL) Njuolgat varresvuohta- ski-
+hpasujtov ja buojkot kommuvnaj åvdåsvásstádusáv varresvuohta- ja
+skihpasujtos.
+Láhka almasjdiedoj giehtadallama birra sosiáladievnastusán (SoL- PuL)
+Njuolgat almasjdiedoj giehtadallamav sosiáladievnastusán.
+Láhka årudakhiebadimdårja birra Njuolgat i.s.
+makkir biedjamdago
+masi årudakhiebadimdoarjja máhttá aneduvvat ja gåktu åtsålvisá dán
+birra giehtadaláduvvi.
+Láhka dålvudimdievnastusá birra Kommuvnna jali lánndadigge/guov-
+llo åvdåsvásstádusáv adná dålvudimdievnastus ásaduvvá ulmutjijda
+sáhtusvuodajn gudi e máhte gájkkásasj kommunikasjåvnåj riejssit.
+Láhka dahkotjerda birra värrobinnedimen goahtebargguj Njuolgat
+åvddålbiejadusájt ja vuodojt värrobinnedibmáj ja gudi máhtti värrob-
+innedimev oadtjot.
+Láhka rijkalasj unneplågoj ja unneplågogielaj birra Njuolgat i.s.
+biejadusájt rijkalasj unneplågoj, rijkalasj unneplågogielaj, tjuottjudus-
+guovloj birra ja riektáv vuorrasijhuvsov unneplågogielajn suomagiella,
+meängiella ja sámegiella oadtjot.
+Láhka rijkkadålvudimdievnastusá birra Njuolgat mávsálvisáv räjs-
+sogålojda ulmutjijda sujttorávkke ja stuovva sáhtusvuodajn gå hähttuji
+riejssit sierralágásj divras vuogijn ietjas kommuvna jali lena ålggolin.
+Láhka vissa kommuvnalasj rievtesvuodaj birra Lag om vissa kommu-
+nala befogenheter Njuolgat kommuvnna loabeduvvá váni aktugasj
+dárbbomerustallama dagi dievnastusájt fállat ulmutjijda gudi li ållim 65
+Láhka dårja ja dievnastusa birra vissa sáhtusulmutjijda (LSS) Njuolgat
+sierralágásj dårjav ja dievnastusáv vissa juohkusijda sujttorávkke ja
+stuovva sáhtusvuodaj.
+Fámon la åvdemusát gejda li sáhtusvuodav åttju-
+dallam åvddål gå li 65 jage ållim.
+Láhka válljimfriddjavuohtavuogadagá birra (LOV) Vaddá kommuvnaj-
+da ja lánndadikkijda máhttelisvuodav duv dibbdet umasslágásj dåjma-
+diddjij gaskan vuorrasijhuvson jali primerrasujton válljit.
+Tjuottjudusláhka Njuolgat i.s.
+gåktu rijka fábmudagá galggi ássjijt ma
+guosski aktugattjajda giehtadallat.
+Kommuvnnaláhka Njuolgat i.s.
+majt kommuvna ja lánndadikke oadtju
+dahkat ja ij dahkat.
+Patiänntaláhka Lága ulmme l nannidit ja tjielggit patienta sajádagáv
+Patiänntadáhtaláhka Njuolgat gåktu almasjdiedo ja journállaássjetjál-
+laga galggi varresvuohta- ja skihpasujton giehtadaláduvvat.
+Patiänntadáhtaláhka njuolgat makkir rievtesvuoda ja välggogisvuoda
+li patientajn ja skihpasujton patiänntajournálaj gáktuj.
+priváhtta ja almulasj skihpasujtto gåbtjåduvvá.
+Patiänntasihkarvuohtaláhka Lága ulmme l åvdedit alla patiänntasihkar-
+vuodav varresvuohta- ja skihpasujton ja sisanet aj njuolgadusájt sjávo-
+välggogisvuoda birra priváhtta varresvuohta- ja skihpasujton.
+Almasjdiehtoláhka (PUL) Njuolgat gåktu fábmudagá ja vidnudagá
+oadtju almasjdiedojt giehtadallat.
+Ulmme l suoddjit persåvnålasj integ-
+ritehtav gå
+Gájkka láhkatevsta máhtti Kluwers oasstedievnastusás rávviduvvat
+Samtliga lagtexter kan beställas från Kluwers kundtjänst telefåvnnå 08
+598 191 Láhkatevstajt máhtá aj mávsodagi internehtas viedtjat.
+Gehtja www.
+regeringen.se jali www.notisum.se.
+FASS Álmmuk (diededibme dálkkasij) www.fass.se
+Dálkasdiededibme, telefåvnnå 0771-46 70 10 Skihpasujttorádevad-
+dem, telefåvnnå 1177, www.1177.se
+Fábmudahka oasálasjvuohtaj, www.mfd.se, tel 08 600 84 00
+Sosiálastivrra, telefåvnnå 075-247 30 00, www.socialstyrelsen.se
+Vuorrasijoahpestiddje, www.socialstyrelsen.se/aldreguiden Sujnnim
+sujttuj ja huksuj (IVO), telefåvnnå 010-788 50 00, www.ivo.se
+Lenastivrra Stockhålman ja Sámedigge (ållidi unneplågopolitijkav
+Svierigin), telefåvnnå 08-785 40 00, www.lansstyrelsen.se/stock-
+holm/
+GÅ GULÁDAGÁV
+ADNEGOADÁ
+Almudiddje le Gullamvádnásij Rijkalihtto (GVL)
+(dárruj: LFH) ja Vuona Audiográffaj lihtto (VAL)
+(dárruj;NAF) doarjjagijn (Leverandørforeningen
+for helsesektoren (LFH), avdeling hørsel)
+snjuktjamánon 2006.
+(Ådåstuhtedum biehtsemánon 2015)
+Tjálle: Maren Bækkelund Ellingsen
+Gåvå: Anna Lunder
+Hábbmim: Morten Borgstad
+Páhpervadde: Papyrus AS.
+Buvtadibme: Jonny Fladby AS.
+Páhper: MultiOffset, 120g
+SISADNO
+Kapihtal 1:
+Ådå árggabiejvve
+Kapihtal 2:
+Gåktu biellje ja gullo doajmmá?
+Kapihtal 3:
+Gudi máhtti liehket viehkediddjen?
+Kapihtal 4:
+Guládahka
+Kapihtal 5:
+Gå guládagáv adnegoadá
+Kapihtal 6:
+Árggabiejve guládallam
+Kapihtal 7:
+Buorre viehkkenævo
+Kapihtal 8:
+Duv rievtesvuoda
+Kapihtal 9:
+Diedo gejna máhtá guládallat
+Dát girjje l dunji gut le bieljeduvvam ja ij
+nav buoragit gulá.
+Juogu esski la ælvvám
+gullamvánev, jali le nievret gullam muhtem
+gaskav, ja de badjáni moadda gatjálvisá ma
+dási gulluji.
+Dát girjje máhttá dunji gulo virra
+vásstádusájt vaddet.
+Manen guláv nievret?
+Gávnnuji gus aktak guhti
+l sæmmi dilen gejna ságastitit máhtáv?
+Oadtju
+gus ulmusj guládagáv navku?
+Gåktu dal galgav
+buoremusát rijbbat sosiála aktivuodajn?
+Majt dal
+galga dahkat?
+Jus ienebuv sidá diehtet, ja masi i gávna
+vásstádusáv dán girjen - de i galga ballat ienep
+diedojt ja viehkev ádnot.
+Dån gávna guládallam-
+diedojt ássjeberustiddjij siebrijs, viehkkenæv-
+voguovdátjijs, guládakvaddijs ja gulloguvdátjijs
+girje maŋemus bielijn.
+Gávnnuji moattes gudi
+sihti ja máhtti duv viehkedit!
+Gijtto audiográffaj Gøril Haukøy ja guládakaddnij
+guoktáj Marte O. Vale ja Jorunn Fredheim gå libá
+ájnas bargov dahkam girje hárráj.
+Girjjebuvtadibme le oadtjum dårjav
+diehtomatriálajs guládakvaddijs ja buvtadiddjijs,
+addnesiebrijs ja VBÁ
+(Vuona barggo- ja álkkádusháldadibmes).
+Oslo, snjuktjamánon 2006.
+De li moadda dåbdo ma badjáni gå ulmusj
+bieljeduvvá.
+Muhtema soarjjiji gå ájnas
+dåbdudagáv láhppi.
+Suhttam le dábálamos
+dåbddo, ja muhtemij mielas ij la
+rievtesferdukvuodas gå jur sån galggá oadtjot
+rahtjat nievres gulojn.
+Muhtema dåbddi
+aktuvuodav gå guládibme nievrru, ja
+muhtema vas dav vuornno.
+Mån guláv jienajt, valla iv gulá mij javladuvvá.
+Ij
+la álkke des oassálasstelit ságajda.
+Dåbddu lev
+jalla ja ålgustuvvam.
+Arvusmahttem
+Ájnas le gåk ietjas bieles arvusmahteduvá
+guládagáv adnegoahtet.
+Iesj dån hæhttu sihtat
+guládagáv adnegoahtet, ja ij dåssju dassta gå
+lagámusá dav javlli.
+Jus gullogæhttjalime
+vuosedit dån nievret gulá, de le buorep
+guládagáv nav árrat gå máhttelis adnegoahtet.
+Ájnnasamos sivájs le jut gullovuogádahka
+hæhttu arvusmahteduvvat dan diehti jut
+sáhkadimdádjadusáv bisodittjat.
+Gehtja åvddålijguovlluj
+Gå ulmusj bieljeduvvá, de båhti moadda
+Ienni gå åvdep ájgij gulov
+buohtastahttet, de le buorep tjalmostit dasi mij
+máhttá tjoavddet hásstalusájt ma gulluji nievres
+gullamij.
+Válde adnuj dav mij le viehkken.
+Åtså
+viehkev fáhkaulmutjijs ja ietjá ulmutjijs gudi li
+sæmmi dilen.
+Guládalá aj lagámusáj ja rádnaj.
+Dála li gålmmå buorre ráde ma ihkap
+li viehkken:
+• Dåbdijda ietjat jut nievret gulá.
+• Liege rabás!
+Ságasta iehtjádij jut nievret gulá.
+• Dån galga ietjat birrusij gájbbádusájt bajedit.
+Dån galga vieleduvvat, nav vaj dåbdå
+jæbddásattjan ságastibmáj ja aktisasjvuohtaj
+dagu dal lidji dábálasj gulle.
+KAPIHTAL 1:
+ÅDÅ ÁRGGABIEJVVE
+Biellje l masjvalis oasse rubmahis, hámes ja
+dåjma hárráj.
+De le ållo mij galggá doajmmat jus
+galggap buoragit gullat, ja le ållo mij máhttá buk-
+tet nievres gulov.
+Gå nievret gulá, de dát máhttá
+vájkkudit ulmutja giellaåvddånahttemav ja dasi
+mij gullo máhttet ságastime baktu guládallat.
+Biellje máhttá juogeduvvat gålmå oassáj; ålgus-
+jbiellje, gasskabiellje ja sisbiellje.
+Biellje válldá
+jiednaaldajt birrusis.
+Dá alda sáddiduvvi vijd-
+dábut vuojŋŋamij gånnå de dålkkujuvvi jiednan.
+Ålgusjbiellje
+Ålgusjbieljen li getsulijskálltjo ja bielljerájgge.
+Jiednaaldajt getsulijskálltjo vuosstáj válldá ja
+alda sáddiduvvi bielljerájge bielljetsuodtsaj mij le
+sisŋemusán bielljerájgen.
+Gasskabiellje
+Gasskabieljen la unna rájgge gånnå le ajmos
+dievva aktan bielljetsuottsajn nuppe gietjen ja
+dåt sváldas vinndek vat nuppe gietjen.
+Dáj
+gaskan le gålmmå bielljedávte ma gåtjoduvvi
+amboalltan, miehtjerin ja stigbøyllån.
+Gå jied-
+naalda dæjvvi bielljetsuottsav, de dát svarrá ja
+labudahtti bielljedávtijt.
+Sváldas vinndek sáddi
+aldajt getsulijskálltjuj mij le sisbielje sinna.
+Sisbiellje
+Sisbiellje le dievva låssjkusis ja le
+getsulijskáltjo hámes.
+Dán låssjkusin Ii sulá
+20.000 mikroskåvpålasj guolggasella ma
+labudattjáji gå sváldas vinndek låssjkusav
+svarragoahtá.
+Dát labudimes båhti elektriska
+signála guolggasellajs ma manni gullonærvvaj.
+KAPIHTAL 2:
+GÅKTU BIELLJE JA GULLO
+DOAJMMÁ?
+Dán kapihttalin oattjo låhkåt ienebut gåktu biellje ja gullo doajmmá.
+Mij de vijddábut gævvá?
+Gullonerva baktu sáddiduvvi elektriska signála
+gulloguovdátjij vuojŋŋamin, De la dánna jiedna
+dádjaduvvá, ja dat de buohtastuvvá jienaj majt
+åvddåla le gullam.
+Dåbdos jienajt dåbddåp mij,
+amás jiená midijij iehpediedulasjvuodav bukti.
+Åtsådime vuosedi jut gulloguovdásj dárbaj 6 jali
+gitta 8 vahko hárjjánittjat jiednagåvvåj.
+Dáv la
+buorre diehtet gå galga guládagáv adnegoahtet.
+Muhtem tjerda gulloláhppemis
+Moadda sivá li massta gulov láhppá.
+li nievres gulojn riegádam, ja muhtema vas
+gulov láhppi maŋenagá gå vuorastuvvi.
+oasse mijás dal gulov láhppep gå vuorastuvvap.
+Gåktu dåbddu gulov láhppet, le ulmutjis ulmutjij.
+Guovtes sæmmi gullomihtoj máhtti dajnas
+sierraláhkáj vásedit gåktus le gulov láhppet.
+Nervaj vuoksjuj gulloláhppem
+Jus ulmusj le vaháguhttám sisbieljev jali
+gullonervav mij doalvvu jienajt vuojŋŋamij,
+de dát gåhtjoduvvá nervalasj gulloláhppem.
+Nervalasj gulloláhppem bissu iellemájgev ja
+vuorjját dássta buorrána kirurgija jali dálkudime
+baktu, valla guládahka le de buorre viehkken.
+Ja dån máhtá hieredit jut gullo ájn vil nævrru gå
+tjavggajienajs gáhtti.
+Gå ulmutjin le nervalasj
+gulloláhppem, de le gássjelis sieradit
+sáhkadimev ietjá jienajs birrusis.
+JIEDNAMUOSSÁDIBME
+Gå mij jiednadip de molekyvla ájmon
+labudahttjáji ja dahki svarrijt.
+Frekvænnsa le
+man ållo svarrima sekundan li ja mihttiduvvi
+Hertz (Hz) mihton.
+Tjuovggis jienajn li moadda
+svarrima ja tjuodjalis jienajn li gallegasj
+svarrima sekundan.
+Dábálasj biellje gullá 20
+Hz'as gitta 20000 Hz'aj (d.s.j.
+20 svarramijs
+sekundan gitta 20000 svarramijda sekundan).
+Guovdásj mihtto sáhkadibmáj le gasskala
+Gå vuorastuvvap de le
+dábálamos gulov láhppep tjuovggis jienaj
+Ságastahttijn de dát sihtá javllat
+konsonántajt ep gulá, danen gå li alep mihton
+frekvensaj hárráj.
+Ja gå konsonánta gielas
+gáhtu, de le váddásap dádjadit mij javladuvvá.
+JIEDNATJAVGUDAHKA
+Jiednatjavgudahka mihttiduvvá desibel-mihtojn
+Dábálattjat le bielje gullo gasskala 0-20
+dB ja mihtto gå báktjanahttjá le sulá 120 dB.
+Dábálamos sáhkadimmihtto le 65-75 dB.
+Muhtem tjuovggis jiena, duola dagu gå lådde
+lávllu, máhtti ållu láhpput ja dån hæhttu álu
+gatjádit mij javladuvvá, gå gulá juohkkahasj
+dagu malsjadi.
+Vuojŋŋana de e divna jienajt ja
+frekvensajt dádjada ma li dárbulattja jienav
+dádjadittjat.
+Mekanihkalasj gulloláhppem
+Mekanihkalasj gulloláhppem sihtá javllat
+vaháguhttám la mekanismav mij galggá jienav
+doalvvot sisbælljáj.
+Bielljegásses dievva,
+rájgge bielljetsuottsan, låssjkusis gasskabieljen,
+jali vuorogis dáktesjaddam gasskabieljen,
+le sivá mehkanihkalasj gulloláhppemij.
+Guokta gåvådisá ma gulov vuosedi:
+Audiográfa lunna le oadtjum - jali oattjo-
+audiográmmajt ma li gåvådis duv gulos.
+Dån máhtá buohtastahttet audiogåvådisáv
+dáj gåvådisáj ja dassta oadtjot dádjadusáv
+ietjat gulloláhppemis ja mij dát sihtá javllat.
+Dá gåvådisá máhtti aj liehket buorre
+viehkkenævvon jut famillja ja rádna galggi
+ienebuv dádjadit duv gulo birra.
+Biellje-njunnje-tjåttå-tjiehppe
+Duv stuovesdoktår le sån guhti dábálabmusi-
+jt duv rádjá biellje-njunnje-tjåttå-tjiehpe lusi
+(BNT-doktår) Dánna guoradaláduvvi duv
+bielje.
+Muhtem BNT-tjiehpijn le adiográftjiehppe
+bargon guhti de dunji guládagáv hiebadahttá,
+ja muhtema dájs rádji duv vijddábut lagámus
+gulloguovdátjij.
+Gulloguovdásj
+Ienemus skihppijviesojn li gulloguovdátja mij
+le oassen BNT-åssudagás.
+Dánna gulov
+diagnåvseriji ja mihttiji.
+Stuovesdoktår
+máhttá duv dåhku rádjat.
+Ja dánna de máhtá ierit
+ietján válldet dárkkelap gulloguoradallamav - ja
+dån oattjo guládagájt gæhttjaladdat.
+Gå boadá
+gulloguovdátjij de iejvvi ierit ietján
+biellje-njunnje-tjåttå-tjiehppev, audiográffajt,
+audiopedágåvgåjt ja audioinsjinørav.
+Audiográffa
+Audiográfan le guovdásj roalla gullohuvson.
+Ájnnasamos barggon sunji li gulov guoradallat ja
+buoredahttet gulov sijájs gudi li gulov láhppám.
+Dási gullu dárbojt guoradallat, guládagáv ja
+teknikalasj viehkkenævojt hiebadit, bagádallat,
+åhpadit ja gullohuksodåjmajt åvddånbuktet.
+KAPIHTAL 3:
+Gudi máhtti liehket
+viehkediddjen?
+Dán kapihttalin oattjo diedojt sijájs ja instititusjåvnåjs gudi/ma máhtti
+dunji viehkken liehket.
+Muhtemijt ihkap dal juo diedá?
+Audiopedagåvggå
+Audiopedagåvggå máhttá dujna ságastit, dunji
+vaddet diedojt gåktu galga gulloláhppemijn
+Ierit ietján oadtjot diehtet
+gaskostimhárjjidusáj birra ietjat ja familja diehti.
+Jus dujna li dárbo hiebaduvvam dárbojda,
+buojkulvissan barggosajen jali skåvlån, de
+máhttá audiopedagåvggå duv dájna viehkedit.
+Muhtem audiopedagåvgå aj barggi
+gullamhárjjidallamij ulmutjij gejna li guládagá
+ja cochlea implantáhtta.
+VBA Viehkkenævvoguovdásj
+Gájkajn gudi li iellemájggáj guolov láhppám,
+máhtti åhtsåt luojkkat viehkkenævojt navku VBA
+Viehkkenævvoguovdátjis.
+Åhtsåmusáv tjálá
+sierra sjiebmáj Álmmukoadjodåjmadagás.
+Dási le sierra sjiebmá VBA's, mij gávnnu
+VBA-næhttabielen www.nav.no
+"Gulloviekkenævo" baktu.
+Audiográffa,
+gulloaktijvuohta ja VBA Viehkkenævvoguovdásj
+máhtti viehkkenævoj åhtsåmusájn viehkedit.
+Juohkka fylkan li VBA Viehkkenævvoguovdátja.
+Gulloássjij giehtadalle suohkanijn
+Juohkka suohkanijn li vásstádus ásadit
+gulloássjij giehtadallev guhti máhttá viehkedit
+ierit ietján åhtsåmusáj, viehkkenævoj
+hiebadahttemij ja dajt oahppat adnet.
+Jæbddásasj ulmusj
+Jæbddásasj le hárjjánam ulmusj guhti le
+hárjjánam adnet guládagájt ja guhti le
+ietjas gulloláhppemav dåbdåstam, ja hárjjánam
+guládahkaj máhttá viehkedit iehtjádij sæmmi
+Dát ulmusj le oahppam ja tjadádam
+Gullamvádnásij Rijkalihto (HLF)
+oahppoprográmmav jæbddásattjajda ja
+hárjjánam ulmutjijda.
+Dån máhtá HLF'as diedojt
+oadtjot lagámus jæbddásasjfálaldagá birra duv
+bájkijn.
+Fylkaaudiopedagåvggåfálaldahka
+Fylkaaudiopedagåvgån le åvdåsvásstádus dasi
+jut gullamvádnása gudi li oahppama vuolen
+mánájgárdijn ja skåvlåjn oadtju látjedum
+hiebaduvvam fálaldagájt masi sijájn li
+Statped viehket suohkanijt majn li
+åvdåsvásstádusá ja gullamvánes mánájs
+ja nuorajs gudi mánájgárdijn ja skåvlåjn li
+oahppama vuolen oadtju hiebadimev masi
+siján li rievtesvuoda.
+VBA
+Jus gássjelisvuodajt åtsådalá barggosajen
+gullamvánesvuoda diehti, de máhtá ássjev åvdedit
+ietjat barggovaddáj, mij de aktisasttjat bájkálasj
+VBA kontåvråjn ma de aktijvuodav válldi
+barggorádevaddekontåvråjn (BVK/dárruj ARK)
+ietjat fylkan dárboj milta.
+Muhtem dilijn máhttá
+viehkev åhtsåt VBA máhtudakguovdátjis
+hiebadahttemijda ja oassálasstemij.
+Guládakvadde
+Guládakvadde máhtti dunji diedojt juohket duot
+dát guládakslájajs ja ietjá viehkkenævojs.
+Gehtja
+guládimdiedojt girje maŋemus bielijn.
+HLF Gullamvádnásij Rijkalihtto
+HLF Gullamvádnásij Rijkalihtto le berustiddje
+organisásjåvnnå dájda; gullamvádnasijda,
+bieljedis tjalmedimijda, CI-operidum ulmutjijda,
+virggeulmutjijda, ja æjgádijda gullamvánes
+mánájda, ulmutjijda gænna li tinnitus-vájve ja
+méniér-skihppijda.
+Máhtá ienebuv låhkåt HLF'a
+birra 6. kapihttalin.
+Dån gávnu diedojt muhtemijs dán girje máŋemus
+bielijn.
+Guládahka mij la dat?
+Guládahka le dagu unna skájanis.
+energigálldo, mikrofåvnnå, tjavggidahka ja
+skájanis.
+Guládahka aneduvvá tjavggitjit
+jiednagåvåv ja dajnas gaskostimev buoredit-
+tjat.
+Jiedna boahtá mikrofåvnå baktu, ja jiedna
+dagáduvvá elektris signálajda.
+Unna tjavgginis
+signálajt tjavggi åvddåla signála vas skájana
+baktu sáddiduvvi bielljerájggáj.
+Gåktu buorebut gullat
+Muhtem ájgge gållå desik hárjjána guládagáv
+Ulmusj galggá vuojn hárjjánit ådå
+jiednagåvvåj ja ådå teknolågijaj.
+Ájnas le dunji
+jut i måsja ja guládagáv hiejte adnemis, jus
+ga de i iesj dalága tjangeda.
+KAPIHTAL 4:
+GULÁDAHKA MIJ LE ÁJN DAT?
+Dán kapihttalin oahpásmuvá guládahkaj ja ma li sieradusá duon dán
+guládakslájajs.
+MANEN IJ GULÁDAHKA DUNJI DÁBÁLASJ
+GULOV RUOPPTOT BUVTE?
+Jus bieljev buohtastáhta pianojn de le juohkka
+luoden ietjas sadje getsulijskáltjon (sisbieljen).
+Jus dal ájádalá makkár vige pianon máhttá liehket.
+Tangenta máhtti rievddat, muhtema jienav láhppi,
+muhtema e åvvånis dåjma jali ilá maŋŋet jienav
+buktá gå dæbtjo.
+Na usjudalá, sjaddá de gássjelis
+dåbddåt makkár luohte tjuojaduvvá!
+Nav le aj bieljij.
+Ij la dåssju man tjavgga jiedna máhttá gullut mij
+gænoduvvá, valla jiedna aj máhttá gullugoahtet
+ietjáláhkáj.
+Dajnas sjaddá gássjelis sieradit
+gasskala guovte muoduk jiena (buojkulvissaj s ja f
+jiena), jali máhttá buktet gássjelisvuodajt gå guokta
+jiena maŋŋálakkoj ruvvaláhkáj båhti (duola dagu gå
+ulmutja ruvva sáhkadi).
+Moaddása de danen javlli
+gulli, valla e huoman nagá bágojt sieradit.
+Guládahka máhttá dåssju buoredit jiena
+tjavggidagáv mij le gænoduvvam, ja dav tjavggit.
+GULÁDAGÁJS LI MOADDA SLÁJA
+Guládagájs gávnnuji moadda slája.
+máhttá dunji gávnnat guládagáv mij dunji
+buoremusát hiehpá ja duv gullamvánesvuohtaj.
+Dála tjuovo diedo dáj guládakslájaj birra:
+Bieljeduok-guládahka dabrriduvvá bielje
+duohkáj.
+Bieljeduok-guládahka plasstiduvvam snáhpájn.
+Iesj dat guládahka gatsostuvvá bieljeduohkáj.
+Guládagán le bielljesnáhpá plásstidum suohpunijn.
+Dákkár guládagájn li vargga agev telespåvllå ja
+jiednahiebadimræjddo.
+Dá guládagá máhtti
+hiebaduvvam ienemus gullamvánesvuodaj
+Dákkár guládagájda hæhttu adnet
+bielljesnáhpájt ma sierraláhkáj li duv bieljijda
+dagáduvvam.
+Bielljesnáhpá sáddi jienav
+bielljerájggáj ja stajggi guládagáv bælljáj.
+RITE-guládahka le bieljeduokguládahka
+gånnå skájanis le bielljerájggáj biejaduvvam ja le
+aktiduvvam guládagájn asidis liednigijn ja álu le
+danna snáhpá standárda milta (dome) dan sadjáj
+gå støjppiduvvam snáhpá.
+Dát dahká guládagá
+stuorrudagáv unnebun ja vaddá buorep
+akustihkalasj ávkev gå skájan le bielljerájghen.
+Máhttelis le aj oadtjot støjppiduvvam snáhpánav
+aj RITE-guládagájda.
+Lasseræjdojda dagu
+telespåvllåj ja ietjá divudimmáhtelisvuoda li
+sierra modellas modællaj.
+Dáktáj dabrridum guládahka
+Dáktáj dabrridum guládagán (BAHA) le guovte
+moduvlak.
+Danna li titanskruvva mij dabrriduvvá
+skuvrredáktáj bielje duogen lijke vuolláj, ja iesj dat
+guládahka biejaduvvá dán skruvá sisi.
+dahká akustihkalasj jienav svarrijda vibrátåvrå
+baktu mij le guládagá sinna.
+Dá svarrima
+sáddiduvvi sisbælljáj skruvá ja skuvrredávte
+Åtsådallamij milta de dákár guládahka buktá
+vahágahttemijt ålgusjbælljáj ja guhkesájggásasj
+gasskabielljevuolsjijt.
+Cochlea-implantáhtta (CI)
+Cochlea implantáhtta le medisijnalasj instrumænnta
+mij la guovte oases.
+Akta le vuosstájvállde
+"implantáhtta" gånnå li elektråvdå getsulijskálltjon,
+ja sáhkadimprosessåvrån mikrofåvnåjn.
+Mikrofåvn-
+nå gávnná jienav ja dahká dáv akustihkalasj
+signálajda sáhkadimprosessåvråna baktu.
+Sáhkadimprosessåvrån sáddi signálajt vijddábut
+vuosstájválldáj lijke vuolen, spåvlå baktu mij dabrijt
+mágneta baktu implantáhttaj.
+Vuosstájvállde sáddi
+signálajt vijddábut elektråvdåjda ma de nervaj
+vájkkudi getsulijskáltjon, ja ulmusj de gullá.
+Åtsådallama dákkár implantáhtajs le
+bieljedisvuohta, valla dási ij la vissa rádjá gå
+ulmutja gudi dálásj ájge oadtju CI ettjin dáv oattjo
+soames jagev dán åvddåla.
+Buoremus le jus dån
+guládahkaj mávsá buohttidusáv, danen gå dujna le
+ietjajnit vásstádus jus dát bæjsstan jali jus lahpá.
+Jus le sebrulasj Gullamvádnásij rijkalihton, de
+oattjo HLF'a Guládakbuohttidusáv mij
+sebrulasjvuodav tjuovvu.
+Lasseræjdo
+Ienemus slájajda guládagájs gávnnuji
+máhttelisvuoda oadtjot lasseræjdojt dagu
+streamerav.
+Dat sihtá javllat jiedna sirdeduvvá
+hárpoj dagá guládáhkaj buojkulvissaj Tv:as,
+mobijlas - sáddára baktu.
+Gå guládagáv
+vállji de viertti dáv árvustallat ja jus dujna le
+ådå guládahka de máhtá guoradallat jus dasi
+gávnnuji dákkár ræjdojda máhttelisvuoda,
+ietjat dárboj milta.
+Muhtem guládagájda aj
+guhkásdoajmmára gávnnuji.
+GÅ GULÁDAGÁV VÁLLJI
+Audiográffa siegen máhtá guládagáv válljit.
+Mujte val jut gullámvánesvuohta le ulmutjis
+ulmutjij, ja danen ij guládahka mij duv ráddnáj
+hiehpá, ij sæmmiláhkáj dunji hieba.
+máhttá duv bagádallat nav vaj dån álkkebut
+dádjada majt dárbaha.
+Gatjádallu då ja ságasta
+ietjat dárboj birra audiográffajn, nav vaj allasit
+gávna vuogas guládagáv.
+Dán prosessan viertti
+vuorddet jut guládahka viertti hiebadahteduvvat
+moaddi, jali aj muhtem ietjá guládakslájajt
+GÅGULÁDAGÁV LE HIEBADAHTTEMIN,
+DE VIERTTI OADTJOT..
+..ájgev gæhttjaladdat moadda slája guládagájs..
+..ájgev hárjjidallat på..
+.. guládagáv sadjásis dabrrit.
+.. dav ierit válldet.
+.. batterijav målssot.
+.. ja hárjjánit guládagá måttijt
+doajmmamáhttelisvuodajda.
+.. oadtjot diedojt dáj birra..
+.. gåktu guládahka doajmmá.
+.. guládagáv rájnnit ja ájmon anedit.
+.. mij galggá dagáduvvat åvddåla doajmmá.
+.. gånnå batterijajt oastá.
+.. ietjat gullamvánesvuodav audiográmmaj
+tjielggiduvvam.
+.. ietjá gullamteknihkalasj viehkkenævoj birra ja
+ihkap dájt gæhttjaladdat.
+.. gåktu ulmusj vijmanagi hárjján guládakadnemij.
+..diedojt dáj birra..
+.. berustiddjeorganisasjåvnåj.
+.. kursaj gaskostimhárjjidallamij ja makkár ávkke
+dássta boahtá sáhkadimev dádjadittjat
+.. ietjá instánsajt gåsstå viehkev máhttá åhtsåt.
+..oadtjot máhttelisvuodajt ruopptot boahtet
+dárkestimijda/tjuovvolimijda..
+.. jus le juoga majna ij la dudálasj.
+.. nav guhkás jus dujna le ienep diedojda dárbbo.
+.. jus dárbaha ienep praktihkalasj hárjjánimev
+guládagáv dåjmadit.
+Buoremus le jus dån guládahkaj mávsá
+buohttidusáv, danen gå dujna le ietjajnit
+vásstádus jus dát bæjsstan jali jus lahpá.
+Jus le sebrulasj Gullamvádnásij rijkalihton,
+de oattjo GVL'a Guládakbuohttidusáv mij
+Guládahkaj oahpásmuvvat
+Gå le de guládagáv hiebadahteduhttám,
+de oattjo hárjjidallat gåktu jienav hiebadalá,
+batterijav målso, ájmon anedime ja adnema
+birra, ja gåktu dáv sadjásis dabrri ja ierit válldá.
+Mujttu dáv dahkat madin le audiográffa
+lunna.
+Muhtemij mielas le vuohkasin soabmásav
+lagámusájs fáron válldet, nav vaj ienebu oadtju
+dájt diedojt.
+Gájkka majt adiográffa vuoset ja
+bagát, galggi aj tjáleduvvam adnotjielgadusán
+mij guládagáv tjuovvu.
+Jus dujna li iehpetjiel-
+gasvuohta maŋŋela gå le audiográffa lunna
+læhkám, de máhtá viehkev oadtjot Viehkkeul-
+mutjis ietjat bájkijn (lågå ienebuv GVL'a
+viehkediddjijårniga birra 3. kapihttalin).
+Oahpásmuvvamij ájgge gållå
+Guládahka galggá jienajt tjavggit majt ij la
+gullam moatte jahkáj, jali ihkap majt ij la åvdutjis
+goassak gullam, ja dási ájgge gållå.
+Buoremus
+le jus oattjo guládagáv adnet nav ålov álgos,
+valla loahpe l aj båddistit jus gievda.
+jienajda hárjjánit de viertti gåjt 3-4 tijma bæjvváj
+guládagáv adnet.
+Buoremus le dáv álgget ietjat
+sijdan ráfes.
+KAPIHTAL 5:
+BUORRE ÁLGGO
+GULÁDAGÁV ADNEGOAHTET
+Dán kapihttalin máhtá låhkåt ienebuv gåktu buoremusát hárjjána
+Mij bádtjip duv dán hárjjánime birra ietjat
+audiográffajn ságastit.
+Dála tjuovvu tsuojggidusá gåktu hárjjánit:
+Oahpásmuvá bæjválasj jienajda
+Váttse goadenit ja oahpásmuvá jienajda majt
+ihkap mælggat ij la gullam.
+Gulldala gåsstå ja
+mij gullu.
+Oahpásmuvá jienajda majt bæjválat-
+tjat gulá, jienajt gå páhppárijt tjuorvvi, gå tjáhtje
+gålggå ja gå telefåvnnå riŋŋgu.
+Álgos de moadda
+jiena gulluji ietjáláhkáj, valla ale mårråha-
+hárjjána dån vijmak dajda.
+Iehtjádij ságastallam
+Gå mij sáhkadip, de dahkat moadda
+gássjelis jienajt.
+Dási gájbbeduvvá vehin
+ratjástibme ságastimev tjuovvot.
+Álge sijdanit
+hárjjidallat ságastallamijt tjuovvot gå duogásjs-
+judde le.
+Dánen de gávnada makkár vidjurij
+sinna duv guládahka buoremusát doajmmá.
+Mujte gaskostimen li moadda biele, várrima,
+dárkkelit gulldalibme ja rubbmelasj láhtara.
+Dån
+de hárjjána vuojnnet muodos ja láhtarijs mij
+javladuvvá.
+Ságastallamij bále de i galga ilá
+mælggadin liehket nuppijs, ja buoremus le
+muodojt vuojnnet.
+Radiov gulldalit jali tv'av gæhttjat
+Gå galga radiov gulldalit jali tv'av gæhttjat, de
+viertti diedulattjat gávnnat man mælggadis
+gulldala ja gehtja ja vuogas gaskav gávnnat.
+Gæhttjala 2 gitta 4 mehtera gaskav ja hiebada
+jienav dasi mij le vuogas iehtjádijda.
+Jus jienav
+duv guládagán máhtá hiebadit, de bieja muhtták
+tjavgga nav vaj vuogas le.
+Man lahka skájanisás
+le dade binnep duogásjsjudde, ja dajnas
+buorebut gulá.
+Viehkkenævo gávnnuji majt
+máhtá adnet duola dagu gå tv'av gehtja.
+Moatten
+guládagájn le juo teleslivnnja ja dav máhtá
+(Lågå ienebuv dán birra 7.
+Kapihttalin).
+Oahpásmuvá amás jienajda amás
+gulldalimdilijn
+Avta vahko duogen de dåbddågoadá dábálasj
+jienajt sijdanit.
+Dan maŋŋela de oattjo jied-
+nadagájn gulldalattjat dåppe gånnå ienep
+sjudde, buojkulvissan bargon jali stuoráå sosiála
+Hárjjidalá válljit jienaj ja giellajienajt,
+ja tjalmosta dåssju dajt.
+Almulasj bájkijn, duola
+dagu lågådallamhuodnahijn, de mij badtjiv duv
+håladiddje lahka liehket.
+Restaurántajt jali
+káfeajn le buoremus tjåhkkidit nav vaj nuppij
+sáhkadiddij muodojt vuojná.
+Gå trafikeridum
+gahttunin le de ájn sjaddá ássjelis gullat, dalloj
+máhttá ållo sjudde liehket.
+Jus dån hárjjidallagoadá duola dagu
+gasskabiejvveæjvvalimij bále gånnå le ållo
+sjudde, de máhttá dát dåbddut unugis-
+Dån váseda åljav ja sjuttev, ja ihkap
+sjaddá mælggat desik guládagáv aná.
+MIJ
+BÁDTJIP DUV HÁRJJÁNADDAT SÆTTOS
+DILIJN!
+Avtatrajes guládagáv adnet
+Vuojŋŋama gulloguovdásj galggá avtatbirges
+jienajda hárjjidaláduvvat.
+Dat sihtá javllat jus
+dån dåssju muhttijn guládagáv aná, de ij
+dát boade ávkken.
+Jus galga buorep ávkev
+guládagás oadtjot, de viertti dájna álu gulldalit -
+desik muhtem tijmav bæjvváj, ja de adnegoahtet
+gå smareda idedijt gitta desik oaddá.
+Ájnas le jut audiográffaj diededa
+åtsådallamij birra.
+Jus audiográffa galggá máhttet dunji guládagáv
+gávnnat ja hiebadit, de hæhttu subtsastit majt
+åtsådalá.
+Jus la juoga majt i máhte, dile gånnå
+i dádjada mij javladuvvá, de hæhttu dájt audi-
+ográffaj subtsastit.
+Gå le gæhttjalimájgge de
+ihkap le buoremus jut tjálá majt váseda, dajnas
+máhtá konkrehta ássjij birra subtsastit gå boadá
+gulov dárkestittjat audiográffa lunna.
+VÁLDE GULÁDAGÁT VÁRAJDA
+Guládahka lahtsá liggasis ja bielljegásses.
+Dála
+tjuovvu muhtem tsuojjgidusá gåktu guládagát galga
+ájmon anedit:
+• Ale bieja guládagáv biejve åvddåj.
+• Ale guládagáv báhkkasijda bieja.
+• Ale guládagáv røntgensuodnjarij åvddåj bieja
+(buojk.
+bádnedåktåra lunna).
+• Gå ij guládagáv ane, de mij bádtjip duv
+batterijlåhkev rahpat nav vaj lahtsa ålgus boahtá
+ja ij æjrro ij oablo.
+• Gå ij guládagáv ane, de duv bádtjip juohkka
+bále dav æsskuj biedjat, mij tjuovoj.
+• Gáhtti guládagáv tjátjes.
+• Ale val guládagáv lassjkadis låssjkudij rájnni.
+Adnotjielgadusás mij guládagáv tjuovvu oattjo rádijt
+gåktu guládagáv rájnnit.
+Máhtá aj audiográffajn jali
+Viehkediddjijn sáhkadit viehkev oattjotjit.
+Gå gullo nævrru de ietjájduvvá dille oassálasstet
+ságastallamijda.
+De sjaddá gassjelabbo tjuovvolit
+mij ságastuvvá.
+Majt ájn javlaj?
+Lev så boasstot
+dádjadam?
+Massta dálla tjajmmi?
+Buoreda ietjat sosiála værmádagáv: Válde
+aktijvuodav berustiddjeorganisasjåvnåjn
+Jus duv mielas le ilá ållo hásstalusájs, jali dujna
+li dárbo ságastit soabmásijn gut dádjat, de máht-
+tá buorren liehket aktijvuodav válldet Gullamvád-
+násij Rijkalihto berustiddjeorganisasjåvnåj.
+Gájka
+gudi viessu nievres gulojn diehti jut hásstalusá
+badjánij gullaamvánesvuodas.
+Nuppij ságastit le
+viehkken - soabmásijn guhti iesj la dáv vásedam
+jali le sæmmi dilen gå dån.
+Gå ijvvi iehtjádijt gusi
+aj nievret gulli, de oattjo sosiála dårjav, ja dajnas
+de máhtá buorre rádijt oadtjot ietjat dárbojda.
+Gullamvádnásij rijkalihtto (HLF)
+HLF le berustiddjeorganisasjåvnnå sidjij gudi
+nievret gulli, tjalmedis bieljedimijda, æjgádijda
+gej máná nievret gulli, ja tinnitus- ja meniérski-
+hppijda.
+Lihton li badjel 58 000 sebrulattja ja le
+værálda stuorámus varresvuodaorganisasjåvn-
+nå.
+Organisasjåvnnå máhttá diededit ja rádedit,
+ja dån oattjo aktijvuodav ietjá gullamvádnásij
+lihton gånnå li 200 bájkálasj siebre.
+Duodden de
+GVL le tjalmostime ja åvddånbuktemin
+gulloássjijt, vájkkudime oajválattjajt ja siján li
+kurssadoajmma.
+Jus le GVL sebrulasj de oattjo
+moadda buorre fálaldagájt sebrulasjvuoda baktu,
+daj gaskan Fáhkabládev Din Hørsel (Duv gullo),
+guládakbuottidusáv oasstet ja juridihkalasj
+viehkev.
+Aktijvuodaj diedo le maŋemus bielijn
+dán girjen.
+KAPIHTAL 6:
+ÁRGGABIEJVE GASKOSTIBME
+Dán kapihttalin oattjo låhkåt gåktu buoremusát máhtá oassálasstet
+sosiála aktijvuodajda.
+8 ráde álkkep árggabæjvváj:
+Subtsasta jut nievret gula.
+Álgos juo gå ælvá.
+guládallam buorebut doajmmá ja iehpedádjadusá de
+dassta binnu.
+Garve dåssjedis jienajt.
+Duola dagu radiov mij sjurrá
+duogen, rabás vinndegav jåhtulakjutsájn ålggolin.
+vinndegav dáhpa ja radiov jaddi de besa hiemmsidahtte
+sjurás!
+Vállji liehket gånnå sæddo le.
+Ájádalá gånnå buo-
+remusát gulá gå soabmásav galga ijvvit.
+Gávna buoremus
+ságastahtte sajev.
+Álkkep le aj gåhttjot binnep ulmutjijt gå
+moaddásav stuorra gasskabiejvijda.
+Tjuovggadav.
+Álkkep la dádjadit tjuovggis sajijn, nav vuojn
+vuojná muodojt buorebut daj gejna ságasta.
+Ano asjijt tjálálattjat tjåhkanimijn, lågådallamijn ja muoduk
+dilijn, dajn li álu tjálalasj tjoahkkájgæsos.
+De gåjt diedá i
+masse ájnas bielijt ássjes.
+Sms'av ja mejlav tjále.
+Manen riŋŋgut jus jiedna le nievrr?
+Sáddi tækstadiedov farra.
+Ane máhttelisvuodajt ma li internehta báktu.
+Ådåsamos
+sága ja diedo.
+Jus duola dagu massá radio/tv-ságajt de álu
+gávna dájt tjálalattjat internehtan.
+8. gehtja tekstiduvvam prográmmajt tæksta-tv baktu.
+(NRK'a
+tæksta-tv 777 bielen, TV2'a tæksta-tv 222 bielen)
+Harjjidallat gaskostit
+Gå gullo nævrru de ihkap buorren le muhtem
+vidjurij birra diehtet jus ulmusj galggá rijbbat
+ságastallamijn.
+Danen máhttá gaskostimhárjjidal-
+lamteknihka ávkken boahtet, da máhtti liehket
+Njálmmelabudimijs dádjadit
+Njálmmelabudimijs dádjadit sihtá javllat mij
+diedulattjat gæhttjap ságastiddje njálmme- ja
+muodolabudimijda.
+Njálmes gæhttjat máhttá
+javllat njálmme labut aktan tjalmij ja bieljij ja
+le ávkken duodden dasi majt gulá guládagá-
+jn.
+Njálmes dádjadit le ávkken sajijn gånnå le
+sjurra ja gånnå ságastibme láhppu ietjá sjurás ja
+jutsás.
+Ájnas le de systemáhtalattjat hárjjidallat.
+Hárjjidallat gulldalit
+Gå guládagáv aná de jiena ietjáláhkáj gulluji gå
+masi le hárjjánam åvdutjis.
+Dárkkelit hárjjánit
+gulldalit dájt jienajt guládagá baktu galggá
+hárjjidallat.
+De åhpa dålkkut jienajt ja dán ådå
+jiednagåvvåj hárjjána.
+Oahppat sievvemgielav doarjjagin
+Sievvema doarjjan giellaj sihtá javllat ulmusj
+sievvemijt viehkken sáhkadattijn.
+Dát vaddá
+duodde sierralágásj dádjadusáv sunji guhti
+gulldal, dádjadittjat mij javladuvvá.
+Sievvama
+duodden giellaj máhttá liehket bieljedis
+tjalmedisájda/ållu bieljedimijda ávkken
+buorebut gaskostittajt lagámusáj.
+Hárjjidallat ságastit
+Muhtemijn le dárbbo hárjjidallat nav vaj ájmon
+anedi giellajienajt ja hållamtjehpudagáv.
+le sierraláhkáj ávkken sidjij gænna li stuorra
+gullamvánesvuoda ja gudi e das itjasa gulá gå
+ságastit.
+Suohkan le dat gut fállá gaskostimhárjjidallamijt.
+Jus fálaldahka ij duv sijddabájken gávnnu, de
+galggá viettjaduvvat ålggolis, duola dagu fylkas
+jali stáhta máhtidakguovdátjijs.
+Ságasta gullovie-
+hkediddjijn duv suohkanin!
+BUORRE RÁDE SÁGASTALLAMIJDA
+Jus galga máhttet gaskostit buoremusát iehtjádij,
+máhttá ávkken liehket ájádallat muhtem buorre
+rádij birra majt diedá.
+Dála li dagáduvvam guokta
+lista tjuojggidusájs sághastallamijda.
+Nubbe dajs
+le dunji.
+Nubbe le duv lagámusájda, rádnajda
+ja barggorádnajda.
+Dáv listav máhtá gatsostit
+galmána uksaj jali diehtotáblluj.
+Gájka má dár-
+bahi mujttádahteduvvat muhttijn!
+Dunji
+Dån máhtá ietjat dilev buoredit dajna gå ájádalá
+gåktu ja majt máhtá dahkat buoredittjat
+gaskostimev.
+Rabás ja duodalasj liege.
+Subtsasta jus dån
+galga ienebuv dádjadit, de le unnebut jali tjavg-
+abut tjanáduvvam tjuovotjit njálmmelabudimijt ja
+muodojt gæhttjat sujsta gejna ságasta.
+Juoge oanegattjat duv ságastimrádnaj mij duv
+viehket gullat ja ienebuv dádjadit.
+Jus sidá ulmut-
+ja lahkusin galggi duv nievres gulov vieledit, de
+la dån isj gut hæhttu diededit.
+Sij e åhpa ietjastis.
+Gatjáda nuppádis
+Ale val dagá nav vaj dádjada ja gulá, jus dav i
+Gatjáda nuppádis!
+Liege gierddis
+Ájgep milta de vuorddep lagámusá galggi duv
+vieledit ja dunji vidjurijt láhtjet ságastaládijn.
+Stuorrá ávkken la gájkajda, ale val gievda ja
+måsja gå iehtjáda dáv vajálduhtti.
+Vájvven
+máhttá liehket nievres guojn viessot, valla le aj
+vájvven agev vieledit.
+Måjådaste
+Gå nievret gulá, de lassánij iehpedádjadusá
+dassta mij javladuvvá, ja dat vuojn máhttá suoht-
+tasin iehtjádijda.
+Muhttijn sjaddá nav suohtas vaj
+nuppe hæhttuji tjajmádit.
+Ja daj bálij le vuogas
+måjudasstet, gå måssjat.
+Vuoseda gierddisvuodav
+Ienemus oasse guládakaddnijs vásedit buorep
+dádjadusáv iehtjádij hålajs maŋenagá gå hárjjáni
+ådå jiednagåvvåj mij dassta boahtá.
+Moaddási-
+jda le buorre ávkken systemáhtalasj gulldalim-
+hárjjidallamijs, ja jus duodden åhpa ienemus
+oasev vuodo hållam-låhkåmteknihkajs, de
+sjaddá ájn vil álkkep oassálasstet
+Vuorijdibme ja vuojŋastibme
+Sån gut nievret gullá vájbbá ruvábut gå dábálasj
+gulle.
+Ájnas la jut i ilá ietjat vájbbada, valla
+vieleda rubmaha signálajt ja vuojŋada gå la
+SÁGASTALLAMNJUOLGADUSÁ
+LAGÁMUSAJDA JA RÁDNAJDA
+Dárbbo tjuovggadij
+Gå galga muodo- ja njálmmelabudimijt tjuovvot,
+de la dárbbo tjuovgajda.
+Gehtja val jut muodoj le
+tjuovgga, valla ale val ilá tjuovggadav bieja hárd-
+do duohkáj nav vaj dåt gut nievret gullá tjuovg-
+gus tjalmijs ja duv muodo báhta irkkásij.
+Njuolgga aktijvuohta
+Liehku då ietjat láhkáj ja sáhkada njuolgga
+sunji gut nievret - ale val goalmáda baktu.
+Vuorddelaste ságastimijn desik gulldaliddjev le
+vetsadam.
+Aneda tjalmen ja mujte jut sån gut ij
+nav vuojga gulá aj gæhttjá duv tjalmijda, njálm-
+merabdajda, muodo- ja rumájlabudimijda.
+Vies-
+so muodo má álu subtsas ienebuv gå moadda
+javladum bágo.
+Njálmme galggá vuojnnut
+Ale adnala giedav, avijsav jalik káffagåhpåv
+njálme åvdån.
+Gárve val biebmoj, hálmugij,
+suosskamgummiji njálmen ságastit, Jus sigáreht-
+ta njalmmerabdan ij ga álkkebun dagá dádjadit-
+tjat dav mij javladuvvá, ja mujte skávtjá ja stuor-
+ra njálmmevuolskávtjá bukti gássjelisvuodav
+Mujte jiednasit sáhkadit ja ij val ilá
+tjavgga.
+Jus sáhkada ilá ruvva jali ilá suojmma,
+de bæjsstan dat luondulasj hållamláhke.
+Sáhka-
+da jiednasit ja muhtták láhkáj.
+Ij lijssi ruodjat sunji gut nievret gullá, de ham
+værrán dádjadit mij javladuvvá.
+Jus i dádjaduvá,
+de gæhtjjala nuppádis javllat, valla ietjá bágoj.
+Subtsasta massta le sáhka
+Muhttijn máhttá liehket dárbulasj subtsastit
+massta sáhka le.
+Máhttá aj buorebun tjielggit jus
+ságav målso.
+Mujte agev vásstedit
+Jus dujsta gatját majt javlli - de agev galga
+Máhttá dåbddut ålgusjduvvam ja
+måsjev buktet jus vássteda: " håv, ij lim mige".
+Sån gejna sáhkada viertti mierredit jus duv
+vásstádus lij árvos váj ij.
+Man mælggadis
+Sån gut nievret gullá viertti mierredit man
+mælggadis galggá ságastuvvat.
+Dábálabmusijt
+le 1 gitta 2 mehtera gasska buorre.
+Gássjelis le
+guládakaddnáj gut la gievkanin gullat jus mige
+javladuvvá dåbes.
+Sjudde ja sjurra
+Mujte val jut juhtsa duogátjis lanján gullamvád-
+násij buktá gassjelisvuodav ságav dádjadittjat.
+Unneda dåssjedis sjuráv.
+Jáddi radiov, tv'av,
+gievkanmásjijnajt ja gålggetjátjev.
+Dáhpa
+vinndegijt jus la juhtsa ålggolis buktá
+gássjelisvuodajt.
+DUOT DÁT VIEHKKENÆVVO LUOJKKAMIJ
+Fylka Viehkkenævvoguovdásj le dat mij vie-
+hkkenævojt luojkká.
+Bargge gulloguovdátjijn,
+priváhta BNT-doktåra ja suohkanij Gulloviehkke
+máhtti dunji viehkkenævojt åhtsåt.
+Mij juohkep
+dájt nævojt guovte oassáj; diededimræjdo ja
+teknihkalasj viehkkenævo gullama hárráj.
+Diededimræjdo
+Diededimræjdo li viehkkenævo ma máhtti
+dunji diededit duola dagu gå telefåvnnå riŋŋgu,
+buollemdiedediddje skuolla jali juhtsá jali gå
+unnamánásj tjierru.
+Dá viehkkenævo vuosedi
+juojddá slierggimij, jienaj ja doargestimij baktu.
+Muhtem buojkulvisá diededimræjdojs:
+Diededimræjdo tjuovgaj
+Dá li diededimræjdo uksakloahkkaj, telefåvnnåj,
+buollemijda ja ájggemierrekloahkkaj.
+dujna li ienep tjuovggadiededimræjdo gaoden
+tjuovgaj, de máhtá vuojnnet gå uvsav riŋŋguji,
+gå telefåvnnå riŋŋgu jali gå buollemdiedediddje
+Dát doajmmá nav gå buojkulvissaj uvsan
+riŋŋguji, de slærggu tjuovggadiedediddje ja dat
+gullu sierraláhkáj tjavgga.
+De aj slærggo duojna
+dájna symbåvlåj, nav vaj vuojná jus la uvsas,
+telefåvnns, ålggouvsas jali buollemdiedediddje.
+Sæŋŋgadoargestiddje
+Dát viehkkenævvo biejaduvvá aktij båktemkloah-
+kkaj ja/jali bullemdiedediddjáj ja/jali ålggouksaj
+ja telefåvnnåj.
+Madrássa doarges gå kloahkka
+riŋŋgu jali juoga diededuvvá.
+Doargestibme
+máhttá aj aktijdahteduvvat åjvuolláj mij de
+doarges gå riŋŋgu.
+Diededibme hæhttu
+doargestime baktu gå la oademin.
+KAPIHTAL 7:
+BUORRE VIEHKKENÆVO
+Moadda viehkkenævo gávnnuji ma máhtti guládakadnnáj árggabie-
+jvev unnán álkkebun dahkat Viehkkenævo lasedi máhttelisvuodav
+dunji doajmmat ja buoredit duv soapptsomav.
+Gullamteknihkalasj viehkkenævo
+Gå tv'av gehtja jali radiov gulldala: Jus mielat
+milta ulmutja gulluji ságasti unna gielatjin ja
+iehpejiednasit?
+Jienav tjavgedit le nievres
+tjoavdos mij buktá iehtjádijda lagámusájs
+måsjev.
+Gullamteknihkalasj nævo galggi dunji
+álkkev buktet gulátjit dav mij javladuvvá tv'an,
+klássalanján jali ságastahttijn gånnå le redja.
+Ságastallam nanostuhtte, teleslivŋŋjas, FM-
+ræjddo ja IR-vædtsaga li dákkár gullamteknih-
+kalasj viehkkenævo.
+Mij dåjmada gullu, de li
+dá avtalágátja, da dåssju sierralágásj teknihka
+baktu sáddiji jiednasignálajt mikrofåvnås sunji
+guhti gulldal.
+Oajvveássjen gullamteknihkalasj
+viehkkenævoj le gaskav oanedit dåppet gåsstå
+jiedna boahtá sunji gut galggá gulldalit.
+Teleslivŋŋjas
+Teleslivŋŋjasvædtsaga li jiednatjavggidahka,
+majt ulmusj máhttá aktijdit mikrofåvnnåj jali ietjá
+jiednagállduj buojkulvissaj tv'aj jali stereoræjdduj,
+ja slievŋŋas mij le suohpun mij de biejaduvvá
+stuovesláhkáj goade sinna, jali máhttá liehket
+nav unnagasj jut tjiebedij máhtá gatsostit.
+Telslivŋŋas aneduvvá aktan guládagájn man
+sinna le telespåvllå.
+Jiednasignála manni
+magnehtalasj bajke milta majt slivŋŋas dahká ja
+majt telespåvllå vuosstáj válldá.
+Moadda kinojn,
+girkojn ja almulasj bájkijn li dákkár teleslivŋŋasa.
+Dát dieduvva plakahtajn gånnå T le tjáleduvvam.
+FM-ræjdo
+FM-ræjdon le dan láhkáj jut le sáddididdje
+mikrofåvnåjn ja vuosstájvállde majt máhtá
+guládahkaj aktijdit.
+Iesj dat signálla sáddiduvvá
+radiosvarramij baktu.
+FM-ræjdov máhtá bijlav
+adnet, barggosajen, åhpadusán jali ietjá dilijn
+gånnå guládahka aktu ij vatte buorre gullamav.
+Ræjddo le álkke maŋen válldet.
+IR-ræjdo
+IR-ræjdojn le sæmmi doajmma gå FM-
+ræjdojn.
+Sieradussan le jut signála sáddiduvvi
+infra-ruoppsis tjuovga baktu.
+IR-ræjdo máhtti
+aneduvvat aktan guládagáj, valla au
+jiednabælljasij baktu.
+Streamer
+Streamer le lasseræjddo guládagájda ådåsap
+slájajs.
+Streamer máhttá jienav sirddet hárpoj
+dagá njuolgga guládahkaj mobijlajs, Tv'as
+minimikrofåvnås ja ietjá jiednagáldojs.
+Diedojt
+dáj birra máhtá audiográffas, gulloaktijvuoda
+ulmutjis jali VBA'a viehkkenævvoguovdátjis.
+Ságastallamtjavggidahka
+Ságastallamtjavggidahka aneduvvá gå ságasta
+lahkusin jus addnen ij la guládahka.
+mikrofåvnnå, tjavggidahka ja álu le aj
+jiednabælljasa.
+Ruhtadoarjja guládahkaj
+Jus guládahka le duv gullamij ållu ájnas,
+de oattjo ruhtadoarjjagav guládahkaj
+Álmmukoajos.
+Haddemierre digitála guládagájda
+le mierreduvvam 5765 kråvnnåj (01.01.15 rájes)
+avtat guládagás.
+Dát sihtá javllat jus dån vállji
+guládagáv mij dáv haddemieres le divráp, de
+hæhttu iehtja mákset dav mij le badjel.
+haddemierre máhttá stuorrot jus la nuoap gå 18
+jage jali jus gullamvánesvuohta le virggevahágis.
+Dála buojkulvissan: Jus sidá digitála guládagáv
+ja dat máksá 6765 kr, de hæhttu duodden
+mákset 1000 kr iehtja.Jus dujna le guládahka
+goappátjij bieljijn, de sihtá dát javllat dunji sjaddá
+duoddemákson 2000 kr.
+Guládagáv divudit
+Álmmukoadjo máksá ålgusgålåjt guládagáv
+divudimes.
+Jus la guládagáv boastovuodajn
+bæjsstám de e divudimev.
+Gå ulmutja li
+nuorabu gå 18 jage de aj ålgusgålåjt
+doajmmagæhttjaladdamijs máksi.
+Æjgguma gáktuj
+Jus la doarjjagav Álmmukoajos oadtjum, de le
+guládahka Álmmukoajo åbmudahka, ja galggá
+ruopptot vatteduvvat jus dassta das ij la dárbbo.
+Jus guládahka láhppu jali bæjsstan, de la dån
+iesj gut hæhttu dáv mákset.
+Danen le mávsulasj
+buohttidusáv dási åttjudit.
+Dáv máhtá dahkat
+buohttidusviddnudagáj baktu, jali máhtá oadtjot
+GVL'a Guládakbuohttidusáv Gullamvádnásij
+Rijkalihto sebrulasjvuoda baktu.
+KAPIHTAL 8:
+DUV RIEVTESVUODA
+Dán kapihttalij lip tjoahkkim muhtem ájnnasamos rievtesvuodajt ma
+dujna guládakaddnen li.
+Guládagáj nuppádisoasstem
+Dá li tjáleduvvam Ruhtadoarjja guládagájda ja
+tinnitusræjdoj láhkanjuolgadusá milta:
+§ 3, Nuppádisoasstem
+Doarjja vatteduvvá guladagáj nuppádis
+oasstemij gå le binnemusát 6 jage gållåm
+dallutjis gå ulmusj doarjjagav oattjoj, ja
+a) guládahka ij des dudalattjat dåjma.
+Ja gå ij
+la mávsulasj dav divudit, jali
+b) gæhttjalime vuosedi ådå guládahka vaddá
+ulmutjij buorep gullamdåjmav.
+Doarjja ådåsis oasstemij vatteduvvá juska ij la
+6 jage gållåm gå
+a) gullamvanesvuohta le rievddam nav vaj ådå
+guládahka ietjá teknihkalasj dåjmaj, máhttá
+buktet buorep gullamdåjmav, jali
+b) jus le ådålágásj guládahka boahtám mij
+máhttá gullamvánesvuodav buoredit, jali
+c) ulmutja dille nav rievddam jut ij des máhte
+Jus ulmusj la nuorap gå 18 jage ja le
+guládagáv láhppám jali bæjsstám
+stågadahttijn jali ietjá dåjmajn ma li dábálattja
+álldara gáktuj, de máhttá doarjja vatteduvvat
+ådå guládahkaj juska ij la 6 jage gållåm
+dallutjis gå guládahkaj oattjoj doarjjagav.
+Dålkkåviehkke
+Jus le ållu bieljijs, sjaddam bieljedis
+tjalmedibme jali reigádum bieljedis tjalmedibme,
+de máhát dållkåviehkev oadtjot.
+Dålkkum
+máhttá moatteláhkáj gatjálvis jus sievvamgiellaj
+la, sievvama viehkken hållamij, tjállemdålkkå
+ja/ jali jiednadålkkum.Dålkån le sjávodisvælggo
+juohkka persåvnålasj ássjij gáktuj majt dålkkå
+oadtju diehtet dålkkuma baktu.
+Dålkkådievna-
+stusáv gávna VBA'a Viehkkenævvoguovdátja
+Sidá gus ienebuv diehtet rievtesvuodaj birra?
+Jus dujna le juoga majt ájádalá ietjat
+rievtesvuodaj birra, de válde aktijvuodav
+Doajmmahieredimij Aktisasjorganisasjåvnå
+(DAO, dárruj FFO) rievtesvuohtaguovdátji-
+Dát la rádevadde- ja máhtudakguovdásj
+rievtesvuodaássjij má gulluji
+doajmmahieredimijda ja guhkálasj skihppijda.
+Dån máhtá låhkåt ienebuv duv rievtesvuodaj
+birra internehtan Ierit ietján dán næhttabielen:
+www.nav.no
+Duv bájkálasj VBAkontåvrrå máhttá aj vásstedit
+dujsta gatjálvisájt duv rievtesvuodaj birra.
+DAO (dárruj FFO) Rievtesvuohtaguovdásj
+Postboks 4568 Nydalen, 0404 Oslo
+E-poassta: rettighetssenteret@ffo.no
+Gulloguovdásj, Nordlánda skihppijvieson HF
+Gulloguovdásj, Helse Nord-Trøndelag
+7800 Namsos,
+Gulloguovdásj, St. Olavs Hospital HF
+7006 Trondheim (Roandem),
+Gulloguovdásj, Helse Nordmøre og Romsdal HF
+6508 Kristiansund,
+Gulloguovdásj, Helse Sunnmøre HF
+6026 Ålesund,
+Gulloguovdásj, Helse Førde HF
+Gulloguovdásj, Haukeland Universitetssjukehus
+5021 Bergen,
+Telefåvnnå: 05300
+Gulloguovdásj, Helse Fonna HF
+5504 Haugesund,
+AKTIJVUODADIEDO
+Gulloguovdásj, Stavanger Universitetssjukehus
+4011 Stavanger, Telefåvnnå: 05151
+Gulloguovdásj, Sørlandet Sykehus HF
+4605 Kristiansand, Telefåvnnå: 38 07 30 00
+Gulloguovdásj, Sykehuset Telemark HF
+Hørselssentralen, Sykehuset i Vestfold HF
+Gulloguovdásj, Sykehuset Buskerud HF
+Gulloguovdásj, Blefjell sykehus HF
+Gulloguovdásj, Sykehuset Innlandet HF
+Gulloguovdásj, Sykehuset Innlandet
+2212 Kongsvinger, Telefåvnnå: 62 88 70 00
+Gulloguovdásj, Rikshospitalet
+Gulloguovdásj, Lovisenberg diakonale sykehus
+Gulloguovdásj, Sykehuset Østfold HF
+1603 Fredrikstad, Telefåvnnå: 69 86 00 00
+Gulloguovdásj, Akershus universitetssykehus
+Gulloguovdásj, Universitetssykehuset i
+Nord-Norge HHF, 9038 Tromsø
+Gulloguovdásj, Helgelandssykehuset HF
+8801 Sandnessjøen, Telefåvnnå: 75 06 51 00
+Gulloguovdásj, Helse Finnmark HF
+Gulloguovdásj, Hålogalandssvkehuset HF
+9600 Hammerfest, Telefåvnnå: 78 42 10 00
+NAV Viehkkenævvoguovdásj
+Aust-Agder fylkan
+Postboks 1853 Stoa, 4858 Arendal
+Finnmárko fylkan
+9712 Lakselv - Leavdnja
+Buskerud fylkan
+Postboks 1853
+NAV Viehkkenævvoguovdásj Hedmark fylkan
+Kirkeveien 74, 2418 Elverum
+NAV Viehkkenævvoguovdásj Hordaland fylkan
+Postboks 121 Kokstad, 5863 Bergen
+Møre ja Romsdal fylkan
+Postboks 7055 Spjelkavik, 6022 Ålesund
+NAV Viehkkenævvoguovdásj Nordlándan
+8041 Bodø - Bådåddjo
+NAV Viehkkenævvoguovdásj Nord-Trøndelag
+Kirkegata 2 C, 7600 Levanger
+NAV Viehkkenævvoguovdásj Vest-Agder fylkan
+Serviceboks 430, 4604 Kristiansand
+NAV Viehkkenævvoguovdásj Oppland fylkan
+Helgerudvegen 49, 2816 Gjøvik,
+NAV Viehkkenævvoguovdásj Oslo ja Akershus
+Postboks 384 Økern, 0513 Oslo,
+NAV Viehkkenævvoguovdásj Rogaland fylkan
+Postboks 260 Forus Vest,
+4066 Stavanger
+Sogn og Fjordane fylkan
+Steinavegen 12, 6800 Førde,
+NAV Viehkkenævvoguovdásj Sør-Trøndelag
+Postboks 2976 Sluppen, 7438 Trondheim,
+NAV Viehkkenævvoguovdásj Telemark fylkan
+Postboks 2861 Kjørbekk, 3730 Skien,
+NAV Viehkkenævvoguovdásj Troms fylkan
+9293 Tromsø,
+Serviceboks 622, 4606 Kristiansand S,
+NAV Viehkkenævvoguovdásj Vestfold fylkan
+Heimdalsvingen 1, 3117 Tønsberg,
+NAV Viehkkenævvoguovdásj Østfold fylkan
+Postboks 574, 1703 Sarpsborg,
+Rijkavijddusasj dievnastus bieljedis tjalmedimijda
+Postboks 3513, 3007 Drammen,
+VBA (NAV) Barggujmáhtsadimdåjma guovdásj
+(dárruj SYA)
+Postboks 8190 Dep, 0034 OSLO,
+NAV barggorádádallam i Hordaland fylkan
+Kalfarvn.
+NAV barggorádádallam i Sør-Trøndelag fylkan
+Lade Alle 65 B, 7038 Trondheim,
+NAV barggorádádallam Troms fylkan
+Kaigata 4, 9254 Tromsø,
+PH 6652 Etterstad, 0609 Oslo,
+Vuona bieljedis tjalmedimij lihtto (VBL, dárruj NDF)
+Gamle Borgen vei 5, 1385 Asker
+Audio Consult AS
+Nylænde5, 1101 Oslo,
+Nettside: www.audioconsult.no
+Audiophoenix Hermansen
+Østre Huggenesv.
+Audiotronics AS
+Nettside: www.audiotronics.no
+AurisMed AS
+Breiliv.
+47 A, 3201 Sandefjord,
+Nettside: www.aurismed.no
+Beltone Norge AS
+Grensen 8, 0106 Oslo, Nettside: www.beltone.no
+Gewa AS
+1411 Kolbotn, Nettside: www.gewa.no
+GN ReSound AS
+Grensen 8, 0102 Oslo,
+Nettside: www.gnresound.no
+Magmo AS
+Rådhusgata 30B, 0151 Oslo,
+Nettside: www.magmo.no
+Medisan AS
+Majorstuvn.
+Nettside: www.medisan.no
+Medus AS
+2712 Brandbu,
+Nettside: www.medus.no
+Oticon AS
+Werglandsvn.
+Nettside: www.oticon.no
+Phonak AS
+Akersgt.
+Nettside: www.phonak.no
+Sivantos AS
+Siemens høreapparater.
+Nedre Vollgate 5, 0105 Oslo
+Nettside: www.bestsound-technology.no
+Starkey Norway AS
+4001 Stavanger, Nettside: www.starkey.no
+GULADAKVUOBDDE:
+HLF
+Hørselshemmedes Landsforbund
+Din hørsel - vår sak
+Gullamvádnásij Rijkalihtto
+Duv gullo - mijá ássjen
+Fakta-ark Vergemål - Fremtidsfullmakt - Legalfullmakt
+Fáktá-árkka
+Oahttse - Legalfábmodus - Boahtteájggefábmodus
+Ulmutjijda demensajn dárbahi vissa mutton skihpudagán viehkev ietjasa ássjijt háldadit, dagu
+ruhtadilev dåjmadit ja/jali gå galggá mierredit juojddáv mij la ájnas persåvnålasj ássjijn.
+Oahttse la almulasj årnik ulmutjijda gudi dárbahi viehkev ietjasa berustimijt várajda
+Fylkkamánne oahttsev nammat.
+Ulmusj iesj, lagámusá jali dåktår máhtti oahttsev
+ánodit.
+Suohkana hukso- jali sosiáldievnastusán la aj vælggogisvuohta diededit gå miejnniji
+nágin oahttsev dárbaj.
+Jus galggá oahttsev oadtjot de galggá vuostatjin diagnosa sajenis, ja dárbbo viehkes.
+Demenssa máhttá liehket dákkir diagnosa.
+Máhttá ánodit sierralágásj tjehpudagájt oahttsen,
+dagu jut sån la sámegielak.
+Moaddásijn gænna l demensdiagnosa e oahttsev dárbaha, danen gå
+sijá lagámusá sijá persåvnålasj ja rudálasj berustimijt várajda válldi.
+Sån guhti oahttsev galggá oadtjot nammaduvvam, galggá tjálalattjat oahttsádallamij guorrasit,
+guhtimusj oahttsen galggá ja makkir dahkamusáj oahttse galggá viehkedit.
+Návti galla ij la jus
+sån guhti oahttsev ánot ij dádjadi majt dákkir guorrasibme merkaj.
+Jus ietjasa dagojt ja
+válljimijt dádjat, de máhttá aj vájku ber goassa ánodit oahttse hæjttá.
+Vájku makkir dilen la ulmusj guhti oahttsev oadtju nammaduvvam la, de galggá sunji
+gulldalit ja galggá bessat ietjasa vuojnojt ja sávadusájt åvdedit.
+Dát guosská aj mærrádusájda
+ma dagáduvvi maŋŋel gå oahttsev la oadtjum.
+Jus ulmusj gænna la oahttse ij besa ietjasa
+vuojnov buktet, de galggá dav dahkat majt jáhkká sån luluj sihtat.
+Oahttse ij galga dahkat ienebut gå majt dárbaj, ja dan diehti ij oahttse mandáhtta galga
+sisadnet ienebut gå majt dárbaj.
+Fylkkamánne oahttsev gehtjat.
+Oahttse ij máhte duola dagu
+goadev vuobddet, biednigijt luojkkat, stuorra vattáldagájt vaddet jali árbev árabut
+juohkegoahtet jus Fylkkamánne ij la dav vuostatjin dåhkkidam.
+Fylkkamánne máhttá oahttses
+bargov válldet jus oahttse ij dagá dav mij luluj buoremus sunji gænna l oahttse, jali jus ietjá
+siváj diehti sjaddá dárbulasj.
+Oahttsen la sjávodisvuohtavælggogisvuohta, valla oahttse bæssá
+diededit gen åvdås la oahttse ja majt dat sisadná.
+Lagámusá, dagu gállasjguojmme/aktanårro, máná jali æjgáda, máhtti oahttsen nammaduvvat.
+Dábálattjat galggá oahttse ruhtalågov fylkkamánnáj sáddit juohkka jage.
+gájkajda, ietján gå oahttse gudi li gállasjguojme jali aktanårro.
+Sij e dárbaha ruhtalågov
+Oahttse mávsov oadtju bargo åvdås mierredum láhkáj.
+Oajvvenjuolgadus la sån gæjna
+la oahttse dan åvdås máksá.
+Jus ælla nuoges biedniga sujna gænna l oahttse, máhttá
+fylkkamánne gålojt gåbttjåt.
+Ietjá årniga ma ælla oahttse, valla sæmmi njuolgadusájda gulluji li Legalfábmodus ja
+Boahtteájggefábmodus
+Legalfábmodus vaddá skihpa ulmutja lagámusájda formála máhtudagáv bæjválasj
+ruhtadilev dåjmadittjat mij guosská goahtáj ja máksemij, værro- ja divutmáksemij jnv.
+váni
+oahttseoajválattjaj (fylkkamánne) formála nammadimes oahttsen.
+Legalfábmodusá milta e
+lagámusá besa edna rudájt adnet dagu gådijt ja ietjá investerimijt oasstet.
+Jus dajt galggá
+bessat dahkat de hæhttu sån gut dav galggá dahkat nammaduvvat oahttsen formálalattjatm jali
+galggá gávnnut boahtteoajggefábmodus.
+Boahtteájggefábmodus la luojvoj årnik mij máhttá oahttse sajen.
+Boahtteájggefábmodusá baktu máhtá mierredit gåktu duv boahtteájgge galggá.
+Boahtteájggefábmodus la tjálalasj fábmodus mij javllá gåktu dån sidá duv økonomalasj ja/jali
+persåvnålasj ássje galggi årniduvvat gå i desti iesj buvte.
+Fábmodusán bierri tjielggasit åvddån
+boahtet gåktu sidá duv berustime galggi várajda váldeduvvat.
+Sån gev fábmodusán vállji duv åvdås mierredit, gåhtjoduvvá fábmodiddjen.
+Boahtteájggefábmodusán máhtá mierredit gut galggá fábmoduvvat ja majt fábmodiddje
+galggá duv åvdås dahkat.
+Máhtá mierredit avtav jali ienep ulmutjijt gudi galggi bessat duv
+åvdås mierredit.
+Vájku boahtteájggefábmodus la álgaduvvam, de dábálasj oahttse máhttá nammaduvvat jus
+gájbbeduvvá, ja oahttse gájbbádusá li ålliduvvam.
+Ienep diedojt dáppe gávna: www.vergemal.no
+Dagádum Finnmárko fylkkamánne Justis- ja sebrudakåssudagás.
+Familljaráde
+Biebbmosijddabargon
+Vuonan årru badjelasj 11 000 máná ja nuora
+biebbmosijdajn.
+Ienep gå neljadisoasse
+sijájs årru juogu de berrahij lunna jali iehtjádij
+lunna gejt mánná åvdutjis dåbddå.
+Máná ja nuora gudi ådå årromsajev dárbahi álu sihti jåhtet náginij lusi gejt åvdutjis
+dåbddi.
+Mierreduvvam la mánájsuodjalusdievnastus suohkanin galggá agev árvustallat
+jus aktak máná ietjasa fuolkes jali værmádagán máhttá biebbmosijddan válljiduvvat.
+Familljaráde la barggamvuohke majt álu adná gå galggá biebbmosijdajt åttjudit.
+Oanegattjat javladum la familljaráde mánájsuodjalusá bieles buoragit gárvedum
+tjåhkanibme, gånnå famillja sæbrrá gå galggá ájnas ássjijt mierredit.
+Mánná jali nuorra
+dábálattjat sæbrrá, danen gå suv birra la ham sáhka!
+Máhtá låhkåt ienebut gåktu
+familljaráde tjadáduvvá juogu sierra girjátjin jali dáppe:
+bufdir.no/barnevern/tiltak_i_barnevernet/familierad
+Návti máhtá beraj- jali værmádak-
+biebbmosijddan sjaddat:
+Gå familljarádáj gárvedihpit ja dav tjadádihpit oadtjobihtit diedojt majt merkaj
+biebbmoæjágadin liehket.
+Jus familljaráde guorras jut nágina máná berrahin jali værmádagán sihti
+biebbmoæjgádin sjaddat ja mánájsuodjalus dav hiebalasj tjoavddusin gávnná, de
+hæhttubihtit dåhkkiduvvat.
+Gájka gudi sihti biebbmosijddan sjaddat hæhttuji biebbmosijddakursav tjadádit.
+Bufetata Biebbmosijddadievnastus fállá åhpadimprográmmav PRIDE vuodokurssa
+berrahij ja værmádahkaj.
+Beraj- jali værmádakbiebbmosijdda la sijdda sæmmi láhkáj dagu ietjá biebbmosijda.
+Beraj- ja værmádakbiebbmosijdan la riektá máksuj bargo ja gåloj åvdås.
+Biebbmoæjgáda máná berrahis ja værmádagás galggi tjuovvoluvvat suohkana
+mánájsuodjalusdievnastusás sæmmi láhkáj dagu ietjá biebbmosijda ja oadtju
+åbbålasj bagádallamav.
+Vájku ij juohkkahattjaj hieba biebbmoæjgádin sjaddat, de li moadda vuoge gåktu famillja,
+berraha ja rádna máhtti liehket ressurssan ja mánáv huvsodit guhti ij máhte ietjasa biologalasj
+æjgádij lunna årrot.
+Dán girjátjin besa låhkåt oanes duohta subttsasijt.
+Gå lidjiv lågenangudá jagák mierredijga ieddne ja
+áhttje sirrat.
+Sunnu rijddalime diehti iv lim jasska
+ja håjen lidjiv, sierraláhkáj gå ednagav muv birra
+rijddalijga.
+Mierreduváj iedne lunna galggiv årrot.
+Áhttje lij
+ådå familljav gávnnam ja dåbddiv degu ittjij mujsta
+desti berusta.
+Áhtjev ednagav åhtsåliv.
+Gå ájgge
+unnin duobbánij de hiejttiv bårråmis.
+Gássjelis lij
+subtsastit aktasik gåktu ajtu mujna lij.
+Ittjiv gåjt
+æddnáj máhte javllat gut lij nav håjen iesj.
+Muv nákko baktu skihppijviessuj biedjin, gå
+dassta båhtiv de hiehten biejaduvviv ásadussaj.
+Ieddne ittjij buvte skihpa niejdav ja ietjasa
+huksat sæmmi bále.
+Mánájsuodjalusá mielas
+luluj buoremus biebbmosijdav munji gávnnat ja
+gåhttjun familljarádáj åtsåtjit tjoavddusijt muv
+værmástagán.
+Sihke ieddne, áhttje ja moadda berraha ja rádna
+oassálasstin ja dádjadiv moaddása mujsta
+berustin, ienebu gå majt lidjiv jáhkkám.
+Miján lidjin
+moadda familljaráde.
+Ienebut ja ienebut ságastiv
+dáj tjåhkanimijn.
+Gájka munji gulldalin.
+Juohkka
+tjåhkanime maŋŋela dåbddiv væddjájiv.
+Bårrågåhtiv
+vas ja måvtugin sjaddiv viessot.
+Ittjij navti geva jut biebbmosijddaj jåhtiv.
+Farra
+ålles famillja muv doarjoj álgget muhtem
+internáhttaskåvllåj Englándan gåsi guhkijt juo lidjiv
+hihkalam.
+Uddni la munnu áhtje gaskan buorre dille
+ja ieddne la vas ávon.
+Mánájsuodjalus la ássjev
+låhpadam.
+"Familljaráde baktu nahkiv ietjama dåbdojt bágoj gåvvidit ja
+gájka gulldalin munji"
+Hei, man lav Silje
+Gå lijma lågenangålmå ja lågenanniellja jage, de
+mánájsuodjalus munnuv gárvvásinsijddaj.
+Ieddne
+lij skibás ja ittjij buvte munnuv huksat.
+Madi vuordijma munnuj galggin biebbmosijdav
+gávnnat, oajvvadij mánájsuodjalus familljarádev
+tjadádit váj ihkap gávnajma náginav mijá familjan
+mij máhtij biebbmosijddan liehket.
+Álgon javllin soajttá sjattaj gássjelis gå mijá famillja
+Syrias boahtá ja e dåbdå nav edna ulmutjav
+Gå måj Ridajn lin vieljatja ja ájn de vil nuora
+de galgaj ájn gássjelabbo.
+Ieddne dåhkkidij familljarádev, ja ájtsajma sujna
+lij stuoráp famillja ja ienep rádna gå diedijma.
+Muhtem muohtá ja æddnu gudi Englándan årru
+girdijn båhtin, ja sij gudi ettjin máhte boahtet girjev
+tjállin majt sij ájádallin dile birra.
+Famillja gejt ieddne dåbdåj lij juo læhkám
+biebbmosijddakursan ja lij juo buorren gávnadum
+biebbmosijddan.
+Ieddne lij jasska, gå diedij munnun
+sjaddá buorre ja jasska dille sijáj lunna.
+Ja navti
+sjattaj.
+Dáppe måj uddni årrun.
+Buorak la gå måj
+Ridajn lin aktan.
+"Familljaráde munnuj vuosedij munnun lij stuoráp famillja
+ja ienep rádna gå jáhkijma"
+Man lav Hasan
+ja muv viellja la Rida
+Ailo la muv namma.
+Mån lav lågenanguovte jagák ja sábme.
+Lijkkuv ádjá ja iehke siegen ælo lunna liehket.
+Buvtáv
+skohterav vuodjet ja mujna li guokta iehtjama boahttsu
+majt lav mærkkum.
+Dálla la vargga ållessjattuk.
+Navti gåjt
+áddjá javllá; "Dálla li dujna ietjat boahttsu, Ailo, dát la duv
+boahtteájgge."
+Mujna l vehi buorep dille dálla, valla maŋemus ájge la læhkám
+viehka låssåt.
+Álgij bielnup jage dássta åvddåla.
+"Soajttá hæhttup dunji
+ietjá sijdav gávnnat" lij Kirsten mánájsuodjálusás javllam.
+Vájku lij læhkám låssåt maŋŋel gå ieddne jámij.
+álu mijájs ierit, valla lijma bierggim.
+Unnaoappásj Rávnná
+lij mánájgárden vargga juohkka biejve.
+Vájku mån muhttijn
+skåvllågirjijt vajálduhttiv ja ittjiv nav edna læksojt dagá, de
+skåvllåj manniv.
+Mánájsuodjalus munnu ádjáv tjåhkanibmáj gåhttjun.
+Dåppe javllin munnuj mánájdá luluj buoremus årrot nágin
+ållessjattuga siegen guhti ittjij nav manáda.
+Gåjt dal åt gaskav.
+"Ájnas la gávnnat tjoavddusav majna gájka li dudálattja," javlaj
+Kirsten mánájsuodjálusás.
+"Ja ihkap æhppe dárbaha nav
+guhkás jåhtet, váj dån besa gárddáj ja famillja siegen liehket."
+Kirsten javlaj famillja aktan mánájsuodjalusájn galgajma
+rádádallat mij munnuj luluj buoremus.
+Áhttje ij lijkku viehkev
+Sån la åhpadum bierggit.
+Valla guorrasij dasi majt
+Kirsten oajvvadij, danen galggá miján ruvva juojddá man
+namma l familljaráde.
+Sidáv ádjáv fáron dán tjåhkanibmáj, danen gå sån diehtá muv
+dilev.
+Sidáv Finnmárkon årron, skohterav vuodjet ja boahttsujt
+sujttit.
+Farra dáv gå amás famillja lunna årrot.
+"I galga boahtteájges måråstit, Ailo" javlaj áddjá duolli.
+"Gå mån
+lidjiv mánná de lij ållu dábálasj berrahij lunna bajássjaddat."
+Klemet-áddjá sjattaj bajás ietjas æddnu ja ime lunna.
+Sunnun
+lijga guokta niejda ja sidájga bárnátjav.
+"Degu diedá, Ailo, de
+lijga Klemet-ádjá æjgáda álu váren ælov gáhttimin, ja navti
+Klemet máhtij internáhtan årrot jali æddnu ja ime lunna."
+Gájka miejnnijin sujna luluj buoremus berraha lunna.
+Valla diedon måråstav vehi boahtteájges.
+Vehi balon lav
+familljarádáj.
+Sávav gulldali majt sidáv.
+"Sávav familljaráde máhttá muv viehkedit váj ájn besav
+Finnmárkon årrot"
+Ailo la muv namma
+Ieddne ednagav juhká ja mån lav læhkám "ássje"
+mánájsuodjalusán dallutjis gå lidjiv gávtse jagák.
+Skåvllå mánájsuodjalusáv diededij maŋŋela
+gå ieddne gárramin skåvllåj bådij, ja mierredin
+galggiv biebbmosijddaj jåhtet.
+Ittjiv guorrasa, valla
+mánájsuodjalus mierredij.
+Mánájsuodjalus oajvvadij galggiv áhtje lusi jåhtet.
+Munnun ij la læhkám nav edna aktijvuohta,
+ienemusát akti jahkáj.
+Áhttje áhko siegen årru
+muhtem unna bájkátjin Nuorttalij-Vuonan ja iv
+la goassak dåppe soapptsum.
+Månnå lav stáda-
+báhttja.
+Ittjiv sidá áhtje lusi jåhtet.
+Mierreduváj miján galgaj familljaráde váj ihkap
+gávnajma munji sijdav berrahij lunna.
+Birrusij låges
+båhtin.
+Sihke muohtá, máhka ja muv láve gudi li
+vargga ållessjattuga båhtin.
+Dat lij munnu æddnáj
+viehka hávsske.
+Ieddne lij håjen tjåhkanimen valla
+ietján lij buorak.
+Månnå bessiv válljit majt galgajma
+bårråt, ja nav de sjattaj taco.
+Sávviv ållessjattuga galggin oajvvadin máhttiv
+muohtá ja mága lusi jåhtet.
+Navti ittjij sjatta,
+ja vehi hådjåniv.
+Farra sjiehtadijma galggiv
+amás biebbmosijddaj jåhtet, valla nissun
+mánájsuodjalusás loabedij gæhttjalit gávnnat
+biebbmosijddav munji dan stádan gånnå lav
+riegádam ja bajássjaddam.
+Danen gå mån javlliv
+ittjiv sidá stádas ålgus jåhtet.
+Nágin vahko maŋŋela gåhtjoduvviv sijddaj náginij
+lusi gej lunna ihkap máhttiv årrot.
+Ieddne aj besaj
+sijájt iejvvit.
+Dálla lav sijáj lunna guokta jage årrum,
+ja dat la buorak.
+Sij li hávsskes ulmutja, vájku smáv
+mánátja vehi smálli.
+Mujna l edna aktijvuohta iednijn.
+Sæmmi stádan årrun.
+Vájku ittjiv máhte muohtá
+ja mága lunna årrot, de sunnuv álu guossidav.
+la aj buorak.
+Skåvlån gájka diehti iv iedne ja áhtje
+lunna åro, valla iv jáhke aktak dassta imájdallá.
+Máhttá ham "duoppen dáppen" årrot.
+Dálla lav lågenangålmå jagák ja mujna l buorre dille.
+"Familljaráde la buorre danen gå dåppe gulldali
+majt mån sidáv"
+Hei, muv namma la Per Arne
+Muv namma l Iljas ja lav lågenangudá jagák.
+Muv
+famillja båhtin báhtariddjen Kosovos 90-lågon,
+valla doaro diehti lijga ieddne ja áhttje psyhkalasj
+Sirádijga ja ejga buvte muv gáhttit.
+Gå lidjiv gávtse jagák mierredij mánájsuodjalus
+ittjiv desti sijdan besa årrot.
+Åvddål lidjiv lågev jage
+dævddám lidjiv juo guovte biebbmosijdan årrum,
+valla ittjij nav buoragit maná.
+Ásadussaj jådeduvviv,
+valla ittjij ga dat dåjma.
+Maŋenagi mánájsuodjalus alvos láhkáj
+juorrulattjájin.
+Oajvvadin familljarádev gæhttjalit.
+Vuoj gå iedne lávve ja suv ålmåj javlajga bessiv
+sunnu lunna årrot.
+Mánájsuodjalus ettjin rat diede
+jus dav sjattajga nahkat.
+Vuostasj ássje lij suv ålmåj
+lij edna skibás.
+Nuppádin de ettjin heva buvte
+dárustit.
+Dalloj dárbahiv edna viehkev sijddabargoj.
+Iedne láven ij lim ga vuodjemkårttå, danen ejga
+muv máhte suvddet bállotjiektjamhárjjidallamij
+ja ruopptot.
+Guokta familljarádij maŋŋela dáhpáduváj juoga
+mij lij ihkeva buorre.
+Familja vihtta ållessjattuk
+máná javllin familljaráden sij galggin ietjasa æjgádijt
+viehkedit muv huksat.
+Iesjgeŋga dahkamusájt
+válldin, dagu sijddabargoj viehkedit, bállotjiektjam-
+hárjjidallamij suvddet ja kinoj mannat duolloj dálloj.
+Dakkir ássje.
+Dálla lav dáppe gålmmå jage årrum.
+Mujna la jasska sijdda, vihtta "oarbbena" ja vuorbbe
+la gå mujna l ájn buorre aktijvuohta iednijn.
+"Familljaráde baktu famillja buorebut aktan barggájin váj
+mujna sjattaj buorep dille"
+Muv namma l Iljas
+Mån lav siessá nielje mánájda gudi biebbmosijdan årru.
+Guovtes mánájs, gávtse ja lågev jagága, årroba muv ja
+muv boaddnje lunna.
+Då guokta ietjá smávep máná årroba
+muv niejda ja suv boaddnje lunna.
+Lahkusin årrop, danen la
+mánájn adná aktijvuohta.
+Muv nuoramus viellja la mánáj áhttje.
+Suv namma la Josef ja
+sån la guoktalåge jage mujsta nuorrasabbo.
+Vuodnaj bådij
+moadda jage muv maŋŋela, gå ieddne ja áhttje jámijga.
+Sån ietjá oassáj lándan årruj, danen ij lim munnun heva
+aktijvuohta.
+Gå vállduj de lijma mån ja muv oappá viehka ávon gå lij
+gávnnam soabmásav gejna iellemav juogadit.
+Muv gálojnisj
+bådij sæmmi lándas degu midja ja besaj Vuodnaj årrut
+familljaavtadime baktu.
+Oattjojga niellja máná maŋŋálakkoj,
+ja muv viellja hæhttuj ednagav barggat váj nagáj familjav
+Danen lij muv gálojnisj ednagav aktu daj nieljij mánáj.
+Ittjij elja dárogielav oahppat, ja jáhkav dåbdåj aktu lij.
+Gå muv viellja riŋŋguj ja javlaj mánájsuodjalus sidáj dajt
+nieljijt mánájt biebbmosijddaj beidjat, de månnå ja ålles
+famillja suorgganij.
+Manniv sijá lusi ja dádjadiv muv gálinisj
+lij psyhkalattjat skibás ja jut mánájn ij lim buorre dille.
+Manniv ietjam vielja siegen tjåhkanibmáj mánájsuodjalusájn.
+Moarádiv gå subtsastin jáhkkin lidjin mánájda buorre
+biebbmosijdajt gávnnam.
+Subtsastiv mánájn lidjin moadda
+berraha Vuonan, ja jut sij ettjin máhte amás ulmutjijda lusi
+Gájbbediv vásstádusáv manen ettjin lim mijájt
+åvddåla diededam ja gájbbediv ådå tjåhkanimev.
+Tjuodtjelij tjåhkanimen vuosedij ássjegiehtadalle muhtem
+filmav familljaráde birra.
+Filmma lij iehtjama iednegiellaj
+báddiduvvam ja navti gálinisj aj dádjadij filma sisanov.
+Ij lim miján mige masset ja dan diehti guorrasijma familljarádáj.
+Vahko ma båhtin lidjin gássjela gájkajda.
+Åvddål sjielvvi
+familljaráde gåhtjoduvájma diehtotjåhkanibmáj gånnå gájka
+bessin gullat mij dat merkaj biebbmosijddan liehket.
+Ij la nav álkke iehtjádij mánájt válldet, ij ga oarbbenij mánájt.
+Badjel lågenanvidás tjåhkanibmáj båhtin.
+Guorrasijma
+buoremus tjoavdos lij guovtes mánájs galgajga munnu ja
+muv boadnjátja lunna årrot, då guokta nuoramusá muv
+niejda ja vivá lunna.
+Maŋutjissasj mánájsuodjalus mijájt
+dåhkkidij, vájku álgon miejnnijin muv boadnjásj ja mån lijma
+ilá vuorrasa.
+Mánáj buoragit manná.
+Sij li álu ietjasa æjgádij siegen, danen
+gå såj dálla årroba sæmmi stádan gå mij.
+Diedon li muhtem
+Vájku muhttijn la liehket æjgát smávva
+mánájda gå iesj la vuoras, de lav ávon gå návti sjattaj.
+máná lidjin hæhttut amás ulmutjij lunna bajássjaddat.
+ietjasa familja siegen årru.
+"Soajttá máná lidjin hæhttut amás ulmutjij lunna bajássjaddat.
+Dálla ietjasa familja siegen årru"
+Man lav biebbmoieddne ietjam siessalijda
+Tjuorggama: Live Schille
+Poasstaadræssa
+Postboks 2233
+3103 Tønsberg
+Guossidimadræssa
+Stensberggaten 27
+bufdir.no
+GULÁDALLAM JA SÆBRÁSTALLAM
+Demænssaskihpudahka álu merkaj edna
+rievddadusá sunji gænna l demænssa ja suv
+Dát aj guosská rádnajda ja ietjá
+oahppásijda muhtem mudduj.
+Luondulasj la
+soarjjit ja boahtteájge badjel måråstit.
+Moaddása
+soajttá hådjåni, suhtti ja vájvástuvvi.
+Ihkap asjmen
+sjaddá ja rijdo badjáni, ja aktijvuohta
+gæhttjaluvvá.
+Akta reaksjåvnnå soajttá liehket gæssádit ja
+sæbrástallamav garvvet.
+Man rabás la demensa
+birra målssu ulmutjis ulmutjij gænna l demænssa
+ja familjas familljaj.
+Ienemusájda dávk lisj vuogas
+bájke ulmutjijda giehttot gåktu dille la sijáj siegen
+Lásjmudallam ja sosiála aktijvuohta la ájnas.
+Hávsske lisj dávk oahpes dåjmaj joarkket.
+Lagámusá, varresvuodabargge ja iehtjáda máhtti
+doarjjan ja viehkken liehket.
+viehkkenævo li dávk aj jasskavuohtan ja
+iesjrádálasjvuohtaj doarjjan.
+Ájnas árggabiejven
+Juohkkahasj dárbaj dåbddåt juojddáv buktá ja jut
+viehkken la.
+Báktji gå váset ij rat sosiála
+aktijvuodajn bierggi.
+Hávsskes båttåtja ja
+aktisasjvuohta iesjdåbdov ja værddogisvuodav
+nanni.
+Ulmutja demensajn e láhpe juohkka diŋgav majt
+bukti.
+Juohkkahattjaj la hávsske dåbddåt jut ájn
+mierkki juojddáv iehtjádijda.
+Sæmmi båttå la
+suohtas iesj aktu duov dáv nahkat ållit.
+Párajda ja familjajda la álu ájnas joarkket aktisasj
+dåjmaj árggabiejven nav guhkás gå vejulasj.
+soajttá gájbbet sij gudi li duv birra vehi viehkedi
+ja árggabiejvev hiebadi.
+Rievddama ma li ájnnasa guládallamij ja
+aktijvuohtaj
+Mássjelisvuohta - Mássjelisvuodav jårgijdit
+moatte ássjijda avta bále soajttá sjaddá gássjel.
+Oahppam ja mujtto - Ij mujte ådå diedojt degu
+Ihkap la álkkep dåbddåt gå huomahit.
+Huomahit dán aktijvuodan merkaj mujttet
+dáhpádusájt jali namájt váni makkirak mujttádus
+jali ietjá viehkke.
+Gå dåbddå de adná detáljajt
+birrasin viehkken mujttet.
+Giella - Gássjelisvuoda dádjadit, ságastit ja riekta
+bágojt gávnnat.
+Álu buorebut mujttá iednegielav
+gå giela majt la maŋŋela iellemin oahppam.
+Dájdo - Vuojnno, gullo, happsem ja májsstem
+soajtti binnu.
+Maŋenagi gå demænssa njåmmu de sjaddá låssåt
+mujttet ja dádjadit majt iehtjáda javlli, sierraláhkáj
+gå moattes li tjoahken ja avtatnjálmes sáhkadi.
+Danen la ájnas gáhttit jut ælla ilá moadda jiena ja
+ávastime ma hiemssidi.
+Álu hæhttu diedojt
+gærddádit.
+Sunji gænna l demænssa soajttá sjaddá
+låssåt gássjelis gatjálvisájda vásstedit, tjielggit, ja
+iesj subtsastit.
+De ihkap la vuogas
+guládallamvuohke dáhpádusájt gærddádit.
+Lagámusájda ja iehtjádijda luluj vuogas ájádallat
+gåktu buoremusát guládallat vásádusáj giehttoma
+baktu, dádjadit ja liehket dádjadahtte.
+Oajvvadusá guládallamij
+• Ane oanegis, álkkes gárgadisájt, ale val
+abstrakta moallánagájt ja tjielggidusájt
+ane.
+• Ale mujtov hásstala, ale gatjáda mujtá
+• Ale gatjáda gássjelis gatjálvisájt degu
+manen...?, gåktu...?
+ja gut...?
+ma gájbbedi
+mujttá.
+• Liege tjielgas, ane álkkes gielav ja låggŋi
+avtav ássjev ájgen.
+• Ale buvte dåssjedis ja ávkedis diedojt.
+• Viehkedaste gå guládallam ganuk, valla ale
+val válde badjel.
+• Ane tjielgga rumájgielav.
+• Liege assten ja ráfen gå aktan lihpit.
+Nannidum
+iesjdåbddo
+Hávsskes
+båttåtja
+Juojddáv
+buktet ja
+viehkken
+Iehtjádij
+siegen liehket
+Tema-ark: Kommunikasjon og samvær
+Referánsa/Oajvvadusá girjálasjvuohtaj: Aldring og helse: Utfordringer og muligheter - samvær med personer med demens, (2013), Jeg er
+minnene mine (2017), Dvd-en Kommunikasjon og holdninger (2012) Nasjonalforeningen for folkehelsen: Håndbok for pårørende (2017)
+Utviklingssenter for sykehjem og hjemmetjenester for den samiske befolkningen i Finnmark: Hva skal jeg gjøre i dag, tro?
+Duodde hásstalusá guládaládijn
+Muhttijn sjaddi ságastallama ja aktijvuoda
+sierraláhkáj gássjela danen gå sujna gænna l
+demænssa ja lagámusán li ållu ietjálágásj
+dádjadusá diles.
+Soajttá guokta vuojno dan birra
+mij la javladuvvam ja dagáduvvam, dile
+árvustallam ja makkir viehkev dárbaj.
+juojddáv vajálduhttám de ij lijssi tjuottjodit mujna
+la riekta.
+Moadda lagámusá vájbbi gå sæmmi
+tiemá ja gatjálvisá gærddáduvvi.
+Sierraláhkáj la hásstalus gå gáddalussjá ja
+rædostuvvá (degu vierreájádusá suolavuoda ja
+jáhkodisvuoda birra).
+Sæmmi guosská gå sån
+gænna l demænssa tjielggi ássjijt ja dåmat
+muhtemij/juoŋga vuoksjuj mij ij la dåppe
+(tjalmmegæjdo).
+Dákkir dilen la sierraláhkáj ájnas
+jut lagámusáj la nágin gej máhtti ságastit ja rádijt
+oadtjot varresvuohta- ja huksodievnastusás.
+Dåbdos ássje viehkken
+Aj maŋŋel gå la demensav oadtjum lijkkuji
+ienemusá dahkat dav majt åvddåla li dahkam.
+Lagámusájda ja iehtjádijda la álu mávsulasj biggit
+ájnegisá histåvrå, kultuvra ja giela milta ja nali.
+Oahpes bájke ja gávne ihkap mujtojt båktåli ja li
+buorre álggon ságastallamij ja aktijvuohtaj.
+Akta oajvvadus la iesj åvddån buktet oahpes
+dáhpádusájt, ságastit lahka fuolkij ja ietjá ájnas
+ulmutjij birra.
+Ságastallama daj ássjij badjel ma li
+læhkám ja ájn li ájnnasa iellemin, soajttá nanniji
+suv histåvråv ja árvov.
+Ájnas la dádjadit ja
+vieledit.
+Ælla agev måttij bágoj duogen
+aktisasjvuodav dåbddåt.
+Jus la luonnduj, juhtusijda ja æládusájda
+tjanáduvvam, de hiehpá dáj birra ságastit.
+Lagámusá ja iehtjáda máhtti viehkken mujttet.
+giella hedjun de la mávsulasj ájádallat gåktu
+máhttá dájdojt arvusmahttet dakkir láhkáj mij
+sunji hiehpá.
+Gæhttjat gåvåjt ja filmajt oahpes bájkijs ja
+ulmutjijs.
+Ávvudallat luonndovásádusáj, giedjegij
+ja bájnoj åvdås.
+Gulldalit musihkav, divtajt, lávllagijt ja juojgajt
+ihkap arvusmahttá lávllot ja dánssut ja
+aktisasjvuodav ja ávov buktet.
+Happset ja májsstet oahpes biebmojt ja juhkusijt
+soajttá viehkken mujttet ja dåhkkidit.
+Sæmmi ietjá
+hájaj ja májstaj majt åvdutjis dåbddå.
+Dåbddåt liekkosvuodav ja galmmasav, ståffajt,
+ráffijt ja diedon tjuoma baktu gå duohtat dávk
+mujtojt buktá ja buorre dåbdojt.
+Labudit mujtojt båktå, ja dålusj tjehpudagá
+åvddån båhti oahpes dilijn, degu gå dájgev
+nuoddi, guolbev såbas, slihturijt sujtti jali ihkap
+dánssu.
+Gå åttjut dåjmajt ma sunji hiehpi, máhtti lagámusá
+ja iehtjáda viehkedit hábbmit vásádusájt maj baktu
+dåbddå ja dåhkkiduvvá.
+Dát soajttá iesjdåbdov
+Jus subtsasta familljaj, rádnajda, rádnájda ja
+oahppásijda skihpudagá birra de sjaddá álkkep
+dilev dádjadit.
+Familja ja værmástahka aj dárbahi
+oahppat demensa birra váj bukti árkkabiejven
+viehkedit ja doarjjot.
+Iehtjádijt iejvvit gudi li
+muodugasj dilen, ietjas vásádusáj birra subtsastit
+ja iehtjádij vásádusájt gullat, la ájnas moadda
+Sihke varresvuohta- ja
+huksodievnastusá ja luojvoj siebre li viehkken
+ietjasa fálaldagáj.
+Lagámusájskåvlå ja
+ságastallamjuohkusa li buojkulvisá forajs gånnå
+lagámusá máhtti buorre rádijt oadtjot ja nubbe
+nuppes oahppat.
+Fálaldagáj ja dievnastusáj aktijvuodan la ájnas
+álgget skihpa ulmutja duogátjijn, iellemvuogijn ja
+dábij.
+Jus ulmutja histåvråv ja kultuvrav dåbddå
+de la dat viehka mávsulasj gå galggá persåvnålasj
+huvsov ja dåjmajt fállat ma aneduvvi
+mávsulattjan.
+Iemeálmmuga ja
+demænssa
+Nuorttarijkajn
+Iemeálmmuga ja demænssa Nuorttarijkajn
+Almodum
+Nordens välfärdscenter / Nuorttarijkaj álkkádusguovdásj
+© Basádismáno 2019
+Prosjæktajådediddje: Lars Rottem Krangnes
+Tjálle: Lars Rottem Krangnes
+Vásstediddje almodiddje: Eva Franzén
+Foto: Carl-Johan Utsi, Alamy Stock Photo
+Nordens välfärdscenter
+Guossidimadræssa: Drottninggatan 30
+info@nordicwelfare.org
+c/o Folkhälsan
+Topeliusgatan 20
+FI-00250 Helsingfors
+Diehtotjállusav máhttá dáppet viedtjat:
+nordicwelfare.org/publikationer
+Iemeálmmuga, demænssa ja nuorttarijkalasj álkkádussebrudagá
+Iemeálmmukperspektijvva nuorttarijkalasj demensa
+Hásstalusá ja oajvvadusá juohkusijs vuostasj nuorttarijkalasj
+konferánsan iemeálmmugij ja demensa gáktuj ........................ 18
+Vánes diedo riektáj birra ja majt da merkahi, suohkanij ja
+Vánes máhtudahka gielan ja kultuvran suohkanijn ............ 20
+Vánes ræjdo bæjválasj bargon ja ræjdo maj dåjmav
+Gåktu joarkkep nuorttarijkalasj aktisasjbargujn
+iemeálmmugij ja demensa ássjij?
+Åvddåbágo
+Nuorttarijkalasj aktisasjbarggo sosiálapolitihkalasj ássjijn
+iemeálmmukperspektijvajn la buorre buojkulvis nuorttarijkalasj
+ávkken.
+La sáhka viehka unna juohkusijs, rijkajn gånnå viehká álu
+juohki hásstalusájt vuorastuvvam álmmugijn, barggij vánesvuodajn
+ja vijdes geográfalasj gaska.
+Nuorttarijkaj aktisasjbarggo demænssaássjijn, dav mav Nuorttarijkaj
+álkkádusguovdásj koordineri, la vuosedam dárbbo la åttjudit
+máhttovuodov, systematiserit vásádusáj lånudallamav ja arienáv
+tsieggit gånnå dágástallá mij la buorre sujtto ja hukso sámijda ja
+inuihtajda gejna la demænssa.
+Vájllu dutkam ja evidænssavuodo mij
+guosská sujttuj ja huksuj sámijs ja inuihtajs majna la demænssa, valla
+sihke Suoman, Vuonan, Svierigin ja Ruonáednamin li muhtem dåjma
+ja dutkamprosjevta jådon.
+Dán diedádusán lip gávnadimijt ja oajvvadusájt tjoahkkim ma båhtin
+juogosbargos vuostasj nuorttarijkalasj konferánsas man fádda lij
+iemeálmmuga ja demænssa.
+Konferánssa lij Staaren (Östersund)
+tjavtjan 2018 ja ásadiddje lidjin Nuorttarijkaj álkkádusguovdásj,
+Region Jämtland Härjedalen ja sáme ávvojahke Staare 2018.
+Loahppabåhtusijda ja oajvvadusájda gulluji duola degu makkir
+praktihkalasj dåjma ja rievddadusá li dárbulattja vaj ulmutja
+iemeálmmukduogátjijn ja demensajn lulun máhttet buorep dårjav ja
+dievnastusáv nuorttarijkalasj suohkanijn oadtjot, man láhkáj
+máhttep máhtojt suohkanij juohket ja lenaj/fylkaj rastá, jali man
+láhkáj ådå diedojt praktihkalattjat implementieri.
+Barggojuohkusa
+vuojno li Nuorttarijkaj álkkádusguovdátjis tjoahkkiduvvam, valla dajn
+ælla vuorodime jalik ávttjimusá mijá bieles.
+Nuorttarijkaj álkkádusguovdátja barggogåhttjom la doarjjot
+álkkádusåvddånahttemav Nuorttarijkajn navti jut tjoahkki ja juogat
+diedojt ja dahká arienájt værmádagájda ja dutkamaktisasjbargon.
+Gidá jagen 2019 vuododuváj nuorttarijkalasj værmádahka
+iemeálmmugij ja demænssaj, danna oassálassti oajválattja, dutke ja
+bargge sujtto- ja huksoámmádijn Suoman, Vuonan, Svierigin ja
+Ruonáednamin.
+Dát diedádus la ájádaláduvvam liehket vuodon dágástallamijn gåktu
+vuorodit nuorttarijkalasj aktisasjbargov iemeálmmugijn ja
+demensajn, ja bájkálasj ja sisrijkalasj dágástallamijda dåjmaj birra
+suohkanij ja nasjonála dásen.
+Váj galggá oajvvadusáj duogátjav
+dádjadit de diedádus álgaduvvá tjielggimijn máhttodiles
+iemeálmmugij ja demensa birra.
+Eva Franzén
+Lars Rottem Krangnes
+Direkterra
+Prosjæktajådediddje
+Nuorttarijkaj álkkádusguovdásj
+Álgadibme máhttodilláj
+Iemeálmmuga Nuorttarijkajn
+Nuorttarijkajn li guokta iemeálmmukjuohkusa: sáme Suoman,
+Vuonan ja Svierigin ja inuihta Ruonáednamin.
+Sáme háldadimguovlo
+Nuorttarijkajn li niellja suohkana Suoman1, 12 suohkana Vuonan ja
+25 suohkana Svierigin, akta dájs la Stockholm.
+E gávnnu almulasj
+lågo dasi galla sáme gávnnuji Nuorttarijkajn, valla dábálasj
+Svierigin ja birrusij 8 000 Suoman.
+Ruossjan li suláj 2 000 sáme.
+Ruonáednamin li inuihta ieneplågon, suláj 87% badjelasj 56 000
+viesajdiddjijs.
+Suohkanijn ma li sáme háldadimguovlo Suoman, Vuonan ja Svierigin
+li sierra gájbbádusá, valla guhtik rijkan li sieradusá daj gaskan.
+Duola
+degu máhttá sámijn liehket riektá åvddåskåvllådåjmajda ja boarrásij
+sujttárij ållåsap jali muhtem mudduj sámegiellaj, riektá gielasa adnet
+gå guládalli guovlo suohkanijn jali oajválattjaj.
+Divna nuorttarijka sámijt ja inuihtajt adni iemeálmmugin, valla
+dåssju Vuodna ja Danmárkko li vuolláj tjállám AN-organisasjåvnå
+ILO-tjielggidusáv nr.
+169, Indigenous and Tribal Peoples Convention,
+ja li stuorra sieradusá danna gåktu rijka praktihkalattjat organisieriji
+ja ållidahtti iemeálmmugij riektájt.
+AN globála mihto guoddelis
+åvddånahttemij ja åvddånimagenda Agenda 2030 guosská gájka
+lándajda Nuorttarijkajn.
+Dánna iemeálmmuga ja
+doajmmahiereduvvam ulmutja gulluji vuoroduvvam juohkusijda.
+Sáme2 ja Ruonáednama histåvråjn li sæmmilágásjvuoda ja ieredusá
+koloniála histåvråjs ietjá værálda iemeálmmuksebrudagáj gáktuj.
+Ájnnasit nuorttarijkaj sámeguovlo gáktuj la sebrudahka ja
+nasjonálastáhtaj álkkádusvuogádahka ietjálágásj gå buohtastahttá
+iemeálmmukguovloj USA:n ja Australian.
+Aktisasj ássje alleværálda lándajda majna li iemeálmmuga la ållusa
+sijájs gejn la iemeálmmukduogásj li jåhtåm stuorra stádajda
+1 Ohcejohka suohkan sámegielak álkkádusdievnastusájt oasstá guovtet
+suohkanijs Nuorttalij-Vuonan.
+2 Sábme, skándinavia gielajda Sameland, la namma sámij histåvrålasj
+årromguovlojda nuorttasámegiellaj.
+Guovlon ælla formalalasj ráje.
+maŋemus 50- 60 jagijn.
+Dåppe máhtti liehket ållu vuojnnemahtes
+unneplåhko.
+Iemeálmmuga ja demænssa
+Prinsihpan ij gávnnu tjoahkkiduvvam dutkam jali máhtto makkir dille
+la Nuorttarijkaj sámijn ja inuihtajn gejn la demænssa, jali gallásin la
+demænssa ja iemeálmmukduogásj, nasjonála dásen.
+HALDI
+dutkamprosjevta (2018-2019) Ubbmema universitiehtan Svierigin
+ulmme la dahkat vuostasj kárttimav duola degu danna man
+dábálattja li neurodegeneratijvalasj dile sámij ja dáttjaj gaskan
+Svieriga biele sámen.
+Unnep dutkama, duola degu Canadan ja Australian, gætjodi jut
+ulmutja gej la iemeálmmukduogásj vaháguvvi demensas ienebut gå
+ieneplågo álmmuk.3 Dajn dutkamijn ma li dagáduvvam li sieradusá
+sihke hámen ja båhtusijn.4 Dutkam Canadan jage 2013 rájes vuoset ij
+dåssju dav jut ienep ulmutja gudi gulluji rijka nav gåhtjoduvvam first
+nations skihppáji, valla aj jut skihppáji suláj lågev jagev árabut ja aj
+jut ienep ålmmå gå nissuna dáv diagnåvsåv oadtju.5
+Globála dásen la iemeálmmugijn nievrep varresvuohta gå ieneplågo
+álmmugin, sæmmi guovlon6, dat aj vájkkut man dábálasj demænssa
+la, ja dasi makta gávnnu riekta sujtto buorre kvalitiehtajn.
+Faktåvrå
+ma sierraláhkáj vájkkudi iemeálmmuga varresvuohtaj, li jáhkedahtte
+sivvan gå la ienep demænssa.
+Uddni dutkaduvvá ienebut iemeálmmugij varresvuoda gáktuj gå
+åvddåla, valla ájn vájllu máhtto man láhkáj buoremusát dav hieredit
+ja giehtadallat, jali vaddet hiebaduvvam sujtov iemeálmmuga
+ulmutjijda gejna la demænssa.
+Árbbedábálasj
+3 Jacklin K.
+et.al.
+: The Emergence of Dementia as a Health Concern Among First
+Nations Populations in Alberta, Canada.
+Canadian Journal of Public Health 104
+: Inequalities in dementia incidence between six racial
+and ethnic groups over 14 years.
+Alzheimer's & Dementia 12 (3).
+: High prevalence of dementia and cognitive impairment in Indigenous
+Australians.
+Neurology 71 (19).
+4 Warren, L. A. et.
+al.
+: Prevalence and incidence of dementia among indigenous
+populations.
+A systematic review.
+International Psychogeriatrics 27 (12).
+5 Jacklin K.
+6 Anderson, Ian et.
+: Indigenous and tribal peoples' health (The Lancet-Lowitja
+Institute Global Collaboration).
+A population study.
+The Lancet 388.
+iemeálmmukkultuvrajn máhttá demensa dádjadus liehket
+ietjálágásj.
+Symptåvmå demænssaj ælla agev gássjelisvuohtan jali
+skihpudahka.
+Stuoráp sebrudagá diagnåvsåvædtsaga,
+diehtojuohkemdåjma, sujtto ja lagámusáj doarjjo organisierim
+soajttá ij dåjma kulturhiebadallama dagi.
+Rijkajgasskasasj værmádahka la vuododuvvam, The International
+Indigenous Dementia Research Network (IIDRN) dutkijda,
+studentajda, skihppijviesojda, iemeálmmuk- ja demænssaakterajda,
+oassálasstij USA:s, Canadas, Austrálias ja Aotearoas.
+Værmádagá
+ájggomus la akterajt låpptit gudi iemeálmmugij ja demensajn barggi.
+Værmádagá dutke fysalattjat ja digitálalattjat gávnadi ja dágástalli
+dutkamdárbojt, lånudallat båhtusijt ja vuododit aktisasjbargojt.
+Iemeálmmuga, demænssa ja nuorttarijkalasj
+álkkádussebrudagá
+Sámij ja inuihtaj riektá sujtto- ja huksosuorgen hiebaduvvi
+rijkajgasskasasj konvensjåvnåjn ja nasjonála lágajn.
+Skihppijsujto ja
+sosiáladievnastusá lágajn ja organisierimin la iesjguhtik hábme
+guhtik rijkan ja suohkanin.
+Li stuora gielalasj ja kultuvralasj sieradusá
+sámij gaskan Nuorttarijkajn, ja inuihta duola degu viessu sihke
+smáves sebrudagájn Ruonáednamin ja Københámnan.
+Ij gávnnu åbbålasj gåvvå dassta gåktu Nuorttarijkaj iemeálmmuga
+vásedi jali adni álkkádusdievnastusájt, valla nasjonála dásen muhtem
+diedo gávnnuji.
+Vájku åvddånibme la buorep guovlluj mannam de
+gávnnuji ájn hieredime persåvnå sentreridum sujttuj manna la alla
+dásse, hieredime ma máhtti liehket nannusabbo várnnahis
+juohkusijda.
+Gå divna nuorttarijka juohki gaskan vuodosujtto,
+fáhkatjiehppesujtto ja sosiáladievnastusá de soajttá liehket gássjel
+oadtjot jåhtuj aktiduvvam dåjmajt.
+Barggijt åttjudit ja
+máhtudakhásstalusá vájkkudi nievres kontinuitiehttaj sidjij gudi
+galggi oadtjot sujtov ja huvsov.
+Vuonarijkan la læhkám politihkalasj ulmme vaddet sáme álmmugij
+dievnastusáv mij la kultuvralattjat hiebaduvvam sámijda daj
+fálaldagájn ma juo gávnnuji farra gå dievnastusájt åvddånahttet
+sierraláhkáj sáme álmmuga gáktuj.
+Sáme álmmuk adná
+varresvuodadievnastusájt sæmmi álu gå ieneplågo álmmuk dahká,
+valla ælla sæmmi dudálattja dajna sujtujn mij vatteduvvá.
+Vuojnnet
+ælla sieradusá sáme álmmuga ja ieneplågo álmmuga gaskan dasi mij
+guosská varresvuoda stáhtusij ja skihpudakprevalænssaj.
+dutke dættodi sámijn la ietjálágásj dádjadus varresvuodas,
+skihpudagájs ja giehtadallamis gå ieneplågo álmmugin la.
+Gávnnuji
+aj girjálasjvuodan buojkulvisá jut sáme ságasti skihpudagáj ja
+varresvuoda birra iehpenjuolgga vuogij baktu ja metafåvråj.
+Gåvvå
+jut sámegielak ulmutja ienemusát sihti sáme barggijt iejvvit gå
+varresvuoda- ja pasiænntasujttodievnastusájt adni la aj oadtjum ietjá
+gåvåv varrasap dutkamis, da vuosedi giellaano preferánsa li
+individuála ja dilláj tjanádum.
+Familljaj gullut ja árbbedábálasj vuoge
+ietjas dálkodit dættoduvvá muhtem åsijn girjálasjvuodas.7
+La dutkamprosjækta jådon gåktu jur sáme demensajn vásedi ja adni
+álkkádusdievnastusájt Vuonan: Offentlig demensomsorg.
+Likheter
+og ulikheter i bruk av kommunale helse- og omsorgstjenester i
+områder med samisk og norsk bosetning.
+Nasjonalt kompetansetjeneste for aldring og helse, mij la nasjonála
+máhtudakguovdásj Vuonan la maŋemus jagijt tjadádam moadda
+diehtojuohkemdåjma demensa ja demensasujto gáktuj ma li Vuona
+sámijda ájgodum, ja dahkam ræjdojt dasi.
+Ræjdo gávnnuji nuortta-,
+julev-, ja oarjjelsámegiellaj ja dárogiellaj.
+Åvddål gå nanniduvvam láhka nasjonála unneplågoálmmugij ja
+unneplågogielajda doajmmaj bådij Svierigin, ådåjakmáno 1. biejve
+2019, vattij ráddidus Sosiálastivrraj barggon kárttit máhttelis dárbojt
+máhttodoarjjaj varresvuohtasujton, ja sosialdievnastusán.8
+Kárttimis, mij ij gehtja demænssaskihppij dievnastusájda
+sierraláhkáj, boahtá åvddån unneplågoláhka ja nasjonála
+unneplågogatjálvisá li unnán vuoroduvvam sihke jådedimen gå
+suohkanij ja regiåvnåj barggijn, jut åvddågátto gávnnuji ja jut
+dádjadus vájllu danna manen nasjonála unneplågojn li sierra riektá.
+Unneplågolága njuolgadusá dålkkuduvvi moatte láhkáj suohkanijs ja
+regiåvnåjs ja nasjonála unneplåhkoálmmugij åvdåstiddjijs.
+Divnajn
+doajmmasuorgijn vájlluji bargge gejn la máhtudahka unneplåhko
+gielajn ja kultuvran.
+Gájbbádusá doarjjaj ja dievnastusájda
+unneplågogiellaj la muhtem guovlojn ráddjiduvvam ja rievddi ájge
+badjel, navti sjaddá suohkanijda ja regiåvnåjda gássjelabbo fállat
+nanos fálaldagáv sosiála- ja varresvuodadievnastusáj
+7 Blix, B. H.: Helse- og omsorgstjenester til den samiske befolkningen i Norge - En
+oppsummering av kunnskap.
+8 Behovet av kunskap om den stärkta minoritetslagen.
+En kartläggning av behovet
+av kunskapsstöd inom socialtjänsten (särskilt äldreomsorgen) och hälso- och
+sjukvården om lagen (209-724) om nationella minoriteter och minoritetsspråk.
+Socialstyrelsen.
+unneplågogielajda.
+Kárttima vuosedi moadda dåjma
+ulmmejuohkusij gáktuj, valla dille målssu ednagit suohkanij gaskan.
+Jagen 2017 álgadin regiåvnå Norrbotten, Västerbotten, Jämtland
+Härjedalen ja Dalarna prosjevtav Kunskapsnätverk för samisk hälsa.
+Svieriga Sámedigge vuododij jagen 2018 varresvuoda-, boarrásij
+ássjij- ja valástallamnammadusáv, manna la lahka aktisasjbarggo
+máhttoværmádagájn.
+Aktan Sámedikkijn ja sáme organisasjåvnåj la
+værmádahka åvddånahttám nasjonála stratesjijav sáme varresvuoda
+gáktuj, danna la geriatrijkka akta vidá vuoroduvvam suorgijs.
+Suoman la prosjækta tjerdalasj unneplågoj ja mujtodisvuoda birra,
+ETNIMU, åvddånahttám nasjonála doajmmamodellajt ja
+tjiegŋodahttám diedojt mujto ja mujtodisvuoda birra åbbålattjat
+tjerdalasj unneplågoj gaskan.
+Prosjækta la aj ienep diedojt vaddám
+ámmátulmutjijda ja studentajda sosiála- ja varresvuodasujton gåktu
+ulmmejuohkusijn bierri barggat.
+Suoma stáhtta muhtem dårjav vaddá sáme sosiála- ja
+varresvuodadievnastusáj fállamij.
+Dát dagáduvvá Sámedikke baktu.
+Sámedigge la tjielgadam ulmijt gåktu fállat sosiála- ja
+varresvuodadievnastusájt sámegiellaj.
+Valla diedádusá jagijn 2001 ja
+2008 vuosedin dievnastusá sosiála- ja varresvuodadievnastusájn
+ællim dågålattja sámegiela gáktuj, suohkanijn aj.
+Dagu ietjá
+nuorttarijkajn li sámegiela pasienta gássjelisvuodajt vásedam
+iesjguhtik lágásj sjiemájn ma guoradaládijn aneduvvi, dagu
+mujttogæhttjalimen, danna aneduvvi buojkuldagá ma li abmasa jali
+ælla relevánta boarrásap sámijda.9
+THL, Varresvuoda ja álkkádusá instituhtta Suoman la tjadádam
+prosjevtav sámij álkkádusá dássádusá gáktuj.
+SámiSoster la aj
+tjadádam moadda åvddånahttem- ja pilotprosjevtajt ja fállá
+sijdadievnastusáv sámegiellaj Enodagá (Enontekiö) suohkanin.
+Jagen 2017 oattjoj organisasjåvnnå europealasj guddnebálkkáv ietjas
+bargos åvdås, duola degu prosjevtajn man ulmme lij doarjjot sámijt
+gænna la demænssa navti váj oadtjun kultuvralasj ja gielalasj dárbojt
+ållidum musihka, duoje ja luonndovásádusáj baktu.
+Ruonáednama ráddidus mierredij nasjonála demænssastratesjijjav
+jagen 2013, dat lij vuolggám guoradallamis jages 2012.10 Pládna la
+ájn dåjman, valla ij la desti sæmmi ájggeguovddelis.
+9 Magga, R.: Saamelaisten sosiaali- ja terveyspalvelujen kehittämisen haasteet
+Suomessa.
+Yhteiskuntapolitiikka 75 (6).
+Demensredegørelse 2012.
+Departementet for sundhed.
+Demænssasuorge åvdås vásstet Departementet for sundhed, sij
+tjuovvoli demænssastratesjijja tjadádimev suohkanijn ja almulasj
+skihppijsujto (Sundhedsvæsenets) dåjmav.
+Guoradallamin jages
+2012 bådij åvddån suláj 250 ulmutjijn Ruonáednamin lij
+diagnåvseridum demænssaskihpudahka.
+Jagen 2019 almodij dutkam- ja åvddånahttemprosjækta Arktisk
+aldring (AgeArc) vijdes tjielggidusáv vuorrasap ulmutjij diles
+Diedádusá11 vuodo la álmmuklåhko jagen 2018 ja
+vijdes etnográffalasj ságájdahttema.
+Dassta boahtá åvddån moadda
+lagámusá, valla e val gájka, vásedi gássjelis la guládallat ja diedojt
+oadtjot oajválattjajs ja suohkanijs.
+Li stuorra sieradusá suohkanij
+gaskan mij guosská sujttobarggij máhtudahkaj demensa ja demensa
+huvso birra, ja álmmugin la stuora dárbbo diedojt åttjutjit demensa
+Diedádusán oajvvaduvvá nasjonála diehtovuorkká ja
+guládallamguojmme ruodnáednama suohkanijda, manna la åbbålasj
+vuojnno dassta makkir ressursa gávnnuji guhtik suohkanin.
+Divna demænssaguoradallama dagáduvvi Dronning Ingrids
+Hospitalan, mij la Ruonáednama rijkkaskihppijviesso.
+gávnnuji neurolåvgå, skihppijsujttára ja skihppijgymnasta gudi
+demensa suorgen barggi, valla oajválattja barggi dan guovlluj ahte
+galggá liehket máhttelis stuorep oasev demensa guoradallamis
+bájkálattjat tjadádit.
+Guoradallamræjddo RUDAN jårggåluvvá jagen
+2019 kalaallisut giellaj ja galggá validieriduvvat.
+Ruonáednama
+vuostasj nasjonála konferánssa demensa birra plániduvvá jahkáj
+Dan åvdås vásstedi Departementet for sundhed,
+Departementet for Sociale og Justitsområdet aktan dutke arktalasj
+vuorastuvvamprosjevtas.12
+Iemeálmmukperspektijvva nuorttarijkalasj
+demensa aktisasjbargon
+Jage 2015 rájes koordineri Nuorttarijkalasj álkkádusguovdásj
+nuorttarijkalasj demensværmádagáv rijka oajválattjaj åvdåstiddjij ja
+fáhkatjiehpij.
+Værmádagá barggamvuodo li da nasjonála stratesjijja
+ja mærrádusá ma demensa gáktuj gávnnuji.
+11 Nørtoft K.
+: Ældre menneskers liv og helbred i Grønland.
+En rapport fra
+forsknings- og udviklingsprojektet Arktisk Aldring (AgeArc).
+12 Mikaela Augustussen, Grønlands universitet, åvddånbuktemin Nuorttarijkalasj
+demænssaværmádahkaj, 2019 vuoratjismáno.
+Jagijn 2013-2017 koordinerij Nuorttarijkalasj álkkádusguovdásj
+prosjevtav Samer med funktionsnedsättning, barggovadde lij
+Vuonarijka Barne-, ungdoms- og familiedirektoratet (Bufdir).
+Duogásj lij nuorttarijkajn gávnnu binná diehto doajmmahiereduvvam
+ulmutjij birra gejn la sáme duogásj.
+Prosjevta boados lij
+åvddågehtjastibme, vihtta dutkamdiedádusá ja akta
+prosjæktadiedádus manna lidjin policy oajvvadusá.13
+Jagen 2017 oattjoj Nuorttarijkalasj álkkádusguovdásj sávadusájt
+dutkijs, suohkanijs ja ietjá berustiddjijs nuorttarijkajn låpptit
+iemeálmmukperspektijvav aj demensa suorgen.
+Aktisasjbargojn
+Region Jämtland Härjedalen ja sáme ávvojahke Staare 2018 ásadij
+Nuorttarijkalasj álkkádusguovdásj vuostasj nuorttarijkalasj
+konferánsav iemeálmmugij ja demensa birra Staaren 2018 tjavtja.
+Konferánssaj tjåhkanin ienebut gå 90 dutke, virggeulmutja
+nasjonála, regionála ja suohkana dásen, suohkanij sujtto ja
+huksosuorge bargge ja sáme sivijlasebrudahka.
+Konferánsa oassálasste guorrasin jut nuorttarijkaj
+álkkádusvuogádagájn gávnnuji buorre ássje maj máhttá joarkket
+Duola degu gávnnuji ållo suohkanijn Svierigin ja Vuonan
+sáme skåvllå, åvddåskåvllå ja mánájsujtto, ja aj sáme boarrásijsujtto.
+"Sáme" báhko árvval sámegiella aneduvvá ja jut ásadus dåjmaduvvá
+navti vaj dat hiehpá sáme kultuvrajn.
+Maŋemus jagij åvddånibme nav
+gåhtjodum persåvnå sentrieriduvvam vuorrasij- ja demensasujto
+guovlluj vájkkut stuorep oasse sujtos vuolggá indivijda ja indivijda
+duogátjis, berustimijs ja máhtojs, mij merkaj sáme perspektijvva
+oadtju luondulasj sajev sáme guovlojn ja ulmutjijda gejna la sáme
+identitiehtta.
+Da aj ienebut gå åvddål guosská lagámusájda.
+13 Huuva K.
+: Kunskapsläge: Personer med funktionsnedsättning och samisk
+bakgrund.
+Nordens välfärdscenter.
+: Situasjonen til samer
+med funksjonsnedsettelse.
+UiT Norges arktiske universitet og Nordens
+velferdssenter.
+2016; Uttjek, M.: Levnadsförhållanden bland samer med
+funktionsnedsättning i Sverige.
+Umeå unviersitet och Nordens välfärdscenter.
+2016; Gjertsen H.
+: Kartlegging av levekårene til personer med
+utviklingshemming i samiske områder.
+2017; Edin-Liljegren A. och Flykt K.: Förutsättningar och villkor för
+samer med funktionsnedsättning i de samiska förvaltningskommunerna i Sverige.
+Glesbygdsmedicinskt centrum, Västerbottens läns landsting och Nordens
+välfärdscenter.
+2017; Hokkanen L.: Experiences of inclusion and welfare services
+among Finnish Sámi with disabilities.
+Nordic Welfare Centre.
+2018; Dahlberg A.
+och Bergström J.: Sluttrapport.
+Personer med funksjonsnedsettelse med samisk
+bakgrunn.
+Nordens velferdssenter.
+2018; Bergström, J.: Personer med
+funktionsnedsättning och samisk bakgrund.
+Policyrekommendationer.
+Nordens
+Konferánsa maŋŋela, gidán jagen 2019, vuododuváj nuorttarijkalasj
+værmádahka iemeálmmugij ja demænssaj, danna oassálassti
+oajválattjaj åvdåstiddje, dutke ja bargge sujtto- ja
+huksoprofesjåvnåjn, Suoman, Vuonan, Svierigin ja Ruonáednamin.
+Værmádahka la akta gålmåt tiebmáværmádagájs Nuorttarijkalasj
+álkkádusguovdátja værmádagá vuolen.
+Ájggomus la aktan dárbojt
+identifisierit ådå dutkamijda, dåjmajda ma máhtudagáv låpptiji ja
+jårggålit ja hiebadit diagnåvserimvædtsagijt sámegiellaj ja kalaallisut
+Hásstalusá ja oajvvadusá
+juohkusijs vuostasj
+nuorttarijkalasj
+konferánsan iemeálmmugij
+ja demensa gáktuj
+Hásstalus 1
+riektáguoddij gaskan
+• Riektálága li rámmalága ma muhtem mudduj e suohkanijs
+vieleduvá, muhtem mudduj e vatte suohkanijda almma ræjdojt
+jalik sijá åvdåsvásstádusájt nuoges tjielggasit definieri.
+suohkana barggi "sæmmi gájkajda" prinsihpa milta, valla duodan
+dat merkaj álkkádusdievnastusá sjaddi sæmmi lágatja, e
+dássásattja.
+• Giella ja tjerdalasjvuohta regissterij gártjedibme vájkkut váj
+suohkanijda sjaddá gássjelabbo "gávnnat" sámijt.
+stádasuohkana ma doarjju moattebelakvuodadåjmajt ja -
+prosjevtajt majt sivijla sebrudahka jådet e sáme organisasjåvnåjt
+doarjo, danen gå sáme e gullu ulmmejuohkusij mij galggá
+"sebrudahteduvvat".
+• Ij la javladuvvam "Demænssa" gávnnu (vuorrasap) sámij ja
+inuihtaj gaskan skihpudak namán.
+Moadda sáme ælla bessam
+oahppat låhkåt ja tjállet sámegiellaj, ja sij e máhte ávkástallat
+tjálalasj diehtojuohkemábnnasijt ietjasa giellaj.
+Ienebu gejna la
+iemeálmmukduogásj lulun galggat ietjasa riektájt dåbddåt, majt
+merkaj sáme háldadimsuohkanin årrot ja makkir riektá lága vaddi
+viesádijda gudi e háldadimsuohkanin åro.
+Oajvvadus
+Nasjonála njuolgadusá ja mærrádusá sujto ja huvso gáktuj
+ulmutjijda gejna la demænssa hæhttuji iemeálmmukperspektijvav
+vieledit ja dan praktihkalasj vájkkudusájt, duola degu iednegiella,
+dålkkum, "iellembirrasa perspektijva", kulturbuojkuldagá,
+sensitivitiehtta ja nav gåhtjodum cultural safety.
+Demænssajuohkusijn, doarjja giehtadallijn ja ietjá suohkana
+åvdåstiddjijn galggá liehket tjielgga barggogåhttjom subtsastit
+makkir riektá ájnegis viesádijn li iemeálmmugij ja unneplågoj
+nasjonála lágaj gáktuj.
+Sáme háldadimsuohkana dárbahi njuolgadusájt, rádijt ja ietjá
+lágásj doarjjagijt ma li nasjonála dásen åvddånahteduvvam gåktu
+riektálágajt máhttep praktihkalattjat tjadádit.
+Nasjonála
+oajválattja lulun galggat hábbmit ja fállat duohta
+diehtojuohkemdåjmajt majt sáme háldadimsuohkana máhtti
+adnet, åbbålattjat sámij birra ja dárkkelappot makkir riektá li ja
+gåsi máhttá gujddit jus riektá e vieleduvá .
+Akta vejulasj doajmma nuorttarijka dásen máhttá liehket kárttit ja
+buohtastahttet guoskavasj riektálágajt ja gåktu da bájkálattjat li
+implementieriduvvam Vuonan, Svierigin, Suoman,
+Ruonáednamin ja vejulattjat Danmárkon.
+Hásstalus 2
+Vánes máhtudahka gielan ja kultuvran suohkanijn
+• Vuona ja Svieriga suohkana vuorjját sáme giella- ja
+kultuvrramáhtov gájbbedi gå barggijt åhtsi.
+Ruonáednamin
+vájlluji bargge gudi dádjadi ja ságasti kalaallisut gielav.
+• Vuonan gávnnu skihppijsujttáråhpadus man oahppogirjijn la sáme
+perspektijvva.
+La dåssju akta åhpadus manna la sierra prográmma
+hábbmiduvvam.
+Dav vuoset dutkam mij åvddånbuvteduváj
+konferánsan.14 Suoman la prosjækta tjadáduvvam manna la sáme
+giella- ja kultuvrramáhtto sierra diakåvnnå- ja
+skihppijsujttáråhpadusán, valla åbbålattjat la sáme perspektijvva
+viehka vuojnnemahtes svieriga ja suoma åhpadusájn varresvuoda,
+skihppijsujto ja sosiála suorgijn.
+Suohkana dárbahi systematiserit bargojdisá gå galggi barggijt
+åttjudit gejna la máhtudahka sáme gielan ja kultuvran.
+Álggolávkke máhttá liehket tjállet almodusájn mielas vuorddá
+sáme åhttsijt, dagu Straejmien tjïelte (Strömsunds kommun)
+Svierigin dahká.
+Suohkana lulun aj galggat stiellit ådå merihta-,
+barggovásádusá- ja bálkkámáhttelisvuodajt barggijda gejna la
+relevánta máhtudahka gielan ja kultuvran.
+Dárbaj máhttovuododum ábnnasijt sámij ja inuihtaj árbbedábálasj
+vuojno milta demensa gáktuj, ja meritierijiddje sertifisierimav dajs
+barggijs majna la sáme ja inuihta kultuvrramáhtudahka, duola
+degu vásádusá Silvia- sertifisierimis Svierigin.
+åvddånahttet praktihka lahka vuodoåhpadusáv sáme
+kultuvrramáhtudagán divna virggeulmutjijda sujtto-, huvso- ja
+sosiáladievnastusán sáme háldadussuohkanijn.
+Vuodulasj ja
+avtagerdak gatjálvisá degu "mij la sábme" ja "årru gus sáme
+stuora stádan?" hæhttu problematisieriduvvat ja vássteduvvat
+åhpadusán.
+Eriksen, L. T., Bongo, B.
+A. og Mehus, G. Urfolksperspektiv i utdanning.
+Sykepleierutdanninger i Norge uten urfolkskunnskap?.
+Nordisk sygeplejeforskning, 7 (3), 239-249.
+Hásstalus 3
+Vánes ræjdo bæjválasj bargon ja ræjdo maj dåjmav åvddånahtti
+• Muhtem ræjdo li Vuonan åvddånahteduvvam, duola degu
+diagnåvserim ja diehtojuohkem lagámusájda, valla ájn la stuora
+vánesvuohta ræjdojs ma li kultuvrraj hiebaduvvam ja/jali
+jårggåluvvam divna sámegielajda ja kalaallisut giellaj.
+Máhttelis doajmma nasjonála ja nuorttarijkalasj dásen la ásadit
+jahkásasj arienájt háldadussuohkanij jådediddjijda ja barggijda
+gånnå bessi gávnadit ja vásádusájt lånudallat.
+Ietjá máhttelis doajmma, mij aj máhttá tjadáduvvat nasjonála jali
+nuorttarijkalasj dásen, la identifisierit ræjdojt ma juo gávnnuji ja
+aneduvvi nuorttarijkajn.
+Vijddásabbo luluj buorre identifisierit
+máhttelis relevánta værmádagájt, ræjdojt ja metåvdåjt ma li
+unneplågojda åvdeduvvam degu duortnusvággelattjajda,
+svierigasuobmelattjajda, guojnajda ja juvdájda.
+Kárttim máhttá aj
+gåvvidit dåjmajt suohkanijn, degu vuorrasijsijda ja biejvvedåjma
+majna la sáme sisadno.
+Aj systematihkalasj tjoahkkim lagámusáj
+subttsasijs luluj máhttet aneduvvat vuodon suohkanij dåjmaj
+Buoragit vuorbástuvvam buojkulvisájt luluj máhttet
+tjoahkkit digitála, nuorttarijkalasj ræjddogijssáj, mav de juogat
+iesjgeŋga nasjonála demænssa máhtudagá guovdátjij baktu ma
+juo gávnnuji.
+Hásstalus 4
+Gåktu joarkkep nuorttarijkalasj aktisasjbargujn iemeálmmugij ja
+demensa ássjij?
+• Dárbaj nuorttarijkalasj tiebmáværmádagáv demensa ja
+iemeálmmugij gáktuj, oassen almulasj nuorttarijkalasj
+aktisasjbargos demensa birra ja danna hæhttu liehket nanos ja
+stuoves ruhtadibme.
+Tiebmáværmádahka bierri tjielgadit gåktu
+máhttá systemáhtalattjat barggat Sámedikkij ja Ruonáednama
+åvdåstiddjij siegen.
+• Tiebmáværmádagán luluj máhttet liehket lájddistiddje rålla
+ressursaj identifisierimin, duola degu diagnostiserimvædtsagijt,
+dárkestimlista ja muodugattja majt máhttá jårggålit ja hiebadit
+ietjá nuorttarijkaj adnuj (gehtja badjelin).
+Værmádagán máhttá aj
+liehket roalla identifisierit ja ævtodit tjoavddusijt ådå dárbojda,
+duola degu ræjdojt ja barggovuogijt ma li hiebaduvvam nuorap
+ulmutjijda gejn la demænssa ja gudi iemeálmmugij gulluji.
+La dárbbo nuorttarijkalasj kárttimbargguj mij tjielgat makkir
+nuorttarijkalasj ja rijkajgasskasasj dutkama juo gávnnuji demensa
+ja iemeálmmugij birra.
+Tiebmáværmádahka luluj máhttet álgadit
+dágástallamav nasjonála oajválattjaj gåktu kárttimav
+nuorttarijkalasj diehtoportálajda sebrudahttet.
+Tiebmáværmádahka luluj aj máhttet gæhttjat makkir
+máhttelisvuoda li nuorttarijkalasj aktisasjbargov måvtåstuhttet
+dutkamin, duola degu gåktu duot dát doajmma vájkkut jali
+diedalasj kárttim dárbojs.
+Aktisasjbarggo rijkajgasskasasj
+dutkamværmádagájn iemeálmmugij ja demensa gáktuj luluj aj
+máhttet hiehpat.
+Tiebmáværmádahka ja Nuorttarijkaj álkkádusguovdásj lulun
+galggat identifisierit makkir máhttelisvuoda li sáme ja
+ruodnáednama perspektijvajda dálásj nuorttarijkalasj
+aktisasjbargon guhkássujton, duola degu sebrudahttet suohkanijt
+Ruonáednamin ja sáme háldadimsuohkanijt Vuonan, Svierigin ja
+Suoman.
+Listan li dåssju girje ma biejaduvvin åvddån konferánsan jali ma li
+aneduvvam åvddånbuktemij vuodon dåppe.
+Anderson, Ian et.
+: Indigenous and tribal peoples' health (The
+Lancet-Lowitja Institute Global Collaboration).
+Blix, B. H.: Helse- og omsorgstjenester til den samiske befolkningen i
+Norge - En oppsummering av kunnskap.
+Blix, B. H. og Hamran, T.: "They take care of their own".
+Healthcare
+professionals' constructions of Sami persons with dementia and their
+families' reluctance to seek and accept help through attributions to
+multiple contexts.
+International Journal of Circumpolar Health 76 (1).
+Eriksen, L. T.
+: Urfolksperspektiv i utdanning.
+Sykepleierutdanninger i Norge uten urfolkskunnskap?
+Nordisk
+sygeplejeforskning 7 (3).
+Jacklin, K., and Warry, W.: Forgetting and forgotten: Dementia in
+Aboriginal seniors.
+Anthropology and Aging Quarterly 33 (13).
+Jacklin K.
+: The Emergence of Dementia as a Health Concern
+Among First Nations Populations in Alberta, Canada.
+Canadian
+Journal of Public Health 104 (1).
+Jacklin, K. et.
+: Informal dementia caregiver among Indigenous
+communities in Ontario, Canada.
+Care Management Journals 16 (2).
+Hulko, W.
+: Views of First Nation Elders on memory loss and
+memory care in later life.
+Journal of Cross-Cultural Gerontology 25 (4).
+Lanting, S.
+: Aboriginal experiences of aging and dementia in a
+context of sociocultural change: Qualitative analysis of key
+informant group interviews with Aboriginal Seniors.
+Cross Cultural
+Journal of Gerontology 26 (1).
+Magga, R.: Saamelaisten sosiaali- ja terveyspalvelujen kehittämisen
+haasteet Suomessa.
+Mayeda E.
+: Inequalities in dementia incidence between six
+racial and ethnic groups over 14 years.
+Mehus, G. och Bongo, B.
+A.: Kunnskapsoppsummering og
+litteraturgjennomgang av samiske helse- og omsorgstjenester - med
+særlig vekt på demens, terminalomsorg og kulturens betydning i pleie-
+og omsorgsutøvelsen.
+HiF-rapport 2012:3.
+Høgskolen i Finnmark
+Mehus, G. och Moffitt, P.: Important Factors When Communicating
+with Sami Patients About Health, Illness and Care Issues.
+sygeplejeforskning 8 (4).
+Smith K.
+: High prevalence of dementia and cognitive
+impairment in Indigenous Australians.
+Policydokumenta
+ja web-ressursa
+• Vuonarijka demænssastrategija
+• Svieriga demænssastrategija
+• Suoma mujttoprográmma
+• Ruonáednama demænssastrategija
+• Aldring og helse (Vuodna) vædtsaga ja diedo sámij ja demensa
+• Mij la demænssa, álkkeslågos demensa birra, hiebaduvvam
+doajmmahiereduvvam ulmutjijda ja sidjij gænna li kognitijvalasj
+doajmmahieredibme, gávnnu nuorttasámegiellaj,
+julevsámegiellaj ja oarjjelsámegiellaj ja vidá nuorttarijka gielajda
+ja ieŋŋilsgiellaj.
+• Nuorttarijkaj demænssaværmádahka
+• Tiebmáværmádahka iemeálmmugij ja demensa gáktuj
+Besöksadress: Drottninggatan 30
+Mánnákonvensjåvnnå
+Barnkonventionen på lulesamiska - för barn och ungdomar
+AN:a konvensjåvnnå máná rievtesvuodaj birra, jali mánnákonvensjåvnnå gåk dav aj gåhttju,
+biejaduváj 1989.
+Mánnákonvensjåvnån li rievtesvuoda majt juohkka mánná galggá adnet ja gullu
+gájkajda 18 jage rádjáj gudi årru jali li rijkan.
+Mánnákonvensjåvnån gåhttju de goappátjagá mánájt ja
+nuorajt mánnán.
+Svierik hähttu dahkat buoremusát máhttá vaj mij mánnákonvensjåvnån tjuodtju galggá duohtan
+Buojkulvissan vierttiji Svieriga ietjas lága ja njuolgadusá avtaárvulattja årrot rievtesvuodaj
+konvensjåvnån.
+Svierik galggá gåhtset vaj mánáj rievtesvuoda e vadjáluvá ájnat duohtan váldeduvvi
+juohkka sajen sebrudagán, juohkka biejve.
+Ráddidus aj galggá huksat vaj goappátjagá máná ja
+ållessjattuga oadtju diehtet makkár rievtesvuoda siján li.
+Rievtesvuoda tjuodtju sierra biehkijn gåhtjodum artihkkalin.
+Gávnnuji 54 artihkkala
+mánnákonvensjåvnån ja 41 giehtadi rievtesvuodajt.
+Báhtsem artihkkala giehtadi gåk rijka galggi
+mánnákonvensjåvnåjn barggat.
+Artihkkalijt 2, 3, 6 ja 12 gåhttju mánnákonvensjåvnå oajvveprinsijppan.
+Da viehkedi duv nuppijt
+artihkkalijt dádjadit.
+Gájkka artihkkala mánnákonvensjåvnån aktan gulluji.
+MÁNNÁKONVENSJÅVNNÅ
+Mánnákonvensjåvnnå gullu dunji 18 jage vuollelin.
+Mánnákonvensjåvnnå gåhttju goappátjagá
+mánájt ja nuorajt "mánnán".
+Mánnákonvensjåvnnå dunji ja gájkka ietjá mánájda vaddá avta rievtesvuodajt ja avta árvov.
+Ij aktak
+duv oattjo nuppástit.
+Dat mierkki ij aktak duv oattjo nievrebut iehtjádis giehtadallat.
+Dån i ga oattjo
+nuppástaláduvvat jali stráffuduvvat masstak majt duv äjgáda libá dahkam jali dahkaba.
+Gå ållessjattuga mierredi mánáj birra de galggi gåhtset "máná buoremusáv".
+ållessjattuga agev galggi ussjolit mij la dunji buorre ja gåk märrádus dunji guosská.
+Dån galgá dav
+suojev ja huvsov oadtjot mav dárbaha.
+Avta ájnas la ållessjattuga ájádalli "máná buoremussaj" gå
+märrádus ållo mánájda guosská.
+Gájkka rijka galggi dahkat mij la máhttelis rievtesvuodajt mánnákonvensjåvnån tjadádittjat.
+mierkki sij agev galggi gähttjalit dav tjuovvot mij mánnákonvensjåvnån tjuodtju.
+Duv äjgáda duv åvdås vásstedibá.
+Såj galggaba dunji rádijt vaddet gå dagá dakkárijt masi
+mánnákonvensjåvnnå dunji rievtesvuodav vaddá.
+Dujna l rievtesvuohta viessot ja åvddånit.
+Duv rijkka galggá dahkat gájkka majt máhttá vaj nåv
+Dujna l rievtesvuohta namáv oadtjot ja rijka viesát årrot.
+Dujna l aj rievtesvuohta guhkás máhttelis
+diehtet gudi duv äjgáda libá ja sunnu huvso vuolláj boahtet.
+Dujna l rievtesvuohta ietjat identitähttaj.
+Identitähttaj gullu duv viesádimvuohta ietjat rijkan, duv
+namma ja duv berajvuohta.
+Jus la duv identitähtta váldedum, galga viehkev oadtjot dav åtsådittjat.
+Ij aktak duv oattjo sieradit ietjat äjgádijs, ietján gå la dárbbo ietjat diehti.
+Máhttá buojkulvissan
+dárbbo jus äjgáda duv äbá buoragit huvsa.
+Dujna l rievtesvuohta iejvvit goappásj äjgádijt jus ij dunji la
+Jus dån ja duv äjgáda sihtabihtit iejvvidit vat maŋŋela gå lihpit sierra årrum máhttebihtit viehkev
+åhtsåt ja guhkás máhttelis viehkev oadtjot dan rijkan gånnå åro.
+Jus duv äjgáda årroba sierra rijkajn ja
+dij sihtabihtit iejvvidit galggá dat rijkka gånnå åro duv viehkedit.
+Duv ij oattjo ietjá rijkkaj doalvvot goappásj äjgádij loabe dagi.
+Dujna l rievtesvuohta ietjat vuojnojt vaddet juohkka ássjen mij dunji guosská.
+Ållessjattuga galggi
+gulldalit ja duv vuojnojt berustit.
+Gå fábmudahka jali duobbmoståvllå giehtadallá jali mierret ássjen
+mij dunji guosská galga máhttet ságajda boahtet.
+Dujna l moalggemfriddjavuohta.
+Dat mierkki dujna l rievtesvuohta åhtsåt, duosstot ja diedojt ja
+ájádusájt hádjet.
+Dujna l rievtesvuohta usjudallat ja adnet makkár vuojnov sidá.
+Dujna l rievtesvuohta ietjat jáhkkuj
+ja adnet makkár religiåvnåv sidá.
+Duv äjgáda oadtjoba duv lájddit, valla äbá goassak duv ájádusáj
+badjel mierredit.
+Dujna l rievtesvuohta sebrulattjan siebrijn årrot ja válljit siebrijs ålgus mannat.
+Dån aj oattjo
+tjåhkanimijda säbrrat guhkev li ráfálattja.
+Dujna l rievtesvuohta suoddjiduvvat lágadis nággimis ietjat priváhtta iellemin juogu de hejman jali
+gånnå åro ja gånnå la.
+Ij aktak oattjo buojkulvissan duv brevajt ja biejvvegirjijt loabe dagi låhkåt.
+Gullu
+aj gájkka ietjá vidjurijda gå diedo duv birra giehtadaláduvvi.
+Ij aktak ga oattjo duv gudnev jalik namáv
+vahágahttet.
+Láhka galggá duv garrasit suoddjit gájkka dakkár nággimij vuosstij.
+Dujna l rievtesvuohta oadtjot diehtet gåk duv rijkan ja väráldin la, vuogijn mav dádjada, degu dal
+tidnigij ja tv:a baktu.
+Da diedo majt oattjo, galggi duv viehkedit åvddånit ja varres viessomav adnet.
+Duv äjgádijn la aktisasj vásstádus duv bajássjaddama ja åvddånime åvdås.
+Galggaba ussjolit mij
+dunji buoremus la.
+Jus duv äjgáda doarjjagav dárbahibá galggá sebrudahka huksat vaj dårja gávnnu
+oadtjot, buojkulvissan sujtto ja biejvveårrom.
+Dujna l rievtesvuohta suodjáj gájklágásj ålgoldis jali sisŋeldis bahádago, nievres sujto,
+tsábbmema, illastime jali ietjá ávkkeadnema vuosstij.
+Jus i máhte báhtset ietjat fuolke lusi la dujna rievtesvuohta sierra sujtov ja viehkev oadtjot.
+Dujna
+l rievtesvuohta sujtov oadtjot vuohkáj dunji buorren.
+Rijka ma adopsjåvnåv miededi galggi gåhtset vaj adopsjåvnnå riekta manná ja dån gut
+adopteriduvá buoragit vieso.
+Rijka agev galggi gähttjat duv buoremussaj.
+Gut báhturin boadá, aktu jali soabmásijn, la rievtesvuohta suojev ja viehkev oadtjot.
+Dån galga aj
+viehkev oadtjot fuolkijnat aktanit.
+Gänna l ålgoldis jali sisŋeldis sáhtusvuohta, la rievtesvuohta buorre viessomij.
+Jur gåk iehtjáda
+galga mihástallamav ja iesjjáhkov dåbddåt.
+Dån galga duodajn sebrudagán oassálasstet.
+Dujna l
+rievtesvuohta sierra huksuj ja duodde doarjjagij.
+Dujna l rievtesvuohta årrot nåv varres gåk máhttelis.
+Jus skihppá la dujna rievtesvuohta sujttuj ja
+hárjjidallamij vaj väddjá.
+Dujna l aj rievtesvuohta suodjáj árbbedábálasj dábij vuosstij ma vahágahttet
+Jus la váldedum suoddjidalátjit jali sujttidalátjit la dujna rievtesvuohta gehtjadahttet
+giehtadallamav vaj gájkka mij dunji gullu riektá manná.
+Dujna l rievtesvuohta sosiálalasj jasskavuohtaj.
+Jus la dárbbo de sebrudahka galggá viehkedit
+årromsajijn, biebmujn ja biktasij.
+Dujna l rievtesvuohta viessot vuogijn mij dunji vaddá máhttelisvuodav åvddånit ålggolis, sissŋelis,
+vuojŋŋalattjat, morálalattjat ja sosiálalattjat.
+Duv äjgádijn la oajvveåvdåsvásstádus, valla jus
+dárbahibá doarjjagav de galggaba dav oadtjot.
+Dujna l rievtesvuohta åhpadussaj.
+Galga vuodoskåvlåv oadtjot mávso dagi mannat.
+Skåvlån galga oadtjot åvddånit juohkkaláhkáj ja gárvviduvvat åvdåsvásstediddje viessomij friddja
+Dån galga aj oahppat duohtan ulmutjij friddja- ja rievtesvuodajt válldet, duv äjgádijt,
+ietjat ja iehtjádij kultuvrav ja luondov.
+Gut gullu unneplåhkojuohkusij jali álggoálmmugij la rievtesvuohta dan giellaj, kultuvrraj ja
+religiåvnnåj mav juogá ja aná aktan iehtjádij ietjat juohkusin.
+Dujna l rievtesvuohta asstoájggáj ja vuojŋadibmáj.
+Dujna l rievtesvuohta oassálasstet kultuvrra- ja
+dájdadåjmajda.
+Dån galga suoddjiduvvat barggamis dunji vahágis bargoj, ma duv tsaggi skåvlån mannamis jali
+ietjáláhkáj åvddånimes.
+I ga oattjo ekonomalattjat ávkken aneduvvat degu jus soames biednigijt
+oadtju duv bargo åvdås ja iesj mávso dagi sjatta.
+Rijkaj åvdåsvásstádus la duv selgaj ja ietjá drogaj vuosstij suoddjit.
+Rijka galggi huksat vaj i ávkken
+aneduvá drogaj dagádijn jali vuobdedijn.
+Dujna l rievtesvuohta suodjáj gájkka seksuálalasj ávkkeadnemij ja seksuálalasj illástimij vuosstij.
+Dån galga buojkulvissan suoddjiduvvat ávkkeadnemis prostitusjåvnån ja pornografidjan.
+Dån i oattjo doalvvusit ja vuobddasit.
+Duv rijkka galggá gåhtset vaj nåv ij sjatta.
+Dujna l rievtesvuohta suodjáj gájkka ávkkeadnema vuosstij ma duv vahágahttet máhtti.
+Dån i oattjo tortujra jali ietjá bahás dago åvddåj boahtet.
+I ga oattjo jábmemstráffaj
+duobbmidallat jalik viessomájge fáŋŋgaj.
+Jus mielat vuosstij váldeduvá, fáŋŋgidalá jali sisi lássiduvá de
+dat viertti maŋemus gäjnnon ja nåv oanegis ájggáj gåk máhttelis.
+Ålles ájgev galga alvvájn
+giehtadaláduvvat ja dujna l rievtesvuohta vuornnot ållessjattugij sähkáj biejaduvvamis.
+rievtesvuohta aktavuohtaj ietjat fuolkijn dan ájge gå la fáŋgan ja duv ássje galggá háhppelit
+Duv rievtesvuoda mánnákonvensjåvnå milta aj dunji gulluji vájku la mielat vuosstij
+sisi lássidum.
+Jus la 15 jage vuollelin galga suoddjiduvvat doarojda oassálasstemis.
+Jus la dårruj boahttum galga
+dav suojev ja sujtov oadtjot mav dárbaha.
+Jus la juoŋgalágásj nievres sujto, ávkkeadnema jali illastime vuolláj sjaddam la dujna
+rievtesvuohta viehkev väddjátjit oadtjot.
+Gullu dunji aj vájku la tortujra vuolláj sjaddam jali ietjálágásj
+bahás, håladahtes jali vuollegis giehtadallama ja stráffa vuolláj, jali jus doaron la årrum.
+Jus bahádago åvdås gátteduvá, jali jus gávnni dån la bahádahkuj sivvan, galga alvvájn ja gudnijn
+Fábmudagá ja institusjåvnå gej dujna l aktavuohta rievtesvuohtaprosessa bále,
+galggi dunji hebadum.
+Dujna l rievtesvuohta viehkev oadtjot juridijkkatjiehpes.
+Duv ássjev galggi
+giehtadallat ruvva máhttelis.
+Ij aktak duv oattjo bággit giehtutjit mav diedá jali dåbdåstit mav illa
+dahkam.
+Jus lága ja njuolgadusá ietjat rijkan dunji vaddi ienep jali buorep rievtesvuodajt gå ma dánna
+mánnákonvensjåvnån tjuodtju, galggi rijka lága ja njuolgadusá tjuovvusit.
+Duv rijkan la åvdåsvásstádus gåhtset vaj goappátjagá máná ja ållessjattuga dåbddi mij
+mánnákonvensjåvnån tjuodtju.
+MÁNNÁSUODJALUS
+Máná buoremussaj
+MÁNNÁSUODJALUS / BUFDIR
+Mánnásuodjalus galggá vaddet mánájda, nuorajda ja familjajda viehkev ja dårjav
+gå li gássjelisvuoda sijdan jali gå sijdda jali mánná dárbaj viehkev mánnásuodja -
+lus (buojkulvissan ulmutjahttemgássjelisvuoda, gárramvuoda).
+Æjgdij åvdås-
+vásstádus la mánájdiska huksat.
+Valla jus æjgáda muodástuvvaba jali sunnun
+li gássjelis vuoda, de galggá mánnásuodjalus viehkedit vaj mána ja nuora oadtju
+dav huvsov majt dárbahi.
+Mánnásuodjalus galggá sihkarasstet vaj máná ja nuora gudi viessu dakkár vidju-
+rij ma máhtti sijá varresvuodav ja åvddånahttemav vahágahttet, oadtju viehkev
+ja huvsov riekta mudduj, ja viehkedit vaj máná ja nuora oadtju jaskugis vidjurijt
+bajássjattadijn.
+Mánnásuodjalus viertti álgget danna mij la buoremus mánnáj.
+Muhttijn soajttá
+dat mannat æjgádij mielaj vuossti.
+Mánnásuodjalus galggá åvdemusát vieh-
+kedit ja doarjodit æjgádijt vaj ietja sjaddaba buorre huvsulattjan mánájdiska.
+dát viehkke ij la nuoges, jali æjgádij gássjelisvuoda li ilá stuore, de máhttá sjad-
+dat darbbo mánájt iehtjádij hállduj doalvvot oanep jali guhkep ájggáj.
+VUONA MÁNNÁSUODJALUS
+Divna soajtti soames bále viessomájgenis gássjelis vidjurijda boadádallat, gå le dárbbo viehkes
+ja dårjas mánájdisá huksat.
+Dakkár båttåjn la mánnásuodjalusá åvdåsvásstádus familjav
+viehke dit.
+Moattes adni gássjelissan guládallat mánnásuodjalusájn, danen gå balli mánná valdeduvvá
+sijás.
+Mánav iehtjádij hállduj doalvvot le viehka alvos dáhpádus goappátjagá mánnáj ja æjgá-
+dijda.
+Dan diehti vierttiji liehket sierra oare vaj nåvti galggá sjaddat.
+Jus dárbaha viehkev mánnásuodjalusás, de máhtá skuolggat dan suohkanij gånnå åro ja ádnot
+sgastallamav.
+Gå sgastallamij boadá, de mánnásuodjalusá siegen guoradalá makkár dárbo li
+viehkes ja dårjas duv familljaj.
+Ienemus oasse sijás gudi oadtju viehkev mánnásuodjalusás oadtju viehkev sijdan vaj máná ja
+æjgáda bukti aktan viessot.
+Dát gåhtjoduvvá viehkkedoajmman, ja máhtti liehket buojkulvissan:
+• ráde ja bagadusa familljaj
+• æjgátjuohkusa
+• oatsodiddje
+• biednikviehkke mánnágárddesadjáj
+• biednikviehkke asstoájggeårnigij (SFO/AKS)
+• biednikviehkke asstoájggedåjmajda jali juoga ietján
+• giehpedibme ájllegijt / guossidimsijdda
+MIJÁN LI GÁSSJELISVUODA,
+MÁHTTÁ GUS MÁNNÁSUODJALUS VIEHKEDIT?
+Máhttelis la aj ádnot viehkev
+familljasuodjalimkontåvråjn.
+Dåppe máhtti familja oadtjot bagá-
+dusáj ja ságastallamijt árggabiejve
+gássjelisvuodaj birra, ja gå li gássjelis-
+vuoda, rijdo jali vuorrádisá familjan.
+40 prosenta divna mánajs gudi oad-
+tjun viehkev mánnásuodjalimes
+jagen 2012 oadtjun rádijt ja bagá-
+dusájt.
+20 prosenta oadtjun fálov guossi-
+dimsijdajda ja 19 prosenta mánájs
+oadtjun ekonomalasj doarjjadårjajt.
+Badjel 80% divna mánájs majda
+mánnásuodjalibme oassálasstá,
+oadtju luojvoj viehkkedåjmajt.
+(SSB)
+Ieddnen jali áhttjen ihkap balá mánnásuodjalusájn ságastimes.
+Ráddnán, berrahin, åhpadiddjen
+jali muodugattjan dån ihkap juorrula ja balá sehkanimes.
+Jus soames ij ságasta de soajttá máná ja æjgáda e oattjo dav viehkev ja dårjav majt dárbahi,
+ja mij la sidjij rievtesvuohta oadtjot lága milta.
+Ale balá bájkálasj mánnásuodjalusájn ságastimes.
+Skuolka ja giehto gássjelisvuodas ja mårrå-
+his.
+Mánnásuodjalusá fáhkaulmutja máhtti dunji vaddet moadda buorre ráde ja oajvvadusá
+gåktu galga dåmadit ja gåktu sij máhtti viehkedit jali sijáv gejs mårråha.
+Jus la duv mielas unugis mánnásuodjalusájn ságastit, de máhttá juogu sosiállaåhpadiddje,
+varresvuohtasujtár, radediddje jali ietjá ållessjattuk viehkedit duv dájna.
+Máhtáv gus liehket namádibmen gå diededav?
+• Iesj máhta mierredit jus sidá namádibmen liehket gå ságasta mánnásuodjalusájn.
+• Iesj máhtá mierredit jus sidá ássjev diededit namadibmen, vaj mánnásuodjalus jali ga
+æjgáda diehti guhti diedet.
+Mujte val familjan la máhttelisvuohta diedádusav låhkåt,
+jus dån buojkulvissan tjálá dån la máná siessá, de soajtá dåbdåduvvat álkkes láhkáj.
+• Jus i sidá namádibmen liehket, de soajtti æjgáda oadtjot diehtet guhti le mårråhav
+diededam mánnásuodjaslussaj.
+MÅRÅSTAV SOAMES MÁNÁJN GEV DÅBDÅV.
+GALGAV GUS MÁNNÁSUODJALUSÁJN SÁGASTIT?
+Mánnasuodjalus álu oadtju skuolkanav jali girjev gånnå soames giehttu sån jáhkká juoga ij la
+buorre soames mánán jali familjan.
+Dákká gåhtjoduvvá måråjdiedádussan.
+Mánnásuodjalusán
+la vælggogisvuohta måråjdiedádusáv tjadádit ja merustallat jus ássje galggá guoraduvvat
+ienebut jali ij.
+Jus mánnásuodjalus gávnná oarev ássjev lagabut guoradallat, de soajttá mánnasuodjalus
+guládallat sujna guhti le diededam vaj ienep diedojt oadtju man diehti måråjdiedádus la rájadum.
+Ietjá bálijt ij la mánnásuodjalusán dárbbo dassta, ja ságas njuolgga máná æjgádij vaj guoradallá
+ássjev vijdábut.
+De gåhtjoduvvi æjgáda sagastibmáj juogu kontåvrån jali sijdan.
+Jus mánná-
+suodja lus boahtá guossáj sijdan, de rájaduvvá vuostak girjje diedádussan mánnásuodjalus
+boahtá guossáj.
+Gå æjgáda iejvviji mánnásuodjalusá barggev, de oadtjoba såj diedojt måråjdiedádimes, ja álu ja
+dájvváj oadtjoba ietja låhkåt dav.
+Gå såj libá oadtjum ienep diedojt måråjdiedádusás, de
+sáhkadi mánnásuodjalusá bargge ja famillja dassta mij la tjáledum.
+Álu sihtá mánnásuodjalus
+aj sáhka dit iehtjádij gudi dåbddi mánáv ja familjav, buojkulvissan varresvuohtaguovdatjijn,
+mánnágárdijn, skåvlåjn, PP-dievnastusájn ja muodugattjajn.
+Guoradallamij baktu galggá mánnásuodjalus gávnadit jus la dárbbo ássjev oatsodit jali ij.
+MIJ DÁHPÁDUVVÁ GÅ MÁNNÁSUODJALUS OADTJU
+MÅRÅJDIEDÁDUSÁV SOAMES MÁNÁ JALI FAMILJA BIRRA?
+Æjgáda gej lunna mánná årru, ja æjgáda gejn la æjgáda åvdåsvásstádus, li oassálasste
+mánnásuodjalusássjen.
+Jus dån la oassálasste ássjen, de la dujna:
+• Rievtesvuohta ássje dokumentajt gæhttjat
+• Rievtesvuohta gujddit mánnásuodjalusá mærrádusájt
+• Rievtesvuohta oassálasstet Fylkkanammadusá tjåhkanimen ja javllat majt miejnni
+• Rievtesvuohta nåvkå advokáhttavæhkkáj ássjijn Fylkkanammadusán ja riektán
+• Rievtesvuohta gujddit Fylkkanammadusá mærrádusájt ja doalvvot dajt duobbmoståvlåjda
+• Rievtesvuohta ádnot mærrádus mánav duv háldos válldet fámoduhteduvvá
+ÆJGÁDIJ JA ÅVDÅSTIDDJIJ RIEVTESVUODA
+GÅKTU GULÁDAV MÁNNÁSUODJALUSÁJN?
+Girjev tájllet
+Dån máhtá rádjat tjálalasj måråjdiedádusáv påstajn, gånnå giehto dujna le dárbbo viehkes ja
+hálijda mánnásuodjalusájn æjvvalit.
+Máhtá aj rádjat tjálalasj diedádusáv påstajn jus måråsta
+soames mánás.
+De hæhttu tjállet vehik mij la gássjelisvuohtan, gesi guosská ja gåktu mánná-
+suodjalus máhttá oadtjot aktijvuodav sujna gesi guosská.
+AN:A MÁNNÁKONVENSJÅVNNÅ
+Konvensjåvnnå javllá gájkka ulmutja nuorabu gå 18 jage li máná, ja låvdaduvvi Mánná konven-
+sjåvnås.
+MÁNÁJ RIEVTESVUODA:
+• Gájkka máná li riegádam friddja ulmutjin ja siján la avta árvvo.
+• Gájkka mánajn la rievtesvuohta nammaj ja nasjonalitehttaj.
+• Gájkka mánajn la rievtesvuohta suodjáj.
+• Gájkka mánájn la rievtesvuohta buoremus varresvuohtavæhkkáj gå máhttelis ja nuoges-
+vuohtaj biebmojs ja juhkusijs.
+• Gájkka mánajn la rievtesvuohta vuojnodisá buktet ja vieleduvvat.
+• Gájkka mánájn la rievtesvuohta skåvlån mannat.
+• Gájkka mánajn la rievtesvuohta stuvssit, asstoájggáj ja vuojŋadit.
+• Gájkka mánajn li avta rievtesvuoda.
+Skuolkkat
+Dån máhtá aj skuolggat mánnásuodjalussaj dan suohkanin gånnå mánná/nuorra årru.
+skuolka, de oattjo ságastit soabmásijn mánnásuodjalusán massta måråsta.
+De máhtá oadtjot
+rádijt ja oajvvadusájt majt máhtá vijddábut dahkat.
+Máhtá aj liehket namádibmen.
+Æjvvalibme
+Sjiehtada ájgev ságastallamij.
+Moadda mánnásuodjalusdievnastusá li lijggodam ájgev ráde- ja
+bagádallamságastallamijda.
+Jus dakkir ságastallamav sidá, de skuolka suohkana mánná-
+suodjalussaj ja gatjáda jus siján la assto duv iejvvit.
+Dakkár ságastallambåttåj oattjo giehttot
+massta måråsta, ja máhtá oadtjot bagádusájt gåktu máhtá vijddábut dahkat.
+Dån oattjo aj
+válldet fáron soabmásav doarjodiddjen.
+JUS DUJNA LE DÁRBBO DÅLKÅS, DE MÁHTÁ DÅLKÅV ÁDNOT
+FAMILLJARÁDÁDALLAMA
+Dábij milta le mánnásuodjalus mij mierret mij galggá dáhpádallat mánnásuodjalimássjijn.
+Familja ma li gássjelis dilen máhtti aj oadtjot viehkev tjadádittjat familljarádádallamav.
+Fámillja-
+rádádallam la tjåhkanibme gånnå famillja tjåhkan berrahij ja iehtjádij gudi li ájnnasa mánnáj.
+Famillja sjiehtat mij sijá mielas bierri dagáduvvat vaj sjaddá buorep mánnáj ja familljaj, ja ságas-
+tallat dássta mánnásuodjalusájn.
+Jus dån la vásedam juojddáv mij la baldedahtte jali unugis dáhpádus, jali jus dujna jali soames
+iehtjádin gev dåbdå li vuorrádisá familjan - guládalá mánnásuodjalusá vávtajn jali skuolga
+hiehteskuolganav 116 111
+dinamo / GÅVÅ: TINE POPPE.
+LARS PETTER PETTERSEN / tinagent.no / SÁMEGIEL HÁBME:
+DAVVI GIRJI / davvi.no
+Lulesamisk - Julevsábmáj
+Dát prosjäkta l biednigahtedum Helse og Rehabiliteringa Lijgge-biednigij
+Manen la buorre njamádit?
+Dábálasj njamádimvuoge.
+Galli ja man mälggadav galggá mánná njammat?
+Gåktu diedáv mánná oadtju nuoges biebmov?
+Ilá binná mielkke?
+Muv mánna ij lágeda njittjev.
+Goassa mánáv biebbmagoahtet ietjá biebmujn gå mielkijn ?
+Le gus mánán kolijkka?
+Njámádibme ja
+Oajvvadusá låhkåt:
+Njamádimviehkke l dáv nähttagirjátjáv ásadam vattátjit dunji gut njamáda
+diedojt ja bagádusájt njamádime birra.
+Njamádimviehke dåbddomärkka l:
+Viehkediddje bágo iednes äddnáj.
+Midjij ij la aktak gatjálvis ilá unne.
+Mielas
+doarjjop ja viehkedip duv.
+Iednemielkke l buoremus biebbmo njuoragijda, danen gå mielke segadus ja
+ednakvuohta l agev hiebadum máná dárbbuj.
+Njamádibme nannot aktavuodav
+duv ja duv máná gaskan.
+Åtsådibme l vuosedam njamádibme suoddji mánáv moatte dávdaj vuosstij
+buojkulvissan gasskabielljeinflammasjåvnnå, gurgosinfeksjåvnå ja tjoajvve-
+tjoalleinfeksjåvnå.
+Guhkaájggásattjat vuojnnet njamádibme aj dåjmasj duostotjit
+iehtjádij siegen buojddudagáv, diabehtesav, allergiddjav ja bårredávdav.
+Iednemielkke åvdedisj má máná buorep fysalasj ja mielalasj åvddånimev, ja l
+ihkeva buorre vuojŋamij åvddånibmáj.
+Njamádibme ij loabeda mánná skihppá,
+valla iednemielkke unnet vádáv.
+Dunji njamádibme vaddá suoddjijiddje
+båhtusav iehtjádij siegen njidtjebårredávddaj, månneráksábårredávddaj ja
+dákterasjesvuohtaj.
+Maŋutjissaj, gåjt, iednemielkke l nåvkå, agev varás, ja
+bårrråmláhkáj!
+Gåktu mánna njåmmu njidtjáj gåvvå
+Dibde mánáv vehik åhtsåt njálmijn åvddål gå oadtju njittjev.
+Gå buoragit njálmev
+tsakkas, de bieja mánáv ietjat vuosstij.
+De máná njálmme l dievdedum njittjes
+gå iesj njåmmu njidtjáj.
+Gå aneda mánav ietját vuosstij ja oajvve l luovas de
+máná gájbbe galggá duv njittjev duohttat.
+De mielkke gålggå buoragit.
+Máná oajvve sådjå vehik maŋus vaj njunnje l luovas.
+Nåvti mánná buktá
+vuojŋŋat ja dån i dárbaha njittjev anedit ierit.
+Aneda njittjev bielgijn badjel ja tjuvdij vuolen, degu stuorra C-bokstávva.
+Tjuvde e galga årrot russjkis oasen (areola).
+Ávttji mánáv buoragit njálmev tsakkastit gå vehik tjagárda báksemijt
+njidtjevártujn, njunjes vuollebáksemij.
+Njidtjevártto l máná njunje buohta.
+Gå mánná buoragit njálmev tsakkas, de bieja mánáv ietjat vuosstij.
+gåvå
+Juska vil makkir njamádimvuogev vállji, de l ájnas tjåhkkåha jali vällaha buoragit
+ja ráfálattjat.
+Tjavggis diehko vájbbadi duv gå la njamádam.
+Bieja mánáv
+buoragit njittje vuosstij, vaj ij sjatta "givnnjahiddje" njidtjevárton.
+De dunji háve
+ruvva sjaddi.
+Iemelágásj vuohttomvuohke:
+Mánná vällaj sijdo nanna duv fármen tjåjvijn duv tjoajve vuosstij, ja oajvve
+maŋus duv vuollegieda nanna.
+Mánná vällaj duv rievtes vuollegieda nanna gå
+njammá rievtes njittev.
+Máná vuolep giehta l duv ålema birra.
+Duvde máná
+hárdov vuollegiedajn, ja aneda badáv jali juolgijt giedajn.
+Juomisjvuohke:
+Mánná vällaj sijdo nanna tjåjvijn duv sijdo vuosstij oajvevuole nanna juolgij
+maŋus.
+Duvde mánáv ietjat giedajn.
+Máná nisske/hárddo l duv giedan vaj
+máhtá mánáv låggŋit njittje buohta.
+Rievtes giehta máná nanna gå njamáda
+rievtes njittjev.
+Máná bahta ja juolge l ståvlå nanna.
+Nubbe giehta låggŋi ja
+hábbmi njittjev.
+Juomisjhámijn la buorre målssot, danen gå:
+• Mánná njåmmu njidtjáj ietjáláhkáj.
+• Hávve njidtjevártojn buojkulvissan, juomisjvuohke giehpedisj má hávve
+oasev.
+• Jus mánan la vájvve njoammot njidtjáj, de dát vuohke dávk lisj buorre,
+danen gå dujna l nubbe giehta luovas ja máhtá stivrrit máná oajvev ja
+njittjev ja "njamádahtjat" duolla ájgen.
+• Dát vuohke l aj buorre jus dujna li hármmis stuorra ja låsså njittje, de
+máhtá duvddet ja hábbmit njittjev C-njoammomijn (giehta vuolen, bielkke
+gähppadit njittje bajelt).
+• Jus dujna li juomitja, de máhtá njamádit goappátjijt avtabále.
+• Gå njamáda mánáv gut vällaj Frejka oajvevuolen de dát la buorre
+vuohke.
+Vällot:
+Vällaha sijdo nanna juolgij vehik såddjot vaj vällaha nannusit ja ráfálattjat åjvijn
+val oajvevuole nanna.
+Mánná vällaj sijdo nanna tjåjvijn duv rubmaha vuosstij.
+Máná oajvev ja hárdov máhtá duvddet ietjat giedajn jali oajvevuolátjijn.
+njamádit bajemus/nuppev njittjev vani målso sajev, gå såjåda rubmahav vaj
+bajemus njidtje ållå mánnáj.
+Mánná máhttá aj vällahit oajvevuole nanna, vaj
+máhttá njammat bajemus njittjes vani ietjat labuda seŋgan.
+Dát vuohke l
+sierraláhkáj hiebalasj tjäjsártjuollama maŋŋela ja sjuokkajvanádimen gå dån i
+dárbaha seŋgan jårgijdit.
+Máhttá aj buorre årrot jus mánná vällaj Frejka
+oajvevuolen.
+Njuoraga li umasslágátja.
+Muhtema dárbahi bårråt binnáv ja dájvvalakkoj, gå
+muhtema bårri ienebuv ja vuorjjábut.
+Mánnáj bierri njittjev fállat juohkka bále gå
+hálijt njammat.
+Gå mánná åhtså njálmijn jali ietjas tjuvdijt njammá.
+Rähtjom
+vuoset mánná l nielgen, ja bierri fállat njittjev åvddål gå mánná l ilá nielgen.
+Dibde mánáv njammat nåv mälggadav gå iesj sihtá.
+Nåvti njittje ávttjiduvvi
+dahkat jur dav ednakvuodav majt duv mánná dárbaj.
+Jus mánná oaddá de
+máhtá suv ávttjit njamátjit gå ruvvi giehtavuodojt, juolgij vuolen, gájbe jali
+vuolleållula vuolen.
+Dibde mánáv gärggat nuppe njittjijn åvddål gå fála nuppev.
+Gå mánná iesj oadtju miededit galli ja man mälggadav sihtá njammat de
+jahkedahtte dån i váseda dujna l ilá binna mielkke.
+Iednemielkke l álkke åmastit,
+ja vássá tjoajvev ruvva.
+Vahko duogen ienemus máná hálijdi bájken 12 bårrusa
+jánndurij.
+Maŋenagi hálijdi vuorjjábut bårråt.
+Gåktu diedáv mánná nuoges biebmov oadtju?
+Ájnnasamos la gähttjat máná rapsajt.
+Mánná 0-4 vahko rájes gut njidtjemielkev
+val oadtju, bajkká álu juohkka biejve ja binnemusát 6 luvva rapsa li jánndurij
+maŋŋel gå mielkke l gålggågoahtám.
+Jus dåbdå njittje dibmi gå l njamádam,
+gulá mánná njiella ja mánná ietján vuojnnet la gåhtsemin ja dudálasj, de
+jahkedahtte mánná oadtju nuoges biebmov.
+Jus dån huoman ij la visses, de
+máhtá suv válldet maŋen varresvuohtastasjåvnnåj viehkkitjit suv.
+Gå njamáda
+de dárbaha ienep biebmov gå ietján.
+Dån galgá juhkat gå gåjkå, ja ása tjátjev
+gå njamáda.
+Åtsådallama e gávnnu ma máhtti vuosedit ienep mielkev oadtju gå
+ednagav juhká.
+Ilá binna mielkke?
+Maŋenagi gå duv mánná sjaddá de dárbaj ienep mielkev.
+Mánná njammá
+dájvvabut 2-3 biejven ávttjitjit njittjijt ienep mielkev dahkat.
+Gåhtjudallá
+ienedumbiejvven, ja dáhpáduvásj má nåv dájvvalakkoj gå fert 14 biejve, valla
+målssås ednagit mánás mánnáj.
+Gålgådimrefläksa
+Gå mánná njittjev njammá, de rájaduvvi vuojŋamij signála, ma luovviji
+hormonav (Oxytocin).
+Dát hormonas diehko mielkkerávsáj birra giessási vaj mielkke gålgit.
+nissuna dåbddi dáv degu njittjen tjuoggu jali njittje tsirnni.
+Vuostasj vahko
+riegádahttema maŋŋela mielkke gålggågådisj má gå mánnárehtjasav gullá jali
+mánnáj ájádallá.
+Gålgådimrefläksa hiemssiduvásj má aj jus dån la vájbas,
+vájvedum, balon jali jus la håjen.
+Sjattasj má mánnáj vájvep mielkev ålgus
+Ájnas la gähttjalit vuojŋadit ja ájádallat juoga mårredav.
+Måttijda
+giehpedisj má ruvvit njittjev vehik, ja jållerdit njidtjevártov várrogit tjuvdij gaskan
+åvddål gå njamádatjá.
+Liegga gurbbasa ja juoga lieggasav juhkat buoredisj má
+gålgådimreflevsav.
+Dån viertti goallmis gáhttit.
+Giedajn båhtjet ja pummpim
+Jus dån i máhte mánáv njamádit danen gå mánná l ilá árrat riegádam jali l
+skibás, de máhtá giedajn båhtjet jali adnet njidtjepumpav mielkev oattjotjit.
+Giedajn båhtjet.
+• Ávttji gålgådimreflevsav nåv gåk la åvddålin buojkodum.
+• Bieja bielkev njidtjevárto badjela, ja tjutjugav vuosstájtjuodtjo sadjáj
+njijdtjevárto vuolen.
+• Bieja nuppijt tjuvdijt russjkis oase rabddabälláj.
+• Diette tjuvdijt mielka vuosstij, ja tjábrri várrogit tjuvdijt aktij gå sirdeduvvi
+vat åvddålij laboda.
+Gärddáda sämmiláhkáj.
+• Gå mielkke gålggå jali tsirggu, de båtje nåv guhkev gå gålggå.
+• Sirde de tjuvdijt birra desik njittje birra l dimás.
+• Ale dibde tjuvdijt jåhtet lijke nanna, valla sihko jus njuoskas sjaddá.
+Pummpim
+Buorre l jus pummpi goappásj njittjijt avtabále, ájgev unnet ja lasedisj má
+mielkkeednakvuodav.
+Basá giedajt.
+Ávttji njittjev vaj gålgådimrefläksa álgat.
+Bierri pummpit jali giedajn båhtjet ietjat 7-8 jánndurij jus mánná l
+riegádimmánná, ja pummpit15-20 minuvta juohkka bále.
+Dåjde, basá ja
+duoldada åsijt rájnna tjátjen gå la adnám.
+Båtjedum mielkke bissu
+ladnjatemperatuvran gitta 8 tijma.
+Galmánin máhtá vuorkudit gitta 5 biejve.
+Tjihtánin -20 gradaj vuorkuda gitta 6 mánnuj.
+Suddadum njidtjemielkev
+vuorkuda gitta 1 jánndurij galmánin.
+Lieggi mielkev 37 gradaj lihte sinna mij la
+vuojodum duollde tjáhtjáj.
+Ale ådåsis galmmeda suddadum mielkev.
+Njamun, ruksa ja njammamhiemsse
+Mánná njammá njittjev ietjáláhkáj gå njamunav ja ruvsav.
+Moadda máná e
+máhte goappásj njammamvuogijt, ja hiemssiduvátji má ruvva.
+Dájda mánájda
+dávk sjattasj vájvve njammat álkkesláhkáj jus li hárjjánam njamunij jali ruksaj
+åvddål gå li oahppam njammat rievtesláhkáj.
+Máhtti aj njittjev ållu nádot, ja
+sjattasj má gähttjalibme dunji gut hálijda njamádit.
+Danen dån i bierri mánnáj
+vaddet njamunav jali ruvsav álgon åvddål gå la visses mánná njittjev buoragit
+njammá ja buoragit låssu.
+Biebbmat kåhpåjn gåvvå
+Jus hähttu mánáv biebbmat ietjáláhkáj gå njamádit muhtem ájgev, de l buorre
+biebbmat kåhpåjn sajen gå ruvsajn.
+Bårråmvuohke l ajtu viehka dan sjimuk mij
+la mánán gå njammá.
+Nåvti mánná ij njammamhiemssiduvvá.
+Dibde mánáv
+tjåhkkåhit buoragit duv fármen, ja duvde máná hárdov, niskev ja maŋŋeoajvev.
+• Bieja sagárdagáv máná giedaj badjela vaj ij nårddåda kåhpåv.
+• Ane kåhpåv, njamunruvsa badjegietjev, dálkaskåhpåv jali dakkirav.
+• Lieggi mielkev 37 grádaj, ja dievde kåhppålahkev.
+• Gurggala várrogit vaj mielkke däjvvá máná njuoktjamav.
+Dibde mánáv tjuohkat mielkev.
+Mielkev ij galga gurggalit mánnáj.
+Gurggala gå vuojná ja gulá mánná njiellá.
+Mánná iesj galggá miededit.
+Muv mánná ij lágeda njittjev.
+Muhtem máná dárbahi guhkep ájgev åhpatjit njammat gå ietjá máná.
+Gähttjala
+årrot gierddis, ja ale vuollána.
+Nuolada rubmahav bajelt ja nuolada mánáv
+rapsajda.
+Bieja mánáv ietjat lijke vuosstij, ja dibde mánáv njidjevártov happset
+ja muossádit.
+Dan båttå máhtá giedajn båhtjet jali pummpit ietjat, ja mielkev
+vaddet kåhpåjn.
+Gähttjala dájvvalakkoj mánnáj njittjev vaddet.
+Jus mánná
+rehtju, de jaskada suv åvddål gå bieja njidtjáj.
+Ájnas la mánná ij nággiduvá
+njidtjáj.
+Ano viehkev riegádahttempoliklinihkas, skihpasujtáris jali
+Njamádimviehkes nåv ruvva gå máhttelis jus vájve sjaddi.
+Goassa mánáv biebbmagoahtet ietjá biebmujn gå mielkijn?
+Vuonan la bagádum ållåsit njamádit 6 máno, D vitamijnajn val duodden (likse) 4
+váhko rájes.
+Dan maŋŋela l fáladum ietjá biebmo suojmma ja várrogit gå ájn
+njamáda.
+Stáhta biebbmoráde bágát njamádimev joarkket ålles vuostasj jagev,
+ja guhkebuv jus máhtá.
+Jus mánná ij låso jali jus dån illa vuogas njamádimijn de
+máhtá biebmujn álgget 4 máno rájes.
+Jus mánná l nuorap gå 4 máno ja dárbaj
+duottev, de galggá vaddet iednemielkkeduottev.
+Jus mánná l nielje máno
+vuorrasabbo de l ietjá biebbmo gå mielkke bagádum.
+Aktavuodav válde
+varresvuohtastasjåvnåjn ja ságasta sijájn dán birra jus dát la ájggásasj gatjálvis
+Mánán gänna l kolijkka l vájvve jaskadit.
+Álu giessi juolgijt tjoave vuolláj
+vuosedittjat siján la bávtjas tjoajven.
+Åvddål gå diehtá mánán la kolijkka, de
+hähttu ierittjuolldet ietjá årijt.
+Mánná buojkulvissan rehtju danen gå l nielgen jali l
+ilá ednagav bårråm.
+Jus adná mánná rehtju ienebut gå dábálattjat, de lisj má
+buorre dåktåra lusi válldet åtsådittjat jus dávdda l oarren.
+Mánná gut ij hiejtte
+rähtjomis ienep gå gålmmå tijma bäjvváj, gålmmå biejve vahkkuj ja l rehtjum
+nåvti maŋemus gålmmå vahko, sujna dávk lisj njuorakkolijkka jus badjelin
+tjáledum máhttelisvuoda li ierittjuoldedum.
+Älla gávnnam visses oarev
+njuorakkolijkkaj, valla buorrán álu bájken gålmmå máno duogen.
+Äjgádijda l
+vájves ájgge, ja danen la ájnas oadet ja vuojŋadit nuohkásit.
+Duosto viehkev
+fuolkes ja rádnajs jus dujna l máhttelisvuohta dasi.
+Jus guoktálatta de bierri
+rádedit skihpasujtárijn jali dåktårijn.
+Hávve njidtjevárto
+Moadda iedne vehik oadtju hávijt njidtjevártojda vuostasj ájge.
+Duolla
+njoammomvuohke ij galga báktjit ietján gå vuostasj biejvijt jali hávijt
+njidtjevártojda dahkat.
+Jus mánán la boasto njoammomvuohke guhka ájgev, de
+háve ruvvaláhkáj sjaddi njidtjevárton.
+• Måråda buorre njamádimvuogev ja duolla njoammomvuogev.
+• Båtje binna iednemielkev njidtjevárttuj.
+Dibde gåjkkåt rabás ilmen.
+• Basá giedajt váttugit vaj bakteria e besa njittje sisi hávij ja luottanimij
+Aktugattjan bávtjes njamádit vájku älla hávve njidtjevárto.
+Jus ájn bávtjes gå la
+njamádam de dávk lisj infeksjåvnnå mij la candidas jali bakteriajs sjaddam.
+Moatte buojkodi dájt báktasjijt tjuoggomin njittjen.
+Candidainfeksjåvnån vuojnná
+muhttijn mánán la vielggis dágge (torsk) njálmen.
+Ane njamádimrapsatjijt majt
+máhtá håjggådit jali bassat binnemusát 60 grádan.
+Njamuna ja máhttelis
+gásskemstuvssagávne hähttuji aj duoldaduvvat juohkka biejve.
+válde doktorijn jali skihpasujtárijn gávnatjit vigev, ja máhttelis dálkudimev.
+Tsirnnat
+Gå mielkke duodalattjat gålggågoahtá muhtem biejve duogen, de moadda
+nissuna dåbddi njittje tsirnni.
+Buoremus la mánáv njamádit dájvvalakkoj vaj i tsirna.
+Mánná máhttá njammat
+nåv dájvvalakkoj ja nåv ednagav majt sihtá.
+Jus la vájvve hávij de máhtá ráddjit
+njammamájgev.
+Gähttjala aj gávnnat mij hávijt dahká.
+Njittje maŋenagi hiebadi
+mielkkegålggåmav ednakvuohtaj majt mánná dárbaj.
+Buododum mielkkeoare
+Gå njittjes oasse ij la guorridum buoragit, de dåbddu báktjasin ja båden.
+Goallogåditja ja báhkkanittja dávk vehik, valla bissu álu åni ájgev.
+De hähttu dát
+oasse guorriduvvat fert nuppe tijma biejven ja muhttijn iján.
+Buoremus la jus
+mánná njammá, valla máhtá aj båhtjet giedajn jali pummpit njittjev.
+Álgada
+gålgådimreflevsav mij la buojkodum åvddålin.
+Gå njamáda jali pummpi, de ruvvi
+vuostak njittjev várrogit gå njávka garra oase badjela njidtjevártto vuosstij.
+galga val dahkat gå gålgådimrefläksa l álgadam ja mielkke gålggå.
+Tjihtijt ij
+galga ruvvit jus mielkke ij gålgå, ietján de dávk tjábrotja mielkev njittje
+sällagåhtusa sisi ja dahkat ij-bakterielalasj infeksjåvnåv.
+Ane binná lidna
+vuojddasav jali oaljov vaj tjuvde jåhti buorebut.
+Njamádimrapsatja ullos ja liegga
+navol jali lávggom máhttá viehkedit.
+Muhtemijda moadda biejve vásitji má åvddål gå tjihte gáhtu.
+Nåv guhkev gå
+tjihte unnu de ij la várálasj.
+Jus dujna li tjihte ma e unno gå dájvvalakkoj la
+guorrim njittjijt, jali bissu guhka ájgev, de bierri dåktårijn aktavuodav válldet.
+Njidtjeinflammasjåvnnå
+Njidtjeinflammasjåvnnå sjattasj má jus dibddá tsirnnamav jali buododum
+mielkkeårijt váni dálkudahtek, ja/jali bakteria manni hávijda ja luottanimijda
+njidtjevárton.
+Njidtje dávk garrasj, båhtånisj, bávtjestisj, báhkkanisj ja ruopsudisj.
+Hármmadit báhkkana ja skihpasin dåbddu.
+Muhtem nissuna buorránittji má
+jánndura duogen båhtjemijn (njamádibme, giehtabåhtjem jali pummpim) fert
+nuppe tijma biejven ja moaddi iján.
+Jus i huoman buorrána, de bierri dåktåra
+lunna mannat.
+Dárbahittja dávk antibiotihkadálkudimev buorránittjat.
+Vuojŋada
+ja oade ednagav, ja dibde iehtjádijt mánáv sujttit.
+Buorre l válldet
+mielkkeåtsådimev maŋen dåktårij.
+Nåvti váldá mielkkeåtsådimev:
+• Basá giedajt ja ihkap njittjev vuostak.
+• Álgada gålgådimreflevsav.
+• Håjggåda vuostasj gålgådisájt.
+• Ane rájnna glásatjav/gådtjååtsådimglásav ja båtje muhtem millilijttarav
+mielkes glássaj.
+Hiejtedahttem
+Gå galga mánáv hiejtedit njittjes de l buorre hiejtedit suojmma vaj dån i tsirna.
+Gádoda avtav bårrusav akta ájgen måttijn biejvijn gaskan, gå dån aj oaneda
+bårrusijt oattjotjit binnep ja binnep mielkev njittjes.
+Nåvti unneda mielkev.
+Ienemusá hiejtedi njamádimev 14 biejven, valla målssås ulmutjis ulmutjij.
+Njamádibme ja suovastibme
+Edna selka sigarehtajn gávnnuji iednemielken.
+Danen la bagádum dån i galga
+suovastit nåv guhkev gå njamáda.
+Segadus la alemus jur gå la suovastam.
+Suovastibme máhttá árret mielkkegålggåmav ja máná gudi li njamádum iednijs
+gudi suovasti, dájvvabut oadtju kolijkav gå iehtjáda.
+Iednemielke gájkka ávkij
+diehti huoman la bagádum njamádit vájku suovasta.
+Bierri suovastit nåv binnáv
+gå máhttelis ja jur gå la njamádam vaj selkajs ienemusá li gáhtum åvddål gå vat
+Ale ga suovasta sämmi lanján gå mánná.
+Njamádibme ja alkohola/gárevábnnasa
+Alkohola gávnnu iednemielken ja vaddá mälkkáj sämmi alkoholasegadusáv mij
+la dujna varán.
+Njuoragin la ienep njuorasvuohta alkohola vuosstij gå
+ållessjattugijn, ja ij diede vuolemus rájáv vahágis vájkudibmáj.
+Danen bierri
+gárttjodit alkoholaanov vuollemärráj.
+Duv mielke sisanet sämmi promillav gå
+varra.
+Gå promilla l jávkkam varás ja máhtá biljav vuodjet, de l aj jávkkam
+mielkes ja máhtá njamádit.
+Ale ane ietjá gárevábnnasijt.
+Njamádibme ja dálkkasij adno
+Gájkka dálkkasa gávnnuji iednemielken ienebut jali binnebut.
+Moadda dálkkasa
+hiehpi njamádimijn.
+Viertti árvustallat iednemielke ávkij ja dálkkasa
+duoddevájkudusáj gáktuj jus dån i lágeda njamádit.
+Gávnnuji ållo diedo
+dálkkasij ja njamádime birra.
+Aktavuodav válde varresvuohtabarggij gudi máhtti
+åtsådit dájt buorebut.
+Jus dárbaha adnet dálkkasijt majda dån i dárbaha
+dálkastjállagav, de lågå agev duoddetjállagin njamádime birra.
+Jus guoktálatta
+njamádimev de bierri agev rádedit duv dåktårijn.
+Áhtje ánburgge
+Áhttjen dujna li ållo ájnas vidno åvddålijguovlluj.
+Ieddne dárbaj siettov ja
+vuojŋadit riegadahttema maŋŋela.
+Vuorbástuvátji njamádimijn la sunji ja mánnáj
+ájnas.
+Ávvudalá aktan iednijn gå njamádibme vuorbástuvvá sajen gå sávvat iesj
+lulu bessat mánáv biebbmat.
+Hávskudalá mánájn ja åro suv lahka ietjá bálij gå
+mánná ij rávka iedne njittjev.
+Nåvti åhpa dádjadit máná signálajt nåv ruvva gå
+Guorrasa njamádibme l máná ja iedne gasskavuohta.
+Åro sunnu
+lahka, ja viehkeda majt máhtá häjmmabargujn ja jus li stuoráp máná.
+Mujte dån
+la iedne ja máná ájnnasamos doarjjaulmusj.
+Njamádimviehkke
+Njamádimviehken li iedne ietjasa njamádimvásádusajn ja åhpadimijn
+njamádimen.
+Mijá viehkke l nåvkå.
+Miján älla rabásájge, valla viehkedip
+asstoájgen.
+Buorre l jus ij riŋŋgi iján.
+Jus miján ij la máhttelisvuohta duv
+viehkedit, de máhtá riŋŋgit iehtjádij listan.
+Jus dárbaha bagádusájt njamádime
+birra, de máhta mijájn aktavuodav válldet telefåvnåjn jali e-påvståjn.
+Gávna mijá nummarijt mijá nähttabielijn www.ammehjelpen.no ja girjátjijn ma
+li ålgusvattedum riegádahttemsajijn.
+Jus hálijda sebrulattjan, aktavuodav válde mijá dåjmadagájn telefåvnnå: 62 45
+52 51 jali e-påvsstå ammehjelpen@c2i.net de oattjo ienep diedojt.
+1.Jolley,Sandra, ja Phillips-Angeles,Ellen, Njamádimviehkke: "Telefonhandbok
+for ammespørsmål".
+Nylander,Gro: "Mamma for første gang".
+Sundhedsstyrelsen i Danmark: "Håndbog i vellykket amming - en vejleder til
+sundhedspersonale".
+Helsing, Elisabet, ja Bærug, Anne, Kolibri forlag: "Ammning".
+Sosiála- ja varresvuohtadirektoráhtta 2005: Hvordan du ammer ditt barn.
+Gilda Bjørnson ja Anita S. Schrøder libá hábbmim girjátjav Njámadimvähkkáj.
+Anne Brenneng la tjuorggam gåvåjt.
+Gålgådismánon 2005
+• Majt dån miejnni Sámedikke ja sáme ássjij birra?
+• Makkir vásádusá li dujna válggarahtjamusás ja sámediggeválgas?
+2013 sámediggeválga aktijvuodan tjadáduvvá válggaguoradallam.
+Dån le akta sijájs guhti le vuorbeduvvam
+Sámedikke jienastuslågos oassálastátjit.
+Dájna guoradallamij sihtap tjoahkkit dáhtájt ma máhtti aneduvvat dutkamij
+mij galggá vaddet diedojt iesjguhtik guottoj, vuojnoj ja vásádusáj birra sámij gaskan gudi li jienastuslågon.
+lip dahkam muhtem gatjálvissjiemáv mav ánodip dån vássteda.
+Besa dievddet ja sáddit gatjálvissjiemáv mij tjuovvu
+fáron, jali internehta baktu guoradallamav vásstedit sisibessamdiedoj ma vuollelin tjuovvu.
+Gájka gudi guoradallamav vásstedi li fáron vuorodit 5 vattáldakkårtå majn le árvvo 500 kråvnå.
+Gåktu vássteda
+Máhtá gatjálvissjiemáv juogu de páhppára jali internehta baktu dievddet (elektråvnålasj dievddem).
+Jus påsta baktu vássteda de aná sjiemáv mij tjuovvu ja konvoluhtav gånnå juo li frimerka.
+Jus elektråvnålattjat
+vássteda de aná ietjat addnenamáv ja bessambágov mav vuollelin gávna.
+Elektråvnålattjat vássteda næhttabielen: www.tns-gallup.no/sametingsvalget
+Addnenamma:
+Bessambáhko:
+Sámediggeválgga Vuonan: válggaguoradallam
+Diedon le luojvoj guoradallamij sæbrrat.
+Máhtá aj ájnegis gatjálvisájt garvvet, ja máhtá gæssádit goassa
+beri iesj sidá.
+Valla váj dutkam galggá dagáduvvat iesjguhtik sáme juohkusij vuojnoj milta, de le ájnas
+nav moattes gå vejulasj sijájs gejna aktijvuodav válldep guoradallamij sæbrri.
+Dárbahip vásstádusájt
+nissunijs ja ålmmåjs juohkkat áldarjuohkusis ja guovlos, aj sijájs gudi e heva politihkas berusti jali e
+jienasta.
+Ietján båhtusa e nagá gåvvidit makta vuojno målssu ulmutjis ulmutjij sijáj gaskan gudi li ietjasa
+Sámedikke jienastuslåhkuj diededam.
+Dán guoradallama baktu oadtju sáme ja dáttja válggadutke vejulasjvuodav åvdåstiddje láhkáj gåvvidit
+Vuona sámediggeválgaj politihkalasj berustime ja vuojnoj vijddudagáv - ja sávvap dån máhtá dási
+sæbrrat.
+Guoradallam le oassen Sáme válggadutkamprográmmas, mij le aktisasjbarggo Sámi
+allaskuvla, Norut Alta-Álta ja Institutt for samfunnsforskning dutkij gaskan.
+Gatjálvisá li duola dagu
+sáme ássjij vuojnoj, Sámedikke vuojnoj, válggarahtjamusá vásádusáj ja sámediggeválga jienastime
+Mij barggap aj Svieriga biele válggadutkij siegen, dåppe tjadádin muodugasj guoradallamav
+sámediggeválga aktijvuodan 2013 gidá.
+Oadtjum lip loabev Vuona Sámedikkes namájn vuorodit Sámedikke jienastuslågos.
+Juohkkahattjajn
+TNS Gallupin ja dutkamásadusájn gudi guoradallamijn barggi le sjávodisvuodavælggo.
+Guoradallam tjadáduvvá persåvnnådiededimlága njuolgadusáj milta.
+Persåvnnådiedo dagu namá,
+telefåvnnånummara ja persåvnnånummara aneduvvi dåssju sissŋelattjat TNS Gallupin, ja da sihkoduvvi
+ierit gå guoradallam le ålliduvvam, maŋemusát 2014 moarmesmáno.
+Dutke vuojnni dåssju dáhtájt gånnå
+dá diedo li gádoduvvam.
+Jus sidá ienebuv diehtet gatjálvissjiemá jali guoradallama birra de máhtá válldet aktijvuodav Anders
+Mamenijn TNS Gallupin e-påstan anders.mamen@tns-gallup.no jali telefåvnån 91 11 16 00.
+sidá ienebut diehtet dutkamprosjevta birra ja gåktu guoradallam galggá aneduvvat, de máhtá válldet
+aktijvuodav dutkijn Jo Saglie e-påstan jo.saglie@samfunnsforskning.no jali telefåvnån 23 08 61 50.
+Åvddågiehtaj gijtto enas!
+Jo Saglie
+Institutt for samfunnsforskning/
+Sámi allaskuvla
+Maren Palismaa
+1 Makta berusta politihkas åbbålattjat?
+Huom: Bieja avtav ruossav
+Berustav viehka ålov
+Berustav muhtem mudduj
+Berustav vehi
+Iv åvvånis berusta
+2 Makta berusta sámepolitihkas?
+3 Makta luohteda tjuovvovasj ásadusájda?
+Bieja merkav rájdduj vuollelin:
+Huom: Bieja avtav ruossav juohkka linnjaj
+Iv åvvånis
+luohteda
+Luohtedav
+viehka ålov
+Iv diede
+Duv suohkana
+suohkanstivrraj
+Stuorradiggáj
+Sámediggáj
+Ráddidussaj
+Duobbmo-
+ståvlåjda
+Domstolene
+4 Man dudálasj le dajn vuogijn gåktu demokratija doajmmá:
+Viehka dudálasj
+Vehi dudálasj
+Vehi iehpedudálasj
+Iv la åvvånis
+dudálasj
+Vuonan
+Fylkan gånnå åro
+Suohkanin gånnå åro
+5 Vuona politihkan ságasti álu oalgesbiele ja gårobiele birra.
+Gåggu bieja ietjat muhtem
+rájdon 0 gitta 10 rádjáj gånnå 0 le gårobielle ja 10 oalgesbielle?
+Gårobielle
+Oalgesbielle
+Luluj midjij viehka ávkken jus le snivva gå ruossav bieja vásstádussan, ja jus alek pennav aná.
+Návti:
+Ij val návti:
+Tállajt návti tjálá:
+Gåktu galga gatjálvisájt vásstedit?
+Vássteda vargga gájka gatjálvisájda sæmmi láhkáj - ruossav bieja vásstádussaj mij buoremusát hiehpá, dagu
+vuollelin vuojná:
+6 Vuollelin tjuovvu muhtem tjuottjodusá sámepolitihka birra majda máhttá guorrasit jali ij.
+le duv vuojnno juohkka ájnna tjuottjodussaj?
+Ållu
+guorrasav
+Vehi
+Sihke ja
+vuosteldav
+Sámedigge bierri mierredit ålov sáme mánáj
+åhpadime sisano gáktuj
+Sámedigge bierri bessat ienebut mierredit
+merragádde- ja vuodnaguolástusá badjel sáme
+Sámedigge bierri ienebut rahtjat nissunij ja
+ålmmåj dásseárvo åvdås.
+Sis-Finnmárkko ilá ålov mierret Sámedikken
+Galgajma bessat ienebut miehtsen vuodjet
+motorvuojánij
+Stuorradigge bierri bessat Sámedikke
+mærrádusájt rievddadit
+Bákteásadusindustrija sáme guovlojn bierri
+sáme sebrudagájda mákset.
+Sámedigge bierri hiejteduvvat
+Dáttja belludagá e bierri sámediggeválgajda
+sæbrrat
+Sámedikken bierri binnep fábmo sáme guovloj
+luonndoressursaj ano gáktuj
+boatsojsujto hárráj
+Sámedigge bierri ienebut dárkestit jut
+Sámedikke jienastuslågo diededime ævto
+tjuovoduvvi
+Sámedikken bierri binnep fábmo
+Finnmárkoåbmudagá (FeFo) badjel
+Ienep suohkana bierriji sáme giella
+háldadimguovlluj sæbrrat
+7 Le læhkám vehi dagástallam Sámedikke jienastuslågo diededime ævtoj birra.
+Majt dån
+miejnni dáj ævtoj birra?
+Da bierriji rievddaduvvat váj binnebu bessi diededit
+Da bierriji rievddaduvvat váj ienebu bessi diededit
+Da li buore navti gåktu li
+8 Jus Sámedikke jienastuslågo ævto galggin rievddaduvvat váj ienebu bessi diededit, galggin
+duv mielas tjuovvovasj juohkusa bessat diededit?
+Juo
+Dáttja gudi li válldum / tjáledum guojme muhtemijn guhti le tjáledum
+Dáttja gudi årru aktan muhtemijn guhti le tjáledum
+Dáttja æjgáda gejn li máná muhtema siegen guhti le tjáledum
+Dáttja gudi dåbddi nanos aktijvuodav sáme álmmugijn danen gå guhkijt li sáme birrasij jali
+bájkálasj sebrudahkaj gullum
+Gájka gudi årru muhtem suohkanin mij le sáme giellaháldadimguovlon (Unjárgga, Dætno,
+Gárásjåhkå, Guovddagæjnno, Porsáŋŋgo, Gájvuodna, Loabat, Divtasvuodna, Snåasa,
+Raavrevijhke)
+9 Duv mielas, makta máhttá dábálasj ulmutjijda luohtedit?
+Ij le åvvånis
+duohta
+Le ållu
+dábálasj
+ulmutjijda
+dåppe gåggu
+årov
+ienebut
+sámijda gå
+dáttjajda
+10 Vuollelin tjuovvu muhtem diehtogáldo.
+Mierkki man ájnas juohkka ájnna gálldo le læhkám
+mij guosská diedojda sámediggeválga birra:
+Ij ájnas
+Viehka
+ájnas
+Vuona rijkkaavijsa (aktan nehtan)
+Vuona guovllo- jali bájkkeavijssa (aktan nehtan)
+Dagástallama familjajn ja rádnaj
+Avijssa Ságat
+Avijssa Ávvir
+NRK Sápmi TV-sáddaga
+NRK Sápmi radiosáddaga
+NRK Sápmi internæhttabielle
+Ietjá TV- ja radiosáddaga
+Ietjá internæhttakánála, duola dagu Twitter,
+blogga jali Facebook
+Njuolgga aktijvuohta Sámedikke kandidáhtaj
+Belludakdiedo ja belludakprográmma
+11 Man álu tjuovvu ássjijt
+sámediggeválggarahtjamusás TV:an,
+radion jali avijsajn?
+Juohkka biejve
+5-6 biejve vahkkuj
+3-4 biejve vahkkuj
+1-2 biejve vahkkuj
+Vuorjjábun
+Ij goassak
+12 Oassálassti gus iesj dán jage
+sámediggeválggarahtjamusán?
+Dåjmalattjat oassálasstiv muhtem politihkalasj
+belludagá åvdås (duola dagu kandidáhttan, ájrrasin,
+tjåhkanimijda oassálasstiv jnv)
+Oassálasstiv mediadagástallamij (duola dagu tjálliv
+låhkkegirjev, sosiála mediajn tjálliv, media muv
+ságájdahtij jnv)
+Oassálasstiv sihke belludagáj/listoj ja media baktu
+Oassálasstiv ietjá láhkáj
+Ittjiv dåjmalattjat válggarahtjamussaj oassálaste
+13 Duv mielas, makkir vejulasjvuoda li
+dábálasj ulmutjijn vájkkudit Sámedikke
+ájrrasijt?
+Viehka stuorra vejulasjvuoda
+Vehi stuorra vejulasjvuoda
+Vehi unna vejulasjvuoda
+Viehka unna vejulasjvuoda
+14 Man ålov miejnni Sámedikke ájrrasa
+jienastiddjij vuojnojt åvdedi?
+Ålov
+Viehka ålov
+Ij åvvånis
+Iv majdik miejnni
+15 Vuollelin tjuovvu muhtem politihkkasuorge.
+Ruossista juohkka suorggáj jus Sámedigge,
+duv mielas dættot politihkkasuorgev ilá binnáv, mutták jali ilá ålov:
+Ilá binnáv
+Mutták
+Ilá ålov
+Skåvllå/åhpadibme
+Boatsojsujtto
+Guolástus
+Bákteásadusá/gruvvodåjma
+Ulljo- ja gássadåjma
+Rijkajgasskasasj ássje
+16 Sámedigge le gávnnum 1989 rájes, ja dat le álmmukválljidum tjoaggulvis ja háldadus.
+Man dudálasj le dån dajna bargujn mav Sámedikke álmmukválljidum ájrrasa ja háldadus li
+dahkam dájt jagijt?
+iehpedudálasj
+Iv le åvvånis
+Sámedikke álmmukválljidum ájrrasij
+Sámedikke háldadusájn
+17 Jienasti gus tjavtja sámediggeválgan?
+Jienastiv
+Ittjiv
+Vássteda 18. gatjálvisá rájes
+20 Goassa mierredi makkir belludagáv/
+listav galggi jienastit dán jagásj
+sámediggeválgajn?
+Ájggá juo åvddål válggarahtjamus álgij
+Válggarahtjamusán
+Jur åvddål válggabiejve
+23 Gå gehtja ruopptot sámediggeválgajda
+dán tjavtja, berusti gus dån
+persåvnålattjat ålov, vehi, binnáv jali ij
+åvvånis válggabåhtusis?
+Berustiv ålov
+Berustiv vehi
+Berustiv binnáv
+Ittjiv åvvånis berusta
+21 Mij lij dunji ájnnasamos gå válljiji listav
+jali belludagáv sámediggeválggaj, lidjin
+gus politihkalasj ássje, ulmutja listan jali
+åbbålasj luohtádus muhtem belludahkaj
+jali lisstuj?
+Politihkalasj ássje
+Ulmutja listan
+Åbbålasj luohtádus belludahkaj / lisstuj
+Gájka/ij le vejulasj válljit
+19 Lidjin gus aj ietjá lista majt árvustalli
+jienastit?
+Jus, de makkir?
+Máhtá ienep gå avtav vásstádusáv válljit
+Barggijbelludahka/Arbeiderpartiet
+VSR: Vuona Sámij Rijkkasiebrre/Norske Samers
+Riksforbund
+NSR ja SáB Oktasašlistu/NSR og SfP Fellesliste
+Árja
+Åvddånimbelludahka/Fremskrittspartiet
+Guovdásjbelludahka/Senterpartiet
+Oalgesbelludahka/Høyre
+Sámeálbmot Bellodat/Samefolkets Parti
+Johttisápmelaččaid Listu/Flyttsamelista
+Dáloniid Listu/Fastboendes Liste
+Nordkalottfolket
+Åarjel-Saemiej Gïelh
+Gårobelludahka/Venstre
+Risstalasj Álmmukbelludahka/Kristelig Folkeparti
+Ealáhus ja Luondu/Næring og natur
+Sámit lulde/Samer sørpå
+Iv sidá vásstedit
+22 Lij gus akta ássje jali akta
+politihkkasuorgge mij lij sierraláhkáj
+ájnas gå dån jienasti sámediggeválgan?
+Lij, namálattjat:
+Ij lim
+18 Makkir belludagáv jali listov jienasti
+sámediggeválgajda?
+Guoros jienastiv
+24 Ja de åvdep sámediggeválgajda jagen 2009.
+Jus dan válgan jienasti, makkir belludahka jali
+lissto gus oattjoj duv jienav de?
+VSR: Vuona Sámij Rijkkasiebrre/Norske Samers Riksforbund
+Sámit Mátta/Lulli Norggas/Samer bosatt i Sør-Norge
+Sámiid Álbmotlihttu/Samenes Folkeforbund
+Sosialistalasj Gårobelludahkat/SV
+Ofelaš
+Risstalasj álmmukbelludahka/Kristelig Folkeparti
+Sjaddo
+Deanu Oktasašlistu/Tana Fellesliste
+Mujna ij lim jienastimriektá
+Ittjiv jienasta
+25 Makta li tjuovvovasj tjuottjodusá sámediggeválga gáktuj duohta, duv mielas?
+Ij le
+åvvånis
+Luohtedav Sámedikke politihkkárijda
+Iv la heva oahpásmuvvam válga sisadnuj
+Gávnnuji belludagá/listo ma muv vuojnojt
+åvdedi
+Munji le gássjel gávnnat ájgev jienastit
+Belludahka/lissto masi buoremusát lijkkuv åvdet
+muv vuojnojt ájnas ássjijn
+Muv jiedna mierkki juojddáv válggabåhtusij
+Låssåt le sámediggeválgan jienastit
+Persåvnnå le ájnnasabbo gå belludahka/lissto
+26 Gåktu sidá dán jagásj sámedikke válggarahtjamusáv gåvvidit?
+Miellagiddis ja geldulasj
+Ilá ållo rijddo
+Ássjálasj ja ávkálasj
+Belludakjådediddje ilá ålov vuojnnuji
+Ilá ållo rijdo ja nierbagis
+Tjielgga sieradusá belludagáj/listoj
+gaskan
+Gássjelis dádjadit dagástallamijt
+avijsajn, radion ja TV:an
+27 Sihtap diehtet makta lijkku jali i lijkku muhtemijda dajs politihkalasj belludagájda jali listojda
+ma sámediggeválgajda sæbrri moatten bijran.
+Gåsi bieja iesjguhtik belludagáv tjuovvovasj
+skala milta?
+Misliker sterkt
+Verken liker eller misliker
+Liker svært godt
+Barggijbelludahka
+VSR (Vuona Sámij
+Rijkkasiebrre, NSR)
+Åvddånimbelludahka
+Oalgesbelludahka
+28 Jienasti gus dán jagásj
+stuorradiggeválgajn?
+29 Makkir belludagáv jali listav jienasti dán
+jagásj stuorradiggeválgajda?
+Ruoppsis
+Sosialisstalasj Gårobelludahka (SV)
+Barggijbelludahka (Ap)
+Guovdásjbelludahka (Sp)
+Risstalasj álmmukbelludahka (KrF)
+Gårobelludahka (V)
+Oalgesbelludahka (H)
+Åvddånimbelludahka (FrP)
+Birásbelludahka Ruoná (MDG)
+Ietjá belludagá partier/lister
+Jienastiv guoros
+30 Miejnni gus sámediggeválga ja
+stuorradiggeválga bierriji liehket
+sæmmi biejve (dagu dálla), jali bierri
+Sámediggeválgajn sierra biejvve?
+Sæmmi biejve
+Sierra válggabiejvve sámediggeválggaj
+31 Vuollelin tjuovvu muhtem oase sáme sebrudagás masi máhttá dåbddåt gullu.
+Man garrasit
+dåbdå gullu...
+Iv dasi
+gullu
+nannusit
+gulluv
+Ietjat sáme
+lahkabirrasij
+Ålles Sábmáj
+32 Duv mielas, lij gus bájkke gånnå
+bajássjaddi sáme bájkke?
+Lij
+Muhtem mudduj
+33 Sijájs gej bæjválattjat sæbrástalá, li gus
+ienemusá, muhtema, jali dåssju nágin
+gallegattja sijájs sáme?
+Ienemusá
+Nágin gallegattja
+34 Duv rádnaj gaskan ja duv fámiljan, li gus
+ienemusá, muhtema jali nágin gallegattja
+gudi li Sámedikke jienastuslågon?
+35 Makkir giella jali giela sijdan ságastuvvin
+duv bajássjattadijn?
+Vuona dárogiella
+Suoma- jali guojnagiella
+Svieriga dárogiella
+38 Man buoragit dádjada njálmálasj
+sámegielav?
+Dádjadav gájkka
+Dádjadav viehka buoragit
+Dádjadav vehi
+Iv dádjada
+44 Jus suohkanin li binnep gå 30 ulmutja
+jienastuslågon de bæssá dåssju
+åvddågiehtaj jienastit sámediggeválgan,
+madi jienastiddje suohkanijn gånnå li
+ienebuv gå 30 jienastuslågon bessi aj
+válggabiejve jienastit.
+Åro dån suohkanin
+gånnå bessi válggabiejve jienastit
+sámediggeválgan?
+Juo, muv suohkanin bessiv válggabiejven jienastit
+Ij, muv suohkanin lij dåssju vejulasj åvddågiehtaj
+jienastit
+43 Makkir válggabijrraj dån gullu?
+Viestarmera válggabijrra/Vesthavet valgkrets
+Åarjel-Saepmie veeljemegievlie/Sørsamisk valgkrets
+42 Le gus dån ålmåj jali nissun?
+Nissun
+40 Mij lij duv mielas ájnnasamos sivva gå
+Sámedikke jienastuslåhkuj diededi?
+Bessat sámepolitihkav vájkkudit
+Sáme identitehtav vuosedit
+Sihkarasstet muv máná galggi bessat jienastit
+Ietjá sivva le ájnnasabbo
+39 Goassa diededi Sámedikke
+jienastuslåhkuj?
+(Tjále sulle jagev jus i
+ållu mujte)
+Jahke (Bieja avtav tállav juohkka
+ruktoj)
+41 Man vuoras le dån?
+Jage (Bieja avtav tállav juohkka ruktoj)
+36 Man buoragit iesj sámásta?
+Oalle buoragit (iednegiella)
+Viehka buoragit
+Vehi ságastav
+Iv buvte sámástit
+37 Man buoragit iesj lågå sámegielav?
+Oalle buoragit
+46 Mij le alemus åhpadus mav le ållim?
+Vuodoskåvllååhpadus
+Joarkkaskåvllå
+Universitehtta/allaskåvllå
+45 Makkir namma buoremusát duv bæjválasj
+iellemav gåvvit?
+Bargge almulasj suorgen
+Bargge priváhta suorgen
+Bargge ietjam viddnudagájn
+Pensjonissta / oadjovuosstájvállde
+Oahppe /studænnta
+Barggoåhttse / permitteridum
+Sijdan lev
+47 Sulle man stuorak le duv ietjat brutto
+sisboados jahkáj?
+Brutto sisboados le sisboados åvddål
+gessusa ja værro le dassta váldedum.
+Kr:
+(Bieja avtav tállav
+juohkka ruktoj)
+Gijtto viehke åvdås!
+Oahttse -
+Legalfábmodus - Boahtteájggefábmodus
+TIEMBÁ-ÁRKKA
+Ulmutjijda demensajn dárbahi vissa
+mutton skihpudagán viehkev ietjasa ássjijt
+háldadit, dagu ruhtadilev dåjmadit ja/jali
+gå galggá mierredit juojddáv mij la ájnas
+persåvnålasj ássjijn.
+Oahttse la almulasj årnik ulmutjijda
+gudi dárbahi viehkev ietjasa berustimijt
+várajda váldátjit.
+Fylkkamánne oahttsev
+nammat.
+Ulmusj iesj, lagámusá jali dåktår
+máhtti oahttsev ánodit.
+Suohkana hukso-
+jali sosiáldievnastusán la aj
+vælggogisvuohta diededit gå miejnniji
+Jus galggá oahttsev oadtjot de galggá
+vuostatjin diagnosa sajenis, ja dárbbo
+viehkes.
+Demenssa máhttá liehket dákkir
+diagnosa.
+Máhttá ánodit sierralágásj
+tjehpudagájt oahttsen, dagu jut sån la
+sámegielak.
+Moaddásijn gænna l
+demensdiagnosa e oahttsev dárbaha, danen
+gå sijá lagámusá sijá persåvnålasj ja
+rudálasj berustimijt várajda válldi.
+Sån guhti oahttsev galggá oadtjot
+nammaduvvam, galggá tjálalattjat
+oahttsádallamij guorrasit, guhtimusj
+oahttsen galggá ja makkir dahkamusáj
+oahttse galggá viehkedit.
+Návti galla ij la
+jus sån guhti oahttsev ánot ij dádjadi majt
+dákkir guorrasibme merkaj.
+Jus ietjasa
+dagojt ja válljimijt dádjat, de máhttá aj
+vájku ber goassa ánodit oahttse hæjttá.
+Vájku makkir dilen la ulmusj guhti
+oahttsev oadtju nammaduvvam la, de
+galggá sunji gulldalit ja galggá bessat
+ietjasa vuojnojt ja sávadusájt åvdedit.
+guosská aj mærrádusájda ma dagáduvvi
+maŋŋel gå oahttsev la oadtjum.
+Jus ulmusj
+gænna la oahttse ij besa ietjasa vuojnov
+buktet, de galggá dav dahkat majt jáhkká
+sån luluj sihtat.
+Oahttse ij galga dahkat ienebut gå majt
+dárbaj, ja dan diehti ij oahttse mandáhtta
+galga sisadnet ienebut gå majt dárbaj.
+Oahttse ij
+máhte duola dagu goadev vuobddet,
+biednigijt luojkkat, stuorra vattáldagájt
+vaddet jali árbev árabut juohkegoahtet jus
+Fylkkamánne ij la dav vuostatjin
+dåhkkidam.
+bargov válldet jus oahttse ij dagá dav mij
+luluj buoremus sunji gænna l oahttse, jali
+jus ietjá siváj diehti sjaddá dárbulasj.
+Oahttsen la
+sjávodisvuohtavælggogisvuohta, valla
+oahttse bæssá diededit gen åvdås la oahttse
+ja majt dat sisadná.
+Lagámusá, dagu
+gállasjguojmme/aktanårro, máná jali
+æjgáda, máhtti oahttsen nammaduvvat.
+Dábálattjat galggá oahttse ruhtalågov
+fylkkamánnáj sáddit juohkka jage.
+guosská gájkajda, ietján gå oahttse gudi li
+gállasjguojme jali aktanårro.
+Sij e dárbaha
+ruhtalågov dahkat.
+Oahttse mávsov oadtju
+bargo åvdås mierredum láhkáj.
+Oajvvenjuolgadus la sån gæjna la oahttse
+dan åvdås máksá.
+Jus ælla nuoges biedniga
+sujna gænna l oahttse, máhttá fylkkamánne
+gålojt gåbttjåt.
+Ietjá årniga ma ælla oahttse, valla sæmmi
+njuolgadusájda gulluji li Legalfábmodus ja
+Legalfábmodus vaddá skihpa ulmutja
+lagámusájda formála máhtudagáv
+bæjválasj ruhtadilev dåjmadittjat mij
+guosská goahtáj ja máksemij, værro- ja
+divutmáksemij jnv.
+váni oahttseoajválattjaj
+(fylkkamánne) formála nammadimes
+oahttsen.
+lagámusá besa edna rudájt adnet dagu
+gådijt ja ietjá investerimijt oasstet.
+Jus dajt
+galggá bessat dahkat de hæhttu sån gut dav
+galggá dahkat nammaduvvat oahttsen
+formálalattjatm jali galggá gávnnut
+boahtteoajggefábmodus.
+Boahtteájggefábmodus la luojvoj
+årnik mij máhttá oahttse sajen.
+Boahtteájggefábmodusá baktu máhtá
+Tema-ark: Vergemål - Fremtidsfullmakt - Legalfullmakt
+Tiebmá-árkka la dagádum Nasjonal kompetansetjeneste for Aldring og helses Varresvuohtadirektoráhta diŋŋguma milta ja la
+oassen lagámusájdåjmajs Demænssaplánan 2020.
+mierredit gåktu duv boahtteájgge galggá.
+Boahtte��jggefábmodus la tjálalasj
+fábmodus mij javllá gåktu dån sidá duv
+økonomalasj ja/jali persåvnålasj ássje
+galggi årniduvvat gå i desti iesj buvte.
+boahtet gåktu sidá duv berustime galggi
+várajda váldeduvvat.
+Sån gev fábmodusán vállji duv åvdås
+mierredit, gåhtjoduvvá fábmodiddjen.
+Boahtteájggefábmodusán máhtá mierredit
+gut galggá fábmoduvvat ja majt
+fábmodiddje galggá duv åvdås dahkat.
+Máhtá mierredit avtav jali ienep ulmutjijt
+gudi galggi bessat duv åvdås mierredit.
+Vájku boahtteájggefábmodus la
+álgaduvvam, de dábálasj oahttse máhttá
+nammaduvvat jus gájbbeduvvá, ja oahttse
+gájbbádusá li ålliduvvam.
+Ienep diedojt dáppe gávna:
+www.vergemal.no
+Dán sajen gávnnu agev
+ådåsamos rámmapládna
+udir.no/rammeplan
+sisadno ja
+Rámmapládna
+mánájgárddáj
+Rámmaplána njuolgadustjála mánájgárde
+sisano ja dahkamusáj hárráj
+Stuorradigge le lágajn biehtsemáno 17. biejves
+nr 64 mánágárdij hárráj (mánájgárddeláhka)
+mierredam bádjásasj mærrádusá mánájgárde sisano
+ja dahkamusáj hárráj, bs.
+Rámmaplána njuolgadustjála mánájgárde sisano
+ja dahkamusáj hárráj (rámmapládna) buktá lasse
+mærrádusájt mánágárde sisano ja dahkamusáj hárráj.
+Rámmapládna doajmmagoahtá bårggemáno
+Sæmmi båttås fámoduhteduvvá
+njuolgadustjála snjuktjamáno 1. biejves 2006
+266 rámmapládna mánájgárde sisano ja
+dahkamusáj hárráj.
+Láhkaloahpádus: Mierredum Mahttodepartementas vuoratjismano
+24. biejve 2017 láhkaloahpadusájn lágas biehtsemáno 17. biejves
+64 mánájgárdij hárráj (mánájgárddeláhka) § 2 giehttjit oasse.
+Rievdaduvvam njuolgadustjállaga baktu moarmesmáno 8. biejve
+Mánájgárde árvvovuodo
+Máná ja mánnávuohta
+Demokratijja
+Moattevuohta ja gasskasasj vieledibme
+Dássádus ja avtaárvvusasjvuohta
+Nanos åvddånibme
+Iellemrijbadibme ja varresvuohta
+Mánájgárde sierra ulmij
+Åvdåsvásstádus ja rålla
+Mánájgárddeæjgát
+Pedagogihkalasj jådediddje
+Mánájgárde ulmme ja sisadno
+Mánájgárdde galggá bærrájgåhtset mánáj dárbov huvso hárráj
+Mánájgárdde galgga bærrájgåhtset mánáj dárbov ståhkama hárráj
+Mánájgárdde galggá ávddamav åvdedit
+Mánájgárdde galggá oahppamav åvdedit
+Mánájgárdde galggá rádnastallamav ja aktisasjvuodav åvdedit
+Mánájgárdde galggá guládallamav ja gielav åvdedit
+Sáme mánájgárde
+Ietjá mánájgárde gånnå li sáme máná
+Mánáj oassálasstem
+Aktisasjbarggo sijda ja mánájgárde gaskan
+Målssoma
+Gå mánná mánájgárddáj álggá
+Målssoma mánájgárden
+Målssoma mánájgárde ja skåvlå gaskan
+Mánájgárdde pedagogihkalasj doajmma
+Pládnabarggo
+Jahkepládna
+Árvustallam
+Dokumentasjåvnnå
+Ásadit sahtepedagogihkalasj fálaldagáv mánájda gudi
+dárbahi sierra dårjav
+Mánájgárde barggovuoge
+Progresjåvnnå
+Mánájgárde digitála barggo
+Mánájgárde fáhkasuorge
+Guládallam, giella ja tæksta
+Rumáj, labudallam, biebbmo ja varresvuohta
+Dájdda, kultuvvra ja sjuggelisvuohta
+Luonndo, birás ja teknologijja
+Låhko, sadje ja hábme
+Etihkka, åssko ja filosofijja
+Lahkabirás ja sebrudahka
+RÁMMAPLÁDNA MÁNÁJGÁRDDÁJ | 01.08.2017
+01.08.2017 | RÁMMAPLÁDNA MÁNÁJGÁRDDÁJ
+Mánájgárde árvvovuodo galggá gaskostaláduvvat, dåjmaduvvat ja åtsådaláduvvat
+juohkka pedagogihkalasj bargon mánájgárden.
+Mánnávuodan le iesjárvvo, ja
+mánájgárden galggá liehket åbbålasj lahkanibme mánáj åvddånibmáj.
+sebrudakmandáhtta le, aktisasjvuodan ja semasvuodajn sijdajn, bærrájgåhtset
+mánáj dárbov huvso ja ståhkama hárráj, ja åvdedit oahppamav ja ávddamav
+vuodon ålles åvddånibmáj.
+Ståhkamav, huvsov, oahppamav ja ávddamav viertti
+gæhttjat aktijvuodan.
+Mánájgárddelága § 1 åvddånboahtá mánájgárdde galggá vuododuvvat vuodulasj
+árvojda risstalasj ja humanistalasj árbe ja dábij milta, duola dagu vieledibme
+almasjárvvuj ja luonnduj, vuojŋŋalasj friddjavuohtaj, guojmmegieresvuohtaj,
+ándagisluojttemij, avtaárvvusasjvuohtaj ja solidaritiehttaj, árvo ma åvddånbåhti
+duon dán åskon ja iellemvuojnojn ja ma li tjanádum almasjrievtesvuodajda.
+Divna mánájgárde galggi liehket árvvovuoduj tjanádum mij le mierredum
+mánájgárddelágan ja rijkajgasskasasj konvensjåvnåjn majt Vuodna le dåhkki-
+dam, degu AN:a konvensjåvnåv basádismáno 20. biejves 1989 mij guosská
+mánáj rievtes vuodajda (mánájkonvensjåvnnå) ja ILO-konvensjåvnnå nr.
+guosská álggoálmmugijda ja tjerdalasj álmmugijda iesjrádálasj stáhtajn (ILO-
+konven sjåvnnå).
+Duosstot mánáj dárbojt mij gullu huksuj, jasskavuohtaj, gulluvasjvuohtaj ja
+dåhk kidibmáj ja sihkarasstet vaj máná oadtju oasev ja aj doajmmat aktisasj-
+vuodan, le ájnas árvo ma galggi vuojnnusij boahtet mánájgárden.
+galggá åvdedit demokratijjav, moattevuodav ja gasskasasj vieledimev, dássásasj-
+vuodav, nanos åvddånimev, iellemrijbadimev ja varresvuodav.
+Vuonarijkan le, álggoálmmugij sierra rievtesvuodaj gáktuj, sierralágásj vælggo-
+gisvuodav bærrájgåhtset sáme mánáj ja æjgádij berustimijt, bs.
+vuodoláhka
+§ 108, mánájkonvensjåvnnå art.
+30 ja ILO-konvensjåvnnå.
+Sámemáná mánájgár-
+dijn galggi oatsoduvvat vaj bisodi ja åvddånahtti gielasa, máhtudagás ja kultuvrav
+berustahtek gånnå rijkan li årromin.
+Mánájgárdde galggá dåhkkidit ja bærrájgåhtset mánnávuoda iesjárvov.
+Væhká-
+dallat vaj divna máná gudi li mánájgárdijn oadtju buorre mánnávuodav gånnå
+soapptsu, rádnastalli ja ståhki, le ájnas.
+Mánájgárden le aj gárvedime ájgge
+dåjmalattjat sebrudahkaj oassálastátjit mij vas vaddá vuodov buorre iellemij.
+Divna ássje ma mánnáj guosski, galggi mánnáj buorren boahtet, bs.
+Vuodolá-
+gav § 104 ja mánájkonvensjåvnåv art.
+Dát le bádjásasj prinsihppa mij
+guosská ålles mánájgárde doajmmaj.
+Máná galggi sierra indivijddan duostoduvvat, ja mánájgárdde galggá máná
+åtsådallamilmev vieledit.
+Máná bájnnuji birrusijs, valla máná aj bájnniji ietjasa
+iellemav.
+Mánájgárdde galggá mánájda sajev vaddet iesjgeŋga máhtukvuodajn,
+perspektijvajn ja åtsådallamij ja viehkedit vaj máná, aktan iehtjádij, åmastit buorre
+vuojnov ietjasa hárráj ja ietjas máhtukvuodaj hárráj.
+Máná galggi duostoduvvat
+empatijajn ja oadtjot máhttelisvuodav ietjasa empatijav ja ándagisluojttem
+máhtukvuodav åvddånahttet.
+Valljudahka ja individualiserim buktá dárbov demokratijja dádjadussaj, moatte-
+lágásjvuodaj vieledibmáj ja buorre guottojda aktisasjvuodan aktan viesutjit.
+máná mánájgárde aktisasjvuohtaj oassálassti, de oadtju dádjadusáv sebrudagás
+ja dat væráldis massta li oassen.
+Mánájgárdde galggá demokratijjav åvdedit ja
+liehket sebrudahtte aktisasjvuohta gånnå divna bessi oassálasstet, gullut ja
+vuojnnut.
+Divna máná galggi bessat åtsådallat sij li oasen demokratijjas gå li
+vájkkudime mánájgárde sisadnuj, berustahtek guládallammáhtukvuodas ja
+gielalasj tjehpudagás.
+Máná sáme mánájgárdijn galggi oadtjot máhttelisvuodav
+ietjasa giela baktu oassálasstet.
+Duo dá vuojno ja ájádusá ja perspektijva galggi
+åvddånboahtet ja liehket vuodon gå mánájgárdde åvddån demokratijjalasj
+aktisasjvuohtan.
+Mánájgárdde galggá vaddet mánájda dádjadusáv ja åmastit
+demokratijjalasj árvojt ja dábijt ma li vuodon udnásj sebrudagán.
+vuojŋ ŋalasj friddjavuohta galggá dåhkkiduvvat.
+Mánájgárdde galggá almasjárvo vieledimev åvdedit gå tjalmos, árvvon adná,
+ja åvdet moattevuodav ja gasskasasj vieledimev.
+Máná galggi bessat åtsådallat
+moattevuodav ájádusáj, dåmadimij ja viessoma hárráj.
+Sæmmi bále galggá
+mánájgárdde vaddet aktisasj åtsådallamijt ja tjalmostit aktisasjvuoda árvov.
+Mánájgárdde galggá vuosedit gåktu divna máhtti nubbe nuppes oahppat ja
+mánáj njunjágisvuodav åvdedit ja imájdallamav muodukvuodajs ja sieradusájs.
+Mánájgárdde galggá divna mánájt vuojnnet ja dåhkkidit, ja tjalmostit ájnegis
+máná sajev ja árvov aktisasjvuodan.
+Mánájgárden galggá moattevuohta liehket resurssan pedagogihkalasj bargon
+ja doarjjot, gievrrodahttet ja oatsodit mánáv ietjas kultuvralasj ja individuála
+máhtukvuodas.
+Mánájgárdde galggá tjalmostit variasjåvnåjt árvojs, åskojs ja
+iellemvuojnojs.
+Mánájgárden galggá liehket sadje vuojŋŋalasj dimensjåvnnåj mij
+le vuodon dialåvggåj ja moattevuoda vieledibmáj.
+Mánájgárden galggá liehket sadje kultuvrratjåhkanimijda, vaddet sajev mánáj
+ietjasa kultuvrrahábbmimij ja vaddet mánájda máhttelisvuodav dåbddåt ávov ja
+bessat rijbadit sosiála ja kultuvralasj aktisasjvuodan.
+Mánájgárdde galggá vaddet
+moattelágásj svidájt, åtsådallamijt ja vásádusájt ja gåbttjåt bájkálasj, nasjonála ja
+rijkajgasskasasj perspektijvajt.
+Mánájgárdde galggá sáme kultuvrav tjalmostit ja
+viehkedit mánájt vieledimev åvdedit ja aktisasjvuodadåbdov sáme moattevuoda
+Mánájgárdde galggá tjalmostit moattevuodav fámiljaj gáktuj ja berustit
+vaj divnajn le ietjasa fámilljahábme mánájgárden.
+Mánájgárdde galggá avtaárvvusasjvuodav ja dássádusáv åvdedit berustahtek
+sjiervijs, doajmmamáhtukvuodas, seksuála sieradusájs, sjiervveidentitiehtas ja
+sjiervvevuodas, etnisitiehtas, kultuvras, sosiála stáhtusis, gielas, åskos ja iellem-
+vuojnos.
+Mánájgárdde galggá gájklágásj badjelgæhttjamijt duostodit ja guojm-
+megieresvuodav åvdedit.
+Mánájgárdde galggá doajmmat dássádus ja ij-badjelgæhttjam prinsihpaj milta ja
+viehkedit vaj máná dejvadi ja ásadit sebrudagáv gånnå le dássádus.
+Divnajn galggá
+liehket máhttelisvuohta vuojnnut, gullut ja måvtåstuvvat oassálastátjit divna
+dåjmajda ma li mánájgárden.
+Bargge vierttiji ájádallat ietjasa guottoj hárráj vaj
+buoremusát máhtti åvddånbuktet ja åvdedit avtaárvvusasjvuodav ja dássádusáv.
+Máná galggi oahppat ietjasa huksat, nubbe nuppev ja luondov.
+Nanos åvd dånibmáj
+gullu luonndo, ekonomijja ja sosiála dile ja le dárbulasj gå huksá iellemav ednamin
+nav gåktu iellem le.
+Mánájgárden le dan diehti ájnas barggo åvdedit árvojt,
+guottojt ja dåjmajt nannusap sebrudahkaj.
+Nanos åvddånibme le gå ulmutja gudi dálla viessu, oadtju vuodulasj dárbojt
+åmastit váni biejstek boahtte buolvaj máhttelisvuodajt åmastittjat ietjasa dárbojt.
+Dánna le gatjálvis ájádallat ja dåmadit bájkálattjat, nasjonálalattjat ja
+globálalattjat.
+Mánájgárdde galggá vaddet mánájda dádjadusáv jut udnásj
+dåjmajs sjaddi båhtusa boahtte ájggáj.
+Mánájgárdde galggá vaddet mánájda máhttelisvuodav lájttalisát ájádallat,
+etihkalattjat dåmadittjat ja solidaritiehtav vuosedittjat.
+Máná galggi bessat
+åtsådallat mij le huvsov vaddet ja bærrájgæhttjat birrusav ja luondov.
+mánájda merkaj dat semalattjat luondujn viessot, ávkkit ja tjuohppat luondos.
+Máná galggi luonndovásádusájt åmastit ja luondo moattevuohtaj oahpás-
+muvvat, ja mánájgárdde galggá vaddet mánájda gulluvasjvuodav luonnduj.
+Mánájgárden galggá liehket varresvuodaåvdedim- ja duostodimfunksjåvnnå
+ja binnedit sosiála sieradusájt.
+Mánáj rubbmelasj ja psykalasj varresvuohta
+galggá mánájgárden åvdeduvvat.
+Mánájgárdde galggá vaddet mánájda máht-
+telisvuodav soapptsot, iellemávov, rijbadimev ja iesjárvo dåbdov ja duostudit
+illastimijt jali givsedimijt.
+Jus mánná illastimijt ja givsedimijt váset, de viertti
+mánájgárdde dakkár dáhpádusájt ganugahttet ja dajt ássjijt gåtsedit.
+Mánájgárdde galggá liehket jasska ja hásstaliddje sadje gånnå máná bessi
+gæhttjalit duov dáv aktan, aktisasjvuodan ja rádnastaládijn.
+Máná galggi doarjo-
+duvvat vaj rijbadi vuosstemannamij, hásstalusáj dåmadit, ja oahpásmuvvat ietjas
+ja iehtjádij dåbdojda.
+Mánájn galggá liehket máhttelisvuohta vuojŋadit biejve
+Mánájgárdde galggá liehket arenán rubbmelasj dåjmajda ja mánáj labudallamávov
+åvdedit ja rubbmelasj åvddånimev.
+Bårråmusá ja biebbmogárvedibme mánájgár-
+den galggá mánájda biebbmoávov vaddet ja lassjes varresvuodadábijt.
+Bæjválasj ja lahka aktijvuodan mánáj le mánájgárdde guovdásj dilen vaj máhtti
+vuojnnet ja diedojt oadtjot mánáj hukso- ja iellemdiles.
+Barggijn galggá liehket
+diedulasj dádjadus jut máná máhtti liehket huvsodisvuoda dilen, ja vahágahttem
+ja seksuála illastime dilen, ja vierttiji diehtet gåktu dajt duosstot ja ielvvet.
+galggi diehtet diededimvælgo birra mánájsuodjalibmáj, bs.
+mánájgárddeláhka
+Divna mánájgárde, berustahtek æjggumdilev, le vælggogisá ållidit mánájgárdde
+ulmijt gåktu li tjielggidum mánájgárddelágan § 1 ja rámmaplánan.
+Mánájgárddeláhka § 1 tjårggi mánájgárdde galggá doajmmat vuodulasj árvoj
+milta risstalasj ja humanistalasj árbe ja dábe milta, árvo ma åvddånbåhti duon
+dán åskon ja iellemvuojnojn ja ma li almasjrievtesvuodajda tjanádum.
+Mánájgárddeláhka § 1a vaddá priváhta mánájgárdijda máhttelisvuodav mierredit
+jut árvo mánájgárde ulmmemærrádusájn e galga risstalasj ja humanistalasj
+árvojda ja dábijda tjanáduvvat.
+Ájnegis mánájgárdde máhttá dan diehti adnet
+ájádusáv ulmmemærrádusájn mij guosská ietjá åsskuj jali filosofijjalasj dádja-
+dussaj.
+Mánájgárddeláhka § 1a vaddá aj priváhta mánájgárdijda ja mánájgárdijda majt
+tjoaggulvisá Vuona girkkon jådedi, máhttelisvuodav biedjat sierra mærrádusájt
+iellemvuojno hárráj duodden mánájgárddelága ulmmemærrádussaj.
+Mærrádusá sierra ulmij galggi mierreduvvat mánájgárde njuolgadusájn.
+Mánájgárdijda ma mierredi sierra mærrádusájt iellemvuojno hárráj, galggá
+njuolgadusájn åvddånboahtet majt da merkahi.
+Berustahtek jus mánájgárdde vállji ietjá lahkanimev ulmmemærrádusájda jali
+mierret sierra mærrádusájt iellemvuojno hárráj, le mánájgárden vælggogis vuohta
+bærrájgåhtset árvojt ulmmemærrádusájn ma li almasjrievtesvuodajda tjanádum.
+Divna mánájgárde, berustahtek æjggumdilijs li vælggogisá mánájgárdev jådedit
+dájna aktisasj árvvovuodujn; vieledibme almasjárvos ja luondos, vuojŋŋalasj
+friddjavuohta, guojmmegieresvuohta, ándagisluojttem, avtaárvvusasjvuohta ja
+solidaritiehtta.
+TJÁLLUSA
+Viehkke- ja doarjjanævojt rámmaplána milta gávna
+dánna udir.no/rammeplan
+Mánájgárddeæjgáda ja divna gudi mánájgárden barggi, galggi aktan rámma-
+plána ulmijt ållidit ja gájbbádusájt ietjasa åtsådallamij ja máhtudagá milta.
+kapihtal tjielggi mánájgárddeæjgádij, jådediddje ja pedagogihkalasj jådediddje
+rållav mánájgárden.
+Dá li da nammadusá ma li mánájgárddelágan aneduvvam.
+Rámmaplána ietjá kapihttalijn gávna mánájgárddebarggij vælggogisvuodajt ja
+dá gulluji gájkajda gudi mánájgárden barggi.
+Mánájgárddeåhpadiddje le dat
+profesjåvnnå mij åhpaduvvá mánájgárde dåjmajt bærrájgåtsåtjit.
+le organisasjåvnnå gånnå bargge oahppi ja galggi árvvaladdat fágalasj ja
+estetalasj tjuolmajt, fágalattjat ja liehket oalle rållamodella.
+Sij galggi bærrá jgåht-
+set aktijvuodav manáj gaskan juohkusijn, mánáj ja barggij gaskan ja barggij ja
+æjgádij gaskan.
+Mánájgárddeæjgáda
+Mánájgárddeæjgádin le bajemus åvdåsvásstádus vaj mánájgárdde dåjmaduvvá
+doajmme lágaj ja njuolgadusáj milta, bs.
+mánájgárddelágav § 7 vuostasj oasse.
+Mánájgárddeæjgádin le dan diehti juridihkalasj åvdåsvásstádus mánájgárdde-
+fálaldagá kvalitiehtas.
+Bargge máhtudagájn le gájbbádussan vaj mánájgárddefálaldahka sjaddá buorren,
+dan diehti le vuordedahtte vaj mánájgárddeæjgát dættot barggij fágalasj ja
+pedagogihkalasj árvustallamav jådedijn.
+Mánájgárddeæjgát máhttá rámmaplánav hiebadit bájkálasj dilijda, bs.
+mánájgárddeláhka § 2 gávtsát oasse.
+Mánájgárddeæjgáda bájkálasj hiebadibme
+bierri åvddånboahtet mánájgárde njuolgadusájs.
+Jådediddjen le bæjválasj åvdåsvásstádus mánájgárdes; pedagogihkalattjat, barggij
+hárráj ja háldadime hárráj.
+Jådediddje galggá bærrájgæhttjat vaj pedagogi-
+hkalattjat barggo mánájgárddelágav ja rámmaplánav tjuovvu, ja vaj bargge
+åmastit aktisasj dádjadusáv bargos mij tjuovvu.
+Jådediddje galggá bærrájgæhttjat
+vaj bargge bessi máhtudagás adnuj válldet.
+Gájbbádussan buorre pedagogi-
+hkalasj ja háldadusá jådedibmáj le buorre aktisasjbarggo mánájgárddeæjgádijn,
+mánájgárde pedagogihkalasj jådediddjijn ja mánájgárde ietjá barggij.
+jådet ja gåtset mánájgárde pládnabargov, dokumentasjåvnåv, árvustallamav ja
+mánájgárde sisano ja barggovuogij åvddånahttemav ja bærrájgæhttjá vaj ålles
+barggijjuogos bargguj oassálasstá.
+Jådediddje vásstet vaj mánájgárden li doajmme vuoge aktisasjbargguj guoskavasj
+institusjåvnåjda, duola degu skåvllå, varresvuodastasjåvnnå, pedagogihkalasj-
+psykologijjalasj dievnastus ja mánájsuodjalibme.
+Pedagogihkalasj jådediddje åvdåsvásstádus le jåhtuj biedjat ja jådedit pedagogi-
+hkalasj bargov, buorre fágalasj dájdo milta.
+Pedagogihkalasj jådediddje galggá
+bagádallat ja gåtsedit vaj mánájgárddeláhka ja rámmapládna tjuovoduvvaba
+pedagogihkalasj bargo baktu.
+Pedagogihkalasj jådediddje jådet bargov plánidat-
+tijn, tjadádimijn, árvustallamijn ja bargo åvddånahttemijn mánájjuohkusin jali
+dan suorgen majt sån jådet.
+Mánájgárde sisadno galggá liehket gájkbelak, målsudahkes ja hiebaduvvam
+ájnegis mánnáj ja mánájjuohkusij.
+Mánájgárden galggi máná bessat ståhkat
+ja dåmadimávov åvdedit, imájdallamav ja diehtemvájnogisvuodav.
+Barggo
+mij guosská huksuj, ávddamij, ståhkamij, oahppamij, sosiála máhtudahkaj ja
+guládallamij ja giellaj dáhpáduvvá avta bále ja tjoahken åvdedi máná gájkbelak
+åvddånimev.
+Sáme mánájgárdijn galggá dat barggo tjanáduvvat sámegiellaj,
+kultuvrraj ja árbbediehtuj.
+Mánájgárdde galggá liehket kultuvrraarená gånnå
+máná ietja li siegen dahkamin ietjasa kultuvrav dilen gånnå bessi ávvudallat ja
+suohtastallat.
+Mánájgárde birás galggá liehket jasska ja hásstaliddje ja vaddet mánájda
+gájkbelak labudallamåtsådallamijt.
+Bargge galggi birrasav hábbmit vaj divna
+máná bessi ståhkamijda ja ietjá dåjmajda oassálasstet, ja vaj ståhkusa ja gávne li
+mánájda sadjihin.
+Mánájgárdde galggá bærrájgåhtset mánáj dárbov huvso
+hárráj
+Hukso le ájnas mánáj jasskavuoda ja soapptsoma hárráj, ja empatijja ja guojm-
+megieresvuoda åvddånime hárráj.
+Mánájgárdde galggá mánájda vaddet
+máhttelisvuodav åvddånahttet luohtádusáv allasisá ja iehtjádijda.
+galggi divna máná vuojnnut, dádjaduvvat, vieleduvvat ja oadtjot dav viehkev ja
+dårjav majt dárbahi.
+Mánájgárdde galggá ásadit huvsulasj aktijvuodav mánáj ja
+barggij gaskan, ja mánáj ietjasij gaskan, mij le vuodon soapptsomij, ávvuj ja
+rijbadibmáj.
+Bargge galggi bargov dahkat birrasa hárráj mij ij dagá mánájt dåssju
+huvso vuosstájvállden, valla aj dakkárin ma árvvon adni iehtjádijt huksat.
+Bargge galggi
+• bærrájgåhtset mánáj rubbmelasj dárbov, duola dagu dárbov vuojŋadit
+• ásadit dilev vaj máná tjadnasi barggijda ja guhtik guojmmásisá
+• bærrájgæhttjat vaj divna máná jasskavuodav åtsådalli, gulluvasjvuodav ja
+soapptsomav mánájgárden
+• duosstot divna mánájt rabás mielajn, liekkosvuodajn ja berustimijn, ja huvsov
+vuosedit juohkka ájnna mánnáj
+• liehket gullisa mánáj åvddånbuktemijda ja duosstot sijá dárbov huksuj
+hiellesvuodajn
+• doarjjot ja hasodit mánájt huvsatjit nubbe nuppev ja ietja huvsov åmastit
+• viehkedit mánájt luohtedit allasisá ja iehtjádijda
+Mánájgárdde galggá bærrájgåhtset mánáj dárbov
+ståhkama hárráj
+Ståhkamij galggá liehket guovdásj sadje mánájgárden, ja ståhkama árvvo galggá
+dåhkkiduvvat.
+Mánájgárdde galggá buorre ævtojt vaddet ståhkamij, rádnastallamij
+ja mánáj ietjasij kultuvrraj.
+Ståhkam galggá liehket arenán mánáj åvddånibmáj ja
+oahppamij, ja sosiála ja gielalasj avtastallamij.
+Mánájgárdde galggá arvusmahttet
+ja sajev vaddet duon dán ståhkamij ålggon ja sinna.
+Mánájgárdde galggá viehke-
+dit vaj divna máná bessi ávov åtsådallat, suohtastallamav, geldulasjvuodav ja
+berustimev ståhkama baktu, juogu aktu jali rádnaj siegen.
+• organiserit sajev, ájgev ja ståhkamgávnijt arvusmahtátjit duon dán ståhkamij
+• viehkedit vaj máná oadtju aktisasj åtsådallamijt vuodon ståhkamij ja ásadit
+dilev ståhkamtiemáj åvddånahttemij
+• åvdedit sebrudahtte birrasav gånnå divna máná máhtti ståhkamij oassálasstet
+ja ávov dåbddåt ståhkama baktu
+• gæhttjat, analyserit, doarjjot, oassálasstet ja boanndodit ståhkamav mánáj
+premissaj baktu
+• bagádallat mánájt jus ståhkam buktá nievrep avtastallamvuogijt
+• liehket diedulasj ja árvustallat ietjas rållav ja oassálasstemav gå máná ståhki
+• álgadit ståhkamav ja viehkedit vaj divna sihti ståhkat
+Mánájgárdde galggá doarjjot mánájt gæhttjalittjat ja njunjágahtátjit birrusav ja
+viehkedit måvtugis, iesjrádálasj ja vásstediddje oassálasstemij demokratijjalasj
+Mánájgárdde galggá åvdedit avtamielakvuodav ja solidaritiehtav
+sæmmi båttå gå individuála åvddånbuktema ja dåjma galggi árvvon aneduvvat
+ja gåtseduvvat.
+Mánájgárdde galggá mánájt viehkedit dádjadittjat aktisasj árvojt
+ja dábijt ma li aktisasjvuohtaj ájnnasa.
+Mánájgárdde galggá åvdedit mánáj gul-
+luvasjvuodav sebrudahkaj, luonnduj ja kultuvrraj.
+Mánájgárden galggi máná bessat mierredimprosessajda oassálasstet ja aktisasj
+sisano åvddånahttemij.
+Máná galggi hasoduvvat åvddånbuvtátjit vuojnojt ja
+ájádusájt dan væráldin gånnå sij li oassálasste.
+Avtastallama, dialåvgå, ståhkama
+ja njunjágahttema baktu galggá mánájgárdde viehkedit mánájt åvddånahtátjit
+lájttalis ájádallamav, etihkalasj árvustallammáhtukvuodav, máhtukvuodav vuos-
+teldittjat ja doajmmamáhtudagáv, vaj rievddamijt máhtti dahkat.
+• ásadit mávsulasj vásádusájt ja doarjjot mánáj identitiehta åvddånahttemav
+ja positijva iesjdádjadusáv
+• doarjjot mánáj dåjmajt, berustimev ja aktisasjvuoda oassálasstemav
+• tjalmostit ja árvvon adnet duov dáv dárbov, vuojnov ja perspektijvaj
+aktisasjvuodan
+• vuojnnet, dåhkkidit ja gåtsedit mánáj perspektijvav ja dåjmajt
+• hásstalit mánáj ájádallamav ja bivddit njunjágahttem ságastallamijda
+• tjalmostahttet ja dættodit moattevuodav ja ærádisáv vuodon åtsådallamijda,
+njunjágahttemij ja oahppamij
+Mánájgárden galggi máná vásedit arvusmahtte birrasav mij doarjju sijá mielav
+stågatjit, guoradalátjit, åhpatjit ja rijbadittjat.
+Mánájgárdde galggá oahpásmahttet
+ådå dilijda, tiemájda, dáhpádusájda, materiálajda ja ræjdojda ma vaddi mávsulasj
+avtastallamav.
+Mánáj njunjágahttem, sjuggelisvuohta ja diehtemvájnno galggá
+dåhkkiduvvat, arvusmahteduvvat ja biejaduvvat vuodon sijá oahppamprosæssaj.
+Máná galggi bessat guoradallat, ájttsat ja dádjadit aktijvuodajt, vijdedit perspek-
+tijvajt ja åmastit ådå dádjadusáv.
+Máná galggi ålles rubmahav ja divna dåbdu-
+dagájt adnet ietjasa oahppamprosessajn.
+Mánájgárdde galggá vaddet oahppa-
+maktisasjvuodav gånnå máná bessi ietjasa ja iehtjádij oahppamij oassálasstet.
+• ásadit sebrudahtte aktisasjvuodav ja ásadit mánájda vaj máhtti oasev válldet
+ietjasa ja iehtjádij oahppamis.
+• ásadit ålles oahppamprosessajt ma åvdedi mánáj soapptsomav ja gájkbelak
+åvddånahttemav
+• ájttsat manáj berustimijt ja ásadit máhttelisvuodav oahppamij duon dán dilen
+ja dåjman
+• doarjjot ja boanndodit mánáj dåjmalasjvuodav, imájdallamav, njunjágahtte-
+mav, sjuggelisvuodav, oahppammielav ja åskeldimev ietjasa vaddásijda
+• vijdedit mánáj åtsådallamijt ja bærrájgæhttjat progresjåvnåv ja åvddånimev
+mánájgárde sisano hárráj
+• doarjjot mánáj ájádusájt dilij, tiemáj ja dáhpádusáj hárráj ja ásadit dádjadusáv
+sijájn aktan
+• bærrájgæhttjat vaj divna máná oadtju boandás ja målsudahkes åtsådallamijt
+ja vásádusájt, hásstalusájt ja rijbadimåtsådallamijt
+Mánájgárdde galggá rádnastallamav ja aktisasjvuodav
+åvdedit
+Sosiála máhtudahka le gájbbedahtte dåjmatjit buoragit iehtjádij siegen, ja dat
+máhtudagá li tjehpudagá, diedo ja guotto ma åvddåni sosiála avtastallama
+Mánájgárden galggi divna máná dåbddåt ietjasa aktisasjvuohtaj ájnna-
+sin ja liehket buorre avtastallamin mánáj ja ållessjattugij siegen.
+galggá dåjmalattjat ásadit vaj rádnastallam ja sosiála aktisasjvuohta åvddån.
+Mánáj iesjdåbddo galggá doarjoduvvat, sæmmi båttå gå galggi viehkev oadtjot
+bærrájgåtsåtjit ietjasa dárbov ja vieledittjat iehtjádij dárbojt.
+• doarjjot mánáj dåjmalasjvuodav avtastallamij ja máhttelisvuodav vaj divna
+bessi ståhkat iehtjádij, ja rádnastallamav åtsådallat ja bisodit
+• ságastallat avtastallam dábij birra ja bivddit mánájt hábbmitjit dábijt aktisa-
+sjvuoda avtastallamijda
+• doarjjot mánájt vuojnátjit iehtjádij perspektijvajt, vuojnnet ássjijt moattet
+guovlos ja ájádallat ietjasa ja iehtjádij dåbdoj hárráj, åtsådallamij ja vuojnoj
+• mánájt doarjjot rájájt biejatjit, vieledit iehtjádij rájájt ja gávnnat tjoavddusijt
+rijdoj vuolen
+• duostodit, ganugahttet ja gåtsedit badjelgæhttjamav, ålgodimev, givsedimev,
+illastimev ja nievres avtastallamvuogijt
+Mánájgárdde galggá liehket diedulasj jut guládallam ja giella vájkkut ja vájkku-
+duvvá juohkkat bieles mánáj åvddånahtedijn.
+Dialåvgå ja avtastallama baktu
+galggi máná hasoduvvat guládalátjit, aktan dåjmatjit, gulldalittjat, dádjadittjat ja
+ájádusájt hábbmitjit.
+Mánájgárdde galggá dåhkkidit ja árvvon adnet mánáj
+moattelágásj giella ja guládallamvuogijt, sevvamgiellaj aj.
+Divna máná galggi
+oadtjot buorre giellaarvusmahttemav bæjválattjat mánájgárden, ja divna máná
+galggi bessat oassálasstet dåjmajda ma guládallamav ja ålles giellaåvddånimev
+Mánájgárdijn sáme mánájda sáme guovlojn galggá mánájgárdde mánáj
+sámegielak máhtudagáv åvdedit.
+• dåhkkidit ja responderit mánáj moattelágásj verbála ja verbáladis
+moalgedimijt ja sijá giellaåvddånimev doarjjot
+• arvusmahttet mánáj verbála ja verbáladis guládallamav ja viehkedit vaj
+divna máná sehkani avtastallamij ja ságastallamijda
+• bærrájgæhttjat vaj divna máná oadtju målsudahkes ja buorre åtsådallamijt
+gå gielav adni guládallamnævvon, ræjddon ájádallamijda, ja ietjasa
+ájádusájda ja dåbdojda
+• liehket diedulattja ietjasa roallaj giellaåvddågåvvån ja liehket gullisa gå
+guládi divna mánáj
+• gåtsedit mánáj guládallamav ja gielav ja ájttsat ja oatsodit mánájt gejn li
+duo dá guládallamváttesvuoda, gudi binnáv ságasti, jali maŋŋet ságastahtji
+• viehkedit vaj gielalasj moattevuohta sjaddá boanndudahkan ålles mánájjuo-
+hkusij, oatsodit moattegielak mánájt anátjit iednegielas ja sæmmi båttå
+åvdedit ja åvddånahttet mánáj dáro-/sámegiela máhtudagáv
+Sáme mánájgárde galggi mánáj sámegielak máhtudagáv åvdedit, nannit
+mánáj identitiehtav ja sáme árvojt, sáme kultuvrav ja árbbedábijt bisodit.
+mánájgárdijn le sámegiella oajvvegiellan.
+Mánájgárddeæjgát galggá mærrá-
+dusáj nannit jut mánájgárden le mánájgárddebirrasin ulmme nannit mánáj
+identitiehtav sámegielajn ja sáme kultuvrajn.
+Mánájgárddefálaldahka galggá
+liehket sæbrájduhtedum oasse sáme sebrudagás.
+Gájbbádussan le bargge
+máhtti sámástit ja siján li diedo sáme kultuvra hárráj.
+Sáme mánájgárde galggi viehkken bisodit ja åvddånahttet sáme kultuvrraárbev
+ja tjalmostit sámegielav, kultuvrav, viessomvuogijt ja árvojt mijá ájge.
+Mánájgárdde galggá viehkedit mánájt oahpásmuvátjit moattevuodajda ietjasa
+ja iehtjádij kultuvran, ja viehkedit vaj máná máhtti vieledimev åmastit ja aktisa-
+sjvuodadåbdov ålles sáme moattevuohtaj.
+Sáme mánájgárde galggi adnuj válldet dábálasj oahppam- ja barggovuogijt,
+mánáj premissaj milta mijá ájge.
+Mánájgárdde galggá mánájda vaddet máhtteli-
+s vuodav dábálasj dåjmaj oassálasstemij gånnå bargge bagádalli ja dan láhkáj
+viehkedit mánájt iesjrádálattjan sjattatjit.
+Mánájgárdde galggá doajmmat sáme
+dádjadusá milta luondo hárráj ja viehkedit mánájt viesutjit semasvuodan
+luondujn, ávkkitjit ja tjuohpatjit luondov ja luonndodáhpádusájt vieledittjat.
+Sáme histåvrrå ja kultuvrradábe degu duodje, juojgga ja subttsasa galggi liehket
+oassen mánájgárde sisanos, hiebadum máná álldara ja åvddånime hárráj.
+Rámmaplána lájddistagá sáme mánájgárdijda guosská aj sáme åssudagájda
+ietjá mánájgárdijn.
+Suohkanijn le åvdåsvásstádus vaj mánájgárddefálaldagá sáme mánájda sáme
+guovlojn li sáme giellaj ja kultuvrraj tjanádum.
+Sáme máná mánájgárdijn galggi måvtåstuvvat vaj bisodi ja åvddånahtti gielasa,
+máhtudagás ja kultuvras berustahtek gånnå rijkan årru.
+Mánájgárdij sisadno
+sáme mánáj hárráj sáme guovloj ålggolin galggá hiebaduvvat mánáj sáme
+duogátja gáktuj.
+Dat merkaj sáme mánájn ja æjgádijn le vuorddemusá barg-
+gijda jut diehti ja dættodi sáme kultuvrra galggá aj liehket oassen mánájgárde
+sisanos.
+Galggá aj ásaduvvat vaj máná bessi sámegielav gullat.
+Mánájgárdde galggá bærrájgåhtset mánáj riektáv oassálasstemij gå ásadit ja
+måvtåstuhtti mánájt buktet ietjasa vuojnojt mánájgárde bæjválasj doajmmaj,
+mánájgárddelágav §§ 1 ja 3, Vuodoláhka § 104 ja ANa mánájkonvensjåvnåv
+art.
+Máná galggi dájvváj oadtjot máhttelisvuodav oassálastátjit pládna-
+bargguj ja árvustallamij mij guosská mánájgárde doajmmaj.
+bessat åtsådallat siján le vájkkudimfábmo dasi mij dáhpáduvvá mánájgárden.
+Mánájgárdde galggá liehket diedulasj mánáj moattelágásj åvddånbuktem-
+vuogijda ja oassálasstemav hiebadit mánáj álldara, åtsådallamij, individuála
+máhtukvuoda ja dárboj milta.
+Nuoramus máná aj, ja máná gudi guládalli
+ietjáláhkáj gå giela baktu, máhtti aj buktet ietjasa vuojnojt ævtojdisá milta.
+Mánájgárdde viertti váksjot ja gåtsedit divna mánáj moattelágásj åvddånbukte-
+mijt ja dárbojt.
+Mánáj vuojno galggi dættoduvvat buohta sijá álldara ja máhtukvuoda.
+Mánájda
+ij galga vatteduvvat åvdåsvásstádus majna e rijbada.
+Aktisasjbarggo sijda ja
+mánájgárde gaskan
+Mánájgárdde galggá aktisattjat ja dádjadusájn sijdas bærrájgåhtset mánáj dárbov
+huksuj ja ståhkamij, ja oahppamav ja ávddamav åvdedit vuodon gájkbelak
+åvddånibmáj, bs.
+mánájgárddelágav § 1.
+Nammadus "sijdda" ja "æjgáda"
+guosská aj ietjá åvdåstiddjijda.
+Mánájgárdde galggá bærrájgåhtset æjgádij riektáv
+vájkkudibmáj ja bargguj aktisattjat ja dádjadusájn æjgádij, bs.
+mánájgárddelágav
+Aktisasjbargon sijda ja mánájgárde gaskan galggá agev máná buoremus
+liehket ulmmen.
+Æjgádijn ja mánájgárde barggijn le aktisasj åvdåsvásstádus máná
+soapptsoma ja åvddånime hárráj.
+Mánájgárdde galggá ásadit buorre aktisasjbargov ja dialåvgåv æjgádij.
+Aktisasj-
+barggo æjgádij hárráj galggá liehket indivijddadásen, juohkka máná æjgádijn, ja
+juogosdásen, æjgátráde ja aktisasjbarggonammadusá baktu.
+Indivijdda-dásen
+galggá mánájgárdde ásadit vaj æjgáda ja mánájgárdde dájvváj máhtteba lånudit
+váksjomijt ja árvustallamijt mij guosská ájnegismáná varresvuohtaj, soapptsomij,
+åtsådallamijda, åvddånibmáj ja oahppamij.
+Mánájgárdde galggá vuodustit ietjas
+árvustallamijt æjgádijda ja vieledit æjgádij vuojnojt.
+Aktisasjbarggo galggá vaddet
+æjgádijda máhttelisvuodav oassálastátjit fálaldagá individuála hiebadibmáj.
+Æjgáda ja bargge viertti diehtet mánájgárden le sebrudakmandáhta ja árvvo-
+vuodo majt mánájgárdde viertti háldadit.
+Mánájgárdde viertti rahtjat vaj máná e
+boade åskåldisvuoda rijddalibmáj sijda ja mánájgárde gaskan.
+Ájggomus æjgátrádijn ja aktisasjbarggonammadusájn le jut da årniga galggi
+vaddet máhttelisvuodav bærrájgåhtset æjgádij guládallamav mánájgárdijn
+dåjmalasj láhkáj.
+Æjgátráde galggá åvdedit æjgádij aktisasj berustimijt ja ásadit
+vaj aktisasjbarggo mánájgárdde ja æjgátjuohkusa gaskan sjaddá buorren
+mánájgárddebirrasij.
+Æjgátráde åvddåj biejaduvvi ássje ma li ájnnasa æjgádijda
+mánájgárde gáktuj.
+Miededibme gájbbeduvvá æjgátrádes jus æjgátmákso
+biejaduvvá ienebuj gå mierreduvvam alemusmierre.
+Aktisasjbarggonammadus galggá liehket rádevadde, guládallama ja aktidime
+Aktisasjbarggonammadussaj galggi buktet ássjijt ma li ájnnasa
+mánájgárde sisadnuj ja doajmmaj, ja æjgádij gáktuj.
+Aktisasjbarggonammadus
+galggá mánájgárde jahkeplánav mierredit.
+Ietjá ássje ma li ájnnasa le duola
+dagu oajvvadus budsjæhttaj jali doajmmarievddadimijda.
+Mánájgárdde galggá aktan æjgádij ásadit vaj mánná oadtju jasska ja buorre
+álgadimev mánájgárden.
+Mánájgárdde galggá hiebadit rutijnajt ja organiserit
+ájgev ja sajev vaj mánná bæssá oahpástuvvat, vuododit relasjåvnåjt ja tjadnat
+ietjas barggijda ja ietjá mánájda.
+Gå mánná mánájgárddáj álggá, galggi bargge
+oatsodit vuostasj ájgev vaj mánná bæssá dåbddåt gulluvasjvuodav ja jasska-
+vuodav ståhkat, njunjágahttet ja oahppat.
+Målssoma dáhpáduvvi aj mánájgárden.
+Bargge galggi bærrájgæhttjat vaj máná
+ja æjgáda bessi oahpástuvvat mánáj gå målssu mánájjuohkusav.
+Målssom mánájgárde ja skåvlå gaskan
+Mánájgárdde galggá aktan æjgádij ja skåvlåjn ásadit vaj máná máhtti oadtjot
+jasska ja buorre målssomav mánájgárdes skåvllåj ja aj skåvlå asstoájggeårnigij.
+Mánájgárdde ja skåvllå bierriba diedojt lånudit álggon aktisasjbargguj fálaldagá
+hárráj vuorrasamos mánájda mánájgárden, sijá målssomij ja álggemij skåvlån.
+Mánájgárdde viertti oadtjot miededimev æjgádijs jus galggi lånudit diedojt
+ájnegismánáj birra skåvlåjn.
+Vuorrasamos máná galggi bessat ávvudallat skåvllåj álgátjit ja åtsådallat le
+aktisasjvuohta mánájgárde ja skåvlå gaskan.
+Mánájgárdde galggá ásadit vaj
+vuorrasamos máná oadtju åtsådallamijt, máhtudagáv ja tjehpudagáv mij vaddá
+sidjij buorre vuodov ja måvtåstuhttemav skåvllåj álgget.
+Mánájgárdde galggá
+ásadit vaj máná máhtti låhpadit mánnágárddeájgev buorre vuogijn ja boahtet
+skåvllåj njunjágisvuodajn ja åskeldimijn ietjasa máhtukvuohtaj.
+Máná galggi
+oahpásmuvvat dasi mij dáhpáduvvá skåvlån ja skåvllåasstoájggedåjman.
+Mánájgárdde pedagogihkalasj
+doajmman
+Mánájgárdde galggá liehket pedagogihkalasj doajmman mij galggá plániduvvat
+ja árvustaláduvvat.
+Mánájn ja æjgádijn le riektá dájn prosæssaj oassálasstet.
+Ulmme mánájgárdijn pedagogalasj doajmman, le vaddet mánájda hiebadum
+fálaldagáv mánágárddelága ja rámmaplána milta.
+Jus dan mærráj jåksåt, de
+viertti mánájgárdde liehket åhpadiddje organisasjåvnnå, ja pedagogihkalasj
+barggo galggá vuodustuvvam mánájgárddelágan ja rámmaplánan.
+Pládnabarggo vaddá barggijda vuodov ájádalátjit ja dåjmatjit guhkesájggásattjat
+ja systematihkalattjat pedagogihkalasj bargon.
+Pládnabarggo galggá vaddet
+kontinuitiehtav ja progresjåvnåv ájnegismánnáj ja mánájjuohkusij.
+tjalmos gåktu mánájgárdde tjielggi ja realiseri rámmaplánav ja galggá liehket
+vuodon refleksjåvnnåj ja dåjma åvddånahttemij.
+Pládnabargo vuodon le máhtto mánáj soapptsoma ja gájkbelak åvddånime
+birra, ájnegattjat ja juohkusin.
+Dan vuodon le aj váksjom, dokumentasjåvnnå,
+refleksjåvnnå, systematihkalasj árvustallam ja ságastallam mánáj ja æjgádij.
+Mánájgárdde galggá jahkeplánav dahkat.
+Duodden galggi dagáduvvat plána
+oanep ja guhkep ájggegávddaj ja duon dán mánájjuohkusij dárbo milta.
+Jahke-
+pládna le barggoræjddo mánájgárddebarggijda ja duodas mánájgárde válljimav
+ja vuodustimev.
+Jahkepládna vaddá diedojt mánájgárde pedagogihkalasj bargos
+oajválattjajda, mánájgárde aktisasjbarggoguojmijda ja ietjá berustiddjijda.
+Jådediddje galggá jahkepládnabargov jådedit.
+Jahkepládna galggá mánájgárde
+aktisasjbarggonammadusás mierreduvvat.
+Jahkepládna galggá vuosedit gåktu
+mánájgárdde sihtá barggat dagátjit rámmaplána ulmijt ja sisanov ja mánájgárd-
+deæjgáda bájkálasj hiebadimijt pedagogihkalasj barggon.
+Jahkepládna galggá
+vuosedit gåktu mánájgárdde barggá huvsujn, ståhkamij, ávddamijn ja oahppa-
+mijn.
+Dánna viertti aj progresjåvnnå tjielggasit boahtet åvddån.
+Dánna tjalmo-
+stuvvá gåktu mánáj ja æjgádij oassálasstem boahtá åvddån pládnabargon ja
+gåktu mánájgárdde árvustallá ietjas pedagogihkalasj bargov.
+Dánna galggá aj
+åvddånboahtet gåktu mánájgárdde barggá gå ådå mánájt ávddadit ja gåktu
+bærrájgåhtsi aktisasjbargov ja aktijvuodav skåvlåjn.
+Sáme mánájgárdijn galggá jahkepládna tjuovvot sáme jabijt.
+Jahkeplád-
+na galggá vuosedit gåktu mánájgárdde tjadná pedagogihkalasj bargov jage
+mannuj ja rievddamijda luondon.
+Mánájgárdde galggá dájvváj pedagogihkalasj bargov árvustallat.
+Pedagogihkalasj
+barggo galggá tjielggiduvvat, analyseriduvvat ja guoradaláduvvat mánájgárde
+plánaj milta, mánájgárddelága ja rámmaplána milta.
+Oajvveulmme árvustallam-
+bargujn le sihkarasstet vaj divna máná oadtju fálaldagáv mánájgárddelága ja
+rámmaplána milta.
+Árvustallambarggo galggá tjuovvot dajt refleksjåvnåjt masi ålles barggijjuogos
+le guorrasam.
+Aktisasj refleksjåvnå pedagogihkalasj bargo hárráj máhttá barggij-
+da vaddet álgov pládnabargguj ja tjadádibmáj.
+Máhttá aj ságastallamav båktet
+mánájgárde ulme, sisano ja dahkamusáj hárráj.
+Fágalasj ja etihkalasj tjuolma
+galggi liehket oassen árvustallambargos.
+Dan láhkáj máhtti bargge oahppat
+ietjasa bargos ja åvdedit mánájgárdev pedagogihkalasj doajmman.
+Máhtto mánájjuohkusa ja ájnegismánáj soapptsoma ja gájkbelak åvddånime birra
+le ájnas gå divna mánájda galggi vaddet hiebaduvvam fálaldagáv mánájgárd-
+delága ja rámmaplána milta.
+Máná soapptsom ja gájkbelak åvddånibme galggá
+dan diehti váksjoduvvat ja aktelasj árvustaláduvvat, máná ietjas máhtukvuoda ja
+máhto milta mij guosská mánáj åvddånibmáj ja dárbojda.
+Máná åtsådallama ja
+vuojno galggi vuodon árvustallamin.
+Dokumentasjåvnnå barggij bargos tjalmos gåktu bargge barggi gå galggi gájb-
+bádusájt ållidit mánájgárddelága ja rámmaplána hárráj.
+Dokumentasjåvnnå pe-
+dagogihkalasj bargos galggá tjuovvot mánájgárde bargov gå plániji, árvustalli ja
+åvddånahtti pedagogihkalasj dåjmav.
+Dokumentasjåvnnå pedagogihkalasj bargos
+máhttá vaddet æjgádijda, lahkabirrasij ja suohkanij - mij le mánájgárde oajválasj -
+diedojt majt mánná váset, oahppá ja dahká mánájgárden, ja gåktu mánájgárdde
+gájbbádusájt ållit mánájgárddelága ja rámmaplána hárráj.
+Árvustallama mánájjuohkusa ja ájnegismáná soapptsoma ja gájkbelak åvddånibme
+galggá duodastuvvat gå le dárbulasj ásadittjat mánájjuohkusij ja ájnegismánnáj
+hiebaduvvam fálaldagáv.
+Dassta boahtá álggo hiebadit ja åvddånahttet pedago-
+gihkalasj bargov.
+Mánájn le riektá suodjaluvvat ietjasa integritiehta hárráj.
+Etihkalasj perspektijvva
+galggá liehket vuodon dokumentasjåvnån mánájjuohkusa ja ájnegismáná
+Diedo persåvnåj hárráj galggi giehtadaláduvvat persåvnnådiehtolága
+Gå le sáhka persåvnnådiedojs, de le tjoahkkidum diedo, registrerima,
+tjoahkkájbiedjama, vuorkudibme ja ålgusvaddem diedojs ja árvustallama
+tjanádum ájnegispersåvnnåj.
+Jus mánájgárdde galggá vaddet diedojt máná
+birra ietjá instánsajda ja gå láhkaloahpádus ij gávnnu, vierttiji æjgáda miededit
+Gájbbádus miededibmáj æjgádijs ij le dárbbo dalloj gå bargge juohki
+diedojt mánájsuodjalibmáj mij gájbbeduvvá diededimvælgos mánájgárdde-
+Æjgádijn le riektá gæhttjat ja oadtjot diedojt ietjasa mánáj hárráj, ja gádodit ja
+duollit diedojt ma li boasstot.
+Mánájgárdde galggá hiebadit sahtepedagogihkalasj fálaldagáv mánáj dárbo
+ja máhtukvuoda milta, dalloj aj gå muhtem mánájn le dárbbo sierra doarjjaj
+oanep jali guhkep ájgev.
+Mánájgárdde galggá bærrájgæhttjat vaj máná gudi
+dárbahi sierra dårjav, árrat oadtju sosiála, pedagogihkalasj ja/jali rubbmelasj ása-
+dimev mij le dárbulasj ásadittjat mánnáj sebrudahtte ja avtaárvvusasj fálaldagáv.
+Ásadibme galggá árvustaláduvvat maŋenagi ja hiebaduvvat máná dárbo ja
+åvddånime milta.
+Sebrudahttem mánájgárden le aj ásadibme sosiála oassálasstemis.
+sisadno viertti gaskostuvvat dan láhkáj vaj duot dát mánná máhttá oassálasstet
+ietjas dárboj ja máhtukvuoda milta.
+Mánájgárde ájnnasamos sosialiserimarena
+le ståhkam.
+Muhtem mánáj hárráj máhttá árra rahtjamus merkahit jut bargge
+barggi sierraláhkáj ulmmelattjat ja systematihkalattjat - oanep jali guhkep ájgev
+- mánájt sebrudahttemin mávsulasj aktisasjvuodan.
+Jus le sivva jáhkket máná dárbo e gåbtjåduvá pedagogihkalasj fálaldagá baktu,
+galggá mánájgárdde diededit æjgádijda riektáv gájbbedit ássjedåbdde árvustalla-
+mav mánás vaj máhtti mierredit jus mánán le dárbbo sierrapedagogihkalasj
+væhkkáj.
+Mánájgárdde galggá bærrájgæhttjat vaj máná gudi oadtju sierrapedagogihkalasj
+viehkev, sebrudahteduvvi mánájjuohkusij ja sahtepedagogihkalasj fálaldahkaj.
+Barggovuoge galggi bærrájgåhtset mánáj dárbojt huksuj ja ståhkamij, oahppa-
+mav ja ávddamav åvdedit ja vaddet mánájda máhttelisvuodav oassálasstemij.
+Bargge galggi adnuj válldet målsudahkes barggovuogijt, ja da galggi hiebaduvvat
+ájnegismánnáj, mánájjuohkusij ja bájkálasj birrasij.
+Barggovuogij válljim vaddá
+máhttelisvuodajt dahkat mánájgárde sisanov geldulattjan ja målsudahkkásin.
+Barggovuoge máhtti vaddet berustimev ja måvtåstuhttemav ja vaddi máhttelis-
+vuodav buktet ådå åtsådallamijt ja vásádusájt mánájgárddáj.
+• vuolgget mánáj åtsådallamijs, berustimijs, vuojnojs ja dåjmalasjvuodas
+mánájgárde bæjválasj bargon gå válljiji ja tjadádi tiemájt ja prosjevtajt
+• ásadit sjuggelisvuodav ja ståhkamav ja liehket mielos improvisasjåvnnåj ja
+mánáj oassálasstemij
+• målssot hæhkka ja mierredum dåjmaj gaskan
+• arvusmahttet mánáj imájdallamav ja máhtukvuodav gatjálvisájt buktet, åhtsåt
+vásádusájt, álgadit juojnak ja rijbadit ådå ássjij
+• vaddet mánájda målsudahkes dáhpádusájt ja máhttelisvuodav åvddånbuktet
+moatte láhkáj
+• barggat doaresfágalattjat ja ållåsit ja vuojnnet rámmaplána åsijt aktisasjvuodan
+• sebrudahttet lahkabirrasav ja bájkálasj dilijt pládnabargo ja dåjmaj tjadádime
+baktu
+• dájvváj árvustallat jus barggovuogij válljim máhtá rámmaplánav realiserit
+Progresjåvnnå mánájgárden merkaj jut divna máná galggi åvddånit, oahppat ja
+åvddånimev dåbddåt.
+Divna máná galggi dåbddåt progresjåvnåv mánájgárde
+sisanon, ja mánájgárdde galggá ásadit dilev vaj máná divna áldarjuohkusin
+oadtju målsudahkes ståhkam-, doajmma- ja oahppammáhttelisvuodajt.
+galggi vijdedit ja åvdedit mánáj berustimijt ja vaddet mánájda målsudahkes
+åtsådallamijt ja vásádusájt.
+Mánájgárdde galggá ásadit progresjåvnåv gå válljiji
+pedagogihkalasj sisanov, barggovuogijt, ståhkamijt, materiálajt ja hábbmimav
+birrasijs.
+Máná galggi hásstalusájt oadtjot ma li hiebadum ietjasa åtsådallamijda,
+berustimijda, máhttuj ja tjehpudahkaj.
+• ájttsat, gåtsedit ja joarkket dajna majt máná juo berusti
+• plánit ja ásadit progresjåvnåv mánájgárde sisanon divna mánájda
+• vaddet mánájda rijbadimåtsådallamijt ja sæmmi båttå vaddet juojddá man
+vuosstij rahtji
+• ásadit dilev tjiegŋodibmáj, dåbddåmussaj ja gærddomij mánájgárde sisano
+ja barggovuogij hárráj
+• introduserit ådå perspektijvajt ja ásadit ådå åtsådallamijt ja vásádusájt
+• bærrájgæhttjat progresjåvnåv gå diedulattjat adná materiálajt, girjijt,
+ståhkusijt, vædtsagijt ja ræjdojt ja adnet dajt sadjihin mánájda
+Mánájgárde digitála barggo galggá mánájt oadtjot stågatjit, ja båktet sjuggelis-
+vuodav ja oahppamav.
+Gå digitála ræjdojt pedagogihkalasj bargon adná galggá
+dat doarjjot mánáj oahppamprosessav ja ållidit rámmaplána lájddistusájt
+boandás ja gájkbelak oahppambirrasav divna mánájda.
+Gå digitála ræjdojt
+adni de galggi bargge liehket dåjmalattja mánáj siegen.
+Sæmmi båttå galggi
+digitála ræjdo aneduvvat ájádusájn ja ij badjel miere barggovuohken aneduvvat.
+Mánájgárdde galggá vuosedit digitála dájdov ja vaddet mánájda åvddånahttet
+muhtem etihkalasj dádjadusáv tjanádum digitála mediájda.
+• vuosedit digitála dájdov mij gullu diehtoåhtsåmij, liehket diedulasj dájddobar-
+go ráddimriektá ja gálldoárvustallama hárráj ja bærrájgåhtset mánáj perså-
+vnnåsuodjalimev
+• viehkedit mánájt guoradalátjit, stågatjit, åhpatjit ja ietja dagátjit juojddá di-
+gitála åvddånbuktemvuogij baktu
+• árvustallat relevánsav ja dågålasjvuodav ja oasev válldet mánáj mediaanos
+• guoradallat sjuggelis ja hábbmididdje anov digitála ræjdojs mánáj siegen
+Fáhkasuorge gåvviji suorgijt majt máná berusti ja mij le iesjárvvon sidjij
+mánájgárddeálldarin, ja mij galggá åvdedit soapptsomav, gájkbelak åvddånimev
+ja varresvuodav.
+Mánájgárdde galggá vuojnnet fáhkasuorgijt aktijvuodan, ja divna
+fáhkasuorge galggi liehket ájnas oase mánájgárde sisanos.
+Sáme mánájgárdijn
+galggá barggo fáhkasuorgijn vuolgget sámegielas, kultuvras ja árbbedábes.
+Mánájgárde árvvovuodo ja ulmme galggá vuosedit man guovlluj fáhkasuorgij
+barggat, ja mánáj riektá oassálasstemij galggá bærrájgåtseduvvat.
+Mánáj ståh-
+kama vaddi ájnas vuodov gå le fáhkasuorgij barggamin.
+berustit mánáj berustimes ja dåjmajs vaj barggo fáhkasuorgij sjaddá mávsulasj
+ja suohtas oasse mánáj árggabiejves.
+Mánáj berustibme fáhkasuorgijs galggá
+arvusmahteduvvat, ja mánájgárdde galggá viehkken vuododit aktisasjvuodav
+gånnå oahppi ja mij árvvon adná duov dáv åvddånbuktemav ja vuojnov.
+galggi máhtov åvdedit ja tjehpudagáv juohkka fáhkasuorgen imájdallama baktu,
+guoradallama ja hábbmididdje dåjmaj baktu.
+Mánájgárdde galggá adnet duov
+dáv ábnnasav ja ræjdov, teknologijav ja digitála vædtsagijt, spellamijt, girjijt ja
+musihkav gå fáhkasuorgij barggi.
+Fáhkasuorge li ienemusát sæmmi gå majt
+máná maŋŋela oadtju fáhkan skåvlån.
+Fáhkasuorge bargadijn galggá mánájgárdde viehkedit mánájt vaj bessi guora-
+dallat ja åvddånahttet ietjasa gielladádjadusáv, giellamáhtudagáv ja guládallam-
+hámij moattevuodav.
+Mánájgárden galggi máná dejvadit duojna dájna gielajn,
+giellahámijn ja dialevtajn rijmaj, gáritjisáj, lávllagij, girjálasjvuoda ja tevstaj baktu,
+ietjas ájges ja åvdep ájges.
+Mánájgárdde galggá viehkedit vaj máná ståhki gielajn,
+symbåvlåj ja tevstaj ja arvusmahttet gielalasj njunjágahttemij diedulasjvuohtaj ja
+Mánájgárden galggi máná oadtjot máhttelisvuodav åtsådallat duov dáv åvddån-
+buktemvuogev tevstajs ja subttsasijs, gálldon estetalasj muossádibmáj, máhttuj,
+refleksjåvnnåj ja gielaj ja kultuvraj æjvvalibmáj.
+Bargge galggi hásstet mánájt
+njálmálasj gielav ja tjállemgielav guoradalátjit.
+Gå li barggamin guládallamijn, gielajn ja tevstaj galggá mánájgárdde
+viehkedit vaj máná
+• åvddånbukti dåbdojdisájt, ájádusájt, vuojnojt, ja åtsådallamijt moatte láhkáj
+• adni gielav relasjåvnåjt dagátjit, oassálastátjit ståhkamijn ja ræjddon rijdojt
+tjoavdátjit
+• åvddånahtti ietjasa báhkodádjadusáv ja adni målsudahkes báhkoboanndudagáv
+• ståhki, improviseriji ja gæhttjaladdi rimaj, rytmaj, jienaj ja bágoj
+• dejvadi måttijn subttsasijn, båvaj ja åvddånbuktemvuogij
+• åtsådalli geldulasjvuodav ja ávov jieddnáslågådijn, subttsasij, lávllagij ja ságas-
+tallamij baktu
+• guoradalli ja åmasti åtsådallamijt duojna dájna tjállemgiella åvddånbuktemijn,
+degu ståhkama, tjállema, sárggoma ja bokstáva, ja låhkåm- ja tjállemdåjmaj
+• dahkat målsudahkes giellabirrasav gånnå máná bessi åtsådallat ávov giellaad-
+nema baktu ja gå guládalli iehtjádij
+• tjalmostit gielalasj ja kultuvralasj moattevuodav, doarjjot mánáj moattelágásj
+åvddånbuktemijt ja identitiehtav ja åvdedit moattevuodav guládaládijn, gielajn
+ja ietjá åvddånbuktemvuogij
+• hásstet duon dán ságastallamij gånnå máná bessi subtsastit, imájdallat,
+ájádallat ja gatjádallat
+• bádtjit mánájt gåvådalátjit ja gielajn stågatjit, ja jienaj, rijmaj ja rytmaj
+• måvtåstuhttet mánáj ståhkamav ja guoradallamav tjállemgielas
+• adnet målsudahkes åvddånbuktemvuogijt ja fállat valjev girjijs, lávllagijs,
+gåvåjs ja åvddånbuktemvuogijs
+• sebrudahttet divna mánájt giellaarvustahttem dåjmajda
+Dábijda ja dåmadimvuogijda ulmusj juo hárjján árrat.
+Buorre dábe majt
+mánájgárddeálldarin åmas, máhtti ålles iellemav bissot.
+ásadit dilev vaj divna máná bessi labudallamávov åtsådallat, biebbmoávov,
+sosiála lassjesvuodav ja rubbmelasj ja psykalasj varresvuodav.
+sæbrrat dåjmajda gånnå bessi labudallat, ståhkat ja sosiálat avtastallat ja åtsådal-
+lat arvusmahttemav ja rijbadimev ietjasa máhtukvuodas.
+viehkedit vaj oahpásmuvvi ietjasa rubmahij ja åvdedi diedulasjvuodav ietjasa ja
+iehtjádij rájáj hárráj.
+Fáhkasuorgij bargadijn galggi máná bessat dåbddåt, åtsådallat, ståhkat, oahppat ja
+dåmadit rubmaha bieles.
+Gå oassálassti biebbmo- ja bårråmusdåjmajda galggi
+máná arvusmahteduvvat lassjes biebmojt båråtjit ja oattjotjit vuodulasj dádjadusáv
+gåktu lassjes biebbmo vaddá buorre varresvuodav.
+Gå barggi rubmahijn, labudallamijn, biebmujn ja varresvuodajn galggá
+mánájgárdde viehkedit vaj máná bessi
+• åtsådallat soapptsomav, ávov ja rijbadimev gájkbelak labudallamåtsådallamij
+baktu, goaden ja ålggon, jahket birán
+• dåbdijdit ietjasa dárbojda, oadtjot dádjadusáv almatja rubmahis ja oadtjot
+buorre dábijt rájnasvuoda hárráj ja målsudahkes biebmov
+• åvdedit rubbmelasj tjehpudagáv, rumájrijbadimev, koordinasjåvnåv ja
+rubbmelasj máhtukvuodav
+• åtsådallat árvustallat ja rijbadi vádálasj ståhkusijt rubbmelasj hásstalusáj baktu
+• sjaddat jasska ietjasa rubmaha hárráj, oadtjot vuogas dádjadusáv ietjastisá ja
+dåbdijdit dåbdojdisá
+• biedjat rájáv ietjasa rubmaha hárráj ja vieledit iehtjádij rájájt
+• oadtjot dádjadusáv biebmo álgos, biebmoj buvtadimes ja gæjnos biebmos
+bårråmussaj
+• liehket doajmmela ja sadjihin, doarjjot ja hásstalit mánájt moattebelak
+rubbmelasj ståhkusijda ja dåhkkidit mánájt rijbadimev
+• viehkedit mánájt buorre dábijt åmastittjat, guottojt ja máhtov biebmo hárráj,
+rájnasvuodav, dåjmajt ja vuojŋadimev
+• vaddet mánájda moattebelak ja hásstaliddje labudallambirrasijt, dåbdudakåt-
+sådallamijt ja rubbmelasj ståhkusijt ålggon ja sinna, mánájgárden ja ålggolin.
+• viehkedit mánájt åvdedit diedulasj riektáv mierredit ietjas rubmaha badjel ja
+vieledit iehtjádij rájájt
+• ásadit dilev vaj bårråmájge ja biebbmoriejddim båktå bårråmávov,
+oassálasstemav, ságastallamav ja aktisasjvuodadåbdojt mánáj lunna
+• dåbddåt ja dåmadit nasjonála lájddistagájt varresvuoda åvdediddje ja
+duostudiddje dåjmajt ma mánájda guosski
+Dájdda, kultuvrra ja sjuggelisvuohta
+Dájda ja kultuvra åtsådallama mánájgárden vaddi vuodov gulluvasjvuohtaj,
+oassálasstemij ja ietjasij dahko bargguj.
+Mánájgárden galggi máná oadtjot
+estetalasj åtsådallamijt duojna dájna dájdajn ja kultuvrajn ja organiseridum
+vuogij milta mij vaddá mánájda máhttelisvuodav guoradallamij, tjiegŋodibmáj
+ja progresjåvnnåj.
+Máná galggi doarjoduvvat vaj sjaddi sjuggela ja dahki ietjasa
+dájdalasj ja kultuvralasj åvddånbuktemijt.
+Mánájgárdde galggá ásadit bærástimev
+ja sjuggelisvuodav gå mánájt ásadit aktan dagátjit dájdalasj ja kultuvralasj
+åvddånbuktemijt.
+Fáhkaguovllo sisadná moalgedimvuogijt degu gåvvådájdda, dájddaduodje,
+musihkka, dánssa, drámá, giella, girjálasjvuohta, filmma, arkitektuvrra ja hább-
+mim.
+Mánájgárden galggi máná dejvadit duojna dájna dájdalasj ja kultuvralasj
+åvddånbuktemijn ma vuosedi sebrudagá moattevuodav ja duov dáv ájgge-
+gávdav.
+Fáhkasuorgij bargon galggi bargge arvusmahttet mánáj njunjági-
+svuodav, vijdedit sijá dádjadusáv ja båktet imájdallamav, guoradallamav ja
+gæhttjaladdamav.
+Mánájgárdde viertti ásadit ja åvdedit mánáj sjuggelis
+prosessajt ja åvddånbuktemvuogijt.
+Dájda, kultuvra ja sjuggelisvuoda bargadijn galggá mánájgárdde ásadit
+vaj máná
+• adni gávnijt, lanjájt ja materiálajt ma doarjju sijá ståjgajdahtte ja estetalasj
+moalgedimvuogijt
+• válldi adnuj ájádusájt, sjuggelis ájádallamav ja dahkamávov
+• åvddånbuktemijt ja dåbdojt gárvedit gå dejvadi dájdajn, kultuvrajn ja
+estetihkajn dåjmaj baktu ålggon ja sinna
+• dejvadi dájdalasj ja kultuvralasj åvddånbuktemvuogij moattevuodajn ja
+guoradalli ja oassálassti dájdda- ja kultuvrramuossádimij iehtjádij siegen
+• adni duov dá teknihkav, materiálav, ræjdojt ja teknologijav estetalasj
+åvddånbuktemijn
+• bessi åtsådallat ávov ja mihásvuodav ietjasa kultuvralasj gulluvasjvuoda hárráj
+• ságastallat mánáj ietjasa ja iehtjádij dájdalasj ja kultuvralasj åvddånbuktemij birra
+• sajev vaddet, doarjjot ja boanndodit mánáj gárvedimev gå dejvadi dájdajn ja
+kultuvrajn
+• liehket gullisa, dåhkkidit ja duosstot mánáj ietjasa árbbedábev ja mánájkultuvrav
+• gulldalit ja ájttsat mánáj moattelágásj kultuvralasj åvddånbuktemav, vieledit sijá
+åvddånbuktemhámijt ja åvdedit mielav joarkátjit estetatalasj suorgijt guora-
+dallamijn
+• arvusmahttet mánájt åvddånbuvtátjit musihka, dánsa, drámá ja ietjá dåjmaj
+baktu, ja vaddet sidjij máhttelisvuodav åvddånahtátjit duov dáv åvddån -
+bukte m vuogev
+• tjalmostahttet ja dahkat estetalasj dimensjåvnåjt mánájgárden ja mánájgárde
+ålggolin
+• vaddet mánájda máhttelisvuodav dábij moattevuodajn ja dájdda- ja
+kultuvraåvddånbuktemij oahpásmuvátjit åvdutjis ja dálátjis
+• ásadit vaj kultuvralasj moattevuohta sjaddá boanndudahkan ålles
+mánájjuohkusij
+Åtsådallama luondos galggi dádjadusáv luondo iesjvuodas åvdedit ja mánáj
+mielas luonndoresursajt suodjalit, bisodit biologijjalasj moattevuodav ja ásadit
+guoddelis åvddånimev.
+Mánájgárdde galggá viehkedit mánájt luonnduj mielas-
+tuvvat ja bessat luondov åtsådallat mij åvdet máhttelisvuodav luondon bierggit
+jage moatten gávdan.
+Mánájgárdde galggá ásadit dilev vaj máná bessi luondo moattevuodav åtsådal-
+lat ja aj åtsådallat luondov arenán ståhkamij ja oahppamij.
+ásadit vaj máná sjaddi njunjágisá luonndodiedalasj dáhpádusájda, åtsådallat
+gulluvasjvuodav luonnduj ja teknologijja ja ræjdoj adnemij hárjjánit.
+Luondo, birrasa ja teknologijja bargo baktu galggá mánájgárdde ásadit vaj
+• bessi åtsådallat ja guoradallat luondov ja luondo moattevuodav
+• oadtju buorre åtsådallamijt luonndoiellemijs jahket birán
+• åtsådalli, guoradalli ja gæhttjaladdi luonndodáhpádusáj ja rubbmelasj lágaj
+• bessi oahpásmuvvat luonnduj ja guoddelis åvddånibmáj, oahppi luondos ja
+åvddånahtti vieledimev ja dádjadusáv gåktu luondov huksat
+• bessi oahpásmuvvat juhtusijda ja sijá iellemij
+• bessi dahkat hámev duot dát materiálas ja guoradalli máhttelisvuodav væ-
+dtsagijs ja teknologijjas
+• bessi oahpásmuvvat ulmutjij iellemsyklusij
+• ásadit máhttelisvuodav valjes luonndoåtsådallamijda ja adnet arenav ståhka-
+mij, imájdallamij, guoradallamij ja oahppamij
+• vaddet mánájda astov ja máhttelisvuodav gatjádallat, ájádallat ja gávnadit
+ietjasa tjielgadusájt tjuolmajda, ja oassálastátjit ságastallamijda dan birra majt
+li vásedam ja åtsådallam
+• tjalmostit luonndodáhpádusájt ja ájádallat ássjij birra luondos aktan mánáj
+guoradallat ja gæhttjaladdat teknologijjav ja luonndodáhpádusájt mánáj
+aktan
+Fáhkasuorgen le gatjálvis ájttsat, guoradallat ja dahkat struktuvrajt ja mánájt vie-
+hkedit dádjadittjat aktijvuodajt luondon, sebrudagán ja universan.
+galggá tjalmostit aktijvuodajt ja ásadit vaj máná bessi guoradallat ja ájttsat ma-
+tematihkav bæjválasj iellemin, teknologijan, luondon, dájdan ja kultuvran ja gå
+ietja li sjuggela ja doajmme.
+Barggo fáhkasuorgen galggá arvusmahttet mánáj
+imájdallamav, njunjágisvuodav ja arvusmahttemav tjuolmmatjoavddemij.
+Fáhkasuorgen le stågadahtte ja guoradalle barggo buohtastahttemij, tjuollde-
+mij, biedjamij, orienterimij, visualiserimij, hámijda, minsstarijda, lågojda, låhkå-
+mij ja mihttimij.
+Gatjálvis le aj gatjálvisájt buktet, árvvaladdat, argumenterit ja
+tjoavddusijt åhtsåt.
+Lågoj, sajij ja hámij bargadijn galggá mánájgárdde gárvedit mánájt
+• vaj ájttsi ja imájdalli matematihkalasj aktijvuodajt
+• vaj åvddånahtti dádjadusáv vuodulasj matematihkalasj buojkuldagájda
+• stågatjit ja gæhttjalattatjit lågoj, valljudagáj ja låhkåmij ja oadtjot åtsådallamijt
+duot dát åvddånbuktemvuoges
+• vaj åtsådalli stuorrudagájt birrusijn ja daj buohtastahttemav
+• adni rubmahav ja dåbdudagájt åvddånahtátjit sadjedádjadusáv
+• guoradalátjit ja dåbdåtjit vuogijt hámijn, ja tjuoldátjit dajt duon dá láhkáj
+• guoradalátjit ja åtsådallamijt åmastittjat gå matematihkalasj tjuolmajt tjoavddi
+ja matematihka ávov åtsådalli
+• adnet matematihka buojkuldagájt ájádaládum ja dåjmalattjat árggabiejven
+• adnet girjijt, ståhkamijt, musihkav, digitála ræjdojt, luonndomateriálajt,
+ståhkusijt ja ræjdojt majna arvusmahtti mánájt matematihkalasj ájádallamij
+• nannit mánáj njunjágisvuodav, matematihkkaávov ja berustimev matematihka
+aktijvuodas álggo mánáj åvddånbuktemhámes
+• ásadit vaj åmasti matematihkalasj åtsådallamijt gå boanndodi mánáj
+ståhkamijt ja árggabiejvev matematihkalasj ájádusáj ja tjiegŋalap ságastallamij
+• arvusmahttet ja doarjjot mánáj máhtukvuodav ja sávrrudagáv tjuolmmatjo-
+avddema hárráj
+Etihkka, åssko ja filosofijja le siegen hábbmimin gåktu ulmusj dádjat væráldav
+ja almatjijt ja bájnná árvojt, dábijt ja guottojt.
+Fáhkasuorgen le sierra berustibme
+mánájgárde sebrudakmandáhtas ja árvvovuodos sebrudagán mij le bájnnum
+iellemvuojnoj moattevuodas.
+Mánájgárdde galggá mánájt oahpásmahttet subttsasijda, dábijda, árvojda ja
+allaájgijda duon dán åskon ja iellemvuojnojn ja åtsådallamijda gånnå kultuvralasj
+åvddånbuktemin le iesjárvvo.
+Mánájgárdde galggá vaddet berustimev sebru-
+dagá moattevuodas ja dádjadusáv ietjá almatjij iellemis ja viessomvuoges.
+Gå ságastalli ja imájdalli eksistensiála, etihkalasj ja filosofijjalasj gatjálvisáj birra
+galggi máná oadtjot máhttelisvuodav ietja dahkat gatjálvisájt, gulldalit iehtjádij-
+da, usjudallat ja vásstádusáv gávnnat.
+Dan láhkáj galggá mánájgárdde viehkedit
+lájttálisát ájádalátjit ja dájdduj.
+Etihkka, åssko ja filosofijja bargo baktu galggá mánájgárdde viehkedit
+• oadtju dåbdov vuodulasj árvojda risstalasj ja humanistalasj árvojda ja dábijda
+ja oahpásmuvvat åsskojda ja iellemvuojnojda ma gávnnuji mánájgárden
+• guoradalli ja imájdalli eksistensiála, etihkalasj ja filosofijjalasj gatjálvisájt
+• oahpásmuvvi, dádjadi ja ájádalli vuodulasj dábijt ja árvojt
+• oadtju dádjadusáv gávnnuji moattelágásj vuoge gåktu dádjadit ja aktan
+viessot
+• berustimev ja vieledimev åvddånahtti nubbe nuppe hárráj ja dádjadi árvov
+dassta ma li ja ma ælla muoduga aktisasjvuodan
+• subttsasijt subtsastit ja vaddet sajev mánáj åtsådallamijda, ságastallamijda,
+vásádusájda ja ájádusájda åskoj, iellemvuojno, etihka ja eksistensiála tiemáj
+• guoradallat ja imájdallat eksistensiála, etihkalasj, åsko, iellemvuojno ja
+filosofijjalasj gatjálvisájt mánáj aktan
+• viehkken åvddånahttet mánáj gierddisvuodav, berustimev ja vieledimev
+nubbe nuppes ja ulmutjijs duot dát kultuvralasj, åsko jali iellemvuojno
+gulluvasjvuodas
+• oahpásmahttet ja markerit mærkkabiejvijt, allaájgijt ja dábijt risstalasj
+kultuvraárben ja ietjá åskojn ja iellemvuojnojn ma mánájgárden gávnnuji
+• ságastallat mánáj åsko ja kultuvralasj åvddånbuktemvuogij birra ja lieh-
+ket diedulattja gåktu ietjas oassálasstem máhttá doarjjot ja vijdedit mánáj
+ájádallamav
+• identifiserit árvvorijdojt árggabiejven, ájádallat árvvovuorodimijt ja guottojt
+ja liehket diedulasj gåktu da båhti åvddån gå le mánáj barggamin
+Mánáj oassálasstem mánájgárde árggabæjvváj biedjá vuodov dádjadussaj ja
+åtsådallamijda oassálasstemis demokratijjalasj sebrudagás.
+Guoradallama,
+vásádusáj ja åtsådallama baktu galggá mánájgárdde viehkedit vaj máná
+oahpásmuvvi ietjasa lahkabirrasijn, sebrudagájn ja væráldijn.
+Mánájgárdde galggá vaddet dádjadusáv ja åtsådallamijt bájkálasj dábijda,
+sebrudakinstitusjåvnåjda ja virgijda vaj máná bessi åtsådallat gulluvasjvuodav
+lahkabirrasij.
+Kultuvralasj moattevuohta, duot dát viessomvuohke ja duot dát
+fámilljavuohke le oassen fáhkasuorges.
+Ståhkama ja målsudahkes dåjmaj baktu
+galggi máná oadtjot åtsådallamijt gulldalit, sjiehtadallat ja dágástallat ja oadtjot
+álggodiedojt almasjrievtesvuodajda.
+Fáhkasuorgen galggi diedo sáme giela hárráj, kultuvra ja dábij, ja nasjonála
+binneplågoj hárráj.
+Juohkusa guhkesájggásasj tjadnasij rijkkaj lågåduvvi
+nasjonála binneplåhkon.
+Vuonan li dá unneplågo álmmuga; guojna/vuona-
+suobmelattja, juvdá, miehttsesuobmelattja, romaga ja romanálmmuk/tatara.
+Lahkabirrasa ja sebrudagá bargo baktu galggá mánájgárdde ásadit vaj máná
+galggi
+• måvtåstuvvat oassálastátjit ietjasa árggabæjvváj ja åvddånahttet luohtádusáv
+sebrudagá oassálasstemij
+• åtsådallat divna oadtju hásstalusájt ja sæmmi máhttelisvuodajt oassálasstemij
+• guoradallat duov dáv guovlov, oahpásmuvvi institusjåvnåj ja bájkij lahkabirrusin
+ja oahppi oahpásmuvvat ja jaskugit mannat
+• oahpásmuvvat bájkálasj histåvrråj ja bájkálasj dábijda
+• oahpásmuvvat duojna dájna dábijn, viessomvuogijn ja fámilljavuogij
+• oahpásmuvvat sámijda Vuona álggoálmmugin, ja oahpásmuvvat sáme
+kultuvrraj
+• oahpásmuvvat nasjonála binneplågojda
+• bærrájgåhtset vaj máná åtsådalli sijá válljim ja dåjma máhtti vájkkudit
+dilev sidjij allasisá ja iehtjádijda
+• introduserit mánájt ulmutjijda, bájkijda ja sebrudakinstitusjåvnåjda
+lahkabirrasin mij nanni gulluvasjvuodav ja viehkedit mánájt oahpásmuvátjit
+ja jasska liehket
+• vaddet mánájda sæmmi máhttelisvuodajt, åvdedit dássádusáv ja duostodit
+badjelgæhttjamav, guottojt, stereotypiajt ja rasismav
+• vaddet mánájda dádjadusáv sebrudahka le rievddamin, ja sij oassen
+histåvrålasj, dálásj ja boahtteájggásasj aktijvuohtaj
+• oahpásmuhttet mánájt sáme kultuvrraj ja viessomvuogijda ja tjadnat sáme
+perspektijvav mærkkabiejvijda ja árggabiejveiellemij, dájddaj ja kultuvrraj ja
+biebbmodábijda
+• vaddet mánájda álggodiedojt almasjrievtesvuoda sisadnuj, ållagasj
+mánájkonvensjåvnnåj
+Hábbmim:
+Creuna
+Prienntim:
+07 Media
+Almudusá dárogiellaj, ådådárogiellaj
+ja sámegielajda
+Almoduvvam Åhpadusdirektoráhtas 2017
+Ministarjuogos
+Ministarjuohkusa hásstalus RecChL (2006) 4 europa biejadusá rijkadajva- jali
+unneplågogiela birra Svieriga anodime gávttuj
+(Ministarjuohkusis dåhkkidum 2006 ragátmáno 27.b.
+974 biejadustjåhkanimen)
+Ministarjuogos,
+16 ártihkkala milta europa biejadusán rijkadajva- jali unneplågogiela birra,
+mij árvustallá nanustahttemássjetjállagav majt Svierik 2000 guovvamáno 9.b.
+vattij,
+mij le merustallam ássjedåbddejuohkusa diedádusáv Svieriga biejadusá anodime birra,
+mij árvustallá vaj diedádus le vuododum diededimijda majt Svierik vattij ietjas nuppe
+diedádusán, svieriga fábmudagájs duoddediededime, diededime vattedum
+orgánajs ja lihtojs ma li láhkalattjat Svierigin vuododum
+ja diededime majt ássjedåbddejuogos le barggosadjeguossidimijn oahppam,
+mij le svieriga fábmudagáj javllamusájt sisano birra
+ássjedåbddejuohkusa diedádusán árvvulasstám,
+bádtji vaj svieriga fábmudagá árvvulassti gájkka ássjedåbddejuohkusa
+tsuojgodimijt vuorodimijn, vuojn:
+Oajvvadusájt ållidit Åhtsådimes suomagiela ja oarjjilijsámegielaj birra mij guosská
+suomagiela ja sámegiela tjuottjudusguovlojt vijdedit.
+Mierredit aj sierralágásj
+láhkaásadimev rijkadajva- jali unneplågogiela birra ja vuododit rijkalasj fábmudagáv
+åvdåsvásstádusájn ållidimev váksjut.
+Nannodittjat máhttelisvuodav åhpadussaj rijkadajva- jali unneplågogiellaj vierttiji
+gávnas dago álgaduvvat.
+Gádoda struktuvralasj gássjelisvuodajt ja
+luohkkogássjelisvuodajt ja strahtegidjajt sierraláhkáj hábbmit lasedittjat åhpadiddjij
+lågov ja fállat åhpadusáv vuodoskåvlå maŋemus jagijda rijkadajva- jali
+unneplågogiellaj.
+Rievddadit tjerdajt ma gávnnuji åhpadussaj rijkadajva- jali unneplågogiellaj Svieriga
+välggogisvuohtan biejadusa milta.
+Laseda kvalitehtav ja máhttelisvuodav
+"iednegiella"- åhpadussaj dagáduvvá ja álgadit hiebalasj dagojt guovtegielak
+Bisodittjat oarjjilijsámegielav råhtot hiebadahkes ja sjuggelis dagojt mierredit.
+Vuododit struktuvralasj vuodoprinsihpav ja álgadit organisasjåvnålasj dagojt
+arvusmahtatjit sámegiela, suomagiela ja meänkieli njálmálasj ja tjálálasj anodimev
+aktavuodajn duobbmoståvlåj ja tjuottjudusfábmudagáj nammadum
+tjuottjudusguovlojn.
+Arvusmahttet ja/jali giehpedit vuododimev ja/jali unnemusát avta tidniga anodimev
+sámegiellaj ja meänkielij.
+Dagojt álgadit ma båhtusav vaddi rijkadajva- ja unneplågogielajda diedulasjvuodav ja
+dádjadusáv svieriga sebrudagán lasedi.
+Riektá ja dievnastusá
+Gå muhtem demenssadiagnosav oadtju ja dan
+diehti viehkev dárbaj de soajttá moadda riektá
+guoskavattja sihke pasienntaj ja lagámusájda.
+Gålmmå lága li sierraláhkáj guovdátjin mij
+guosská pasientaj riektájda ja
+varresvuodadievnastusáj åvdåsvásstádussaj ja
+vælggogisvuodajda:
+Pasiænnta- ja addneriektáláhka
+Varresvuohta- ja huksodievnastusláhka
+Varresvuohtatjiehppeláhka
+Pasiænnta- ja addneriektáláhka - Gåvvit
+makkir riektá dujna li varresvuohta- ja
+huksodievnastusájda - lehkusa riektá sihke
+fásstadåktåra lunna, suohkanin ja
+skihppijvieson.
+Dujna la riektá oadtjot diedojt dakkir hámen
+mij la pasienta kultuvrra- ja gielladuogátjij
+hiebaduvvam váj pasiænnta galggá diedo
+sisanov dádjadit.
+Soajttá sámegielak
+varresvuodabargge jali dålkå li dárbulattja váj
+galggá dájt riektájt ållidit pasientajda sáme
+kultuvrra- ja gielladuogátjijn.
+Sámelága § 3-5 dunji vaddá riektáv sámegiellaj
+dievnnoduvvat jus dav sidá, bájkálasj ja
+guovlolasj varresvuohta- ja sosialásadusájn
+sáme háldadimguovlon.
+Varresvuohta- ja huksodievnastusláhka -
+Gåvvit duola dagu makkir varresvuohta- ja
+huksodievnastusájt suohkan galggá fállat.
+Varresvuohtatjiehppeláhka - Gåvvit makkir
+varresvuohtatjiehppedievnastusán la, duola
+dagu mij guosská suvddemij skihppijviessuj ja
+skihppijvieson liehket.
+Dievnastusájt åhtsåt
+Besa iehtja suohkana dievnastusájt
+Lagámusá bessi åhtsåt jus li
+fábmoduvvam
+Nammaduvvam oahttsen soajttá riektá
+åhtsåt fábmodime dagi
+Sijájn gænna l demenssa la riektá dárbulasj
+dievnastusájda suohkanis ja
+varresvuohtatjiehppedievnastusás sæmmi
+láhkáj dagu gájkajn iehtjádijn.
+Ájnegis ulmutja
+dárbo da mierredi makkir dievnastusájda
+ulmutjin la riektá.
+Varresvuohtatjiehppedievnastusájda ma ælla
+hiehteviehke dárbaj vuosedimev dåktåris jali
+ietjá spesialistas.
+Ulmusj guhti suohkana dievnastusájt dárbaj
+bæssá iesj åhtsåt dajt dievnastusájt majt sihtá.
+Sæmmi guosská nammaduvvam oahttsáj
+mandáhtajn persåvnålasj oasen.
+Iehtjáda aj
+bessi addnij bieles dievnastusájt åhtsåt, dagu
+lagámusá, valla de galggá tjálalasj fábmodibme
+tjuovvot sujsta gen åvdås åhtså.
+Vájku ij
+gávnnu fábmodibme gå lagámusá åhtsi, de
+galggá suohkan dábálattjat gehtjadallat ássjev
+ja mierredit makta l dárbbo dievnastusájda.
+addne ij lágeda dievnastusájt ma suohkana
+mielas li dárbulattja, de e besa dievnastusájt
+jåhtuj biedjat jus ij la sierralágásj loahpádus
+Moadda dievnastusfálaldagá galggi juohkka
+suohkanin gávnnut, madi ietjá fálaldagá soajtti
+målssot suohkanis suohkanij.
+Suohkana galggi
+bagádallat, ja sihke pasiænnta ja lagámusá
+bessi suohkanijn aktijvuodav válldet váj oadtju
+diedojt ja viehkev dievnastusájt åhtsåt.
+Gå la åhtsåm dievnastusájt sijdan, jali
+boarrásijsijddasajev guhkebu gå 14 biejve,
+galggá suohkan mærrádusáv dahkat mij åhttsåj
+sáddiduvvá.
+Jus ienep gå mánno vihpá
+åhtsåmusáv giehtadallat, de galggá båddåsasj
+vásstádusáv sáddit mij subtsas man guhkev
+jáhkká ássjegiehtadallam vihpá.
+Suohkan mierret makkir dievnastusá ájnegis
+pasientan galggi, valla pasiænnta galggá gullut,
+ja dievnastusfálaldahka galggá nav guhkás gå
+vejulasj hábbmiduvvat pasienta siegen.
+pasiænnta iesj ij buvte miededit, de la pasienta
+lagámusájn riektá mierredit pasienta siegen.
+Dievnastusá/fálaldagá
+Tjuovvovasj dievnastusá ja fálaldagá soajtti
+hiehpat, valla gávnnuji aj ietjá fálaldagá:
+Demensskihpudagá guoradallam ja
+diagnostiserim dagáduvvá dábálattjat
+stuovesdåktåris, valla aj
+varresvuohtatjiehppedievnastusán.
+Praktihkalasj viehkke soajttá viehkken sijdan
+basádijn jali bårrusij hiebadaládijn.
+Suohkan gånnå pasiænnta årru máhttá diededit
+makkir fálaldagá suohkanin gávnnuji.
+Tema-ark: Rettigheter og tjenester
+Finnmárko fylkkamánne Varresvuohta- ja sosialåssudahka la dáv dahkam dán filma milta: Demens og rettigheter (2015)
+Aldring, dagádum Vestfold fylkkamánne Varresvuohta- ja sosialåssudagás.
+Giehpedibme máhttá fáladuvvat sidjij gejna li
+sierraláhkáj låsså huksobargo.
+Giehpedibme
+dábálattjat merkaj pasiænnta oanep ájge la
+boarrásijsijdan, váj lagámusá bessi vehi friddja
+huksobargos muhtem ájgev.
+Oatsodiddje la fálaldahka ulmutjijda gudi
+viehkev dárbahi sosiála iellemij ja kultuvralasj
+vásádusájda.
+Sijddaskihppijsujtto soajttá sijdan viehkken
+duola dagu hávijt sujttitjit jali medisinerimij
+jali ietjá varresvuohtaviehkken pasientajda
+gudi ietja e buvte varresvuohtadievnastussaj
+Skihppijsijddasadje dábálattjat hiehpá esski
+gå pasiænnta sujtov dárbaj jánndurav birra ja
+gå ij la desti dågålasj dievnastusájt fállat
+sijdan.
+Fysioterapia soajttá dárbo milta fáladuvvat
+pasienta sijdan, fysioterapijadåjma huodnahijn
+jali skihppijsijdan.
+Bádnevarresvuohtadievnastusá ja buorre
+njálmmehygiene la ájnas gájkajda, aj
+ulmutjijda demensajn.
+Buorre bádnedille
+máhttá báktjasijt, bårråmgássjelisvuodajt ja
+muodástuvvamijt hieredit.
+Pasientajn gænna la
+sijddaskihppijsujtto ienep gå gålmmå máno, ja
+pasientajn gudi skihppijsijdan årru, la riektá
+bádnegiehtadallamij navtik.
+bádnevarresvuodas ienep diedojt oattjo.
+Varresvuohtatjiehppedievnastusá hiehpi gå
+ulmutja demensajn dárbahi
+varresvuohtadievnastusájt majt suohkan ij fála.
+De galggá pasiænnta
+varresvuohtatjiehppedievnastussaj
+Huksobálkká máhttá mávseduvvat
+lagámusájda ja iehtjádijda gejn li sierralágásj
+låsså huksobargo muhtemijn gut la skibás jali
+gænna l funksjåvnnåhieredibme, dagu
+demenssa.
+Suohkan árvustallá jus huksobálkká
+la dågålasj ja hiebalasj fálaldahka, jali jus ietjá
+fálaldagájt farra galggá fállat.
+Individuála pládna la riektá pasientajda gudi
+guhkesájggásasj ja koordineridum
+dievnastusájt dárbahi moatte ásadusájs.
+Pasienta gudi individuála plánav sihti máhtti
+suohkanijn aktijvuodav válldet.
+Gå la skibás jali skihpa ulmutjav huksat soajttá
+vaddá riektáv ietjá økonomalasj
+doarjjaårnigijda.
+Válde aktijvuodav NAV:ajn
+jus sidá ienebut diehtet vuododoarjjaga ja
+viehkkedoarjjaga birra.
+Dá li doarjjaga majt
+máhtá oadtjot lijggegålojda ma skihpudagás
+båhti, ja gå la sierralágásj dárbbo sujttuj ja
+gehtjadibmáj.
+TT-kårttå la årnik mij máhttá suvddemav álbep
+haddáj vaddet.
+Dat ij la riektá.
+Fylkkasuohkan
+jali suohkan máhtti ienebut diededit årniga
+birra duv fylkan.
+Gujttit
+Jus åhtså ja ij oattjo dajt fálaldagájt majt
+miejnni dárbaj, de bæssá gujttit.
+Galga
+suohkanij gujttit.
+Jus suohkan ij ietjas
+mærrádusáv rievda nav váj pasiænnta oadtjo
+dav fálaldagáv mav sihtá, galggá suohkan
+gujttimav fylkkamánnáj sáddit.
+Jus ulmusj varresvuohtatjiehppedievnastussaj
+la vuoseduvvam ja dat hilgoduvvá, de máhttá
+ådå árvustallamav ánodit.
+Jus dujna li ienep gatjálvisá ma guosski
+demenssaj ja riektájda, de máhtá aktijvuodav
+válldet suohkanijn, pasiænnta- ja
+addneoahttsijn jali fylkkamánnijn ienep diedoj
+SITUASJONEN TIL SAMER MED
+FUNKSJONSNEDSETTELSE
+SITUASJONEN TIL SAMER MED FUNKSJONSNEDSETTELSE (R)
+Utgiven av Nordens Välfärdscenter
+www.nordicwelfare.org
+Författare:
+Line Melbøe
+Bjørn-Eirik Johnsen
+Gunn Elin Fredreheim
+Ketil Lenert Hansen
+Universitetet i Tromsø
+Norges Arktiske Universitet
+Avdeling for vernepleie
+Campus Harstad
+Projektledare:
+Anna Dahlberg, Nordens Välfärdscenter
+Ansvarig utgivare:
+Ewa Persson Göransson
+Upplaga: 500 ex
+Grafisk design: Nino Simic
+Nordens Välfärdscenter Sverige
+Box 1073, 101 39 Stockholm, Sverige
+Nordens Välfärdscenter Finland
+Mannerheimvägen 168 b 00271 Helsingfors, Finland
+helsingfors@nordicwelfare.org
+Rapporten kan laddas ner på www.nordicwelfare.org
+NORDENS VÄLFÄRDSCENTERS FÖRORD
+Denna kvalitativa studie är såväl slutrapport i
+det norska forskningsprojektet "Mennesker med
+funksjonsnedsettelser og samisk bakgrunn" som
+den första delrapporten inom ramen för det
+nordiska projektet "Samer med
+funktionsnedsättning".
+Delrapporten är ett
+viktigt bidrag till kunskapen om
+levnadsförhållanden och större synlighet för
+samer med funktionsnedsättning och deras
+familjer.
+Rapporten beskriver hur det är i Norge
+och berör positiva och negativa situationer i
+olika perioder i livet, från barndom och skolgång
+till arbete, familjeliv och fritid.
+Slutmålet med det nordiska projektet "Samer
+med funktionsnedsättning" är att få fram
+forskningsbaserad kunskap om
+levnadsförhållanden för samer med
+funktionsnedsättning i Norge, Sverige, Finland
+och förhoppningsvis Ryssland.
+Vi fokuserar på
+områden som arbete, utbildning, boende och
+hälsa.
+Det nordiska projektet pågår 2014 till och med
+Slutrapporten från det nordiska projektet ska,
+förutom en redogörelse för de samlade
+resultaten, också lämna förslag på hur länderna
+kan följa upp FN:s konvention om rättigheter
+för personer med funktionsnedsättning samt ge
+förslag på insatser som ytterligare kan förbättra
+mänskliga rättigheter för samer med
+funktionsnedsättning.
+Det är Nordens Välfärdscenter, som koordinerar
+det nordiska projektet med finansiering från
+norska Barne-, ungdoms- og familiedirektoratet,
+Bufdir.
+Det finns en nordisk styrgrupp med
+representanter från samiska miljöer,
+funktionshindersorganisationer, personer från
+målgruppen, Nordens Välfärdscenter samt
+Den här delstudien är genomförd av forskare på
+Avdeling for vernepleie, campus Harstad på
+Norges Arktiske Universitet.
+Andra studier som planeras inom det nordiska
+projektet är en kvantitativ studie om
+levnadsförhållanden för målgruppen i Norge
+samt en kvalitativ och en kvantitativ studie om
+I Finland
+kommer några aspekter av frågorna att finnas
+med i ett EU-projekt.
+Representanter från
+Ryssland bjuds med till forskningsträffar och
+andra möten för att undersöka möjligheterna att
+genomföra studier där.
+Nordens Välfärdscenter är en institution under
+Nordiska ministerrådets social- och hälsosektor.
+Vi arbetar med projekt inom såväl
+funktionshindersområdet som andra områden
+som är centrala för den nordiska
+välfärdsmodellen.
+FORORD
+Dette er en sluttrapport fra forskningsprosjektet
+Mennesker med funksjonsnedsettelser og samisk
+Grunnlaget for rapporten er en
+kvalitativ intervju-undersøkelse.
+Prosjektet er
+gjennomført av ansatte ved Avdeling for
+vernepleie, tidligere Høgskolen i Harstad, etter
+fusjonen 1. januar 2016 en del av Universitetet i
+Tromsø Norges Arktiske Universitet.
+Oppdragsgiver har vært Nordens Velferdssenter
+(NVC), på vegne av Barne-, ungdoms- og
+familiedirektoratet (Bufdir).
+Vi vil takke både
+Bufdir og NVC for tilliten og oppdraget.
+Forskergruppen Mangfold og toleranse ved
+Avdeling for vernepleie består av en rekke
+personer som alle har bidratt i arbeidet som
+ligger til grunn for denne rapporten.
+Vi ønsker å
+takke Tone Dinesen, Rikke Gürgens Gjærum,
+Leif Lysvik, Gunn Tove Minde, Kari-Anne
+Opsal, Marit Rustad og Terje Thomsen for
+innsatsen i ulike deler av arbeidet.
+Vi vil også
+rette en takk til seksjons-, institutt- og
+høgskoleledelsen ved HiH for deres støtte og
+velvilje i arbeidet.
+Det har vært opprettet ei referansegruppe for
+prosjektet med følgende deltakere: Jakob
+Djupvik (Nasjonalt kompetansesenter for barn
+og unge med nedsatt funksjonsevne, Aktiv Ung),
+Randi Nymo (Høgskolen i Narvik), Jarle Eknes
+(Samordningsrådet for arbeid for mennesker
+med utviklingshemning), Institutt for
+samfunnsmedisin (Universitet i Tromsø), Barbro
+Hætta (kommuneoverlege Skånland) og Berit
+Frøydis Svineng Johnsen (vernepleier, Karasjok).
+Referansegruppa har bistått i utarbeidelsen av
+prosjektet, og vi ønsker å takke dem for
+innsatsen.
+I tillegg vil vi takke alle som har
+bidratt i rekrutteringen av informanter.
+Vi har samarbeidet med de samiske sentrene
+Árran og Várdobáiki, samt med Sør-samisk
+nettverkssamling, og vil takke for den velvilje vi
+her har møtt.
+I tillegg fortjener nå avdøde Idar
+Reinås en stor takk for hans viktige bidrag i
+oppstarten av prosjektet.
+Ingrid Fylling ved
+Universitetet i Nordland skal ha takk for
+konstruktive innspill til rapporten.
+Til slutt vil vi rette en stor takk til alle
+informantene for velviljen dere har møtt oss
+med, og for at dere i så stor grad delte av deres
+personlige erfaringer.
+Historiene deres har berørt
+oss på mange måter, og bidratt til å belyse
+viktigheten av prosjektet.
+Eventuelle feil eller mangler som måtte finnes i
+rapporten er på forfatternes kappe.
+Harstad, 8. april 2016.
+SAMMENDRAG
+Denne rapporten er skrevet på oppdrag fra
+Nordens Velferdssenter (NVC), og er
+sluttrapporten til det kvalitative norske
+delprosjektet "Mennesker med
+funksjonsnedsettelser og samisk bakgrunn".
+Formålet med prosjektet har vært å øke
+forståelsen for situasjonen til samer med
+funksjonsnedsettelse (r).
+Barne-, ungdoms- og
+familiedirektoratet (Bufdir) har tidligere
+avdekket at det foreligger lite vitenskapelig
+forskningsbasert kunnskap på dette området.
+Bufdir har stått bak bevilgningen av
+prosjektmidler til Nordens Velferdssenter, som
+har hatt det økonomiske ansvaret for prosjektet
+vårt.
+Prosjektet har hatt en tredelt problemstilling:
+• Hvordan opplever samer med
+funksjonsnedsettelse (r) sin egen hverdag?
+funksjonsnedsettelse (r) viktige
+overganger i livet?
+• Hvordan deltar samer med
+funksjonsnedsettelse (r) i demokratiske
+prosesser?
+Innholdet i rapporten baserer seg på til sammen
+31 semi-strukturerte intervju med samer med
+funksjonsnedsettelse (r), og/ eller med deres
+pårørende eller verge.
+Utvalget består av både
+barn, ungdom, voksne og eldre.
+Personene er
+bosatt primært i de nordsamiske, lulesamiske og
+sørsamiske områdene.
+Studien er gjennomført i
+perioden april 2014 til desember 2015.
+Arbeidet
+med studien er fulgt av en referansegruppe
+bestående både av representanter fra samiske
+organisasjoner og miljøer, samt
+funksjonshemmedes organisasjoner og miljøer.
+Studien peker på flere forhold innen det norske
+velferdsapparatet som kan være til hinder for at
+mennesker med samisk bakgrunn og
+funksjonsnedsettelse (r) får likeverdige
+tilrettelagte tjenester.
+Hjelpeapparatet tilbyr
+standardiserte tjenester tilpasset
+majoritetssamfunnets behov.
+Dette innebærer
+blant annet at fokus på diagnose og
+funksjonsnedsettelse overskygger en tilnærming
+som forstår, verdsetter og vektlegger det
+kulturspesifikke i samisk tenkemåte, verdier,
+historie og hverdagsliv.
+En konsekvens er at
+personer med samisk bakgrunn kan møte
+kulturelle og språklige barrierer i kontakt med
+hjelpeapparatet.
+Manglende kunnskap fra norske
+tjenesteytere om samers indirekte
+kommunikasjonsformer knyttet til sykdom og
+helse gjør at møtet med norsk helsevesen kan
+oppleves som vanskelig.
+I tillegg medfører
+manglende mulighet til å benytte eget språk
+begrenset tilgang til nødvendig informasjon.
+Dette siden samer (som bruker samisk i
+hverdagslivet) helst ikke ønsker å benytte seg av
+tolk, men å kunne snakke om sykdom, helse og
+funksjonsnedsettelse (r) på sitt eget morsmål.
+Samer tenker tradisjonelt ikke i diagnostiske
+termer.
+Mennesker med funksjonsnedsettelser
+betraktes av mange samer som en del av den
+naturlige variasjonen, og en har vært opptatt av
+å gi alle individer en funksjon de kan fylle i
+På tross av stor forskjell mellom
+samisk folkemedisin og vestlig skolemedisin,
+anvender mange samer med
+funksjonsnedsettelse (r) disse parallelt og
+opplever god nytte av begge deler.
+Innenfor
+samisk folkemedisin er særlig tradisjonen med å
+benytte alternative behandlere (guvllár, leser,
+håndspålegger), og det å bli lest på levende blant
+samer med ulike funksjonsnedsettelser.
+Skole er en arena mange samer med
+funksjonsnedsettelse (r) har sterke opplevelser
+knyttet til, også negative.
+For de eldre og godt
+voksne informantene var det å bli sendt på
+internatskole og å bli nektet tilgang til eget språk
+en stor belastning, og hvor funksjonsnedsettelsen
+har gjort dette ekstra utfordrende for deres
+hverdagsliv.
+Selv om unge og voksne samer med
+funksjonsnedsettelse (r) primært har fått gå på
+skole i sitt nærmiljø, viser det seg at tilgangen til
+samisk språkopplæring tross rettighetsfesting
+fortsatt kan være en kamp for mange.
+På tvers
+av alder fremgår det at mobbing i skolen er
+omfattende.
+Samer med funksjonsnedsettelser
+mobbes både på grunn av sin samiske bakgrunn
+og sin funksjonsnedsettelse.
+Mobbingen utføres
+både av norske og samiske medelever.
+Å få tilgang til arbeidslivet oppleves av flere som
+en utfordring.
+Fra hjelpeapparatets side kan det
+se ut til at fokuset primært er på
+funksjonsnedsettelsen og lite på samisk
+På tross av funksjonsnedsettelsen (e)
+velger flere å jobbe innenfor tradisjonelle
+samiske næringer som reindrift, fiske og
+jordbruk.
+For de som får en funksjonsnedsettelse
+i voksen alder er redusert deltagelse eller å falle
+ut av arbeidslivet en tøff overgang.
+Blant samene
+med utviklingshemming jobbet flere tidligere
+innenfor det ordinære arbeidslivet, men har i dag
+tilbud ved ulike kommunale sysselsettingstiltak
+som verksted og dagsenter.
+Når det gjelder demokratisk deltagelse ser
+samisk bakgrunn ut til å fremme engasjement og
+aktivitet i samfunnslivet, mens
+funksjonsnedsettelsen er et forhold som bidrar til
+manglende eller redusert deltagelse.
+For øvrig ser
+samer med funksjonsnedsettelse (r) sin deltagelse
+i demokratiske prosesser i liten grad ut til å skille
+seg fra deltagelsen til mennesker uten
+funksjonsnedsettelser.
+Et annet viktig funn er
+opplevelsen av ofte å måtte forsvare samiske
+interesser på vegne av hele den samiske
+befolkningen i enhver sammenheng.
+Å forsvare
+slike interesser oppleves tidvis som en ekstra
+belastning.
+Svaret på spørsmålet om hvordan situasjonen til
+samer med funksjonsnedsettelse (r) er, er at det
+her ikke er mulig å snakke om en situasjon.
+Av
+beskrivelsene som er kommet frem gjennom
+intervjuene fremgår at det derimot er snakk om
+et stort mangfold når det gjelder hverdagslivet,
+overgangene og den demokratiske deltagelsen til
+samer med funksjonsnedsettelse (r).
+Intervjuene
+viser at situasjonen til samer med
+funksjonsnedsettelse varierer både med
+oppvekstsvilkår, tilknytning til egen samisk
+bakgrunn, kjønn, type funksjonsnedsettelse,
+alder og bosted og så videre.
+Samtidig er det
+innenfor det norske velferdsapparatet fremdeles
+et stort behov for større kunnskap om samisk
+kultur, språk og identitet, og større bevissthet
+om hva dette i praksis innebærer.
+Målet må være
+at de profesjonelle velferdsarbeiderne møter
+utfordringene med et kyndig blikk for det
+kulturspesifikke i den samiske kulturen.
+OKTIIGEASSU
+Dát raporta lea čállon Nordens Velferdssenter
+(NVC) gohččuma vuođul, ja lea loahpparaporta
+norgga kvalitatiiva oasseprošeavttas "Olbmot
+geain leat doaimmashehttejumit ja sámi
+duogáš".
+Ulbmil prošeavttain lea leamaš lasihit
+áddejumi sápmelaččaid dilis geain lea (t)
+doaimmashehttejupmi/-jumit.
+Mánáid-, nuoraid-
+ja bearašdirektoráhta (Bufdir) lea ovdal
+almmustahttán ahte gávdno unnán dutkojuvvon
+gelbbolašvuohta dán suorggis.
+Bufdir lea
+ruhtadan prošeaktaruđaid Nordens
+Velferdssenter:i, mas lea leamaš ruđalaš
+ovddasvástádus min prošeavttas.
+Prošeavttas leamaš golmmajuogut ášše
+čuolbma:
+• Mo vásihit sápmelaččat geain lea (t)
+doaimmashehttejupmi/-jumit iežaset
+árgabeaivvi?
+doaimmashehttejupmi/-jumit dehálaš
+rievdamiid eallimis?
+• Mo servet sápmelaččat geain lea (t)
+doaimmashehttejupmi/-jumit
+demokráhtalaš proseassaide?
+Raportta sisdoalu vuođus leat oktiibuot 31 semi-
+strukturerejuvvon jearahallama sápmelaččaiguin
+geain lea (t) doaimmashehttejupmi/-jumit,
+ja/dahje sin oapmahaččaiguin dahje áittar.
+Jearahallon olbmot leat sihke mánát, nuorat,
+rávisolbmot ja vuorrasat.
+Sii orrot
+álgovuolggalaččat davvisámi, julevsámi ja
+lullisámi guovlluin.
+Iskkadeapmi lea čađahuvvon
+áigodagas cuoŋománus 2014:s juovlamánnui
+2015:s. Lea referánsajoavku mas leat sihke
+ovddasteaddjit sámi organisašuvnnain ja
+birrasiin, ja doaimmashehttejuvvon olbmuid
+organisašuvnnain ja birrasiin, geat leat čuvvon
+dutkosa barggu.
+Dutkos čujuha máŋgga áššái norgga
+čálgoapparáhtas mat sáhttet leat hehttehussan
+vai olbmot geain lea sámi duogáš ja
+doaimmashehttejupmi/-jumit ožžot ovttadássásaš
+heivehuvvon bálvalusaid.
+Veahkkeapparáhta
+fállá standardiserejuvvon bálvalusaid mat leat
+heivehuvvon stuorraservodaga dárbbuide.
+mearkkaša earret eará ahte deattuheapmi
+diagnosas ja doaimmashehttejumis boahtá ovdii
+lahkoneapmái mii ipmirda, árvvus atná ja
+deattuha dan kulturspesifihkka sámi
+jurddašanvuogi, árvvuid, historjjáid ja
+árgabeaieallima.
+Okta váikkuhus lea ahte
+olbmot geain lea sámi duogáš sáhttet vásihit
+kultuvrralaš ja gielalaš hehttehusaid gulahallamis
+veahkkeapparáhtain.
+Váilevaš gelbbolašvuohta
+norgga bálvalusaddiin sápmelaččaid
+eahpenjuolga gulahallanvugiide čadnon
+buozalmasvuođaide ja dearvvašvuhtii dagaha
+ahte sáhttet vásihit ahte lea váttis deaivvadit
+norgga dearvvašvuođadoaimmahagain.
+Dasa
+lassin dagaha váilevaš vejolašvuohta geavahit
+iežas giela ahte olahit dárbbašlaš dieđuid
+ráddjejuvvo.
+Sivvan dasa lea ahte sápmelaččat
+(geat geavahit sámegiela árgabeaieallimis) eai
+dáhtošii geavahit dulkka, muhto sáhttit hállat
+iežaset buozalmasvuođa, dearvvašvuođa ja
+doaimmashehttejumi (id) birra iežaset eatnigillii.
+Sápmelaččat smihttet árbevirolaččat, eaige
+diagnostalaš doahpagiid mielde.
+Olbmot geain
+leat doaimmashehttejumit adnojuvvojit ollu
+sápmelaččaid mielas oassin lunddolaš
+variašuvnnas, ja lea leamaš dehálaš addit
+juohkehažžii doaimma man sáhttet deavdit
+Vaikke vel leatge stuorra erohusat
+gaskal sámi álbmotmedisiinna ja oarjemáilmmi
+skuvlamedisiinna, de leat ollu sápmelaččat geain
+lea (t) doaimmashehttejupmi/-jumit geat geavahit
+dáid bálddalas ja vásihit ahte goappašagat leat
+ávkin.
+Sámi álbmotmedisiinnas lea erenoamážit
+árbevierru ávkkástallat alternatiiva
+dálkkodeddjiid (guvhlláriid, buorideddjiid)
+eallimin sápmelaččaid gaskkas geain leat
+iešguđetge doaimmashehttejumit.
+Skuvla lea báiki masa ollu sápmelaččaide geain
+lea (t) doaimmashehttejupmi/-jumit leat čadnon
+garra vásáhusat, maiddá negatiiva.
+Boarrásat
+informánttaide ja informánttaide boarrásat
+rávisolbmo agis lei dat ahte sáddejuvvo
+internáhtaskuvlii ja ahte eai beassan geavahit
+iežaset giela stuorra noađđin, ja sin
+doaimmashehttejupmi lea dagahan dán
+erenoamáš hástaleaddjin sin árgabeaieallimis.
+Vaikke nuorra ja rávis sápmelaččat geain lea (t)
+doaimmashehttejupmi/-jumit leat beassan vázzit
+skuvlla iežaset ruovttoguovlluin, de čájehuvvo
+ahte oažžut sámegiela oahpahusa, vaikke vel lea
+ge nannejuvvon vuoigatvuođaide, ain sáhttá leat
+gižžu olusiidda.
+Beroškeahttá agis de boahtá
+ovdan ahte lea ollu givssideapmi skuvllas.
+Sápmelaččat geain leat doaimmashehttejumit
+givssiduvvojit sihke sin sámi duogáža ja
+doaimmashehttejumi geažil.
+Leat sihke dáža ja
+sámi skuvlaoappát ja -vieljat geat givssidit.
+Máŋggas vásihit ahte lea hástaleaddji beassat
+bargodillái.
+Veahkkeapparáhta bealis sáhttá
+orrot ahte lea doaimmashehttejupmi mii
+deattuhuvvo eanemusat ja sámi duogáš ii
+deattuhuvvo nu ollu.
+Vaikke vel lea (t) ge
+doaimmashehttejupmi/-jumit de válljejit olusat
+bargat sámi árbevirolaš ealáhusain nu go
+boazodoalus, guolástemiin ja eanandoalus.
+Sidjiide guđet ožžot doaimmashehttejumi
+rávisolmmožin lea dat ahte eai šat sáhte seamma
+ollu searvat dahje ahte eai leat šat bargodilis
+lossa rievdan.
+Sápmelaččaid searvvis geain leat
+doaimmashehttejumit ledje máŋggas geat ovdal
+barge dábálaš bargguin, muhto geain dál lea
+fálaldat iešguđetge gielddalaš
+barggahandoaibmabijuin nu mo divohagain ja
+beaiveguovddážiin.
+Mii guoská demokráhtalaš searvamii de orro
+sámi duogáš ovddideamen áŋgiruššama ja
+doaimma servodateallimis, ja
+doaimmashehttejupmi lea ášši mii dagaha
+váilevaš dahje unnánat searvama.
+Muđui ii oru
+sápmelaččaid, geain lea (t)
+doaimmashehttejupmi/-jumit, searvan
+demokráhtalaš proseassaide leamen nu earálágan
+go daid olbmuid searvan geain eai leat
+doaimmashehttejumit.
+Nubbi dehálaš ášši man
+oaidnit lea vásáhus das ahte dávjá ferte bealuštit
+sámi beroštumiid olles sámi álbmoga ovddas
+juohke dilálašvuođas.
+Bealuštit dákkár
+beroštumiid vásihuvvo áigodagain liige noađđin.
+Vástádus jearaldahkii mo sápmelaččaid dilli lea
+geain lea (t) doaimmashehttejupmi/-jumit lea, lea
+ahte dás ii leat vejolaš hállat ovtta dilálašvuođa
+Čilgehusain mat bohtet ovdan
+jearahallamiin boahtá ovdan ahte lea baicce
+sáhka máŋggabealatvuođa birra mii guoská
+árgabeaieallimiid, rievdamiidda ja
+demokráhtalaš searvamii sápmelaččaide geain
+lea (t) doaimmashehttejumi/-jumit.
+Jearahallamat
+čájehit ahte sápmelaččaid dilli geain leat
+doaimmashehttejumit lea variašuvdna áššiin mat
+gullet sihke bajásšaddandillái, čanastumiide
+iežaset sámi duogážii, sohkabeallái, makkár
+doaimmashehttejupmi lea, ahkái, orrunbáikái ja
+nu ain viidásat.
+Seammás lea norgga
+čálgoapparáhtas ain stuorrá dárbu eanet
+gelbbolašvuhtii sámi kultuvrra, giela ja
+identitehta birra, ja eanet dihtomielalašvuođa
+dan birra maid dát duohtavuođas mearkkaša.
+Ulbmil ferte leat ahte profeššunealla čálgobargit
+deaivvadit hástalusaiguin máhtolaš
+geahčastagain kulturspesifihkka áššiide sámi
+kultuvrras.
+TJOAHKKÁJGÆSOS
+Dát diedádus la tjáleduvvam Nordens
+Velferdssentera (NVC) åvdås, ja le
+hæjttodiedádus vuonarijka kvalitatijvalasj
+oasseprosjevtas "Ulmutja doajmmahieredimij ja
+sáme duogátjijn".
+Prosjevta ulmme le læhkám
+lasedit dádjadusáv sámij doajmmahieredimij dile
+Mánáj-, nuoraj-, ja familljadirektoráhtta
+(Mnfdir) la åvdutjis ilmodam e gávnnu moadda
+diedalasj guoradallama dán suorgen.
+Mnfdir la
+prosjæktarudájt Nuortalasj álkkádusguovdátjij
+doarjjam, ja siján le læhkám ekonomalasj
+åvdåsvásstádus dán prosjevtas.
+Prosjevtan lij gålmååsak tjuolmma:
+• Gåktu åtsådalli sáme doajmmahieredime
+iehtjasa bæjválasj iellemav?
+ájnas målssomijt iehtjasa iellemin?
+• Gåktu sæbrri sáme doajmmahieredime
+demokráhtalasj prosessajda?
+Diededusá vuodon li tjoahkkáj 31 oasse-
+struktureridum ságájdahttema sámijs
+doajmmahieredimij ja/jali sijá lagámusáj jali
+åhttsij.
+Ságájdahteduvvam li sihke máná, nuora,
+ållessjattuga ja vuoras ulmutja.
+tjadáduváj vuoratjismános jagen 2014 gitta
+javllamánnuj jagen 2015.
+Guoradallama barggo
+l bærrájgåtseduvvam referánssajuohkusis
+åvdåstiddjij sáme organisasjåvnåjs ja sáme
+birrasis la ja duodden aj doajmmahieredime
+organisasjåvnå ja birrasa.
+Guoradallam tsuojggi moadda vidjurijt vuona
+álkkádusapparáhtan ma luluj hieredussan liehket
+vaj sáme ja doajmmahieredime e oadtjo
+avtaárvvusasj hiebaduvvam dievnastusájt.
+Viehkkeapparáhtta fállá dábálasj dievnastusájt
+ma li hiebaduvvam ieneplåhkosebrudagá
+dárbojda.
+Dat sihtá javllat duola dagu
+tjalmostahttem diagnoserimis ja
+doajmmahieredimes binnet lahkanimvuogev mij
+dádjat, árvvon adná ja dættot
+kultursierralágásjvuodav sáme ájádallamvuoges,
+árvojs, histåvrås ja bæjválasj iellemis.
+Båhtusin
+soajttá ulmutja sáme duogátjin vásedij
+hieredusájt viehkkeapparáhta aktijvuodan.
+Dádjadahtesvuohta vuona barggijn sámij
+iehpenjuolgga guládallamvuogij birra
+skihpudagá ja varresvuoda hárráj dahká váj
+aktijvuohta vuona varresvuodadåjmadagán
+soajttá gullu gássjelis.
+Duodden gå ij la vejulasj
+ietjas iednegielav adnet de la gássjelis ájnas
+diedojt ávkkit.
+Danen gå sáme (gænna le
+sámegiella bæjválasjgiellan) e vuojga sidá dålkåv,
+valla huoman sihti skihpudagáj, varresvuoda ja
+doajmmahieredime birra sáhkadit ietjas
+iednegiellaj.
+Dábálattjat sáme e ájádalá diagnostikalasj
+termajt.
+Ulmutja doajmmahieredimij aneduvvi
+moadda sámijs oassen luondulasj ieridisás, ja
+berusti juohkkahattjav sebrudagán doajmmaj
+biedjat.
+Vájku sieradus sáme álmmukdálkudime
+ja alusj skåvllådálkudime gaskan, de sáme
+doajmmahieredimij adni dájt buohtalakkoj ja
+goappátjij bieles ávkástalli.
+álmmukdálkudimen la dáhpe adnet alternatijva
+giehtadallijt (låhkke), ja lågåduvvat la viehka
+dábálasj sámijda duon dán doajmmahieredimijn.
+Skåvllåj gulluji moadda vásádusá sámijda
+doajmmahieredimij, aj nievres vásádusá.
+Vuorrasamos diehtovaddijda lij stuorra vájvven
+gå internáhtaj rájaduvvin ja ettjin besa
+iednegielav hållat, ja duodden la
+doajmmahieredibme lasedam dáv hásstalusáv
+iehtjasa bæjválasj iellemin.
+Vájku ienemusoase
+nuorajs ja ållesjattugijs li ienemusát
+lahkabirrasin skåvlåv vádtsám, de la vuojnnet
+vilá moattes gudi rahtji váj oadtju sáme
+giellaåhpadusáv, vájku la rievtesvuodaj
+Åbbålattjat buolvaj gaskan le viehka
+ållo givsedibme skåvlåjn.
+Sáme sihke
+doajmmahieredime diehti ja sámevuoda diehti
+givseduvvi.
+Givseduvvi sihke sáme ja dáro
+oahppeguojmijs.
+Barggoiellemij bessat aneduvvá stuorra
+hásstalussan ienemusoassáj.
+Viehkkeapparáhta
+bieles vuojnnet ienemusát doajmmahieredibme
+tjalmostuvvá ja binnep sáme duogásj.
+Niedjen
+doajmmahieredimij de ålos barggi árbbedábálasj
+sáme æládusájn duola dagu ællosujton,
+guolástimen ja ednambargon.
+Sidjij gudi
+ållesjattugin doajmmahieredibmáj boahttujin la
+gássjelis gå e besa stuovvásit barggat jali e
+åvvånis máhte barggat doajmmahieredime
+Sámij gaskan moattes doajmmahieredimij
+åvddåla barggin dábálasj barggoiellemin, valla
+uddni li siján fálaldagá gieldalasj viddnodåjmajn
+duola dagu divudagán ja biejvveguovdátjin.
+Gå la sáhka demokráhtalasj oassálasstemis de
+vuojnunagi sáme duogásj berustimev åvdet ja
+dåjmalasjvuodav sebrudakiellemin, madi
+doajmmahieredibme le dille mij binnet jali gádot
+oassálasstemav.
+Ietján ij la vuojnnet sieradus
+sáme doajmmahieredimij oassálasstemis
+demokráhtalasj prosessajn ja ulmutjij
+oassálasstemis váni doajmmahieredimijn.
+ájnas gávnadus le åtsådallama gå álu hæhttu
+bælostit sáme berustimijt ålles sáme sebrudagá
+åvdås juohkka aktijvuodan.
+Bælostit dákkir
+berustimijt muhttijn dåbddu duodde fámmban.
+Vásstádus gatjálvissaj gåktu li sáme
+doajmmehieredimij vijor, le ij dåhkki dåssju avta
+dile birra sáhkadit.
+Ságájdahttemij baktu
+åvddånboahtá valjesvuohta mij guosská
+bæjválasj iellemav, målssomijt, ja
+demokráhtalasj oassálasstemav sámijda
+doajmmahieredimij.
+åvddånbåhti moattebelak vidjura sámijda
+doajmmahieredimij mij guosská sjaddamdilev,
+tjadnasav iehtjasa sámevuohtaj, sjiervev, makkir
+doajmmahieredibme, álldarv, årromsajev jnv.
+Sæmmi båttå la vilá stuorra dárbbo vuona
+varresvuodaapparáhtan lasedit máhtudagáv mij
+guosská sáme kultuvrav, gielav ja identitehtav, ja
+aj stuoráp diedulasjvuodav majt åbbålattjat dát
+merkaj.
+Ulmme viertti liehket juhte
+álkkádusbargge duosstu hásstalusájt
+fáhkatjiehpes vuojnoj mij guosská
+kultursierralágásjvuodajt sáme kultuvra hárráj.
+ÅENIEDASSE
+Daate reektehtse lea tjaalasovveme stillemen
+mietie Nordens Velferdssenteristie (NVC), jïh lea
+akte galhkuvereektehtse dan kvalitatijve nöörjen
+bielieprosjektese "Almetjh
+funksjovnegiehpiedimmiejgujmie jïh saemien
+maadtojne".
+Prosjekten aajkoe lea orreme
+goerkesem lissiehtidh tsiehkien bïjre saemide mej
+funksjovnegiehpiedimmie (h).
+Maana-, noere- jïh
+fuelhkiedirektovraate (Bufdir) lea aarebi
+vuesiehtamme vaenie vitenskapeles
+dotkemebaseradamme daajroe gååvnese daennie
+Bufdir lea prosjektevierhtieh dåårjeme
+Nordens Velferdssenterasse mij dam ekonomeles
+dïedtem åtneme mijjen prosjekten åvteste.
+Prosjekte aktem dåeriesmoeretjoelmem golme
+bieline åtneme:
+• Guktie saemieh
+funksjovnegiehpiedimmine/giehpiedimmiej-
+gujmie jïjtsh aarkebiejjiem dååjroeh?
+gujmie vihkeles sertiestimmieh jieliedisnie
+dååjroeh?
+gujmie meatan demokrateles prosessine?
+Reektehtsen sisvege våaroeminie åtna
+tjåanghkan 31 semi-struktuvreradamme
+gihtjehtimmieh saemiejgujmie funk-
+sjovnegiehpiedimmine/giehpiedimmiejgujmie,
+jïh/jallh dej lïhke fuelhkine jallh åeline.
+Moenehtsisnie dovne maanah, noerh, geerve
+almetjh jïh voeresh.
+Almetjh uvtemes
+noerhtesaemien, julevsaemien jïh åarjelsaemien
+dajvine årroeh.
+Studije lea tjïrrehtamme
+boelhken voerhtjen 2014 raejeste goeven 2015
+raajan.
+Akte referansedåehkie gusnie tjirkijh
+dovne saemien siebrijste jïh byjresijstie, jïh
+funksjovneheaptoji siebrijste jïh byjresijstie lea
+barkoem studijinie fulkeme.
+Studije jieniebidie tsiehkide nöörjen
+velferdabparaaten sisnjelen tjuvtjede mah
+maehtieh heaptojne årrodh ihke almetjh saemien
+maadtojne jïh funksjovnegiehpiedimmine/
+giehpiedimmiejgujmie seammavyörtegs
+sjïehteladteme dïenesjh åadtjoeh.
+Viehkieabparaate standaarden mietie dïenesjh
+faalehte mah leah jienebelåhkoesiebriedahken
+daerpiesvoetide sjïehtedamme.
+Daate sæjhta
+jiehtedh gaskem jeatjah fokuse diagnovsese jïh
+funksjovnegiehpiedæmman aktem
+åssjalommesem tjihtie mij guarkoe, aarvoem jïh
+leavloem beaja dïsse mij lea kultuvresjïere
+saemien ussjedimmievuekesne, aarvojne,
+histovrijisnie jïh aarkebiejjien jieliedisnie.
+konsekvense lea almetjh saemien maadtojne
+maehtieh kultuvrelle heaptoeh jïh gïeleheaptoeh
+dåastodh gosse viehkieabparaatine govlesedtieh.
+Dan åvteste nöörjen dïenesjevedtijh daajroem
+fååtesieh saemiej ovryöktesth
+govlesadtemevuekiej bïjre, ektiedamme
+skïemtjelassese jïh healsose, dle saemieh tuhtjieh
+geerve nöörjen healsoesuerkien gaskesadtedh.
+Faatoes nuepiej gaavhtan jïjtse gïelem nuhtjedh
+dle vaenebh daerpies bïevnesh åadtjoeh.
+Daate
+dan åvteste saemieh (mah saemien aarkebiejjien
+nuhtjieh) eeremasth eah sïjhth toelhkem
+nuhtjedh, men sijhtieh skïemtjelassen, healsoen
+jïh funksjovneheaptoen/ heaptoej bïjre
+soptsestidh jïjtsh ietniengïelesne.
+Aerpievuekien mietie saemieh eah diagnostiske
+teermine ussjedh.
+Almetjh
+funksjovnegiehpiedimmiejgujmie jieniebistie
+saemijste vuajnalgieh goh akte bielie dehtie iemie
+jeerehtsistie, jïh vihkeles orreme gaajhkide
+almetjidie aktem funksjovnem vedtedh maam
+dah maehtieh siebriedahkesne voebnesjidh.
+Jalhts stoerre joekehtse saemien almetjebådtjan
+jïh jillieveartenen skuvlebådtjan gaskem, dle
+jïjnjh saemieh
+gujmie gåabpegh bådtjah seamma tïjjen
+nuhtjieh, jïh hijven nåhtoem gåabpagihtie
+bådtjeste utnieh.
+Saemien almetjebådtjan
+sisnjelen dle joekoen dïhte aerpievuekie
+alternatijve båehtjierdæjjah nuhtjedh (lohkijh,
+davvojh), lea jielije saemiej luvnie ovmessie
+funksjovnegiehpiedimmiejgujmie.
+Skuvle lea akte sijjie mïsse gellie saemieh
+gujmie veaksehke dååjresh utnieh, aaj nåake.
+Dejtie båarasåbpoe jïh joekoen geerve
+bievniejidie lij akte stoerre dåeriesmoere
+internaateskuvlese seedtesovvedh jïh
+nyöjhkesovvedh jïjtse gïelem nuhtjedh, jïh
+funksjovnegiehpiedimmien gaavhtan daate lissie
+haestiedihks orreme dej aarkebiejjien jieliedasse.
+Jalhts noerh jïh geerve saemieh
+funksjovnegiehpiedimmine/
+giehpiedimmiejgujmie uvtemes leah åådtjeme
+skuvlem lïhke byjresisnie vaedtsedh, dellie dïhte
+vuesehte saemien gïelelïerehtimmiem åadtjodh
+annje maahta akte gæmhpoe årrodh gellide,
+jalhts laakine viedteldihkie.
+Gaajhkine aaltarinie
+vååjnesasse båata annje jïjnje irhkeme skuvlesne.
+Saemieh funksjovnegiehpiedimmiejgujmie
+irhkesuvvieh dovne sijjen saemien maadtoen
+gaavhtan jïh sijjen funksjovnegiehpiedimmien
+gaavhtan.
+Dovne nöörjen jïh saemien
+mubpielearohkh irhkeminie.
+Jienebh dååjroeh akte haesteme barkoejieliedasse
+båetedh.
+Viehkieabparaaten bieleste maahta
+vååjnedh goh fokuse uvtemes lea
+funksjovnegiehpiedæmman jïh vaenie dan
+saemien maadtose.
+Jalhts
+funksjovnegiehpiedimmiem åtna, dle jienebh
+veeljieh aerpievuekien saemien jielemi sisnjeli
+barkedh goh båatsoe, gööleme jïh jåartaburrie.
+Dejtie mah funsjovnegiehpiedimmiem geerve
+aaltarisnie åadtjoeh dle nåake tïjje sjædta gosse
+barkoejieliedistie gehtjieh jallh giehpiedamme
+nuepieh barkoejieliedisnie åadtjoeh.
+Dej saemiej
+gaskem evtiedimmieheaptojne dle aarebi jienebh
+barkin dan sïejhme barkoejieleden sisnjelen, men
+daan biejjien faalenassem ovmessie tjïelten
+fasseldimmieråajvarimmine utnieh, goh
+dåvvomesijjieh jïh biejjiejarngh.
+Juktie demokrateles meatan årrodh dle vååjnoe
+goh saemien maadtoe eadtjohkevoetem jïh
+darjomem eevtjie siebriedahken jieliedisnie,
+mearan funksjovnegiehpiedimmie lea akte
+tsiehkie mij faatoes jallh giehpiedamme
+eadtjohkevoetem sjugnede.
+Jeatjah gaavhtan dle
+vååjnoe goh saemieh
+gujmie eah jïjnjem joekehth almetjijstie bielelen
+Akte jeatjah
+gaavnoe lea dihte dååjrese daamtaj tjoeredh
+saemien ïedtjh voebnesjidh gaajhki saemiej
+åvteste fïerhtene ektiedimmesne.
+Daamtaj akte
+lissie leavloe sjædta dagkerh ïedtjh voebnesjidh.
+Vaestiedasse dan gyhtjelassese guktie tsiehkie
+saemide funksjovnegiehpiedimmine/
+giehpiedimmiejgujmie lea, lea daesnie ij gåaredh
+akten tsiehkien bïjre soptsestidh.
+Dejstie
+buerkiestimmijste mah leah båateme
+gihtjehtimmiej tjïrrh, vuestelen gellielaaketje
+tsiehkieh aarkebiejjien jïh sertiestimmiej bïjre
+vuesiehtieh, jïh guktie saemieh
+gujmie leah demoktrateles meatan.
+Gihtjehtimmieh vuesiehtieh tsiehkie saemide
+funksjovnegiehpiedimmine jïjnjem jeerehte, goh
+byjjenimmietsiehkie, ektiedimmie jïjtse saemien
+maadtose, tjoele, magkeres
+funksjovnegiehpiedimmie, aaltere jïh årromesijjie
+jïh guhkiebasse.
+Seamma tïjjen dle nöörjen
+velferdabparaaten sisnjelen annje gaajh daerpies
+stuerebe daajrojne saemien kultuvren, gïelen jïh
+identiteeten bïjre, jïh stuerebe voerkesvoete
+maam dïhte sæjhta jiehtedh rïektesisnie.
+Ulmie
+tjuara årrodh dah profesjovnelle velferdbarkijh
+haestiemidie dåastoeh aktine maehteles
+vuajnojne dïsse mij lea kultuvresjïere saemien
+kultuvresne.
+SUMMARY
+This report is written on commission by the
+Nordic Centre for Welfare and Social Issues
+(NVC) and is the final report of the qualitative
+Norwegian subproject "People with Disabilities
+and Sami Background".
+The goal of the project
+is to increase understanding for the situation of
+people with disabilities and Sami background.
+The Norwegian Directorate for Children, Youth
+and Family Affairs (Bufdir) has previously made
+public that there is little scientific research-based
+knowledge in this area.
+Bufdir has contributed
+project funds to NVC, who has been financially
+responsible for our project.
+The project has aimed to answer three questions:
+• How do people with disabilities and Sami
+background experience their daily lives?
+background experience important transitions
+in their lives?
+background participate in the democratic
+processes?
+The content of the report is based on 31 semi-
+structured interviews with people with
+disabilities and Sami background and/or their
+next of kin or custodians.
+The selection includes
+children, youths, adults and elderly people; they
+are primarily located in the Northern Sami, Lule
+Sami and Southern Sami areas.
+The study was
+performed in the period between April 2014 and
+December 2015.
+The implementation of the
+study has been followed by a reference group
+comprising representatives from Sami
+organisations and communities, in addition to
+people with disabilities' organisations and
+communities.
+The study addresses several conditions within
+the Norwegian welfare system that can be
+obstacles for providing people with Sami
+background and disabilities equal value
+customised services.
+The support system offers
+standardised services tailored to the needs of the
+majority.
+This means, among other things, that a
+focus on diagnosis and disabilities overshadows
+an approach that values and prioritises the
+cultural specifics of Sami mentality.
+Consequentially, people with Sami background
+might encounter cultural and linguistic barriers
+within the support system.
+A lack of knowledge
+among Norwegian service providers regarding
+the Sami populations' indirect way of
+communicating issues of illness and health,
+might make the interaction with the Norwegian
+healthcare system a problematic experience.
+Additionally, a lack of possibility to use their
+own language leads to limited access to
+necessary information.
+This because Samis (who
+use a Sami language in their daily life) prefer not
+to use interpreters, but rather want to speak
+about illness, health and disabilities in their own
+native language.
+Traditionally, Sami people do not view the
+world in diagnostic terms.
+People with
+disabilities are viewed by many Sami people as a
+part of the natural variation, and it has been
+important to give each individual a functional
+role in society.
+Despite the large differences
+between traditional Sami medicine and western
+medicine, many people with disabilities and Sami
+background make use of both in parallel and
+experience benefits from both.
+Within traditional
+Sami medicine the use of alternative therapists
+(guvllár, readers, palm readers), and being read
+is still alive among Samis with various
+disabilities.
+For many people with disabilities and Sami
+background important experiences are related to
+school, also negative ones.
+For the older
+informants being sent to boarding school and
+denied the use of their own language was a great
+burden, and this has been an additional
+challenge in their daily lives.
+Even though young
+and adult people with disabilities and Sami
+background have primarily attended school in
+their local area, it is clear that the access to Sami
+language education (in spite of being legally
+mandatory) is still a struggle for many.
+Across
+age groups it is revealed that school bullying is
+extensive.
+People with disabilities and Sami
+background are bullied both because of their
+Sami background and their disability, and by
+both fellow Norwegian and Sami pupils.
+Entering into working life has been a challenging
+experience for many.
+The support system's main
+focus appears to be on the impairment rather
+than their Sami background.
+Many choose to
+work in traditional Sami occupations such as
+tending reindeer, fishing and agriculture, in spite
+of impairments.
+For those who acquire
+impairments as adults, reduced participation or
+being unable to work is a difficult transition.
+Among people with disabilities and Sami
+background many previously worked within
+non-specialised industries, but are currently
+employed in local government and public
+industries such as workshops and activity
+centres.
+In regards to participation in democratic
+processes, Sami background appears to increase
+involvement and commitment, while disabilities
+contribute to reduced or lacking participation.
+The participation of people with disabilities and
+Sami background in democratic processes seems
+not to differ significantly from that of people
+without disabilities.
+Additionally, an important
+finding is the experience of having to defend
+Sami interests on behalf of the Sami population
+as a whole in every context.
+Defending such
+interests is, at times, perceived as an additional
+burden.
+The conclusion, then, is that it is not possible to
+talk about the one situation for people with
+disabilities and Sami background.
+From the
+descriptions found in the interviews it becomes
+clear that it is a great multitude of situations in
+regards to daily life, important transitions and
+the participation in democratic processes.
+The
+interviews show that the situation of people with
+disabilities and Sami background varies
+depending on formative conditions, relation to
+Sami identity, sex, type of impairment, age,
+location, and more.
+At the same time there is
+within the Norwegian welfare system a great
+need for more knowledge about Sami culture,
+language and identity and how to implement
+this.
+The aim must be that welfare professionals
+meet the challenges by understanding and
+reacting to the differences and specifics of Sami
+culture.
+INNHOLDSFORTEGNELSE
+PRINSIPPET OM LIKEVERDIGE HELSE- OG OMSORGSTJENESTER ........................... 23
+REFLEKSJONER OVER METODISKE OG ETISKE UTFORDRINGER ........................... 31
+4 HVORDAN FORHOLDE SEG TIL SYKDOM OG
+Det samiske språket nedprioriteres begrunnet i funksjonsnedsettelsen ............................... 47
+Hvordan mobbingen skjer, hvorfor og av hvem?
+Hva er blitt gjort for å gripe fatt i mobbingen?
+9 MØTE MED HELSEVESENET OG ANDRE HJELPEINSTANSER ........... 61
+FRA FULL DELTAGELSE TIL REDUSERT ELLER INGEN DELTAGELSE I
+DELTAGELSE I BESLUTNINGER RELATERT TIL EGET HVERDAGSLIV .................... 76
+Velferdsapparatets forståelse av samisk kultur - hva skjer i det kulturelle møtet?
+Hvilke interesser målbærer den samiske medborgeren med funksjonsnedsettelser?
+Den samiske tilknytningen vekker engasjement som funksjonsnedsettelsen kan svekke .
+Hvordan prioriterer Sametinget de med spesielle behov?
+AVSLUTNING: HVORDAN ER SITUASJONEN TIL SAMER MED
+FUNKSJONSNEDSETTELSE (R)?
+1 INNLEDNING
+I stortingsmeldingen nr.
+og likeverd kommer det frem at det finnes lite
+systematisk kunnskap om livsvilkårene til
+personer med utviklingshemming med samisk
+Videre påpekes det i en annen rapport
+om levekårene for mennesker med
+utviklingshemming at:
+Den samiske befolkning er den eneste
+urbefolkningen i Norge.
+Nasjonale
+minoriteter er romanifolket (tatere), roma
+(sigøyneren), jøder, kvener og skogfinner.
+Kunnskapen om situasjonen til mennesker
+med utviklingshemming i disse
+befolkningsgruppene er begrenset og
+mangelfull.
+For noen av gruppene kan det
+være utfordringer til språk, både i det å få
+tilgang til rettigheter og for den
+utviklingshemmede i valg av språk.
+Manglende kompetanse og kunnskap om
+kultur og språk kan også være en utfordring
+for hjelpeapparatet (Barne- ungdoms- og
+familiedirektoratet, 2013, s. 96).
+I følge Sosial- og helsedepartementet er det
+dokumentert at spesielt samer med
+funksjonsnedsettelse, møter språklige og
+kulturelle barrierer i forhold til deltagelse i
+samfunnet (NOU 2001:22).
+Disse barrierene
+"forsterker problemene og vanskeliggjør både
+utdanning, diagnostisering, pleie, rehabilitering
+og brukerinformasjon" (Sosial- og
+helsedepartementet, 2001, s. 235).
+Med bakgrunn i det påviste kunnskapshullet har
+Bufdir satt i gang en prosess for å skaffe mer
+kunnskap om situasjonen til samer med
+Første ledd i dette
+arbeidet har vært å få laget en
+kunnskapsoversikt over forskning og relevant
+litteratur som finnes.
+Dette oppdraget har blitt
+gjort som et nordisk prosjekt hvor Kaisa Huuva
+på vegne av Nordens Välfärdscenter (2014) har
+forfattet en kunnskapsoversikt med
+tittelen:"Personer med funktionsnedsättning och
+samisk bakgrund".
+Denne rapporten er en videreføring av Bufdirs
+prosess med å bygge kompetanse på området.
+Gjennom NVC har Bufdir finansiert det
+kvalitative norske delprosjektet "Samer med
+funksjonsnedsettelse (r) ".
+Delprosjektet er
+gjennomført ved Seksjon for Vernepleie ved
+Høgskolen i Harstad.
+Prosjektets hovedmål har
+vært å øke forståelsen for situasjonen til samer
+med funksjonsnedsettelse (r).
+Prosjektet har hatt
+en tredelt problemstilling:
+31 intervju med samer med
+I rapporten
+anvendes både betegnelsene deltager og
+informant.
+Betegnelsen deltager anvendes når det
+henvises til de 31 personene med
+funksjonsnedsettelser og samisk bakgrunn som
+står i fokus for denne studien.
+Når begrepet
+informant benyttes henviser dette til de
+personene som er blitt intervjuet, dvs.
+mange av
+personene med funksjonsnedsettelser og samisk
+bakgrunn, men i enkelte tilfeller også deres
+Deltagerne er bosatt
+hovedsakelig i nord-, lule- og sørsamiske
+områder.
+Avgrensningen av hvilke personer som kan sies å
+ha en funksjonsnedsettelse er ikke selvsagt, og
+har vært debattert i funksjonshemmingsfeltet
+over år (Molden, Wendelborg, & Tøssebro,
+Vi vil derfor innlede med en redegjørelse
+for hvilken forståelse av funksjonshemming og
+funksjonsnedsettelse som legges til grunn for
+denne studien, og hvem som ut fra denne
+forståelsen deltar i studien.
+FUNKSJONSHEMMING OG FUNKSJONSNEDSETTELSE ___________________________
+Funksjonshemming har tradisjonelt vært forstått
+som en egenskap ved individet.
+Dette omtales
+gjerne som en medisinsk forståelse av
+funksjonshemming, hvor funksjonshemmingen
+anses som en konsekvens "av sykdom, lyte eller
+andre biologiske avvik" (NOU 2001:22, s. 15).
+Det vil si at funksjonshemming oppfattes å være
+forårsaket av at det er noe feil med individet, og
+gjerne med henvisning til underliggende patologi
+Etter hvert ble imidlertid
+det ensidige fokuset på individets funksjonelle
+begrensninger kritisert, og det skjedde en
+perspektivendring til å se funksjonshemming
+også i lys av egenskaper ved omgivelsene.
+Norden i dag opereres det med en relasjonell
+forståelse hvor funksjonshemming oppfattes som
+noe som oppstår i samspillet mellom
+omgivelsene og en person med
+funksjonsnedsettelse.
+Funksjonshemming
+beskrives da som misforholdet mellom et
+individs funksjonsevne og omgivelsenes krav til
+funksjon (Tøssebro, 2014).
+Funksjonshemmet er
+da ikke noe man "er" grunnet sin
+funksjonsnedsettelse, men noe man "blir" i møte
+med omgivelsene.
+Ut fra en slik forståelse
+oppstår funksjonshemmingen f.eks.
+først når en
+som sitter i rullestol møter en trapp som hindrer
+at han eller hun fra deltagelse.
+For å kunne skille mellom det individuelle og det
+relasjonelle aspektet ved funksjonshemming ble
+det etter hvert foreslått å innføre begrepet
+Funksjonsnedsettelse kan
+defineres som "tap av, skade på eller avvik i en
+kroppsdel eller i en av kroppens psykologiske,
+fysiologiske eller biologiske funksjoner" (NOU
+Begrepet viser altså til egenskaper ved
+individer, og det er denne bruken av begrepet
+funksjonsnedsettelse som vil bli fulgt i rapporten.
+I rapporten beskrives situasjonen til personer
+som er valgt ut grunnet sin samiske bakgrunn,
+samt at de har en eller annen form for
+Akkurat som i Nordens
+Velferds senters sin kunnskapsgjennomgang av
+eksisterende forskning angående samer med
+funksjonsnedsettelse (r), skiller vi mellom fysiske,
+psykiske og kognitive funksjonsnedsettelser.
+Med fysiske funksjonsnedsettelser menes blant
+annet bevegelses-, syns- eller hørselsnedsettelser.
+Psykiske funksjonsnedsettelser omfatter
+tilbakevendende psykiske vansker som f.eks.
+angst, depresjoner og psykoser.
+Kategorien
+kognitive funksjonsnedsettelser innbefatter ulike
+tilstander som f.eks.
+utviklingshemming, ADHD
+og autisme (Nordens Välfärdscenter, 2014).
+Vi
+er oppmerksom på at denne inndelingen ikke
+sammenfaller med inndelingen i ICD-10, men
+velger å følge NVC sin inndeling siden denne
+studien kan anses som en oppfølging av deres
+kunnskapsgjennomgang.
+Samene er Europas eneste urbefolkning.
+De har
+tradisjonelt vært bosatt i fra Hedmark i Sør-
+Norge til Kolahalvøya i Nordøst-Russland, med
+et kjerneområde i de indre delene av
+Nordkalotten og fjordstrøkene i Nord-Norge.
+Samene bor altså i fire land, kalt Sápmi; Norge,
+Sverige, Finland og Russland, der flesteparten av
+samene er bosatt i Norge.
+Tradisjonelle samiske
+leveveier inkluderer reindrift og kombinasjon av
+småbruk og fiske, men utøves i dag kun av et
+mindretall av den samiske befolkningen
+Reindrift har vært en samisk
+næring siden 1600-tallet og bedrives i dag av ca.
+3000 samer (Statens reindriftsforvaltning, 2014).
+I likhet med majoritetsbefolkningen deltar samer
+overalt i samfunnet, innen ulike yrkesgrupper.
+Mange samer har de siste generasjonene flyttet
+til nærliggende byer.
+I registerundersøkelsen:
+"Flytting til byer fra distriktsområder med
+samisk bosetting" (Sørlie & Broderstad, 2011)
+viser det seg at flere kvinner enn menn har flyttet
+fra samiske distriktskommuner til forholdsvis
+nærliggende bykommuner.
+Likevel bor mange
+samer i lokalsamfunn under 3000 innbyggere
+(Pedersen & Høgmo, 2012).
+Samepolitikken fra midten av 1800-tallet og
+fram til etter andre verdenskrig i Norge var
+basert på assimilering.
+For samene betydde dette
+at deres kulturelle kjennetegn og språklige
+særtrekk skulle erstattes med tilsvarende trekk
+fra majoritetskulturen (Josefsen, 2006; Minde,
+Denne politikken hentet sin ideologiske
+forankring i sosialdarwinismen, nasjonalisme og
+sikkerhetspolitikk (Jensen, 2005).
+skoleverket gav dette seg for eksempel uttrykk i
+at all opplæring skulle skje på norsk, og det var
+den norske kulturelle identiteten som skulle
+legges til grunn ved samhandling mellom samer
+og etniske nordmenn.
+Etter andre verdenskrig
+skjedde imidlertid et skifte i retning i den norske
+stats minoritetspolitikk ovenfor samene.
+Skiftet
+ble særlig tydelig i forbindelse med Altasaken på
+slutten av 1970- og begynnelsen av 1980-tallet.
+Dette blant annet fordi samene her fikk støtte
+internasjonalt, og gjennom formuleringene i
+grunnlovsparagraf 108 uttrykt at det pålegger
+staten å tilrettelegge for at den samiske
+folkegruppen skal kunne utvikle sitt språk, sin
+kultur og sitt samfunnsliv (Eidheim, 1974; Justis-
+og beredskapsdepartementet, 2015).
+Det samiske samfunnet kan i dag deles inn på
+ulike måter språklig, næringsmessig, geografisk
+og kulturelt, som for eksempel: nordsamer,
+lulesamer, sørsamer, bysamer, markasamer,
+sjøsamer og reindriftssamer.
+Disse gruppene har
+forskjellige tilpasninger til den felles samiske
+kulturen og utgjør til sammen den samiske
+kulturens helhet.
+Betingelsene for utøvelse av
+samisk språk og kultur er forskjellig rundt om i
+landet (Hansen, 2012a).
+Det er ikke enkelt å definere entydig hvem som
+er samer i Norge.
+Det finnes ingen nøyaktige tall
+på hvor mange samer som bor i dagens Norge
+(Pettersen, 2012).
+Grunnen til dette er at Norge
+ikke innhenter offentlig statistikk over hvem som
+definerer seg som samisk.
+Dette har ikke blitt
+gjort siden folketellingen i 1970, der Statistisk
+sentralbyrå (SSB) stilte fire spørsmål om samisk
+språk og identitet til bosatte i utvalgte
+kommuner og kretser utenom de store byene i
+Norge nord for Saltfjellet (Båk'te, 1978).
+nedre anslag, med utgangspunkt i folketellingen
+fra 1970, antyder at det bor ca.
+Norge.
+Muligens er et fornuftig estimat opp mot
+tallet 75 000, når man tar hensyn til
+befolkningsveksten de siste fire tiår.
+Det finnes heller ingen tall på hvor mange
+personer med funksjonsnedsettelse som har
+samisk bakgrunn (Nordens Välfärdscenter,
+Tar vi utgangspunkt i selvrapportert
+funksjonsnedsettelse basert på
+arbeidslivsundersøkelsen foretatt av Statistisk
+sentralbyrå i 2013, oppgir studien at 17% av
+respondentene rapporterer en eller annen form
+for funksjonsnedsettelse (Bø & Håland, 2013).
+Bruker vi disse estimatene på den samiske
+befolkningen, og antar at den samiske
+befolkningen i Norge er opp mot 75 000
+personer, skulle dette tilsi et estimat på ca.
+12.750 personer med samisk bakgrunn har en
+eller annen form for funksjonsnedsettelse
+(Nordens Välfärdscenter, 2014).
+Samisk språk
+Språk er en viktig markør for en etnisk gruppe
+som ønsker å oppfatte seg som et eget folk, så
+også for samer (Solstad, Balto, Nygaard,
+Josefsen, & Solstad, 2012).
+Dette er også
+formalisert i en tilleggsparagraf til Grunnloven, i
+Her påpekes at: "Det paaligger Statens
+Myndigheter at lægge Forholdene til Rette for at
+den samiske Folkegruppe, kan sikre og udvike sit
+Sprog, sin Kultur og sit Samfundsliv" (Justis- og
+beredskapsdepartementet, 2015).
+Det samiske språket tilhører den finsk-ugriske
+gren av de uralske språkene.
+Det er beslektet
+med de østersjøfinske språkene finsk, estisk,
+samt ungarsk.
+Det samiske språkområdet
+strekker seg over de nordlige deler av Norge,
+Sverige, Finland og Kola-halvøya i Russland, i
+Skandinavia så langt sør som Femunden på
+norsk side og Dalarne i Sverige.
+Kjerneområdet
+for det samiske språket ligger i Sápmi, en
+geografisk region som dekker språkområdene.
+Det finnes ti forskjellige samiske hoveddialekter
+og man snakker om følgende samiske språk:
+Nordsamisk, Lulesamisk, Sørsamisk,
+Enaresamisk, Østsamisk og Kildinsamisk.
+Mens
+nabodialekter innenfor et sammenhengende
+samisk språkområde forstår hverandre, kan
+varianter som ligger langt fra hverandre regnes
+som forskjellige språk ut fra kriteriet om at man
+ikke forstår hverandre.
+De mest utbredte
+språkene i Norge er sørsamisk, nordsamisk og
+lulesamisk.
+Forskjellen mellom språkene
+kommer frem i det at de som snakker
+nordsamisk og sørsamisk ikke forstår hverandre
+Tar man utgangspunkt i
+eget skriftspråk som kriterium på forskjellen
+mellom språk og dialekt, vil sørsamisk,
+nordsamisk og lulesamisk være egne språk.
+Det er og har vært vanskelig å tallfeste både den
+samiske befolkningen og antall samer som
+behersker samisk språk i Norge.
+Dette er knyttet
+til fornorskingsprosessen og at vi i Norge ikke
+har gjort en folketelling av den samiske
+befolkningen siden 1970.
+I tillegg har kriteriene
+for hvem som er "same" og for
+"samiskspråklig" ikke vært entydig i de
+forskjellige folketellingene (Solstad et al., 2012).
+Folketellingen av 1970, som bare gjaldt for
+utvalgte områder i Nord-Norge viste at 10.535
+hadde samisk som førstespråk.
+Man kan
+imidlertid regne med at det var en stor
+underrapportering av samisket og samisk
+språkferdigheter i 1970 folketellingen, nettopp
+på grunn av en lang fornorskingsprosess og en
+"offentlig" skam over det samiske (Båk'te,
+Regler om bruk av samisk språk er spesifisert i
+Sameloven (Kommunal- og
+moderniseringsdepartementet, 1987).
+Loven
+likestiller samisk og norsk språk innenfor et
+nærmere definert forvaltningsområde for samisk
+Her skal regler, lover og forskrifter
+oversettes til samisk, kunngjøringer skal skje
+både på samisk og norsk, visse skjemaer skal
+foreligge på de to språk og folk har rett til å bli
+betjent muntlig og skriftlig både på norsk og
+samisk.
+Samiske språk er beskyttet av blant
+annet ILO-konvensjon 169, Norges grunnlov,
+Stedsnavnloven, Samelovens språkregel i Norge
+og gjennom opplæringsloven (NOU 1995: 6).
+Ole Henrik Magga (2002) angir at om lag
+20.000 snakker det nordsamiske språket, og om
+lag halvparten av disse er bosatt i Norge.
+Nordsamisk er den klart største språkgruppen av
+de samiske språkene i Norge, hvor rundt 90%
+av den samiske befolkningen i Norge snakker
+dette språket.
+Geografisk snakkes det
+nordsamisk hovedsakelig i Finnmark og Troms,
+og i kommunene i nordre Nordland (Sametinget,
+Lulesamisk snakkes av omtrent 2000 personer,
+men bare 600 prater dette aktivt (St.meld.
+Språkets geografiske område
+strekker seg fra Ballangen i nord til Saltfjellet i
+sør, og dekker dermed blant annet: Tysfjord,
+Hamarøy, Steigen, Sørfold, deler av Fauske og
+Bodø kommune (Sametinget, 2015).
+Med hensyn til sørsamisk er det vanskeligere å
+anslå hvor mange som snakker dette.
+28 (2007-2008) anslår at det finnes rundt
+2000 sørsamer i Norge og Sverige (tall fra 1984),
+og at omtrent halvparten av disse snakker
+sørsamisk daglig.
+Magga (2002) antyder at det
+er omtrent 500 personer i Norge som behersker
+Både det nordsamiske, lulesamiske og
+sørsamiske språket er på UNESCOs liste over
+truede språk klassifisert som "truede språk", og
+det lulesamiske og det sørsamiske språket er i
+tillegg klassifisert som "alvorlig truede språk"
+(Solstad & Dankertsen, 2015).
+Det er tre forhold som har bidratt til at samisk
+språk har blitt svekket siden midten av 1800-
+tallet og fram til i dag: (i) press fra majoriteten
+gjennom økonomisk, sosial og kulturell
+påvirkning, (ii) aktiv statelig politikk i
+fornorskningstiden, gjennom forbud mot bruk
+av samisk språk i skole og internat og (iii)
+innsats fra mange samiske foreldre for at deres
+barn skulle få norsk som morsmål.
+Det siste
+punktet må sees i sammenheng med de to
+foregående forholdene.
+Foreldrenes egne
+erfaringer har sannsynligvis påvirket at mange
+samiske foreldre valgte å skåne sine barn for den
+sterke diskrimineringen de selv hadde opplevd
+(Høgmo, 1989; Minde, 2005; Solstad et al.,
+Kapittel 2 redegjør for sentrale føringer og
+eksisterende kunnskap på feltet.
+Her vektlegges
+prinsippet om likeverdige helse- og
+omsorgstjenester, samt faren for diskriminering.
+Avslutningsvis i kapittelet presenteres kunnskap
+fra tidligere forskning vedrørende mennesker
+med samiske bakgrunn og funksjonsnedsettelser.
+I kapittel 3 presenteres det metodologiske
+grunnlaget for rapporten.
+Her redegjør vi for
+fremgangsmåtene for rekruttering av
+informanter, og hvordan vi gikk fram for å gjøre
+undersøkelsen kjent og legitim innenfor samiske
+miljøer.
+Vi gjør videre rede for etiske og
+metodiske utfordringer knyttet til undersøkelsen,
+og hvordan vi har møtt disse.
+I kapitlene 4 til 11 presenteres empiri fra
+undersøkelsen.
+I kapitlene 4 til og med 9 går vi
+nærmere inn på ulike aspekter ved deltagernes
+Herunder fokuseres det på forholdet
+til sykdom og funksjonsnedsettelser (kap.
+sosiale relasjoner og familie (kap.
+5), skole (kap.
+6), arbeid (kap.
+7), fritid (kap.
+8) og deltagernes
+møte med helsevesenet og andre hjelpeinstanser
+(kap.
+I kapittel 10 beskrives empiri knyttet til
+ulike overganger i deltagernes liv, inndelt i
+barnehage-skole, grunnskole-videregående skole,
+skole-arbeid og fra full deltagelse til redusert
+eller ingen deltagelse i arbeidslivet.
+I kapittel 11
+gjengis empiri angående deltagernes
+demokratiske deltagelse, både relatert til eget
+hverdagsliv og til det politiske liv.
+Kapittel 12
+består av en analyse av funnene i henhold til
+problemstillingene for prosjektet.
+2 POLITISKE FØRINGER OG KUNNSKAP
+PÅ FELTET
+Likeverdige helse- og omsorgstjenester er et
+politisk mål i Norge, og inngår som en plikt i
+norsk lovgivning og i menneskerettighetene.
+Fordi vi er forskjellige vil likebehandling fra
+hjelpeapparatets side kunne medføre forskjell i
+resultat for ulike grupper, og innebære en form
+for diskriminering.
+Vi vil her redegjøre for
+omsorgstjenester og for diskriminering, før vi gir
+en kortfattet gjennomgang av den kunnskapen
+som eksisterer på området per i dag.
+PRINSIPPET OM LIKEVERDIGE HELSE- OG OMSORGSTJENESTER ________________
+Norge har et særskilt ansvar for å gi likeverdige
+helse- og omsorgstjenester for samene som
+urfolk.
+I Nasjonal helse- og omsorgsplan 2011-
+2015 beskrives likeverdige helsetjenester slik:
+Helse- og omsorgstjenester skal være
+likeverdige for hele befolkningen og tilpasset
+ulike behov, forventninger og forståelse av
+hva som er gode løsninger på et
+helseproblem.
+God kommunikasjon,
+åpenhet og respekt for forskjellighet [...] er
+avgjørende for kvaliteten på møtet mellom
+brukere og helse- og sosialpersonell.
+God
+tolketjeneste med kvalifisert tolk og
+lydhørhet i møte med pasienten er en
+forutsetning for likeverdighet.
+Språklig
+tilrettelegging er nødvendig for å sikre
+informasjonsflyt, slik at partene har felles
+forståelse for planlegging, tilrettelegging og
+oppfølging (St. meld.
+Plikten til å yte likeverdige helse- og
+omsorgstjenester følger til dels direkte av
+helselovgivningen, men også av den generelle
+plikten til likeverdig offentlig tjenesteyting etter
+diskrimineringslovverket.
+Både helselovgivningen
+og diskrimineringslovgivningen er utformet på
+bakgrunn av internasjonale forpliktelser Norge
+har påtatt seg gjennom ulike
+menneskerettighetskonvensjoner (Likestillings-
+og diskrimineringsombudet, 2011).
+Likeverdige helse- og omsorgstjenester
+forutsetter likhet i tilgang, kvalitet og resultat.
+Dette realiseres ved at helse- og
+omsorgstjenestene legger til rette for at den
+enkelte pasient (inkludert samer med
+funksjonsnedsettelser) får oppfylt kravene om
+likeverdig tilgang til omsorg og behandling.
+Tjenestene skal gi like god kvalitet til alle
+brukere, og målet er resultatlikhet.
+Et reelt
+likeverdig behandlingstilbud innebærer at
+pasienten eller brukeren av tjenesten med ulike
+behov og forutsetninger i blant behandles ulikt,
+tilpasset den enkelte livssituasjon, funksjonsevne,
+kulturelle og språklige bakgrunn.
+Likebehandling av mennesker med ulike
+forutsetninger gir sjelden likt resultat, og
+tjenestene må derfor tilrettelegges for den
+enkeltes funksjonsnivå (Reinholdtsen, 2011).
+Det er dokumentert at samer, og spesielt
+samer med funksjonsnedsettelser, møter
+språklige og kulturelle barrierer som
+forsterker problemene og vanskeliggjør både
+utdanning, diagnostisering, pleie,
+rehabilitering og brukerinformasjon.
+samsvarer ikke med den rett samene som
+urfolk har til reell likestilling med andre
+norske statsborgere, eller retten til tiltak for
+å motvirke negativ diskriminering (Sosial-
+og helsedepartementet, 2001).
+I vid forstand defineres diskriminering som
+handlinger basert på personlige egenskaper som
+får negative konsekvenser for enkeltpersoner.
+FNs konvensjon om rettighetene til personer
+med nedsatt funksjonsevne definerer
+diskrimineringsgrunnlaget slik:"Persons with
+disabilities include those who have long-term
+physical, mental, intellectual or sensory
+impairments which in interaction with various
+barriers may hinder their full and effective
+participation in society on an equal basis with
+others." (United Nations, 2006, artikkel 1 andre
+ledd).
+Diskriminering kan ha form av handlinger og
+ytringer som oppleves som krenkende, sårende
+eller trakasserende, men også likebehandling
+som får ulike virkninger for ulike grupper fordi
+vi er forskjellige er en form for diskriminering
+(Barne- ungdoms- og familiedirektoratet, 2013).
+I helsevesenet eksisterer det en lov forankret i
+aktivitetsplikt, for å fremme likestilling og hindre
+diskriminering.
+Dersom pasienter med samisk
+bakgrunn opplever barrierer i møtet med
+helsevesenet kan det komme av
+diskriminering/usaklig forskjellsbehandling på
+grunn av deres kulturelle eller språklige
+Direkte diskriminering forekommer
+når personer med samisk bakgrunn blir
+behandlet dårligere enn andre i samme situasjon.
+Indirekte diskriminering er en annen form for
+diskriminering der en tilsynelatende nøytral
+praksis fører til at personer med samisk
+bakgrunn kommer dårligere ut enn andre
+(Barne- og likestillingsdepartementet, 2008).
+Mangelfull tilrettelegging av helse- og
+sosialtjenester kan være et eksempel på indirekte
+Et eksempel på dette er når en
+samisktalende pasient med funksjonsnedsettelser
+ikke får tilbud om tolk for å kommunisere med
+helsepersonell.
+Å behandle alle likt, når
+pasienten har ulike behov og forutsetninger, vil
+derfor kunne ha som konsekvens at noen ikke
+får en likeverdig behandling.
+Å gi særbehandling
+til noen forstås dermed som et nødvendig tiltak
+for å kunne gi likebehandling og oppnå
+resultatlikhet.
+Diskriminering på grunn av funksjonsnedsettelse
+har blitt dokumentert i flere offentlige
+dokumenter og rapporter.
+I rapporten "Full
+deltagelse for alle?" påpekes det at det fortsatt er
+et stykke å gå før målene er nådd om likeverdige
+forhold, fri for diskriminering, for mennesker
+med funksjonsnedsettelser (Nasjonalt
+dokumentasjonssenter for personer med nedsatt
+funksjonsevne & Sosial- og helsedirektoratet,
+Samer med funksjonsnedsettelse (r)
+opplever sannsynligvis enda flere barrierer (for
+eksempel; kulturelle og språklige), slik at
+målsettingen om likeverdige forhold er enda
+vanskeligere å nå.
+Som påvist i kunnskapsgjennomgangen til NVC
+(2014) foreligger det begrenset forskning om
+personer med samisk bakgrunn og
+I tillegg til innledningsvis
+å presentere den forskningen som dog finnes på
+området, supplerer vi derfor med en kort
+redegjørelse av utvalgt samisk helseforskning
+som vi finner relevant også i forhold til
+situasjonen til mennesker med
+Det foreligger noe forskning på personer med
+samisk bakgrunn og funksjonsnedsettelser sitt
+møte med hjelpeapparatet.
+Blant de som har
+forsket på dette er Nymo og Minde (2014) som i
+en studie retter fokus mot rehabilitering av
+pasienter som lever i en minoritetssituasjon, og
+som etter somatisk sykdom lever med
+De finner at de kulturelle
+utfordringene er mange når det gjelder den
+samiske/ kvenske rehabiliteringspasienten.
+Skal
+rehabiliteringen lykkes bør det blant annet ikke
+være for stort brudd med hjemlige og kjente
+De peker videre på hvordan det å
+være i et kjent kulturlandskap og å komme hjem
+betyr mye, og at mennesker og natur sammen
+utgjør en helhet rundt pasienten.
+I en annen
+artikkel beskriver Minde (2015)
+vernepleierstudenter sine erfaringer med eldre
+pasienter med funksjonsnedsettelser på
+sykehjem, og hvordan en kultursensitiv
+tilnærming bidro til å gi studentene et mer
+helhetlig bilde av de eldre sin livssituasjon.
+Samtidig skjedde en utjevning av asymmetrien i
+forholdet mellom pasientene og studentene, der
+de eldre endret atferd og trivdes bedre.
+I sin masteroppgave om livssituasjonen til
+personer med fysiske funksjonsnedsettelser i
+samisk samfunn finner Eirin Isaksen (2006) at
+det uformelle nettverket som familie, venner og
+nærmiljø er viktig i informantenes tilværelse.
+Flere foretrekker da også å bruke nær familie
+istedenfor kommunalt ansatte når de har behov
+for bistand.
+Det beskrives videre skuffelse over
+mangel på kulturforståelse i kommunene, og at
+brukermedvirkning ikke alltid er like godt
+ivaretatt.
+Isaksen konkluderer med at samiske
+kommuners rehabiliteringsinnsats har rom for
+forbedring for å oppnå bedre levekår, likestilling
+og samfunnsdeltagelse for mennesker med
+Hedlund og Moe (2000) har studert bruken av
+kommunale velferdstjenester blant sørsamiske
+brukere.
+De viser til at sørsamer ofte har høy
+terskel for å oppsøke helsevesenet for å be om
+hjelp.
+Mange oppgir at de har liten tillit til
+helsevesenet, og føler sin kulturelle identitet
+misforstått i møte med helsepersonell.
+Spesielt
+påpekes det at grupper av kronisk syke og
+funksjonshemmede opplever barrierer i møte
+med helsetjenestene i det sørsamiske området.
+Mirjam Harkestad Olsen (2004) retter i sin
+hovedfagsoppgave fokus mot hva som styrer
+foresatte i tospråklige miljø angående valg av
+språk for sine barn når barnet har en spesifikk
+språkvanske.
+Hun finner blant annet at følgende
+forhold har betydning for foresattes valg;
+fornorskingsprosessen samene har vært utsatt
+for, bosted (samiskspråklig dominans eller ikke),
+faglige råd, tillit til hjelpeapparatet,
+familiekonstellasjon og tanke om
+framtidsmuligheter.
+Når det gjelder tegnspråk
+viser for øvrig Vonen (2012) til at det ikke finnes
+noe eget samisk tegnspråk i Norge, men at
+norske tegnspråklige samer bruker et norsk
+tegnspråk påvirket av samisk.
+Hvilket eller
+hvilke språk barn vokser opp med, påvirker
+deres identitetsutvikling.
+Vi vet videre at personer med
+funksjonsnedsettelse med samisk bakgrunn ofte
+blir tatt hånd om av nære slektninger i deres
+hjem.
+Når deres omsorgspersoner (ofte foreldre)
+dør, flytter de til kommunale boliger.
+Utfordringen blir da hvordan man skal
+tilrettelegge deres hverdag, og hvordan sikre at
+deres behov blir tatt tilstrekkelig hensyn på en
+best mulig måte, hva gjelder kulturell og språklig
+bakgrunn (Sosial- og helsedepartementet, 2001).
+Forskning har vist at den samiske befolkningen i
+signifikant mindre grad er tilfreds med de
+helsetjenestene de mottar, og at dette gjelder
+både fastlegeordningen (Nystad, Melhus, &
+Lund, 2008) og innenfor det psykiske
+helsevernet (Sørlie & Nergard, 2005).
+Når det
+gjelder samers psykiske helse er det etter hvert
+gjort en rekke studier.
+I Folkehelseinstituttets
+rapport (Næss, Rognerud, & Strand) fra 2007
+oppgis det at det er mindre selvrapportert
+psykiske plager blant den samiske befolkningen
+enn blant den ikke-samiske befolkningen.
+Videre
+påviser Hansen og Sørlie (2012) i en studie at det
+er en sammenheng mellom etnisk diskriminering
+og mental helse innenfor den samiske
+befolkningen i Norge, og at samiske og kvenske
+menn rapporterer om høyere grad av stress enn
+etniske nordmenn.
+Berit Andersdatter Bongo finner i sin forskning
+at samer ikke nødvendigvis snakker om helse, og
+at oppfatningen er at man skal ha styrken til å
+bære sykdommen selv (Bongo, 2012).
+I den
+samiske kulturen verdsettes egenskaper som; å
+klare seg selv, å være sterk og selvstendig og ikke
+være noen til bry.
+Dette kan være utfordrende
+for samer med funksjonsnedsettelser for
+eksempel etter alvorlig sykdom.
+Det kan blant
+annet være vanskelig å be om hjelp, siden man
+da viser sin sårbarhet og bryter med idealet om
+selvstendighet (Nymo & Minde, 2014).
+Ofte
+utrykker den samiske pasienten seg på en taus,
+indirekte måte i tilnærmingen til helse og
+sykdom, derfor er det veldig viktig at
+helsepersonell er kulturelt sensitiv i
+kommunikasjonen med samiske pasienter med
+funksjonsnedsettelser (Bongo, 2012).
+3 METODE
+Denne undersøkelsen er en kvalitativ intervjustudie angående situasjonen til samer med
+I tråd med avtalen med NVC som finansierer
+studien, ble studiens utvalg definert til å omfatte
+Tidligere studier av den samiske befolkningen
+har vist at det kan være en utfordring å
+rekruttere informanter (Minde, 2010).
+Bakgrunnen for rekrutteringsutfordringene er
+sammensatt.
+Blant de forhold som sannsynligvis
+spiller inn er imidlertid den omfattende
+fornorskingsprosessen den samiske befolkningen
+har vært utsatt for, hvor de har vært nektet
+tilgang til eget språk og egen kultur
+(Forskningsrådet, 1998).
+Videre har den samiske
+befolkningen også negative erfaringer fra
+tidligere forskning som i liten grad har bidratt til
+å bedre deres situasjon, og tidvis tvert imot har
+vært med på å forsterke stereotype forestillinger
+om samer som folkegruppe (Hansen, 2012b).
+På
+bakgrunn av denne historikken og for at den
+samiske befolkningen skulle ha innflytelse på
+forskning angående dem selv, ba vi om det Marit
+Myrvoll (2002) omtaler som et kollektivt
+samtykke til å gjennomføre studien.
+Dvs.
+at vi
+besøkte Sametinget og presenterte undersøkelsen
+for Oppvekst-, omsorg- og utdanningskomiteen
+og for Sametingsråd for kultur og helse.
+Gjennom disse møtene fikk vi innspill til studien,
+og en anerkjennelse av viktigheten av å
+gjennomføre denne.
+Innspillene gikk særlig på
+De framhevet viktigheten av at samtlige
+kjernesamiske områder var representert, da
+mange studier primært har konsentrert seg om
+de kjernesamiske områdene i Finnmark.
+Vi fulgte
+innspillene og søkte aktivt å rekruttere
+informanter både fra nord-, lule- og sørsamiske
+språkområder.
+I tråd med dette ble
+informasjonsskrivene (vedlegg 1) med
+forespørsel om deltagelse i prosjektet oversatt til
+disse tre samiske språkene (vedlegg 2, 3 og 4).
+tillegg ble det utarbeidet et forenklet
+informasjonsskriv på norsk og de tre samiske
+språkene (vedlegg 5, 6, 7 og 8) slik at mulige
+informanter med utviklingshemming også kunne
+sette seg inn i tilbudet om å delta i studien.
+enten ved selv å lese eller å få lest for seg det
+forenklede informasjonsskrivet.
+Hvordan rent konkret å gå frem for å rekruttere
+informanter med funksjonsnedsettelser og
+samisk bakgrunn er en utfordring, da det
+hverken foreligger registre over hvem som har
+funksjonsnedsettelser eller hvem som er samisk.
+Vi valgte derfor å starte opp med å rekruttere via
+helse- og omsorgstjenestene i kommunene, ut fra
+en tanke om at ansatte her kunne ha oversikt
+over tjenestemottakere i deres distrikt som
+oppfylte begge disse kriteriene.
+I kontakten med
+kommunene ble det presisert at kun de som
+åpent definerte seg som samisk skulle inviteres til
+å delta i studien.
+Forespørslene ble sendt ut via
+tjenesteytere i utvalgte kommuner i de
+kjernesamiske områdene.
+Rekrutteringen via
+kommunale tjenesteytere var imidlertid
+tidkrevende, og resulterte i få informanter.
+Videre fikk vi også negativ reaksjon fra et par av
+dem som hadde mottatt forespørsel om
+deltagelse i prosjektet, som ba seg frabedt denne
+typen forespørsler om å delta i samiske
+undersøkelser.
+Vår tolkning av disse reaksjonene
+var at disse personene sannsynligvis ikke
+definerte seg om samisk, og i så måte ikke skulle
+ha mottatt forespørsel om deltagelse i
+På bakgrunn av tilbakemeldinger etter første
+rekrutteringsrunde reviderte vi
+informasjonsskrivene.
+Blant annet ble ordlyden
+tydeliggjort slik at denne framsto mer tilgjengelig
+for folk flest, og var mer i tråd med samisk måte
+å ordlegge seg på.
+F.eks.
+har en på samisk ikke
+noe ord som direkte oversetter begrepet
+funksjonshemming.
+Informasjonen som skulle
+sendes ut ble derfor reformulert slik at vi
+istedenfor å snakke om funksjonshemming heller
+påpekte at vi ønsket å snakke med personer som
+så eller hørte dårlig, hadde problemer med
+å bevege seg osv.
+Selv om vi hadde benyttet
+oversettere fra samiske språksenter kom det
+videre fram at det i et av informasjonsskrivene
+på samisk var brukt ord som enkelte oppfattet
+som støtende.
+Både den norske og de samiske
+versjonene av informasjonsskrivene ble derfor
+revidert.
+For å øke rekrutteringen endret vi strategi og tok
+kontakt med media.
+Gjennom kronikker og
+artikler i ulike aviser informerte vi om
+prosjektet, og oppfordret mulige informanter om
+å ta kontakt.
+Disse oppslagene resulterte i noen
+flere informanter, men fortsatt ikke så mange
+som vi ønsket.
+Vi endret igjen strategi, og gikk over til å
+rekruttere gjennom forskergruppens egne
+nettverk.
+Noen av disse nettverkene var knyttet
+til funksjonshemmingsfeltet, blant annet
+organisasjoner som Norsk Forbund for
+Utviklingshemmede (NFU).
+Andre var primært
+samiske nettverk, f.eks.
+med utgangspunkt i
+ulike samiske senter som jobber med å videreføre
+samisk språk og kultur osv.
+Blant annet reiste vi
+ut og presenterte prosjektet på enkelte slike
+senter, og rekrutterte informanter gjennom disse
+sentrene.
+En slik strategi omtales ofte som
+snøballmetoden, dvs.
+at en først kontakter
+personer med de egenskapene som er relevante
+for problemstillingen, og deretter ber disse om
+navn på andre med tilsvarende egenskaper.
+Ulempen her er at informantene da kan komme
+fra samme nettverk eller miljø.
+Dermed risikerer
+en at bredden i utvalget begrenses, ved at mange
+informanter med felles oppfatninger får delta.
+at en ved å benytte snøballmetoden
+risikerer skjevheter i utvalget, og dermed også i
+datamaterialet.
+Ved å bruke snøballmetoden i
+forskjellige nettverk fikk vi imidlertid det antallet
+informanter vi ønsket, samtidig som vi unngikk
+store skjevheter i datamaterialet.
+Utvalgsbeskrivelse
+Til sammen er situasjonen til 31 samer med
+funksjonsnedsettelse (r) beskrevet gjennom 31
+intervjuer.
+Disse 31 omtales i rapporten som
+studiens deltagere.
+Som det fremgår av tabell 1
+er det imidlertid i enkelte tilfeller slik at andre
+uttaler seg på personens vegne (f.eks.
+grunnet
+store språklige utfordringer eller alder) slik at
+pårørende er intervjuet istedenfor, samt at
+enkelte av deltagerne valgte å ha med seg
+pårørende eller verge som støtte under
+intervjuene.
+Samtlige av disse som deltok i
+intervjuene omtales i rapporten som
+informanter.
+Personene er bosatt i nordsamiske-
+(26), lulesamiske- (seks) og sørsamiske områder
+(tre), samt at en deltager bor på Østlandet og en
+på Vestlandet.
+Aldersspennet er fra syv til 88 år.
+Hovedtyngden av utvalget er imidlertid voksne
+(20), selv om også barn (fire), ungdom (to) og
+eldre (fem) inngår.
+Personene har alle en eller
+annen form for funksjonsnedsettelse.
+Disse er av
+kognitiv art (f.eks.
+utviklingshemming), fysisk
+(f.eks.
+bevegelses-, syns- og/ eller
+hørselshemming), og/ eller psykisk art.
+Kjønnsmessig består utvalget av fem gutter, 17
+menn, to jenter og syv kvinner.
+I tabell 1 gis en
+systematisk oversikt over utvalget.
+For å ivareta
+taushetsplikten i form av anonymisering er mye
+av den oppgitte informasjonen inndelt i til dels
+vide kategorier slik at deltagerne ikke skal kunne
+gjenkjennes.
+Tabell 1: Oversikt over utvalget
+Fiktivt navn
+Språkområde
+bosatt i
+Kjønn:
+Gutt/jente
+Mann/Kvinne
+Funksjons-
+nedsettelsens
+art
+Livsfase:
+Eldre (67 år)
+Informant
+Signe
+Nord-samisk
+Kvinne
+Kognitiv
+Eldre
+Personen selv
+Laila
+Voksen
+Ole-Mattis
+Mann
+Fysisk
+Sara
+Mor
+Ketil
+Gutt
+Barn
+Anna
+Østlandet
+Jente
+Ante
+Lule-samisk
+Per
+Vestlandet
+Lars
+Søster
+Peder
+Sigbjørn
+Henrik
+Berit
+Agnete
+Olaus
+Klaus
+Anton
+Jon
+Sør-samisk
+Nikolai
+Øyvind
+Psykisk
+Foreldre
+Tomas
++ mor
+Kristian
+Ungdom
+Nils
++ foreldre
+Barbro
+Kai
+Fysisk/ psykisk
+Knut
+Johan
+Rakel
+Kognitiv/
+fysisk
+Marit
++verge
+Ragnar
+Utvalget kan verken i sammensetning eller utvalgstrekning sies å være representativt for samer med
+funksjonsnedsettelse (r), men dette har heller ikke vært en målsetting i denne studien.
+Formålet med studien er å øke forståelsen av
+funksjonsnedsettelser med samisk bakgrunn.
+Økt
+forståelse kan gi mange gevinster, og
+forhåpentligvis kan en gevinst være å bidra til
+økt kunnskap og refleksjon omkring denne
+gruppens situasjon blant de som yter
+velferdstjenester.
+Hverdagsliv, overganger
+mellom barnehage og skole, skole og arbeidsliv,
+og over i redusert arbeid/ ut av arbeidslivet, samt
+demokratisk deltagelse i eget liv, nærmiljø og
+storsamfunn er hovedfokus i studien.
+Studien er meldt til Personvernombudet for
+forskning, Norsk samfunnsvitenskapelig
+datatjeneste (NSD) og tilrådd.
+Alle informantene
+har mottatt skriftlig informasjon om prosjektet,
+og har underskrevet samtykkeerklæring (vedlegg
+All medvirkning har vært frivillig.
+Til sammen er vi 10 forskere, hvorav fire med
+samisk bakgrunn, som har gjennomført 31
+Når vi har intervjuet barn, har en
+eller begge foreldrene deltatt i intervjuene.
+Når vi
+har intervjuet personer med utviklingshemming
+har i enkelte tilfeller verge og/ eller et
+familiemedlem vært til stede og deltatt i
+intervjuet.
+Fire av informantene ønsket å bli
+intervjuet på samisk.
+Vi benyttet da en
+samisktalende person utenfor prosjektet til å
+gjennomføre intervjuet.
+Intervjuet ble deretter
+transkribert og oversatt til norsk.
+Vi har benyttet en semi-strukturert intervjuguide
+(vedlegg 9), primært bestående av åpne
+spørsmål.
+Guiden ble utviklet i flere trinn.
+Medlemmene i forskergruppa utviklet et utkast
+knyttet til de tre hovedtemaene: Hverdagsliv,
+overganger og demokratisk deltagelse.
+Utkastet
+ble videreutviklet etter innspill fra
+referansegruppa for prosjektet, og deretter prøvd
+ut i et pilotintervju med en representant knyttet
+til Sametinget.
+Erfaringene fra pilotintervjuet ble
+diskutert i forskergruppa, og flere revideringer
+gjort før en var enig om en endelig intervjuguide.
+Med basis i denne intervjuguiden ble det
+utarbeidet en forenklet intervjuguide til bruk ved
+intervju av personer med utviklingshemming.
+Endelig intervjuguide ble grundig gjennomgått i
+plenum i forskergruppen slik at en felles
+forståelse av denne lå til grunn før
+forskergruppemedlemmene reiste ut og begynte å
+intervjue.
+Det ble også utarbeidet en forenklet
+intervjuguide.
+Lydopptaker ble brukt ved alle intervjuene
+foruten ett der deltager ikke ønsket at samtalen
+skulle tas opp.
+Ved sistnevnte ble det tatt
+notater.
+Vi prøvde ved intervjuene å etablere en
+uformell tone med samtale rundt de oppsatte
+temaene.
+I tillegg åpnet vi for at informantene
+kunne fortelle om ting de var opptatt av, og som
+ikke inngikk i intervjuguiden.
+Informantene
+valgte selv hvor de ville intervjues, og de fleste
+valgte og intervjues hjemme.
+Flertallet av
+intervjuene varte i overkant av en time, det
+lengste intervjuet vel 2 1/2 time.
+En utfordring ved denne typen semi-strukturerte
+intervju er at intervjuene blir til i møtet mellom
+intervjuer og informant, noe som gjenspeiler seg
+også i våre intervju.
+Til tross for at samtlige
+intervjuere tok utgangspunkt i intervjuguiden er
+det til dels stor variasjon i hvor omfattende
+guidens ulike temaer er besvart.
+I arbeidet med å transkribere intervjuene har vi
+skrevet ut disse så komplett som mulig.
+innebærer at den muntlige og uformelle formen
+er beholdt og gjengitt i den videre bearbeidelsen
+av materialet.
+Den som gjennomførte intervjuene
+laget også et sammendrag av hvert intervju
+knyttet til de utvalgte temaene Hverdagsliv,
+Overganger og Demokratisk deltagelse.
+I tillegg
+skrev vi inn stikkord som skulle fange opp andre
+aspekter i intervjuet.
+Videre i prosessen ble
+utsagn fra ulike intervjuer samlet under utvalgte
+tema.
+En del utsagnene fra intervjuene ble diskutert av
+forskergruppa i fellesskap.
+For eksempel sier
+flere av informantene at de foretrekker å snakke
+med fagfolk som enten snakker samisk eller har
+samisk bakgrunn.
+En av grunnene de oppgir er
+at de slipper å forklare så mye.
+I forskergruppa
+var vi opptatt av hvordan dette og andre utsagn
+kunne forstås.
+Vi plukket derfor i fellesskap ut
+diverse utsagn som vi fant sentrale og ønsket å
+bruke i rapporten.
+For å øke sannsynligheten for
+at utsagnene ble tolket og forstått i tråd med
+samisk kultur og verdensanskuelse, ønsket vi
+innspill på de utvalgte utsagnene fra de samiske
+miljøene selv.
+Representanter fra forskergruppa
+dro ut til samiske sentre i henholdsvis nord-,
+lule- og sørsamiske områder, presenterte de
+utvalgte utsagnene og fikk verdifulle innspill på
+hvordan disse utsagnene kunne forstås.
+Tolkningen av materialet har med andre ord
+skjedd i flere trinn, og i samspill med
+representanter med samisk bakgrunn.
+Enkelte av
+representantene hadde for øvrig også tilknytning
+til funksjonshemmingsfeltet.
+I analysearbeidet har vi i tråd med hermeneutisk
+tradisjon både sett etter sammenhenger mellom
+de ulike intervjuene, og gått i dybden for å søke
+mening innenfor det enkelte intervju.
+Gjennom
+denne vekslingen mellom deler og helhet vokste
+det av intervjuene frem ulike
+fortolkningsmuligheter/ meningsdimensjoner.
+Innenfor en hermeneutisk meningsproduksjon,
+eller rettere, meningskonstruksjon, handler det
+om å tolke, oversette, tydeliggjøre, klargjøre og
+forstå.
+Forholdet mellom å tolke og det som blir
+tolket er en interaktiv prosess der kunnskap
+produseres i en runddans mellom forskerens
+metode, forståelsesramme/ teori og det empiriske
+materialet (Wadel, 1991).
+Systematikken i
+analysearbeidet med datamaterialet framkommer
+i runddansen mellom empiri og teori.
+I arbeidet med å skrive og fortolke materialet har
+vi vært nødt å redusere flere hundre sider med
+tekst ned til noen titalls sider, en ganske radikal
+beskjæring.
+Vi har etter beste evne prøvd å finne
+fram til datamaterialets meningsinnhold, men er
+oppmerksom på at innholdet baserer seg på en
+allerede fortolket virkelighet, som baserer seg på
+våre valg av tema og spørsmålsstillinger.
+Sammenstillingen av flere intervju kan skape en
+forståelse som hver av intervjuene ikke kan
+skape alene (Kvale, 1997).
+Selv om
+framstillingen av det empiriske materialet er å
+betrakte som en konstruksjon mellom informant,
+forsker og senere de samiske sentrene, er vi, som
+Chase (2005), opptatt av at fortolkningene er
+signifikant dersom det gir en forståelse innenfor
+den sosiale kontekst de stammer i fra.
+En form
+for analytisk generalisering (Fangen, 2004), som
+sammen med materialets gjenkjennbarhet i feltet
+(Thagaard, 2003), gir et grunnlag for bedre å
+forstå situasjonen til personer med nedsatt
+funksjonsevne og samisk (kultur-) bakgrunn.
+REFLEKSJONER OVER METODISKE OG ETISKE UTFORDRINGER _________________
+Deltagerne i denne studien kan sies å tilhøre en
+marginal gruppe både grunnet sin samiske
+bakgrunn og funksjonsnedsettelse.
+Dette er
+forhold som medfører at det bør tas metodiske
+og etiske hensyn.
+I tillegg innebærer enkelte av
+deltagernes alder og diagnose at det i forhold til
+disse skal tas særskilte hensyn.
+Under de
+følgende punktene vil vi presentere metodiske og
+etiske refleksjoner knyttet til disse utfordringene.
+Samers deltagelse i forskning
+Det er et eksplisitt mål for den samiske
+forskningspolitikken å bygge bro mellom
+tradisjonell samisk kunnskap og vitenskapelig
+kunnskap (Bull 2002).
+I Sametingets
+forskerinnstilling (1996) redegjøres det tydelig
+for forskerens eget ansvar overfor det samfunnet
+han eller hun forsker i. Videre skrives det fram
+etiske prinsipper som skal styre den forskningen
+som utføres.
+Her slås det fast at forskeren
+forplikter seg til å etterstrebe størst mulig lokal
+deltagelse, å vise respekt for lokale tradisjoner,
+verdier og språk.
+I tillegg fremheves det at
+forskeren må arbeide ut i fra en grunnleggende
+respekt for menneskeverdet og verdigheten til det
+samfunnet som er gjenstand for forskning.
+Forskningsresultater må tilbakeføres til
+samfunnet som har bidratt, og lokale aktører
+som bidrar til gjennomføring av
+forskningsprosjektet må anerkjennes for arbeidet
+de har utført.
+Forskergruppe har bestrebet seg på å utvikle
+studien i tråd med prinsippene overfor, noe som
+har hatt konsekvenser for forskerrollen og
+deltagerne i studien.
+Vi utviklet et design der vi
+la opp til å forske sammen med samer.
+Som
+redegjort for i metodekapitlet har vi samarbeidet
+med samiske representanter og institusjoner både
+når det gjelder utviklingen av prosjektet,
+rekrutteringsarbeidet, samt som
+diskusjonspartnere i analyseprosessen.
+Vi har
+altså prøvd å involvere de samiske deltagerne og
+miljøene i hele forskningsprosessen, hvor vi
+istedenfor den tradisjonelle "å forske på" søkte
+"å forske sammen med" (Swain & French,
+En slik måte å tenke forskning på er i
+overenstemmelse med prinsippene redegjort for
+ovenfor, samt med prinsippene for
+urfolksforskning generelt (Smith, 2012).
+For oss
+innebærer dette et design basert på en forståelse
+av deltagerne i studien som subjekter og som
+eksperter i deres eget liv.
+I tillegg er fire av
+deltagerne i forskergruppen samer.
+Underveis i studien erfarte vi at å involvere
+samiske representanter og institusjoner er både
+tidkrevende og kostbart.
+Dette blant annet i
+forhold til etablering av kontakt, store avstander
+og høye reisekostnader.
+Samtidig har prosjektet
+hatt begrenset tid og økonomi.
+Ressurssituasjonen har med andre ord begrenset
+hvor aktivt vi kunne involvere de samiske
+aktørene i alle delene av studien.
+En
+referansegruppe bestående av medlemmer med
+samisk bakgrunn og/ eller med
+funksjonsnedsettelser har imidlertid stått til vår
+disposisjon og bistått særlig ved utformingen av
+studien.
+At en del av informantene har samisk som
+førstespråk har medført enkelte metodiske
+utfordringer.
+Informantene fikk selv velge hvilket
+språk de ønsket å intervjues på.
+Intervjuene som
+er gjort på samisk måtte oversettes til norsk da
+flesteparten av forskergruppemedlemmene ikke
+forstår samisk.
+Ved oversettelse er det imidlertid
+fare både for at noe mening går tapt, og at noe
+av innholdet kan endre mening (Kovach, 2009).
+Barn og ungdom som deltagere i
+forskning
+Enkelte av deltagerne i vår studie er barn og
+ungdom under 18 år, og er dermed definert som
+en sårbar gruppe som har krav på særlig
+beskyttelse når de tar del i forskning (Den
+nasjonale forskningsetiske komité for
+samfunnsvitenskap og humaniora, 2006).
+Utgangspunktet er at barn og unge ikke skal
+påføres ubehag eller skade som følge av
+deltagelse i forskning.
+Samtidig kan barn og
+unges mulighet til å delta i forskning oppfattes
+som en rettighet.
+Dette jamfør FNs
+barnekonvensjon artikkel 12, hvor barns rett til
+å si sin mening og bli hørt fremgår (Backe-
+Etter inkorporeringen av
+barnekonvensjonen i norsk lov fremgår barns
+rett til å bli hørt i en rekke norske lover (Barne-
+og likestillingsdepartementet, 2006).
+Å la barn
+og ungdom selv delta som informanter i denne
+studien er således i tråd med den allmenne
+internasjonale og nasjonale barne- og
+ungdomspolitikkens fokus på å sikre barn og
+unge mulighet til innflytelse og deltagelse.
+Noe
+som kan tale mot barn og ungdoms deltagelse i
+forskning er at deres medvirkning sjelden har
+positiv innvirkning direkte på deres egen
+situasjon (Backe-Hansen, 2009).
+I utgangspunktet tenkte vi ikke at deltagelse i
+denne studien ville få direkte følger for barna og/
+eller ungdommene selv.
+Vi fikk imidlertid
+tilbakemelding fra enkelte informanter om at
+intervjuene satte i gang en bevisstgjøringsprosess
+spesielt i forhold til dette med egen kultur.
+En av
+de foresatte hadde blant annet etter intervjuet
+kontaktet sønnens skole for å få opplegget hans
+endret, slik at han fikk prøver i et bestemt fag på
+samisk og ikke på norsk.
+I tillegg til at vi håpet
+at studien i framtiden skulle bidra til å bedre
+hverdagen for barn og unge med samisk
+bakgrunn og funksjonsnedsettelser generelt sett,
+vet vi altså at den allerede har hatt innvirkning
+på hverdagen til enkelte av de som har deltatt.
+I tillegg til foresattes samtykke, har barna og
+ungdommene som har deltatt som informanter
+selv gitt aksept til å delta.
+Videre valgte flere å ha
+med mor som støtte under intervjuene.
+Utviklingshemmede som deltagere i
+Utviklingshemmede har inntil de senere år kun i
+begrenset omfang deltatt i forskning (Thorsen &
+Olstad, 2005), og forskere har ofte valgt å
+snakke med nærpersoner istedenfor med de
+utviklingshemmede selv (Tøssebro, 1996;
+Tøssebro & Lundeby, 2002).
+Blant
+begrunnelsene for å utelate utviklingshemmede
+fra å ta del i forskning har vært ulike
+utfordringer knyttet til deres kognitive svikt
+(Mallander, 1999; Tøssebro, 1996).
+I de senere
+år har imidlertid stadig flere tatt til ordet for
+utviklingshemmedes rolle som deltagere i
+forskning, og det har i den forbindelse vært
+fokusert mye på hvordan man gjennom ulike
+forskningsmetoder og -teknikker best mulig kan
+sikre utviklingshemmedes deltagelse (Aldridge,
+2007; Boland, Daly, & Staines, 2008; Folkestad,
+Vårt utgangspunkt er at det metodisk
+ikke er noe hinder for at også personer med
+utviklingshemming skal ta del i denne studien.
+Vi finner videre at utviklingshemmede sin
+deltagelse i denne studien, på lik linje med
+deltagelsen til personer med andre
+funksjonsnedsettelser, kan forankres i sentrale
+målsettinger for den norske
+funksjonshemmingspolitikken; som full
+deltagelse i samfunnet (NOU 2001:22),
+selvbestemmelse og brukermedvirkning (St.meld.
+Også forskning er en form
+for samfunnsaktivitet utviklingshemmede bør ha
+mulighet til å ta del i, da de gjennom deltagelse i
+forskning kan komme til orde og påvirke forhold
+med betydning for egen situasjon.
+Internasjonalt
+har det vært en økning i det som omtales som
+deltagende og frigjørende forskning (Bogdan,
+Frigjørende forskning er forskning hvor
+deltagerne gjennom forskningsprosessen tilegner
+seg nye ferdigheter og oppnår makt, og der
+deltagerne kan benytte forskningsresultatene til å
+gjøre endringer i eget liv (Walmsley & Johnson,
+Sannsynligvis vil ikke funnene i denne
+studien automatisk medføre konkrete endringer i
+deltagernes situasjon.
+Ifølge Traustadóttir (2006)
+kan dog det å fortelle sin egen historie i seg selv
+være et steg i retning av å tale sin egen sak
+offentlig.
+I tillegg til å bli lyttet til kan deltagerne
+ved å være informanter i denne studien få øvd på
+det å fremme egne synspunkter, en ferdighet som
+er nyttig også i senere sammenhenger.
+At det foreligger et frivillig informert samtykke
+er en betingelse for å inkludere noen i en
+forskningsstudie.
+Personer med
+utviklingshemming kan ha vansker med å avgi et
+frivillig informert samtykke.
+Vanskene henger
+dels sammen med deres kognitive fungering, men
+også selve informasjonen om hva som
+undersøkes og hvordan (Ellingsen, 2009).
+For å
+sikre at deltagerne med utviklingshemming visste
+hva de samtykket til når de sa ja til å være med i
+denne studien, utformet vi et forenklet
+informasjonsskriv og en forenklet samtykke-
+erklæring.
+I tillegg gjennomgikk verge denne
+informasjonen sammen med aktuell deltager,
+samt at de forespurte også ved oppmøte for
+intervju fikk mulighet til å trekke seg fra
+deltagelse i studien.
+Vi utformet videre som
+tidligere nevnt en forenklet intervjuguide for å
+sikre at deltagerne med utviklingshemming
+skulle forstå spørsmålene og ha mulighet til å
+svare på disse.
+Videre fikk deltagerne tilbud om
+å ha med seg noen ved intervjuene om de ønsket,
+og enkelte valgte å ha med en pårørende eller
+verge som støtte.
+Anonymisering
+Samtlige deltagere i denne studien er
+anonymisert.
+Det gis f.eks.
+bare en generell
+oversikt over deres alder og hvilket språkområde
+de er bosatt innenfor, og vide kategorier av type
+funksjonshemming, slik at deltagerne ikke skal
+kunne gjenkjennes.
+Når vi oppgir hvilket samisk
+språkområde deltagerne bor i, er dette fordi vi
+anser dette som sentral informasjon som kan ha
+betydning for hvordan forstå deltagernes
+fortellinger om egen situasjon.
+kan møtet
+med hjelpeapparatet være annerledes i
+nordsamiske områder enn i sørsamiske områder
+hvor den samiske kulturen er mer under press.
+Analysen bygger på transkriberte intervjuer.
+enkelte sitater er stedsnavn utelatt eller endret
+for å bidra til anonymisering og ivaretagelse av
+taushetsplikten.
+Når deltagerne som i denne studien tilhører to
+minoritetsgrupper, er det tidvis utfordrende å
+presentere deltagerne og deres fortellinger uten
+at det for enkelte er mulig å gjenkjenne
+deltageren.
+I Klaus sitt tilfelle er det f.eks.
+nesten
+umulig å anonymisere slik at ingen gjenkjenner
+han, fordi hans kombinasjon av samisk
+bakgrunn, type funksjonsnedsettelse og yrke er
+ganske uvanlig.
+For å sikre total anonymisering
+av Klaus, ville vi måtte endret eller utelatt en
+rekke opplysninger i hans fortellinger som ville
+medført at vi mistet vesentlig informasjon.
+Klaus bidro med en rekke refleksjoner og
+fortellinger vi gjerne ønsket å ha med i rapporten
+tok vi derfor kontakt med Klaus.
+Vi spurte hva
+han selv tenkte om "faren" for å bli gjenkjent og
+drøftet mulige ulemper en eventuelt
+gjenkjennelse kunne innebære.
+Klaus mente
+imidlertid at svært mange uansett kjente til han
+og hans situasjon på grunn av at han tidligere
+har stått frem i ulike offentlige sammenhenger,
+og så heller ikke at en gjenkjennelse ville
+medføre ulemper for hans del.
+Han samtykket
+derfor til at hans beskrivelser kunne anvendes til
+tross for at disse kunne medføre gjenkjenning
+(tross vår anonymisering med fiktivt navn osv.).
+4 HVORDAN FORHOLDE SEG TIL SYKDOM
+OG FUNKSJONSNEDSETTELSER
+Intervjuene resulterte i en rekke fortellinger og
+det var stor bredde i hva informantene var
+opptatt av.
+Et tema som opptok flere av
+informantene var hvordan man innenfor samisk
+kultur tradisjonelt forholder seg til sykdom og
+Når det gjelder hvordan samer tradisjonelt
+forholder seg til sykdom forteller faren til
+Øyvind at å prate om sykdom på et vis kan
+betraktes som å gi næring til sykdommen.
+Faren
+mener at dette kan forståes som at man ikke skal
+fokusere på negative forhold, men heller bruke
+kreftene på det som er positivt i livet.
+fremhever moren til Øyvind at "Sånn er kulturen
+vår også med at vi er kanskje mer
+tilbakeholden", altså at samer er tilbakeholden
+med å utlevere seg selv til fremmede.
+Rakel deler
+denne oppfatningen, og sier at samer helst
+unngår å forholde seg til sykdom og plager.
+viser til et egenopplevd eksempel:
+Den nærmeste familien har jo vært der.
+har følt vel, jeg har mange av de andre
+slektningene mine da som ikke er liksom
+den aller nærmeste familien da, men (...) vi
+har jo vokst opp i lag på en måte.
+Og det
+var veldig mange av dem som trakk seg
+unna da jeg ble syk.
+Og som liksom ikke ...
+De prater ikke om det.
+Og det føler jeg er
+veldig typisk hos samene da.
+At vi er ikke så
+åpen på slike ting (Rakel).
+Rakel synes det var sårt at familien trakk seg
+unna da hun ble syk.
+Hun forteller at: " (...) de
+som ringte og var nysgjerrige og spurte og de
+som kom og besøkte meg på sykehuset, det var
+liksom de norske vennene mine".
+At hennes
+samiske slektninger trakk seg unna og ikke
+snakket om sykdommen tenker hun at kan ha
+med den samiske kulturen å gjøre.
+For eksempel
+at " (...) det onde øret kan høre", og da risikerer
+du at sykdommen slår tilbake på den som hører.
+Rakel sier videre at "Det er kanskje noe sånt
+som sitter igjen på en måte.
+(...) Sånn som den
+der besteforeldregenerasjonen er jo kanskje litt
+sånn".
+Også andre av informantene viser til at en
+innenfor det samiske ikke snakker om sykdom.
+Vergen til Marit, forteller at " (...) man skal klare
+seg selv innenfor en familie og ta vare på seg
+Så skal man jo heller ikke, har jeg blitt
+fortalt, helst ikke prate om sykdom eller svakhet
+(...) det er også veldig tabu".
+Hun mener at ikke
+å snakke om svakhet handler om at den som er i
+en svak posisjon skal skånes.
+Som et annet
+eksempel på det samme, forteller hun om
+hvordan en innenfor det samiske heller ikke skal
+snakke om at man er gravid eller om at man har
+et barn med funksjonshemming.
+På spørsmål om
+sistnevnte kan handle om skam, så svarer hun at
+det gjør det ikke.
+Hun forteller at de tvert imot
+er "jo veldig stolt over barna (...) uansett (...) ".
+Moren til Ketil er også inne på noe av det samme
+i forhold til å få et funksjonshemmet barn når
+hun sier at:
+Jeg har en veldig sånn tydelig opplevelse av
+at det å på en måte ha en
+funksjonsnedsettelse er mye mer akseptert i
+den samiske samfunnet.
+Samtidig som en
+kanskje ikke alltid snakker så veldig mye
+om slike ting, så er det veldig akseptert.
+(Mor til Ketil)
+Mens mor til Ketil snakker om hvordan hun
+oppfatter at forholdene er i dag, forteller Mikkel
+en historie for å illustrere hvordan han tror at
+samer fra gammelt av tenker i forhold til sykdom
+og funksjonsnedsettelser:
+(...) om en gammel dame som bodde i [...]
+Hun var utsatt for en ulykke når hun var
+jentunge.
+Hun var med faren, de var på tur
+til lesning.
+De ble tatt av et snøskred.
+og broren og faren, alle tre ble tatt.
+omkom.
+De to andre fant de og klarte å
+grave ut.
+Men hun (jenta) ble sinnsforvirra
+etter det (...) Hun bodde hos folk rundt om i
+gårdene.
+De tok henne i hus, og hun hjalp til
+med litt spinning og.
+Og hun var en veldig,
+veldig akseptert.
+De sa at hvis du ikke tok
+vare på henne og ga til de som tigde, så
+kunne du få en forbannelse på deg altså.
+det skulle du.
+Folk var nesten redd for sånne
+som var litt mentalt tilbakestående og sånn.
+De mente at de hadde magiske evner.
+Og
+hun her hun levde jo på 1800-tallet (...) Og
+hun telefonerte.
+Det fantes jo ikke en telefon
+i Troms fylke på den tiden, men hun
+snakket om at hun brukte ... Hun sa på
+samisk at hun telefonerte.
+Hun sa at hun
+hadde telefonert med Lofoten, og i Lofoten
+fortalte de at han Peder var nå på tur hjem
+for han hadde skadet foten.
+Og dagen etter
+(...) så kom han med lokalbåten.
+Så folk
+hadde respekt for det, og de behandlet folk
+som hadde slike handicap på en ordentlig
+måte.
+(Mikkel).
+Mikkel mener det både kunne være familien og
+fellesskapet i bygda som tok seg av folk som var
+annerledes.
+Han opplever imidlertid at i dag har
+den samme utviklingen skjedd i samiske miljø
+som i samfunnet for øvrig.
+at det nå er
+institusjoner som har overtatt for det som
+tidligere var familiens, eller bygdas ansvar.
+Moren til Ketil er derimot av den oppfatning at
+det innenfor dagens samiske samfunn fortsatt er
+vanlig at folk som er annerledes deltar i det
+vanlige samfunnslivet.
+De gjør de oppgavene dem på en måte har
+anledning til å gjøre, og de blir aldri sett på
+som annerledes (...) Man prater med dem
+som man prater med alle andre og man
+setter seg ned og tar en kopp kaffe.
+Altså det
+med å være ... altså det er mye større aksept
+i forhold til at vi mennesker er jo forskjellig.
+(Mor til Ketil).
+Mor til Ketil opplever det som " (...) helt idiotisk
+(...) " å sammenligne forskjellene mellom hva
+som er avvikende og normalt, slik hun mener at
+man i dag gjør innenfor det norske helsevesenet.
+Hun mener at man innenfor de samiske samfunn
+betrakter alle som en del av menneskeheten, og
+at det " (...) innenfor der er det masse forskjellig,
+og at alle på en måte blir akseptert for den de
+er".
+Videre ser moren til Ketil både ulemper og
+fordeler med denne høge toleransegrensen for
+avvik innenfor det samiske.
+Hun reflekterer over
+hvordan dette: " (...) gjør at man kommer sent i
+gang med utredninger og at kanskje mennesker
+ikke blir utredet også, mens ... mens det positive
+er igjen at alle ... at alle på en måte blir veldig
+sånn inkludert".
+Moren til Ketil kommer med flere eksempler
+som illustrerer hvordan personer med
+funksjonsnedsettelser får tildelt ulike oppgaver
+etter hva de kan bidra med, og drar parallellen
+til barneoppdragelse der unger tidlig dras inn i
+voksenarbeid og lærer seg å håndtere kniv,
+scooter etc.
+Hun opplever at oppdragelsen
+handler om å tilegne seg praktiske ferdigheter og
+å klare seg.
+(...) for eksempel en norsk, en norsk mann
+eller kvinne.
+Det er nesten et sånn skjellsord
+i en samisk sammenheng.
+Slik at en sånn
+norsk mann som kom på fine dress sko,
+eller som ikke ville klare seg i den samiske
+naturen.
+Ville blitt mye mer (...) sett ned på
+enn en som da hadde litt svekket kognitive
+ressurser, men som klarte seg veldig fint (...)
+i det samiske samfunn og i det her praktiske
+... Hva skal jeg si ... livet med fjellet og
+vidde og bål og scooter.
+Moren til Anna deler noe av de samme tankene
+som moren til Ketil.
+Hun sier at:
+(...) før i tiden så var det jo ikke så mye
+diagnoser og sånne ting.
+Og der tror jeg at
+de sånn som hun [datteren], hun ville bare
+vokst opp i miljøet (...) så kunne hun
+fungert ganske bra i et samisk miljø.
+Der
+hun hadde fått sine oppgaver og gjort dem.
+(...) At om de ikke hadde noe veldig tungt
+rammet av diagnoser, så tror jeg at de små
+diagnosene de forsvant bare fordi de var en
+del av samfunnet og fellesskapet.
+(Mor til
+Anna).
+Annas mor er altså av den oppfatning av at det
+er større fleksibilitet innenfor samiske samfunn,
+" (...) at det er ikke sånn at du får et stempel i
+panna, sånn som vi er veldig flink til i det
+norske".
+Andre informanter er imidlertid ikke like
+positive til hvordan det samiske samfunnet
+ivaretar personer med funksjonsnedsettelser.
+Søsteren til Sigbjørn er en av disse.
+Hun mener at
+"En kan si mye bra om det samiske samfunnet,
+men å forholde seg til folk med
+funksjonsnedsettelse ... Der er de ganske langt
+bak i forhold til samfunnsutvikling ellers".
+utdyper ikke utsagnet, men får støtte av sin
+mann som mener at det samiske miljøet ikke
+ville akseptere et slikt barn.
+Det mener han da
+også var grunnen til at familien i sin tid valgte å
+flytte da de fikk et funksjonshemmet barn fordi
+de bodde i et tradisjonelt samisk område.
+Nikolai forteller at det i riktig gamle dager, da
+man slet med å få mat på bordet, var slik at hvis
+en:
+(...) samisk person ble syk eller var født
+med funksjonshemming.
+Ikke kunne fungere
+ordentlig, så ble de satt ut i naturen for å
+dø.
+Eller dersom du ble gammel ble du også
+satt ut for å dø (...) Så rått var det!
+berge resten av familien.
+Derfor mange
+plasser som Daumannsflåg og
+Daumannsvik.
+Plasser hvor personer ble
+sendt utfor stupet og på den måten døde.
+(Nikolai).
+Nikolai er videre av den formening at:
+Det var kristningen i Norge.
+Samene ble
+undersøkt og fikk du et barn med lyter var
+det fordi du hadde syndet.
+Derfor ikke
+vanlig med personer med
+funksjonshemming i det samiske miljø, for
+eksempel personer med Down syndrom.
+Den skamma gjorde at de kvittet seg med
+dem.
+Han mener derimot at det i dag ikke er skam å
+få en unge med funksjonshemming, og at det
+heller ikke er heftet noe stigma med ungen.
+Fortellingene til flere av de øvrige informantene
+våre støtter opp om Nikolais oppfatning.
+eksempel forteller mor til Ketil blant annet om
+hvordan de før skolestart informerte samtlige
+foreldre i klassen om Ketil og hans
+funksjonsnedsettelse, slik at foreldrene skulle
+kunne besvare eventuelle spørsmål barna hadde
+om Ketil.
+Videre beretter Tomas om hvordan de
+orienterte medelevene om ADHD-diagnosen da
+han fikk denne, noe han mener bidro til at de
+forsto "hva det var" slik at mobbingen i forhold
+til ADHD avtok.
+Dette er altså eksempel på
+hvordan både en del foreldre og barn i dag er
+åpne og snakker om funksjonsnedsettelser.
+På den annen side forteller vergen til Marit om
+en funksjonshemmet unge hun i dag kjenner til
+som familien ikke ønsker å sende i barnehagen
+eller på andre aktiviteter.
+Hun funderer over
+dette, og synes det er litt underlig for familien
+virker jo så glade i barnet.
+Heller enn å videreføre diskusjonen om i hvilken
+grad personer med funksjonsnedsettelser er
+akseptert i samiske samfunn, vil vi peke på noen
+mulige forklaringer til at informantene opplever
+dette ulikt.
+Variasjonen kan blant annet henge
+sammen med hvilken tidsepoke det er snakk om,
+sted og type funksjonsnedsettelse.
+Helt konkret
+er det stor spennvidde i tidsepokene
+informantenes fortellinger om hvordan forholde
+seg til sykdom og funksjonsnedsettelser er hentet
+fra.
+Det er videre mulig at det kan være
+geografisk ulike oppfatninger av avvik både
+mellom og innenfor de sør-, lule- og nordsamiske
+språkområdene, og kanskje også innenfor de
+ulike storfamiliene.
+Videre kan hvordan en
+forholder seg til sykdom og
+funksjonsnedsettelser også variere avhengig av
+hvilken sykdom eller type funksjonsnedsettelse
+det er snakk om.
+En kan f.eks.
+stille spørsmål
+ved om personer som kan bidra med praktisk
+arbeid kanskje lettere aksepteres enn personer
+som ikke klarer seg selv eller bidrar til
+fellesskapet.
+at det kan være en forskjell
+mellom "små" og "store" diagnoser for å bruke
+moren til Anna sitt ordvalg.
+På bakgrunn av
+empirien i denne studien er det imidlertid kun
+grunnlag for å peke mulige måter å forstå den
+beskrevne variasjonen av aksept av
+funksjonshemmede på, ikke for å trekke entydige
+slutninger.
+Tradisjonen med lesing blant folk i fra sør-, lule-
+og nordsamiske språkområder trekkes frem av
+flere av informantene.
+Lesing handler kort sagt
+om helbredelse ved hjelp av Guds ord.
+Ragnar er tydelig på at det er helt vanlig for
+samer å bli lest på i forbindelse med ulike plager,
+og uttaler at " (...) det [lesing] er helbredelse.
+Ja,
+det er det virkelig.
+De tar bort mye plager i fra
+folk".
+Faren til Øyvind på sin side forstår
+derimot lesingen mer som "Kjærlig omsorg".
+Også Ragnar er inne på dette med lesing, og
+forteller at " (...) det er samene som har gjort
+meg bra.
+Ikke leger, ikke den her pisslorten det
+er som står med medisindosettene".
+Moren til Ketil opplever at tradisjonen med
+lesing er innarbeidet også i det norske
+Hun skulle ønske at det offentlige
+helsevesenet ikke var så dømmende til denne
+formen for helbredelse, for dersom den det
+gjelder opplever å bli hjulpet så tenker hun at det
+er det viktigste.
+Moren forteller at hun har
+benyttet seg av lesere både på seg selv og sønnen,
+og mener det må være en privatsak.
+Hun er av
+den formening at lesing ikke kommer i konflikt
+med norsk skolemedisin, " (...) men jeg skjønner
+at veldig mange samer har problemer med å
+snakke med sine leger om det fordi at de vil ikke
+få aksept for det".
+Ketils mor mener at en som
+for eksempel har kreft og skal dø bør få aksept
+på sine valg og at norske leger kunne " (...) prøve
+å sette seg inn i pasienten sin situasjon (...) og
+vært mye flinkere til å møte det alternative (...).
+Hun er derimot skeptisk til personer som tar
+betalt for å lese/ kurere.
+Flere av informantene forteller at de selv eller
+andre de kjenner til har stoppet blod eller fjernet
+smerter ved hjelp av lesing.
+Ifølge faren til
+Øyvind er lesing helt vanlig, og fortsatt en veldig
+viktig del av samisk kultur: "Når folk er sjuk, og
+så leser de til han.
+Det er helt naturlig.
+Altså, det
+skjer nesten hver dag.
+Altså, hvis det er noen
+som blir syk, så er det alltids noen som leser bort
+betennelse eller alt ettersom.
+Stoppe blod eller
+fjerne verking, smerte".
+Videre forteller han at:
+"Jeg hadde en gammel onkel som (...) stoppet
+blod.
+Jaja, han stoppet blod.
+Altså det funket
+jo".
+Han legger til at i dette området er lesing så
+utstrakt at på folkemunne omtales den som leser
+for å kurere ulike plager for "kommunelege 2".
+Som det fremgår av den beskrevne empirien
+opplever mange av deltagerne at samiske
+tradisjoner fortsatt står sterkt når det gjelder
+hvordan forholde seg til sykdom og
+Dette blant annet i form av
+lesing som behandling, og ved at en ikke snakker
+om sykdom og funksjonsnedsettelser.
+Samtidig
+har vi en rekke beskrivelser av hvordan
+deltagerne aktivt forholder seg til det norske
+Mor til Ketil forteller blant
+annet om hvordan hjelpeapparatets bistand har
+vært særlig nyttig når det gjelder tilretteleggingen
+av sønnens hverdag.
+Helt konkret forteller hun
+at " (...) fagfolk hadde en viktig rolle i vår
+familie.
+For det var de rådene som de kom med
+(...) blant annet det her med den
+forutsigbarheten, og det med å lage de her veldig
+tydelige rutinene og sånt.
+Andre av
+informantene har særlig opplevd at
+hjelpeapparatets bidrag med å få på plass en
+diagnose og medisinering som positivt.
+gjelder blant annet skolegutten Tomas som
+beskriver hvordan han før han fikk medisinen
+var "høyt og lavt hele tiden.
+Og nå når jeg har
+brukt medisinen så er jeg bare sånn ... Jeg setter
+meg ned hele tiden".
+Også andre deler av
+hjelpeapparatet får god omtale.
+Dette gjelder
+NAV som Olaus er veldig fornøyd med:
+"Jeg har alle de stønadene (...) som jeg har krav
+på.
+Det har jeg fått hjelp til (...) De har vært
+utrolige mot meg.
+De kan si om NAV hva de vil,
+men NAV har vært utrolig altså!"
+Samtidig forteller enkelte informanter om
+negativ respons fra det samiske miljøet når de
+velger å bruke det norske hjelpeapparatet som
+for eksempel i form av skolemedisinsk
+behandling.
+Mor til Knut forteller blant annet at
+"Jeg har fått mange negative tilbakemeldinger
+(...) innen det samiske (...) At han er blitt
+medisinert.
+Og nei ... Må la de være som de er".
+Som det fremgår av beskrivelsene kan det
+gjennom ulike tidsepoker se ut til å ha skjedd en
+viss endring i hvordan samer forholder seg til
+sykdom og funksjonsnedsettelser.
+"Lesing" ser
+imidlertid ut til fremdeles å være en utbredt
+tradisjon blant den samiske befolkningen.
+Kanskje er det i dag slik moren til Ketil opplever,
+at det ikke er konflikt mellom kommunelege 1
+(legen) og kommunelege 2 (leseren).
+Mens den
+ene bruker kunnskap om den biologiske
+menneskekroppen for å helbrede, anvender den
+andre de usynlige kreftene som ligger i troen på
+de åndelige sidene ved tilværelsen.
+I så måte
+utfyller legen og leseren hverandre.
+5 SOSIALE RELASJONER OG FAMILIEBÅND
+Samtlige av studiens deltagere forteller om
+vennskap de på en eller annen måte har med
+andre.
+Ikke alle har like mange venner, og heller
+ikke like tette vennskapsbånd.
+Videre kan det se
+ut som om muligheten til å etablere og
+vedlikeholde vennskap henger sammen med type
+funksjonsnedsettelse, og muligens også med når
+funksjonsnedsettelsen oppstod.
+Familierelasjoner
+fremstår derimot ikke like tilfeldige som
+vennskap, og mange av informantene viser til
+samhold og hjelpsomhet når de kommer inn på
+familiens betydning for dem i hverdagen.
+Familien tar vare på seg og sine.
+Når det gjelder vennskap, forteller moren til
+Ketil at hun er opptatt av å bygge og pleie
+vennskap med andre familier som har samiske
+barn.
+Hun gjør dette blant annet for å gi barna
+tilgang til samisk språk og kultur.
+(...) vi passer på når vi er sammen at vi
+snakker veldig mye samisk (...) med barna
+og så gjør vi ... altså vi er mye sånn på tur
+og steker kjøtt og fisker og gjør slike ting
+som man nok gjør i den samiske kulturen.
+I tillegg kommer hun raskt inn på familiens
+betydning både for henne, mannen og barna,
+men også mer generelt innenfor samisk tenkning
+i form av hvordan man her omtaler familie og
+nære venner.
+Ketil har jo en veldig stor familie og han har
+veldig mange som er veldig glad i han.
+jeg tror at, jeg opplever på en måte hele
+familien til han Ketil som veldig viktig og da
+tenker jeg litt sånn større, ikke bare jeg og
+han [mannen] og [broren], men han har
+også besteforeldre, tanter og onkler som er
+veldig glad i han.
+Og så har han jo mange
+gudforeldre og det er, ikke sant det her
+samiske familieperspektivet.
+Slik som
+dersom jeg treffer mine, som jeg har gått på
+skole med, så heter det skolesøster og
+skolebror.
+Moren forteller videre at " (...) det er en
+fornærmelse å bli kalt ved navn".
+Fordi navn
+signaliserer distanse.
+Som eksempel viser hun til
+at det ikke er naturlig for henne å omtale sin
+svigersøster med navn, men med benevnelsen på
+slektsplasseringen mellom de to.
+Og slik er det.
+Du skal alltid bruke (...)
+slektsbenevnelse, eller en sånn
+relasjonsbenevnelse.
+(...) Hvis jeg treffer
+mine, som: "Nå skolebror, hva sier du i
+dag?".
+Og da ... og da er det noe med den
+relasjonen mellom meg og han som jeg på
+en måte peker på (...) Dersom jeg hadde
+brukt navn så ville det vært veldig sånn ...
+da hadde jeg på en måte tatt avstand fra han
+(...) Det her med gudforeldre er veldig viktig
+i en samisk setting, og våre unger har veldig
+mange gudforeldre.
+Og de er veldig ... de er
+veldig sånn tydelige ressurspersoner i
+ungene våre sine liv da.
+Så det med at de er
+på besøk hos gudforeldrene sine.
+At de er
+mye sammen med dem, at de (...) har en
+sterk tilknytning til sine gudforeldre.
+det er viktig.
+I tillegg forteller mor til Ketil at de har mye
+familie som de bruker som avlastning, og at hun
+(...) opplever at familien er veldig glad i han
+Ketil (...), men det er en sånn fin ting at jeg
+vet at (...) de har veldig lyst at han skal
+komme, og de tar veldig godt vare på han
+når han kommer" (Mor til Ketil).
+Også Per viser til at familien har vært helt
+fantastisk når vi spør om det er hjelpeapparatet
+eller familien som har hjulpet han mest når han
+trengte hjelp.
+Videre forteller han at moren "har
+vært veldig, veldig, veldig viktig som psykisk
+støtte".
+Broren er også en person som han
+opplever at har vært veldig viktig i livet hans,
+spesielt mens han var under utdanning fordi det
+var en vanskelig tid for han.
+Når det gjelder
+vennskap utover familien så opplever han dette
+mer utfordrende, men nevner at han i forbindelse
+med en tidligere jobb: " (...) fikk meg to passe
+gode arbeidskamerater".
+Når Klaus forteller hvilke personer som betyr
+mye for han blir rekkefølgen slik:
+Glad i [kona].
+Så er jeg glad i gamle mor og
+min gamle far, og mine søsken, tanter og
+onkler.
+Vi samer har veldig nære relasjoner
+til slekta.
+Og slekta og familien har en
+sentral plass i mitt liv.
+Selvfølgelig også
+mine (...) venner, og andre personer jeg har
+møtt opp gjennom livet.
+(Klaus).
+Å ta vare på hverandre er verdier flere av våre
+informanter mener er typisk for samer og
+innenfor samiske familier og slekter.
+Når Olaus
+forteller hvem han setter ekstra pris på i livet sitt
+så sier han det slik:
+Ja, det er jo hun som sitter der [kona].
+er klart.
+Det er jo hun og barna, og
+barnebarna, og ja.
+Du kan si hele familien,
+hele kjernefamilien betyr jo alt for meg.
+pluss at jeg har mange gode venner også.
+Det har jeg og.
+Jeg har masse, masse gode
+venner.
+Og kolleger spesielt også da.
+omgås jo nesten hver dag (...) Og det betyr
+jo utrolig mye (...) (Olaus).
+Nikolai mener at samholdet og storfamilien er
+viktige forskjeller til det typisk norske.
+forklarer at:
+(...) vi er vante med store familier med en
+stor søskenbarnflokk, og på morssiden har
+de 11 søsken og der ifra og ut mange
+søskenbarn - 60 søskenbarn.
+Og det er
+eksempler i storfamilier i samiske miljø at
+flere generasjoner bor under samme tak.
+Eldste tett på 100 [år] den yngste knapt
+året.
+Den eldste er nå gått bort.
+Men et
+imponerende bevis på det samiske
+samholdet.
+Tilsvarende forteller moren og faren til Øivind at
+når det gjelder utfordringene de har i sin lille
+familie, så er de "åpne om det her i
+storfamilien".
+I tillegg er de av den oppfatning
+av at: " (...) Samene har større tradisjon for å ta
+vare på hverandre.
+Og de kvier seg mye lengre, i
+større grad før de tar kontakt med norsk
+helsevesen".
+Også moren til Knut mener at
+samiske familier er flinke til å ta vare på sine, og
+at dette er veldig viktig også i dagens samfunn:
+"Ja, det er veldig viktig.
+Veldig viktig for oss i
+alle fall (...) den dag i dag".
+Selv forteller hun at
+de hadde flyttet sørover for å komme nærmere
+svigerforeldrene, og ta vare på dem og hjelpe til
+med reindrifta.
+Selv hadde hun lagt studiene
+vekk for å hjelpe innad i familien hans.
+(Mor til Knut) forteller at samisk
+familierelasjoner er mye tettere enn norske.
+eksempel:
+"Et søskenbarn er like nærme nesten som en
+vanlig søster eller bror.
+(...) tremenning det
+er for meg et søskenbarn.
+Vi kaller det jo
+ikke for tremenning.
+Vi kaller det for (...)
+søskenbarn andre gren (...) en gammelonkel
+det er som en bestefar".
+(Mor til Knut).
+Rakel merker at de norske vennene ikke har
+samme forholdet til familien som hun har som
+same, men mener det er vanskelig å forklare hva
+som er annerledes.
+I denne forbindelsen sier hun:
+" (...) vi har jo bestemor for eksempel.
+Hun er jo
+på en måte matriarken da i familien vår".
+Vergen til Marit kommer inn på familiens rolle
+når det gjelder å ta seg av personer som har en
+eller annen funksjonsnedsettelse.
+Hun sier:
+Men det er litte grann i det der samfunnet, i
+det der samiske, med hensyn til at du skal
+skåne dine.
+Du skal ha dem hjemme og helst
+ha dem under dine vinger (...) Det er veldig
+mye av det der.
+(Vergen til Marit).
+Mikkel på sin side mener det er positivt for helsa
+at en innenfor samiske miljø har åpnere og
+sterkere familie- og vennenettverk rundt seg enn
+i det norske samfunnet.
+6 SKOLE
+Et av de emnene som mange av informantene er
+mest opptatt av og forteller mye om er skole.
+Kanskje ikke så merkelig av flere grunner.
+Skolen er det stedet hvor barn og unge gjennom
+oppveksten tilbringer mest tid foruten hjemme,
+og en viktig arena for samspill med jevnaldrende.
+Blant de sidene ved skolen informantene
+fokuserer mest på er; type skoletilbud,
+tilrettelegging for læring, språk, mobbing og
+vennskap.
+Vi innleder med å redegjøre helt kort
+for type ulike typer skoletilbud.
+Dette slik at
+leserne har en viss forståelse for hvilke typer
+opplæringstilbud det er snakk om når de leser
+informantenes beskrivelser av sine skole-
+erfaringer.
+På bakgrunn av informantenes beskrivelser
+fremgår det at hvilken type skoletilbud de har
+hatt, blant annet henger sammen med; i hvilken
+tidsperiode de vokste opp, hvilken type
+funksjonsnedsettelse de har, samt hvor de bor/
+har bodd.
+Totalt sett nevnes det i intervjuene en
+rekke ulike typer skoletilbud.
+Vi innleder dette
+punktet med en faktadel hvor vi kortfattet
+redegjør for de ulike typene skoletilbud som er/
+har vært tilgjengelig her til lands siden
+begynnelsen av 1900-tallet og fram til i dag, og
+som er relevant i forhold til deltagerne i denne
+Vi vil deretter kort beskrive hvilke type
+skoletilbud deltagerne har erfaring med i
+følgende tidsperioder: 1- rundt midten av 1900-
+tallet, 2- mot slutten av 1900-tallet, og 3- fra ca.
+2000-tallet og fram til i dag.
+Blant de skoletypene som deltagerne har
+erfaringer fra er skoler ved de tidligere
+sentralinstitusjonene innenfor Helsevernet for
+psykisk utviklingshemmede (HVPU), samt ved
+familie- og daghjem underlagt HVPU.
+Familie-
+og daghjem var mindre og mer desentraliserte
+institusjoner enn de store sentralinstitusjonene,
+og her bodde barn med utviklingshemming og
+mottok også et dagtilbud (NOU 1985:34).
+Videre har flere av informantene vært elev ved
+samiske internatskoler.
+Innføringen av rett til
+skolegang i 1889 ble nemlig samtidig til en
+skoleplikt, noe som medførte at mange samiske
+barn ble sendt til internatskole.
+Første internat
+ble opprettet i 1905, og utbyggingen fortsatte
+fram til slutten av 1960-tallet (NOU 2000:3).
+tillegg til de samiske internatskolene er det flere
+av informantene som er eller har vært elev ved
+"ordinære" sameskoler hvor en ikke bor på
+internat.
+Sameskolen (eller den samiske skolen
+som er den formelle betegnelsen) er en del av den
+norske fellesskolen, men omfatter den/ de skoler
+eller grupper hvor grunnopplæringen i dag følger
+Læreplanverket for Kunnskapsløftet - samisk.
+Hensikten med den samiske skolen er å legge til
+rette for opplæring med basis i samisk språk,
+kultur og samfunnsliv (Sametinget, 2011).
+Videre er en del av deltagerne elever i vanlig
+norsk grunnskole (av enkelte omtalt som
+normalskolen).
+For øvrig er det enkelte av
+deltagerne som er eller har vært elev ved
+spesialskoler.
+Ved spesialskoler gis opplæring til
+en avgrenset elevgruppe utenfor rammen av den
+ordinære skolen (St. meld.
+som f.eks.
+i form av egne skoler for elever med
+utviklingshemming.
+Midten av 1900-tallet
+Mens flere av de eldste og godt voksne
+deltagerne i studien startet i vanlig sameskoler
+som 7-åringer, var ikke dette tilfelle for flere av
+elevene med kognitive funksjonsnedsettelser.
+Lars flyttet f.eks.
+hjemmefra og på internat som
+7 åring.
+Her gikk han ifølge søsteren på skole
+ved et familie- og daghjem for
+utviklingshemmede.
+Også Sara gikk på skolen
+ved et familie- og daghjem.
+Mor beskriver
+hvordan Sara mest bare satt der de første årene -
+uten spesiallærer, men at hun etter noen år fikk
+en lærer som tok seg av henne.
+Sigbjørn derimot,
+startet opp på spesialskole, men ble etterhvert
+sendt til en sentralinstitusjon for
+Olaus har ymse erfaring fra sin tid på
+internatskole.
+Han forteller at han ni år gammel
+ble plassert på internatskole, og at:
+(...) det var forferdelig tøft.
+For det første så
+var jeg jo langt unna foreldrene mine.
+det var jo ikke som med kommunikasjonen i
+dag, med bil og ... (...) Så det var tøffe
+tider.
+Jeg kunne være der i ukesvis der inne
+før jeg kunne komme meg hjem (...) Og de
+ungene som bodde rundt inne i området (...)
+de kom seg hjem da i helgene (...) Jeg
+husker det at jeg bodde jo på guttefløya.
+der bodde jeg helt alene fra lørdags
+ettermiddag og til søndags (...) Det bodde jo
+folk på internatet da.
+De som jobbet der, og
+hushjelp.
+Så jeg fikk jo mat.
+Det gjorde jeg,
+men (...) jeg ble bare helt totalt overlatt til
+meg selv (...) Så det var tøft, det var det,
+huff.
+Mange ganger man kom hjem og inn
+om kveldene.
+Man var jo ut og lekte i snøen
+med alle de andre (...) Og jeg var jo søkke
+våt mange ganger (...) Men det var jo bare å
+prøve å tørke klærne sine selv og prøve å ha
+dem klar til skoledagen etter (...) Jeg hadde
+jo sagt det så mange ganger at jeg savnet
+mamma og pappa, men det var liksom sånn
+der; slutt å vas.
+(...) Jeg husker spesielt
+husmora.
+Hun var veldig krass (...) det
+nyttet ikke å klage noe til henne for det var
+bortkastet.
+Og herregud jeg var jo et lite
+barn (...) Hun (...) var jo ifra den gamle
+samiske garden at du skal jo klare deg selv,
+koste hva det koste vil (...) Jeg fikk en gang
+høre at hvis du ikke slutter å bæse nå så får
+du ris.
+Og da var jeg ni år gammel ...
+(Olaus).
+Siste del av 1900-tallet
+Selv om flere av deltagerne på slutten av 1900-
+tallet fikk begynne i vanlig skole, var det ikke
+nødvendigvis på lik linje som sine medelever
+uten funksjonsnedsettelser.
+Per forteller f.eks.
+at
+hvordan han med sin hørselshemming:
+(...) ble presentert nærmest som psykisk
+utviklingshemmet da jeg begynte på skolen.
+Jeg husker det ikke selv, men min far ble
+veldig forbannet og moren min var veldig
+skuffet.
+Så da jeg var ferdig med masteren så
+gikk hun til rektoren fra den gang, og han
+fikk skikkelig gjennomgå.
+Så jeg er den med
+høyest utdannelse fra det kullet.
+kanskje det vanskeligste utgangspunktet"
+(Per).
+Selv om de begynte i vanlig skole, var det
+imidlertid også i denne tidsperioden deltagere
+som etter hvert gikk over til spesialskole.
+Enkelte
+beskriver overgangen til spesialskole som noe
+veldig positivt.
+Det gjelder blant annet Per som
+omtaler de fire årene på spesialskole for
+tunghørte.
+Han forteller at oppholdet var:
+Noe av det morsomste jeg har opplevd.
+fikk man kjæreste.
+En kunne krangle uten å
+bli sett som en idiot (...) Sånn har det aldri
+vært i det hørende miljøet.
+Du har aldri følt
+deg akseptert på samme måte som i det
+tunghørte miljøet (...) Jeg har lært å bli
+sosial og utrykke meg selv.
+Jeg fant
+tryggheten til å bli voksen.
+(Per)
+Også andre av deltagerne startet i vanlig skole,
+men ble etter hvert sendt over til andre typer
+skoletilbud.
+Dette gjelder f.eks.
+Marit som
+akkurat som i likhet med søsknene ble sendt på
+internatskole for samiske barn da foreldrene
+drev med rein og flyttet med reinen på
+vinterbeite.
+Etter et år på internatskolen ble hun
+imidlertid sendt til spesialskole.
+Selv begrunner
+hun overflyttingen som følger: "Også flyttet jeg
+et annet sted, for jeg kan ikke følge med".
+Blant deltagerne som kun har gått i vanlig skole
+er Johan.
+Han forteller at tilretteleggingen her
+var heller dårlig, men at faren heldigvis kjente
+klasseforstanderen godt og fikk forklart litt.
+Skolen fra 2000-tallet og fram mot i dag
+De fleste av deltagerne som er/ har vært elever
+fra 2000-tallet og fram mot i dag, har vært
+elever i vanlig norsk eller samisk skole.
+Mor til
+Ketil beskriver f.eks.
+hvordan han i dag er elev i
+en klasse i vanlig skole, mest mulig på lik linje
+som sine medelever uten funksjonsnedsettelser.
+Hun forteller hvordan hun opplever at skolen og
+de som foreldre
+(...) har hatt samme strategi, og at de også
+har vært veldig opptatt av at han skal få
+utvikle seg, og han har fått prøve på samme
+måte som de andre ungene har.
+I den grad
+han har trengt støtte så har skolen vært der
+(...) Han får være med på det aller meste.
+Sånn av timer klassen har (...) Han har vært
+med på alt som klassen har hatt av
+oppvisninger og ....
+Nils som er elev i vanlig skole får hjelp inne i
+klassen istedenfor å tas ut til eneundervisning.
+Mor beskriver hvordan lærerne er flinke til ikke
+å gi for store, vanskelige oppgaver ved at de:
+"Forkorter dem og gjør dem lettere (...) så han
+ikke føler seg utenfor!".
+En av de andre
+deltagerne, Anna, er derimot elev ved en
+spesialskole for funksjonshemmede elever.
+valgte selv å søke Anna til spesialskolen
+istedenfor den lokale skolen, og opplever at det
+her er mange kompetente ansatte som Anna har
+knyttet seg til.
+Mor oppsummerer da også at
+Anna: "Hun er veldig heldig med det
+tilbudet ..."
+Å være elev i vanlig norsk skole er ikke
+uproblematisk for enkelte.
+Knut som i dag er elev i grunnskolen.
+opplever at norsk skole "har masse å lære av den
+samiske befolkningen og urfolk generelt", som
+har en mer praktisk innfallsvinkel.
+Hun påpeker
+at: "Hvis man sitter hele uka inne i et klasserom
+og, skal bare lære det som er i boka så synes jeg
+kanskje man ... mister en del ting".
+Dette tenker
+hun i forhold til norsk skole generelt, men også
+spesielt i forhold til elever med særskilte behov.
+forhold til elever med særskilte behov viser hun
+til sin egen sønn og hans behov for medisiner
+som eksempel
+Går han på skole så må han ha
+medisinering, for der sitter han inne i et
+klasserom (...) For at de må sitte i ro (...) Å
+sitte i ro og ta inn det de lærer uten å bli
+Det er helt umulig (...) Vi lever i
+det norske samfunnet som er så A4 som det
+er, så må de ha medisinering.
+Når vi er ute
+til fjells, så er han nesten ikke medisinert i
+det hele tatt (...) Om sommeren for
+eksempel når vi er til fjells (...), så er han jo
+ikke medisinert.
+Så, det er klart at, den
+norske skole skulle vi virkelig ønske, at de
+hadde mye mer praktisk undervisning.
+hadde vært så perfekt til de her ungene som
+har spesielle behov (...) Vi var så heldige å
+ha ett år nå i fjor.
+Vi hadde en mannlig
+lærer i klassen til Knut.
+Og de (...) hadde et
+forslag at de kunne ta med ungene ut en
+time i uka og ha praktisk læring i forhold til
+matematikk.
+Og det prøvde han faktisk (...)
+Og det hadde jo gått så bra.
+Ja, det var så
+populært og alle var interessert i matte
+plutselig.
+Også innholdsmessig tenker mor til Knut at
+skolen i større grad burde
+(...) ta ungene med ut i naturen og la dem få
+en praktisk læring i forhold til vekster og
+hva vi kan plukke og, og det synes jo jeg er
+veldig viktig at man lærer, lærer dem den
+delen av kulturen og, å ta vare på naturen,
+og ta vare på det vi har.
+(Mor til Knut)
+Ifølge foresatte har enkelte av elevene ikke
+nødvendigvis blitt tatt på alvor når det gjelder
+Dette gjelder blant annet Tomas som er
+elev i grunnskolen.
+Mor beskriver hvordan hun
+"... har måttet stå ekstra på for han.
+For han har
+jeg måttet gå helt opp til sivilombudsmannen for
+å klage".
+Mor forteller videre at hun følger opp
+skolen veldig tett:
+Jeg har forklart hva jeg forventer.
+kommer aldri på tale med karakterfritak.
+Jeg forventer at inntil neste nasjonale prøve
+så skal han faktisk kunne ... For at jeg vet
+at dette er et barn med god intelligens (...)
+Det er bare at han må få hjelp til å lære (...)
+Det krever vi!
+Også må vi stå på det da ...
+(Mor til Tomas)
+Mor til Kristian er også inne på dette med
+karakterfritak.
+Hun forteller at det har: "... vært
+et innspill ved denne skolen her, at med en gang
+du har en diagnose så skal du ha karakterfritak
+(...) Men jeg har vært litt nazi på det.
+nektet!".
+Karakterfritak innebærer at elevene
+ikke får karakterer i enkelte eller alle fag, noe
+mødrene er redd for at kan medføre at
+forventningene til sønnene deres reduseres og
+dermed også innsatsen fra skolens side for at de
+skal lære.
+I utgangspunktet opplever imidlertid
+mor til Kristian at de har vært veldig heldige
+med skolen, foruten på mellomtrinnet.
+denne delen av skolegangen til Kristian forteller
+hun at: "Lærerne klarte ikke ta til seg hvordan
+jobbe med denne typen funksjonshemming og
+læring tross oppfølging fra Statped".
+Hun viser
+videre til at lærerne på grunn av at de selv hadde
+problemer med å ta til seg veiledning ville tvinge
+dem [familien] inn på familieavdeling sånn at de
+kunne lære noe.
+Da hadde imidlertid psykologen
+sagt at: "Ja, men lærerne får jo ikke komme inn
+der.
+Det her [familieavdelingen] er viss familien
+har problemer, men her er det ikke familien som
+har problemer.
+Det er jo dere [lærerne] som har
+problemer!".
+Mor opplyser at Kristian grunnet
+utfordringene på mellomtrinnet mistet veldig
+mye læring i fagene matte, engelsk og samisk.
+Helt konkret uttaler hun at: "Det var tre
+vanvittige år!
+(...) Det gikk det ene året etter det
+andre, ikke sant, og ingenting skjedde!" Per i dag
+har imidlertid Kristian en lærer som gjør en
+kjempejobb, og mor forteller at lærerne nå
+presser Kristian mye mer enn tidligere når det
+gjelder læring.
+Kristian bekrefter dette: "De
+presser meg mye mer.
+Jeg synes det er bra med
+mye mer å lære.
+Jeg vet at han [læreren] hjelper
+meg hvis jeg trenger hjelp.
+Det gjør ikke alle
+lærerne her".
+Også andre har en positiv opplevelse av skolens
+tilrettelegging for læring, og er fornøyd med
+denne.
+Dette gjelder for eksempel mor til Ketil.
+Hun beskriver hvordan de som foreldre og
+skolen:
+(...) har hatt et veldig godt samarbeid og at
+de forstår veldig godt Ketil sine behov.
+de voksne som har jobbet med han har vært
+opptatt av at han skal utvikle seg, og det har
+vi som foreldre hatt sånn fokus på at han
+skal klare seg selv.
+Vi har ikke noe tanker
+om at han skal bli rakettforsker.
+Jeg ... vi er
+veldig opptatt av at Ketil skal få bli det på
+en måte han ønsker (...) Men vår
+hovedmålsetting er at han skal fungere i
+hverdagen; så ting som å lese - type
+hverdagslesing, og det med å kunne dra på
+butikken og betale, å regne ut hva ting
+koster, å kunne klokka.
+Altså det å kunne
+fungere i hverdagen.
+Ta en buss, klare å lese
+tidtabellen.
+Det er viktig for oss (...) Og vi
+ønsker at han skal være så selvstendig som
+mulig, og det, og den tanken følger skolen.
+Foruten selve tilretteleggingen av selve
+skoletilbudet, er det flere som nevner at
+medisinering i forhold til den diagnosen
+deltagerne har, har vært en nødvendig
+forutsetning for læring.
+både
+Knut, Nils og Tomas.
+Ifølge mor til Nils tar han
+medisinene før han skal på skolen om morgenen,
+og han opplyser selv at det hjelper og gjør han
+roligere.
+Som tidligere nevnt peker mor til Knut
+på at han er helt avhengig av medisiner for å
+kunne fungere i tradisjonell
+klasseromsundervisning.
+Mangfoldet blant deltagerne i studien er stort
+både når det gjelder alder, type
+funksjonsnedsettelse, samisk tilknytning, bosted
+osv.
+Dette mangfoldet gjenspeiler seg da også
+med hensyn til hvilken type skoletilbud
+deltagerne har hatt i oppveksten og hvordan
+fokuset har vært på språk og opplæring i språk.
+Selv om språk er et gjennomgående tema når
+informantene snakker om skole, er spriket stort
+både med hensyn til hvilket språk deltagerne har
+snakket hjemme under oppveksten, hvilket språk
+de har hatt opplæring i på skolen, samt hvilket
+språk de selv anvender som førstespråk hjemme
+og på fritiden.
+Samlet sett anvender deltagerne i
+ulik grad norsk, og/ eller nordsamisk, lulesamisk
+og sørsamisk.
+Utdanningspolitisk bakteppe
+Det er i dag slik at alle grunnskoleelever i samisk
+distrikt har rett til opplæring i og på samisk,
+mens utenfor samisk distrikt er det kun samiske
+grunnskoleelever som har rett til opplæring i
+samisk (jfr.
+Opplæringslovens § 6-2).
+De eldste
+deltagerne i denne studien vokste imidlertid opp
+med helt andre rettigheter.
+Utover 1800-tallet
+vokste det frem et stadig sterkere syn på at
+skolen skulle fremme norsk kultur og norsk
+språk blant samene, og gjennom diverse
+språkinstrukser ble det slått fast at alle samiske
+barn skulle lære både å lese, snakke og skrive det
+norske språket.
+Disse instruksene virket helt
+fram til skoleloven av 1959, og var dermed
+gjeldende da de eldste deltagerne våre var
+skoleelever.
+Den beskrevne fornorskningslinjen
+ble blant annet effektivisert gjennom utbygging
+av internatskoler i de samiske områdene i
+perioden 1905 til slutten av 1960-årene.
+utgangspunkt i språkinstruksene ble det ved
+internatene systematisk jobbet med utrydding av
+samisk språk og kultur i skolen.
+Fra 1959 åpnes
+det imidlertid igjen opp for å benytte samisk som
+opplæringsspråk, og i 1969 innføres retten til
+opplæring i samisk (NOU 2000:3).
+utdanningspolitiske bakteppet er nyttig å kjenne
+for å forstå deltagernes historier om sine
+opplevelser i skolen.
+Samisk som morsspråk og påtvunget
+norsk som skolespråk
+Flere av deltagerne er vokst opp i hjem hvor det
+kun ble snakket samisk.
+Dermed var overgangen
+stor for de som gikk på skolen på rundt midten
+av 1900-tallet, og kun fikk snakke norsk når de
+7 år gammel startet på skolen.
+blant annet Anton.
+Angående skolen uttaler han
+"Det var tungt.
+Du vet skolen var på norsk og vi
+kunne ikke norsk.
+Jeg lærte ikke å snakke godt
+norsk før i 16-17 års-alderen.
+Da var vi evakuert
+til [stedsnavn] og da lærte jeg å snakke norsk."
+På spørsmål om hvordan det var å gå på skolen
+når en ikke kunne språket, svarer han at "På
+skolen var det vanskelig ... Og lærerne de hadde
+ikke lov å opplære oss på samisk.
+I alle fall ikke
+på begynnelsen (...) I friminuttene snakket vi
+samisk".
+Berit som vokste opp med en
+hørselshemming har lignende erfaringer som
+Anton med en skole hvor det kun ble snakket
+norsk.
+Hun forteller at hun: " (...) hadde
+venninne som også var same, så jeg og hun oss
+imellom kunne prate samisk (...) Hjemme
+snakket de samisk, men jeg hørte jo ingenting".
+Ifølge Berit var det i tillegg til skolen, en
+norsktalende venninne som lærte henne norsk.
+Marit gikk som tidligere nevnt første klasse på
+hva de kalte sameskole, dvs.
+en internatskole for
+samiske barn.
+Akkurat som på skolene til Anton
+og Berit, fikk de heller ikke på Marits skole lov
+til å snakke samisk.
+Marits verge forteller
+hvordan en av de andre guttene som ble sendt til
+samme skole nesten:
+(...) satt og gråt under treet der borte (...) og
+han hadde på seg samiske klær og de ble
+tatt av.
+De fikk ikke bruke samisk, men han
+hadde et søskenbarn som gikk sammen med
+han på skolen der borte, og de satt og
+gjemte seg bort og pratet samisk seg
+imellom (Verge til Marit).
+Etter første klasse på den samiske internatskolen
+ble Marit som tidligere nevnt sendt på
+spesialskole i Sverige.
+Om dette sier hun selv
+"Og jeg ble lei!
+(...) Nei, jeg trivdes ikke".
+Kanskje ikke så rart når hun her var eneste
+samiske elev, samtidig som hun bare kunne
+samisk og nå måtte lære seg svensk.
+Videre var
+avstanden hjem stor, og vergen påpeker at det
+dermed ikke var: "ofte de [elevene] kunne
+komme hjem til sine foreldre å få trøst".
+bakgrunn av disse beskrivelsene er det ingen tvil
+om at skolegangen har vært en tøff tid for flere
+av deltagerne i studien.
+Marit avslutter da også
+sin beskrivelse av tiden på spesialskole i Sverige
+med å si: "Nå er jeg ferdig, og har det bra!".
+Det samiske språket nedprioriteres
+begrunnet i funksjonsnedsettelsen
+Selv om elever med samisk bakgrunn etter hvert
+juridisk sett fikk krav på opplæring i sitt
+morsmål fra 1969, fremkommer det av
+intervjuene i denne studien at opplæring i samisk
+likevel ikke nødvendigvis er noen selvfølge.
+Ifølge mor til Kristian mente skolen at sønnen:
+(...) burde gå i en norsktalende klasse fordi
+at han har de vanskene som han har,
+lærevansker.
+At han ikke ville klare det her
+på samisk.
+Så derfor får han norsk (...) Jeg
+synes at det er sårt at når man har prøvd å
+gjort noe med det, også har ikke systemet
+klart å få det til å fungere å gjøre han
+funksjonelt tospråklig (Mor til Kristian).
+Diskusjonen om elever med ulike former for
+funksjonsnedsettelser har kapasitet til å bli
+tospråklig er ikke ukjent (Olsen, 2004).
+Også i
+denne studien har vi imidlertid eksempel på
+elever hvor det åpenbart kan stilles spørsmål ved
+beslutningen om at de ikke har forutsetninger til
+å lære seg både samisk og norsk.
+Per som har en hørselshemming og som
+selv påpeker at: "Jeg håndterer jo engelsk veldig
+bra, så det betyr jo at jeg kunne ha lært samisk
+også.
+Nå forstår jeg kun noen få begreper ...".
+For enkelte av deltagerne i studien er det slik at
+de i utgangspunktet har tilgang til undervisning i
+samisk på skolen der de går, men at denne kan
+være organisert på en slik måte at grunnet sin
+funksjonsnedsettelse har de utfordringer med å
+nyttiggjøre seg av denne.
+Dette er ifølge mor til
+Knut en stor utfordring i forhold til hennes sønn
+som har ADHD.
+På skolen hans er det slik at
+samisk undervisningen er lagt opp som tre
+samlinger, for eksempel to dager før jul, to dager
+etter jul, og to dager på våren.
+Problemet for
+hennes sønn Knut var at samlingene ble alt for
+korte slik at han ikke klarte å slå seg til ro, og
+det hele endte med " (...) kaos, tull og bråk",
+som hun selv uttrykker det.
+Som alternativ
+foreslo mor en hel uke på samisk internatskole
+for at sønnen på denne måten kunne får et
+strukturert og forutsigbart tilrettelagt tilbud.
+Ifølge mor fikk hun støtte av BUP og PPT på at
+sønnen hadde behov for denne typen
+tilrettelegging av undervisningen, men at de ikke
+skjønte hvorfor de trengte det samiske.
+fikk hun de likevel til å skrive en anbefaling.
+Responsen fra klasseforstanderen var at han ikke
+skjønte hvorfor de krevde samisk undervisning,
+da det var noe en kunne gjøre på fritiden.
+hvert fikk de imidlertid til en ordning med uke
+baserte samlinger på den samiske internatskolen
+fire eller fem uker i året.
+Ifølge mor var dette en
+god løsning:
+Siden han var i lengre perioder, så (...) ble
+han satt inn i sånne faste rutiner.
+Og der var
+det faste måltider, det var faste gjøremål, det
+var faste dager (...) For eksempel hvis de
+skulle svømme så var det en fast dag hver
+eneste gang.
+Så han visste hele tiden hva
+som skjedde (...) ble ikke noe sånt
+uforutsette ting (...) Og han stortrivdes.
+han gjorde det.
+Virkelig i forhold til å være
+her nede og ha bare to dager før jul og ... ja.
+Mor forteller videre at kommunen nå har
+stoppet dette tilbudet fordi kommunen ikke har
+råd til å sende han dit.
+Dette synes hun er veldig
+synd:
+Han vil jo tilbake til den der ...
+internatskolen når man har samisk samling
+(...) På grunn av at han føler at der hører
+han hjemme da, for at der har han jo alt
+tilrettelagt liksom.
+Så han ville jo tilbake dit,
+men siden det ikke er mulig nå da, så er han
+jo med i samisk samlingene her nede.
+(Mor
+til Knut)
+En vid forståelse av opplæring i samisk
+Mens enkelte som beskrevet ovenfor har opplevd
+det å få tilgang til samiskundervisning i skolen
+som en kamp, er andre fornøyd med skolens
+tilbud.
+Blant de som er fornøyd med tilgangen til
+samisk i skolen har enkelte valgt en annen form
+for samiskundervisning enn den tradisjonelle
+samiskundervisningen.
+Ketil har f.eks.
+en
+kognitiv funksjonsnedsettelse som ifølge mor
+gjør at han sliter med å tilegne seg samisk språk.
+Mor forteller at skolen til tross for dette har
+funnet fram til en god løsning på hans
+undervisning i samisk.
+Hun beskriver hvordan
+denne er:
+(...) veldig tilrettelagt for Ketil (...) De har
+en sånn praktisk tilnærming (...) De kan
+lage en del sånne samiske typiske kulturelle
+ting på sløyden, eller dra ut å båle.
+Samisklæreren er veldig glad i å finne på
+forskjellige aktiviteter med ungene (...) Det
+er nok veldig mye samisk kultur, og kanskje
+ikke alltid like mye språk (...) Og det er jo
+veldig bra.
+På denne måten opplever mor at
+samiskundervisningen gir Ketil tilgang til den
+samiske kulturen og bidrar til at han får etablert
+en samisk identitet.
+Dette til tross for at han i
+begrenset grad har forutsetninger for å tilegne
+seg det samiske språket.
+Mor til Knut er inne på
+noe av det samme når det gjelder sønnens
+tidligere ukes samlinger for opplæring i samisk
+på en samisk internatskole fire til fem uker i året.
+Hun beskriver tilbudet som følger:
+Vi får jo alt det ... det samiske barn trenger i
+forhold til ... til miljø, og det å lære seg, ja,
+alt (...) De har jo alt innen reindrift der de
+tar ungene med på.
+De har jo sånn temauke
+(...) Den uka skal vi jobbe med reindrifta for
+eksempel.
+Så drar de ut og så får de den her
+kulturen, og det med å kjenne sin identitet
+rett og slett (...) Og det handler om identitet
+og det å føle at man (...) kan være seg selv.
+Og man trenger ikke å forklare alt hele
+tiden til alle andre.
+Det å føle seg hjemme
+(...) Det er (...) rett og slett veldig positivt
+hos samiske barn å få sin identitet inn i
+hverdagen, inn i skolesystemet (...) I den
+norske skolen så er det eneste de får vite om
+samene, det er jo det lille avsnittet som er i
+samfunnsfagboka.
+Selv om moren til Ketil er takknemlig for at
+skolen gjennom sitt opplegg bidrar til at han får
+en samisk identitet, er hun samtidig tydelig på at
+hennes forventninger til dette er begrenset.
+påpeker at selv om hun selvfølgelig kunne ønsket
+at:
+(...) skolen hadde hatt en samisk
+kompetanse som gjorde at de kunne hjelpe
+meg i arbeidet med at mine barn skal bli
+samisk, også tenker jeg at det tror jeg på en
+måte er for mye forlangt (...) Det er ikke
+mye samisk kompetanse i den jevne norske
+skole, og det tror jeg heller ikke jeg kommer
+til å ha veldig store forventninger om (...)
+Men det hadde vært fint om de hadde hatt
+det (...) kanskje det vi på en måte kan
+forvente er (...) at man har en forståelse av
+det å være og ha en flerkulturell bakgrunn?
+Men akkurat det samiske og å gi ungene
+mine samisk identitet, det tenker jeg på en
+måte er min jobb som forelder.
+Ketil)
+Som det fremgår av beskrivelsene er det altså noe
+variasjon i hvor store forventninger foreldre har
+til at skolen skal bidra til at elevene får etablert
+Ulike utfordringer knyttet til
+språkopplæring
+Vi har i dag tre offisielle samiske språk; nord-,
+lule- og sørsamisk.
+Til tross for at deltagerne har
+tilgang til samisk opplæring i skolen, opplever
+enkelte det som en utfordring om de skal gå på
+skole eller ta utdanning i et annet samespråklig
+område enn det de selv kommer fra.
+Et eksempel
+på dette er Jon som bor i sørsamisk område og
+som reiste nordover for å studere i Finnmark.
+Han forteller at
+Det var en rar opplevelse den første tiden.
+Komme dit og ikke forstå noen ting (...) Det
+foregikk veldig mye på nordsamisk.
+Den
+første tiden før jeg begynte å lære meg å
+forstå litt mer nordsamisk og sånt, så var
+det rart.
+(Jon)
+Selv om deltagerne har fått tilgang til opplæring i
+samisk språk, kan de altså oppleve det
+utfordrende i møte med de øvrige samiske
+språkene.
+Videre varierer tilgangen til lærere i
+samisk blant annet med hvor en bor og hvilket
+samisk språk en snakker.
+Tilgangen på
+lærekrefter er særlig utfordrende for de som
+ønsker opplæring i lule- og sørsamisk, da dette
+er alvorlig truede språk som det er svært
+begrenset hvor mange som behersker.
+Mens det i
+grunnskolen i Norge i skoleåret 2014/2015 var
+1943 elever som hadde nordsamisk, var det kun
+henholdsvis 99 elever som hadde lulesamisk og
+74 elever som hadde sørsamisk (Rasmussen,
+For en av deltagerne i vår studie, Knut, er
+dette løst ved at han får nettbasert undervisning i
+En annen utfordring knyttet til å få opplæring i
+samisk er at enkelte foresatte har opplevd at
+denne undervisningen har gått på bekostning av
+undervisningen i andre fag.
+Mor til Knut
+forteller at: "Vi hatt ganske mye problemer med
+det egentlig.
+Han har mistet mye matematikk og
+sånne litt viktigere fag da, som man må ha da for
+å få følge med.
+Så det har vært (...) litt ... krasj
+der da".
+Videre er det ikke nødvendigvis bare tilgang til
+samiske språk foresatte til deltagerne har
+opplevd som en kamp.
+Når det gjelder Sara som
+har en kognitiv funksjonsnedsettelse, har
+foreldrene hatt ønske om opplæring i alternativ
+kommunikasjon i form av tegn-til-tale, da de
+mente datterens språkutvikling ville hatt godt av
+dette.
+Ifølge mor har hun slåss for å få til en slik
+alternativ språkopplæring i tegn-til-tale, men
+opplevde å ikke bli hørt.
+Mens flere av deltagerne som redegjort for er
+opptatt av å få tilgang til opplæring i eller på
+samisk, har andre hatt et ønske om ikke å
+snakke samisk.
+Barbro forteller at:
+Jeg kunne jo flytende samisk da jeg var
+liten, men så hatet jeg samisk fordi det
+minnet meg så om den forrige familien min,
+så det var noe jeg la bak meg og.
+Samisk ble
+bare mer og mer nedlagt, og jeg ville ikke
+snakke samisk og nektet det.
+Men så måtte
+jeg jo ha det på skolen, og det var da jeg
+lærte meg mer samisk.
+(Barbro)
+I enkelte tilfelle har altså deltagerne måttet ha
+opplæring i samisk til tross for at de selv i
+utgangspunktet ikke selv ønsket dette.
+Barbro ser
+imidlertid i dag at det er viktig å kunne noe
+samisk " (...) når voksne og gamle folk skal
+skjønne deg".
+Kort oppsummert kan en altså si at mens mange
+av de eldste deltagerne i studien kun fikk
+opplæring i og på norsk, er det i dag flere av
+deltagerne som får opplæring i eller på samisk.
+Samtidig fremgår det imidlertid at tilgang på
+opplæring i eller på samisk på ingen måte er
+noen selvfølge for elever med
+En vanlig definisjon av mobbing er: "En person
+er mobbet eller plaget når han eller hun,
+gjentatte ganger og over en viss tid, blir utsatt
+for negative handlinger fra en eller flere andre
+Til tross for at
+vi i studien ikke har direkte spørsmål om
+mobbing, trekkes mobbing likevel frem i
+beskrivelsene av hele tretten (42%) av
+deltagernes hverdag og da spesielt i forhold til
+skole.
+Dette er et høyt tall.
+Blant elevene i norsk
+skole rapporteres det i 2014 om mobbing blant
+13.4% av elevene, og da oppgir 9,5% at de
+mobbes kun en sjelden gang (Wendelborg,
+Foruten å beskrive de ulike formene for
+mobbing deltagerne har opplevd, vil vi også si
+noe om hvem de er blitt mobbet av og hvorfor,
+samt litt kort om hva som er blitt gjort for å
+gripe fatt i mobbingen.
+"Jeg har ikke bare gode minner fra skolen".
+Sitatet er hentet fra intervjuet med Rakel som i
+dag står på terskelen til voksenlivet.
+forteller videre at:
+(...) Det var ikke så veldig lett å komme fra
+en bitteliten sameskole når en var tolv.
+miljøet her det var litt, ganske mye tøffere
+enn jeg var vant med (...) Ikke sånn fysisk
+mobbing eller sånn (...) men fikk jo slengt
+det etter meg (...) bemerkninger som
+samejævel og sånne ting.
+Også var det jo
+sånn at man skulle tegne hverandre, så ble
+jo jeg tegnet som rein og sånne ting.
+(Rakel)
+Videre forteller Rakel at hun kunne ha fortsatt å
+gå på skolen hun gikk på tidligere, men at hun
+hadde blitt mobbet der også.
+"Det var litt av
+grunnen til at vi flyttet hit.
+For der [på den gamle
+skolen] gikk det jo litt på at vi ikke hadde rein".
+at Rakel har opplevd å bli mobbet både i
+norsk skole fordi hun er samisk, og i samisk
+skole fordi hun her skiller seg ut ved at familien
+ikke har rein.
+Hvordan mobbingen skjer, hvorfor og
+av hvem?
+Dessverre er ikke Rakels fortelling unik.
+mobbingen deltagerne har vært utsatt for
+kommer til uttrykk i svært ulike former, f.eks.
+fysisk, psykisk og verbalt.
+Videre varierer
+grunnene til mobbingen.
+Enkelte mobbes fordi
+de har samisk bakgrunn, andre på grunn av at de
+har en funksjonsnedsettelse, og i noen tilfeller
+kan det se ut som begge deler eller helt andre
+forhold virker inn.
+Videre opplever elevene
+mobbing både fra norske og samiske medelever.
+Istedenfor en oppdelt presentasjon av hvordan
+mobbingen skjer, hvorfor og av hvem,
+presenteres heller mobbehistoriene til noen
+utvalgte deltagere.
+Dette for å få frem et
+tydeligere bilde av situasjonen til de som utsettes
+for mobbing i skolen, og av hvordan de har det/
+har hatt det.
+Berit som er en godt voksen kvinne med
+hørselshemming har vært utsatt for ulike former
+for mobbing.
+Hun forteller at hun først ble
+mobbet fordi hun hadde et dårlig språk, dvs.
+hun hverken hadde et godt samisk eller norsk
+Etter hvert ble hun også mobbet på grunn
+av høreapparatet, som hun fikk da hun var 10
+år.
+Berit prøvde å skjule høreapparatet, og det
+endte faktisk med at:
+Jeg ødela høreapparatet mitt med vilje.
+tråkket på det fordi en gutt i klassen var så
+fæl å plage (...) Han slo meg og ødela
+ryggsekken min.
+Jeg måtte betale for et nytt
+høreapparat.
+Fortalte det ikke til
+mor og far.
+Sa bare at det var ødelagt (...)
+Det var en del mobbing.
+Jeg ble kalt for
+dumming, og "hun forstår ingenting".
+var mobbing både fra det norske og samiske
+miljøet (...) En annen gang var jeg så
+tissetrengt på internatet.
+Jeg turte ikke å gå
+på do.
+Satte meg i vinduet, og så fikk en
+gutt som sto utenfor alt i hodet.
+Fikk kjeft
+fra husmor.
+(Berit)
+I utgangspunktet har altså Berit vært mobbet
+særskilt på grunn av sin funksjonsnedsettelse, i
+form av dårlig språk og bruk av høreapparat.
+Andre deltagere er derimot blitt mobbet primært
+på grunn av at de er samisk.
+forteller at mobbingen av ham begynte i
+fjerdeklassen:
+Ja, det var jo (...) at han var dum som en
+same.
+Han var jo bare dum.
+Masse sånn da.
+Også har det jo med at han var jo
+lettantennelig da.
+Siden han har ADHD blir
+han veldig ... opp og ned i sånn
+følelsesregister.
+Så det var jo sikkert veldig
+artig å terge han.
+Videre beskriver hun hvordan mobbingen
+etterhvert gikk veldig langt: "Da lurte de han
+ned under en sånn undergang, ved skolen og
+banket han opp (...) Og da ville jo ikke han gå
+på skolen noe mer (...) Det var en fæl opplevelse.
+Både for han og oss".
+Ifølge mor var det et år så
+mye mobbing og trakassering at de valgte å ta
+Knut mest mulig ut av skolen.
+Mor opplever det
+som at Knut etter hvert rett og slett ble mobbet
+ut av klassen, og det endte da også med at han
+flyttet og byttet skole.
+Knut har altså vært utsatt
+for både fysisk, psykisk og verbal mobbing.
+Tross at mobbingen opprinnelig tok
+utgangspunkt i at han er samisk, har
+funksjonsnedsettelsen virket inn på mobbingen
+ved at det har blitt ekstra "gøy" å mobbe han
+fordi han på grunn av funksjonsnedsettelsen fort
+tenner på alle pluggene.
+Tomas forteller at han opplever å bli mobbet
+nesten hver dag.
+Han opplyser at han veldig
+mange ganger har hatt lyst til å flytte fra bygda
+der han bor, og at dette er noe han enda vil.
+Tomas beskriver imidlertid hvordan:
+Mange av vennene, altså de hadde for lengst
+begynt å mobbe meg for at jeg hadde
+ADHD.
+Jeg visste ikke hva det var, og de
+visste heller (...) ikke at jeg hadde det (...)
+Nå vet alle det, og jeg blir ikke mobbet
+særlig for ADHD'en.
+Så det går bra.
+(Tomas)
+Når Tomas fikk diagnosen og de orienterte om
+denne på skolen, medførte altså dette at
+mobbingen ble redusert.
+Samtidig beskriver
+imidlertid mor hvordan det fortsatt er noe
+mobbing og at funksjonsnedsettelsen virker inn
+på denne: "Han har noen unødvendige
+konflikter, fordi armer og bein ikke er holdt for
+seg selv".
+Tomas bekrefter dette med å fortelle
+om at: "På skolen (...) så kommer jeg borti en
+fyr.
+Og så blir han sint på meg, og så bare
+"klikk", så er jeg borte fra alt.
+Og hvis han blir
+alt for sint, kan jeg bare dra bort fra skolen (...)
+Jeg tar sekken med meg og stikker av".
+I enkelte tilfeller er det ikke
+funksjonsnedsettelsen i seg selv, men bakgrunnen
+for denne som er årsak til mobbingen.
+tilfellet for Barbro.
+Hun beskriver hvordan hun
+gjennom store deler av skoleårene er blitt
+mobbet på grunn av oppvekstforholdene.
+forteller helt konkret at medelevene sier sånt som
+Faren din drikker veldig mye.
+Du kommer
+også til å drikke veldig mye!
+Søsteren din
+bruker narkotika (...) og det kommer sikkert
+du også til å begynne med (...) På
+barneskolen opplevde jeg jo ofte at jakkene
+mine ble ødelagt, håret mitt ble klippet, og
+det var veldig mye som skjedde.
+Videre beskriver Barbro hvordan hun også er
+blitt mishandlet av en venninne: "Hun surret tau
+rundt meg, hele kroppen min, og så dro hun meg
+opp trappen på skolen".
+Ifølge Barbro var
+mobbingen på skolen såpass omfattende at hun
+etter hvert ble så dårlig at hun ble innlagt
+innenfor psykiatrien.
+Skolegangen til Barbro har
+altså vært preget av til dels omfattende mobbing
+av ulikt slag, og primært grunnet hennes
+oppvekstforhold.
+Her er bare noen få av deltagernes fortellinger
+om mobbing presentert.
+Flere opplever
+mobbingen som vanskelig å snakke om og sier
+kun litt kort om hva de har opplevd, og vi har
+ikke ønsket å skape ubehag med å presse på for
+at de skulle si mer om dette vanskelige temaet.
+Mobbing er utvilsomt vanskelig for alle som
+utsettes for dette, for enkelte av deltagerne i
+denne studien har sannsynligvis opplevelsen vært
+enda tøffere ved at mobbingen skjedde mens de
+bodde på internatskole.
+at mobbingen ikke
+har vært avgrenset til selve skoledagen, men også
+foregikk på ettermiddag og kveldstid.
+På grunn
+av store avstander hadde enkelte sjelden kontakt
+med familien, slik at de i tillegg hadde begrenset
+støtte fra familien i hverdagen.
+I så måte er det
+grunn til å tro at mange av deltagerne vil være
+enig med Ole-Mattis sin uttalelse om at skolen:
+"Var ikke noe særlig ..."
+Hva er blitt gjort for å gripe fatt i
+mobbingen?
+Mange av deltagerne har altså sterke fortellinger
+om mobbing.
+Samtidig er beskrivelsene av hva
+som ble gjort for å stoppe mobbingen
+begrensede.
+Barbro som har opplevd mye
+mobbing gjennom mange år i skolen, forteller at
+lærerne " (...) liksom aldri var der når det
+skjedde, og når vi fortalte det sa de bare at vi
+skulle legge det bak oss".
+Hun forteller videre at
+moren var inne til flere samtaler med lærerne
+angående mobbingen, men at skolen likevel ikke
+grep fatt i denne.
+Barbro uttaler også at: "Det er
+jo veldig sårt at de ikke har brydd seg ordentlig.
+At de ikke har tatt ordentlig tak i det.
+Hadde jeg
+vært lærer hadde jeg med en gang gått og
+snakket med foreldrene, og sagt at sånn kan de
+ikke oppføre seg!".
+På spørsmål om hva lærerne gjør når han
+mobbes, forteller Tomas at: "De bryr seg ikke.
+De bare går sånn her: Stopp!
+Og så dytter de
+dem litt tilbake.
+Og så går de bare igjen.
+De bryr
+seg ikke".
+Kristian beskriver lignende erfaringer
+som Barbro og Tomas.
+Han forteller at han
+opplever at lærerne ikke gjør noe, da de ikke sier
+noe til klassene.
+"Jeg føler i alle fall ikke at de
+gjør noe, for det blir aldri bedre!", uttaler han.
+Mor påpeker at de må snakke med lærer og
+jobbe med mobbingen, men at det tidvis også er
+han som misforstår.
+Videre kommer mor med
+innspill på at hvordan ting går også henger
+sammen med dagsformen til Kristian selv: "At
+du har fått godt med/ nok søvn, og at det har
+vært gode rutiner og sånne ting (...) Da bruker vi
+å få veldig god og positiv tilbakemelding, men er
+du sliten så går det ofte skeis ..."
+I Knut sitt tilfelle valgte foreldrene i første
+omgang å gå i dialog med skolen og PPT for å få
+til et bedre klassemiljø og få slutt på mobbingen.
+Mor forteller at:
+Skolen ... ja, gjorde vel det de skal gjøre på
+papiret, så (...) ikke noe mer ut av det (...)
+PPT gikk vel inn og (...) jobbet vel med
+klassen da (...) Vi valgte jo egentlig det året
+å ta han mest mulig ut, så det ble jo en del
+fravær, men da fikk vi jo, da fikk vi
+problemer da med (...) var jo sånn at det var
+jo veldig vanskelig å forstå hvorfor vi ville
+ta han ut mest mulig.
+For han trengte mer
+det her praktiske ... praktisk jobbing og, og
+I stedet for å sitte på skolen og ha en
+forferdelig dag og ikke ha lyst til å gå på
+skolen og diverse.
+Det var jo ganske ille på
+skolen da!
+(Knut)
+Mor forteller at også PPT i denne perioden lurte
+på hvorfor Knut var så mye borte fra skolen, og
+at skolen ikke hadde forståelse for dette
+fraværet.
+Hun utdyper at:
+Det er klart han hadde jo nesten tre
+måneder fravær fra skolen og det er jo
+ekstremt mye i forhold til den ... til den
+skolehverdagen og det vanlige skolebarnet,
+men for oss så så vi en stor endring.
+At han
+ble en glad gutt.
+Han ble ikke deprimert.
+Han skrek ikke hver gang han måtte gå til
+skolen, eller kom skrikende hjem.
+Da velger
+man heller det, enn å sende en unge som
+nesten er på randen til å ... å rett og slett har
+lyst til å ta livet av seg ... (Mor til Knut)
+For mor var det altså ingen tvil om at det var et
+riktig valg å ta Knut såpass mye ut av skolen så
+lenge de opplevde at mobbingen fortsatte.
+tidligere nevnt sluttet imidlertid ikke mobbingen,
+og det endte med at Knut byttet skole.
+Totalt sett tegnes altså et bilde av en tøff
+skolehverdag for mange av elevene med
+funksjonsnedsettelse og samisk bakgrunn.
+Kristian selv sier: "Det er veldig vondt på
+skolen!" En del elever utsettes for fysisk, psykisk
+og verbal mobbing, og mobbingen utføres av
+både norske og samiske medelever.
+Mobbingen
+henger tidvis sammen med deltagernes samiske
+bakgrunn, andre ganger deres
+funksjonsnedsettelse, og i noen sammenhenger
+virker begge deler inn.
+Videre har deltagerne en
+klar opplevelse at det i liten grad har vært prøvd
+å gripe fatt og få slutt på mobbingen fra skolens
+side.
+I utgangspunktet er skole en viktig arena for
+samhandling og vennskap med jevnaldrende.
+bakgrunn av beskrivelsene til informantene
+fremgår det imidlertid at det er store variasjoner
+i hvordan elevene med samisk bakgrunn og
+funksjonsnedsettelser har det i skolen sosialt sett.
+Enkelte har, som Nils, et stabilt nettverk.
+Ifølge
+mor til Nils holder han fortsatt sammen med en
+rekke av de samme guttene som han har vært
+sammen med helt siden barnehagen og
+skolestart.
+Også Tomas har en del venner.
+forteller at dette både er medelever som går i den
+norske klassen som han selv går i, og i
+parallellklassen som er samisk.
+Videre beskriver
+også mor til Ketil hvordan han er "veldig
+godt integrert i klassen og har masse venner i
+klassen, og springer ut og leker i friminuttene
+For andre av deltagerne er situasjonen en litt
+annen.
+Dette gjelder for eksempel Kristian som
+blant annet uttaler at: "Jeg går veldig mye alene
+(...) Det hadde vært kult å ha venner da!
+hadde noen, men de var litt mer yngre (...) men,
+nå har jeg ikke vært så sosial (...) Sitter mest bare
+på data (...) trives best med det!" Mor forteller
+at Kristian da han begynte på skolen var sosial
+og at det var mye folk rundt han, men at dette
+endret seg etter hvert.
+Kristian selv opplyser at:
+På slutten av barneskolen så gikk jeg hele
+tiden alene.
+I hvert fall i et og et halvt år i
+strekk (...) Men da hadde jeg i alle fall en
+venn som het Kai, som i hvert fall var litt
+hos meg da før han flyttet (...) Jeg har en
+(...) han har begynt å ignorere meg litt (...)
+og late som jeg ikke finnes mer".
+Jeg går
+hvert fall mye alene.
+(Kristian)
+Kristian forteller videre om mobbingen at
+"Egentlig gjør det vondt!".
+Mor prøver å trøste
+en gråtende Kristian med at det sikkert blir bedre
+når han kommer på videregående skole og møter
+andre med mer samme interesser som han selv,
+men Kristian har ikke særlig tro på dette og
+uttaler at: "Det er ingen som har samme
+interesser som meg!".
+Også enkelte av de andre deltagerne beskriver
+hvordan de har mistet venner etter hvert som de
+kom oppover i skoletrinnene.
+Barbro som forteller at:
+På ungdomsskolen så hadde jeg et par
+venner, også når ungdomsskolen var over så
+mistet jeg de vennene.
+Så hadde jeg en venn
+fra starten av videregående, og det var
+liksom Stina.
+Også hadde jeg noen som ikke
+var så veldig bra venner.
+Så det var jo
+liksom sånn at jeg følte at jeg hadde bare en
+venn.
+Det er altså stor variasjon i den sosiale
+situasjonen i skolen til deltagerne i studien, hvor
+noen har venner mens andre er mye alene og
+opplever ensomhet.
+Når vi vet at mange av disse
+i tillegg har vært utsatt for mobbing, er det
+grunnlag for å trekke slutningen at skolen er
+eller har vært en krevende periode for flere av
+deltagerne.
+7 ARBEID
+Arbeid er viktig for oss mennesker av en rekke
+årsaker.
+Blant annet gir arbeid oss; inntekt og
+dermed økonomisk frihet, mulighet til
+selvrealisering og til sosial inkludering (Meld.
+St.
+Kort sagt er det å være i arbeid
+en betydningsfull del av voksenlivet.
+Samtidig er
+det slik at det er langt færre av mennesker med
+funksjonsnedsettelser som er i arbeid enn
+befolkningen for øvrig (Arbeidstilsynet, 2012).
+Ikke minst gjelder dette mennesker med
+utviklingshemming som gjerne blir uføretrygdet i
+ung alder (Rødevand, 2013).
+Hva sier så personene med funksjonsnedsettelser
+og samisk bakgrunn i vår studie om arbeid?
+Enkelte av deltagerne har opplevd å måtte
+redusere sin innsats i arbeidslivet eller helt slutte
+å jobbe.
+Dette på grunn av sykdom eller skade
+som medfører en funksjonsnedsettelse.
+beskrivelser presenteres under kapitlet
+Overganger.
+Under dette punktet om Arbeid
+rettes fokus derimot mot hva deltagerne sier om
+det å ha vært i jobb, eller det å være i jobb per i
+dag.
+Flere av deltagerne har vært i ordinært arbeid
+hele sitt voksne liv.
+Dette gjelder blant annet
+Berit som har jobbet både innen handel og innen
+offentlig tjenesteyting.
+Videre er det stor bredde i
+hva deltagerne jobber med.
+Klaus jobber f.eks.
+innenfor kultursektoren, mens Jon blant annet
+har jobbet som bussjåfør og som
+industriarbeider.
+Andre, som Olaus, jobber
+innenfor primærnæringa.
+Han har til tross for
+sin bevegelseshemning drevet med fiske siden
+han var ungdom.
+Olaus beskriver hvordan det å
+drive fiske er en tøff jobb rent fysisk:
+"Det er jo klart at det å slite på sjøen, det
+har jo satt sine spor.
+Selvfølgelig har det det.
+Man har jo skadet fingrer på grunn av frost
+og, men det er jo noe som selvfølgelig alle
+fiskere får.
+Vi fiskere kaller det jo likfingre
+sånn som man får.
+At fingertuppene blir
+snøhvit i frost, og så brenner det og svir litt
+når vi kommer inn (...) Jeg har jo litt
+smerter i skuldra og smerter i ledd, eller
+spesielt fingrer og nakke/skulder-ledd.
+det er spesielt når alle fiskere begynner å
+bikke 60 år.
+Da er de aller fleste nokså
+helseløs, for det er mye slit på sjøen (...) Jeg
+føler meg ganske så oppegående enda (...)
+På sjøen så har jeg jo ikke andre
+hjelpemidler enn (...) alle andre fiskere har.
+Det er jo det tekniske utstyret i båtene, men
+det er jo sånn helt normalt.
+Men ellers så,
+når jeg kommer på land da er jeg jo
+avhengig av rullestol, det er jeg jo, for å
+komme meg frem" (Olaus).
+Samtidig framhever han de positive aspektene
+ved å jobbe som fisker.
+At jobben er fysisk
+krevende medfører ifølge Olaus at "Jeg har bygd
+opp en ganske sterk overkropp.
+Både muskler og
+ledd fungerer veldig bra".
+Videre setter han stor
+pris på forholdet til fiskerkollegene:
+Vi omgås jo nesten hver dag.
+Noen av oss i
+hvert fall.
+Og det betyr jo utrolig mye.
+jeg ser jo bare på kompisene mine, altså
+fiskerkameratene.
+Jeg tror, det er vel ingen
+av dem, som jeg vet i alle fall, som har sett
+på meg som noe spesielt funksjonshemmet.
+Jeg har vært en kollega og ferdig med det.
+Jeg har vært en fisker på lik linje med alle de
+andre (...) Men at de har tatt vare på meg.
+Ja, det vet jeg de har gjort.
+De har vært redd
+for meg mange ganger.
+Og hvis de ser at jeg
+sliter litt, da er det spesielt et par stykker
+som kommer og; "Må du slutte å slite.
+Kom
+igjen, vi skal hjelpe deg".
+Så jeg vet at de
+holder et øye med meg.
+Og hvis jeg er alene
+på sjøen og det ryker opp til uvær så er det
+bare et lite øyeblikk, så er de på senderen og
+vhf-en og; "Hvor du er hen?
+Og kom deg på
+land" (...) Dem vet jo at jeg er uten foter på
+sjøen, altså uten skanker.
+Og det er jo tøft
+nok når du har føttene i orden når det er
+dårlig vær og elendighet (Olaus).
+I tillegg til det sosiale peker Olaus her på
+hvordan han i jobben sin som fisker opplever seg
+likeverdig med sine kolleger og at de bistår om
+det trengs.
+Også Johan som driver med reindrift
+opplever å ha god støtte av kollegene i jobben.
+Han forteller at:
+Nå har jeg jo vokst opp sammen med mine
+kollegaer i grunnen, så ... det er ikke noe
+problem og de er veldig flinke til å ta
+hensyn.
+Så ... blir det for ille så kan jeg bare
+dra ned igjen fra fjellet, så da ordner de opp.
+Så sånn sett så går det helt utmerket
+egentlig.
+(Johan)
+I tillegg til å bistå når det trengs, opplever Johan
+det som en fordel at de er flere familier som
+driver sammen og kan avlaste hverandre.
+Dermed kan de i rolige perioder ordne det slik at
+de har vakt annenhver uke som de kan bruke til
+" (...) diverse forefallende, fikse utstyr og slike
+ting".
+Hovedgrunnen til at Johan har valgt å drive med
+rein er imidlertid " (...) de fine dagene til fjells,
+det er da du skjønner hva du driver med og
+hvorfor det er så viktig å beholde det her og
+bevare det".
+Han føler seg privilegert som får
+drive med dette og opplever en fantastisk frihet i
+jobben på fjellet.
+Han sier at det:
+(...) er jo litt av det å leve av naturen da.
+Det er jo ikke noe klokkeslett og sånt som
+gjelder der at, og datoer.
+Reindriften går
+ikke an å planlegge.
+Det blir som det blir
+(...) Når blir det kalvmerking?
+Tja, det blir
+når det blir da (ler) ... Klaffer med vær og
+føre.
+Vind og forholdene må ligger til rette.
+Johan opplever imidlertid at den friheten ved
+arbeidet i reindriften utfordres i dagens samfunn,
+noe som han også mener påvirker helsa:
+(...) det blir jo vanskeligere og vanskeligere.
+Slaktetidspunkt og sånt.
+Krav om å slakte
+innen datoer og ... Ikke på helg kan vi slakte
+eller så må vi passe på å samle i løpet av ei
+helg.
+Og da må været klaffe den helga.
+mer og mer at man må trosse naturen
+istedenfor å jobbe med den (...) Det går på
+tvers av ... tradisjonell samisk tenkemåte
+(...) Og regnskapet skal jo følge
+regnskapsåret og ikke reindriftsåret (...) Det
+er jo ikke noe av samfunnet som er oppbygd
+rundt det samiske og reindrifta.
+Det er vi
+som må tilpasse oss på alle kanter i grunnen
+(...) Når vi må holde oss til faste tidspunkter
+og slikt.
+Det er jo, det blir jo et ekstra stress
+og en helserisiko og.
+Det blir, en må jobbe
+hardere for å få til akkurat til den datoen.
+Trosse vær og føre og ... (Johan)
+Johan forteller videre at mange innenfor næringa
+sliter med belastningsskader i armer og skuldre,
+noe han også selv har kjent på.
+Han forteller
+videre at: "Vi prøver å ta tiltak på oss selv da.
+Og koste selv, men ofte blir det en billigere
+variant på grunn av økonomiske årsaker.
+Så
+store HMS-tiltak det blir det ikke".
+Som et siste
+viktige aspekt ved reindriftsjobben føyer Johan
+til at "Annerkjennelse for det du driver med og.
+Det er viktig, og det ... veldig mange som ikke, ja
+de ser ikke viktigheten i reindrift i det hele tatt.
+De kunne likså godt ha vært det foruten".
+Også flere av deltagerne med utviklingshemming
+har tidligere hatt jobber innenfor det ordinære
+arbeidslivet, som f.eks.
+i kantine eller med
+administrative oppgaver som sortering og
+ombæring av post i større bedrifter.
+I dag har
+imidlertid de fleste av dem arbeid ved
+tilrettelagte bedrifter eller egne arbeidssentra for
+funksjonshemmede, hvor det produseres ulike
+produkter som f.eks.
+pokaler eller drives med
+håndarbeid som strikking og toving.
+uttaler om jobben på arbeidssenteret at "Jeg
+trives godt.
+Koselige folk!", mens Laila om sin
+jobb på arbeidssenteret sier at "Det er veldig
+morsomt der".
+Andre er imidlertid ikke like
+fornøyde.
+Signe gjentar f.eks.
+gang på gang at
+"Jeg orker ikke gå på dagsenteret (...) Jeg sluttet
+i vinter.
+Jeg orket ikke".
+Hun har derimot et
+klart ønske om hva hun kunne tenke seg å jobbe
+med "Vil jobbe med datamaskin (...) Det er mye
+bedre å jobbe med datamaskin".
+Ole-Mattis er
+tydelig på at han kunne tenkt seg å drive med
+ved istedenfor å produsere pokaler som han gjør
+per i dag.
+Han forteller at han tidligere jobbet
+med ved, men at de på arbeidssenteret nå har
+sluttet med det da det ikke lenger var lønnsomt.
+Kun en av deltagerne med utviklingshemming
+har hatt arbeid direkte knyttet til det samiske, da
+hun en periode jobbet med salg av samiske
+suvenirer.
+Vergen til Marit forteller videre at det
+aldri har vært tatt hensyn til Marits samiske
+bakgrunn når det gjelder arbeid, og Marit selv
+føyer til at hun synes det er dumt at hun ikke
+kan snakke samisk på arbeidsplassen da det ikke
+er noen andre som snakker samisk der.
+I hovedtrekk beskriver altså deltagerne å arbeide
+som positivt og viktig av flere grunner, selv om
+arbeidet for enkelte medfører fysiske
+belastninger.
+Tross sin funksjonsnedsettelse
+opplever enkelte at de deltar på likefot som sine
+kolleger, samtidig som kollegene bistår når de
+trenger det.
+Når det gjelder deltagerne med
+utviklingshemming har flere det til felles at de
+har gått fra jobber innen det ordinære arbeidsliv,
+til arbeids- og/ eller dagsentra spesielt tilrettelagt
+for funksjonshemmede de senere år.
+8 FRITID
+Betegnelsen fritid anvendes gjerne om den tiden
+der man deltar i valgfrie aktiviteter, og hvor en
+ikke er forpliktet til å gjøre noe (Molden et al.,
+Dette innbefatter altså den tiden hvor
+man har fri fra arbeid, skole eller utdanning.
+Aktivitetene man bedriver kan være både
+organiserte eller uorganiserte.
+Organiserte
+fritidsaktiviteter kjennetegnes gjerne av at de er
+avtalte på forhånd, ved at de foregår jevnlig på
+avtalt sted og tid og ofte er arrangert enten i regi
+av frivillige organisasjoner eller det offentlige
+Det er et stort mangfold i beskrivelsene av
+deltagernes fritid.
+Mens enkelte primært
+tilbringer fritiden hjemme og er begrenset
+involvert i ulik aktivitet og med andre, tar andre
+del i en rekke aktiviteter både ute og hjemme og
+sammen med mange andre.
+Et eksempel på
+førstnevnte er Laila, som er godt voksen og
+forteller at "... jeg er mest alene" på kveldene.
+På spørsmål om hvordan det er svarer hun at
+"Det må man akseptere", men gir samtidig
+uttrykk for at hun skulle ønske det var mer som
+skjedde.
+Blant de aktive er skolegutten Nils som i
+tillegg til fotball deltar i flere andre typer
+organisert idrett.
+Videre driver han med flere
+former for uorganiserte aktivitet som slalåm og
+sykling.
+Mor forteller hvordan Nils og
+kompisene kan sykle milevis, samt at han er med
+på friluftsaktiviteter som jakt og fiske.
+Nils sin deltagelse i friluftsaktiviteter som jakt og
+fiske bringer oss over til hvordan deltagernes
+samiske bakgrunn kan se ut til å komme særskilt
+til uttrykk i noen av deltagernes fritid.
+gjelder blant annet Olaus som forteller at:
+Akkurat nå så har jeg et gammeprosjekt.
+holder på å lage meg en gamme.
+En ganske
+stor gamme som jeg kan bruke som
+kombinert grillhus og røykestue så jeg kan
+røyke kjøtt i og fisk i og, ja, sånn forskjellig.
+Prøve å ta vare på gamle tradisjoner sånn at
+de ikke forsvinner (...) For vi hadde jo, da,
+jeg var liten, så hadde far en røykestue som
+han brukte til røyking av kjøtt, røyking av
+fisk (...) Så fant jeg ut at nå er det på tide å
+ta vare på den arven og bygge noe nytt.
+(Olaus)
+Olaus bruker videre på fritiden å dra ut i marka
+og hente ved og å dra på bærmyrene osv.
+kunne drive med denne typen friluftsliv har han
+kjøpt seg både ATV og snøscooter.
+at: "Jeg kan jo kjøre nesten hvor jeg vil, både
+sommer og vinter.
+Vinter med scooter og
+sommer med ATV, så det går greit".
+skolegutten Tomas er glad i å kjøre scooter og
+forteller at han nå har pause fra håndballen "På
+grunn av at det er så mye scooterturer og det er
+så morsomt ...".
+Den samiske kulturen er kjent for å ha et nært
+forhold til naturen.
+I så henseende kan en tolke
+Saras glede over å dra ut på tur og koke kaffe
+som et uttrykk for hennes samiske
+Det samme gjelder Johan som
+forteller at om han skal slappe av så drar han til
+fjells.
+Videre forteller mor til Ketil hvordan Ketil
+er "veldig opptatt av og liker veldig godt å drive
+på med (...) typiske samiske tradisjons ting.
+liker veldig godt å (...) holde på med lassokasting
+eller å lage bål eller ...".
+Familien til Ketil er
+videre ifølge mor mye på tur og " (...) steker
+kjøtt og fisker og gjør slike ting som man gjerne
+gjør innen samisk kultur".
+Gjennom familien får
+Ketil være med på fjellet, jakte, kjøre firhjuling
+Mor har gjort seg visse tanker nettopp
+knyttet til at det er gjennom familien Ketil får
+tilgang til det samiske: "Det hadde vært veldig
+fint dersom vi kunne hatt et type fritidstilbud
+(...) som var mer knyttet opp mot det samiske
+som vi ikke måtte være med på å lage, men det
+har vi jo ikke og jeg vet egentlig om jeg forventer
+at det skal finnes sånn her heller ...".
+Andre av deltagerne tar del i helt andre sider ved
+samisk kultur på fritiden.
+Det gjelder f.eks.
+som er involvert i samisk teater, og Marit som er
+på musikk en gang i uka.
+Her synger hun blant
+annet samiske melodier og opptrer i kofte på
+festivaler.
+SAMMENHENGEN FUNKSJONSNEDSETTELSE OG FRITID _________________________
+For enkelte av deltagerne ser det ut til å være en
+sammenheng mellom deres funksjonsnedsettelse
+og deltagelse i fritidsaktiviteter.
+blant annet Tomas som har ADHD.
+Moren til
+Thomas forteller at han alltid har " (...) vært
+veldig sånn her, aktiv og sportslig og gå på ...
+Han tester seg ut og, kroppsbeherskelse har han;
+vanvittig god.
+Så han er veldig aktiv.
+Det har jeg
+aldri sett som et problem (...) For det som er den
+positive delen med ADHD".
+Med utgangspunkt i
+denne måten å tenke rundt ADHD på har hun
+"... vært veldig på ham.
+På at han skal være
+aktiv og få brukt mye av energien.
+Han er jo et
+arbeidsjern uten like".
+I praksis har dette
+medført at Tomas har vært aktiv både innen
+håndball og andre typer organisert idrett, i
+tillegg til i å kjøre slalåm og annen ikke
+organisert aktivitet.
+Videre er Tomas ifølge mor
+et råskinn til å jobbe, og bidrar sterkt både med
+snømåking, vedhogst og lignende.
+Innimellom
+kan imidlertid funksjonsnedsettelsen hans
+medføre utfordringer også innenfor idretten.
+Mor beretter blant annet hvordan Tomas er
+vanvittig god å løpe, men at han her ble holdt
+tilbake av at han klarte ikke å holde seg i ro og
+fokusere, og at han da mistet han interessen for
+løpingen.
+Mens Tomas sin funksjonsnedsettelse ifølge mor
+i hovedsak bidrar til en svært aktiv fritid,
+beskriver andre deltagere hvordan deres
+funksjonsnedsettelse tvert imot er med på å
+begrense deres fritid.
+Nikolai tror at om han ikke
+hadde hatt sin bevegelseshemning så hadde " (...)
+jeg vært mye mer på "letten".
+Jeg var den som
+var mest aktiv, tok kontakt og drog folk med på
+alt mulig, på kafe eller andre sosiale ting".
+fritiden hans i dag er mye mindre aktiv
+begrunner han dette med at han "... har ikke
+mulighet, verken kapasitet og energi er ikke den
+samme (...) Det er min familie jeg har mest
+kontakt med i dag (...) Jeg har et godt sosialt liv.
+Selv om det ikke er så stort som tidligere og ikke
+like stor aktivitet".
+Olaus er inne på noe av det samme som Nikolai
+når han forteller at:
+Enkelte dager har man kanskje lyst til å
+gjøre ting og så får man det ikke til pga.
+funksjonshemminga.
+For eksempel det med
+høstjakt, elgjakt og rypejakt (...) Så det er jo
+litt trasig å se at guttene mine som er sunne
+og friske alle sammen, hiver haglen på
+ryggen og stryk på rypejakt.
+Og så sitter jeg
+og ser på at de drar.
+Da svir det litte gran,
+men jeg vet at jeg kan dra på sjøen og der
+klarer jeg det meste, nesten alt egentlig.
+For Olaus har for øvrig også hans
+funksjonsnedsettelser hatt betydning for valg av
+enkelte fritidsaktiviteter.
+Olaus var nemlig
+tidligere aktivt innen handikapidretten og
+beskriver hvordan han da reiste landet rundt og
+konkurrerte.
+Han forteller at "... det var en
+utrolig fin tid (...) Jeg var jo med i masse år og
+var på masse fine samlinger".
+Av deltagernes beskrivelser av sin fritid går det
+frem at flere av barna og ungdommene er mer
+aktiv innenfor organisert fysisk aktivitet enn de
+voksne.
+I hovedsak dreier de organiserte
+aktivitetene seg om deltagelse i ulike former for
+idrett som fotball, håndball, svømming osv.
+Samtidig er flere av barna og ungdommene i
+tillegg aktive i form av uorganisert idrett som å
+kjøre slalåm, sykle og å trene på treningsstudio.
+For enkelte av ungdommene har treningen
+betydd mye.
+Mor til Kristian beskriver hvordan
+"Støttekontakten tok ham med ut på
+styrketrening når han var her.
+Og han skrøt jo
+av han, for ikke sant, han er jo veldig sterk.
+fikk gå der og trente muskler og, fikk bygge opp
+litt muskler og.
+I tillegg er det veldig godt for
+selvtilliten hans".
+Uorganisert fysisk aktivitet er
+imidlertid noe også flere av de voksne deltagerne
+driver med.
+Dette gjelder blant annet Johan som
+forteller at: " (...) nå er det rett ut på ski om
+vinteren og jogge på sommeren og (...) drevet
+med klatring noen år, det er god trening i alle
+fall, for hele kroppen".
+Agnete forteller at hun
+har en trimsykkel som hun bruker hjemme i
+omsorgsboligen, og som gjør at hun føler seg
+bra.
+I tillegg til fysisk aktivitet, har data en sentral
+plass spesielt i livene til mange av de unge.
+gjelder blant annet Tomas som forteller at "Jeg
+er mest opptatt med pc-en nå", og at det er den
+som får mest oppmerksomhet om dagene.
+spørsmål om hva han gjør på pc'en svarer han at
+han "Spiller.
+Kikker litt ... Jeg skal spare til en
+sånn ekstrem ... Jeg har spart alle, alle de her
+pengene har jeg fått (...) Og det kommer kanskje
+til å ta to år".
+Å kjøre scooter (moped) er også
+noe flere av ungdommene, deriblant Kristian, er
+veldig opptatt av.
+Han sier at " (...) jeg kommer
+kanskje til å ta skuterlappen.
+Det er tre i klassen
+som har den alt da!".
+Kristian er utålmodig etter
+å bli 16 for å kunne kjøre scooter, og forteller at
+han har øvelseskjørt de siste somrene: "Jeg
+driver og tester ut mye rart (...) I begynnelsen så
+testet jeg ut å stå helt på siden på setet der, så
+begynte jeg å teste litt og klarte nesten å vippe
+litt og steile".
+Flere av de voksne deltagerne beskriver hva de
+liker å gjøre hjemme på fritiden.
+Signe forteller
+at hun bruker å spille, legge kabal og høre på
+musikk på pc 'en sin.
+Laila er også glad i spill, og
+spiller gjerne Yatzy om hun får besøk.
+Et par av
+damene er glade i å strikke.
+Videre er det flere av
+de voksne deltagerne som opplyser at de hører
+en del på radio og ser på TV på fritiden.
+En del av de voksne er opptatt av å komme seg
+ut.
+Blant disse er Ole-Mattis som liker å være ute
+blant folk og å prate.
+Han er mye ute, og stikker
+gjerne innom kafeer, går på pub eller på utested.
+Også Signe forteller at hun gjerne stikker innom
+puben eller og hotellet og kikker.
+Videre er hun
+veldig glad i å reise, og bruker også å dra på
+besøk.
+Nettopp å dra på besøk er noe flere av
+deltagerne, som Berit og Henrik, trekker fram
+som noe de liker å gjøre på fritiden.
+For enkelte
+medfører imidlertid deres funksjonsnedsettelse
+utfordringer om de skal dra på besøk på egen
+hånd.
+For Henriks del er det f.eks.
+ikke enkelt å
+orientere seg grunnet hans synshemming.
+beskriver imidlertid hvordan han likevel kan gå
+til naboen fordi han vet hvor han bor: "Kjenner
+veien, kjenner porten.
+Du kjenner ned bakken,
+og du kjenner stein.
+Og du kjenner når du er ved
+trappen, da slår jeg med pinnen.
+problemer".
+Videre oppgir tre av deltagerne at
+de er eller har vært engasjert i ulike menigheter.
+Andre er involvert i organisasjonsarbeid, noe
+som er beskrevet under kapitlet om demokratisk
+deltagelse.
+Enkelte av de voksne er engasjert i ulike
+kulturelle aktiviteter.
+Blant disse er Kai som
+forteller at han " (...) driver med kunst, maler for
+det meste (...) Jeg hadde jo begynt før jul med et
+maleri, men siden har vondt i venstre sida hele
+veien så er det ikke bare å male".
+Barbro er
+derimot opptatt av musikk, og synger og spiller
+gitar.
+Hun forteller at hun liker rock, men " (...)
+det er litt sånn vanskelig å spille på gitar, så det
+går jo mest på pop når jeg spiller gitar".
+Sara er
+veldig glad i gammeldans, og deltar på dette en
+gang i uka.
+Som det fremgår av beskrivelsene er deltagernes
+fritid mangfoldig.
+For enkelte gjenspeiler deres
+samiske bakgrunn seg tydelig i valg av
+fritidsaktiviteter, for andre gjør det ikke det.
+Videre har deltagernes funksjonsnedsettelse stor
+innvirkning på enkeltes fritid, og liten eller ingen
+betydning for andres.
+For øvrig deltar barna og
+ungdommene i større grad i organisert fysisk
+aktivitet enn de voksne deltagerne.
+9 MØTE MED HELSEVESENET OG ANDRE
+HJELPEINSTANSER
+Samtlige av informantene vi snakket med hadde
+naturlig nok erfaringer fra møter med norske
+helse- og omsorgstjenester.
+Noen snakket også
+om erfaringer i møtet med NAV- systemet.
+Behovet for bistand er til dels svært ulikt blant
+Enkelte har bare behov for
+litt husvask eller annen praktisk bistand i
+heimen, eller de har noen timer støttekontakt i
+uka.
+Andre har mer omfattende hjelpebehov og
+bor i omsorgsboliger for eldre, i bofellesskap for
+utviklingshemmede, eller i tradisjonelle
+eneboliger eller leiligheter.
+Personer samisk
+bakgrunn og funksjonsnedsettelser står i møte
+med helsevesenet og hjelpeapparatet ovenfor
+mange av de samme utfordringene som
+majoritetsbefolkningen.
+I tillegg møter de
+imidlertid særskilte utfordringer knytte til deres
+samiske kultur og levesett.
+Vi starter ut med å
+beskrive hvordan noen av deltagerne opplever
+møtet med det norske velferdssystemet.
+Moren til Ketil er etter å ha fått presentert
+informasjon om sønnens kognitive funksjonsnivå
+[intelligens] kritisk spørrende til hvilken type
+informasjon helsevesenet velger å presentere for
+dem som foreldre og hvordan.
+Hvorfor er det viktig for meg som forelder å
+få vite at av hundre unger som er like gamle
+som Ketil så er det to som fungerer dårligere
+og 97 som fungerer bedre (...) Hva er det
+dere prøver å oppnå?
+Hun mener at denne type tilnærming til
+annerledeshet og sykdom er " (...) absolutt en
+utfordring i det samiske samfunnet, det med å
+forholde seg til skolemedisin".
+På den annen side
+er mor tydelig på at fagfolk innenfor
+spesialisthelsetjenestene samtidig har bidratt med
+nyttige råd når de skulle tilrettelegge for en
+hverdag som sønnen kunne trives med.
+Jon er tilfreds med behandlingen og hjelpen han
+har mottatt i forbindelse med de helsemessige
+utfordringene han har hatt, og til dels fremdeles
+sliter med.
+Når han kommer inn på hvordan han
+opplever NAV- systemet blir han imidlertid
+engasjert, og har tydelige meninger om et system
+som han oppfatter som håpløst, tungvint og
+mekanisk.
+(...) NAV-systemet, det er ... (sukker) ... det
+er håpløse eller tungvinte system som du
+skal komme inn i. Og det, det er ... Du føler
+ikke noe altså ... noe ... hva skal en si ...
+Det blir så mekanisk alt i hop.
+Så, når du
+ringer NAV så (...) sier aldri navnet mitt.
+Jeg starter med å si at; 0154 God dag.
+Og det er jo det de er ute etter
+(Jon).
+Poenget til Jon er at NAV-ansatte verken er
+interessert i navnet hans, eller i han som person.
+Derfor kan han like godt presentere seg med
+fødsels- og personnummer når han tar kontakt
+med dem, fordi det er det de vil vite.
+Tilsvarende
+kommentarer retter han mot Statens
+pensjonskasse:
+Og likedan er det også på pensjonskassen
+(...) Når du skal ta kontakt med dem så er
+det å skrive en mail.
+(...) Og er du så heldig
+at du får nå tak i en person på, i tale, så (...)
+føler man det at nå snakker man med en
+sånn introvert.
+Ikke en person som, som ja
+liker å snakke.
+Det er det verste de gjør.
+det er ikke noe ... Du føler ikke at det er et
+menneske du (...) at vi beveger oss et sted
+som samfunn som ikke (...) Ja, der det ikke
+betyr noe å sitte å prate og se den andre
+Jon sier videre at " (...) det har blitt så galt at du
+ikke kan ringe heller, for du føler det at nå stjeler
+du tiden til den du prater med".
+Fellesnumre og
+tilfeldige saksbehandlere mener han er med å
+forsterke det upersonlige i systemet og han spør
+"Hvilken nærhet har de til ... til 1801?" (hans
+personnummer).
+Han mener at som person " (...)
+betyr [du] ingenting, og at saksbehandlerne er
+blinde for hva (...) Det de sier, det ser de ikke
+reaksjonen på.
+Hva det gjør med meg (...) ".
+mener videre at ansatte kunne vist større
+toleranse i møte med andre uttrykksmåter enn
+den norske, og at dette gjelder både innenfor
+helse- og sosialtjenestene.
+Med "andre
+uttrykksmåter" oppfatter vi at Jon peker på sin
+samiske bakgrunn og hvordan denne
+bakgrunnen forsterker ubehaget med å bli
+redusert til en sak i systemet, framfor et
+menneske med tanker, reaksjoner og følelser.
+Rakel kommer også inn på det upersonlige i
+møtet med NAV-systemet etter at hun på grunn
+av sykdom ikke maktet å gjennomføre
+videregående skole.
+Som mor er Rakel avhengig
+av " (...) å ha økonomien på plass da.
+Så jeg har
+jo måttet krangle en del med NAV og ... alt det
+Ja.
+Der er det, systemet var veldig firkantet
+Hun forteller oss at:
+Det har gått greit så lenge jeg ikke har gjort
+(noe) på en måte, eller jeg selv har jo villet
+gjort noe.
+Men NAV synes det var enklere å
+sette meg på stønad i stedet for å hjelpe meg
+å komme ut i noe.
+Når jeg har foreslått noe
+selv så har det jo bare vært; Ja, vi får se på
+det!
+Og så (...) har jeg nå brukt opp enda et
+år med rettigheter på diverse stønader og
+sånt.
+(Rakel).
+I likhet med Jon mener Rakel at NAV kunne vist
+mer forståelse for det samiske og vært mer
+kultursensitiv i møtene med henne.
+Søsteren til Lars er utdannet innenfor helse- og
+sosialfag.
+kunnskapsmangel innenfor
+spesialisthelsetjenestene førte til det hun omtaler
+som tvang og overgrep overfor Lars.
+opplever at i forsøket på å utvikle faglig
+kompetanse innenfor helsevesenet i Finnmark ble
+det anvendt behandlingsmetoder som "... var
+direkte skadelig for min bror.
+Det må jeg si.
+mener han ble mishandlet".
+Som et eksempel på
+hva broren ble utsatt for forteller hun følgende:
+(...) det verste som skjedde med han var på
+90-tallet.
+Da ble det laga en spesialstol, og
+de hadde funnet ut når han løftet hendene
+sine opp til ørene.
+Det vet vi i dag at autister
+har forestillinger opp i hodet sitt av
+situasjoner, av språk og alt, som slår krøll
+på seg, eller blir veldig dramatisk, sånn at
+det blir skremmende.
+Og hver gang han tok
+armene opp hadde de observert, at etter det
+begynte atferdsavvikene med at han begynte
+å slå seg selv.
+Han begynte å hyle noe
+fryktelig, og han raserte og alt det her.
+laget de en spesialstol.
+Hadde to personer
+sammen med han.
+Når hendene kom opp
+spratt disse personene opp og holdt han.
+satte han på denne stolen.
+Det er jo klart at
+dette utartet seg.
+Det ble bare verre og verre.
+Han ble tvangsmedisinert med stikk i
+rompa.
+Beroligende, da han utagerte sånn at
+de måtte roe han ned, da de ikke klarte med
+han.
+Dette skjedde på en madrass.
+Da var
+han helt utkjørt (Søster til Lars).
+Lars bodde i dette huset over mange år.
+Søsteren
+er videre opptatt av hvordan broren bare syv år
+gammel ble fjernet "Fra et samisk språklig miljø.
+Fra et miljø hvor han kjente kodene.
+kulturelle holdepunktene til en total fremmed
+verden både språklig og kulturelt".
+Hun mener
+at det medførte ekstrabelastninger for broren at
+hans samiske språk og kulturtilhørighet ikke ble
+tatt hensyn til.
+Hun forteller at: "Fagfolk som
+ble hentet fra sør, ikke hadde forståelse for den
+samiske kulturen.
+Det var ikke et tema noen
+gang på noen nivå (...) Det med samisk språk og
+kultur det var ikke verdsatt for noen ting,
+egentlig".
+Søsteren er overbevist om at Lars "...
+kunne (...) ha utviklet seg litt bedre dersom det
+hadde blitt tatt hensyn til kulturelle kjennetegn.
+Ting han husket hjemmefra som kunne
+videreføres der i boligen, men det skjedde ikke".
+Lars, som i utgangspunktet både forstod og
+snakket samisk, pleide å smile når det kom
+samisktalende på jobb som snakket samisk
+sammen.
+I dag snakker broren kun dårlig norsk
+og " (...) sier at han ikke vil snakke samisk.
+har blitt fremmed for han".
+Eksempelet i avsnittet bringer oss over til et tema
+som flere av våre informanter er opptatt av,
+nemlig språket og språkforståelsens betydning
+for kvaliteten på tjenestene.
+Å måtte velge språk
+Deltagerne i denne studien snakker primært
+norsk og/ eller samisk, og en del snakker begge
+deler.
+I enkelte tilfeller er det slik at foreldrene til
+deltagerne har fått beskjed om at barnet grunnet
+sin funksjonsnedsettelse vil ha utfordringer med
+å lære seg mer enn et språk.
+I flere av disse
+tilfellene har foreldrene samtidig fått beskjed om
+at det er norsk språk barnet skal tilegne seg.
+Per som er født med en
+hørselshemming.
+Han beskriver hvordan man
+"På 70-tallet mente at jeg ikke skulle lære
+For ekspertene på den tiden mente
+sikkert at det ikke var så lurt at man var
+tospråklig (...) Så da valgte de rett og slett å se
+bort ifra å lære meg samisk".
+Per opplever at
+dette har hatt til dels store konsekvenser da hele
+slekten hans er samisktalende, og han opplever
+ikke å få innpass siden han ikke snakker samisk.
+I forbindelse med at Ketil strevde med å tilegne
+seg språk, forteller mor at de fra
+hjelpeapparatets side fikk beskjed om at:
+(...) med hans utfordringer i forhold til
+språk, så vil vi på en måte anbefale at dere
+velger et språk.
+Og så er jo det på en måte
+opp til dere å velge hva.
+Altså, tenke hva
+dere synes er mest hensiktsmessig, eller
+hvilket språk dere tenker at han i hovedsak
+skal konsentrere seg om.
+Og det ... og da
+valgte vi jo norsk og det var jo en selvfølge.
+Hadde vi bodd i [et kjernesamisk område]
+så ville vi jo på en måte valgt samisk.
+Så det,
+så det var jo et valg som vi tok, men det var
+... Det er ikke lett, for det er veldig mye
+identitet knyttet opp mot språk.
+Det hadde
+jo store konsekvenser for hele familien, også
+det samiske språket i familien.
+For da
+snakket jo jeg og ungene bare samisk.
+nå så måtte alle beskjeder til han gå på
+norsk, og det gjorde også noe med broren
+sitt språk.
+Fordi han nå fikk veldig mye
+mindre samisk enn det han hadde fått
+dersom jeg hadde snakket samisk med begge
+to (...) Men sånn ble det nå (...) Og vi måtte
+bare gjøre det beste ut av akkurat den
+situasjonen".
+Mor synes imidlertid det var tøft å velge bort
+Hun forteller at: "Da vi fikk en diagnose
+i forhold til Ketil, så tror jeg mye av den sorgen
+var på en måte akkurat det (...) Det er så mye
+identitet knyttet til språket.
+I det du på en måte
+ikke kan språk så mister du jo veldig mye av
+identiteten".
+Mor forteller imidlertid at rådet fra
+en psykolog gjorde valget om at Ketil skulle lære
+norsk mye enklere: "Hun anbefalte at vi kunne
+bruke hjertespråket [samisk] i trøstesituasjoner
+eller kosesituasjoner slik som legging og i de
+situasjonene.
+Og da ... det gjorde det bare så
+utrolig mye enklere".
+Mor hadde tidligere hørt
+historier om barn som strevet med samisk
+identitet når de ikke fikk tilegne seg samisk
+språk, men hun føler at Ketil: " (...) beviser at
+slik er det nødvendigvis ikke.
+Han er jo veldig
+tilstede og veldig opptatt av og liker veldig godt
+å holde på en sånn her ... ja med typisk samiske
+tradisjons ting.
+Han liker veldig godt å være i
+(...) eller holde på med sånn lassokasting eller å
+lage bål osv." Videre beskriver mor hvordan:
+Ketil vil jo veldig gjerne lære samisk og vi
+kan øve på ord.
+Enkle ord som stol og si det
+gang på gang på gang, men det glir bare ut.
+Hans hjerne er laget slik i forhold til språk,
+at det på en måte har problemer med å feste
+seg.
+Men de få ordene han kan, de vil han
+veldig gjerne bruke.
+Og han er nok den i
+hjertet sitt som har en mye sterkere samisk
+identitet enn broren på tross av at jeg ikke
+har snakket samisk med han, så har han en
+mye sterkere samisk identitet enn broren
+I denne fortellingen til Ketils mor, er det to ting
+hun framhever som hun er veldig fornøyd med.
+For det første at de selv (foreldrene) fikk valget
+om hvilket språk Ketil skulle ha, og for det andre
+rådet om at en kunne bruke samisk som
+hjertespråk i kose- og trøstesituasjoner osv.
+oppfatter at psykologen som kom med dette
+rådet har forstått dette med tospråklighet og det
+å tilhøre to kulturer, det å ha en flerkulturell
+Språkforståelse i møte med helsevesenet
+Særlig en del eldre samer opplever ikke å forstå
+informasjon gitt av for eksempel lege.
+til Sigbjørn forteller at når foreldrene snakket
+med fagfolk innen helsevesenet om sønnen så:
+(...) var det bare norsk.
+Det har preget
+hjelpeforholdet til foreldrene mine; Hvor
+ting bare skjer på norsk, og de har samisk
+som morsmål, og norsk har de tilegnet seg
+etterpå.
+Mye av den informasjon de har fått
+opp gjennom årene har gått dem hus forbi.
+Kanskje også dette med utredning (...)
+Kanskje 50% av informasjon bare faller
+bort når ting skjer på norsk.
+ikke kunnet forholde seg til veldig mye til
+hjelpeapparatet fordi alt var på norsk
+(Søster til Sigbjørn).
+Det ser med andre ord ut til at foreldrene har
+gått glipp av viktig informasjon om sønnens
+tilstand, og at sønnen ikke har blitt utredet på en
+måte som kunne komme både han og familien til
+gode i etterkant.
+På grunn av foreldrenes dårlige
+språkforståelse har søsteren involvert seg svært
+mye: "Jeg har på en måte snakket for dem, og nå
+er det slik at beskjeder går gjennom meg (...) ".
+Heller ikke i dag, i hjemmet til broren, finnes det
+ansatte som snakker samisk.
+Foreldrene vegrer
+seg for å kreve ansatte som snakker samisk og
+krever heller ikke tolk når de er på besøk hos
+sønnen og snakker med de ansatte.
+Moren
+hevder at hun forstår;
+(...) men hun forstår bare en del av det som
+blir sagt.
+Og sånn har det vært opp gjennom
+hele oppveksten min.
+Og det gjelder egentlig
+alt mellom det offentlige og foreldrene mine,
+at det går dem så hus forbi.
+Dette er ting det
+norske samfunn ikke forstår noe av.
+(Søster
+til Sigbjørn).
+Kontakten med hjelpeapparatet har blitt utvidet
+etter at foreldrene er blitt gamle, fordi hun nå
+stiller opp sammen med foreldrene som tolk når
+de har time hos lege.
+Hun forteller fra et av de
+første "tolkeoppdragene" der hun hadde vært
+med faren til lege;
+Da jeg fortalte hva doktoren hadde sagt
+forsto jeg at han ikke hadde fått med seg
+hva de hadde sagt, bare en liten del.
+legen har ikke forstått at far min ikke
+forsto.
+Jeg forsto det etterpå, men jeg
+snakket ikke med lege om det i ettertid.
+der er et alvorlig problem for helse-Norge.
+Det er det både for hjelpeapparatet og for
+helse-Norge.
+Det har jeg følt hele veien.
+Hvordan det kan oppleves for foreldrene å være
+avhengig av at barna er til stede under
+legekonsultasjoner sier ikke denne informanten
+noe om, men dette er noe moren til Ketil har
+tanker om.
+Hun forteller om en bekjent som
+gjennom hele livet har opplevd nettopp det å
+være avhengig av barna under legebesøk.
+Betydningen av å snakke samme språk kommer
+tydelig fram i beskrivelsen av hennes første møte
+med en samisktalende lege;
+(...) en 85 år gammel dame, og hun var
+veldig oppegående og frisk.
+Hun gråt (...)
+og sa: Jeg har veldig flotte barn, og veldig
+flotte døtre, men tenk at jeg skulle være 85
+år før jeg kunne oppleve å gå til legen og
+ikke trenge å ha med meg ungene mine som
+hørte på alle mine personlige problem.
+hun hadde måttet bruke barna som tolk i
+alle år (...) og det hadde hun opplevd som
+veldig nedverdigende.
+Nikolai har også tanker om hvor viktig språket
+er for enkeltpersoner som kommer i kontakt
+med norsk helsevesen:
+(...) mange av de eldre samene: Når et
+menneske blir senil, så går en tilbake i
+barndommen.
+Og hva skjer med språket til
+en person?
+Jo selvfølgelig han begynner å
+kommunisere bare samisk.
+Og går tilbake til
+de samiske skikkene.
+Da må det være et
+apparat som ivaretar dette slik at personen
+ikke blir ansett for å være tilbakestående.
+Slik at misforståelser unngås i helsevesenet.
+(Nikolai)
+Som eksempel på språklige utfordringer forteller
+Nikolai om en samisktalende beboer på
+sykehjemmet som klaget til familien sin over at
+hun var så tørst.
+Familiemedlemmet henvendte
+seg på norsk til personalet og spurte hvorfor
+beboeren ikke hadde fått vann.
+Som svar fikk de
+at hun ikke hadde bedt om vann.
+Hun hadde
+spurt om dette på samisk til personalet.
+Også Lars sin søster har erfart språklige
+Hun forteller at:
+"Kommuneadministrasjonen i hjemkommunen
+som snakker norsk.
+De møter aldri opp på
+fagmøter eller samarbeidsmøter om min bror".
+Hun vil gjerne at broren skal ha et faglig godt
+tilbud, men blir møtt med at det er vanskelig å
+tilsette fagfolk.
+Hun " (...) lurer på om det er den
+gamle diskrimineringen av samer som slår til
+igjen (...) Det har bestandig blitt sett ned på folk
+fra den samiske kommunen".
+Samtidig beskriver en av de andre informantene
+hvordan høy samisk språkbevissthet innenfor
+hjelpeapparatet også kan ha sine negative sider.
+Berit er en godt voksen dame med sterkt nedsatt
+hørsel, som behersker norsk langt bedre enn
+I forbindelse med at hun ble mor for
+første gang ble hun innkalt til time hos
+helsesøsteren.
+Berit forteller:
+Jeg følte den gangen jeg fikk mitt barn, da
+var jeg voksen, og kom til en helsesøster
+her, og hun var fra et samisk sted.
+Så sier
+jeg: Kan ikke du prate norsk for jeg har ikke
+det språket (...).
+Hun ble så sint og sa; Du
+som er fra et samisk sted kan ikke samisk!
+Hun helsesøstera, kunne samisk.
+(Berit).
+Videre er ikke alle informantene opptatt av at
+hjelperne kan snakke samisk.
+For mor til Sara er
+det viktigste at hjelperne er glade i datteren, ikke
+at de snakker samisk.
+Hun uttaler: "Hva nytter
+det at de er samisktalende hvis dem er kald og
+sånn der".
+På tross av mange negative erfaringer med
+hjelpeapparatet er søsteren til Lars optimistisk
+når det gjelder språkforståelse og språktoleranse
+innenfor offentlige systemer.
+Hun viser til at "På
+kommunehuset er det flere ansatte som nå
+snakker samisk og dermed vil den samiske
+befolkningen få hjelp.
+Men det er ikke satt i
+system (...), men man er mer positiv til det
+samiske språket".
+Søsteren er opptatt av at det
+særlig innen offentlig forvaltning, men også
+blant folk flest, trengs mer innsikt i "de
+kulturelle kodene", og da særskilt i
+kjernesamiske områder.
+Hun mener kulturell
+forståelse er svært viktig og språkbevisstheten er
+en del av dette.
+KULTURFORSTÅELSE INNENFOR HJELPEAPPARATET ____________________________
+Språk og kulturforståelse henger tett sammen, og
+i løpet av intervjuene var dette tema som ofte
+dukket opp i ulike varianter.
+Mor til Ketil
+forteller at sønnen ofte er på besøk hos sin
+samiske familie.
+Dette er et bevisst valg fra deres
+side, slik at han skal oppleve samisk leve- og
+tenkesett fra innsiden.
+Foruten disse turene inn i
+det samiske kulturlandskapet forteller mor om
+hvordan det å ivareta, eller å bygge opp en
+samisk identitet også preger dagliglivet og at
+dette ikke bare gjelder deres familie.
+(...) samiske foreldre som bor i norske
+omgivelser snakker om denne kampen.
+Eller
+en jobb (...) du får på en måte ikke den
+Du får den ikke gratis.
+Det krever så utrolig mye.
+Ikke sant, du må
+ha fokus på ..., fordi at det
+majoritetssamfunnet det er så sterkt at skal
+du på en måte gi ungen din samisk kultur så
+krever det at du som forelder tar noen valg.
+Og det er en så stor jobb at du skal (...) Du
+skal finne samiske bøker, du skal lese dem,
+og du skal passe på å ha radioen på samisk,
+altså sameradioen i bakgrunnen.
+Du må
+passe på tidspunktet for det at det er liksom
+bare samisk barne-tv på akkurat det
+tidspunktet, så da må du være inne slik at
+du kan se på det.
+Som mor peker på i dette sitatet opplever hun at
+mye av ansvaret for den samiske oppdragelsen
+ligger hos dem som foreldre, og hun legger i den
+forbindelse til at: " (...) jeg kunne jo selvfølgelig
+ønske meg at hjelpeapparatet, skole og at de
+hadde hatt samisk kompetanse som gjorde at jeg,
+at de kunne hjelpe meg i arbeidet om at mine
+barn skal bli samisk (...) ".
+Mor framhever videre
+den sentrale plassen naturen har innenfor samisk
+kultur.
+Nettopp naturens betydning for samer er noe
+også Nikolai er opptatt av at hjelpeapparatet må
+forstå viktigheten av å bruke aktivt i
+rehabiliteringsarbeid.
+Nikolai forteller blant
+annet at: "Når jeg var på opptrening.
+Der har de
+vært kjempeflink til å synliggjøre, å tilrettelegge
+for samiske brukere gjennom å ha bygd en
+gamme".
+Nikolai beskriver også hva å være ute
+gjør med han: "[man blir] nært sine forfedre som
+har levd der i tusenvis av år.
+Man føler seg veldig
+nær seg selv på en måte".
+Nikolai sine erfaringer med et hjelpeapparat som
+har et blikk også for det samiske i sitt arbeid, er
+dessverre ikke typisk for de erfaringene våre
+informantene deler under intervjuene.
+derimot se ut som samer med
+funksjonsnedsettelse (r) møter et hjelpeapparat
+som i begrenset grad er sensitive for samiske
+tradisjoner og verdier.
+Ifølge enkelte av våre
+informanter er det for eksempel et godt stykke
+igjen før psykiatrien kan tilby samer den hjelpen
+de selv opplever at de har bruk for.
+Ragnar er
+opptatt av at psykiatere og behandlere innenfor
+psykiatriske behandlingstilbud bør vise interesse
+for, og ha kunnskap om samisk kultur og
+verdensanskuelse når de skal hjelpe samer.
+Ragnar påpeker at:
+De prater ikke noe om det samiske.
+akkurat som om de er så, så vidt de har tid,
+og de har ikke gitt meg noe hjelp (...)
+Psykiatrien innenfor norske områder, de vet
+ikke om det samiske.
+Det er helt blankt.
+(Ragnar)
+Ragnar forteller at flesteparten av de psykiaterne
+han har møtt tilbyr medisiner de mener skal
+gjøre han frisk, istedenfor å snakke med og lytte
+til han.
+Selv er han av den oppfatningen at
+tablettene, som han omtaler som "pisselorten",
+ikke er til noen hjelp.
+Også Rakel deler sine opplevelser fra møter med
+psykiatrien.
+Hun beskriver opplevelsen hun satt
+igjen med etter samtale med en psykiatrisk
+sykepleier.
+Hun forteller at det for henne ble
+" (...) vanskelig å forholde seg til psykiatrien (...)
+for oss som er samer fordi ... Det er så vanskelig
+... Det er vanskelig å forklare hvordan mitt
+forhold til min familie er uten å bli misforstått".
+Hun begrunner dette med at man innenfor
+samiske familier tenker annerledes enn i norske
+familier, og at det å snakke med noen som ikke
+har kunnskap om samiske forhold derfor er
+Rakel forteller at hun kuttet
+kontakten allerede etter første konsultasjon fordi
+"Jeg føler det at jeg får ingenting".
+Enkelte av informantene presenterer eksempel på
+hvordan innsikt i samisk tenkesett kan være til
+nytte innenfor psykiatrien.
+Blant disse er mor til
+Øyvind som beskriver en situasjon der en samisk
+pasient ved innleggelsen på et psykiatrisk senter
+ble fratatt belte og kniv, hvordan pasienten
+reagerte på dette og hva pleier så gjorde:
+Har du kniv så er du beskyttet (...) [mot]
+onde ånder eller.
+Og så hadde NN tatt
+kniven i fra vedkommende, men personen
+trakk seg bort, helt bort.
+Og de fikk ikke
+kontakt og de var så frustrerte, men så var
+det en sykepleier der.
+Og vet du hva hun
+gjorde?
+Hun ga henne kniven.
+Men det er
+klart.
+Hun visste jo at dersom det skjer noe
+så mister hun jobben og alt det der.
+Hun ga
+kniven til vedkommende.
+(...) Og etter at
+(...) vedkommende fikk tilbake kniven så
+var (...) hun forvandlet.
+Det var som natt
+og dag.
+(Mor til Øyvind).
+Poenget er at innenfor samisk tenkning har
+kniven tradisjonelt sett vært "Ikke bare et viktig
+redskap, men også (...) en gjenstand som
+beskytter deg (...) Du går ikke i skogen uten
+kniv".
+Det er metallet i kniven som beskytter
+mot onde makter, ikke kniven i seg selv.
+Flere av informantene er oppmerksomme på,
+eller har erfaring med utfordringene manglende
+kulturell forståelse blant ansatte i helsevesenet
+kan medføre.
+Johan opplever at i hvilken grad
+møtes med kultursensitivitet er noe tilfeldig:
+Nå har jeg jo vært heldig å hatt en fastlege
+som jeg kjenner personlig og er god kompis
+med sønnen hans, så han vet situasjonen
+hva jeg driver med sånt.
+De har jo ganske
+god forståelse, men det er klart det er helt
+tilfeldig.
+(Johan).
+Kanskje er det kunnskapen om og forståelsen for
+samisk tenkesett og historie som gjør at SANKS
+(Samisk Nasjonalt Kompetansesenter- psykisk
+helsevern og rus) får god omtale fra flere av
+informantene i studien.
+Rakel som tidligere
+nevnt kuttet kontakten med psykiatrisk
+hjelpetilbud allerede etter første time, beskriver
+hvordan hennes opplevelse av kontakten med
+SANKS er en helt annen enn med den ordinære
+psykiatritjenesten:
+(...) det er jo liksom første gangen jeg har
+kunne ha pratet med noen uten å måtte
+liksom forklare så veldig mye om ... Ja, jeg
+kan prate om de problemene jeg har i stedet
+for å skulle forklare hvem jeg er og hvor jeg
+kommer fra ... og noen ganger føler jeg
+liksom at jeg er nødt til å forsvare den jeg er
+på en måte og.
+I og med at jeg er jo same
+uten rein og.
+Jeg er både nordsame og
+sørsame og jeg har ... gått på norsk skole og
+Moren til Øyvind opplevelse av møtet med
+SANKS er noe av den samme som Rakels.
+mener at ansatte på SANKS er bedre rustet til å
+hjelpe samer med psykiske helseutfordringer
+nettopp på grunn av deres kjennskap til samisk
+historie og tenkesett.
+"SANKS forstår oss samer
+(...) " uttaler hun, og er samtidig tydelig på at det
+gjør ikke det tradisjonelle hjelpeapparatet fordi:
+"De hadde ikke kunnskaper om oss samer".
+Ragnar ordlegger seg nesten identisk når han
+skal forklare hva det er med SANKS som gjør at
+han foretrekker dem framfor tradisjonelle tilbud:
+" (...) de fatter og forstår det samiske", og noe
+senere " (...) Han sier ikke så mye, men han
+fatter og forstår (...) ".
+På spørsmål om hva det
+er norske psykiatere ikke fatter og forstår svarer
+han: " (...) Nei, de ... de har ikke ... de går ikke
+på dypere vann de ... de vet [ikke om] samer og
+kultur og, de er på grunt vann".
+Ragnar er helt klar på at norske hjelpere må ta
+tradisjonelt samisk tenkesett på alvor, fordi som
+han sier:
+Kniven den beskytter, og Jesus kors og sølv
+og alt det her er beskyttelse og ... Det er mot
+onde ånder alt det her.
+Og helbredelse (...)
+samene vet det at når de blir syk så
+henvender de seg til samiske helbredere (...)
+Å MÅTTE VELGE - ET FAGLIG VERSUS ET SAMISK TILBUD ______________________
+Av intervjuene fremgår det at enkelte har
+opplevd at de har vært nødt til å velge mellom et
+faglig eller et samisk tilbud.
+Blant disse er moren
+til Anna som forteller at:
+(...) vi fant jo ut at hun skulle få lære
+språket, kulturen og hele pakken siden vi
+ikke hadde fått gjort det, men da det viste
+seg at hun hadde noen funksjonshemminger
+så må man velge.
+I Norge så er det sånn.
+(Mor til Anna).
+Da Anna fikk diagnosen valgte den lille familien
+å flytte nordfra og til en større kommune sørpå.
+Mor til Anna begrunner dette valget som følger:
+Nei, altså.
+Du må jo velge, for det er jo her
+nede tilbudene er.
+Altså du må til sentral-
+Norge, og her har de jo ikke samisk sånn
+typisk (...) så må du velge om du skal være i
+en kommune hvor hun kan lære seg samisk
+og kulturen og alt det her, eller om du skal
+flytte mer sentralt i Norge og la henne få
+hjelp til funksjonshemmingen.
+Og i hennes
+tilfelle så fant jeg ut at det spiller en sånn
+stor rolle for henne, at da måtte jeg velge
+bort det samiske (...) Så hun vil nok ikke
+kunne få noe særlig del i det samiske i det
+hele tatt.
+Mor sier videre at;
+Det aller beste hadde jo vært at det hadde
+vært mye mer oppe i nord.
+At det hadde
+vært et bedre tilbud til henne der, men det
+skal nok vanskelig la seg gjøre (...) Men her
+nede så har du alt (...) Jeg ville jo gjerne
+hatt det samiske miljøet og familien og alt
+det her.
+Mor reflekterer videre over hvordan hun senere
+når Anna blir eldre kan;
+(...) sende henne på andre ting, men da har
+hun jo allerede gått glipp av den kulturen.
+Da er ikke den i hennes normale
+verdensbilde.
+Så da er det vanskelig å få det
+Så jeg vil nok si at hun har egentlig
+mistet den samiske kulturen på grunn av at
+hun trengte den hjelpen som hun ikke kunne
+få der oppe.
+Mor som selv er utdannet innenfor helse- og
+sosialfag avrunder refleksjonen rundt det å velge
+mellom et faglig og samisk tilbud til datteren
+som følger:
+Ifølge norsk tradisjon og norske lover osv.
+og med den utdannelsen jeg har, så har jeg
+gjort alt rett i forhold til henne.
+Men når jeg
+ser på den samiske bakgrunnen min så har
+jeg gjort alt feil egentlig.
+Jeg har brutt henne
+opp fra familien og kulturen og sånn.
+Annas mor opplever altså at hun måtte velge
+mellom et faglig godt tilbud til datteren og et
+samisk tilbud, da datteren fikk sin diagnose.
+Dette da samisk kultur i svært liten grad er
+tilgjengelig i de områdene av landet der det er
+høyest kompetanse når det gjelder ulike typer
+Moren til Ketil gjør seg
+litt andre refleksjoner i forhold til å gi sønnen
+tilgang til samisk kultur.
+Ketil og familien bor
+nordpå, men ikke på et sted hvor den samiske
+kulturen står sterkt.
+Det er imidlertid såpass
+tilgjengelig samisk kompetanse i området, at
+Ketil har opplæring i samisk to timer ukentlig.
+Hun er imidlertid oppmerksom på at samiske
+foreldre som bor i norske omgivelser snakker om
+tilgangen til den samiske kulturen som en kamp.
+Til tross for at hun skulle ønske at
+hjelpeapparatet osv.
+hadde hatt større
+kompetanse slik at de kunne hjelpe henne med å
+gjøre barna hennes samiske, tenker hun likevel
+på denne jobben som hennes ansvar som
+forelder.
+Selv prøver mannen og hun helt bevisst
+å bidra til å gi barna sine en samisk identitet.
+Dette f.eks.
+ved å snakke samisk til ungene, å
+aktivt omgås andre samiske familier og sammen
+dyrke typiske samiske aktiviteter som å dra på
+tur og steke kjøtt og fisk, og å lage tradisjonell
+samisk mat.
+Videre drar de flere ganger i året på
+besøk til sin samiske familie som blant annet
+driver med rein, tar del i jakt, drar på fjellet osv.
+Som det fremgår av beskrivelsene til disse to
+mødrene, er det til dels store geografiske
+forskjeller i hvilket faglig tilbud og hvilket
+samisk tilbud som er tilgjengelig i de ulike delene
+av Norge.
+I den forbindelse opplever altså
+enkelte foreldre at de må ta et valg, mellom et
+OVERGANGER
+Overganger kan blant annet være endring i rolle
+eller sosial status og er en naturlig del av
+livsløpet.
+Det kan f.eks.
+dreie seg om overgang
+mellom ulike arenaer som skole og barnehage,
+men også mellom ulike livssituasjoner som fra å
+være gift til å være enke eller enkemann.
+varierer hvor mange overganger en har i livet
+sitt, og hvordan overgangene er.
+De kan være
+forutsigbare og følge et noenlunde stabilt
+mønster, men de kan også medføre utfordringer
+og stress (Tøssebro, 2014).
+I det følgende
+kapitlet skal vi presentere de overgangene
+informantene i vår studie var mest opptatt av, og
+deres fortellinger om disse.
+Mens samtlige av deltagerne i studien har gått på
+skole, er det langt færre som har gått i
+barnehage.
+En av årsakene til dette er at det rett
+og slett ikke var vanlig å gå i barnehage da en
+del av deltagerne var barn.
+Fra foreldrene til
+enkelte av studiens yngre deltagere har vi dog en
+del beretninger om overgangen fra barnehage til
+Ketil er i dag elev ved den lokale skolen han
+sokner til, og går her i en ordinær klasse
+sammen med sine jevnaldrende.
+Om Ketils
+overgang fra barnehage til skole forteller
+mor at:
+Vi startet jo veldig tidlig.
+Jeg tror skolen ble
+invitert inn i barnehagen ett og et halvt år før
+Ketil skulle begynne på skolen.
+Så det ble laget
+en plan for overgang sammen med rektor.
+hvor meningen var at allerede i januar det året
+han skulle begynne på skolen, så skulle det være
+klart hvem som skulle (...) jobbe med Ketil det
+skoleåret, og at de da skulle begynne å hospitere
+i barnehagen.
+Da denne avtalte planen ikke ble fulgt på grunn
+av større kommunale endringer krevde
+foreldrene at Ketils pedagog fra barnehagen ble
+frigitt herifra, og fikk følge han videre over i
+skolen.
+Mor sier at pedagogen som fikk følge
+med var veldig bra for deres sønn.
+Denne
+løsningen gjorde overgangen til skole bedre blant
+annet fordi banrehagen jobbet ut fra en spesiell
+metode: "Og da fikk vi overført den metoden fra
+barnehagen til skolen, med at pedagogen ble
+med over og lærte opp skolen første året i
+forhold til den metoden".
+I tillegg til det
+metodiske var det å ha med seg en kjent voksen
+over i skolen også en trygghet for Ketil.
+beskriver hvordan Ketil:
+(...) startet ut med å omtrent gå å holde de
+voksne i hånda hele tiden, og så gradvis
+begynte han da å fjerne seg ifra den voksne.
+De sier at nå er det slik at han springer ut
+med de andre, men at noen ganger så kan
+han i løpet av dagen bare komme til den
+voksne akkurat som for å sjekke at: "jeg
+ville bare sjekke om du er her for meg",
+også drar han igjen da.
+Samtidig som mor er fornøyd med skolens
+innsats når det gjelder overgangen barnehage-
+skole for sønnens del, er det imidlertid likevel en
+ting de som foreldre i etterkant ser at kunne vært
+gjort annerledes.
+Dette gjelder informasjonen
+som de selv valgte å legge frem angående sønnen
+på et foreldremøte i forkant av skolestart.
+forteller at:
+Vi har jo alltid vært veldig åpen, og det var
+vi også på det foreldremøtet, men jeg tror at
+neste gang så (...) skal jeg ordlegge med på
+en annen måte (...) Det som skjedde da var
+at foreldrene gikk hjem til ungene sine og sa
+at det begynner en gutt i klassen og han er
+veldig annerledes.
+Da Ketil kom så fortalte
+lærerne at de andre ungene var så redd.
+turte ikke å leke med han fordi foreldrene
+hadde på en måte gitt de så mye
+informasjon at de var skremt.
+Så det tok
+liksom flere måneder før de turte å begynne
+å tilnærme seg Ketil, og da synes de jo at
+han var en kjempeflott gutt, og det var ikke
+noe rart med han.
+Så vi burde nok vært mye
+mer tydelig til de foreldrene.
+For jeg tenkte
+jo ikke at de skulle dra hjem og fortelle om
+at Ketil var annerledes, men mer at kanskje
+når ungene kom hjem og sa at en gutt i
+klassen han lager litt mye lyder, Ketil gjør
+sånn og sånn.
+Så kunne de ha i bakhodet at;
+ja, ja, vet du hva, det er nå kanskje sånn han
+er.
+Det blir nok bra (...) Jeg tror ikke det var
+vondt ment (...) Men neste gang så tror jeg
+at det er veldig lurt i slike situasjoner å ...
+være tydelig i budskapet til foreldrene.
+Hva
+tenker du at de skal gjøre med (...)
+budskapet.
+Men det gikk seg i alle fall veldig
+fint til, og han har vært veldig godt integrert
+i klassen.
+Det mor her beskriver er hvordan noe som var
+tenkt som et forebyggende grep for at Ketil
+skulle bli møtt med forståelse og bli integrert
+blant elevene, derimot hadde motsatt effekt ved
+at han ble framhevet som annerledes.
+medførte at medelevene derimot kvidde seg for å
+involvere han i samhandlingen dem imellom.
+Anna er i dag elev ved en spesialskole, og også
+Annas mor er fornøyd med overgangen fra
+barnehage til spesialskolen.
+Hun uttaler at: "...
+det var jo veldig bra (...) det er jo det beste sånn
+som jeg har opplevd".
+Mor utdyper denne
+uttalelsene med å beskrive hvordan:
+De begynte å planlegge da hun startet siste
+barnehageåret.
+Så planla de der og frem til
+jul, og fra januar begynte de å dra opp og
+besøke.
+Og en dag i uka dro de ned på
+Og fikk bli kjent og gjorde
+aktiviteter der.
+De to som uttaler seg om overgangen barnehage-
+skole i denne studien er altså rimelig positive.
+kommer imidlertid ikke inn på noe særskilt
+tilrettelegging med hensyn til å ivareta barnas
+samiske bakgrunn, og hovedfokuset ved
+overgangen er rettet mot særlige behov knyttet
+til barnas funksjonsnedsettelse.
+Mor til Anna er videre fornøyd med samarbeidet
+med hjelpeapparatet i forbindelse med Annas
+overgang fra barnehage til skole.
+På spørsmål
+om hun hadde innvirkning på denne prosessen
+svarer hun: "Jo, det har jeg.
+Men jeg er, men jeg
+er jo veldig sånn at jeg har ikke flyttet (...) hit
+for ikke å bli hørt.
+Så jeg er veldig flink til å
+banke i bordet, men altså ikke sånn
+bokstavelig".
+Videre framhever mor
+habiliteringstjenestens deltagelse i
+overgangsprosessen:
+(...) jeg føler jo at ved overgangen fra
+barnehage til skole så ble jeg hørt.
+skolen synes jeg er veldig flink å høre.
+Så det
+var mer med hverdagslige ting som jeg
+opplevde at barnehagen ikke hørte.
+De sa ja,
+men så gjorde de noe helt annet.
+overgangen var veldig bra, for der var også
+habiliteringstjenesten inne i bildet, for det
+var de som utredet henne.
+Så tok de og
+hadde litt undervisning med barnehagen og
+fulgte henne opp litt, og de var faktisk med
+der nesten helt til hun ble overført.
+Og de
+var virkelig på min side, og hvis jeg
+opplevde noe jeg ikke ble hørt på så kunne
+de også komme med noe til barnehagen så
+ble det tatt litt mere på alvor.
+Så joda, så
+den overgangen var utrolig bra for at de var
+inne i bildet i tillegg (Mor til Anna).
+Overgangen fra grunnskole til videregående
+skole kommer i liten grad opp som tema i
+I forbindelse med denne overgangen
+trekker også mor til Nils fram
+barnehabiliteringen.
+Hun uttaler at: "Da skal
+han til barnehabiliteringen igjen før han skal til
+videregående.
+For å se hvilken hjelp han kan
+trenge i videregående".
+Videre forteller mor at:
+" (...) de spurte jo om vi ville ta det i ... (annen
+by), og det ville vi jo.
+Fordi det er der at vi har
+fått hjelp.
+Ikke her".
+Mor begrunner at de ikke
+får hjelp lokalt med at det her er stadige
+utskiftninger av utenlandske leger.
+Hun forteller
+videre at de ved en tidligere anledning faktisk
+hadde en samisk lege.
+I forbindelse med denne
+legen uttaler hun at fordelen med at de ansatte i
+hjelpeapparatet har en samisk bakgrunn er at:
+" (...) de kjenner til kulturen og vet hvorfor
+ungene reagerer på den og den måten.
+Og har
+kjennskap til samisk barneoppdragelse.".
+Overgangen skole-arbeid er flere av
+informantene opptatt av.
+Blant de som har erfart
+at det ikke er lett å få seg jobb etter endt
+utdanning er Per, som tross høyere utdanning
+har slitt med å få innpass i arbeidslivet.
+forteller at han opplever det som enormt
+vanskelig å få seg jobb, og at han: "... har søkt
+over 200 jobber uten å lykkes".
+I forbindelse
+med jobbsøkingen beskriver han hvordan han:
+(...) gjorde et privat lite forskningsprosjekt
+hvor jeg sendte ut 30 søknader.
+I 25 av dem
+skrev jeg [om funksjonsnedsettelsen min],
+og i fem av dem skrev jeg ingenting.
+Og på
+de 25 søknadene hvor jeg skrev [om
+funksjonsnedsettelsen min] fikk jeg ikke
+svar fra noen (...) På de fem hvor jeg ikke
+skrev noe om [funksjonsnedsettelsen min] så
+ble jeg innkalt på intervju på tre av dem.
+det er tydeligvis en del, hva skal jeg si?
+Organisatoriske fordommer ute og går.
+Per opplever at hans streben med å komme inn
+på arbeidsmarkedet primært har med hans
+funksjonshemming å gjøre.
+For å få
+arbeidserfaring og bedre sin framtidige mulighet
+til å komme seg inn på arbeidsmarkedet har Per
+valgt å starte egen bedrift.
+(...) det er en veldig spennende jobb i den
+forstand at du utvikler deg veldig mye i
+forhold kunnskap om hvordan drive bedrift
+... så jeg håper det etter hvert kan bidra til
+at jeg får en betalt jobb etter hvert.
+Bedriften jeg driver nå tjener jeg ikke penger
+Vanlig offentlige ansatte tjener det
+dobbelte av meg, men jeg er veldig heldig.
+Jeg bor hos min mor, og bor gratis og spiser
+gratis, og på en sånn måte klarer en å få
+hjulene til å gå (Per).
+På spørsmål om han har henvendt seg til det
+offentlige støtteapparatet for hjelp til å komme
+seg inn i arbeidsmarkedet svarer Per at: "Jeg har
+liksom lang erfaring med NAV.
+Der jeg ba om et
+møte, og "Neida, det her gidder vi ikke!" fikk
+jeg nesten beskjed om da.
+Det var så tåpelig".
+Når han ikke fikk napp ved å søke på en rekke
+utlyste stillinger, endte han dermed heller opp
+med å skape sin egen arbeidsplass.
+Per er
+imidlertid tydelig på at det er sårt å ikke få
+innpass i arbeidslivet.
+Han uttaler at:
+"Innimellom så blir man litt sånn molefonken
+fordi at jeg nærmer meg [...] år og skulle selvsagt
+gjerne hatt fast jobb og bolig, unger".
+Også enkelte andre av informantene forteller om
+liten nytte av møtet med det offentlige
+hjelpeapparatet ved overgangen fra skole til
+(...) han spesialisten min han sa jo det at jeg
+burde jo, ... (ler) burde ikke tenke på å drive
+med reindrift (...) Da burde jeg få en
+kontorjobb.
+Gro mye skjegg og ... Det
+skjedde jo aldri (ler) Har verken skjegg eller
+kontorjobb ... (Johan).
+Johan valgte altså å gå på tvers av spesialistens
+anbefalinger, og har jobbet med reindrift siden
+han gikk ut av skolen.
+Andre, som Olaus som har en fysisk
+funksjonsnedsettelse, beskriver et svært negativt
+møte med hjelpeapparatet i forbindelse med
+overgangen skole-arbeid.
+Olaus forteller om et
+møte med yrkesrettleder på skolen:
+Han [yrkesrettleder] var jo oppi årene da,
+men så sa han det at jeg måtte jo gå på
+Jeg hadde jo ikke noe
+muligheter til å klare meg på noen annen
+Jeg ble jo bare sittende hjemme da
+sammen med foreldrene mine.
+Så du har
+INGEN fremtid der ute.
+Men så husker jeg
+at jeg sa til ham: "Men hva slags tilbud har
+jeg her i [x] i forhold til dette her med
+utdanning og gå videre med en
+utdannelse?".
+Nei, sa han.
+"Vi har ikke noe
+her, men Trastad gård i Troms
+[sentralinstitusjon for utviklingshemmede]!"
+Du kan sammenligne det med Åsgård
+nesten.
+"De har tilbud for sånne som deg".
+Vet du, jeg holdt på å reise ham til helvete,
+og jeg var bare en 15-16 år da.
+Så det var
+mulighetene jeg hadde.
+Jeg skulle liksom
+plasseres sammen med andre
+funksjonshemmede for å kartlegge hvilke
+muligheter jeg hadde til en jobb (...) Hvis
+det hadde vært sånn, hvis en hadde sagt
+sånn i dag, så hadde han vært uten jobb (...)
+Så jeg sluttet skolen når jeg var 16 år.
+Etter noen år med praktisk arbeid i hjembygda
+opplevde imidlertid Olaus at det begynte å bli litt
+stusselig der, da mange av kompisene reiste ut.
+Han fant ut at også han ville ut og se mer av
+verden, og oppsøkte trygdekontoret for å
+undersøke muligheten for å få attføring.
+gangen var møtet med hjelpeapparatet mye mer
+positivt.
+Han fikk til svar at: "Jaja, det var det
+ikke noe problem.
+De hadde et attføringsinstitutt
+Så der var det muligheter for å prøve
+å få et opphold for å se om det var noe jeg dugde
+til".
+Olaus takket ja til tilbudet og reiste
+sørover.
+Han fant seg fort til rette, og etter endt
+opplæringsperiode fikk han tilbud om arbeid ved
+en fabrikk.
+Etter en kort periode her ble
+imidlertid lengselen nordover og etter jobben
+utendørs i primærnæringa for stor, og han sluttet
+og dro nordover.
+Når det gjelder valget om å
+slutte i jobben sørpå og dra nordover for å heller
+jobbe i primærnæringa uttaler han at:
+Så det har jeg angret litt noen ganger da,
+men ikke sånn at det plager meg.
+Livet mitt hadde jo vært mye, mye
+lettere, men det spørs om det hadde vært
+noe likere.
+Det tviler jeg på!
+(...) Det hadde
+jo vært lettere selvfølgelig i jobb, og jeg
+hadde jo sittet varmt og godt og reparert
+ditt og datt, men det hadde nok ikke vært
+noe likere enn det livet jeg har hatt.
+Jeg har
+jo det jeg trenger!
+Både materielt og sosialt
+så har jeg det jo egentlig slik som man skal
+ha det (Olaus).
+10.4 FRA FULL DELTAGELSE TIL REDUSERT ELLER INGEN
+Flere av informantene opplever at de som følge
+av sykdom eller skade har fått en
+funksjonsnedsettelse som medfører at de ikke
+kan ta del i arbeidslivet på samme måte som
+tidligere, eller også ender med å gå ut av
+arbeidslivet.
+For enkelte, som Mikkel, er dette en
+stor overgang.
+Han beskriver overgangen fra full
+til redusert arbeidskapasitet slik:
+(...) sånn som hos meg, hvor det har vært
+vanlig med 15-16 timers arbeidsdag.
+har vært helt normalt.
+Og når du da ser at
+du ikke klarer en alminnelig arbeidsdag en
+gang uten å gå i kne, så er det jo klart at det
+blir en kjempeomveltning i livet.
+Da må
+man jo begynne å reflektere over hva du
+skal gjøre og hva er veien videre (Mikkel).
+At kapasiteten er redusert medfører ikke
+nødvendigvis at en må ut av arbeidslivet, noe
+Mikkel er opptatt av: "Så derfor har jeg i hvert
+fall vært veldig opptatt av dette med
+rehabilitering og det med å prøve å se på ha slags
+muligheter man har".
+Han er i gang med
+rehabiliteringen og beskriver dette slik: "Ja det
+hjelper.
+For du lærer ganske mye om hvordan du
+skal leve med sykdommen, så det er jo hjelp i
+det".
+I overgangen har han mye kontakt med
+både leger og NAV, noe som har gått veldig
+greit.
+Han fortsetter:
+Men det er klart at det er jo en
+kjempeomstilling (...) egentlig alle veier, alle
+dører stod åpne og står åpne.
+Jeg har hatt
+mange muligheter, og måtte begynne å si nei
+til både det ene og det andre.
+Det er jo en
+omstilling.
+Ting som man brenner for og er
+interessert i.
+Men i dag så er jeg jo glad for
+at jeg har tatt de valgene jeg har gjort, at jeg
+har måttet tilpasse livet mitt til sykdommen.
+Men jeg er jo ikke ferdig enda.
+Jeg vet jo
+ikke hvordan det her vil gå.
+Får jeg en ny
+[omgang av sykdommen] er jeg antageligvis
+ute av arbeidslivet.
+Helt.
+Nikolai er en av de andre informantene som har
+måttet redusere sin innsats i arbeidslivet etter
+sykdom som har medført en
+Han uttaler om hverdagen
+at "I dag er den god.
+I begynnelsen var det
+ganske tøft.
+Ei stor omveltning psykisk og
+fysisk".
+Han beskriver videre hvordan han har
+trent seg opp gjennom rehabilitering, men ikke
+tilstrekkelig til at han kunne gå tilbake til jobben
+i primærnæringa.
+Han utdyper spesielt at den
+mentale siden ved overgangen har vært tøff:
+(...) ei stund var jeg veldig langt nede (...)
+Jeg gikk med selvmordstanker, var helt på
+bunnen.
+Men tanken på de jeg jobbet
+sammen med i lag og foreninger (...) at de
+skulle lære at det var bare å gi opp dersom
+du sleit.
+Det fikk meg til å snu til det
+positive.
+Det skulle ikke være en lærdom
+etter meg, at en ga opp!
+[egen utheving]
+At det er tøft å ikke klare jobben lenger er noe
+Peder også er inne på.
+Han beskriver hvordan
+det var ikke å klare med gårdsarbeidet lenger
+etter at han ble syk:
+Av og til så var det fælt (...) Du vet, kraftfor
+måtte vi ha (...) Det var jo tunge løft.
+Disse
+guttene hvor de jobbet.
+Og når jeg skulle
+være med: Gå nå du unna, gå nå du vekk!
+Og det var altså tungt å bli avvist.
+Du vet
+skyldfølelsen, eller, hvordan skal jeg si,
+følelsen av å ikke strekke til var ... Men så
+ble vi jo enig (...) Jeg ble jo ikke god, så vi
+avviklet da, alt i hop.
+(Peder).
+Henrik beskriver det som fælt og uføretrygdes og
+gi opp en jobb han hadde trivdes med da han
+relativt ung ikke klarte jobben lengre grunnet
+sykdom.
+Jon syntes også det i første omgang var
+tøft å gi seg i arbeidslivet, men jobbet mye med
+seg selv og kjente etter hvert at det var det riktige
+å gjøre:
+Jeg ... har jo arbeidet veldig mye med meg
+selv da, det der med hvordan det blir og
+sånn (...) Og liksom forberedt meg på det.
+Og så, den første tida jeg var sykemeldt eller
+etter det så ringte de veldig mye i fra jobben
+og slikt, og ville ha råd og hvordan gjør vi
+Og jeg kjente det liksom hver gang at;
+det skal bli godt å komme på arbeid igjen.
+Det skal bli godt å ... Å liksom få dratt inn
+der lukta av sagmugg (...) og så har det
+liksom (...) Nei, jeg kjente at jeg ikke har
+ork til det liksom.
+Og kjente liksom at nei,
+jeg skal prioritere meg selv.
+Også har det
+liksom vært mer og mer sjeldent at de har
+ringt og sånn og.
+Da så tenkte jeg sånn at
+ok. Jeg er ikke ... jeg er ikke krumtappen
+lengre.
+Jeg trenger ikke være det heller (...)
+Kan ha det bra de årene som har igjen.
+Jon beskriver også hvordan det var å motta selve
+vedtaket fra NAV om uføretrygd:
+Å lese det der det står liksom svart på hvitt
+det at; Nei, det anbefales hundre prosent
+uføretrygd fordi at jeg har sånn og sånn, og
+det er såpass varige skader og vil være så
+mye plaget ... Det var litt rart å fordøye.
+Det var det.
+I dette kapitlet har vi holdt oss til tradisjonelle
+overganger, som overganger mellom ulike
+epoker eller arenaer.
+Om vi går inn i
+fortellingene til informantene nevner imidlertid
+informantene også enkelte andre typer
+overganger knyttet til det å få en diagnose, skifte
+i bosted og/ eller boform, og "oppvåkning" i
+form av å bli bevisst sin samiske bakgrunn.
+utdypes imidlertid ikke i denne rapporten.
+DEMOKRATISK DELTAGELSE
+Per i dag er det lite kunnskap om hvordan samer
+med funksjonsnedsettelse (r) deltar både i
+beslutninger relatert til deres eget hverdagsliv (av
+Goul Andersen (2004) karakterisert som "small
+democracy") og i formelle prosesser (av Goul
+Andersen (2004) karakterisert som "big
+democracy").
+Dette prosjektet fokuserer på
+demokratisk deltagelse i tråd med begge Goul
+Andersens kategorier, og har som fokus: 1)
+deltagelse i beslutninger relatert til eget
+hverdagsliv og 2) deltagelse i det politiske liv.
+11.1 DELTAGELSE I BESLUTNINGER RELATERT TIL EGET HVERDAGSLIV ______________
+I intervjuene har vi kommet inn på
+informantenes opplevelse av innflytelse på
+utformingen av eget hjelpetilbudet.
+gjelder de voksne deltagerne med
+utviklingshemming ble selvbestemmelse i
+hverdagen raskt et tema.
+11.1.1 Innflytelse på utformingen av
+hjelpetilbudet
+Olaus mener han har blitt godt ivaretatt av det
+offentlige.
+Særlig opplever han at NAV har vært
+flink til å informere om rettigheter.
+Ja, så jeg må si det at NAV (...) de har
+hjulpet i hvert fall meg veldig mye.
+klart at de også har sitt regelverk som de og
+forholder seg til (...) Så kan det kanskje
+være noen der og som er såkalt
+paragrafryttere, men i alle fall de som jeg
+har møtt; de har prøvd å sno seg mellom
+paragrafene.
+I tillegg roser Olaus hjelpemiddelsentralen: " (...)
+Og likedan er det når det gjelder
+hjelpemiddelsentralen også.
+Jeg har fått absolutt
+alt som jeg har peket på når det gjelder sånn ting
+og tang".
+Samtidig har Olaus erfaringer med
+hjelpemiddelsentralen som han beskriver som
+Et av eksemplene han viser
+til er at han som voksen hadde fått tilbud om å
+delta innen handikapidretten som
+funksjonshemmet, og i den forbindelse søkte om
+det utstyret idretten krevde: "Men det var blankt
+avslag for jeg var over 20 år så da kunne jeg ikke
+få det.
+Men var jeg under 20 år, da kunne jeg få
+Det er flere av informantene vi har snakket med
+som gir uttrykk for at de klarer seg rimelig bra i
+hverdagen med hva de klarer selv, sammen med
+hjelpen de mottar fra det offentlige og familien.
+Jon er en av disse.
+Jon mener han for så vidt
+klarer seg selv i det daglige.
+Etter en liten
+tenkepause sier han det slik:
+Men jeg er jo veldig tett oppfulgt.
+Jeg går jo
+(...) hver måned til (...) kontroll.
+Så akkurat
+der får jeg jo hjelp og så er jeg jo så heldig
+at jeg har jo ei kone som er en veldig stor
+støttespiller og pusher på og ser og, og ja
+(...) jeg har ikke hatt behov for noe sånn
+annen hjelp.
+(...) Jeg føler det at jeg får hjelp
+i gjennom primære helsetjenesten (...) (Jon).
+Jon ble uføretrygdet for en tid tilbake.
+langt tids sykemelding ba han om å bli vurdert
+for uføretrygd.
+Han opplevde at " (...) liksom det
+lå litt i luften", og føyer til at: "Så selve
+prosessen det var det ikke jeg som satte i gang
+liksom.
+Det var liksom systemet som satte i gang
+Jon forteller at han har savnet å være i
+jobb, men gir samtidig klart uttrykk for at han er
+fornøyd med å ha tid til å " (...) prioritere meg
+selv", og mener at uføretrygden gjør at han "kan
+ha det bra de årene som jeg har igjen".
+rett og slett ikke ork til å jobbe.
+Når det gjelder foreldre til barn som ennå er i
+skolepliktig alder prøver foreldrene i møte med
+hjelpeapparatet etter beste evne å øve innflytelse
+på innholdet i hjelpetilbudet også utenfor
+skoletiden slik at barna blir møtt på deres
+særlige utfordringer.
+Et eksempel er moren til
+Anna som forteller hvordan hun prøver å
+påvirke aktivitetene på avlastningen ut i fra sin
+kjennskap til datteren.
+Det er imidlertid ikke
+alltid hun opplever at de tar henne på alvor.
+Blant annet hadde hun advart mot lange bilturer
+på svingete veger fordi datteren lett blir bilsyk,
+" (...) men de gjorde det likevel: Helt til hun
+spydde over hele bilen.
+Etter det har de ikke
+kjørt med henne dit, men når hun er hjemme så
+er det jeg som bestemmer hverdagen".
+På spørsmål om det var hjelp å få i møtet med
+skole- og helsetjenestene sier moren til Sara at de
+hele tiden har måtte sloss litt.
+Et eksempel hun
+viser til er hvordan hun hadde ønsket at
+personalet i boligen til dattera skulle starte opp
+med mer strukturert språkopplæring, som
+beskrevet tidligere.
+11.1.2 Selvbestemmelse i hverdagen
+Moren til Ketil er opptatt av å ta sønnen sine
+interesser på alvor og å la han prøve å bestemme
+selv:
+(...) Vi prøver jo å gi han den
+selvbestemmelsen som han skal ha i forhold
+til hva han har lyst til å holde på med, og vi
+har ikke egentlig styrt.
+Han får prøve det
+han vil prøve, også ser vi om det fungerer
+eller ikke fungerer.
+Blant dem som derimot opplever det
+utfordringer knyttet til selvbestemmelse er Signe.
+Signe er en eldre dame som gir tydelig uttrykk
+for at hun ikke vil ha noen til å bestemme over
+Hun har erfaring med tjenesteytere som
+prøver å bestemme over henne, men som hun
+sier selv: " (...) det nytter ikke".
+Signe er ikke
+nådig i sin beskrivelse av disse tjenesteyterne, og
+omtaler dem som: "Helt teite folk!
+Veldig
+dumme folk".
+Underveis i intervjuet tar Signe
+opp flere forhold som hun ikke er fornøyd med.
+Blant annet kommer det fram at hun har genuin
+interesse for data og at hun mener datamaskinen
+hun har pr.
+i dag ikke holder mål.
+ønsker hun kurs i bruk av data.
+Som hun selv
+sier: "Jeg trenger ikke så mye, bare lære litt".
+Til
+tross for at hun har formidlet disse ønskene
+opplever Signe at hun verken får kjøpe seg ny
+datamaskin, eller har deltatt på datakurs.
+er heller ikke tilfreds med andre sin styring av
+hennes økonomi og forteller at de: " (...) bruker
+å sperre [kontoen].
+Det er ikke lov".
+Faktisk er
+hun så misfornøyd med dagens situasjon at hun
+underveis i intrevjuet utbryter; "Jeg orker ikke,
+æsj, jeg rømmer til [...].
+Jeg drar til [...].
+rømmer.
+Jeg søker om leilighet i [...], nå snart".
+Laila er også godt voksen og har meninger om
+hjelpen hun mottar.
+Hun er av den oppfatning
+av at hun bestemmer selv innenfor husets fire
+vegger, men at "Det er ikke bare bare når du bor
+alene".
+I løpet av samtalen kommer det fram at
+hun har begrensinger på hvem hun får lov å
+slippe inn i leiligheten sin.
+Et annet forhold hun
+er kritisk til er: "Det som er veldig dårlig er at de
+bruker å si at jeg er handikappet.
+Jeg vet ikke om
+det er sant".
+Hun fortsetter videre: "Noen sier at
+jeg er handikappet.
+Jeg skjønner ingenting.
+er det?".
+Hun vet ikke hva hun skal si når folk
+sier slikt, og hun lurer på om de har lov til å si
+slikt.
+Hun liker heller ikke å bli omtalt som en
+person med " (...) nedsatt funksjonevne".
+har sagt fra at hun misliker å bli omtalt på denne
+måten, men tilsynelatende uten å bli hørt.
+Vergen til Marit beskriver Marit som en
+selvstendig og selvbestemt dame, som klarer seg
+med lite hjelp.
+På direkte spørsmål til Marit om
+hun opplever at de som kommer og hjelper
+henne bestemmer for mye har imidlertid Marit
+en klar innvending: "Nei, jeg vil ha samisk.
+blir så dårlig.
+Jeg blir så lut lei ut av at de prater
+Når det gjelder innflytelse på hjelpetilbud viser
+det seg at mange av deltagerne opplever å ha
+innvirkning på type hjelp og hjelpemidler, men
+noe mindre innflytelse på faglige aktiviteter og
+konkret innhold.
+I forhold til selvbestemmelse i
+hverdagen ser det ut til at våre voksne
+informanter med utviklingshemming opplever
+ikke å bli tatt på alvor i saker som tydeligvis
+betyr mye for dem, enten det gjelder kjøp av
+data, økonomistyring, hvordan de blir omtalt
+eller hvilket språk de må forholde seg til.
+Det er flere av informantene, kanskje særlig
+foreldre, som opplever at de på ulike måter må
+sloss for enten rettighetene til barna sine eller at
+de må kjempe for at barna skal få oppfølgingen
+de har krav på.
+Moren til Sara kommer fra
+nordsamisk språkområde.
+Hun forteller fra
+første gangen dattera var innlagt på sykehus:
+Jeg måtte lese en lekse til en.
+Herregud jeg
+blir litt flau når jeg tenker på det, men jeg
+følte de ikke brydde seg om hva jeg sier.
+da vi kom dit (...) så var det en (...) Hun så
+ikke på henne da vi kom inn.
+Hun brydde
+seg ikke, gikk forbi sånn der.
+Det gikk
+kaldt gjennom meg når jeg så på henne, for
+hun var jo liksom barnepleier Og så sint jeg
+ble.
+Da leste jeg henne leksa, skikkelig.
+Hun brydde seg ikke.
+Hun så ikke på henne.
+Hun tenkte vel fysj, den ungen skjønner
+ingenting.
+(...) Så jeg lærte det der, at man
+må si ifra (Mor til Sara).
+Moren mener den dårlige behandlingen skyldtes
+at de var samisk.
+Etter hvert flyttet datteren for
+seg selv, og trivdes med det.
+Da kommunen ville
+flytte datteren til et eldresenter måtte moren på
+ny "vise klørne" for å unngå at datteren ble
+tvangsflyttet.
+Mor mener hjelpeapparatet er
+preget av gruppetenkning, mye gjennomtrekk og
+ufaglærte blant personalet, men roser enkelte
+fordi hun opplever at de er glade i datteren
+hennes.
+Hun håper at datteren nå skal få bo der
+hun bor: "At de ikke begynner å tulle med det
+der å flytte".
+Intervjuene viser at de langt fleste av
+informantene deltar aktivt i det politiske liv.
+som informantene utmerker seg ved, er at de
+viser at de deltar på grunn av sin samiske
+tilknytning.
+Dette er ikke udelt positivt, og
+samboeren til Johan forteller at han ikke har
+ordentlig fri: "Men "uka av" betyr ikke at han
+har helt fri. Det vil alltid være noe som skjer i
+forhold til reindrifta, samt at han må delta på
+flere møter og representere reindrifta." Det å ha
+en samisk bakgrunn betyr i noen situasjoner at
+man må delta hele tiden og forsvare seg i mange
+sammenhenger.
+Dette kan bidra til stress og
+påvirke helsa deres.
+For Johan sin del for
+eksempel, kommer dette til syne i det at:
+Det er jo ikke noe av samfunnet som er
+oppbygd rundt det samiske og reindrifta.
+(...) Det er vi som må tilpasse oss på alle
+kanter i grunnen.
+(...) Når vi må holde oss
+til faste tidspunkter og slikt.
+Det er jo, det
+blir jo et ekstra stress og en helserisiko og.
+Det blir, en må jobbe hardere for å få til
+akkurat den datoen.
+Trosse vær og føre og.
+11.3.1 Deltagelse i valg
+En rekke av de voksne deltakerne sier at de
+stemmer ved lokal- og stortingsvalgene, og noen
+færre stemmer i Sametingsvalgene.
+halvparten av de voksne informantene står i
+Sametingets valgmanntall.
+De langt fleste sier at
+det er viktig å engasjere seg og stemme ved
+valgene.
+Noe Peders utsagn på spørsmål om han
+står i Sametingets valgmanntall kan illustrere:
+Jeg tror det er like viktig som det å være i
+det andre, det norske manntallet.
+betraktet det slik at vi er jo som stemmekveg
+uansett, vi blir leid til benken, og dermed så,
+og der er det de andre som bestemmer og
+delegerer.
+Det gjelder både det samiske og,
+både i Sametinget og i Stortinget.
+med og bærer dem fram.
+Disse her som står
+på lista.
+Kai er medlem i Sametingets valgmanntall, men
+stemmer hverken på Sametingsvalget eller
+Stortingsvalget.
+Han sier at han ikke er
+interessert.
+"Jeg bruker å si: samme hvor dritten
+kommer, fra høyre eller venstre sida".
+Per og
+Ole-Mattis bekrefter at de stemmer ved hvert
+eneste valg, også Sametingsvalgene.
+11.3.2 Medlemskap i politisk parti
+Et fåtall av informantene våre oppgir å være
+medlem i et politisk parti.
+Blant de som oppgir å
+ha vært politisk aktiv er Barbro som er medlem
+av et politisk ungdomsparti, men var mer aktivt
+medlem før.
+"Jeg var der ofte før da vennene
+mine var der, men så sluttet de å gå dit så var jeg
+der et par møter, men nå har det helt slutta".
+Videre forteller Per at han nå har flyttet fra
+hjemplassen, men at han tror han hadde vært
+med i et politisk parti eller hatt et politisk verv
+hvis han hadde blitt værende der.
+Andre av informantene har over mange år vært
+aktiv på en rekke områder.
+Mikkel har i lengre
+tid vært engasjert i forhold til samisk språk og
+kultur, og var derfor tidligere medlem av Norske
+Samers Riksforbund.
+Men da Sametinget ble
+etablert i 1989 tok han et valg:
+"Du kan si at når Sametinget ble etablert.
+Så, så.
+NSR var jo før en kultur, en samisk
+kulturorganisasjon.
+Selvfølgelig med sterke
+politiske undertoner i forhold til både språk
+og kultur (...) Jeg valgte da at jeg ville drive
+mitt samepolitiske arbeid gjennom (...) -
+partiet.
+Og jeg meldte meg ut av NSR, og
+har ikke stått tilsluttet siden.
+Og det her var
+jo tidlig på 90-tallet".
+Mikkel har vært aktiv i partiet siden da, og har
+vært hatt sentrale verv både lokalt og nasjonalt.
+Som representant for minoriteten, er det en fare
+for at representantene kan regnes som "alibier"
+for minoritetsgruppa og automatisk skal fremme
+deres standpunkter.
+Klaus er medlem av et
+politisk parti, og sier selv at mye av hans agenda
+er å fremme det samepolitiske.
+poengterer at å fremme samepolitiske interesser
+automatisk inngår i det å sitte i slike verv:
+Men det er klart at det følger jo alltid med
+liksom at.
+Og det burde egentlig fulgt med
+alle politikere, at man også har et ansvar for
+den samiske befolkningen.
+Men det er klart
+at for en som kommer fra dette området så
+... så er det en veldig naturlig ting å tenke
+Dette kan også sees i sammenheng med det
+tidligere nevnte innspillet fra Johans samboer om
+at man aldri kan koble helt ut.
+Johan bekreftet jo
+dette, med å si at man alltid må forsvare seg og
+forklare hva man driver med.
+11.3.3 Medlemskap i organisasjoner
+En rekke av deltagerne er medlem i ulike
+Noen informanter forteller om
+sterkt og aktivt engasjement i organisasjonslivet.
+Saras mor forteller at hun har hatt god støtte og
+hjelp fra Norsk forbund for psykisk
+utviklingshemmede da hun tidligere var medlem
+Lars sin søster er sterkt engasjert i
+organisasjonslivet.
+Hun er med i organisasjoner
+eller utvalg knyttet både til religion, arbeid og
+helse.
+Hun mener imidlertid at det er
+utfordrende med foreningslivet på små plasser,
+siden det er såpass personavhengig.
+er med i Norsk forbund for utviklingshemmede,
+men deltar ikke på møter.
+Henrik er med i en brukerorganisasjon både
+nasjonalt og lokalt.
+Han trekker fram at det er
+flere arrangementer der som han deltar på, og
+han har god oversikt over andre medlemmer
+regionalt.
+Foreningsarbeidet går særlig ut på å
+håndtere nye saker som kommer fra NAV.
+Nikolai forteller at kommunen har et
+brukerutvalg for funksjonshemmede, der han
+tidligere var medlem.
+Nå er han imidlertid ikke
+klar over hvem som sitter i utvalget.
+også takket nei til å sitte i Helse Nords
+brukerutvalg.
+Jon har vært engasjert i en årrekke, og har
+innehatt verv knyttet til samiske kulturelle
+aktiviteter og organisasjoner.
+Han sier at "man
+lykkes ikke noe særlig med å være
+sofademokrat".
+Også Olaus forteller om sterkt engasjement.
+har blant annet vært aktiv i en
+brukerorganisasjon, og innen idretten.
+også vært engasjert i lokalpolitikken.
+senere tid har han vært involvert i å arrangere
+aktivitetstilbud til funksjonshemmede.
+Og der er jeg jo og hjelper til da.
+Det som
+har med båter og gjøre og ditt og datt da.
+Der hvor jeg selv klarer å hjelpe til.
+Så jeg
+mener nå selv at jeg har vært med og vært
+aktiv på mange plan her i livet.
+Mikkel har ikke bare vært politisk aktiv, men
+har også vært engasjert i festivallivet både for å
+fronte samisk kultur og for å bidra generelt sett.
+Han ble engasjert i ung alder: "Jeg meldte meg
+inn i (...) -partiet som tenåring".
+Han meldte seg
+deretter inn i NSR; Norske samers riksforbund,
+og senere inn i samefolkets ungdomsforening.
+11.3.4 Engasjement begrunnet i det samiske
+Koblingen mot en samisk bakgrunn er en av
+årsakene til at enkelte har engasjert seg, enten
+politisk eller organisatorisk.
+Mikkels
+engasjement kan spores direkte tilbake til
+Altasaken.
+Du kan si at mitt engasjement for det
+samiske og min søken etter røtter i forhold
+til det samiske, det kom nok under
+Altautbyggingen.
+Når jeg så liksom på det
+som skjedde, så så jeg at den norske stat
+gjorde et overgrep mot den samiske
+befolkningen.
+Det var veldig tydelig for meg
+at det her som skjedde var ikke rett.
+Det var
+helt feil.
+Og jeg husker jo da at det kjørte
+masse kolonner med politibiler som skulle
+nordover.
+Mikkel forteller også at han tror at hans samiske
+bakgrunn gjør at han er mer ydmyk ovenfor
+også andre minoriteter:
+Jeg er veldig opptatt av det med asylpolitikk
+og flyktningpolitikk, og hvordan man tar
+vare på de som kommer til Norge (...)
+Kanskje jeg ikke hadde vært så opptatt av
+det hvis jeg ikke hadde hatt den bakgrunnen
+jeg selv har.
+Peder derimot forteller at han ikke trenger å
+være med i noen samisk forening for å være
+samisk:
+Og jeg har jo mange ganger blitt tilspurt om
+å være med i en samisk forening.
+Det tror
+jeg en 3-4 ganger.
+Så sier jeg: 'jeg orker ikke
+å være med i en forening.
+Jeg er sami, og det
+er jeg uansett om jeg er med eller ikke'".
+Selv vil Peder kun engasjere seg når det samiske
+hakkes på eller behandles urettferdig.
+"Men jeg
+orker ikke å være med når det gjelder for
+eksempel paneldebatt og slikt.
+Det blir ikke
+bedre".
+Jon fremhever at det å være sørsamisk i seg selv
+innebærer at man må engasjere seg: "Det å vokse
+opp som, som, som sørsame det er ... det er å
+vokse opp til kamp hele tiden.
+Så helt ifra,
+ifra barnsbein av".
+Jon sier videre at
+engasjementet hans involverer alle områder;
+reindrift, språk, kultur osv., og dette både lokalt
+og nasjonalt og ikke minst kirkepolitisk.
+Er du født sørsamisk så er du også født med
+det at du er nødt til å kjempe hele tiden (...)
+Det er atskillelig mer, mer krevende, du har
+ingen plass å gjemme deg.
+Sånn som du kan
+ikke gjemme deg inni en, i en samisk
+majoritet og du kan ikke gjemme deg i
+storsamfunnet (...) Selvfølgelig du kan jo
+dra som sørsame til Oslo og forsvinne i, i, i
+mengden der, det kan du gjøre, men.
+du har ikke noe hvilested liksom.
+hjemme, det har du ikke.
+Og det er alt ifra,
+ifra st... kulturuttrykk, språk, næring alt
+mulig sånn som... Ja.
+Er du i konstant press
+og liksom å forsvare og forklare.
+Det har
+vært sånn, vær sånn ... slitsomt.
+Det også,
+også ... til og så være i den rollen at du er
+nødt til å forklare noe.
+Jeg har ikke noe
+annet å si.
+Nikolai begrunner det at han engasjerer seg i lag
+og foreninger med at det er viktig å få fram det
+samiske.
+"Kjempeviktig å ta del i kulturen.
+Derfor er jeg aktiv i lag og foreninger, de er
+preget av at vi er i et samisk kjerneområde".
+Han fremhever at han ikke er med i samiske lag
+og foreninger, men at "i de organisasjoner jeg er
+med i synliggjør jeg den samiske kulturen, at vi
+er i et samisk område".
+Mikkel lurer på om mye av årsakene til
+engasjementet blant samer kan skyldes høyere
+utdanningsnivå blant den samiske befolkningen
+generelt sett:
+(...) da en del ungdom herifra begynte på
+Og det ga en slik vekkelse over
+Nord-Norge i forhold til samisk ungdom.
+De kom hjem og engasjerte seg i samiske
+spørsmål, og tok tilbake stoltheta over både
+språket, kulturen og sin opprinnelse.
+11.3.5 Manglende engasjement begrunnet i
+funksjonsnedsettelsen
+Mens deltagernes engasjement begrunnes i det
+samiske, brukes det samiske ikke som argument
+for manglende engasjement.
+I forhold til det å
+ikke engasjere seg begrunner derimot enkelte av
+informantene dette med bakgrunn i sin
+funksjonsnedsettelse og de helsemessige
+utfordringer denne/ disse fører med seg.
+Ragnar peker konkret på at helsa har skylda for
+at han ikke deltar mer aktivt: "Jeg bruker ikke
+være mye på.
+Jeg er ikke (...) på møter, ikke (...)
+Jeg har vært syk i de her årene.
+Jeg har ikke hatt
+Jeg har dårlig energi".
+Olaus sier at det ikke er alt han har kunnet være
+med på i livet, " (...) men der jeg liksom kan, har
+følt at jeg har noe å gi, der har jeg prøvd å være
+aktiv og være med." Henrik, som ellers er en
+engasjert mann, deltar ikke på samepolitiske
+møter på grunn av sin funksjonsnedsettelse.
+Per har alltid vært politisk interessert, men
+begrunner manglende aktivt engasjement med
+" (...) litt angst for å ytre meg i forsamlinger".
+Per har en hørselshemming, og den bidrar til at
+han blir sterkt nervøs i slike forsamlinger.
+Hans
+engasjement kanaliseres heller til mindre
+forsamlinger: " (...) og diskuterte ofte med (...)
+ledere.
+Kommer med innspill.
+Og jeg ser jo det,
+at det jeg sier blir faktisk gjennomført.
+Altså,
+ikke alt, men noe".
+Rakel var engasjert i NSR, men måtte trappe ned
+på grunn av sykdommen sin: "Jeg var jo medlem
+i ganske mange år før jeg liksom begynte å
+engasjere meg litt mer da.
+Men så ... Ja.
+Så rakk
+jeg liksom kanskje ikke helt å komme i gang da,
+for jeg ble jo syk".
+Også Nikolai har trappet ned engasjementet sitt,
+han deltok mer aktivt i samfunnsdebatten før.
+Da var han i større grad med i foreninger, var
+aktiv på sosiale medier og diskuterte politikk.
+Årsakene til at han har roet ned engasjementet
+ligger i energien.
+"Ja, det går på energien.
+Det å
+prosessere en tanke, å tenke rasjonelt mens man
+sitter i det, det kan være heftig i blant".
+Klaus derimot fremhever at hans
+funksjonsnedsettelse (bevegelseshemmet) ikke
+innvirker på engasjementet.
+Han er medlem av et
+politisk parti, stemmer på valgene og har også
+vært nominert på partiets valgliste.
+Mye av hans
+energi kanaliseres inn i partiet.
+"Min
+funksjonsnedsettelse hindrer meg ikke i å være
+med.
+(...) Jeg har jo en kjeft til å bruke, og den
+bruker jeg til dels veldig mye.
+For å argumentere.
+Språket hindrer meg ikke heller".
+11.3.6 Sametingets rolle
+Flere av informantene kommer underveis i
+intervjuene inn på Sametingets rolle.
+antyder at Sametinget er støttende til alle,
+uavhengig av om du er nord-, lule- eller
+"De engasjerer seg i det de kan
+engasjere seg i, og det de kan hjelpe oss med".
+Han fremhever at det har vært en endring her, at
+de nå er mer engasjert i reindriftas saker enn de
+var før.
+To av de andre informantene (Saras mor
+og moren til Knut) har imidlertid andre
+erfaringer med Sametinget, og da knyttet til
+Sametingets holdning til mennesker med spesielle
+behov.
+Saras mor forteller at Sametinget etter hennes
+mening har en skjev holdning, og at
+utviklingshemmede nedprioriteres.
+om hvordan de tidligere søkte Sametinget om
+økonomisk støtte på et par tusen kroner til et
+leiropphold for psykisk utviklingshemmede, men
+søknaden ble ikke innvilget.
+Og hun fikk til svar at det er ikke
+innlemmet i vårt budsjett.
+Herregud altså.
+Det var ikke tusen og hundre tusener hun
+hadde søkt om.
+Bare litt penger, noen tusen.
+Også hadde, kunne de ikke avse det til de
+her psykisk utviklingshemmede.
+holdninger er ute og går.
+(Mor til Sara).
+Saras mor forteller også om et møte mellom
+Norsk forbund for psykisk utviklingshemmede
+og Sametinget.
+Det ble i møtet snakket om
+hvordan Sametinget skulle begynne å jobbe med
+problemstillinger knyttet til psykisk
+utviklingshemmede, men organisasjonen har
+ikke hørt noe siden.
+"Så de vet vel ikke hva de
+skal gjøre".
+Moren til Knut forteller at hun har forsøkt å
+engasjere sametingsrådet i forhold til at de skal
+ivareta barn med spesielle behov innenfor det
+samiske miljøet.
+Hun fikk da som svar at dette
+skulle bli tatt videre, men sier "Jeg så nå
+ingenting av det da, så (...) lover sikkert masse
+som alle andre politikere".
+Hun etterspør mer
+åpenhet i forhold til når sametingsrådet er på
+besøk i de ulike samiske områdene, slik at det er
+enklere å komme i kontakt med dem.
+Per er inne på Sametingets rolle i forhold til de
+samiske miljøene generelt, og er kritisk til om
+Sametinget er løsningen for å løse utfordringene
+knyttet til disse miljøene.
+Han ramser opp flere
+saker som opprører ham: scootere som jager rein
+over veien før det kommer biler,
+våpenproblematikken, tyvslakting og
+overbeitinga.
+Han er spesielt opptatt av å
+diskutere samiske saker vedrørende reindrifta.
+Men "kun som en diskusjons-, som en
+sparringspartner, meningsmotstander eller i
+meningsfellesskap", og da gjerne på norsk.
+mener at det ikke er nødvendig at alt skal foregå
+på samisk på Sametinget.
+Han fortsetter med at
+Når det gjelder Sametinget, så vet jeg ikke
+om det er den riktige måten å løse sakene på
+(...) Så Sameting og fylkesting, jeg ser ikke
+helt om det er løsningen.
+Kanskje man
+burde hatt flere urfolks, eller urfolk og
+urfolk, at flere befolkningsgrupper er
+deltakende i en form for felles ting.
+11.3.7 Kvinnerollen
+Flere informanter har historier om sterke
+kvinners kamp for det samiske miljøet, blant
+annet i forhold til å skape engasjement.
+fremhever at det var mammaen som tok henne
+med på NSR-møter.
+"Det var jo mora mi som
+tok meg med.
+På landsmøtet da, da jeg var
+fjorten og det var nå sånn jeg ble med på en
+måte, ja".
+Mikkel forteller at han står i
+Sametingets valgmanntall på grunn av sterkt
+engasjement fra hans bestemor:
+Hun var aldri politisk engasjert, men hun
+stemte jo hele sitt liv.
+Jeg husker når
+Samemanntallet skulle opprettes, så var jeg
+hos onkelen og tanta mi på besøk.
+Så var
+det diskusjon om hva det var, og om de
+skulle melde seg i manntallet.
+Så spurte
+tante mi bestemor; 'skal du mamma sette
+deg opp i Samemanntallet?' Og da kom det
+kontant fra gamla: 'Ja, det skal ho.
+samene har fått en plass hvor bare vi kan
+stemme, så er det klart at hun skal være
+med'.
+Knuts mor trekker fram likestillingen innenfor
+det samiske samfunnet, og vektlegger spesielt
+hvordan kvinnene har kjempet for rettigheter.
+"Så det var faktisk kvinnen som sto fram og
+kjempet i politiske, reiste ned til Oslo og
+snakket".
+Dette var i forbindelse med
+opprettelsen av en organisasjon (intervjuet sier
+ikke hvilken)
+ANALYSE
+Det er et klart behov for mer vitenskapelig
+kunnskap om livsvilkårene til mennesker med
+funksjonsnedsetting med samisk bakgrunn.
+kvalitative prosjektet har hatt som
+hovedmålsetning å øke denne kunnskapen.
+tidligere nevnt, var prosjektets
+forskningsspørsmål:
+Analysen bygges opp basert på disse
+spørsmålene.
+Den første delen vil omhandle
+opplevelser av eget hverdagsliv.
+Del to retter
+fokus på overganger, mens del tre ser på
+demokratisk deltagelse.
+12.1 OPPLEVELSE AV EGEN HVERDAG - DET KULTURELLE MØTET ____________________
+En fellesnevner for mange av deltakerne sine
+fortellinger om eget hverdagsliv er beskrivelsen
+av det kulturelle møtet.
+Deltakerne opplever
+kulturelle og språklige barrierer ikke bare i møte
+med velferdsapparatet, men generelt i hverdagen.
+Av intervjuene fremgår at mange samer bærer
+med seg kulturelle erfaringer og livsanskuelser
+som danner bakgrunnen for deres forståelse og
+tilnærming til egen tilværelse og sykdom.
+Store
+deler av velferdsapparatet har begrenset
+kjennskap til en slik forståelse og tilnærming, og
+mange av de utfordringene informantene våre
+møter på i hverdagslivet, kan henge sammen
+med en slik kunnskapsmangel.
+Vi vil nå gå nærmere inn på det kulturelle møtet
+ved først å beskrive nærmere den samiske
+kulturen, for deretter å gå kort inn på
+velferdsapparatets kunnskap om denne og
+hvordan dette påvirker det kulturelle møtet.
+slutt ser vi nærmere på hvilke utfordringer og
+muligheter som kan oppstå i det kulturelle
+møtet.
+12.1.1 En mangfoldig samisk kultur
+Hvis man skal snakke om èn samisk kultur, kan
+denne tilsies å ha flere kjennetegn:
+• språk og språkforståelse (det kan være
+seg nordsamisk, lulesamisk eller
+sørsamisk)
+• tankesett
+• slekt og familiestruktur (storfamilien og/
+eller siidaen)
+• tabuer ("vi snakker ikke om sånt")
+• historie (fornorskning og
+revitalisering/dekolonisering)
+• kommunikasjonsformer
+(direkte/indirekte)
+• kulturelle koder
+• sykdomsforståelse (holistisk syn: at noe
+utenfor individet rammer helse)
+• religion (læstadianisme) og åndelighet
+(læsing og helbedring)
+• naturforståelse (krefter i naturen og
+tanken om balanse i universet)
+I revitaliseringen av den samiske kulturen har
+man i økende grad tatt i bruk samiske symboler.
+Slik framheving av kulturell egenart innebærer
+også en større språklig bevisstgjøring.
+Empirien
+viser imidlertid at det samiske samfunnet er
+mangfoldig og heterogent, og at det selvsagt er
+store forskjeller også blant informantenes
+livsanskuelser og forståelse av sykdom og
+Blant de forhold som ser
+ut til å være med på å skape disse variasjonene er
+bakgrunn, familie, kjønn, alder og bosted.
+Oppfattelsen av egen samisk kultur og bakgrunn
+kan altså variere, noe følgende to beskrivelser av
+det å bruke kofte kan illustrere.
+Den første
+beskrivelsen er av faren som holdt på å sprekke
+av stolthet da sønnen som den første i familien
+på flere generasjoner stilte med samekofte (gákti)
+til konfirmasjon.
+Det andre eksemplet og
+motstykket er Ante, som opplevde at familien
+vendte han ryggen da han valgte å stå fram som
+samisk ved å gifte seg i samekofta.
+De to eksemplene om bruk av kofte viser den
+dobbeltheten som mange føler i møtet med den
+samiske kulturarven.
+Man opplever et dobbelt
+stigma (Høgmo, 1986), der individet i sin
+identitetsforvaltning må gjøre valg som får
+betydelige personlige omkostninger.
+Å forvalte
+en samisk identitet kan innebære en etnisk
+stigmatisering både fra familie og ukjente.
+Å
+forvalte en fornorsket identitet, kan innebære en
+moralsk stigmatisering, at man er en sviker, som
+har store omkostninger på det psykologiske
+planet hos individet (Høgmo, 1986).
+Dette i
+tillegg til et savn og sorg over tapt identitet
+(Dankertsen, 2014).
+Skammen over den samiske kulturarven er
+kanskje en av de vanskeligste og viktigeste
+barrierene mot revitalisering og dekolonisering
+hos så vel enkeltpersoner, familier som
+lokalsamfunn (Nergård, 2011).
+De beste
+eksemplene på en slik splittelse finner vi i
+familier der noen regner seg som samisk, mens
+andre ikke gjør det.
+Slik som vår informant Ante
+opplevde med at familien vendte han ryggen da
+han tok på seg samekofta.
+På den andre siden er
+det mange som er stolt av sin samiske herkomst,
+og innenfor familier der man har konsensus om
+egen samisk bakgrunn får medlemmene støtte
+for å forvalte og utvikle sin samiske kulturarv.
+12.1.2 Velferdsapparatets forståelse av samisk
+kultur - hva skjer i det kulturelle møtet?
+Basert på empirien vår, er det forventninger om
+at det kulturelle møtet skal foregå mellom en
+selv og et velferdsapparat som innehar
+tilstrekkelig kulturell kompetanse til at den med
+funksjonsnedsettelsen erfarer å bli ivaretatt.
+Flere
+av informantene oppgir at det er dette de
+opplever i møte med SANKS, og som er årsaken
+til at de er positive SANKS.
+Her blir de forstått
+på et dypere plan enn innenfor tradisjonell norsk
+psykiatri, og de trenger verken å forklare eller
+forsvare hva det innebærer å være same.
+Men hva er det da velferdsapparatet må forstå
+om samisk kultur?
+For det første gjelder dette
+normen om at det kan være vanskelig for samer
+å prate om sykdom og å utlevere seg til
+fremmede.
+Empirien vår viser, i tråd med Bongos
+funn (2012), at samer ikke snakker om sykdom,
+og at de viser en forsiktighet med å utlevere
+personlige forhold til fremmede.
+Det er tvert
+imot et tegn på dårlig folkeskikk å kommunisere
+direkte om helseplager, fordi man ikke skal
+påføre andre bekymringer på egne vegne.
+harmonerer dårlig med prinsippet om
+brukermedvirkning som blant annet er forankret
+i pasient- og brukerrettighetsloven (Helse- og
+omsorgsdepartementet, 1999) og aktivt
+handlende pasienter som er fremtredende
+innenfor velferdsapparatet.
+velferdsapparatet møtes med taushet skyldes
+dette, ifølge Marits verge, at det er tabubelagt å
+prate om egen sykdom eller
+Man skåner personen ved
+å være taus.
+Ikke å snakke om sykdom gjelder
+imidlertid ikke alle informantene, noe som blant
+annet gjenspeiler seg blant enkelte av de yngre
+som fritt forteller om sin egen eller sitt barns
+For det andre må velferdsapparatet få økt
+kunnskap om at det å klare seg selv og ikke være
+en belastning for andre har en sterk
+verdiforankring i tradisjonell samisk tankegang
+Moren til Ketil peker på dette
+som en årsak til at mange samiske familier
+vegrer seg for å oppsøke hjelpeapparatet dersom
+de mistenker at noe er galt med ungen.
+Vergen til
+Marit er tydelig på at selv om en familie ikke
+snakker med andre utenom familien om barnet
+sitt med en funksjonshemming, så er ikke dette
+knyttet til skam.
+Tvert imot mener hun at
+familiene er veldig stolte over barna sine.
+ikke det å klare seg selv er gjennomgående for
+alle informantene.
+Flere søker å få den hjelpen de
+har mulighet for og setter stor pris på denne.
+For det tredje, er det et viktig poeng for
+velferdsapparatet å være oppmerksom på at det
+ikke er vanlig å tenke i diagnoser innenfor det
+samiske samfunnet.
+Flere av informantene
+hevder at det er høy aksept for å ha en
+funksjonsnedsettelse innenfor det samiske
+samfunn.
+Mor til Ketil mener dette kan skyldes
+en oppfatning om at alle inngår i den naturlige
+menneskelige variasjon, og at folk i det samiske
+samfunnet får tildelt oppgaver og funksjoner ut i
+fra hva de kan bidra med.
+Selv om det å
+tilrettelegge for tilgang til og deltagelse i
+samfunnslivet generelt er en kjerneverdi i
+funksjonshemmingspolitikken i dag (St. meld.
+opplever at det samiske samfunnet i større grad
+lykkes med dette enn det norske
+majoritetssamfunnet.
+Vi kan anta at dette blant
+annet henger sammen med at mange samiske
+samfunn er små samfunn hvor alle kjenner alle
+og at praktisk arbeid fortsatt vektlegges, men her
+er det behov for mer kunnskap.
+del informanter peker på fraværet av
+diagnosetankegang innenfor det samiske
+samfunnet, oppgir flere av informantene å være
+komfortabel med skolemedisinen og dens
+diagnosefokus.
+De opplever at det å få en
+diagnose har vært til god hjelp for å få et
+tilrettelagt tilbud i hverdagen.
+For det fjerde, har samene tradisjonelt hatt sine
+egne behandlingsmetoder for sykdom og lidelser
+som kan betegnes som samisk folkemedisin.
+Muntlig overlevering gjennom generasjoner har
+utviklet en forståelse av sykdom og
+behandlingsformer som er nært koblet til krefter
+i naturen og tanken om balanse i universet
+(Henriksen 2014).
+Et eksempel på en slik
+tradisjon er oppfatningen av knivstålets
+beskyttelse mot onde ånder.
+Et tegn på en
+holistisk holdning til tilværelsen.
+Det vil si at
+man er nært knyttet til naturen og den erfarte
+åndelige verden.
+Lesing er en slik erfart åndelig
+verden som jo fremdeles er en levende, og i stor
+grad benyttet, del av samisk folkemedisin.
+Nergård og Sørlie (2005) mener at oppfatningen
+av gode og onde ånder er høyst levende innenfor
+samisk virkelighetsforståelse, men at den bare i
+liten grad blir kommunisert i møte med et
+diagnosebasert norsk helsevesen fordi samer flest
+ikke regner med at forståelsen blir tatt på alvor
+Mange av informantene
+kombinerer imidlertid skolemedisinen og samisk
+folkemedisin, og gjør gjerne bruk av disse
+parallelt.
+12.1.3 Språk og språkforståelse
+I vårt materiale finner vi flere eksempler på
+hvordan deltagerne med funksjonsnedsettelser og
+samisk bakgrunn har vært nødt til å underkaste
+seg majoritetssamfunnets språklige herredømme.
+Dette gjelder ikke minst i deltagernes møte med
+helsevesenet, godt illustrert med foreldrene til
+Sigbjørns møte med språkbarrieren.
+Foreldrene
+til Sigbjørn er i dag eldre mennesker som har
+samisk som sitt morsmål.
+De har gjennom hele
+oppveksten til Sigbjørn og oppfølgingen av hans
+funksjonsnedsettelse, møtt et norskspråklig
+helsevesen.
+I disse møtene har foreldrene har hatt
+problemer med å forstå hva legen har sagt, og
+dermed gått glipp av vesentlig informasjon
+knyttet til Sigbjørns funksjonsnedsettelse og
+utredningen av denne.
+En undersøkelse om selvopplevd diskriminering
+blant samer i Norge viser at én av femten
+samiskspråklige respondenter ikke hadde fått
+tolk ved lege-/sykehusbesøk selv om de hadde
+bedt om det (Josefsen, 2006).
+Omtrent hver
+tredje respondent opplevde at helsepersonellet
+ikke snakket samisk.
+Rapporten påpeker at det
+kan få fatale konsekvenser for dem som ikke får
+tolk i møtet med helsetjenesten, i tråd med hva
+Sigbjørns familie peker på.
+Et annet eksempel på hvordan den samiske
+befolkningen møter språkbarrierer i møte med
+det norske helsevesenet er fortellingen om den 85
+år gamle damen som brast i gråt da hun for
+første gang i sitt liv kunne bruke sitt samiske
+morsmål hos legen.
+Dette fordi hun endelig
+kunne prate med legen om sine personlige
+forhold uten at en av døtrene var med og
+oversatte samtalen mellom henne og legen.
+Selv om den offentlige politikken med
+fornorskning overfor samer og samisk språk er
+et tilbakelagt stadium, er samisk som et
+minoritetsspråk fortsatt under press fra
+majoritets språket (Solstad et al., 2012).
+viser at tjenestene fremdeles har utfordringer
+med å finne gode løsninger på behovet for tolk
+og kulturelt tilpasset informasjon som er
+tilrettelagt for samer med funksjonsnedsettelser.
+Videre ser vi hvordan norskspråklig dominans i
+skolen begrenser elever med
+funksjonsnedsettelser og samisk bakgrunn sin
+tilgang til samisk språk.
+På mange måter er
+fortellingene en illustrasjon på hvordan det
+samiske språket i praksis ender med å settes opp
+mot funksjonsnedsettelsen, og hvor det
+medisinske aspektet knyttet til det å ha en
+funksjonsnedsettelse "vinner" over det samiske
+språket.
+Valg av språk blir ekstra utfordrende
+siden foreldre til barn med språkvansker som
+vokser opp i tospråklige miljøer har tillit til
+hjelpeapparatet, og gjerne følger deres råd når
+det gjelder språkvalg (Olsen, 2004).
+En slik tillit
+må forutsette at hjelpeapparatet innehar
+oppdatert kunnskap om tospråklighet, slik at
+deres råd er faglig begrunnet.
+Empirien vår viser
+at informantene ikke er udelt enige i
+velferdsapparatets råd om språkvalg.
+vitenskapelige erkjennelse innenfor
+hjelpeapparatet at læring og beherskelse av ett
+språk snarere styrker enn hemmer læring av
+andre språk, er av forholdsvis ny dato (Solstad,
+et.
+Dette har medført at mange
+samiske barn med ulike typer
+funksjonsnedsettelser ikke har fått den støtte for
+samiskopplæring som har vært nødvendig for at
+de skulle bli funksjonelle tospråklige, i både
+norsk og samisk språk.
+Språk, kultur og identitet hører tett sammen, og
+moderniseringsdepartementet, 1987) slår fast
+retten til tilgang på samisk både i skolen og ellers
+i majoritetssamfunnet.
+Det samiske språket og
+språkforståelsen blir på mange måter limet som
+kobler kultur og identitet.
+Et overordnet
+spørsmål som da kan stilles er; Hvordan bør
+man tilrettelegge for å få tilbake et tapt språk?
+Kompetansen innenfor skoleverket om samiske
+forhold er svært begrenset (Lile, 2012), og
+empirien vår signaliserer tydelig at det ønskes
+mer integrering av samisk kultur og språk i
+norsk skole.
+12.1.4 Mobbing og diskriminering
+I de senere årene har vi fått en mengde
+forskningsartikler som i økende grad
+anerkjenner mobbing/diskriminering som en
+determinant for etniske helseforskjeller (Paradies
+Det er en sterk sammenheng
+mellom selvrapportert etnisk
+diskriminering/mobbing og dårligere helsestatus,
+på tvers av ulike urfolks-/minoritetsgrupper i
+mange land og verdensdeler (Paradies et al.,
+I Norge rapporterer samiske voksne høy
+grad av etnisk diskriminering sammenlignet med
+majoritetsbefolkningen (Hansen, 2011; Hansen,
+2012b; Hansen, Melhus, Høgmo & Lund,
+I vårt materiale finner vi eksempler på mobbing/
+diskriminering på både mellommenneskelig,
+internalisert og strukturelt nivå.
+At de samiske
+brukerne ikke har mulighet til å henvende seg til
+tjenesteytere på eget (samiske) morsmål og må
+forholde seg til et tjenesteapparat som har lite
+kunnskap om samisk hverdagsliv, er et tydelig
+eksempel på strukturell diskriminering.
+samme gjelder når man som moren til Anna må
+ta et valg på om man vil la datteren vokse opp
+innenfor samisk kultur og språkområde, eller
+skal flytte til et annet område i landet der
+datteren får tilgang til spesialisttjenester tilpasset
+hennes behov.
+Strukturell diskriminering kan
+dermed også omhandle et valg mellom samisk
+kultur og nødvendig helsehjelp.
+Dette er et valg
+hvor det samiske ofres med tanke på å sikre den
+best, mulige hjelpen i forhold til
+funksjonsnedsettelsen.
+Noen forteller hvordan de ble mobbet på grunn
+av funksjonshemmingen.
+Andre deltagere er
+derimot blitt mobbet primært på grunn av at de
+er samisk, og andre blir mobbet både på grunn
+av sin samiskhet og funksjonshemming.
+eksempel på internalisert og mellommenneskelig
+hverdagsrasisme er verbal mobbing, for
+eksempel som i moren til Knuts historie om
+"dum same"!
+Uttrykket bygger på foreldede
+fordommer og stereotypier rettet mot samer.
+Nyere forskning (Hansen 2012) viser at det er
+mer akseptert blant majoriteten å tulle med
+samene, og at man ikke vet hvor grensen går
+mellom direkte mobbing og vittigheter.
+Situasjonen til samer med en
+funksjonsnedsettelse er den at de har en dobbel
+risiko for å bli mobbet; på bakgrunn av etnisitet
+og på bakgrunn av sin funksjonsnedsettelse, med
+andre ord mobbes de på flere arenaer (Hansen,
+(under publisering 2016)).
+12.1.5 Oppsummering om hverdagsliv
+For å svare mer konkret på spørsmålet om
+hvordan samer med funksjonsnedsettelse (r)
+opplever sin egen hverdag, har vi vist at det som
+tas med inn i det kulturelle møtet er viktig.
+Her
+stilles det krav til at velferdsapparatet er seg
+bevisst de kulturelle og språklige aspektene de
+har med seg inn i møtet.
+Videre er det viktig at
+økt kunnskap om den samiske livsanskuelse og
+tilnærming til egen helse settes på agendaen.
+Denne kompleksiteten i kulturelle og
+kontekstuelle forskjeller mellom det samiske og
+norske, og variasjoner innenfor den samiske
+kulturen må anerkjennes og respekteres.
+Målet
+for disse kulturmøtene må være at de
+profesjonelle velferdsarbeiderne møter
+Et av hovedtemaene i studien har vært
+"Hvordan opplever mennesker med samisk
+bakgrunn og funksjonsnedsettelser viktige
+overganger i livet?".
+Som det fremgikk av
+empiripresentasjonen var ikke dette blant de
+tema informantene var mest opptatt av, men
+visse overganger ble dog trukket fram og vi vil
+her rette fokus mot disse.
+Det kanskje mest
+slående med informantenes beretninger om
+overgangene mellom; barnehage-skole, ulike
+skoler, skole-arbeid og arbeid-pensjon, er at
+disse primært fokuserer på forhold knyttet til
+deltagernes funksjonsnedsettelse og at det kun
+unntaksvis henvises til samiske forhold.
+En god overgang mellom barnehage og skole
+handler om å ivareta barns behov for trygghet i
+overgangsprosessen, samtidig som en fra første
+skoledag bidrar til tilpasset opplæring for det
+enkelte barn (St. meld.
+barn med særskilte behov er et nært samarbeid
+ekstra viktig.
+I hvor god tid planleggingen av
+overgangen skal starte og hvor mange som
+involveres, vil avhenge av behovene til det
+enkelte barn (Utdanningsdirektoratet, 2014).
+Empirien vår viser at flere av informantene
+opplever at barnehage, skole og andre instanser
+som PPT og BUP har bidratt til overgangen
+mellom barnehage og skole, nettopp med de
+kjennetegn Utdanningsdirektoratet vektlegger.
+Dette er neppe tilfeldig, da forskning viser at
+overgangen barnehage-skole er den foreldre er
+mest fornøyd med (Lundeby, 2006).
+det tydelig at også når det gjelder overgangen
+barnehage-skole har "funksjonshemmings-
+sporet" forrang foran det samiske.
+Det er barnas
+særskilte behov som følge av
+funksjonsnedsettelsen som står i fokus når
+overgangen planlegges og fagfolk involveres.
+Enkelte foreldre velger også å flytte for å få det
+faglige tilbudet de opplever at deres barn bør ha,
+selv om de er oppmerksom på at dette går på
+bekostning av tilgangen på et samisk tilbud.
+I forlengelsen av eksemplet om flytting er det et
+poeng at det begrensede fokuset på det samiske
+ved overgangen mellom barnehage og skole ikke
+nødvendigvis bare henger sammen med hva
+ansatte her er opptatt av, men også hva barnas
+foresatte selv fokuserer på.
+Som det fremgår av
+empirien vår er det slik at enkelte av de foresatte
+opplever det å gi barnet sitt en samisk identitet
+primært som deres eget ansvar om de velger å
+bosette seg utenfor hva de selv omtaler som
+I hvilken grad de som
+foresatte bringer inn det samiske som eget tema
+ved overganger vil dermed sannsynligvis variere.
+Mens flere informanter var fornøyde med
+overgangen mellom barnehage og skole, ytrer
+flere av deltagerne misnøye og frustrasjon i
+forbindelse med overgangen skole/ utdanning og
+Enkelte har da også søkt en masse jobber
+uten å lykkes.
+Empirien vår er i så måte helt i
+tråd med NOU 2001:22 Fra bruker til borger
+hvor det påpekes at "Overgangen fra skole til
+arbeid er en kritisk fase for alle, og spesielt for
+personer som har ulike behov for tilrettelegging"
+Deltagerne er særlig kritiske til den
+rådgivning/ støtte de har fått i denne overgangen.
+Disse funnene er i tråd med blant annet studien
+til Legard (2013) som viser til at mange unge
+med funksjonsnedsettelser finner den
+tilgjengelige støtten ved overgangen etter skole
+og utdanning mindre nyttig eller demotiverende.
+Blant eksemplene på mindre nyttig/
+demotiverende rådgivning i vår empiri er
+spesialistens fraråding av Johan til å satse på
+reindrift.
+Når han anbefales å få seg en
+kontorjobb istedenfor å satse på reindrift, kan
+dette oppfattes som at det legges større vekt på
+funksjonshemming enn å følge opp samisk
+kultur og kulturønsker.
+Dette kan muligens
+henge sammen med at selve
+funksjonsnedsettelsen av rådgiver vurderes til å
+være av en slik art at å jobbe innenfor reindriften
+ikke er noe alternativ, men kan også være en
+følge av at rådgiver oppfatter reindriften som en
+tøff næring å livnære seg på.
+Et slikt råd basert
+primært på "det medisinske" knyttet til en
+funksjonsnedsettelse, kan av deltagerne oppleves
+som at deres samiske bakgrunn ikke tas på alvor.
+Om en er vokst opp med et tett forhold til
+naturen og reindriften og yrket går i arv, er det å
+forkaste reindriften som yrke ikke noe en uten
+videre gjør med lett hjerte.
+I andre tilfeller er det ikke nødvendigvis
+medisinske forhold i seg selv, men i beste fall
+mangelfull kunnskap og/ eller uheldige
+holdninger som ligger til grunn for de rådene
+som gis ved overgangen mellom skole og arbeid.
+Dette som i eksemplet med yrkesrettlederens
+forslag om å sende Olaus (med fysisk
+funksjonsnedsettelse) til en sentralinstitusjon for
+utviklingshemmede sammen med andre
+funksjonshemmede etter endt skolegang.
+Både
+eksemplet med Johan og Olaus er i tråd med
+annen forskning som viser at unge med
+funksjonsnedsettelser opplever støtten ved
+overgangen mellom skole og arbeid som preget
+av stereotypiske og restriktive holdninger blant
+saksbehandlere, samt av standardiserte
+hjelpetiltak lite tilpasset den enkeltes behov
+Et interessant funn i denne studien er videre
+hvordan flere av deltagerne trosser rådene de har
+fått ved overgangen mellom skole og arbeid, og
+har et valgt å jobbe innen blant annet reindrift
+og fiske til tross for sine funksjonsnedsettelser.
+For dem står nærheten til naturen og
+tilknytningen til næringa så sterkt, at å gjøre noe
+annet ikke er noe alternativ.
+Reindrifta har
+utvilsomt en tydelig forankring innenfor det
+Å drive fiske eller jordbruk er vanlig
+innenfor det samiske, men også innenfor det
+norske samfunnet generelt sett.
+Som påpekt av
+Dankertsen (2014) kan norsk og samisk i en
+nord-norsk sammenheng ikke anses som
+"gjensidig utelukkende kategorier som
+reflekterer to separate samfunn og kulturer.
+er snarere ytterpunkter i et kulturelt og sosialt
+kontinuum i en hverdag preget av både norsk og
+samisk tilstedeværelse".
+I disse tilfellene velger
+altså deltagerne det "kulturelle sporet", enten
+dette nå er samisk eller norsk, framfor det
+"medisinske sporet" som preger den
+rådgivningen de er blitt møtt med.
+12.2.1 Oppsummering om overganger
+Temaet overganger var ikke det informantene i
+størst grad trakk fram i intervjuene.
+Det ble
+uttrykt misnøye særlig om overgangen fra
+skole/utdanning til arbeid.
+Hovedsakelig gikk
+misnøyen på at medisinske årsaker ble vektlagt i
+de rådene helsepersonell ga. Rådene sto ofte i
+motsetning til de ønsker informantene selv
+hadde.
+Det overordnede spørsmålet i forhold til
+demokratisk deltagelse var: "Hvordan deltar
+samer med funksjonsnedsettelse (r) i
+demokratiske prosesser?".
+Når vi ser på
+informantenes demokratiske deltagelse er det
+særlig to prinsipper som danner grunnlaget for
+deres medborgerskap.
+Det første er det etniske
+aspektet, deres samiske tilknytning.
+Og det andre
+aspektet er deres funksjonsnedsettelse.
+tidligere vist finnes det lite kunnskap som
+omhandler begge disse aspektene.
+Det er ikke
+tidligere gjort forskning som ser på samiske
+personer med funksjonsnedsettelser sin
+demokratiske deltagelse og medborgerskapsrolle.
+Før vi starter analysen av empirien angående
+funksjonsnedsettelser sin demokratisk deltagelse,
+er det nyttig å først få en viss oversikt over hva
+vi fra før av vet om:
+Samers demokratiske deltagelse generelt
+sett, og
+Personer med funksjonsnedsettelser sin
+demokratiske deltagelse.
+Selle, Semb, Strømsnes og Nordø (2015) har
+nylig utgitt en bok om samisk medborgerskap.
+Her peker de på at samer i det samiske
+språkområdet er minst like interesserte i politikk
+og engasjerte som de som ikke er samer.
+innbefatter både engasjement ved valg,
+medlemskap i partier og andre former for
+politisk deltagelse.
+Selle et.
+konkluderer dermed med at det internasjonale
+synet på urfolk som marginaliserte og
+fremmedgjorte i den nasjonale politikken, ikke
+stemmer overens med virkeligheten når det
+gjelder den samiske befolkingen i Norge.
+finner videre at det ikke foreligger noe
+konkurranseforhold mellom det samiske og det
+norske, og at den samiske medborgeren enkelt
+kombinerer sin samiske og sin norske identitet.
+Deltagelse i sametingskanalen påvirker ikke
+deltagelsen i det norske politiske systemet.
+viser seg heller at de som deltar i
+Sametingspolitikken i høyere grad deltar i det
+nasjonale politiske systemet, enn de samene som
+ikke står i Sametingets valgmanntall.
+Selle og
+Strømsnes (2012) har tidligere vist at den
+samiske befolkningen utmerker seg med høy
+deltagelse i partirelaterte aktiviteter.
+Deltagelsen
+er dobbelt så høy innenfor den samiske delen av
+befolkningen som i befolkningsutvalget generelt.
+I tillegg er det en betydelig høyere andel samer
+som oppgir at de har deltatt i arbeidet i et
+politisk parti, har deltatt på politiske møter eller
+stevner, har kontaktet en politiker, eller har
+offentlige verv.
+Guldvik, Askheim og Johansen (2010) viser at
+personer med funksjonsnedsettelser er
+underrepresentert i det representative
+demokratiet, og Vegheim (Helmikstøl, 2015)
+uttaler at funksjonshemmede nedprioriteres når
+det er snakk om at det representative
+demokratiet skal speile befolkningen.
+Vår undersøkelse kan ikke si noe om graden av
+demokratisk deltagelse, men viser at flere er
+engasjerte politisk.
+Hovedfunnene våre henger
+Vi ser at de som har samisk bakgrunn i
+mange tilfeller opplever å måtte forsvare denne
+bakgrunnen, og å bli regnet som et alibi for de
+samiske interessene.
+Dette kommer særlig fram i
+forhold til de som er involvert i reindrift.
+framgår videre av datamaterialet at flere av de
+som engasjerer seg uttrykker at de gjør dette med
+bakgrunn i sin samiske tilknytning.
+begrunner flere sin passivitet med bakgrunn i sin
+Selv om vi ikke spurte
+direkte om en vurdering av Sametinget, er det
+flere av informantene som velger å komme inn
+på også dette.
+Noen entydige funn er det ikke
+her, men det fremgår at det er varierte meninger
+om Sametinget.
+Det som imidlertid trekkes frem
+av enkelte er et spørsmål om Sametinget
+nedprioriterer de svakeste, nemlig de med
+spesielle behov.
+12.3.1 Hvilke interesser målbærer den samiske
+medborgeren med
+funksjonsnedsettelser?
+Som vi viste tidligere, er det slik at man fort kan
+oppleve at man må forsvare sin samiske
+bakgrunn i flere situasjoner, og vi stilte spørsmål
+ved om man oppfattes som et alibi for samiske
+interesser.
+I dette ligger en frykt for at man
+deltar i formelle prosesser kun som en
+representant for det samiske, og at man ikke
+nødvendigvis får gjennomslag for dette heller.
+Dette er Guldvik et.al.
+(2010) inne på i forhold
+til mennesker med funksjonsnedsettelser.
+Ikke
+bare er det en forventning om at man skal være
+spesielt interessert i å fremme
+funksjonshemmedes synspunkter, men det er
+også slik at man i stor grad har en egeninteresse
+av å sette funksjonshemmedes interesser på
+dagsorden.
+Dette reiser spørsmålet om man
+representerer en sosial gruppe eller om man
+deltar på lik linje med andre.
+Guldvik et.al.
+viser
+til Philips (1995 henvist i Guldvik et.al.
+når de konkluderer med at det i et demokrati er
+nødvendig med både folkevalgte som
+representerer sin gruppe (sosial representasjon)
+og som representerer sitt politiske ståsted
+(meningsrepresentasjon).
+Man kan ikke fristille
+et menneskes meninger fra personen som står for
+For målgruppen i denne rapporten, personer
+med funksjonsnedsettelser med samisk
+bakgrunn, kompliseres dette bildet ytterligere.
+Ikke bare skal de representere den sosiale
+gruppen "mennesker med
+funksjonsnedsettelser", men de skal i tillegg stå
+som representanter for "det samiske".
+tidligere sett at flere begrunner engasjementet sitt
+nettopp i det samiske, noe som kan tyde på at
+dette oppleves som viktigere å kjempe for enn
+det å stå som representant for mennesker med
+12.3.2 Den samiske tilknytningen vekker
+engasjement som funksjonsnedsettelsen
+kan svekke
+Det at den samiske tilknytningen bidrar til et
+sterkt engasjement og at funksjonsnedsettelsen
+kan svekke dette, kan forklares ved å se på den
+samepolitiske kanalen versus det man kan kalle
+"den funksjonshemmede kanalen".
+Samepolitikken er på mange måter
+institusjonalisert gjennom opprettelsen av
+Selle og Strømsnes (2012) peker på
+dette nettopp som en mulig forklaring på det
+sterke samepolitiske engasjementet.
+Etableringen
+av Sametinget gjør at det stilles krav til et høyere
+aktivitetsnivå blant den samiske befolkningen.
+Det er flere verv som skal fylles innenfor
+sametingskanalen, dette i tillegg til den
+tradisjonelle representative kanalen.
+Vi kan
+imidlertid heller ikke se bort fra det flere av
+informantene våre har vært inne på, nemlig at
+det har vært en kamp for å fremme de samiske
+Konfliktsakene har vært mange, og
+disse har bidratt til at samer har måttet engasjere
+seg for å vinne fram, og bidratt til økt kunnskap
+og legitimering av samiske interesser.
+Strømsnes (2012) viser at dette engasjementet er
+sterkere i Norge enn i Sverige og Finland hvor
+politiske partier ikke er representert i
+Sametingene.
+I Norge har de fleste politiske
+partier en egen samepolitikk, og norske samer
+har i større grad hatt en aktiv demokratisk
+Med tanke på personer med
+funksjonsnedsettelser sin demokratiske
+deltagelse, det vi her kaller "den
+funksjonshemmede kanalen", viser Guldvik og
+Lesjø (2013) at de fysiske rammebetingelsene for
+deltagelse stort sett er tilstede.
+De framhever at
+for denne gruppen er de "mentale barrierene"
+det største hinderet for deltagelse.
+Når personer
+med funksjonsnedsettelser gjør en innsats for å
+bidra innenfor politiske områder, oppfattes de
+ofte som om de snakker om seg selv og sin egen
+situasjon og ikke som talspersoner for
+tematikken generelt sett.
+Også innenfor
+politikken ser altså stigmatisering ut til å virke
+inn, der personer med funksjonsnedsettelser sin
+deltagelse oppfattes som annerledes enn
+majoritetens.
+Guldvik og Lesjø (2013)
+konkluderer derfor med at det dessverre fortsatt
+eksisterer sosiale barrierer knyttet til likhet og
+deltagelse, og at disse vanskeliggjør personer
+med funksjonsnedsettelser sin deltagelse i det
+demokratiske liv.
+Dette bakteppet gir grunnlag for å påstå at
+funnene i vår studie, om at funksjonsnedsettelsen
+svekker demokratisk deltagelse mens den
+samiske bakgrunnen bidrar til økt demokratisk
+deltagelse, får støtte fra tidligere forskning.
+Vår
+undersøkelse er den første som går inn i det som
+Guldvik og Lesjø (2013) etterspør, nemlig å se
+på hvordan også etnisitet påvirker mennesker
+med funksjonsnedsettelser sin demokratiske
+Et funn i vår kvalitative studie er at
+flere begrunner sitt demokratiske engasjement og
+deltagelse i sin etnisitet enn sin
+funksjonsnedsettelse, og at funksjonsnedsettelsen
+tvert imot anvendes som begrunnelse for
+begrenset demokratisk deltagelse.
+12.3.3 Hvordan prioriterer Sametinget de med
+spesielle behov?
+Nettopp funnet vårt om at flere begrunner sin
+demokratiske deltagelse i etnisitet enn i
+funksjonsnedsettelsen, kan bidra til hvordan
+forstå også et annet funn fra empirien; det at det
+stilles spørsmål ved om Sametinget nedvurderer
+de med spesielle behov.
+Vi har ikke grunnlag for
+å si at helserelaterte temaer ikke vektlegges sterkt
+i Sametinget, men viser til at
+Sametingsvalgundersøkelsen fra 2009 (Selle &
+Strømsnes 2012) ikke hadde helse som et eget
+politikkområde da respondentene ble bedt om å
+vurdere hvordan Sametinget vektla ulike
+politikkområder .
+Sametingets rolle innenfor
+helse- og sosialfeltet er klar, og tydelig beskrevet
+på Sametingets webside (Sametinget, 2015):
+Sametinget har det overordnede ansvaret for
+samisk helse- og sosialpolitikkutforming og er
+den mest sentrale premissleverandør ovenfor
+norske myndigheter i utviklingen av et likeverdig
+tilbud til det samiske folket.
+I tilretteleggingen av
+tjenesten har Sametinget en koordinerende og
+pådrivende rolle overfor de sentrale
+myndigheter.
+I dette ligger et tydelig mandat om å bidra til en
+likeverdig tjeneste og øke kunnskapen om
+samisk språk og kultur på alle nivå innenfor
+tilbudene til mennesker med
+Med utgangspunkt i funn i
+vår studie, kan det se ut som om Sametinget
+fortsatt kan styrke sin innsats for å øke samer
+med funksjonsnedsettelse (r) sin mulighet for
+12.3.4 Oppsummering om demokratisk
+deltagelse
+Vi har sett at personer med funksjonsnedsettelser
+med samisk bakgrunn i flere situasjoner må velge
+om de skal vektlegge deres samiske bakgrunn
+eller funksjonsnedsettelsen.
+situasjonen innenfor demokratisk deltagelse,
+men her vektlegger man kanskje annerledes enn i
+de andre situasjonene.
+demokratisk deltagelse ser samisk bakgrunn ut
+til å fremme engasjement og aktivitet i
+samfunnslivet, mens funksjonsnedsettelsen er et
+forhold som bidrar til manglende eller redusert
+For øvrig ser samer med
+funksjonsnedsettelse (r) sin deltagelse i
+demokratiske prosesser i liten grad ut til å skille
+seg fra andres deltagelse.
+Det spesielle er at de
+som deltar i sametingskanalen (stemmer ved
+Sametinget osv.)
+også er aktive på andre
+Et annet viktig funn er opplevelsen av
+ofte å måtte forsvare samiske interesser i enhver
+sammenheng.
+Å forsvare slike interesser oppleves
+tidvis som en ekstra belastning.
+12.4 AVSLUTNING: HVORDAN ER SITUASJONEN TIL SAMER MED
+Personene vi har møtt og snakket med i denne
+studien har foruten en samisk bakgrunn det til
+felles at de har fått en eller annen diagnose i
+forbindelse med sin funksjonsnedsettelse.
+utgangspunktet er en diagnose ifølge Grue og
+... først og fremst en medisinsk merkelapp som
+har en administrativ nytte i forhold til
+klassifisering av sykdom og behandling av
+Diagnoser kan også være grunnlaget for
+tildeling av sosiale ytelser, legitimere sykefravær,
+Til tross for at offentlige føringer legger en
+relasjonell forståelse av funksjonshemming til
+grunn hvor funksjonshemming anses som noe
+som oppstår i samspillet mellom et individ med
+funksjonsnedsettelse og omgivelsene, er den
+medisinske forståelsen av funksjonshemming
+fortsatt sterkt forankret innenfor
+velferdsapparatet.
+Både tilgang til og utforming
+av tjenester til mennesker med
+funksjonsnedsettelser tar, som Grue og Rua
+(2010) henviser til ovenfor, langt på vei
+utgangspunkt i diagnoser.
+På bakgrunn av vår
+empiri kan det se ut som personenes øvrige
+egenskaper, som etnisitet i form av samisk
+bakgrunn, i møte med velferdsapparatet i mange
+tilfeller overskygges av fokuset på
+funksjonsnedsettelsen, og at etnisitet bare i
+begrenset grad tas hensyn til.
+En risikerer
+dermed å tilby like tjenester som ivaretar
+funksjonsnedsettelsen i form av en standardisert
+tjeneste tilpasset majoritetssamfunnet og
+majoritetskulturen.
+Dette gir imidlertid ikke
+nødvendigvis noen likeverdig tjeneste fordi et
+hjelpetilbud tilpasset samisk tenkesett, verdier,
+holdninger og verdensanskuelse må vike plassen
+for et hjelpetilbud som ensidig er tilpasset
+Et hovedfunn i denne studien er at svaret på
+spørsmålet om hvordan situasjonen til samer
+med funksjonsnedsettelse (r) er, er at det gir lite
+mening å snakke om en situasjon.
+et mangfold av situasjoner når det gjelder
+hverdagslivet, overgangene og den demokratiske
+deltagelsen til samer med funksjonsnedsettelse (r).
+Situasjonen til samer med funksjonsnedsettelse
+varierer både med oppvekstsvilkår, tilknytning
+til egen samisk bakgrunn, kjønn, type
+funksjonsnedsettelse, alder og bosted og så
+Samtidig er det innenfor
+velferdsapparatet fremdeles er et stort behov for
+mer spesifikk kunnskap om samisk kultur, språk
+og identitet.
+På tross av stor forskjell mellom samisk
+folkemedisin og vestlig skolemedisin, anvender
+mange samer disse parallelt og opplever god
+nytte av begge deler.
+Innenfor samisk
+folkemedisin er særlig tradisjonen med å benytte
+alternative behandlere (guvllár, leser,
+håndspålegger), det "å bli lest på" levende blant
+funksjonsnedsettelse (r) primært har gått på skole
+i sitt nærmiljø, viser det seg at tilgangen til
+se ut til at fokus primært er på
+Tematisk har prosjektet favnet bredt, og sett på
+hverdagsliv, overganger og demokratisk
+Dette har gjort at vi per i dag har fått
+en viss oversikt over situasjonen til samer med
+funksjonsnedsettelse (r) på disse konkrete
+Det er imidlertid behov for å gå mer i
+dybden på enkelte av disse områdene, og kanskje
+særlig i forhold til hverdagsliv og demokratisk
+I denne studien har vi ikke gått
+nærmere inn på mulige forskjeller mellom de
+ulike samiske regionene; det nordsamiske, det
+lulesamiske og det sørsamiske området.
+kartlegge geografiske forskjeller kan gi verdifull
+kunnskap, som kan komme hele den samiske
+befolkningen i de ulike områdene til gode.
+Videre er det aktuelt å se på om funnene fra
+denne studien er gjenkjennbare blant samer i de
+andre landene (Sverige, Finland og Russland) i
+det samiske bosetningsområdet; Sápmi.
+vil komparative undersøkelser med Sverige,
+Finland og Russland kunne bidra med nyttig
+kunnskap og verdifull innsikt.
+LITTERATURLISTE
+Aldridge, J.
+Picture this: the use of participatory photographic research methods with people
+with learning disabilities.
+Arbeidstilsynet.
+En analyse av funksjonshemmedes situasjon i arbeidslivet.
+Trondheim:
+Direktoratet for arbeidstilsynet.
+Backe-Hansen, E. (2009).
+Barn.
+(Sist oppdatert: 22. juni 2009).
+De nasjonale forskningsetiske komiteer.
+Retrieved 24. august, 2009, from http://www.etikkom.no/FBIB/Temaer/Forskning-på-bestemte-
+grupper/Barn/
+Barne- og likestillingsdepartementet.
+Rundskriv Q-27/2006 B. Deltakelse og innflytelse fra barn
+og ungdom - informasjon og veiledning for arbeidet i kommunene.
+Lov 2008-06-20 nr: 42: Lov om forbud mot diskriminering
+på grunn av nedsatt funksjonsevne (diskriminerings- og tilgjengelighetsloven).
+Barne- ungdoms- og familiedirektoratet.
+Slik har jeg det i dag.
+Rapport om levekår for
+mennesker med utvilingshemming.
+Oslo.
+Inclusive research and the problems of representation.
+Research subjects as people.
+Scandinavian Journal of Disability Research, 3 (2), 5-8.
+Boland, M., Daly, L., & Staines, A.
+Methodological Issues in Inclusive Intellectual Disability
+Research: A Health Promotion Needs Assessment of People Attending Irish Disability Services.
+Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 21 (3), 199-209.
+Bongo, B.
+Samer snakker ikke om helse og sykdom - Samisk forståelseshorisont og
+kommunikasjon om helse og sykdom.
+En kvalitativ undersøkelse i samisk kultur.
+(Doktorgradsavhandling), Universitetet i Tromsø.
+CRIStin database.
+Kunnskapsppolitikk, forskningsetikk og det samiske samfunnet.
+I: Den nasjonale
+forskningsetiske komité for samfunnsvitenskap og humaniora (red.
+), Samisk forskning og
+forskningsetikk.
+Oslo: De nasjonale forskningskomiteer.
+Bø, T. P. & Håland, I.
+(2013) Funksjonshemma på arbeidsmarknaden i 2013.
+Rapporter51/2013.
+Oslo:Statistisk Sentralbyrå.
+Båk'te, V. A.
+Den samiske befolkningen i Nord-Norge/ SÁMI ÁL'BMUT DAVVI-NORGAS.
+Oslo: Statisktisk Sentralbyrå.
+Narrative Inquiry.
+Multiple Lenses.
+I N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.
+), The Sage
+handbook of qualitative research (3.rd utg.).
+Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
+Dankertsen, A.
+Samisk artikulasjon: melankoli, tap og forsoning i en (nord) norsk hverdag.
+(nr.
+16 (2014)), Universitetet i Nordland, Fakultet for samfunnsvitenskap, Bodø.
+Den nasjonale forskningsetiske komité for samfunnsvitenskap og humaniora.
+Forskningsetiske
+retningslinjer for samfunnsvitenskap, jus og humaniora: vedtatt av Den nasjonale forskningsetiske
+komité for samfunnsvitenskap og humaniora.
+Aspects of the Lappish minority situation.
+Utviklingshemmede (Sist oppdatert 11.02.2009) De nasjonale forskningsetiske
+komiteer.
+Retrieved 24. august, 2009, from http://www.etikkom.no/FBIB/Temaer/Forskning-pa-
+bestemte-grupper/utviklingshemmede/
+Deltagende observasjon.
+Bergen: Fagbokforlaget.
+Getting the picture: Photo-assisted conservations as interviews.
+Scandinavian
+Journal of Disability Research, 2 (2), 3-21.
+Forskningsrådet (1998).
+Samisk forskning.
+Forskningsrådets utredning.
+Goul Andersen, J.
+Et ganske levende demokrati.
+Århus: Aarhus Universitetsforlaget.
+Funksjonsnedsettelse, oppvekst og habilitering Rapport 19/10.
+Oslo: Norsk
+institutt for forskning om Oppvekst, Velferd og Aldring (NOVA)
+Guldvik, I., Askheim, O. P., & Johansen, V. (2010).
+Politisk medborgerskap for alle?
+Lokalpolitisk
+deltakelse blant funksjonshemmede.
+Norsk Statsvitenskapelig Tidsskrift, 26 (1), 31-50.
+Disability, social groups, and political citizenship.
+Disability &
+Ethnic discrimination and bullying in relation to self-reported physical and mental
+health in Sami settlement areas in Norway: the Saminor study (Vol.
+Tromsø: Universitetet i
+Tromsø, Institutt for samfunnsmedisin.
+Likestillingsstatus blant samer.
+En kunnskapsstatus.
+Tromsø.
+Samehets, fordommer og helse.
+I S. Jentoft, J.-I.
+Nergård, & K. A. Røvik (red.
+Hvor går Nord-Norge?
+Et institusjonelt perspektiv på folk og landsdel.
+Stamsund: Orkana akademisk
+Ethnic discrimination and health: the relationship between experienced ethnic
+discrimination and multiple health domains in Norway's rural Sami population.
+International Journal
+Hansen, K. L. (under publisering 2016).
+Umeå: Umeå University.
+Ethnic discrimination and bullying in the
+Sami and non-Sami populations in Norway: the SAMINOR study.
+International Journal of
+Hedlund, M., & Moe, A.
+De forstår ikke hva som er viktig for oss: helsetjenester og sørsamer.
+Steinkjer: Nord Trøndelags Forskning.
+Helmikstøl, Ø.
+Demokratiforkjemperen.
+Tidsskrift for Norsk Psykologforening, 52 (9), 748-749.
+Helse- og omsorgsdepartementet (1999) Lov om pasient- og brukerrettigheter (pasient- og
+brukerrettighetsloven).
+Henriksen, A. M. (2014) Å stoppe blod: Fortellinger om læsing, helbredelse og varsler.
+Oslo: Cappelen
+Damm.
+Høgmo, A.
+Det tredje alternativ: barns læring av identitetsforvaltning i samisk-norske samfunn
+preget av identitetsskifte.
+Tidsskrift for samfunnsforskning 27 (1986).
+Norske idealer og samisk virkelighet: om skoleutvikling i det samiske området.
+Oslo: Gyldendal.
+Funksjonshemmede i samiske samfunn.
+Oslo: Høgskolen i Oslo.
+Jensen, E. B.
+Skoleverket og de tre stammers møte (Vol.
+Tromsø: Eureka forlag.
+Jentoft S., Nergård J.I.
+& Røvik K.A.
+(2012) Hvor går Nord-Norge?
+: Bind 2: Et institusjonelt
+perspektiv på folk og landsdel.
+Stamsund: Orkana akademisk.
+Selvopplevd diskriminering blant samer i Norge (Vol.
+Alta: Norut NIBR
+Finnmark.
+Justis- og beredskapsdepartementet (2015).
+Norges Grunnlov.
+Kommunal- og moderniseringsdepartementet (1987) Lov om Sametinget og andre samiske rettsforhold
+(sameloven).
+ILO‑konvensjon nr.
+169 Om urfolk og stammefolk i selvstendige stater (1990).
+Indigenous methodologies.
+Characteristics, conversations, and contexts.
+Toronto:
+UNiversity of Toronto Press.
+Det kvalitative forskningsintervju.
+Oslo: Ad notam Gyldendal.
+De vanskelige overgangene.
+En kunnskapsoversikt over forskning, politikk og tiltak
+for å bedre unge funksjonshemmedes overgang til høyere utdanning og arbeid.
+Arbeidsforskningsinstituttet (Ed.
+Likestillings- og diskrimineringsombudet.
+Likeverdige helsetjenester Fra velvilje til handling for
+alle.
+Fra velvilje til handling.
+Opplæringens innhold - det folkerettslige perspektiv: FNs barnekonvensjon artikkel
+Utdanningsrettslige emner / Henning Jakhelln og Trond Welstad (red.).
+Hvor skal barnet gå?
+I J. Tøssebro & B. Ytterhus (red.
+), Funksjonshemmete barn i
+skole og familie.
+Oslo: Gyldendal Akademisk.
+Unge funksjonshemmede.
+Selvbilde, sosial tilhørighet og deltagelse i
+fritidsaktiviteter.
+Oslo: Norsk Institutt for forskning om Oppvekst, Velferd og Aldring. .
+Samisk språk - en oversikt.
+Samiska i ett nytt årtusende.
+Karasjok: Nordmål-
+Mallander, O.
+De hjälper oss till rätta: normaliseringsarbete, självbestämmande och människor
+med psykisk utvecklingsstörning.
+(1999:2), Lunds universitet, Lund.
+Meld.
+Flere i arbeid.
+Å leve sin sjel: helse og livskraft blant kvinner i Nord-Troms.
+Bodø: Licentia
+Forlag.
+Å utøve kultursensitivitet overfor eldre beboere på sykehjem.
+Universitetet i
+Stavanger, Stavanger.
+Assimilation of the Sami: implementation and consequences (Vol.
+Kautokeino: Resource Centre for the Rights of Indigenous Peoples.
+Molden, T. H., Wendelborg, C., & Tøssebro, J.
+Levekår blant personer med nedsatt
+funksjonsevne.
+Trondheim: NTNU Samfunnsforskning.
+Knocking on heaven's door.
+I Den nasjonale forskningsetiske komité for
+samfunnsvitenskap og humaniora (red.
+), Samisk forskning og forskningsetikk.
+Oslo: De nasjonale
+forskningskomiteer.
+Nasjonalt dokumentasjonssenter for personer med nedsatt funksjonsevne, & Sosial- og helsedirektoratet.
+Full deltakelse for alle?
+Utviklingstrekk 2001-2006.
+Nergård J.I.
+& Mathiesen H.R.
+(2005) Det skjulte Nord-Norge.
+Oslo: Pensumtjenesten.
+Nergård, J.I.
+Når slutter en koloniprosess?
+I S. Jentoft, J.I.
+Nergård & K.A.
+Røvik, Kjell Arne
+): Hvor går Nord-Norge?
+Tidsbilder fra en landsdel i forandring.
+Stamsund: Orkana Akademisk.
+Nordens Välfärdscenter.
+Kunnskapsläge: Personer med funktionsnedsättning och samisk
+Stockholm: Nordens Välfärdscenter.
+Levekår for psykisk utviklingshemmede.
+Oslo: Sosialdepartementet.
+Plan for helse- og sosialtjenester til den samiske befolkning i Norge Oslo: Sosial- og
+helsedepartementet.
+Samisk lærerutdanning - - mellom ulike kunnskapstradisjoner Oslo.
+Fra bruker til borger: en strategi for nedbygging av funksjonshemmende barrierer.
+Sosial- og helsedepartementet
+Makt og kvalitet - hvordan urfolk og minoritetspasientenes
+kulturelle erfaring og kunnskap trer fram i møte med helsepersonell i en rehabiliteringsprosess.
+In B.
+L. L. Kassah, W.-A.
+Tingvoll, & A. K. Kassah (Eds.
+), Samhandlingsreformen under lupen.
+Bergen:
+Fagbokforlaget.
+Sami speakers are less satisfied with general practitioners'
+services.
+International journal of circumpolar health., 67 (1), 114-121.
+Sosial ulikhet i helse.
+En faktarapport.
+Folkehelseinstituttet.
+De tror ikke han har kapasitet til to språk.
+Universitetet i Tromsø, Tromsø.
+Mobbing i skolen: hva vi vet og hva vi kan gjøre.
+Paradies, Y., Ben, J., Denson, N., Elias, A., Priest, N., Pieterse, A., Gee, G. (2015).
+Racism as a
+Determinant of Health: A Systematic Review and Meta-Analysis.
+doi:
+Pedersen, P., & Høgmo, A.
+Sápmi slår tilbake: samiske revitaliserings- og moderniseringsprosser
+i siste generasjon.
+Kárášjohka: ČálliidLágádus.
+/ Sápmelaččat Norggas - 40 jagi 40 000.
+Raporta/Raport 1/2012.
+I Samisk høgskole.
+), Samiske tall forteller 5.
+Kommentert samisk
+statistikk 2012 / Sámi logut muitalit 5.
+Cielggaduvvon sámi statistihkka 2012.
+Guovdageaidnu/Kautokeino: Sámi allaskuvla / Samisk høgskole.
+Samisk språk i grunnskolen og videregående opplæring Raporta/Rapport 1/2015.
+Samiske tall forteller 8.
+Kommentert samisk statistikk 2015.
+Kautokeino: Samisk høgskole.
+Reinholdtsen, O. C. (2011).
+Likeverdige helsetjenester til en flerkulturell befolkning: en kvalitativ studie
+av pasienter med innvandrerbakgrunn og det norske helsevesenet.
+(Master), Universitetet i Oslo,
+SOR Rapport nr 1 Arbeid.
+Sametinget (1996) Utredning om samisk forskning.
+Avgitt til Sametinget 5.12.1996.
+Sametingsmelding om opplæring og utdanning.
+Karasjok: Sametinget.
+Helse og sosial.
+from http://samediggi.no/nor/Helse-og-sosial
+Den samiske medborgeren.
+Damm Akademisk.
+Samer i parti og valg Rapport 1/2012.
+Samiske tall forteller 5.
+Kommentert samisk statistikk 2012.
+Decolonizing Methodologies.
+Research and Indigenous Peoples.
+London & New
+York: Zed Books.
+Samene: En håndbok (Vol.
+Karasjok: Davvi.
+Solstad, K. J., Balto, A., Nygaard, V., Josefsen, E., & Solstad, M. (2012).
+Samisk språkundersøkelse:
+Bodø: Nordlandsforskning.
+Solstad, K. J., Bongo, M., Eriksen, L., Germeten, S., Britt, K., Lyngsnes, K., & Nygaard, V. (2009).
+Samisk opplæring under LK06-samisk.
+NF-rapport 3/2009.
+Solstad, M., & Dankertsen, A.
+Språk må inn ørene og ut munnen.
+Ei evaluering av
+Fylkesmannen i -Nordlands språktiltak i sør-, lule- og markasamisk områder.
+Bodø:
+Nordlandsforskning.
+Sosial- og helsedepartementet.
+Mangfold og likeverd: Regjeringens handlingsplan for helse- og
+sosialtjenester til den samiske befolkningen i Norge.
+Oslo: Statens forvaltningstjeneste.
+Statens reindriftsforvaltning (2014) Ressursregnskap for reindriftsnæringen for reindriftsåret 1. april
+Tilgjengelig fra: http://www.reindrift.no/asset/6800/1/6800_1.pdf.
+Nasjonal helse- og omsorgsplan (2011-2015): Helse- og
+omsorgsdepartementet.
+Læring og fellesskap.
+Tidlig innsats og gode læringsmiljø for barn, unge
+og voksne med sæårlige behov: Kunnskapsdepartementet.
+Frihet og likeverd - Om mennesker med utviklingshemming.
+Oslo: Barne-,
+Likestillings- og Inkluderingsdepartementet.
+St.meld.
+Samepolitikken Oslo: Arbeids- og sosialdepartementet.
+Nedbygging av funksjonshemmende barrierer.
+Strategier, mål og tiltak i
+politikken for personer med nedsatt funksjonsevne.
+Researchin Together: A participatory appoach.
+In S. French & J. Sim
+(Eds.
+), Physiotheraphy: A psychosocial approach (3.
+utg.).
+Oxford: Butterworth-Heinemann.
+Flytting til byer fra distriktsområder med samisk bosetting.
+Norsk institutt for by- og regionforskning.
+Sørlie, T., & Nergard, J.-I.
+Treatment satisfaction and recovery in Saami and Norwegian
+patients following psychiatric hospital treatment: a comparative study.
+Transcult Psychiatry, 42 (2),
+Systematikk og innlevelse: en innføring i kvalitativ metode.
+Thorsen, K., & Olstad, I.
+Livshistorier, livsløp og aldring: samtaler med mennesker med
+utviklingshemning.
+Tønsberg: Aldring og helse.
+Traustadóttir, R. (2006).
+Learning about self-advocacy from life-history: a case study from the United
+States.
+British Journal of Learning Disabilities, 34 (3), 175-180.
+Tøssebro, J.
+En bedre hverdag?
+: utviklingshemmedes levekår etter HVPU-reformen.
+Kommuneforl.
+Introduksjon.
+I J. Tøssebro & C. Wendelborg (red.
+), Oppvekst med
+Familie, livsløp og overganger.
+Statlig reform og kommunal hverdag: utviklingshemmetes levekår
+10 år etter reformen.
+Trondheim: NTNU, Institutt for sosialt arbeid og helsevitenskap.
+United Nations.
+Rights and Dignity of Persons with Disabilities.
+Utdanningsdirektoratet.
+Veileder: Overganger for barn og unge som får spesialpedagogisk hjelp
+eller spesialundervisning.
+Tegnspråk i Norden.
+I T. Breivik (red.
+), Språk i Norden 2012.
+Tema: Morsmål,
+andrespråk, nabospråk og fremmedspråk: Nettverket for språknemndene i Norden.
+Feltarbeid i egen kultur: en innføring i kvalitativt orientert samfunnsforskning.
+Flekkefjord: SEEK.
+Inclusive research with people with learning disabilities: past,
+present, and futures.
+London: J. Kingsley Publishers.
+Wendelborg, C. (2015).
+Mobbing, krenkelser og arbeidsro i skolen.
+Analyse av Elevundersøkelsen
+VEDLEGG
+Vedlegg 1: Informasjonsskriv på norsk
+Vedlegg 2: Informasjonsskriv på nordsamisk
+Vedlegg 3: Informasjonsskriv på lulesamisk
+Vedlegg 4: Informasjonsskriv på sørsamisk
+Vedlegg 5: Forenklet informasjonsskriv på norsk
+Vedlegg 6: Forenklet informasjonsskriv på nordsamisk
+Vedlegg 7: Forenklet informasjonsskriv på lulesamisk
+Vedlegg 8: Forenklet informasjonsskriv på sørsamisk
+Vedlegg 9: Intervjuguide
+Vedlegg 10: Forenklet intervjuguide
+Forespørsel om deltakelse i forskningsprosjektet
+"Mangfold og toleranse"
+Formålet med prosjektet er å øke forståelsen av situasjonen til mennesker med
+Med samisk bakgrunn menes i denne
+sammenheng at en selv oppfatter seg som samisk, og at en eller flere av ens forfedre har
+anvendt samisk språk.
+Forskningsmetodisk baserer prosjektet seg på intervju, hvor vi blant
+annet ønsker å samle inn bilder og fortellinger.
+I intervjuet fokuseres videre særskilt på
+opplevelse av egen hverdag, viktige overganger i livet og demokratisk deltakelse.
+Prosjektets
+resultater skal formidles gjennom en rapport, artikler, kronikker og i undervisning.
+Vi ønsker å intervjue deg da dine opplevelser vil være viktige bidrag i prosjektet, og kan
+hjelpe oss med å øke kunnskapen om situasjonen til mennesker med funksjonsnedsettelser
+med samisk bakgrunn.
+I forkant av intervjuet ber vi deg ta tre bilder (papir eller digitalt) som
+forteller noe om din situasjon og/ eller er viktig for deg, og ta disse bildene med på intervjuet.
+Med din tillatelse kan bildene senere bli brukt i en eventuell utstilling eller som scenografi i et
+teaterstykke.
+Under intervjuet vil vi bruke diktafon og ta notater.
+Intervjuet vil ta fra en til to
+timer.
+Dersom du samtykker på vegne av ditt barn vil du om ønskelig få tilsendt intervjuguiden vi
+bruker for å intervjue barnet.
+Som forelder har du også anledning å være til stede under
+Det er frivillig å være med og du har mulighet til å trekke deg når som helst underveis, uten å
+måtte begrunne dette nærmere.
+Dersom du trekker deg vil alle innsamlede data om deg bli
+slettet.
+Opplysningene vil bli behandlet konfidensielt, og ingen enkeltpersoner vil kunne
+gjenkjennes i publiserte rapporter eller artikler.
+Opplysningene anonymiseres, opptakene og
+bildene slettes når prosjektet avsluttes 31. desember 2016.
+Dersom du er villig til å la deg intervjue, er det fint om du skriver under på den vedlagte
+samtykkeerklæringen og returnerer den til undertegnede.
+Du blir kontaktet for å avtale tid og
+sted for intervjuet etter at vi har mottatt underskrevet samtykkeerklæring.
+Studien er meldt til Personvernombudet for forskning, Norsk samfunnsvitenskapelig
+datatjeneste AS.
+Hvis det er noe du lurer på kan du kontakte prosjektleder Line Melbøe Sagen ved Høgskolen i
+Harstad på telefonnummer: 77 05 83 42 eller på e-post line.sagen@hih.no.
+Hilsen
+Line Sagen
+Samtykkeerklæring:
+Jeg har mottatt muntlig og skriftlig informasjon og er villig til å delta i studien.
+Jeg ønsker å intervjues på:
+Samisk
+Bruk av bildene:
+Jeg gir tillatelse til å bruke bildene til utstilling, teater og artikler i etterkant av prosjektet.
+Jearaldat searvat dutkanprošektii
+"Máŋggabealatvuohta ja gierdevašvuohta"
+Prošeavtta ulbmil lea nannet áddejumi daid olbmuid dilis geain lea sámi duogáš ja leat
+doaimmashehttejuvvon.
+Dán oktavuođas oaivvilduvvo sámi duogáš ahte ieš oaivvilda iežas
+sápmelažžan, ja ahte okta váhnen dahje áhkku/áddjá lea hállan sámegiella.
+dutkanvuohki leat jearahallamat, maidda mii earret eará háliidat čohkket govaid ja muitalusaid.
+Mo ieš vásiha iežas árgabeaivvi, dehálaš dáhpáhusat eallimis ja demokráhtalaš searvan lea
+guovddáš jearahallamis.
+Prošeavtta bohtosat galget gaskkustuvvot rapporta, artihkkaliid,
+kronihkaid ja oahpahusa bokte.
+Mii háliidat jearahallat du danne go du vásáhusat leat dehálaččat prošektii, ja sáhttet veahkehit
+min nannet máhtu daid olbmuid dilis geain lea sámi duogáš ja leat doaimmashehttejuvvon.
+Ovdal jearahallama bivdit mii du váldit golbma gova (bábir dahje digitála) mat muitalit juoga
+du dili birra ja/dahje lea dutnje dehálaš, ja váldde daid govaid mielde jearahallamii.
+miehtamiin sáhttet govat maŋit áiggis geavahuvvot vejolaš čájáhusas dahje lávdehábmemis
+teáhterbihtás.
+Jearahallamis geavahuvvo diktafuvdna ja čállojuvvojit notáhtat.
+Jearahallan bistá
+sullii tiimma/guokte tiimma.
+Jus mieđihat iežat máná ovdas de sáhtát oažžut sáddejuvvot jearahallanofelačča man mii
+geavahat jearahallat máná jus háliidat.
+Váhnemin dus lea maid vejolašvuohta leat mielde
+jearahallamis.
+Lea eaktodáhtolaš searvat ja dus lea vejolašvuohta geassádit váikke goas, it dárbbaš muitalit
+manne.
+Jus geassádat de sihkkojuvvojit buot dieđut mat leat čohkkejuvvon du birra.
+Dieđut
+gieđahallojuvvojit guovttigaskasaččat, ja ii leat vejolaš dovdat ovttage ovttaskas olbmo
+raporttain dahje artihkkaliin mat almmuhuvvojit.
+Dieđut anonymiserejuvvojit, báddemat ja
+govat sihkkojuvvojit go prošeakta loahpahuvvo juovlamánu 31. b.
+Jus leat mielalaš searvat jearahallamii, de lea buorre jus čálát vuollái mieđihanjulggaštussii mii
+lea mielddusin ja máhcahat dan vuolláičállái.
+Duinna váldojuvvo oktavuohta šiehttan dihte gos
+ja goas jearahallan galgá dahkkot maŋŋá go mii leat ožžon vuolláičállon mieđihanjulggaštusa.
+Dutkanprošeakta lea dieđihuvvon Dutkama Persovdnasuodjalusáittardeaddjái, Norsk
+samfunnsvitenskapelig datatjeneste AS.
+Jus dus leat jearaldagat dán hárrái de sáhtát váldit oktavuođa Line Melbøe Sageniin Hárštá
+Allaskuvllas telefuvnna: 770 58342, dahje e-poastta: line.sagen@hih.no bokte.
+Dearvvuođat
+Mieđihanjulggaštus:
+Mun lean ožžon njálmmálaš ja čálalaš dieđuid prošeavtta birra ja lean mielalaš searvat.
+Háliidan jearahallot:
+Sámegillii
+Dárogillii
+Govaid geavaheapmi:
+Mun attán lobi geavahit govaid čájáhusas, teáhterbihtás ja artihkkaliin prošeavtta maŋŋá.
+Sidá gus oassálasstet åtsådimprosjæktaj:
+"Moattebelakvuohta ja gierddisvuohta"
+Prosjevta ulmmen le jut galggá buktet lasse diedojt ulmutjij vidjurij birra gænna li duot dát
+doajmmahieredime ja gudi sámeálmmugij gulluji.
+Sábmen gullut, dádjaduvvam le nav jus dån
+ietjat aná sábmen, ja jali duv máddarijs li sámástam.
+Åtsådimvuohken le ulmutjijt galggap
+ságastahttet, ierit ietján tjoahkkit gåvåjt ja subttsasijt.
+Vijddábut de ságastallamijn tjalmostip
+sierraláhkáj gåktu ulmutja vásedi ietjasa árggabiejvev, ájnas iellemdáhpádusáj birra ja
+demokráhtalasj oassálasstemav.
+Åtsådimprosjevta båhtusa galggi gaskostuvvat raporttaj,
+artihkkalij, kronihkaj ja åhpadusáv aneduvvat.
+Sihtap dujna ságastit gå duv vásádusá sjaddi ájnas diehton prosjæktaj, ja máhtti viehkedit mijáv
+dádjadittjat doajmmahieredum ulmutjij vidjurij birra gænna le sáme duogásj.
+Gå dån
+ságastallamijda boadá, de sihtap jut maŋen válde gålmmå gåvå ma dunji li ájnnasa (juogu dal
+páhppáris jali digitála gåvå).
+Ja jus miededa, de máhttep dájt gåvåjt maŋŋela vuosádusán
+vuosedit jali scenográfalattjat teáhterijn.
+Ságastallam le jiednavuorkkáj.
+Ságastallam vihpá
+birrusij tijmav jali guokta.
+Duv namáv ja gånnå dån åro, ja goassa le riegádam ij aktak oattjo
+diehtet.
+Oassálasste máhttá akta goassa guoradallamijt guodet, siváj tjielggigahtá.
+Jus mierredit
+guoradallamijs ierit, de duv diedo sjalliduvvi.
+Jiednavuorkás sjaddi duv subttsasa ja sága
+gádoduvvat
+prosjækta
+låhpaduvvá
+moarmesmáno
+biejve
+jagen
+sidá
+ságájdahttemijda
+oassálasstet,
+de
+buorak
+jus
+vuollájtjálá
+tjuovvo
+guorrasimduodastusáv ja ruopptot sáddi vuollájtjálláj.
+Gå midja oadtjop vuollájtjáledum
+loabev, de dunji riŋŋgup guorrasittjat ájgev ja bájkev ságastallamijda.
+Åtsådimprosjækta le tjáleduvvam dánna "Personvernombudet for forskning, Norsk
+samfunnsvitenskapelig datatjeneste AS."
+Jus le juoga gatjádit, de válde aktijvuodav prosjæktajådediddjijn Line Melbøe Sagen, Háštá
+allaskåvlån tlf.
+77 05 83 42 baktu, jali sáddi mejlav dájna namájn: line.sagen@hih.no.
+Line M. Sagen
+Mån sidáv ságájdahteduvvat:
+Dárruj
+Sábmáj
+Mån lav oadtjum njálmálasj ja tjálalasj diedojt prosjevta birra ja sidáv dási oassálasstet.
+Gåvvåadnema birra:
+Vattáv loabev gåvåjt anátjit vuosádusájda, teáhterij ja artihkkalijda prosjevta maŋŋela.
+Gyhtjelasse mejtie sïjhth meatan årrodh dotkemeprosjektesne
+"Gellielaaketje jïh goerkesadteme"
+Prosjekten aajkoe goerkesem lissiehtidh jieledetsiehkiej bïjre funksjovneheaptoes almetjidie
+saemien maadtoste.
+Saemien maadtoste daennie mieresne dïhte jïjtje meala saemie, jïh akte
+eejhtegijstie jallh aahka gon aajjeste saemiestamme.
+Prosjekten dotkemevuekie lea
+gihtjehtimmie, gusnie sïjhtebe gaskem jeatjebem guvvieh jïh soptsesh tjöönghkedh.
+Gihtjehtimmesne sæjhta tjelmide bïejedh guktie almetjh funksjovneheaptoejgujmie saemien
+siebriedahkesne jïjtje aarkebiejjien jieledem dååjroeh, vihkeles restemh jieliemisnie jïh guktie
+åadtjoeh meatan årrodh siebriedahkesne.
+Prosjekten illeldahkh edtjieh reektesisnie, artihkelinie,
+kronihkinie jïh lïerehtimmesne vijriebasse buektedh.
+Sïjhtebe datnem gihtjehtidh juktie dov dååjresh lea vihkeles prosjektesne, jïh maehtieh mijjem
+viehkiehtidh daajroem lissiehtidh jieledetsiehkiej bïjre funksjovneheaptoes almetjidie saemien
+maadtoste.
+Gihtjehtimmien åvteli sïjhtebe datne golme guvvieh guvviedidh (paehpierisnie jallh
+digitaalesne) mah maam akt dov tsiehkien bïjre jiehtedh jïh/jallh vihkeles dutnjien, jïh dejtie
+gihtjehtæmman meatan vaeltedh.
+Dov luhpine maehtebe guvvide nåhtadidh kaanne
+vuesiehtimmesne jallh scenografijine teatereboelhkesne.
+Gihtjehtimmien mietie mijjieh
+sïjhtebe diktafonem nuhtjedh jïh lahtestidh.
+Vaasa medtie akte jallh göökte tæjmoeh
+gihtjehtimmiem tjïrrehtidh.
+Jis dov maanan åvteste luhpiehth dellie åadtjoeh, jis sïjhth, gihtjehtimmiebïhkedimmiem maam
+utnebe gosse maanam gihtjehtidh.
+Eejhteginie nuepiem åtnah gihtjehtimmesne meatan årrodh.
+Dïhte lea jïjtjevyljehke meatan årrodh jïh dov lea nuepie orrijidh gåess akt datne sïjhth, ih
+daarpesjh dam lïhkebe buerkiestidh.
+Jis orrijh gaajhkide daatamaterijellem smöölhkedh mejtie
+dov bïjre tjöönghkeme.
+Bïevnesidie sjædta konfidensiellen vuekine gïetedamme, jïh ij maehtieh
+aajne almetjem publiseereme artihkelinie jallh artihkelinie damtijidh.
+Dejtie bïevnesidie
+tjeakoeslaakan gïetedidh, dejtie baantide jïh guvvide smöölhkedh gåessie prosjekte goeven
+2016 galhka.
+Jis sïjhth meatan årrodh jïh mijjieh åadtjobe datnem gihtjehtidh, dellie hijven jis datne nualan
+tjaalah dïsse luhpiehtimmiebæjhkoehtimmiem jïh bååstide mijjese seedtedh.
+Mijjieh datnem
+bïeljelibie jïh latjkoem darjodh gusnie jïh gåessie edtjebe gihtjehtidh dan mænngan åadtjoejimh
+dam nualan tjaaleme luhpiedimmiebæjhkoetimmiem.
+Studije lea beavneme Personvernombudet for forskning, Norsk samfunnsvitenskapelig
+Jis dov naan gyhtjelassh maahtah prosjekten åvtehkem Line Melbøe Sagen Harstaden
+jïlleskuvlesne telefonnummere: 77 05 83 42 eller på e-post line.sagen@hih.no.
+Heelsegh
+Luhpie:
+Manne leam njaalmeldh jïh tjaaleldh bïevnesh åådtjeme jïh sïjhtem meatan årrodh.
+Sïjhtem gihtjehtidh:
+Daaroen
+Guvvieh åtnose:
+Manne luhpedem dijjieh åadtjode guvvide åtnose vaeltedh vuesiehtæmman, teaterisnie jïh
+artihkelinie prosjekten mænngan.
+Vil du delta i forskningsprosjektet "Mangfold og
+toleranse"?
+ønsker
+vite
+mer
+om
+situasjonen
+til
+mennesker
+med
+ulike
+Hvorfor vi ønsker å snakke med deg:
+Fordi vi tror du kan hjelpe oss med viktige opplysninger.
+Vi vil spørre deg om
+hverdagen din.
+Til samtalen ber vi om at du har med tre bilder av noe som er viktig
+for deg (på papir eller digitalt).
+Vi vil også snakke om bildene.
+Bildene vil senere
+bli brukt i en utstilling.
+Samtalen blir tatt opp på bånd.
+Varighet på samtalen blir
+ca.
+en time.
+Navnet ditt, hvor du bor og når du er født vil ingen få vite om.
+Det er frivillig å være med:
+Du kan slutte når som helst, uten å måtte si hvorfor.
+Dersom du bestemmer deg
+for å slutte vil all informasjon om deg bli slettet.
+Opptakene fra intervjuene slettes
+når prosjektet avsluttes 31. mai 2016.
+Tillatelse:
+Dersom du er villig til å møte oss for en intervjusamtale må du gi oss lov til det.
+Det gjør du ved å skrive navnet ditt på vedlagte svarlapp.
+Legg tillatelsen i
+svarkonvolutten og send den med posten.
+Når vi har mottatt underskrevet lapp
+med tillatelse, vil vi ringe deg for å avtale tid og sted for intervjuet
+Hvis det er noe du lurer på kan du kontakte Line Melbøe Sagen på tlf.
+eller sende en e-post til line.sagen@hih.no.
+Med vennlig hilsen
+Forskergruppen Mangfold & toleranse
+V/ prosjektleder Line M. Sagen
+Ekstrainformasjon:
+Forskningsprosjektet er meldt til Personvernombudet for forskning, Norsk
+samfunnsvitenskapelig datatjeneste.
+Høgskolen i Harstad er
+behandlingsansvarlig institusjon.
+Jeg har mottatt muntlig og skriftlig informasjon om prosjektet og er villig til å
+delta.
+Navn:
+Telefonnummer:
+Jeg gir tillatelse til å bruke bildene til utstilling, teater og artikler i etterkant av
+prosjektet.
+Háliidat go searvat dutkamii "Máŋggabealatvuođa ja gierdevašvuođa"
+Nannet áddejumi daid olbmuid dilis geain lea sámi duogáš ja leat doaimmashehttejumit.
+Manne mii háliidat duinna háleštit?
+Danne go mii jáhkkit ahte don sáhtát veahkehit min dehálaš dieđuiguin.
+Mii háliidat dus jearrat
+mo du árgabeaivi lea.
+Dán ságastallamii bivdit du váldit fárrui golbma gova mat leat dehálaččat
+dutnje (bábirgovaid dahje digitálagovaid).
+Mii háliidat maid hállat govaid birra.
+Govat galget
+maŋŋá geavahuvvot čájáhussii.
+Mii báddet ságastallama.
+Mii ságastallat sullii tiimma.
+Ii okta
+ge oačču diehtit du nama, gos orut ja goas don leat riegádan.
+Lea eaktodáhtolaš searvat:
+Sáhtát heaitit dutkanprošeavttas vaikke goas, it dárbbaš muitalit manne.
+Jus mearridat heaitit
+dutkanprošeavttas de sihkkojuvvojit buot dieđut du birra.
+Jearahallamiid báddemat
+sihkkojuvvojit go prošeakta loahpahuvvo miessemánu 31. b.
+Lohpi:
+Jus leat mielalaš minguin deaivvadit jearahallot fertet midjiide addit lobi.
+Dan dagat ná: čále
+namat vástidanlihppui mii lea mielddusin.
+Bija vástidanlihpu konvoluhttii mii lea mielddusin
+ja sádde poastta mielde.
+Go mii leat ožžon vuolláičállon lihpu mas attát lobi, de mii riŋget dutnje
+ja šiehttat goas ja gos mii dahkat jearahallama.
+Jus dus leat jearaldagat dán hárrái de sáhtát váldit oktavuođa Line Melbøe Sageniin telefuvnna:
+770 58342, dahje e-poastta: line.sagen@hih.no bokte.
+Dutkijoavku Máŋggabealatvuohta & gierdevašvuohta (Mangfold & toleranse)
+prošeaktajođiheaddji Line M. Sagen bokte
+Liigedieđut:
+Dutkanprošeakta lea dieđihuvvon Dutkama Persovdnasuodjalusáittardeaddjái,
+Norsk samfunnsvitenskapelig datatjeneste AS.
+Hárštá Allaskuvla lea
+dikšonovttasvástideaddji ásahus.
+Sidá gus oassálastet åtsådimprosjæktaj:
+"Moattebelakvuohta ja gierddisvuohta"
+Prosjækta galggá buktet lasse diedojt ulmutjij vidjurij birra gænna li duot dát doajmma
+Manen dujna sihtap ságastit:
+Na danen gå jáhkkep mijáv máhtá viehkedit ájnas diedoj.
+Midja sihtap gullat duv
+árggabiejves.
+Gå dån ságastallamij boadá, de sihtap maŋen válde gålmmå gåvå ma dunji
+li ájnnasa (juogu dal páhpparis jali digitála gåvå).
+Sihtap aj daj gåvåj birra ságastallat.
+Ja jus miededa, de máhttep dájt gåvåjt maŋŋela vuosádusán vuosedit.
+Ságastallam la
+jiednavuorkkáj.
+Ságastallam vihpá birrusij tijmav.
+Duv namáv ja gånnå dån åro, ja
+goassa le riegádam ij aktak oattjo diehtet.
+Iesjmiellulasj oassálasstem:
+gádoduvvat gå prosjækta låhpaduvvá moarmesmáno 31. biejve jagen 2016.
+Loahpádusáj birra:
+Jus ulmusj sihtá mijáv iejvvit ságastallamijda de viertti midjij loabev vaddet.
+Dáv dagá
+gå ietjat namáv tjálá dan vásstádusgirjjáj mij dáv girjev tjuovvu.
+Bieja vásstádusát
+vásstáduskonvoluhttaj ja sáddi poasstan.
+Gå midja oadtjop vuollájtjáledum loabev, de
+dunji riŋŋgup guorrasittjat ájgev ja bájkev ságastallamijda.
+Jus le juoga gatjádit de aktijvuodav válde prosjæktajådediddjijn Line Melbøe Sagen tlf.
+770 58342 baktu, jali sáddi mejlav dájna namájn: line.sagen@hih.no.
+Åtsådimjuohkusa Moattebelakvuohta ja gierddisvuohta
+jådediddje Line M. Sagen
+Sierra diehton:
+Åtsådimprosjækta le tjáleduvvam "Personvernombudet for
+forskning, Norsk samfunnsvitenskapelig datatjeneste." Háštá
+allaskåvllå le ássjegiehtadallamijs åvdåsvásstet.
+Loahpádus:
+Mån lav oadtjum njálmálasj ja tjálalasj diedojt prosjevta birra ja sidáv dási
+Vattáv loabev gåvåjt anátjit vuosádusájda, teáhterij ja artihkkalijda prosjevta
+Sïjhth meatan årrodh dotkemeprosjektesne "Gellielaaketje
+jïh goerkesadteme"?
+Mijjieh sïjhtebe vielie daejredh jieledetsiehkiej bïjre funksjovneheaptoes
+almetjidie saemien maadtoste.
+Mannasinie sïjhtebe datnine gaskestalledh?
+Juktie vïenhtebe datne maahtah mijjem viehkiehtidh vihkeles bïevnesigujmie.
+Mijjieh sïjhtebe dov aarkebiejjien bïjre gihtjedh.
+Gaskestallemasse sïjhtebe datne
+edtjh golme guvvieh meatan vaeltedh, guvvine maam akt maam dutnjien vihkeles
+(guvvieh paehpierisnie jallh digitaalen hammosne).
+Sïjhtebe aaj dej guvviej bïjre
+gaskestalledh.
+Dejtie guvvide sïjhtebe mænngan vuesiehtimmesne utnedh.
+Gaskestallemem baantine vöörhkedh.
+Gaskestalleme medtie tæjmoem ryöhkoe.
+Dov nomme, gusnie årroeminie jïh gåessie reakadih ij oktegh åadtjoeh daejredh.
+Dïhte jïjtjevyljehke meatan årrodh:
+Datne maahtah saaht gåessie orrijidh, jïh ih daarpesjh jiehtedh mannasinie.
+Jis
+nænnosth orrijidh dellie gaajhkh bïevnesh dov bïjre smöölhkebe.
+Dejtie baantide
+gaskestallemistie smöölhkebe gosse prosjekte njoktjen 31.b.
+Jis sïjhth mijjem gihtjehtimmie-gaskestæmman råakedh dellie tjoerh luhpiem
+dïsse mijjese vedtedh.
+Dam naemhtie darjoeh, dov nommem vaestiedasseleahpese
+tjaalah.
+Bïejh luhpiem vaestiedasseskuahpese jïh påastine dam seedtedh.
+Gosse
+mijjieh vuelietjaaleme leahpam luhpine åådtjeme, dellie mijjieh dutnjien ringkedh
+jïh latjkes sjïdtedh gåessie jïh gusnie maehtebe gaavnedidh jïh gihtjehtidh.
+Jis dov naan gyhtjelassh maahtah Line Melbøe Sagen ringkedh tlf.
+jallh e-påastem line.sagen@hih.no seedtedh.
+Jïjnjh heelsegh
+Dotkemedåehkie Mangfold & toleranse/Gellielaaketje jïh goerkesadteme
+V/ prosjekten åvtehke Line M. Sagen
+Lissiebïevnesh:
+Dotkemeprosjekte lea bæjhkoehtamme Personvernombudet for forskning'se,
+Norsk samfunnsvitenskapelig datatjeneste.
+Harstaden jïlleskuvle lea
+gïetedimmiedïedteles institusjovne.
+Manne leam njaalmeldh jïh tjaaleldh bïevnesh åådtjeme jïh sïjhtem meatan
+årrodh.
+Nomme:
+Telefovnenummere:
+Sïjhtem goerehtidh:
+Manne luhpedem dijjieh åadtjode guvvide åtnose vaeltedh vuesiehtæmman,
+teaterisnie jïh artihkelinie prosjekten mænngan.
+Intervjuguide
+Introduksjonsspørsmål:
+Du bor jo i en samisk bygd/ i ... Kan du fortelle litt om hvordan det er?
+Hvordan føler
+du at samisk kultur er ivaretatt her?
+Hva forbinder du med å være samisk?
+Alternativer (rangere i prioritert rekkefølge om villig til dette):
+a. Å bruke samisk klesdrakt, spise samisk mat, lytte til samisk musikk osv.
+b. Å føle seg som samisk
+c. Å snakke samisk selv
+d. At en av ens foreldre eller besteforeldre snakker samisk
+e. Å stå i samemanntallet
+Hvem er du i dette?
+Deltar du i noe av det som skjer her (samiske organisasjoner/
+foreninger/ aktiviteter)
+Kjenner du til dette, og er du evt.
+med på dette?
+De bildene du har med deg.
+Hvor er bildet tatt?
+Hva skjedde her?
+I hvilken
+sammenheng er bildet tatt?
+Hva betyr bildet/ene for deg?
+Hverdagsliv:
+Hvordan fungerer du i hverdagen med hus og med hjelpemidler?
+Hva driver du med?
+• Hvordan klarer du deg i hverdagen?
+Får du noe hjelp?
+Er det noen som stiller
+opp, familie eller?
+• Du er jo same, blir du hjelpen når du går på kontorer og sånt?
+• Hva gjør du om dagene, hvordan kommer du deg i gjennom dagene?
+Vi har alle både gode og dårlige dager.
+• Når du opplever en dårlig dag, hva er det som gjør at du opplever denne som
+dårlig?
+• Når du opplever en god dag, hva er det som gjør at du opplever denne som
+god?
+• Hvordan ville du helst at dagene dine skulle være?
+Er det noen personer du setter ekstra pris på?
+Noen du er ekstra glad for å ha i livet
+ditt?
+Overganger:
+Hvordan opplevde du å komme fra:
+• Barnehage til skole
+• Skole til videre utdannelse
+• Skole til arbeid
+• Arbeid til trygd/ pensjonisttilværelse
+Var det noe ved å gå fra ... til ... som du ikke likte eller som var veldig bra?
+Hvordan var det å forlate familien og flytte for deg selv?
+Å få din egen heim?
+Hvordan opplevde du det å bli pensjonist?
+Var det noe som var negativt, eller noe som
+var bra?
+Var det noen som tok seg av deg da du gikk fra ... til ...?
+• Fikk du hjelp til det du trengte?
+• Hvem var det som hjalp deg, og hva slags hjelp fikk du?
+Var du med og sa hvordan du ville ha det og hva du trengte da du gikk fra ... til ...?
+• Hørte de på deg?
+• Fikk du det som du ville?
+• Hvem var det som tok deg med på råd?
+Demokratisk deltagelse:
+Sånn som du har det nå ifht aktiviteter/ hvilken hjelp du får osv.
+• Har du valgt det selv, eller er det andre som har bestemt at det skal være slik?
+• Er det noe du helst skulle hatt annerledes?
+Har det vært noen hinder eller noe som har gjort det lettere å velge hvordan du vil leve
+livet ditt?
+penger, folk, der du bor, språk, annet?
+Bruker du å stemme når det er valg?
+• Er du med i noe politisk parti eller har du noen politiske verv?
+• Er du med og diskutere politikk og samesaker noen steder, evt.
+hvor?
+Hva er det som gjør at du ikke er med og stemmer/ i noe politisk parti/ diskuterer
+politikk og samesaker?
+Enn språket, har det vært noe hindring, evt.
+hvordan da?
+• Om du er med i politikken; hvordan gikk det til at du ble med?
+• Går det greit å være med?
+Avslutning:
+Kan du fortelle en samisk fortelling/historie som du har blitt fortalt?
+Hva legger du i
+fortellinga?
+Nå når vi er ferdig, er det noe du sitter inne med og har lyst å legge til, eller noen
+historier du har lyst til å fortelle?
+Noe som er bra eller som ikke er så bra?
+Vedlegg 10: Intervjuguide
+Forenklet intervjuguide
+Har du det bra her du bor i ...... Hva er bra med å bo her?
+Kan du fortelle litt om her du
+bor?
+Hva er det å være same/ samisk?
+Å hører på samisk musikk, snakke samisk, føle seg
+samisk, stå i samemanntallet?
+Er du med på noen samiske aktiviteter her du bor?
+(samiske organisasjoner,
+foreninger, samlinger)
+Kan du si litt om disse bildene?
+Hva ser vi her?
+Hvorfor
+har du med akkurat disse bildene?
+Hvordan har du det om dagene?
+• Hvordan klarer du deg?
+Hvem er det som hjelper deg?
+• Hva er det du får hjelp til?
+• Hvordan oppleves det å få hjelp?
+• Hva holder du på med/ gjør du på dagtid?
+• Hva holder du på med/ gjør du om ettermiddagene?
+• Hva holder du på med/ gjør du i helgene?
+• Hva er en dårlig dag for deg?
+(Hva er det da som har skjedd?)
+• Hva er en god dag (Hva er det da som har skjedd?)
+• Kan du fortelle om drømmedagen din?
+Har du noen personer i livet ditt du liker ekstra godt/ noen du er ekstra glad for å ha i
+livet ditt, og kan du si litt om disse?
+Hvordan var det å begynne:
+• i barnehagen?
+Fortell litt om den tida - hva husker du?
+• på skolen?
+• på videregående skole?
+• å jobbe/ på arbeid?
+• å bli pensjonist?
+Var det noe som var bra, eller noe som var dårlig?
+• å flytte for deg selv?
+Måtte du forlate familien din?
+Hvordan var det?
+Da du begynte i barnehagen/på skolen/ videregående/ i jobb?
+(Velg det/ de alternativ
+som passende ut fra informantens alder/ situasjon).
+• Hvem var det som hjalp deg?
+• Hva slags hjelp fikk du?
+• Hva fikk du bestemme selv?
+• Hvem lot deg være med å bestemme selv?
+• Hva fikk du ikke bestemme selv?
+Sånn som du har det nå
+• Får du bestemme selv hva du skal gjøre?
+Hvem du skal få hjelp av?
+Hva du
+skal få hjelp til osv.
+• Hvordan skulle dagen din være om du fikk bestemme selv?
+Er det noe du helst
+skulle hatt annerledes?
+Kan du si litt om hvordan dagen din da skulle sett ut?
+• Er det noe du ikke får bestemme selv?
+Hva er det du ikke får bestemme selv?
+Kan du si noe om hvorfor du ikke får bestemme dette selv?
+Er du interessert i politikk?
+• Hvilke saker er viktige for deg?
+Hvor pleier du å prate politikk?
+Med hvem
+pleier du å prate politikk: Hva er det som gjør at du ikke er med og stemmer/ i
+noe politisk parti/ diskuterer politikk og samesaker?
+Enn språket, har det vært
+noe hindring, evt.
+Kan du noen samiske fortellinger?
+Kan du fortelle meg den?
+Hva tenker du om denne
+Er det noe vi ikke har prata om som du gjerne vil prate om før vi slutter?
+NORDENS VÄLFÄRDSCENTER
+- EN INSTITUTION UNDER NORDISKA MINISTERRÅDET
+Vi främjar och stärker den nordiska välfärdsmodellen.
+Kunskap
+Vi samlar erfaren heter från de nordiska länderna inom det
+välfärdspolitiska området.
+Vidareföring
+Vi sprider kunskap via våra aktiviteter och nätverk.
+Dialog
+Vi skapar dialog mellan politiker, fors kare och praktiker.
+Vi arbetar med
+Välfärdspolitik
+Funktionshindersfrågor
+Arbetsinkludering
+Alkohol- och drogfrågor
+Välfärdsteknologi
+Vuodoláhka
+1814 gåhtjoduvvá "oavddojahken" vuona histåvrån.
+Gå jahke 1814 álgij lij Vuodna Danmárkko‐
+Vuodna uniåvnån mij Københámnas stivrriduváj, ja gå jahke låhpaj de lijma sierra stáhtta uniåvnån
+Svierigijn.
+Vájku Vuodna lij Svieriga siegen de gájbbedin ålles iesjrádálasjvuodav, politihkalasj válgajt
+tjadádin ja ådå vuodolágav hábbmijin.
+Navti Vuona demokratija åvddånahttjáj.
+Dán jage li 200 jage
+dallutjis gå dáv vuodolágav oattjojma, ja dav sihtap ávvudallat, ienemusát dan diehti gå Vuodoláhka
+le sjielvvi vuodogiergge udnásj Vuona demokratijan.
+Vuona vuodoláhka le værálda nubbe vuorrasamos.
+Dat mierreduváj Eidsvollan moarmesmáno 17.
+biejve jagen 1814.
+Danen ávvudallap Vuonan moarmesmáno 17. biejvev.
+Rijkkatjåhkanibme
+Eidsvollan lij 112 ålmmå gudi lidjin tjåhkanam ådå vuodolágav dagátjit.
+Vuostasj biejvij tjállin 11
+vuodogárgadisá.
+Dá lidjin vuodolága vuodo, ja sisadnin gåktu Vuodna galgaj stivrriduvvat ja
+almasjrievtesvuodajt.
+Vuodogárgadisájn tjuottjoj aj álmmuk galggá mierredit friddja válgaj baktu.
+Vuodoláhka le láhka badjel gájka ietjá lága.
+Jus ietjá lága li Vuodolága vuosstij de Vuodoláhka mierret.
+Vuodolágan li mærrádusá ma subtsasti gåktu Vuodna galggá stivrriduvvat, almasjrievtesvuoda, ja
+gåktu Stuorradigge, ráddidus ja duobbmoståvlå galggi doajmmat.
+Vuodoláhka aj mierret gåktu
+dábálasj lága dagáduvvi.
+Vuodolágan li aj moadda riektá ja vælggogisvuoda.
+Riektá dagu åssko‐ ja moalgedimfriddjavuohta,
+ma merkahi besa jáhkket gåktu iesj sidá ja javllat dav majt sidá váni ballamis dassta stráffuduvvat.
+Vælggogisvuoda dagu hæhttup værov mákset.
+Væro diehti oadtjop duola dagu nåvkå skåvlåjt vádtset
+ja varresvuodadievnastusáj åvdås ep dárbaha mákset, mij gudi Vuonan årrop.
+Ájnnasamos oase 1814 Vuodolágas lidjin:
+Álmmuksuverenitehtta, mij merkaj riektá stivrrit ájrrasij baktu gudi li álmmugis válljiduvvam
+friddja válgajn
+Fábmojuohkemprinsihppa, gånnå fábmo le juogedum nav guhkás gå vejulasj láhkaásadiddje
+ja juollodiddje, duobbmijiddje ja tjadádiddje fámoj gaskan
+Almasjrievtesvuoda, dagu riektásihkarvuohta, hållam‐ ja moalgedimfriddjavuohta
+Stuorradigge le jagen 2014 mierredam ja tjállám ienep almasjrievtesvuodajt Vuodoláhkaj.
+Dáv li
+dahkam danen gå lágaj baktu li sihtam sihkarasstet jut almasjrievtesvuoda tjuovoduvvi.
+Demokratija, fábmojuohkem ja parlamentarissma
+Demokratija
+Demokratija, mij aj álmmukstivrran gåhtjoduvvá, le stivrrimvuohke gånnå álmmuk válgaj baktu bæssá
+vájkkudit politihkalasj mærrádusájda ma mierreduvvi lándan.
+Gájka gudi 18 jage ålliji dan jage gå li
+válga bessi jienastit.
+De besa jienastit dan belludahkaj masi sidá, ja ij aktak ietján oattjo diehtet mav
+Juohkkahasj gænna le jienastimriektá bæssá akti jienastit.
+Dát le demokráhtalasj válgaj
+vuodulasj dåbddomærkka.
+Válga tjadá válljiduvvá láhkaásadiddje tjoaggulvis, Stuorradigge.
+Fábmojuohkemprinsihppa
+Juohkka sebrudagán le muhtemijn ienep fábmo gå iehtjádijn.
+Ådåájggásasj vuona demokratijan le
+fábmo juogeduvvam nav gåhtjoduvvam fábmojuohkemprinsihpa milta.
+Fábmo le juogedum gålmå
+sierralágásj ásadusáj gaskan; láhkaásadiddje ja juollodiddje, duobbmijiddje ja tjadádiddje fámoj
+Láhkaásadiddje ja juollodiddje fábmo le Stuorradigge, mij máhttá dálásj lágajt rievddadit ja ådå lágajt
+Jus ájggu mierredit Vuonan galggá ådå láhka, de galggá láhkaoajvvadusá duogen ieneplåhko
+Stuorradikke 169 ájrrasijs.
+Vuodolága rievddadime 2/3 ieneplågov gájbbedi.
+Tjadádiddje fábmo le ráddidus.
+Ráddidus tjadát oajvvadusájt ma li oadtjum ieneplågov Stuorradikken,
+duola dagu adnet ienep rudájt skåvllåj, varresvuohtaj ja vedjajda Vuonan.
+Ráddidus biedjá aj åvddån
+stáhtabudsjehtav gålgådismánon juohkka jage, mij vuoset man ållo rudájt Vuodna máhttá adnet
+tjuodtjelij jage ja masi dajt ájggu adnet.
+Duobbmijiddje fábmo li duobbmoståvlå.
+Lágaj baktu ma li Stuorradikkes
+mierreduvvam máhtti duobbmoståvlå duobbmit ulmutjijt
+iesjgeŋgalágásj kriminalitehta diehti.
+Fábmojuohkem le ájnas, ja Stuorradigge, ráddidus ja
+duobbmoståvlå galggi liehket nubbe nuppes
+berustahtega.
+Dat merkaj ij aktak dajs gålmåjs
+ásadusájs besa sehkanit masi då iehtjáda dahki.
+Duola
+dagu duobbmoståvlå e besa Stuorradikkev vájkkudit váj
+galggi bahádagoj stráffav vijdedit.
+Parlamentarissma
+Parlamentarissma le stivrrimvuohke.
+Gå javllap Vuodna le parlamentáralasj de le dat dan diehti gå
+ráddidus bissu nav guhkev gå nasjonáltjoaggulvisá ieneplåhko sijájt lágedi.
+Nasjonáltjoaggulvis le
+álmmukválljidum stáhtaorgádna, ja Vuonan le dat Stuorradigge.
+Muhttijn unneplågo‐ ja
+ieneplågoparlamentarisma birra giehttop.
+De miejnnip unneplågo‐ ja ieneplågoráddidusá.
+Unneplåhko le gå ráddidusán ij le ieneplåhko Stuorradikken, ja ieneplåhko le gå ráddidusán le
+ieneplåhko Stuorradikken.
+Illustrasjonen:
+Kongen (gjennom regjeringen): Gånågis (ráddidusá baktu)
+Domstolene: Duobbmoståvlå
+Fábmojuohkemprinsihppa.
+Gálldo: Store Norske Leksikon
+Stortinget: Stuorradigge
+Länsstyrelsen
+i Stockholms län
+104 22 STOCKHOLM
+981 22 GIRON/KIRUNA
+MINORITET.SE
+Oassebielen jali oas-
+sebiele sadjásasattjan
+la riektá riektáássjen jali ássjen
+tjuottjudusriektá, diggeriektá,
+gittaåbmudakduobbmoståvlå,
+birásduobbmoståvlå jali jávr-
+reriektáduobbmoståvlå lunna
+duobbmogievlijn, mij ållåsit jali
+muhtem mudduj aktan gullu
+kommuvnaj Váhtjer, Haparanda,
+Giron, Bájil ja Övertorneå, suo-
+magielav jali meängielav ávkkit
+riektáássje jali ássje giehtadalá-
+dijn, jus riektáássjen jali ássjen la
+tjanos soabmásij dájs kom-
+muvnajs.
+Dan láhkáj aj sáme-
+giella dakkár duobbmoståvlån
+duobbmogievlijn mij ållåsit jali
+kommuvnaj Árjepluovve, Váhtjer,
+Jåhkåmåhkke jali Giron, jus
+riektáássjen jali ássjen la tjanos
+soabmásij dájs kommuvnajs.
+Riektá ávkkit suomagielav,
+meängielav ja sámegielav aj
+gåbttjå duobbmoståvlåjt gåsi
+duobbmo jali märrádus riek-
+táássjen jali ássjen mij javladuvvá
+vuostasj biehken gujddiduvvá.
+Riektá ávkkit suoma-
+gielav, meängielav
+ja sámegielav riektáássjijn jali
+ássjijn duobbmoståvlåjn 13 § mil-
+ta gåbttjå riektáv ássjetjállagijt
+ja tjálalasj duodastusájt vaddet
+dan giellaj, riektáv oadtjot dajt
+ássjetjállagijt ma riektáássjáj
+jali ássjáj gulluji njálmálattjat
+jårggåluvvat dan giellaj ja
+riektá njálmálasj sjiehtadallamij
+duobbmoståvlå åvdån sáhkadit
+dav gielav.
+Duobbmoståvllå
+galggá ássjetjállagijt ja tjálalasj
+duodastusáv dárogiellaj jårggå-
+lit, jus ij vuojnunagi la dåssjen.
+Ietján galggá duobbmoståvllå
+aj rahtjat unneplågogielav ávkkit
+aktavuodajn oassebielijn jali
+oassebiele sadjásattjajn.
+Gájkka riektáássjijn jali ássjijn
+ma gåbtjåduvvi riektás suoma-
+gielav, meängielav ja sámegie-
+lav duobbmoståvlåjn ávkkit
+13 § milta la oassebielen jali
+oassebiele sadjásattjan gänna
+ij la juridijkalasj viehkke, riektá
+oadtjot jårggålum duobmov ja
+duobbmooarev jali märrádusáv
+ja märrádustjielggimav tjálalatt-
+jat dan giellaj gå ádnu.
+Gut sihtá suomagie-
+lav, meängielav jali
+sámegielav riektáássje jali ássje
+giehtadaládijn duobbmoståvlån
+ávkkit 13 § milta galggá dav
+ádnot gå riektáássje jali ássje
+álgaduvvá jali vuostasj bále
+oassebielle galggá riektáássjen
+jali ássjen moalgedit.
+Jårggålimánulvisáv 14 §
+goalmát biehke milta galggá
+vahko sinna ádnot dat rájes
+gå duobbmo jali märrádus
+la diededuvvam, jus dakkár
+ánulvisáv ij la åvdebut ádnum
+riektáássje jali ássje giehta-
+daládijn.
+Jus ánulvis unneplågogielav
+jali jårggålimev ávkkit, ánodu-
+vvá maŋebut gå mij vuostasj
+ja nuppát biehkijn javladuvvá
+de oadtju hilgoduvvat.
+ánulvisáv aj oadtju hilggot jus
+la vuojnunagi hiebalgahtes
+ulmme.
+Jus oassebielen jali
+oassebiele sadjá-
+sattjan la riektá suomagielav,
+meängielav ja sámegielav
+gierregin ávkkit, galggá dålkkå
+gåhtjoduvvat märrádusáj
+milta 5 kap.
+9 § gierrekbálkan ja 50-52 §§
+tjuottjudusprosässalágan
+Suomagiella, meän-
+giella ja sámegiella
+åvddåskåvllådåjman ja
+vuorrasijhuvson
+Gå kommuvnna
+tjuottjudusguovlon
+sajev åvddåskåvllådoajmmaj
+fállá 2 a kap.
+skåvllålágan (1985:1100), galggá
+kommuvnna sajev fállat mánáj-
+da gej sujttoaddne dav rávkká
+åvddåskåvllådåjman gånnå ålles
+jali oase dåjmas li suomagiellaj,
+meängiellaj ja sámegiellaj.
+Kommuvnna tjuott-
+judusguovlon galggá
+sunji gut ádnu fállat máht-
+telisvuodav ållåsav jali åsijt
+oadtjot dat fállam dievnastusás
+ja sujtos vuorrasijhuvso ráma
+sinna, barggijs gudi máhtti
+suomagielav, meängielav ja sá-
+megielav.
+Dan láhkáj la aj kom-
+muvnajda tjuottjudusguovlo
+ålggolin, jus kommuvnan li
+bargge gudi gielav máhtti.
+Jus sierra oare gávn-
+nuji oadtju ráddidus
+biejadusájt diededit vaj soames
+fábmudahka mij la ráddidusá
+vuolen galggá tjuoldastuvvat
+8 § adnemis.
+Sämmiláhkáj la aj
+lánndadikkijda ja kommuvnajda
+ráddidusá fábmodime maŋŋela
+ássjijn ma kommuvnnafábmu-
+dagájda guosski.
+Tjuovvot galggá mak
+tjuottjudusfábmu-
+dagá dáv lágav anedi.
+diedet biejadusájt makkár
+fábmudahka jali fábmudagá
+galggi dåbelijtjuovvoma åvdås
+Dat dåbelijtjuo-
+vvomåvdåsvásstádus ij ietjá
+fábmudagáj gähttjoåvdåsvás-
+stádusáv unneda.
+Fábmudahka manna la
+åvddålijtjuovvomåvdås-
+vásstádus galggá aj rádevad-
+dema, diededime ja sjimugis
+dåjmaj baktu viehkedit ietjá
+tjuottjudusfábmudagájt lága
+adnemijn.
+Tjuoldas
+Dåbelijtjuovvom j.n.v.
+Riektá suomagielav,
+meängielav ja
+sámegielav
+ávkkit
+Hallintoalueen ulkopuolella
+yksityisillä henkilöillä on oi-
+keus käyttää meänkieltä, saamea
+ja suomea suullisissa ja kirjallisissa
+yhteyksissä hallintoviranomaisiin
+asioissa, joissa yksityinen henkilö
+on osapuoli tai osapuolen edusta-
+ja, jos asian pystyy käsittelemään
+työntekijä, joka hallitsee vähem-
+mistökielen.
+Tjuottjudusfábmu-
+dagá galggi barggat
+vaj bargge gávnnuji gudi
+suomagielav, meängielav ja
+sámegielav máhtti gå la
+dárbbo aktugattjaj aktavuodajn
+fábmudagájn.
+Tjuottjudusfáb-
+mudagá oadtju
+mierredit sierra ájgijt ja sierra
+sajev duostutjit guossididdje
+aktugattjajt gudi suomagielav,
+ságasti, ja sierra telefåvnnåáj-
+gijt adnet.
+Aktugattjajn la riektá
+suomagielav, meängie-
+lav ja sámegielav ávkkit ietjasa
+njálmálasj ja tjálalasj aktavuo-
+dajn tjuottjudusguovlujn man
+geográfalasj doajmmabájkke
+ållåsit jali muhtem mudduj aktan
+gullu unneplågogiela tjuottju-
+dusguovlujn.
+Dat gullu ássjijda
+gånnå aktugasj la oassebielle jali
+oassebiele sadjásasj, jus ássjen la
+tjuottjudusfábmudahkaj tjanos.
+Jus aktugasj suomagielav,
+meängielav jali sámegielav ávkki
+dakkár ássjen, la fábmudahka
+vielggen njálmálasj vásstádusáv
+sämmi giellaj vaddet.
+Aktugattjajn
+gejn ij la juridijkalasj viehkke,
+la vil riektá ádnoma maŋŋela
+oadtjot tjálalasj jårggålimev ássje
+märrádusás ja märrádustjielggi-
+mis suomagiellaj, meängiellaj ja
+Fábmudahka galggá ietján aj
+rahtjat aktugattjajt ietjasa giellaj
+duosstot.
+åvdedibme ja unneplågogie-
+lasa ávkkim galggá sierraláh-
+káj åvddånahteduvvat.
+Tjuottjudusfábmudagá
+galggi rijkalasj unne-
+plågojda vaddet máhtte-
+lisvuodav bájnatjit ássjijn
+ma sidjij guosski ja guhkás
+máhttelis rádedit unneplåh-
+koåvdåstiddjij dakkár ássjijn.
+Rijkalasj unneplågo li
+juvdára, roma, sáme,
+svieriksuobmelattja ja duornos-
+liegega Svieriga välggogisvuo-
+daj milta Europaráde rábma-
+konvensjåvnå hárráj rijkalasj
+unneplågoj suoddjima birra (SÖ
+2000:2) ja europalasj njuolga-
+dusá rijkadajva- jali unneplågo-
+gielaj birra (SÖ 2000:3).
+Giellalágan (2009:600) die-
+deduvvá rijkalasj unneplågogiela
+li suomagiella, jiddisj, meän-
+giella (meänkieli), románagiella
+(romani chib) ja sámegiella.
+Dán lágan li biejadusá
+rijkalasj unneplågoj,
+rijkalasj unneplågogielaj ja
+tjuottjudusguovloj birra ja riektá
+birra unneplågogielajt ávkkit
+tjuottjudusfábmudagájn ja
+duobbmoståvlåjn, ja märrádusá
+muhtem välggogisvuodaj birra
+åvddåskåvlådåjman ja vuorrasij-
+huvson.
+Lágan li aj biejadusá lága ad-
+nema dåbelijtjuovvoma birra.
+Tjuottjudusguovllon
+suomagiellaj li kommuv-
+na Botkyrka, Eskilstuna, Váhtjer,
+Hallstahammar, Haninge, Ha-
+paranda, Huddinge, Håbo, Gi-
+ron, Köping, Bájil, Sigtuna, Sol-
+na, Stockholm, Södertälje, Tierp,
+Upplands Väsby, Upplands-Bro,
+Uppsala, Älvkarleby, Österåker,
+Östhammar ja Övertorneå.
+Tjuottjudusguovllon meän-
+giellaj li kommuvna Váhtjer,
+Haparanda, Giron, Bájil ja
+Övertorneå.
+Tjuottjudusguovllon sáme-
+giellaj li kommuvna Árjepluo-
+vve, Árviesjávrrie, Berg, Váhtjer,
+Härjedalen, Jåhkåmåhkke,
+Giron, Liksjuo, Máláge, Suorssá,
+Lusspie, Straejmie, Ubmeje,
+Vualtjere, Åre, Älvdalen ja
+Luvlieluspie.
+Ietjá kommuvna gå ma
+diededuvvi 6 § máhtti
+diededime maŋŋela bessat
+suomagiela, meängiela jali
+sámegiela tjuottjudusguovlluj.
+Märrádusáv vaj kommuvnna
+galggá tjuottjudusguovlluj
+oadtjot bessat, váldeduvvá
+ráddidusás.
+Ráddidus oadtju
+biejadusájt tjuottjudusguovlluj
+diededit dakkár iesjmiedogis
+säbrrama birra.
+galggi gå la dárbbo
+sjiehtesláhkáj diededit rijkalasj
+unneplågojda sijá rievtesvuodaj
+birra dán lága milta.
+deduvvá sebrudagán la
+sierra åvdåsvásstádus suoddjit ja
+åvddånahttet rijkalasj unneplå-
+gogielajt.
+Sebrudahka galggá ietján aj
+åvddånahttet rijkalasj unne-
+plågoj máhttelisvuodajt anodit
+ja åvdedit kultuvrasa Svierigin.
+Mánáj kultuvralasj identitehta
+Tjuottjudusguovlo
+ålggolin la aktugattjajn
+riektá suomagielav, meängielav
+ja sámegielav ávkkit njálmálasj ja
+tjálalasj aktavuodajn tjuottju-
+dusfábmudagáj ássjijn gånnå
+aktugasj la oassebielle jali oasse-
+biele sadjásasj, jus ássje máhttá
+giehtadaláduvvat barggijs gudi
+unneplågogielav bukti.
+Aktugattjajn la agev
+riektá suomagielav ja
+sámegielav ávkkit tjálalasj akta-
+vuodajn Rijkabiejve oahttsij.
+láhkáj la aj aktugattjaj tjálalasj
+aktavuodajn Justitiekanslerijn,
+Oadjodåjmadagájn, Värrofáb-
+mudagájn ja Nuppástimoahtt-
+sijn (DO) ássjijn gånnå aktugasj
+la oassebielle jali oassebiele
+sadjásasj.
+Riektá suomagie-
+lav, meängielav ja
+sámegielav fábmu-
+dagájn ávkkit
+Vuodosuodje
+Gájkkásasj
+biejadusá
+Láhka (2009:724) rijkalasj unneplågoj ja unneplågogielaj birra
+Gájkkásasj biejadusá
+1 § Dán lágan li biejadusá rijkalasj unneplågoj, rijkalasj unneplågogielaj ja tjuottjudusguovloj
+birra ja riektá birra unneplågogielajt ávkkit tjuottjudusfábmudagájn ja duobbmoståvlåjn, ja
+märrádusá muhtem välggogisvuodaj birra åvddåskåvlådåjman ja vuorrasijhuvson.
+Lágan li aj biejadusá lága adnema dåbelijtjuovvoma birra.
+2 § Rijkalasj unneplågo li juvdára, roma, sáme, svieriksuobmelattja ja duornosliegega
+Svieriga välggogisvuodaj milta Europaráde rábmakonvensjåvnå hárráj rijkalasj unneplågoj
+suoddjima birra (SÖ 2000:2) ja europalasj njuolgadusá rijkadajva- jali unneplågogielaj birra
+Giellalágan (2009:600) diededuvvá rijkalasj unneplågogiela li suomagiella, jiddisj, meängiella
+(meänkieli), románagiella (romani chib) ja sámegiella.
+3 § Tjuottjudusfábmudagá galggi gå la dárbbo sjiehtesláhkáj diededit
+rijkalasj unneplågojda sijá rievtesvuodaj birra dán lága milta.
+4 § Giellalágan (2009:600) diededuvvá sebrudagán la sierra åvdåsvásstádus
+suoddjit ja åvddånahttet rijkalasj unneplågogielajt.
+Sebrudahka galggá ietján aj åvddånahttet rijkalasj unneplågoj máhttelisvuodajt anodit ja
+åvdedit kultuvrasa Svierigin.
+Mánáj kultuvralasj identitehta åvdedibme ja unneplågogielasa
+ávkkim galggá sierraláhkáj åvddånahteduvvat.
+5 § Tjuottjudusfábmudagá galggi rijkalasj unneplågojda vaddet máhttelisvuodav bájnatjit
+ássjijn ma sidjij guosski ja guhkás máhttelis rádedit unneplåhkoåvdåstiddjij dakkár ássjijn.
+6 § Tjuottjudusguovllon suomagiellaj li kommuvna Botkyrka, Eskilstuna, Váhtjer,
+Hallstahammar, Haninge, Haparanda, Huddinge, Håbo, Giron, Köping, Bájil, Sigtuna,
+Solna, Stockholm, Södertälje, Tierp, Upplands Väsby, Upplands-Bro, Uppsala, Älvkarleby,
+Österåker, Östhammar ja Övertorneå.
+Tjuottjudusguovllon meängiellaj li kommuvna Váhtjer, Haparanda, Giron, Bájil ja
+Tjuottjudusguovllon sámegiellaj li kommuvna Árjepluovve, Árviesjávrrie, Berg, Váhtjer,
+Härjedalen, Jåhkåmåhkke, Giron, Liksjuo, Máláge, Suorssá, Lusspie, Straejmie, Ubmeje,
+Vualtjere, Åre, Älvdalen ja Luvlieluspie.
+7 § Ietjá kommuvna gå ma diededuvvi 6 § máhtti diededime maŋŋela bessat suomagiela,
+meängiela jali sámegiela tjuottjudusguovlluj.
+Märrádusáv vaj kommuvnna galggá
+tjuottjudusguovlluj oadtjot bessat, váldeduvvá ráddidusás.
+Ráddidus oadtju biejadusájt
+tjuottjudusguovlluj diededit dakkár iesjmiedogis säbrrama birra.
+Riektá suomagielav, meängielav ja sámegielav fábmudagájn ávkkit
+8 § Aktugattjajn la riektá suomagielav, meängielav ja sámegielav ávkkit ietjasa njálmálasj ja
+tjálalasj aktavuodajn tjuottjudusguovlujn man geográfalasj doajmmabájkke ållåsit jali muhtem
+mudduj aktan gullu unneplågogiela tjuottjudusguovlujn.
+Dat gullu ássjijda gånnå aktugasj la
+oassebielle jali oassebiele sadjásasj, jus ássjen la tjuottjudusfábmudahkaj tjanos.
+Jus aktugasj suomagielav, meängielav jali sámegielav ávkki dakkár ássjen, la fábmudahka
+vielggen njálmálasj vásstádusáv sämmi giellaj vaddet.
+Aktugattjajn gejn ij la juridijkalasj
+viehkke, la vil riektá ádnoma maŋŋela oadtjot tjálalasj jårggålimev ássje märrádusás ja
+märrádustjielggimis suomagiellaj, meängiellaj ja sámegiellaj.
+Fábmudahka galggá ietján aj rahtjat aktugattjajt ietjasa giellaj duosstot.
+9 § Tjuottjudusguovlo ålggolin la aktugattjajn riektá suomagielav, meängielav ja sámegielav
+ávkkit njálmálasj ja tjálalasj aktavuodajn tjuottjudusfábmudagáj ássjijn gånnå aktugasj la
+oassebielle jali oassebiele sadjásasj, jus ássje máhttá giehtadaláduvvat barggijs gudi
+10 § Aktugattjajn la agev riektá suomagielav ja sámegielav ávkkit tjálalasj
+aktavuodajn Rijkabiejve oahttsij.
+Dan láhkáj la aj aktugattjaj tjálalasj aktavuodajn
+Justitiekanslerijn, Oadjodåjmadagájn, Värrofábmudagájn ja Nuppástimoahttsijn (DO) ássjijn
+gånnå aktugasj la oassebielle jali oassebiele sadjásasj.
+11 § Tjuottjudusfábmudagá galggi barggat vaj bargge gávnnuji gudi suomagielav, meängielav
+ja sámegielav máhtti gå la dárbbo aktugattjaj aktavuodajn fábmudagájn.
+12 § Tjuottjudusfábmudagá oadtju mierredit sierra ájgijt ja sierra sajev duostutjit guossididdje
+aktugattjajt gudi suomagielav, meängielav ja sámegielav ságasti, ja sierra telefåvnnåájgijt
+Riektá suomagielav, meängielav ja sámegielav duobbmoståvlåjn ávkkit
+Oassebielen jali oassebiele sadjásasattjan la riektá riektáássjen jali ássjen, lenariektá,
+diggeriektá, gittaåbmudakduobbmoståvlå, birásduobbmoståvlå jali jávrreriektáduobbmoståvlå
+lunna duobbmogievlijn, mij ållåsit jali muhtem mudduj aktan gullu kommuvnaj Váhtjer,
+Haparanda, Giron, Bájil ja Övertorneå, suomagielav jali meängielav ávkkit riektáássje
+jali ássje giehtadaládijn, jus riektáássjen jali ássjen la tjanos soabmásij dájs kommuvnajs.
+láhkáj aj sámegiella dakkár duobbmoståvlån duobbmogievlijn mij ållåsit jali muhtem mudduj
+aktan gullu kommuvnaj Árjepluovve, Váhtjer, Jåhkåmåhkke jali Giron, jus riektáássjen jali
+ássjen la tjanos soabmásij dájs kommuvnajs.
+Riektá ávkkit suomagielav, meängielav ja sámegielav aj gåbttjå duobbmoståvlåjt gåsi
+duobbmo jali märrádus riektáássjen jali ássjen mij javladuvvá vuostasj biehken gujddiduvvá.
+Oassebielen jali oassebiele sadjásasattjan la riektá riektáássjen jali ássjen tjuottjudusriektá,
+Haparanda, Giron, Bájil ja Övertorneå, suomagielav jali meängielav ávkkit riektáássje jali
+ássje giehtadaládijn, jus riektáássjen jali ássjen la tjanos soabmásij dájs kommuvnajs.
+14 § Riektá ávkkit suomagielav, meängielav ja sámegielav riektáássjijn jali ássjijn
+duobbmoståvlåjn 13 § milta gåbttjå riektáv ássjetjállagijt ja tjálalasj duodastusájt vaddet dan
+giellaj, riektáv oadtjot dajt ássjetjállagijt ma riektáássjáj jali ássjáj gulluji njálmálattjat
+jårggåluvvat dan giellaj ja riektá njálmálasj sjiehtadallamij duobbmoståvlå åvdån sáhkadit dav
+Duobbmoståvllå galggá ássjetjállagijt ja tjálalasj duodastusáv dárogiellaj jårggålit, jus
+ij vuojnunagi la dåssjen.
+Ietján galggá duobbmoståvllå aj rahtjat unneplågogielav ávkkit aktavuodajn oassebielijn jali
+Gájkka riektáássjijn jali ássjijn ma gåbtjåduvvi riektás suomagielav, meängielav ja
+sámegielav duobbmoståvlåjn ávkkit 13 § milta la oassebielen jali oassebiele sadjásattjan
+gänna ij la juridijkalasj viehkke, riektá oadtjot jårggålum duobmov ja duobbmooarev jali
+märrádusáv ja märrádustjielggimav tjálalattjat dan giellaj gå ádnu.
+15 § Gut sihtá suomagielav, meängielav jali sámegielav riektáássje jali ássje giehtadaládijn
+duobbmoståvlån ávkkit 13 § milta galggá dav ádnot gå riektáássje jali ássje álgaduvvá jali
+vuostasj bále oassebielle galggá riektáássjen jali ássjen moalgedit.
+Jårggålimánulvisáv 14 § goalmát biehke milta galggá vahko sinna ádnot dat rájes gå duobbmo
+jali märrádus la diededuvvam, jus dakkár ánulvisáv ij la åvdebut ádnum riektáássje jali ássje
+Jus ánulvis unneplågogielav jali jårggålimev ávkkit, ánoduvvá maŋebut gå mij vuostasj ja
+nuppát biehkijn javladuvvá de oadtju hilgoduvvat.
+Dakkár ánulvisáv aj oadtju hilggot jus la
+vuojnunagi hiebalgahtes ulmme.
+16 § Jus oassebielen jali oassebiele sadjásattjan la riektá suomagielav, meängielav ja
+sámegielav gierregin ávkkit, galggá dålkkå gåhtjoduvvat märrádusáj milta 5 kap.
+9 § gierrekbálkan ja 50-52 §§ tjuottjudusprosässalágan (1971:291).
+Suomagiella, meängiella ja sámegiella åvddåskåvllådåjman ja vuorrasijhuvson
+17 § Gå kommuvnna tjuottjudusguovlon sajev åvddåskåvllådoajmmaj fállá 2 a kap.
+milta skåvllålágan (1985:1100), galggá kommuvnna sajev fállat mánájda gej sujttoaddne dav
+rávkká åvddåskåvllådåjman gånnå ålles jali oase dåjmas li suomagiellaj, meängiellaj ja
+18 § Kommuvnna tjuottjudusguovlon galggá sunji gut ádnu fállat máhttelisvuodav ållåsav jali
+åsijt oadtjot dat fállam dievnastusás ja sujtos vuorrasijhuvso ráma sinna, barggijs gudi máhtti
+suomagielav, meängielav ja sámegielav.
+Dan láhkáj la aj kommuvnajda tjuottjudusguovlo
+ålggolin, jus kommuvnan li bargge gudi gielav máhtti.
+19 § Jus sierra oare gávnnuji oadtju ráddidus biejadusájt diededit vaj soames fábmudahka mij
+la ráddidusá vuolen galggá tjuoldastuvvat 8 § adnemis.
+Sämmiláhkáj la aj lánndadikkijda ja
+kommuvnajda ráddidusá fábmodime maŋŋela ássjijn ma kommuvnnafábmudagájda guosski.
+20 § Tjuovvot galggá mak tjuottjudusfábmudagá dáv lágav anedi.
+Ráddidus diedet biejadusájt
+makkár fábmudahka jali fábmudagá galggi dåbelijtjuovvoma åvdås vásstedit.
+dåbelijtjuovvomåvdåsvásstádus ij ietjá fábmudagáj gähttjoåvdåsvásstádusáv unneda.
+21 § Fábmudahka manna la åvddålijtjuovvomåvdåsvásstádus galggá aj rádevaddema,
+diededime ja sjimugis dåjmaj baktu viehkedit ietjá tjuottjudusfábmudagájt lága adnemijn.
+Kako se upravlja Švedskom
+Nåvti Svierik stivrriduvvá
+HOW SWEDEN IS GOVERNED
+Ráddidus ja Ráddidusdåjmadahka
+Stáhtaministar ja stáhtaráde
+Nåvti ráddidus barggá
+Nåvti Ráddidusdåjmadahka barggá
+Ráddidusdåjmadagá doajmma
+Fábmudagá
+Budjähttaprosässa
+Láhkaásadimprosässa
+Svieriga sebrudakmodälla
+Demokráhtalasj vuogádahka ja máhttá válljit majt sihtá
+Svieriga tjuottudusmodälla - gålmmå miere
+Svieriga vuodolága
+Ulmutjij riektá
+Buohtaárvvo
+Oahttse
+Stáhta gehtjadibme
+Svierik väráldin
+Svierik ja EU
+Svierik ja FN
+Nuorttarijkaj aktisasjbarggo
+Rijkabiejve sáhkaulmusj juohkka válljima maŋŋela oajvvadusájt buktá ådå stáh-
+taminisstarij.
+Stáhtaministar de válljiduvvá rijkabiejves ja dahkamusav oadtju
+ráddidusáv vuododit.
+Ráddidus, stáhtaminisstaris stivrridum, Svierigav stivrri.
+Ráddidusán la stáhtaministar ja moadda stáhtaráde, dat javllá minisstara, guh-
+tik åvdåsvásstádusguovlojn.
+Ráddidus stivrri Svierigav ja l álgadiddje bargon dahkat ja rievddadit lágajt ja
+máhttá nåvti sebrudakåvdedimev gájkkásattjat bájnatjit.
+Ráddidusán la åv-
+dåsvásstádus rijkabäjvváj ja hähttu adnet rijkabiejve dårjav tjadádittjat ietjas
+politijkav.
+Ráddidus rijkav stivrri, mij merkaj ráddidus iehtjádij siegen:
+• oajvvat láhkaoajvvadusájt rijkabäjvváj
+• dåjmat rijkabiejve märrádusájt
+• åvdåsvásstádusáv adná budjehtas majt rijkabiejvve l mierredam
+• åvdås Svierigav EUan
+• sädot ietjá stáhtaj
+• stivrri stáhta dåjmav
+• mierret sierra tjuottjudusássjijn, massta ij ietjá fábmudahka åvdåsvás
+stádu sáv válde.
+Rievddadisájt majt ráddidus sihtá tjádádit hábmáduvvi oajvvadusán, nåv
+gåhtjodum proposisjåvnå, ma guodeduvvi rijkabiejve mierredibmáj.
+gárvet aj oajvvadusáv stáhta budjähttaj.
+Gå ráddidus la mierredam ássjen, buojkulvissan ådå lága birra jali stáhtabud-
+jehta birra, de l ráddidusá dahkamus rijkabiejve märrádusáv tjadádit.
+Jus ådå
+láhka buktá viesájdiddje oadtju ådå riektájt jali välggogisvuodajt de merkaj aj
+ådå dahkamusájt fábmudahkaj mij ássjes åvdåsvásstádusáv adná.
+Aktisasj märrádusá
+Ráddidus mierret aktisasj märrádusájt gájkka ráddidusássjijn ráddidustjåhka-
+nimijn ma li juohkka váhko.
+Binnemusát vihtta stáhtaráde hähttuji årrot sadji-
+hin vaj ráddidus galggá máhttet mierredit.
+Ráddidusmärrádusá li formálalasj
+maŋemus instánssa guhka mierredimprosessan.
+Ráddidusmärrádusá åvddål la
+álu moadda máno barggo virggeulmusjmieren.
+Muhttijn ássje máhttá guosskat
+moatte stáhtaráde åvdåsvásstádusguovluj.
+Dalloj galggá sijá barggijs aktisattjat
+gárveduvvat.
+Gájkka stáhtaráde hähttuji årrot åvtåmielalattja märrádusá birra
+såbadit åvddål gå giehtadaláduvvá ráddidustjåhkanimen.
+Bájkoj 6000 ráddidusmärrádusá giehtadaláduvvi juohkka jage.
+gávnnu regeringen.se mierredime åvddåla ja maŋŋela.
+Ráddidusdåjmadahka l fábmudahka mij doajmmá ráddidusá juohkusin ja rád-
+didusáv doarjju bargon Svierigav stivrrit ja ållidit ietjas politijkav.
+Ráddidusdåj-
+madagán la Stáhtarádedåjmadahka, departementa ja Tjuottjudusåssudahka.
+Ráddidusdåjmadagán li bájkoj 4 500 bargge, majs bájkoj 200 li politijkalattjat
+virggáj biejadum.
+Ráddidusmålssomin virggáj biejadum bargge hiejtti gå gudi
+älla politijkalattjat virggáj biejadum joarkki ietjasa bargov.
+Stáhtarádedåjmadahka jådet ja aktit bargov Ráddidusdåjmadagán ja åvdåsvás-
+stádusáv adná Svieriga EU-politijka aktidimes.
+Stáhtaministar la oajvve Stáh-
+tarádedåjmadagán.
+Juohkka deparetmenta stivran gávnnu akta gitta gålmmå
+minisstara, majs akta l departemänntaoajvve.
+Tjuottjudusåssudagá oajvve l
+tjuottjudusoajvve, gut la virggeulmusj.
+Virggeulmutja ráddidusáv viehkedi vuodojt åvdedit ja oajvvadusájt umasse
+ráddidusmärrádusájda gárvedit ja guoradallat ássjijt goappátjagá rijkalasj ja
+rijkajgasskasasj hámes.
+Láhkaásadimprosässa ja budjähttaprosässa gullu
+stuorámus barggodahkamusajda.
+Virggeulmutja barggi aj stáhta fábmudagáj
+stivrrimijn ma li färttáhasj departementaj vuollásattja.
+Barggo Europa Unijåvnån (EU) guosská gájkka departementaj doajmmaj, ja
+virggeulmutja gájkka departementajs åvdåsti Svierigav EUan ja gárvedi ássjijt
+EU-tjåhkanimij åvddåla.
+Svierigin la bájkoj 100 ålggorijkafábmudagá.
+Ålggorijkafábmudagá li mijá am-
+bassáda, åvdåstiddje, delegasjåvnå ja konsuláhta.
+Aktan bájkoj 400 honorerra-
+konsuláhtaj dahki ålggorijkaåvdåstimev.
+Juohkka departementa oajvve l stáhtaráde, dat javllá ministar.
+Departemen-
+tan máhtti aj ienep stáhtaráde gávnnut gå departemänntaoajvve.
+Siján la de
+åvdåsvásstádus sierra ássjijs.
+Juohkka stáhtaráden la barggojuogos politijka-
+lattjat virggáj biejadum virggeulmutjijs, buojkulvissan stáhtatjálle, politijkalasj
+ássjedåbdde ja prässatjálle.
+Barggomárnándepartemännta
+Barggomárnándepartementa åvdåsvásstádusguovlo: barggoiellempolitijkka,
+barggomárnánpolitijka, integrasjåvnnåpolitijka, nuppástimássje, ulmutjij riektá
+rijkalattjat, svieriga viesájdimvuohta ja unneplåhkopolitijkka.
+Finánssadepartemännta
+Finánssadepartementa åvdåsvásstádusguovlo: ekonomalasj politijkka, stáhta
+budjähtta, värropolitijkka, finánssamárnánássje, spellaássje, rijkajgasskasasj
+ekonomalasj aktisasjbarggo, vidnudagá stáhta äjggomijn ja kommuvnnaekono-
+middja ja láhkaásadibme.
+Várjjofábmodepartemännta
+Várrjofábmodepartementa åvdåsvásstádusguovlo: tjoahkkevárjjofábmo, suodje
+ja gárvesvuohta vahágijda, hiehtegárvesvuohta, rijkajgasskasasj ráfeåvdedim
+dago, álmmukriektá rijdojn doarroräjdoj ja sihkarvuohtapolitijkalasj suolledieh-
+totjoaggemássje.
+underrättelsefrågor.
+Justitiedepartemännta
+Justitiedepartementa åvdåsvásstádusguovlo: vuodolága ja láhkaásadibme
+stráffariektán, sivijllariektán ja prosässariektán, migrasjåvnnå- ja dårvvobájke-
+politijkka, ássje ármo birra riektáássjen ja sierra ietjá riektáássje, demokratidd-
+japolitijkka ja oassteássje.
+Kultuvrradepartemännta
+Kultuvradepartementa åvdåsvásstádusguovlo: kultuvrra ja kultuvrrabarggij
+vidjura, kultuvrraárbbe, media, filmma ja idråhttå.
+Lánndadáfodepartemännta
+Lánndadáfodepartementa åvdåsvásstádusguovlo: ednambarggo ja birásássje
+ednambargon, lánndadáfoåvdedibme, miehttsebarggo, guollim ja tjáhtjeávkkim,
+boatsojäládus, sámeássje, sjattadakäládus, judossuodje ja judosvarresvuohta,
+biebmo, bivddo ja iellesujtto ja alep åhpadus ja åtsådibme areállaäládusájn.
+Birásdepartemännta
+Birásdepartementa åvdåsvásstádusguovlo: selkadis sahtebirás, klimáhtta,
+merra, tjáhtje, biologalasj moattevuohta, luonndosujtto, birásulmmevuogáda-
+hka, rijkajgasskasasj birásaktisasjbarggo, aktelasj birra mannam, atomasihkar-
+vuohta ja lábttjimsuodje, birásláhkaásadibme, birásteknijkka ja birásåtsådibme.
+Äládusdepartemännta
+Äládusdepartementa åvdåsvásstádusguovlo: dajvak åvdedibme, energsjiddja,
+dålvudime ja infrastruktuvrra, IT ja påvsstå ja äládusiellem.
+Äládusiellem åv-
+dåsvásstádusguovllo sisanet vidnudallam ja entreprenerravuohta, gáhpustal-
+lamfábmo ja dåjmalasj márnána ja åtsådibme ja innovasjåvnnå dárbboulmijn.
+Sosiáladepartementa
+Sosiáladepartementa åvdåsvásstádusguovlo: varresvuohta- ja skihpasujtto,
+álmmukvarresvuohta, mánáj riektá, sáhtusvuohta, vuorrasijhukso, sosiáladi-
+evnastus, skihpaoadjo, pensjåvnå, ja ekonomalasj fuolkkedoarjja, stáhta tju-
+ottjudus, årudahka, bidtjim ja jáhkkosebrudahka.
+Åhpadusdepartemännta
+Åhpadusdepartementa åvdåsvásstádusguovlo: åvddåskåvllå ja skåvllå, univer-
+sitähtta ja allaskåvllå, åtsådibme, ållessjattukåhpadus, åhpadus dádjadimfunk-
+sjåvnnåvuoledimijda, dárogiellaåhpadus sisijåhttijda, álmmukåhpadus, ilm-
+medoajmma, buohtaárvvo, nuorapolitijkka ja politijkka sivijllasebrudahkaj.
+Ålggorijkadepartemännta
+Ålggorijkkadepartementa åvdåsvásstádusguovlo: ålggorijka- ja sihkarvuohta-
+politijkka, åvdedibme väráldin ja doarjja, oasestimpolitijkka, viehkke svieriga
+viesájdiddjijda ålggorijkan, álmmukriektá ja rijkajgasskasasj ulmutjijriektá, doar-
+ronävoj ekspårttågähttjo, rijkajgasskasasj aktisasjbargo rijkaj ja dajvaj ja oases-
+tim-, investerim- ja Svierikåvddånahttem.
+Letján gå departementa gávnnu aj gájkbadjásasj organisasjåvnnå:
+Stáhtarádefábmudahka
+Stáhtarádefábmudagá dahkamus la jådedit ja aktidit bargov Ráddidusdåjmada-
+gán ja åvdåsvásstádusáv adnet Svieriga EU-politijka aktidimes.
+Stáhtarádefáb-
+mudagán gávnnu stáhtaminisstara ja EU-minisstara dåjmadahka.
+Tjuottjudusåssudahka
+Tjuottjudusåssudahka l Ráddidusdåjmadagá aktisasj luohkko ja åvdåsvás-
+stásusáv adná departemänttagájkbadjásasj tjuottjudusássjijs.
+Sisanet iehtjádij
+siegen rievddadis- ja ådåstimássjijs ráddidusdåjmadagán, fábmudagá eko-
+nomiddja, barggovaddeássjijt, máhttudaklasedibme, IT-doarjja, girjjevuorkká,
+arkijvva ja diaria, ja diededibme ja kommunikasjåvnnå.
+Juohkka departementa åvdåsvásstádusguovlluj gulluji muhtem stáhta fábmu-
+dagá ma galggi lágajt anodit ja tjadádit dåjmav majt rikjabiejvve ja ráddidus la
+mierredam.
+Migrasjåvnnådoajmma ja Värrodåjmadahka li muhtem buojkulvisá
+stáhta fábmudagájda.
+Ráddidus mierret juohkka jage reglerimbrevaj birra fábmudagájda.
+Dánna l
+tjáledum makkir ulme li fábmudagán ietjas doajmmaj ja man edna biednigijt
+máhtti ávkkit.
+Ráddidusán li viehka stuorra máhttelisvuoda stivrrit fábmudagáj
+dåjmav, valla ij goassak oattjo stivrrit gåktu fábmudahka galggá lágav anodit
+jali mierredit aktugasj ássjen.
+Fábmudagá mierredi dáv iesjrádálattjat ja diededi
+departementajda.
+Moatten ietjá rijkan la stáhtaráden fábmo njuolgga dåjmadit
+fábmudagáj aktan ájdan bargon.
+Svierigin älla dakkir máhttelisvuoda.
+Gåhtjo-
+duvvá buorggon ministarstivrraj.
+Ráddidus åvdåsvásstádusáv adná åjvij (generálladirektöraj) åttjudimes ja bálk-
+kimis fábmudagájda.
+Dálla gávnnuji bájkoj 350 stáhta fábmudagá
+Barggo stáhtabudjehtajn la guhka prosässa mij álggá ienep gå jagev åvddåla
+ájggeguovddelis budjähttajáhke álggá.
+Prosässa álggá javllamánon gå Fináns-
+sadepartemännta ráddidussaj vuoset vuordedum åvdeldimijt sebrudakekono-
+middja.
+Sjnjuktjamánon dagáduvvi ráddidusrádedime ulme birra stáhtabudjäht-
+taj.
+Oajvveulmme boahtte jagijda mierreduvvá ekonomalasj gidáproposisjåv-
+nån, mij guodeduvvá rijkabäjvváj vuoratjismánon.
+Gidán ja giesen barggo joarkká departementajn ja ráddidus oajvvadusájt vaddá
+stáhtabudjähttaj boahtte jahkáj, budjähttaproposisjåvnnå, rijkabäjvváj ragátmá-
+non.
+Gå rijkabiejvve giehtadallá budjähttaproposisjåvnåv de departementa gárvedi
+reglerimbrevav fábmudagájda.
+Ráddidus mierret reglerimbrevaj birra fábmuda-
+gájda jahkemålssusime åvddåla.
+Svieriga rijkabiejvve mierret lágaj birra.
+Ráddidus álgat ienemus láhkaoajvva-
+disájt.
+Ráddidus guodá bájkoj 200 proposisjåvnåjt juohkka jage.
+Muhtem propo-
+sisjåvnå oajvvadi ållu ådå lágajt gå iehtjáda li oajvvadusá rievddadisájda lágajda
+ma juo gávnnuji.
+Guoradallama ja guoradusjuohkusa
+Muhtem ássje majt ráddidus barggá li gassjelappo tjoavddet gå iehtjáda.
+didus máhttá dakkir aktijvuodajn nammadit sierra guoradallev (ulmutjav) jali
+guoradusjuohkusav (juogos måttijn ulmutjijn) gudi galggi ássjev guoradallat.
+Ráddidus buojkot dahkamusáv nåv gåhtjodum direktijvvan guoradalláj jali guo-
+radusjuohkusij.
+Maŋijbåhtusa tjoahkkiduvvi diedádusán ja almoduvvá ja åledidd-
+jen sjaddá.
+Gå ráddidus sihtá ådå lágav biejadit de ienemusát návti dagáduvvá:
+Stáhta guoradallam nammaduvvá guoradalátjit ássjev.
+Guoradusjuogos
+jali ulmusj dahkamusav oadtju guoradallat åvdeldimijt masi ráddidus sihtá
+tjadá dit.
+Ráma dahkamussaj vatteduvvi nåv gåhtjodum guoradusjuogosdi
+rektij van.
+Gå guoradallam la gárves de guoradalle jali guoradusjuogos diedádusáv
+tjállá.
+Diedádus rájaduvva fábmudagajda, organisasjåvnåjda, kommuvnajda
+ja ietjá oassebielijda gudi oadtju vaddet vuojnojt, nåv gåhtjodum remissavás
+stádusá.
+Jus moadda remissainstánsa li vuosstij de märrádus máhttá sjad
+dat ij ássjev joarkket, jali gähttjalit ietjá tjoavddusijt gávnnat gå majt guora
+dallam oajvvat.
+Diedádus rájaduvvá aj Láhkarádáj mij gehtjat juridijkalasj vuojnojt.
+Ráddidus maŋŋela tjállá oajvvadusáv, proposisjåvnåv, rijkabäjvváj.
+Rijkabiejve barggojuohkusijs akta oadtju vuojnojt vaddet oajvvadussaj
+(barggojuogosárvvádallam).
+Rijkabiejvve jienas proposisjåvnå birra.
+Jus dåhkkiduvvá de ådå láhka
+máhttá almoduvvat Svieriga riektabiejadustjoahkken, SFS.
+Muhtem láhkaásadibme mij Svierigij guosská dagáduvvá Europa unijåvnån.
+Muhtem lága ma dåhkkiduvvi EUan li fámon Svierigin váni rijkabiejve mierredak
+Demokráhtalasj vuogádahka válljit majt sihtá
+Svierik la demokratiddja parlamentáralasj stivrrimvuogijn, mij merkaj gájkka al-
+mulasj fábmo álmmugis mierreduvvá.
+Lága ásaduvvi rijkabiejves 349 ájrrasij gudi
+válljiduvvi álmmugis juohkka nälját jage.
+Juohkka válljima maŋŋela rijkabiejve
+hållaoajvve oajvvat ådå stáhtaminisstarij.
+Stáhtaministar válljiduvvá rijkabiejves
+ja dahkamusáv oadtju ráddidusáv vuododit.
+Formálalattjat Svierik la konstitutionella monarkiddja gånågisájn Carl XVI Gustaf
+stáhtaoajvven.
+Monárkan la symbolalasj stáhtaoajvvedoajmma beru seremo-
+niella vidnoj.
+Gå álmmuk válljima dagáduvvi de li Svieriga bájkoj gietjav miljåvnnå ulmutjijn
+jienastimriektájn máhttelisvuohta oassálasstet ja bájnatjit gudi galggi álmmugav
+rijkabiejven, lánndadikken ja kommuvnajn åvdåstit.
+Jenastittjat gålmån válljimijn galggá 18 jage ållim maŋemusát válljimbiejve.
+Letján gå jienastit gávnnuji ietjá vuoge bájnatjit svieriga politijkav.
+Muhtem bu-
+ojkulvisá li oassálasstet politijkalasj belludahkaj, vuojnojt vaddet guoradusjuohku-
+sij ja guoradallamij diedádusájda, ja oassálasstet álmmukjienastimijn.
+Juohkka vidát jage li aj válljima EU-párlamänntaj, EU:a ásadusájs ájnna mij la
+njuolggaválljidum.
+Gájka gudi li viesájdiddje EU-sebrulasjrijkan ja álmmuktjále-
+dum Svierigin oadtju jienastit Svierigin.
+Svieriga tjuottjudusmodälla - gålmmå miere
+Svierig stivrriduvvá gålmån mieren: rijkalattjat, dájvalattjat ja bájkálattjat.
+Duod-
+den la europalattjat.
+Rijkalattjat
+Rijkabiejvve, manna l fábmo lágajt vuodit, álmmugav åvdås rijkalattjat.
+didus Svierigav stivrri gå dåjmat Rijkabiejve märrádusájt ja álgat ådå lagájt ja
+láhkarievddadisájt.
+Bargon viehkken ráddidusán la Ráddidusdåjmadahka ja
+stáhta fábmudagá.
+Dajvalattjat
+Svierik la juogadum 21 lenajda.
+Juohkka lenan gávnnu stáhta dajvak fábmuda-
+hka, lenastivrra.
+Muhtem ietjá stáhta fábmudagájn la aj doajmma dajvalattjat ja
+bájkálattjat.
+Gávnnuji 20 lánndadikke.
+Alemus mierrediddje orgána l lánndadig-
+gejali dajvakfábmoduvvam.
+Kommuvnnaláhka stivrri lánndadikkij dåjmav valla
+gávnnu sadje iesjstivrrimij, dat javllá mierreduvvá juohkka aktugasj kommuv-
+nan, lánndadikken jali dajvan dan guovlon.
+Bájkálattjat
+Svierigin li bájkoj 290 kommuvna.
+Kommuvna åvdåsvásstádusáv adni ienemus
+sebrudakdievnastusás ma gávnnuji gånnå årrop.
+Sijá ájnnasamos vidno la
+åvddåskåvllå, skåvllå, sosiáladievnastus ja vuorrasijhukso.
+Kommuvna stivrri-
+duvvi politijkárijs gudi li álmmugis válljidum.
+Alemus mierrediddje orgána l kom-
+muvnnafábmoduvvam.
+Kommuvnnaláhka stivrri kommuvnaj dåjmav valla degu
+dajvalattjat gávnnu máhttelisvuohta iesjstivrrimij.
+Europalattjat
+Svierik gåbtjåduvvá EU:a njuolgadusájs ja oassálasstá prosessan manna ådå
+aktisasj njuolgadusá gárveduvvi ja mierreduvvi.
+Ráddidus åvdås Svierigav
+Europa ráden ja Europa unijåvnå ráden, mij álu gåhtjoduvvá minisstarráden jali
+ráde mij mierret njuolgadusájt boahtteájge aktisasjbargguj.
+Stáhtaminisstarin la
+aj gájkbadjásasj åvdåsvásstádus Svieriga EU-politijka åvdedimes ja aktidimes.
+Vuodolága li ietjá lágaj badjela ja ij aktak láhka oattjo vuodolágajt vuosteldit.
+ga máhte rievddaduvvat sämmi álkket gå ietjá lága.
+Rievddadis rávkká rijka-
+biejvve mierret sämmi märrádusáv guovten umasse bálen.
+Ájgen märrádusáj
+gaskan galggá vil válljim rijkabäjvváj årrum.
+Vuodolága guosski stivrrimvuohkáj ja demokratiddjaj, tråvnnåvuorruj, moalg-
+gemfriddjavuohtaj ja prienntimfriddjavuohtaj ja ietjá vuodo friddja-ja rievtesvuo-
+da:
+• 1974 jage svieriga åvdemusvuodoláhka sisanet vuodojt svieriga stáhtas
+tivr rimvuohkáj, gåktu ráddidus galggá barggat, makkir vuodo friddja-ja
+rievtesvuo da li svieriga álmmugin ja gåktu válljim rijka bäjvváj galggá tjadá
+• 1810 jage års suksesjåvnnåårnik njuolgat gåktu svieriga tråvnnå árbbiduv-
+vá, dat javllá gut galggá gånågissan jali dråttnigin.
+• 1949 jage prienntimfriddjavuohtabiejadus sisanet iehtjádij siegen biejadu
+sájt prienntimfriddjavuoda birra ja riektá gájkkásasj ássjetjállagijt låhkåt.
+• 1991 jage moalggemfriddjavuohtavuodoláhka njuolgat moalggemfriddja
+vuo dav rádion, tv:an, filman ja ådå sjimuk mediajn.
+Rijkabiejven, ráddidusán ja ålles stáhta, dajvak ja kommunvna dåjman la åv-
+dåsvás stádus ulmusjriektájs vaj e doajeduvá.
+Raddidusá guhkaájggásasj
+ulmme l nannit ålles roadduj ulmutjij riektájda Svierigin.
+Svierigin ulmutjij riektá suoddjiduvvi goappátjagá vuodolága ja ietjá lagáj ja
+biejadusáj baktu.
+Duodden vil Europa konvensjåvnnå la fámon suodjáj ulmutjij-
+riektájda ja vuodo friddjavuodajda láhkan Svierigin 1995 rájes.
+Gávnnuji aj ietjá
+rijkajgasskasasj såbadusá stáhtaj gaskan ma mierredi ulmutjijriektájt.
+Ráddidusá dahkamus åvddånahttet ja suoddjit ulmutjij riektájt dåbddomerkav
+vaddá goappátjagá rijkalasj politijkkaj ja ålggorijkapolitijka gájkka åsijda.
+Svierigin la guhkaájggásasj árbbedáhpe barggat buohtaárvvoássjij.
+Buoh-
+taárvvo merkaj nissunijn ja ålmmåjn li sämmi riektá ja máhttelisvuoda gájkka
+viessoma guovlojn, buojkulvissan sämmi vidjura barggomárnánin, juogedum
+åvdåsvásstádus hejmas ja mánájs ja ekonomalasj buohtaárvvo.
+Vilá l fámo ja bájnnema juohkem nissunij ja ålmmåj gaskan umasslágásj sebru-
+dagá umasse åsijn.
+Politijkka la guovlojs akta manna sjiervvejuohkem la avtaár-
+vulasj.
+Rijkabiejven la nissunij låhko 45 prosännta ja ålmmå 55 prosännta.
+guovlojn, nåv gåk diedalasj guovlon, kultuvran, mássmediajn, svieriga girkkon,
+ja äládusiellemin, de nissuna li binnebu mierrediddje virgijn.
+Äládusiellemin li
+ålmmåj låhko stuoramus, vájku muhtem rievddadisá maŋemus jagijn.
+Almulasjvuohtaprinsihppa
+Almulasjvuohtaprinsihppa merkaj fábmudagáj, rijkabiejve ja mierrediddje
+kommuvnna tjåhkanimij doajmma nåv guhkás máhttelis galggá sadjihin årrot.
+Loabedittjat máhttelisvuodav gehtjadibmáj sijá dåjman, de prinsihppa almulasj
+ássjetjállagij almulasjvuoda birra l tjáleduvvam avtan vuodolágán, prienntim-
+friddjavuohtabiejadus.
+Almulasjvuohtaprinsihppa vaddá gájkajda riektáv almulasj ássjetjállagjt låhkåt.
+Ássjetjállaga ma duostoduvvi jali rájaduvvi Ráddidusdåjmadagás ja ietjá fáb-
+mudagájs, buojkulvissan breva, märrádusá ja guoradallama li ienemusát almu-
+Oajvvenjuolgadus la gájkka duostodum ássjetjállaga galggi registarduv-
+vat duossto fábmudagán.
+Mujttotjállaga ja åvddåbargo e iemeláhkaj almulasj ássjetjállagin árvustaláduvá.
+Jus sihtá diehtet makkir ássjetjállaga gávnnuji fábmudagán jali dajt låhkåt de
+aktavuodav válldá fábmudagájn.
+Almulasjvuohtaprinsihppa merkaj aj virggeulmutjijn ja iehtjádijn gudi barggi
+stáhtan, kommuvnan ja lánndadikken la diedediddjefriddjavuohta.
+Merkaj siján
+la riektá giehttot dakkirij birra ma ietján li tjiehkusa, tjuolldasijn sierra diedojda,
+buojkulvissan mediajda, váni stráffuduvvát dan åvdås ja váni barggevadde
+diedek gut la diedojt vaddám.
+Vuogádahka oahttsij la ájnas doajmma loabedittjat ássje li sadjiha almulasj
+fábmudagájn, buojkuldahka l hájedum moatten ietjá rijkjan.
+Svierigin li tjuovvo almulasj oahttse:
+Justitieoahttse (JO) - jali Rijkabiejve oahttse gåktu almulattjat gåhtjoduvvi
+- rijkabiejves válljiduvvi gehtjadittjat fábmudagá ja sijá virggeulmutja tjuovvu
+lágajt ma li fámon ja ietjá riektábiejadusájt sijá dåjman.
+Justitiekanslerin (JK) li oajvvedahkamusá sujnnit fábmudagájt ja duobbmo-
+ståvlåjt ráddidusá åvdås, åvdåstit stáhtav rijdojn duobbmoståvlån, hiebadit
+ekonomalasj mávsálvisrávkalvisájt stáhta vuosstij, guoddaliddjen prienntim- ja
+moalggemfriddjavuohtariektáássjijn ja ráddidusá juridijkalasj rádevadden årrot.
+Oassteoahttse (KO) bälos oasstij ájnas ássjijt vidnudagáj vuosstij duobbmo-
+ståvlån.
+KO:a oajvvedahkamus la gehtjadit vaj vidnudagá tjuovvo márnánass-
+tem-lágav, såbadusnjuolgaduslágav, buvtasihkarvuohtalágav ja mälggat- ja
+häjmmavuobddemlágav.
+Nuppástimoahttse (DO) åvdåsvásstádusáv adná nuppástimlága ållidimes.
+Mánáoahttse (BO) åvdås mánáj ja nuoraj riektájt ja ájnas ássijt FN: konven-
+sjåvnå milta, máná riektáj birra.
+Máná- ja oahppeoahttsen (BEO) la dahkamus mánáj ja oahppij riektájt ábjjat,
+skåvllålága milta.
+Konstitusjåvnnåbarggojuogos, KU, la barggojuogos rijkabiejven mij gehtjat
+stáhtarádij virggedåjmadusáv ja ráddidusássjij giehtadallamav.
+Duodden KU
+gárvet ássjijt ma gulluji buojkulvissan vuodolágajda, rijkabiejvvebiejadussaj ja
+rijkadárkestiddjij válljimij.
+Rijkarevisjåvnnå, mij la fábudahka rijkabiejve vuollásasj, gehtjat stáhta fáb-
+mudagájt ja dåjmajt ja gehtjat tjuovvu bagádisájt, njuolgadusájt ja biejdusájt
+ja ulme måhkkåj jåvsådi, dat javllá ráddidus ja ietjá fábmudagá ietjasa bargos
+åvdåsvásstádusáv adni.
+Vissa stáhta fábmudagá li aj gähttjofábmudagá, dat javllá siján la dahkamus
+gehtjadit dåjmajt.
+Stáhta gehtjat ja doarjju nåvti lánndadikkij, dajvaj ja kommuv-
+naj bargov.
+Skåvllåinspeksjåvnnå l buojkulvissan gähttjofábmudahka mij skåv-
+låjt sujnni, åtsådittjat skåvlå lágajt ja njuolgadusájt tjuovvu.
+Svierik la ådåjakmáno 1.b.
+1995 rájes sebrulasj EUan 1994 rijkalasj álmmukjie-
+nastime maŋŋela.
+Sebrulasjvuohta merkaj Svierik oassálasstá EU:a bargon ja
+máhttelisvuohta l bájnatjit märrádusájt.
+Svierik la gåjt dal ájn ekonomalasj ja moneterra unijåvnå ålggolin, EMU, mij
+iehtjádij siegen merkaj sebrulasjrijkajn la euro aktisasj biednigin.
+Ragátmánon
+2003 lij álmmukjienastibme jus Svierik luluj oassálasstet biednikunijåvnnåj.
+Boados sjattaj 55,9 prosännta válljijiddjijs vásstedin e sidá.
+Bájkoj 1200 svierik viesájdiddje barggi EUan.
+Sijás muhtema åvdåsti Svierigav
+ja svieriga oasálasjvuodajt gå iehtjádijn li umasse virge EU:a tjuottudusán, bu-
+ojkulvissan Europa kommisjåvnån.
+Svierik sjattaj sebrulasj Aktidum násjåvnåjn, FN, 1946, jage maŋŋela gå or-
+ganisásjåvnnå lij vuododuvvam.
+Dat rájes la dåjmalasj oasálasjvuohta FNan
+årrum ájnas oassen svieriga ålggorijkapolitijkan.
+Svieriga ráddidus, ieneplågo dårjajn rijkabiejven, árvustallá aktisasjbargov
+FNan ájnnasamos ássjetjállagin ásadittjat värálda stuorra viessomássjij.
+Dah-
+kamus rávkká nanos FNav ja lahka aktisasjbargov bájkálasj organisásjåvnåj,
+aktugasj rijkaj ja sivijlla sebrudagájn väráldav birra.
+Svierik la 1960-lågo rájes oassálasstám moatten FN:a ráfegáhttim dagojda.
+Ienep gå 70 000 svierikviesájdiddje li mälggat ájgev FN-virgev dåjmadam ja
+moadda svierikviesájdiddje li barggam FN-såbadiddjen.
+Svierik doajmmá moattelágásj FN:a barggoguovlojn.
+Rijkka l gávnnum álga-
+diddjij siegen ájnas ássjijda.
+Jábmemstráffa hiejtedibme, mánáj riektá, apar-
+theida hiejtedibme, bijnedimkonvensjåvnnå, ja ietjá guovlojn nåv gåk várjjofámo
+unnedimen, birás ja narkotihkavuosteldibme li buojkulvisá ássjijda majda
+Svierik la oassálasstám.
+Svierik la aj stuorámus vaddijs akta FN:a umasse
+orgánajda moattelágásj åvdedimaktisasjbargon.
+Aktisasjbarggo njuolgadusáj milta nuorttarijkaj gaskan la boarrásamos ja vij-
+desbirástiddje dajvak aktisasjbargo väráldin.
+Politijkalasj aktisasjbarggo l vuo-
+dodum aktisasj vuojnojn ja sidodin båhtusij måhkkåj jåvsådit mij åvddånahttá
+dåjmalasj åvdedibmáj ja laset Nuorttarijkaj máhttudagáv ja gáhpustimfámov.
+Nuorttarijkaj ráde
+Nuorttarijkaj ráden, mij vuododuváj 1952, li 87 rádeájrrasa Dánmárkas, Suo-
+mas, Islándas, Vuonas, Svierigis, Ferasuollus, Ruonaednamis ja Ålándas.
+brulattja li rijkaj párlamentajn, nammaduvvi färttáhasj belludagás ja válljiduvvi
+parlamentas.
+Njuolgga válljima Nuorttarijkaj rádáj e dagáduvá.
+Nuorttarijkaj ministarráde
+Nuorttarijkaj ministarráde vuododuváj 1971 ja l nuorttarijkaj ráddidusáj aktis-
+asjbarggoorgána.
+Ministarráde, vájku namma, ij la akta valla moadda ministar-
+Moadda nuorttarijkaj fáhkkaminisstara tjåhkani ministarráden moaddi
+jahkáj.
+Ålggorijka- ja várjjofábmominisstara e oassálasste, ja li Nuorttarijkaj
+ministarráde ålggolin.
+Ij la diedon hieredis nuorttarijkaj minisstarida tjåhkanit.
+Aktavuohta
+Ráddidusdåjmadagá duostudahka: +46 8 405 10 00
+Påvsstå
+Gájkka departementa (ietján gå Ålggorijkadepartemännta):
+103 33 Stockholm
+Ålggorijkadepartemännta: 103 39 Stockholm
+E-påvsstå
+Gehtja Aktavuodaj vuollelin dán vebbabielen (www.regeringen.se)
+SE-103 33 Stockholm, Sweden
+Production: Government Offices of Sweden, Stockholm, September 2013
+Fredag 1. februar 2008
+NORDSALTEN
+lokalavisa
+Åhpadibme kurssa-
+tjåhkanimåhpadusáv tjuovvu,
+gånnå arkeologalasj,
+Allaskåvllå Nesnan
+kurssatjåhkanimen
+Divtasvuonan
+Allaskåvllå
+Nesnan lij
+åvdep vahko
+vuostasj
+juohkusijn, 7
+studentaj
+åhpadusfálaldagán
+"Sáme
+kultuvrradiehto".
+Ájggomus lij
+buorebut
+julevsáme
+dåbdijdit.
+Samisk kulturkunnskap på agendaen: Fra venstre: Leder for kurset Hans P. Dahl-Hansen, fagansvarlig Jostein Lorås, Ida Grini Jentoft, Ronald
+Johnsen, Jonas Slettvoll, fremme fra venstre; Hanni Mosenden og Stein Bjørgen.
+Erling Urheim var ikke tilstede da bildet ble tatt.
+Sáme kulturdiehto ássjen: Gåro bieles: Kursa njunnjusj Hans P. Dahl-Hansen, fáhkaåvdåsvásstediddje Jostein Lorås, Ida Grini Jentoft, Ronald
+Johnsen, Jonas Slettvoll, åvddån gåro bieles; Hanni Mosenden og Stein Bjørgen.
+Erling Urheim ij lim danna gå gåvvijin.
+geografalasj ja histåvrålasj tiemá
+tjadáduvvi, ja sáme sebrudakdille ja
+antropologalasj tiemá gåvviduvvi.
+Åhpadibme le bielleájggeåhpadus mij 2
+jahkebielij badjel tjadáduvvá, 30
+oahppotjuokka vaddá ja tjadáduvvá 6
+kurssatjåhkanimij skåvlåjagen.
+- Mij tjalmostahttep daj moattelágásj sáme
+birrasijt ja juohkusijt, ja daj moattelágásj
+kultuvralasj åvddånbuktemijt, javllá
+fáhkaåvdåsvásstediddje Jostein Lorås.
+Åhpadus máhtudagáv vaddá sáme dilij
+birra dálásj- ja dålusjájgen, ja le fálaldahka
+juohkkahattjaj
+oahppomáhtudagájn.
+Åhpadus gárvet sáme
+tiemáj åhpadibmáj, duon dán dásen
+vuodoskåvlån ja joarkkaskåvlån.
+Dánna Divtasvuonan lagábuv sihtap
+merrasáme kultuvrav guoradallat, ja mijá
+mielas Árran ja Måsske buoragit dav
+gåvvidi, javllá åhpadusá njunnjusj Hans
+P. Dahl-Hansen.
+Árranin arkeologa Odd-
+mund Andersen lågådaláj aktisasjvuoda
+Norrøna ja sáme sebrudagá gaskan birrusij
+900 jagijs 1700 jagijda, ja juogos aj oattjoj
+oahpestimev kultuvrraguovdátjin.
+Una
+Elstad sáhkadij kulturmujttobargo birra
+julevsáme guovlon, åvddål juogos Måsskåj
+manádij.
+Dánna guossoduvvin sáme
+biebmojn Lillian Urheimas, guhti aj
+sáhkadij duoje birra ja daj iesjge?galágásj
+gápptedábij birra.
+Mikal Urheim lågådaláj
+duola dagu sijdda-årniga birra ja dábij birra
+dáj guovlojn.
+- Lij viehka sierralágásj ja suohtas dav
+stuorra væhttsásvuodav iejvvit majt
+Måsken iejvvijma, javllá Lorås.
+- Suohtas
+le midjij nav lahka boahtet ulmutjijda oalle
+sáme birrasin, ja midjij le ájnas åhpadibme
+gånnå bessap njuolgga gatjádit, aktan
+ságastit ja vuojnnet gåktu ulmutja viessu,
+javllá Lorås.
+Manon Divtasvuonan
+studenta
+oahpásmuvvin
+tsieggimvuogijda gierggeájges gitta dálásj
+ájggáj.
+Åhpadusán li sáme ja dáttja oahppe, ja
+gájka li náv guhkás viehka dudálattja
+tjadádimijn.
+Ida Grini Jentoft návti javllá:
+- Mujna lij binná åvddåmáhtudahka sáme
+kultuvra birra, ja muv mielas ij la buorre
+gå ep la ienebuv sáme kultuvra birra
+skåvlån oahppam.
+- Le midjij nav lahka,
+valla ajtu nav binnáv diehtep, duoddis sån.
+Ronald Johansen åhpadiddjen barggá ja
+návti javllá: "Sáme kultuvrra le ållu
+ájggeguovddelis gå ådå Finnmárkolágav
+ájádallap, valla aj máhttolåpptimin gånnå
+sáme kulturdiehto le oassen ådå
+oahppoplánajn
+vuodoskåvlån
+joarkkaskåvlån, javllá sån.
+luohkkogirjásj
+"Gávnos"
+vuodoåhpadime
+nasjonálalasj oahppoplána sáme sisano
+bargguj dagádum.
+Åhpadus gåbddåsit sáme ja dáttja
+studentajt gæsot.
+Lisa Maria Renfjell
+Hemnesas le iesj ællosábme ja suv mielas
+le buorre ådåsmahttet máhtudagáv majt
+åvddåla le oahppam.
+- Mån lev dárogielak skåvlåv vádtsám,
+valla dánna ienebuv oattjov oahppat muv
+fuolke histåvrå birra, javllá sån.
+Divna studentaj mielas le suohtas ålgus
+boahtet sáme birrasij, iejvvit ulmutjijt ietjá
+bájkijs ja åhpadimev ålgus válldet, ja ij
+dåssju auditåvrån åhpaduvvat.
+- Gárvvidus skåvlås Nesnan le buorre, gå
+li nahkam aktidit bájkálasj bájkij
+åhpadusáv ja sæmmi båttå li læhkám
+lågådalle Råmså universitehtas, javlli.
+Åhpadusá ulmmejuogos li almulasj
+virgálattja, studenta, dájddaberustiddje ja
+organisásjåvnå, ja ulmme le vaddet
+vuodomáhtudagáv sáme ássjijn.
+galggá máhtudagáv vaddet bargatjit sáme
+ássjij vuodoskåvlån, ja ratjáduvvá galggi
+vuosádallat moattelágásj sáme birrasijt
+Nordlándan.
+Studenta
+njuolgga
+Vardobájkes Skánes Divtasvuodnaj båhtin,
+ja li åvddåla oahpásmuvvam oarjjesáme
+birrasijn Majavatnen ja bihtámsáme
+kultuvrajn Saltdalan.
+Jáhkedahtte ma?emus
+kurssatjåhkanibme Jåhkåmåhkkåj jali
+Stockholmaj biejaduvvá.
+- Muv mielas li sáme ja dárogielak
+subttsasa muodugattja, sjabmot Hanni
+Mosenden Lesjas Gudbrandsdales.
+studentajs
+miehtse
+kulturmujtojs berusti, ja aj politihkalasj
+gatjálvisájs ma li daj moattelágásj sáme
+birrasijda tjanáduvvam.
+Fredag 2. mai 2008
+Tæksta/gåvvå: Børge Strandskog
+Åvdutjis gávnnuji nágin gallegasj
+oahppogirje julevsámegiellaj.
+Kurt Tore Andersena oahppogirjje-
+tjoahkke julevsámegielan 5.
+- 10. klássaj,
+ja aj Kaia Kalstada 4. klássaj.
+Divna dá li
+hiebaduvvam åvdep oahppopládnaj jages
+1997 ja ij Máhttolåpptimij mij tjadáduváj
+Navti de uddni e gávnnu
+oahppogirje/oahppamnævo julevsáme-
+giellaj Máhttolåpptima Sáme oase milta.
+- Vuojnunagi vierttip ietja dav dahkat,
+miejnni Solveig Skjelnes.
+Ja jus sjaddá gåk Solveig Skjelnes ja
+Divtasvuona suohkan ájggu, de le juo
+tjavtjas vuodo buvtadittjat julevsáme
+oahpponævojt Ájluovta skåvlån.
+- Miján le máhtudak mij rávkaduvvá.
+sæmmi båttå åhpadibme galggá dábálattjat
+tjadáduvvat prosjæktaájgen.
+Dan diehti e
+skåvlå åhpadiddje bierri ienebuv dajna
+barggat gå bielle virgen.
+Duodden vierttiji
+giellatjiehppe ålgoldis viettjaduvvat.
+gávnnuji ham moadda nuorra julevsáme
+riek buorre giellamáhtudagájn.
+Juska siján
+ælla pedagogalasj duogos jali åhpadus, de
+máhtti buorre bargov dahkat, sierraláhkáj
+daj moadda jårggålimbargoj gáktuj ma
+prosjæktaj gulluji, miejnni Solveig
+Skjelnes.
+Dán máhtudak- ja luohkkoguovdátja baktu
+Ájluovta skåvlån, galggi oahppe oadtjot
+gájbbedum oahppamnævojt ma hiehpi
+Máhttolåpptima Sáme oassáj.
+Vuostatjin
+dá oahppamnævo galggi vuorodam plána
+milta, digitálalasj oahppamnævvon
+Mañenagi máhtti
+mierredit girjjen galggi boahtet.
+- Vuostasj oasse prosjevtan sjaddá buktet
+digitála oahppovuodov mij aneduvvá
+bássan dajda oahppamnævojda ma
+Julevsáme oahppam-
+nævvobuvtadime
+máhtudakguovdásj
+Ájluovta skåvllå:
+le åhtsåm 10 millijåvnå
+Sámedikkes ja
+máhtudakdepartementas
+gålmå-jahkásasj
+prosjæktaj, gånnå
+ájggu Ájluovta skåvlåv
+julevsáme oahppam-
+máhtudakguovdátjin
+Ælla gal Solveig Skjelnesan jalik muhtema
+Ájluovta skåvlå oahppijs vuojga oahppogirje majt
+máhtti vuosedit.
+Det er lite de har å vise frem av lulesamiske
+lærebøker, rektor Solveig Skjelnes og noen av
+samiskelevene på Drag skole.
+prosjevtan buvtaduvvi.
+Dát oahppovuodo
+tjanáduvvá Ájluovta skåvlå næhttaj, ietjas
+serverin.
+Dán vuodon galggá aj liehket
+internæhtta ja máhttelisvuohta sierra
+næhttabælláj, subtsas Skjelnes - guhti le
+viek ávon gå Divtasvuona suohkan le
+gássjelisvuodajt alvos láhkáj duosstum.
+Suohkan le juo oasstám dáhtávædtsagijt
+ma buorren båhti dán prosjevtan.
+Avtajienalasj suohkanstivrra le aj hasodam
+oajválattjajt åhpaduslágav rievddadit, vaj
+aj sáme oahppijn le riektá hiebalgis
+oahppamnævojda ietjasa giellaj.
+galla ij le dálla.
+Ja ij le dåssju julevsáme
+guovlojn gånnå vájlluji oahppamnævo ja
+oahppogirje sámegiellaj, navti le aj nuortta-
+Dán rahtjalis prosjevtan, gånnå gållomierre
+le birrusij 10 millijåvnå gålmå jahkáj,
+galggá liehket prosjæktajådediddje,
+stivrrimjuogos, referánssajuogos ja
+prosjæktajuogos.
+Julevsáme tærmma-
+juogos sjaddá aj ájnas oassálasste
+prosjevtan, dåhkkidittjat ådå bágojt ma
+vierttiji
+åttjuduvvat
+oahppam-
+nævvobuvtadimen.
+- Lip sáddim vehi iehpedábálasj
+åhtsåmusáv.
+Dábálattjat girjjealmmudagá
+ruhtadårjav
+åhtsi
+oahppogirjijt/
+oahppamnævojt almodittjat.
+Valla åskeldip
+Sámedigge ja departemænnta buorre
+mielajn åhtsåmusáv giehtadalli, ja sávvap
+gidáj vásstedi, javllá Solveig Skjelnes -
+guhti aj dættot prosjevta baktu 3-4 ådå
+barggosaje Divtasvuodnaj ásaduvvi.
+- Ja juska miján juo åvdutjis le gárttje, de
+galggap nahkat kontåvrråsajijt Ájluovta
+skåvlån åttjudit, dajda gudi dájna galggi
+barggat, hæjttá rektor.
+Gåvvåvuosádus subtsas histåvråv mij la gávgas ja man birra e ájn giehto.
+Ulmutja hæhttujin
+mánájt rádjat sijdajs oanep jali guhkep ájgev vaj galggin sjaddat "sivilisert" ja "moderni-
+sert".
+Ájgen 1961-1976 rájaduvvin 1600 inuihtamáná Ruodnáednamis Danmárkkuj
+åhpadittjat dánska gielav ja kultuvrav.
+Vuosádus aj vuoset tjiegñalis persåvnålasj histåvråv,
+mij gullu identitehttaj ja såbadussaj.
+Louise Fontain årru Hattfjelldálen.
+Sån la båndor, frilancetjálle ja gåvvididdje.
+Lågev
+jagágin rádjin suv Danmárkkuj, ja dåppe galgaj jagev årrot.
+Guhtta jage maññela de esski
+ruopptot sijddaj bådij.
+Vajálduhttám lij ietjas iednegielav ja ittjij dessti buvte æjgádij
+Mij lip nav gijttogisá gå oadtjop vuosedit dáv geldulasj ja tjierggis vuosádusáv Árranin.
+Jusska miján sámij guovlon ælla jur sæmmi åhtsålvisá nav gåktu moattes inuihtajn
+Ruodnáednamin, de huoman dåbddåp histåvråv mij subtsasduvvá.
+Vuoádus la oasse kultuvra valjesvuodajage 2008
+Hábmel suohkanoajvve, Rolf Steffensen ráhpá vuosádusáv.
+Louise Fontain oassálasstá ráhpamij ja iesj subtsas vuosádusás.
+Præssadiedádus:
+Gåvvåvuosádus "Varder
+-en tilstand av tilhørighet"
+Vuosádus "Varder-en tilstand av tilhørighet" Louise Fontainas
+vuoseduvvá 14.bve.
+moarmesmáno gihtta 20.bve.
+biehtsemánnuj 2008.
+Fredag 7. november 2008
+Tæksta: Ingar N. Skogvold
+Jårggålibme: Divte Media AS
+Åhpaduslihtto miejnni sáme
+oahppamnævojn bierriji liehket
+sæmmi ævto gå oahpponævo
+girjjedárogiellaj ja ådådárogiellaj.
+Sáme oahppij nievres oahppogirjjedile
+diehti le girjje diehtodepartemænntaj
+rájaduvvam gånnå ájggu rievddadit
+åhpaduslágav vaj oahppogirje/
+oahpponævo daj gålmmå sámegielajn
+nuorttasámegielan, oarjjelsámegielan
+ja julevsámegielan li sæmmi ævto
+dagu oahppogirje girjjedárogiellaj ja
+ådådárogiellaj.
+Departemænnta javllá
+Stuorradiggediedádusán Giella
+vuodoåhpadus julevsámegielan le
+ájnas vaj sámegiella galggá sáhka- ja
+tjállemgiellan bissot, masi
+åhpaduslihtto guorras.
+Lihto mielas le
+ájnas ulmme lasedit lågov oahppijs ma
+sámegielav válljiji, ja vaj
+departemænnta viertti oassálasstet
+rievddadusáj oahppoplánan vaj
+åhpadibme sámegielan aktisattjat
+nanniduvvá.
+Jus dájna vuorbástuvvat
+de le dárbbo oahpponævojt ja
+oahppoplánajt sámegiellaj buvtadit
+aktisattjat dárogielajn.
+Dáv vaj sáme
+oahppe galggi sæmmiárvvusasj
+Sámedigge ájggu Ájluovta skåvlåv julevsáme guovlo ressurssaskåvllån
+dahkat, ja Divtasvuona åhpaduslihtto le guovdásj åhpaduslihtov manen
+oadtjum oajvvadittjat rievddadusáv åhpaduslágan ávkken julevsáme
+oahpponævvobuvtadibmáj.
+fálaldagáv oadtjot ja giela árvov
+Stuorradiggediedádusán
+Sámepolitihkka (2007-2008), ráddidus
+tjalmostahttá sierraláhkáj man ájnas le
+sámegielav almulasj háldadusán ja
+dievnnumin nannit.
+bivddám sámedikkev aktisasjbargguj
+sámegiela doajmmaplánav buvtátjit,
+vaj vuojnni ållesvuodav udnásj bargos
+mij viertti tjadáduvvat sámegielajn.
+Vaj sámegiella galggá bisoduvvat
+viesso giellan, giella viertti
+dåjmalattjat aneduvvat.
+Jus galggap
+dájna vuorbástuvvát de le dárbbo
+fálaldagájs sámegiellaj mánájgárdijn
+ja skåvlåjn, ja jut dile hiebaduvvi dasi.
+Guokta jage máhtudahkalåpptima álgo
+mannela li ilá binná oahppogirje/
+oahpponævo daj gålmmå sámegielajn.
+oahpponævojn stuorámus mærráj
+bierriji liehket sæmmi ævto gå
+oahpponævo girjjedárogiellaj ja
+Divtasvuona Åhpaduslihto njunnjusj,
+Odd N. Jensen, sávvá dájna
+oajvvadusájn máhtti jåhtelappot
+Aktan julevsáme
+oahppamnævoj diehti
+barggat julevsáme oahppogirjij/
+oahpponævoj buvtadimijn, mij sjaddá
+julevsáme álmmugij viehka ájnas.
+Sámedigge oajvvát Ájluovta skåvllå
+Divtasvuonan galggá julevsáme
+guovlo ressurssaskåvllå liehket.
+diehti Sámedigge ájggu 2 millijåvnå
+gæhttjalimprosjæktaj juollodit.
+oattjoj 70 000 kråvnå åvdebut dán
+tjavtja plánitjit ressurssaskåvlå
+tjadádimev.
+Ressurssaskåvllå galggá
+julevsáme oahpponævojt buvtadit ja
+fállat guhkásåhpadimev julevsáme-
+Åhpadusnævo galggi aj
+juogeduvvat web-bielen.
+Manenagi ájggu Ájluovta skåvllå fállat
+åhpadusgárvvidusájt sáme ássjij birra
+ietjá vuodoskåvlåjda ja åvddånahttet
+aktisasjbarggoprosjevtajt vuodoskåvlåj
+svieriga bielen.
+Ájluovta skåvllå le
+guovtekultuvralasj, dárogielajn ja
+sámegielajn sæmmiárvvusasj
+åhpadusgiellan.
+Skåvlån li 102 oahppe
+skåvllåjage 2007/2008, ja skåvllå le
+sihke mánáj- ja nuorajskåvllå.
+li 11 klássa, gånnå 8 li dárogielak ja 3
+li sámegielak.
+Ájluovta skåvllå ressurssaskåvllån sjaddá.
+Drag skole blir ressursskole
+Divtasvuona Åhpaduslihto njunnjusj, Odd N.
+Jensen.
+Leder i Utdanningsforbundet Tysfjord, Odd
+N. Jensen
+Fredag 9. mai 2008
+- Vuojnnet oahppe lij riek buoragit dáj
+prosjevtaj soapptsum, javllá Måske skåvlå
+rektor, Gunnar Solstrøm.
+Prosjæktabarggo, gånnå fágaj rájáj rastá
+barggi,
+oajvvebarggamvuohke
+teknologijan ja hábbmidimen.
+Tiebmá
+teknologija
+hábbmidibme
+moattefágalasj tiebmá gånnå luonndo-
+fágan, matematihkan ja duojen aktisattjat
+barggi.
+Oahppe oadtju moattelágásj
+hásstalusájt juo ájádusás gitta buvta le
+gárves.
+Vierttiji ájádallat ja åvddånahttet
+buktagijt
+adnuj
+árggabiejven.
+Aktisasjvuohta luonndodieda ja tekno-
+logija gaskan le ájnas, ja luonndofágalasj
+prinsihpa le vuodon teknologalasj dåjmav
+- Lip riek dudálattja gå mijá skåvllå le
+vuostasj mijá guovlon mij le dáv
+prográmmafágav adnuj válldám.
+li fágajn ålles dálvev barggam ja vuojnnet
+dajna soapptsu, javllá Måske skåvlå rek-
+tor Gunnar Solstrøm.
+Tjavtjas 2006 sjattaj teknologija ja hábbmidibme
+oassen oahppoplánajs luonndofágan, duojen, ja
+aj matematihkan.
+Fáhka le arvusmahttám
+oahppijt ja åhpadiddjijt Måsken vaj dajna li
+guhkev barggam...
+Preben Johnsen 5. klássan le riek dudálasj.
+- Mån riek buoragit dási lijkkujiv, lij
+suohtas ájádusájn ståhkat ja buktet
+juojddáv dassta.
+Vuostatjin jáhkkiv
+dåssjedis áhta galgaj sjaddat, valla ajtu
+juojddá sjattaj, javllá sån.
+Oahppe 3.
+- 10. klássajn li dahkam
+girjjetsaggev, uksakloahkov, serviæhtta-
+bisodiddjev ja bijlav.
+Vuostatjin barggin
+ájádusáj gåktu sijá bijla galggin sjaddat.
+Dan mannela páhpermodellav hábbmijin,
+åvddål praktihkalasj bargguj álggin duola
+dagu suoddamijn ja såjodimijn plástas.
+karosserija
+lij
+gergas,
+vierttijin
+elektronihkalattjat ja mekanihkalattjat
+barggát.
+Oahppe mihttijin plána milta,
+gånnå motåvrrå, bádnejuvlla ja ledniga
+galggin liehket.
+Vierttijin aj loaddit.
+Mann-
+ela li oahppe sierra diedádusáv bargo birra
+Máhtti iesj materiálav válljit, valla dan
+diehti gå plássta le nav vuogas giehtadallat,
+de dav válljijma, javllá Solstrøm.
+Buktagis oahppe: Gåro bieles åvdemusán, Kristine girjjetsaggijn ja Ailo bijlajn.
+Gåro bieles mannelin Alvin, Isabel ja Preben.
+Produktive elever: Foran fra venstre, Kristine med bokstøtte og
+Ailo med bil.
+Bak fra venstre Alvin, Isabel og Preben.
+j j
+Hábbmimprosæssa le dagu bálkká ájádusás
+gárves buvtaj, ja oahppe bessi dán ådå
+fáhkasuorgen
+ietjasa
+teknologalasj
+Elektrihkalasj boarranábár, loaddaboallta
+ja ietjá vædtsaga aneduvvi.
+Elektrihkalasj
+oase biejaduvvi, håjggåmmásjijna
+dagáduvvi ja gæhttjaluvvi, ja plásstapláhta
+sjaddi ávkálasj ja tjáppa adnogávnnen.
+Skåvlå åhpadiddje li kursan læhkám ja
+bukti oahppijt bagádallat.
+Fága matematihkka ja luonndofáhka li
+vædtsakfáhkan
+teknologijan
+hábbmidimen, madi duojen le stuorra oasse
+praktihkalasj estehtalasj vuojnno.
+buktaga lidjin gárvvása, de li oahppe aj
+prosjæktadiedádusáv tjállám.
+Låhpan lij
+aj gilposvuodjem lásjmudallamlanján.
+- Oahppe ettjin rat lijkku gå biejvve någåj,
+ja vuojnnet lij gárvvása ådå dahkamusájda
+tjavtja rájes, hæjttá dudálasj rektor.
+Ávkálasj árkkabiejvvegávne.
+Fága matematihkka, luonndofáhka ja duodje aneduvvi buvtav
+gárvedittjat.
+Nyttige hverdagsting.
+Fagene matematikk, naturfag og kunst og håndverk
+brukes for å komme frem til et ferdig produkt.
+Fredag 18. april 2008
+F.v.
+Vilde Hilling Elsbak, Isabell Thomassen og
+Thrine Ediassen skal alle på språkskole til England
+til sommeren.
+Det skal også skolevenninnen Christin
+Solberg, som var hos lensmannen for å få seg pass
+da bildet ble tatt!
+Sidá gus ålggorijkan studerit?
+Moattes válljiji studerit avtav vaj guokta
+semestera ålggorijkan; udnásj
+universitehta bádtji studentajt oasev
+åhpadimes ietjá lándan válldet.
+Ålggorijkan studerit le ådå ja geldulasj
+vásádus, ja duodden aj vuogas
+åtsådallam CV:aj.
+Tæksta/gávvå:
+Maria Mikkelsen
+Isabell Thomassen (15, ruvva 16) Måskes,
+tjadát 10. klássav dán gidá.
+Gå skåvlås
+ålli, de sån Torquayaj Englánndaj manná
+giellaskåvllåj gålmmå vahko.
+Isabell le
+ålles nuorajskåvlåv Sismeran vádtsám,
+valla Måsskåj jådij nágin vahko dássta
+Ajtu Sismera skåvlå åhpadimev
+tjuovvu ja galggá eksámav danna tjadádit.
+Ja de Englánndaj vaddá.
+Dasi manná aktan rádnastis Thrine
+Ediassenijn gut le Håkonhalsas.
+Torquayan
+galggaba aktan sæmmi goahteulmutjij
+lunna årrot.
+Sæmmi båttå guokta ietjá rádna
+Sismera skåvlås Englánndaj galggaba
+giellaskåvlåv váttsátjit.
+Vilde Hilling
+Elsbak (15) ja Christin Solberg (15) æbá
+gal Torquayan galga liehket, ájnat
+Brightonin.
+Englánndaj giellaskåvllåj
+Juska vuona studentaj låhko ålggorijkan le vehi
+vuollánam, vilá moadda nuora ájggu ålggorijkkaj
+manádit åhpatjit - ja svidájt oadtjot ja ålov vásedit.
+Ja nágina dajs árrat álggi...
+Vuostatjin diedon ájggu Ieññilsgielav
+oahppat, valla nuorra næjtso vuorddi
+geldulasj vásádusájt
+lándan gånnå ælla
+gudik guossak
+mannam, ja
+ávvudalli
+iejvvitjit
+nuorajt ietjá
+rijkajs.
+- Ja de
+sjaddá buorre
+bessat
+æjgádijs
+gå lip
+dåppe.
+Ja
+oarbbenijs,
+måjudalli
+G.b.
+Vilde Hilling Elsbak, Isabell Thomassen ja
+Thrine Ediassen galggi divna Englánndaj gæssáj
+Dav aj skåvllåráddna Christin
+Solberg galggá, guhti lij lenska milta mannamin
+pássav viettjatjit gå dát gåvviduváj!
+næjtso.
+Sihke Isabell, Thrine ja Vilde
+sihti maññela ålggorijkan skåvlåv vádtset
+jus navti hiehpá.
+Thrinen le guokta
+vuorrasap oarbbena gudi libá ålov
+manádam, madi Vilden le vuorrasap
+viellja guhti boahtte jage USA:an galggá
+skåvlåv vádtset.
+vuorrasamos gålmmå
+oarbbenijs ja le
+"vuostasj ålgus".
+- Viek ávvudallap,
+javlli næjtso.
+Manenagi li álgaduvvam moadda doarjjaásadusá studentajda
+gudi sihti ålggorijkajn studerit.
+Duodden Lånekássa dårjajda
+dåhkki aj oadtjot duov dáv stipendav lånudissjiehtadusáj
+Lars Theodor Kintel (21) Divtasvuonas åroj jagev Suoman
+gasskarijkalasj studentan.
+Vuostasj semesterav Helsinkin
+lågåj, madi ma?ep semestarav Oulun åroj.
+Sån sidáj Suobmaj
+jåhttet suomagielav åhpatjit, ja dan diehti gå sujna lidjin
+oahpes ulmutja dåppen åvdutjis.
+- Oadtjuv buorre mujtojt ja ådå rádnajt, subtsas Lars Theo-
+dor ålggorijkkaårroma birra.-"Ájttsiv" aj man buoragit sijdan
+soaptsov.
+Ajtu ájgov vas ålggorijkkaj, doajvov Australiaj
+besav boahtte tjaktjaj ja de vas Suobmaj ådåjagij ma?
+?ela,
+vájllu ájn vehi åvdås almma láhkáj suomastav, ja dav hálidav
+Gå gatjádip jus sujna li ráde iehtjádijda gudi ålggorijkkaj
+sihti, javllá Lars Theodor:
+- Jåhtet le buorep gå årrot (dålusj sáme báhkotsoabbme)!
+Mujte val asto bále gárvedahttját!
+Fredag 25. april 2008
+Dán jage ådåboahttebálkká
+Ájluovta Aline Mikkelsenij
+Sån le nannim ietjas
+máhtudagáv duojen,
+duodjárin barggá ja
+barggá vaj nuora galggi
+oasev dán kultuvrra-
+åhpas oadtjot åvddål
+suohkanis jåhttåji.
+Dijstagá oattjoj sån ådåboahttebálkáv
+æládusfylkkarádes Inga Kvalbuktas
+Stokmarknesa fylkkadikken.
+Oattjoj
+bálkáv gå bisot ja åvddånahttá duojev
+- Dát lij ållu vuordek ja alvadahtte.
+ham åvvånis diede lidjiv oajvvaduvvam
+dán bálkkáj, javllá Aline Mikkelsen (33)
+ávos.
+Tjavtjan 2004 dagáj sån majt moattes
+sávadi, álgij ållesájggásasj julevsáme
+duodjárin Ájluovtan.
+Fylkkaráde javllá
+nuorra bálkkávuojtte gullu ådå buolvvaj
+nuorra duodjárijs, gudi bisodi ja
+åvddånahtti duojev, ja sijá baktu sáme ja
+iehtjáda bessi sáme biktasijda tjágñat ja
+dasi ma dajda gulluji.
+- Ulmme le nuorra nissuna galggi vuojnnet
+boahtteájgev Nordlándan, máhtudagáj
+baktu ásadit ietjasa barggosajev.
+Dán jage
+ådåboahtte arvusmahttá nuorra næjtsojt
+duojev åhpatjit, vaj máhtti barggat duojijn
+almma virggen, javlaj fylkkaráde Inga
+Kvalbukt juogadimen.
+- Ittjiv jáhke dákkir unna viddnudahka
+besaj dakkir gilppusij oassálasstet, javllá
+Mikkelsen, gænna lij máhtto Divtasvuonas,
+ja bajássjattaj Hábmerin.
+Ållessjattugin
+åhpaj duodjuhit ja árbbedábálasj julevsáme
+duojev
+åhpadusguovdátjin
+Jåhkåmåhken åhpaj.
+Buvtat árbbedábálasj sáme biktasijt dagu
+gáppte ja divna ma dasi gulluji,
+sámebájnnum biktasa ja adnogávne.
+Sån
+aj kursajt fállá ájnegattjajda, skåvlåjda ja
+ásadusájda, ja le buojkulvissan fállam
+divna suohkanijda Nordlándan duojen
+åhpadit.
+Måttijn skåvlåjn le vádne
+máhtudagás ållidittjat oahppoplánav, ja sån
+fállá åhpadimev duojen ja sæmmi båttå
+oasev sáme kultuvras.
+Sujna l gárves
+åhpadibme duola dagu sassneåhpajn ja
+sassnesávvijn,
+gånnå
+åhpadibme
+hiebaduvvá juohkka skåvllåj.
+Sån le ihkap
+ájnna
+jåhtte
+duodjeåhpadiddjen, ájádusáv duolli
+oattjoj.
+- Vuojnniv lij dárbbo diedov juohket sáme
+kultuvra birra, ja sierraláhkáj duoje birra.
+Oajvvesivva gå Ájluoktaj jåhtiv, lij
+Ájluovta skåvllå le ájnna skåvllå mij fállá
+julevsámegielav vuostasjgiellan vuostasj
+klássas.
+Ájnas le munji muv 10 jagák
+niejdda sámegielav oahppá.
+Ja niejddas le
+juo vuostasj gáptev gårrum!
+Mikkelsen
+ittjij ietja bajássjatta sámegielajn ja
+duojijn, ja le vásedam jur giella le hásstalus
+gå galga sihke oahppat ja åhpadit duojev.
+- Duojen gávnnuji dåssju sáme
+terminologija ja e dárobágo gávnnu.
+ietjam siessá galgaj munji duojev åhpadit,
+de dárbahiv dålkåv, ja ájn dalloj lij
+gássjelis.
+Divna tjuovvu ruoppsis hárpov,
+ja dan diehti ålov dádjadip jus dåssju
+aktijvuodav vuojnnep, dættot sån.
+Mij le de suv visjåvnnå ja sávadus vijdábut?
+Plánimin
+lip
+juo
+duodjevidnudagáv Ájluoktaj ásadit, gånnå
+juogadip aktisasj masjijnajt ja gånnå
+máhttep iehtjádijt åhpadit ja iehtjama
+máhtudagájt åvddånahttet.
+Ájggop
+jådediddjev virggáj biedjat dákkir
+vidnudahkaj, ja ihkap navti ulmutja vuojnni
+makkir vejulasjvuoda li duojen ja ihkap
+ásadimgålo unnu.
+Galggá liehket
+aktisasjbarggo Sámedikke ja fylka gaskan,
+javllá Mikkelsen gut dát ássjes viehka ålov
+berus.
+- Sávav duodje galggá åvddånahttet
+riekta láhkáj vaj máhttep aktelasj birrasav
+Divtasvuona suohkan le buoragit
+vuorodam mañemus jage, ja le oasstám
+buktagijt ASVO:as ja mujsta.
+Sávav hadde
+máhttá stáhtusav bajedit, dan diehti gå
+uddni le duojen vuollegis stáhtus.
+Ja áttjak Aline Mikkelsen válljiduváj
+Sámedikke referánssajuohkusij mij galggá
+barggat
+árvvoháhkuhimijn
+mannoæládusá æláduskombinasjåvnåj
+- Danna li stuorra máhttelisvuoda
+aktisasjbargguj
+moattelágásj
+ulmmejuohkusij gáktuj, javllá mihás ja
+ávos bálkkávuojtte.
+Dán jage ådåboahttebálkká Aline Mikkelsenij Ájluovtas: - Dán jage ådåboahtte
+arvusmahttá nuorra næjtsojt duojev åhpatjit, vaj máhtti barggat duojijn almma virggen, javlaj
+fylkkaráde Inga Kvalbukt juogadimen.
+Årets nykomlingspris til Aline Mikkelsen fra Drag: - Årets nykomling er en
+inspirasjonskilde for unge jenter til å lære seg duodje, slik at de kan satse på duodje som reelt
+yrke, sa fylkesråd Inga Kvalbukt ved utdelingen.
+Foto: Nordland fylkeskommune
+ÅVDDÁNAHTTEM: - Sávav duodje galggá åvddånahttet riekta láhkáj vaj máhttep aktelasj birrasav oadtjot, javllá Aline, guhti buvtat
+árbbedábálasj sáme biktasijt dagu gáptev ja ma dasi gulluji, sámebájnnum biktasa ja adnogávne.
+VIDEREUTVIKLING: - Jeg ønsker jo at duodje skal utvikle seg i rett retning hvor man kan få et kontinuitet i miljøet, sier Aline, som produserer
+tradisjonelle samiske klær som kofte m/tilbehør, samiskinspirerte klær og bruksting.
+Arkivfoto: Sander Andersen
+Fredag 28. mars 2008
+Tæksta: Gunnar Grytøyr
+Seminárra, mij le aktisasjbarggo Sálto
+dávvervuorká, Stájgo sagaspella ja Árran
+- julevsáme guovdátja gaskan, ájggu
+tjalmostahttet Stájggo le læhkám, ja vilá
+le guovtekultuvralasj suohkan, sáme ja
+látte.
+Tiebmá man birra ij le ålov
+ságastuvvam ja sæhkásij gáhtum ietjá
+åsijs suohkana histåvrås.
+- Jáhkáv Stájgo histåvrrå viertti
+rievdaduvvat boahtteájggáj.
+Sáme oasse
+le vájkkudam ienebuv suohkana
+histåvrråv gå lip sihtam miededit, aj
+vikingájgen.
+Kulturmujto majt dálátjij
+lip norrønan gåhttjum máhtti sáme
+kulturmujto liehket, ja dan diehti ihkap
+sáme kultuvrra le læhkám sæmmi ájnas
+sebrudakåvddånibmáj gå norrøna
+Dát seminárra le navti lávkke
+almma guovlluj, ja mån sávadav
+álgadimev
+buorisboahtám.
+Prosjæktajådediddjen Stájgo sagaspellan
+munji
+histåvrrå-
+åvddånbuktemijn barggat, ja navti gåk
+mån diedáv de le dåssju Lillian Selvik
+guhti le sáme kultuvrav tjalmostahttám
+sagaspellan, ja mån ájgov dahkat sáme
+kultuvrav luondulasj oassen sagaspel-
+las.
+Navti histåvrrå ienep duolla sjaddá,
+javllá Sidsel Bakke.
+Sihkarit Stájgon li læhkám sáme juo
+ájggá.
+Stájgo sijddagirjen, I girjen bielijn
+bielijn 79 - 80, Svein Fygle tjállá sáme
+årromij birra Stájgon juo gassko 1500-
+jagij rájes, valla aj tsuojggi vánesvuodav
+gáldojs.
+Manep ájgij le aj boahttsuæládus
+læhkám muhtem sajijn suohkanin, ja
+Sáme Stájggo
+Árran - julevsáme
+guovdásj, Sálto
+dávvervuorkká ja
+Stájgo Sagaspælla sihti
+tjalmostahttet Stájgo
+suohkana sáme
+histåvråv.
+Dáv ájggu
+dárkkelit tjalmostahttet
+seminárajn
+Engeløystua hotellan
+Stájgon, bajelttjállagijn
+"Stájggo - Det samiske
+Steigen" gasskaváhko
+vuoratjismáno 16
+årromsajijt Stájgon, sáme bájkkenamájt
+ja boahttsuæládusáv Stájgon uddni.
+Låg-
+ådallam aj sjaddá identitehtamålssoma
+birra, iehpetjielgas máttoj ja sierra
+ulmusjtjerdalasj
+gåvvidibmij birra tjanádum jábmemij,
+nannidum bargojn duola dagu Stájgon.
+Lågådalle li arkeologa, historikkára ja
+ietjá dutke Bådådjos, Råmsås ja Nuortta-
+Sáltos.
+Duodden bájkálasj historikkára
+ja ælloniehkke lahkabirrasijs båhti.
+Semináras ij majdik dárbaha mákset, le
+navku aktan biebmujn, ja le rabás
+juohkka mielos ulmutjij.
+Sidsel Bakke og Eva Ditte Donat
+uddni Eira fámillja dájna æládusájn
+barggá.
+- Gássjelis lij gávnnat náginav guhti
+máhtij 1800/1900 jagij birra subtsastit,
+dalloj sáme gáhtun Stájgo histåvrås,
+valla jáhkáv lip gávnnam dajt gudi
+ienemusát dan birra máhtti.
+oadtjot nav ållo diedov gå máhttelis dáj
+ássjij birra, lip dan diehti gåhttjum
+skåvllåásadusáv vaj da aj máhtti
+oahpásmuvvat Stájgo suohkana sáme
+histåvråjn, javllá Eva Ditte Donat guhti
+le Sálto dávvervuorká ájras Stájgon.
+Aktisasjbargo álgadibme tjalmostahtátjit
+"sáme Stájgov" bådij Anne Kalstad
+Mikkelsenis, åvddånbuktemnjunnjusj
+Árran - julevsáme guovdátjin Ájluovtan.
+Sån bivdij Sálto dávvervuorkáv ja Stájgo
+sagaspellav, luondulasj histåvrrå-
+åvddånbuktema Stájgon, oassálastátjit
+seminárraj.
+- Dán seminára baktu ájggop
+åvddånbuktet histåvrålasj åvddånimev
+Stájgon vaj ienep duolla sjaddá gå sáme
+histåvrrå oadtju ietjas luondulasj sajev
+Stájgo histåvrån.
+Buorep diehto sáme
+kultuvrra
+vaddá
+stuoráp
+moattegerdakvuodav ja boanndot Stájgo
+sagaspellav, sáme sebrudagáv, Stájgo
+suohkanav ja Nuortta-Sáltov, tjáleduvvá
+præssadiedádusán Anne Kalstad
+Mikkelsenis.
+Seminárra ájggu gåvvit tiemájt duola
+dagu ulmusjtjerdalasj gasskavuodajt li
+vikingájgen,
+dålusj
+merrasámij
+Reinflokk
+Knedal, Steigen
+Fredag 6. februar 2009
+Hárjjidallama baktu vuojttá.
+Suohtas ståhkat ja oahppat ietjá mánáj siegen ja vuodjamhárjjidallij måvtåstuhttemin.
+STEVNE ER TOPPEN.
+Høydepunktene er å få vist frem hva man er god for.
+Gilppusa li buoremusá.
+Buoremus le bessat vuosedit majt buvtá.
+ØVELSE GJØR MESTER.
+Herlig å få både leke og lære sammen med
+andre barn og med svømmelærere som gode motivatorer.
+Sij li buoragit bierggim moatten gilppusin
+ja hárjjidalli ålles vahkov.
+Nieljen
+vahkobiejvijn li nielljalåges vuodjamin, ja
+dát ávvudahttá njunnjutjav Tove Anita
+Mikkelsen Ájluovta Vuodjamjuohkusin...
+- Le suohtas gå nav moattes berusti, javllá
+sån.
+Aktan ietjá ratjigij sån tjadát
+vuodjamhárjjidallamijt Ájluovtan, gånnå
+aj vuoddje Ulvsváges ja Gásluovtas
+oassálassti.
+- Lip riek dudálattja gå aj ulmutja ietjá
+sajijs diehki båhti.
+Hárjjidallam dijstagá
+hiehpá buoragijt færjojn Gásluovtas.
+Lej
+soajtádahka majt ejma ájádalá gå
+ållessjattukvuodjamájgev biejajma, valla
+dát le ham suohtas, javllá sån.
+Moadda juohkusa
+Vuoddje li juogedum gålmmå juohkusijda.
+Vuostasj juogos le mánájda vuostasj gitta
+nælját klássaj ja dát le álggejuogos.
+juogos le dajda gudi ienebuv máhtti ja de
+la guolmát juogos gudát klássas ulmutjijda
+20 jagijda.
+Ållessjattukvuodjam le aj álgaduvvam, ja
+dát le fáladak masi ulmutja lijkkuji.
+bessi ulmutja gudi e máhte vuodjat,
+Dåjmalasj vuodjamjuogos
+Badjelasj 90 sebrulattjaj,
+vargga 50 dåjmalasj
+vuoddjij sihke mánáj - ja
+ållessjattukåhpadimen
+Ájluovta Vuodjamjuogos
+riek miellagiddis
+stuorábujda ja unnebujda.
+åhpadimev oadtjot, ja da gudi ájggu jasska
+tjátjen sjaddat bessi dav dahkat
+vuodjamåhpadiddjijn.
+Duodden Tove
+Anita Mikkelsenij li Bjørn Allan Fager-
+nes, Beate Mikkelsen Solstrøm ja Luba
+Jakobsen hárjjidalle.
+Ájggu juogosgilppusav tjadádit
+Mánájda li gilppusa rosijnna márfen.
+Vuodjamjuogos iesj ájggu gilppusijt
+tjadádit gåsi gåhttju bájke ulmutjijt
+- Ruvva galggap æjgáttjåhkanimev tjadádit
+ja danna galggap åvdedit juogosgilppusa
+Máná e vargga asta vuorddet
+åvddål bessi vuosedit majt máhtti, måjut
+sihke
+bårådibme,
+fámilljahávsskudallam
+diedon
+vuojttojuogadibme.
+javllamáno
+tjadádip
+vuojttojuogadimev, ja ådåjakmánon dá
+jage
+oadtjun
+gesisik
+vuodjamhæhtov dettajn Drag SK.
+Dat lij
+riek suohtas mánájda.
+Lip aj giehttum
+gilppusin
+Tverlándan
+Åvddåla li buoragit rijbbam
+Narvijkan ja Andøyan.
+Gilppus rávkká
+ienebuv oassálasstijs, valla vuojnnet dajna
+soapptsu, javllá Mikkelsen.
+- Miján le vilá sadje ienep vuoddjijda,
+hasot Tove Anita Mikkelsen.
+Fredag 6. mars 2009
+Artikkelforfatteren,
+professor Røyne
+Kyllingstad
+Tæksta: Røyne Kyllingstad
+Sámeårudagán Divtasvuonan
+le guhka åvddåhiståvrrå.
+Dánna vuosedip
+nágin bágojda konservator Lars Børge H.
+Myklevold Divtasvuona musean e-påsta
+baktu tjállá: "Merrasáme lidjin (dålutjin)
+álu addnesa buktemijn Jávtajs ja
+Nordlandsvantsa Láttij viesádijda davep
+merraguovlojn.
+Sávtsa, gájtsa, gusá ja hesta
+lidjin dábálattja sijdajn, svijne ællim
+sæmmi dábálattja".
+Valla 1700-jagijn
+lidjin hæjop ájge.
+Dalloj lidjin vargga ilá
+ållo viesáda mij guoskaj ressursvuodov.
+"Moattes ællosámijs hiejttin boatsojsujtojn
+ja ednamav vuodnasåkkijn barggájin, álu
+nievres sajijn, gå buoremus sijda lidjin
+juo anon."
+Navti Olivia ållo hæjosvuodav vuojnij, ja
+álu niedav, gå Divtasvuodnaj bådij.
+ij lim juhkalisvuohta, nav gåktu ietján
+hæjosvuoda-Vuonan.
+Læstadianissma le
+sivva dasi, mij dættot vuojnnalasj
+boanndudagáv ienni gå ednamlasj.
+sjattaj álmmuk mij ájmon anij iesjárvov,
+juska lij hæjosvuohta.
+- Juojddá dálásj
+ájggásasj "dánssa gållegálbe birra" ihkap
+bierrijma oahppat?
+Vuostasj manos Vássján, Måske ja
+Vuodnabadá gaskan, mujttal Oliva:
+"Galgaj gal duosstel jus vierav ájgoj
+guohtsat mij lij tjavtjarásjos njalkas.
+Tjiegnalis nuorre lij njuolgga muv vuolen.
+Vierttijiv giedaj ja juolgij guotsadit, valla
+gådijda gåjt jåvsådiv.
+Sierraláhkáj lij
+fámillja moadda mánáj majt berustiv.
+Årrun gámán dåssju ednamguolbijn man
+tjadá jåhkå gålgåj rásjo mannela.
+Ietján lij
+rájnas ja nav buorre gå lij máhttelis dåben
+dåssju ednamsiejnij - ja guolbijn.
+Duorggima duonna dánna siejnij milta
+lidjin senga, valla ittjij gávnnu juoga mij
+viessodávverin máhtij gåhtjoduvvat.
+Lidjin
+vissjalis, jubmelbalulasj ulmutja gudi
+dánna årrun, valla sijdan vuojnnet ij lim
+vuodo vattátjit ulmutjijda ienep gå hæjos
+viessuj."
+Duodden dán gábmáj lidjin sijdan nágin
+gámá ja unna dåbåsj.
+"Gássjel
+le dádjadit mij le hullim dájt sámijt dán
+tsækkogis saddjáj årrut.
+Valla ulmutja
+dánna årru.
+Dav rádes buoldav bajás ja
+Merrasámij lunna
+sijddaj váldátjit, vierttiji ham biebmojt
+adnet juohkka biejve manon."
+Giesen 1924 oadtju Olivia ja suv
+misjåvnnå- ja varresvuodastasjåvnnå
+"Fredly" Ájlátten, guossev Olivia åvdep
+oajves Dujskan, ieddnes Eva.
+guovlon guossidi sámijt Oarjjevuonan: "De
+bajás manájma buorástahtátjit vuoras
+áhkátjav majt vuostatjin goahtesaljon lijma
+iejvvim.
+Danna
+ettjin
+gávnnu
+viessodávvera, dåssju ráffe tjiegan.
+Ælla dujna bievde?, gatjádij iedne Eva.
+Ælla, iv dárbaha, oattjoj vásstádussan,
+båråv vuollen iehtjádij lunna.
+Ieddne Eva lij ålles hárjjánam siesstet ja
+gielldet, valla alvaduváj gå vuojnij man
+binnáv ulmusj ienni dárbaj."
+Tjavtjan 1921
+rahpin Olivia ja suv viehkke ådå
+tuberkolosesijdav misjåvnnåstasjåvnån.
+Skihpasij, sijdadis mánáj ja barggij lidjin
+birrusin 22 ulmutja.
+"Gå ij lim máhttelis
+mielkev ja ednambarggobuvda nav stuorra
+årromsadjáj oasstet, hæhttujma ietja
+sjattadit ienemus oasev.
+Vierttijma fámoj
+sjattadit dav ednamav mij ij lim juo
+sjattadum." - navti viessomævto lidjin
+dålen, lándav miehtáj.
+Manenagi vat åvddåguovlluj manáj
+Oarjálattja lij buolvas buolvvaj berustam misjåvnåv ja humanitær viehkev, ij dåssju Afrikan ja Kinan.
+Valla aj
+duola dagu hæjos sámij gaskan Divtasvuonan.
+Álgij komitéajn vuododum Kvinnelig Misjonsarbeiderijs jagen
+Komitea guládaláj Oappájn Olivia Uglandajn Fjæres (Terje Vigena sijddabájkke).
+Olivia lij dalloj Diako-
+nissa Dujskan.
+Jagen 1908 nuortas manáj, "Jubmela sidoda milta", gåk iesj moalgedij.
+Sån lij Divtasvuonan desik
+ållij 70 jage jagen 1935.
+Jagen 1948 almodij girjev suv vásádusáj birra Divtasvuonas: "Gånnå hærrá gárvet
+bálggáv".
+Dát le episstala vuodon.
+vuolus goarriji vantsajda giesset ja dálvet
+vuodtjan ja muohtan.
+Divna majt sijddaj
+ájggu doalvvot vierttiji rámbuvdas vihtta
+tijma máhttse suhkat rabás vantsajn.
+Jus le
+stoarmmo, de e sijda vuollelin máhte
+gáddáj mannat.
+De vierttiji gávav suhkat.
+Binná le ráses dåbij birra, ja aktan
+giesseguohtomednamij váren máhttin
+avtav jali guokta gusá biebmadit, ja aj
+nágin sávtsa ja gájtsa.
+Ja de le guolle
+nuoren, ja riek buorre buolládahka
+soahkevuovdes goahteguoran.
+tjuottjes barggo le gå galggi sijddaj buktet
+jali sijdas doalvvot.
+Vuoj gå stoarmmo
+ganugahttá sijddamanov rámbuvdas, ja
+vierttiji biebmov bårråt majt li oasstám
+ienemus åsij smáv sijdajs vuonav sisi.
+Sierraláhkáj dan diehti gå smáv
+ednambarggo buoreduváj ja almulasj
+bagádallamfálaldagá diehti.
+buorep vuobddemmáhttelisvuoda guoles.
+Ja buorep almulasj varresvuohta-
+fálaldahka.
+Åvddånibme vibáj gitta 1950-jagijda.
+Valla uddni ienemus oasse dájs årromsajijs
+li ávttasa, jali dåssju akta jali guokta
+vuorrasa dåppe årru.
+Goade ja kája ajtu
+ájmon aneduvvi, valla dálla loahpesadjen
+nuorap buolvvaj.
+Ihkap galggap ávon liehket gå dá, ja
+moadda smáv sijda tsáhkedis Vuonan,
+dåssju jábmi?
+Suohkan ållesvuohtan buoragit rijbat,
+sierraláhkáj semænntafabrihka diehti
+Gásluovtan, Europa ådåájggásamos.
+jus ålggorijkak æjgádij ja "doarjodiddjij"
+tjalmij tjadá gæhttjap, gudi li ådåájggásasj
+økonoma, de le fabrihkka aj sieldes
+rabddabielen.
+Mujttádav Nato-offisera
+gudi rabddabielleduottev oadtjun, gå
+vierttijin dievnastit dakkir rabddaguovlon
+gå Kolsås Oslo guoran...
+FREDLY
+Fredag 9. januar 2009
+Siri-Petter
+Forsanin
+Dålusj ájgij lidjin ållo bierna Nuortta-Sálton.
+Álu
+lidjin bånndurijda ja ælloniehkijda vájvven ja
+muhttijn alvot buvijt ja boahttsujt gåddin.
+luondulattjat hibmodam bivddo sjattaj bájkálasj
+bivddijda.
+Valla nágina lidjin smidábuv
+iehtjádijs.
+Akta dajs lij Siri-Petter.
+Sihke sáme ja látte biernav bivddin.
+Láttij
+biernnabivddem vuojnnet gal ienep
+soajttemlahkáj dahpaduváj ja jus dåbddin
+buve lidjin njuolgga biernas ájteduvvam.
+Sámij biernnabivddem lij ienep dåjmalasj
+ja vijddásasj.
+Sij árrat birssojt oadtjun -
+nav árrat gå jagen 1609 vuojnnep
+tjálálvisájn moattes merrasámijs birssojt
+adnin, juska ienemus oasse juovsajt ja
+biernnasájtijt adnin.
+Mannela 1600-jagijn
+tjáleduváj merrasámij birra sij "biernajt
+bivddi", jagen 1790 tjállá ámmátulmusj
+merrasáme li riek smidás vuohttje ja sij
+ienemus bierna gåddi - ja jagen 1865
+tjuodtju diedádusán bájkálasj lenskas
+ienemus oasse biernnabivddijs li sáme ja
+sij duolla dálla biernav vuohtji.
+Sámijda lij vuojnnet viejddim ájnas
+æládustjærdda ja biernnaviejddim lij
+buoremus bivddem.
+Biernnaviejddim sihke
+stáhtusav ja rudájt vattij.
+Juska sáme
+ienebuv biernav viejddin gå látte, de ajtu
+vuojnunagá lidjin gallegattjajda, gåjt 1800-
+jagij låhpan.
+Muhtem sáme sjaddin tjiehpe
+biernnaviejddimin ja biernnadáfojt iesj
+åhtsin ja gå ietjá sáme jali látte budáv
+rádjin.
+Dåbdosamos biernnaskuorggá
+Nuortta-Sálton 1800-jagijn lij gal Jon Pe-
+dersen Rijas (Suoksajávr-Jåvvå).
+Valla dan
+tjuohtejage mannegiehtjen, nuorap Petter
+Pedersen Loupar (Siri-Petter) sjattaj bájke
+åvdemus biernnaskuorggá.
+Juska biernnalåhko suv ájgen unnoj, de
+bierna.
+Moaddi vierttij sån biernnasájtev
+adnet biernav gåttåtjit.
+Biernnaviejddim
+Siri-Petterav moaddi várálasj dilijda
+Akti vargga hekkav massij.
+rat biernav dæjvvam ja biernna moaret
+sunji validij, ja Petter vierttij muorraj
+guotsadit bádan.
+Danna ådåsit gæhttjalij
+birssov láddit, mij nuolet manáj aj tjiehpes
+skuorggáj.
+Láddidahttijn biernna muora
+birra bálij dav vieratjit ja navti skuorggáv
+jåksåt.
+Valla Petter vuostatjin gergaj ja
+biernna hekkas massij...
+Siri-Petter riegádij Storvassbotnin dallusj
+Hábmerin (dálla Stájgon), valla åroj
+ållessjattugin vuostatjin Storvasseidan, dan
+mannela Storvassbotnin åvddål sån aktan
+fámiljajn Forsanij jåhttåj.
+Danna stuor
+gámán årrun.
+Petter bivdos viesoj ja lij
+manemus Hábmerin guhti bivddemav
+oajvveæládussan anij.
+Gábmá Forsanin lij
+aj manemus dán slájas Hábmerin.
+Petter
+vállduj Márjá Nilsdatter Nikkájn, ja sunnun
+lidjin 4 máná, gålmås bajássjaddin; Nils,
+Signe ja Petrine.
+Buosjes skuorggá Siri-Pettera iellema
+gietjen, sån girkkohærrás sakramentajt
+bivdij.
+Sognepræssta Storaker de
+gåbdudakgirdijn Presteidas Forsanij bådij
+Petterav ja suv oappáv Smájle Sikkáv
+viehkedittjat!
+Mánot mannela de vuoras
+skuorggá jámij.
+Siri-Pettera ja Márjá gábmá Forsanin.
+Boarrásaguovtes rievtes bielen,
+goalmát (g.b) le Tonny Eliassen .
+Husgammen til Siri-Petter og Marja i Forsan, den siste av sitt slag i
+Hamarøy.
+De to gamle til høyre, tredjeperson (t.v) er Tonny Eliassen.
+Fámillja.
+Siri-Petter ja áhkká Márjjá
+aktan mánáj Petrine (åvddålin rievtes
+bielen), Nils (duogen gårå bielen) ja
+Signe.
+Ålmåj r.b le Jonas Olsen
+Storvasseidas.
+Familien.
+Siri-Petter og kona Marja
+sammen med barna Petrine (foran til
+høyre), Nils (bak til venstre) og Signe.
+Mannen t.h er Jonas Olsen fra
+Storvasseid.
+Fredag 9.
+0ktober 2009
+FREDAG 9.
+OKTOBER 2009 Nr.
+www.nord-salten.no
+Løssalg: kr.
+TLF.
+www.cominor.no
+TURKJØRING - SKOLEKJØRING
+Side 12
+Tysfjord kan bli
+uten tannlege
+Etter 1. desember kan Tysfjord være uten tannlege.
+Frem til da "redder" vikar Lars Lundkvist situasjonen.
+Restaurerer kulturskatt
+Gammel, ødelagt 1700-talls tømmer erstattes møysommelig med nytt.
+Alle "snarveier" er stengt
+når Riksantikvaren overvåker restaurering av gamle bygg.
+Asle Henriksen (foran) og Ulf Chris-
+tensen tilbringer høstdagene i vestveggen på gamle Sagfjord kirke.
+I løpet av en måneds tid
+regner de med at denne delen av kirka skal være ferdig restaurert.
+SIDE 12
+Thor og Tove Holand er snart de eneste i
+Salten som driver stort med potet, men
+enkelte år røyner det ekstra på, som i år.
+Våt potethøst
+Fredag 9. oktober 2009
+Ukeavis for Steigen,
+Tysfjord og Hamarøy
+Lokalavisa NordSalten AS
+Postboks 94 , 8261 Innhavet
+E-POST: lokalavisa@monet.no
+Steigenmodellen
+- hva er nå egentlig det?
+Steigentunet er
+blitt en modell for
+hele landet med
+sin organisering
+av helse-tilbudet
+for kommunens
+innbyggere.
+hva er egentlig
+denne Steigen-
+modellen?
+Lokalavisa tok en
+tur innom for å
+sjekke ut hva det
+er som er så bra
+med nettopp
+Steigentunet.
+Allerede i gangen
+møtes man av et
+velkomstskilt som
+sier det meste.
+Her er alt.
+Under samme tak.
+Gull verdt å være under samme tak.
+Åshild Albrigtsen med pleierne Ellinor Lorentzen, Merete
+Lund og Trond Tverback.
+- Vi har mange rullestolbrukere og sengeliggende pasienter.
+disse pasientene er det gull verd å ha alle helsetilbudne innenfor en og samme bygning.
+kan fagfolkene komme opp i stedet for at vi kjører de ned.
+Større tilgjengelighet for
+brukerne.
+Avtroppende
+trygdesjef Kristian Hansen:
+mener at økt tilgjengelighet
+for publikum har vært viktig.
+Etter at vi flyttet fra rådhuset
+og til Steigentunet fikk vi en
+betydelig økning hos oss.
+Tidligere var det slik at vi
+hadde stort trøkk i
+fellesferien.
+Da kom barna
+hjem til de eldre og skulle
+hjelpe dem med ulikt
+papirarbeid.
+Det har opphørt
+og de eldre ordner dette sjøl i
+forbindelse med legebesøk
+eller andre ærend.
+bedre samhandling med alle,
+det er lettere å stikke innom
+hverandre og når vi har felles
+lunsj fjernes de formelle
+grensene og vi blir alle bedre
+kjent med hverandre.
+Det gir
+en bedre samhandling oss i
+mellom, mener Hansen.
+trygdekontoret flytter i
+nybygget er det barnevernet
+og sosialkontoret som vil
+flytte inn i trygdekontorets
+lokaler.
+Lettvint.
+Tannhelsesekretær Mona Larsen og tannhelse-
+assistent Caroline Nilsen mener det er lettvint å ha ulike
+fagfolk så nært knyttet til hverandre.
+- Det er lettvint for de
+eldre.
+Vi kan raskt stikke innom legene og få informasjon
+om hvilke medisiner pasientene bruker.
+Det er ikke alltid vi
+eller pasientene vet hva slags type medisin de bruker.
+får liste fra legen.
+Vi har også et godt samarbeid med
+helsestasjon og det er enkelt for pasientene.
+Da vi flyttet
+inn i 2001 var det jo artig at alt var nytt.
+Jeg spøker med at
+det eneste som var gammelt var meg og røntgenapparatet,
+ler Mona Larsen, som også er behjelpelig med å ta bilder
+av fingre og tær som kan være brukket.
+Felles lunsj gir uformelle
+rammer.
+Kantinemedarbeider Kjersti
+Bjerkås.
+sørger for mat til alle
+avdelingene og omsorgs-
+boligene.
+- Veldig mange
+spiser lunsj og det er absolutt
+et samlingspunkt.
+hyggelig arbeidsplass selv
+om det også kan være tunge
+tak, sier hun og byr på kaffe
+og rundstykker.
+Mange av de
+ansatte i første etasje
+benytter seg av kantina, og
+dette er med på at de ulike
+fagfolkene har et uformelt
+møtested.
+- Vi blir skuffet om
+ikke de ansatte på NAV tar
+lunsjen sin her hos oss også
+etter at nybygget er innviet,
+smiler Bjerkås.
+God rekruttering av fagfolk.
+Ragnhild Tverback er
+avdelingsleder på bogruppe
+tre som rommer både
+korttidsavdeling,
+legevaktsentral, akuttplass,
+fødestue og rehabilitering.
+Her er det mer enn god nok
+sykepleiedekning.
+-Vi jobber
+veldig tett på hverandre og
+her på Steigentunet er det en
+egen kultur for at man gjør en
+masse ulike arbeids-
+oppgaver.
+Vi har et luksus-
+problem i forhold til å ansette
+sykepleiere.
+Vi har ikke full
+jobb til alle sykepleierne våre.
+På denne avdelingen
+behandler vi pasienter på lik
+linje som sykehuset med
+blant annet blodoverføringer,
+gir intravenøs væske,
+antibiotika og tar EG
+prøve.Vårt mål er å gi
+pasientene best mulig
+behandling i egen kommune
+før de eventuelt sendes til
+sykehus, og på en forsvarlig
+måte sortere ut de som ikke
+trenger å reise til sykehus.
+har kjempet for denne
+plassen i alle år sier tidligere
+helse - og sosialsjef.
+synes det er en spennende
+arbeidsplass hvor man får
+prøve seg i mange retninger.
+- Man stivner aldri i jobben og
+ikke en dag er lik.
+De ansatte
+er uttrolig tøffe, og det krever
+mye av en person å kunne
+stole på egen dømmekraft,
+med tanke på når man for
+eksempel mener at pasienten
+bør sendes videre til
+sykehus.
+Det er denne avdelingen som
+er med på det såkalte PreOb
+prosjektet (Prehospital
+Observasjons- og
+behandlingsenhet) hvor man
+blant annet jobber med å lage
+en generell mal for lokal
+observasjon og behandling,
+Himmel på jord.
+Fysioterapeut
+Ninie van Schaik
+synes det var
+himmelsk å få
+samlet alt under
+ett tak.
+- Man
+kan raskt gjøre
+avtaler, det er
+lett å få tak i folk
+og informasjon
+og vi blir synlige
+for hverandre.
+Dette gjør at det
+blir lettere å ta
+kontakt.
+Om det
+så er å banke på
+døra og få svar
+på et enkelt
+spørsmål eller ta
+lunsj sammen.
+1. etasje;
+Resepsjon, kantine,
+kjøkken - arbeidsstue,
+renholdsavdeling, kontorer
+som også rommer
+kompetansesenteret.
+Jordmor, kontor for
+psykisk helse, tann-lege,
+fysioterapi, fotklinikk,
+helsestasjon og lege-
+kontor.
+Med lege i vakt
+fram til kl.
+22 alle hver-
+dager.
+I tillegg er NAV
+Steigen Trygd og mat-
+tilsynet på Steigentunet.
+2. etasje:
+Bogruppe 1 og 2, er
+pleie-avdelinger,
+bogruppe 3 er korttids-
+avdeling, legevakt-sentral,
+akuttplass, fødestue,
+bogruppe 4 er pleie-
+avdeling/demens, og
+bogruppe 5 er en skjermet
+enhet.
+Hjemmesykepleien
+er også stasjonert her.
+Hver bogruppe, som har 8
+pasientrom, har eget
+personale og ledes av en
+avdelingsleder .
+Perso-
+nalet i 2. etasje arbeider
+på tvers av bogruppene
+om natten og betjener da
+også 3. etasje hvor det er
+20 omsorgs-boliger hvorav
+8 er leiligheter med
+soverom.
+Her er det full
+døgnbemanning.
+FOTO/TEKST: KITTY SKAPALEN
+Neste nr.
+Fredag
+OKTOBER
+Ole-Fredrik Nergård, Mikkel André
+Nergård, Elias Olafsen ja Jonas
+Olafsen gájka oassálasstin "skåvllåj"
+Oslon ragátmáno 27.-29. biejve.
+Diedon ávvudallin ja hálvva tjoajven
+luohkaj åvddål Ájluovtas Osloj
+vuolggin.
+Ávvudallin iejvvitjit
+bállotjiektjijt Lullevuonas ja sijá
+vuosstij bállov tjiektjat.
+birrusin 160-170 oassálasste, gudi
+juohkusijda juogeduvvin, birrusij 16
+tjiektjij juohkka juohkusin.
+Vuostasj
+biejve báhtja hálvva jieppadin, valla
+ruvva oassen sjaddin
+tjiektjamjuohkusis ja hávsskudallin
+bállotjiektjamhárjjidallamij kloahkka
+09.30 rájes gitta 15.00 gålmmå
+- Mij guosská tjehpudahkaj de
+tjiektje Ájluovtas lidjin sæmmi dásen
+gå tjiektjijs Lulle-Vuonas.
+Teknihkka
+Oahppin "The Liverpool Wa
+Gå Liverpoola jåhtte bállotjiektjamskåvllå
+vuostasj bále lij Oslon, de Abildsøsaljon
+tjadáduváj.
+Ja bállotjiektjamskåvlån ællim dåssju
+máná bájkijs lahkusis.
+Nágina lidjin Nuortta-
+Vuonas vuolggám oassálastátjit - gitta Ájluovtas!
+ja bállotjiektjamdádjadus lij sæmmi
+buorre gå sij gudi lidjin oarjját,
+vuojnij báhtjaj bájkálasj hárjjidalle
+Ronny Nergård.
+12 oajvemus åhpadum hárjjidalle
+lidjin Osloj háleduvvam Liverpoolas
+åhpatjit doajvo nuorajt almma
+"Liverpool style soccer".
+Hárjjidalle
+Liverpoolas lidjin viek tjiehpe,
+berustalle ja vájmmelisá ja mánáj
+mielajt riek giddijin.
+Divna hárjjidalle lidjin iennilsgielaga
+ja gájkka iennilsgiellaj javladuváj.
+Jáhkedahtte le oassálasstijn ådå
+báhkoboanndudahka
+bállotjiektjamskåvlåj mannela.
+oanegis ájge mannela gullujin sihke
+"skills, go, go, go ja well done" daj
+moadda saljojs, ja Liverpoola
+hárjjidalle tjiektje mielajt ållu
+giddijin.
+Báhtja Ájluovtas subtsasti
+dádjadin vargga gájkka majt javllin.
+Duodden bállotjiektjamoahppamij
+majt máhtti sijdan Ájluovtan
+árkkabiejvijt hárjjidallat, oadtjun
+báhtja kursav iennilsgielav dádjadit
+ja sáhkadit.
+Lullevuonaga ettjin ga
+nav ålov nuorttavuonak
+hållamvuoges dádjada, ja navti lij
+sæmmi buorre iennilsgielav
+muhtemij sáhkadit.
+Ronny Nergård subtsas hárjjidalle
+tjielggasit lidjin
+bállotjiektjamfágalattjat huj tjiehpe.
+- Dásse hárjjidallamijn lij alla ja
+juohkka biejve lij ådå oahppo.
+Vuojnnet aj tjalmostahtti
+jæhkogisvuodav ja hávsskes
+hárjjidallamijt Liverpool Akademian.
+Tjiektje ja aj hárjjidalle lidjin
+dudálattja biejvij, guhka åsij
+bállotjiektjamhárjjidallamij.
+Organ-
+iserik lij systemáhtalasj ja riek
+buoragit gárvedum.
+Imálasj gå ittjij
+hiemsse sjatta gå nav moadda máná
+gudi ettjin nubbe nuppev dåbdå,
+galggin dåjmajda oassálasstet gånnå
+bagádalle/hárjjidalle bagádin amás
+giellaj, javllá Nergård.
+Åvdep kaptæjnna, tjiektje ja viehkke
+manager Phil Thompson guossidij
+skåvlåv manemus biejve.
+- Gå lidjiv nuorra ejma
+bállotjiektjamskåvlåjt jali hárjjidallijt
+ane, ja navti udnásj nuorajn li ienep
+máhttelisvuoda smidás tjiektjen
+Ja bierriji máhttelisvuodajt
+Valla mij agev viertti vuodon
+liehket le suohtastallam bállojn ja
+hávsskudallat tjiektjamijn, javlaj
+Liverpool-jáhtto.
+Báhtja Ájluovtas bessin aj
+Champions League vuojtov låggnit
+mav Liverpool ja John Arne Riise
+vuojttin Istanbulan jagen 2005.
+Manemus biejve divna oassálasste
+diplomav, bállov ja Liverpool-skirtov
+Juogeduváj aj medálja
+F.v Elias Olafsen, Mikkel Andre Nergård, Ole-Fredrik Nergård og Jonas Olafsen.
+Mikkel Andre Nergård
+Gåvva/foto: Ronny Nergård
+Spillegruppe sammen med Phil Thompson og trener.
+- Vi ble oppringt av lensmannen fordi
+det var observert et skadet dyr i
+Jerv i Leinesfjord
+Et jaktlag som tok hånd om
+en skadet rein, oppdaget
+søndag en jerv like sør for
+Steigentunet i Leinesfjord.
+området sør for Steigentunet i Leines-
+fjord.
+Vi utførte et søk etter dyret og fant
+en reinokse som hadde fått et strøm-
+gjerde rundt ene framfoten og viklet det
+inn i geviret.
+Mens vi søkte meldte en av
+postene at han så spor etter jerv, og like
+etter så han selve jerven.
+To andre poster
+meldte også at de så en jerv som sprang
+fra området og opp mot fjellet bak
+Naustvik Camping.
+Så det er ingen tvil
+om at jerven har hatt den skadde rein-
+oksen i kikkerten, sier Arne Marhaug
+som deltok i jaktlaget.
+- Hvor sjelden er det å se jerv så nært
+folk?
+- Den tida jeg drev med sau så jeg ved to
+anledninger jerv i Osan-området, mellom
+Botn og Kjølåsen, og senest i dag så jeg
+jerv da vi skjøt en elg i Sommerkollen overfor
+Marhaug.
+Så det er nok på høy tid at sauene
+kommer ned fra fjellet, sier Marhaug.
+Nergård, Elias Olafsen og Jonas Olafsen
+deltok nemlig alle på "skolen" i Oslo
+De var selvføl-
+gelig spente og det kriblet litt i magen før
+avreise til Oslo fra Drag.
+De var spente
+på å møte fotballspillere fra Østlandet og
+få spille mot andre barn fra en annen
+kant av landet.
+Det var om lag 160-170
+deltakere som ble inndelt i aldersgrupper
+med ca.
+16 spillere i hver gruppe.
+første dagen var guttene litt tilbakehol-
+den, men de ble fort en del av spiller-
+gruppene og koste seg med fotball-
+øvelser fra kl.
+hele dager.
+- Nivåmessig var guttene fra Drag fullt
+på høyde med østlendingene.
+teknikk og fotballforståelsen var like bra
+som hos spillerne sørfra, observerte
+guttenes lokale trener Ronny Nergård.
+12 toppkvalifiserte trenere var blitt
+fløyet inn til Oslo fra Liverpool for å
+drille unge og håpefulle i skikkelig
+"Liverpool style soccer".
+Trenerne fra
+Liverpool var utrolig dyktige, engasjerte
+og ivrige og med stålkontroll på ungene.
+Alle trenerne var engelskspråklige og alt
+foregikk på engelsk.
+Det vil forundre oss
+mye om ikke de fleste deltakerne nå
+sitter igjen med et nytt ordforråd etter
+fotballskolene.
+Allerede etter kort tid
+runget både "skills, go, go, go og well
+done" på de forskjellige banene, og
+Liverpools trenerteam hadde spillerne i
+sin hule hånd.
+Guttene fra Drag forteller
+at det gikk veldig greit å forstå hva som
+ble sagt.
+I tillegg til å lære mye om
+fotball som de kan trene på i hverdagen
+hjemme på Drag, fikk guttene intensiv
+kurs i å forstå og snakke engelsk.
+Østlendingene forsto heller ikke så mye
+av den nordnorske dialekten, så det var
+faktisk like greit å snakke engelsk til
+Lærte "The
+Liverpool Way"
+Jårggålibme: Divte Media AS/Idar Kintel
+Abildsøfeltet var arena da Liverpools omreisende
+fotballskole for første gang tok turen til Oslo.
+fotballskolen trakk ikke bare til seg lokale unger.
+Noen hadde reist helt fra Nord-Norge for å delta
+- fra Drag!.
+noen av dem også.
+Ronny Nergård forteller at det var
+tydelig at trenerne var fotballfaglig
+meget dyktig.
+- Det var høyt nivå på treningene og
+stadig noe nytt å lære.
+Det virket også
+som både fokus på disiplin og humør-
+fylte treninger er en vesentlig bestanddel
+i Liverpool Akademiets opplegg.
+spillere og trenere gav uttrykk for stor
+tilfredshet med dagene med intensive,
+men lærerike økter med fotballtrening.
+Organiseringen var systematisk og meget
+godt planlagt.
+Utrolig at det ikke ble
+kaotisk når så mange barn som ikke
+kjente hverandre fra før, skulle delta i
+aktiviteter der veilederne/trenerne
+forklarte på et fremmed språk, sier
+Nergård
+Tidligere kaptein, spiller og ass.
+mana-
+ger Phil Thompson var innom skolen den
+siste dagen.
+- Da jeg var ung hadde vi ikke fotball-
+skoler eller trenere, ungene i dag har
+større og flere muligheter til å bli gode.
+Og de bør ta dem.
+Men det som hele
+tiden må ligge i bunn er at man skal ha
+det artig med fotballen og nyte spillet,
+uttalte Liverpool-legenden.
+Guttene fra Drag fikk også løfte
+Champions League troféet som Liver-
+pool og John Arne Riise vant i Istanbul i
+Siste dag fikk alle deltakerne utdelt
+Diplom, fotball og Liverpool T-Skjorter.
+Det ble også utdelt medaljer til vinnerne
+av en uhøytidelig straffekonkuranse som
+ble avviklet i hver av gruppene, samt
+medalje for beste holdninger/fair play.
+Elias Olafsen fra Drag vant medaljen for
+beste holdninger/fair play i sin gruppe,
+noe som var meget fortjent og artig for
+delegasjonen fra Drag.
+ay"
+NORSK TEKST:
+vuojttijda unna
+stráffatjievtjastimgilppusin mij
+juohkka juohkusin tjadáduváj, ja akta
+dasi gænna lij buoremus
+miellaguddo/fair play.
+Elias Olafsen
+Ájluovtas medáljav vuojtij buoremus
+miellaguddo/fairplay ietjas
+juohkusin, dav sån ánssidij ja viehka
+suohtas lij Ájluovta báhtjajda.
+Gåvvå/foto: Øyvind A. Olsen, AN
+Ole Fredrik Nergård
+Med Champion League-trofèet, f.v.
+Elias Olafsen, Ole-Fredrik Nergård, Mikkel Andre Nergård
+og Jonas Olafsen.
+Innhavet ungdomsklubb kr.10.000, Hamarøy-
+natta kr.
+10.000, Tensing Hamarøy kr.
+Skutvik Blandakor kr.14.500,
+Tildeling til lag og foreninger i Hamarøy
+Driftsutvalget i Hamarøy har
+vedtatt å fordele kulturmidler for
+2009 til følgende:
+Hamarøy Krigsmuseum kr.
+Hamarøy pensjonistforening kr 8.000
+(prosjektstøtte), Skutvik pensjonist-
+forening
+3.500, Sagfjord
+pensjonistforening kr 3.500, Ulvsvåg og
+omegn pensjonistforening kr.
+Sagvatn JFF kr 6.000, (utbetales ved
+gjennomført prosjekt), Sørbygda Vel-
+forening kr 8.000, Søskenheimen kr
+6.000, (herav kr 4000 i prosjektstøtte), UL
+Fremad kr 0, Hamarøy husflidslag kr.
+6.000, Sørbygda skytterlag kr 6.000,
+Sagfjord lokalutvalg kr 6.000, UL Øyland
+kr 8.000, (prosjektstøtte) og Blindeforbun-
+det Nordland kr 2.000.
+Søknadene er kategorisert i 5 forskjellige
+grupper.
+Det er Barn og ungdom, kunst-
+formidling, sang og musikk, kulturminne-
+vern, eldreaktivitet og øvrige kulturfor-
+mål.
+Totalt søknadsbeløp var på kr 30.000
+og til fordeling ble det gitt kr 35.000.
+CyanMagentaGulSvart
+Fredag 13. mars 2009
+Bálldalahkkoj
+fylkkagoaden
+Nordlánda fylkkasuohkan diehtomielalattjat barggá
+sáme gatjálvisájt tjalmostahttet duon dán pládna-
+prosessaj baktu ja aj Nordlánda Fylkkaplána baktu.
+Divtasvuonakguoktán le ájnas oasse fylkka-
+suohkana sáme ássjij bargon, Heidi Birgitta
+Andersen ja Per-Inge Finnesen.
+Heidi barggá sáme giella-
+konsulænntan, madi Per-Inge le sáme
+ássjij rádevadde.
+Sunnun li kontåvrå
+bálldalahkkoj fylkkagoaden - Æládus-
+ja guovlolasj åvddånahttemåssudagán.
+Sunnu oajvve le fylkkaráde Arve
+Knutsen (Kr.F).
+Fylkkasuohkana sáme ássjij bargov
+ådåstuhttet lij gåbdes prosessa
+háladusán ja aj politihkalattjat.
+ådåstuhttem le buktám mærrádusáv
+fylkkadikken gånnå Sáme nammadus
+le hiejteduvvam, ja sáme ássjij
+politihkalasj åvdåsvásstádus le
+sirdeduvam fylkkarádáj.
+Fylkkasuohkan le guokta
+aktisasjbarggosjiehtadusá Sámedikkijn
+sjiehtadam, nubbe Trøndelága fylkaj
+ja Hedmárko fylkkasuohkanijn sáme
+ássjij bargo birra oarjjelsáme
+guovlojn, ja nubbe
+aktisasjbarggosjiehtadus mij guosská
+ålles Nordlánda fylkkaj.
+Divtasvuona suohkana oassálasstem
+sámegiela háldadimguovlluj le
+buktám, adjáj fylkkasuohkanij le
+biejadum gájbbádusá sámelága
+giellanjuolgadusáj hárráj.
+Fylkkasuohkan oadtju
+guovtegielakvuoda doarjjagav
+- Barggo fylkkasuohkana gájbbádusáj
+sámelága giellanjuolgadusáj hárráj le
+jådon, miejnni Heidi.
+Fylkkasuohkana
+dokumenta ja plána ma sámegiellaj
+galggi gávnnut, sån álu
+julevsámegiellaj jårggål.
+Tjoahkkájgæsos fylkkaplánas le
+læhkám ájnas dahkamus, sæmmi le
+válggatjálos majt fylkkasuohkan le
+buvtadam.
+Dát julevsámegiellaj
+gávnnu ja le duola dagu sáddidum
+divna gådijda Divtasvuonan.
+aj oassálasstá dábálasj
+ássjegiehtadallamin.
+- Mån giehtadaláv åhtsåmusájt
+giellastipendajda ja dårjajt
+giellaarvusmahttem dåjmajda, subtsas
+Per-Inge Finnesenin le viek gåbdes
+barggobælldo.
+- Muv oajvvedahkamus le jådedit ja
+giehtadallat gájkka mij sáme ássjijt
+guosská fylkkasuohkanin.
+Danna le aj
+oatsodibme aktisasjbarggosjiehtadusás
+Sámedikkijn ja sáme instiusjåvnåj ja
+organisasjåvnåj.
+Mujna le aj álu
+guládallam guoskavasj departementaj
+ássjes ássjáj.
+Fylkkasuohkanin ájggop
+mijá politihkka galggá nasjonálalasj
+politihkav tjuovvot, javllá Per-Inge.
+Rádevadde le aj tjielgas mij le
+"vuodo" juohkka dåjman.
+- Fylkkasuohkan galggá dilev láhtjet
+vaj sáme oassálasste bessi bargov
+buoremus láhkáj tjadádit.
+sihke institusjåvnåjda,
+organisasjåvnåjda ja ájnegis sábmáj.
+Heidi Andersen ja Per-Inge Finnesen
+goappátja soapptsoba bargon
+fylkkagoaden ja viessádin
+fylkkaoajvvestádan Bådådjon.
+Valla lin álu "sijdan" Divtasvuonan,
+viek álu...
+GÅVVÅ/FOTO: JØRGEN MATHISEN, Avisa Nordland
+Fredag 14. august 2009
+Vuosstebielle
+Hamsunij
+Duvvá.
+Vádtsem Duvváj sjattaj viek buorre tjáppa dálken.
+Dánna vádtsijda gáhkkiji.
+Hamsunbiejvij
+aktijvuodan
+vuosedij Liddno
+sáme ælla
+riekta nav gåktu
+Hamsun gåvvit.
+Ásadiddje Liddnos ájggu árbbedábijt boahtte buolvajda åttjudit.
+Duola dagu eldagis ja rievsaga li merka ma vuosedi gånnå ij
+galga dållåsajev dahkat, subtsasti.
+Arrangørene fra Liddno er
+opptatt av å bringe tradisjoner videre.
+- Lyn og ryper er
+eksempelvis tegn på at man ikke skal lage bålplass, forteller de.
+Tæksta: Karianne Sørgård Olsen
+Vájaldime Gilbert Lapp'a væráldin -
+Kalstadsijdajs Duvvásijdajda, ájggun
+gåvvidit sáme árbbedábijt ja ritualajt
+ma li dållåj tjanáduvvam.
+Gilbert Lapp le dåbdos Hamsuna girjijs
+Rosa ja Benoni.
+- Gilbert Lapp ij le nav slintsos ja
+duolvas dagu Hamsun suv gåvvit.
+le tjáppa ulmusj, sæmmi árvujn dagu
+látten, javlla akta ásadiddjijs, Inga
+Nanos
+Mikkelsen vuoset vuohkáj majna Ham-
+sun suv girjijn sámijt gåvvit, ja ájggu
+ådåstuhttet dav gåvåv.
+- Duola dagu Markens Grøde.
+tjuodtju Isak lij saje vuostasj ulmusj.
+Valla sáme juo lidjin
+danna.
+Hamsun ittjij
+agev sámijt ulmutjijn
+v u o s s t e b i e l l e n
+tjuodtjot
+dán
+vuojnnuj, dættot sån.
+Vádtsemoassálasste
+Kirsten Andreassen
+ja Inger Karlsen
+guorrasibá
+dási.
+Vuojnnám
+Hamsuna gåvvidimijt
+sámijs, ja navti sihke
+Mari Boine konsærtta
+dát
+vádtsem
+mujttádahttá man
+nanos ja tjábbe sáme
+kultuvrra le, javllaba
+rádnatja.
+Dåjmalattja
+Váttsedijn da birrusij
+oassálasste
+oadtjun gåvåv gåktu
+dållit sáme láhkáj.
+- Jus ájgo idjadit, de viertti agev
+gatjádit jus besa åvddål oaddá.
+dagu eldagis ja rievsaga li merka gå ij
+la buorisboahtem.
+Viertti aj árranav
+dahkat binnemusát avtse lávke tjátjes
+ierit, ja ij galga dålån ruodtsit, javllá
+Inga Mikkelsen.
+Sån subtsas árran le ájnas sáme
+árbbedábijn, ja dålåv galga riekta
+láhkáj giehtadallat.
+- Dát le iellemvuohke, luonndo-
+filosofija ja árbbedábe.
+Oase ma li
+ájnnasa boahtteájggáj bisodit.
+vádtsemin galggap gáhkkit hællo
+Jáhkáv sjaddá fijna vuohke
+juojddá ietjá dahkat gå sjávot
+tjåhkkåhit girjálasjvuodasemináran,
+tjajmmá sån.
+Bálges Kalstada ja Duvvásijdaj gas-
+kan lij ájnas vádtsembálggá dålusj
+samijda.
+Tuva.
+Turen til Tuva ble svært vellykka i godværet.
+Her tilberedes gáhkko for turfolket.
+Gåvvå/foto: Anne Kalstad Mikkelsen
+Duvvá rájaduváj sámijs 1860-jagijs ja lij sáme årromsadje desik sijdas
+jåhtin 40-50 jage dássta åvddåla.
+Álmmuklåhkåmis jages 1900 tjuodtju
+sadje le aktisasj ednamin Gielasgiedde, Uteid ja Oppeid sijdaj vuolen.
+"Duvvaga" dagu álu gåhtjoduvvin, adnin ietjas skøytav ja ålov bivddin
+ja viejddin, duodden Lofotguollimijda.
+Gåvvå: Anne Kalstad Mikkelsen
+Duvvá - sáme årodahka
+Gåvå: Kitty Skapalen
+Åvddåla le Árranin kantijnna læhkám
+1990-lågo álgon.
+Vuostatjin galggá
+kantijnna barggijda liehket, valla
+ájnegisulmusjviddnudagá æjgát, Roger
+Pedersen, ájggu bájkálasj viesáda aj galggi
+bessat kaféav ávkálasstet.
+- Gæhttjalimájgen ájggop guovdátja
+rahpamájgijt tjuovvot, mánnodagás
+bierjjedahkaj kl 10 - 16.
+åvddålijguovlluj vuojnnep máhttelis-
+vuodajt duon dán lávvodagájn rabás adnet,
+javllá Pedersen.
+Ruoptus Ájluoktaj dijmmá jåhttåj ja le
+guovvamáno rájes barggam viddnudagáv
+jåhtuj oattjotjit.
+Addneguoradallamav le
+Vuolledirektørra Kitty Aira le viek dudálasj ådå kaféa-fálaldagájn Árranin.
+Kafé Durro jådeduvvá Roger Pedersenis (g.b) ja viehkkekåhkas Kevin Olaisen.
+Underdirektør Kitty Aira er strålende fornøyd over det nye kafe tilbudet ved Árran.
+Kafé Durro blir drevet av Roger Pedersen (t.v) og hjelpekokk Kevin Pedersen.
+Kaféarahpam Árranin
+Roger Pedersen (22) Ájluovtas le kantijnav ja
+kaféav Árranin rahpam.
+De dal bargge ja
+bájke viesáda vijmak bårråmsajev guovdátjin
+tjadádam ja dat vuosedij nanos berustimev.
+- Ájggop bájkálasj - ja sijddabiebmov
+stiellit.
+Kaféagálvo ja mállása.
+Uddni
+rahpambiejve le bidos mállásin.
+Ienep bargge
+Árrana direktørra, Filip Mikkelsen ådå
+fálaldagájn viek ávvudallá.
+- Dát gal buorre sjaddá.
+Gå álgijma
+guovdátjav jådedit de lijma binnep
+virgálattja ja uddni lip moattes, ja navti
+gal le dárbbo kaféaj.
+Sávav oadtjop
+moadda guollemállása menyan, soajttá
+spekesildáv ja ietjá njálga guolev, måjut,
+ja sávvá Pedersenij vuorbev.
+Vuolledirektørra Kitty Aira le aj viek
+dudálasj.
+- Dát le viek buorre.
+Dálla boahtep varás
+káffaj ja máhttep lunsjav ja mállásav dánna
+oasstet.
+Bårråp aj ålggon gåjt akti vahkkuj
+ja de la máhttelis njálga mállásav dánna
+Dát buorre sjaddá, javllá sån.
+Turisstaájgge vuorddá
+Pedersen aj turisstaájgev vuorddá, ja
+vuojnná máhttelisvuodav turistajt giesen
+dievnastit, ja åvddålijguovlluj ihkap ájn
+akta barggosadje sjaddá.
+- Muv steviellja Kevin Olaisen (22) le
+åhpadum koahkka ja muv álgon viehket,
+Iesj li sujna åtsådallama
+tsieggim- ja snihkkumsuorges, valla sujna
+le agev sávadus læhkám koahkkan barggat.
+Ja arvusmahttemav le vuorrasap sámijs
+- Mån lev bájke vuorrasap ulmutjijt
+guossidam ja tjálálvisájt tjuoggám guolláj
+ja biergguj, ja le árvusmahtedum sáme ja
+nuortta-vuona biebbmo.
+Berustav ålleslasj
+åvdedimes biebmos, mij galggá njálggen
+vuojnnut ja diedon njálggen májsstet,
+måjudallá sån.
+Juojddáv gal le oasestam, ja jáhkká sån
+viertti ådå vædtsagijt manenagi oasstet.
+Suv plánajn le aj catering-oasse.
+- Árran le juo åvddålijguovlluj dinngum,
+ja vuosstájválldep aj catering dinngumijt
+iehtjádijs guovdátja ålgusjbieles, javllá
+Pedersen.
+Sån le aj sáhkadam ietjá aktøraj, duola
+dagu hotellajn Sisnuoren.
+- Munji vuojnnet le navti gå ienep fálaldagá
+gávnnu, infrastruktuvrra lågnån.
+Miján le
+máhttelisvuohta buorre biebmojt oasstet,
+ja navti sávvap ulmutja árbbedábálasj
+biebmov ájggu bårråt, hæjttá ådå
+viddnudakæjgát Ájluovtan.
+Fredag 16. januar 2009
+Gåvvå/foto: Arctic Wilderness Experience
+Aktisasjbarggoprosjækta Divtasvuona ja
+Jielleváre suohkanij ja Sørkaitum
+Samebya gaskan álgaduváj tjavtjan 2002.
+Guhtta jage mannela æládusoassálasste
+rájá goappátja bielen bivdeduvvi
+oassálasstátjit.
+Kártta ja diehtomateriálla
+Kártta le mihton 1:100 000 ja le buorre
+vædtsak gárvedibmáj várrevádtsemijda
+dájn guovlojn, mij le Skjomenis nuorttas
+Kobbvatnij oarjjás.
+Kártta vuoset buorak
+láhkáj máhttelisvuodajt bæjvvásasj
+vádtsemijda.
+Bierri ihkap aj kártav stuoráp
+mihtoj adnet, vaj ienep diedojt oadtjo.
+- Kártta ållo ávkálasj diedov vaddá
+duobddágij ja sjattoj birra.
+Jårggåluvvam
+julevsámegiellaj,
+vuona-
+svierigadárogiellaj.
+Stig Gælok le riek
+buorre bargov dahkam, bærrájgåhtsemijn
+sáme bájkkenamájs kártan, javllá Stig
+Eriksen, akta prosjæktajådediddjijs.
+- Ájggop giehtagirjátjav rievddadit ja
+dárkkelappot dav dahkat, ja aj dav
+juogadit duon dán sajen vaj ulmutja dav
+máhtti åmastit.
+Vuojnnep lassemin
+berustimev lájdos ja ulmutja hálijdij birra
+vádtset, álu Gievsfierdas Vuodnabahtaj
+Rádjebálges
+buoreduvvá
+Guovllo le hiebadahtedum ja kárta ja diedomáteriála li åtsådum.
+De le dal ájgge dagojt buktet Rádjebálggáj tjanádum.
+Rijkarájan.
+Tsiekkim rijkarájan subtsas guokta nasjåvnåj birra.
+Duobddága li avkkiduvvam ulmutjijs buolvaj tjadá rájá goappátjij bieles.
+Ved riksgrensa.
+En varde ved riksgrensa forteller om to nasjoner.
+Området har blitt benyttet av folk fra begge sider gjennom generasjoner.
+hálidij vádtset, javllá Eriksen.
+Ådå låhko kártas aj boahtá.
+Tjalmostahttem sáme namájs
+Produktåvddånahttemin ájggu barggat
+åvddånbuktemijn sáme namáj sisanos.
+- Ájggop dajna vijdábut barggat.
+namá ålov subtsastij gåktu duobddágin le
+ja luondov danna ja aj gåktu buolvaj tjadá
+li duobddágijt ávkkidam.
+Svieriga bielen
+vuorrasap sáme sierraláhkáj berustin dát
+riekta galggá sjaddat, javllá Eriksen
+Ja sihke Vuonaga ja ålggorijkaga ådå
+vuojnov oadtju gåbdep ja stuoráp
+muossádimijn, miejnni Eriksen.
+Aktisasjbarggo moadda
+oassálasstij
+- Ajggop aktisasjbargov Nord-Salten
+Turlagajn
+oassen
+vádtsemprográmas
+giesen
+Guovvamánon mij ájggop aktisasjbargov
+álgadit æládusiellemijn rájá goappátjij
+bielijn, vaj mannoæládusbuvtaga bálkká
+guoran dagáduvvi, javllá Eriksen.
+Sån jáhkká vádtsema oahpestiddjij le
+mannoæládussaj.
+Dánna luonndo ja
+kultuvrra giehtalahkkoj vádtsi.
+-Ájggop aj Vuodnabat sijdajn
+ságastallat rádjebálggáv vijdedittjat,
+Nordkalottlájdojn
+Vuodnabadás Vájsáluoktaj manná.
+dåjmadagájn
+jådedimjuohkusijn da guokta
+ráddnásuohkana Jiellevárre ja
+Divtasvuodna li sihkarasstám
+aktisasj vuodov.
+Duola dagu libá
+goappátja suohkanoajve oasse
+jådedimjuohkusis.
+Tjoahkken
+produktbuvtadimoasse le 2,2
+milijåvnåjda merustallam.
+dássta le juo Interreg'as juollodum,
+ja sihke Divtasvuona suohkan, Nar-
+vik Energi ja Vattenfall AB li
+læhkám ruhtadiddje.
+Svieriga bie-
+len le merustallam birrusin guokta
+milijåvnå.
+- Lip ávon gå dialogav galggap
+adnet æládusoassálasstij rájá
+goappátjij bielijs, hæjttá Eriksen.
+Kártta, giehtagirrje ja video li oase vuosedallamis
+rádjebálggás.
+Dálla æládusoassálasste bivdeduvvi
+bargguj buvtagijt åvddånahttet tjanádum
+rádjebálggáj.
+Kart, håndbok og video vil være med å markeds-
+føre grenseleden.
+Nå inviteres næringsaktørene
+med i arbeidet med å utvikle nye produkter
+tilknyttet Grenseleden.
+Fredag 20. februar 2009
+Doajmmajuogos DragLAN le ásadibme
+mij dán jage tjadáduvvá dijstagás
+duorastahkaj snjuktjamáno 10.
+biejvijn.
+Nav gåk åvddåla sebrudakgoaden
+Ájluovtan dáhpáduvvá, dálvveloabevahko.
+Dákkir ásadime li dábe sjaddam lándav
+birra, biejadum jur skåvlåjda dálvvelåbijn.
+Juohkka oassálasste válldá manen ietjas
+dáhtámasjijnav ja tjanáduvvá nuppijda,
+nubbe nuppijn spellat, internehtan surffit,
+fijlajt juogatjit ja ájn ienep.
+Valla e dåssju
+dáhtá birra tjåhkana.
+Moadda spela
+- Miján le aj bállotjiektjamgilpos
+lásjmudallamlanján ja moadda ietjá
+gilppusa, javllá Magnus Paulsen.
+Sån le
+aktan Thorstein Solstrømajn dá jage
+oajvveásadiddje VinterLAN:as.
+- Dá jage lip ådå teknihkalasj vædtsagijt
+oasstám ja miján li ienep saje.
+Sadje le 60
+oassálasstijda ja máhttep stuoredit jus le
+Budsjehtav aj gærdodip ásadimev
+Dáhtáávudallam.
+Magnus Paulsen
+ja Thorstein Solstrøm gåhttjoba
+vidát VinterLAN:aj Ájluovtan
+snjuktjamáno nuppát vahko.
+DATAPARTY.
+Magnus Paulsen og
+Thorstein Solstrøm inviterer til den
+femte VinterLan på Drag i mars.
+LAN Ájluovtan
+dálvveloaben
+Vidát gierde nuora Ájluovtan VinterLAN:av ásadi.
+Dáhtáspella,
+bállotjiektjamgilpos ja ietja gilppusa idja-biejvve.
+bærrájgåtsåtjit, javllá sån.
+Sunnu siegen
+gietjas iehtjáda viehkedi teknihkalasj åsijn.
+Dijmmá lidjin badjelasj 50 oassálasste ja
+dá jage sávvi ådå rekordav, Nuortta-Sálto
+stuorámus LAN:an.
+Báhtja ieneplågon
+Tjáledibme le álggám ja juo li 35
+Ienemus oasse li báhtja
+Nuortta-Sálto guovlos, valla aj ulmutja
+Narvijkas ja Bådådjos.
+Muhttijn li galla
+næjtso, valla gåsi gáhtu?
+- Moadda báhtja ájggu oassálasstet, valla
+gånnå li næjtso?
+- Vuorddep sijáv, javlli sluohkasit.
+Dábálattjat båhti, valla e tjáledahte
+åvddålgiehtaj.
+Nágina PC:av manen válldi,
+valla e gájka.
+VinterLAN le dagu åvddåla ásadibme gåsi
+ulmutja navku bessi, ja dårjaduvvá
+almulasjvuodas.
+Sihke Sparebanken Nar-
+vik ja Divtasvuona suohkan li doarjjam.
+Jus 10. klássav váttsá jali vuorrasabbo le
+de besa oassálasstet ja náv le aj gæhttjij
+- Goassa le ájggemierre tjáledahttet?
+- Le máhttelis tjáledahttet desik ásadibme
+álggá, ja jus soajttá lissta le dievas de le
+máhttelis duoddebievdev tsieggit, javllá
+Simon Paulsen, guhti aktan Johnny
+Andersenijn lij oajvveásadiddje åvdep
+jagijn.
+Ásadiddjijn le sierra næhttabielle,
+www.draglan.net .
+Dánna gávna sihke
+tjáledimsjiemáv, njuolgadusájt, rustiklistav
+ja ållo diedov sihke oassálasstijda ja
+gæhttjijda.
+Ja dajda gudi ettjin åvddåla diede; LAN
+mierkki Local Area Network.
+LAN Ájluovtan 2004
+Gåvvå: Sander Andersen
+Norrøn jali sáme?
+Stájgo histåvrålasj guovdátja
+bargo prosjæktajådediddje
+Sidsel Bakke ja Stájgo
+histåvrrålága njunnjusj,
+Greta Sollie, åvdep
+bierjjedagá gåhttjun
+arkeologav ja senior-
+rádevaddev sámedikken
+Arne Håkon Thomassenav,
+gehtjatjit ráhposajev
+Grådussan ja
+Mjeldbávte vuolen.
+Arne Håkon Thomassen - vædtsagijn majna ednamav guoradallá - dålutjis sáhkadime Sidsel Bakkejn - madi Greta Sollie dálásjájgijn
+guládallá mobiltelefåvnå baktu!
+Arne Håkon Thomassen - med et redskap for å ta stikkprøver av jordsmonn - i ivrig samtale med Sidsel
+Bakke om gamle dager - mens Greta Sollie har mobilkontakt med nåtiden!
+Rábo mannelahkkuj dålusj strádduhåren Grådussan.
+Graver på rekke og rad i en gammel strandvoll i Grådussan.
+Ulmme gæhttjamijn lij berustahttet Arne
+Håkonav ja Sámedikkev guoradallamijn
+boandás åvddåráhpobájkij Stájgon, ja
+arkeologajda vuostasj diededimev daj
+bájkij birra vaddet, mij guosská
+seminárav mij galggá ásaduvvat
+bajelttjálajn "Døden skal du lide"
+Sagaspellavahkon mannela giesen.
+Dalloj Lars Erik Narmo, arkeologa ja
+dutkamåvdåsvásstediddje vikingmusean
+Borgan Lofåhtan aj sjaddá oassálasstet.
+Manemus nammadum sjaddá de norrøna
+ráhposkihkajt ja ájádallamijt iellema
+birra jábmema mannel, madi Arne Håkon
+sjaddá åvdåstit sáme oasev.
+Moattelágásj rábo
+Grådussan li moattelágásj rábo.
+baddjen várddasin Bøvika ja Mjeldbávte
+vuossti le broanssaájgeráhpo
+kuppelgiergij10-20/30 cm
+diameterin.
+Guovte
+parallella sádduhårijn kuppelgiergijs
+nuore lahka li gisstorábo ja rábo jårbåp
+hámijn guorralahkkuj.
+Vuorrasabmusa li
+ihkap bajemusán ednambajedime diehti,
+ja soajtti liehket birrusij 2-3000 jage
+vuorrasa.
+Arne Håkon subtsas Porsanger-
+lahkkesuollun lij gávnnam
+liejkkimgistojt, ma ælla rábo, valla
+buvtadumsaje gånnå merrasáme livses ja
+uljov svállás, mårsjås ja nuorjos
+buvtadin.
+Rábo gisstohámijn Grådussan
+ælla gal liejkkimgisto, valla ieme rábo,
+valla guorras teorijaj, gånnå sáme ja
+norrøna viesáda gaskan lij
+aktisasjbarggo, ja sáme ja norrøna ihkap
+aktan li hávddáduvvam.
+Ájnas dahkamus
+dálla sjaddá buorre diehtotáblojt dahkat
+ma máhtti gæhttjijt diededit ja
+bagádallat.
+Giese ráhposeminára mann-
+ela berustibme dáj åvddåmujtoj birra
+lassánit, ja de le ájnas ulmutja diedov
+oadtju ma máhtti nannit ja tjiegnodit
+iejvvimav dålusj ulmutjij.
+Rábo Mjeldbávte vuolen
+Bøvika nuppe bielen, Mjeldbávte
+vuossti, li aj moada rábo strádduhårijn
+giergijs ma li danna.
+Uddni li savvám
+tjuovggis sebmulij, valla jårbbis rahpam
+ienemus rábujn le máhttelis
+vuojnnet.
+Le miellagiddis ájádallat
+moadda boandás ráhposaje li goabbák
+bielen Bøvikas - ja histåvrå moadda
+jiena tsabmi dunji gå guovlon vádtsá.
+Sáme lidjin gal vuostasj ulmutja gudi
+dási årrujin, ja ihkap dat nanos
+tjalmostahttem norrøna dåjmas dán
+guovlon ruovddeájgen ja vikingájgen le
+tjiehkam ahte sáme ihkap lidjin
+ájnnasappo gå uddni jáhkkep.
+Isetráhpo
+Hagbardsuollun, gånnå nissun biese sisi
+lij biejadum - sáme ráhpodáhpe - ihkap
+dav vuoset.
+Geldulasj sjaddá gullat majt arkeologa
+åvddånbukti giese semináran!
+Tæksta/Gåvå:
+Bjørn E. Stemland
+Idar Kintel/
+Divte Media AS
+Fredag 23. januar 2009
+web-tv ållånime
+Jus Sámedigge doarjju prosjevtav
+"Julevsáme Youtube", de ihkap ruvva
+duohtavuohtan sjaddá.
+Nordlánda fylkkasuohkan ja Barggo- ja
+sebradahttemdepartemennta li juollodam
+300 000 kråvnå gesisik prosjæktaj.
+viertti Sámedigge aj doarjjot jus prosjækta
+duohtavuohtan
+moarmesmánon.
+Innovatijva giella nuorajda
+Visjåvnnå le julevsámegielav dahkat
+miellagiddis ja innovatijvalasj giellan
+nuorajda, mij aj sijda ja skåvlå
+ålgusjbielen máhttá aneduvvat.
+Video-
+sáddagij baktu internehtan julevsáme
+nuora oadtju iehpeformalalasj ja
+interaktijvalasj anov gielas.
+Inge
+Finnesen
+Nordlanda
+fylkkasuohkanin miejnni dát le buorre
+doajmma.
+- Dá nuora li smidá ja sjuggelisá.
+Fylkkasuohkanin le næhttabielle Info-
+nuorra sáme nuorajda, valla dat ij giddi
+nuorajt sæmmi láhkáj gå vihtta jage dássta
+Dát le ilá sjávos ja gávkas ja álu
+ij ådåsmahteduvvá.
+Nuora diehti mij sijáv
+giddi ja dahki ietjas láhkáj.
+vuorodime li jur giella ja nuora ja návti
+prosjækta midjij hiehpá, javllá Finnesen.
+Aktisasjbarggoguojme
+Prosjækta lij gidán ja tjavtjan 2008
+åvddåprosjæktadásen oasseruhtadimijn
+Nordlanda fylkkasuohkanis, Sámedikkes
+ja STH-fåndas.
+Konklusjåvnnån ájggu
+prosjevtav joarkket ja náv guhkás le 66%
+ruhtadum Nordlanda Fylkkasuohkanis ja
+Barggo- ja sebradahttemdepartementas.
+Dálla vuorddi vásstádusáv Sámedikkes.
+Mihtto le gudá mánnusasj gæhttjalim-
+prosjevtav tjadádit, web-tv sáddagij akti
+vahkkuj ragátmános 2009.
+Valla juo
+moarmesmánon ájggu kursajt válldet
+filmmasubtsastimen, videobuvtadimen ja
+redigerimin.
+Gæssáj ájggu studiov tsieggit
+ja vædtsagijt biedjat åvddål ragátmánon
+rájes ájggu vuostasj bále sáddit.
+Gæhttjalimgávdda le moarmesmános
+javllamánnuj 2009.
+Nuora
+dádjadam
+aktisasjbarggoguojmijt manen oadtjot.
+Gæhttjalimgávdan vuojnnep jus doajmmá.
+Ja dan mannela máhttep giehttot jus dáv
+dåjmav galggá stuoves juollodimij
+ruhtadit, javllá Finnesen.
+Sebradahtte giellaarena
+Prosjæktatjielggidusán dættoduvvá dákkir
+næhttasebrudagá mielav giddiji ja dahki
+sierralágásj dynamihkav addnij ietjas
+subttsasij vuodon, hiebadum nuorajda ma
+ienebuv mediav adni dudádittjat ietjas
+subttsasav, ienni gå dåssju iehtjádijda
+gulldalit.
+Prosjæktajuogos ájggu hiebadit
+Web-tv julevsáme nuorajda.
+Jus ållåsit ruhtaduvvá de ihkap jåhtuj boahtá tjavtja rájes 2009.
+Web-tv for lulesamiske ungdommer.
+Med fullfinansiering vil det blir aktuelt fra høsten 2009.
+bájkálasj dilev vuollegasj giellafálaldagájn
+nuoraj ietjas premissaj milta ja gånnå
+giellapolitija e gávnnu.
+Tv-media
+mielanækto válljiduváj, dan diehti gå
+moadda julevsáme buorebut sámegielav
+njálmálattjat bukti ienni gå tjálalattjat.
+- Mijá mihtto le sebradahttem giellaarena,
+gånnå gæhttjalip nav sebradahttet nav ålos
+gå ber vejulasj, ienni gå rahtjat duolla
+grammatihkav.
+Gå ælla vuojga moadda
+addne de sjaddá hásstalus ásadit dåssju
+addneoassálasstemijn.
+Dan diehti ájggop
+buvtedit muodugattjav YouTuba ja
+bájkálasj-tv gaskan, gånnå da gudi ájggu
+bessi vædtsagijt luojkkat ietjas filmajt
+dagátjit ma sijddabælláj almoduvvi.
+Mihtto le oadtjot julevsáme nuorajt
+subtsastittjat nubbe nubbáj videoa ja jiena
+baktu, ja arvusmahttet aktijvalasj
+giellaanov,
+tjuodtju
+prosjækta-
+tjielggidusán.
+Sihke julevsámegiellaj ja
+dárogiellaj
+TV-sáddaga galggi julevsámegiellaj
+buvteduvvat, valla galggá dárogiellaj
+tæksta liehket vaj da gudi e buvte sámástit
+bessi gielav oahppat.
+Jus ulmutja gudi
+ságájdahteduvvi
+dárusti,
+suv
+sámegiellaj dubbiji, ja vat tevstav
+dárogiellaj tjálli nav gåktu Sáme
+ådåssáddagijn TV:an dahki.
+- Dá nuora li 20 jagij álgon ja ienemus
+oasse li studenta.
+Sávvap dá arvusmahtti
+nuorajt ja sávvap dá ásadi juojddáv mij
+stuoves sjaddá ja mij máhttá joarkeduvvat
+nuorap buolvas jus ietja soajttá sihti
+karrierajn joarkket.
+Ájnas faktåvrrå vaj
+rudájt juollodip le jus dát le tjadádahtte,
+ja dav de mij miejnnip, hæjttá Finnesen.
+Fylkka tjállá duola dagu ahte doajmma
+máhttá arenajt ásadit sáme nuorajda
+sámástihttjat.
+Prosjæktajådediddje Lars Theodor Kintel
+ij ájgo vuojga javllat åvddål vásstádus
+Sámedikkes boahtá, ietján gå dættot
+gijttevasj le fylkkasuohkana dårja åvdås.
+Fredag 23. oktober 2009
+STUORRA BERUSTIBME.
+Duot dát fáhkaulmusj lij sadjiha fáhkabiejvijn psyhkalasj varresvuodabargo gáktuj Nuortta-Sálton.
+STOR INTERESSE.
+Ulike fagpersonell var på plass under fagdagene for psykisk helsearbeid i Nord-Salten.
+Hásstalusá sáme guojmijda.
+Familljaterapeuta SANKS'an Reidun Boine le ålov barggam hásstalusáj majt sáme guojme iejvvi
+bæjválasjiellemin ja tjalmostahtij makkir vuorddemusá ja dárbo sáme guojme iejvvi almulasj viehkkeapparáhtan.
+UTFORDRINGER for samiske par.
+Familieterapeut i SANKS, Reidun Boine har jobbet mye med utfordringer som samiske par møter i
+hverdagslivet og tok for seg hvilke forventninger og behov de samiske møter i forhold til offentlig hjelpeapparat.
+Divtasvuodna, Stájggo ja Hábmera
+suohkana ásadin fáhkabiejvijt Hábmer
+Hotellan aktan RKK Ofoten.
+Birrusij 60
+persåvnå Saltdales oarjjás Narvijkkaj
+nuorttan oassálasstin daj biejvijn.
+Ulmmejuogos lidjin virgálattja
+psyhkalasj varresvuodadievnon/
+gárevsælgga, sijddaásadum dievno,
+NAV/sosialetáhtta, dåktårdievnastus,
+mánájsuodjalus, varresvuodastasjåvnnå
+ja sierravarresvuodadievno aktan addnij
+ja iehtjádij gudi psyhkalasj
+Dárbahi gus sáme ietjálágásj
+giehtadallamav sijá psyhkalasj vájvijs?
+Dáv gatjálvisáv psykologtjiehppe Akkutteaman
+SANKS'an, Snefrid Møllersen åvdedij gå
+ásaduvvin fáhkabiejve psyhkalasj
+varresvuodabargguj Nuortta-Sálton dá vahko.
+varresvuodajn barggi.
+Visjåvnnå åvddånahtátjit
+buorre psyhkalasj
+varresvuodasuodjalusáv sáme
+álmmugij Vuonan
+Vuostasj biejvve lij dåssju sáme
+álmmuga vuosstij tjalmostahtedum.
+Prosjæktajådediddje SANKS'an, Tone
+Finnesen åvddånbuvtij oanegattjat
+SANKS'a birra, mij le sáme
+nasjonálalasj máhtudakguovdásj.
+SANKS'an le nasjonálalasj
+åvdåsvásstádus oassálastátjit
+åvddånahttemij avtaárvvusasj fálaldahkaj
+psyhkalasj varresvuodasuodjalussaj sáme
+álmmugij Vuonan.
+- Lev riek dudálasj gå nav moattes
+tjåhkanin, mij vuoset sábme
+jerudaláduvvá varresvuodabarggijs ma
+ájggu ienep máhtudagáv ja dádjadusáv
+oadtjot sáme varresvuodabargguj, javlaj
+Divtasvuonan le SANKS kåntåvråv jagev
+adnám ja Finnesen vuoset SANKS'an li
+positijvalasj åtsådallama bargos.
+- Mij vuojnnep dárbov sihke
+ållessjattugijda, mánájda ja nuorajda.
+Riek ájnas le mij gávnnup birrasin ja
+dárbbo le diedojt, åhpadimev ja
+bagádallamav vaddet dajda gudi dájna
+ájnas bargujn barggi.
+Álu le gåktu
+pasiænnta terapeutav iejvvi mij le
+ájnnasamos, miejnni Finnesen.
+riek dudálasj gå nav moattes li
+fáhkabiejvijda boahtám, ij dåssju dajs
+gålmmå Nuortta-Sállto suohkanijs, valla
+aj ietjás suohkanijs ja ásadusájs fylkan.
+Varresvuodadåjmadahka viertti
+ietjas miellaguottov sámij
+gáktuj rievddadit
+Psykologtjiehppe Akutteaman SANK-
+SAN, Snefrid Møllersen gatjádij
+"Dárbahi gus sáme ietjálágásj
+giehtadallamav sijá psyhkalasj vájvij
+gáktuj", ja vásstedij tjielggasit e dárbaha.
+- Sáme e sierralágásj giehtadallamav
+dárbaha, valla varresvuodadåjmadahka
+viertti oahppat sámijt iejvvit ja sidjij
+avtaárvvusasj giehtadallamfálaldagáv
+vaddet, miejnni sån.
+Lågådallamin
+dættodij gájka lip oasse mijá kultuvras ja
+iejvvimin pasienta ja terapeuta gaskan le
+ájnas makkir miellaguoddo terapeuta
+vuoset.
+Jus giehtadallam galggá
+vuorbástuvvat viertti liehket aktisasj
+semalasjvuohta ja dádjadus
+gássjelisvuoda birra ja semalasjvuohta
+ulme birra.
+- Terapeuta vierttij sosiálalasj dássáj
+boahtet gånnå pasiænnta le.
+Álu le nav
+gå ieneplåhkuj gullu de jáhkkep ulmutja
+unneplågoduogátjin aj ájádalli ja dahki
+sæmmi láhkáj gå ieneplåhkokultuvran,
+valla nav gal ij le, javlaj sån.
+Grethe Dunfjeld, guhti le pedagoga
+Mánáj- ja nuorajpsykiatralasj poliklinkan
+SANKS'an, vuosedij makkir hásstalusájt
+terapeutajn li gå sáme klientajn iejvvi.
+Kjell Andersen, psykiatralasj
+skihppijsujttár Akkutteaman SANKS'an
+vuosedij åtsådallamijda
+buoredamprosessajn alvos psyhkalasj
+vájvij merrasáme guovlojn.
+Fredag 25. september 2009
+Ælljabivddeveterána.
+Anders Kalstad (75), Arvid Westermann (76) ja Nils O. Nilsen (71).
+Elgjaktveteraner.
+Anders Kalstad (75), Arvid Westermann (76) og Nils O. Nilsen (71).
+Gåvvå/Foto: Ingar N. Skogvold.
+Slakting er en viktig del av elgjakta.
+Og med veteranene Anders og Arvid er jobben i de beste hender.
+T.h
+gjestejeger Bjørn Berntsen.
+Gåvvå/Foto: Hans Ivar Berntsen
+Jårggålibme: Divte Media AS, Idar Kintel
+Veteranbivdde
+Gásluovta
+bivddoguovlon
+Moatten rubmahin luohkat gå ælljabivddo lahkan.
+Tjabu veterána Anders Kalstad (75), Nils O. Nilsen
+(71) ja Arvid Westermann (76) dåbddi "tjavtja
+tjáppemus dáhpádus" lahkan.
+Vargga 30 jage li dá
+gålmås aktan Gásluovta bivddoguovlon bivddám.
+Jus ga hálvva nuolep
+manná gå dålen, de galla nuorap
+bivdde oadtju gássjelisvuodajt
+Gásluovt-pensjonistajt tjuovvot
+váttsedijn.
+Dá li ham sjabes ålmmå
+gen birra le sáhka, guhka ja
+gájkbelak åtsådallamij bivdos ja
+luonndoiellemis.
+Arvid Westermann lij vuostasj
+bivdon jagen '46, aktan áhtjijnis
+Albert ja vieljajnis Frans.
+- Lijma birssojt tjiehkam doaroájgijn,
+majt åtsåjma.
+Valla ammunisjåvnnå
+vádnunij.
+Dan bivdon lidjin miján
+dåssju guokta patråvnå.
+Vierttijma
+jiermmát dajt vuohtjet, vaj oattjojma
+moadda rievsaga juohkka skåhtajn.
+Ja vuorbástuvájma dajna, mujttal
+veterádna, guhti bajássjattaj
+Strávnjunjen Hábmerin.
+Nils O. Nilsenij le bivddem ja
+luonndoiellem agev læhkám
+guovdásj oasse iellemis.
+Nuorravuoda ájgen lij nágin jage
+muhtem mærráj virgálasj
+rievsagahtte.
+- Barggovádne lij, dan
+diehti rievsagahttem
+sjattaj ájnas oasse
+æládusvuodos.
+lij moaddásij
+Oarjjevuonan dan ájge,
+subtsas sån.
+luondos ávkástallá
+jagev birra, álu suv
+nuppát sijdas, dåbes
+Svenjunján.
+- Ij mige
+vatte dakkir ráfev
+mielan gå
+luonndovádtsem,
+lehkus dal birssujn,
+muorjjelihtijn jali
+dåssju vuossajn
+hárddon, javllá sån.
+Anders Kalstada
+fámillja lidjin
+dåjmalasj ællobargge
+gå sån bajássjattaj, ja
+dat le sunji vaddám
+lahkavuodav luonnduj ja
+luonndoadnuj ålles viessomájgev.
+Iesj dættot muodugasjvuodajt
+ælljabivdo ja boahttsusujto gaskan.
+- Sierraláhkáj mij guosská gåktu
+luondo merkajt dádjadit, njuovvamij
+ja biergo ávkástallamij, javllá 75-
+jagák.
+Da gålmmå veterána lidjin åvdemusá
+Nuortta-Sálton mij guosská
+ælljabivdduj.
+Divna lidjin vuostasj
+bivdon jagen 1975-76.
+Anders lij
+vuostasj sijás Gásluovta
+bivddoguovlon, dalloj aktan Sverre
+Romstadajn.
+Valla de Nils oassálastij
+guovlon, ja nágin jage mannela
+Arvid aj.
+Dálla da gålmmå
+bivdderádna li læhkám vargga 30
+jage aktan ælljabivdon Gásluovtan.
+Ja e ga ájgo hiejttet.
+Divna gålmås nammadi
+aktisasjvuodav ja sosiálalasj
+sæbrástallamav ájnnasamos oassen
+daj vahkojn gå bivddi, duodden
+geldulasjvuohtaj bivdon ja gå ávvo
+gå bessi ålggon liehket.
+bivddoguovllo le hálvva låsså
+vádtsemguovllo, gå dievájt bajás ja
+vuolus vierttiji tjágnat, navti gåk
+Arvid subtsas.
+Valla ij væráp gå
+sjabes pensjonista nagádi.
+sidjij li nuora oassálasste gudi
+låsemus åsijt ja viehkamav válldi;
+Berntsen-vielja ja Roy Arne
+Westermann aktan ælljabednagijn
+"Ailo".
+Dán tjavtja bivddojuogos
+bæssá 3 juhtusa vuohtjet - Vuovsáv,
+vátjav ja gálbev.
+Eljav li juohkka jage vuohtjám.
+vuojnnet le ållo ællja dá tjavtja aj.
+Åvdep biejve lij Arvid Westermann
+váttsatjime Gásluovta lahka "Ailojn"
+gå ållu elja lahka bådij.
+Vátjav
+gálbijn.
+Ja vuoksá...
+Fredag 31. juli 2009
+Jårggålibme: Divte Media/Lars Th.
+AFRAJA,
+vajáldahtedum
+"sáme-romádna"
+Románan "Afraja" (1854) lij sisadno
+Nuortta-Vuonas, garrasit låjtij gåktu dáttja
+sámijt giehtadallin ja vuobdeduváj viehka
+buoragit væráldav miehtáj.
+Tjabu bådij
+ådåsis prienntimin jagen 2005 USA:n. Valla
+ij la goassak vuonadárruj prienntiduvvam ...
+Svierigadárogiela prienntimis "Afraja" (1884).
+Tjuorggama li tjuorgadum dájddáris guhti vuojnunagi ij lim ietja
+sámijt vuojnnám, danen gå biktasa li dujska operakostymaj lágátjin hábbmiduvvam.
+Fra svensk utgave av "Afraja" (1884).
+Boka er illustrert av en kunstner som åpenbart selv ikke hadde sett
+samer, ettersom klesdrakten mer har fått en form som minner om tyske operakostymer.
+Dujska Theodor Mügge (1802-
+1861) vattij jagen 1844 guovte-
+girják mannogåvvidimiv
+muhtem manos Skandinavian,
+Vuona bielen manádij gitta
+Hammerfestan.
+Manádijn
+tjoahkkij aj inspirasjåvnåv ja
+tiemáv aj tjáppagirjálasjvuoda
+girjijda.
+Akta dájs sjattaj
+muhtem romádna nuortta-vuona
+birrasis, "Afraja;
+romantihkalasj subtsas alla
+nuorttalis", almodum
+dujskagiellaj jagen 1854.
+Mügge lij juo dåbdos
+subtsastjálle, ja subttsasin
+"sámeiseda" Afrajda birra li aj
+eksohtalasj ja dijdalasj oase
+rijkkaoasen ja sáme iellemijn
+ma li guovdátjin.
+Dáhpádusá
+románan mij le badjel 500 biele
+guhkke le gájkin åvdemusát
+biejaduvvam Tråmsså - Ivgo
+guovlluj, valla sisadná aj
+gåvvidimijt Lufåhtaguollimis ja
+hievedibme nuorttavuona
+luondos Sálton ja Viestarmeran.
+Romána dáttja sámijt iebdedi,
+aj oasestiddje gudi gåvviduvvi
+"garravávmulattjan ja viehka
+stuorrásin".
+Ednamriektárijdo
+nuorttan aj ihti.
+Theodor
+Mügge iesj tjielggij muhtem
+ságájdahttemin avijssaj New
+York Tribune sån lij Tråmsån
+vuojnnám dokumentajt dassta
+mij galggá liehket manemus
+dikkes, duobmos ja tjuovvovasj
+hekkadahttem muhtem sámes.
+Dát lij dáhpáduvvam akta
+buolvva åvddål sån lij guossen
+dåppe, subtsastij Mügge.
+Guoddalus lij noajdástallam, ja
+amerika stuorra avijssaj subtsas
+Mügge manen guoddaluvvam
+sábme noajdástaláj dánska
+oasestiddjij: Mån sijáv
+vasjodav, ja diváj vasjodav, gå
+dij lihpit muv lándav válldám!
+Romána konflikta hæjttá aj
+navti jut "sámeiset" Afraja
+duobbmiduvvá jábmemij
+noajdástallama åvdås bahágurik
+sundes ja boaldeduvvá dålå
+nanna Tråmså tårjan.
+åvdås duobbmo ålliduvvá,
+tjuorvvu Afraja álmmugij
+tårjan: -Ehpit la dij rievvára
+gájka, gudi lihpit suoládam
+mijás majt åmastijma?
+Ehpit
+gus dij mijáv vasjoda?
+gus mijáv bilggeda ja
+doalvoda?
+Romána låhpan ietjá oajválattja
+ássjev válldi, sunndi
+stráffuduvvá ja muhtem lágásj
+rievtesfertukvuohta vuojttá
+manemussaj.
+"Afraja" jårggåluváj moatte
+giellaj ja ruvvaláhkáj sjattaj
+rijkajgasskasasj buorre
+vuobdde girjje.
+USA:an båhtin moadda ådå
+prienntidusá namájn "Afraja.
+Life and love in Norway".
+jagen 1865 lidjin boahtám 7
+prienntima márnáni - ja
+muhtem girjálasjvuodadåbdde
+javlaj "Afraja" lij akta
+buoremus girjijs ietjas buolvan.
+Mannela le girjje vat ådåsit
+prienntidum USA:an,
+manemusát jagen 2005.
+Jagen
+2007 biejaduváj digitaliseridum
+versjåvnnå Googlej - gånnå
+máhtá låhkåt.
+Dan vuodon le
+prienntim jages 1865.
+amerikána prienntim jages
+1854 máksá badjel 1000 kråvnå
+antikvariáhtajn.
+Aj girjjetjálle sijddalándan
+Dujskan le romádna moaddásit
+prienntiduvvam - muhtemijn le
+vuollebajelttjála "Kønig von
+Lappland", iehtjádijn li namá
+dagu "Verrat am Lyngenfjord"
+ja "Der Zauberfürst von
+Tromsö".
+Moaddása dájs li
+vehi rievddaduvvam ja
+hiebaduvvam nuorap låhkkijda.
+Sæmmi Svierigin dáhpáduváj.
+Danna bådij vuostasj prienntim
+juo jagen 1856 madi divráp
+pienntim aktan tjuorggasij bådij
+Valla Vuonan ij la "Afraja"
+goassak ålgus vattedum ...
+Tjielggidus soajttá liehket girje
+oajvveulmme tjielggasit lej
+ládat rasismav sámij vuosstij
+mav Mügge lij ájttsam ietjas
+manon Nuortta-Vuonan.
+soajttá ittjij hieba oajválattjajda
+jali almmudusájda ájggegávdan
+gånnå nasjonalissma ja
+árbbedábálasj vuona kultuvrra
+Nuorttavuona guollára
+Nordnorske fiskere
+lij guovdátjin.
+Moaddása sijás
+gudi lidjin åvdemusán dán
+nasjonalrijdon vuonarijka
+iesjdåbdo diehti lidjin sæmmi
+båttå sámij dárojduhttema
+doarjodiddje.
+Soajttá ettjin
+gierda romána garra lájddamav
+dáttja guottojs sámij gáktuj?
+Mügge
+Fredag 1. oktober 2010
+Ja jur dát le manemus ájgen ájggeguovd-
+delissan sjaddam.
+Suohkanij, ásadusáj ja
+priváhta berustiddjij gaskan.
+tsiekkadusárbbe sisadná laftidum goade,
+boahttsunjuovadagá, skilltarskiejá, lijd-
+detsieggidum návsste ja vil ienep.
+Valla gåktu máhttá javllat muhtem
+tsiekkadus le sáme tsiekkadus?
+- Makkir tsiekkadusá ja tsiekkadusbirra-
+sa li sáme soajttá liehket gássjelis árvus-
+tallat.
+Sámedigge oajvvát ienni gå avtav
+tjielgas definisjåvnåv gávnnat, luluj
+vuogas gávnnat muhtem vuodokriterijijt
+tsiekkadusá kultuvralasj gullevasjvuoda
+Návti le ienep valjesvuohta ienni
+gå stuoves definisjåvnå milta, javllá
+Árran julevsáme guovdátja Ronny
+Nergård.
+Sámedigge dat sáme kulturmujtojt ja
+kultuvrrabirrasijt háldat ja sáme kultur-
+mujto li automáhtalattjat suodjaluvvam
+jus li vuorrasappo gå 100 jage.
+ådåsap tsiekkadusá soajtti aj suodjaluv-
+- Ierit ietján le muhtem boahttsunjuo-
+vadahka Sálltoduoddarin suodjaluvvam
+danen gå danna le alla suodjalamárvvo,
+vájku tsieggiduváj 1951-52.
+Stuorra dárb-
+bo le sáme tsiekkadusájt duodastit.
+dáv ep dagá de soajttá tsiekkadusá alla
+suodjalimárvujn gáhtu, sierraláhkáj dak-
+kir guovlojn gånnå sáme tsiekkadusá
+ælla vuojga dåbddusa jalik dåhkkidum,
+javllá Nergård.
+Árvustaládum le gávnnuji sulle 1200
+automáhtalasj suodjalum tsiekkadusá
+Vuonan, dajs 250 Nordlándan.
+Vihtta
+krieterija li dagádum viehkken gå galggá
+árvustallat ma li sáme tsiekkadusá.
+Ladneståhpe Vuollnán
+Mannel gå sáme tsiekkadusárbbe le
+ienep vuoroduvvam li moadda priváhta
+æjgáda válldám aktijvuodav Árranijn
+gatjálvisájn le gus siján sáme kultuvrra-
+mujtto jali ij.
+- Muhtem ladneståbe æjgá-
+da Vuollnán válldin mijájn aktijvuodav
+mannel gå lidjin Bájkkeavijsav låhkåm ja
+sihtin diehtet ienebuv goade birra.
+Ud-
+násj æjgáda e diede jus ietja li sáme ja
+Sáme tsiekkadussuodjalibme
+ájggeguovddelis
+Sáme tsiekkadusá li ienep
+gå gámá ja låvdagoade.
+Merragáddeårro sáme li
+dimmbargådijt tsieggim
+moadda tjuode jage juo.
+Gávnnuji tsiekkadusá ma
+sámijda tjanáduvvi, ajtu e
+gájka diede da li sáme
+fámiljajs tsieggidum jali
+anedum.
+Almma sáme guollárbåndorsijdda.
+"Amandus-ståhpe" Buorgon,
+Amandusá namán, guhti áhkájnis Olga lijga manemusá gudi dåhppe
+årojga.
+Såj dåppet jådijga 1960-jagij sinna ja navti de vuobdeduváj udnásj
+æjgádij fámilljaj gudi aj li Amandusa fuolke.- Álgo rájes lidjin æjgáda usjudallam goadev gajkkot danen gå jáhkkin ij lim vejulasj dav
+divudit.
+Ettjin ga tsiekkadussuodjalimes berusta jalik nagá iesj ruhtadit.
+Manenagi gå divudibme le åvddånam li æjgáda/fámillja
+berustahttjám divudimes.
+Ájnna vuohke Buorgguj bessat le vantsajn.
+Bájkálasj máhtudakguodde ja tjálalasj gálldomateriála duodasti sáme
+tjanástagáv, ja jut årromsadje le sáme fámiljas ásaduvvam.
+Goahte le buorre buojkulvis dallusj gådijs, ja sierralágásj gå dat le nav
+buoragit bisoduvvam, ja aj akta dajs gallegasj sáme gådijs mij máhttá árbbedábálasj sáme guollárbånndurkultuvrraj tjanáduvvat
+Návti le danna alla suodjalimárvvo, javllá Nergård.
+Buorggo ja Vuollná le ietján aj sáme årromsadje, ednambarggo ja
+guolástus ájnnasamos æládusá.
+Uddni ij aktak Vuollnán åro jagev birra.
+Autentisk samisk fiskebondehjem.
+"Amandus-stua" på Borg, navngitt etter han Amandus, som sammen med sin hustru Olga, er de siste
+som benyttet stua til boligformål.
+De flyttet fra gården på 1960-tallet og den ble da solgt inn i familien til dagens eiere som for øvrig er
+slektninger av Amandus.
+- Eierne hadde i utgangspunktet tenkt å rive huset fordi de ikke trodde det var mulig å restaurere den.
+De hadde
+heller ikke interesse for bygningsvern eller økonomiske muligheter til å gjøre det selv.
+Etter hvert i denne prosessen har eierne/familien
+fått interesse for bevaring av bygningen og entusiasmen er blitt stor.
+Eneste ankomstmulighet til Borg er ved hjelp av båt.
+Lokale
+kunnskapsbærere og skriftlig kildemateriale bekrefter den samiske tilknytningen, og at husmannsplassen ble etablert av en samisk
+Boligen er representativ for sin tid, og sjelden ettersom den er så godt bevart, og en av få kjente samiske boliger knyttet til
+tradisjonell samisk fiskebondekultur fra Tysfjord.
+Dette gir den svært høy verneverdi, forteller Nergård.
+jáhkedahtte ællin vuostasj æjgáda sáme.
+Ajtu diehtep Vuollná ja Divtasvuodna le
+sáme guovllo ja goade sámijs aneduváj.
+Duola dagu manádin vuonajs ja sier-
+raláhkáj Oarjjevuonaga dåppe idjadin gå
+girkkuj galggin Gásluoktaj.
+Ladneståben
+idjadin ja suhkadin idedijt ja iehkedijt
+Gásluovta ja Vuolná gaskan.
+Vuodnaårro
+sáme aj dåppe idjadin gå lidjin ietjá
+måhke davvelin.
+Ladneståhpe le oassen
+duobddága kultuvrrabirrasis ja dåppe li
+sáme aj årrum muhtem ájge.
+Vuollnán sáme kultuvrrabirás gånnå
+diehtep moadda sáme li årrum.
+Sá-
+medikke kriterijij milta máhttep javllat
+ladneståhpe 1850-80-jagijs le sáme kul-
+turmujtto, subtsas Nergård, guhti le
+ávon gå priváhta æjgáda válldi Árranijn
+aktijvuodav ja sihti aktan barggat váj dá
+ájnas tsiekkadusá várajda váldeduvvi.
+Gå li divvomijn ållim galggá tsiekkadus,
+sijdda ja kultuvrraduobddák liehket vu-
+osádussadjen bájke dávvervuorkájda.
+Skåvllåklássa le ájnas ulmmejuogos,
+valla goahte galggá aj asstoájggegoaht-
+en aneduvvat æjgádijs.
+Duodastit, divudit ja bisodit
+Sáme tsiekkadusáj duodastahttijn sihti aj
+guovlolasj tsiekkadussuodjalimmáhtud-
+agáv låggnit ja bájkálasj sebrudagáv ja
+æjgádijt diehtten dahkat.
+li bájkálasj snihkkára divudam, váj sáme
+tsiekkadusáj divudibme máhtudahka
+luluj lassánit.
+Ájggegávda ja moattevuohta
+Tjáledum tsiekkadusá gulluji iesjguhtik
+ájggegávdajda, æládushiebadibmáj ja
+årudagájda.
+Vuosedi aj moattevuodav
+háme ja ájge gáktuj, ja li tjanádum sáme
+guollárbånndurkultuvrraj, boahttsubarg-
+guj ja markasáme kultuvrraj.
+Dálátjij li
+tsiekkadusá Ibboluovtan Oarjjevuonan,
+Buorgon ja Haugenin Vuollnán aktan
+Strumbon tjáledum.
+Tjoahkkáj li gietjav
+tsiekkadusá vihtta tsiekkadusbirrasijn
+Ienemus oasse alla suodjal-
+imárvujn.
+- Ietján gå ståhpe Lapplægerin, mij lij
+viehka nievres dilen, lip sihkardime jali
+divvomin juohkka tsiekkadusáv, javllá
+Tsiekkadusá vuojnnusij bukti sáme anov
+ja sajev duobddágijn ja navti vuosedi
+histåvrålasj merkav, mij vas sáme kultu-
+Jårggålibme: Divte Media AS/Lars Th.
+"Kulturmujto li juohkka lágásj merka
+almatjij dåjmajs mijá fysihkalasj birrasin,
+aktan bájke masi histåvrålasj dáhpádusá,
+åssko jali árbbedáhpe tjanáduvvi."
+Ronny Nergård
+vrav ja ident-
+itehtav nanni.
+Nav gåhtjo-
+dum "guoros"
+bájkátja li udd-
+ni giesseår-
+romsadjen ja
+æjvvalimsad-
+jen fuolkkáj.
+Tsiekkadusá
+sjaddi dagu
+diehtogálldon
+sáme kultuvra
+Fredag 3. september 2010
+NuorajTV le sámegielak næhtta-tv
+man ulmmejuogos le nuora ju-
+levsámedáfon.
+Guokta nuora galgga-
+ba miellagiddis ássjijt, suohtas ássjijt
+ja ådåsijt dahkat ja almodit dajt sierra
+næhttabælláj.
+Oajvvegiella l sámegiella, valla ássje
+jårggåluvvi dárogiellaj vaj le dádja-
+dahtte aj dajda gudi e ållu buoragit
+- Næhtta-tv baktu sihtap ásadit are-
+nav gånnå julevsámegiella gullu ja
+aneduvvá nuoraj gasskan - nuoraj
+árvoj vuodon, javllá redaktørra Maria
+Mikkelsen (23).
+- Sihtap adnet sám-
+egielav ietjá ja ådå láhkáj gå mij le
+árbbedábálasj adno.
+Sån le esski ållim journalisstaåh-
+padusájn Voldan, ja le sijddaj jåhtåm
+prosjevtajn bargatjit.
+Såj Simon Piera
+Paulsenijn (22), gut aj le Divtasvuo-
+nas, galggaba Ájluovtan barggat ådå-
+jagijda.
+- Dát le huj geldulasj prosjækta, ja
+måj lin vuorbálattja gudi bessin
+Ietjálágásj fálaldahka
+julevsámenuorajda
+Boahtte vahko álgaduvvá ådå ja ietjálágásj
+mediafálaldahka julevsámenuorajda:
+"NuorajTV" le namma.
+Sunnu Simona barggo le dahkat ássji-
+jt ma guosski ja berustalli sámenuora-
+jt.
+Ájnas oasse prosjevtas le aj ahte
+nuora ietja máhtti oassálasstet ja
+ietjasa filmajt næhttasijdon juohket.
+- Filma máhtti juohkkaláhkáj dagádu-
+vvat ja vájku man birra liehket, ájnna-
+samos ássje le adnet sámegielav majt
+buktá, javllá Simon.
+NuorajTV le gæhttjalimprosjækta ja
+vihpá ådåjagijda.
+Sámedigge, Norlán-
+da Filkkasuohkan ja Ådåstahttem-
+háldadus ja girkkodepartementa pros-
+jevtav doarjodi.
+Gárvedimijn libá goappátja tjadádam
+filma -ja tv-kursav.
+Ja ragátmánno 8.
+biejve dåhkki vuojnnet vuostasj al-
+modusájt.
+- Dát le ållu ådå åtsådallam munnuj.
+Valla Maria duogátjin journalistihkas
+ja Simona máhtudagájn mij teknihkkaj
+gullu, le munnun buorre vuodo.
+Áv-
+vudallin álgget, ja jáhkkin jåhtelit
+oahppin ja åvddånahttin, javllaba
+måvtugis nuora.
+Prosjevta baktu bessin
+barggat vájmmoássjijn - julevsámeg-
+iela boahtteájgge - sæmmi båttå gå
+barggo le geldulasj ja guoskavasj
+goappátjijda, javllá Mikkelsen.
+Fredag 3. desember 2010
+Jårggålibme: Divte Media AS / Ingrid Kintel
+Guoradalle Trude Rauken guovdádtjin
+Klimaforskning le ságastam sijájn gudi
+turismas viessu Senjan ja Viestarálen.
+Diedibme subtsas turistaj birra gudi sihti
+Nuortta-Vuona tjoasskemav bessat
+Tysfjord Turistsenter, akta
+ájnegattjajs gudi dálvveturismajn barggi
+mijá guovlon, giehttu sæmmi
+åhtsådallamij birra.
+- Ulmutja li dudálattja, sierraláhkáj li
+ållessjattuga Oarjje-Svierigis dudálattja
+basádismáno tjoasskemijn, subtsas Tys-
+fjord Turistsentera bookingoajvve
+Yvonne Wessmann.
+Dálkke
+Guoradallam vuoset turistaj miella
+dálkkáj le gåk vuordedahtte: e boade
+Nuortta-Vuodnaj stráddujn velludalátjit,
+valla turistadievnastus javllá båhti
+vuorddemusáj dálkev ja tjoasskemav
+Savddaj e gal turista lijkku,
+sihti viertov vaj vuojnni luondov mijá
+dáfon.
+- Guosse li ávon gå bessi vuojnnet
+nuorev, várijt ja divrijt.
+Sierraláhkáj áv-
+vusi vuojnnemis goasskemav, sarvav ja
+tjævráv.
+Ja diettelis aj guovsagisáv.
+Vásse lávvodagá guovsagis libjjahij, ja
+dan iehkeda kloahkko gávtsen divna
+vehka Dussnagæhtjáj ja Hierenjárggaj
+mannin, ja muhtema tjabu várráj goarrijin
+guovsagisáv gehtjatjit, subtsas Wess-
+man.
+- Gåktu tjalmostihpit sámevuodav?
+- Moaddása alvaduvvi gå gulli li sáme
+dáfon, ja berusti dassta.
+fálaldahka Árranij vuolgget, valla suddo
+gå guovdásj ij le rabás ájllegij.
+Turista
+má danna sihti guorrit åvddål sijddaj
+Tjoasskem turistajt loaggá
+Turista manádi
+Nuortta-Vuonan luondo
+diehti, ja e tjoasskemis
+vuojga hárru, jus
+dåssju jielagis le.
+Rijk-
+aguovlon le berustibme
+sámevuodas
+vuojnunagá lassánam.
+Vuorbástuvvi luonndosafarijijn.
+Juska ij desti sválláv Divtasvuonan gávna, li turista dudálattja gå le jielagis ja viertto.
+Natursafarier
+selger.
+Til tross for at man ikke lenger finner spekkhoggere i Tysfjorden, er mange av turistene strålende fornøyde med kaldt vintervær.
+Turista tjoasskemij lijkkuji.
+Bookingoajvve Yvonne Wessmann
+vuojnná vejulasjvuodajt Svieriga
+álmmugin.
+- Ållessjattuga Oarjje-
+Svierigis li dudálattja tjoasskemijn,
+subtsas.
+Turistene liker kaldt vær.
+Bookingansvarlig ved Tysfjord
+Turistsenter, Yvonne Wessman ser
+et stort potensiale i det svenske
+markedet.
+- Middelaldrende
+svensker er svært godt fornøyd med
+kaldt og klart vær, forteller hun.
+vuolggi.
+Mij giehttop sámij birra dán
+guovlon, ja åvddålijguovlluj gal vierttip
+tjalmostit sámevuodav ja birrusij luon-
+dov ienni gå sválláv, javlla Wessman.
+Ja sij gudi dálvveguovddela guossidi,
+gieseduvvi boadátjit ruopptot gæssáj.
+- Gæhttjalip guossijt loaggot ruoptus
+gæssáj, biejvvebájttemijn idjaguovddela
+ja ietjálágásj luondujn dalloj.
+vejulasjvuodajt Svieriga álmmugin.
+Sijájn
+le guhkep loahpe gå Vuonarijkan,
+muhtemijn vihpá giesseloahpe gietjav
+vahko.
+Lip oadtjum gullat dáppe
+Stuorgietten le hávsske liehket, gå le nav
+unna bájkásj.
+Ulmutja soaptsu dákkir
+sajátjin, javllá Wessman.
+Guoradalle Trude Raukena ságájdahtte-
+ma mannoæládusájn le oasse prosjevtas
+"Arctic Climate Change, Tourism, and
+Outdoor Recreation (ACTOR) ", ja pros-
+jevta oajvvemåhkke le oahppat ienebu
+gåktu dálkádakrievddama máhtti
+vájkkudit mannoæládusáv nuorttan.
+Gåvvå/foto:
+FRODE JENSSEN
+Fredag 5. mars 2010
+DEN GODE HVERDAGEN.
+Ulike tiltak skal gjøres for å
+skape den gode hverdagens for demente.
+ANNA KUOLJOK fra Drag tiltrådte 1. januar stillingen som prosjektleder for et 3-årig nasjonalt
+program for personer med demens med samisk bakgrunn.
+uoradallama vuosedi birrusin
+lahkke dajs
+demænssaskihpudagájn li
+guoradaláduvvam ja
+diagnostiseriduvvam.
+Dat vuoset riek
+moattes ælla diedov skihpudagá birra
+oadtjum ja bagádallamav
+máhttelisvuodaj birra viehkev åtsåtjit.
+Árra diagnosa vaddá buorre
+máhttelisvuodajt hiebadahtátjit iellemav
+buoremus láhkáj demænssaskihpudagájn.
+Ájggu fálaldagájt buoredit
+Kuoljok le ådåjakmáno 1 biejves 2010
+virggáj biejadum prosjæktajådediddjen
+gålmmå-jahkásasj demænssaprográmmaj
+ulmutjijda sáme duogátjijn.
+le oasse Demensplan 2015, gånnå ulmme
+le bajedit kvalitehtav ja lasedit
+máhtukvuodav dievnnofálaldagájn
+- Gåktu li dievnnofálaldagá sáme
+addnijda uddni?
+- Prosjækta galggá åttjudit diedov
+kvalitehta ja sisano birra
+dievnnofálaldagájn ulmutjijda demensajn
+gænna le sáme duogásj.
+Jagen 2010
+tjadáduvvá stáhtusguoradallam
+dievnnofálaldagáj birra daj niellja
+nuorttalamos fylkajn, subtsas Kuoljok.
+Demensa merka
+Demænssa doalvvu hæsodibmáj,
+dåbddomerkaj duola dagu
+mujtodisvuohta, hæboduvvam
+diedulasjvuohta, gássjelisvuoda
+bæjválasj dahkamusáj ja rievddam
+ulmusjvuoges.
+Dåbddomerkaj suojmma
+ihti.
+Lågev gitta lågenanguokta jage
+skihpudakåvddånibme le dábálasj.
+mujtodisvuohta vájkkut
+barggomáhtukvuodav ja demænssa
+máhttá mujtodisvuodav åvdedit.
+Árggabiejve rutijna máhtti gáhtot ja
+sjaddá juorrulibme gå diehttelis ássje
+dálla vierttiji mujttáduvvat ja bagáduvvat
+gåktu dahkat.
+Dá li merka juojddá le
+boasstot ja dárbaj lagábuv
+guoradallamijt.
+Ulmutja demensajn
+Mujtodime,
+valla ælla
+vadjáluvvam
+Uddni li birrusij 70 000 persåvnå Vuonan
+demænssaskihpudagájn.
+Jáhkki birrusij 10 000 persåvnå
+skihpudagáv oadtju juohkka jage.
+Kontåvrråsajijn
+Divtasvuona suohkanin le Anna Kuoljok Ájluovtas virggáj
+biejaduvvam varresvuodadirektoráhtan bargatjit
+máhtudaklåpptimijn, diededimijn ja bagádallamijn
+demænssabargon sáme suohkanijn.
+máhtti málestit, valla vajálduhttet
+mállásijt guossodit.
+Liegga biebbmo
+boaldeduvvá ja vuodnápláhta e
+jáddiduvá.
+Ulmusj demensajn máhttá
+vajálduhttet álkkes bágojt jali máhtti
+bágojt adnet ma li boasto vidjurin, vaj
+gárgadisá sjaddi gássjelisá dádjadit.
+Máhtti jánndurav jårggåli ja biejvev
+idjan adnet, ietjas goahteguoran målådit
+ja gássjelisvuodajt oadtjot sijddasis
+gávnadit.
+Demænssabarggo
+ássjen suohkanin
+Barggodahkamusá 3-jahkásasj
+demænssaprográmman galggá álgon
+tjadáduvvat suohkanijn sámegiela
+Kuoljoka barggo
+sjaddá álgadit åvddånahttem- ja
+máhtudakprosjevtav, diededit ja
+bagádallat suohkanijt ja fylkajt lándan
+gånnå li dementa ulmutja sáme
+duogátjijn.
+Åtsådallamvuosedibme ja
+værmádaknannim li aj oasse bargos.
+- Majt máhtti suohkana dahkat buorebut
+hiebadahtátjit ulmutjijda demensajn
+sáme duogátjijn?
+Suohkanijn sámegiela háldadimguovlon
+le prográmmaájgen sierralágásj stuorra
+máhttelisvuohta doajmmat ja adnet
+hásstalusájt, buorre dåjmajt ja ájádusájt
+dåjmajda dementa ulmutjijda sáme
+Prográmmaájgen ájggop
+åvddånahttet ja gæhttjalit ådå dåjmajt ma
+ma?enagi diehtobælláj biejaduvvi vaj
+juohkkahasj gudi sihti galggi dåjmajt
+gávnnat ma doajmmi, javllá Kuoljok.
+Vuorodi moadda dåjma
+Vuorodamoase li guoradallam ja
+diagnostiserik, biejvve- ja
+giehpedimfálaldagá, barggo lagámusáj,
+hiebaduvvam årromfálaldahka ja
+máhtudaklåpptim.
+- Máhtudahka sáme duogátja sisano birra
+ja gåktu dat huksovidjurav vájkkut
+dementa ulmutjijn le uddni
+soajttemláhkáj varresvuoda ja
+huksobarggijn ja aj háldadusåjvijn.
+Prográmma le oasse Nasjonálalasj sáme
+åhpadusskihppijsijdas Kárásjågån mij
+ájggu åvddånahttet ja gæhttjalit
+åhpadusprográmmav sáme duogátjin.
+Uddni ælla da guoradallamnævo ma
+gávnnuji hiebaduvvam ulmutjijda sáme
+duogátjijn ja ihkap muhtema ulmutjijs
+sáme duogátjijn ma li guoraduvvam li
+boasto diagnosav oadtjum.
+doajmma le dan diehti nævojt åttjudit ma
+máhtti guoradallat ja bagádallat ulmutjijt
+sáme duogátjijn.
+Prográmma galggá aj
+guoradallat ja diededit "buorre dåjmaj"
+birra ma gávnnuji jali åvddånahteduvvi
+suohkanijn lándan birra, subtsas
+Kuoljok.
+Unnagasj le buorre
+- Unna skihppijsijddaåssudagá ja
+aktisasjårroma uvsajn hágánij li
+buorebuv gå skihppijvieso stuorra
+åssudagáj ja uksa guhka boadáldahkaj.
+Nav demænssahukso le buorre hukso
+gájkajda, javlaj dallusj varresvuoda ja
+huksoministar Sylvia Brustad gå
+åvddånbuvtij ráddidusá ådå
+Demenssaplánav 2015 jagen 2007.
+Udnásj huksodievnno ij le nuoges
+hiebadahteduvvam ulmutjijda
+demensajn.
+Ájggomus le rievddadit ja
+hiebadit huksodievno máhtudagáv,
+organiserigav ja arkitektuvrav.
+galggá demænssapládna dájda dievnojda
+ådå ja ienep dåjmalasj huksoprofijlav
+Sierraláhkáj galggá bargaduvvat
+gålmmå oajvveássjij; uvsav hágánij, ij
+guhka boadáldahkaj,
+biejvvedoajmmafálaldahka ja diehto ja
+Buorre biejvve
+Le ållå diehtemahtesvuohta
+demænssavájvijda ja dan diehti
+dárbaduvvá diehto ja máhtudahka.
+Ráddidusá bieles le ulmme læhkám
+hiebadahttet vaj juohkkahasj galggá
+iellemkvalitehtav, jasskavuodav ja
+mávsulasj árggabiejvijt dåbddåt, vájku
+sujna le alvos skihpudahka ja
+doajmmafámodisvuohta.
+Pládna le namáv oadtjum "Buorre
+biejvve".
+- Mij le "Buorre biejvve" demænnta
+ulmutjij sáme duogátjijn, årrum oarjje-
+julev- jali nuorttasáme guovlon sjaddá
+akta oajvvehásstalusáj dan 3-jahkásasj
+demænssaprográmman ulmutjijda sáme
+duogátjijn, javllá Anna Kuoljok.
+Tæksta:
+Kitty Skapalen
+Divte Media AS/Idar Kintel
+Fredag 5. november 2010
+Sujna lij stuoves barggo, buorre bálkká,
+esski lij goadev oasstám, ja lij aj Divtas-
+vuona álmmugis luohtádusáv oadtjum ja
+nav suohkanstivrraj válljidum tjavtjan
+Duodden lidjin Ingen moadda luohtádus-
+dåjma, politihkan ja aj ietjá láhkáj.
+Sujna lij
+stuor ráddnavehka ja iesj lij vissjalis.
+hávsskes ja gisjugis æjgáda ja oarbbena
+gudi suv doarjodin.
+- Muv iellemin ittjij vargga mige vájllu,
+javllá iesj.
+Skihppáj
+De dáhpáduváj juoga mij suv iellemav
+jårgestij vuolus-bajás.
+Ådåjakmáno 5. bie-
+jve 2009 oattjoj Inge Olsen Ájláttes
+vuojnnamslágav.
+Dát nuorra ja dåjmalasj
+Sujna le sierralágájs subtsas, Inge Olsen Ájláttes
+Divtasvuonan, guhti vargga guokta jage dássta
+åvddåla, gå lij 25 jagák, oattjoj vuojnnamslágav.
+Vilá
+rahtja varrásin sjaddat, valla huoman de lidjin
+ájádusa iesjsårmmima hárráj ma lidjin værámusá.
+- Lij sieldes låssåt gå rumáj gálnaj.
+Ájádallagåhtiv gåktu buoremus láhkáj máhttiv ietjam iellemav oanedit, javllá Inge Olsen.
+- Å bli nesten totalt invalid var et fryktelig fall.
+Og det hadde gått så langt at jeg tenkte allerede på praktiske måter å ende mine dager på, sier Inge Olsen.
+ålmåj hæhkkat ij lim desti nav dåjmalasj
+gå åvddåla.
+Inge vilá ságastit buvtij, valla
+rubmaha gåro bielle gálnaj.
+Dálla de nahka tjáppagit gåro juolge nan-
+na duolmastit, ja gåro giedav vehi låggnit.
+Valla dárbaj huoman viehkev bæjválasj
+Låssis ájge
+Inge le moatte láhkáj skihpudagáv
+vásádallam, ja dajna aj diehta gåktu le
+psyhkalasj varresvuodajn rahtjat.
+Sihtá
+iemeláhkáj barggat ja rádnaj siegen lie-
+hket degu åvddåla, valla skihpudahka le
+suv vájvástallam vaj ij le máhttelis
+Ja dakkir dilen li aj ájádusá bad-
+jánam ietjas hehkav oanedittjat.
+Inge lij juo usjudallam gåktu galgaj dav
+dahkat vaj ietjas lagámusá ettjin galga
+suv gávnnat varran ja biledum.
+Dav de
+máhtij dahkat sijá åvdås.
+Plána lidjin
+gárvvása, valla sjielmá nanna moattoj.
+Ájnna máhttelisvuohta
+- Låssåt lij gå iellem jårgijdij dassta mij
+munji dåbdduj buorre iellemin.
+Giehppis
+mielajn åvddåliguovlluj gæhttjiv, ja muv
+iellemin ittjij vargga juoga vájllu.
+Sjaddat
+vargga ållu dåjmagahtes lij sieldes låssåt.
+Mujna lidjin alla mihto, ja gå dajt ittjiv
+jåvså de ájádusá iesjsårmmima birra
+båktåluvvin, javllá Inge Olsen.
+Hárjjánam lij usjudalátjit galgaj rijbbat -
+agev.
+Máhttsat bargguj ja dåjmajda lahkke
+jage vuojnnamslága mannela vas.
+nav álkke gal ij lim.
+Iellemav oanedit lij
+ájnna máhttelisvuohta sunji.
+- Iv mån dájna bierggi.
+Ij la mujna energija
+jali máhttelisvuohta ietjam mihtojt jåksåt,
+ja ij ga iehtjádij vuorddemusájt ållit.
+Gijttevasj
+Rahtjam le, ja vilá låssis ájádusáj rahtjá.
+De dal mierredam le bloggigoahtet dáj
+ássjij birra.
+Juohket ietjas ájádusájt ie-
+htjádij, ja vuosedit oasev dassta mij le
+hálvva tabua moaddásijda.
+Sjaddam le
+dálkkasa lágásj sunji.
+- Mån lev åtsådallam gåktu iellem målssu,
+valla dálla lev hárjjánam dajna viessot.
+Vierttiv gijttet fámiljav ja doarjjofálaldagáv
+dan åvdås, javllá 27-jagák gut ij jáhke sån
+gudik goassak dåjmalasj vil sjaddá.
+Åtsådallamijt juohket
+Inge le oahppam låssis ájádusáj barggat,
+ja diehtá viehkke gávnnu.
+Sihtá juogadit
+ietjas åtsådallamijt vaj iehtjádijda viehkken
+máhtti boahtet, ja ulmutja lulun ságas-
+tahttját iesjsårmmima birra.
+Esski gå subt-
+sastallagådij ietjas dile birra, de viehkev
+- Guhkes ájgev ittjiv majdik
+aktasik giehto, valla gæhttjaliv gåvvidit
+ietjamav gievrran.
+Dát lij værámus majt
+máhttiv dahkat.
+Manep ájge lev gal
+nahkam vierrat dajt , ja de ietjam lunna
+mierrediv: manen galgav aktu guoddet
+dájt åtsådallamijt, gå ihkap viehkken ie-
+htjádijda soajtti sjaddat.
+Nav de aj ietjam
+lagámusá buorep láhkáj dádjadahtji man
+låsså dille mujna le læhkám, ij le gal agev
+vuojga álkke læhkám.
+- Iv máhte dåssju
+ietjamav ájádallat
+Sander Andersen,
+NRK Sami Radio
+Divte Media AS/
+Fredag 7. mai 2010
+Æjvvalibme varresvuoda birra ja girjjeåvddånbuktem
+Æjvvalip vas dijstagá moarmesmáno
+11.biejve kl.
+julevsáme guovdátjin.
+Dá bále le tiebmá mij le geldulasj ja
+sierralágásj; Lågådahttem- varáv
+tjadnat.
+Anni Margaret Henriksen boahtá
+subtsastittjat ja lågådalátjit ietjas girje
+birra Å stoppe blod - fortellinger om
+læsing, helbredelse, varsler og hjelpere,
+(Varáv tjadnat- subttsasa lågådahttema,
+buorránime, oavddusij ja viehkediddjij
+birra) majt sån åvddånbuktá Árranin-
+julevsáme guovdátjin, vuostasj bále
+Nuortta-Sálton.
+Vuojnunagá de le dárbbo varresvuoda
+birra ságastallat iehtjádij gå dåssju
+dåktårijn aktu allasis.
+Dá æjvvalime
+varresvuoda birra li ájnnasa gå ulmusj
+dárbulasj diedojt ja máhtukvuodav
+varresvuoda gatjálvisájda vuogas ja
+buorre láhkáj oadtju.
+Doajvvop dá
+æjvvalime buvtitji aj ienep dádjadusáv
+varresvuodabarggijda ja álmmugij ietján.
+Girjje majt Henriksen le tjállám boahtá
+diedojs moattet ságájdahttemijs ulmutjij
+Nuortta-Tråmsån ja Alle-Finnmárkon.
+Muhtema dájs le dallutjis gå
+sosialantropologija oajvvefáhka-
+prosjevtajn bargaj.
+Subttsasa girjen li
+sahte ulmutjij åskulasj jáhko praktiserim
+iellema gássjelis ájgij sinna åvdep ja
+dálásj ájges, sierraláhkáj vásádusáj birra
+ma lågådahttemij gullu.
+Lågådahttem le
+nuorttavuonak oahpes buoredimvuohke.
+Girjen le aj tiebmán gåktu
+skåvllåmedisijnna dákkár diedojt
+ávkástallá, duola dagu Universitehta
+skihppijvieson Tråmsån.
+Árranin le muhtem girjje oasen.
+Sávvap buorisboahtemav gájkajda, ja
+doajvvop jut varresvuodabargge
+oassálassti Anni Margaret Henriksena
+åvddånbuktemij.
+Vuostasj æjvvalibme varresvuoda birra lij vuoratjismáno 21.
+Ålos æjvvalin ja mannela lip buorre diedojt dássta
+- Smáv sámegielaj dille le alvos.
+dárbahip lasedit máhtov dáj gielaj birra
+nannitjit nanos ja viesso gielaj
+boahtteájgev, javllá stáhttaráde Rigmor
+Aasrud.
+Sån le viehka ávon fylkkamánne
+berustimes giellabargon, ja gå barggi
+ienep arenajt ásadimdiehti oarjjel- ja
+julevsámegielajda.
+fylkkamánnen le
+koordinerimåvdåsvásstádus oarjjel- ja
+julevsámegiela åhpadusá gáktuj, ja
+dåjmalattjat barggá gielajt nannit ja
+bisodit.
+Jagen 2010 li plánim moadda
+dåjma mánáj, nuoraj ja ållessjattugij
+Máhtudaklåpptim sáme
+åhpadiddjij vuoksjuj le aj plánidum.
+Muhtem dåjma li aktisasjbarggon aktan
+ietjá guojmij Vuonan ja Svierigin.
+Nordlánda fylkkamánne le ájnas
+aktisasjbarggoguojmme gå galggap
+tjadádit dåjmajt sámegiela
+doajmmaplánan oarjjel- ja
+julevsámegielaj gáktuj.
+Dá dåjma låggniji
+dáj smávva gielaj dilev, javllá
+stáhttaráde.
+Sáme prográmma l joarkedum jages 2007
+ja vihpá lågev jage.
+Prográmma gåbttjå
+dutkamsuorgijt giella, girjálasjvuohta,
+kulturvuoge, demográfia, viessomdile ja
+iellemkvalitehtta, njálmálasj dábe ja
+árbbemáhtto, máná ja nuora, luohko ja
+riektádile ja ådåájggásasj
+Lasedi dårjav
+julevsámegiellaj
+Julev- ja oarjjelsámegiela nannimdiehti li rudá
+Dutkamráde sáme duktama prográmman dán jage
+lasedum 1,65 milliåvnå kråvnåjda, fylkkamánne
+gielladåjma jagen 2010 doarjoduvvi 1,7 milliåvnå
+kråvnåj.
+Duodden juolloduvvá 150 000 kråvnå
+prosjektaj "YouTube på lulesamisk".
+Maria Mikkelsen le redaktørran virggáj biejadum "YouTube på lulesamisk" prosjevtan.
+Sunji viehkken galggi 1-2 guojmmebargge, ja
+prosjekta galggá Ájluovtas dåjmaduvvat.
+Maria Mikkelsen ietjas journalisstaåhpadusájn ålli dán gidá.
+Maria Mikkelsen er ansatt som redaktør for "YouTube på lulesamisk".
+I tillegg skal 1-2 personer knyttes til prosjektet, som skal drives
+med base på Drag.
+Maria Mikkelsen er ferdig utdannet journalist.
+sebrudakåvddånibme.
+Ájnas ulmme
+prográmmajn le viehkedit rekrutterimij og
+máhtudakåvddånibmáj, åvddånahttet
+sámegielav dutkamgiellan ja
+rijkajgasskasattjat barggat.
+Dutkamav
+gaskustit sámeálmmugij, adjáj
+sámegiellaj, dættoduvvá.
+- Ráddidusá ulmme l láhtjev dilev nanos
+boahtteájggáj Vuona sámegielajda.
+Oarjjel- ja julevsámegiela li
+unneplåhkogiellan adjáj sáme
+aktijvuodan, ja li UNESCOs gåhtjodum
+alvos ájtedum giellan.
+Gå Divtasvuona ja
+Snåasen suohkana li sámegiela
+háldadusguovlon le ájnas dát
+oassálasstem buktá nannidum
+dutkamrahtjamusáv oarjjel- ja
+julevsámegiela hárráj.
+Prosjekta YouTube på lulesamisk oattjoj
+150 000 kråvnå doarjjan jagen 2008.
+ga vehi mannunij de le prosjekta jådon
+vas.
+Divtasvuona-viddnudahka Kintel
+AS dat álgadij ja galggá prosjevtav
+tjadádit dajna ájádusájn interaktijva
+arenav ásadit gånnå julevsámegielak
+nuora bessi gielastisá adnet.
+Maria
+Mikkelsen Ájluovtas, guhti dán gidá
+ietjas journalisstaåhpadusájn ålli Volda
+allaskåvlån, le redaktørran virggáj
+biejadum.
+Sunji viehkken galggi 1-2
+guojmmebargge.
+Prosjekta galggá
+Ájluovtas dåjmaduvvat.
+doarjju dåjmav 150 000 kråvnåj jagen
+Gálldo: www.stortinget.no
+Fredag 8. oktober 2010
+Slidjagruvvon Funtan.
+Lars Børge Myklevold ja Svein Berg libá goabbák boarrimrájgev gávnnam - gæhttjalimdåjmas jagen 1901.
+I blygruva i Funta.
+Lars Børge Myklevold og Svein
+Berg har funnet hvert sitt borehull - fra prøvedrifta i 1901.
+Gåvvå/Foto: Sander Andersen, NRK Sami Radio
+Minerála ja geologija moaddásij mielav
+giddi, ja le aj sierra segmænnta man-
+noæládusán.
+Dan diehti le Ofoahtá
+guovlloráde juollodam 250.000 kr girjje-
+prosjæktaj.
+Evenásje, Nárvijka, Bálága ja
+Divtasvuona suohkana, aktan guovlo
+vidnudagáj, lij muodugasj lågov vad-
+dám.
+Da Museum Nuorta museajs ma
+gulluji dán guovlluj li åvdåsvásstádusáv
+oadtjum diedojt åttjudit ja girjev tjállet.
+Museum Nuortta le bálkkim fáhkaul-
+mutjijt Direktoráhta minerálháldadusás
+girjev tjálátjit (åvdep Bergvesenet).
+Giesen vuolggin gehtjatjit ájnas sajijt.
+Divtasvuonan li diedon dåbdos kvarts-
+ja feltspatgávnnusa Ájluovtan ja Benas-
+uollun ájnnasa, aktan guohpárgruvvujn
+Stuorgietten.
+Valla daj maK'emus biejvij
+mediaássjij åvddåla lij galla amás iene-
+musájda Divtasvuonan le gávnos slidja-
+málmas - geldulasj, ja aj tjierggedis
+histåvråjn.
+Museum Nuorta bájkálasj oajvve, Lars
+Børge Myklevold, subtsas slidjagávnos
+Divtasvuonan vuostasj bále nammaduv-
+vá major Schnitlera rádjáeksaminas-
+jåvnnågirjen 1740-jagijs.
+- Gå sån Divtasvuonav guossidij lens-
+mánne Schnitlerij vuosedij slidja-
+tjuokkárav riek ållo slidjarijn majt lij oad-
+tjum "Oarjje-sámes Svierigis".
+Dássta viedtjin sáme bivdde slijáv liejkkitjit luodajt,
+jáhkedahtte moadda tjuohte jagij tjadá.
+slidjagávnos Divtasvuonan tjiegaduváj láttijs ja
+oajválattjajs.
+Dát dálátjij amás oasse suohkana
+geologalasj histåvrås galggá
+dal sajev oadtjot girjje-
+prosjevtan bákte-
+ásadusáj birra
+Ofuohtán.
+sábme ittjij galla sidá subtsastit gånnå
+dáv slidjamálmav lij gávnnam.
+Dalloj
+oajvvadij Schnitler Sálto sunndáj tjállet
+loakkátjit sámev gávnnusav vuosedit-
+tjat, jali nákko tjadá dárbulasj diedojt
+åttjudit.
+Jus dákkir tjierggis vájkkudim-
+nævo aneduvvin ep galla diede, javllá
+Myklevold, guhti subtsas biskoahppa
+Gunnerus aj nammadij slidjagávnnusav
+nágin lågevjage mannela.
+- Jus oajválattja dalloj diehtin gånnå
+slidjagávnos lij, ep riekta diede.
+Dádja-
+dahtte le sáme tjiehkin gávnnusav.
+Dassta slijáv viedtjin luodajt liejkkitjit, ja
+dan ájgen lidjin vargga dåssju sámijn
+birsso.
+Jus gávnnusav iktin oajválattja
+sjaddin dav válldet, ja de ettjin dasti
+slijáv nåvkå oattjo, javllá dávver-
+vuorkkáoajvve Lars Børge Myklevold.
+Vásse biejve lij Myklevold, aktan oahpe-
+stiddjijn Svein Berg ja NRK'a Sander
+Andersen, Funtan Divtasvuonan,
+birrusij 400 mehtera nuore badjel.
+Vádt-
+sájin Jågåsijdas, Skåhpejávre vásuk ja
+bálggá milta ájde badjel Funntaj.
+1901 gávnaduváj slidja dánna.
+Subtsas-
+tuvvá nuorra sámenæjttso dav gávnaj,
+madi nubbe subtsas ålmåj Jågåsijdas dav
+gávnaj.
+Dalloj gæhttjalin dåjmadit
+Slidjaguojttem.
+Funnta 2010 tjavtja.
+Skattejakt.
+Sander Andersen og Svein Berg.
+Gåvvå/Foto: Lars Børge Myklevold, Museum Nord/Tysfjord museum.
+Amás slidjagruvvo Funtan
+Fredag 9. april 2010
+MIELLUSA.
+Gålmmålåges tjåhkanin álmmuktjåkanibmáj mij lij Måsken bierjjedagá bæssásjvahko åvddåla.
+ENGASJERTE.
+Et trettitalls personer møtte opp på folkemøtet som ble holdt på Musken skole fredag før påskeuka.
+Gáddáj lávkkiji.
+Moattes båhtin jåhtelisvantsajn Ájluovtas åvdedittjat Måske boahtteájge
+ássjev.
+GÅR I LAND.
+Kom mann- og kvinnesterke med hurtigbåten fra Drag for å tale
+Muskens fremtid sin sak.
+Gålmmålåges tjåhkanibmáj båhtin ja
+moattes sijás båhtin ájnnna måhkijn
+Ájluovtas jåhtelisvantsajn prosjektav
+dårjudittjat.
+Ájggu kulturmujtojt
+ruvva tjáledit
+Sámedigge le juollodam 300.000 kråvnå,
+ij 500.000 nav gåk álgon loabedin.
+Tjielggidus le guoradallam biologalasj
+valljudagás ja kulturmujtuj tjáledibme ij
+dálla tjadáduvá.
+Dasi álmmuktjåhkanibme
+murkestin.
+- Vuostatjin vierttiji kulturmujto
+tjáleduvvat ja vierttip ednamæjgádij
+guládallat gávnatjit jus li makkirak
+hieredusá ruvto milta ja jus soajttá
+máhttelisvuoda, javlaj barggojuohkusa
+nubbenjunnjusj Nils O. Nilsen.
+åhtsålij sámediggepolitihkkárijt ja
+sierraláhkáj vuosstebielev.
+oasse oassálasstijs lidjin vuorrasappo ja
+nuora lidjin binneplågon.
+Valla danna
+lidjin aj vuorrasappojs gudi li rahtev 50-
+60 jage vuorddám.
+Ja Kaja Andersen (84)
+lij tjielgas: - Muv vuostasj ájádus le
+álmmuk.
+Vierttip iesj barggagoahtet.
+Vuostatjin vierttip ednamæjgádijt tjáledit
+ja gullat jus sihti ednamav vaddet.
+álgov oadtjop.
+Álmmuk máhttá aj
+kulturmujtojt tjáledit, javlaj, ja
+doarjoduváj tjåhkanimes gen mielas lij
+buorre ájádus.
+Åvdeduvvin måråstime
+makkir kulturmujto máhtti gávnnat
+guovlon, ja nammaduváj dålusj rábo ma
+ælla tjáleduvvam.
+Juorrulibme jus le
+fágalattjat nanos iesj tjáledit gatjáduváj.
+- Máhttá Árran oassálasstet
+kulturfágalasj máhtudagájn mij siján le, ja
+Rahte-niegov e luojte
+Måskega li gárvvása vijdábut bargatjit juska
+hådjånin gå Sámedigge ittjij loahpádusá milta
+bielle millijåvnåv juolloda.
+Dát åvddån bådij
+álmmuktjåhkanimen masi barggojuogos gåhtjoj
+bierjjedagá bæssásjvahko åvddåla.
+navti lij dat máhttet liehket sijá viehkke
+Måskesebrudahkaj, javlaj Harrieth Aira,
+masi tjåhkanibme guorrasij.
+Bisodit bájkálasj dåjmav
+Barggojuohkusa njunnjusj, Ronny
+Nergård hasodij tjåhkanimev galgalulujin
+bájkálasj dåjmav bisodit.
+suohkan le mierredam prosjevta åvdås
+vásstádusáv válldet jus oadtju, valla
+barggojuogos oajvvat gålmmå vihtta
+ájrrasis bájkálattjat válljiduvvi.
+- Lip
+dudálattja tjåhkanimijn.
+Suohkan le
+vuosedam mielav ja doajmmelisvuodav.
+Lip dåjmadam vaj ulmutja li bessam
+vuojnojt ja árvvalusájt ássje birra buktet
+ja vilá jáhkkep åvddåprosjækta máhttá
+tjadáduvvat ja aj oajvveprosjækta rahtev
+åttjudittjat, javlaj mielos Nergård.
+Doajvvo Musken Laks'aj
+Barggojuohkusa ulmme le læhkám rudájt
+åttjudit åvddåprosjæktaj ja nav aj
+åvddålij sjaddá.
+Dálla luohtedi Musken
+Laks AS'aj gudi li 60 000 kråvnå
+juollodam.
+Åhtsin 200 000 kråvnå.
+- Barggojuohkusin lidjin stuorra
+vuorddemusá Musken Laks galggin
+nannusit oassálasstet ruhtadimbielen
+Måskerahtes.
+Oadtjun konsesjåvnåjt
+navku jagen 2002 álggoálmmuk-
+perspektijvajn vuodon.
+Duodden dajda
+guhtta bájkálasj barggosajijda mij dát
+vattij, vuorddep ienebuv, javlaj Ronny
+Dálla bierri vidnudahka måttijn
+millijåvnåjn ruhtabáhtsusijn stuoráp
+sebrudakåvdåsvásstádusáv válldet ja
+oassálasstet infrastruktuvra
+buoredimdiehti.
+- Rahtásj 14 km.
+Ma li da
+dan stuorra aktijvuodan?
+- Dát le
+biehttem sáme bájkálasj sebrudagá
+vuossti.
+- Musken Laks stuorra
+luohkkojt vuonas viedtjá, de vierttiji aj
+juojddáv ruoptus vaddet.
+- Musken
+Laks'an le
+millijåvnnå-
+ruhtabáhtsos,
+kråvnå binná
+rudá.
+- Ep la
+dudálattja 60 000
+- Rudá
+vuodnarájge davás manni, dåssju
+virgálattjaj værrorudá báhtsi.
+millijåvnå ma loabeduvvin gå
+konsesjåvnåjt navku oadtjun gáhtun.
+Dát le biehttem Måskesebrudagá
+Návti muhtema javllin.
+Rahte ja
+sebrudakguoradallam
+Barggojuohkusa tjálle, Lars Th.
+tjielggij rahteprosjækta manná
+sebrudakanalysaoase buohta gånnå le
+Lip miellusa
+ja dasi jahkep
+KAJA ANDERSEN
+stuoráp gållomerustallam gå
+rahtedahkama åvddåprosjevtan.
+Sebrudakguoradallam galggá sisadnet
+æláduslåpptimav, guoradallamav ja
+skåvlå anov åvddålijguovlluj.
+- Divtasvuona
+suohkan dåjmat
+dáv prosjevtav
+lahka
+aktisasjbargujn
+Árranijn, ja
+tjoahkkáj le
+gållomerustallam
+1 millijåvnå kråvnå.
+Dá guokta
+prosjevta li juogedum mij guosská
+ruhtadibmáj, valla le aktisasj ulmme:
+Måske boahtteájgge, subtsastij Kintel.
+Goappátjijn juohkusijn le gesisik
+stivrrimjuogos.
+- Ájggop suohkanav prosjevta
+dåjmadiddjen ja sihtap vilá buoragit
+Sámedikkijn guládallat, tjoahkkájgiesij
+Fredag 10. desember 2010
+Divte Media AS / Ingrid Kintel
+Moaddása lidjin tjåhkanam aktan
+hávsskudalátjit ja lávlotjit.
+Dán iehkeda
+åvddåla lij Duodje Nordlánnda javllam
+siján lij tjiegosvuohta tjanádum
+hávsskudallamij.
+Ja dán iehkeda hiebaj
+suollevisáv bigodit.
+- Dáv lip guhkes ájgev juo vuordatjam.
+Sihtap guddnedit ulmutjav guhti le
+luottajt duolmmum duodjeværáldij ja
+ihkeva stuor bargov duoje åvdås
+dahkam, javlaj Duodje Nordlánda jåde-
+diddje, Svenn-Egil Knutsen Duolljá.
+Dála tjuovvu Svenn-Egil Knutsen Duoljá
+hålla vuojttáj guddnebálkás:
+- Duodje, sierraláhkáj dibmaduodje, le
+årrum suv hárdesvuohta ja iellem vargga
+viessomájgev.
+Árabu tjavtjan ållij sån
+"muhtem" jage.
+Vilá le duodje ja goarrom
+suv iellem.
+Sån lij vuostasj ulmusj Hellmåvvås guhti
+realskåvlåv váttsij.
+Gásluovtan lij dat.
+Jahket åvddåla váttsij Fylkkaskåvlån
+Fuoskon.
+Sån lij ájnna næjttso danna
+låhkåmin fysihkav ja kjemifágav - suv
+klássan lidjin guhtta báhtja duodden dán
+næjttsuj gen birra dálla giehtov, ja gåk
+iehtja javllá: "mån lidjiv giehttjit báhttja
+klássan".
+Sån lij vuostasj nissun formannskáhpen
+Divtasvuona suohkanin ja vuostasj
+njunnjusj Sáme nammadusán Nordlánda
+fylkkasuohkanin, dát lij jagen 1981.
+le barggam vissjalit ássjij ma guosski
+sebrudagáv, årrum buosják, vijses ja
+hoallá.
+Sån le vuojnnám tjielggasit
+åvddålijguovlluj mij guosská
+avtadássásasjvuohtaj, 1960-lågon.
+Sån le barggam duodjeåhpadiddjen
+Duodjebálkká
+Vuodnabat-
+Gáddjáj
+Duodje Nordlánda ja
+Árrana åvdås sávaj
+Svenn-Egil Knutsen
+Duolljá gájkajda buoris-
+boahtem biebbmo- ja
+lávllomiehkedij julevsáme
+guovdátjin vásse
+bierjjedagá.
+Danna sån
+duodjebálkáv Kaja
+Andersenij vattij,
+guhtimusj le duojijn
+viessomájgev barggam.
+vuodoskåvlån 70-lågo vuostasj jagijt,
+Gásluovta skåvlån, gånnå giehtoj sámij
+viessoma birra duodden biebbmokursaj
+skåvlå gievkanin.
+Sån le aj barggam
+joarkkaskåvlån ja allaskåvlån.
+oassálasstij vuostasj duodjekursan
+Nuortta-Vuona åhpadiddjijda.
+lågon formaliserij ietjas máhtudagáv gå
+lågoj duojev Alta allaskåvlån vuostasj
+jagev, ja nuppát jagev Guovddagæjnon.
+Lev aj gullam sån bagádaláj ietjas åhpa-
+diddjijt gåktu goarrot ja duodjuhit.
+Sån le jagij tjadá åhpadam, åvddåla ja
+mannela, Bådåddjo allaskåvlån, vuo-
+doskåvlån ja ållessjattuk-åhpadimkursa-
+jn, iehketkursajn.
+Ja vilá ulmutja suv
+guossidi ja sihti viehkev.
+"tjiehkusin" bagádallá iehtjádijt ietjas
+goarromlanján.
+Lev gullam 1970-lågon
+ásadin duodjekursav biednagoaden
+Ájluovtan.
+Sån lij akta idealistajs gudi vuododin
+duodjeorganisásjåvnåv Julevsámij Duo-
+dje.
+Dat lij jagen 1981.
+Sån le aj
+tjåhkkåham rijkkaorganisásjåvnån Sáme
+Duoje stivran, ja ájrrasin Sáme Åhpadus-
+ráden.
+Sån le diehttelis uddni sebrulasj
+Duodje Nordlándan.
+Sån le sjuggelis duodjár ja le åvddån-
+buktám duov dáv tjáppa biktasav:
+-gástadibmáj, -skalluj, -hejajda, -hávd-
+dádibmáj, ja ietjá dakkir dáhpádusájda.
+Vilá vuojnnep suv skirtov anon.
+ådåájggásasj variánnta dålusj julevsáme
+káránskirtos.
+Sån le gårrum gáptijt, gahperijt, båvsåjt,
+skirtojt ja snjisskum avijt ja listojt.
+Låhtåm le vuoddagijt, bárggeldam ábn-
+nasijt biesses ja dájves.
+Gårrum le
+doahkogáptijt, tjállám julevsáme doahko-
+girjev aktan skándaj ja vadjasij majt ieht-
+ja le sárggum.
+Sån le tjiehpes bivtas-
+goarro ja diedon moattebelak duodjár.
+le sån ga ballam gæhttjalimes ábnnasij
+barggat majna ienemusát kárána barggin;
+duola degu nijbe, guvse ja ietjá duoje
+tjoarves ja dávtes.
+Jus sån illim, de iv jáhke lijma vuojnnet
+nav ållo gáptegisájt uddni.
+Sån le duojev vuojnnusin dahkam
+Divtasvuona rájáj ålggolin.
+Sån la
+kurssim Svieriga bielen, mannam duok
+diek ietjá duodjárij siegen vuosádalátjit
+duojev ja snjisskomteknihkav duola
+degu Hamburgan Tysklándan, ja iesj
+diehtá gånnå le sån mannam?!
+Guovte jage dás åvddåla oattjoj Divtas-
+vuona suohkana guddnebálkáv ietjas
+bargujn duojijn.
+Nav gåktu gullabihtit; sån le iehtja
+"duodjeinstitusjåvnnå".
+Ja sæmmi láhkáj
+máhttá javllat giela birra.
+Moattes,
+sierraláhkáj giellakonsulenta ja ietjá
+giellabargge, gå dárbahi rádev giellaj
+duon dán báhkuj ja grammatihka hámij
+birra, de le sån viesso báhkogirjje gæss-
+ta moattes ávos bessi gatjádallat.
+Munji le dát stuorra guddne gå besav
+Duodje Nordlánda åvdås ja Julevsáme
+Duoje åvdås, aktan sijá åvdep ájrrasijs ja
+ietján julevsáme duodjárijs duoppet
+dáppet.
+Mij sihtap uddni guddnedit
+Vuodnabat-Gádjáv.
+Gáddjá, dån le viehkedam ja sujttim ie-
+htjádijt ja illa åvvå asstam goarrot káffa-
+vuossatjav allasit?!
+Ja dála dunji juojddá
+majt iv jáhke le åvddåla vuojnnám - dát
+le jáffovuossa aktan jáfoj javllarusstimij.
+Mij sávvap dunji gájkka buorev, ja sáv-
+vap vieso buoragit gåjt de tjuohte-
+jagágin, vaj máhtá mijáv bagádit ja gærg-
+gat ietjat prosjevtaj, duola degu dav
+ájnas prosjevtav duodjeterminologijajn
+mij aj le nav dárbulasj sámegiellaj.
+Bálkáv vattij, fármastuváj.
+Svenn-Egil Knutsen Duolljá, Duodje Nordlánda jådediddje vattij duodjebálkáv Kaja Andersenij.
+Nordlánda vattos lij káffavuossa káfaj, jáffovuossa jáfoj, giedjek ja 2000 kråvnå.
+Gav pris, fikk klem.
+Svenn-Egil Knutsen Duolljá, leder i Duodje Nordlánnda overrekte duodjepris til Kaja Andersen.
+Gaven fra Duodje
+Nordlánnda inneholdt en kaffepose med kaffe, en melsekk med mel i garvet skinn, en blomst og en pengegave på kr kr 2000
+ALLE FOTO:
+ANNE KALSTAD
+MIKKELSEN
+Hávsskudallam låptån.
+Biebbmo- ja lávllomiehkedij lidjin moattes tjåhkanam.
+Hávsskudallin lávllagij ja njálga biebmoj.
+Trivelig på loftet.
+Mat- og sangkvelden trakk
+mange, som koste seg sammen med blant annet samiske sangtradisjoner og god mat.
+Fredag 12. februar 2010
+Romsdals-præssta Thomas von Westen
+lij oadtjum dahkamusáv
+Misjåvnnåkollegijis Københavnan sámijt
+ristadit, ja dahkamusájn álgij
+sávresvuodajn ja hárdesvuodajn.
+1717 ásadij sån skåvlåv Roandemin mij
+galgaj misjonerajt ja åhpadiddjijt åhpadit
+bargguj sámij.
+Oanegis ájge mannela
+lidjin moattes sijás barggamin sáme
+Hábmer oattjoj
+sámeskåvllååhpadiddjev juo jagen 1718,
+valla vierttij suv juohket Divtasvuonajn
+ja Stájgojn.
+Giesen 1721 bådij oarjjevuonak ja
+teologa Jens Kildal Ofuohttáj bargatjit
+misjonerran Thomas von Westena
+Sámemisjåvnån.
+Sån vuostatjin
+Herjangenij årruj sisnemusán
+Ofuohtvuonan ja danna vállduj -
+sámenæjtsojn.
+Nágin jage mannela bátsij
+sån árbben ja jåhttåj Divtasvuodnaj
+gånnå ådåsit vállduj, nissunijn
+Gásluovtas.
+Tjårruj årrujga.
+Kristiansen
+ietjas lågådallamin Jens Kildala iellemav
+ja bargov snivva tjuovgadij, ja tjalmostij
+- Lej sámemisjåvnå Jens Kildal avtagærddásasj misjonerra jali sluogas
+misjåvnnåstratega?
+Dat lij tjuolmma majna åsskodiehtte Roald Kristiansen
+álgadij tiebmáiehkedav Árranin mánnodak iehkeda.
+Ja vásstádus; ienep
+manep gå vuostasj tjuottjodus...
+Avtagærddásasj
+jali sluogas?
+Roald Kristiansen le vuostasjamanuenssa Råmså Universitehta åsskodieda instituhtan.
+Mánnodak iehkeda lågådaláj sámemisjonera Jens
+Kildala birra, guhti 40 jage åroj Tjåron Divtasvuonan.
+Roald Kristiansen er førsteamanuensis ved Institutt for religionsvitenskap ved Universitet
+i Tromsø.
+Mandag kveld holdt han foredrag om samemisjonæren Jens Kildal, som var bosatt på Tjårnes i Tysfjord i 40 år.
+suv misjåvnnådåjmav - barggo mij
+moatte láhkáj iehtjádijs árvustaláduváj
+juo Kildala ájggásattjajs.
+Thomas von
+Westen lij riek mihá Kildala bargos,
+madi suv tjuovvovasj, Hans Skanke
+miejnnij Kildal ittjij bargov tjadáda.
+Mannemus ássje máhttá liehket dan
+diehti gå Skanke ja Kildal lijga sæmmi
+njunnjusjvirggáj åhtsåm.
+Skanke miejnni
+aj gå Kildal lij válldum sáme nissunijn,
+de ittjij máhte tjadádit bargov gåk galgaj.
+Kildal álgon Sálton bargaj, valla Fuolldá,
+Hábmer, Divtasvuodna ja Ofuohtta lij aj
+suv guovlon.
+Mannela sån aj Viestirállaj
+rájaduváj ja dan mannela sjattaj sån von
+Westena fábmodus Nordlándan sierra
+dahkamusájn bærrájgæhttjat misjonerajt
+ja skåvllååhpadiddjijt.
+Dán bargo diehti
+vierttij ålov manádit ja dan diehti
+tjuohkkij ållo diedojt sáme åsskodábij
+birra, mij dagáj suv ájnas diehtovadden
+von Westenij ja misjåvnnåj ietján.
+Juska
+Jens Kildalan lij stuorra
+misjåvnnåguovllo, de juska astadij
+misjåvnnåmanojt válldet Svierigij.
+skåvllådåjmadahkaj, ja gå dát skåvllå- ja
+tjåhkalvisdåhpe tsieggiduváj de sáme
+máná oadtjun buorep skåvllåfálaldagáv
+gå látte.
+Ja oajvveåvdåsvásstediddje
+åhpadimes sámijs Divtasvuonan ja
+Hábmerin sjattaj jur Jens Kildal.
+sjattaj dá sáme nuora gehtjaduvvin
+sæmmi smidása låhkåt ja
+katekissmamáhtudagán gå látte.
+Misjåvnnåbarggo sámegielaj tjadáduváj
+Jens Kildal jámij nágin jage dan åvddåla.
+Sån jámij jagen 1767, badjelasj 80 jage
+vuoras.
+Madi ietjá teologa adnin
+mielosvuodav misjonerran álggon ådå ja
+"buorep" præsstagåhttjomijda, bargaj
+Jens Kildal sámemisjåvnån ålles
+Sån aj moaddi dikken
+sámij ássjijt åvdedij, sierraláhkáj mij
+guoskaj oasestiddjij
+buollemvijnnavuobddemav 1700-jagijn.
+- Jens Kildal lij galla idealissta, ja jus ij
+lim riek sluogas, de lij gåjt smidás
+misjåvnnåstratega.
+Ij lim avtagærddásasj
+vájván nav gåk Hans Skanke ájgenis
+tjuottjodij, tjoahkkájgiesij Roald Kristi-
+ansen dajda 7-8 gulldaliddjijda gudi
+lidjin Árranij tjåhkanam mánnodak
+iehkeda.
+Lidjin máhttet liehket ienep gulldaliddje.
+Doajvodahtte sjaddá gå Árran mannela
+gåhttju tiebmáiehkedij gånnå ájggu
+tjalmostahttet ietjá åskulasj oajvev
+Divtasvuonan, namálattjat dat giehtos
+sognepræssta Olaf Holm
+Børge Strandskog
+Jårggålibme: Idar Kintel /
+Thomas von Westen
+Gå Thomas von Westen lij Gásluovtan
+jagen 1722 sjiehtadij sån sámij
+Tjåron ja Rábekjuvson galggin
+skåvllå- ja tjåhkalvisdåhpe tsieggit.
+Hábmerin lij præssta Schjelderup
+tjoahkkim sámijt gitta Stájgos
+tjåhkanittjat Karlsøyaj Sagfjordan
+gå Thomas von Westen (ja Jens
+Kildal) bådijga Divtasvuonas.
+Sáme dánna lidjin nannusit
+tjanádum sijá ájttegij jáhkkuj ja
+tjuovvun dålusj dábijt.
+Misjonera vierttijin dan diehti
+guhkev Karlsøyan liehket, ja
+guokta biejve åhpadij ja bagádi
+Thomas von Westen sijáv.
+sæmmi bále oattjoj diehtet
+gávnnujin moadda værrodimsaje
+lahkusin ja nággij sámijt vuosedittj
+at dajt sajijt.
+Misjoneraj bále
+vierttijin sáme biejsstet ja boalldet
+værrodimsajijt.
+Sæmmi bále mierreduváj skåvllå- ja
+tjåhkalvisdåhpe aj Karlsøyaj galgaj
+tsieggiduvvat.
+Dán láhkáj misjåvnnå
+álgadij ájnas bargov
+Dát rámát jages 1633 le ihkap Jens Kildal iesj
+adnalam.
+Jáhkedahtte dát gulluj Kildala vielljaj,
+guhti ájgenis Gásluovtan åroj.
+Uddni le árvvogávnne
+Førden.
+Denne bibelen fra 1633 kan Jens Kildal
+selv ha holdt i. Den tilhørte sannsynligvis bror til
+Kildal, som i sin tid var bosatt i Kjøpsvik.
+I dag
+befinner klenodiet seg i Førde.
+Fredag 12.november 2010
+Buorisboahtem dájddavuosádussaj Árranin
+GIERDU (Gievlle) æjvvuribme sáme duojen ja
+dájddaværáldin.
+GIERDU- æjvvuribme sáme dájddaværáldin le
+geldulasj vuosádus sáme dájdas ja hásstalusájs
+ja dágástimijs sáme dájddaværáldin.
+GIERDU vuosádusán le dájdda RiddoDuottar-
+Museajs - Sáme Dávvervuorkás, gånnå li
+nuorttarijkaj miellagiddimus tjoahkke sáme
+dájdas.
+GIERDU (Gievlle-buojkuldahka) máhttá
+gåvvit aktijvuodav ja gievlev, juoga mij
+guovdásj symbovlla sáme kultuvran.
+GIERDU jali GIEVLLE sáme dájddaværálda
+MÁNNODAGÁ BASÁDISMÁNO 15.
+BIEJVE KL.
+Rabásájge: Árggabiejvijt 8.00-15.30.
+Vuosádusájgge:
+Basádismáno 15. b.
+- javllamáno 5. b.
+æjvvuribme, vuoset dájda åvddånahttemij ja
+moattegerdakvuohtaj.
+Vuosádusán le dájdda moaddásijs Nuortta-
+rijkaj tjiehpemus dájddárijs: Lena Stenberg,
+Geir Tore Holm, Synnøve Persen, Daban Da
+(Asbjørn Forsøget og Gjert Rognli), Alf Salo,
+Annelise Josefsen, Outi Pieski, Ingunn Utsi,
+Monica L. Edmondson, Britta Marakatt-
+Labba, Marja Helander, Arnold Johansen,
+Jørn Magnus Langseth, Rose- Marie Huuva,
+Edil Sande, Andreas Sarri, Anna-Stina Svakko,
+Aslaug Juliussen, Folke Fjellström, Randi
+Marainen ja Bente Geving.
+GIERDU le vuosádusturnéa masi fáladuvvá
+gaskostibme Kultuvralasj skåvllåvuossas
+(Den Kulturelle Skolesekken).
+Seminára ja
+diehtotjállaga fáladuvvi aj.
+GIERDU le hiebadum mannat Nuortta-
+Vuonav 2009-2011 jagijt.
+buvtadiddje li SKINN.
+Prosjækta le ruhtaduvvam dájs:
+FRITT ORD, Kulturkontakt Nord, Norsk
+Kulturråd, DKS Nordland, DKS Finnmark,
+Samisk Kulturfond og ABM-utvikling.
+Lulesamisk medisinsk ordbok.
+En svært glad helse- og omsorgsjef Lill-Tove Hansen kunne forrige uke
+presentere to rykende ferske bøker for blant annet Helsedirektoratet, som i forbindelse med planene om et
+helse- og sosialsenter var på besøk i kommunen.
+Vásse vahko vuosádaláj varresvuoda- ja sosialoajvve Lill-Tove
+Hansen guokta ådå girje.
+Vuostasj girjje le dialog-girjje nammadum
+"Sámástit varresvuoda- ja huvsosuorgen", ja nubbe girjje le medisi-
+jnalasj báhkogirjje dárogielas - julesábmáj ja julevsámes -
+Suohkana barggo varresvuodatermaj álgaduváj juo gáktsa jage
+dássta åvddåla, gå ittjij gávnnu tjoahkkidum varresvuodater-
+minologija julevsámegiellaj.
+Bargadum le tjoahkkimijn termajs ma
+aneduvvi njálmálattjat ja tjálalattjat.
+Duodden li ådå terma dagádum
+gånnå bágo e sámegiellaj gávnnu.
+- Terma åvddånbuvteduvvi rubmaha milta, ja biejadum iesjdagádum
+sjiemáj sisi gånnå báhko le tjáledum sámegiellaj, dárogiellaj ja
+latijnagiellaj.
+Svieriga sámedigge hasodij svierigadárogielav aj
+oassen dahkat, ja nav de sjattaj rájddo svenska terminologijaj aj,
+subtsas Lill-Tove Hansen.
+Duodden le dagádum snivva gåvvidimbarggo skihpudagájs, gånnå
+skihpudahka tjielggiduvvá namájn, dilijn, tjerdajn ja gånnå rubmahin
+gávnnu.
+Duodden girjijda li aj kurssanævo dagádum sámegiel-
+dialogaj vuodon, majt dárogielak varresvuoda- ja huksobargge bessi
+- Sjaddá almulajs ávvudallam basádismáno 16. biejve, javll�� Hansen.
+Divtasvuona suohkan le guhkev fállam sámegiela kurssimav ietjas
+barggijda, ja uddni li sámegielak varresvuodabargge Ájluovtan,
+Dragstunet Huksovieson, ja Gásluovta skihppijvieson.
+Ij le agev nav
+- Ájggop dal intensivkursajt ásadit barggijda varresvuoda- ja huvso-
+suorgen gånnå oahppi sámástit.
+Tæksta/gåvvå:
+Medisijnalasj
+báhkogirjje
+Vijmak le dánna.
+Báhkogirjje mij
+galggá Divtasvuona sujtto- ja
+huksosuorgen aneduvvat.
+Fredag 13. august 2010
+Johan Turi
+ja "Muitalus
+sámiid birra"
+Knut Hamsun le guoddaluvvam iebdes miellaguottoj
+diehti sámij vuosstij.
+Valla sån lijkkuj Muitalus sámiid
+birra ja lij asjmen vuona ja svieriga oajválattjaj
+giehtadallamis sámijs nav gåk mujttaluváj Johan Turia
+girjen.
+Dánna le Line Merete Skarvik Hamsunguovdátjin.
+Knut Hamsun har vært beskyldt for rastiske holdninger
+til samene.
+Men han likte Muitalus sámiid birra og var
+provosert av de norske og svenske myndighetenes
+behandling av samene slik dette ble skildret i Johan Turis
+bok.
+Her Line Merete Skarvik på Hamsunsenteret
+Johan Turi (1856-1934) tjálij
+gålmmå girje ietjas viessomájgen.
+Muitalus sámiid birra jages 1910 le
+vuostasj girjje sámes tjáleduvvam ja
+almoduvvam sámegiellaj.
+Dá jage le 100 jage dat rájes gå Johan Turi almodij
+Muitalus sámiid birra.
+Turi lij vuostasj sábme guhti
+almodij girjev sámegiellaj.
+- Girjen li girjálasj kvalitehta
+maj vuodon le árvvogis låhkåt dav aj uddni, oajvvat
+Line Merete Skarvik (27) Postnesas Hábmerin.
+Skarvik ållidij árabut dá
+jage mastergrádav Ak-
+tisasj girjálasjvuo-
+dadiedan NTNUan Roan-
+demin, girjijn Muitalus
+sámiid birra tiebmán
+masterdahkamusán.
+miejnni girjje diehttelis le
+klassihkar.
+- Máhttá
+lågåduvvat fáhkagirjjen ja
+tjáppagirjálasj girjjen,
+essayaj ja álmmukiellem-
+mujttalimij.
+Giella le
+boandás ja subttsasa li
+vilá uddni miellagiddisa.
+Girjje le ájnas histåvrålasj
+dokumænnta, miejnni
+Girjje Muitalus sámiid
+birra le ællosámij iellema
+birra álgon 1900-jagijs,
+ájgen gå dárojduhttem li
+garras.
+Lij rahtjalibme
+duobddágij birra, gånnå
+gruvvodåjmadibme ja
+ednambarggo rijdduj
+bådij dålusj sáme iellem-
+vuogijn.
+Girjen li aj ållo
+sáme mytologijaj birra.
+Johan Turi iesj tjuorgaj
+iesj girjev, stuorra, hálv-
+va álkkes tjuorggamij ma
+oassálasstin dan geldulasj
+girjjen majt sjattaj.
+Line Merete Skarvik le
+giesen barggam oahpes-
+tiddjen Hamsun-
+Danna gávn-
+nap vuosedimev Johan
+Turija ja Muitalus sámiid
+birra vuosádusá vuostasj
+etásjan.
+Ja le buorre siv-
+va dasi.
+Jahke mannela
+gå girjje almoduváj tjálij
+Knut Hamsun riek
+rámmpo árvustallamav
+VGan.
+Sån lij girjev
+låhkåm dánskagiellaj ja
+alvaduváj dassta.
+"Johan Turi er en slik
+prægtig Mand, man har
+faaet til overs for ham,
+man vil hjælpe ham og
+hans Folk.
+skrevet en av de mærke-
+ligste Bøker jeg har læst
+på lenge."
+- Girjje oattjoj vuogas
+árvustallamijt aj ietjá
+árvustallijs, duola dagu
+Svierign ja Suoman,
+javllá Line Merete Skar-
+vik, guhti diedet Muit-
+alus sámiid birra jagij
+tjadá le almoduvvam 11
+gielajda, aj japanagiellaj,
+valla imáj vilá ij dárogiel-
+- Valla nav gåk mån lev
+dádjadam de le ájádus
+almodit dárogiellaj dálla
+ávvojagen, valla iv diede
+man guhkás li jåvsådam
+dáj plánajn, javllá sån.
+tjálij gålmmå girje ietjas
+viessomájge.
+Sån lij ál-
+gos Guovddagæjnos,
+valla viesoj Jukkasjärvi-
+duobddágijn Svierigin,
+Torneträska ja Gieruna
+ådå gruvvosebrudagá
+lahka.
+Suv lahkabirrasin
+lej ienep dåbdos tjiehpes
+stálppebivdden ienni gå
+girjjetjállen.
+Sån dåbdåj
+ællosujttoiellemav
+lahkusit, valla iesj buore-
+musát lijkkuj vuovnnot
+bivddemin ja guollimin.
+Vaj Johan Turi oattjoj
+almodit girjijt galggá
+dánska álmmukiellem-
+dutke Emilie Demant
+oadtjot ålov gudnes.
+Såj
+æjvvalijga togan akti
+jagen 1904, ja oattjojga
+buorre aktijvuodav,
+vájku lidjin giellagáss-
+jelisvuoda.
+- Jáhkkep Demant
+måvtåstuhtij suv girjijt
+tjállegoadátjit.
+æjvvalime mannela jagen
+1904, sjiehtadijga Emilie
+Demant galgaj ruoptus
+vat mannela boahtet ja
+galgajga aktijvuodan
+girjjeplánajt jåhtuj biedjat,
+subtsas Line Merete
+Skarvik.
+Prosessan girjev tjállemin
+åhpaj dat nuorra dánska
+nissun dav vierdev sám-
+egielav vaj máhtij jårg-
+gålit Turija sáme tevstav
+dánskagiellaj.
+almodus Muitalus sámiid
+birra jagen 1910 lij dan
+diehti nuorttasámegiellaj
+ja dánskagiellaj.
+100-jageávvudallam al-
+modusás girjev le aj áv-
+vuduvvam sierra vu-
+osádusájn Råmså Uni-
+versitehtan.
+Johan Turi (1856-1934) skrev tre bøker i løpet av sitt liv.
+Muitalus sámiid birra fra 1910 er
+den aller første boka skrevet av en same og utgitt på samisk.
+KILDE: Nettside,
+Fredag 15. oktober 2010
+Vuojnunagá le ådå vuojnnan julevsáme
+giela hárráj iditjime.
+Ádjáj ja áhkoj skáb-
+mo dárojduhttemájge rájes hálvva du-
+ogátjij gáhtu gå vuojná udnásj nuoraj
+mihá mielav ietjasa giela ja árvo hárráj.
+Sámegiella le trendy
+Ja ælla dåssju sáme gudi sihti julevsám-
+egielav oahppat.
+Stuorra oasse dárogie-
+lak nuorajs li berustahtjam sámegielav
+oahppamis, juska e huoman lahka
+fuolkev ane gudi sámásti.
+- Itjjiv åvvånis majtik álgos máhte, valla
+muv mielas le geldulasj giella, subtsas
+Marte G. Kleivan Bálágis.
+Såj klássarád-
+najn Nora Mari Iversen (16) libá válljim
+sámegielav oahppat dá jagev.
+- Moattes mijájs Bálágis lip mælggadav
+sihtam sámegielav oahppat, valla javlli
+ælla åhpadiddje.
+Le sæmmi luondulasj
+sámegielav válljit gå ietjá gielajt.
+geldulasj danen gå le ållu ietjálágásj, ja
+moadda nuora sihti sámegiellav uddni
+oahppat, giehttu Marthe.
+Nuoraguovtes
+guorrasibá sámegiella le sjaddam
+trendy.
+Bivnos guhkesåhpadibme
+Birrusij guovtelåges adni åhpadimev
+Árranis dá jage.
+Muhtema Trøndelagas,
+muhtema Ofuohtás, muhtema Finmarkos
+Dá vahko ásadij Árran
+oahppijæjvvalimev
+divna nuorajda gudi
+oadtju sámegiella-
+åhpadusáv sijás dá
+skåvllåjagev.
+ja muhtema Nuortta Sáltos.
+Niellja Losa-
+oahppijs Ájluovtan li guovte sámegiel-
+latijma juohkka vahko, akta dajs le
+Christin Solberg (16).
+- Manen le dån sámegielav válljim?
+- Hállo lij oahppat juojddáv.
+Mujna le
+áhkko gut sámás, ja sámegielak rádna,
+munji de sjaddá suohtas máhttet unnán.
+Guláv gå rádna ja iehtjáda sámásti, ja
+åvddåla tjuovvuv nehtasijdov Infonuor-
+ra mij dálla le gáhtum.
+Madi ienebu åh-
+pav, dadi ienebu dádjadav majt áhkko
+telefåvnån giehttu sámegiellaj, måjut
+Christin.
+NuorajTV
+Maria Mikkelsen álgadij mánnodagá
+giehttomijn gåktu NuorajTV.no barggá
+vájmmelis nuoraj ja anátjit sámegielav
+ietjasa næhttasijdon.
+Moattes oahppijs
+rámmpu bargov.
+- Suddo gå dåssju le gæhttjalibme-pros-
+jækta javlaj rádjáj, javllá Christin.
+Oahppijæjvvalimen galggi oahppe gæht-
+tjalit filmav stiellit.
+Ja jus ietja sihti, de
+almoduvvá filmma nuorajtv.no.
+Dåbddu buorren
+Olga Gælokij (16) lij álkke sámegielav
+Tjanádum le Tierrekluoktaj, ja
+sámegiella le viesso ietjas lahka fuolken.
+Ja sån le mihá sábmen liehket.
+Åvddål
+åhpadibme Árranin álgij, lij sån árrat
+Lijkku guovdátjin vájaldit; gæht-
+tjat filmajt, gielav gullat subttsasij baktu,
+ja gåvåjt guovllat ietjas fuolkes.
+- Dåbddu nav buorren.
+Dát le oasse
+mujsta.
+Dála li muhtema muv fuolkes
+gåvvidum, javllá ja gæhttja Annde-
+tjæhtjásis guhti duojijt vuosádallá avta
+gåvån.
+- Iv dádjada manen gielav nav gádodit
+sihtin, javllá Olga håjet.
+Sujni le sáme-
+vuohta luondulasj ja ájnas oasse ielle-
+Lagás ja gieres.
+Olga Gæloka (16) mielas dåbddu buorren guovdátjin vájaldit, gåvåjt gæhttjat ja subttsasijt gullat ietjas sámevuoda birra.
+Kjent og kjært.
+Olga Gælok (16) kjenner det er godt å vandre rundt på senteret, se bilder og høre fortellinger om sine samiske røtter.
+mis.
+- Gehtja, dåt nejtsusj ruoppsis biktasij le
+mån, subtsas sån ja vuosádallá gåvåv
+bienas Tjierrekluovtan muhtem jagij
+- Gå ulmutja gulli mån lev sábme, de
+gatjádi tuvsán gatjálvisájt.
+Li gus dujna
+buohttsu?
+Åro gus gámán?
+Dá li dålusj
+gatjálvisá.
+Mån farra javlav mij lip asfalt-
+sáme, tjajmmá Olga ja subtsas sån lijkku
+gåvvit ja sujne le blogga sihke dáro- ja
+Usjudallamvuohke
+le rievddam
+Oahppijæjvvalime tiebmá le njálmálasj
+giella ja girjálasjvuohta.
+- Dánna li oahppe moatte gielalasj dási-
+js, subtsas Anne Silja Turi Árranin.
+Iesj
+le sujna sámegiella iednegiellan ja lij
+akta dajs gen åvdås sámegiella åh-
+padusgiellan sjattaj 1990-lågon.
+- Dalloj moattes ettjin dádjada manen
+sámegielav skåvlån galgajma oahppat.
+"Gåktu dal máná sámegielajn galggi
+bierggit?" javllin.
+Rievddam le dát.
+Udd-
+ni le sjaddam luondulasj sámegielav
+Usjudallamvuohke le rievd-
+dam, tjielggi Anne Silja.
+Ráddnavehka subtsasti sij ienemusát
+dárusti gaskanisá ja muhttijn sámegiella
+gullu.
+- Álgos ittjij áhkko vuojga lijkku mån
+galggiv sámegielav oahppat, valla dálla
+vuojnnu degu ienep dasta berus.
+gatját gåktu manná, majt dahkap, ja majt
+lev oahppam.
+Jus le máhttelis, de
+joarkáv sámegielajn boahte jahkaj aj.
+Sidáv ájn vil ienep oahppat, hæjttá
+Nora Marie Iversen ja Olga Gælok libá dåbddåm nubbe nuppev
+mánávuoda rájes.
+- Áddjá Ájlátten årru, mån lev danna årrum, ja giesijt
+lev dánna.
+Dánna le muv fuolkke.
+Lin gal mihá sámevuodas, javllaba
+Jårggålibme: Divte Media / Ingrid Kintel
+16-jagága.
+Nora Marie Iversen og Olga Gælok har kjent hverandre siden barndommen.
+- Bestefar bor på Helland og jeg har både bodd
+her og vært her om somrene.
+Her er slekta våres.
+Ja vi er stolte av å være samer, forteller de to 16-åringene.
+Mihá ietjasa
+Fredag 16. april 2010
+Girjjevuorkkár Paivi Alanen Hábmera girjjevuorkán fállá sáme girjijt, filmajt ja musihkav sierra åssudagán girjjevuorkán Oppájden.
+Bibliotekar Paivi Alanen på Hamarøy bibliotek kan tilby både samiske bøker, filmer og musikk i egen avdeling på biblioteket på Oppeid.
+Vájku li moadda mehtera sáme
+girjálasjvuodajn, musihkajn ja filmajn, ja
+suojmma ienebut sjaddá, vájku Alanena
+mielas ilá suojmma manná.
+Ij ållo
+almoduvá, ja diedo ja vuobddemdiedo
+almodusáj birra ij vargga gávnnu ja le
+soajttemláhkáj.
+Iesj artihkkala tjálle
+girjjevuorká hilldujn girjijt ja musihkav
+gávnaj, aj bájkálattjat almoduvvam, maj
+birra ij le goassak gullam.
+- Álu båhti almodusá smáv lågon, ihkap
+ekonomalasj siváj diehti, valla bierri gåjt
+liehket da vierdev vaj bájkálasj
+girjjevuorká oadjtu gesisik vaddusav,
+hasot Paivi Alanen.
+- De máhttep mijá láhkáj oassálasstet vaj
+girje ja musihkka oahppásin sjaddi ienep
+ulmutjijda, javllá.
+girjjevuorkán
+Gájkka gåvå / Alle foto: Terje Strandskog
+Åvdep lávvodagá ásaduváj World Cup hierggevuodjemin Harstad Travsaljon.
+Hierggevuodjema birás lij dálvvemárnán dåjmaj divna álldarijda, ávvudallamij ja
+suohtastallamij, siednadájdda duola dagu dåbdos Adjagasajn ja sáme
+biebbmokultuvrra.
+Ja sjattaj álmmukávvudallam, birrusin 3000 guossij finálan.
+bessin ulmutja tjangedit nágin dajs buoremus hierggevuoddjijs væráldin, valla lij aj
+hierggevuodjem hávsskudallama diehti, gånnå hierggevuoddje ællim la riek nav
+profesjonalalattja.
+Saljon lij sjålle - vájku dálkke målsoj, lidjin guhka gárggása ja
+hálvva bisádakgássjelisvuoda.
+Hábmer ájggu almulasj
+sáme namájt ja galbajt
+sámegiellaj, ja ihkap
+sjaddá oasse sáme
+Hábmera girjjevuorkán le
+girjjevuorkkár Paivi
+Alanen sierra sáme
+åssudagáv åttjudime.
+Hábmera girjjevuorkká le girjjevuorkká
+mij galggá bájkálasj álmmugij ja Knut
+Hamsun joarkkaskåvlå skåvllåoahppijda
+girjijt, musihkav ja filmajt luojkkat.
+Sierraláhkáj dajda oahppijda gudi
+sámegielav oahppi skåvlån le ájnas
+girjjevuorkká máhttá sáme tihttalijt
+luojkkat.
+- Ælla gal nav moattes gudi sámegielav
+oahppi dá skåvllåjage, valla da gudi
+oahppi, li vissjalis addne girjjevuorkás ja
+sáme åssudagás, javllá Alanen.
+Girjjevuorkkárin li gártjedum ressursa, ja
+viertti vuorodit.
+- Oasstep filmajt ja musihkav duodden
+fáhka- ja tjáppagirjálasjvuohtaj.
+Vuorodip almodusájt julevsámegiellaj ja
+bájkálasj buvtadimev, valla miján li
+moadda tihttala nuorttasámegiellaj.
+Duodden li diedon girje dárogiellaj ma
+guosski sáme kultuvrav ja histåvråv,
+subtsas Alanen.
+Luojkkam ja adno girjjevuorká sáme
+åssudagás målssu vehi.
+- Jus skåvlå tjadádi sierra prosjevtajt
+sámij birra de lassán.
+Sierraláhkáj gå
+sáme álmmukbiejvve tjadáduvvá
+vuojnnep sáme girjálasjvuoda
+berustibme lassán, musihkkaj ja filmmaj,
+hæjttá Paivi Alanen.
+Hierggevuodjem World Cup
+Fredag 17. september 2010
+- Oasse dassta majt Holm tjállá sámij
+birra, le muv mielas sieldes.
+gå usjudallap mijá præssta lij.
+Risstalasj
+Rasista
+- jali ájgenisá máná?
+"..... Jeg tror, Lappen er omtrent uimodtagelig for det, vi kalder høiere Kultur, altsaa den Kultur,
+hvorpaa vi nu lever.
+Han har, saavidt jeg kan skjønne, ikke Betingelser for at danne ordnet Samfund-
+sliv for Flid, Regelbundethed, og en vis Disciplin i alle forholde, som tilhører alt høiere Samfundsliv."
+Olaf Holm i "Kvinnelige Missions Arbeidere" 1907
+Åvdep biejve ásadij Árran julevsáme guovdásj
+tiebmáiehkedav Olaf Holma ja Knut Hamsuna birra ja
+sunnu miellaguottoj sámijda ja gåktu sámij birra
+tjálijga.
+Geldulasj sjattaj - ja moadda vuojno.
+Lijga
+girjjetjálleguovtes rasista jali dåssju ájgenisá máná?
+bájkálasj Holm-diehtte.
+Manemus jagijt
+le gávnadum riek mielagiddis diedov dan
+tjálle presta ja suv áhkátja birra Louise.
+/ Idar Kintel
+Aktan åsskodiehttijn Roald Kristiansen
+Råmså universitehtas ja girjálasjvuo-
+daåvddånbukte Ronald Altinusajn
+Hamsunguovdátjis lij Sørensen akta
+lågådallijs Árrana tiebmáiehkedin.
+Bájkkehistorihkkár Sørensen le gávnnam
+ållo rasisstalasj rugev Holma
+girjálasjvuodan.
+Ajtu viggá ándagisluo-
+jttet Olaf Holma miellaguottojt:
+- Luojttit ándagis, ij diede majt tjállá!
+Anáv Holm ij lim rasissta, dat nammadus
+ittjij gávnnu ájgenis, ep máhte suv du-
+obbmit dálásjájgen.
+Ittjij dádjada alvos-
+vuodav massta tjálij.
+Suv duogátja diehti
+tjálij gåk dagáj, le iesj ájgenisá mánná ja
+daj miellaguottoj ma dalloj lidjin.
+sajen bierrip gæhttjalit dádjadit máhtud-
+agáv mij lij daj rugij duogásj majt nav álu
+buvtij ja navti vuoledit vuosstemielajt,
+javllá Nils Kristian Sørensen ja duoddi:
+- Sáddnám de vierttip aj miededit rasista-
+lasj ruge gávnnuji aj mijá tjuovggidum ja
+gierddis ájgen, álu nievret tjiegadum ietjá
+mielaguottojn.
+Ep la ietja nav guhkás
+ållåm.
+Navti le aj álkkep ándagisluojttet
+Olaf Holmav suv miellaguottojt, miejnni
+Sørensen.
+Tiebmáiehkedin Árranin moattes ságas-
+tin tjuovvo ságastallamin daj gålmmå
+lågådallij sárnnusij mannela.
+Kaja
+Andersen lij akta dajs:
+- Dåssju mån ietjam sinna máhtáv diehtet
+jus lev illastuvvam jali ij.
+Ij ietjes dav
+munji máhte subtsastit.
+Ja mån dåbdåv
+riek illastum ja báktjiduvvam dajs miel-
+laguottojs majt duola dagu Holm ja Ham-
+sun åvdedijga.
+Mijá værddogisvuohta
+mijás váldeduváj, giella mijás váldedu-
+váj, miejnni Andersen - ja subtsastij
+ietjas bajássjaddamis, ájgen gå ettjin
+galga sámástit ja sáme kultuvrra ja ident-
+itehtta vuosstáj bargaduváj ja binnep
+árvov oattjoj.
+- Dan diehti ájgguv "suoddjit" ietjam
+mánájt vaj ettjin galga åtsådallat sæmmi
+gå mån, moatte láhkáj ierit válljijiv sáme-
+vuodav ietjam mánájs, subtsastij Kaja
+Andersen.
+Muhtema miejnniji soajttá liehket gieh-
+Anne Kalstad Mikkelsen.
+Gåvvå: ØYVIND A. OLSEN
+pep Holmav ándagisluojttet suv garra
+moalgedimijs gå Hamsunav ándagisluojt-
+Holm oarjját bådij ja ittjij buorebuv
+dádjada, madi Hamsun nuorttan bajáss-
+jattaj ja beras luluj diehtet.
+Valla Anne Kalstad Mikkelsen tjielggasit
+vásstet:
+- Bierrip spádáv spádán gåhttjot, ja ij
+bælostit Hamsunav jalik Holmav.
+goappátja moalgedijda garra rasisstalasj
+miellaguottojt sámij vuosstij.
+Dav vierttiji
+udnásj dutke dádjadit.
+Sij vuojnnet iene-
+musát berusti dieddjidit ja bælostit, ienni
+gå almma láhkáj ållit bihko rasismajn majt
+åvdedijga.
+Nazista lidjin ihkap aj "ájgen-
+isá máná".
+Valla ælla gal miján læhkám
+gássjelisvuoda tjielggasit hilggot dajt
+miellaguottojt majt åvdedin...
+evangelium le guojmmeg-
+ieresvuohta, avtaárvvusas-
+jvuohta ja muodugasjvuo-
+hta jubmela åvdån, ja de
+lesj má riek låssåt gå
+præssta tjállusij ja håla
+baktu javlaj sáme ællim
+sæmmi árvulattja gå iehtjá-
+Ållu risstalasj jáhko
+Jáhkáv galla dát
+sámijt vájkkudij, miejnni
+Sån lij ásadiddje ja tjåhkan-
+imjådediddje dan tiebmáie-
+hkedin.
+Kalstad Mikkelsen
+ij diede jus Vuona girkko le
+rahtjam girkko ålmmå Olaf
+Holma ålgodim miell
+aguottoj.
+- Ihkap le muddo girkkuj
+gijttet læstadianalasj
+gåhttsåmav gå lidjin sadji-
+hin gå girkko iesj lidjin
+åskeldahtes sámij vuosstij?
+Bájkkehistorihkkár ja pens-
+joneridum åhpadiddje Nils
+Kristian Sørensen le
+Kaja Andersen
+Nils Kristian Sørensen
+Olaf Holm
+Knut Hamsun
+Fredag 18. juni 2010
+BERTIL ERIKSEN gæjggá dasi mij jáhkedahtte le báktesárggom sáme bieggajubmelis
+Knedalen Stájgon.
+BERTIL ERIKSEN peker på det som trolig er en ristning av en samisk vindgud i Knedal i
+Steigen.
+Bertil Eriksen gávnaj gåvåstagáv gå akti
+birrusij gålmmå jage dássta åvddåla
+váttsij dålusj gæjnov mij manná fámilja
+sijdas Knedalen.
+Iehkedisbiejves
+sæhkása sjaddin ma vuosedin dav unna
+gåvåstagáv majt muhtem ulmusj le báktáj
+sárggum - gæjno gassko.
+Eriksen
+diededij gávnadisáv, ja arkeologa ja
+seniorrádediddje Sámedikken Arne
+Håkon Thomassen ja arkeologa
+Martinius Hauglid bådijga gåvåstagáv
+lagábujt gehtjadittjat.
+- Dán guovlon li ienep gávnadisá ma
+vuosedi sáme li dáppe åvdep ájgij årrum,
+valla ep le tjáledam dajt riekta láhkáj vilá.
+Sávav dav dá giese dahkap.
+Mij guosská
+gåvåstagáv mij gávnaduváj, de le
+miellagiddis moatte siváj diehti.
+Vuostatjin vuoset dát sáme
+báktesárggomdájdav ådåsap ájges, ja
+mijá mielas le dát gåvåstahka
+bieggaålmmå muoduk sáme goabddásijs.
+Dát máhttá vuosedit
+báktesárggomdájdda aneduváj aktan
+ietjá åvddånbuktemvuogij, ja aj guhkijt
+åvddåla gå lip jáhkkám.
+Le aj
+Sáme bieggaålmåj
+STAJGON?
+BÅLNE.
+Bertil Eriksen tjåhkkåj bålnij nanna tsiekkadusá bátsujdisán mav jáhkká soajttá
+liehket sáme årudahka.
+Bájkkásasj årro galla jáhkki lavnnjeskiedjá le dánna tjuodtjum.
+TUFTER.
+Bertil Eriksen sitter på tuftene etter en bygning som han tror godt kan være av
+samisk opprinnelse.
+Lokalbefolkningen mener imidlertid at en torvsjå har stått her.
+Gåvåstahka mij le sáme bieggaålmmå muoduk
+gávnaduváj alludagán sárgoduvvam Øverdaljávre
+lahkusin Knedalen Stájgon.
+sárgoduvvam sadjáj mij ij le dábálasj
+dákkir sárggomijda.
+Sadje Knedalen le
+tjiegadum ja ij le mierkkidum dagu ietjá
+báktesárggoma ma li gávnadum, duola
+dagu Áltán.
+Gåvåstahka, mij le
+sáhtsoulmusj giedaj ja juolgij, le aj
+sierralágásj ietjá báktesárggomijs ma álu
+gåvvidi bivdov ja guollimav ja li
+bårråmusfálo lágásj dålutjis.
+Vuohke dát
+gåvåstahka le dagáduvvam le aj riek
+ietjálágásj ietjá dåbdos
+báktesárggomdájdajs, ja navti le riek
+mielagiddis gávnadis, javllá Arne Håkon
+Thomassen guhti le seniorrádediddje ja
+arkeologa Sámedikken.
+Hásstalus
+Thomassena milta stuorámus hásstalus
+le gávnnat jus dåhkki máhtudagáv
+goabddása birra 16-1700 jagijs adnet
+tjielggitjit báktesárggomijt 3-4000 jage
+Kristusa riegádime åvddåla.
+gatjálvis mij ij le vásstedum le man diehti
+gåvåstahka le jur dasi sárgoduvvam,
+rievtes giedajn ja gåro juolgijn nuortta-
+oarjás guovlluj.
+Báktesárggomdájdda
+ARNE HÅKON THOMASSEN
+dábálattjat sárgoduvvin luondon
+rijbadittjat, lasedit máhttelisvuodajt
+bivddemin ja guollimin, jali juokkirik
+værrodibmen.
+Gå nágin le bieggaålmmåv
+báktáj sárggum de le vierttim læhkám
+gåvåstahtedum sisadno, ja ihkap ietjá
+gávnadisá guovlon máhtti dákkir
+gatjálvisájt vásstedit.
+Jur lahkusin li aj
+bålne tsiekkadusás majt bájkkásasj årro
+jáhkki lij lavnnjeskiedjá, valla Bertil
+Eriksen jáhkká máhttá liehket gábmá.
+Giese arkeologalasj guoradallama
+doajvodahtte bukti gatjálvisájda
+Bieggaålmåj (biekka ja stoarmo
+jubmel) værroduváj dan diehti gå
+ulmutjijda buorep viessomdilev máhtij
+Fredag 19. mars 2010
+Ingrid Solvang Hábmeris ja suv
+boaddnjerávkke Trygve Solvang
+oattjojga ájgenis rájadum girjev
+Hábmera åvdep soknepresta Jan Harra
+árbbátjis.
+Gå soknepræssta jámij fruvva
+Harra mielas gálasjguojme Solvang lijga
+sjæhttása dav vuorkkitjit.
+- Sálmmagirjje le hilldon læhkám
+moadda jage desik usjudalliv muddo l
+dal dav rievtes giedajda åttjudit, subtsas
+Ingrid Solvang.
+Sån guládaláj Árranijn vaj dat birrusin
+115 jahkásasj girjje máhtij
+vuorkkiduvvat.
+Guovdátja
+vuolledirektørra, Lars Magne Andreas-
+sen le dudálasj guládallamijn Solvangas.
+- Mån dalága guládalliv læstadianalasj
+biednagådijn Fredbo gåsstå girjje
+formálalattjat luojkaduváj 1960-jagijn
+soknepræsstaj Hábmerin.
+Sijá mielas lij
+buoremus jus Árran vuorkkij dav
+sierralágásj sálmmagirjev, javllá sån.
+Sierralágásj sálmmagirjje
+Sámedikke ij
+dálkádakkonferánsan
+Sámedigge ij ájgo oassálasstet vuostasj
+álggoálmmugij dálkádakkonferánsan.
+Tjielggidus
+le ekonomalasj ressursa e gávnnu jali
+máhtukvuohta oassálastátjit.
+Gåhttjom boahtá
+Bolivia presidentas guhti le gåhttjum duola dagu
+álggoálmmukåjvijt ja væráltåjvijt
+dálkádakkonferánssaj gånnå ednama riektá sjaddi
+(NRK.no/sami)
+Julevsáme sálmma-
+girjje jages 1895
+bådij riekta æjgádijda
+mannel gå lij iehtjádij
+giedajn guhkijt.
+Sáme båva
+Dán girjen gávna oasev subttsasijs majt Just
+Qvigstad ájgenis tjoahkkij Nordlándan, mij
+vuostasj bále le girjjen almoduvvam, tjáleduvvam
+doajmme julevsámegiellaj Anders Kintelis ja Kåre
+Tjihkkomis.
+Girjje ájggu låhkkåj hárjjidallamav vaddet tevstajt
+sámegiellaj låhkåt, ja aj gåvvidimev
+girjálasjvuodasjá?
+?aris Sáme båva ja
+dålusjsubttsasa.
+Låhkke sæmmi båttå oahpástuvvá
+njálmálasj subtsastallamdábijn.
+- Buorre gå girjje vuorkuduvvá ja le riekta
+æjgádij bådij, javllá Ingrid Solvang guhti
+sálmmagirjev Árranij buvtij.
+- Det er fint at boka blir tatt vare på og er
+kommet tilbake til sin rette eier, sier Ingrid
+Solvang som leverte den salmeboka til Árran.
+Vuorkudallá.
+Lis-Mari Hjortfors Árran julevsáme guovdátjin dan sierralágásj julevsáme
+sálmmagirjijn.
+Dávvervuorkudagá duogátjin gånnå girjje vuorkuduvvá.
+Tar vare på.
+Lis-Mari
+Hjortfors ved Árran lulesamisk senter med den sjeldne lulesamiske salmeboka.
+Her med
+magasinene i bakgrunn hvor boka blir godt oppbevart.
+4. sadje AWG'an
+Divtasvuona-næjttso Naima Nergård (14)
+4. sajev oattjoj buoremus båhtusin
+Arktalasj dálvvegilpustallamijda
+Canadan.
+4. sajev oattjoj aktan
+guojmmetjuojggij 3 X 5 km
+vuorrotjuojggamin, klassisk.
+Ietján oattjoj
+17. sajev 750 mehtera friddjateknihkka ja
+21. sajev 5 km klassisk.
+- Miján le sierralágásj dávvervuorkudagá
+vuorkudittjat dávverijt ja hasodav aj
+iehtjádijt gænna li dávvera, tekstijla,
+páhppára jali ietjá gávne mijájn
+guládallat vuorkudime hárráj.
+gávne álu álbbu dábálasj sinnailmen,
+valla miján le dávvervuorkudahka vaj
+máhttep gávnijt bisodit manep ájgijda.
+Sån duoddi gávne æjggumriektá ij gádo.
+- Ep mij gávnijt oattjo, valla dåssju
+vuorkkip dajt, javllá sån.
+Sálmmagirjje 1800-jagij manegietjes le
+julevsámegiellaj tjáleduvvam dalusj
+tjállemvuogijn.
+Andreassen jáhkká girjje
+le sierralágásj.
+- Gávnnuji ihkap nágin priváhta æjgon,
+valla le galla girjje majt sihtap vuorkkit,
+Sáme gielladille
+Sámegiela tjállemvuohke le
+rievddaduvvam moaddi dat rájes gå
+vuostasj girjje sámegiellaj almoduváj
+Uddni daj gålmåjn
+sámegielajn; nuortta-, julev- ja
+oarjjesámegielan li sierra tjállemvuoge.
+Sámegielan le nuorra tjállemgiella ja
+vuostasj girje sámegiellaj almoduvvin
+1600-jagijn.
+1600-1700-jagijn sámegiel
+girjálasjvuohta tjáleduváj sæmmi
+tjállemgielajn gå vuona- ja
+svierigadárogielan, valla 1800-jagijn
+sáme bokstáva båhtin.
+Lars Levi
+Læstadius aneduvvá vuostasj tjállen
+julevsámegielan jagen 1840.
+1900-jagij
+álgon åvddånahtij K.B.
+Wiklund
+tjállemgielav mij aj nuortta- ja
+oarjjelsámegielan aneduváj.
+Julevsámegiela tjállemvuohke
+mierreduváj jagen 1983 ja dát
+tjállemvuohke svieriga- ja
+vuonadárogiela alfabehtajt adná.
+Rádediddje ja etnologa Árranin, Lis-Mari
+Hjotforsan le háldadimvásstádus
+dávvervuorkájs, tjoaggemis ja
+duodastimes kulturhiståvrålasj diedos.
+Suv mielas sálmmagirjje le mielagiddis.
+- Jáhkedahtte ælla nav moadda
+sálmmagirje vil ma li nav ájmon dagu
+dát, valla iv galga sihkarit javllat man
+moadda gávnnuji, javllá sån.
+- Ájádus le Árran galggá liehket sadje
+gånnå ulmutja máhtti vuorkkit ietjas
+gávnijt riekta láhkáj, dan diehti hasodip
+ulmutjijt gænna li dávvera mijájn
+guládallat.
+Fredag 19. november 2010
+Ij la dåssju hásstalus KHjs:aj, valla navti
+le aj dille ålles rijkan.
+Bargaduvvam le
+ålleslasj strategijan rekrutterimijn sáme
+åhpadussaj, mij dálla le guláskuddamin.
+Ij gal dat avtabále udnájs gássjelisvuo-
+dajt tjoavde.
+Gássjelis dille Bådådjon
+- Åhpadiddjeåhpadus guhkev vihpá.
+Buorre le gå rijkkadásen bargaduvvá
+hásstalusáj, valla luodjomláhkáj ij dát
+viehkken boade oahppijda gudi uddni
+giellaåhpadusáv vuorddi, javlla Nord-
+lánda åhpadusfylkkaráde, Trud Berg
+Fylkkaráde ja Nordlánda fylkka-
+suohkan vájlluhi giellaåhpadiddjijt.
+Dille
+Nordlándan le gássjel moatten sajen,
+valla Bådådjon le stuorámus hásstalus.
+- Suddo gå dát dille oahppijt vájkkut.
+Dahkap majt máhttep dilev buoredittjat
+ja åhpadiddjijt åttjudit, valla udnátjij ij le
+ájn tjoavdedum, javllá fylkkaráde.
+Fylkkasuohkan aktan guovte joark-
+kaskåvlåj stádan gæhttjal dal aktijdit
+gássjelisvuodav tjoavdátjit.
+fylkkaráde ij vuollána:
+- Ep la dájna ássjijn ållim.
+Jus gávnnuji
+muhtema Bådådjon giellamáhtudagáj ja
+Giellaåhpadiddje vádnuni
+- Moaddi lip virgev gæhttjalam biejadit, ja
+snuoggam lip juohkka sajen jus åhpadiddje
+sámegiella máhtudagájn gávnnuhi.
+Ep la
+vuorbástallam, javllá skåvllåoajvve Sigurd Winther.
+Knut Hamsun js:an ælla giellaåhpadiddje.
+gudi åhpadit máhtti, válldit aktivuodav
+mujna, javllá Trud Berg fylkkasuohkana
+TV-tjalmostibme
+åhpadiddjevádnu
+Bájkálasj NuorajTV tjalmostij åhpa-
+diddjedilev reportásja baktu (http://
+nuorajtv.no).
+Danna vuojnnusij bådij
+binnemusát 7 oahppe e åhpadimev oattjo
+julevsámegielan, juska rávkadus le lága
+baktu duodastum.
+Akta dájs le 18-jagák
+Viktor Paulsen, oahppe Bodø joark-
+kaskåvlån.
+Aktan klássaguojmij lij sån
+juo árrat diededam giellaåhpadimev sám-
+egielan hálijdij.
+Gássjelisvuoda tjuov-
+vun, gå skåvlå tijma ettjin hieba
+guhkesåhpadime hárráj.
+Viktorin ij le
+læhkám giellaåhpadibme dán tjavtja.
+- Vajálduhtáv majt juo lev oahppam, gå
+iv gielav besa adnet.
+Ja gå sjaddá muddo
+munji åhpadit gielav nuppe buolvvaj, de
+iv ane juojddáv åhpadit, javllá
+NuorajTV:aj.
+Sávvá nanos giellamáhtudagáv
+Le rasjes åhpadiddjedille tjabu julevsáme
+guovlon Nuortta-Sálton, ja dát vájvet
+skåvllåoajvev Sigurd Wintherav Knut
+Hamsun joarkkaskåvlån.
+- Dát vuoset julevsámegiela rasjes dilev
+nav gåktu le, javllá.
+Skåvllåoajven li
+stuorra visjåvnå sámevuoda hárráj
+skåvlån.
+- Mij lip guovte-kultuvralasj skåvllå, ja
+lijma sávvat sámevuohta lij ájn vil tjielg-
+gasabbo sjaddat.
+Åhpadiddje giella-,
+kultuvrra- ja histåvrråmáhtudagáj lij
+viehkken boahtet sámevuodav ietjama
+skåvlån tjalmostit, jáhkká Winther -
+guhti joarkká tjielggit oahppe KH joark-
+kaskåvlån gudi sávvi giellaåhpadimev
+sámegielan oadtju åhpadusáv riektáj
+milta, juska åhpadiddjedille le rasjes.
+Sámegiellaåhpdibme le uddni Árrana
+- Oahppe oajvveskåvlån Hábmerin oad-
+tju guhkesåhpadimev Árranis ietjamij
+studion, ja oahppe Ájluovtan oadtju
+åhpadimev Árranin.
+Dát buoragijt doajm-
+má, valla buoremus luluj liehket jus
+tjoahkkit lijma máhtudagáv ietjama skåvl-
+låj, javllá Sigurd Winther.
+Winther huoman doajvvu dille bárrán
+- Miján li læhkám moadda
+riek tjiehpes sáme oahppe skåvlån
+manemus jagijt, gudi dal joarkki åh-
+padusájn allaskåvlåjn ja universitehtajn.
+Ihkap muhtema ihti dánna åhpadiddjen
+akti, sávvá skåvllåoajvve.
+Viktor Paulsen (18), gen fuolkke le Divtasvuonas, le oahppe Bodø joarkkaskåvlån.
+akta sijájs gudi dá tjavtja ælla sámegielåhpadimev oadtjum.
+Gåvvå: NuorajTV
+Árrana baktu oattjo guhkesåhpadimev julevsámegielan, vuodo- ja joarkkaskåvllådásen.
+Árran álgadij dán láhkáj åhpadit guovvamáno 1999.
+Solvår Knutsen Turi subtsas dievdedum kapasitehta
+birra, valla oajvvegássjelisvuohta duola degu Bodø joarkkaskåvlå hárráj le tijmmapládna.
+Skåvllå ij le nahkam tijmajt gávnnat ma oahppijda ja Árranij hiehpi.
+- Dájna vierttiji skåvlå árrat juo
+bargggoahtet, hasot Turi.
+(På bildet Sandra Nystø)
+Victor Paulsen (18), som har sterk tilknytning til Tysfjord, er elev ved Bodø videregående
+Han er en av dem som i høst ikke har fått den samiskundervisningen han har krav
+Fra NuorajTV
+Jårggålibme: Divte Media AS /
+Subttsasa riegádime ja
+jábmema birra sáme sijdajn
+Harald O. Lindbach, Else Kleppe ja Lis-
+Mari Hjortfors li lagábuj 6 máno
+duodastimprosjevtajn barggam mij le
+bajásgiessem- ja jábmemdábij birra sáme
+sijdajn Divtasvuonan ja Hábmerin.
+Lagábuj 30 ságájdahttema li
+tjadáduvvam sábmáj ja dárruj.
+Subtsastiddje le 15 jahkásattjajs gitta 80
+jahkásattjajda.
+Subttsasa ja tjállusa
+åvdep ájgijs li avijsa, gåvå ja
+jiednabáddima li aj guovdátjin læhkám.
+Duodden de li avtav dá jagásj
+konfirmántajs tjuovvum filmmakamerájn
+adjáj.
+Duodastimprosjækta "Riegádimes jábmemij" mij
+2009-tjavtja álgeduváj låhpaduvvá dal dán
+moarmesmáno álmmuktjåhkanimijn gånnå juohkusa
+barggo åvddånbuvteduvvá.
+Prosjevta ulmmen le aj årrum
+dokumenterit árbbedábálasj sáme
+diedojt.
+Dát diehto máhttá buktet
+åvddån guovdásj árvojt sáme
+sebrudagán ja aj viessomvuogijt.
+Máhtti gus dá árbbedábe ja diehto midjij
+uddni majdik buktet?
+Ja gåktus de
+boahtte buolvaj?
+Ådåstuhttem ja láttájduvvam le dahkam
+nav vaj muhtem dájs dábijs gáhtomin li.
+Prosjevtas åvddånboahtá jut moadda
+dábe li iellemin ájn, muhtema vas e desti
+Moadda árbbedábe le
+ietjájduvvam, ja muhtema li ihtám.
+Tjoahkkimbargos boahtá åvddån jut
+muhtem dábe ma li jábmema birra ja
+hávddádimij aktijvuodajs ælla rat
+rievddam.
+Diedon tjuovvu jasskavuohta
+ja oahpes dille dájt dábijt gå ieme láhkáj
+li.
+Mij gullu riegádimijda, de le ållo
+Sáme tsaggeieddne ij das
+gávnnu ja riegádimbájkken le Narvijkka
+ja Bådåddjo.
+Konfirmásjåvnnå le de ájnas.
+Berraha ja
+rádna tjåhkani ja ávvodibme máhttá
+moadda biejve bissot.
+Prosjevtas åvddån
+boahtá moattes li sáme bielijt ietjas
+iellemin åhtsåmin.
+Gáppte lij vargga
+gáhtum avtav gaskav.
+Dálla skalluj låhki
+vargga gájka gáptijn.
+Moattes
+subtsastiddjijs li ietjas
+konfirmásjåvnnåájges Gásluovtan
+subtsastam.
+Sábmen Gásluoktaj
+vuodnasåkkijs láttij sæhkáj boahtet lij
+sidjij låssåt.
+Gájkka uvsa dåbddujin
+dahppot, valla ulmutja vuodnasåkkijs
+diehtin guovtev gålmåv goadev gånnå
+uvsa lidjin rahpasa.
+Prosjevta birra oattjo gullat
+álmmuktjåhkanimen moarmesmáno 31.
+biejve Árranin.
+Gájka li buorisboahtám
+tjoahkkimbargo birra gulátjit.
+Ådå gåvå
+aj vuoseduvvi.
+Moadda dájs árbbedábijs
+le aj sæmmiláhkáj gå ietjá viesádij lunna
+dájs bájkijs.
+Buorisboahtem tjåhkanibmáj.
+adjáj gullat majt dij dáj birra javllabihtit.
+AnneKalstad Mikkelsen
+Árran
+Fredag 22. oktober 2010
+Ulmme tjåhkanimijn lij juohket ja oasev
+válldet åtsådallamijs ja såbadusbargguj
+Oarjje-Afrikan ja Nuortta-Sálton.
+Mihto,
+vuoge ja aktisasjbarggo ietjá ásadusáj lij
+juoga mij giehtadaláduváj.
+Heidi Strand Mathisen le resurssajuo-
+hkusin, mij manep ájgev ij la doajmmam,
+gå le dárbbo gávnnat buoremus mierijt
+prosjevta hárráj.
+- Hálijdip dal jåhtuj boahtet vas.
+Årrop
+guovte-kultuvralasj sebrudagán, ja le
+dárbbo ságastit nievres mujtoj birra.
+Åvddåla le sámeálmmuk dagu tjiega-
+dum, ja dát ulmutjijt vájkkut aj udnásjga
+Såbadusprosjækta vibáj 3-4 jage,
+valla dåbddåp ep la ájn dajna gærggam.
+Åhtsåp dal buoremus vuogev gåktu
+vijdábut galggap barggat, javllá Mathis-
+Dåhkki gus mujtojt buo
+Dát lij tiebmá gå resurssajuogos Såbadus-
+prosjevtan Nuortta-Sálton gåhttjun rabás
+tjåhkanibmáj vásse vahko.
+Oarjje-Afrikának
+Michael Lapsey ja Themba Lonzi gudi bådijga
+"Institute for healing of Memories" Cape Townas
+lijga sierraláhkáj gåhtjodum.
+Åvdep jådediddje såbadusprosjevtas,
+Rolf Steffensen, lij sån guhti gåhtjoj
+afrikánajt boahtet.
+- Dát le buorre máhttelisvuohta oahppat
+Oarjje-Afrikas.
+Geldulasj le gullat sijá
+åtsådallamijt ja båhtusijt.
+Såbadusbargo
+baktu Oarjje-Afrikan lev oahpástuvvam
+Themba Lonzijn, guhti åvdebut le jåde-
+dam seminárajt sáme- ja oarjje-afrikána
+nuoraj gaskan.
+Ållu vuostasj workshopa
+rájes, jagen 2005, lip åtsådallam siján li
+buorre vuoge ma li mijá vájmojda jåk-
+såm.
+Oahppat máhttep dáj vuogij birra,
+ja gæhttjalit lahkanit nubbe nuppev ja
+gássjelisvuodajt ietjamij sebrudagán,
+javlaj Steffensen.
+Ressurssajuogos
+såbadusprosjevtan
+Resurssajuohkusin prosjevtan li Rolf
+Steffensen, Heidi Strand Mathisen,
+Ingar Kuoljok, Solvår Turi ja Anne
+Kalstad Mikkelsen.
+Ingar Kuoljok
+buorástahtij sámegiellaj, dárogiellaj ja
+iennilsgiellaj ja javlaj dán semináratja
+baktu lij hállo oahppat nubbe nuppes
+dáppe Divtasvuonan ja Oarjje-Afrikas.
+Árrana vuolepdirektørra, Lars Magne
+Andreassen, gåhtjoj afrikánajt buoris-
+boahtem.
+- Dát le ájnas tjåhkanibme dan proses-
+san gånnå sihtap buoredit ietjama muj-
+tojt ma li sáme identitehttaj tjanádum.
+Dárbahip giehttot dán birra ja joarkket
+prosessajn mij juo le álgadum, vierttip
+tjuovvot dav bálggáv.
+Miján le buorre
+viehkke vuogijt gávnatjit ja mujtojt bu-
+oredittjat.
+Lev ávon ja gijttevasj guossi-
+dimes Oarjje-Afrikas.
+Siján le ållo mijáj
+juogadit, ja buorre inspirásjåvnnån midj-
+ij, javlaj Andreassen.
+Muddo såbadit
+Instituhtta Cape Townan semináraj
+baktu dahki sierra ságastallamjuohkusijt
+gånnå oasslasste bessi subtsastit ietja-
+sa vásádusáj birra.
+Instituhta jåde-
+diddje, Michael Lapsey, javllá dåbdås-
+time duogen le jus galggá nahkat vies-
+sot ietjas vásádusáj.
+- Tjiegadibme le læhkám ájnas oasse
+dassta mij le dáhpáduvvam.
+Dárbahip
+dåbdåstit, valla oajvvegássjelisvuohta
+le álu ieneplågo dádjadahtesvuohta
+dåbdåstimes, javlaj.
+Lapsey le manádam væráldav birra subt-
+sastime ietjas histåvråv.
+Bådij njuolgga
+TID FOR FORSONING.
+Michael Lapsley inspirerte ressursgruppa i forsoningsprosjektet i Nord-Salten da han besøkte Árran forrige uke.
+MUDDO SABADIT.
+Michael Lapsey lij inspirásjåvnnån ressurssajuohkusij såbadusprosjevtan Nuortta-Sálton gå Árranav vásse vahko guossidij.
+Institute of Healing Memories
+.Vuododum 1998.
+Ásadi seminárajt
+Oarjje-Afrikan ja ietjá lándajn gåktu
+nievres mujtojt buoredit.
+Tjalmosti gåktu
+násjåvnå histåvrrå almatjav vájkkut.
+Fáktá
+Onsdag 22. desember 2010
+Bårjås le diedalasj ájggetjála mij akti
+jahkaj almoduvvá Báhko álmmudagás
+Árran - julevsáme guovdátjin.
+Girjje
+prienntiduvvá 600 eksemplárajda, ja
+hadde le dåhkkidahtte; 110 kr.
+Bårjås sisadná luonndo- ja kultuvrra-
+árbev.
+Dav tjielggi redaktørra Lars
+Magne Andreassen åvddåbágonis 2010
+le ÅN:a rijkajgasskasasj luonndovaljes-
+vuohtajahke.
+Duodden oattjojma Vuo-
+nan jagen 2009 ådå luonndosuodjalimlá-
+gav, Lov om forvaltning av naturens
+mangfold, njálámasj gielan
+Luonndovaljesvuohtaláhka.
+Linda van der Spa ja Ronny Nergård
+álggeba artihkkalijn sáme tsiekka
+dussuodjalime birra.
+Dat le aj stuorámus
+artihkkal.
+Manemus jagijt li moadda
+tsiekkadussuodjalimprosjevta
+tjadáduvvam julev- ja oarjjelsáme
+Artihkkaltjálleguovtes
+åvddånbukteba manemus jagij bargov,
+dættodibá dav mij le Divtasvuonan
+dagádum, sáme tsiekkadusáj identi-
+fiserima bargos gitta sihkarasstem ja
+divodimprosjevtajda.
+Artihkkal gæhttjal
+aj vásstedit manen le nav ájnas sáme
+tsiekkadusárbev bisodit.
+Goahte mij le várajda váldedum le
+Magdalene Normanne mánná-
+vuodasijdda Hierenjárgan.
+Dat le dal
+oassen Museum Nord / Tysfjord
+museumis.
+Beate Heide tjállá
+værálthárjjánam, lesbalasj nissuna birra
+guhti lij gåvvididdje, guhti påstav rabáj
+ja dámmpahávsajt duostudij, ja dievdij
+ålles 103 jage ja gen mannela li 6000
+glássapláhta gåvvånegatijvaj báhtsám.
+Moadda dajs portrettgåvå Divtas
+vuonas/Hábmeris.
+Akta gåvåjs le dan
+jage Bårjjåsa skálmán.
+Artihkkalin mij ájádusájt tsahkkit gåvvit
+psykologa Sigmund Elgarøy, SANKS
+bargge, manen dárbaj tjielgga politihka-
+lasj prinsihpav jut psyhkalasj varres
+vuodasuodjalus mij galggá sáme álm-
+mugij hiebaduvvat, hæhttu
+åvddånahteduvvat dialogan daj bájkálasj
+sebrudagáj masi dát guosská, gássjelis-
+vuodaj ja aj viehkkemetodaj gáktuj.
+Jon Petter Gintala ja Viktor Solbakkena
+artihkkalijn dættoduvvá gåktu luonndo
+le kultuvra materiálalasj vuodo.
+Hærvvás ja buorre!
+Muhtema javlli ij sjatta
+almma javlla åvddål li
+sihkara Bårjås le javla-
+muora vuolen.
+Ja jus le
+nav vuorbálasj, de le dán
+bále aj ållo masi máhttá
+ávvudallat.
+Dán jage Bår-
+jås le sæmmi alla dásen
+gå lip hárjjánam 1999
+Álggoálmmugin ja tjerdalasj
+unneplågoálmmugin Vuonan le sámijn
+sierralágásj riektá materiálasj kultuvr-
+rasuodjalussaj.
+Dát ássje le dåbdos ássje
+vuostamuttjan boatsojsujtos gånnå
+histåvrålasj adno ja álmmukriektálasj
+vælggogisvuoda nannusit suoddjiji
+boatsojsujtov æládussan ja sáme
+kultuvra vuodon.
+Sáme riektá merra
+gáttijn ælla tjielggam, ja dan diehti ep ga
+diede jus guollebiebbmam ja ådå
+æládusá sæmmi lágásj njuolgadusáj milta
+guoskaduvvi.
+Artihkkalinis gåvvit Gintal
+ådå luonndovaljesvuodalága ájnnasa-
+mos åsijt, ja gåktu láhka sáme berustimijt
+sisadná.
+Duohtat aj marin
+suodjalumplánav Divtasvuonan, ja jus
+nasjonalpárkkaplána Divtasvuodna-
+Oarjjevuodna galggi vas bajás
+váldeduvvat jali låhpaduvvat.
+manemus ássje mierreduvvá jagen 2011.
+Bruce Moren-Duollja dålusj sádnesvuo-
+dajt ládádallá ietjas artihkkalin sámegielaj
+Hilggu lahka aktijvuodav suomag-
+ielajn ja miejnni alleeuropa gielaj bájn-
+nom le vijddáp gå åvddåla le jáhkkám.
+Moren-Duollja tjállá aj sámegiela li muo-
+dugattja, valla sæmmi båttå ållu
+ietjálágátja.
+Konkluderi sámegiela ælla
+giellasuorge avtat gielas ájnat iesj
+guhtiklágásj giela.
+2010 guovvamáno, oassen Nuortta-Sálto
+sáme biejvijs, lij vuostasj amanuensan
+Roald E. Kristiansen åvddånbuktem
+misjonera Jens Kildala birra Árranin.
+åvddånbuktem gávnnu dán jage Bår-
+jjåsin.
+Lij sámemisjåvnå Jens Kildal
+avtagærddásasj misjonerra jali lij gus
+sluogas misjåvnnåstratega?
+Jens Kildal
+lij Thomas von Westena favorittmisjon-
+eraj gaskan ja sjattaj misjåvnnåjåde-
+diddje sadjásasj sierralágásj
+åvdåsvásstádusájn Nordlánda
+nuorttalap oase åvdås.
+Anna Gustafsson åvdet moadda
+miellagiddis gatjálvisá ietjas artihkkalin.
+Mij le duodje?
+Ienemus anedum dád-
+jadus duojes le sáme giehtabarggo.
+le gus gukse duodje, duodjuha gus gå
+snihkku?
+Gustafsson le moadda divtas-
+vuonagij ságastam ietjas sosialantro-
+pologa doaktargrádaåhpadusá
+Anne Silja Turis artihkkal, ájnna mij le
+julevsámegiellaj tjáledum, le giellabiesij
+birra, da niellja giellabiese ma li manemus
+guokta jage ásaduvvam.
+Sån konkluderi
+giellabiese li vuorbástuvvam danen gå
+nuora ietja dåjmalattjat oassálassti plán-
+imin ja tjadádimen.
+Sån aj dagástallá jus
+le vejulasj ådå giellaarenajt ásadit, duola
+dagu digitála teknologija ja sosiála
+media.
+Bårjås sisadná aj gålmmå viehka miellag-
+iddis artihkkala sáme dábij birra, Divtas-
+vuonas ienemus oassáj.
+Else J. Kleppe
+tjálij sáme mánnávuoda birra, Lis-Mari
+Hjortfors konfirmánntadábij birra, madi
+Harald Lindbach gåvvit dábijt jábmema
+ja hávddádime aktijvuodan.
+Divna dá
+artihkkalij vuodon li ságájdahttema ma li
+guokta manemus jage dagádum, oassen
+duodastimprográmmas "Fra vugge til
+grav".
+Bårjås le hámestis gávnnam, viehka
+buorre le aj.
+Ájggetjála ålgus vatteduvvá
+sæmmi hámen dagu gájka 11 åvdep jage,
+le fijna páhppárin prienntidum ja
+hávsske le tjalmmáj.
+Gåvvåválljim, ja -
+adno le viehka buorre.
+Bårjjåsin le viehka
+alla dásse, ja ánssit moadda låhkkijt aj
+sáme birrasij ålggolis.
+Divte Media AS / Lars Th.
+Gåvvå: Ronny Nergård
+Fredag 23. juli 2010
+SPRELSKE UTFORDRINGER.
+I gymsalen i Musken skole var det mu-
+lighet for å prøve seg på luftakrobatikk.
+Álgadiddje ja prosjevta jåde-
+diddje Odd Levi Paulsen le
+- Riek dudálasj lev.
+sæbrrin dåjmajda, ja dáv
+boahtte jahkaj aj lij dåhkkit
+ásadit, javllá.
+Moadda dåjma gávnnujin, ma
+lidjin buoremus láhkáj koordin-
+eridum Paulsenis aktan viehkkij.
+DSJ (Doajmmasiebrre Julev-
+Sabme), Árran julevsáme
+guovdásj Gielabiese baktu,
+Sálto Sáme Siebrre, Liddno ja
+Duodje Nordlánnda aktan ása-
+din dá jahkasasj dáhpádusáv
+sæmmi vahko gå Hellmocupa lij.
+Vahkko lij julevsáme kultuvrraj,
+giellaj ja valástallamávvuj.
+- Álgos sávajma ienep dåjma
+nuorajda mijá dáfon, maj vuodo
+le sáme árbbediedon, -gielan ja -
+Ulmme le nuorajt
+diedulattjan dahkat ietjamij
+sáme viessomvuoge birra.
+År-
+rop sierralágásj tjáppa rijk-
+aguovlon gånnå dålusj sáme
+árbbedábe vilá uddni li viesso;
+gal máhtudahka ja subttsasa
+gulliji, subtsas álgadiddje
+Paulsen.
+7 nuora várrevádtsemij sæbrrin
+Ájláttes Måsskåj, ja dánna
+dåssju sámegiella gulluj.
+Árbbedábálasj biebbmo.
+Sáme biebbmokursan duola dagu gáhkkijin.
+TRADISJONSRIK MAT.
+Samisk matlagingskurs med blant annet gáhko.
+Julevsáme vahkko vuorbástuváj
+Vásse ájllega
+ásaduváj Ju-
+levsáme vahkko
+Divtasvuonan,
+gånnå lidjin
+moadda mielag-
+iddis dåjma
+mánájda,
+nuorajda ja ål-
+lessjattugijda.
+Tjálle: Kitty Skapalen
+Jårggålibme: Divte Media AS/Ingrid Kintel
+Måsken giellagoahte tsieggidu-
+váj mij ålles vahkov tjuottjoj.
+- Ájnas le gå giella gullu.
+Oa-
+jvveulmme prosjevtajn lij nannit
+ja giellabargujn joarkket, aktan
+kultuvrajn ja árbbedábij.
+Sálto Sámesiebrre NSR fálaj
+ulmutjijt sæbrrat kurssaj
+Trapes-Luftakrobatikk (sirkush-
+árjjidusá), DSJ ásadij bállotjiekt-
+jamskåvlåv mánájda ja nuorajda
+(6-17 jage) Hellmocupa åvddåla,
+20 sæbrrin Duodje Norlánda
+duodjekurssaj, biebbmokursav
+birrusin låges tjuovvun.
+Birrusij
+50 gulldalin lågådallamij "Kul-
+turbasert næringsutvikling
+blant unge i lulesamisk om-
+råde".
+Lars Th Kintel lågådaláj
+aktan Romeo Singh Gillajn, tjálle
+Indias guhti giehtoj man ájnas
+måvtåstuhttem le gå galggá
+ietjas ulmijt jåksåt.
+Dáv lågådal-
+lamav Singh Gill gåhtjoj "Drøm-
+mepasningen".
+- Hávsskes vahkko le læhkám.
+Aktabuohta gå sámevuohta
+åvddån låggniduvvá, de aj
+aktan hávsskudallap vahkov
+miehtáj mij ålliduvvá Hellmo-
+cupajn.
+Dá jahkasajs cupan
+oassálasstin vihtta ålmmåjuo-
+hkusa, gålmmå nissunjuohkusa,
+duodden báhttja ja næjttso-
+tjiektjamij.
+Lidjin birrusij 120
+Nav de vahkko
+vuogas láhkáj ålliduváj, låhpat
+Buosjes tjiektje.
+Bállotjiektjamskåvllå mánájda ja nuorajda gaskan 6-
+17 jage.
+Ivrige spillere.
+Fotballskole for barn og ungdom fra 6 til 17 år.
+Sjuggelis barggo.
+Kårttådahkam workshop.
+KREATIV UTFOLDELSE.
+Workshop i kortlaging.
+Fredag 26. november 2010
+Muorra, sáddu ja spiedjil.
+Oahppe 4.-10. dásen
+Stuorgiette Bajássjaddamguovdátjin gæhttji Ingun Utsi
+dájdav, Speilbilde.
+Ij la agev álkke sjávo tjuodtjot.
+Tre,
+sand og speil.
+Elevene i 4.-10. klasse ved Storjord
+Oppvekstsenter ved Ingun Utsi's kunstverk, Speilbilde.
+Ikke helt enkelt å unngå å komme borti verkene som
+befinner seg på golvet og veggene.
+Vuosádus GIERDU- labudibme sáme
+dájddaværáldin le ådå geldulasj
+vuosádusprosjækta mij guosská sáme
+dájddaj, ja daj dágástallamijda ja
+hásstalusájda ma sáme dájdaværáldin
+gávnnuji.
+Vuosádusán li dájddadago
+Riddo Duottar Museas - De Samiske
+Samlinger, mij le akta Nuorttarijkaj
+ienemus geldulasj dájddatjåhkkijs.
+GIERDU le vuosádusturnea ja
+åvddånbuktemfálaldahka Den Kulturelle
+- Ja dåla biejvve ihtá!
+Dav javllin oahppe Stuorgiette bajássjaddam-
+guovdátjis, gudi guossidin ådå vájaldusvu-
+osádusáv Árran julevsáme guovdátjin.
+Skolesekkenij.
+Oahppe Stuorgiette
+bajássjaddamguovdátjin li akta moatte
+skåvlåjs ja mánájgárdijs gudi bessin
+tjuovvot åvddånbuktev SKINNan,
+dájddárav Nina Jo Melbøe.
+Dánna lidjin
+tjuollusa, mállaga, gåvå ja
+filmmavuosádusá.
+SKINNa
+oajvvemåhkke le organiserit ja
+vuosádallat dájdav rijkaguovlon,
+sierraláhkáj nuorajda ja mánájda.
+Åvddånbuktemfálaldahka le dagádum
+vaj tjuovvu udnásj oahppoplánajt, ja le
+bagádallam åhpadiddjijda.
+Dættodam li
+mánájt ietja dåjmadit.
+Vuosádus le
+Nordlánda, Råmså ja Finnmárko
+oahppijda fálaldahka.
+GIERDU le nuorttasáme báhko, mij
+julevsámegiellaj sjaddá gievlle.
+Gievlle le
+guovdásj gåvåstahka sáme kultuvran.
+GIERDU -labudibme sáme
+dájddaværáldin vuoset
+moattebelakvuodav dájdan.
+oadtjun vuostak vuosádusáv vuojnnet
+monterijn ja siejnijn, duodden ånifilmmaj.
+Dát båvtij reksjåvnåjt oahppij gaskan,
+gej mielas lij hálvva suorgganahtte
+filmma.
+Filmma subttsasav giehttu-
+"And, the moment from the past".
+Ådåájggásasj åvddånbuktemvuogij
+baktu vuoseduvvi dáhpádusá åvdep
+ájgijs ja subtsas gåktu vássám ájge
+máhtti dæhppot.
+Oahppe bessin duov dáv dájddabargov
+Vuostasj dájddadahko le
+guolbe guovddela, ja oahppe månni mij
+dát soajttá liehket.
+Man muoduk le dát,
+gatját Nina Jo Melbøe.
+- Bállo náhkes aktan boahttsutjårvijn,
+chili bálluj dabrijdum, tjoarve boahttsus
+ruoppsadin bájnnidum ja náhkke
+boahttsus, vásstedi máná.
+- Miján li iesjgengalágásj vuojno.
+Gåvvidibme le aj åvddånbuktemvuohke,
+ja dán gåvån li ådåájggásasj momenta ja
+åvdepájggásasj momenta kontrásstan
+nubbe nubbáj biejadum, subtsas
+Melbøe.
+Dánna le káffagåhppå ja fádi nubbe
+nuppe vuosstáj biejadum, muorrabargo,
+vuodjagierggetjuolos ja væssko
+guolletjuomas.
+Árbbedábálasj sáme
+materiála illustreridum moatte láhkáj.
+- Mij le dát?
+Gatjádahkes máná imájdalli
+mij dájddadago máhtti liehket.
+- Diktim ja stiellim illustrasjåvnåjs - dat
+le dájdda, subtsas Melbøe.
+Dájddavuosádusáv gæhttjat le
+muhtemijda ållå ådå åtsådallam.
+Muhtema tjuovvu berustiddje mielajn,
+iehtjáda e rat másja sjávo tjuodtjot.
+- Iv dádjada manen dáv dahkap, javllá
+akta.
+Dát lij suorgganahtte, javllá nubbe.
+Vieledit dájddadagojt le aj oasse
+oahppamis.
+Oahppe ájádalli gåvå milta.
+- Åvddåla ij lim buorre sábmen liehket,
+javlla akta næjtsojs, ja gæhttjá gåvåv mij
+vuoset guovte identitehta sæmmi gåvån.
+Labudimes avta bieles nubbáj målssu
+nissun biktasijt, gáptes dábálasj
+båvsåjda, mij vuoset guovte
+identitehtajt.
+Gassko guolbe le tjuollus.
+Dánna viertti várrogisájt duolmmot vaj
+sáddu ij hájeduvá.
+- Gåktu le dájddavuosádusán liehket?
+- Suohtas, javllá akta mánná, guhti le
+ehpalgáhkov båråtjit ja sáftav jugátjit
+badjen, gå 45 minuhta geldulasj
+vájaldibme sáme dájddaværáldin le
+nåhkåm.
+Bállo náhkes ja boahttsutjårvijn.
+Oahppe tjuovvun dájddárav ja åvddånbuktev Nina Jo
+Ball med hår og reinsdyrhorn på.
+Elevene ble guidet gjennom utstillingen av
+kusntner og formidler Nina Jo Melbøe.
+Fredag 27. august 2010
+Ájluovta skåvllå.
+Stuoves låhko sáme oahppijs.
+Neljadisoasse Ájluovta skåvlå oahppijs
+le sámegiella vuostasjgiellan.
+Drag skole.
+Stabilt antall samiskspråklige elever.
+Vel en
+fjerdedel av elevene ved Drag skole har samisk som førstespråk.
+Dán gasskaájggásasj virge duogásj le
+sjiehtadus Árrana ja Bådådjo Allaskåvlå
+gaskan, mij álgaduváj 2007 gidá.
+Sjie-
+htadus guoskaj Álggoálmmukdutkama
+instituhta ásadimev.
+Mihtto dutkamin-
+stituhtajn le nannidit dutkamav, åh-
+padusáv, åvddånahttembargov ja åvd-
+dånbuktemav fágajgasskasasj álggoálm-
+mukperspektijvajn.
+Dási gullu aj varres-
+vuoda dutkam ja åvddånahttem, álmmuk-
+varresvuohta ja iesjhukso, duodden
+bájkálasj ja rijkajgasskasasj værmádagáj
+nannim.
+Ájluovtan li dudálattja ressursa-
+jn Fred Andersen guhti ietjas máhtud-
+agáj le Árranij tjanádum.
+- Fred Andersen le ájnas fágalasj res-
+surssa Árranij, dutkaminstituhta ásadi-
+men ja aj fágalasj åvddånahttembargujn
+ietjas fáhkasuorgen; álmmukvarresvuo-
+hta ja iesjhukso.
+Suv berustibme dássta
+sjaddá nannit - ja ávkken boahtet åvd-
+dånahttemdahkamusájda varresvuoda
+hárráj julevsáme guovlo viesádijda, javllá
+direktørra Filip Mikkelsen, gut sæmmi
+båttå tsuojggi Andersena moatte-
+jahkásasj værmádahka doarjjon sjaddá
+Árranij fáhkaguovdátjin.
+vuoset dasi gå Fred Andersen lågådallá
+nasjonálalattjat ja rijkajgaskasasj varres-
+vuodakongressajn.
+- Ájnas le ávkkit ressurssaulmutjijt ma
+gávnnuji lahkabirrusin.
+Dákkir ulmutjijs
+- Vuogas Árranij!
+Ienemus oasse sámegielak oahppijs li
+nuorajskåvlån, gånnå 14 sámeklássan
+vádtsi.
+Da 12 vuostasjklássagijs gudi
+tjavtjan álggin, le lahken sámegiella vu-
+ostasjgiellan.
+Lågenanakta oahppe li
+vuododásen (1.-4. klássa), gålmås gas-
+skadásen (5.-7. klássa) ja de då lågenan-
+nieljes nuorajdásen (8.-10. klássa).
+dáj oahppijn le sámegiella vuostasjgiel-
+Ájluovta skåvlån le læhkám åvdås-
+vásstádus julevsámegielak åhpadimes
+1985 jage rájes.
+Vuostasjgiella-
+åhpadusán åhpaduvvi divna fága sáme-
+giellaj mánájskåvlån, ja vargga divna
+fága nuorajskåvlån.
+Ájluovta skåvllå le ruhtadårjav duoss-
+tum skåvlåv åvddånahtatjit sáme
+Stuoves låhko sámegielak oahppijs
+105 oahppijs li dal 28 sámegielajn vuostasjgiellan
+Ájluovta skåvlån.
+resurssaskåvllån.
+Guhkesájggásasj miht-
+to åhpadusá hárráj le åvdåsvásstádusáv
+válldet guhkásåhpadimes julevsáme
+oahppijda Divtasvuona suohkanin ja aj
+åbbå rijkan.
+Ájluovta skåvllå galggá
+stuovesájggásasj julevsáme resurssas-
+kåvllå vuodoskåvlån liehket, ja åvddån-
+ahttem- ja doajmmaruhtadårjav duosstu.
+- Vilá åhpadiddjijt vájllup ja ep la ållu
+jåhtuj boahtám bargujn, javllá skåvlå
+jådediddje Britt-Karin Storvik.
+Sámegiel-
+laåhpadiddje galggi adnet oasev åh-
+padusájges bargatjit oahpponævoj, ja
+hásstalus le ådå åhpadiddjijt gávnnat
+gudi skåvlå sámegiellaåhpadusáv máhtti
+- Fred Andersen le ájnas fágalasj ressurssa
+Árranij, javllá direktørra Filip Mikkelsen.
+Bårggemáno 16. bve rájes le Stájgo åvdep
+suohkandálkudiddje gasskaájggásasj virgev Árran
+julevsáme guovdátjin oadtjum, båddåsattjat jagev.
+ep gávna moaddásav dánna lahkusin.
+Vuogas lij midjij Fred Andersenijn sjie-
+htadusáv dahkat, javllá Árran-direktørra.
+Ja åvdep suohkandálkudiddje le juo
+ietjas ådå kåntåvråv adnuj válldám ju-
+levsáme guovdátjin:
+- Vuostatjin galgav ållit gájkka dataj
+demensstudias.
+Dán kåntåvrån lev juo
+ålles siejnev dævddám skálmáj
+Steigentunet:is.
+Dan mannela galgav
+ietjam værmádagáv adnuj válldet gå
+ásadahtjap dutkaminstituhtav Árranin,
+lahka aktijvuodajn Bodø Allaskåvlåjn.
+Norlánda fylkasuohkan li juollodam
+biednigijt prosjæktaj, ja ájádus le
+stuoves institusjåvnnån dahkat
+jahkásasj ruhtadårjajn.
+Juo le akta virgge
+biejadum dutkes Ubbmemis guhtimusj
+gålgådismáno 1. bve álggá, subtsas Fred
+- Dutkaminstituhta perspektijvva gåb-
+dugijt gåbttjå, valla fylkasuohkan le
+álmmukvarresvuodabargov ájnnasamos
+barggon, ja dát má le ietjam fáhkaguovl-
+lo.
+Valla gal hásstalusá muv aj duosstu.
+Gájkka barggo galggá álggoálmmukper-
+spektijvan dáhpáduvvat, ja mujna le ållo
+oahppat sámij giela, árbbedábij ja kultu-
+vra hárráj.
+Gatjáduvvam lev dagátjit
+guoradallamvædtsagav hiebadahtedum
+sámij giellaj ja kultuvrraj.
+Ássje le nav;
+moattegielaga gudi demensav oadtju,
+gahttji ruopptot ietjasa vuostasjgiellaj,
+ja e dádjada ietjá gielajt.
+Danen viertti
+vædtsagijt adnuj válldet gånnå aj sáme-
+gielak pasientaj rievtá bærrágåtseduvvi.
+Ja dát bierri dáhpáduvvat ålles Helse
+Nord:an, åhpådiddjeallaskåvlåjn, skihppi-
+jsujtárskåvlåjn ja ájnas virgijn álmmuk-
+varresvuodabargon, javllá Fred An-
+dersen - guhti ávvudallá ådå dahka-
+musájda validit.
+Tæksta: Børge Strandskog/Gunnar Grytøyr
+Fredag 29. oktober 2010
+Ietjá bágoj javladum lip buorre mudduj
+boahtám økonomalasj ja teknihkalasj plánajn
+gåktu vedjav Måsskåj oadtjot.
+Stivrrimjuo-
+hkusa jådediddje Ronny Nergård le viehka
+-Lidjiv álggotjåhkanimen Sweco Norgejn
+dijstagá ja viehka geldulasj ájgge le miján jur
+dálla, javllá Nergård.
+Gárves javlajda
+Dálátjij vuojnnet åvddåprosjekta soajttá
+ålliduvvat ådåjagijda.
+- Mav Sweco Norge åvddån biedjá sjaddá
+viehka ájnas boahtte bargguj ja dan duogen
+mierreduvvá jut prosjektajn joarkká, javllá
+Åvddåguoradallam sisadná skåvvepros-
+jevtav mij gåvvit ja kártti fysihkalasj ja økon-
+omalasj birástagájt prosjekta gáktuj, ietjá
+bágoj javladum de galggi gájka gålo ma
+vedjaj gulluji tjielggat.
+Væddja- ja tunne-
+laguhkkudahka aktan væddjastandard gal-
+ggá gåvviduvvat ja gålo galggi aj kalkul-
+eriduvvat vuodon politihkalasj mærrádussaj
+jut galggá joarkket.
+- Mij le gus de boahtte lávkke gå åvddå-
+prosjekta ålliduvvá?
+- Gå åvddåprosjekta le ålliduvvam de sjaddá
+politihkalasj barggo gånnå hæhttu ráddid-
+usás ja stáhtas rudájt ádnot sjielvvi
+rahtebiggimij.
+Valla esski gå åvddåprosjekta
+ålliduvvá de diehtep makta jáhkedahtte
+plána li.
+Jus gålo duola dagu avta millijárd-
+daj merustaláduvvi de ij le jáhkedahtte
+væddja boahtá.
+Dáv hæhttu árvustallat
+skåve milta mij åvddån biejaduvvá, javllá
+Boadosguoradallam ij gullu åvddå-
+prosjektaj.
+Uddni ij gávnnu regulerimpládna
+Måske hárráj.
+- Måske-Gidádime regulerimplánajn máhttá
+barggat vijdábut vedja dagi.
+Valla man
+stuorak regulerimpládna galggá, mierreduv-
+vá massta Sweco åvddån biedjá.
+Gå kárt-
+tadiedo li gárvvása, boahtte vahko álgon,
+båhti Sweco guovlov lagábut guoradalátjit.
+Geologa galggá aj árvustallat guovlov.
+Hásstalus le guovllo le nav rádes, valla
+geologa gávnna hiebalgis rahtesajev.
+Aktan ruhtadam
+Sámedigge le juollodam gitta kr.
+doarjjaj åvddåprosjektaj Måskevæddja dajna
+gájbbádusájn Divtasvuona suohkan galggá
+prosjektaæjgádin.
+Musken Laks AS ja
+Nord-Salten Kraft li goappátja juollodam kr.
+Lasermihttim mij le dagádum mierkki buore-
+mus gárvedime li vedja prosjekterima gáktuj
+Måske-vedja åvddåpros
+buorre jådon
+Måske-vedja åvddåprosjekta le ållåsit ruhtaduvvam, Salt-
+en Kartdata le laserijn mihttim væddjaruvtov ja Sweco
+Norge le oadtjum bargov ålles prosjevta gålojt mihttit.
+ja regulerimplána bargo gáktuj.
+- Navti oadtjop aj jáhkedahtte båhtusav mij
+guosská gåggu væddja galggá aktan jalás-
+timij, devdadisáj ja massebálánsajn.
+Nágin
+vahko dássta åvddåla lij Salten kartdata
+guovlov gehtjadime helikopterijn, javllá
+Måskevedja barggojuogos dat le guhti le
+Divtasvuona suohkanij vaddám åvdås-
+vásstádusáv åvddåprosjevtav tjadádit.
+Juollodime li aj suohkanij vattedum, guhti le
+ietjas tjadnam åvddåprosjevtav tjadádit.
+Aktan tjanádum
+jåhtelisvantsa dåjmajn
+MuskenSenter AS le åvddåla guoradallam
+vedjav Måsskåj.
+Pládnaguovllo le E6 rájes
+Sagpollenis, Tjáhppisjávre oarjjeallebielen
+gitta Måsskåj ja prosjekta le Divtasvuona
+suohkanis giehtadaláduvvam.
+MuskenSent-
+er AS milta le prosjekta dal sjávvunam
+danen gå boadosguoradallam gájbbeduvvá.
+Ássjepáhppárijn tjuodtju fylkkasuohkan le
+miedek mij guosská prosjevtav ruhtadit
+udnásj jåhtelisvanntsadoajmmarudáj.
+Hál-
+dadusoajvve vuoset prosjekta galgaj
+ruhtadaláduvvat Måske æládusprosjekta
+baktu, gånnå elfábmobiggim ja viejekbu-
+vtadibme lij guovdátjin.
+Háldadusoajvve
+Konrad Sætra le buorremielak prosjevta
+åvddånime hárráj dán rádjáj ja vuoset ak-
+tisasjbarggosjiehtadussaj barggojuohkusijn,
+ålgoldis væhkkáj ja ålgoldis ruhtadibmáj.
+Vijdábut dættot Sætra prosjekta le buoragit
+sajáduvvam Måske årroj gaskan ja prosjekta
+doarjoduvvá almulasj ásadusájs ja priváhta
+viddnudagájs.
+Måskevedja åvddåprosjekta le vuodon gå
+galggá mierredit jus prosjekta le tjadádahtte
+teknihkalasj tjoavddusij ja merustaládum
+gållodásijn aktan tjuovvovasj ruhtadimmod-
+ellaj gáktuj.
+Dan mannela hæhttu mierreduv-
+vat galggá gus boadosguoradallamav
+tjadádit mij ierit ietján tjielggá gåktu birás,
+luonndoboanndudagá ja sebrudahka rievd-
+dá.
+Jus åvddåprosjekta boados sjaddá væddjat-
+janástahka Måsskåj le vejulasj de suohkan
+åvddånimplánav jåhtuj biedjá mij sisadná
+boadosguoradallamav ja regulerimplánav
+aktan barggat dan vuoksjuj jut prosjekta
+økonomalattjat vuoroduvvá ja vuojnnusij
+boahtá fylkkasuohka plánajn.
+Guovlov kárttimin.
+Salten Kartdata le guovlov mihttim ja Sweco Norge le oadtjum bargov
+Kartlegger området.
+Salten Kartdata har foretatt målinger i området og det er Sweco Norge
+veiprosjektet.
+Onsdag 29. desember 2010
+Prosjækta, mij næhtta-tv baktu ásat me-
+diafálaldagáv julevsáme nuorajda, le
+vihtta máno vihpam.
+Barggeguovtes
+Maria Mikkelsen ja Simon Piera Paulsen
+libá alvos ássjijt ja aj suohtas ássjijt
+almodam næhttasijdduj
+www.nuorajtv.no, gånnå gájkka sámeg-
+iellaj buvteduvvá.
+Vuorbástuvvam
+Dåjmadiddje Maria Mikkelsen (23) mielas
+le NuorajTV moatte láhkáj
+vuorbástuvvam:
+- Le tjielgas julevsáme nuora dákkir
+fálaldagáv dárbahi.
+NuorajTV le sjaddam
+diehttelis oasse nuoraj rutijnajs nehtan,
+ja nuora ságasti ja dágástalli mij
+NuorajTV:an dáhpáduvvá, javllá sån.
+Prosjevta ulmme le læhkám ásadit
+iehpeformálalasj sámegielak arenav
+julevsáme nuorajda.
+Næhtta-tv baktu
+galgaj julevsámegiella gullut ja
+aneduvvat iehpeformálalasj ja sebra-
+dahkes láhkáj nuoraj gaskan.
+- Njálmálasj giella ja ietjálagásj adno le
+NuorajTV:av ådå ja geldulasj giella-
+arenan ásadam.
+Dat laset giella árvov ja
+nanni nuoraj identitehtav.
+Ávvusav gå
+NuorajTV:
+dárbulasj fálaldahka!
+Gæhttjalimprosjækta NuorajTV le vuorbástuvvam.
+Álgadiddje dal ruhtadimev åhtsi joarkedittjat fálald-
+agáv julevsáme nuorajda, mij bådåsattjat ådåjagijda
+hiejteduvvá.
+vuojnáv man moattes NuorajTV:av adni,
+aj da gudi ælla vuojga sámegielav
+oahppam, javllá Mikkelsen.
+- Moadda vuosedime
+Filmma ienemus gæhttjij le 1300
+vuosedime, madi gasskemierre ietján le
+birrusin 400.
+Dat le guokta gålmådisoase
+julevsámegielagijs (Moren-Duolljá, Bår-
+jås 2010) NuorajTV le aj moadda
+addnevideojt oadtjum, mij lij ájnas
+oasse fálaldagás:
+- Gasskamærrásattjat lip avtav videoav
+vahkkuj ietjama addnijs oadtjum, ja dat le
+ihkeva buorre.
+Le suohtas vuojnnet
+gåktu nuora prosjevtav birástahtti, javllá
+mihás Mikkelsen.
+Barggijda le læhkám hásstalus ållu ådå
+fálaldagáv hábbmit.
+Valla segadibme
+suohttasij ja alvos ássjij gasskan le vuoj-
+nunagi vuorbástuvvam.
+- Diehttelis máhttá ájn åvddånit jali
+buoredit NuorajTV-fálaldagáv.
+Buvtadime álgos ragátmánnon le sihke
+konsepta ja bargge bæjválattjat åvd-
+dånam.
+Lin ållu manemussaj
+gæhttjalam ådå láhkáj ássjijt hábbmit, ja
+gæhttjalam ådå fálaldagájt dagu chatta ja
+blogga, låhpat dåjmadiddje Mikkelsen.
+Doajvvu boahtteájgge
+ruhtaduvvá
+Åvddåprosjekta le Sámedikkes, Nordlán-
+da fylkkasuohkanis ja Ådåstuhttem-,
+háldadus- ja girkkodepartementas
+ruhtaduvvam.
+Dálla doajvvu prosjekta-
+jådediddje Lars Theodor Kintel oadtju
+rudájt 2011 jage doajmmaj aj:
+- Sáddim lip åhtsåmusáv ruhtadime gák-
+tuj vaj máhttep joarkket, ja vuorddep
+vásstádusáv árrat 2011:n. Doajvvop
+oajválattja aj árvvon adni ja vuojnni
+dárbov NuorajTV:as.
+Oarjjelsáme guovlluj vijdedit
+Kintel doajvvu prosjevtav vijdedit
+oarjjelsáme guovlluj aj, ja åhtså rudájt
+prosjektavirggáj mij máhttá dáv plánit ja
+organiserit.
+- Oarjjelsáme nuorajn li sæmmi
+hásstalusá ja dárbo dagu julevsáme
+nuorajn; giella hæhttu gullut ja
+Gå vuojnnep gåktu pro-
+sjækta l dánna vuorbástuvvam, de
+jáhkkep oarjjelsáme guovlon aj
+vuorbástuvvá, javllá Kintel.
+Dan láhkáj le dálla oajválattjaj duogen
+mij vijdásappot NuorajTV:ajn dáhpá-
+duvvá.
+Jus manná nav gåktu álgadiddje
+doajvvu, de la NuorajTV vas
+jåhtuj boahtám 2011
+sjnjuktjamáno.
+Simon Piera Paulsen
+Fredag 30. april 2010
+SAME GUOLLARA.
+Robin, Ingjerd ja Charlotte berustalli gå Lis-Mari subtsas sáme guollára ja suv áhkátja birra.
+SAMISKE FISKERE.
+Robin, Ingjerd og Charlotte følger interessert med når Lis-Mari forteller om den samiske fiskeren og kona hans.
+Giellahiståvrrå.
+Birrusij 20 oahppe ja åhpadiddje Knut Hamsun js:as Stájgon åhpaduvvi
+sámegiela birra - dárogielfága oahppoplána milta.
+SPRÅKHISTORIE.
+Drøyt 20 elever og lærere fra Knut Hamsun vgs i Steigen får
+undervisning om det samiske språket - i samsvar med læreplanen i norskfaget.
+Tæksta: Bjørn E. Stemland
+Mannela gå vuodjamåhpadibme lij
+nåhkåm, oahppe guovte juohkusijda
+juogeduvvin ma oahpestuvvin Árranin -
+ja åhpaduvvin moadda ássjij birra sáme
+kultuvran, ja manemussaj bessin oahppe
+gullat lågådallamav sámegiela udnásj
+dile birra.
+Vuolepdirektørra Lars Magne
+Andreassen vuosedij kártan julevsáme
+guovlov, mij le Nuortta-Sáltos gitta
+Julevuj.
+Sámij gaskan ælla rijkajrájá, ja gå
+le sáhka sámij nasjonálbiejve birra
+(guovvamáno 6. biejve), le duolla
+biejvev sámij álmmukbiejvven gåhttjot.
+Lars Monsena miellagiddis
+almmavuohta-rájddo gåhtjodum "Ingen
+grenser" tjadáduváj jur dán guovlon, ja
+Lars Magne, guhti diehtá man tjábrrás
+duobddága li, javllá sujna lidjin
+gássjelisvuoda læhkám danna vádtset.
+Julevsáme etnologa Lis-Mari Hjortfors
+vuosádaláj dávvervuorkájt oahppijda.
+Duola dagu subtsastij sån sámijn lidjin
+vanntsabiggimárbbedábe gitta
+gasskaájgen.
+Guolben dávvervuorkán li
+sárgoduvvam báktedájda Badjelánda
+nasjonálpárkas Svierigin ja Leiknássjes
+Badjelándan li gávnnam
+báktesárggomijt stuorra vantsas sivloj,
+rikkasij ja bårjjåsij, boahttsujt ja guolijt
+stuorra Virihávrre ja Vastenjávrre birra.
+Lars Børge Myklevold, dálla virggáj
+biejadum Musea Nuorttan
+Divtasvuonan, miejnni dá
+báktesárggoma li 800 - 1300 jagijs m.Kr.,
+ja jáhkká aj báktesárggoma lij
+Divtasvuonagijs dagádum dan diehti gå
+válkká julevsáme guovdátja tjadá daggu
+vásij.
+Gábddásav ålggolis buktin
+Lis-Mari subtsastij aj alek tyddja
+gábddásin ij le sámijs iesj dagádum, valla
+le tjuohte jagij tjadá buvtaduvvam
+ålggolis.
+Le sæmmi tyddja mij le
+doarroålmmåj uniformajn Englandan gitta
+Sámijn ælla nágin
+árbbedábe tydjajt snjissjkot, dåssju
+Oasse ietjama
+sáme duogátjis
+Mánnodagá dá vahko
+lidjin LOSA-klássa ja
+aktisasjfágalattja Knut
+Hamsun js:an Stájgon
+Ájluovtan vuojadimen ja
+oadtjun aj gåvvidimev
+sámegielas ja kultuvras
+Árranin.
+dåbdos Ålmåjvággerádno.
+snjissjku tjáppa, bájnos báttijt ja avijt
+majna gápptijt hiervviji, ja dát le dáhpe
+mij vilá bisoduvvá.
+Vuosedij aj
+oahppijda sáme snjissjkomijt moadda
+hárpoj giergijda tjanádum anátjit hárpojt
+nubbe nuppes.
+Ietján subtsastij sån nordlandsvantsa
+birra mij dávvervuorkán vuosáduvvá
+gånnå sáme ålmåj ja nissun guolliba.
+Sámij gaskan ålmmå ja nissun lijga
+dássásattja, ja nissuna vantsan lij
+dábálasj ja ittjij vuorbedisvuohta dav
+tjuovo - nav gåk moadda tjerdalasj láttij
+milta!
+Dárojduhttempolitihkka
+ja udnásj sáme
+Lars Magne sáhkadij dárojduhttem-
+politihka birra, mij vibáj gitta 1980-
+jagijda, gå sáme dåhkkiduvvin álmmugin
+dán rijkan.
+Sån miejnni lij duola dagu
+sosial-darwinissmas jådedum.
+Oajválattja ájggun viehkedit sámijt alep
+dássáj, bajedit alep kultuvrraj.
+kulturrahtjamus.
+Oajválattja aj ballin
+viesáda nuorttan ællim sæmmi åskåldisá
+dagu ietjá sajijn rijkan, ja sihtin sijáv
+dárojduhttet.
+Duogátjin lij tsarrijkka
+Suobma-Ruossja.
+Dan diehti álgaduváj
+giellapolitihkka mij galgaj sámijt ja
+guojnajt dárogielagin dahkat.
+Sån aj
+vuosedij Návuodnaj gånnå 44%
+viesádijs adnin ietjasa sábmen jagen
+Jagen 1950 låhko lij vuollánam 0%!
+Ij lim dan diehti gå sáme gáhtun, valla
+hiejttin åvdedit sáme duogátjav gå
+álmmuklåhkke gatjádin.
+Moaddásijda
+sámevuohta lij juojddá mij åvdepájgijda
+gulluj - juojddá majt ettjin sidá
+mánájdisá vaddet.
+Dat aj gielav guoskaj.
+Sáme nuoraj identitehtta
+Mannela sáhkadij bihtámsáme
+juohkkahattjaj lij ájggomus oahppat
+gielav mánájdisá boahtteájgen.
+li håjen gå e buvte sámástit nav buoragit
+gåk lidjin sihtat.
+Muhtemijda le gatjálvis
+boahtám sijá sámevuohtaj gå e buvte
+buoragit sámástit.
+Giella le identitehttaj
+tjanádum, ja le dan diehti ájnas.
+nuora dåbddi le hásstaliddje sáme
+Valla li aj mihá, gievroduvvi,
+ja adni ressurssan moattekultuvralasj
+duogátjav.
+Elin Anita ja Lars Magne goappátja
+dættodi gávnnuji gátto sámij vuossti,
+nav gåk aj láttij ja muslijmaj vuossti.
+Ájnnasamos le diedov åhtsåt vaj ep
+sieradusájt dagá ma ihkap e ulmutjij
+gaskan gávnnu.
+Stereotypija.
+Lars Magne Andreassen vuosádallá láttij
+dábálasj dádjadusá birra sámijs - ja álu le duohtavuodas
+ållu ietjá.
+STEREOTYPIER.
+Lars Magne Andreassen viser en
+utstilling av nordmenns tradisjonelle oppfatninger av
+samene - ofte nokså langt fra virkeligheten.
+rádediddje Elin Anita
+Sivertsen guoradallama
+birra sáme
+nuorajidentitehtas majt le
+15 nuoraj gaskan
+tjadádam vásádusáj birra
+gåktu le liehket nuorra
+sábme.
+Duola dagu
+subtsastij nissun sån
+boahttsuj bargaj,
+eliteserien tjievtjaj, bargaj
+mastergrádajn ja oasev
+ålggorijkan åroj, ja dan
+diehti ulmutja imáj sunji
+gæhttjin gå ittjij sjiehta
+dábálasj dádjadussaj
+sámij birra!
+Ulmutja
+vuorddi sáme li ållu ietjá
+dassta majt álu li.
+oasse dajs gev sån
+ságájdahtij ettjin sámásta,
+valla sihtin sámegielav
+Fredag 30. juli 2010
+Dåbdos
+gibttse
+Englándas
+gudi vierttijin
+máhttse
+mannat jagen
+1904: William
+C. Slingsby
+(åvdån) ja
+Howard
+Priestman.
+Manemus
+nammadum
+ålmmåj gal
+ittjij Stefjord-
+Ánndá vuojga
+jáhke.
+Itjjij ga
+nagá tjåhkåv
+Anders Nilsen Gintal (Stefjord-Ánndá) ságastij álu várrevádtsij gudi tjåhkåv ájggun
+jåksåt, aj da gålmmåsij gudi tjåhkåv jåksin jagen 1910.
+Anders Nilsen Gintal (Stefjord-Ánndá) hadde kontakt med en rekke av tindebestigerne som
+forsøkte seg på Stetind, også med de tre som lyktes sommeren 1910.
+Sábme gal stuorlåttev gåddålij, ja
+tjåhkå nanna besaj gållev jávrátjis goa-
+jvvit.
+Ietjá subttsasin javladuvvá gål-
+leguolátja dán jávrátjin vuodjin.
+Tjåhkå vuollelin, bájken namájn Váss-
+já, li sáme buolvaj milta årrum.
+åroj duola dagu åhpadiddje ja sárnne-
+diddje Anders Nilsen Gintal, gev aj
+Stefjord-Ánndán (1850-1939) gåht-
+tjun, ja sån lij dåbdos ulmusj dan ájgen
+gå viesoj.
+Stefjord-Ándá bárnne, Si-
+mon Andersen, littjisj Státtáv moaddi
+Stádda ja Stefjord-Ánndá
+Moadda subttsasa ja båva tjåhkå tjiegosvuodaj
+birra le Státtátjåhkå sierralágásj hámes
+Subttsas stuorlåtte birra le akta
+dåbdosamos subttsasijs.
+gibttsum.
+Simon lij oahpestiddjen vár-
+revádtsijda gudi oarjjás båhtalin, duola
+degu Peter Wessel Zapffe.
+Jagij miehtáj ællim aktak tjåhkå nali
+lågo álgon gæhttjalin moaddása Stát-
+tátjåhkåv jåksåt.
+Ja váre birra
+subttsánin.
+Stáddá gåhtjoduváj juvellan
+Nuortta-Vuona várijs; várre mav ittjij
+nagá jåksåt.
+Juo 1800-lågo álgon gæhttjalij
+mihttimoffiserra aktan Divtasvuon-
+hærrájn Olaf Holm, tjåhkåv
+Ejga val jåvså.
+láhkáj manáj aj dalusj ájggásasj
+dåbdos várrevádtsijn, dujska Paul
+Grussfeldajn, gå gæhttjalij tjåhkåv
+jåksåt aktan nubbe dåbddusijn, nuort-
+tavuonak Martin Ekroll 1888 giese.
+Carl Hall, guhtimusj nållåv tsieggij ja
+namáv vattij lulle vuoleptjåhkkåj (Halls
+fortopp), vierttij aj moaddot aktan
+Mattias Soggermoenijn jagen 1889.
+Biejvvet mannela gå lidjin Hábmerin
+Tilthornetav gibttsum, sugáduvvin
+Áhkávuonav sisi ja båhtin Vássjáj.
+Nuppe ideda Státtátjåhkåv gibttsogåh-
+tin, ja dan biejve jåksin dasi mij uddni
+gåhtjoduvvá Halls fortopp.
+Idjadin
+váren, ja biejvvet mannela idij Stef-
+jord-Ánndá, guhtimusj giehtoj
+subttsasijt dá guoktáj.
+Mannela máhtij
+subtsastit gåktu oajvve lij råhttim gå
+Carl Hall lij ájvon stávttjum.
+Jahketjuohtemålssoma mannela ájn vil
+ienebu gæhttjalin tjåhkåv jåksåt, nágina
+dájs lidjin iennilsgielaga.
+William C.
+Slingsby jagen 1904 Stáddáv náv gåv-
+vidij: "The ugliest mountain I ever
+saw".
+Howard Priestman lij nubbe
+iennilsgielak, guhtimusj guokta rádnaj
+siegen aj vierttij moaddot.
+Priestman ja
+suv rádna Stefjord-Ándá ságajda båh-
+tin, ja sábme galla ittjij vuojga sidjij
+Valla, duoddistij Stefjord-Án-
+ndá, jus hæhkkat dáv nahkin, de ettjin
+aktak sjatta jáhkket jus ettjin gål-
+leguolátjijt vuolus buvte...
+Jage gållin ja vilá Stáddá alme vuosstij
+vanádij.
+Ællim aktak nahkam tjåhkåv
+Esski jagen 1910 nahkin vuos-
+tasj ulmutja.
+Snjilltjamáno 30. biejve
+dan jage da gålmås vijmak tjåhkåv
+jåksin.
+Ferdinand Schjelderup, Carl
+Willhelm Rubenson ja Alf Bonnevie
+Bryn slávggijin Vuona slávgájn bam-
+bussoappátja nanna, majt fáron lidjin
+válldám.
+Siján lij buorre dálkke, ællim
+gal dåjn ietjájn åvddåla agev læhkám.
+Dá gålmås lidjin aj Vássján idjadam, ja
+sij aj lidjin Stefjord-Ándájn sagastam,
+guhti lij juo 60 jage dævddám.
+Giehtoj
+dánna lidjin ulmutja ålles væráldis
+læhkám, ja subtsastij aj dalloj gå lij
+Carl Halla siegen læhkám badjen váren
+20 jage dan åvddåla.
+Tjåhkås vuojnnin Schjelderup, Ruben-
+son ja Bryn gå Vássjá-sáme Gásluoktaj
+biednaj vuolggin.
+Dá máhttin de dav-
+ven ådåsav subtsastit; de dal nållå
+tsieggiduváj Stáddán!
+Sæmmi biejve lij
+mihttimoffiserra ietjá tjåhkå nanna
+lahkusin, ja dábálattjat luojoj gå ij lim
+nållå Státtátjåhkån.
+Majdis jáhká gå
+tjijkkarin ielvij ulmutjijt nållåv tsieg-
+gimin...
+Státtátjåhkkå le uddni suodjaluvvam
+sáme kultuvrramujtto.
+Mari Boine
+Dánska gibttse Carl Hall (g.b) ja Mathias
+Soggemoen.
+Stefjord-Ánndá sunnuv
+guossidij badjen Halls fortoppan jagen
+Den danske klatreren Carl Hall (t.v) og
+fjellføreren Mathias Soggemoen.
+De fikk
+besøk av Stefjord-Ánndá oppe ved Halls
+fortopp i 1889.
+musihkkavideov ietjas lávllagij "Vuolge
+mu mielde Bassivárái" (Vuolge muv
+manen ájlis várráj) Státtá guoran bádd-
+ij.
+Lávla le vierrevuoda birra mij le
+sámijda gullum buolvaj milta, ja lávlla-
+ga vuodo le Stáddá ájlis várren.
+GÁLDO: Kjerstin Klæboe -
+Sommer i Hamsuns Rike
+2010, tevsta næhttabielen
+www.stetind.nu, ja girjje
+Trollfjell Leif Ytterenis.
+Gijtto Leif K. Klæboej
+histåvrålasj diedoj åvdås.
+jåksåt.. (Gåvvå Turtagrø Hotellas 1900,
+oasse gåvås)
+Berømte engelske klatrere som forgjeves
+forsøkte seg på Stetind i 1904 - William C.
+Slingsby (foran) og Howard Priestman.
+Sistnevnte ble ikke levnet noen sjanser til å
+nå toppen av Stefjord-Ánndá.
+Og lyktes da
+heller ikke ... (Foto fra Turtagrø Hotell
+1900, utsnitt)
+Fredag 2. september 2011
+- Lev áttjak virggáj álggám ja dát le muv
+goalmát vahkko, måjudallá Tuorda
+sijvvusit ja subtsas divna barggo-
+dahkamusá ælla ájn mierredum.
+galle le bargos, dav gåjt dættot.
+- Muv barggodahkamusá li vuostatjin
+tjállagijt jårggålit, suohkana virgálattjajt
+bagádallat ja aj åhpadit.
+Sávav mij aktan
+ietjá instánsaj duola dagu Árranijn
+nahkap ådå giellaarvusmahttem dåjmajt
+ásadit ja ihkap moattelágásj prosjevta ja
+e dárbaha liehket dåssju gielladåjma,
+subtsas Tuorda.
+Sån riegáduváj ja bajássjattaj Jåhkå-
+måhken ja le årrum måttijt jagijt
+Jielleváren.
+- Avtav gaskav åhpadiddjen barggiv ja
+sierraláhkáj julevsáme gielajn, subtsas
+Jiellevárre ja Divtasvuodna li lahka sihke
+julevsáme suohkanin ja fuolkken.
+- Diehtep ham nubbe nuppe birra rájáj
+goappátjijn bielen ja ávvudaláv buore-
+but oahpástuvvat ulmutjij dánna Divtas-
+vuonan ja åttjudit aktijvuodav suohkanij
+gaskan rijkarájá goappátjij bielen.
+Julevsáme giellaj ja kultuvrraj
+buoremussan.
+- Boahtá gus Divtasvuona suohkana
+næhttabielle julevsámegiellaj
+- Dav ep le vilá mierredam.
+Ådå giellakonsulænnta
+Britt-Inger Tuorda (47) Jielleváres le ålles
+virggáj biejadum Divtasvuona suohkana ådå
+giellakonsulænntan.
+mierreduvvat jus gájkka galggá sáme-
+giellaj jali jus dåssju muhtem tevsta
+galggi jårggåluvvat ja næhttaj
+Le ållo barggo dajna, ja
+gájkka ij le tjielgas, javllá Tuorda.
+Jiellevárre suohkan le aj oasse sáme
+háldadimguovlos ja oadtju giellarudájt
+svenska stáhtas.
+- Jáhkáv Jiellevárre ja Divtasvuodna li
+buohtalattja mij guosská tjalmo-
+stahttemav sámevuodas ja adni sæmmi
+hásstalusájt, valla muv dádjadus le
+Vuona bielen li hálvva guhkebuv
+boahtám, aj dåssju virggáj biedjamijn
+sierra giellakonsulentas, majt ælla
+Svierigin dahkam.
+Jáhkáv Vuonarijkka le
+lávkátjav åvddålin.
+Sámevuohta
+Jåhkåmåhken le ienep vuojnnusin gå
+Jielleváren, miejnni sån.
+Iesj oattjoj gájkka åhpadimev Svieriga
+dárogiellaj skåvllåájgen, valla sujna lij
+viesso sámegiella sijddagiellan.
+- Sidáv hasodit divna nuorajt sámegielav
+Oahppat låhkåt, tjállet ja
+sierraláhkáj ságastit sámegielav.
+dárbahip sáme máhtudagáv ja navti aj
+aktijvuodav nannip ietjama gaskan
+fuolkken, miejnni sån.
+Jielleváren ælla bájkálasj jali
+guovlloavijsajn julevsáme bielle navti
+dagu Bájkkeavijssa Nuortta-Sálton.
+Magasijnna akti mánnuj, Samefolket
+sámegiellaj almoduvvá.
+Valla dav lij ådå
+giellakonsulænnta sihtat rijkarájá nuppe
+bælláj oadtjot.
+- Mujna le sávadus Norrbotten-avijsa
+galggi vahkkusasj sáme artihkkalijt
+Le ájnas signálla sámijda, bessat
+låhkåt ájggeguovddelis ássjijt ma mijáv
+guosski ietjam iednegiellaj."Dálla ájggu
+Giellakonsulænnta.
+Britt-Inger Tuorda (47) le esski virggáj biejadum ålles virgen
+Divtasvuona Suohkana giellakonsulænntan.
+Dálla ávvudallá buorebut oahpástuvvat ietjas
+fuolkijn rijkarájá dá bielen.
+Språkkonsulent.
+Britt-Inger Tuorda (47) er nytilsatt i 100%
+stilling som språkkonsulent i Tysfjord kommune.
+Nå gleder hun seg til å bli bedre kjent
+med sitt eget folk på denne siden av riksgrensen.
+ådå bargujn Divtasvuonan jåhtuj
+boahtet, ja manenagi ájggu ålgus
+ulmutjijt iejvvitjit."
+- Ájgov ålgus guossidittjat ja ulmutja li
+diedon buorisboahtem mujna gávnadit.
+Dåhkki boahtet kontåvrå milta dánna
+rádevieson Gásluovtan jali munji ringut.
+Ja buvtáv mån sihke dárogielav ja
+julevsámegielav, måjot sån.
+Vuostasjgierdejienastiddje.
+Olga Gælok (17) ja Janette Knutsen (19) aktan Hábmer GB:a
+suohkanoajvvekandidáhtajn Kjersti Steinsvåg Hansen.
+- Nuora li uddni gatjádam majt ájggop
+nuoraj åvdås barggat, mij lip vat ruoptus hasodam ja gatjádam majt sihti, subtsas Hansen.
+Førstegangsvelgere.
+Olga Gælok (17) og Janette Knutsen (19) sammen med Hamarøy's SP's
+ordførerkandidat Kjersti Steinsvåg Hansen.
+- Ungdommene her i dag har spurt oss hva vi gjør for
+ungdommene, vi igjen har utfordret tilbake og spurt hva de vil ha, forteller Hansen.
+Valla man diehti le nav ájnas nuorajt
+hásstalit?
+Mánájoahttse milta li moadda
+ájnas sivá nuorajda jienastimriektáv
+Sij ålov suohkana dievnojt ja
+bájkálasj fálaldagájt adni ja dåbddi
+rubmahin gåktu le liehket nuorran
+lagosbirrusin, ja diehti mij le ájnas vaj
+sijá buolvva galggá soapptsot.
+Nuorajn
+le máhtudahka mav bájkálasj sebrudahka
+Gå 16-jagágijda almma
+jienastimriektáv vaddep, nággip
+politihkkárijt nuoraj ássjij barggat.
+Dåss-
+ju jus nuora oadtju almma vájkku-
+dimfámov oadtjop politihkkárijt
+argumenteritjit nuorajda válgga-
+rahtjamusán.
+Ja gå jienastusriektáv 16-
+jagágijda vaddi, sjaddá gasskamærrásasj
+vuostasjgierdejienastiddje 18 jagák, ij 20
+jagák, nav gåk uddni.
+Návti e divna
+vuostasgierdejienastiddje jåde sijddas-
+uohkanis åvddål máhtti vájkkudit
+bájkálasj politihkav jienastime baktu.
+Ájggu jienastit
+Ragátmáno 12. biejve 2011
+oadtju 16-jagága Divtasvuonan
+jienastit vuostasj bále.
+le akta guoktalåk suohkanijs ma
+li gæhttjalimårnigis oassen.
+Janette Knutsen (19) ja Olga Gælok (17)
+libá goappátja mierredam.
+Diehteba gudi
+sunnu vuostasj histåvrålasj jienav
+Olga gåjt diehtá, Janette ij le ållu
+sihkar.
+Gasskavahko lij skåvllå-
+ságastallam Hábmerhallan gånnå
+politihkkára nuorajt iejvvijin.
+- Lep oadtjum buorre diedov, valla lev
+juo mierredam, subtsas Olga (17).
+Ráddnas Janette Knutsen ij le ållu sihkar
+vilá.
+- Jienastihppe gus sæmmi belludagáv?
+- Dav ep diede, tjajmmaba ja nubbe nub-
+báj gæhttjaba.
+Vahko duogen de libá jienastum,
+bájkálasj sebrudahkaj buoremussan.
+Fredag 4. februar 2011
+Åsa Nordin le julevsáme guovlo svieriga bieles (Jielleváres).
+Sujna le Ph.d-eksábma
+sáme åhpadusás Ubbmema Universitehtas ja le dutkamrádediddje Árranin.
+Åsa Nordin kommer fra lulesamisk område på svensk side (Gällivare).
+Hun har Ph.d-
+eksamen i samiske studier fra Umeå universitet og forskningsrådgiver på Árran.
+Ulmutja ietjá sebrudagájs li
+histåvrå tjadá sámijt gæhttjam
+måttij tjalmij: muhttijn
+imálussjamijn, iehtjáda vas
+fantásija baktu, muhtema dutke
+diedalasj tjalmij, iehtjáda
+kameralinsaj baktu ja dájddárij
+tjalmij, muhtema roaddomijn, ja
+muhtema li vas mijáv sihtam
+ietjájduhttet." (Árrana vuosádusás").
+Tjuorgastahka Richard Lovettis:
+Norwegian Pictures (1885)
+"Folk fra andre samfunn har
+gjennom historien sett på samene
+med mange forskjellige øyne: noen
+med undring , andre med ganske
+livlig fantasi, noen med forskerens
+vitenskapelige briller,
+andre gjennom kameralinse og
+kunstnerblikk, noen med respekt,
+mens andre har ønsket å forandre
+oss" (fra Árrans utstilling").
+Illustrasjon fra Richard Lovett:
+Dav miejnni dutkamrádevadde Árranin,
+Åsa Nordin.
+Boahtte mánnodagá jådet
+seminárav sáme guovlo dutkama birra
+Árran julevsáme guovdátjin.
+Ásadibme
+le oasse sáme biejvijs Nuortta-Sálton,
+ma iehkedis álggi.
+Åsa Nordin subtsas sáme álmmugin li
+guhka åtsådallama dutkamijn.
+aktisasj dádjadus dutkij birra le; båhtin,
+válldin ja vuolggin, ja sáme iesj ettjin jali
+vuorjját oadtjun dutkama båhtusij birra
+Gávnnuji aj moadda buojkulvisá
+guoradallama li tjadáduvvam vuogij milta
+ma li illastam ja máhtti vierredahkkon
+gåhtjoduvvat.
+Dåbdos buojkulvisá li
+gállomihttim sámijs ja sámij ráboj rahpam
+ja sáme sjelehtaj gádodibme guora-
+dallamdiehti.
+Sæmmi bále le tjielgas sáme sebrudahka
+dárbaj dutkamav.
+- Udnásj dilen massá sáme álmmuk ienep
+diedojt gå mij buvtaduvvá.
+Dille mij le
+aktisasj moadda álggoálmmugij gaskan.
+Ållo bájkálasj diedo maseduvvi jus e
+duodastuvá ja guoradallamij baktu
+joarkeduvá, tsuojggi Nordin.
+Aktan Nordlánda universitehtajn le
+Árran sáme dutkaminstituhtav
+ásadahttjámin.
+Sáme sebrudagá árvo ja
+dárbo galggi liehket dutkaminstituhta
+dåjmaj vuodo.
+Duodastahttema,
+tjielgastahttema ja åvddånbuktema baktu
+galggá instituhtta sáme sebrudagáv
+nannit ja åvddånahttet.
+- Sáme sebrudagán le ållo diehto mij le
+árvulasj aj væráltvijddásasj aktijvuodan.
+Moadda dádjadi allerijkaj iellemvuogen li
+negatijva vájkkudusá luonnduj ja luon-
+ndoressursajda, sæmmi bále gå vuojnni
+álggoálmmugijn le viessomvuohke mij
+buorebujt bærrájgåhtså biologalasj
+valljudagáv ja ekologalasj guoddelis
+Båhtin,
+válldin,
+vuolggin...
+Ienemus oassáj li ájggomusá læhkám buore, valla
+dutkam sámij ja Sáme birra le histåvrålattjat
+ienemusát dagádum dutkijs ålgusjbieles.
+li álu sjaddam dan milta.
+- Vierttip iesj mierijt ja
+ássjijt åvdedit dutkamij.
+Vuosedit guoradallama
+máhttá liehket sáme sebrudahkaj ávkken, ja jut
+ájnas le iesj oassálasstet.
+Jårggålibme: Divte Media/Idar Kintel
+Dat le akta sivájs gå
+mij sáme aj galggap guoradallat.
+vaddá midjij máhttelisvuodajt politihkav
+ja sebrudagáv vájkkudit ietjama ævtoj
+milta, guovlulattjat, nasjonálalattjat ja
+rijkajgasskasattjat, miejnni Nordin.
+- Valla ájnnasamos le jut guoradallama
+ma tjadáduvvi, sáme perspektijvas
+tjadáduvvi vaj diedo ma gaskostuvvi
+væráldij li nav gåk iesj dav dåbddåp.
+diehto ja dat kultuvrra majna lip
+bajássjaddam, le iehtjádijda aj ájnas.
+Juohkka sebrudagán le riektá dutkat
+ietjas njuolgadusáj ja árvoj milta.
+Ja sáme
+dutkam bierri ienemusát sámegiellaj,
+dættot Nordin.
+- Ietjam giela ano tjadá sjaddá giehpep
+sáme diedov ja sáme árvojt åvdedit.
+Navti aj gádodip dav dábálasj ja
+tjanádum gáddalimev guoradallamij ja
+dutkij vuosstij sámij gaskan, jáhkká Åsa
+Nordin.
+Seminárra mánnodagá le rabás gájkajda.
+Duodden Åsa Nordina lågådallamij,
+sjaddi sárnnusa iehtjádijs aj, duola dagu
+bájkálasj moalgedime duola dagu May-
+Judith Amundsenis
+ja Inga Karlsenis.
+Fredag 4. mars 2011
+Dát diedjam ållu oarjján suohkanin,
+Stáhtamiehtse ednamin, ij ga boade
+æládusberustimij vuosstij - juska li
+vuosedam máhttelisvuoda mij guosská
+tjáhtjefábmodulvvadibmáj.
+Gållerijdda le alusjbielle Slunkajávre
+rijdas, mij le Giehttjitjávre vuosstij.
+Bájkke stuoreduvvá miehttsesuodjalime
+diehti, ja Gållerijdda sjaddá de oasse
+Sagvassdalen luonndoreserváhtas
+gånnå Giehttjitjávrre ja bájkke oarjjealás
+udnásj reserváhtas oassen sjaddi.
+Luonndoreserváhtta
+Giehttjitjávren
+Suohkanoajvve Nicklasson Bálágin le moaren, ja
+moadda suohkana Helgelandan ælla læhkám
+dudálattja gå Gånågis stáhtaráden le mierredam
+suodjalit 21 miehttsebájkijt Nordlándan.
+Hábmerin
+ælla aktak assjmam Gållerijda suodjalimes..
+Guovllo le ærádis stuorra, ráddjidum
+vákkudahka oabmásap biehtsevuomijn ja
+stuorra areála soahkevuomijn.
+Bær-
+rájgåhtsem luonndoreserváhta luonndo-
+vuodos le aj ájnas sáme kultuvrraj ja
+æládusávkástallamij.
+Bájkke le oasse
+Stájggo-Hábmer tjieldes, gånnå bajep
+boahttsulåhko le 1800 boahttsu.
+Guoskaduvvam guovllo ienemusát
+aneduvvá Labba-sijdas, gidá, giesse ja
+tjaktjaguohtomij.
+Bájkke galggá máhttet
+aneduvvat boatsojbargguj aj suodjalime
+mannela.
+Boatsojbargguj ájgoduvvá
+moattejahkásasj dåhkkidusá hálda-
+dimplána milta mij le guovlloplána milta,
+vaj æládus máhttá tjadáduvvat duhtadim
+Luonndosuodjalime direktoráhtta
+mierredi gænna le háldadimfábmo, ja
+sáme berustime galggi bærrájgåtseduvvat
+dan háldadimårnigin mij ásaduvvá.
+"Vil uddniga ságasti stuorra vuovdde-
+tjuollama birra mij lij Sagvassdalenin
+1800-lågo låhpan ja 1900-lågo álgon.
+Stuortjuollam, gåktu gåhtjoduvvá, virg-
+gáj biejaj ienemus oasev vákke ålmmåjs
+20-jage ájggudagán.
+Doajmma almma
+láhkáj álgij jagen 1886 diedoj milta, ja
+laseduváj 1890-lågon ja ådå jahketjuode
+Manemus tjuollam vákken lij dálvve
+Dát le tjáledum diehtotáblluj Sjuende-
+vassdåben.
+Dá tjuoladagá li bájnedum
+biehtsevuomev, ja le dahkam vaj ájnas
+tjåvdaelementa dagu oabme muora li
+gallegattja, ja e vargga gávnnu jábma
+muora.
+Vuobme ij le duohtaduvvam
+manemus 100 jage, ja vuojnnu dan diehti
+buorre luonndomiehttsen.
+Jur Sjuendevassdåbe duogen le biehtse
+mij le monumenta lágásj, báhtsadis duo-
+dastiddje dan biehtsevuovdes mij lij dájn
+guovlujn åvddål tjuollagåhtin.
+Le alluk ja
+ihkeva stuorra biehtse birrusin 80 cm
+diamehtera, ruobes bárkojn ja vijdes
+kråvnåjn.
+Soahkevuome li ienemusát dábálasj
+tjærdda mij guosská miehttsehámev.
+Oasse dassta le hálvva suolggat,
+sierraláhkáj dælnos buoldajn gájtsagisáj-
+jali ietjá suohkkis sjattadagáj.
+Muorra li
+ienemusát hálvva smávvasjattuga ja
+gávnnuji binná jábma soage.
+Ietjá åsijn le
+soahkevuobme ienep tjalsas ja muhtem
+sajij aj stuoráp muoraj, sierraláhkáj
+udnásj reserváhtan ja dan birra.
+Sagvassdale luonndoreserváhtan
+vuojnnet ij le duohtadum.
+Duodden daj
+nammadum guossasáddjimbældojda
+ådåájggásasj ietjájduhttema li dåssju
+gallegasj dåbe jåhkånjálmudagán ja
+luspen Giehttjitjávren ja Gudátjávren.
+Duodden lij muhtem vantsa ma li giese-
+dum Giehttjitjávre luspen, ja aj bálges mij
+jurra vuojnnu Giehttjitjávre
+nuortasjbielen.
+Miehttsedåhpe Sjuendevassbotnin.
+Skogstue i Sjuendevassbotn
+Jur Sjuendevassdåbe duogen le biehtse mij
+le monumenta lágásj, , báhtsadis
+duodastiddje dan biehtsevuovdes mij lij
+dájn guovlujn åvddål tjuollagåhtin.
+Rett bak Sjuendevasstua står det ei
+monumental furu, et gjenstående rest-
+element som vitner om hvilken furuskog
+som sto i disse traktene før Storhogsten.
+Fredag 4. november 2011
+Duvvosijdda merrabieles.
+Tuvagården sett fra sjøsiden.
+Lis Mari Hjortfors kulturmujtojt duodastahttá.
+Lis-Mari Hjortfors dokumenterer kulturminner.
+Foto/gåvvå: Oddmund Andersen
+arkeologalasj kártaj
+tjavtja bállemijs Duvvo-
+råggåmis ja
+árbbedáhpediedoj
+tjoahkkimis
+åvddånbuvteduvvi
+sierra diedádusán ja
+artihkkalin boahtte jage
+Bårjjåsin.
+med de arkeolog-iske
+kartene fra høstens
+utgravinger på Tuva-
+gården.Resultatene fra
+utgravingene og
+innsamlingen av
+tradisjonsstoff vil bli
+presentert i en egen
+rapport og i en artikkel
+i neste års Bårjås.
+Arkeologa ja seniordutke Oddmund
+Andersen le aktan rádevaddijn ja etno-
+logajn Lis-Mari Hjortfors Duvvo-pro-
+sjevta åvdås vásstedam.
+Arkeologalasj
+råggåma tjadáduvvin ragátmánon.
+Sæmmi ájge barggagåhtin tjoahkkimijn
+njálmálasj diedojs ulmutjijs gænna li
+diedo Duvvo birra ja ulmutjij birra gudi
+danna årrun.
+Dát barggo joarkká javlajda
+ja ihkap aj boahtte jage."Álgos lidjin
+jáhkkám lij máhttelis gávnnat bátsudisájt
+årromsajes ja dåjmas guovlon nav
+mannet gå 15-1600 jagijs.
+Valla navti ittjij
+geva.
+- Ejma nagá gávnnat arkeologalasj
+duodastusá årromguovlojs guhkebuv
+manus gå 1800-jagijda, javllá Oddmund
+Galla li vilá muhtem
+analyjssabåhtusa pollenguoradallamijs
+majt vuorddi, valla Andersen ij jáhke da
+ådå konklusjåvnåjt bukti.
+guoradallama máhtti ájgev mierredit
+goassa ulmutja vuovdev ja miehtsev
+adnegåhtin, goassa pollen soages ja
+bietses målsoduváj rásse-pollenijn ja
+bátsudisáj gårnnesáddjimijn.
+analyjsa aneduvvin duola dagu gå
+guoradallin báhppavieso guovlov
+Gásluovtan.
+- Arkeologalasj diedo majt lip gávnnam
+vuosedi sæmmi diedojt majt diehtep,
+Duvvoj årrujin birrusij 1870, miejnni
+Ulmusjlåhko jages 1875 le vuostasj
+tjálalasj duodastahttem årudagá birra
+Duvvon.
+Dalloj årrun ulmusjlågo milta
+gålmmå familja sijdan, divna sáme.
+aktak nammaduvá ednambarggen jali
+ruoddijiddjen, valla miehttsebarggen,
+guollárin ja tjæhttárin.
+Dát merkaj jagen
+1875 ij lim vássám nav guhka ájgge dat
+rájes gå lidjin dasi årrum.
+Dáv duoda-
+stuvvá aj Jon Pedersen Duvvos guhti
+tjállá åhtsåmusán goahtebánnkaj jagen
+1905; "Duobddák le aktisasjmiehttse, mij
+le ruoddidum ja åruduvvam áhtjestimes".
+Jona æjgáda lidjin Paul Pedersen (Borje)
+ja Inger Jonsdrt (Saulo).
+Dá gålmås, Jon
+Ij le nav oabme
+dagu álgos jáhkkin
+Konklusjåvnå dá rádjáj
+tjavtja arkeologalasj
+råggåmijs Duvvosijdan
+Hábmerin Árran julevsáme
+guovdátjis dåjmadum,
+duodasti diedojt tjálalasj
+gáldojs sijda ruoddima ja
+årudagáj birra birrusin
+ja æjgáda, lidjin jáhkedahtte vuostatja
+gudi Duvvuj
+årrujin.
+Duvvos jåhtin 1960-jagijn.
+jagijt li da bátse tsiekkadusáj æjgáda -
+John Magnus, Tordis ja Even Johnsen -
+berustallam bisodit sijda histåvråv ja
+bisodit gådijt ienemusát nav gåk lidjin
+álgo rájes.
+Sámedigge le rudáj doarjo-
+dam, ja Árran, Museum Nuortta ja
+Hábmera suohkan li oassálasstám.
+ulmme le læhkám ásadit Duvvov sáme
+åvddånbuktemsijddan.
+Dát barggo le
+ganugahteduvvam rijdo diehti æjgátdile
+birra guovlon.
+Árrana arkeologalasj
+råggåm ja árbbedáhpediedoj tjoahkkim
+Duvvo-sijda iellema birra li læhkám
+berustahtek dáj rahtjalis plánaj.
+- Diedojt majt mijá prosjevta baktu
+åttjudip sjaddi vaddet ådå máhtudagáv
+sáme histåvrå birra Hábmerin ja sjaddá
+liehket stuorra ávkken jus vuorbástuvvi
+ásadimijn sáme åvddånbuktemsijdajn,
+miejnni Oddmund Andersen.
+Gå pro-
+sjækta le gållåm de li oadtjum diehtet
+duola dagu Skogbruksmusean Elverum-
+an li miellagiddis gávne Duvvo-sijdas
+sijá vuorkájn.
+- Sierraláhkáj suohtas le mij gåhtjoduvvá
+tjievresguvkkaliddjen Duvvos, mij le
+gullum Joakim Jonsenij, nammadum
+Duvvo Jona bárnne.
+Dájna tjievrrev
+guvkkalin bivdedijn.
+Bivddo ja guollim
+lidjin ájnas æládusá
+ulmutjijda Duvvon.
+Ájggop gæhttjalit dav
+luojkkat Skogbruks-
+museas.
+Ihkap vilá
+gávnnuji ulmutja gudi
+máhtti vuosedit gåktu
+dakkir guvkkaliddjijn
+bitjádin, hæjttá Odd-
+mund Andersen.
+Fredag 6. mai 2011
+Dijstagá gåhtjoj Andreassen barggijt,
+stivrrajådediddjev Tone Finnesen ja
+Divtasvuona suohkanoajvev Anders
+Sæther aktisasj ávvudallamij, guovdátja
+ådå åvddånibme hárráj.
+Juska ij le ållu
+ådå guovdátjin, de li Larsan ájádusá
+gåktu guovdásj galggá aktisattjat
+barggat iehtjádij.
+-Sihtap lagáp aktisasjbargov Divtas-
+vuona suohkanijn.
+Suohkanin ælla heva
+ressursa, danen sjaddá ájnas aktisas-
+jbargujn, sierraláhkáj giellabargo gáktuj,
+javllá Lars Andreassen.
+Aktisasj hásstalusá
+Divtasvuona suohkan le oasse giella-
+háldadimguovlos, ja le Vuonabiele
+oajvveguovllo julevsámegiela hárráj,
+dan diehti le Andreassena mielas ájnas
+aktisasjbargujn Árrana ja suohkana
+- Árran sihtá aktan suohkanijn barggat,
+ja nav le aj nuppe bieles Suohkanstivrra
+snjuktjamáno 23. biejve mierredij
+Árrana direktørramålssom
+Aktisasjbarggo julevsáme åvddånime gáktuj.
+Stivrrajådediddje Tone Finnesen, Árrana ådå direktørra Lars Magne Andreassen ja suohkanoajvve Anders Sæter sihti aktan barggat
+julevsáme kultuvra åvddånahttemdiehti.
+Samarbeider om den lulesamiske utviklingen.
+Styreleder Tone Finnesen, nytilsatt direktør ved Árran Lulesamisk Senter Lars Magne
+Andreassen og ordfører i Tysfjord kommune, Anders Sæter ønsker å samarbeide bredt for å videreutvikle den lulesamiske kulturen.
+Árran julevsáme guovdátja almulasj direk-
+tørramålssom le juo tjadáduvvam, ja direk-
+tørra Lars Magne Andreassen galggá
+guovdátjav boahtte guhtta jage jådedit.
+prosessav álgget, gånnå ulmme le lagáp
+aktisasjbarggo ja ávkkit dajt
+máhttelisvuodajt ma gávnnuji giela,
+Árranin le åvdebut læhkám
+guojmmesjiehtadus Ájluovta skåvlåjn,
+gånnå oahppe oadtju barggoh
+árjjidallamav.
+Dálla vuojnnep dárbov
+ålles suohkanav dán årnigij avtastahttet.
+Moarmesmáno 6. biejve tjåhkanip
+sjiehtadusá birra rádodittjat, subtsas
+Andreassen.
+Sån le aj gåhttjum Hábmera-, Stájgo- ja
+Oarjjefuoldá suohkanijt aktisasjbargguj.
+- Divtasvuona suohkanin le sierra dille,
+gå suohkan le oasse giellaháldadim-
+Le sihke ájnas ja sávadahtte
+lagábut aktan barggat.
+Dan láhkáj
+ressursa buorebut háldaduvvi, ja álkkep
+sjaddá ulmijt jåksåt jus aktidip.
+Árrana
+bieles ij le sáhka suohkanis bargojt
+rijbadit, valla ávkkit ressursajt ma
+Aktan tjoavdeduvvi aktisasj
+hásstalusá buorep láhkáj.
+Ådå duobddága
+Andreassen gåhttju ulmutjijt árvvalusájt
+- Mij lip gullisa.
+Árrana sadje lahkabir-
+rusin le målsudahkes ja
+åvddånahtte.
+Ja buorre le gå Nuortta-
+Sálto suohkana li válldám stuoráp åvdås-
+vásstádusáv sámevuodas.
+Vierttip
+gávnnat ietjama sajev dáj ådå duob-
+ddágijn.
+Jus náginijn li ájádusá majna
+Árran bierri barggat duodden dasi man
+åvdås juo barggap, de le dåssju buktet
+dajt ájádusájt.
+Stivrrajådediddje Tone Finnesen jáhkká
+jur dat aktisasjbarggo iehtjádij le ájnas
+guovdátja åvddånahttemij.
+- Makkir vuorddemusá li stivran ådå
+direktørraj?
+- Árran oadtju buorremielak ja fágalasj
+smidá direktørav, guhtimusj aj ájádusájt
+ja ássjijt tjadát.
+Árrana vuodogiergge le
+giella, ja dav sihtap tjalmostit.
+Prosjevta
+ma li álgadum, galggi joarkket, javllá
+Tone Finnesen.
+- Barggap duola degu
+dutkaminstituhtajn, ja sjaddi tjåhkanime
+Nordlánda universitehtajn boahtte
+vahko, giehttu Finnesen.
+Lars Andreassen duoddi:
+- Galggap vilá barggat ietjama guovd-
+dadåjmaj, valla ihkap Árran manenagi
+oadtju ietjá dahkamusájt boahtteájggáj.
+- Makkir tiemáj birra le sáhka?
+- Sjaddá luondulasj árvvaladdat sáme-
+giela ålgodisævtojt suohkanin,
+mánájgárden, ållessjattukåhpadusán
+sámegielan ja ietjá fágaj, guhkes
+åhpadimen ja oahpponævo.
+Árrana oassálasstem Ájluovta ja Måske
+åvddånahttembargon, kultuvrrabálggá
+ásadibme ja gåktu máhttep Ájluovta
+varresvuodaguovdátja ásadimev
+vájkkudit, nammat Andreassen.
+Ressursajt suohkanin bisodit
+Suohkanoajvve Anders Sætera mielas le
+ájnas sáme ressursajt suohkanin bisodit.
+- Mij ávkijt le Divtasvuona suohkanij
+aktisasjbargujn Árranijn?
+- Lagáp giellabarggo ja aktisasjbarggo
+oahpponævoj hárráj le ájnas.
+Ájluovta skåvlåjn ressurssaskåvllån
+hiejteduvvá gæssáj, ja dájna prosjevtajn
+sihtap joarkket suohkanin, javllá Sæter.
+Andreassenij le sjiehtadus
+aktisasjbargujn Divtasvuona suohkanijn
+oasse stuoráp strategias, gånnå Árran
+dárbaj ienep aktisasjbargov guovdátjav
+-Miján li ávkálasj aktisasjbargo
+moaddásij, valla dárbbo le værmástagáv
+stuoredit, javllá Andreassen.
+Fredag 7. januar 2011
+Gåvvå/foto: Ronny Nergård
+Dá gatjálvisá giehtadaláduvvi manemus
+Bårjjåsin, artihkkalin tjáledum senior-
+dutke Bruce Morén-Duolljá baktu.
+Ådåsap dutkam lingvistajs, antro-
+polågajs, arkeologajs, historihkkárijs ja
+genetihkkárijs vuoset sámegielajn le
+boandás ja giddis histåvrrå, mij ij le nav
+gåk åvddåla jáhkeduvvam.
+Duola degu ij
+le sámegiella vuojga lahka suomagiellaj,
+ja sámegielak ájttega ællim avta homo-
+genalasj juohkusis gudi Asias båhtin
+aktisasj uralalajs gielajn, gåktu dålusj
+diedalasj dutkam giehttu.
+- Sáme guorri moatte juohkusijs gudi
+Skádasasuolluj båhtin sierra
+ájggegávdajs, guovlojs ja gielaj.
+le udnásj sámegielan ájn vil masjvalis
+histåvrrå gå finno-ugralasj namma javllá.
+Vájkkudus ietjá alle-europealasj gielajs le
+ájn vil stuoráp gå lijma jáhkkám, subtsas
+Morén-Duolljá.
+Sámegielajn li moadda vuorjjás giella-
+åhpalasj vuoge ma máhtti liehket oassen
+tjoavddusis gåktu ulmutjij giela ja jærm-
+más prosessa doajmmi.
+- Sámegiela vierttiji oadtjot máhttelis-
+vuodav åvddånit ja bisoduvvat, gå dajn
+le juoga sierralágásj væráldij fállat, javllá
+Bruce.
+Gielladuodastahttem-
+Sáme giellafámiljan le guhkes ja moatte-
+belak histåvrrå, ja le geografalattjat
+Muhtem giela li gaskanisá
+Juska giela geográfija hárráj
+li oabllum, de huoman binnep gå 30 000
+uddni sámásti, ja 90% dájs li nuortta-
+sámegielaga.
+UNESCO (ANa organisa-
+sjåvnnå åhpadussaj, diedaj ja kultuvrraj)
+milta li divna sámegiela ietján gå nuortta-
+sámegiella ájteduvvam- jali vargga
+gáhtum giela.
+Julevsámegiella aj.
+- Valla ij le ájnak binná giellaaddne mij
+sámegielajt ájttá.
+Ietjá giela, binnep
+giellaaddnij, ælla ájteduvvam giela.
+Muhtem sivá sámegielaj dilláj le gå vájllu
+dåhkkidibme, rievtá ja ressursa.
+Mávsulasj
+Gåsstå li sámegiela
+ihtám?
+Le julevsáme-
+giella ietjas giella jali
+dåssju giellasuorgge?
+Manen le nav ájnas ju-
+levsámegielav bisodit?
+ájnnasamos sivva le gå giella vuorjját
+aneduvá sijájs gudi gielav máhtti.
+láhkáj e nuoges máná åhpa gielav lahka-
+birrusin, gånnå giella le dábálasj oasse
+iellemis.
+Ájnna vuohke gielav bisodit le
+adnuj válldet, hasot Moren-Duolljá.
+Sån dal álgat duodastahttemprosjevtav
+mij le nabdedum "Mávsulasj".
+nieljejahkásasj aktisasjprosjækta Råmså
+Universitehta ja Árran julevsáme
+guovdátja gaskan, ja álgaduvvá jagen
+- Dát gal le rahtjalis prosjækta.
+Juska ud-
+násj nuoraj adnem julevsámegielas le
+bárránam ja buorránam, ienemus oasse
+giellaaddnijs li badjelasj 50 jage.
+ájnas álgadit duodastahttemav,
+tjielggidusáv ja vilá barggat bisodimijn
+Dav majt prosjevtan tjoahkkip
+sjaddá ávkken dutkijda, åhpadiddjijda,
+oahppijda ja ietján ålles giellase-
+brudahkaj, subtsas Bruce.
+Mávsulasj báhkogirjje,
+moallánahkko, báhko ja subtsas
+Prosjækta le juogedum moadda fáttajda.
+Oasse prosjevtas le udnásj báhkogirjij
+vuodon ma juo gávnnuji, ja ietjá oasse le
+báddit ulmutjijt moatte buolvajs ja
+moatte giellasuorgijs Vuonan ja Svierigin.
+- Båhtus sjaddá tjálalasj ja njálmálasj res-
+surssa mij sebrudahttá bágojt,
+moallánagájt, hållamvuogijt ja subttsasijt.
+Internehta baktu dåhkki dav jåksåt, ja
+jårggåluvvá vuona- ja svierigadárogiellaj
+ja iennilsgiellaj.
+Divna máhtti dav nåvgå
+adnuj válldet, giehttu Morén-Duolljá.
+Suv mielas máhttá systemáhtalasj duo-
+dastahttem viehkedit buorep tjielggi-
+dussaj ja buorep pedagogalasj
+oahpponævojt dahkat.
+Buorep
+tjielggidus julevsáme báhkostruktuvras
+moatte suorgijn ja buolvajn máhttá aj
+vájkkudit guoradallamav giela sosiála
+bielijs.
+- Máhttá aneduvvat duola degu
+oahpponævvon ja dáhtáprográmmaj mij
+viehket ulmutjav duollatjállemijn ja
+automáhtalasj jårggålimijn, subtsas
+Ájggu tjoahkkit subttsasijt, båvajt,
+vásádusájt ja dåbdojt -juohkka buolvajs,
+vaj ájnas kultuvralasj máhtudagá ja
+árbbedábe bisoduvvi.
+- Muhtem tiemá duohtadalli
+árbbedábálasj máhtudagáv, iehtjáda li
+vas ådåájggásattja danen gå julevsáme-
+giella le viesso giella.
+Nuorra giellaaddne
+dárbahi ådåájggásasj terminologijav ja
+moallánagájt anátjit julevsámegielav ådå
+arenájn.
+báhkomoattegerdakvuohta
+Sámegielajn li miellagiddis biele ma li ållu
+sierralágátja: masjvalis bágo sieradusáj
+ma li ájnnasa bágo sisano hárráj.
+Ja sier-
+ralágásj jiena.
+Juohkka sámegielbágon
+máhttá ienep diehto liehket gå ietjá alle-
+europealasj gielajn, duola degu dárogie-
+Sámegielak substantijva, pronome-
+na, adjektijva ja verba såjåduvvi ja
+suorguduvvi iesjgengalágásj vuogij
+Substantijva suorgudisgietje baktu
+subtsastuvvá gut substantijvav æjggu,
+ja dárogielan dárbahuvvá ienep gå
+dåssju akta báhko sæmmi dilev tjielg-
+gitjit.
+Buojkulvissan le aj
+jiednaavtastallam gånnå bágon li
+muhtem guhka vokála, mij dåssju
+gávnnu muhtem sámegielajn, eestagielan
+ja afrikánalasj gielan kalenjin.
+- Sieradusá nuortta-, julev- ja oarjjesáme-
+gielajn li nav tjielggasa, nav de viertti
+dajt sierra giellan gåhttjot -ja ij dåssju
+giellasuorggen, hæjttá seniordutke
+Bruce Morén-Duolljá
+Diedo sámegielaj birra
+* Aktse viesso giela
+* Ienemus ájtedum giella Europan
+* Vihpam le moadda tuvsán jage
+* Árbbedábálattjat gullu finno-
+ugralasj oassáj urála giellafámiljas
+* Dábálattjat ælla sámegiela
+gaskanisá dádjadahtte
+* Sámegiela li sierra giela, ælla
+giellasuorge sæmmi gielas
+* Julev-, nuortta- ja oarjjelsámegiela li
+almulasj giela Vuonarijkan
+Fredag 7. oktober 2011
+Indigee- indigenous entrepreneurship le
+prosjækta man ulmme le oadtjot ienep
+álgadiddjijt Barentsguovlon, álggo-
+álmmukkultuvrajn vuodon.
+ulmme le viddnudagáj lågov lasedit,
+oadtjot ienep virgálattja ja åttjudit lagáp
+aktisasjbargov rijkajrájáj rastá.
+ja manemus konferánssa ásaduváj ruoss-
+ja stádan Naryan-Mar nuorttan Ruoss-
+jan, gånnå komi-, vepsa-, nenetsa-, ja
+sáme nuora lidjin tjåhkanam åhpatjit
+álgadit ja åvddånahttet viddnudagájt ja
+diedon værmádagáv oadtjot.
+Dán konfe-
+ránsa mannela le ulmme nuorajn galggi
+liehket da nævo ja máhtudagá majt dár-
+bahi viddnudagáv jådedit jali ásadit.
+Filmma ja kultuvrra sjaddi
+geldulasj subttsasin.
+Birrusij 50 nuora lidjin tjoahken Ruoss-
+jan ja akta dajs lij julevsábme Odd-Levi
+Paulsen guhti le Divtasvuonas.
+Odd-
+Levia mielas le læhkám árvulasj ietjas
+viddnudagá åvddånahttema diehti
+Naryan-Maran liehket.
+- Lev aktijvuodav oadtjum geldulasj
+Badjelasj 70 nuorra
+álgadiddje oassálasstin
+prosjæktaj rájá rastá.
+Oassálasstij gaskan lidjin
+julevsáme nuora Vuonarij-
+kas ja aj svieriga bieles.
+Indigee mij le oanedibme
+Indigenous entrepreu-
+neurship, le prosjækta mij
+galggá arvusmahttet
+ienep ulmutjijt
+viddnudagájt ásadit
+Tæksta/gåvå: Ellen CecilieTriumf
+Juogosrádevaddem vaddá gájkajda ájalvisájt,
+gåro bieles: suomak Lasse Åker-mann,
+svænsska Aslat Simma, ruossjak Vladimir
+Gusev, dålkkå Nastya ja Lars Theodor Kintel
+Grupperådgivning gir nye ideer til alle, fra v.
+: finske lasse Åkermann, svenske Aslat Simma,
+russiske Vladimr Gusev, tolk Nastya, og Lars
+Theodor Kintel
+ulmutjij ietjá rijkajn, jáhkáv dat sjaddá
+ávkken ietjam åvddånahttemij, javllá
+Odd-Levi dudálattjat.
+Odd-Levi Paulsen-
+in le juo åtsådallama mij guosská pro-
+sjæktajådedibmáj, ja dálla filmma-
+buvtadimijn barggá bielleájgev.
+- Muv sávadus le máhttet viessot film-
+mabuvtadimes, mån lijkkuv subtsastallat
+ja filmma le riek buorre vuohke dasi,
+javllá Odd-Levi ja joarkká, - Julevsáme
+kultuvran li moadda subttsasa ma ælla
+subtsastaládum ja ájgov mijá kultuvrav
+væráldij åvddånbuktet, subtsas nuorra
+boahtte filmmabuvtadiddje.
+Hálijdi Indigee 2
+Ruossjaj båhtin aj rádevadde Vuonas,
+Svierigis, Ruossjas ja Amerigis.
+Sijáj
+barggo lij rádijt vaddet daj dárboj milta
+ma lidjin Indigee nuorajn joarkket ja ållit
+sijá viddnudakplánaj.
+Tiemá duola dagu
+buvtahábbmidibme, ekonomija,
+oasestibme ja "business strategy" lidjin
+muhtema tiemájs majna rádevadde
+máhttin viehkedit.
+Indigee prosjækta
+låhpa guovlluj manná dá bále.
+Prosjækta-
+jådediddje Lars Miguel Utsi javllá pro-
+sjækta le nav vuorbástuvvam vaj sihti
+álgadit Indigee 2 prosjevtajn.
+ulmme lij oadtjot ienep ulmutjijt viddn-
+udakájádusájt åvddånahtátjit vaj iesj
+viddnudagájt ásadi, ma máhtti álggo-
+álmmugij kultuvrraj ja árbbedábijda
+tjanáduvvat.
+- Lip vuojnnám moadda buorre ájádusá
+oassálasstijs, duojes ájádusájda ma
+guosski boatsojsujttuj, guollimij ja -
+bivddemij, mannoæládussaj ja turissmaj,
+valla aj viddnudakájádusájda gånnå
+ådåájggásasj hábbmidibme ja gåvå le
+vuodon, subtsas dudálasj prosjækta-
+jådediddje.
+Buorre rádevadde
+li árvulattja!
+Prosjevtan li læhkám birrusij 70
+oassálasste ålles Barentsguovlos ja siján
+le iesjgengalágásj duogásj.
+rijkan le sierra stuoves rádevadde mij
+galggá liehket duola dagu mentor,
+viehkedit prosjæktaájádusáj ja viehkedit
+viddnudakplánaj, tjielggi Lars Miguel
+Oassevállde bessi gæhttjalit jus nahki jiermmát ságastit gå dal mak investor galggá
+ájalvisviddnudagá mávsánisáv árvustallat.
+Odd Levi Paulsen gassko, suomak Lasse (g.b.)
+ja svænsska Pavva tjuovvoba.
+Deltakere får teste ut om de klarer å holde hodet kaldt når
+en liksom investor skal vurdere lønnsomheta til idebedriften.
+Odd Levi Paulsen sitter i
+midten, finske Lasse (t.v) og svenske Pavva følger med.
+Utsi ja joarkká:
+- Rádevaddijn li iesj åtsådallama gåktu
+ájádusáv viddnudahkaj åttjudit,
+jáhkkemis le dát ávkken læhkám Indigee-
+oassálasstij bagádaládahttijn, subtsas
+prosjæktajådediddje guojmmebarggij
+Akta rádevaddijs lij Lars Theodor
+Kintel gænna li åtsådallama
+viddnudakásadimijs Divtasvuonan.
+- Le læhkám riek miellagiddis
+oassálasstet prosessan ja vuojnáv
+moadda buorre ájádusá, javllá Lars
+Theodor Kintel oassálasstij birra ja
+joarkká, - Muv mielas galggap liehket
+dudálattja jus gåjt 2-3 ådå viddnudagá
+ásaduvvi Indigee-oassálasstij ájádusájs,
+miejnni Lars Theodor Kintel, guhti
+åtsådallamij baktu diehtá man ållo
+barggo le viddnudagáv ásadit.
+"Dálla le
+gåjt Indigee nuorajn værmástahka majt
+máhtti adnet gå galggi ietjas
+viddnudagájt ásadittjat ja manemussaj
+vuobddet ietjas buktagijt ja dievnojt
+ietjasa kultuvrajn vuodon.
+Prosjektaoajvve Lars Miguel Utsin le
+pep-talk låvdagoaden aktanrádevadde
+Lars Theodor Kintel, rádevadde Anders
+J.H.
+Eira, Christina Henriksen (Barents-
+sekreteriáhtta ja oassálasste Ánne Marja
+Guttorm Graven.
+Prosjektleder Lars Miguel Utsi har pep-
+talk i lavvu sammen med rådgiver Lars
+Theodor Kintel, rådgiver Anders J.H.
+Eira,
+Christina Henriksen (Barents-sekretar-
+iatet) og deltaker Ánne Marja Guttorm
+Graven.
+Nuorttaguovllonuora
+álgadimmielajn
+Fredag 8. april 2011
+Peder Johnsen r. 1854 lij ruoddára ja biernnaskuorggá
+Suoksavuom-Jåvvå bárnne ja lij Suoksavuom-Anna æddnu/
+tjiehtje.
+Åroj ålles iellemav dan ávdas sijdan, gånnå jámij
+vuostasj doarrojagij sinna.
+Peder Johnsen f. 1854 var sønn til rydningsmannen og
+bjørnejegeren Jo i Makkvatnet og onkel til Anna i
+Makkvatnet.
+Han levde hele sitt liv på den avsidesliggende
+gården, der han døde ett av de første krigsårene.
+Dájt biejvijt tjadáduvvá 2011 girkkotjåhkanibme Tøns-
+bergan.
+Dánna ájggu mierredit geldulasj strategiplánav,
+gånnå ájádus le sáme girkkoiellemav system-áhtalattjat
+ja tjielggasit ælláskahttet
+Vuona girkkon.
+"Julevsáme giellaguovlon le vuostatjin
+bájkálasj girkko Divtasvuonan, ja muhtem mærráj Háb-
+merin ma li ásadam girkkulasj dievnnofálaldagáv sáme
+girkkoiellemav bisodit.
+Bájkálasj girkkon Divtasvuonan
+le sierralágásj åvdåsvásstádus julevsáme girkkoiellema
+hárráj gå gullu sámegiela háldadim-
+Luondulasj le ávkkit bájkálasj girkkov Divtas-
+vuonan sierra stuorrudahkan julevsáme girkkoiellemin.
+Le dåssju akta girkkohærrá julevsáme
+guovlon guhti julevsámegielav buktá.
+Ja sån hæjttá
+virgestis pensjåvnåjn nágin jage duogen... Julevsámeg-
+Sámedigge ájggu guoradallat galles bukti sámástit
+Vuonarijkan.
+Aktan muhtem departementaj ájggu sáme
+álmmuga gielladilev snivva guoradallat.
+Båhtusa galggi
+Sámedikke milta aneduvvat hábbmit ja dåjmajt álgadit
+ma gielajt bisodi ja åvddånahtti.
+Båhtusa galggi aj
+aneduvvat hábbmit sámedikke diedádusájt sámegielaj
+30 jage dás åvddåla lij vilá máhttelis gádjot sáme sijdav
+Suoksavuomjávren Hábmerin.
+Lidjin miesskamin, valla
+juska moadda goade lidjin tjuodtjomin ja
+le tjalmostahteduvvam ienebuv
+manemus jagijt.
+Bájkálattjat le
+tsiekkadusprosjækta, gånnå
+Museum Nuortta ja Árran li oasse,
+sáme tsiekka-dusájt ja kulturmujto-
+jt guoradallagoahtám ja
+åbddådahttjám.
+Valla ållo le gáh-
+tum åvddål náv guhkás jåvsådin...
+Ájggu sámegiela
+anov guoradallat
+Girkkotjåhkanibme strategi-
+plánav giehtadallá
+máhttelis åbddidit.
+Jiermmá liehket ilá mannet ij le álu
+sjuggelis doajmma, valla jus dalloj lidjin gávnnut kultur-
+mujttojage ja bájkálasj tsiekka-
+dussuodjalimprosjevta, de li dát sijdda Hábmera ja Stáj-
+go rájá guoran vuoroduvvat.
+Jus de lij uddni liehket
+máhttelis vuosedit ålles márkkosáme sijdav - geldulasj
+ja miellagiddis histåvråjn.
+Suoksavuomsijdda ruoddidu-
+váj jur
+åvddål 1850 ja ulmutja danna årrun gitta birrusij 1960.
+Årrojs lidjin "dåbdos
+ulmutja" duola dagu biernnaskuorggá Jon Pedersen
+Rijas (Suoksavuom-Jåvvå) ja báhtariddjij låvsså ja aktu-
+vieson Anna Pedersen (Suoksavuom-Anna).
+Uddni li
+divna goade sijdan lábllam, miesskam ja vargga gáh-
+tum, ja miehttse ja ávttso li kultuvrraduobddágav ruop-
+tus válldám.
+Sijdda mij gádoj
+iella le riek ájtedum giella.
+Sámelága milta galggá Di-
+vtasvuona suohkanbáhppa julevsámegielav buktet",
+tjuodtju strategi-plána oajvvadusán.
+Dahkamus guosská duola dagu guoradallam
+galles bukti sámegielav adnet ja makkir mærráj, man
+ålov sámegiella aneduvvá, gåktu æjgáda gielladilev
+válljiji mánájdisá ja man moattes sihti sámegielav
+Fra åpningsgudstjenesten kirkemøtet 2011 (kirken.no)
+Fredag 9. desember 2011
+Anne Kalstad Mikkelsen ønsker at at lavvoen brukes tradisjonelt, hvor felleskapet rundt bålet er det sentrale.
+Dav subtsas Anne Kalstad Mikkelsen,
+guhtimusj le åvddånahttemin tjubugav
+muoras sæmmi adnosuorgen gå dábálasj
+låvdagådijn.
+Dálla barggá dahkamijn
+guovte slája tjubugis, mij galggá
+tsieggiduvvat buojkulvissan
+Rádjebálkkán Gievsfierda ja Rijttjema
+Ietjas tjubugijn ájttegijt guddnet
+- Risstin-tjubugijn sidáv
+guddnedit sáme nissunav.
+Jali tjielggasappot javla-
+dum, sidáv nissunvuodav
+ja sámevuodav guddnedit.
+- Munji le Risstin-tjubuk sierralágásj
+prosjækta.
+Ávvusav; tsieggidahttijn ja
+gå tjåhkudaláv sisbielen.
+Munji sjaddá
+ássje náv; Risstin-tjubugijn lahkanav
+allasim, dagáduvvá sadje ietjam sáme-
+vuohtaj ja nissunvuohtaj, javllá Kalstad.
+Sunji Risstin-tjubuk gåvvit iellemárvov.
+- Tjåhkanaddat dålå birra ja aktijvuohta
+ednamijn láhtjá dilev aktijvuohtaj ja
+lahkavuohtaj.
+Jus Stoltenberg lij
+tjåhkanimijt ásadit Risstin-tjubugin gå
+ietjá stáhtaoajve guossidin, de jáhkáv
+ságastallama ja mærrádusá lidjin
+rievddaduvvat, måjut sån.
+Ihkap Oslo le
+ilá guhkken ierit Risstin-tjubugij, valla
+gåk Anne javllá:
+-Dåhkki má álgget Nuortta Sálton.
+mielas bierrijma divna adnet Risstin-
+tjubugav gånnå ráfev gávnnat.
+Ietjas ájttegijt guddnet
+Tjubuga li oadtjum namáv Risstin, ja
+sivva le dasi.
+- Sidáv guddnedit måttijt Risstinijt ietjam
+fuolken.
+Akta dajs le Risstin Suoner,
+muv máttar-máttaráhkko áhtje bielen.
+Sån lij ælloniehkke Oarjjefuoldán.
+jage gå ællo njirrá slædojt vuolus, jábmá
+aj boaddnjes.
+Sån báhtsá gáktsa mánáj,
+valla huoman anet fámiljas tjoahken ja
+divna viessu ja máná bajássjaddi.
+jåhtå manenagi Stájgguj ja Hábmerij
+ietjas mánáj, gudi li boahttsuæládusájn
+joarkkám.
+Gå mån gástaduvviv ij lim
+dábálasj sáme namájt adnet, da
+dárojduhteduvvin.
+Risstin rievdaduváj
+Kristinij.
+Ja mån oadtjuv namáv Anne
+Kristin.
+Gå nuorra lidjiv, hálijdiv målssot
+Kristin namáv Risstinijn, valla ittjiv
+goassak dav dagá.
+Dálla lev juokkirak
+láhkáj válldám namáv ruoptus Risstin-
+tjubuga baktu.
+Suv mielas sáme symbåvlå ja
+arkitektuvrra vádnun Nuortta Sálton.
+- Svieriga bielen li smidá sámevuodav
+vuojnnusij buktet, ja sáme biggimmáh-
+tudagáv bisodit.
+Jáhkáv luluj midjij
+gievrrudahkan jus árvov vattijma sáme-
+vuohtaj ietjamij bájkijn.
+Muorratjubuk dálke milta
+Dábálattjat le tjubuk dagádum
+soahkedæhkágijs ja låvda tekstijlas.
+Valla Anne Kalstad Mikkelsen diehtá
+iesj gåktu dálvve máhttá målssot
+tjoasskemis rássjuj, ja gåktu dábálasj
+låvdagoahte ruvva bæjsstan dakkir
+dálkken.
+- Moaddása li grillgådijt ja segajt
+åttjudam.
+Dåhkki má diedon dat, valla
+mån berustav árbbedábálasj máhtudagás
+ja bájkálasj ressursajs bisodimes.
+duogátjijn álgadiv Risstin-tjubugav, mij
+le bietses dagádum.
+Hásstalus le læhkám
+dahkat árbbedábálasj låvdagoade muo-
+dugav, gånnå dålå birra tjåhkanip.
+viertti tjoavddusav gávnnat gåktu
+suovva ålgus bæssá, sæmmi båttå gå
+rássjo ij galga sisi bessat.
+Iv la ållu
+gærggam, valla de dal lev tjoavddusav
+láhkanime.
+STH-ráde le biednigijt
+juollodum prosjæktaj, ja riek buorre le
+Ja de iv la má Risstin-tjubugav ållu
+aktu dahkam.
+Boaddnjám tjåskåjt sáhkku,
+ja ietjam mága li ájnas máhtudagáv
+buktám.
+Hadde ja rávvim:
+Da gudi sihti dákkir tjubugav åttjudit
+vierttiji dal ájn vuordatjit, danen gå le
+åvddånahttema vuolen.
+- Muhtema li juo dinngum.
+suohkan le avtav Rádjebálggáj dinngum,
+ja Divtasvuona ASVO aj.
+Sij sihti avtav
+Risstin-tjubugav mij galggá rabáduvvat
+moarmesmáno 28. biejve, gå
+viddnudagán le rabás biejvve.
+mánájgárdde le aj mujna sjiehtadime,
+subtsas Mikkelsen.
+- Ja makkir hadde le?
+Tjubuk le åvddånahttema vuolen, ja
+hadde le tjanádum makkir tjoavddusav
+gávnav riehpenrájggáj.
+Fredag 10. juni 2011
+Ulmme le girkko barggij sáme giela ja
+kultuvra dádjadusáv åvdedit, gudi
+vierttiji gielav buktet jus suohkan le
+oasse sáme giellaháldadimguovlos.
+Duodden åhpatjit gielav, moaddásij
+mielas lij ávkálasj ja dárbulasj oadtjot
+dádjadusáv kultuvralasj máhtudagás,
+ja ij dåssju gielas.
+Avtaárvulattja
+Kurssajådediddje lij Heidi Andersen, ja
+kurssa vibáj gålmmå biejve.
+kurssa moarmesmánon, ja de joarkká
+ragátmáno ja basádismáno.
+Vuodon
+kurssaj le julevsáme kultuvrra, ja Heidi
+tjielgastuhtij julevsáme giela histåvråv,
+giellajienajt ja jiednadimev, ja aj gåktu
+buorástahteduvvá.
+- Sierradus le buorástahttemin sámij ja
+dáttjaj gaskan.
+Jus ietjamav diedulattjan
+dahkap nubbe nuppe kultuvraj hárráj, de
+dájt sierradusájt buorep láhkáj dádjadip.
+Álkkep sjaddá adnet goabbák guojmeska
+Girkko bargge
+sámegiellakursan
+Girkko ålmmå ja nissuna oahppi sáme vidjurij birra.
+Hærrá, pråvstå ja ietjá girkkobargge Bájddaris Nárvijkkaj
+oassálassti giellakurssaj, ja kurssajådediddje le Heidi
+Kirkens kvinner og menn lærer mer om det samiske.
+Prester, proster og andre kirkelige ansatte fra Beiarn i sør til
+Narvik i nord deltar på språk-kurset, som blir holdt av Heidi
+Vásse vahko ásadij bisspaguovlloráde
+julevsáme giellakursav barggijda Oarjje-
+Hålogalánda bisspaguovlon.
+árvvon.
+Sámij gaskan le riek ájnas gåktu
+ulmutjijt duosstop.
+Sáme/læstadiánalajs
+aktijvuodan ij ulmusj dåssju giedajn
+buorástahte, ájnat fármijn, giehtoj
+Girkko, mij buolvaj tjadá le oajválattjajt
+gåvåstam ja dárojduhttemij
+oassálasstám, sihtá dal ietjas barggij
+baktu oahppat ienep sáme kultuvra birra.
+Aktu berustiddjijs le Bådåddjo
+oajvvepråvsstå Elin Vangen, gut javllá:
+- Dási lip mælggadav juo ávvudallam, ja
+kurssa le riek dárbulasj.
+Aktan suohkanhærráj ja ietjá barggij
+girkkon oassálasstá kurssaj mij le
+ásadum bisspaguovllorádes.
+Kurssaåh-
+padiddje Heidi Andersen ávvus gå nav
+moaddása kursas berusti.
+- Vuoj man hávsske.
+Girkko almulasj
+ándagisádnom le akta ássje, nubbe ássje
+le gå girkko bargge vuosedi berustimev
+jur dán ándagisádnomis ja nav giella-
+kursav ásadi.
+Kurssa le ávkálasj bargo
+hárráj, valla moaddásijn le persåvnålasj
+miella sámegielav oahppat.
+Hávsske le
+dav gullat, javllá.
+Sáme liturgija
+Sámelága giellanuolgadusáj milta le
+sámeálmmugin rievtá girkkodievnas-
+tusájda sámegiellaj.
+- Oarjje-Hålogalánda bissmavielden le
+sierra åvdådsvásstádus julevsámegielas,
+subtsas diakåvnnårádediddje Brita Bye,
+guhti sierraláhkáj sáme ássjij
+bisspaguovlloáden barggá.
+- Kurssa oahpásmahttá barggijt julev-
+sáme giellaj ja -kultuvrraj.
+Sáhka le ident-
+itehta birra, gånnå kultuvrra ja giella li
+ájnnasa, javllá Bye.
+Heidi Andersen le aktan iehtjádij julev-
+sáme liturgijaj jårggålibmáj oassálasstám,
+ma dal li dåhkkiduvvam ja jubmeldievna-
+stusájn aneduvvi.
+Suohkanhærrá Divtas-
+vuonan, Magne Kolvika mielas le riek
+buorre gå giellakurssa ásaduvvá.
+- Dát le álggokurssa, dåssju gålmån
+biejven, valla sávadahtte joarkeduvvá,
+javllá Kolvik ja joarkká, - Uddni ij sáme-
+giella vuojga girkkon aneduvá, ja udnásj
+sámegiela anojn lip suojmma lahkanam.
+Dan diehti gå lip oasse sáme giella-
+háldadimguovlos lågåduvvá agev
+rámmáttæksta ja áhttje mijá goappátja
+gielajda, duodden aj lávloduvvá edesik
+akta sálmma sámegiellaj, javllá Kolvik
+guhti buktá sihke tjállet ja låhkåt julev-
+Sáme perspektijva
+Suohkanhærrá ja sárnnediddje Bájddaris
+gihtta Narvijkkaj lidjijn tjåhkanam.
+Muhtema li hárjjánam sámegielav adnet,
+iehtjádijda le ållu ådås.
+Ulmmejuogos le
+bargge gudi e sámegielav buvte.
+baktu galggá Andersen aj oassálasstijt
+oahpásmahttet julevsáme lávllom-
+vuohkaj.
+- Galggap dålusj sálmajt lávllot, ja
+hárjjidallat lávllomvuogev, mij le
+læstadiánissmaj tjanádum.
+aneduvvá sierralágásj vuohkáj, subtsas
+Jagen 2005 almoduváj julevsáme
+sálmmagirjje.
+- Dålusj sálma li hálvva sierralágátja ja
+dajt adnep sierra sáme kultuvrra-
+symbåvllån, javllá Andersen.
+De dal esski le almodum ressurssa- ja
+ulmmetjalos mij máhttá aneduvvat
+vædtsagin gå bájkásasj åsskoåhpadus
+gárveduvvá.
+Nav sáme perspektijva
+bisoduvvi åsskoåahpadusán
+tjoaggulvisáj gånnå li sáme máná ja
+nuora.
+Sáme plána álggobágon
+dættoduvvá åsskoåhpådusá ulmme:
+sámij giella galggá gullut, ja sjaddat
+luondulasj oassen Vuona girkkos.
+Fredag 11. februar 2011
+Gåvvå: Sandra Nystø Ràhka
+Jåhkåmåhkke-márnánin le guhka
+histåvrrå ja aneduvvá aktelasj
+árbbedáhpen mij le vihpam ienep gå 400
+Nuortta-Europa stuorá-
+mus dálvveávvudallam
+Jåhkåmåhkke besaj gåhttjot 406. dálvveávvudal-
+lamij guovvamáno vuostasj vahko.
+Ja moadda
+lågevtuvsán guossij ietjas rijkas ja ålggorijkajs
+máhtij árbbedábálasj márnán fállat moadda
+buorre kulturmuossáddimijt.
+Oahppevuosádallam
+Akta dajs gudi vuosádaláj Jåhkåmåhken
+lij Berit Andersen Guvsám (24).
+Bajássjaddam Steinkjeran, máttoj
+Divtasvuonas ja dálla årru Jåhkåmåhken,
+gånnå duojev låhkå Sámij åhpadus-
+- Gåktu lij duv mielas jahkásasj márnán?
+- Le suohtas ulmutjijt iejvvit, oahppásijt
+ja ådå ulmutjijt.
+Gå li nav moadda ásadusá
+de gávnná juojddáv mielludahtte, subtsas
+Dát lij vuostasj bále sån duojev
+vuosádaláj ja lidjin nuppát jahkásasj
+oahppe duodje-suorgen gudi bessin
+vuosádusán oassálasstet.
+- Muv mielas dát márnán le duodalattjat
+riek buorre márnán.
+Dánna li almma gálvo
+duola dagu sassne, náhkke ja duodje
+buorre kvalitehtajn.
+Dát le muv nælját
+jahke dánna ja le nav suohtas.
+Ålles
+suohkan ietjájduhteduvvá gå nav
+moattes diehki båhti nágin biejve,
+Dán jagásj tiebmá lij Slow Food ja
+moatten sajen Jåhkåmåhken málestuváj ja
+guossoduváj njálga, rájnas ja rievtes
+biebbmo, biebbmoábnnasij lagámus
+guovlojn buvtaduvvam árbbedábálasj
+vuogij.
+Dánna lij máhttelis májsstet,
+lågådallamijt gulldalit ja oasestit ådå
+geldulasj gálvojt.
+Ásadiddje sihti dån juo
+guovvamáno 2.-4. biejvijt boahtte jage
+márnánij vuorkki.
+Stuoves márnánsaje ásaduvvin
+sáme dálvveårromsajij lahka svieriga
+gånågisvieldes 1600-jagij álgon.
+dalloj lij nannit stáhta dárkestimev sáme
+álmmuga birra nuorttan ja skáhtev
+gájbbedit, dikkev tjadádit ja jubmela
+bágov sárnnedit.
+Márnánsadje sáme-
+ednamin jage tjoasskásamos ájgen lij
+ávkken moatten láhkáj.
+Sáme lidjin
+tjoahken dálvveårromsajijn miehttse-
+bájkijn boahttsuj dálvveguohtomsajen,
+ja jieggnudam tjátjádagá sjaddin riek
+hiebalgis válkkama oasestiddjijda,
+stáhttadievnastiddjijda ja girkko
+ålmmåjda.
+Uddni li márnánbiejve sjaddam
+ájnas tjåhkanamsadje sámijda, ja
+iehtjádijda, ja le sjaddam Nuortta-
+kalottena stuorra turisstamagnehtta.
+Histåvrålasj márnán vibáj guhtta ålles
+Vahko álgaduváj sådnåbiejve
+jubmeldievnastusájn oabme girkkon, mij
+tjuovvu jubmeldievnastusvuogev 1600-
+jagijs.
+Histåvrålasj márnán gæhttjal
+åttjudit muossádimev márnánis nav gåk
+lij 400 jage dát åvddåla ja tjadáduvvá
+dålusj márnánsajen.
+Dánna oasteduvvá
+ja gálvo duola dagu gårnnejáfo,
+sijddadagádum vuojddasa, biktasa,
+sassne ja boahttsubierggo lånoduvvi.
+Moadda dåjma tjadáduvvi ålles vahko ja
+le máhttelisvuohta oassálasstet
+márnániellemin nav gåk li dahkam
+moadda buolvaj rájes.
+Subttsasa, dållå,
+lávllom ja káffa buoragit aktan hiehpi.
+Histåvrålasj márnán rabáduváj
+sådnåbiejve loavggágárggájn párkas.
+Berit Andersen Guvsám (24) hadde utstilling under Jokkmokk marknaden med
+egenproduserte duodje-produkter.
+Berit Andersen Guvsám (24) vuosádaláj ietjas duojev Jåhkåmåhke márnánin.
+Fredag 11. mars 2011
+Sáme girkkoráden, mij jådeduvvá Anne
+Dalheimas, li duola dagu Divtasvuonak
+Ingar Nikolaisen Kuoljok ja biskoahppa
+Tor B. Jørgensen sebrulattja.
+Girkko le ja le læhkám ájnas oasse
+moadda sámijda.
+Duodden liehket
+åsskosebrudahka le girkko aj læhkám
+ájnas guodde kultuvralasj ja åskulasj
+árbbedábijs ma li tjoahkkim ulmutjijt
+iellema moadda åsijn.
+Gitta jages 1859 le girkko åvdås-
+vásstádusáv válldám julevsáme
+giellaguovlon, valla esski 1990-jagij
+manegiehtjen julevsámegielav
+åvdedahttjájin bájkálasj girkkon Divtas-
+Ienep julevsáme-
+giella girkkon?
+Dán vahko le Sáme girkkoráde tjåhkanam Hars-
+tadan.
+Tjåhkanime ájnnasamos ássje lij 9 ju-
+levsáme liturgijaj dåhkkidibme.
+vuonan.
+Edna gijtto suohkanbáhppaj
+Magne Kolvikaj, guhti bådij suohkanij
+Javlaj åvddåla sæmmi jage
+adnegådij Kolvik sámegielav åsijn jub-
+meldievnastusás.
+Gåjt akta lávlla láv-
+loduvvá sihke dárogiellaj ja sámegiellaj,
+akta rámátværssa lågåduvvá
+goappátjijda gielajda ja "Áhttje mijá"
+guovte giellaj lågåduvvá.
+Dán láhkáj le
+tjadáduvvam dáj jagij tjadá.
+Valla ij le
+tjadáduvvam rahtjama dagi.
+Ælla gal
+gájka dåhkkidam "Áhttje mijá, guhti le
+almen...".
+Åvdep åskulasj girkkovádtse
+ettjin boade jubmeldievnastusájda gånnå
+Magne Kolvik lij hærrá, ja båhtin dåssju
+gå sadjásasj hærrá dievnastin.
+- Le akta oasse gudi e åvvånis sidá gul-
+lat sámegielav Divtasvuona girkkojn,
+akta stuorra oasse gassko gen mielas le
+buorre gå báhppa goappátjijt gielajt
+adná, ja akta oasse gen mielas le ilá
+binná sámegiella jubmeldievnastusájn.
+Valla buoredum le manenagi.
+Vuossteháhko Divtasvuonan ij le nav
+stuorre gå vuostasj jagijn, subtsas
+Magne Kolvik.
+Suohkanbáhppa vuojnná julevsáme
+liturgijaj dåhkkidimev ájnas
+mihttomierren girkkuj Divtasvuonan ja
+- Valla ij dan diehti ietjastis gullu ienep
+julevsámegiella girkkujn.
+Liturgija galggi
+låhpalattjat dåhkkiduvvat Girkkotjåhkan-
+imen vuoratjismánon, ja dan mannela
+ájggu biskoahppa njuolgadusájt dahkat
+gåktu dá máhtti aneduvvat, subtsas
+Kolvik.
+Ådå julevsáme liturgija li
+hiebadahtedum dábálasj dárogielak
+liturgijaj jårggålime ma uddni aneduvvi,
+ja guosská allamæssuj, gástadussaj,
+konfirmasjåvnnåj, hedjaj, hávddádibmáj,
+skalluj skihpasij lunna, suddo-
+dåbdåstibme ájnegis ulmutjijda,
+skallojubmeldievnastussaj ja gådij
+buorissjivnnjedibmáj.
+- Dát merkaj jus soabmása sihti hejav
+julevsámegiellaj, de dav oadtju.
+Muhtema sihti aj sierra
+jubmeldievnastusájt julevsámegiellaj
+Divtasvuonan, valla vuojnná dav jus dá
+tjadáduvvi, javllá suohkanbáhppa.
+Sáme girkkoráde njunnjusj, Anne
+Dalheim, tjállá præssadiedádusán gå
+liturgija julevsámegiellaj li almulattjat
+dåhkkidum Vuona girkkon, de bæssá
+julevsámegielav girkkon ælláskahttet.
+Valla vásádusá Divtasvuonan mårådi:
+- Dát mujttát ságastallamav sámegiel-
+galbaj birra mij le Råmsån ja Bådådjon
+Gå sámevuohta vuojnnusij
+boahtá, de badjáni oasse dárojduhttemis
+ja dåbdo dan milta muhtemij lunna,
+oajvvat Dalheim.
+Suohkanbáhppa Magne Kolvik le iesj
+julevsámegielav oahppagoahtám
+moadda jagij badjel.
+Sån dættot sån ij
+vilá buvte dav vierdev vaj máhtá
+dábálasj ságastallamav tjadádit
+julevsámegiellaj, valla dav vierdev vaj
+máhttá jubmeldievnastusájt ja ietjá
+girkkulasj dåjmajt tjadádit.
+- Ájnnasamos oasse muv báhppadåjmas
+le risstalasj ságav sárnnedit.
+Dát báhko
+åvdet duola dagu ietjá ulmutjijt ja
+kultuvrajt vieledit.
+Ja juska iv lijkku
+bágov "såbadibme", de iv gávna ietjá ja
+buorep bágov.
+Dát le akta sivájs gå lev
+válljim årrot Divtasvuonan.
+Dánna le vilá
+ållo mij ij le ållidum, miejnni 65 jahkásasj
+Álldar merkaj sujna li
+dåsju gallegasj jage vil åvddål
+pensjonissta sjaddá.
+Gávnnat ådå girk-
+kohærráv suv mannela julevsáme giella-
+máhtudagájn soajttá sjaddat gássjelis.
+- Diedon dát máhttá sjaddat hásstalusan,
+massta biskoahppa aj berus.
+muhtem dåjma li jåhtuj biejadum dilev
+buoredittjat.
+Árabut dán jage tjadádijma
+låhkåmkursav hárjjidallat låhkåt ja lávllot
+dáv ådå liturgijav julevsámegiellaj gånnå
+19 oassálasstin, daj gaskan biskoahppa
+iesj, hæjttá Magne Kolvik.
+Sokneprest Magne Kolvik sammen med en del konfirmanter 2010.
+Arkivfoto: Paul Gælok
+Fredag 12. august 2011
+Sámedikki jienastuslohku - loahpalaš listu Sametingets
+valgmanntall - endelig oversikt
+Viestarme válggabijrra/Viesttarmeara válgabiire/
+Vesthavet valgkrets:
+5 Gielda
+Álmmáiolbmot
+Nissonolbmot
+Kommune
+Menn
+Kvinner
+1805 NARVIK
+1837 MELØY
+1838 GILDESKÅL
+1839 BEIARN
+1840 SALTDAL
+1841 FAUSKE
+1845 SØRFOLD
+1848 STEIGEN
+1849 HAMARØY
+1850 TYSFJORD
+1851 LØDINGEN
+1852 TJELDSUND
+1853 EVENES
+1854 BALLANGEN
+1857 VÆRØY
+1859 FLAKSTAD
+1860 VESTVÅGØY
+1865 VÅGAN
+1866 HADSEL
+1867 BØ-I-VESTERÅLEN
+1868 ØKSNES
+1870 SORTLAND
+1871 ANDØY
+1874 MOSKENES
+1901 HARSTAD
+Publisert av Somby, Dina Nilsdatter.
+Sist endret 14.06.2011 av Amundsen, Roy
+Tálla náv guhkás vuosedi lasev 48 ulmutjij
+gudi li tjáledahttám sáme jienastuslåhkuj
+Viestarmera válggabijran.
+Sámedikke båddåsasj diedo vuosedi
+ållåsit 1456 ulmutja li Viestarmera válgga-
+bijrraj tjáleduvvam, masi da gålmmå
+Nuortta-Sálto suohkana gulluji.
+lasse 48 ulmutjij jages 2009.
+8 Stájgos li
+registreridum, 25 Hábmeris ja 272 Divtas-
+vuonas.
+Tjanos álggoálmmugij
+Akta dajs guhti sáme jienastuslåhkuj
+tjáledahtij guhtta jage dát åvddåla le
+Rose-Mari Moen Stájgos.
+- Mån lev agev mielastam ietjam sáme
+máttojs ja tjadnusav álggoálmmugij.
+lev råhtåsam vuoduj, juska lev iene-
+musát stádan årrum.
+Stuorra åsijn
+berrahis nuorttan sjattaj luondulasj
+usjudallat mujna lidjin sáme ájttega,
+Jur dav ieddnes gávnadij.
+Girkkogirjen gávnaj ietjas máttaráhkov
+Viestaráles ja gå dási vuosedij lij
+gæhppat sáme jienastuslåhkuj tjáledit.
+- Gå æddnám ietjas tjáledahtij lij ávvo
+munji sæmmi dahkat.
+Oabbám Ingunn
+Moen Reinsnes aj tjáledahtij ja le sjadd-
+am sáme gåvvådájddár.
+Dåbddu riek
+buoragit buoredit dav vierredagov mij le
+sáme álmmugi vuossti dagáduvvam.
+Muv máttaráhkko vállduj láttijda ja navti
+sámevuohta gádoj, sáme luotta gáhtun,
+Jus sámevuodav ruoptus válldá de
+vuoset gudnev ájttegijda vaj e
+vajálduhteduvá.
+- Iv le oadtjum njuolgga sáme kultur-
+árbes, juska æddnám gáptev munji åstij
+gå lidjiv guovte jagák.
+Lev ávon gå
+niejdama dási miellusin.
+Sunniva (ruvva
+18) le mielos sámevuohtaj ja sávaj
+gáptev konfirmasjåvnnåj, majt iesj
+viehkijn Viestaráles gårruv oabme
+skánda milta.
+Lip sáme juska ep la adnám
+láhka tjadnusav sámevuohtaj, javlla
+Rose-Mari Moen.
+Lev gus almma sábme?
+Muhtema e dåbdå nuoges sábmen gå
+sámijt iejvvi gænna le giella anon ja ba-
+jássjaddam sámevuodajn.
+dåssju dat mij guosská.
+Sáme árbbe le aj
+guddnedit ájttegijt, ma li vuojnne-
+mahteduvvam.
+Ja jur sávadus sáme
+kulturárbev joarkket le akta sivájs gå
+sáme jienastuslåhkuj tjáledahtij.
+- Muhtem oase mujsta li ham sáme ja
+majt manen vijdábut váldáv, sæmmi båttå
+gå boahtte ájgge ij diehttu.
+Valla lev
+mielos láhkáj duostoduvvam sáme bir-
+rusin ja sæmmi aj Sunniva.
+Sujna lij na-
+nos vásádus Árranin gå vuorrasap kujn-
+na sunji javlaj lij buorre gå sáme máddag-
+ijt vuosedij gå gáptev anij.
+Sån lij iesj
+dárojduhttám ietjas mánájt.
+subtsastij Divtasvuonan lidjin nuoges
+kultuvrraguodde vaj sámevuohta bisoj.
+Munji dåbddu buorre Árranin liehket ja
+iv le guossak dåbddåm mån iv le nuoges
+Lev agev sebrudagáv berustam
+ja dåbddu ájnas munji tjáledahttet,
+Rose-Mari Moen jådij ruoptus áhtjes
+DIEDO
+Viestarmera válggabijrra gåbttjå bájkev
+Meløyas oarjjás Siellakvuodnaj nuorttan
+ja guosská Viestarálev ja Lofåhtav.
+Tjoahkke låhko le náv guhkás le 14 180,
+mij le lasse 290 ulmutjij jages 2009.
+Låhpalasj lågo båhti gå lågo bær-
+rájgåtseduvvi, birrusin gålgådismáno 1.
+Ájggemierre tjáledahtátjit lij biehtse-
+máno 30. biejve ja gájkka tjáledibme
+dallutjij le vuodo válggaj guovte jage
+duogen, mij tjadáduvvá aktan Stuorra-
+diggeválgajn tjavtjan 2013.
+jienastuslåhko le registar jienastiddjij
+gænna le riektá jienastit válgan
+Sámediggáj.
+Jus duodasta dån ietjadav
+sábmen aná, le 18 jagák jali dævdá 18
+jage válggajage, dujna le sámegiella
+sijddagiellan jali dujna li jali li læhkám
+æjgáda, ádjá jali áhko jali máttaræjgáda
+gænna li sámegiella sijddagiellan, jali le
+mánná ulmutjis guhti tjuodtju jali le
+tjuodtjum sáme jienastuslågon de
+máhtá tjáledahttet sáme
+jienastuslåhkuj.
+sijddabájkijda ja
+gietjav jage dás
+åvddåla åstij sån
+fámilljasijdav Ytre
+Skotsfjordan.
+nuppe bielen le áhtjes
+sijddabájkke, Kvan-
+dalsmoen.
+Sån subtsas
+ij le jáhkedahtte áhttjes
+aj máhttá liehket sáme
+máttojs.
+- Sån máhttá Áhtje
+mijáv ja namáv duon
+dán vædtsagij sáme-
+Juoga vierttim
+le dáhpáduvvam mij
+dahká sámevuodav
+ienep tjiegaduvvam
+Stájgon gå Divtas-
+vuonan, valla iv
+juorrula gå jáhkáv
+sámevuohta le læhkám
+ienebut vuojnnusin
+Stájgon åvddåla, javllá
+Moen dåbddå ienep
+ulmutjijt lahkabirrusin
+Stájgon gænna li sáme
+mátto, valla gudi ælla
+le sáme jienastuslågon
+tjáleduvvam.
+diehti e tjáledahte ij sån diede.
+- Le viesso kulturiellem Stájgon ja lij
+liehket buorre jus lij gávnnut sáme sie-
+brre gånnå lij dåhkkit ássjijt giehtadallat,
+tjoahken liehket ja várajválldet kultur-
+árbev massta lip oasse, hæjttá Rose-
+Mari Moen.
+Nielljalåkgávtses
+tjáleduvvam
+Viestarmera
+válggabijrraj
+Ved at hun selv har
+valgt å melde seg
+inn i samemann-
+tallet gjør det at hennes barn (døtrene Marte Mari og
+Sunniva på bildet) og barnebarn lettere også kan melde
+seg inn i manntallet, ved å vise til samisk stammor.
+den måten gjør Rose-Mari Moen en forskjell for den
+yngre generasjonen.
+BEGGE FOTO: PRIVAT
+Fredag 14. oktober 2011
+Duobddágin le stuorra diehtoárbbe, ja le
+ájnas referánssa julevsáme identitehttaj
+ja kultuvrraj.
+Divtasvuodna nammaduváj
+aktan svieriga Sámeednamijn væráltárb-
+beguovllon, ja le aj oajvvadum suodjalu-
+vvam nasjonálpárkkan.
+Bájkálasj vuosstálasstem
+Vuona sámijda le væráltárbbe læhkám
+máhttelis gålmmå sajijn, da åtsådallama
+ma li vuogajduvvam li tjalmostahttám
+nágin gássjelisvuodajt ma álggoálmmuga
+ietjá sajijn lij vásedam.
+Vuona nasjonál-
+párkaj ådå plánajn mij bådij jagen 1992,
+Divtasvuodna-Oarjjevuodna oajvva-
+duváj boahtte nasjonálpárkkan, aktan
+Låarte-Skæhkerijn oarjjelsáme guovlon.
+Divtasvuodna-Oarjjevuodna lij aj
+nammadum vijdedibmen svieriga
+væráltárbbeguovlos Laponia.
+- Mij le sierralágásj dán ássjijn le gå
+sáme álmmuk guovlon vuosteldij.
+Ettjin
+sidá nasjonálpárkav jalik værált-
+árbbeguovlov.
+Vuona nasjonálpárk-
+kaaktijvuodan le sierralágásj gå dákkir
+bájkálasj vuosstálasstem, ja sáme
+vuosstálasstem, dåhkkiduváj.
+Boatso-
+jæládus guovlon mij sjattaj nas-
+jonálpárkkan Låarte-Skæhkeren ittjij
+lágeda nasjonálpárkav, ja argumenterijin
+sæmmi láhkáj, valla ettjin sijá argu-
+mentajt dættoda.
+Bájkálasj vuosstá-
+lasstem lij aj riek ájnas sivva gå Divtas-
+E sidá værált-
+árbbestáhtusav
+vuodna-Oarjjevuodna ittjij sjatta Vuona-
+biele Laponian, dan diehti gå bájkálasj
+dåhkkidibme le ájnas UNESCOj ja World
+Heritage Commiteeaj, subtsas Gro Ween,
+dutke Oslo Universitehtan.
+Sån le tjállám diedalasj artihkkalav sámij
+ja væráltárbe birra mij le UNESCOa
+væráltárbbelista birra, mij álu gåhtjo-
+duvvá oavdos lisstan.
+- Lissta le oavdos moatte láhkáj.
+Rijkkaj
+le árvvo jus li moadda saje værált-
+árbbelistan, ja sadje dánna duodas
+ájnasvuodav kultuvrajn, histåvrålasj
+ájgijn, jali sajijn, ålles væráldij.
+Hæjos
+rijkajda berustibme majt væráltárbbe-
+stáhtusav tjuovvu máhttá doarjodit
+bisodimijn ájnas kultuvrraárbijs, majt
+rijkka iesj ij buvte mákset.
+Berustimijn
+máhttá aj tjuovvot ienep turissma, ådå
+barggosaje ja ienep sisboahto.
+vuojnos le gæhppat vuojnnet dåssju
+buorre bielijt væráltárbbestáhtusijn.
+Valla dádjadi gus álggoálmmuga
+væráltárbev dán láhkáj, gatját Gro Ween.
+Sån le tjállám artihkkalav gånnå tjalmos-
+tahttá vuona sámij åtsådallamijt væráltár-
+bijn ja mij almoduvvá ájggetjállagin "In-
+ternational journal of heritage studies".
+Stuorra sieradusá
+giehtadallamin
+Julevsáme njunnjusattja argumenterijin
+dalloj Divtasvuonda-Oarjjevuodna lij
+unna ja várnnahis sáme unneplågo
+guovddaguovllo ja suodjalibme sjattaj
+ålov vájkkudit sijá luonndoanov.
+- Julevsáme bieles argumenteriduváj ådå
+nasjonálpárka ettjin galga vuododuvvat
+sáme guovlojn åvddål Sámeriektá-
+Gro Ween, dutke Oslo Universitehtan.
+Gro Ween, forsker på Universitetet i Oslo
+Vuodnabahta/Divtas-
+vuodna oajvvaduváj
+jagen 2006 UNESCOa
+væráltárbbelisstaj
+viesso julevsáme
+årudagá diehti aktan
+dan oavdos luondujn ja
+dålusj kultuvrra-
+duobddágijn å
+dåájggásasj rievddamij
+dagi.
+Valla julevsáme
+iesj e sidá dákkir
+stáhtusav.
+Området har stor kunnskapsverdi, og er
+vesentlig som referanse for lulesamisk
+identitet og kultur.
+Tysfjord ble sammen
+med det svenske Lapplandsområdet
+nominert til verdensarvområde, og er
+også foreslått fredet som nasjonalpark.
+Lokal motstand førte frem
+For norske samer så har verdensarv vært
+aktuelt på tre ulike steder, de erfaringene
+som har blitt gjort peker på ulike prob-
+lematiske aspekter som også urfolk andre
+steder har fått føle på.
+I forbindelse med
+Ny landsplan for norske nasjonalparker
+som kom i 1992, så ble Tysfjord-Hellemo
+lansert som kommende ny nasjonalpark, i
+likhet med Blåfjella-Skjækerfjella i det
+sørsamiske området.
+Tysfjord-Hellemo
+var også foreslått som en utvidelse av
+den svenske verdensarvområdet Lapo-
+nia.
+- Det spesielle med denne situasjonen
+var at den samiske befolkningen i områ-
+det sa nei.
+De ville hverken ha nasjonal-
+park eller verdensarvområde.
+I norsk
+nasjonalparksammenheng er det unikt at
+slik lokal motstand, og samisk motstand,
+førte frem.
+Reindriften i området som
+skulle bli nasjonalparken Blåfjella-Skjæk-
+erfjella ønsket heller ikke nasjonalpark,
+og argumenterte på liknende vis, men de
+argumenterte for døve ører.
+Lokal mot-
+stand var også en svært viktig årsak til
+at Tysfjord-Hellemo ikke ble et norsk
+Laponia, ettersom lokal samtykke til
+verdensarv etablering er viktig for
+UNESCO og World Heritage Committee,
+forteller Gro Ween, forsker på Univer-
+sitetet i Oslo.
+Hun har skrevet en vitenskapelig artikkel
+om samer og verdensarv som handler om
+Vil ikke ha
+verdens-
+arvstatus
+nammadus Finnmárko oarjjelin li sijá
+konklusjåvnåjt buktám.
+svieriga sámijs, ja sierraláhkáj boatso-
+jæládusás Laponian ællim ga vuojga
+miellusa.
+Laponia suodjaluváj ihkap
+stuorámus åjdåmiehtseduobddágin
+Euoropan, valla aj (ICOMOSA ja lista
+gåvvidusás sajes) duobddágin ma
+åvdåstuhttin sierralágásj kultuvralasj
+vuogev, akta dajs mannemus sajijs
+væráldin gånnå duobddága li
+hábbmiduvvam, ja gånnå vilá viessun
+"ájttegij láhkáj" ja jåhtin gávdaj milta
+aktan biebbmojuhtusij.
+Ietjá sajijs værál-
+din, duola dagu Oarjje-Afrikan ja
+Australian, li åtsådallam li stuorra
+sieradusá gåktu álggoálmmuga
+Oarjje-Afrikan, duola
+dagu álggoálmmuga sjuovviduvvin
+Isimangaliso Wetland Parkas dan diehti
+gå danna ájgguji luondov suodjalit.
+guosská Ayers Rock Australian, Abori-
+ginagij kultuvrra le oasse suodjali-
+mulmes, ja dát merkaj sjaddá giehpebuv
+joarkket udnásj luonndoanujn, ja navti le
+aj máhttelis mierredimoassálasstemijn.
+Sæmmi båttå le dákkir tjielggidus
+giehpedibme, miejnni Ween.
+Væráltárbbesuodjalibme le vuododum
+nasjonálalasj suodjalimnjuolagusájs.
+Aborigijnaga gudi æjgguji Ayers Rockav
+oadtju oassálasstet mierredimen Ayers
+Rocka birra, madi álggoálmmuga Isiman-
+galison Oarjje-Afrikan e dav oattjo de ij
+dát UNESCOv guoska, javllá Ween.
+- Dát guosská ienebuv lágajt dajn rijkajn
+gånnå væráltárbeduobddága li.
+álggoálmmuga galggi oadtjot mierre-
+dimoassálasstemav ja juokkirik suodja-
+limev adnoriektájs aktan væráltárbbe-
+stáhtusijn, de juohkka rijkka dav vierttiji
+suodjalit, javllá Ween.
+Sierra njuolgadusá
+Juska gávnnu sáme boatsojsujtto ja
+sáme li sadjihin ienemus åsijn vuona
+nasjonálpárkajn de ælla dagáduvvam
+sierra njuolgadusá gåktu hiebadahttet
+joarkke sáme anujn.
+- Dáv aj julevsáme sáhkajådediddje
+tsuojggijin Divtasvuona-Oarjjevuona
+Dát le ulmme gå vuosteldin
+suodjalimev, åvddål Sámeriektá-
+nammadus Finnmárko oarjjelin le
+konklusjåvnåv buktám.
+Dát lij mierre-
+diddje gå sáme riektá dåhkkiduvvin,
+ájnasvuohta luondo anos vuodon sáme
+kultuvran dættoduváj, åvddål máhttin
+sjiehtadallat suodjalimev ja suodjalim-
+háme birra, javllá Ween ja vuoset Jon
+Petter Gintala artihkkalij Bårjjåsin.
+Sån subtsas vuododibme nasjonálpárkas
+Divtasvuodna-Oarjjevuodna le sierra
+sjiehtadallamijt oadtjum.
+Sæmmi båttå le
+Birássuodjalimdepartementa dille
+Sámediggáj rievddaduvvam ja aj mij
+guosská sáme sadjihimev nasjonálpárka-
+jn dat rájes gå bådij Ådå pládna
+nasjonálpárkajda (1992).
+- Dát pládna doajmmá vilá.
+Divtasvuod-
+na-Oarjjevuodna le mannemus párkka
+dajs ma almoduvvin oassen "Ådå rijkka-
+plánas".
+Birássuodjalimdepartementan lij
+vuostatjin sávadus ållit vuododimijn dán
+nasjonálpárkas jagen 2010, plána milta.
+Mannela 2011 sjattaj ållidimájgge.
+manedum gåjt dal ájn.
+Hellemobotn/Tysfjord
+ble i 2006 foreslått til
+UNESCOs verdensarv-
+liste på grunn av sin lev-
+ende lulesamiske boset-
+ting i kombinasjon med
+storslått natur og gam-
+melt kulturlandskap uten
+moderne tekniske inn-
+grep.
+Men lulesamene
+selv vil ikke ha en slik
+status.
+UNESCO's verdensarvliste, som noen
+ganger blir kalt for den magiske lista.
+- Listen er magisk på mange måter.
+betyr prestisje for et land å ha mange
+steder på verdensarvlisten, og en plas-
+sering her bekrefter viktigheten av en
+kultur, en historisk epoke, eller et sted,
+for hele verden.
+For fattige land kan den
+oppmerksomhet som verdensarvstatus
+innebærer gi støtte til vedlikehold av
+viktig kulturarv, som landet selv ikke har
+råd til.
+Oppmerksomhet kan også med-
+føre økt turisme, nye arbeidsplasser og
+økte inntekter.
+Ut fra et slikt perspektiv
+er det lett og bare se de positive sidene
+ved verdensarv status.
+Men er det slik
+urfolk oppfatter verdensarv, spør Gro
+Ween.
+Hun har skrevet en artikkel hvor hun ser
+på de norske samiske erfaringene med
+verdensarv og som vil bli publisert i
+tidsskriftet "International journal of
+heritage studies".
+Stor forskjell på
+urfolks behandling
+Lulesamiske ledere argumenterte den gan-
+gen for at Tysfjord-Hellemo var kjerneom-
+rådet for en liten og sårbar samisk minor-
+itet og at vern ville ha store konsekvenser
+for deres naturbruk.
+- Det ble fra lulesa-
+misk hold argumentert for at ingen nye
+nasjonalparker burde etableres i samiske
+områder før Samerettsutvalget for om-
+rådene sør for Finnmark hadde kommet
+med sine konklusjoner.
+Erfaringene fra de
+svenske samene, og spesielt reindrift-
+snæringen innenfor Laponia var heller ikke
+særlig positive.
+Laponia var vernet som
+kanskje det største villmarksområdet som
+var igjen i Europa, men også (i følge ICO-
+MOS og beskrivelsene av stedet på lis-
+ten) som et område som representerte en
+unik kulturell praksis, en av de siste
+stedene hvor landskapet var formet av,
+og hvor man fremdeles levde på 'forfed-
+renes vis' og praktiserte sesongbasert
+nomadisk husdyrhold.
+Fra andre steder i
+verden, som for eksempel Sør-Afrika og
+Australia, så har man erfart at det er stor
+forskjell på hvordan urfolk behandles.
+Sør-Afrika, har for eksempel urfolk blitt
+fordrevet fra Isimangaliso Wetland Park
+fordi det her er naturen som skal vernes.
+tilfelle Ayers Rock i Australia derimot, er
+Aboriginsk kultur en del av verneformålet,
+og det betyr at det å fortsette eksister-
+ende naturpraksiser blir mye lettere, og
+dessuten at det er mulig å oppnå med-
+bestemmelse.
+Samtidig så er en slik be-
+skrivelse en forenkling, mener Ween.
+Verdensarvbeskyttelse er basert på eksis-
+terende nasjonale verneforskrifter.
+At Ab-
+originerne som eier Ayers Rock får med-
+bestemmelsesrett over Ayers Rock, mens
+urfolkene i Isimangaliso i Sør-Afrika ikke
+får det handler derfor ikke så mye om
+UNESCO, ifølge Ween.
+- Det handler mer om lovverket i landene
+disse verdensarv områdene befinner seg
+i. Om urfolk skal få medbestemmelsesrett
+og ha noen form for beskyttelse av sine
+bruksrettigheter i forbindelse med verde-
+snarvstatus, så er det opp til det enkelte
+land å sikre, sier Ween.
+Spesifikk retningslinjer
+På tross av at det finnes samisk reindrift
+og samisk tilstedeværelse i et flertall av
+norske nasjonalparker har det ikke vært
+laget spesifikke retningslinjer for hvordan
+man kan tilrettelegge for eksisterende
+samisk bruk.
+- Det var jo også dette lulesamiske tals-
+menn påpekte i forbindelse med kampen
+om Tysfjord-Hellemo.
+Dette var årsaken
+til at de sto mot vern, frem til Samer-
+ettsutvalget for områdene sør for
+Finnmark fikk konkludert.
+Det var av
+avgjørende betydning at samiske ret-
+tigheter ble anerkjent, at viktigheten av
+naturen som det materielle grunnlaget for
+samisk kultur ble understreket, før man
+kunne gå inn i nye forhandlinger om vern
+og verneformål, sier Ween og viser til Jon
+Petter Gintal's artikkel i Bårjås.
+Hun forteller at etableringen av nasjonal-
+parken Tysfjord-Hellemo har medført egne
+forhandlinger.
+Samtidig har det skjedd mye
+med Miljøverndepartementets forhold til
+Sametinget og samisk tilstedeværelse i
+nasjonalparker siden Ny landsplan for nas-
+jonalparker (1992).
+- Denne planen gjelder for øvrig fremde-
+les.
+Tysfjord-Hellemo er siste park ut av
+de som ble annonsert som en del av 'Ny
+landsplan'.
+Miljøverndepartementet
+hadde først et ønske om å sluttføre etab-
+leringen av denne nasjonalparken i 2010, i
+tråd med den opprinnelige planen.
+Senere
+ble 2011 satt som sluttføringstidspunkt.
+Foreløpig er det utsatt.
+TEKST:
+KITTY
+SKAPALEN
+Fredag 15. april 2011
+Jårggålibme: Divte Media/Ingrid Kintel
+Girjjebussa le vuojnnusin, ja buorre åvdåstiddje julevsáme kultuvras.
+Sihke vuodje Rune Knutsen ja girjjevuorkkár Sigmund Johnsen
+ávvudallaba ådå vuojánav ja girjjevuorkáv adnuj válldet, ihkap juo jagen 2011.Bokbussen er en godt synlig ambassadør for lulesamisk
+kultur der den ferdes.
+Nå ser både sjåfør Rune Knutsen og bibliotekar Sigmund Johnsen frem til å kunne ta i bruk et nytt og moderne
+kjøretøy og mobilt bibliotek, kanskje allerede i løpet av 2011.
+Jus biedniga Sámedikkes galggi
+juolloduvvat, viertti Divtasvuona
+suohkan dievnastit fálaldagáv ájn vil 10
+Dát bådij åvddån gå formann-
+skáhppe ássjev giehtadaláj vásse di-
+jstagá.
+Háldadusoajvve oattjoj
+fábmodusáv ådå girjjebussav åttjudit
+Sámedikke rávgadusáj- ja almulasj
+oasestimnjuolgadusáj milta.
+Ådå girjje-
+bussa ruhtaduvvá Sámedikkes, duodden
+refusjåvnnå lasseárvvodivudis ja udnásj
+girjjebussa vuobddem.
+Doajmmabudsjæhtta le badjelasj 2 mil-
+liåvnå kråvnå.
+Divtasvuona suohkan le
+girjjebussa æjgát, ja Divtasvuona girjje-
+vuorkán le dåjma åvdåsvásstádus.
+Huoman le suohkanin dåssju unnep
+ruhtagållo doajmmaj.
+Ruhtadibme aj
+doajmmaj boahtá Sámedikkes, fylkka-
+suohkanis ja addnesuohkanijs Bálák,
+Evenássje, Narvijkka, Hábmer, Divtas-
+vuodna, Oarjjefuolldá, Fuossko ja Jielle-
+várre.
+Åvdebut li aj suohkana Stájggo ja
+Jåhkåmåhkke ásadussaj oassálasstám,
+valla li fálaldagás dal ålggunam,
+Jåhkåmåhkke nav mannet gå 2010.
+Divtasvuona álmmukgirjjevuorkká ja
+Julevsáme kultuvra
+jåhtte åvdåstiddje
+Vuorbástuvvam le, julev-
+sáme girjjebussa, mij 8
+suohkana guossit.
+Valla le
+dal muddo målssusibmáj.
+Sámedigge le juo
+åvddågiehtaj ruhtalo-
+ahpádusáv vaddám 2,4
+milliåvnå ådå bussaj, ja
+bussa sijddasuohkan Di-
+vtasvuodna le juo pro-
+sessav álgadam.
+girjjebussa aktan barggi oasestimijn,
+girjijs ja ietjá mediajs, ja le aj aktisasj-
+barggo girjjevuorkáj Jielleváren.
+Nav de
+nanniduvvá máhtudahka girjjevuorkájn
+julevsáme guovlon.
+Girjjebussa sjaddá
+gåvvån vuorbástuvvam aktisasjbargos
+suohkanij gaskan, gå julevsáme guovlov
+svieriga bielen guossit.
+Girjjebussa le dåjmalasj åvdåstiddje
+sáme kultuvras gå vuosádallama ja
+lågådallama aneduvvi; duodjevuosá-
+dallama, sáme doahkkoteáhtar, subtsas-
+tallambåttå ja tjálleguossidime.
+Moaddá-
+sijn gejna ij la máhttelisvuohda guorristit
+"dábálasj" girjjevuorkáv, li addne dán
+fálaldagás.
+Divtasvuonan girjjebussa
+ganuk gietja sajijn.
+Udnásj girjjebussa le "vájbbamin" moat-
+te jage vuodjemis.
+- Hoajddogållo le lassánam manemus
+Muddo le ådå bussajn, javllá girjje-
+bussa vuodje Rune Knutsen.
+Girjje-
+vuorkkár Sigmund Johnsen vuojnná
+vejulasjvuodajt gå stuoráp bussa viet-
+tjaduvvá.
+- Vaddá midjij buorep máhttelisvuodajt
+vuosádalátjit ietjama sáme kultuvrav,
+moatte láhkáj, javllá Sigmund.
+Johnsen
+tjielggasit vuojnná bajássjadde buolvan
+le ietjá ja mielos vuojnno sámijda, nav
+gåk ij lim gå iesj lij bajássjaddama vuo-
+len.
+- Máná sihti oahppat ienebu sámij
+birra gå åvddåla.
+Jiermmát gatjádalli, ja
+sihti álu gulldalit gå subtsastaláv, javllá
+girjjevuorkkár.
+Girjjevuorkkárin le sivva liehket dudálasj.
+Manemus jagij luojkkama girjijs, musihk-
+as ja filmajs li badjela 10.000.
+Alvos
+stuorra låhko, jus usjudallap sierradusájt
+dábálasj girjjevuorká hárráj.
+Girjjebussan
+li birrusin 3500 girje ja jiednagirje máná
+jda, nuorajda ja ållessjattugijda.
+Dåhkki
+ja luojkkat girjijt, musihkav ja videojt ma
+li sámij birra.
+Sámegielak girjijt dåhkki
+luojkkat, valla aj gájkkásasj girje dáro-
+giellaj gávnnuji.
+Girjjebussan gávna aj
+diedojt juohkka sebrulasj suohkanij
+birra, ja diedojt Sámedikkes.
+Divtasvuona suohkan le aj rudájt adnám
+girjijt oasestittjat, ja dá oasestime
+mávseduvvi suohkanrudájs sáme
+dåjmajda, duodden girjjebussa ietjas
+butsjetta milta.
+Vuorkán li aj muhtem
+antikvárra girje ja tjállusa, ja åvdåsti
+suohkana girjjevuorkkáfálaldagáv buorre
+Filip Mikkelsen har fratrådt som Arran-direktør
+Styret i Árran Lulesamisk senter og Filip Mikkelsen er blitt enige om en avtale
+knyttet til Mikkelsens fratreden som direktør for Árran.
+Som følge av avtalen fratrer
+Mikkelsen som direktør pr.
+14. april 2011, og Lars Magne Andreassen overtar som
+ny direktør fra samme dato.
+I og med den inngåtte avtale er partene kommet til full
+enighet og det er ingen gjenstående spørsmål mellom partene og begge parter er
+fornøyde med løsningen, uttaler nestleder Sonja Steen i en pessemelding sendt ut
+i går.
+Avtalen som er inngått er konfidensiell mellom partene og kommentarer ut
+over pressemeldingen vil ikke bli gitt.
+Fredag 16. september 2011
+Præssadiedádusán vuoset departemæn-
+nta dajda 133 millijåvnåjda majt Ráddidus
+le biedjam avtastallamådåstussaj jagen
+Suohkana máhttin rudájt åhtsåt
+plánimij ja ásadibmáj avtastallampros-
+jevtajs.
+Divtasvuona suohkan åtsåj 1,8
+Ienep dåbddusa li divna subttsasa
+tjáhtjeitjá birra Sáttonjárgjávren.
+Mij le
+vat vuojnnusij boahtám...
+Dá bále, nágin vahko dássta åvddåla,
+moattes ihtagav sæmmi båttå vuojnnin.
+Ihtak, gåvvidum gåmoprábman, mij
+ruvva manáj tjáhtjegieran ja stuorra
+bárojt jávren dagáj.
+Li læhkám
+muodugasj dáhpádusá moaddi ja duolloj
+dálloj manemus 100 jagijt.
+Moattes li
+buohtastahttám dav gåmoprámajn,
+iehtjáda vas li gåvvidum ihtagav unna
+oajvátjijn ja guhka rubmahijn, 3-4
+mehtera guhkke.
+Vuostasj ja ihkap ienemus dåbdos
+vásádus tjáhtjeitjás le jages 1910:"Avta
+Tjáhtjeihtja
+Sáttonjárgjávren
+Akta Rumbojávrijn gålgåj akti ájmodis stuorra
+"viessok" gáddáj ja dasi mieskaj.
+Moadda sáme
+vuojnnin nierav, ja jáhkkin lij birrusin 4-6 mehtera.
+Muodugasj subtsas subtsastuváj Suoksavuomjávres
+Hábmerin/Stájgon.
+giesseijá sugáj Oline Sandnes jávre rastá
+biebmujn boadnjestis, Steffen, guhti lij
+dimmbarijt tjuollamin nuppe bielen.
+Buorre dálkke lij ja loadtje.
+Oline
+hávsskudaláj, ja ságastaláj báhtjatjin
+guhti manneduopton tjåhkkåjij.
+Hæhkkat
+vanntsa juojddáv dejvadij, ja nav garra-
+sit vaj báhtjasj duoptos gahtjaj.
+Iesj jurra
+starjaj.
+Dánna galgaj liehket ráfes tjáhtje,
+valla dåbdduj dagu lij
+gáddáj suhkam, jali tjåskå nali.
+Oline rijpij
+badjel guovlastij, ittjij vargga duosta
+jáhkket majt vuojnij.
+Stuorra, sjievnnjis
+viessok tjáhtjegieran spæhkkalij vaj
+tjáhtje risjijdij suv badjel.
+Viessok gádoj.
+Ittjij juorrula.
+Vuojnnám lij tjáhtjeitjáv.
+Dán giessebiejve jagen 1910 jáhtto
+tjáhtjeitjá birra Sáttonjárgjávren
+dagáduváj.
+Ja vilá viessu, 100 jage
+mannela...
+Illustrasjon i Hamarøy
+Bygdebok, bind 1,
+Bodvar Skutvik.
+Stuor hådjånibme Divtasvuonan då biejve gå
+diedádusáv oadtjun Varresvuoda- ja huksodeparte-
+mentas ettjin rudájt oattjo åvddåprosjæktaj guovllo-
+medisijnalasj/moattekultuvralasj guovdátjij
+Dan diehti prosjækta máhttá hiejteduvvat.
+millijåvnå kråvnå sijá åvddåprosjæktaj.
+Aktisasjbargujn direktoráhtajn le aj suo-
+hkan bálkkim Árrana rádevaddev, Fred
+Andersen, dagátjit båddåsasj plánajt
+dákkir guovdátjij.
+Departemænnta juol-
+lodij 24 millijåvnå dá bále, valla prosjæk-
+ta Divtasvuonan ittjij rudájt oattjo.
+oattjoj suohkan 200.000 kråvnå åvd-
+dånahtátjit elektråvnålasj ájáduslånudal-
+lamav sujtto- ja huksodievnoj, dåk-
+tårkontåvråj ja varresvuodadåjmadagáj
+gaskan aktan ráddnásuohkanij Hábmer,
+Stájggo ja Bálák.
+NRK sáme Radioj javllá hiejtte suo-
+hkanoajvve Anders Sæter sån le håjen ja
+alvaduvvam gå departemænnta ittjij
+rudájt juolloda.
+- Vuojnnet rabddaguovllo-Vuodna ja
+sáme e vat vuoroduvá, javllá sån.
+doarjoduvvá Filip Mikkelsenis, guhti lij
+akta dajs gudi álgadij bargov guovdátjijn
+vidnudagá Drag Utviklinga baktu.
+- Vuojnáv dåssju 800.000 kr rudájs
+Nuortta-Vuodnaj båhtin.
+Ij mige sáme
+prosjevtajda.
+Dát le vargga skandálla,
+miejnni Mikkelsen, guhti jáhkká hilgod-
+ibme ja prosjækta giehtadaláduvvá gå
+ådå suohkanstivrra barggagoahtá.
+Ælla rudá
+varresvuoda-
+guovdátjij
+Fredag 16. desember 2011
+ÁRRAN-DIREKTØR holdt foredrag for over 80 NAV-ansatte i Ofoten.
+Tæksta: Geir Smelror
+Duodden aj bállotjiektjamklubba Mjøl-
+nera hárjjidalle ja jådediddje, Ivar
+Morten Nordmark, lågådaláj arvus-
+mahttema ja bavrrima birra.
+Divtasvuona ASVO jådediddje, Beate
+Ráhka Knutsen, lij aj gåhtjodum, ja
+subtsastij sijá viddnudagá birra mij le
+åvddånime vuolen.
+Giehtoj aj gåktu
+dåhkki hiebadit bargov ja åhpadusáv.
+Máhttsap Lars Andreassenij.
+Sån álgij
+ietjas lågådallamav giehttomijn gå akti lij
+rádnas gatjádam jus máhtij subtsastit mij
+buorre barggobirás lij?
+Dav de ráddnas
+ittjij diede, danen gå jurra lij barggam
+viessomájgenis!
+Dát subtsas giehttu gåktu bargodibme ij
+la oasev válde aktijvuodas, birrusis.
+Barggobirás moattekultuvralasj
+barggosajijn lij aj juoga man birra
+Andreassen giehtoj, gånnå duohtadaláj
+rabás ja dahpadum organisasjåvnåjt.
+Árranav åvddånbuvtij guovdátjin gånnå
+muhtem mærráj dahpadum systebma le,
+moattebelak barggobirrusijn; stuor
+sieradusáj álldara ja bargoj hárráj.
+Bargon gájbbeduvvá máhtukvuohta ja ij
+etnisitehtta.
+Ij viertti sábme liehket Ár-
+ranin bargatjit.
+- Akta mijá hásstalusájs majna barggap,
+le dåbddo "mijá" birra, ja "mijá institu-
+sjåvnnå", jårkij Lars.
+Ja aj ájnasvuohta aktisasjtjåhkanimij,
+fágalattjat ja háldadime hárráj.
+Nav
+bargge oahpástuvvi nubbe nuppe
+barggodilij.
+Sajátjin gå Ájluovtan, gånnå Árranav
+gávnnap, le dábálasj lahka fuolkke- ja
+ráddnavuodaj barggij gaskan.
+De le aj
+ájnas rádjánis barggo-prosessaj, vaj ij
+sjatta juorrulibme rollaj, habilitehta ja
+profesjonálitehta hárráj.
+Árrana direk-
+tørra subtsastij aj gåktu barggobirás
+guovdátjin galggá luojttet iehtjádijt
+Lågådallam Áhkkánjárgan
+NAV Ofoten ásadij
+fáhkabiejvev badjel 80
+NAV-barggijda Ofuohtá-
+guovlon, ja danna Árrana
+direktørra, Lars M.
+Andreassen, lågådaláj
+buorre barggobirrasa
+ájnasvuoda birra ja
+hásstalusá dan hárráj.
+oasev váldátjit sijá barggosajes.
+- Sihtap liehket rabás guovdásj.
+vierttiji bessat liehket sáme ietjasa láhkáj.
+Gávnnuji moadda "rávvissáme", gejna li
+sáme ájttega, valla gudi ihkap e dåbdå
+ietjasa sábmen danen gå e gielav máhte
+jali e gápptáj tjána.
+Dá galggi aj
+dåbddåt ietjasa buorisboahtem Árranin,
+javlaj Andreassen, ja jårkij:
+- Sidáv aj galggá luondulasj liehket
+dádtjaj diehki boahtet.
+Árran berus mijá
+aktisasj histåvrås, juska diedon sáme
+bielev tjalmostip.
+Hæjto bielen direktørra aj guorristij
+dágástallamav namá birra Narvik/
+Áhkkánjárgga.
+Larssa ittjij jáhke lij sáhka álmmuga balo
+birra jur sáme nammaj, ij ga vuosstemiel-
+la sámevuodas, valla farra ballo
+massemis ietjas identitehtav, sijdda-
+dåbdov.
+Hiejtij javllamijn ahte Vuonarijkan lip ilá
+mælggadav ålgodam sáme namájt.
+- Miján le aj sijddadåbddo tjanádum
+sáme namájda, javlaj Lars Magne
+Lájttálisá Divtasvuona ruhtaadnuj
+Sáme birrusa li murkestam gå Divtas-
+vuona suohkan le oajvvadam sáme giel-
+lavirgijt Prestegårdstunet skihppijsijdan
+ja Ájluovta skåvlån gádodit.
+li Ájluovta skåvlå sámegielak oahppij
+æjgáda gujttim åvddånammadusá sáme
+giellarudáj ano oajvvádussaj.
+Divtas-
+vuona budsjæhtta giehtadaláduvvá
+uddni suohkanstivran.
+Thomas Amundsen
+hárjjidalle Stabækan
+Gåktu Bájkkeávijssa åvdep vahko tjálij, lij
+Ájluovta Thomas Amundsen akta åhttsijs
+hárjjidallebargguj Stabæka nuorraåssudagán.
+Dálla galggá sáme rijkajuohkusa hárjjidalle álgget
+hárjjidallen Stabækan ådåjagij mannela.
+joarkká sáme nissunij rijkkajuohkusa hárjjidallen.
+Fredag 17. juni 2011
+Jårggålibme: Divte Media AS/
+-Ávvudaláv dagu mánná, javllá Thomas,
+guhti le juo stállav dahkamin gånnå
+galggi sulle 20 næjtso turnerigij.
+ájllega Svierigij vuolggá árvustalátjit
+makta hiebalgis tjiektje dåppe gávnnuji.
+Galggá Sáme
+nissunjuohkusav
+jådedit Itálian
+Karriæra álgij FC Hulløy ásadimijn báhttjalanján jagen
+Dálla galggá Thomas Amundsen (28)
+Ájluovtas Sáme rijkajuohkusav jådedit Viva World
+Cupan Milanon snjilltjamáno gassko.
+Jus galga Sáme rijkajuohkusa åvdås
+tjiektjat de galggá sáme vierregis.
+-Tjiektje galggi ålles Vuonas, aktan
+Svierigis, javllá hárjjidalle Thomas, ja
+nammat moadda dåbdos namá vuona
+alemus divisjåvnås ja rijkkajuohkusis
+gudi soajtti hiehpat.
+Bájkálasj tjiektjij
+gaskan le Rebekka Kvalvik Hansen
+Bådådjos, fuolkijn Gásluovtas, hiebalgis
+tjiektje.
+Thomas Amundsenin le hárjjidalle-
+åtsådallam FC Hulløya buorre
+nissunjuohkusis, le hárjjidallam
+Harstadin, Ørn/Hortenin ja Hardhausan,
+le B-hárjjidallen låhkåm ja le viehka ållo
+inspirasjåvnåv oadtjum Nils Arne
+Eggenis Eggen-skåvlån Orkdalan
+dijmmá.
+Goarssá le Sáme rijkajuohkusa
+hárjjidalle bargo åvdås mav oattjoj Sáme
+bállotjiektjamlihtos ja jådediddjes Mikkel
+Isak Eira (Farmen-Mikkel).
+-Diedon le stuorra guddne dákkir bargov
+oadtjot gå lev dåssju 28 jage vuoras,
+javllá studænnta ja áttjak virggáj
+biejadum rijkajuogoshárjjidalle.
+Ietján le
+stuorra vuojtov priváhta iellemin aj
+oadtjum mannemus jage.
+Dav aj
+bállotjiektjama ja næjtsojda gejt
+hárjjidallá.
+-Ruojav dahkin.
+Dálla hæhttujiv
+låssudagáv binnedit..
+Dát lij 2010 ragátmáno.
+Thomas Amund-
+sen viehkkuj dalloj ålles 148 kg.
+operasjåvnå mannela, ållo hárjjidallama
+ja jiermálasj bårråmusá mannela le
+låssudahka binnum ålles 60 kg:aj
+binnebuv gå jagen.
+Buorre åvddånibme!
+Danen le Thomas Amundsenin match-
+låssudahka 88 kg ja ruvva gárves rijka-
+juogoshárjjidallen.
+Geldulasj barggo.
+Doajvvu sujna galggá nav buorre láhka
+gå vejulasj turnerigij Itálian.
+- Sjattasj má álkke næjtsojt fáron oadtjot
+Milanoj.
+Dat le ham værálda åvdemus
+måvttå-stádaj gaskan, måjut
+rijkajuogoshárjjidalle.
+Merrasábme Anders Larsen Návuonas
+(Kvænangen) riegádij jagen 1870.
+juohkka jage 1895 rájes gitta 1920 lij
+åhpadiddjen duoppen dáppen
+Dalloj viehka vissjalit sáme-
+giela åvdås bargaj.
+Aktan vieljajnis
+vuododij juo jagen 1903 dav mij gåht-
+joduvvá vuostasj sámesiebrren.
+bådij avijssa Sagai Muittalægje, mij
+bådij juohkka nuppát vahko jages 1904
+gitta jahkáj 1911, gå ruhtadile diehti
+hiejteduváj.
+Avijssa sámeaktivistaj
+avijssan gåhtjoduváj.
+Anders Larsen lij
+dåjmadiddjen ålles ájgen.
+Avijssa ietjas
+vuojnov giellapolitihka gáktuj návti tjálij:
+"Sáme e bierri vuosteldit jut ietjasa
+máná dárogielav galggi oahppat, valla
+Sámeaktivissta, avijssaalmodiddje ja romantjálle:
+Anders Larsen
+juohkka sábme galgaluluj ietjas iedne-
+gielav ságastit." Sagai Muittalægje lij
+aj ájnas gå vuostasj sáme stuorra-
+diggeájras, Isak Saba, jagen 1906
+válljiduváj.
+Romádna Bæivve-Alggo sisadná
+miellagiddis gåvvidimijt merrasámij
+iellemis, ja tjuovvu oajvvepersåvnåv
+Ábo Eira iesjgenga oasen iellemin.
+Anders Larsen vuoset dárojduhttem-
+politihka vájkkudusájt sámegiellaj ja
+sámij ietjas iesjdåbdduj.
+Romána ulmme
+lij sámij unnepdåbdov dáttjaj gáktuj
+binnedit ja lij aj protessta vuona
+sebrudagá sámij álbedime vuosstij.
+Romádna ij la ájn dárogiellaj ålgus-
+vatteduvvam, valla jagen 2010 almoduváj
+jiednagirjjen Davvi Girji
+almmudagás.
+Manenagi Anders
+Larsen vájbaj ja hådjånij
+vuosstebiekkan fág-
+gádimes sámij ássje
+Jagen 1918 jådij
+Fálesnuores Finmárkos
+Santoarggaj Trondene-
+san, ja dat rájes ettjin
+åvvånis boade sáme-
+politihkalasj javllamusá
+Sagai Muittalægje almoduváj
+ájggegávdan 1904-11.
+Avijssa
+berustimev oattjoj jur åvddål javlaj
+(2010) gå NRK ájtsaj dåbdos Lars
+Monsena áddjá lij læhkám akta
+abbonentajs.
+Sagai Muittalægje ble
+utgitt i perioden 1904-11.
+Omtale og
+oppmerksomhet fikk avisen like før jul
+(2010), da NRK hadde funnet ut at
+bestefar til rikskjendis Lars Monsen
+hadde vært en av abonnentene.
+Gåvvå/foto: NRK Sápmi,næhttaavijssa/
+nettavisen.
+Larsenis guhti åvddåla lij nav vissjalis.
+Trondenesan lij åhpadiddjen gitta
+pensjoneriduváj jagen 1940 ja dåppe
+jámij jagen 1949.
+Hinnaj ållit unna
+girjátjijn Mærrasámiid birra åvddål
+jámij.
+Dát dárogiellaj almoduváj jaget
+mannela Just Qvigstadajn jårggåliddjen.
+Esski jagen 1979 almoduváj original-
+Jagen 1910 bådij Muittalus samid birra mij lij vuostasj
+girjje sámegiellaj.
+Girjje ja tjálle le åvdebut gåvvidum
+Bájkkeavijsan.
+Ij ållu sæmmi dåbdos le vuostasj
+romádna sámegiellaj, Bæivve-Alggo.
+Romádna
+tjáleduváj åhpadiddjes Anders Larsenis ja almoduváj
+ietjas almmudagán 2 jage Muittalus samid birra
+mannela, jagen 1912.
+Fredag 18. mars 2011
+IKKE FORNØYD.
+Sametingsrepresentant for Norske Samers Riksforbund (NSR) Miriam
+Paulsen er ikke fornøyd med de nye tildelingskriteriene for tospråklighetstilskudd som nylig
+er vedtatt.
+- Det gir lite forutsigbarhet, mener hun.
+FORNØYD.
+Ordfører i Tysfjord kommune,
+Anders Sæter mener at Tysfjord har gode
+muligheter for å utvikle gode tiltak og få
+økonomiske tilskudd til å utvikle det
+lulesamiske språket.
+Suohkanoajvve Anders Sæter lij moadda
+tjåhkånimijn Sámedikke ållestjåhkanime
+åvddåla, ja suv mielas dåhkki viessot
+dájna binnedimijn.
+- Dán mædusájn huoman rijbadip, javllá.
+Modælla ulmij
+Gouvtegielakvuodarudá dássta duohku
+juolloduvvi modella baktu mij ulmijt
+tjuovvu, gånnå vuodo le merustallam
+gålmåjn åsijn.
+Dát goasská divna avtse
+suohkanijt háldadimguovlon.
+Modælla le
+juogedum vuodo-, dievnastum-, ja åvd-
+dånahttemåsijda.
+- Båhtus ådåsamos mærrádusájs le rievd-
+dam ruhtadårja vuodo-oases, mij le
+juogedum divna suohkanij gaskan -ja
+dálla sjaddá 35% tjoahkke dårjas.
+Diev-
+nastumoasse gåbttjå 40%, ja åvddånaht-
+temoasse bissu 25%.
+Mijáv ij dát rievd-
+dam vuojga vájkkuda, valla dijmásj jages
+vájllup 700 000 kråvnå, majt vierttip gåbt-
+tjåt åvddånahttemåsijn.
+Jáhkáv máhttep
+guovtegærddáj dårjav lasedit, javllá
+suohkanoajvve.
+Tjoahkkáj li rudá åvddånahttemoasen 10
+milliåvnå kråvnå.
+Sámedikkeájras (NSR) Miriam Paulsen ij
+le dudálasj rievddadusáj.
+- Ietjam ja NSR'a mielas bierriji guovte-
+gielakvuodarudá ållåsattjat gie-
+htadaláduvvat.
+Tjoavdos ruhtadårjajn
+giellaprosjevtajda háldimguovlo ålgusj-
+ja sisbielen, gåsstå doarjja viettjaduvvá
+aktisasjrudájs, bierri aj giehtadaláduvvat.
+Sámedikke ieneplåhko ij le ga ájádallam
+Sámelága rievddadimijt, jali ådå suohkan-
+ij oassálasstemav háldadimguovlluj.
+Danen NSR doarjju oajvvadusáv gånnå
+udnásj biejadusáv bisodit.
+Dajt buorre
+bielijt Sámedikkeráde oajvvadusás dåhk-
+ki avtastahttet udnásj biejadusájn, duola
+degu stivrrimvuohke ulmij baktu ja ak-
+tisasjbarggo suohkanij.
+Nav de ájnegis
+suohkana e majdik mase.
+Sæmmi bále
+vuojnnep stuorra stádasuohkana degu
+Áltá ja Råmsså árvustalli sæbrrat giel-
+laháldadimguovlluj.
+Vuona Sámij Rij-
+kasiebrre (NSR) sihtá vuorddet desik
+rievddadusá Sámelágan li dagádum,
+åvddål ådå juollodusmærrádusá sáme
+suohkanij gaskan árvustaláduvvi, javllá
+Suohkanoajve Sætera mielas ij Divtas-
+vuona suohkan mase ållo rudáv.
+Åvdep vahko Sámedigge giehtadaláj ådå njuolga-
+dusájt juogadimes guovtegielakvuodarudájs.
+Divtasvuodnaj dát sihtá javllat doarjja binnu birrusij
+700 000 kråvnåj jahkaj.
+- Farra nuppe guovlluj.
+Midjij sjaddá
+buorep dille dáj rievddadusáj maKK'ela.
+Mijá vuodo sjaddá åvddånahttemoasen,
+gånnå aktan Sámedikkijn sihtap barggat
+gålmmå jage.
+Suohkan viertti åvddånaht-
+templánav dahkat boahtte 3 jahkaj (2012-
+2014), ja jáhkáv buorep sjaddá gå udnásj
+modælla.
+Vierttip åvddål javllamáno 1.
+bve sjiehtadusáv dahkat åvddånahttema
+hárráj, ja Árranijn aktijvuodav gávnnat.
+Ådå modælla nanni åvddånahttemdårja
+vuodov Divtasvuonan, ja stuovesvuo-
+dav vaddá.
+Då unnep suohkana Divtas-
+vuodna, Snåasa, Loabat ja Gáivuodna
+buorep láhkáj doarjoduvvi, javllá suo-
+hkanoajvve.
+Paulsen lij huoman vuojnnet suohkanoa-
+jvve Sæter lij duostutjam rievddadimijt
+ietjá láhkáj.
+- Muv mielas suohkanoajvve ij tjielgga
+vuojne rahtjamusáv gielaj dássádusá
+Ráddidus le doajmmaplánan tjál-
+lám man ájnas le sierralágásj dåjmalasj-
+vuodajn nannitjit julev- ja oarjjelsámeg-
+ielav, ja nav de luluj ruhtadoarjja julev- ja
+oarjjelsámegielak suohkanijda lassánit.
+Åvddånahttemdoarjja sjaddá prosjev-
+taháme baktu, ja nav e stuoves virge
+sjatta gávnnut.
+Dievnastumdoarjja
+binneduvvá, ja farra stuoráp suohkanij-
+da ávkken sjaddá.
+Divtasvuona suo-
+hkanin li hásstalusá fáhkaulmutjijt gávn-
+nat, duola degu skihppijviesujn.
+Unna
+suohkanin gå Divtasvuonan li dárbo ma
+vierttiji gåbtjåduvvat, degu ietjá stuoráp
+Viertti liehket avtadássásasj-
+vuohta suohkanij gaskan háldadus-
+guovlon, javllá Paulsen.
+Anders Sætera mielas stuovesvuohta
+nanniduvvá sjiehtadusáj baktu, ma galg-
+gi vihpat 3-jahkasasj gávdav.
+- Danen gå ådåsamos suohkana gielahál-
+dadusguovlon vuoroduvvi, daj siegen
+julevsáme, vuojnáv buorre máhttelisvuo-
+dajt Divtasvuodnaj, javllá sån.
+Sávvá avtaárvvusasj gielajt
+- Gå ráddidus åvddånbuvtij doajmma-
+plánav sáme gielajda gidán 2009, dættod-
+in man ájnas lij tjalmostahttet nuortta-,
+julev-, ja oarjjelsámegielav avtaárvvusat-
+tjan.
+Nav gåk mån ássjev vuojnáv, e dá
+rievddadusá guovtegielakvuodadårjan
+tjuovo ráddidusá doajmmaplánav sáme
+Dåjma bierriji stuovvot, duod-
+den máhttelisvuodav láhtjet åvddånaht-
+temij julevsámegielas.
+Julev- ja oarjjel-
+sámegiella æbá le vuoroduvvam dårjajn,
+valla ruhtadoarjja le farra binneduvvam
+35-40% vuododårjas udnásj vuoge vu-
+DUDÁLASJ.
+Divtasvuona suohkana
+suohkanoajvve, Anders Sætera mielas li
+Divtasvuonan buorre vejulasjvuoda dåjmajt
+jåhtuj biedjat ja ruhtadårjav lasedit
+julevsámegielav åvddånahtatjit.
+IJ LE DUDÁLASJ.
+Sámedikkeájras Vuona Sámij Rijkasiebren (NSR) Miriam Paulsen ij le
+dudálasj ådå juollodibmemærrádusáj guovtegielakvuodadårjan ma esski li mierredum.
+- Ij
+vatte stuovesvuodav, javllá sån.
+- Gåbttjå 9 suohkana ja 3
+fylkkasuohkana
+- Ådå juollodummærrádusá jages 2012
+- Merustallamvuodo gålmmå åsijda
+juogedum:
+Vuododoarjja 35%,
+Dievnastumdoarjja 40%.
+Juogeduvvi
+automáhtalattjat váni
+ruhtalåhkodiedádusájn.
+Åvddånahttemdoarjja 25%, rávkká
+dárkkelis ruhtalåhkodiedádusáv.
+Doarjja
+hiebaduvvá dåjmaj milta ja
+aktisasjvuodajn Sámedikkijn.
+- Divtasvuona suohkan dijmmá oattjoj 3
+milliåvnå kråvnå guovtegielakrudájs.
+- Gájbbádusá: Sámegielak bargge,
+bargge gudi li giellaåhpadusáv
+tjuovvum, ássjij diededibme, diehto,
+sjiemá, sámegieltæksta næhttabielen,
+guovtegielak tjállusa jnv.
+osstij, javllá sámedikkeájras Miriam
+Divtasvuona suohkanráde guláskudda-
+moajvvadusá milta doarjju rievddadimev
+mærrádusásj suohkanij ja fylkkasuo-
+hkanij guovtegielakvuodadårjav, mij dal
+ulmij milta stivrriduvvá.
+Duodden javlli
+binnedibme le prinsihpa vuosstij mij
+galggá nannit sámegielav háldadus-
+Guláskuddamvásstádusán mij
+Sámediggáj vatteduváj dijmásj javl-
+lamáno, tjállá Divtasvuona suohkan
+åvddånahttemoasse bierri ájn vil ienep
+dættodit innovatijva ja kreatijva plánajt
+gå gudik goassak le juolloduvvam suo-
+hkanijda, javllá tjállus.
+JUOLLODIMMÆRRÁDUSÁ
+árvustaláduvvi gålmmå jagij
+rjjo
+Ruhtadoarjjo
+binnedum
+Fredag 18. november 2011
+Árran giellabiesse-prosjevtav gidán 2009
+álgadij.
+Dåjma ulmme le julevsámegielav
+nannit, ja njálmálasj giellamáhtudagáv ja
+anov lasedit.
+Dát prosjækta le hiebaduv-
+vam 16-30 jagágijda gudi julevsáme-
+gielav muhtem mærráj dádjadi, valla e
+duosta ságastit ja aj sidjij gudi gielav juo
+Sanna Vannar (16) Jåhkåmåhkes lij
+vuostasj bále Árrana giellabiesen, ja
+soaptsoj.
+Suv mielas le ájnas rijkkarájáj
+rastá barggat:
+- Buorren dåbddu gå
+le luondulasj sámástit
+Árran julevsáme
+guovdásj le vas ásadam
+giellabiesev nuorra
+julevsámegielagijda,
+avtsát bále.
+Fádda lij
+guollit ja guolev sláhkkit
+ja gárvedit ja málestit.
+Dán bále lidjin
+lågenanvidás tjåhkanam
+giellabæssáj Vuodna-
+badán ållu Divtasvuona
+sisgietjen åvdep ájllega.
+-Ájnas le munji dåbddåt dáppe besav ja
+galgav sámástit.
+Dat le nav buorre
+dåbddo sierraláhkáj gå diedáv då ietjá
+oassálasste aj sæmmi láhkáj dåbddi.
+ham álu sjaddap dåbddåt lip dåssju
+muhtem gallegattja gudi sámásti dåjn
+mijá sijdabájkijn ja navti sjaddá miján
+sierralágásj aktijvuohta, javllá sån.
+Galggá dal ienep
+oassálasstijt "guollit"
+Árrana rádevadde Lars Filip Paulsen lij aj
+Árrana áttjak virggáj biejadum rádevadde Lars Filip Paulsen lij háhkamaden, dálla galggá dal giellabiesijda ienep oassálasstijt guollit.
+Árrans nyansatte rådgiver Lars Filip Paulsen fisket i auårsklakken, nå skal han ut å fiske flere deltagere til giellabiesse.
+Præssadiedádus
+Gåvå: Lars Th.
+Giellebiesen havsskudallamin.
+Bra stemning på giellabiesse.
+fáron guollimin:
+- Mån lav esski dán virggáj álggám,
+galgav dal boahtte giellabiesijt
+plánigoahtet, galggi edesik guokta vil
+dán skåvllåjage ja diedon aj Julevsáme
+vahkon snjilltjamánon dagu lip åvddåla
+ásadam.
+Galgav dal ienep oassálasstijt
+"guollit", javllá Paulsen.
+Giellabiesse-prosjekta le ruhtadårjav
+oadtjum Sámedikkes ja Nordlánda
+fylkkasuohkanis.
+Árrana direktørra Lars
+Magne Andreassen le gijttevasj gå oa-
+jválattja dákkir dåjmajt doarjju.
+Luluj aj
+luondulasj jut Divtasvuona suohkan
+manenagi dákkir dåjmajt doarjju danen
+gå suohkana guovtegielakvuodarudá
+dåjmaj milta juolloduvvi.
+Dát le dal
+goalmát jahke mij giellabiesijt ásadip.
+Hæhttup sámástit Árrana ja skåvlå
+ålggolin jus gielan galggá boahtteájgge,
+ja giellabiese li dal boahtám stuoves
+årnigin.
+Julevsáme giella Árranis
+vuoroduvvá, låhpat Andreassen.
+Trond Edvard Paulsen sájdev giesij.
+Trond Edvard Paulsen fikk sei på kroken.
+Fredag 19. august 2011
+Campbell (1821-1885), adelsfuolkes, lågåj
+realfágajt ja histåvråv, valla gattsaj aj
+jurisstaåhpadusáv.
+Ienemus oasev suv
+ållessjattuk iellemis åroj Londonin gånnå
+advokáhttan bargaj ja gånnå sujna lidjin
+moadda almulasj virge.
+Valla ienemus
+oasev ájgestis gålij ållu ietjá ássjijda.
+Campbell le ienemusát dåbdos gå sån lij
+dat guhti tjåkkij gælak álmmuksubttsasijt
+ja njálmálasj árbbedábev - skohtaj
+vásstádus mijá ietjama Asbjørnsen ja
+Moej.
+Dáv dagáj ájgen gå gælak álbedu-
+váj binnepárvvusasj giellan mij hæjojs,
+dármedimijs ja jáhkkarádagijs ságastuváj.
+Campbell bisodij moadda tjuohte
+subttsasa mujtodibmen sjaddamis.
+Sujna lidjin moadda berustime ja tálenta
+- ja dajt aj adnuj váldij guhkken ierit
+ietjas sijddalándas.
+Tjiehpes amatørge-
+ologa lij, ja berustij gåktu duobddága
+lidjin dagádum.
+Smidá lij aj tjuorggat ja
+mállit.
+Dat lij sunji ávkken gå gålgåj,
+sierraláhkáj Skádasasuollun.
+Sujna lidjin
+aj vaddása lingvisstan ja manenagi buvtij
+sihke spánskagielav, dujskagielav ja
+Sábme - "My second love"
+Sån lij vuostamuttjaj gaskan guhti sámijt ja
+sámij iellemav gåvvidij mállima baktu.
+Valla badjel
+150 jage gållin åvddål skotlánda adelålmmå John
+Francis Campbella tjáppa mállaga dåbddusin
+sjaddin Vuonan.
+"skádasasuollugielav" ja sámegielav aj.
+Campbell berustij ålov Skádasasuollus ja
+vuolgij diehki duolloj dálloj ájggegávdan
+Sierraláhkáj berustij Nuortta-
+kalohtas ja Sámeednamis.
+Campbell tjabu
+gåvvidij Sámev "my second love"
+mannel skotlánda váre, ja lij moaddi
+dáppe gállidime.
+Guossidij Råmsåv ja
+Finmárkov juo jagen 1849, ja Vuonav ja
+muhtem mærráj Nuortta-Vuonav aj jagijn
+Skottlánda
+adelsålmåj lij duodden vissjalis
+várreulmusj ja guollár, sierraláhkáj
+luossaguollár, ja dat lij aj viehkken
+berustibmáj luondos ja álmmugis
+Sierraláhkáj ietjas manojn Nuorttakalo-
+htan jagijn 1851 ja 1852 tjuorgaj Campbell
+ålov dassta majt vuojnij, ja bájnnij
+mannela tjuorggamijt tjáppa
+akvarellajda.
+Campbell lij snivva
+váksjodiddje, luondov ja álmmugav, ja
+akvarellajn le stuorra histåvrålasj árvvo.
+Dá gåvå li læhkám girjij sinna skohta
+nasjonálgirjjevuorkán Edinburghan, ja
+dåssju muhtem mærráj li læhkám
+dåbddusa Skottlánda ålggolin.
+2009 ajtu Tråmså Universitehtta viettjaj
+dájt vajáldahtedum dájddabargojt
+ruopptot vadjáluvvamis.
+Vuosádus "My second love, Lapland",
+mij Universitehttagirjjevuorkán
+vuosáduváj, vuosedij moadda akvarellajs
+ja lij hábbmidum mannon Helgeláttes
+gitta Áltáj ja vuolus jågåj milta
+Haparandaj Bottenvikenin - måhkij
+Nuorttakáppaj ja Dædnuj.
+Sij gudi
+vuosádusáv guossidin vuojnnin tjáppa
+duobddágijt, stádagåvåjt, luossa-
+guollimav ja gájkinåvdemusát moadda
+gåvå sáme iellemis.
+Moadda Campbella akvarellajs li aj in-
+ternehttaj biejadum; http://
+www.theapricity.com/forum/
+showthread.php?t=12398
+Sosialantropolog Marit Myrvoll.
+Brita Pollan.
+Lågådallam le oasse semináras ásadum
+Stájgo histåvrråsiebres, álmmukåsko
+birra; risstalasj teologajs nåjdijda.
+Semi-
+nárra sjaddá Hotell Engeløystuan
+snjilltjamáno 27. biejve.
+Tematiseriduvvá
+gåktu buorediddje válljiduvvi, ja gåktu
+buorediddje máhtudagáv háldaduvvi.
+Marit Myrvoll (57) le sosialantropologa
+ja dutke Norsk institutt for kulturminne-
+forskning, Råmså universitehtan.
+Riegáduváj ja bajássjattaj Bådåddjon,
+valla áhttjes le Stájgos.
+Barggam le åhpa-
+diddjen Tverlándan 10 jage, oajvve-
+tjállen sáme siebren ja Sámedigge suv
+rahpamvásstálattjan biejaj jagen 1989.
+Sån le aj barggam Riksantikvaran ráde-
+vadden suodjalimes sáme kulturmujtojs.
+Ienemus oasse suv dutkam sámij gaskan
+le dagádum julevsáme guovlon, ja áttjak
+disputerij dutkamtjállusijn åsko ja jáhko
+birra udnásj sáme bájkálasj sebrudagán
+Sujna le læhkám stuorra
+dutkamprosjækta jábmema birra duola
+degu Stájgon ja Oarjjefuoldán.
+dán dutkamis åvddånbåhti girjen "Nord-
+lands kulturelle mangfold".
+sáme histåvrråj berus aj Marit Tibetas, ja
+tjálij oajvvefáhkadahkamusáv Dalai Lama
+demokratiserikprosessa birra rijkka-
+báhtariddjen.
+- Lidjiv lahkke jagev diehtotjoahkkimin
+Indian, ietjam 13 jagák bárnijn.
+iedne hállo væráldin snuoggat antro-
+pologan ittjij hieba gå lidjiv aktuhuv-
+sulajs ietjam mánnáj gut åhpadusáv
+buoremusát Vuonarijka skåvllåsystema
+baktu galgaj válldet.
+Nav de ruoptus
+Nordlánndaj jåhtiv.
+Danna doktorgrádav
+álgadiv mij guoskaj duohtavuoda-
+dádjadusáv ja åskulasjvuodav bájkálasj
+sáme sebrudagán Divtasvuonan, gånnå
+Noajdes
+låhkkåj
+Sagaspillvahko lågådallá sosialantropologa Marit Myr-
+voll máhtudakdábij birra ja sáme buoredime ja
+lågådime birra moatten åskulasj suorgijn ájges ájggáj.
+gávtse máno årruv.
+Guoradalliv gåktu
+álmmukåssko lij jårgijdam risstalasj duo-
+htavuohtaj.
+Åvddånboahtá gå Jubmela
+namma jali ruossa suoddji gadnihij
+vuosstij, javllá Marit.
+Jábmemij
+Guok sjattalvisá vuojnnamin hieredin
+Marita dutkamav, ja vierttij oahppat
+låhkåt ja vádtset ådåsit operasjåvnå
+Danen ij le disputerim åvddål
+esski áttjak.
+Gasskabåttå le huoman
+dutkam sámij ja dáttjaj dádjadusájt
+jábmeba hárráj.
+Diehtotjoahkkimav
+tjadádij duola dagu Stájgon.
+- Guoradalliv gåktu ulmutja jábmemav
+giehtadalli.
+Rubbmelasj jábmema birra ij
+le sáhka, valla jábmemoavddusij birra, ja
+gåktu dajt gåhttjop.
+Sæmmi le viessom-
+biejvij hárráj, jus jáhkeduvvá dá biejve li
+juo álgo rájes biejadum ja mierredum.
+Nabdedibme mánás le álu jábmám fuolkij
+milta, subtsas Marit.
+Dálkudiddje
+- Dáj ássjij birra galga Stájgon gieht-
+tot?
+- Iv jur dájt ássjijt giehtadalá.
+Gávnnu aj
+goalmát oasse majt lev guoradallam, ja
+man birra lev doktorgrádan tjállám.
+Dálkudime birra.
+Dábálattjat juogeduvvá
+dálkudibme gålmmå åsijda; fáhkamedisi-
+jnna, ietjá duodde medisijnna ja
+árbbedábálasj medisijnna.
+Mån galgav
+sáhkadit árbbedábálasj sáme medisijna
+birra ja dav juogáv almmavuodad-
+ádjadusáj jali åsskoj milta.
+Álgáv sáme
+nåjdijn, guhti lij dálkudiddje sáme
+religiåvnån.
+Risstalasjvuodan gávnnap
+dábálasj ristagis låhkkev, guhti doajmmá
+moatten sajijn vilá uddni.
+gávnnu majt gåhttjop ådå åskulasj-
+vuohta, ja dav tjuovvu ådå-noajdde.
+le buorediddje dan almmavuoda-
+dádjadusán ådå-åskulasjvuodan, gånnå
+li riek moadda moattelágásj oase ja
+jáhkkovuoge ma máhtti liehket aktij-
+Valla sáme ådå-noajdde
+viedtjá ienemusát almmavuodadád-
+jadusáv sáme åsskos, mij muv dádjadusá
+milta ij le viesso uddni.
+Ådå-åskulasj-
+vuohta sámij gaskan le galla viesso, ja
+uddni vuojnnep moadda sáme ådå-
+nåjdijt.
+Guoradallap muodugasjvuodajt
+ja sieradusájt, majt li joarkkám ja mij le
+ådå, javllá Marit Myrvoll, guhti dálla
+guoradallá bijtámsámij dilev, mánáj ja
+nuoraj identitehtav, oassen stuorra
+Vuona-Svierik prosjevtas.
+Myrvoll, guhti iesj le sábme, le
+mielastum sáme politihkkaj ja histåvrråj
+guhka ájgev.
+- Álgij åhpadusájn sebrudakdiedon
+Råmså Universitehtan, gånnå álggiv mij
+gåhtjoduvvá sáme åhpadusá ja ulmus-
+jtjerdalasj gasskavuohta mij mannela
+gåhtjoduváj sosialantropologijan, ja dasi
+mielastuvviv.
+Mån tjálliv Nordlánda
+fylka bargo birra sáme kultuvrajn, mij lij
+luondulasj gå mujna lij duogásj sáme-
+politihkkárin.
+Nordlánnda lij 80-jagijn
+åvdåstiddje fylkka mij oattjoj sáme ássjijt
+fylkkakulturpládnaj, ja muhtem ájgev
+tjadáduvvin sáme kulturkonferánsa
+juohkka jage.
+Muv mielas le riek ájnas
+ienep diedojt åttjudit sámevuoda birra
+Nordlándan, ja le riek buorre gå ådå
+Nordlánda Universitehtta dav berus,
+javllá Myrvoll, guhti ávvudallá gehtjatjit
+Sagaspelav vuostasj bále dá giese.
+Marit Myrvoll ájggu aj vuosedit filmav
+árbbedábálasj sáme låhkke birra.
+Filma
+namma le "Just a Natural Thing" ja le
+dagádum T. Haugsethas ja I. Achiccias
+Seminára nuppe oasen
+galggá Brita Pollen lågådallat álm-
+mukåssko ja ristagis teologaj birra
+gálldon åvddårisstalasjvuodan Vuonan.
+Mannela ájggu Tove Mjellanger
+subtsastit suv versjåvnåv "Ginnunga-
+gap" ja girjje-prosjevta birra majna
+Fredag 21. januar 2011
+Ulmme le dahkat njuolgadusájt gåktu
+bierrip ja máhttep oatsodit
+maneldisbáhttsijt sáme guovlojn.
+- Ájggop guoradallat hæhkkajábmemav
+ja maneldisbáhttsijt sáme guovlojn dan
+diehti gå tiebmá vargga ij la
+Dákkir jábmem
+sieraduhttá luondulasj ja vuordedahtte
+jábmemis gå maneldisbáhttse e dåssju
+váseda suorgov massemis, valla aj
+traumajt vásedi.
+Hæhkka ja sieldes
+jábmema mannel sjaddá álu post-
+traumahtalasj reaksjåvnå ja masjvalis
+suorggo maneldisbáhttsijda.
+diehtep ienebuv gåktu maneldisbáhttse
+åtsådalli dilev, de le máhttelis boahtte-
+ájgen buorep fálaldagáv vaddet, subtsas
+psykologa ja stipendiáhtta Lena Slettli
+Gundersen.
+Prosjækta galggá vihpat
+gålmmå jage aktan ja gitta jahkáj 2012.
+Kulturdádjadus
+Prosjækta galggá guoradallat gåktu kul-
+tuvralasj dile máhtti nannit, jali binnedit,
+maneldisbáhttsij máhtukvuodav
+gávnatjit iellemij vas vásádusá mannel
+mij moaddásijda vuojnnu dádjadahtes ja
+håjes.
+Nammadus maneldisbáhttse
+vuoset dajda gudi báhtsi hæhkka ja
+sieldes jábmema mannela, ja dåbddi
+ietjasav lahka guoskadallam.
+- Ieneplåhko álmmugis Nuortta-Vuonan
+almulattjat ja sáme guovlojn sierraláhkáj,
+årru smáv bájkijn, ja navti moattes
+guoradaláduvvi hæhkkajábmemij.
+aspækta dán aktijvuodan le berajvuoda
+árvvo moadda sámij gaskan.
+Berajvuohta
+le guovdálasj sosiálalasj ja gasska-
+vuodalasj perspektijvan, ja sámij gaskan
+le aj vijdedum berajnammadusá.
+Berraha
+ma láttij gaskan nammaduvvi goalmát- ja
+næljátlávven, ålgop berraha, álu sámij
+gaskan li dássásattja vuostasjlávijda ja
+aneduvvi lahka berrahin.
+Duotteduvvam
+berraha li aj riek ájnnasa moaddásijda,
+gånnå "berajvuoda" åttjuduvvi
+ristaæjgádij ja gájmij baktu.
+Árvvo
+berrahij máhttá dahkat vaj moattes
+dåbddi ietjasav maneldisbáhttsen gå
+muhtem hæhkkat jábmá, javllá
+Álgon dákkir prosjevtan le binná diedo
+lågo birra vejulasj diehtovaddijs/
+maneldisbáhttsijs ma årru sáme
+- Mij lip suohkandåktåra baktu
+guládallam maneldisbáhttsij, ja sij iesj
+máhtti mierredit jus sihti prosjevtan
+oassálasstet jali ij.
+Suohkandåktårijn li
+diedo hæhkkajábmemij birra suohkanin,
+Viehkke maneldisbáhttsijda
+Sáme varresvuodadutkama guovdásj
+Råmså Universitehtan le ságájdahtte-
+goahtám maneldisbáhttsijt gæssta
+nágin lagámusájs le jábmám.
+valla ietján gå ållu lagámusáj birra de ælla
+siján diedo gudi lidjin ulmutja lahka.
+Ságájdahttema tjadáduvvi manel-
+disbáhttsij sijdan jali hiebalgis almulasj
+huodnahin, gånnå iesj sihti.
+Dålkkå
+aneduvvá gånnå le sávadahtte, subtsas
+E diede fálaldagá birra
+Udnásj biejve ij gávnnu duodastahtedum
+diehto maneldisbáhttsij birra sáme guov-
+lojn.
+Vuonarijka oajválattjajn le ulmme
+sáme álmmuk galggá adnet avtaárvvusasj
+ja sæmmi máhttelisvuodajt varresvuoda ja
+sosialdievnojn, mij merkaj fálaldahka
+galggá hiebaduvvat sáme addnáj ja ij
+dárbaha liehket sæmmi fálaldahka dagu
+ietjá vuonarijka álmmugij.
+maneldisbáhttsijn le stuoráp vádá psy-
+hkalasj, fysihkalasj ja sosiálalasj
+gássjelisvuodajt oadtjot, ja álu rahtji
+ájgev, de moattes giehtadalli massemav ja
+suorgov buorak láhkáj.
+- Dan diehti le ájnas guoradallat makkir
+varresvuodaåvdedim faktåvrå ma li
+viehkedam maneldisbáhttsijt
+hiebadalátjit håjes dilijda ja viessot
+surgujn ja massemijn.
+Dádjadibme makkir
+vidjura ma li dahkam vaj maneldisbáhttse
+nahki viessot manepájgen ávkálasj láhkáj,
+máhttá vaddet ávkálasj diedov mij máhttá
+aneduvvat klinihkalattjat ja hieredimijn,
+miejnni Lena Gundersen.
+Ulmme le oadtjot binnemusát 150
+diehtovaddijt moadda sáme guovlojs
+prosjevta kvantitatijvalasj oassáj, ja
+dássta vas tjuoldeduvvi 15-20
+diehtovadde kvalitatijvalasj
+tjiegnudakságájdahttemij.
+oassálastátjit guoradallamin le vierttim le
+massám avtav lagámusájs hæhkka-
+jábmemin (hæhkka mánnájábmem,
+iesjsårmmim, sårmen jali ietjá sieldes
+jábmemijn), ulmusj vuojnná ietjasav
+lagámussan, maneldisbáhttse le 18 jage
+jali vuorrasabbo ja jábmem dáhpáduváj
+gaskan 6 máno ja 7 jage rájes.
+Terapeutalasj árvvo
+Guoradallam tjadáduvvá moattelágásj
+sáme guovlojn (Sisnep-Finnmárkko,
+merra, márkko-, julev-, ja oarjjelsáme).
+Prosjækta le tjanádum guokta guovdálasj
+sáme institusjåvnåjda, Sáme varres-
+vuodadutkama guovdásj ja SANKS,
+gænna li guoskavasj fágalasj ja kultuvra-
+lasj máhtudagá varresvuodadutkamin ja
+psyhkalasj varresvuodasuodjalimen.
+- Sáme kultuvran li njuolggidusá ma javlli
+dån ij galga iehtjádij sáhkadit hielles ja/
+jali negatijva priváhta ássjij birra, ietján
+gå lagámus fámilljaj.
+Sávvap manel-
+disbáhttse vuojnni dav ávkálattjan
+oassálasstet dákkir addnenjuolggidum
+dutkamin, máhttelisvuodav majt dálla
+Hæhkkajábmem le hielles
+guoradallamtiebmá ja máhttá dåbddus
+låssåt guládaláduvvat iehttse persåvnå
+jábmema birra.
+Uneplåhkoperspektijvan
+dákkir oassálasstem máhttá moattelágásj
+siváj diehti liehket ienep hielle.
+vuoset lasse låhko guoradallamijs
+maneldisbáhttsij hárráj ij le gássjelis
+dutkat hielles ássjij birra.
+Moattes sihti
+dutke, viehkkeapparáhtta ja iehtjáda
+galggi oahppat sijá dile birra.
+muhtema åtsådalli oassálasstemav
+báktjasin, de manela tjielggiji sij e
+sánarda ja ihkap sjaddá viehkke dádja-
+dahtesvuodan jus máhtti iehtjádijt
+Jus tsuojggiji vánesvuodajt
+viehkkeapparáhtan jali iehtjádijn le
+máhttelis dahkat vaj iehtjáda oadtju dav
+viehkev majt ietja ettjin oattjo.
+muhtema åtsådalli ságájdahttem vaddá
+máhttelisvuodav tjadádittjat vásádusáv
+máhtulasj fáhkaulmutjijn.
+åtsådalli dát máhttá liehket
+"terapeutalasj árvvo".
+Jus aktak maneldisbáhttse sihtá
+oassálasstet prosjevtan máhtti guládallat
+Gundersenijn mejla baktu:
+lena.slettli.gundersen@uit.no
+Viehkke maneldisbáhttsijda.
+Psykologa ja stipendiáhtta Råmså Universitehtan, Lena Gundersen sihtá guládallat maK'eldisbáhttsij
+sáme guovlojn gudi li vásedam hæhkkajábmemav fámiljan.
+Hjelp til etterlatte.
+Psykolog og stipendiat ved Universitet i Tromsø, Lena
+Gundersen ønsker å komme i kontakt med etterlatte i samisk område som har opplevd brå død i familien.
+Jårggålibme: Divte Media / Idar Kintel
+Fredag 21. oktober 2011
+Tæksta: Geir O. Smelror
+Bæjválattjat gávnnap suv Rádevieson
+Gásluovtan gånnå le barggam Nav-
+bagádallen ruvva gålmmå jage.
+Daniel
+riegáduváj guhtta oarbbenij Guovdda-
+gæjnon sis-Finnmárkon.
+Gå ieddnes
+skihppáj riegádahttema mannela de
+"biejaduváj" biebbmosijddaj dåssju
+guovte máno vuoras.
+- Lidjiv vuorbálasj ja båhtiv guokta låjes
+nissunij lusi gudi lijga tjanádum bájke
+pinsetjoaggulvissaj.
+Biebbmoiednij
+lunna buoragit viessuv, ja muv
+iednegiella sjattaj dárogiella.
+Manenagi
+oahppiv sámegielav, javllá Daniel gen
+mielas lij riek vuorbálasj gå oattjoj
+bajássjaddat guovte kultuvraj.
+jáhkká sån le suv ienep gierddisin
+dahkam ja gåbdep mielav vaddám gå
+dálla årru guovtekultuvralasj suohkanin
+dagu Divtasvuodna.
+Sarons dal
+Gå bajássjattaj láhka tjadnasij pinse-
+tjoaggulvissaj de Daniel árrat mierredij
+majt sidáj dahkat.
+- Diedon vájkkuduvviv, valla dåssju
+positijvalattjat.
+Oahppiv ålov Jubmela,
+åsko ja guojmmegieresvuoda birra ja aj
+ávon sjaddiv tjuodjamij ja lávllomij.
+Jáhkáv dát lij sivva gå 16-jagágin jåhtiv
+Danmárkkuj ja danna Rámmátskåvllåj
+álggiv.
+Gå jagev danna lidjiv læhkám de
+álggiv rámmát- ja misjåvnnåskåvllåj
+Sarons dalan Kvinesdalan dåbdos Aril
+Edvardsena lunna.
+Ådååhpadum
+Daniel, gut val ietján?
+Suv namma le Johan Daniel O. Hætta, valla ienemusá
+suv Danielin dåbddi.
+Nuorráj ja vantsajda lijkku juska
+le Guovdda-gæjnon bajássjaddam.
+Ja le riek ájnas
+berustiddje bájkálasj sebrudagán.
+pastorin pinsetjoaggulvisán iejvvij aj
+suv gejna válldujiv.
+- Lijma nav nuora, gå válldujma mujtáv
+vierttijma dåhkkidusáv goappátjij
+æjgádijs oadtjot.
+Gállasjvuohta vibáj 16
+jage, ja oattjojma gålmmå buorre máná
+gudi uddni li munnuj vihtta mánájmáná
+vaddám.
+Divna årru dálla Råmsån.
+Suodjalimsujttár hestaj
+ájggeájidallamin
+Da gudi dåbddi Danielav buoragit diehti
+sujna le stuorra hukso iehtjádij birra ja
+sierraláhkáj dajda doajmmahieredimij ja
+vuorrasap ulmutja.
+- Lev agev ulmutjijda lijkkum ja sierra-
+láhkáj dajda gudi ælla nav ressurs-
+sagievra.
+Dát lij jáhkáv akta sivájs gå
+åhpaduvviv suodjalimsujttárin ja jåhtiv
+ruoptus Guovddagæjnnuj bargguj
+åssudakjådediddjen famillja ja
+biejvvesijdan.
+Gå danna åroj berustahttjáj hestajs ja aj
+hæsstaguovdátjav álgadij.
+- Ienemusát lidjin gietjav hesta stállan ja
+munji lij dát suohtas asstoájggedoajmma.
+Hesta li riek buorre ja jiermmás juhtusa,
+javllá Daniel, guhti bájken oattjoj namáv
+"Hæssta-Daniel".
+Valla guhtta jage dan
+mannela vierttij hiejttet asstoájgge-
+dåjmajnis allergija diehti.
+- Dat lij låsså mærrádus, valla ællim muj-
+na ietjá máhttelisvuoda, javllá sån.
+Divtasvuodnaj jåhttåj
+Sån guodij sijddabájkev Guovdda-
+gæjnov bargo diehti Hámmárfestan
+doajmmahieredum mánáj habilitetjuo-
+hkusin Finnmárkon.
+Dán bargon lij
+vargga gålmmå jage åvddål Divtas-
+vuodnaj ja Gásluoktaj jådij jagen 1997.
+Suv vuostasj barggo lij Divtasvuona
+Skihpa- ja vuorrasijsijda jådediddje.
+Guokta jage mannela målsoj bargguj
+doajmmahieredimij konsulænntan.
+- Dát barggo vattij munji máhttelis-
+vuodav oahpástuvvat ålles Divtas-
+vuonan ja oadtjuv moadda buorre
+rádnajt vuonav miehtáj, subtsas Daniel
+goarssát.
+Æhttsá nuoren liehket
+Vantsajn manádit nuoren le juojddá masi
+Daniel riek buoragit lijkku.
+Jus asstá de
+nuorráj manná vantsajnis.
+Låbijn manná
+guojmijnis muhttijn guhkep manojda
+Lofoahttaj ja Hárstáj.
+Máhttá usjudallat
+gåktu akta guhti le Finnmárkkoduoddarin
+bajássjaddam máhttá nuorráj nav lijkkut
+vaj jådediddjedåjmav le válldám Hund-
+holmen og omegn båtforenigin?
+- Nuoren liehket le munji buoremus
+vuojnadallam.
+Gå lijkkuv nuorráj ja
+tjáhtjáj de máhttá dat boahtet dan diehti
+gå bajássjaddiv jåhkågátten Guovdd-
+agæjnon.
+Mij le buorep gå bæjvádagán
+vantsajn vuonan gålggåt ja sájdátjav
+bivddet vuossjatjit?
+Jus juojddá
+gåhtjoduvvá "buorre iellem" de le gåjt
+dát oasse dassta, miejnni sån.
+Gássjelisvuoda vuornnot
+Daniel gåvviduvvá ulmutjin gæssta
+máhtá viehkev ádnot juohkka ássjen.
+jus gatjáduvvá de ij álu vuorno.
+sujna gáktsa luojvojdåjma jådediddjen
+jali sebrulattjan nammadusájn ja rádijn.
+Jus galggá juojddáv nammadit de le sån
+jådediddje Hundholmen båtforenigin ja
+Oajvveluohtádusulmusj fáhkasiebren
+Delta.
+Duodden li sujna moadda sáme-
+politihkalasj dåjma.
+Ja manemus
+suohkanválgan válljiduváj suohkan-
+stivrraj Barggijbelludagás.
+- Gåktu le máhttelis nav ålov
+oassálasstet?
+- Muv mielas de li ilá moattes gudi agev
+vuornnu ienni gå bájkálasj sebrudagán
+Muhtema vierttiji oassálasstet
+Duodden de lev sosiálalasj ulmusj
+guhti lijkkuv sebrudagán berustallat.
+Lijkkuv gå juojddá dáhpáduvvá, låhpat
+Daniel.
+Fredag 23. september 2011
+Pressemelding, Sven Roald Nystø,
+styreleder Reiseliv i Hamsuns Rike
+Vuonan le sáme mannoæládusá
+åvddånibme asski álggodásen.
+Sáme mannoæládus le vuorodum Ham-
+sun Guovlo Mannoæládusá bieles.
+Sáme mannoæládus åvdeduvvá
+Hamsun Guovlo Manno-æládus (HGM) ja Árran julev-
+sáme guovdásj bivdiji berustiddjijt sáme mannoæládus
+tjåhkanibmáj dijstagá gålgådismáno 4.b.
+Ulmme æjvvalimijn le ságastallagoahtet prosjevtav mij
+lulu sáme mánnoæládus buktagijt dán guovlon
+åvddånahttegoahtet.
+Juoga mij rávkká sáme vuojnnuji,
+gávnnu miella barggovidjurijt láhtjet ja barggat
+duodden gierddisvuodajn.
+le Hamsun, kulturmujto, luonndo-
+vásádusá ja nasjonalpárka.
+Binna le
+sáme mannoæládusá hárráj dagádum.
+- Dávva sihtap njuolggit aktan Árran
+julevsáme guovdátjijn.
+Mijá ájggomus le
+åvdedit sierra prosjevtav mij lulu måttijt
+jagijt bissot jus rudálasj viehkijt
+gávnnap.
+Ietjá hásstalus le diedon ul-
+mutjijt gávnnat gudi sihti sáme
+mannoæládusájn barggat.
+Gájbeduvvá
+de soabmásijn le ájálvisá majt máhttá
+fáláldahkan åvdedit majt nágin oasstá.
+Diedo bájkkálasj samevuodas le ájnnasa
+dákkár dilijn, javllá HGMa stivrrajåde-
+diddje Sven-Roald Nystø.
+Le dárbbo ahte Árran sæbrrá bargguj gå
+siján le sáme kulturmáhtudak.
+barggo le diedojt åvdedit.
+Nuppe bieles
+ulmutja aj båhti Árranav gehtjatjit ja
+Árranin vierddi de juoga majt vuosádalli.
+Dát bielle vierddi Árranin åvddålij
+guovlluj buoreduvvat.
+Dájna sjaddá
+Árran prosjevtan barggat.
+Dan buohta li
+aj fállam prosjæktajådedim
+åvdåsvasstádusáv guoddet.
+guovlon e hájn gávnnu sáme
+mannoæládusa viddnudagá ma nahki
+prosjæktajådedim åvdåsvásstádusáv
+guoddet.
+Dasi Árranin le juo divna
+dárbo sajenisá.
+Mangemus jagijt li sáme viddnudagá
+Divtasvudnaj ásadum.
+Mij manno-
+æládussaj guosská akta dajs oahpes
+turistajt ja nubbe biebmoj guossot dajt.
+Enamus oasse sáme mannoæládus
+viddnudájs li guovlojn gånnå sáme li
+ieneplågon.
+Binná le dajs duobddágijn
+gånna sáme li unneplågon.
+Enas oasse
+dajs li berajviddnudagá.
+Svierigin li
+ienep sáme mannoæládus viddnudagá.
+Danna li tjavggasappot ja árabut bargga-
+goahtám sáme viddnudak åvddånimijn.
+- Dan diehti le juo vidjura sajenisá akti-
+sattjat rájá rastá Svieriga bælláj bargga-
+Fra markedet i Jokkmokk 2011.
+Markedet ble besøkt av over 40000 besøkende.
+FOTO: SANDRA NYSTØ RÀHKA
+goahtet.
+Nordlánda fylkkkasuohkana ja
+Origo Nord viddnudagá åvdåstiddje
+guossidin Divtasvuonav ja Hábmerav
+árabut dán tjavtja sáme mannoæládus
+berustiddjijt kárttitjit.
+Origo Nord le
+Sámedikke ja Finnmarko, Nordlanda ja
+Råmså fylkkasuohkanij bieles bálkkidum
+stuoráp sáme mannoæládusprosjevtav
+jagijda 2011-2013 åvdedittjat.
+Dæddo
+biejaduvvá márkanvuodo buvttadibmaj,
+vuobddemij ja márkanfievrridibmáj ja
+gælbbolåptimij.
+Dási libá sige Árran ja
+Hamsun Guovlo Mannoæládus sæbrram.
+Hamsun Guovlo Mannoæládus le dájt
+mangemus jagijt rievddadamprosessav
+Såbadam le guovte jahkáj
+aktisasjbarggo sjiehtadusáv Divtas-
+vuona, Hábmera, Oarjje-Fuolda ja Stájgo
+suohkanij.
+Sjiehtadusá baktu le Hamsun
+Guovlo Mannoæládusán rudálattjat
+vuodo binnátjij milta barggat.
+duodde rudájda jus lulu sáme mán-
+noæladusprosjækta tjadáduvvat.
+Fra SAMISK UKE i Nord-Salten
+Sven Roald Nystø er styreleder i Reiseliv i
+Hamsuns Rike, her sammen med daglig
+leder Bente Ness.
+Fredag 25. november 2011
+Gåvå: Valnesfjord helsesportsenter
+Gámán guossoduvvá bidos ja gáhkko.
+Gåro bielen prosjæktajådediddje Erling Urheim ja rievtes bielen Anfinn Pavall.
+Bidos og gáhkko for inviterte gjester i gammen.
+Til venstre prosjektleder Erling Urheim og til høyre Anfinn Pavall.
+Prosjækta galggá sámemánáj ja -nuoraj
+oatsodimev nannit.
+Prosjækta le
+ruhtaduvvam Sámedikkes ja Varres-
+vuodadrektoratas.
+Sáme addnij
+oatsodibme
+Valnesfjordan
+Valnesfjord Helsesportssenter (VHSS) álgat
+jahkasasj prosjevtav sámeálmmuga oatsodimdievnoj
+julev- ja oarjjelsámij bájkijn.
+ælloniehkke Arnfinn Pávval, guhtimusj aj
+galggá prosjektaj oassálasstet.
+Guovdásj
+ávvudaláj prosjevta álgov åvdep vahko,
+åvddåmbuktemijn ja juojgajn barggijda ja
+iehtjádijda.
+- Hávsskes ávvudallam lij, ja dan ulmme
+lij tjannget barggijt ja iehtjádijt gev
+prosjækta guosská.
+Buorre le gå
+guovdátja oajvemusá barggi nav alvos
+láhkáj dáv prosjevtav jåhtuj oattjotjit,
+javllá Urheim.
+Arnfinn Pávval le ælloniehkke ja
+árbbedábij guodde.
+Sån årru
+Valnesfjordan ja sujna le stuorra
+máhtudahka ulmutjij ja sáme iellema
+Sáme luonndomáhtudahka,
+árbbedábálasj máhtudahka, duodden
+filosofijaj li ájnnása prosjevtan, gånnå
+Pávval dáv máhtudagáv bessá juogadit.
+- Sån dán bargguj tjanáduvvá dan láhkáj
+gå galggá åvddånbuktet ietjas ájádusájt
+ja juogadit máhtudagáv moatten ássjen
+ja suorgen.
+Arnfinn le ájnas bisodiddje
+árbbedábálasj máhtudagás.
+lahkavuohta luonnduj le ájnas gå dåjma
+galggi tjadáduvvat, ja aktan galggin
+hiebadit ållåsasj varresvuohtafálaldagáv
+vuodujn sáme gielan ja kultuvran.
+Galggap aj suohkanij ságajda, ja sávvap
+le vuodo buorre aktisasjbargguj.
+aj guoradallat dárbojt.
+Gájkka le geldulasj
+barggo, javllá Urheim.
+Tjåhkånibme
+varresvuodadåjmadagájn
+Ietjasin li moadda sjuggelis ájádusá
+gåktu dát máhtta dagáduvvat.
+- Galggap gámáv, jågåv ja luondov adnuj
+Ja gájkka viertti hiebaduvvat
+juohkka akta addnáj.
+Uddni ij gávnnu
+fálaldahka sámemánájda ja-nuorajda, ja
+hásstalus le dáv juohkusav oadtjot
+dåbdåtjit ietjasav jasska
+varresvuodadåjmadagán.
+hiehpá buoragit VHSSa filosifiajn.
+Barggat sáme dimensjåvnåjn luondon le
+geldulasj, ja moatte elementa galggi
+hiehpat aktan.
+Dat la mijá dahkamus.
+Sámij árvvo le ålles fámiljav berustit, ja ij
+dåssju dav ájnna ulmutjav, subtsas ådå
+prosjæktajådediddje.
+- Gávnnuji gus konkreta buojkulvisá?
+- Moaddásijda le "låhkåm" duola degu
+várkes, ájnas ja dárbulasj.
+Dav viertti
+alvos láhkáj duosstot, ja dåhkkidit.
+- Ulmme le åvddånahttet
+VHSSav julev/oarjjelsáme
+máhttoguovdátjin oatsodime
+hárráj, ja manenagi adnet
+buoremus máhtudagáv
+tjoahken dánna.
+vaddet sæmmi buorre
+fálaldagáv sámeálmmugij,
+ja sijá dárbojt giela ja kultuvra hárráj
+Dát guosská sierraláhkáj
+mánájda ja nuorajda, javllá guovdátja
+direktørra Iselin Marstrander.
+Sáme varresvuohtafálaldahka
+Erling Urheim, Ájluovtas, le biejadum
+virggáj prosjæktajådediddjen.
+Sujna li
+iesj giella- ja kultuvrramáhtudagá, mij le
+ájnas jut dákkir åvdåstuhttembarggo
+galggá vuorbástuvvat.
+Suv guojmme le
+Iselin Marstrander
+Bisodiddje
+árbbedábálasj
+máhtudagás.
+Anfinn
+Pavvall subtsastij gåktu
+dåhkki árbbedábálasj
+máhtudagáv adnuj válldet
+tradisjonsbærer.
+Anfinn Pavvall fortalte om
+hvordan samisk
+tradisjonskunnskap
+kunne brukes som
+ressurs ved sentret.
+Tråmså universitehtaskihppijviesso le
+láhtjám dilev vaj máhttelisvuohta le
+sierra lanján "lågåduvvat".
+guoradallat makkir láhkáj máhttep dánna
+Valnesfjordan dahkat, javllá Urheim.
+Prosjækta ájggu tjalmostit mánáj
+æjvvalimev oatsodimdievnastusájn ja
+manenagi fálaldagáv vaddet mij hiehpá
+sijá dárbojda.
+- Sæmmi båttå gå avtajæbddásasj
+dievnastus le ulmme, le aj æjvvalibme
+varresvuodadievnastusájn ájnas
+vuosedittjat ahte juohkkahattja
+identidehtta, giella ja kultuvralasj
+tjanástahka dåhkkiduvvá, låhpat Urheim.
+Prosjevta ulmme le tjadnat sáme
+máhtudahkbirrusijt ja suohkanijt aktan
+vaj máhtti barggat
+oatsodimdievastusájt
+åvddånahtatjit ma tjalmosti
+julev- ja oarjjelsáme
+álmmugav.
+Sáme subttsasa ja båva.
+Erling Urheim låhpadij videovuosedimev HaKKá båvajn.
+Sjøsamiske sagn.
+Erling Urheim avsluttet med å vise en video basert på et sjøsamisk
+sagn: "Hangá".
+Fredag 26. august 2011
+Návti gætjájdallá Fred Andersen vejulasj
+åvddånimplánav dan giehtos varresvuo-
+da- ja sosiálguovdátjij Ájluovtan.
+Åvdep
+suohkandálkudiddje Stájgon, dálla ráde-
+vadde Árranin, le bálkkiduvvam direk-
+toráhtas ja suohkanijs dagátjit båddåsasj
+plánav dákkir guovdátjij Divtasvuona ja
+Guovddagæjno suohkanijn.
+na le åhtsåm departementas 1,8 mill
+åvddåprosjæktaj.
+Åhtsåmájggemierre lij
+bårggemáno 1. biejve ja suohkan
+vásstádusáv vuorddá oanegis ájge
+Le álu nammadum Avtastallamådåstus
+mij dahká vaj suohkana jahkemålssoma
+rájes duoddiduvvi stuorra, ájnas ja ådå
+dahkamusá varresvuodasuorgen.
+Sierraláhkáj gå vuorrasijlåhko
+boahtteájggáj lassán de lip vierttim
+juojddáv dahkat binnedittjat noadev
+skihppijviesojn.
+sirddá dan diehti moadda dåjma
+skihppijviesojs suohkanijda.
+suohkana e máhte dassta bessat.
+Jus e
+dahkamusájt tjoavde de hæhttuji mákset.
+- Dát vaddá suohkanijda ådå
+hásstalusájt, ja siján le råhtto, tsuojggi
+Fred Andersen.
+hiebadit dálkudibmáj "unnep"
+skihpudagájt vaj skihppijviessuj e
+dárbaha rádjat.
+Ja galggá liehket
+máhttelisvuohta pasientajt árabut
+skihppijviesojs ruoptus válldet.
+Avtastallamådåstus rávkká dan diehti
+nanos bájkálasj dåjmajt.
+- Ållåsit dálkudit ja oatsodibme gájbbet
+suohkana vierttiji máhtudagáv låpptit.
+Dálkudiddje vierttiji máhtudagáv låpptit,
+ja fysioterapija, ergoterapija ja
+skihppijsujttárdievnno vierttiji
+nannusappo vuoroduvvat, tjielggi
+Sån vuoset åtsådallamijda
+Steigentunan, gånnå sån miejnni
+Ådå dahkamusá gájbbedi
+ådå tjoavddusijt
+Guovllomedisijnalasj guovdásj Ájluovtan le aj válggaássjen sjaddam.
+Aktisasjlissta Rievtesbelludagá, Gårobelludagá, RáB ja
+iesjrádálattja, åvdet dáv ájnas ássjen.
+Dán listan tjuodtjoba Fred Andersen ja Pernille Krogh Storøy.
+Nubbenkandidáhtta Storøy, guhti le
+åssudakskihppijsujttár Ájluovtan/Måsken, dættot Avtastallamådåstus Divtasvuodnaj stuorra hásstalusájt vaddá.
+- Åvddålijguovlluj sjaddá Guovllomedisijnalasj guovdásj Ájluoktaj positivalattjat vájkkudit ålles varresvuoda- ja huksodoajmmaj
+Divtasvuonan, javllá Storøy - guhti aj jáhkká guovdásj máhttá hiebadahttet suohkangasskasasj aktisasjbargguj, duola dagu mij guosská
+sijddaskihppijsujttárijt.
+Det distriktsmedisinske senteret på Drag er også blitt valgkampsak.
+Felleslista Høyre, Venstre, KrF og Uavhengige har dette som en av
+sine fanesaker.
+På denne lista står både Fred Andersen og Pernille Krogh Storøy.
+Andrekandidat Storøy, som er avdelingssykepleier for
+Drag/Musken, understreker at Samhandlingsreformen vil gi Tysfjord store utfordringer.
+-På sikt vil et Distriktsmedisinsk senter på Drag ha store positive ringvirkninger for hele helse- og omsorgstjenesten i Tysfjord, sier Storøy
+- som også tror senteret vil legge til rette for utvidet interkommunalt samarbeid, blant annet når det gjelde hjemmesykepleie.
+bájkálasj oatsodibme le juo sæsstám
+millijåvnåjt sebrudahkaj.
+Dát måvtugis prosjækta Divtasvuonan
+doarjoduvvá ållåsit Helse Nordas.
+Dási
+duoddi aj dat duohtavuohta dákkir
+guovdásj Ájluovtan sjaddá ájnna
+guovdásj dárbulasj julevsáme giella- ja
+kultuvrramáhtudagájn.
+- Helse Nord le biejaduvvam hiebadittjat
+buorre varresvuodadievnov sáme
+Prosjevta tjadá vuojnnep dát
+barggo máhttá várajdaváldeduvvat,
+javllá Andersen.
+Helse Nord miejnni máhtudaklåpptim
+suohkanijn ja buorre aktisasjbarggo
+skihppijviesoj ja suohkanij gaskan
+sjaddá vaddet riek buorre fálaldagáv
+suohkanijn ja binnedit dárbov
+skihppijviessuj rádjat.
+Avtastalla-
+mådåstus ij galla galga dahkat vaj
+ulmutja gænna le dárbbo
+skihppijviessoviehkes e galga dav
+- Ájnnasamos dán dásen le aktisas-
+jbargov suohkanij ja skihppijviesoj
+gaskan nannidit fágalasj dásen, vaj
+oahppi nubbe nuppes ja ásadi buorre
+vuogev mij bisot buorre fálaldagáv ja
+sæmmi vuorodimev, tjállá Helse Nord-
+direktørra, Lars Vorland.
+Plánidum guovdásj Ájluovtan sjaddá
+oadtjot moadda dåjma; dåktårkontåvrrå,
+skihppijsijdda, varresvuodastasjåvnnå,
+suoddjidum oasse pasientajda
+demensajn ja oasse linedim dálkudibmáj.
+Vijddábut usjudalli sierrahuksodievnov
+psykiatrijan ålles Nuortta-Sálltuj, duola
+dagu sierra kontåvrrå SANKSaj (Samisk
+nasjonalt kompetansesenter - psykisk
+helsevern).
+Plániduvvá aj sierra
+åssudahka viddnudakvarres-
+vuodadievnnuj ja HMS-viehkke æládus-
+iellemij guovlon.
+Guovdátjin galggá aj
+liehket fálaldahka guovlloåhpadimen ja
+bagádallamij varresvuodabarggijda ja
+sáme giella- ja kultuvrramáhtudagán
+sierraláhkáj.
+Plániduvvi aj hárjjánim-
+barggosaje skihppijsujttárstudentajda ja
+studentajda gudi sihti ja dárbahi sáme
+máhtudagáv, duodden aj dutkam ja
+åvddånahttem aktisasjbargujn rijkaguov-
+lo guokta universitehtajn ja SANKS:ajn.
+- Dákkir ásadimijn máhtti agev tjuovvot
+duoddevájkkudusá ja navti aj ådå dahka-
+musá, miejnni Andersen, gen mielas
+suohkana Nuortta-Sálton li ilá
+unnagattja vaj divna galggi oadtjot
+divna dåjmajt.
+- Muhtema vierttiji guovlojda
+biejaduvvat, ja sjaddi diedon Ájluoktaj
+ásaduvvat jus guovllomedisijnalasj
+guovdásj dasi tsieggiduvvá, miejnni
+Stuorámus oasse jages
+2012 sjaddá mannat álggo-
+prosjæktaj, jage 2013 álgo
+máhttá Divtasvuona
+suohkan formálalattjat
+mierredit ásadimev ja
+tsieggimav - ja jaget
+mannela, jagen 2014,
+máhttá ihkap ådå Guovllo-
+medisijnalasj guovdásj
+sáme giella- ja kultuvrra-
+máhtudagájn gárves
+tjuodtjot Ájluovtan.
+Fredag 28. oktober 2011
+Båttåtjin væránndábiggimis bæssá
+bájkkeavijssa girjjetjállijn ságastit gænna
+le sijdasj Siljárbáhkon Hábmerin.
+girjijt åhtså ja subttsán miellusit.
+- Valla man diehti nuorrasámegiellaj, ja
+ij julevsámegiellaj aj?
+- Dav viertti girjjealmmudagás gatjádit,
+Valla sån subtsas miellusit
+oahppogirjijs majt le tjállám manemus
+jagev.
+- Le hávsske diededimijt oadtjot dasi
+majt lev tjállám, javllá Lindbach.
+Dá bále
+le joarkka ietjá girjijda ma almoduvvin
+åvdebut dá jage.
+Dán girje bajelttjála le
+"Logan vel eambbo", "Låhkåt gal
+buvtáv" Girjje le oahppijda nuppát gitta
+nælját klássajs ja le oahppe giella- ja
+girjálasjvuodagirjje låhkåmij ja tjállemij
+sámegiellaj vuostasjgiellan.
+Ja dánna le
+duot dát ássje.
+Girjen li tjuorggasa ja
+bágo, oanep tevsta ja subttsasa dålutjis.
+Subttsasa væráldis ja nuorttarijkalasj
+javllaávvudallamis, subttsasa, fábela,
+biebbmobagádusá, bagádallama låd-
+dekássasnihkkumij, dramatiseridum
+tevsta, gåvvårájdo ja dahkamusá.
+- Le tjáledum nav lahka sáme árgga-
+bæjvváj mij le máhttelis, javllá Lindbach.
+Moattebájnuk tjuorggasa
+Duodden Lindbachaj li aj ietjá girjjetjálle
+oassálasstám girjijn.
+Da guokta girje
+"Logan vel eambbo" ja barggogirjje li
+oasse oahppotjoahkkes girjijs "AÁBC"
+ja "Logan fal" nuppát gitta nælját dássáj.
+- Guokta skåvllågirje aktan barggogirjij li
+esski almoduvvam ja Bjørn With le
+tjuorggam girjijda, sån le aj Siljárbáhkon
+årrum, subtsas Lindbach.
+Girjijn li moattebájnuk tjuorggasa ja aj
+gåvvårájdo.
+Oahpponævo nuorttasámegiellaj
+Girjjetjálle Siljárbáhkos, Harald O. Lindbach
+le dá tjavtja almodam guokta ådå oahppo-
+girje - nuorttasámegiellaj.
+Duot dát ássje oahppogirjijn.
+Harald Lindbach le oahppogirjijt nuorttasámegiellaj
+Jus båhti oahppogirje julevsámegiellaj sæmmi girjjetjálles ij diehttu.
+Litt av hvert i lærebøkene.
+Harald Lindbach har skrevet nordsamiske lærebøker.
+det blir lulesamiske lærebøker fra samme forfatteren er usikkert.
+- Le bierik girjjealmmudahka gudi jáhkki
+mån máhtáv dav dahkat, måjot sån.
+girjjealmmudahka le IDUT almmudahka.
+- Da jáhkki mån máhtáv, måjudallá sån
+loabdet.
+Ep gal huoman dåbdå suv loab-
+ddásin, valla duodalattjan ja njuolgga.
+- Fága tjanáduvvi aktij ja riekknimdahka-
+musájt ja nágin iennilsbágo låhkåm-
+girjen gávnná, subtsas Lindbach, guhti
+álgos sidáj girjev hábbmidit statistihka
+milta man álu gávnnap juohkka bok-
+stávav sáme bágujn, måjudasstá sån.
+- Statistihkalattjat galgajma álgget bok-
+stávajn G. Valla dav ittjij girjjealmmu-
+dahka dåhkkida.
+Valla sån miejnni le sierralágásj gå li
+fonetihka birra giehttum dán
+áldarjuohkusij.
+- Fonetihkka giehttu jienadimorgána
+anatomija ja fysiologija birra, gåktu
+giellajienajt jienadit, ja dánna bessi
+oahppe gæhttjalit ja guoradallat
+jienadimev ja gåktu njálmev ja tjåddågav
+labuda jienadittjat dajt moattelágásj
+giellajienajt, subtsas sån.
+Girje li juo juogeduvvam ja anon
+oahppijs.
+- Jáhkáv ja sávav girje li geldulattja.
+manemus bielijn guokta næjtso ságast-
+allaba.
+Akta nuorttasámegiellaj ja nubbe
+julevsámegiellaj.
+- Le gus máhttelis dát aj sjaddá ju-
+levsáme oahpponævvon ja ij dåssju
+nuorttasámegiellaj?
+- Iv dav sidá.
+Ihkap gássjelisvuodagráda
+rievddaduvvá ja ihkap ij hieba dasi.
+gåjt sjatta njuolgga jårggåluvvat, subt-
+sas girjjetjálle.
+Valla Lindbach tjállá ietjá
+girjijt låhkkijda.
+- Valla e sjatta ienep oahpponævvogirje,
+måjot sån sluohkasit.
+Fredag 29. april 2011
+Samer utrustet egne mannskap og båter til Lofotfiske.
+Her skildret av Milton J. Burns: Lappiske fiskere vender hjem fra Lofoten.
+(Bårjås
+Den amerikanske kunstneren Burns (1853-1933) var i Norge og "Lappland" i 1899.
+Barggo dahkorássetjiektjamsaljojn le juo
+jåhtuj boahtám, ja tjuovvu ájggemierijt ja
+ekonomalasj mærrádusájt.
+Vuodobarggo
+moarmesmánon ålliduvvá, ja dalloj galggi
+aj 28kW-tjuovggarustiga dåjman liehket.
+Dahkorásse le dingudum, ja plánaj
+milta biejaduvvá biehtsemáno vuostasj
+Drag Aktivitetspark le Divtasvuona suo-
+hkanis åhtsåm 2 milliåvnå ruhtadoarjjan
+galmmahállav tsieggitjit.
+Biednigijt åhtsi
+esski vuododum Merraæládusá kultuvr-
+ra- ja æládusfåndas.
+budsjehteriduvvá 6,5 milliåvnnåj, guovte
+jahkaj.
+Åhtsåmusán tsuojggiduvvá gåktu
+Dahkorásse ålggon ja sinna
+Drag IL le dáhkorássetjiektjamsaljov dahkamin.
+Drag Aktivitetspark sihtá galmmahállav
+dahkorásijn tsieggit.
+Ájluokta le åvddånahttemin.
+Barggosaje
+li lassánime, ja dárbbo le fáhkaulmutjijda.
+Dan hárráj le tjiektjamhálla vuogas,
+suohkanij ja priváhta viddnudagájda.
+Jus Drag Aktivitetspark prosjevtav nahki
+tjadádit, oadtju Ájluokta Nuortta-Sálto
+vuostasj dahkorássetjiektjamhállav.
+Åhtsåmusán aj åvddån boahtá ietjá
+adnosuorge hállaj gå fotbállo/válastallam.
+Dåhkki stuoráp márnánijt ja vuosádusájt
+ásadit, duola degu jahkasasj Ájluovta
+Doajmmamárnánav.
+Plánaj milta galggá
+hálla liehket 43 x 65 mehtera, madi
+tjiektjamsalljo sjaddá 40 x 62 mehtera.
+Nordlánda histåvrrå birra galggi gålmmå
+girje tjáleduvvat ja juohkka oasse Nord-
+lánda histåvrås galggá tjáleduvvat ållu
+dålutjis gitta udnátjij.
+Nordlánda fylka-
+suohkan le prosjæktavásstediddje, valla
+le bálkkim Nordlánda Universitehtav
+fágalasj bargov tjadádittjat.
+Professor Alf Ragnar Nielssen le bargo
+dåjmadiddje ja fágalasj vásstediddje, ja
+bargguj le sujna girjjekomitea doarjjan.
+Vihtta dutke arkeologija- ja histåvrrå-
+fágalasj máhtudagájn li virggáj biejadum
+dán bargguj.
+Bargadahttijn li aj
+ásadahttám muhtem seminára, gånnå
+lidjin lågådallama fáhkaulmutjijs ájnas
+histåvrålasj tiemáj birra aktan ságastal-
+lamij, sárnnosij bájkálasj histåvrrå-
+fáhkaulmutjij ja iehpeformálalasj
+æjvvalime ja ságastallama ulmutjij duon
+dán duogátjijn.
+Gájkajn aktisasj miella
+fylka histåvrå gáktuj.
+Vidát seminárra galggá tjadáduvvat
+Mosjøenin moarmesmáno 25.-27. biejve.
+Danna galggá sáme histåvrrå ja industri-
+histåvrrå tjalmostahteduvvat.
+oassáj, moamesmáno 26. biejve, li bied-
+jam bajelttjállagav "Tjiegadum sáme-
+vuohta".
+Dánna galggá duola dagu
+Bjørg Evjen, guhti le tjállám Divtasvuona
+bájke histåvråv, subtsastit "tjiegos"
+sáme duoddima birra industrijaj.
+Biejvvet
+åvddåla galggá Ellen-Astri Lundby
+åvddånbuktet ja vuosádallat suv filmav
+Min mors hemmelighet - tjiegadum
+sámevuoda birra.
+Nordlánda fylkka le guhkke ja giedtse.
+Fylkan le guhka merragádde mij le
+bájnnim ulmutjij ájádusájt ja dåjmajt ájgij
+tjadá.
+Nuorre le ienebut viehkken
+aktijvuodav tjadnat ienni gå dav hieredit.
+Valla Nordlándan le aj sisednam ja
+Seminárra Nordlánda
+sáme histåvrå birra
+Barggo Nordlánda
+histåvråjn åvddån
+plána milta.
+Moarmes-
+máno mannegietjen
+tjalmostahteduvvá
+sáme histåvrrå semi-
+náran Mosjøenin.
+duoddara ma li ulmutja iellemijt birástaht-
+tám, ja ma li ulmutjijt tjadnam rádnajda
+rájá nuppe bielen.
+Fylka topografija ij le
+guossak máhttelisvuodav vaddám
+homogena álmmugav ásadit.
+Álmmuk le
+agev læhkám moattetjerdak gånnå
+juohkusa li rijddalam ja vilá rijddali
+nubbe nuppijn, valla aj moattevuohta mij
+le lasedam ja gåbttjåm moattelágásj
+juohkusij dárbojt.
+Lufåhtaguollim le
+ihkap ienemus sierralágásj dan láhkáj,
+gånnå guollára ålles fylkas - sáme ja
+látte - li æjvvalim ja ávkástallam dat
+árvulasj luohkkos, jáddi, sæmmi bále gå
+buktin máhtudagáv ja vædtsagijt ma
+ettjin Lofåhtan gávnnu, duola dagu
+vantsa.
+Ja de sijddaj moaddun ådå
+vásádusáj ja åtsådallamij - ja doajvo-
+dahtte muhtem ekonomalasj båhtusij.
+Histåvrråtjoahkke Nordlánda birra
+galggá ålliduvvat jagen 2013/14, ja
+galggá ållåsit gåvvidit ekonomalasj,
+sosiálalasj, politihkalasj ja kultuvralasj
+åvddånahttemav fylkan ållu dålutjijs
+gitta udnásj bæjvváj.
+Álgos jagen 2008
+lij prosjevta budsjæhtta 10 millijåvnå
+Torsdag 29. desember 2011
+Jårggålibme:Divte Media AS
+Girjje gåvviduvvá gållegruvvon gájkajda
+gudi sáme histåvrås, iellemvuoges ja
+dábijs berusti, ja akta dajs ájnnasamos
+gáldojs julevsáme giela birra.
+Girjen
+gåvviduvvá boatsojsujtto ja iellem
+boahttsubarggen jagev birra.
+sisadná aj moadda båva ja subttsasa
+Jåhkåmåhke guovlos.
+Anta Pavasson Pirak riegádij Sirggán
+Æjgáda lidjin ællosáme.
+Girjen subtsas Anta Pirak gåktu ieddnes
+ja mannela vielja suv åhpadin låhkåt,
+mannela iesj åhpaj tjállet gå moattedij
+dav mij girjijn tjuottjoj.
+Anta lij
+Anta Pirak
+ja Jåhttesáme viessom
+Jagen 1937 almoduváj vuostasj tjáppagirjálasjvuoda girjje julevsámegiellaj.
+Anta Piraka Jåhttesáme viessom gåvvit Jåhkåmåhkke-sámij iellemav navti gåktu
+lij sulle 100 jage dássta åvddåla.
+oahppelis, manáj åhpadiddjeseminárraj ja
+muhtem jage bargaj sáme mánáj åhpa-
+diddjen.
+Sæmmi båttå lij sujna ietjanis
+ællo mav gáhttij.
+Manenagi sjattaj
+gássjelis dajt guokta virgijt kombinerit,
+danen åhpadiddjen hiejtij ja ællobargguj
+álgij ålles virgen.
+Jåhttesáme viessom tjáleduváj 1926
+tjavtja.
+Anta Pirak ja girkkohærrá Harald
+Grundström moaddi æjvvalijga muhtem
+turisstasiebre hyhton.
+Anta subtsastij
+julevsámegiellaj, girkkohærrá tjálij mij
+javladuváj.
+Åvddåbáhkuj girjjáj mij
+moadda jage mannela almoduváj, tjálij
+Grundström Anta Piraka birra ahte
+"viehka buoragit mujttá ja sujna le
+sjuggelis gåvådallam, ahte ållu
+mánnávuoda rájes lij dålusj båvajt ja
+histåvråjt berustam majt suv æjgáda ja
+iehtjáda lidjin guhka dálvveiehkedijt
+subtsastam".
+Grundström vuostatjin girjev svieriga-
+dárogiellaj jårggålij ja nabdij dav En
+nomad och hans liv ja almoduváj jagen
+Dat vijdes láhkáj Jåhkåmåhkke-
+sámij iellemav gåvvit.
+Mánájståhkusa,
+oasesmano Ubbmemij, åhpadibme,
+ulmutjahttem, urudisá ja duodje.
+gájkinåvdemusát boatsojsujto jagev.
+Snivva gåvvit boatsojsujtov gåktu lij
+åvddål motåvrå ja ådå ájgge bådij, ja
+navti le árvogis gálldo máhtudahkaj
+boatsojsujto birra gåktu dåjmaduváj 100
+jage dássta åvddåla.
+4 jage mannela, jagen 1937, bådij girjje
+julevsámegiellaj, vuostasj girjjen
+åvvånis.
+Harald Grundstrømaj lidjin
+Anta Piraka tjállusa ávkken gå girkko-
+hærrá mannela almodij báhkogirjestis
+Lulelapsk ordbok nuppát væráltdoaro
+Anta Pavasson Pirak jámij jagen 1951, 60
+* Muhtema Pirak-slevtan ávkkijin vuo-
+na biele guohtomednamijt.
+Guhti árve-
+dahtte lij Anta Piraka tjiehtje, Anders
+Hovasson Pirak, jådij Hábmerij
+fámiljajnis 1870-lågo álgon, valla fellaj
+håjes láhkáj juo jgen 1873.
+Girkko-
+hærrá tjállusij milta girkkogirjen de
+manáj jiena tjadá Rivtakvuonan
+(Sisnuoren), besaj gáddáj, gånnå
+mannela gávnnin jábmám.
+hærráj diedoj milta lij jábmám
+vájbbamis.
+Áhkásj Botel (Nilsdtr
+Kallak) ja bárnnes Pava mannela
+guhkijt årojga muhtem gámán
+Sáttonjárggagåben.
+www.samer.se (Sápmi)
+Hábmera girkkogirjje
+Anta Pirak.
+Foto: Ludwig Wästfelt/Ájtte.
+Fredag 1. juni 2012
+Jårggålibme:Divte Media AS/Lars Th.
+Árran le vuoratjismáno rájes guokta
+Sámásta-kursajt tjadádam gasskavahkojt
+ja duorastagájt juohkka vahko.
+vihpi 12-13 vahko 3 máno bádjel.
+Sámásta I le sidjij gudi e åvvånis sáme-
+gielav buvte, madi Sámásta II kurssaj le
+vuostasj kurssa vuodon, ja sidjij gudi
+vehi sámegielav juo åvdutjis bukti.
+Kursa li biejven ja åhpadibme le ålless-
+jattugijda.
+Kursa li hiebadum sidjij gudi li
+diededam, ja gájkajda rabás ja hiehpi
+álggijda ja sidjij gudi juo vehi bukti.
+Kursa li navti, madi oassálasste iesj
+oahpponævoj åvdås máksi.
+Valla vájku
+Árran le gæhttjalim hiebadit buoremus
+láhkáj de ælla jur dievas kursa.
+-Lulujma gal 30 oassálasstij nagádit,
+javllá Samuel Gælok, guhti sávvá ienebu
+lulujin kursajda oassálasstet.
+Goappátja kursajn li tjoahkkáj 10
+oassálasste, vihtta guhtik.
+-Gæhttjalip buoremus láhkáj kursajt
+stuoves ájgijn tjadádit ja hárjjánam
+dábijda oadtjot.
+Valla kursa li
+prosjevtajda tjanádum.
+Doarjja Nord-
+lánda fylkkasuohkanis ja Sámedikkes
+vatteduvvá mannel gå kursa li jåhtuj
+Ruoppsislistan
+Sámegiella le UNESCO ruoppsis listan
+ájtedum gielaj.
+Guovte vahko duogen
+åvddån biedjá sámedikkeráde muhtem
+varás guoradallamav mij vuoset sáme-
+giela dilev uddni.
+Moatten sajen
+Vuonan li sámegiela hoallij låhko alvos
+láhkáj binnum.
+Ragátmánon galggá
+Sámedigge giehtadallat muhtem
+diedádusáv giela gáktuj.
+Akta dåjmajs
+majna politihkkára li barggamin le
+oadtjot ienebujt sámástittjat.
+Ráddidus le aj diededam dárbaj sáme-
+gielajt ienebut vuorodit.
+Sámegielaj
+doajmmaplánan javllá ráddidus ierit
+ietján:
+"Sámegielaj boahtteájgev nannit gájb-
+bet aj ájnegis sámes jut sån iesj
+gæhttjal ietjas máhtudagáv nannit ja
+åvddånahttet, gielav adnet nav moadda
+aktijvuodan dagu vejulasj, ja nav
+guhkás gå vejulasj sámegielastis
+boahtte buolvajda sirddet."
+Dåssju muhtem gallegattja
+giellakursajda oassálassti
+Moadda rabás saje li
+goappátja julevsáme
+giellakursajn
+- Gávnnuji aktse sámegiela
+- Ienemus ájtedum giellajuogos Europan
+- Moadda tuvsán jahkásasj histåvrrå
+- Dábe milta klassifiseriduvvam oassen
+suoma-ugralasj oavses urála giellamádda-
+gis.
+- Sámegiela li álu gasskasattjat dádjadahtes
+- Aneduvvi iesjguhtik giellan, ij giellasuorggen
+avtat gielas
+- Jagen 1992 mierreduvvin duoddemær-
+rádusá sámeláhkaj biehtsemáno 12.
+Láhka mierret sáme- ja
+dárogiela li dásseárvvusasj giela, ja
+muhtem lagábut mierredum háldadim-
+guovlon le sámegiella dárogielajn
+dássásattjan almulasj aktijvuodan.
+- Jagen 2000 merustaláduváj sulle 25.000
+sámásti Vuonan.
+Nuorttasámegiella dat ien-
+emusát gullu.
+- Ådå giellaguoradallam åvddån buvteduv-
+vá 2012 biehtsemáno.
+Plass til flere.
+I Sámásta I er det fem elever, tre var bortte da Lokalavisa stakk innom.
+Foran Ragnhild Orndal (35), tv, Brit Renate Kibsgård (26) og lærer May-Judith Haukeland
+Amundsen.
+-Det er flinke og motiverte elever, skryter læreren.
+-Det er fint at det gis undervisning på dagtid, det gjør det enklere i forhold til familien, mener de to mødrene, som har satt
+seg fore å påvirke sine barn til å lære samisk.
+biejaduvvam.
+Beras lulujin stuoves ájge
+ja stuovas doarjja, oajvvat Gælok.
+Dálven le aj Sámásta 3-kurssa læhkám
+iehkedijt sidjij gudi sihti dav bargo
+maDálven le aj Sámásta 3-kurssa læhkám
+iehkedijt sidjij gudi sihti dav bargo ma
+-Gæhttjalip aj Sámásta 4-kursav ásadit,
+javllá Gælok.
+-Gåktu dån jáhká galggá ienep
+oassálasstijt oadtjot?
+-Jáhkáv aj le ruhtadile duogen fámiljajda.
+Jus lidjin permisjåvnåv oadtjot aktan
+bálkkájn de lij dat ålov tjoavddám.
+duola dagu Divtasvuona suohkan, mij le
+sámegiela háldadimguovlon, lij máhttet
+vaddet friddja aktan bálkkáj, sierraláhkáj
+barggijda varresvuoda- ja huksosuorgen
+ja bajássjaddamsuorgen, de lidjin ienebu
+sijájs oassálasstet, miejnni Gælok.
+Åhpadus le navti jut oassálasste
+hæhttuji iesj barggat vehi tjåhkanimij
+-Gájbbeduvvá oassálasste barggi viehka
+ålov aktu, sihke giellaåhpajn, bágoj ja
+dahkamusáj.
+Sierraláhkáj nuorajt åhtsåp,
+vuogas jus æjgáda gejn li smáv mánátja
+gudi galggi gielav vijddásappot boahtte
+buolvajda sirddet, låhpat Gælok.
+Fredag 3. februar 2012
+-Viehka ájnas barggo dálla dagáduvvá
+Stájggo le sierralágásj
+dilen danen gå siján le juo Steigentunet,
+mij ham duodas juo le bájkálasj- jali
+guovllomedisijnna guovdásj.
+Geográ-
+falasj guhkkudagá Nuortta-Sálton ja
+Bådåddjuj ja Narvijkkaj mierkki Divtas-
+vuona allebælláj ja Habmerij ávkken jus
+galggá guovllomedisijnna guovdátjav
+ásadit, aktan dat jut suohkana li sáme
+suohkana.
+Gå ælla nuoges viesáda de ep
+aktu ruhtadårjav oattjo, danen sjaddi dá
+guokta ássje ájnnasa, miejnni Rolf Stef-
+fensen, guhti Sálto Guovllorádev jådet ja
+åvddåla lij stivrrajådediddje Sunnhet i
+Saltenin.
+Sæmmi oajvvat Hábmer Gårobelludagá
+Tor Valle.
+-Hábmer ij dáv aktu nagá ja hæhttup
+suohkanrájáj rastá barggat, javllá Valle
+guhti vuojnná fáhkabirrasa máhtti suo-
+hkanrájáj rastá aktan barggat.
+-Dákkir guovdásj luluj ålles álmmugij, ja
+bierrip doarjjot dav mij Divtasvuonan
+Ep åvvå galga vissjat
+jáhkket galggap mak sierra fálaldagáv
+dåssju Hábmerij ásadit ja hæhttup
+gæhttjalit barggijt suohkanrájáj rastá
+ávkkit, javllá sån.
+KOLS-pasientaj
+skihppijviessogiehtadallam
+lassánam 350%
+Opposisjåvnnå Divtasuonan, Fred An-
+dersenijn ja Filip Mikkelsenijn åvde-
+musán, sihtin åvddåprosjevtajn álgget
+valla ettjin dårjav oattjo Bb:as ja TPL:as
+Fred Andersen sievet
+Álmmukvarresvuodainstituhta stati-
+stihkkaj iellemdile ja varresvuoda gáktuj
+gájka lánda suohkanijn, mij áttjak al-
+moduváj.
+Ij la jurra hávsske låhkåt gåktu
+Divtasvuona varresvuoda dille værrán.
+-KOLS-pasienta lassáni 346% Divtas-
+vuonan ja dát le alvos lassánibme sihke
+Hábmera ja Stájgo gáktuj.
+Dát boahtá
+dassta gå varresvuohtabarggo Divtas-
+vuonan le jagij tjadá hælbbaduvvam ja
+dálla hæhttu "catch up", javllá Andersen
+tjielggasit Divtasvuona suohkanij.
+oajvvat guovllomedisijnna guovdásj
+Ájluovtan le dagu hiebadum
+avtastallamådåstussaj.
+-Dákkir guovdásj le jur majt ådåstus
+gájbbet, tjuottjot Andersen.
+Valla ieneplåhko Johan Daniel Hættajn
+(Bb) ja Jan-Einar Pedersen (TPL)
+oajvvadi ietjá láhkáj.
+Dárbahi ienep
+prosjevta birra diehtet ja danen ássjev
+ruopptot åvddånammadussaj sáddijga.
+-Ilá stuorra iehpesihkarvuohta le
+ruhtadime gáktuj.
+Dárbahip sæmmilágásj
+mærrádusájt Hábmeris ja Stájgos åvddål
+gå mierredip jus dát le vejulasj, miejnni
+Sån javllá ij sierra medisijnna guovdátjav
+dárbaha ja vuoset ådå dåktårkontåvrråj
+mij vas le dåjman Ájluovtan.
+-Ij littja gus sluogas dajt 12 boarrásijsa-
+jijt majt lihpit mierredit biggit, dákkir
+guovdátja sisi ásadit, ruhtadime diehti?
+-Iv rat diede le gus sluogas dajt 12 sajijt
+biggit.
+Avtastallamådåstus ienep dåjmajt
+sijdan vuorot, danen gatjádav jus dajt
+dárbahip.
+Suohkanin li juo gássjelisvuo-
+da danen de sjaddá gatjálvis jus duodaj
+le riekta ådå tsiekkadusájt tsieggig-
+oahtet, javllá Pedersen.
+Ij la ga rat diede jus sjaddá álkke
+spesiálistajt guovllosuohkanijda åttjudit.
+-Tjabu skihppijviesojn li gássjelisvuoda
+ja gåktu de mij rabdaguovlojn galggap
+nahkat sijájt åttjudit, gatját.
+-Miejnni gus sæmmi mærrádusá
+gájbbeduvvi Stájgon ja Hábmerin dåss-
+ju åvddåprosjekta diehti?
+-Ålles ássjáj.
+Gájka hæhttuji juo vuostasj
+biejve rájes sæbrrat.
+-Na majt daj 300.000 kråvnåj ma juo li
+Divtasvuona suohkanis åvddåprosjek-
+taj juolloduvvam?
+-Da rudá li juo Ájluovta dåktårkontåvrråj
+PreOb-sajij gáktuj suohka-
+nin barggap gasskamuddoårnigijn.
+Divtasvuona suohkanin li tjiehpes
+bargge, gudi dájna nagádi, miejnni
+Sån aj suohkandåktårav åhtsål.
+-Suohkandåktår, sujna gænna le alemus
+medisijnnafágalasj máhtudahka, ij le dán
+guoradallambargguj sæbrram, dat le
+viehka suddo, miejnni Pedersen.
+Valla opposisjåvnnåj ij le dát nuoges.
+Vijddásap ássjev gehtjadi ja vuosedi
+sihke Varresvuodadirektoráhtta ja Helse
+Nord li juollodam ja signálajt vaddám
+vejulasj le guovdátjav ásadit.
+-Hæhttup dáv vejulasjvuodav goappátjij
+giedaj doahppit, ja ájnas le avtajienalasj
+suohkanstivrramærrádusájn jus galggap
+dáv nahkat, javllá Mikkelsen.
+-Luovas hárpo økonomija, dåjma ja
+tsieggima gáktuj li jur da ma galggi tjiel-
+gaduvvat åvddåprosjevta baktu, masi
+juo li oadtjum 850 000 kråvnå ruhta-
+dibmen.
+Ja ienep ruhtadibme gávnnu jus
+dåssju avtajienalalasj suohkanstivrra
+dav mierret, miejnni Mikkelsen.
+Sån aj dákkir guovdátjav duktama ja
+fágalasj åvddånahttemij tjadná, mielas
+rekrutterimperspektijvan.
+-Fágalasj guovdátjijn soajttá åttjudip
+studentajt ja iehtjádijt gudi oadtju
+praksismáhtudagáv sihke medisijnna-
+fágan ja julevsáme gielan ja kultuvran.
+Dat soajttá sjaddat sierralágásj kombi-
+nasjåvnnå mij beras luluj sisijåhtemav
+lasedit, miejnni sån.
+Avtastallam máhtudagá gáktuj
+Mikkelsen ja Andersen oajvvadibá
+guovd��sj luluj stuoráp virggeprosentav
+vaddet barggijda sierramáhtudagájn.
+-Uddni le miján kreftskihppijsujttár
+Stájgon 20% virgen ja ræssta lij sijd-
+daskihppijsujton.
+perspektijvan hæhttup ávkkit dav
+máhtudagáv mij guovlon gávnnu ja
+dákkár medisijnnaguovdátjin máhttep
+fállat sierravarresvuodadievnastussaj
+ienep, javllá Andersen.
+-Divtasvuona suohkan mierredij juo
+jagen 2002 12 boarrásijsijddasajijt ásadit,
+valla dat ij la goassak suohkana pládna-
+bargguj sajájduvvam.
+12 sajij ásadibme ij
+le økonomalasj vuogas ja ilá divras
+Guovllomedisijnna
+guovdásj jali ij?
+Åvdep vahko Divtasvuona
+suohkanstivra ieneplåhko
+ássjev åvddåprosjekta
+Doareskultuvralasj
+Varresvuoda- ja sosialguovdásj
+rájaj ruopptot åvddånamma-
+dussaj, danen gå ettjin diede
+nuoges mij dát merkaj.
+mannela Hábmera
+suohkanstivra suohkan-
+politihkkára oajvvadin dákkir
+guovdásj bierri Ájluovtan
+tsieggiduvvat ja miejnniji jur
+sáme perspektijvva le ájnas jus
+galggá nahkat Guovllo-
+medisijnna guovdátjav
+Divtasvuodnaj/Hábmerij ásadit.
+Ássje galggá tjuovvo åvddånammadustjåhkan-
+imen giehtadaláduvvat åvdås vas ruopptot suo-
+hkanstivrraj sáddiduvvá.
+Prosjekta doarjoduváj
+Nuortta-Sálto suohkanijs guovvamáno 7.
+Bie-
+jve 2011 ja le åvddånahtedum aktan Sáme nas-
+jonála máhtudakguovdátjijn (SANKS).
+Prosjek-
+tatjielggidus ja guoradallam le dagádum Varres-
+vuodadirektoráhta guládijn ja le snivva Avtast-
+allamådåstussaj hiebaduvvam.
+Nordlánda fylk-
+kasuohkan, Helse Nord ja Nordlánda fylkkadåk-
+tår ássjev doarjju.
+Varresvuodadirektoráhtta le
+jagen 2011 juollodam 550 000 åvddåprosjektaj
+ja åvdep mærrádus Divtasvuona suohkanin lij
+300 000 kråvnå prosjektaj juollodit.
+Filip Mikkelsen, Fred Andersen og Lars Filip Paulsen
+- Det er viktig det arbeidet som gjøres i
+Tysfjord nå.
+Steigen er i en særstilling
+siden de allerede har Steigentunet, som i
+sum framstår som et lokal- eller distrikts-
+medisinsk senter.
+De geografiske av-
+standene internt i Nord-Salten og til/fra
+Bodø og Narvik vil for Tysfjord vest og
+Hamarøys del faktisk være en fordel med
+tanke på å opprette et Distriktsmedisinsk
+senter, samt at kommunene er samiske
+kommuner.
+Siden antallet innbyggere er
+altfor lavt vil ikke vi kunne få økonomisk
+støtte alene, derfor vil disse to faktorene
+være avgjørende, mener Rolf Steffensen,
+som sitter som leder i Salten Regionråd
+og tidligere var styreleder for Sunnhet i
+Salten.
+Det samme mener Tor Valle i Hamarøy
+Venstre.
+- Hamarøy klarer ikke dette alene og det
+er nødvendig å få til et interkommunalt
+samarbeid, sier Valle, som ser for seg
+ulike fagmiljøer som samarbeider på
+tvers av kommunegrensa.
+- Et slikt senter bør være for hele befolk-
+ningen, og vi bør støtte opp om det som
+gjøres i Tysfjord.
+Det er urealistisk å tro
+at vi skal bygge et eget tilbud kun for
+Distriktsmedisinsk
+senter eller ikke?
+I forrige uke sendte posisjonen i Tysfjord kommunestyre saken om
+et forprosjekt for et Tverrkulturelt Helse-og sosialsenter på Drag
+tilbake til formannskapet, med begrunnelse om at de hadde for lite
+informasjon om hva dette innebar.
+Dagen etter tok politikere i
+Hamarøy kommunestyre til orde for et slikt senter på Drag og
+mener at nettopp det samiske perspektivet vil være avgjørende for
+å få et Distriktsmedisinsk senter til Tysfjord/Hamarøy.
+KITTY SKAPALEN
+Hamarøy og må kunne se på muligheten
+av å benytte arbeidskraften over kom-
+munegrensene, sier han.
+350% økning av
+sykehusinnleggeler av
+KOLS-pasienter
+Opposisjonen i Tysfjord, med Fred An-
+dersen og Filip Mikkelsen i spissen,
+ønsket å komme i gang med forprosjek-
+tet, men ble nedstemt av Ap og TPL i
+Tysfjord.
+Fred Andersen viser til Folke-
+helseinstituttets statistikk over levekår
+og helsetilstand i alle landets kommuner,
+som nylig ble lagt ut.
+Materialet er ikke
+akkurat optimistisk lesing med tanke på
+sykdomsbildet i Tysfjord.
+- Det er 346% økning i Kols tilfeller i
+Tysfjord og dette er en formidabel økn-
+ing i forhold til både Steigen og
+Dette er et resultat av årelange
+forsømmelser av helsearbeidet i Tysfjord
+kommune, og som må "catches opp",
+sier Andersen, med klar tale til Tysfjord
+kommune.
+Han mener at et distriktsmedisinsk sent-
+er på Drag er som skreddersydd for sam-
+handlingsreformen.
+- Et slikt senter er akkurat i tråd med det
+reformen krever, mener Andersen.
+Men posisjonen med Johan Daniel Hæt-
+ta (Ap) og Jan-Einar Pedersen (TPL)
+mener noe annet.
+De trenger mer
+kunnskap om prosjektet og sendte
+dermed saken om å gå for et forprosjekt
+tilbake til formannskapet.
+- Det er altfor mye usikkerhet rundt fin-
+ansieringen.
+Vi er avhengige av at
+Hamarøy og Steigen gjør et likelydende
+vedtak før vi tar stilling til om dette er
+mulig, mener Pedersen.
+Han mener at man ikke trenger et eget
+medisinsk senter og viser til det nye
+legekontoret som er i drift igjen på Drag.
+- Vil det ikke være lurt å bygge de 12
+sykehjemsplassene som er vedtatt å
+bygges inn i et slikt senter, rent økono-
+misk?
+- Jeg er ikke sikker på at det er rett å
+bygge de 12 plassene.
+I følge samhan-
+dlingsreformen legger man opp til mer
+hjemmebaserte tjenester, så spørsmålet
+er om det er behov for det.
+Kommunen
+sliter allerede så spørsmålet er om det er
+riktig å begynne å bygge noe nytt, sier
+Han er også usikker på om det er så lett å
+knytte til seg spesialister til utkantkom-
+munene.
+- Sykehusene sliter jo allerede med det
+så hvordan kan vi i utkanten klare å få de
+hit, spør han.
+- Mener du at et likelydende vedtak må
+gjøres i Steigen og Hamarøy for kun
+forprosjektet?
+- Hele greia.
+Alle må være med fra dag
+- Hva med de pengene som allerede er
+bevilget fra Tysfjord kommune på
+300 000 til forprosjektet?
+- De pengene er allerede brukt på lege-
+kontoret på Drag.
+For PreOb-plasser i
+kommunen jobbes det med en overgang-
+sordning.
+Det er dyktige folk i Tysfjord
+kommune, som vil få dette til, mener
+Han etterlyser også deltakelse fra kom-
+munelegen.
+- Kommunelegen, som den med høyst
+medisinsk faglig kompetanse har ikke
+vært med på dette utredningsarbeidet,
+noe som er meget uheldig, mener Peder-
+Men for opposisjonen holder ikke dette.
+De ser større på saken og viser til at
+både Helsedirektoratet og Helse Nord
+har gitt bevilgninger og signaler på at
+det er mulig å få til et senter.
+- Vi må se på det mulighetsrommet som
+er, og det er viktig med et enstemmig
+kommunestyrevedtak for å få dette til,
+sier Mikkelsen.
+- De løse trådene vedrørende økonomi,
+Forts.
+neste side
+FAKTA
+Saken vil bli behandlet i førstkommende
+formannskapsmøte før det igjen blir sendt
+tilbake til kommunestyret.
+Prosjektet ble
+støttet av kommunene i Nord-Salten den
+7. februar 2011 og er utviklet i samarbeid
+med Samisk nasjonalt kompetansesenter
+(SANKS).
+Prosjektbeskrivelsen og utred-
+ningen har skjedd i dialog med Helsedi-
+rektoratet og er nøye tilpasset Samhand-
+lingsreformen.
+Den er støttet av Nordland
+Fylkeskommune og Helse Nord og også
+Fylkeslegen i Nordland er positiv.
+Helsedi-
+rektoratet har i 2011 bevilget 550 000 til
+forprosjektet og tidligere vedtak i Tysfjord
+kommune gikk inn for 300 000 kroner
+dåjmadit juohkka årromsaje åvdås.
+doajmma- ja ruhtadimhásstalusáv
+tjoavddá navti váj aktij tjadná moadda
+doajma dagu PreOb-saje ja ietjá
+avtadagá guovllomedisijnna guovdátjin,
+miejnni Fred Andersen.
+Jus ælla sænngasaje tjiehpes barggij
+skihppijviesos ållidum pasientajt duos-
+tudihttjat de suohkana hæhttuji mákset
+4000 kråvnå jánnduris.
+Dát soajttá sjadd-
+at divras Divtasvuona suohkanij.
+-Guovdátjijn gånnå li 12 boarrásijsijd-
+dasaje, PreOb-sadje, psykiatria jánndur-
+váktajn, bávtjasbinnedibme, poliklinihk-
+ka, sierrapsykiatria, SANKS ja
+viddnudakvarresvuodadievnastus ålles
+Nuortta-Sálltuj máhttá giehpedit
+gållonoadev dajs boarrásijsijddasajijs,
+miejnni Andersen.
+Gå dievnastusájt ja dåjmajt návti tjoahkki
+de buoret rekrutterimav, fáhkaåvddå-
+nimev ja dutkamav ja álmmugij buorep
+varresvuohtafálaldagáv fállá.
+Avta-
+stallamådåstus gájbbet suohkanij
+varresvuodasuorgen hæhttu
+máhtudagáv låpptit viehka ålov ja gå
+dievnastusájt tjoahkki dagu prosjek-
+tatjielggidus gåvvit de buoret dákkir
+máhtudagá rekrutterimav ja åvddånaht-
+Dievnnofálaldagán galggá
+duodden suohkangasskasasj ja guovlo-
+lasj vuorodibme, ja muhtema dajs ájnna-
+samos dahkamusájs Avtastallamådås-
+tusán hæhttuji juogeduvvat suohkanij
+gaskan ja suohkanrájáj rastá tjoavde-
+duvvat, miejnni Andersen.
+Muhtema li ballam jut psykiatria pasienta
+dákkir guovdátja sisi galggi, valla dasi
+Andersen návti vásstet:
+-Ij le sáhka psykiatria skihppijsijdas ájnat
+hæhkkaviehkes sidjij gudi balli, soajtti
+ietjas sårmmit ja gudi li håjen, sæmmi
+láhkáj dagu siján gænna le giehpes-
+vuolssje dåktåris viehkev oadtju, javllá
+Sihtá ienebuv diehtet
+Jan-Einar Pedersen ja ieneplåhko sihti
+gájkka vejulasjvuodajt gæhttjat.
+-Hæhttu almma láhkáj dagáduvvat.
+Mak-
+ta dákkir guovdátjin le boahtteájgge
+ruhtadiles mierreduvvá, javllá sån.
+Opposisjåvnå bieles e åvvånis dádjada
+jut juo åvddånbiejadum diedo mij le
+sihke Helse Nordas ja Varresvuoda-
+direktoráhtas dåhkkiduvvam ij le nuoges
+gåjt dal åvddåprosjevtav álgadit vu-
+ostatjin.
+-Gå ieneplåhko javllá dát ij la fágalattjat
+tjanádum de iv dádjada majt miejnniji.
+Åvddåprosjekta le doarjodum sihke
+Varresvuodadirektoráhtas ja Helsa
+Nordas.
+Sij li garvvám sihke Varres-
+vuodadirektoráhtav ja Helse Nordav,
+javllá Mikkelsen.
+HAMARØY.
+Rolf Steffensen og Tor Valle
+drift og bygging er noe som nettopp skal
+gjenomarbeides i et forprosjekt, som
+allerede er finansiert med 850 000 kroner.
+Og mer kan være på tur, dersom et en-
+stemmig kommunestyre går inn for det,
+mener Mikkelsen.
+Han ser også et slikt senter opp mot
+forskning og faglig utvikling, gjerne i et
+rekrutteringsperspektiv.
+- Med et faglig senter kan vi tiltrekke oss
+studenter og andre som vil kunne få
+praksiskompetanse både på det medi-
+sinsk faglige sammen med lulesamisk
+språk og kultur.
+Det kan bli en unik kom-
+binasjon, som vil kunne gjøre oss mer
+attraktive for tilflytting, mener han.
+Samhandling
+om kompetanse
+Mikkelsen og Andersen mener også at
+det kunne gi større stillingsprosent for
+fagarbeidere med spesialkompetanse.
+- I dag har vi en kreftsykepleier i Steigen
+i 20% stilling og resten i hjemmesykeple-
+ien.
+I et Nord-Salten perspektiv må vi dra
+nytte av den kompetansen som finnes i
+regionen og i et slikt medisinsk senter vil
+det kunne gi spesialisthelsetjenesten
+mer å tilby, sier Andersen.
+- Tysfjord kommune vedtok å etablere 12
+sykehjemsplasser i 2002, men det har
+aldri blitt innarbeidet i kommunens
+planarbeid.
+Etablering av 12 plasser vil
+være økonomisk urasjonelt og for dyrt å
+drifte pr boenhet.
+Løsningen funksjonelt
+og økonomisk er å knytte flere funksjon-
+er som PreObs plass og andre enheter til
+et distriktsmedisinsk senter, mener Fred
+For uten en sengepost med kvalifisert
+personell til å ta seg av utskrevne syke-
+huspasienter vil kommunene måtte
+betale en døgnpris på 4000 kroner.
+kan bli dyrt for Tysfjord kommune.
+- Med et senter som innholder 12 syke-
+hjemsplasser, Preob-plass, psykiatri med
+døgnvakt, lindrende behandling, polik-
+linikk, spesialist psykiatri, SANKS og
+bedriftshelsetjeneste for hele Nord-
+Salten vil man kunne forsvare driften av i
+utgangspunktet 12 sykehjemsplasser,
+mener Andersen.
+En slik samling av tjenester og funksjon-
+er vil skape grunnlag for rekruttering,
+fagutvikling og forskning og gi befolk-
+ningen et langt bedre helsetjenestetil-
+bud.
+Samhandlingsreformen krever en
+betydelig kompetanseøkning i kommune-
+helsetjenesten og samlingen av tjenes-
+tene slik prosjektbeskrivelsen skisserer
+gir nettopp muligheten for rekruttering
+og utvikling av en slik kompetanse.
+Tjenestetilbudet må i tillegg ha en in-
+terkommunal og regional vinkling, og
+noen av de viktigste oppgavene i Sam-
+handlingsreformen må fordeles mellom
+kommunene og løses på tvers av kom-
+munegrensene, mener Andersen.
+Det har vært noen røster som har vært
+redde for at psykiatriske pasienter skal
+inn i et slikt senter, men til det svarer
+Andersen slik.
+- Det er ikke psykiatrisk sykehjem men et
+akutt hjelpetilbud for de med både angst,
+suicidal risiko og depresjon, på lik linje
+med de som har lungebetennelse som får
+hjelp hos legen, sier Andersen.
+Vil ha mer info
+Jan-Einar Pedersen og resten av posisjo-
+nen vil ha alle mulige scenarier på bor-
+- Det må gjøres på en ordentlig måte.
+Har
+et slikt senter livets rett må vi se på fin-
+ansieringen, sier han.
+For opposisjonen er det uforståelig at
+ikke det allerede fremlagte materialet,
+som er godkjent fra både Helse Nord og
+Helsedirektoratet er nok i første omgang
+til å starte på et forprosjekt.
+- Når posisjonen sier at dette ikke er
+faglig forankret da skjønner ikke jeg hva
+de mener.
+Forprosjektet er støttet av
+både Helsedirektoratet og Helse Nord.
+De har overprøvd både Helsedirektoratet
+og Helse Nord, sier Filip Mikkelsen.
+Julevsámegiella-konferenssa
+16 - 17 biejvijt Jåhkåmåhken
+Dunji gut gielajn barga, äjgát, åhpadiddje ...
+Lågå ienep mijá ruoptosijdon!
+Konferanse Julevsámegiella
+i Jåhkåmåhkke 16.
+- 17. februar
+For deg som arbeider med språket, foreldre, lærere ...
+Les mer på vår hjemmeside www.samernas.se
+... sier Britt-Inger Tuorda, samisk språkkonsulent i Tysfjord kommune.
+Vi starter feirin-
+gen kl.
+11 00 og holder på til kl.
+Det blir tale for dagen ved ordføreren, sang og
+servering av kaffe og kaker.
+- Så mandag 6. februar er det bare å møte opp på rådhuset i Kjøpsvik å bli med på
+feiringen av dagen, sier Tuorda.
+GEIR O. SMELROR
+KOM PÅ RÅDHUSET OG FEIR DAGEN, oppfordrer Britt-Inger Tuorda.
+Velkommen til
+feiring av same-
+folkets dag !
+Jan Einar Pedersen
+Sápmi- Vår del av världen
+PRESSEMELDING:
+Välkommen til utställningsöppning av Sápmi-
+vår del av världen.
+Åpner måndag 6 febr kl 13.00
+Ájtte, Svenskt Fjäll-och Samemuseum i
+Jokkmokk har producerat en vandringsutställ-
+ning om samerna.
+I utställningen visas Kate Kärrbergs doku-
+mentärfoton om samiskt liv, kommenterade med
+Ájttes föremål.
+Fotograf Kate Kärrberg har un-
+der många år samlat ett rikt bildmaterial från
+samiskt liv i Norrbotten.
+I Sápmi, vår del av
+En vandringsutställning med foton och föremål om Samerna och
+om Laponia, Lapplands världsarvsområde.
+världen visar hon det bästa i urval.
+Ájtte har formgivit utställningen och komplet-
+terat med texter och gamla och nya föremål från
+Ájttes samlingar.
+Utställningen öppnas 6 februari kl 13.00 av
+ordförande i Tysfjord kommune Tor Asgeir Jo-
+hansen.
+Rådgivare/etnolog Lis-Mari Hjortfors guidar i
+utställningen.
+Utställningen visas på Árran 6
+februari-11 mars 2012.
+SELJORD
+Nordens største countryfestival!
+Ca.
+25 topp countryband For 14. gang!
+14 timers non stop musikk SjøormCountry
+Stor campingplass med gode fasiliteter
+Stort Amcar-treff 18 års aldersgrense
+35055164 www.countryfestivalen.no
+Fredag 3. august 2012
+Ronny van der Spa
+ájggu åbddit gámáv
+majt suv máttaráddjá
+Anders tsieggij
+Bælkkávárráj
+ønsker å restaurere
+gammen som hans
+olderfar Anders satte
+opp på Belkafjellet i
+Juo uddni bierjjedagá le sån várráj
+doalvvomin vædtsagijt gábmáj, mij le
+láhkon Bælkká badjel Rudnávuonan.
+Gábmá mij tsieggiduváj álgon 1950-jagijn
+le oalle ja le tjanádum dålusj sáme
+guollárbåndorkultuvrraj dajn guovlojn,
+gånnå miehttseluohkko lidjin sierraláhkáj
+- Diehtep gábmá ålov aneduváj giesse-
+jahkebielen, duola dagu bivddimin,
+guollimin, viejddimin ja muorjjimin.
+Li
+dåssju gallegasj gámá ma li dán
+muoduga vuona bielen, ja dá rádjáj
+dåbddåp dåssju avtav ietjá.
+Dan diehti le
+Bælkkágámán suodjalusárvvo.
+Jus åbd-
+dimbarggo ij álgaduvá dát ájnas ja
+hálvva vuorjjás kulturmujtto máhttá
+láhpput, miejnni Ronny van der Spa.
+le prosjæktajådediddje, valla sujna le
+viehkke áhtjestis Anders ja oappástis
+Linda.
+- Munji le sierraláhkáj ájnas åbddit
+gámáv boahtteájggáj, dan diehti gå
+tsieggiduváj ietjam máttarádjás Anders
+Anders årruj Bælkkáj Rud-
+návuonan aktan fámiljajnis 30-jagijn, ja
+sihke sån ja suv áhkká lijga álgos
+boahttsusáme svierikbieles, gudi årrujga
+Divtasvuodnaj.
+Anders lij muv ádjá Åge
+Amundsena áhttje ja áddjá muv æddnáj
+Karin Amundsen.
+Mannemus
+nammadum le ednamæjgát Bælkán ja
+jáhkedahtte gámá æjgát, subtsas Ronny.
+Buorre aktisasjbarggo
+Sån tjadát prosjevtav ájnegis ulmutjin ja
+lahka aktisasjbargujn Museum
+Nuortajn, Divtasvuona Museajn ja Árran
+Åbddi Bælkkágámáv
+Ronny van der Spa aktan fámiljajnis ájggu
+bisodit sáme bivddimgámáv Bælkkáváren
+Rudnávuonan Divtasvuonan.
+Dårjajn Sáme-
+dikkes ja moadda tijma væhkálahk-
+bargujn le ulmme åbddit gámáv vaj
+máhttá vas aneduvvat juohkkahattjas.
+Sån ájggu gámáv suodjalit, bisodit ja
+tjalmostahttet åbddima baktu vaj
+ienebuv aneduvvá.
+- Sávvap ulmutja dájn guovlojn gámáv
+vas adnegåhti bivddemij, guollimij ja
+várrevádtse gudi Bælkkávárev váttsatji
+juohkka jage, javllá van der Spa.
+Uddni gávnnu bisoduvvam kulturbirás
+Bælkán, mij máhttá tjanáduvvat árra sáme
+guollárbåndorkultuvrraj, ja mij le registreri-
+dum nasjonálalasj kulturmujttodáhtábásan
+Askeladden, duola dagu goahtebirás,
+gierggebuodo ja fieksegábmá.
+Dá kultur-
+mujto ja gábmá aktan dahki sáme kultuvrra-
+duobddágav.
+Jus gábmá ij åbddiduvá dát
+kulturvvraduobddák gáhtogoahtá, miejnni
+Ronny van der Spa.
+Allerede i dag fredag er han i gang med å
+frakte utstyr opp på fjellet til gammen,
+som står på høyfjellsplatået ovenfor
+Bealgga i Grunnfjord.
+Den er bygd tidlig
+på 1950-tallet og fremstår som autentisk
+og er knyttet til den tidligere samiske
+fiskebondekulturen i området, der ut-
+marksressursene var særlig viktige.
+- I følge de opplysningene vi har så ble
+gammen mye brukt i sommerhalvåret,
+blant annet i forbindelse med jakt, fiske,
+fangst og bærplukking.
+Den skal være
+en av få slike gammer i det lulesamiske
+området på norsk side, og så langt vi
+kjenner til finnes det sannsynligvis bare
+en tilsvarende.
+Derfor har Belkagammen
+svært høy verneverdi.
+Dersom restaure-
+ringstiltak ikke iverksettes vil et viktig og
+relativt sjeldent samisk kulturminne gå
+tapt, mener Ronny van der Spa.
+Han står
+som prosjektleder, men har også god
+bistand fra sin far Anders og sin søster
+- For meg er det spesielt ønskelig å beva-
+re gammen for ettertiden, ettersom den
+ble bygd av min oldefar, Anders Amund-
+sen. Anders bosatte seg i Bealgga i
+Grunnfjord sammen med sin familie på
+30-tallet, og både han og hans kones
+familie var opprinnelig svenske rein-
+driftssamer, som slo seg ned i Tysfjord.
+Anders var far til min morfar Åge
+Amundsen og farfar til min mor Karin
+Sistnevnte, som er grunneier
+i Bealgga i dag, er sannsynlig eier av
+Restaurerer Belkagammen
+Ronny van der Spa og hans familie vil bevare den
+gamle samiske jaktgammen på Belkafjellet ved
+Grunnfjorden i Tysfjord.
+gammen, forteller Ronny.
+Forbilledlig samarbeid
+Han gjennomfører prosjektet som privat-
+person og i nært samarbeid med Muse-
+um Nord - Tysfjord Museum og Árran
+lulesamisk senter.
+Med støtte fra Same-
+tinget og mange timers dugnadsarbeid er
+målet å restaurere gammen slik at den
+igjen kan benyttes til glede for almenhe-
+ten.
+Han ønsker at gammen skal vernes,
+bevares og synliggjøres gjennom restau-
+rering og økt bruk.
+- Vi ønsker at folk i området tar gammen i
+bruk igjen, og kanskje spesielt den sa-
+miske lokalbefolkningen, som benytter
+området til jakt, fiske, fangst og friluftsliv
+i sommerhalvåret og øvrige som benytter
+seg av området, fortrinnsvis jegere, fis-
+kere og fjellvandere som ferdes på Ba-
+elgga-fjellet hvert år, sier van der Spa.
+Vern gjennom bruk
+Den praktiske delen av prosjektet be-
+gynte i fjor sommer med løyping av ne-
+ver, men selve hoveddelen skal gjen-
+nomføres i løpet av første halvdel av
+august i år.
+Gammen.
+Her er Linda van der Spa i gammen, ti 1980.
+Foto: Anders Van der Spa
+- Restaureringen vil hovedsakelig omfat-
+te nytt never- og torvlag, innerklednin-
+gen av fjellbjørk erstattes der det er nød-
+vendig.
+Det skal også legges stein, lages
+nytt inngangsparti og legges nytt gulv
+av bjørkeris.
+Ny ovn skal settes inn.
+vurderes også etablering av lufteventiler
+under dørterskel samt montering av
+rustfri ovn, forteller Ronny van der Spa.
+Han vil så langt det går benytte seg av
+lokale materialer som fjellbjørk, torv fra
+myrområdene og stein fra nærområdet
+rundt gammen.
+- I tillegg til bevaring av kulturminnet for
+ettertiden vil det være gledelig å kunne
+reetablere et tidligere godt brukt alterna-
+tiv til overnatting på Bealgga-fjellet.
+Turfolk i alle aldre vil til alle årstider
+kunne oppleve et "sus av fortiden" ved
+å besøke og benytte seg av et samisk
+kulturminne, som det i dag bare fins to
+kjente av i sitt slag i det lulesamisk områ-
+det på norsk side.
+Dermed vil vi både
+bevare et viktig kulturminne for etterti-
+den, samt sørge for at det synliggjøres.
+Gjennom bruken av gammen vil man
+kunne bidra til at samisk kultur og identi-
+tet ivaretas og videreutvikles i fremtida.
+Jeg håper også at dette kan bidra til at
+andre tar initiativ til å bevare bevarings-
+verdige bygg, for det gir jo et historisk
+sus å kunne se tilbake i tid, avslutter
+OLSOK
+på Korsnes
+På tradisjonelt vis ble det feiret Olsok på Korsnes siste helga i juli.
+Det var godt med folk som koste seg med rømmegrøt, kaffe og
+kaker.
+Etter gudstjenesten kirka møttes folk på Korsnes Museum,
+hvor det ble servert rømmegrøt og grillmat.
+Komiteén i Korsnes menighetsråd.
+Fra venstre, Solfrid Kristiansen, Anne Olavsen,
+Anne Mari Johansen og Anne Grete Amundsen.
+Foto:
+Rolf Lian
+Suodjalibme ano baktu
+Praktihkalasj oasse prosjevtas álgaduváj
+åvdep giese moallumijn biesev, valla
+oajvveoasse galggá tjadáduvvat
+vuostasj lahken bårggemános dá jage.
+- Åbddim sjaddá ienemusát ådå
+biesse- ja lavnnje, sisbielle lagimijn
+målsoduvvat gånnå le dárbbo.
+Gierge
+galggi aj bårdoduvvat, ådå boadáldahka
+dagáduvvat ja duorggiduvvat ådåsit.
+Ådå vuodná galggá biejaduvvat.
+Usjudallap dahkat ventilasjåvnåv sjielmá
+vuolen ja gábmáj biedjat vuonáv mij ij
+ruosto, subtsas Ronny van der Spa.
+Sån ájggu nav guhkev gå le máhttelis
+adnet bájkálasj materiálajt duola dagu
+lagim, lavnjev jækkástagájs ja giergijt
+gámá lahka.
+- Duodden bisodibmáj kulturmujtos
+manep buolvvaj sjaddá suohtas ásadit
+idjadimsajev Bælkkáváren nav gåk
+Várrevádtse divna álldadrin
+máhtti juohkka jáben vásedit oasev
+dålusj ájges guossidime ja adnemin sáme
+kulturmujtov, ma udnásj biejve gávnnuji
+dåssju guokta julevsame guovlon vuona
+Navti ájggop bisodit ájnas kultur-
+mujto boahtteájggáj, ja aj gámáv
+tjalmostahttet.
+Adnema baktu gámás
+máhttep oassálasstet bisodibmáj ja
+åvddånahttemij sáme kultuvras ja
+Sávav dát máhttá mielav
+vaddet iehtjádijda bisodittjat dålusj
+tsiekkadusájt, gå dát vaddá máhttelis-
+vuodav gæhttjat manus ájgev, hæjttá
+Gábmá.
+Dánna l Linda van der Spa gámán, 1980-jagij álgon.
+Det finnes i dag et bevart kulturmiljø i
+Bealgga, som kan knyttes til den tidligere
+samiske fiskebondekulturen, og som er re-
+gistrert i den nasjonale kulturminnebasen
+Askeladden, blant annet hustomt, stein-
+gjerde og fjøsgamme.
+Disse kulturminnene
+og gammen utgjør samlet et samisk kultur-
+landskap.
+Dersom gammen ikke restaure-
+res vil dette kulturlandskapet forringes,
+mener Ronny van der Spa.
+Fredag 4. mai 2012
+Feltarbeid.
+Mange gamle boplasser er besøkt og beskrevet.
+Her Mikal Urheim.
+Rávdda le akta bájkijs gånnå árbbedáhpe gálggá tjårggiduvvat boahtte prosjevtan "Várreviessom".
+Erling Urheim guhti le prosjækta-
+jådediddje goappátjijn prosjevtajn le gåvvidum soames jage dássta åvddål.
+Rávdda som er en av plassene der tradisjonskunnskapene skal dokumenteres i neste prosjekt "Várreviessom".
+Bildet av Erling Urheim
+som er prosjektleder for begge prosektene er tatt for noen år siden
+Erling Urheim le aktan suv 80 jage
+vuoras áhtjijn Mikal Urheim tjårggim
+gåktu jáhke vibáj sámebájken Divtas-
+vuonan 50 jage dássta åvddål.
+Gåktu
+bierggijin gå nuorre ja luondo lij vuodo
+viessomdilláj ja ruhtadilláj?
+"Årssyklus for en sijdda i en samefjord
+for 50 år siden" le vihpam gålmmå jage ja
+áttjak låhpaduváj.
+Prosjæktaj le doarjo-
+dum Sámedikkes 100.000 kråvnåj ja Árran
+ja Museum Nord li læhkám
+aktisasjbarggoguojme.
+Árbbediehto ja tjuovggidus mij le
+tjoahkkiduvvam, le stuorra kultur-
+histåvrålasj árbbe.
+Le læhkám roatto
+tjårggidit gåktu nuorre ja luondo le
+læhkám njalla vuonasámij sijddalahá ja
+guollár kultuvraj Divtasvuonan, ja makkir
+barggo ja dahkamusá ma gulluji juohkka
+jáhpáj.
+Ålmmåjda, nissunijda ja mánájda.
+- Máhttep javlat prosjevtatjadádibme lij
+ållu loahppalåhpan, jus adnep dav
+moallánagáv vihtta minuhta
+lågenanguoktáj, gå árvustallap
+diehtovadde álldarav ja hælsov, moalget
+Erling Urheim.
+Gidájt gå
+iellem ællá ...
+Sáme jagen li gáktsa
+jábe ja álggá gidájn gå
+iellem ællá.
+Ja juohkka
+jáhpáj gulluj dahkamusá
+ja barggo.
+Geográfalasj guovllo mij válljiduvváj
+prosjevtan lij Måsske ja Oarjjevuona
+oarjjebielle gitta Vuodnabahtaj.
+Diehto-
+vadde li tjalmostam sijdajt Måsske, Sis-
+Vássjá ja Vuodnabahta.
+- Dárbbo le læhkám gártjedit mij guosská
+geográfalasj guovlluj vaj dåhkki
+giehtadallat dáv prosjevtav buoremus
+láhkáj, subtsas Urheim.
+Tjårggidumbarggo le báddidum jiedna-
+báddáj ja diehtovadde li læhkám Mikal
+Urheim, Kaja Andersen, Marta Nystø,
+Kari Johnsen, Eldbjørg Klingan ja Laila
+Spiik (Svierigabieles).
+Mikal Urheim,
+Kaja Andersen ja Marta Nystø li
+oarbbena gudi li bajássjaddam Vuodna-
+badán.
+Subttsasa tjanádum bajkijda
+histåvrålasj ja árbbedábálasj árvojn li
+tjårggiduvvam gåvåjn ja Mikal Urheim le
+subtsastam gåvåj milta.
+Subttsasa guovlojs loavddet aj várre-
+bájkijt lahkusin: Njallajávrre, Måskåsj,
+Diehtotjoahkkim.
+Moadda dålusj årudagá li guossidum ja gåvvidum.
+Læjbbá ja gitta Rávddaj lullen.
+Mikal
+Urheim subtsas aj oasástallamis Svieriga
+biele Vájsáluovta sámij ja Oarjjevuona ja
+Rudnávuona sámij gaskan.
+oasástallam ja ietjá dile iellemis Oarjje-
+vuonan le gåvviduvvam prosjevta
+oajvvediedádusá 38 bielijn ma li
+tjáleduvvam julevsámegiellaj Mikal
+Urheima baktu.
+-Bårggemáno mannegiehtjen årrujma
+várráj Njallajávre lahkusin.
+biejve subtsastij áhttjám subttsasijt ma
+gulluji iellemij váren boatsojsujtojn,
+ulmutjij birra gudi akti viessun ja doaro
+ájges - báhtariddjijtrafihka birra ja
+sierraláhkáj suoma merrakaptæjnna
+Ålandas guhti hávveduváj Dujskajs ja
+jámij váren, javllá Erling Urheim.
+-Ejma oattjo tjadádit gájkka majt lijma
+ájádallam.
+Sihke ájgge ja ruhtadoarjja li
+ráddjidum, javllá Urheim.
+Ja sån le juo
+álggám ájádallat ådå ja stuoráp
+prosjevtav, aj dá bále aktan áhtjenis
+Mikal Urheim.
+-Dalloj galggá iellem váren liehket
+oajvvetiebmán, gånnå láttakkultuvra
+tjalmostahteduvvá.
+Boatsojsujtto sjaddá
+aj oasse prosjevtas, subtsas Erling
+Urheim, guhti le åhtsåm ruohtadårjav
+Sámedikkes ja doajvvu jåhtuj boahtá
+jage birán.
+Fredag 5. oktober 2012
+- Sjiehtadallama li læhkám miellusa ja
+joarkki sámedikke åvdedimev duojes
+æládussan, javllá rádesebrulasj
+Dálla gávnnu rievddadimoajvvadus.
+Oajvvadus le guláskuddamij
+gålgådismáno 1.
+Biejve, gånnå
+oajvvaduvvá sámejienastimstivrra
+suohkanijn gånnå jienastumlåhko le
+binnep gå 30 de galggi tjálalattjat
+diededit jienastiddjijt le siján le dåssju
+máhttelisvuohta árabut jienastit jienastit
+sámedikkeválgan.
+Diededibme galggá
+jienastiddjijt jåksåt åvddål ára
+jienastibme álggá.
+Máhttelisvuohta
+jienastittjat válggabiejven le vuojnnet
+ájnas válggaoassálasstemij.
+jienastamguoradallam le gávnnam sivvan
+vuollánibme válggaoassálasstemij le gå
+institusjåvnålasj birástahka
+sámedikkeválgan lij rievddam.
+årrom suohkanin nievrep sáme birrusijn
+ij le sivva vuollánibmáj, valla tjielggidus
+vuollánibmáj le gå jienastimlihte ælla
+sæmmi sadjihin gå åvddåla.
+Árvvedahtte
+le jienastiddje ilá manet ájttsi dåssju
+máhtti árrat jienastit (ájggemierre le
+Nievres sajij jienastimlihtijda
+Dát le akta tjielgadusájs masi sáme jienastam-
+guoradallam vuoset gå guoradalli manen
+jienastuslåhko Sámedikke jienastusán le binnum.
+manemus bierjjedagá åvddål
+válggabiejve).
+Soajttá duodden le
+hieredibme jienastiddjáj råhtos gávnnat
+gånnå suohkanin le árra jienastibme.
+Ådå årnigin mij bådij jagen 2009 tjuodtju
+jienastiddje suohkanijn gånnå li binnep
+gå 30 jienastiddje, e desti besa jienastit
+válggabiejven - valla bessi dåssju árabut
+Sáme jienastimguoradallam-
+prográmma duodas viehka stuorra
+vuollánimev válggaoassálasstemin
+válggadáfojn gånnå li suohkana binnebu
+gå 30 jienastiddjij.
+Vuollánibme
+oarjálamos niellja válggadáfojn le Oarjje-
+Vuodna válggadáfon - 14,4% (Oarjje-
+Vuodna), Oarjjelsáme válggadáfon -
+7,3% (Trøndelag fylka, Oarjje-
+Norlánnda) Allemera válggadáfon - 6,5
+% (gasska ja nuortta Nordlánnda, Oarjje-
+Råmsså) ja Gáisi válggadáfon - 4,2%
+(gasska ja nuortta Råmsså).
+nuorttalamos válggadáfojn Finnmárkon li
+Sámedikkeválgga
+Sámedikkeválgga tjadáduvvá
+ragátmánon juohkka nælját jage,
+stuorradikkeválga aktijvuodan.
+Vállji-
+duvvi 39 ájrrasa gietjav válgga-
+birrusijs.
+Boahtte sámedikkeválgga
+tjadáduvvá tjavtjan 2013.
+gallegasj jali e gávnnu suohkana binnep
+gå 30 jienastiddjij, ja dánna le stuoves
+válggaoassálasstem.
+Rievdadimoajvvadus sjaddá guosskat
+ienemus oasev Vuona suohkanijs.
+Ådå æládussjiehtadus duodjáj
+Sámedigge ja duodjeorganisá-
+sjåvnnå Samiid Duodji ja
+Duojariid ealáhussearvi ásadin
+dá vahko æládussjiehtadusáv
+duodjáj mij guosská 2013.
+Marianne Balto.
+Sjiehtadusán jahkáj 2013 le mierre 9,4
+millijåvnå.
+- Le sierraláhkáj ávos gå sjiehta-
+dallambiele lij guorrasam prosjevtav
+jådedit mij guosská mærkka-
+gálvvotsieggimav, vuobddemav ja
+vuobddembargov, javlla Marianne Balto.
+Sån subtsas dát le ájnas barggo mij gullu
+mávsánisvuodav æládusán, gå duodje
+ienep sadjihin sjaddá ja duoje hadde
+lassán.
+Sjiehtadallambiele lij aj guorrasam
+boahtte jahkáj
+máhtudahkabajedimdåjmajt vuorodit.
+Årnik doajmmarudáj le tjalmostuvvam ja
+rádeájras Marianne Balto le ávon gå
+biele li guorrasam årnigav árvustallat.
+Gálldo: www.sámedigge.no
+Gallegasj sáme li læhkám nav
+dåbddusa, gåjt dal muodos, dagu
+Petter Nilsen Wadnim (1855-1935).
+Oarjje-Fuoldá - gåvvår Lyder
+Kvantoland Petter Nilsav gåvvij ja
+gåvvå poasstakårttån sjattaj mij ålov
+vuobdeduváj.
+Petter Nilsannin lij ællo
+Fuoldán ja Hábmerin, ja Hábmerin aj
+guhkev åroj.
+Gå vuorastuváj åroj
+aktan áhkátjijnes Sagfjordbotnin
+Fuoldán.
+De lidjin divna niellja máná
+jábmám.
+Bárnnes Amund sårmen jámij
+ja guokta nuoramusá, Ano ja Petra,
+tuberkolose skihpudagás jámijga.
+Divna gålmås ållessjattugin jábmin
+1920-jagijn.
+Petter Nilsa
+Fredag 6. januar 2012
+Girkkogábmá Ájluovtjávrregátten.
+Anna ja Ingar Kuoljok ájádallaba tsieggit girkkogámáv Ájluovtjávrregátten, gånnå ulmutja bessi
+siettosvuodav gávnnat ja ganugasstet árggabiejvijt.
+Kirkegamme ved Dragsvatnet.
+Ekteparet Anna og Ingar Kuoljok planlegger å sette
+opp en kirkegamme ved Dragsvatnet, som folk kan søke til for å finne ro og refleksjon i hverdagen.
+FOTO fra NRK's sending
+Girkkogábmá Ájluovtjávrregáddáj
+Jårggålibme: Divte Media AS/Jørgen Kintel
+Anna ja Ingar Kuoljok ájggoba girkkogámáv
+tsieggit doajmmapárkan Ájluovtjávrregátten.
+Tsieggimloahpe le gárves ja dálla
+vuorddeba desik tille gáhtu åvddål
+máhtteba tsieggimbargojn álgget, mij
+galga væhkkálakkoj bargaduvvat.
+-Manen girkkogámáv?
+-Ájádus le gábmá galggá liehket bájkke
+gånnå ulmutja máhtti siettosvuodav
+gávnnat ja ájádallat.
+Ráfálasj bájkke
+ájádusájda ja råhkålvisájda.
+máhtá identitehtav nannit ja ietjanit
+oahpástuvvat.
+Sáhka le identitehta birra
+ja jut gávnnu bájkke gånnå besa ietjas
+láhkáj liehket, subtsastibá da guovtes.
+- Girkkogábmá le tjáppabájken jávrre-
+gátten, 100-200 mehtera váttsáldagá
+milta, danna máhtá gavnat siettos-
+vuodav majt dárbahip árggabiejven.
+-Diehki máhttá boahtet bæjválasj biktasij
+ja nádudallat lahkavuodav.
+Váttsáldahka
+sjaddá hiebaduvvat sidjij ma lij juolgijs,
+subtsastibá álgadiddje.
+Ja jur ráfe, identitehta ja aktidit
+árbbedábev le læhkám jådedimfábmo
+girkkogámá ájádusá duogen.
+-Mij lip vuodov biedjam gábmáj majt lip
+åvddåla tsieggim, árbbedábálasj háme
+milta, valla unnán stuoráp, subtsas Ingar
+Arvusmahtedum libá svierigabieles,
+gånnå muodugasj girkkogámá gávnnuji.
+Dálla vuojnneba duon dán modellajda ja
+duodasti girkkogábmá ij le biddnustalle
+ietja girkkojda ja biednagådijda.
+-Sjaddá ienni lasádus gå biddnustalle.
+Unna bájkásj gå dárbahip ietján gå stuor
+girkkov jali biednagoadev, javllaba.
+Ja Ingar Kuoljok, guhti barggá advo-
+káhttan subtsas ahte le máhttelisvuohta
+fiesstit párrajt ma sihti ietjá válda
+birástagáv.
+- Galggá gus tsiekkadus fiesstiduvvat?
+- Galggá.
+Biskoahppa la moalgedam ahte
+sihtá oassálasstet tsiekkadusá
+fiesstimin, subtsas Ingar Kuoljok.
+Rabás girkkogábmá ájádusáv libá
+svierigabieles viedtjam.
+- Le ienep dábálasj dákkir girkkogámáj
+rijkkarájá nuppe bielen, gånnå iejvvi
+dákkir gámájt gå le várijt vádtsemin.
+Girkkogábmá tsieggiduvvá sæmmi
+ájádusá milta ja sjaddá birrusij 30
+kvadratmehtera, 5x6 mehtera, javllá
+Ingar Kuoljok.
+-Hiehpá buoragit unnep tjoaggulvisájda,
+30-40 ulmutjijda, ja ålgusjbielle
+hiebaduvvá váj sjaddá sadje ulmutjijda
+tjuodtjot ålggolin.
+Girkkogábmá sjaddá
+rabás gájkajda, javla Kuoljok.
+Gámá
+sisbielen sjaddá álltára lágásj ja muorra-
+vuodná gånnå dåhkki dållit váj sjaddá
+bivval.
+Ja diehttelis lavnnjidum.
+Tsieggimbarggo galggá ienemus oassáj
+væhkkálakkoj dagáduvvat.
+-Ep la åhtsåm ruhtadårjav ájn, ájádallap
+tsieggit ietjama barggofámojn ja
+væhkkálakkoj bargojn, gå tille ednamis
+Prosjevta namma le Sápmi Business
+Bootcamp ja Pia Huuva la prosæssajåde-
+diddje.
+-Sáme nissuna li dåjmalattja ja dárbahi
+juojddáv barggat ja dáv fálaldagáv váj
+barggo máhttá joarkket åvddålijguovlluj,
+javllá Pia Huuva.
+Bootcampa (majt máhttep buohtastahttet
+hieredusláhttojn) vihpá vihtta biejve
+Jåhkåmåhken 2012 moarmesmáno, gånnå
+oattjo åvddånahttet ietjat ájádusáv,
+buktagijt jali dievnastusáv.
+Sápmi Business Bootcamp
+Svieriga Sáme Rijkkasiebrre fálli kursav sáme
+nissunijda oasesájádusájn Norr- ja Västerbottenin.
+jådediddje Ella Carin Blind ja prosæssa-
+jådediddje Pia Huuva subtsastibá sjaddi
+vuosedit åvddånimvuogijt gåktu oadtjot
+buorre buktagijt.
+Pia Huuva subtsas ahte
+e sjatta barggat viddnudakplánaj ja
+dokumentaj.
+Dánna sjaddá rahtjamus ja
+lásjmudallambiktasa.
+- Jus dujna le buorre ájádus majt sidá
+gæhttjalit de oattjo dán bootcampan
+iehtjádijs ájádusájt ja oajvvadusájt.
+jáhkkep ja doajvvop oassálaste juohki
+åtsådallamijt ja værmástagáv váj máhttá
+joarkket bargojn.
+Sihti sáme nissuna ma oassálassti válldi
+ájádusáv fáron, valla muhttijn le buorre
+ierijda biedjat dav ájádusáv ja barggat
+ållu ietjá ássjijn, váj oattjo åtsådallamijt
+majt válldá ruopptot ietjas bargguj.
+-Mijá visjåvnnå le ahte galggá sjaddat
+jahkásasj dáhpádus.
+Ájnnasamos le ahte
+sámenissuna máhtti værmádagástisá
+vijdedit, aktan barggat, oahppat nubbe
+nuppev dåbddåt ja vuojnnet gåktu
+ávkástallat buoremus láhkáj váj máhtti
+vuobddet ienep buktaga ja dievnastusá
+majt máhtti fállat, javllá Pia Huuva.
+Gálldo: Jokkmokk.se/Oddasat.se
+gáhtu, javllaba Anna ja Ingar, ma vu-
+ostásjbále subtsastallin ájádusá birra
+NRK Sábme Ådåsijn åvdep
+jage javllamáno.
+Fredag 10. februar 2012
+"Sápmi - vår del av världen".
+Lis-Mari Hjortfors oahpestallá gæhttjijt vájaldamvuosádusán Jåhkåmåhkes
+"Sápmi - vår del av världen".
+Lis-Mari Hjortfors guider publikum gjennom vandreutstillinga fra Jokkmokk.
+ORDFØRER Tor Asgeir Johansen holdt
+fine taler på begge sider av fjorden og
+åpner her marsipankaken i Kjøpsvik, fint
+pyntet med det samiske flagget.
+Árran julevsáme guovdátjin ávvudallin
+biejvev hålaj, lávllagij, árbbedábálasj
+biebmoj, gáhkoj ja vuosádusrahpamijn.
+Direktørra Lars Andreassen bivddi
+suohkanoajvev Tor Asgeir Johansenav
+hållat.
+Johansen sávaj gájkajda vuorbbe
+biejvijn ja rabáj vuosádusáv "Sápmi -
+vår del av världen"
+-Ávon lev gå diehki uddni gåhtjoduvviv,
+ja boadáv njuolgga rádegoades
+Gásluovtan, gåsstå lidjin varrudagá.
+Stuor ávvo la rahpat vuosádusáv, mij
+guosská liehket sábme uddni, javlaj
+Johansen.
+-Sáme kultuvrra le moattebelak, degu
+dáttja kultuvrra le.
+Árran le ájnas
+máhtudakguovdátjin ja aktan Divtasvuo-
+na suohkanijn máhttep sámegielav ja
+kultuvra nannit.
+Aktan barggap ja mielos
+Sámij álmmukbiejvve
+- Sámij biejvve
+Sámij álmmukbiejvev ávvudallin mánnodagá Árranin,
+Divtasvuona ASVO:n, Gásluovtan, Strávnjunjen ja
+Oppájden.
+Ájluovtan lij ávvudallam vijdedam "sámij
+biejvijda" - boahttsuæládusájn oajvvetiebmán.
+ságastip ássjijt ja buorrel áhkáj ássjijt
+tjoavddep, javlaj suohkanoajvve, åvddål
+gå sávaj gájkajda buorre ja hávsskes
+ávvudallamav.
+Inga Karlsen ja Divtasvuona Demens-
+siebrre almmudij girjev "Sáme biebbmo
+vuorrasijda" ja fállin biebbmomájstátjav
+Biejvve låhpaj mæssojn
+Ájluovta/Ájlátte girkkon girkkokáfajn ja
+gáhkoj Árranin.
+Gásluovtan lij suohkanstivrrahuonaj
+rádevieson gárves ávvudallamijda.
+lidjin dåssju birrusij guovtelåges
+tjåhkanam de bessin gullat sáme-
+lávllagijt, hålajt ja káfajn ja gáhkoj
+hávsskudallat.
+Suohkanoajvve Tor
+Asgeir Johansen håla baktu nammadij
+man ájnas le Divtasvuona suohkanij
+oassen liehket sáme giellaháldadimguov-
+los ja suohkana visjåvnnå le "Guokta
+kultuvra, aktisasj boahtteájgge".
+-Divtasvuonan le Árran julevsáme
+guovdásj sierralágásj ja ájnas sáme giela
+ja kultuvra dilláj, ja le álggorájes åvd-
+dånam máhtudakguovdátjin.
+Suohkan ja
+Árran aktan máhtti ájn boahtteájggáj
+sámegielav ja kultuvrav nannit, nammad-
+ij sån.
+-Sjaddup buorebu mielos ságastit
+ássjijt ja ij hárrut nievres ássjijda.
+buorrevuohta dassta sjatta, låhpadij
+suohkanoajvve hålastis.
+Håla mannela åvddånbuvtij Karl Edvard
+Urheim lávllagav "Nuorttobiegga" Ing-
+hilda Tapios.
+Tæksta: Kitty Skapalen/Geir O. Smelror
+Gåvå: Hannah Prescher/Geir O. Smelror
+Lars Andreassen ja/og Inga Karlsen
+Samefolkets dag mandag ble markert både på Árran
+og Tysfjord ASVO, i Kjøpsvik, i Leinesfjord og på Inn-
+havet og Oppeid.
+På Drag har man utvidet feiringen
+med "samiske dager" - med reindrift som hovedtema.
+På Árran lulesamisk senter ble dagen
+behørig markert med taler, sang, tradis-
+jonell servering, festkaker og utstilling-
+såpning.
+Her ga direktør Lars Andreas-
+sen ordet til ordfører Tor Asgeir Jo-
+hansen, som gratulerte med dagen og
+åpnet utstillingen "Sápmi - vår del av
+verden".
+-Jeg er glad for å bli invitert hit i dag, og
+kommer rett fra rådhuset på Kjøpsvik,
+som overbringer hilsninger.
+stor glede å åpne utstillinga, som han-
+dler om det å være same i dag, sa Jo-
+- Samisk kultur er mangfoldig, slik norsk
+kultur er.
+Árran er et viktig kompetanse-
+senter og sammen med Tysfjord kom-
+mune kan vi styrke lulesamisk språk- og
+La oss arbeide sammen og frem-
+snakke det positive og finne gode løs-
+ninger sammen, sa ordføreren, før han
+ønsket alle de fremmøtte en god og
+trivelig markering av dagen.
+Inga Karlsen og Tysfjord Demensforen-
+ing presenterte boka "Samisk mat for
+eldre" og bød på smaksprøver i auditori-
+Dagen ble avsluttet med gudstjeneste
+i Drag/Helland Kirke med kirkekaffe og
+kaker på Árran.
+I Kjøpsvik var kommunestyresalen på
+rådhuset var pyntet til fest.
+Selv om det
+bare var et tjuetalls personer som møtte
+fikk de høre fin samisk sang, taler og
+servert kaffe og kaker.
+I sin tale her kom
+Gijtton tjáppa lávllagijs oattjoj Urheim girjev ja skierrov.
+Sæmmi oattjoj Ella Nilsen, gut
+ávvudallamav gárvedij.
+Som takk for fin samisk sang fikk Karl Edvard Urheim ei bok og en
+CD.
+Det samme fikk Ella Nilsen, som ordnet til markeringen.
+Strávnjunnje mánájgárdde aj sáme biejvijda oassálastij.
+Dánna hávsskudallin dålå birra bidosijn ja gáhkoj.
+Innhavet barnehage deltar også på samisk uke.
+Her koser de seg med bios og gahkko rundt bålet.
+Ordfører Tor Asgeir Johansen innpå
+viktigheten av at Tysfjord var innlemmet
+i det samiske språkforvaltningområdet
+og at kommunens visjonen var "To
+kulturer, en felles god fremtid".
+- I Tysfjord spiller Arran-Lulesamisk
+senter en spesiell viktig rolle for samisk
+språk og kultur, og har siden åpningen
+utviklet seg til et betydelig kompetanse-
+senter.
+Sammen med kommunen
+kan Arran bidra til en fortsatt
+styrking av samisk språk og
+kultur, mente han.
+- La oss bli
+bedre på å fremsnakke positive
+ting og ikke låse oss fast i saker
+vi oppfatter som negative.
+fører sjelden mye godt med seg,
+sa ordføreren til slutt.
+Etter talen frem-
+førte Karl Edvard Urheim sangen
+"Nuorttobiegga" av Inghilda' Tapio som
+oversatt til norsk betyr "Nordavind"
+Tekst: Kitty Skapalen/Geir O. Smelror
+Foto: Hannah Prescher/Geir O. Smelror
+Samefolkets Dag
+- Samiske dager
+På Tysfjord ASVO tirsdag; Uteliv med lassokasting, steking av pinnebrød, vedklyving og
+båltenning.
+Dáhpe Sámij álmmukbiejven.
+Gudát jagen manneláhkoj la Johan Daniel Hætta guossidime Pæsatun mánnágárdev Gásluovtan sámeálmmukbiejven.
+Dánna subtsas
+álmmuksubttsasijt, goabddáv tsábmat, lávllu ja juojggá.
+Dát dáhpáduváj mánnágárdde ietjas loavddagin gånnå lij dållå ja duolje.
+Hætta subtsas álmmukbiejve lidjin vargga 30 máná ja
+ållesjattuga guossen låvdagoaden.
+-Hávsske lij ja máná tjuovvun majt subtsastiv, sierraláhkáj gå vuosediv sáme addnogálvojt, dassi lidjin miellagiddisa.
+Manutjissaj bessin divna máná
+oassálasstet goabddetsábbmemij, vaj bivvalap dálkke sjaddá, juo lip dal galmmasis vájbbam.
+Vuojnos dal ájllegij jus ij dálkke bárrána, måjot Daniel.
+Fast tradisjon på Samefolkets dag.
+For 6. året på rad møter Johan Daniel Hætta opp i Pæsatun barnehage i Kjøpsvik på Samefolkets dag.
+Her forteller han samiske eventyr, slår på
+trommer, synger og joiker.
+Alt dette skjer i barnehagens egen lavvo der det for anledningen er tent bål og lagt ut reinskinn.
+Hætta forteller at han i løpet av markeringen hadde nærmere 30
+barn og voksne på besøk i lavvoen.
+- Det var veldig god steming og barna fulgte oppmerksomt med på det jeg fortalte, spesielt da jeg viste frem samiske bruksgjenstander, det var de
+veldig interessert i. Til avslutning fikk alle barna være med å tromme frem mildere vær, for nå er vi lei av frosten.
+Så får vi se frem mot helgen om det ikke blir mildere vær, sier Daniel
+Almodibme biebbmogirjátjis Sámij biebbmo vuorrasijda Divtasvuona
+demenssiebrre stivra baktu.
+Inga Karlsen ja Elin Øgsnes fállaba
+májstev árbbedábálasj sáme biebmos biebbmogirjátjis.
+Lansering av matheftet Sáme biebbmo vuorrasijda - samisk mat for
+eldre ved styret i Tysfjord Demensforening.
+Inga Karlsen og Elin Øgsnes
+serverer tradisjonelt samisk mat fra sitt mathefte.
+Árran kafea låptån: Oahppe Ájluovta skåvlås ásadin låpptåkáfeav
+káfajn ja gáhkoj, sisboados le klássamannuj Englánndaj vuoratjismáno.
+Arran kafe på loftet: Elever fra Drag skole hadde loftskafé med kaffe
+og kaker, inntekten gikk til klassetur til England i april.
+Álmmukbiejvvehålla ja rahpam vájaldamvuosádusás
+"Sápmi - vår del av världen" Divtasvuona suohkanoajvve
+baktu Tor Asgeir Johansen.
+Oalges bielen, direktørra Lars
+Magne Andreassen, gåro bielen Samuel Gælok ja Lis-Mari
+Hjortfors.
+Nasjonaldagstale og åpning av vandreutstillinga
+Sápmi - vår del av världen ved ordfører i Tysfjord, Tor
+Asgeir Johansen.
+Til høyre, direktør Lars Magne
+Andreassen, til venstre, Lis-Mari Hjortfors.
+og Samuel
+Gælok.
+Markeringen startet med flag-
+gheising klokken 10.00 og Same-
+folkets sang.
+Som en del av kroppsøvingsf-
+aget var elevene på 8. og
+9.årstrinn ansvarlig for planleg-
+ging, forberedelse og gjennom-
+føring av aktiviteter for
+skolens øvrige elever.
+Alle aktiviteter var lagt til isen
+på Hamnvatnet og i strålende
+sol kunne alle prøve seg på
+lassokasting, isfiske, hinder-
+Samefolkets dag ute i det fri
+Drag skole mar-
+kerte Samefolkets
+dag med uteaktivi-
+tetsdag for alle
+skolens 97 elever.
+løype og rebusløp på skøyter.
+tillegg var det mulig å teste
+hurtighet når to og to fra hver
+klasse målte fart og krefter i
+kortbaneløp på skøyter.
+Hock-
+ey-køllene var også framme og
+en gruppe gjennomførte hock-
+eyøvelser.
+De ansvarlige elevene sørget
+også for bål og grilling av
+pølser.
+En hyggelig og fin overraskelse
+var det at Per Labba kom til
+skolen og hadde med seg en
+helt hvit rein som slett ikke lot
+seg forstyrre av
+mange skuelystne.
+Skolen deltok videre
+i uken på aktiviteter
+på ASVO og Árran.
+Noen elever fra 1.-
+4.årstinn besøkte
+ASVO på tirsdag og
+onsdag var alle kom-
+munens 5.klassinger
+på Árran mens 6. og
+7.årstrinn var på
+ASVO.
+Tekst/foto:
+Drag skole
+Tirsdag var det et godt besøkt og
+svært interessant seminar på
+Arran der reindrift var tema.
+Miklal Urheim var en av
+foreleserne.
+Lokalavisa kommer tilbake til
+seminaret i neste utgave.
+Samisk uke på Tysfjord Asvo.
+fra tirsdagens utearrangement.
+lærer man å tenne bål.
+Til Lokalavisa sier hun at hun
+selv har samiske røtter.
+finner hun det viktig å få til en
+bevisstgjøring både hos de som
+er av samisk slekt og de som er
+etnisk nordmenn.
+Dette gjør
+man ved å prøve å vise noe av
+rikdommen i den samiske kul-
+turen.
+I skolen kan man få fokus på
+samisk kultur gjennom tverrf-
+aglig arbeid, for eksempel ved å
+studere samiske symboler og
+prøve å lære noen samiske ord
+og tall.
+Videre ved å fortelle
+samiske legender, og gjennom
+musikk å høre på alt fra joik til
+Samefolkets dag
+i LEINESFJORD
+Ved Steigenskolen
+Leinesfjord har man
+i mange år hatt som
+tradisjon å feire
+Samefolkets dag.
+Pådriver for dette
+har vært SFO-leder
+Nina Einarsen.
+Tekst/foto: Aasmund Gylseth
+Nina Einarsen sitter ved leirbålet og forteller samiske legender.
+Barna følger spent med.
+Tom Hind demonstrerer hvordan man kaster lasso.
+Etterpå får alle
+elevene forsøke.
+"ny" samisk musikk.
+Dessuten
+er det viktig å fortelle hvordan
+samene lever i dag.
+Det er mor-
+somt å se at skolebarna blir
+engasjert, og enda morsommere
+å se at innvandrerbarn vi har i
+Leinesfjord lett identifiserer seg
+med utfordringene minoritetsbe-
+folkninger møter.
+Jeg er stolt av min samiske
+herkomst, og derfor ønsker jeg
+at andre også skal lære om
+samisk kultur, og kanskje forstå
+den bedre.
+Steigen er jo fra gam-
+melt av en del av det samisk
+område, sier Nina, før hun
+trekker hetta over hodet og
+skynder seg ut i kaldværet til
+ungene som venter.
+På rådhuset i Steigen
+hadde de heist det
+samiske flagget.
+Utfordrer
+Tysfjord
+kommune
+Sálto sámesiebrre-NSR oppfordrer Tysfjord kom-
+mune til å utarbeide en god og helhetlig politikk for
+samisk språk og å vise at visjonen; "To folk - en
+felles god framtid" er mer enn tomme ord.
+- Det bør skje ved at samisk språk
+og kultur gjennomsyrer alt av plan-
+er for Tysfjord kommune og at også
+politikken er med på å høyne sta-
+tusen til lulesamisk språk, skriver
+foren-ingen v/leder Hugo Kalstad
+(bildet) i brev til kommunen.
+SSS-NSR er fornøyd med forslaget
+til visjon som Tysfjord kommune
+har utarbeidet; "To folk - en felles
+god framtid".
+For at disse fine ord
+skal få et innhold må det konkretis-
+eres i kommuneplanen og under-
+liggende planer hva Tysfjord kom-
+mune skal gjøre for å synliggjøre
+satsingen på samisk språk og kul-
+tur.
+- Tysfjord kommune er den eneste
+kommunen i Norge der lulesamisk
+språk er sidestilt med norsk.
+SSS-
+NSR er overbevist om at en sterk-
+ere satsing på samisk språk er et av
+grepene som vil gjøre Tysfjord til et
+attraktivt sted å bo å leve.
+De tre
+satsingsområdene; velferd, næring
+og bolig er selvsagt alle viktige.
+Men vi mener at å satse på et av
+områdene der Tysfjord kommune er
+unik (lulesamisk språk) vil være et
+lurt grep for å bidra til å snu den
+negative befolkningsutviklingen
+som Tysfjord er inne i, heter det i
+brevet der man viser til den store
+mobiliseringen som skjedde i andre
+halvdel av 1980-tallet, bl.a.
+opprettelse av samisk barnehage og
+egne samiske klasser på skolen.
+-Årskullene fra den tid, som hadde
+samisk som førstespråk er nå i
+midten av 20-årene.
+En sterkere
+satsing på samisk i Tysfjord vil
+gjøre det mer attraktiv for disse å
+bli boende og/eller bosette seg
+"hjemme".
+Satsingen må da være
+reell og gjennomgripende på alle
+områder i kommunen.
+Vi vet det er
+mange som vil leve og bo i et miljø
+der det er mulighet for å kunne lære
+samisk, snakke samisk, få samisko-
+pplæring til sine barn både i
+barnehage og skole og få offentlige
+tjenester på samisk.
+For mange er
+samisk så viktig at de velger å flyte
+"hjem" for at barna skal få op-
+plæring i samisk.
+Det er derfor
+viktig, for det første at kommunen
+kan tilby en samisk-opplæring som
+er topp og dernest legge til rette på
+de andre områdene for at folk blir
+boende, skriver SSS-NSR
+De foreslår videre at kommunen
+oppretter en bredt sammensatt
+resursgruppe som kommer med
+forslag til en revidert språkplan;
+som beskriver hvordan kommunens
+satsing på samisk språk skal være.
+- Målet må være å snu den negative
+utviklingen vi mener lulesamisk har
+i samfunnet.
+SSS-NSR mener at
+Tysfjord kommune som den eneste
+er et offesielt språk har et spesielt
+og stort ansvar for å legge til rette
+for at lulesamisk styrkes.
+ansvar har Tysfjord kommune først
+og fremst ovenfor sin egen samiske
+befolkningen, men også ovenfor
+verdenssamfunnet siden UNESCO
+har satt lulesamisk på listen for
+alvorlig truede språk.
+kommunes politikk må være med
+på å høyne statusen til lulesamisk,
+for uten en statushøyning er det
+vanskelig å gjennomføre effektive
+og gode tiltak, heter det i brevet,
+hvor det også listes opp flere ek-
+sempler på hva foreningen ønsker
+at en slik plan skal inneholde.
+- SSS-NSR vil også minne om at
+kriteriene for tilskudd til kom-
+munene som er i samisk for-
+valtningsområde er endret.
+Endrin-
+gen har medført et mindre direkte
+tilskudd, men åpner for tilleggsbev-
+ilgninger til gode, konkrete tiltak.
+For å finne frem til disse gode tiltak
+bør kommunen benytte seg av det
+engasjement som finnes i befolk-
+ningen.
+Vår forening vil svært gjerne
+bidra, skriver leder Hugo Kalstad til
+slutt i brevet fra SSS-NSR.
+BØRGE STRANDSKOG
+Fredag 10. august 2012
+Gitta 1999 rájes li guhkásåhpadimev
+fállam julevsáme guovdátjis Ájluovtan.
+2000 rájes le Solvår Turi dán åvdås
+vásstedam.
+Subtsas doajmma le vehi
+målsudahkes, valla ajtu lassánime.
+- Gå vássám skåvllåjahke álgij lij miján
+åhpadibme 14 oahppij Knut Hamsun
+js:as.
+Duodden lidjin oahppe Frydenlund
+js Narvijkan, Bodø ja Bodin js Bådådjon,
+Meløy js aktan Sáme js Gárásjågån.
+Duodden muhtem vuodoskåvllåj
+Tråmsån, diedet Turi.
+Árranin lidjin
+niellja åhpadiddje dájna barggamin
+vássám skåvllåjage, 3,5 jagevirggen.
+- Åhpaduslága milta le juohkka sáme
+oahppen riektá åhpadussaj, vájku dal
+gånnå årru lándan.
+Dat mierkki skåvllå
+galggá juohkka sáme oahppáj
+muhtemlágásj sáme åhpadusáv fállat,
+vájku oahppe sáme
+giellaháldadimguovlo ålggolin årru,
+joarkká Turi guhti javllá Árran
+gájkinåvdemusát joarkkaskåvllå
+sihtá sáme guhkás-
+åhpadimev tjårggit.
+Árran julevsáme guov-
+dásj aj tjårggiduvvá.
+Gápptegoarrom
+Áttjak virggájbiejadum duodjebagádalle
+Lilian Urheim gáppteseminárav jådet, mij
+le rabás gájka berustiddjijda.
+Bårggemáno låhpan álggá ja vihpá
+gålmmå iehkeda ja avtav biejvev,
+ájggudagán bårggemáno 29. biejves gitta
+ragátmáno 1. bæjvváj.
+(gasskavahkos
+lávvodahkaj).
+Dán gáppteseminárraj boahtá Anna-
+Stina Svakko Bårjjåsis viehkken.
+Sjielvvi
+kurssaj hæhttu diededit, valla seminárra
+le rabás.
+Sij gudi sihti gáptev goarrot,
+hæhttuji ietja gábddásav åttjudit.
+Lilian
+Urheim máhttá viehkedit.
+aktijvuoda åvdås vásstet, e-poassta:
+lilian.urheim@arran.no, mobijlla 906 84
+Sån sjaddá tjavtja plánaj birra diededit
+manenagi.
+Duodjeprosjekta le Sámedikkes ja
+Nordlánda fylkkasuohkanis doarjodum.
+Duodjeseminára ja kursa
+Árran galggá aktan
+Tysfjord ASVO ja Duodje
+Nordlánnda ásadit moad-
+da seminára ja kursa
+julev- ja bihtámsáme
+guovlo duojen tjavtja
+Sihti kvalitehtav tjårggit
+åhpadusá åvdås vásstet.
+- Ájluovta skåvllå lij vuodoskåvlå
+resurssaskåvllå, valla dijmásj rájes ettjin
+desti lágeda dav.
+Dálla dát
+guhkásåhpadibme ienemus oassáj
+Bådådjos fáladuvvá, javllá Solvår Turi.
+Ij sån ballá Åhpadusdirektoráhta ja
+Nordlandsforskniga prosjevtas.
+- Diedon agev árvustallap ietjama
+bargov.
+Skåvlå li buorremielaga.
+li aj sæmmi mielas, vájku muhttijn le
+låssåt guhkásåhpadimijn, sierraláhkáj
+sidjij gudi li dåssju gallegattja jali ållu
+aktu ietjasa skåvlån, låhpat Solvår Turi,
+gænna galggá permisjåvnnå virgestis
+Árranin boahtte skåvllåjage.
+sadjásin galggá Ingrid Kintel barggat.
+Solvår Turi
+(facebook)
+ELEVTREFF fjernundervisning Arran 2010.
+Sametingsrådsrepresentant Ellinor Marita Jåma fikk flere innspill fra det lulesamiske miljøet.
+Juska sáme giellapolitihkka ulmme le
+lasedit giellaaddnijt dåmaduváj
+tjåhkanibme dárogiellaj, dåssju akta
+ájádus sámegiellaj åvdeduvváj, ja
+jårggåluváj Divtasvuona giellakonsu-
+lentas.
+Sámedikkeráde le barggamin
+sámedikkediedádusájn sámegiela gáktuj
+ja hálijdij árvvalusájt ja oajvvadusájt
+giellaaddnijs boahtteájge giellapolitihkka
+Lij rádeájras Ellinor Marita Jåma
+guhti hállidij åvddånbuktet árvvalusájt
+julevsáme guovlos.
+-Le ájnas iejvvit álmmugav ja ij dåssju
+sámedikkeájrrasijt, álgij Jåma, guhti
+árabut sæmmi biejvve lij suohkanstivran
+-Lip vuorbástuvvam moatten ássjijn,
+valla dárbahip árvvalusájt dijás gåktu
+máhttep dilev buoredit, javlaj.
+Sámedikkerádáj le viehka ájnas jut sáme
+sebrudahka boahtteájge giellapolitihka
+bargguj sebradahteduvvá, ja sidáj
+ájádusájt, oajvvadusájt ja lasse diedojt
+makkir hásstalusá li giella- ja giella-
+åvddånahttemin.
+Sámegielaj tjielga-
+dibme, mij Sámedikke ållestjåhkanibmáj
+åvddån biejaduváj vuoratjismáno 18.
+biejve dán jage, le gielladiedádusá
+Tjielgadibme gåvvit muhtem
+Álmmuktjåhkanibme giela birra
+Mánnodagá gåhtjoj
+Sámedikkeráde rabás
+álmmuktjåhkanibmáj
+sáme giellapolitihkka
+Badjelasj
+guovtelåges båhtin
+Árranij.
+oajvvehásstalusá giela gáktuj.
+-Tjielgadime oajvvevuorodime li sámeg-
+ielaj addne, sámegiela adno, giella-
+fágalasj åvddånibme ja Sámedikke roalla
+ja mierredimfábmo giellapolitihkan,
+Sámedikkediedádus sámegiela gáktuj
+galggá Sámedikke nævvon gå
+åvddålijguovlluj galggá sámegielav
+nannit ja åvddånahttet, ja danen le ájnas
+jut nav moadda giellabirrasa dagu
+vejulasj li bessam ietjasa hásstalusájt ja
+ájádusáj boahtteájggáj åvdedit, javlaj
+Jåma.
+Ájádusájt, reaksjåvnåjt ja oajvvadusájt
+galla oattjoj sijájs gudi båhtin, gudi ettjin
+dåhkkida Sámedigge ij lim dålkåv
+tjåhkanibmáj gávnnam, ja jut julevsáme-
+giella le giellasuorggen gåhtjoduvvam
+giellatjielgadimen.
+-Mån lav suorgganam ja vargga tjierrov.
+Man åvdås lip mij rahtjam divna dáj jagij.
+Lip mij ruopptot 50-jagijda, usjudij akta
+gulldaliddje.
+Jåma tjielggi lidjin navti tjállám váj
+bargov álgedit.
+Sån le rámpudam nuorajt Divtasvuonan
+gåktu li gielav adnegoahtám ja Sáme-
+dikke fálaldagájt adnám.
+-Dá nuora lij oadtjum sámegielav gullut
+tøff ja vuosedij prosjæktaj NuorajTV, mij
+dálla galggá oarjjelsáme dáfon
+gæhttjaluvvat.
+Jåma miejnnij vuorrasijn le stuorra
+máhtukvuodav, majt ij dåhkki ájádallat
+universitehtagráda gáktuj.
+-Mij hæhttup adnet vuorrasijt ienebut, ja
+oattjoj vásstádusáv.
+-Guhti tjuovvu jus suohkan gåtset sijá
+vælggogisvuodajt?
+Gåk dille le uddni le
+suohkan mierredam gádodit giellavirgev
+skihppijsijdan Gásluovtan ja
+sámemánájgárden, javlaj akta
+gulldaliddje, guhti oajvvadij lagámusá
+máhttin liehket bærrájgæhttje ja diededit
+makta suohkan vuorbástuvvá giella-
+bargojn.
+Ietjá oajvvadus li vaddet
+fylkkamánnáj fámov gåtsedit giellalágav.
+Jåmå sidáj ådå sámegielagijt.
+-Le gus ulmme gájka galggi sámástit jali
+muhtem gallegattja viehka tjiehpe
+Bierriji gus gájka Vuonan vehi
+sámegielav buktet ja galgaluluj sáme-
+giella bákkulattjan sjaddat skåvlån.
+Sámedigge dárbaj vásstádusájt.
+ieneplåhkoálmmuk sámegielav adnuj
+válldet, jali le gus dat dåssju identitehttaj
+Gatjádav váni vásstádusáv
+vaddemis.
+Álmmugijn rádudallap, javllá
+Jåma guhti oajvvadij dåssju fantasia dat
+ráddji gåktu máhttá gielav åvddånahttet.
+Akta sijájs guhti lij boahtám subtsastij
+sån sámegielav åhpaj esski 10. klássan.
+-Ij le goassak ilá mannet álkket, valla
+galgaluluj viehka ålov vuorodit skåvlån,
+váj oahppe li gárvvása nuorajskåvlån
+alla dásen låhkåt, oajvvadij sån.
+Aj stipenda nuorajda, fálaldagá bo
+arrásijda huvson ja gájkaj gålmåj gielaj
+dásseárvvo lidjin ássje ma låggniduvvin.
+-Sámedigge bierri vuojnnet julevsáme-
+giella le ájtedum ja dárbaj suodjalusáv,
+javlaj akta gulldaliddjijs.
+Ietjes vas
+visjåvnåjt, strategijav ja ulmijt åhtsålij.
+- Vuojnnet dagu gájkka dåssju gålkkå
+tjanástagá dagá.
+Hæhttu aktijdit ja
+juogadit fámov.
+Moadda aktøra li.
+ij gávnnu makkirlágásj bærrájgæhttje
+jalik gujttimsadje ja álmmuk le asjmen gå
+ij diede gejna válldet aktijvuodav.
+tjielgas ja bierri tjielgaduvvat gænna le
+åvdåsvásstádus massta.
+Oajvvaduváj aj
+Sámedigge bierrij ienep seminárajt ásadit
+váj giela vuojnnusij buktem ja dádjadus
+jut dat le ájnas nuorajda aj boahtá.
+Árran le guláskuddaminstánssa ja
+galggá tjálalasj guláskuddamjavllamusáv
+buktet åvddål biehtsemáno 1. biejve.
+Direktørra Lars Magne Andreassen návti
+javlaj:
+-Uddni le njuolgga ieridisá gåktu giela
+Galggi avtaárvvusattja
+ienni gå sæmmilágátja.
+Ájnas le duosstat
+javllat smáv giela vieleduvvi.
+Julevsáme-
+giella le ájtedum ja bierri dåhkkit gielajt
+iesjguhtikláhkáj giehtadallat sisKálattjat.
+Ulmme le giela galggi dásseárvvusattjat
+åvddånahttet, oajvvadij sån.
+Gæhttjalam lev dáppe sámástit valla oattjov dåssju "hæ" ruopptot.
+Galgalulujma gájka sámástit, javlaj Josef Pittja guhti julevsáme birrasav
+vuona bielen guossidij.
+Josef Pitta fra Sverige var den eneste som tok ordet på lulesamisk.
+- Jeg har forsøkt snakke samisk her, men jeg
+får et "hæ" tilbake.
+Vi burde alle snakke samisk, mente han, og ba Sametinget sørge for gode tilskuddsordninger.
+Fredag 12. oktober 2012
+Rádjebálges lij álgos Oarjjevuonas
+Divtasvuonan Áhkkájávrráj Jielleváren,
+valla mannela guhkeduváj goappátjij
+gietjijn ja le uddni aj Jågåsijdas
+Rijttsemij, gæjnojn 8,2 mijla guhkke.
+Vájaldimbálges rassti Nordlándabálggáv
+ja vaddá navti moadda máhttelisvuodajt
+vájaldimijda oarjás ja nuortas.
+Aktisasjprosjækta Divtasvuona ja
+Jielleváre suohkanij ja Unna Tjerusj
+sámesijda gaskan álgaduváj tjavtjan
+kulturmujtto-
+duobddágijn
+Grenseleden/Rádjebálges/Gränsleden ásaduváj
+ådå EU-prosjevta baktu gånnå vuonarijka, sáme ja
+svieriga almulasj instánsa oassálasstin.
+Dálla li
+guokta ådå låvdagoade sadjáj boahtám rádjebálggá
+milta vuona bielen.
+Bårggemánon 2007 Rádjábálges
+almulattjat rabáduváj.
+Dat rájes le
+læhkám avtaraják åvddånahttembarggo.
+Dálla ájggu gæhttjaladdat låvdagoadev
+muoras (Risstin-låvda) muhtem sajijn
+bálggá milta.
+Prosjækta, gånnå le mierre
+324.000 kr, le aktisasjbarggo
+Divtasvuona suohkana ja Anne Kalstad
+Mikkelsena baktu, guhti le Risstin-
+loavddagav åvddånahttám.
+fylkkasuohkan le prosjevtav doarjodam
+Divtasvuona suohkan 94.000 kråvnåj.
+Åvdutjis li gålmmå dåbe tsieggiduvvam
+vuona bielen bálggá milta.
+Dá giese
+guokta Risstin-loavddaga várráj
+doalvoduvvin, Anders-gárde guoran ja
+Muvrrajávre lahka.
+Svein Berg le
+jådedum bargov váren dá giese.
+læhkám ájnas bargon Rádjebálggájn
+moadda jage.
+- Sihke loavddaga ja vuorkudagá
+buvtaduvvin Vuodnabadán ja
+háleduvvin helikopterijn.
+Majt vierttip
+dahkat le guolbev ja vuonájt biedjat.
+Muorrabiergas le juo sajen, javllá Berg.
+Ratjik Gásluovtas jáhkká Rádjebálggán li
+stuorra vejulasjvuoda.
+- Rádjebálges tjadná guokta rijkajt ja
+gålmmå kultuvrajt aktij, ja hiebadahttá
+vaj ienep ulmutja bessi ávkálasstet dav
+valjes luonndo- ja kulturhiståvrålasj
+duobddágav mij le váren.
+Bálggá li
+buoragit mierkkidum ja máhtti aneduvvat
+giesse dálvve.
+Dálla lip aj oadtjum ådå ja
+rievddadum kártav, subtsas sån.
+Stig Eriksen le låvda-prosjevta
+Sån nannusit jáhkká
+prosjækta sjaddá oassálasstet
+ælládahttemij kulturduobddágis ja
+ekonomalasj árvvoháhkuhibmáj.
+- Vuosedime baktu dajs kultur- ja
+luonndoárvojs bálggá duobddágin, de
+gæhttjalip berustimev båktet
+luonndoiellemij guovlon.
+kulturmujtojt bárrusij oadtjop,
+oassálasstep aj bisodittjat dav diedov
+mij gullu birrusij.
+Barggap
+duodastahttemijn bálggá histåvrås, dajt
+bátsudisájs ulmutjijs majt vilá máhttep
+vuojnnet, ja dav diedov dajsta ja daj
+birra gudi li årrum dánna, javllá Eriksen.
+Sån miejnni aj prosjækta tjadná sáme
+tsieggimdábijt histåvrålasj ja anedum
+vájaldimbálggájda buorre láhkáj.
+- Risstin-låvda vuodo le árbbedábálasj
+låvda, sæmmi båttå gå aktit udnásj
+dárbojt.
+Prosjækta máhttá dan diehti
+oassálasstet sihkarastátjit ja
+åvddånahtátjit sáme árbbedábálasj
+diedojt sáme tsieggimvuogij birra.
+tsieggimvuoge ma li gáhtomin, miejnni
+Stig Eriksen.
+Divtasvuodna ja Nuortta-Sáltto le
+árbbedábálasj sáme duobddák, gånnå
+sáme li viessum ællosujtos, guollimis,
+bivddemis, ednambargos ja
+tjoahkkeæládusájs.
+Tsiekkadusá ja
+årromsaje dålen lidjin hiebaduvvam
+dalusj iellemij.
+Låvdagoade, gámá, skiejá
+ja njalla lidjin dábálasj sáme tsiekkadusá.
+Valla diehto daj birra ja ano birra
+Nuortta-Sálton le vargga gáhtum.
+Dát le vuosstebiellen sáme guovlojda
+svieriga bielen rájás.
+Jus maná bijtám- ja
+julevsáme guovlojda svieriga bielen
+máhtá vuojnnet dålusj tsiekkadusá li
+åbddiduvvam ja várajda váldeduvvam.
+Duodden moadda ådå sáme tsiekkadusá
+aneduvvi.
+- Prosjevta vuodo le lahkavuohta
+luonnduj, sáme kulturduobddága ja
+sierralágásj luonndomuossádime.
+Sæmmi bále sáme tsiekkadusá sjaddi
+bájnnit duobddágav ja vuojnnusij
+boahtet riekta láhkáj.
+Gå dålusj
+árbbedábe aktiduvvi ådå dárboj de
+jáhkkep dát dárkes identitehtav
+åvdedittjat, tsiekkadusáj baktu
+Prosjækta navti
+oassálasstá soapptsomav åvdedittjat
+sáme arkitektuvra baktu, hæjttá Eriksen.
+Jårggålibme:Divte Media AS/Idar Kintel
+VUORDDI.
+Barggojuogos gárvet duostotjit Risstin-loavddagav Andersgárde lahka.
+VENTER.
+Her forberede arbeidslaget seg til å ta imot Risstin-lavvoen ved Andersgjerdet.
+ÅLLIM.
+Barggojuogos ålli bargujn Muvrrajávren.
+FERDIG.
+Arbeidsgjengen avslutter jobben på Røysvatn.
+Fredag 13. april 2012
+Corneliussen ja suv mannoguojme
+Skilkká-váre badjel vádtsin åvtå giesse-
+biejvve - rássjon.
+Skilkkán ávvudalli
+geologa gå iejvviji ulmutjijt
+Gudbrandsdal'as.
+Lij dagu iejvvit
+Konjáhkka ja rejnamielkke
+1874 giese manáj geologa Olaf Aabel Corneliussen
+moatten guovlon Nordlándan.
+Muhtem jage mannela
+subtsastij mano birra artihkkalin turistasiebre jahke-
+oahppásijt, tjállá.
+Manno joarkká nuortas
+Sagjávrij rastá, åvddål várráj tjágK'i,
+Måsskåj.
+Dálla le siján sáme
+oahpestiddje.
+Sån guoddá biernnasájtev,
+danen gå urudisájt máhttá iejvvit,
+subtsastuvvá.
+Corneliussen subtsas
+sieldes juovaj birra, muohtaskábla ja
+tjáhttjás jågåj birra.
+Låsså manno
+luondon.
+Åvddål tjágni vuolus
+merragáddáj, iejvviji ællosámev ja suv
+fuolkev unna vákkátjin.
+Rejnaællo låhko
+le badjelasj guoktatjuode.
+Corneliussen
+sihtá oastet rejnavuostáv ja - mielkev.
+Dåhkkiduvvá dat, tjállá sån.
+Buoragij
+ájgás boahtá manenagi.
+guossoduvváj rejnamielkijn, buorre
+májstijn ja buojdde dagu gáhpa, sjabmot
+Máksun ja gijttolisvuodan åhtså
+konjáhkav ja sámijt guossot.
+Sjattaj
+hávsskesájgge låvdagoaden, lij rájnas ja
+tjábbe, tjállá Corneliussen, åvddål
+gáhtjadi vijddábut nuortas.
+Geologa guhkes Norlánda manno hiejtij
+Fagernesan Ufuohtán.
+Olaf A. Corneliussen sjattaj mannela
+gruvvo oajvve Sulisjielmán.
+ILLUSTRASJON
+Biehtsemáno gassko ásaduvvá Sápmi Awards Jåhkåmåhken.
+La aktisasjbarggo-
+prosjækta Jåhkåmåhkke suohkana, sámijsijdaj, sámesiebrre ja sámeorganisasjåvn-
+nåj suohkanin.
+Koordináhtor Nils-Henrik Sikku sihtá ja doajvvo ásadus sjaddá
+jáhkasj sámedáhpádus gájkka sámijda.
+Sjaddá juogeduvvam guddnebálká kate-
+gorijajn árbbedábálasj biebbmodájdda ja máhtodak, ájnas ájggásasjmusihkka
+sámeguovlojn, duodje, dájdda ja kultuvrra ja nuorra boahttsusáme.
+Guddnebálká
+Gálldo: samefolket.se
+"Vuodna" ja Lars
+Andreassen goalmádin
+Avijsaj Fremoverij javlla dudálasj Lars
+Andreasssen dåbddo la vuojttám
+guolmát sajev.
+- Boahttet finálaj lij muv
+mielas stuor dáhpádus, javlla Andreas-
+sen, gut oadtjoj åvddånbuktet suv
+lávllagav birrusin 1000 gulldaliddjijda
+Guovddagæjnon bæssásjiehkeda.
+Árrana direktøra la iesj tjállám lávllagav,
+valla viehkev la oadtjom rádnasj
+Vuodna-prosjevtan.
+Dán geldulasj
+musihkka prosjevtan adni Lars
+Andreassen, Anders Øgsnes,
+Johannes For-manowski ja Anders
+Skoglund Krist-iansen ambisjåvnåjt
+gåvvidit látte ja sáme manov
+árbbedábálasj iellemis
+udnásj åniájggásasj iellemin.
+"Vuodna"
+la prosjevta vuostasj, ållidum lávlla.
+Valla båhti ienebujt ...
+Vuojtte lávllomgilppusin Sáme Grand
+Prixan sjattaj 16 jahkásasj Inger Karoline
+Gaup lávllagijn "Oainnát go".
+Jahkásasj sáme giesseávvudallam
+Jåhkåmåhkken - gájkka sámijda.
+Fredag 14. september 2012
+Gut le sáme ålmåj?
+Álgos li dássáduskonferánsa dábálattjat læhkám
+nissunijda ja sisadno nissunperspektijvajn.
+Dalla
+åvddånimvuogev rievdadi ja sáme ålmåjkonferánssaj
+gåhttju.
+Nuortarijkaj ministarráde formann-
+skáhppe jagen 2012, aktan sámedikkijn,
+máná-, dássádus- ja sebradahttem
+departementajn sáme ålmåjkonferánssaj
+Konferánssa le nammadum
+"Ålmmåj iellem sáme aktijvuodan" ja
+Råmsån ásaduvvá basádismáno álgon.
+Njunnjusjbarggo
+- Doajvvop konferánssa arvusmahttá
+aktisasjbargov lassánimijn dasádusás
+sámij gaskan.
+Doajvvop aj lassán diedov
+gåbddudagá ja sieradusáj birra sáme
+ålmåj iellemijn subtsas rádevadde Marie
+Helenedatter Aarbakke KUN diehto- ja
+dássádusguovdátjin.
+KUNan le
+åvdåsvásstádus mij gullu organiserimij
+ja fágalasj prográmmaj konferánsan.
+- Dahkamusá lij geldulasj ja miellagiddis.
+Njunnjusjbarggo.
+Ij la guossak åvddåla
+tjadáduvvam.
+Ja muhtema lidjin vehi
+gáddálisá gå álgijma.
+Valla gå lijma
+álggám ruvva buosjesvuohtaj målsoj,
+subtsas Aarbakke.
+Suv mielas le sáme
+ålmåjkonferánssa dárbulasj.
+Diedov
+vaddá demográfalasj juohkusa birra gen
+birra li ållo jáhto, ja diehto, gåbddudak ja
+sieradusá álu vájllu.
+Li galle stereotypia
+sáme ålmmås, álu riek nievre, javlla
+Aarbakke.
+"Jalla sábme"
+Åvdep vahko dåbdos sábme
+bloggatjálle Pål Hivand
+duohtastij ássjev.
+Delbastij medijav,
+sáme medijav aj, dan diehti gå tjálli ássjij
+birra ma åvdedij duodas gåvvidimev
+"Jalla sábme".
+Vuodon Hivanda tjállusij
+lij gå soames bæggalij sáme vierttijin
+besat árbbedábálasj sáme biktasijda
+tjágnat militeran ja doaron.
+Dassta sjattaj
+tjállusa sihke Vuona ja Svieriga pressan.
+- Premissa mij vuoseduvvá dán ássjen le
+"Vuona sáme gájbbedi" sáme
+árbbedábálasj biktasijda gárvvunit
+doaron.
+Gájbbedip?
+Ep.
+Akta sábme
+gájbbet... guhkálasj oasse dán ássjen le
+gå tjabu sáme media ij nagá luohpat
+tjállemis dakkir ássjij birra gånnå ájnegis
+jalla sábme gåvviduvvá... Tjallá Hivand.
+Sáme ålmmå
+dássádusåvdåstiddjen
+Konferánssa Råmsån ájggu sáme
+ålmmåv gåvvidit ietjá láhkáj.
+- Mij la ájnas sunji, majt barggá, majt
+miejnni?
+Sávvap dættodit sáme ålmmåjt
+Dássádusoasálassten - juohkusin
+gænna le ållo åmastit jus dássádus
+lassán, ja juohkus mij máhttá ietjastis
+vaddet nannitjit ietjasa ja nuppij dilev.
+Gullu moadda dásijn rájáj rastá, sámij
+sebrudagán ja berrahij sissnela.
+ålmmåj hásstalusájt ja tjehpudagájt duon
+dán bæjválasj vidjurin gehtjastit.
+degu varresvuodav, bajássjaddamdilev
+ja barggoiellemav, tjáledum le
+gåhttjomin.
+Ålles Nuorttarijkas
+Konferánssa dættot åvddånahttemav,
+máhttelisvuodajt ja aktisasjbargov, ja
+gåhttju sáme politihkkárijt ságastallamij
+konferánsa giehtjen.
+Dajn 11 álgadiddjijs
+li guoradalle, politihkkára ja ulmutja ålles
+Nuorttarijkas ma juohki ietjas
+vásádallamijt ja ájádusájt.
+Sjaddá aj
+hávsskudallam árbbedábálasj ja
+ådåájggásasj láhkáj, ja nuorttarijkalasj
+sáme dássádusguddnebálkka
+juogaduvvá.
+Tjåhkanime ja
+konferánssaoajvve le
+viddnudakrádevadde Johan Ailo Kalstad
+(34), gænna li berraha Divtasvuonas ja
+Hábmeris.
+Konferánssa hiehpá juohkkahattjaj gudi
+barggi sáme gatjálvisáj, dássádusájn ja
+avtaárvvusasjvuodajn, almulasj suorgen
+ja iesjmiellusasj organisásjåvnån.
+Diededime ájggemierre le gålgådismánno
+Biejve, subtsas Marie Helenedatter
+Divte Media AS/Adrian N. Mikkelsen
+KONFERANSEN arrangeres på Fram-
+senteret i Tromsø.
+ILLUSTRASJONSFOTO
+Gåvvå/foto: KITTY SKAPALEN
+Fredag 16. mars 2012
+Sáme garraduodje.
+Sihke muorra ja
+divrredávte li ábnnasa, aktan gåvådallamijn
+ja máhtudagájn sjaddá tjáppa buvta.
+Samisk, hard duodje.
+Både tre og
+dyrebein brukes, sammen med fantasi og
+kunnskap blir det fantastiske produkter.
+Nijbbebuvtadibme ij la jådon læhkám guhkes ájgen.
+Dálla sihti jåhtuj oadtjot garraduojev.
+Dánna Anders Paulsen vuoset suv nijbijt, nuppijda arvusmahttemij.
+Gb Inge Olsen,
+Anders Paulsen, Renate Mikkelsen, Albert Fagernes, Lars Magne Andreassen ja Beate Ráhka-Knutsen.
+Knivmakeriet har ligget brakk en god stund.
+Nå vil de blåse nytt liv i sløydvirksomheten innenfor duodje.
+Her er det Anders Paulsen som viser frem en av sine kniver, til motivasjon
+for de andre.
+Tv Inge Olsen, Anders Knutsen, Renate Mikkelsen, Albert Fagernes, Lars Magne Andreassen og Beate Ráhka-Knutsen.
+Guhkev la bargaduvvam sierra
+bagádallamvirgijn duojen.
+Lagáp ij la
+guossak læhkám.
+Ådå resursajn sihti
+oadtjot moattelágásj dåjmajt jåhtuj, ma
+máhtti duoje fáhkabirrasav nannit.
+-Duodjesiebrre Duodje Nordlánnda li
+álgadam prosjevtav ja duodjebirás le
+barggam bagádallamvirgijn (bagádallam-
+dievnastusájn) duojen julevsáme-
+Sihti duojev ælládit ja nannit
+Árranij, Divtasvuona
+ASVO:j ja Duodje Nord-
+lánndaj le juollodam varg-
+ga akta millijåvnå duojev
+åvddånahtátjit julev- ja
+bihtámsáme guovlojn.
+guovlon 1982 rájes.
+Aktisasj åhtsåmus lij
+mijás, Árranis ja Tysfjord ASVO:s Sáme-
+diggáj áttjak bagádallamvirggáj duojen
+mijá guovlon, javlla Duodje Nordlánnda
+jådediddje Heidi Andersen.
+Ij la jådon læhkám
+Javllarájes la Divtasvuona ASVO
+dijstagájt ásadam rabás goadev
+duodjeåssudagán Árrana tjællárin.
+Garraduodje, duola dagu nijbijt dahkat, ij
+la jådon læhkám guhkes ájggáj.
+sihti vat dáv dåjmav jåhtuj oadtjot.
+Renate Mikkelsen, Inge Olsen ja Albert
+Fagernes sihti ienebujt sæbrrat.
+Æjvvalam lip juohkka dijstagá javlaj
+Rabás la divnajda sihke nissuna ja
+Dánna la divna vædtsaga majt
+dárbaha ja ienep galggap oastet, javlla
+Albert Fagernes.
+-Galggap ståvlåjt ja bievdijt oadtjot vaj la
+máhttelis hávsskudallat bargadahttijn,
+Ájggomus la vuobddet buvtajt gå
+dal ájn.
+-Moattes lij guossidam ja miellagiddisa
+læhkám, valla lav javllam hæhttup dal
+vuostak buvtadit, javllá Fagernes.
+-Suohtas oahppat duodjuhit ja oahppat
+duov dáv teknihkav, javllá Inge Olsen.
+Sån la oahppam ietjas teknihkav ja
+vædtsagijt adnet, dåssju avtajn varres
+giedajn.
+-Sjaddá mihá gå la iesj duodjuham, javlla
+Renate Mikkelsen, gut vuostatjin sihtá
+nijbijt vattáldahkan vaddet ietjas
+-Sjaddá árvulasj, majt ij máhte biednigij
+buohtastahttet gå la iesj duodjuham,
+moalget sån.
+Sosiála ja oahppi ålov
+Ja aj Divtasvuona ietjas nijbbeduodjár
+Anders Paulsen guovlat dán dijstagá.
+-Viertti adnet boahttsutjoarvev, måjot
+E aktak sjatta væráltvuojtte ijá bajelt.
+Gájbbeduvvá hárjjidallam ja ájgge.
+viehka ållå gierddisvuohta ja miella-
+giddisvuohta.
+Dálátjij lip adnám muorav
+ábnnasin, valla la boahttsutjoarvve ja
+ibenholta gárves.
+Ij la gájbbedum
+åvddåmáhtukvuohta jus sidá sæbrrat.
+-Jus gávna miellagiddisin ja jus la
+gierddis da sjatta tjiehppe.
+nijbbe sjaddá sierralágásj ja hiebadum
+addnijgiehtaj.
+Oahppap nubbe nuppes.
+Lip ájádallam tjåhkanit iehkedijt aj, javllá
+Suv mieles bierri liehket máhttelis ájge
+duogen duoje baktu oahppotjuorgajt
+oadtjot ja dan láhkáj aktidit åhpadusájn.
+-Doajvvop oahttjop duodje bagádallev
+Vuona bielen julevsáme guovlon, gånnå
+vuojnnep stuorra dárbov, javllaba Beate
+Ráhka-Knutsen ja Lars Magne
+-Dárbahip soabmásav gut máhttá
+bagádallat ja mielludahttet.
+Ájgebirán
+soajttá vájbbap ja dalloj la ájnas oadtjot
+ienep arvusmahttemav ja máhtudagáv,
+duoddi Fagernes.
+Almodit virgijt
+Árrana direktøra, Lars Magne
+Andreassen vuojnná dárbov almodit
+duodjevirgijt.
+-Åvddånibme ja åhpadibme la ájnas ja le
+sáhka hiebadime birra, oasen duojev
+Budáldimes æládussaj
+la mijá ulmme ja sihtap ulmutjijt ma máhtti
+dahkat duodjebirrasav, váj máhttep fállat
+moattelágásj kursajt.
+Guoradallamin lip
+ressursajt, ja hasodip ulmutjijt mijájn
+guládallat, javlla direktørra, guhti ájádallá
+sihke vuododimkurssa, fáhkakurssa ja
+oahppomanno Svierigij le oasen duoje
+máhttolåpptimis.
+-Ålles virgge le, miejnni sån.
+Duodjebirrasij la ájnas fágalasj
+bagádallev oadtjot.
+-Åtsåjma gålmmå jahkásasj prosjevtav ja
+oattjojma dåssju åvtåv jagev.
+kråvnåj Sámedikkes ja 300 000
+Nordlánnda Fylkasuohkanis máhttep
+bálkkit fáhkapersåvnåv, mij le lávkke
+riekta guovlluj.
+Valla sidáv dættodit jut
+dárbbo le fáhkapersåvnåjn duojen, gut
+máhttá julevsámegielav ja åvddånbuktet
+julevsáme árbbedábev, duola dagu
+hábme, ábnnasij adno ja girjja.
+Gájbbeduvvá persåvnåv nanos
+fáhkamáhtudagájn.
+Gielav åhpa
+buoremus láhkáj gå gielav
+praktihkalattjat aná, javlla Duodje
+Nordlánda jådediddje Heidi Andersen.
+Fredag 17. februar 2012
+Hugo Kalstad holdt foredrag om lulesamisk reindrift i Nord-Salten på forrige tirsdags vellykkede seminar på Árran, blant annet om egen
+families lange tilknytning til reindriften i området.
+Selv har han tatt opp tradisjonen, og er involvert i reindrift på Hulløy i Tysfjord.
+Birgit
+Labba (t.h) representerer også tradisjon.
+Familien har hatt reindrift i området siden 50-tallet.
+Dallutjij lidjin læhkám moadda dåjmalasj
+boatsojsujttojuohkusa guovlon,
+subtsastij Hugo Kalstad åvdep dijstagá
+semináran Árranin sáme vahko
+Kalstad miejnnij boatsoj-
+sujttoidentitehtta vuona bielen ju-
+levsáme guovlon ájn le viesso ja nanos,
+ja jut dát oasse bájkálasj sáme identi-
+tehtas álu ij åvddån boade.
+gæhttjoboahttsujsystebma ájnas
+duoddeæládussan vájkkudij váj moad-
+dásin lij lahka aktijvuohta boatsojsujttuj.
+-"Juohkkahattjan" lidjin boahttsu,
+snjuhttjij Kalstad.
+Vuosedij mærkkapro-
+tokollajda ma vuosedin gænna lidjin
+gæhttjoboahttsu, ja Boatsojsujttoláhkaj
+jages 1987 mij nammadij dåjmalasj,
+bájkálasj ælloniehkijt.
+Hugo Kalstad hålaj julesáme boatsosujto birra Nuortta-Sálton åvdep dijstagá viek buorre semináran Árranin, ierit ietján ietjas fámilja
+guhkesájggásasj tjanos guovlo boatsojsujttuj.
+Sån le iesj árbbedábes berustáhttjám, ja sujna li boahttsu Vuollnán Divtasvuonan.
+Labba (o.b.)
+aj árbbedábev åvdet.
+Fámillja le boahttsuj barggam guovlon 1950-lågo rájes.
+- "Juohkkahattjan"
+lidjin boahttsu
+Divte Media AS/Lars Th.
+Jage 1916-17 lidjin
+hiehtejage Nuortta-
+Sálto boatsojsujttuj.
+Jábma boahttsu
+lidjin juohkka sajen,
+duola dagu Kalvåggi-
+etten Hábmerin.
+Labbav svájnnasin.
+Moadda jage
+åvddålijguovlluj lij Heikka Labba ja suv
+fámillja sij gudi æládusáv åvdedin.
+Labban lij boatsojsujtto dáppe gitta
+jahkáj 1934, gå Bálágij jådij.
+De lij
+boatsojlåhko lassánam.
+Vadnem-fámillja lidjin ietjasa boahttsujt
+lárkkam juo jagen 1926.
+Ja sij lidjin dat
+"ieme" julevsáme boatsojsujttojuogos
+mij guhkemusát jårkij.
+Oarjjevuona tjield-
+en lidjin doaroj mannela dåssju 20
+Dá boatsojsujttojuohkusa lidjin tjieldijn
+Oarjjevuodna, Hábmer, Mørkvatn
+(Rivtagjávre), Skotstind (Stájggo) ja
+Fánnkávárre (Folda).
+Dánna lidjin jagen
+1890 tjoahkkáj 2500 boahttsu.
+Valla daj
+nammadum hiehtejagij 1916-17
+maKK'ela lidjin binnep boahttsu
+báhtsám.
+De ælloniehke "hiehtetjo-
+avddusij" guorrasin; siján gænna vil
+lidjin boahttsu, bálkkijin Henrik (Heikka)
+Boatsojsujtto ja ælloniehke
+lågo álgon)
+Divtasvuonan: Kuorak, "Finna",
+Biebmo Mikkel (Kuoljok), Gælok
+(etterhvert), Tjihkkom, (Sliedda,
+Kintel)
+Hábmerin: Vadnem, Habrel, Sliedda,
+(Vantar), Hejkka Labba
+Stájgon: Goango, Vadnem, ihkap
+Saulu
+Oarjjefuoldán: Petter Nilsa (Vad-
+nem), Kjersti Suonger (Huvva Vad-
+nema árbbásj) og suv
+maK'eldisboahtte, duola dagu
+Johan ja Andreas Johnsen
+Håkjerringnes.
+boahttsu báhtsám, madi Kalstad-fámillja
+ja John J. Langås (Vadnem) moadda jage
+dåjmadin 6-700 boahttsuj ma lidjin
+dálvveguohtomin Hábmerin ja giesse-
+guohtomin Mørkvatn tjielden.
+Boahttsulåhko gal unnoj manenagi.
+John
+i Langåsen hiejtij jagen 1965, ja sæmmi
+jage lidjin Karl ja Nils Kalstadan dåssju
+80 boahttsu vil.
+Oanegasj mannela såj aj
+hiejtijga, ja árvvedip sulle 1970 lij
+árbbedábálasj julevsáme boatsojsujtto
+hiejtedum.
+Valla ællim ållu nåhkkum boahttsujs
+Hábmer ja Mørkvatn tjieldijn.
+Svænsska
+Guttorm Labba fámiljanis dajt ávkkij.
+Labba lij åvddåla Nils ja Karl Kalstad
+åvdås ræjnnuham, ja jagen 1970 lidjin
+sujna 700 boahttsu.
+Dát fámillja ájn
+boahttsuj barggá dáj guovlojn.
+Haraldsen, gut álgo rájes le Valdresas,
+árat nuorttalij jådij, åroj 40 jage Sand-
+nessjøenin åvddål jådij Divtasvuodnaj
+aktan boadnjátjijn, Harald Haraldsen,
+guhti lij riegádam ja bajássjaddam
+Uddni årru Hildur Drags-
+tunan.
+- Hildur le biejvelábttje dáppe Drags-
+tunan, subtsas åssudakskihppijsujtár
+Pernille Krogh.
+Gå Hildur gávnaj sámegieloahppogirjev
+majt institusjåvnå adná årrijda, badjánij
+hállo gielajn oahpásmuvvat.
+Ja sujna lij
+hállo allasis oahpponævojt åttjudit.
+- Lidjiv Árranin ja didtjiv sámegiel-
+oahppogirjijt Hildurij, ja sån le viek
+gijttevasj gå le oadtjum, javllá Krogh.
+Dijmmá lij Hildurin vuosádus Árranin (ja
+maKK'ela Váhtjerin) aktan niejdajnis
+Åse Haraldsen ja áhkkovijn Ingri.
+Nordnorskenis
+sámegielbágojt
+ålgot oahppat
+Hildur Haraldsen le ietjas guhka iellema åtsådam
+ja moadda hásstalusájt tjadádam, aj dájda tjadá
+suv gåvvåtjuolldemij.
+Dálla 86-jagák sámegielav
+viehkegahtá oahppá.
+Vuosádusá tiebmá lij sjaddo/
+åvddånahttem.
+Ja dán nissunij ij le
+vuojnnet álldar hieredus sjadduj ja
+-Mij lip viehka mihá iednes gå doajmmá
+ja ij vuollána, javllá niejddas Åse Har-
+aldsen.
+-Le nav ávon luonnduj ja máhttá namájt
+divna låttijda ja tjáppa giedjegijda.
+Åvddål tjuoldij stuorra gåvvåtjuolldema
+hærvvan almulasj bájkijda.
+ájge le dåssju smáv tjuolldemijt dahkam
+áhkkovijda divrre- jali låttemotijvaj,
+subtsas niejdda.
+- Manen sidá sámegielav oahppat?
+-Muv boadnjásj, Harald Haraldsen lij
+dálkudiddje ja bajássjaddam Divtas-
+Vuohpam bajássjattaj "Svar-
+tholan".
+Ettjin goassak skámo diehti
+sámásta, subtsas Hildur, gut miedet
+gássjel le ådå gielav oahppat.
+guhtta mánáj, áhkkon ja máttaráhkon le
+sån suv dåjmalasj iellema tjadá hár-
+jjánam ráhtjat.
+- Ådå ássjijt oahppat le aj vuojnnam-
+hárjjidallam, måjut sån.
+Dragstunan li
+moadda sujttára gudi sámásti, Hildur
+máhttá sijá máhtudagáv ávkkit.
+-Le hávsske gå mánájgárdde ja skåvllå
+båhti midjij lávlutjit, lávllu sihke dáro-,
+iennils- ja sámegielaj.
+Årro siegen
+lávludi, subtsas Krogh.
+Dan láhkáj máhttep javllat Hildur Harald-
+sen le åvddågåvvån moaddásijda.
+Ulmusj ajtu guovte soabbáj vijssu, ja
+ájn vásuk.
+Oahppá julevsámegielav
+viehkegahtá.
+Hildur Haraldsen ij le
+goassak suv guhkes iellemin sámástam.
+Dav sihtá rievddat ja le oahppogirjijt
+julevsámegiellaj oadtjum.
+- Ij le guossak
+mannet oahppat juojddá ådå, måjot sån.
+Åssudakskihppijsujtár Pernille Krogh le
+viehkedam oahppogirjijt åttjudit.
+Lærer
+seg lulesamisk på egenhånd.
+Hildur
+Haraldsen har aldri snakket samisk i sitt
+lange liv.
+Det vil hun endre på nå og har
+fått seg lærebøker i lulesamisk.
+- Det er
+aldri for sent å lære noe nytt, smiler hun.
+Avdelingssykepleier Pernille Krogh har
+hjulpet til med å skaffe lærebok.
+Fredag 19. oktober 2012
+Ganugi kontåvrrålájgo máksemav
+Margits Minnen ådåjakmánno 1. biejves
+ja prosjækta låhpaduvvá.
+julevsámijs báhtsi, dárbujn jur dájs
+Pasiænntavuosedibme juohkka SANKSa
+åssudagájda Finnmárko ålggolin le
+laseduvvam.
+Dárbbo bagádallamis ja
+åhpadimes le sierraláhkáj lassánam ja
+ienep almulasj instánsa li SANKSajn
+guládallam aktisasjbargo hárráj.
+Divtasvuona suohkanijn li ásadam
+aktisasjsjiehtadallamav ja skåvllå dárbov
+vuojnná.
+- Divtasvuona åssudahka le åssudagájs
+gånnå li læhkám binnemus hásstalusá.
+Geografalattjat le gájkka tjoahken.
+ietjá suohkana jali tjiehppevarres-
+vuodadievnastusá gejna vierttip vieledit.
+Dan diehti le læhkám álkke aktisattjat
+barggat juohkka dásen.
+Stuorámus
+hásstalus le gå dárbbo dievnastusájs le
+lássánam, ja dan diehti e bargge nagá
+gåtsedit divna gatjálvisájt.
+Danen lip
+vuojnnám dárbov ressursajt duoddit jus
+galggap dárbov gåtsedit, tjuovggit
+prosjæktajådediddje Tone Amundsen
+(åvddåla Finnesen).
+Pasiænntalåhko lassán
+Sivva ganugahttemij le ekonomalasj
+ressursa.
+Helse Nord ja Helse Finnmark
+æbá le juollodum rudájt joarkka
+doajmmaj.
+Le læhkám guovllokontåvrrå
+Divtasvuonan gålmmå jage ja dalloj le
+SANKSa ruhtavuorkká prosjevtav
+dårjudam.
+Ulmme Divtasvuona, Snåsa ja
+Oslo kontåvråjn le åvddånahttet
+avtaárvulasj fálaldagáv psyhkalasj
+varresvuodasuodjalimen sámijda
+vuonarijkan.
+Dálátjij vuojnnet li dájna
+vuorbástuvvam.
+Diededibme duola dagu
+Ájluovta skåvlås vuoset le ájbas dárbbo
+SANKSas Divtasvuonan.
+Háldadusoajvve Divtasvuona suohkanin
+vuoset aktisasjbarggoådåstibmáj, mij
+gájbet avtaárvulasj varresvuoda- ja
+huksofálaldagáv sámijda, dættot dárbov
+nannistam SANKSas.
+- Divtasvuona kontåvrråj le tjanádum
+ålles fáhkavirgge ja aktisasj nasjonálalasj
+fáhkajuogos mij laviehkedam klinihkalasj
+bargujn, bagádallamijn ja åhpadusájn.
+Lågo ma gulluji dåjmalasj pasientajda
+gudi årru dábálasj sisválldemguovlo
+ålggolin, li lassánam juohkka åssudagán,
+javlla Amundsen.
+Lassánibme le sierraláhkáj stuorre
+mánná- ja nuorrapsykiatrian (BUP) ja
+Divtasvuona suohkan le suohkanijs
+Finnmárko ålggolin gånnå le stuorámus
+pasiænntalåhko ma ávkástalli SANKS-
+BUP fálaldagájs, ja lågo li årrom
+"Diededibme Ájluovta skåvlås le mij
+vuojnnep ájbas dárbov SANKSas
+Divtasvuonan"
+" Gullam lip tjiehpes lågådallijt nanos
+Le midjij vaddám muhtem
+mærráj "dádjadimev" ja lip
+"oahpásmuvvam" sáme kultuvrajn ja le
+midjij aj vaddám dádjadimev gåktu
+dárbahip ienep máhtudagáv dán birra
+vaj galggap máhttet buorre dievnov
+sámijda fállat."
+Ij la stuoves fáhkavirgge Divtasvuonan.
+Prosjæktajådediddje Tone Amundsen dárbov vuojnná
+SANKSa joarkká guovllokontåvråv Divtasvuonan ja ådå láhkáj
+organiseriduvvá guokta barggij.
+Valla ådåjakmáno 1. biejves
+gannuduvvá lájggimsjiehtadus Margits Minnejn Ájluovtan ja
+båddåsattjat ij le ruhtadibme joarkátjit dåjmav.
+Ingen fast fagstilling i Tysfjord.
+Prosjektleder Tone
+Amundsen ser behovet for at SANKS fortsatt har regionkontor
+i Tysfjord og omorganiseres med to ansatte.
+Men fra 1. januar
+er leieavtalen på kontorlokalene ved Margits Minne på Drag
+sagt opp og foreløpig er det ikke midler til videre drift.
+SANKS ålgus Divtasvuonas?
+SANKSa (Samisk nasjonalt kompetansesenter -
+psykisk helsevern) addnelåhko ja bagádallamdievno
+li lassánam dan ájgen gå le læhkám guovllokontåvrrå
+Huoman soajtt�� ådåjagij mannela
+stuovvása ålles prosjæktaájgen.
+Ållesjattuk
+pasiænntalåhko le aj lassánam ja Divtasvuona suohkanin
+le stuorámus pasiænntalåhko SANKSan Finnmárko
+Boahtteájggásasj organiserim
+SANKS li aktisasjsjiehtadallamav åttjudam Salten DPSajn,
+Nordlánda skihppijviesujn ja Divtasvuona suohkanijn.
+aj oassálasstám prosjevtan "kultuvrragasskasasj
+varresvuodaguovdásj" aktan Divtasvuona suohkanijn ja
+aj aktisattjat barggi Valnesfjorda
+Varresvuodavalástallamguovdátjijn.
+SANKS lij
+ressurssajuohkusin prosjevtan "Sámij
+luonndomáhtudahka ressursan buorep varresvuohtaj ja
+iellemkvalitehttaj".
+- Vuojnunagi hiebadibme terapautaj sáme kultuvrra-
+máhtudagájn li sámijt oatsodum viehkev åtsåtjit ja
+fálaldagáv ávkástalátjit.
+Vuosstebiellen li bargge
+diededam sijan le ilá ållo barggo ja la hásstalus aktu
+Danen vierttip árvustallat ådå organiserimav,
+subtsas Amundsen.
+Sån ájggu modellav gånnå nanni
+fágalasjvuodav ja jasskavuodav guovllokontåvråjn.
+Dåhkki dav ásadit jus li guovtes juohkka kontåvrån.
+Aktisasjbarggo suohkanvarresvuodadievno ja
+sierravarresvuodadievno baktu le ráddidusá
+avtastallamådåstusá milta.
+- Vuojnnep addnelåhko le lassánam ja vuojnnep aj gå lip
+vuojnnusin addnijda ja varresvuodabarggijda de le
+álkkep mijás viehkev gatjádit.
+Miján le ájbas hállo
+joarkket, javlla Tone Amundsen.
+Valla vuostasj viertti ruhtadibme åttjuduvvat.
+Fredag 20. januar 2012
+PER INGE FINNESEN le
+ådåjakmáno 1. biejve rájes
+jådediddje Fylkkamánne guovte-
+jahkásasj prosjevtas.
+Sujna le
+sæmmi båttå muhtem mærráj
+permisjåvnnå sáme rádediddjen
+Nordlánda fylkkasuohkanin, valla
+galggá joarkket bargujn avta
+biejve vahkkuj fylkan.
+PER INGE FINNESEN er fra 1.
+januar leder for Fylkesmannens
+to-årige samiske prosjekt.
+har samtidig delvis permisjon fra
+stillingen som samisk rådgiver i
+Nordland fylkeskommune, men
+skal fortsatt arbeide en dag i uka
+på fylket.
+Fylkkamánne Hill-Marta Solberg le
+loabedam nanos vuorodimev oarjjel- ja
+julevsámegielajs.
+- Sámij dille sjaddá ájnnasabbo gå
+mærrádusá váldeduvvi Fylkkamánne
+lunna Nordlándan.
+Dan diehti vuorodip
+bargov sámegielaj, le Solberg åvddåla
+javllam.
+Mærrádusá suohkana ja fylkkasuohkana
+dásen li riek ájnnasa gielav ja kultuvrav
+bisodittjat ja åvddånahtátjit.
+Stáhtta
+rámmajt biedjá dåjmajda, ja ådåstuhttem-,
+háldadus- ja girkkodepartemennta le dan
+diehti aktan Fylkkamánnijn Nordlándan
+álgadam álggoprosjevtav.
+- Fylkkamánne vuorodime duogásj le
+miededibme máhtudahka sáme dilij birra
+le nievrre almulasj dåjmajn.
+departementajn li dahkamusá ma máhtti
+vájkkudit sáme gielav ja kultuvrav.
+sæmmi båttå le binnep mærráj guovdde-
+lasj sámepolitihkalasj vájkkudusá
+departementajs vuollálasj dåjmajda,
+tjielggi prosjæktajådediddje Per Inge
+Finnesen.
+Divna gålmmå almulasj sámegiela
+aneduvvi Nordlánda fylkan, ja moatten
+guovlon le tjoahkke årudahka sámijda.
+Dát guosská nuorttasámegiellaj
+Evenássjeguovlon, julevsámegiellaj
+Hábmera/Divtasvuona-
+guovlon ja oarjjelsáme-
+giellaj Hattfjelldalen
+ja Granen.
+Dáj guovloj
+ålgusjbielen sáme
+duonna dánna årru fylka
+moatten suohkanijn,
+gånnå sáme årro
+ienebut sihti adnet
+dajt dåjmajt ma
+gávnnuji ja
+Sámegiella ienebuv
+vuoroduvvá Fylkkamánnes
+Ådåjakmáno 1. biejve 2012 álgij Nordlánda fylkka-
+mánne guovte-jahkásasj álggoprosjevtav gånnå
+oajvveulmme le lasedit máhtudagáv sáme giela ja
+kultuvra birra suohkanijn sáme álmmugijn.
+jådediddje le Per Inge Finnesen Divtasvuonas.
+masi riektá li tjanáduvvam.
+- Vuojnnep aj ahte stuorámus stádajda
+ienep sáme årruji.
+Máhtudahka sámij dilij
+birra le huoman nievrre ienemus suo-
+hkanijn.
+Dajna luoboj årromijn sáme
+álmmugin, ja gallegasj årro sáme
+duogátjijn moadda suohkanijn,
+hásstalusá sjaddi moadda ja moatte-
+belaga, tsuojggot Finnesen.
+Fylkkamánne le måttij jagij tjadá åmastam
+máhtudagáv sámij dile birra, sierraláhkáj
+åhpadussuorgen, ja navti le siján buorre
+vuodo prosjevta åvdås vásstedit.
+sjaddá oassálasstet lasedittjat
+máhtudagáv sáme giela ja kultuvra birra
+suohkanijn gånnå le sáme álmmuk,
+vijddábut åvddånahttet Fylkkamánne
+bagádallerållav sáme ássjijn, aktan
+systematiserimijn ja diededimijn
+åtsådallamijs majna le árvvo ietjá
+fylkajda.
+- Bargadahttijn prosjevtajn sjaddá
+ájnas vieledit suohkanij iesjstivrrimav
+ja ij biedjat sierra sámepolitihkalasj
+dahkamusájt suohkanijda.
+Dahkamus
+sjaddá hiebadahttet ja arvusmahttet
+suohkanijt vieledittjat sáme dilijt gå
+plániji ja åvddånahtti dievnno-
+fálaldagájt.
+Dán perspektijvan
+sjaddá aj ájnas iejvvit suohkanijt
+daj æjvvalimarenajn ma juo li
+ásaduvvam, miejnni Per Inge
+Álggoprosjevta guhkkudahka
+galggá liehket 2 jage, ja prosjevtan
+le ekonomalasj rámma badjelasj 2,2
+milijåvnå kråvnå.
+Fylkkamánne jåde-
+diddjejuogos le prosjevta
+stivrrimjuogos, ja referánssajugos
+galggá ásaduvvat ájrrasijs departe-
+mentas, Sámedikkes, KS-as, Nordlánda
+fylkkasuohkanis, Nordlánda universi-
+tehtas, sáme kultuvrraguovdátjijs ja
+sáme organisasjåvnåjs.
+Prosjæktajåde-
+diddje sjaddá referánssajuohkusa tjálle.
+Dan diehti gå dát sjaddá álggoprosjækta,
+gånnå prosjevta båhtusa máhtti
+vájkkudit makkir tjoavddusijt departe-
+menta boahtteájggáj válljiji ietjá
+suohkanijda sáme álmmugijn, de ij le
+dåssju sávadahtte, valla aj dárbulasj
+prosjevta åtsådallamij gáktuj dutkat.
+Fredag 20. april 2012
+Vuostasj seminárra ásaduvváj ASVO:n
+vásse duorastagá.
+Fred Andersen
+tjuovggadij histåvråv, álmmukvarresvuo-
+da definisjåvnåv ja sieradus varresvuoda
+åvdedimbargo ja kurativ giehtadallama
+- Álmmukvarresvuohta le uddni
+moallánahkkon sjaddam ja berustip
+moattelágásj tiemáj birra ja oahppat
+ienebut.
+Ájnas la liehket diedulasj ja
+diehtet gåktu máhttep dåbddåt
+symptåvmåjt, majt dahkap ja gåktu, javllá
+Divtasvuona ASVO bæjválasj jådediddje
+Beate Ráhka-Knutsen.
+Dan diehti Ráhka-Knutsen javllá gávnnu
+dåssju akta universalmedisijnna
+viessomvuohkeskihpudagáj vuosstuj.
+-Dat le lásjmudallam ja rubbmelasj dåjma.
+Álmmukvarresvuodaorganiserik.
+Divtasvuona ASVO tjalmosti álmmukvarresvuodav ja fálli seminárav ja lásjmudallamkårtåv, sihke barggijda ja gájkajda gudi buorre varresvuodav
+gåtsedi.
+Árrana rádevadde, Fred Andersen lågådallá álmmukvarresvuodabarggo birra.
+Folkehelseorganisering.
+Tysfjord ASVO vil sette søkelyset på folkehelse og tilbyr både
+seminarer og treningskort, både for de ansatte og alle andre som er opptatt av å ivareta ei god helse.
+Her er det rådgiver ved Árran, Fred Andersen som holder foredrag om
+folkehelsearbeidet generelt.
+Álmmukvarresvuodas
+ja viessomvuohke-
+skihpudagájs berusti
+Divtasvuona ASVO
+sihti ienebu galggi
+varresvuodas berustit
+ja ásadin seminárav
+mij gullu viessom-
+vuohkeskihpudagájda.
+Gåvvå: Tysfjord ASVO
+Divte Media AS/Jørgen Kintel
+ASVO álmmuk-
+varresvuodav
+tjalmosti
+Vaddá gievrap vuosstálasstemfámov
+viessomvuohkeskihpudagájda, miejnni
+Ja jur dav le Divtasvuona ASVO
+åvdedam manemus jagijt.
+lásjmudallamguovdásj rabáduváj birrusij
+gålmmå jage dássta åvddåla ja tjaktjaj
+sihti stuoredit lásjmudallamguovdátjav.
+-Dánna sjaddi aktisasj lásjmudallama
+duola dagu spinning, aerobic ja dánssa
+dan láhkáj sjaddá sadje ienep addnijda,
+javllá Ráhka.
+Suv mielas bierriji ulmutja vuojnnet
+álmmukvarresvuodav stuoráp aktijvuo-
+-Guovlojn dárbahip ulmutja ma lij varres
+ja dåjmajn.
+Mij gájkajt dárbahip, gånnå
+juohkkahasj la ájnas váj guovlobájke
+galggi liehket jådon, javllá sån.
+Varresvuodafágalasj
+åvddånahttembarggo
+Åvdep suohkandálkudiddje Stájgon,
+Fred Andersen barggá uddni Árran
+Julevsáme guovdátjin rádevadden ja
+ságastij histåvrå, álmmukvarresvuoda
+definisjåvnå, láhkavuodo, sieradus
+varresvuodaåvddånahttema ja
+skihpudakduostodim bargo ja kurativ
+giehtadallama gaskan.
+-Tjuovgadiv álmmukvarresvuodav ja
+tjalmostiv dasi mij vadda buorre varres-
+vuodav ja organiserik álmmukvarres-
+vuodabargos.
+Vuojnnep álmmukvarres-
+vuodav ållesvuodan dálkudime ja
+vahágahttemij vuoksjuj.
+-Le gus sieradus álggoálmmugij ja dáttjaj
+gaskan mij guosská vádá
+skihpudagájda?
+-Moattelágásj faktåvrå gávnnuji ma
+aktan li buorre jali nievres varresvuohtaj
+berustahtek tjerdalasjvuodas.
+båttå vuojnnep sosiálalasj ja kultuvra
+Valla dutkama hárráj le ájnas
+problematihkka ja ulmusjárvvo
+gradederiduvvá, rasisma muhtem mærráj
+gávnnu ja vil uddnik dáhpáduvvá.
+dát rávkká ållu ietjá lahkanimev ássjáj,
+javllá Fred Andersen.
+Boahtte tjåhkanibme le moarmesmánon
+ja dalloj tjalmostuvvá suovastim
+hiejttem.
+-Fred Andersen la gávnadus ja mij
+hálijdip suv adnet nav guhkev gå sujna
+le máhttelisvuohta, javllá Beate Ráhka-
+Knutsen.
+-Sån la vuogas ålmåj, gev le álkke
+dádjadit ja sujna l ållo máhtto.
+Mij ásadip
+tjåhkanimijt biejven ja doajvvop ulmutja
+máhtti tijmav siesstet tjåhkanimijda.
+rabás gájkajda.
+vuona ASVO tjalmosti álmmukvarres-
+vuodav ja fálli seminárav ja
+lásjmudallamkårtåv, sihke barggijda ja
+gájkajda gudi buorre varresvuodav
+Árrana rádevadde, Fred An-
+dersen lågådallá álmmukvarres-
+vuodabarggo birra.
+Fredag 20. juli 2012
+Guttorm Aasebøstøl suohkana bieles
+buvtij dadnefádiv, giedjektjadnusav ja
+tjáppa marsipangáhkov
+- Iv heva sámásta, valla oahppam lev
+vuorbbádusáv sávvát riegádambæjvváj,
+subtsastij sadjásasj suohkanoajvve ja
+duoddistij Divtasvuona suohkanij le
+stuorra guddne gå siján le 100 jagák
+viesát.
+16 jage li gållåm vásse báles gå
+suohkanin lej 100 jagák.
+Duodden suohkana berustibmáj bådij aj
+vuorbbesávadusá Gånågisás telegrám-
+ma baktu.
+Ålov vásedam
+Ellen Nikoline Knutsen jali "Bæsta"
+gåktu Ájluovtan gåhtjoduvvá riegádij
+sjnjilltjamáno 14. biejve Råssenjárgan
+Divtasvuonan ja lij gietjav oarbbenis
+vuorrasamos.
+John Knutsenijn vállduj,
+valla árbbátjin bátsij aktan gietjav mánáj
+gå lij 47 jagák.
+Bagádus guhka ja buorre
+Bæsta 100 jage ållij
+"Bæsta": - Midjij gájkajda le "Bæsta" gieruk, subtsas gåro bieles máttaráhkkov Silvia Ellingsen ja áhkkova Vianni ja Magda Knutsen
+"Ho besta": - Vi er alle så glad i "ho besta" sier fra v. oldebarne Silvia Ellingsen og barnebarna Vianni og Magda Knutsen.
+Tjuohtejagák Ellen Nikoline Knutsen aktan
+áhkkovij máttaráhkkovij ja máttarmáttaráhkkovij
+sadjásasj suohkanoajvev duostoj, ietjas sijdan
+iellemij Ellena milta le barggat ja Jubmelij
+jáhkket.
+Mælggadav tsaggeieddnen
+bargaj ja bargo baktu le ådå divtas-
+vuonagijt væráldij viehkedam.
+tjuohtejagák Bjørkvikan årru nuoramus
+bárne ja suv fámilja siegen.
+Mánájs berus
+Ellena 68 áhkkova, máttaráhkkova ja
+máttarmáttaráhkkova li suv gærrá-
+sabmusa.
+Siján le aj stuorra hukso
+"Bæstas".
+Máttaráhkkov Silvia Elling-
+sen subtsas Ellen le vilá tjielgas ja
+gájkajt dåbddå, valla le hálvva tjalmijs ja
+bieljijs.
+- Vierttip vuodjet suv duok diek
+Ájluovtan ulmutjij guossáj.
+Ellen le
+juohkkahattjaj gieres, soajttá dan diehti
+gå agev le iehtjádijt huksam ja gieres-
+vuodav vuosedam, subtsas Silvia.
+Rabás ávvudallam
+Vásse lávvodagá lidjin birrusij 300
+guosse dåppet dáppet Ellenav
+ávvudallamin.
+Lidjin njálga biebmo,
+håla, lávllaga ja hávsskudallam.
+- Tjuohtjejagák hávsskudallamij
+oassálasstij iehkedisidjaj, subtsas Silvia
+ja "Bæsta" lij riek gijttevasj sávadusáj
+åvdås ja diehttelis aj gájkka vattáldagájs
+åvdås majt oattjoj dán stuorra bæjvváj.
+Ellen Nikoline Knutsen, 100 jage/år
+Fredag 21.september 2012
+Stig Urheim jagen 1961 riegádij.
+Jagen 1987 rievddadij ietjas namáv berraha nammaj Gælok, mannela duoddistij ietjá berraha namáv,
+Riemmbe, mij gaskanamman sjattaj.
+Jagen 2000 Gælok duostoj Nuorttarijkalasj sámeráde girjálasjvuoda guddnebálkkáv.
+Sån le 14 girje
+almodam ja le navti girjjetjálle ienemus almodimij julevsámegiellaj.
+Stig Urheim blei fødd i 1961.
+I 1987 endra han etternavnet til familienamnet Gælok, senare la han til et annet familienavn, Riemmbe, som
+mellomnavn.
+Gælok fikk i 2000 Nordisk sameråds litteraturpris, og er med sine 14 bokutgivelser uten tvil den som har publisert mest på
+Stig Gælok lij dalloj 18 jagák ja oahppe
+skåvlån, gånnå lidjin tjavtjan 79 gæhttjalam
+sámegiella åhpadusáv åttjudit.
+Álgij girje
+baktu Sáme åhpadusrádáj.
+Dán girjjáj lidjin
+13 oahppe vuollájtjállám ja dassta sturra
+álgij.
+- Jus lidjiv diehtet båhtusijt girjes, de iv
+lim rádjam.
+Oahppe vuollájtjállin æjgádij
+dåhkkidimij dagá.
+Ja ettjin divna æjgáda
+dan dåjmalasjvuohtaj lijkku, subtsas Stig
+Gut ålov dán diehti tjadádij.
+Muhtema vuollájtjállijs vuollájtjállagav
+gæssádin, ietjáda vas nággiduvvin
+æjgádijstesa vuornotjit girjjáj lidjin
+vuollájtjállám.
+Gælok diededuvváj bulkkáj,
+guoddaluváj dokumænntavieredime ja
+"ulmusjtjærddatjáledime" diehti.
+- Ássje lij munji unugissan ja vibáj moadda
+Riegádimvájvve
+julevsámegiellaj joarkkaskåvlån
+Tjavtjan 1980 álgadij
+Hábmera joarkka-
+skåvllå åhpadimijn
+julevsámegielan
+(dálla Knut Hamsun
+js).
+Ittjij sturá dagi
+sjatta.
+Dan birra Stig
+Gælok gájkka
+diehtá...
+jage, gitta jahkáj 1984.
+5 jage muv nuora
+iellemis gålåj nálsodibmáj ja nievres láhkaj
+giehtadaláduvvat, subtsas Stig Gælok.
+Jagen 1984 dille tjåvdij duola dagu
+såbadimráden.
+Guoddalusá Gæloka
+vuossti dåssjiduvvin, ja buohttidusáv
+oattjoj illastime åvdås.
+Buohttidusáv anij
+advokáhtav mávsátjit.
+Stig Gælok dádjat ássje soajttá vuolsjoj.
+Guhkesájggásasj dárojduhttem mannela,
+badjelgæhttjama ja niejdeduvváma
+sámevuodas, de moattes sámijs sihtin
+guodet sámevuodav ja årrot oalle dádtjan.
+- Navti lij ilmme sijddabájken dalloj.
+Soames
+sábme Divtasvuonas moalgedij dán ássje
+birra 1960-jagij sinna: "Báhko sáme ij galga
+nammaduvvat juogo tjálalattjat jalik
+njálmálattjat" Subtsas Gælok
+Vájku lij edna sturra ja ållo unugis dåbdo,
+de huoman sámegiella åhpadibme
+ásaduvváj Hábmera joarkkaskåvlån
+tjavtjas jagen 1980.
+Dalloj lij 75 jage dassta
+lidjin
+julevsámegiellan åhpadam Vuona skåvlån.
+Fálaldahka gádoj gå unijåvnnå Svieriga ja
+Vuona gaska låsjkijduváj jagen 1905.
+- Galla jáhkáv åhpadibme sámegielan
+álgaduváj
+guovte
+vuodoskåvlåjn
+Divtasvuonan sæmmi jage.
+diehti histåvrålasj jáhke julevsámegiellaj,
+Gæloka mielas.
+Hábmera joarkkaskåvllå lij mielos
+álgadibmáj gitta álgos.
+- Vásedijma skåvllå lij mielos mijá
+oajvvadussaj, gånnå sijddabájken
+dåbdåjma murkestimev.
+Rektor lij mielos,
+ja moadda åhpadiddjijs viehkedin
+åttjudittjat sámegiella fálaldagáv.
+Kåre
+Urheim (dálla Tjihkkom) biejaduvváj
+virggáj åhpadiddjen.
+Sån lij oahppam
+julevsámegielav
+tjálet
+sámij
+åhpadusguovdátjin Jåhkåmåhken, mujttal
+Uddni 33 jage mannela le åhpadibme
+sámegielan diehttelisvuohta bæjválasj
+skåvlåbiejven, ja aj julevsáme guovlon.
+Dáhpádus Hábmerin jagen 1980 lij
+histåvrålasj.
+Jur dán birra le soajttá
+sierraláhkáj vuogas mujttádit jur dán
+vahko, gå ájn vil mihttomierre
+julevsámegiellaj le jåvsåduvvam, gå
+bacheloråhpadus
+Norlánda Universitehtan rabáduvváj
+dijstagá - 21 studentajn (gehtja artihkkalav
+- Vuorddiv Nordlánda Universitehta muv
+gåhttjun bacheloråhpadus rahpamij, da-
+nen gå mån vuojnunagi lev julevsámegiella
+skåvlån "áhttje".
+Valla ietjas rijkan ij oattjo
+gudnev, subtsas hådjånam Gælok
+bájkkeavijssaj.
+Gælok guládalláj UiN'ajn
+gidán ja gahtjadij jus ettjin sidá suv
+gåhttjot rahpamij.
+UiN ij la gávnnam dáv
+ávkálasj.
+- Le årrum guhka gæjnno.
+Uddni li sáme
+riektá dåmaduvvam ållu ietja láhkáj ja
+sierraláhkáj buorebut gå dalloj.
+Ij le vuojga
+man birra máhttá luodjot, uddni le dille
+ietjájduvvam, javlla Stig Gælok.
+Ságastallam Stig Gælokin ja ságájdahttem mij
+le viettjadum girjes "Samisk skolehistorie"
+Sven Lund:as le årrom vuodon dán artihkkalij.
+Fredag 21. desember 2012
+Suohtas gávnadus.
+Seniordutke Árranin, Oddmund Andersena mielas li bárkkog-
+ávnadusá riek miellagiddis ja gåhttju várrevádtsijt Hábmerin ja Divtasvuonan gæhttjat jus
+vuojnni muodugasj oabme bietsijt, ma ådå máhtudagáv tjiehki.
+Artig funn.
+Seniorforsker ved Árran, Oddmund Andersen synes barkefunnene er svært
+interessante og oppfordrer turgåere i Hamarøy og Tysfjord om å være på utkikk etter
+lignende gamle furuer, som skjuler ny kunnskap.
+- Dát le riek suohtas, subtsas
+seniordutke Oddmund Andersen
+gávnadusáj birra, ma li dálátjij årrom
+dåbddåmahtes.
+Luonosvákken
+Sálatvuomen le Árran aktisattjat
+barggam Nesna allaskåvlåjn, ja Norsk
+institutt for skog og landskapajn.
+Gávnnam li badjelasj tjuohte muora
+merkaj bárkkimis, ma li bárkkiduvvam
+ruoptus gitta 1700-jagijda.
+Dutke diehti
+gudi ja manen sij gudi Sálatvuomen
+årrun 1700-jagij sinna muorajt bárkkijin.
+Máttabårrajn mærosti makkir jagen
+bárkko le gádoduvvam.
+- Biehtsen li ållo c-vitamijna, ja lij ájnas
+biebbmolasádus, duola dagu
+gålågattatjit skihpudagás skjørbuk.
+Sáme råggåj tjoaggin guolmmasav ja
+dan badjel dållijin.
+Dan láhkáj de
+guolmmusa guosmoduvváj.
+máhttin vijdábut jåråldit jáffoj ja segadit
+rejnamielkijn juokkirik ráktsaj, subtsas
+Hábmerin ja Divtasvuonan li moadda
+muora ma li bárkoduvvam dán láhkáj,
+valla ælla ájn dajt guoradallam.
+Bárkkomuora: nielljatjuode jage vuoras muora ja vilá sjabes biehtsemuora.
+Skog og landskap: Fire hundre år gamle og fortsatt friske furutrær.
+Gåvvå/Foto: Ken Olaf Storaunet, Skog og landskap
+Oabme muora vaddi
+ådå máhtudagáv
+Nielljatjuode jage vuoras muorajn li subttsasa.
+Bárkkoháve oabme biehtsemuorajn bihkusi sáme
+árbbedábev gå ávkástallin guolmmasav ájnas
+biebbmolasádussan.
+- Vuojnnám lev moadda dákkir muorajt
+sihke váren ja bájkálasj vádtsembálggájn
+Hábmerin ja Divtasvuonan.
+Vuojnnám lip
+muorajt, valla ep la rat dádjadam ma lidjin
+ja ep le dåbddåm dajt merkajt.
+Midjij lij
+ållu amás, subtsas Andersen, gut
+gåhttju várrevádtsijt kámerajn ja GPSajn
+diededit jus vuojnni dájt oabme, valla
+lassjes biehtsemuorajt.
+Tjiegadum máhtudahka
+Vuosstebielen sámijda, ládde bárkkij
+divna muorav jali lággij muorajt, valla
+sáme válldin dåssju guolmmasav.
+de nielljatjuode jage vuoras muora ietjas
+subttsasav uddni subtsasti.
+- Vuostasjamanuensis Jostein Lorås
+Nesna allaskåvlån nrk.noaj subtsas akta
+vihke manen dát máhtudahka le
+tjiegadam le soajttá dan diehti gå
+bárkkotjoahkkim lij hæjosvuohtaj
+- Ep rat majdik diede dán birra, dan diehti
+gå uddni ij la árbbedáhpe tjanádum
+bárko adnuj.
+Ij la aktak gut máhttá dán
+birra subtsastit.
+Láttij kultuvran le
+bárkkolájbbe hæjosvuohtaj tjanádum,
+javlla Andersen.
+Bárkko le mælggadav sáme kultuvran
+Bihtámsámegiella guovlon li
+bárkkummerka muoran ma li 2800 jage
+- Danen dåhkki dåssju várodit bárkko
+sáme árbbedáhpáj gullu.
+Sæmmiláhkáj gå
+moadda ietjá ressursa ma li luondon ájgij
+milta tjuohpaduvvam.
+Ietjá arktalasj
+álggoálmmuga lij aj bárkov ávkástallam.
+Luonosvákken le manemus bárkkim
+tjáledum jahkáj 1888, ja vuojnunagi dan
+mannela vuohke gádoj.
+Ietjá váksjuma li
+dagáduvvam Lávggobadán ja Svierigin,
+subtsas Andersen, gen mielas le riek
+suohtas vásstádusáv gávnnat.
+- Åvdebut bæggalin eldagisáv, valla
+dálla le gávnadum siján gudi bárkkijin lij
+stuorra máhtudahka muorra birra ja
+suodjalin muorav gå dåssju guolmmasav
+válldin avta bieles muoras, subtsas An-
+dersen, ja jáhkká várrevádtse máhtti
+muossádimev oadtjot.
+Etnologa ja rádevadde Árranin, Lis Mari
+Hjortfors le oassálasstám prosjevtan, mij
+la jådeduvvam vuostasjamanuensis
+Nesna allaskåvlån Jostein Loråsas.
+Fredag 23. mars 2012
+Tjuojalvis la oasse stuoráp mu-
+sihkalasj prosjevtas "Vuonaga"
+majna aktan barggi Johannes
+Formanowski Gásluovtas, An-
+ders Skoglund Kristiansen
+Hábmeris ja Anders Øgsnes.
+Vuostasjvuosádus
+Lokstall1'an.
+-Prosjækta la vuosádus mij la
+subtsas vuodnaálmmuga birra -
+sámij ja láttij manno
+árbbedábálasjiellemis udnásj
+råhtos iellemin.
+Ja juojddá ietján
+duodden.
+Gájkka le iesjbuvta-
+dum, lahkke sámegiellaj (Lars
+Andreassen) ja dárogiella tevsta
+(Johannes Formanowski) ja
+instrumenta tjuojalvisá mujsta,
+subtsas Anders Øgsnes.
+Ja boahtte dálvveávvudallam-
+vahko Áhkkánjárgan sjaddá
+Juojggá Divtasvuonav
+Bæssásjiehkeda oassálasstá Árrana
+direktørra Lars Magne Andreassen Sámi
+Grand Prixa finálan.
+Juojgga majt galggá
+åvddånbuktet la hievedus vuodnaálmmugij
+Julevsáme guovdásj Lulesamisk senter
+Gullsmed
+Inge-Lise Kolsrud, Storjord
+presenterer
+smykkekolleksjonen Áhkká
+på Árran lulesamisk senter
+Onsdag 28. mars kl 11.00
+Modellutvalget er inspirert
+av historisk smykkemateriale fra lule- og sørsamiske
+Utstillingsperiode: 28. mars -1. mai
+Prosjektet er støttet av Innovasjon Norge og Sametinget.
+"Pynten tilbake"
+Gållesmirjár
+Inger-Lise Kolsrud, Stuorgiettes
+Vuoset hærvvakolleksjåvnåv Áhkká
+Árran julevsáme guovdátjin
+Gasskavahko snjuktjamáno 28. b. Kl 11.00
+Hærvvatjoahkkáj li dålusj herva julev- ja oarjjelsámes
+Vuosádusájgge le: Snjuktjamáno 28. biejves
+moarmesmáno 1. bæjvváj
+Prosjækta le doarjodum Innovasjon Norges ja Sámedikkes.
+"Herva li ruopptot"
+vuostasjvuosádus Lokstall1'ån.
+Valla juo dálla lij báhtja
+gárvedime ja buvtadime majt
+galggi åvddånbuktet, Anders
+Øgsnesa studion.
+- Vuostasj tjuojalvis mij le
+gárves buvtadum le "Vuodna",
+gånnå Lars M. Andreassen
+juojggá Divtasvuonav, javllá
+Øgsnes.
+Tjuojalvis bådij finállaj, ja le
+dálla akta guhtta finálistajs Sami
+Grand Prixan.
+- Mån lav iesj buvtadam ja
+tjuojalvisáv spellam vehi
+bájkálasj viehkijn Jan Erik
+Stenas (sax) ja Tim Skau (Bass),
+goappátja Áhkánjárgas, javllá
+Dálvveávvudallamvahkon
+sjaddá liehket sihke gåvvåvu-
+osádus, tevsta ja musihkka.
+- Sávvap Frank A. Jensenav
+oadtjop tevstajt åvddånbu-
+vtátjit.
+Iesj lav mån arvus-
+mahtedum suv girjijs,
+sierraláhkáj girjes Lengselens
+år, javllá Øgsnes.
+Sihtá Troilltampav
+jåhtuj oadtjot
+La Árrana direktørra gut galggá
+Nuortta-Sáltov ja Nordlándav
+Sami Grand Prix gilppusin
+åvdedit, mij ásaduvvá bæssás-
+jiehkeda Guovdagæjnon.
+- Sidáv ålles guovllo luluj
+musikálalattjat luluj åvddånit ja
+niegadav Troilltampenav juolgij
+nali oadtjot vas, buorak luluj jus
+lij sáme profijlla ájn de vil,
+muhtem lágásj musihkka-
+festiválla, subtsas Andreassen.
+Suv mielas ij la gássjelisvuohta
+liehket sihke sáme institusjåvnå
+direktørra ja sæmmi bále
+musihkajn barggat.
+-Munji la ållu dábálasj.
+Musihk-
+ka la oasse mujsta majna iv
+máhte hiejttet juska lav oadtjom
+ådå virgev, javllá sån.
+Dálla hasoduvvi gájkka jienastit
+tjuojalvisáv Nuortta-Sáltos
+Sami Grand Prixan, mij
+ásaduvvá bæssásjiehkeda.
+- Sij gudi tjuojalvisáv lijkkuji
+bierriji jienastit, javllá sån guhti
+aj ájádallá skierrov dahkat dá
+Jårggålibme:Divte Media AS/Jørgen Kintel
+Anders Skoglund Kristiansen, Lars
+Magne Andreassen og Anders Øgsnes
+Fredag 23. november 2012
+Åvdep giese Berit Kolbeinsen Nordhei,
+álgos Bogenis Divtasvuonan, valla
+årrum le Bådåddjon jages 1963, álgadij
+facebook-juohkusav.
+- Mån lev berajguoradallam muhtem
+jagev, ja vásedam dákkir bielijt
+ávkálattjan.
+Mujna lij sierra åtsådallam
+muodugasj facebook-juohkusis Oarjjelij
+Fuoldás, ja usjudalliv Divtasvuodna lij
+dárbaham dakkir bielev.
+Berit Rolf Lianijn guládalláj, ja
+teknihkalasj viehkijn Vegar Skogvollas lij
+"Før Tysfjord" dåjman muhtem biejve
+Riek buoragit le
+vuosstájváldedum.
+Álgos suojmma
+manáj, mij la dábálasj gå ådå facebook-
+juohkusa ásaduvvi, valla oassálasstem
+lassánij.
+Dijstagá dán vahko sebrulasj
+låhko juohkusin jåvsåj 540 ulmutja.
+Moattes li riek dåjmalattja.
+Ragnhild Lien le akta dajs.
+Sujna li riek
+ållo diedo berrahij ja bájkálasj dilij birra,
+berustime ja moadda jage guoradallamij
+baktu, ja sån ávos juohká ietjas diedojs.
+Sån sierraláhkáj le ávon gå bielle
+aneduvvá ulmutjijs goappátjij kultuvrajs
+Divtasvuodna åvddåla...
+Facebook aneduvvá
+moatteláhkáj.
+viehkkenævvon
+Juohkusin
+"Tysfjord før" æjvvali
+divtasvuonaga gudi
+bájkálasjhiståvråv berusti
+guovte kultuvras.
+Boados
+le riek ållo ådå bájkálasj
+diehto
+Divtasvuonan, ja le navti aktisasj
+"prosjæktan" sjaddam ja aj
+æjvvalimsadjen sámijda ja láttijda.
+- Divtasvuodna åvddåla vuoset
+tjielggasit suohkan le kultuvralasj
+suddadimvuodná.
+Ja vuoset miján le ållo
+oahppat nubbe nuppes.
+oassálasstep ållo diedoj Divtasvuona
+histåvrå birra, javllá Ragnhild.
+Ietjá vissjalis addne Divtasvuodna
+åvddålin le Hilde Grønbeck Amundsen
+(41), årrum Elverumaj, valla álgos
+Stuorgiettes.
+Sån jådij Divtasvuonas
+jagen 1993-94, valla le bisodam lahka
+tjáleduvvam riek ållo
+kommentára ja ådå
+diedo.
+Akta dajs vásij
+badjel 75 kommentára
+då biejve, subtsas
+Hilde - guhti le akta
+biele rievddadiddjijs.
+Dat merkaj sån máhttá
+gáhttit ja tjállagijt
+gádodit jus muhtema
+galggin hiebalgahtes
+kommentárav tjállet.
+- Le riek buoragit
+udnátjij mannam, valla
+lev hasodam ulmutjijt
+dárogielav anátjit.
+lip ilá ålos gudi ep
+sámegielav dádjada,
+javllá Hilde Grønbeck
+"Divtasvuodna
+åvddålij" le dálla
+biejadum badjelasj
+tjuohte gåvå.
+gåvå ulmutjijs, valla aj
+gåvå gådijs ja
+duobddágijs,
+ulmusjvegas ja
+æládusiellemis.
+diedoj ja kommentáraj
+le dát sjaddam
+sierralágásj gálldon
+Divtasvuona histåvrå
+Massta riek ålos
+aj árvon adni.
+moadda sebrulattja
+båhti nuorttas ja
+oarjját, sisrijkas ja
+ålggorijkas.
+Ja vil
+ienebu galggi sjaddat...
+aktijvuodav sijdda-
+- Bajássjaddiv
+Stuorgietten, muv
+æjgáda danna årroba ja
+mujna le fuolkke lahkke
+bájken.
+Diedon mujna li
+nanos tjadnasa
+Divtasvuodnaj, dættot
+Hilde le aj vissjalis
+berajguoradalle, ja le
+adnám moadda
+"bájkkebielijt"
+facebookan, sierraláhkáj
+Nuortta-Råmsås gånnå
+sujna li ållo berraha.
+Divtasvuodna åvddålij le
+sån biedjam ållo dålusj
+gåvåjt, ietjas tjoahkkes ja
+Magdalene Normanna
+valjes vuorkás.
+Gåvåjda
+duoddi diedojt mij ja
+gudi li gåvån, jus dav
+Ja jus ij dav
+diede, de máhttá liehket
+muhtema gudi diehti,
+gudi máhtti tjoavddet ja
+duoddit.
+- Muhtem gåvåjda li
+Divtasvuodna åvddåla.
+"Nils Parelius Andersen
+(Botel-Nils) - stram kar i
+kongens klær".
+badjelasj tjuohte gåvåjs
+biejadum mielos
+facebook-juohkusij.
+gåvån Nilsas li badjelasj
+30 kommentára...
+Tysfjord før.
+"Nils
+Parelius Andersen
+Ett av
+flere hundre bilder lagt ut
+på den populære
+facebook-gruppen.
+bildet av Nils har ført til
+over 30 kommentarer ...
+Buojkulvis gåvås Magdalene Normanna vuorkás -
+almoduvvam Divtasvuodna åvddålin.Eksempel på foto fra
+Magdalene Normanns arkiv - publisert på "Tysfjord før".
+17. mai på Storjord midt på 50-tallet
+(utsnitt).
+Foto lagt ut på facebook av Viggo
+Grønbech.
+Fredag 24. februar 2012
+Divtasvuonak Anders Kintel le viek ålov barggam ådå julevsáme-dáro báhkogirjijn mij
+gávnnu internehtan.
+-Mån lav spænnta gåktu ulmutja duostudi báhkogirjev ja vuordáv lájtov
+rievddadibmáj, javlla sån.
+Tysfjerdingen Anders Kintel har lagt ned mye arbeid i den nye lulesamisk-norsk ord-
+boka på nett.
+-Jeg er spent på mottakelsen og forventer å få innspill til endringer, sier han.
+Foto/Gåvvå: Kevin Johansen,
+Fylkesmannen i Nordland
+Báhkogirjev gávna internehtan,
+www.giellatekno.uit.no bielijn: http://
+victorio.uit.no/webdict/ak/nob2smj/
+index.html
+http://victorio.uit.no/webdict/ak/smj2nob/
+www.divvun.no.
+Dat mierkki vuostasj julevsáme-
+vuonadáro ja vuonadáro-julevsáme
+báhkogirjje histåvrån.
+Åvdep ájgge la aneduvvam ienemusoassáj
+julevsáme-svierigadáro báhkogirjje.
+Divtasvuonak Anders Kintel le sån guhti
+le bargojn rahtjam.
+- Ienebuv ja ienebuv sihti julevsáme-
+gielav oahppat ja åhpadimev julevsáme-
+Álkkes vædtsak dagu digitála
+báhkogirjje sadjihin la åhtsåluvvam
+julevsámegielan.
+Dálla l nåvkå ja
+juohkkahasj máhttá dav ávkástallat, javllá
+dudálasj Inga-Lill Sundset, Barggij-
+belludagá sámediggeájras Viestarmera
+válggabijran.
+Nåvkå gájkajda
+Julevsámegiella le akta dajs unnep sáme-
+gielasj ja aneduvvá sámijs Nuortta-Nord-
+lándan, guovddaguovllo le Divtas-
+vuodna ja Jåhkåmåhkke - Jielleváre
+guovllo Svieriga bielen.
+Sámediggeráden
+la sámegiella oajvvevuorodibmen ja akta
+dajs ájnnasamos dåjmasj dán jage
+budsjehtan le læhkám oasstet riektájt
+Anders Kintela báhkogirjjáj.
+- Sámediggeráde le ávon gå báhkogirjje
+vijmak almoduvvá gajkajda ja doajvvu
+báhkogirjje vissjalit aneduvvá.
+Diedáv
+moattes lij vuorddám báhkogirjev, le viek
+ájnas barggo julevsámegiela bisodime,
+nannima ja åvddånahttema vuoksjuj,
+javlla rádeájras Ellinor Marita Jåma.
+Anders Kintel le báhkogirjijn juo moadda
+jage barggam.
+Båddåsasj versjåvnnå le
+dálla rabás gájkajda guhti berusti báhko-
+girjes.
+Ij majdik mávse ja gávnnuji birrusij
+18.500 bágo sihke dáro-sáme ja sáme-dáro.
+-Dat la båddåsasj versjåvnnå ja doajvvop
+addne vuojnojt, kommentárajt ja mierkki-
+dusájt bukti.
+Bargaduvvá dievas digitála
+versjåvnåjn báhkogirjes, majna doajvvop
+jage birán ållip.
+Sæmmi båttå bargaduvvá
+báhkogirjev girje hábmen oadtjot, javllá
+Julevsáme báhkogirjje
+vijmak internehtan
+Vásse bierjjedagá digitála julevsáme-dáro
+báhkogirjje almoduváj julevsámegiela konfe-
+ránsan Jåhkåmåhken.
+Vájves barggo
+Anders Kintel Divtasvuonas le åhpadiddje
+ja sujna le oajvvefáhka sámegielan.
+barggá universitehtalektorin Nordlánda
+universitehtan, gånnå sujna le
+fáhkaåvdåsvásstádus julevsámegielas.
+Åvddåla le barggam åhpadiddjen
+vuodoskåvlån ja vuostasjkonsulænntan
+åvdep Sáme åhpadusráden ja alla-
+skåvllååhpadiddjen Bådådjo allaskåvlån.
+Sån le giellaguru julevsáme giellaguovlon
+vuonabielen ja le moadda jage juo
+barggam julevsámegielajn.
+Ájrastij Ådå
+testamenta julevsámegiela jårggålumjuo-
+hkusij ja Vuona Girkko liturgijav julev-
+sámegiellaj, sámegielaj máhttolåpptim
+oahppopládnajuohkusij ájras, ja
+Bihtámsáme báhkogirje referánssa-
+juohkusa ájras.
+Læhkám la ájras Sáme
+giellaráden ja Sáme giellanammadusán, 10
+jage dåjmajn.
+Viek stuor noade mij
+guosská julevsámegiellaj.
+Valla iesj åhpaj julevsámegielav tjállet
+esski 30 jagágin.
+-Muv vuostasj giella le julevsámegiella,
+valla vuostasj bále gå oassálasstiv
+giellakurssaj lidjiv 30 jage vuoras ja dalloj
+muv arvusmahttem giellaj álgij, subtsas.
+Just Qvigstada báhkotjoahkkim Divtas-
+vuona guovlos ja Harald Grundströma
+julevsáme-svierigadáro báhkogirjje le
+vuodomateriállan aneduvvam.
+le iesj tjoahkkim bágojt ja moallánagájt
+Divtasvuonan manemus 20 jage.
+-Báhkogirjje le gasskastuorrusasj dárogie-
+la aktijvuodan, valla sámegiela aktijvuo-
+dan le viehka stuorra báhkogirjje.
+-Mujna le agev man nanna tjáláv sålbån ja
+tjoahkkiv moallánagájt ja bágojt gå ulmutjij
+ságastav.
+Giella la agev rievdaduvvamin.
+Nuorap buolvva adni bágojt ja
+moallánagájt ådå aktijvuodajn, valla
+gæhttjalip oabme bágojt bisodit ja adnet
+dajt ådå bágojt.
+Gássjelisvuohta le læhkám
+dáro-sáme åsijn gávnnat riekta nyánsav
+bágojda.
+Sámegiela luonndotermajn li
+ienep nyánsa gå dárogiela luonndoterma,
+valla politihkka ja sebrudak terminologi-
+jan álu hæhttup ådå bágojt dahkat
+luojkkambágojs majoritehtagielajs,
+dábálattjat dárogielas.
+Navti le galla ajtu
+vargga juohkka gielan, dárogielan li ådå
+bágo ja vieresbágo ienemusoassáj aktij
+biejadum luojkasbágojs iennilsgielas.
+VELDIG GLAD.
+Rådsmedlem Ellinor
+Marita Jåma i
+Sametingsrådet.
+Foto: Corinne Svala
+Ibanez, Sametinget
+Anders Kintel le
+åhpadam julevsáme-
+gielan (LU1 ja LU2)
+Nordlánda universite-
+htan ja 2012 tjavtja rájes
+fállá Universitehtta
+Bachelor-åhpadusáv
+-Miján li agev læhkám
+studenta LU1 ja LU2
+kursajn ja jáhkáv sjaddi
+riek moadda oahppe
+bachelorgrádan, javlla
+Vuorddá lájtov digitála
+báhkogirjjáj.
+-Diehttelis lav
+spænnta, moattes li dáv
+báhkogirjev vuorddám,
+Fredag 24. august 2012
+Dålusjájgge ja boahtteájgge.
+Inga Karlsen lij plánakomitean ja lij ájnas gå lidjin ásadimen julevsáme guovdátjav.
+Uddni le mánágárddedoajmma ájnas oase guovdátja dåjmas.
+- Gulldalit álmmugav gå galggabihtit åvddånahttet guovdátjav, javlaj Karlsen.
+Fortid og fremtid.
+Inga Karlsen satt i plankomitéen og var med på å trekke i de rette trådene for å få
+etablert et eget lulesamisk senter.
+I dag er barnehagedriften en av grunnpilarene i driften av senteret.
+- Lytt til grasrota og ta det med videre i utviklingen av sentret, sa Karlsen.
+Gåvvå/Foto: Kitty Skapalen
+Bierjjedagá guovdásj mujttádahtij 20-
+biejvev dallutjis gå Drådnik Sonja
+Árrana vuodogiergev biejaj
+bårggemánon 17.
+Biejve jagen 1992.
+Inga Karlsen ja Sverre Norås lijga sierra
+guosse dán iehpeformálalasj
+mujttádahttemij.
+Goappátja subtsastijga
+plánabarggos ja hiebadimes mij gulluji
+vuodogierge biedjamij.
+- Sávajma ietjama goadev.
+Gå guovdálasj
+oajve vuosedin Kárásjjågå kulturgoahtáj
+de vierttijma kártav gávnnat, måjådij
+Karlsen, gut dalloj lij ájggomkomitean
+aktan Ivar Jacobsijn ja Terje Ellingsenijn.
+Ságasti
+Bájkálasjhiståvrrådiehtte Sverre Norås
+subtsas davvevuorkká le ájnas árvvo
+- Arkitæktaj Knut Eldbyaj subtsastiv
+galgaj dåssju gábmagijda tjágnat ja
+ålggon mannat ájádusájt tjoaggemin ja
+dassta goadev sárggot.
+Gåk mån diedáv
+de li tjabu vinndegijn dán tsiekkadusán
+guddnebálkáv oadtjum.
+Árran le dagu
+lájddistiddje gå nuores boadá, ja le
+tsieggiduvvam tjáppa sadjáj, Noråsa
+mielas, ja subtsasti guovdásj ij la dåssju
+- Dánna sáme vuojnnanav dåbåv, dánna le munji
+rájnna ilmme, danna lev friddja, Inga Karlsen
+moalgedij, gå Árrana plánidum bargo birra subtsastij.
+Jårggålibme:Divte Media AS / Idar Kintel
+miehtebiekkan læhkám.
+- Dát la riek buorre goahte, dánna
+ságastallap ja tjåhkanip.
+Dánna le sáme
+histåvrrå ja subttsasa bisoduvvam, ma
+soajttá lidjin gáhtot jus ij lim guovdásj
+sjaddam, subtsastij sån ja dajna vuorbev
+sávaj boahtte 100 jagij.
+Oajvvadusá álmmugis
+Guovdásj mujttádahtij
+vuodogierggebiedjamav slávggá
+giessemijn bieredak ideda ja mannela lij
+æjvvalibme káfajn barggijda ja frukta ja
+jiegna mánnágárddemánájda mánájda,
+aktan ietjá berustiddjij.
+suohkanoajvve, Tor Asgeir Johansen lij
+suohkana bieles rádjam
+giedjekvarrudagáv ja
+vuorbbesávadusájt.
+Direktørra Lars
+Andreassen vuorbev sávaj.
+- Julevsáme rahpasij væráldij ja værált
+julevsámijda, måjådij Andreassen.
+le birrusin 12-15 máná sámegiella
+mánágárden mij guovdásj dåjmat ja
+barggosaje li lassánam manemus 20 jage.
+- Álgon lidjin dåssju 7-8 barggosaje,
+dalla le sulle 40 barggosaje.
+Dát le ienep
+gå álgos ájgojma ja le ávos lassánibme.
+Valla 20 jagágin lip vilá nuora.
+Lip ålov
+tjadádam, valla vilá le ållo majt ep la
+Miján li ådå ájggomusá ja
+ådåstuhttep aj vuorrasap ájggomusájt.
+Ep la rat mierredam jur majna Árran
+galggá barggat, valla miján le lissta
+dahkamusáj majt ájggop vuorodit.
+sihtabihtit Árran galggá liehket
+boahtteájgen, gæhtját direktørra.
+Vájku sáme sebrudagán "agev" lij
+læhkám tjåhkanime, sihke
+læstadianisman ja fuolkken, de lij
+muhtem láhkáj aj gåhttjom ulmutjijda
+sáme birrasa ålggolin, bessat vuojnnet ja
+oahppat julevsáme birrasav mijá
+guovlon, gå mierredin dahkat julevsáme
+guovdátjav.
+Dållåsajev tsieggit -
+Árranav.
+Navti le dádtja oahppam
+julevsámij birra ja aj rádnastallam
+julevsámij.
+- Drådnik Sonja subtsastij dalloj 20 jage
+dás åvddåla gåktu miján gájkajn le
+dárbbo diehttet ietjama identitehta birra.
+Árran tjalmostahttá sáme iellemav ja
+kultuvrav, ja dajna galggá aj joarkket
+boahtte 20 jage, subtsas Lars Magne
+Dán goaden...
+Drådnik Sonja biedjá symbåvlålasj
+gavnijt vuodogierge guoraj.
+Anders Nystø
+Dronning Sonja legger ned de
+symbolske gjenstandene ved grunnstenen,
+assistert av Anders Nystø.
+Gåvvå/Foto: Kjell Arne Bredesen
+Fredag 26. oktober 2012
+- Dát la prinsihppaássje, le stuorra
+semalasjvuohta formannskáhpan
+barggat rahte åvdås mij manná
+vuonagáttev Ájlátte ja Måsske gaskav,
+álgadij suohkanoajvve Tor Asgeir Jo-
+hansen gå ássje suohkanstivran
+giehtadaláduváj dijstagá.
+bájkálasjpolitihkkára suohkanstivran
+ettjin formannskáhpe árvvalusájn
+duhtada, valla sihtin doarespolitihkalasj
+rievddadimoajvvadusáv ja moadda
+argumenta bievddegirjjáj tjáleduvvin ja
+mierreduvvin.
+Jan Einar Pedersen (TPL),
+Edvard Olav Stenbakk (Ap) ja Filip
+Mikkelsen (aktisasjlissta) lidjin
+ávkástallam båttåtjav tjåhkanimes
+tjielgastahtátjit ja tjielggitjit mij sjattaj
+avtajienalasj mærrádusán.
+Lidjin moadda
+argumenta tjáledum.
+Rahte Måsskåj
+vaddá ådå máhttelisvuodajt
+luonndoressursajt ávkástallat
+(fábmoressursa, merraressursa ja jus
+soajttá minerállaressursa) ja rahpat
+Vuododusá aktididdje, Per Arne Ráhka,
+váldij muhtem duojev manen,
+ienemusoase luojkadum Divtasvuona
+Asvos.
+Ráhka Ieddne, Susanna Knut-
+sen, aktan Velaug Jakobsenijn, Sylvia
+Nystøajn, Elisabeth Paulsenijn ja Adele
+Nystø Ráhkajn lidjin duodjára.
+POLITIHKAJGASSKASATTJA.
+G.B Edvard Olav Stenbakk (Ap), Jan Einar Pedersen (TPL)
+ja Filip Mikkelsen (Aktisasjlissta) åvdedin ådå mærrádusoajvvadusáv mij vuorot rahtev
+Mærrádusoajvvadus suohkanstivras avtajienalattjat doarjoduváj dijstagá.
+TVERRPOLITISK.
+Edvard Olav Stenbakk (Ap), Jan Einar Pedersen (TPL) og Filip
+Mikkelsen (Samarbeidslista) presenterte et nytt forslag til vedtak om satsing på veg til
+Musken.
+Forslaget fikk tirsdag kommunestyrets enstemmige tilslutning.
+Rahte Måsskåj le vuona álmmugijs årrom rávkalvis ja le duolla
+dálla ássjen læhkám maK'emus 50-60 jage.
+Suohkanstivrra
+Divtasvuonan joarkká dal ássjijn ja gåhttju guovlulasj ja stáhtalasj
+oajválattjat rahteássjev vuorodittjat rudáj hárráj.
+besalvisáv boandás luonndoguovlluj mij
+máhttá buoredit máhttelisvuodajt
+manno- ja turissmaæládussaj.
+Oajvvadusán le dættodam Måsske ja
+ietjá vuona bájke lij ájnnasa bisodittjat ja
+åvddånahtátjit julevsáme árbbedábijt ja
+viessomvuogijt, duodden le bájkkásasj
+årrujn gájbbádusá buorre
+dievnastusfálaldagájda sæmmiláhkáj gå
+iehtjádijn sebrudagán.
+Gudi oajvvadusáv
+buktin dættodi jut almulasj oajválattja li
+moaddi moalgedam badjásasj sávadusáv
+bisodit ja åvddånit årudagáv
+Oarjjevuonan ja Måsken.
+Oajvvadus ja
+avtajienalasj mærrádusán Divtasvuona
+suohkan gåhttju sihke guovlulasj ja
+stáhtalasj oajválattjat vuorodit
+rahteprosjevtav Måsskåj rudáj hárráj.
+Álggoprosjevtan mij ålliduváj árat jagen
+2011, viddnudahka Sweco AS
+tjoahkkájgiesij rahte fylkkarahtemierij
+milta vuonagáttev Ájláttes Måsskåj luluj
+mákset 377 millijåvnå.
+Politihkajgasskasasj
+semalasjvuohta
+Måsskerahte hárráj
+Vuododus Divtasvuodna-Kirisji ávvudallin 20 jage ráddná-
+suohkanin árabut dá tjavtja.
+Dalloj lij vuododus aj gåhtjoduvvam
+adnodájddavuosádussaj stádan, namájn Kirisji Mosaihkka
+dájddafestiválla.
+Sáme kultuvrraárbbe
+Moattes, aj ruossjaga, tjadni sáme
+kultuvrav boatsojsujtujn, valla lisj dávk
+lagábu kultuvrav duodjáj tjadnat.
+Duodjuhit ja duojev adnet le
+ruohttsodum sáme kultuvrraj ja la
+sierraláhkáj identitehttaj tjanádum.
+Duodje Ruossjan.
+Per Arne Ráhka duoje birra subtsastij ja
+duoje sisano birra sáme kultuvrraárben.
+Duodji i Russland.
+Per Arne Ráhka fortalte litt om hva duodji
+er og hvilken betydning den har i den samiske kulturarven.
+Duodjevuosádus Ruossjan
+Ruossjaga riek berustin
+ja lijkkujin julevsáme
+dájdalasj oassáj.
+Badjelasj 100 bájkálattja
+oassálasstin juohkka
+slája gåvåj, máleriaj ja
+ábnasdájdaj.
+Fáron Divtasvuonas lidjin duodjebuvta
+duola dagu káffavuosa, fáhtsa, náhkkegahpera,
+gápptegahpera, mánágábmaga ja vuoddaga ja ave.
+- Ejma máhte nav ållo duojev buktet, valla oahpásmuvvin
+gåjt duojijn, javlaj Per Arne Ráhka.
+Ittjij slipsajn boade,
+valla bádderiggasijn boahttsutjoarves, sáme motijvaj
+hiervvidum.
+Vuosádusásj.
+Mielos
+ruossajga oahpásmuvvin
+duojijn ja sassneduodjáj ja
+snjissjkomijda riek
+berustin.
+Miniutstilling.
+Interesserte russere fikk et
+lite innblikk av duodji og
+både skinnproduktne og de
+fargerike båndene var
+spesielt interessante.
+Fredag 30. mars 2012
+Árrana stivrrajådediddje Sonja Steen
+rabáj vuosádusáv.
+- Inger-Lise la geldulasj manov dahkam
+Norsk Folkemuseumis gitta Stuorgæddáj
+ja Árrani.
+Sån la åvddåla ådåsis hábbmim
+silbav 1600-jagijs, dálla gávnnu Norsk
+Folkemuseumin.
+Ådå vuosádusán le
+sihke ådåhábbmim ja joarkkehábbmimav,
+javllá Steen.
+Kolsrud la buktám edle metálla
+Østlándas Divtasvuodnaj ja la
+arvusmahtedum ulmutjijs ja luondos.
+Buvtas la geldulasj aktidus silbas,
+glássas, råhtåsj, skiddes ja adámis.
+- Muv sierralágásj berustibme julev-
+sámelibjajs álgij gå lidjiv låhkåm girjev
+"Finnfolket fra Ofoten" majt muv
+berrahasj Knut Kolsrud la tjállám, madi
+bargaj etnografalasj oahpojn.
+gåvvi herva anov gáptijn.
+Sámeálmmuk
+Herva li ruopptot
+Gållesmirjártjiehppe
+Inger-Lise Kolsrud
+Valdresas, guhti dálla
+årru Stuor-gietten
+Divtasvuonan, rabáj
+gasskavahko ietjas
+libjjahábbmim vu-
+osádusáv Árranin.
+anij hervajt ienebut gå dáttja dájn
+guovlojn, dát lij miellagiddis ja sihtiv
+gávnadit ienep dán ássje birra.
+Árbbedábálasj silbba la vargga gáhtum
+dán guovlon, valla Svieriga bielen la
+galle árbbedábálasj silbas ja ietjá hervas,
+subtsas Kolsrud.
+Suv oahppobájkke la
+læhkám Svieriga bielen.
+Oabme tjanástagájn rijbat sån adnet
+miellagiddis luondoábnnasijt dagu
+njoammel- ja oarreskittev ja adámav
+boahttsus ja dan láhkáj hábbmit juojddá
+ådå boahtteájggáj.
+Lis Mari Hjortfors ja
+Viktor Paulsen lijga libjjamvuosádalle, ja
+guottijga hervajt ja libjajt.
+- Mujna le læhkám buorre viehkke Lisas
+Divtasvuona ASVOs gut la muv
+viehkedam aktidit skittev ja libjajt , gijtto
+sunji.
+Libja lij sihke ålmmåjda, nissunijda
+ja mánájda, tjabu nuora lij berustahttjám
+libjja anov luondoebnajs, javlaj Kolsrud,
+åvddål fálaj gæhttjijt vuosádusáv
+gehtjatjit.
+Buvtajt máhtá rávvit njuolgga
+hábmáris dajda gudi sihti oastet.
+Vuosádus Árranin.
+Praktihkalattjat Árrana stivrajådediddje Sonja Steen, libjjavuosádalle Lis Mari Hjortfors ja Viktor Paulsen aktan gållesmirjártjiehppe Inger-Lise Kolsrud avta
+vuosádusá guoran mij la gåhtjodum "Beskytt meg/Suoddji muv".
+Gierkav, Maria-symbåvllå ja symbåvllå goabddás.
+Utstilling Arran.
+Det praktiske med Styreleder i Árran Sonja Steen, mannekengene Lis Mari Hjortfors og Viktor Paulsen sammen med gullsmedmester Inger-Lise Kolsrud ved en av
+installasjonene kalt "Beskytt meg".
+Komsa, Maria-symbolet og symboler fra runebomma.
+Brukbart med
+folk på
+utstillingsåpning
+Fredag 1. november 2013
+Åhpa julevsámegielav
+telefåvnå baktu
+Dálla máhtá julev-
+sáme báhkogirjev
+ietjat telefåvnån
+Kárásjåk-
+vidnudahka Abc-Com-
+pany E-skuvla AS
+almot dálla áhpav,
+vuostak julev-
+sámegiellaj, dan
+mannella oarjje- ja
+Julevsáme báhkolistan li aj
+jiednaversjåvnå bágojs, vaj besa gullat
+gåktu bágov riekta jienastit.
+- Teknologalasj báhkolissta le
+boahtteájgge, danen dáv áhpav dagájma,
+subtsas vuobddemdirektørra ABC E-
+skuvlan, Jan Skoglund Paltto NRK.no/
+sami:aj.
+Vuodo báhkolisstaj le tjoakkeduvvam
+julevsáme næhttakursajs majt e-skuvla le
+fállam juo moadda jage.
+Elektråvnålasj báhkogirjen, majt gávna
+ietjat smart-telefåvnnåj jali næhttadielluj,
+li 3000 julevsáme bágo.
+Áhppa Bágo
+dåhkki nåvkå viedtjat App storas.
+Paltto
+jáhkká áhppa le riek buorre viehkken
+sidjijda gudi sihti julevsámegielav
+- Le buorre viehkkenævvo, sierraláhkáj
+jus dæhpo ja ij gávna bágov majt
+dárbaha, javlla sån.
+Oarjjesáme áhppa
+Åvddånibme, ja sierraláhkáj tjoahkkim
+julevsáme bágojs jiednabáhkolisstaj le
+vihpam moadda jage.
+Ienep sáme áhppa
+li boahtemin.
+E-skuvla le ruvva gárves
+oarjjelsáme áhppav almmudittjat.
+- Vájllup vilá muhtem tjuode bágo
+oarjjelsáme áhppaj, de la gárves, subtsas
+Paltto.
+- Le gus divras dáv áhpav viedtjat?
+- Ij la, dábálattjat ælla áhpa divrrasa.
+lip biednigijt dási biedjam ja oadtjum
+dårjav buvtadittjat, javlla bæjválasj
+jådediddje Kirsi Paltto bájkkeavijssaj.
+E-skuvla skåvlåjda fállá oahppomnævojt
+sámegiellaj nehtan ja fálli aj
+guhkásåhpadimev oahppijda
+Ållesjattugijda nehta baktu kursajt fálli
+nuortta-, julev- ja oarjjesámegiellaj, ja
+moattekultuvralasj dádjadimen.
+- Julevsámegielan li niellja dáse man
+gaskan besa válljit.
+Julevsáme 1-2-3-4 le
+ájádaládum ulmutjijda gudi vehi jali e
+åvvånis máhte julevsámegielav åvdutjis
+ja sávvi gielav oahppat, subtsas Paltto.
+Kurssa fállá ådåájggásasj tiemájt, edna
+jienav ja jiednabáhkolistajt ma li
+viehkken bágojt jienadittjat.
+Mikrofåvnnådåjmajn máhta báddit ietjat
+jienav ja buohtastahttet ietjat
+jienastimev jienastimijn kursan.
+- Máhta válljit kursav webåhpadiddjijn
+jali iesjåhpadussan.
+Vásedusá vuosedi
+åhpadus le buorep jus dujna le
+persåvnålasj webåhpadiddje guhti
+gåtset, divvu dahkamusájt, guládallá
+skájpa baktu ja gatjálvisájt vásstet.
+Valla sidjij gudi le dárbbo báhkogirjen
+guovlastit, de máhtá dav viedtjat áhppa
+baktu app storeas.
+Stuorra åvddånibme
+viddnudahkaj mij ásaduváj jagen 2000.
+- Dán jage lip sjaddam almulasj
+dåhkkiduvvam næhttaskåvllå.
+mávseduvá ruoptus majt iesj le máksám
+skåvllånævoj åvdås gå åhpadimev
+låhpada, javllá Kirsi Pallto.
+Duodden oahppojnævojda ja áhpajda de
+le álgge åttjudit suohtas låhkåmav ja
+oahppamav gåvvårájdo baktu (Bamse-
+værálda gievramus biernna), juojgajt
+oahppat Sámeednama tjiehpemus
+juojggijs ja oahppoárvulasj næhttabiele.
+"Facebook ja áhpa li
+ájnnasa bisodittjat
+sámegielav"
+Abc-Company E-Skuvla AS
+· Sáme digitála almmudahka ja næhttaskåvllå
+· Buvtadi oahpponævojt nehta baktu
+sámegiellaj ja sámegiela birra
+· Fállá guhkásåhpadimev sámegiellaj
+· E-Skuvla ájggu fállát buoremus kursajt ja
+oahppojnævojt nehtan nuorttaguovlon
+Kirsi og Jan Skoglund Paltto
+Illustrasjonsfoto:
+NRK Sapmi
+Fredag 2. august 2013
+Ávos oassálasste várreskåvlån Vuodnabadán.
+Glade deltakere på fjellskole i Hellmobotn.
+Ulmme lij ålggon årrot ja viessot dålusj
+sijda láhkáj.
+Luondulasj bæjválasj
+dahkamuhá tjalmostahteduvvin, duola
+Gåvå: Erling Urheim
+Jårggålibme:Divte Media AS/
+Adrian N. Mikkelsen
+Várreiellem
+Åvdep vahko lidjin birrusin guoktalåges tjoahken
+várreskåvlån mij vibáj niellja biejve ja gånnå base-
+campa lij Vuodnabadán
+Karoline suojnij.
+Karoline med sennagress.
+dagu málestibme, muorajt tjoagget ja vies-
+sot dålusj sámij árbbedábij milta.
+Ja lij
+sierraláhkáj suohtas gå nav moadda máná
+Vi lærte å lage sámegáhkko på helle.
+aktan æjgáda lidjin skåvllåj diededam.
+Kalle Urheim Urheim Kunst & Håndverkas
+ja Elena Paulsen aktan Divtasvuona
+suohkanijn
+jådedin
+skåvlåv
+oassálasstema hárráj vuojnnet ållesjattuga
+ja máná dasi lijkkujin.
+- Lev riek dudálasj tjadádimijn vájku ejma
+asta divna majt lijma usjudallam.
+Lågenanaktse jage li gållåm dallutjis gå
+dákkir várreskåvllå åvdep bále ásaduváj
+ja doajvov máhttá sjaddat jahkásasj
+ásadus, javlla Urheim.
+Prosjæktaj galggá álkke sæbrrat gå ij
+dárbaha sámegielav buktet ja iesjmákso lij
+dåssju guhtik 300 kr.
+suohkan ájggu sámegielav nannit ja
+åvddånahttet suohkanin, sjiehtadusáj
+baktu bájkálasj oassálasstij.
+luonndo gåvvidimijn.
+Mikal Urheim (81) aj
+sebradij ja subtsastij duola dagu makkir
+sebmula aneduvvin rappsan ållu dålen,
+gåktu jågån vájaldit ja nav vijddábut.
+lij buorre viehkken åvddånbuvtátjit
+julevsámegielav,
+árbbedábijt
+árbbediedojt.
+Nuoramus oassálasste lij
+bielnuppe jagák ja vuorrasamos
+gáktsalåkakta, ja dajnas de hiebaj
+juohkkahattjaj.
+Gå lidjin låvdagoaden ja
+teltan idjadam, guollim ja sáme biebmojt
+málestam, de sjattaj váren viessot muhtem
+biejvev sihke mánájda ja ållesjattugijda
+sámevuoda nannidussan ja diedulattjan
+dagáj.
+- Váren le luondulasj arena
+sámástittjat ja oahppat sáme
+iellema birra, Urheima mielas,
+guhti riek mánájs alvaduváj gå
+nav ålov sámástin.
+- Oassálasste bæjvádagán
+vásedin, gåktu gámán viessot
+ja dahkamuháj dagu luondo
+biebmojt málestit, muorajt
+tjoagget, gejnudagájt gávnnat,
+rádjánisvuodav ja duodden
+dálkkáj gárvedit.
+- Dájt biejvijt lij ienemus oassáj
+tjáppa dálkke, valla váren
+tjuossku ijájt ja dasi de
+gárvedijma, javlla Urheim.
+Guollim ja subtsastallam lij aj
+oassen skåvlås ja åvddånbuktin
+aj gåktu dålen sjattojt adnin.
+Kártta ja kompássa lidjin aj anon
+ja oahpásmuvvin aj sáme
+Fredag 6. desember 2013
+Åvdedime sáme
+mannoæládusáv
+nuorttan
+Novadis, Nordlandsforskning ja Nordlánda
+fylkkasuohkan tjalmostin sáme muossádimijt
+workshopan Nuorttavuona muossádibme-
+konferánsan Spålavuolen, mij lij basádismáno álgon.
+- Konferánssa lij geldulasj ja
+arvusmahtte, javllá Erling Urheim, guhti
+ietjas viddnudagá baktu duov dáv
+fálaldagáv fálat sihke turistajda ja
+iehtjádijda ja vuojnná aj moadda
+máhttelisvuoda ma sáme muossádimijda
+guosská.Sihke Nord Norsk Reiseliv
+(NNR) ja Reiseliv i Hamsuns Rike (RHR)
+bieles le sáme mannoæládusá
+åvddånahttem akta sijá
+mærkkagálvvostrategijas.
+NNR:an aj luonndodáhpádusá ja
+tjuovgga, arktalasj ja vil duodden
+merragádde ja merragáddekultuvrra.
+- Gå sáme kultuvrra le akta nielja
+oajvvevuorodimåsijs NNR:a
+mærkkagálvvostrategiján, de le ájnas
+muossádimebuvtagijt gånnå le sáme
+kultuvrra ja histåvrrå vuodon, Urheima
+miela milta.
+Iesj sávvá åvddånahttet duola dagu
+rábas næhttabielev sáme gåvåj ja
+duodden åvddånahttet duov dáv
+buvtapáhkev mij le sáme muossádimijda
+Urheim tjuovvu
+álgadimåhpadimev Start Opp Salten ja
+sihtá hiebadit suv
+viddnudakájggomusáv julevsáme
+kultuvrajn ja luondojn vuodon.
+Birrusij 25 oassálasste sáme
+viddnudagájs, Nordlánda
+fylkkasuohkan ja Nordlandsforskning
+oassálasstin ja workshopan dagástallin
+Spålavuolen.
+Dagástallin gatjálvisáj
+birra mij le sáme muossádime ja mij
+båktå vækságis dåbdojt sáme
+muossádime hárráj?
+Lij aj ságastallam
+mij gulluj vuobddemvejulasjvuohtaj ja
+ulmmejuohkusij, majt sáme oassálasste
+máhtti fállat,
+muossádibmehábbmim,
+oallevuohta ja
+máhttelisvuoda
+duon dán
+muossádibmedåjmajda
+ja konsepta ma
+Ájggomus le stuore-
+dit sisanov sáme muossádimijn
+guoskatjit jáhtojt, kultuvrav ja
+aktijvuodav luonnduj.
+rijkavijddásasj gålmmå jahkásasj
+åvddånahttemprosjækta álgaduváj mij
+gåhtjoduvvá "Samisk reiseliv i Nord-
+Norge" (SriNN).
+Dánna li niellja 20
+viddnudagás Divtasvuonas ja ulmme le
+dahkat buorre værmádagájt,
+vuobddemulmmelasj buvtaåvddå-
+nahttem, máhtudahkanannim,
+máhtudahkabuvtadibme.
+ASVO, Liddno Adventures DA, Árran
+julevsáme guovdásj ja Reiseliv i Ham-
+suns Rike oassálassti dán prosjæktaj,
+mav Origo Nord AS jådet.
+- Árran gálggá oajvveåtsålvisáv
+fylkkasuohkanij hábbmit snjuktjamáno
+Mij lip juo jådon åvddåprosjevtajn
+dagátjit oajvveprosjevtav.
+Sjaddá
+pilotprosjækta, mij namma le
+"Mannoæládus julevsáme guovlon".
+Referánssajuohkusin li aj Reiseliv i Ham-
+suns Rike ja Divtasvuona Suohkan.
+Árran le aj oasse SriNN:as.
+Dá li guokta
+sierra prosjevta, valla ma galggi
+aktisattjat barggat, subtsas direktørra
+Árranin, Lars Magne Andreassen, gut
+tjåhkkåj stivrrimjuohkusin
+åvddånahttemprosjevtan.
+Bájkálasj sáme mannoæládus le heva
+binná
+åvddånahteduvvam
+ja danna vuojnnu
+vejulasjvuohta
+dagátjit ienep
+barggosajijt
+muossádime,
+biebbmoturisma,
+idjadimsajij ja
+duoje aktijvuodan.
+- Majt vierttip dahkat le sámevuodav
+tjalmostahttet subttsasij baktu sáme
+bájkálasj histåvrås ja tjalmostahttet
+sámevuodav sæmmi ålov gå dáro hárráj.
+Dát le máhttelis márnánfievrridime,
+galbbima baktu, buorre buvta baktu,
+destinasjåvnnåviddnudagáj ja
+muodugasj dåjmaj siegen.
+Reiseliv i
+Hamsuns Rike le má adnám sámevuodav
+vuodon mannoåvdedibmáj guovlon juo
+Ájnnasamos le soajttá
+dálla aktisattjat åttjudittjat buorre páhkijt
+ma vuobddi.
+Dat guosská sihke dábálasj
+turisstaj, valla aj sidjij gudi årru muhtem
+tijma ierit.
+Mannoæládus sebradahttá aj
+sijájt gudi kursaj ja konferánsaj diehti jali
+åhpadime ja muodugasj siváj diehti
+båhti, dánna máhttep smidábun sjaddat.
+Buojkulvis fálli Hamsunguovdásj ja
+Árran åhpadibmepáhkijt
+joarkkaskåvlåjda fylkan.
+Dáv máhttep
+viehka ålov vijdedit, Andreassena
+mielas.
+Áttjak lidjin muhtem viddnudagá
+åhpadusmanon Ådå Zealándan
+álggoálmmuga maoria birra oahppat, ja
+ienep máhtudagáv åttjudit
+álggoálmmukturisma hárráj.
+- Riek ålov åhpajma ja lij aj ávkálasj.
+Maoria li tjiehpe mannoæládusájn.
+Javlli
+siján le sierra kombinasjåvnnå luondos,
+kultuvras ja ulmutjijs ma dåssju danna
+Sæmmiláhkáj máhttep mij
+javllap.
+Kombinasjåvnnå luondos,
+kultuvras ja ulmutjijs Nuortta-Sálton
+dåssju dáppe gávnnu.
+Sihke
+sámegielagijda ja dárogielagijda.
+dåssju tjiehpebun sjaddat dav
+- Sáme kultuvrra ja
+histåvrrå gálggá liehket
+ájnnasamos sivvan
+manátjit loahpáj
+Nuortta-Vuonan.
+Prosjækta "Sáme mannoæládus Nuortta-Vuonan" le mierre gålmmå jahkáj ja dan budsjæhttamierre le 11 milijåvnå kråvnå.
+Guovdásj oasse oajvveprosjevtas sjaddá guládallat
+mannojådediddjij ja mannoviddnudagáj, sáme muossádimij oasestiddjen, ja åvddånahttet arenav gånnå fáladiddje ja oasestiddje bessi gávnadit.
+Ájggomussan le nasjåvnålasj sáme
+kultuvrra -ja mannoæláduskonferánssa boahtte jage.
+Uddni li dåssju gallegattja jali e åvvånis gávnnu vuobddemorgána ma sáme buvtagijt hiebadi ja vuobddi, juogu de aktu jali iehtjádij
+siegen.
+Prosjektet "Samisk reiseliv i Nord-Norge" har en ramme på tre år og med en budsjettramme på 11 millioner kroner.
+En sentral del av hovedprosjektet vil være å ha dialog
+med turoperatører og reisebyrå, som kjøpere av samiske opplevelser, og utvikle arena der tilbydere og kjøper kan møtes.
+Det planlegges en nasjonal samisk kultur -og
+reiselivskonferanse neste år.
+I dag er det få eller ingen salgsorgan som pakker og selger samiske produkter, verken for seg eller i kombinasjon med andre.
+Her er det rådgiver for
+reiselivet, Ann-Jorid Pedersen i Mimir AS, som holdt foredrag i Svolvær under Nord-Norsk Opplevelseskonferanse.
+Foto: Julev Gåvå/Erling Urheim
+dasi gullu
+mihásvuohta.
+Maoria li viehka
+mihá ietjastis ja
+ietjas duogátjis
+ja dav aj
+vuosedi, subtsas
+Árranin galggá
+gahttjalit
+tjoahkkit
+bájkálasj
+mannoæládu-
+soassálasstijt.
+- Vissásit aktan
+galggap nahkat
+æládus-
+guosská
+kultuvrra-
+æládusáda
+gånnå li stuorra
+vejulasjvuoda.
+Prosjækta aj guosská
+máhtudahkalasedibmáj, dajnas le
+geldulasj ájgge mij dal boahtá, javllá
+Fredag 4. oktober 2013
+Anette Langås Larsena åvddånbuktem dutkamis låhkåma birra buoragit duostoduváj Divtasvuona suohkanstivras.
+Anette Langås Larsens presentasjon om forskningen på læsing ble godt mottatt av kommunestyret i Tysfjord.
+Langås Larsen, guhti l riegádam ja
+bajássjaddam Divtasvuonan, le
+guoradallam dáv sierra tiemáv.
+boahtá bágos låhkåt, ja vuoset låhkåmij
+åskulasj versas soames skihpudagá jali
+vájve diehti.
+Låhkåmij gullu varáv
+stieggit jali várkev gádodit, báktjasav,
+psyhkalasj vájvijt ja buojkulvissan
+vártov gádodit lågådahttemijn soames
+tevstas, álu åskulasj vuodujn.
+ietjas prosjæktajådediddjijn Nina Foss
+Nasjonála Dutkamguovdásj Duodde ja
+Ietjá Dálkudimes Råmså Universitehtan
+(NAFKAM) åvddånbuvtijga prosjevta
+gávnadusájt Divtasvuona suohkanstivra
+tjåhkanimen ragátmánno 17. biejve.
+- Ságájdahttám lev guokta ålmmå ja
+lågenanakta nissuna Divtasvuonan gudi
+barggi dálkudiddjen, skihppijsujttárin ja
+varresvuodabarggen ja sijá
+gasskavuodav skihppijda gudi aktidi
+låhkåmav ja skåvlåmedisijnav, sihke
+ájnegattjat ja juohkusin.
+Dutkamprosjækta le lahka aktisasjbarggo
+Divtasvuona suohkanijn, oassálasste
+dutkamin li ienemusát åttjuduvvam
+varresvuoda- ja huksooajve baktu,
+subtsastij Langås Larsen.
+Låhkåmin le guhká dáhpe dánna
+nuorttalin, valla gávnnu binná dutkám
+Låhkåmav dutká
+Anette Langås Larsen le guoradallam gåktu
+varresvuodabargge Divtasvuonan duosstu skihppijt
+gudi aktidi låhkåmav ja skåvllåmedisijnav.
+mij gullu varresvuodabarggij kultuvralasj
+dádjadusás låhkåmis.
+Dutkam psyhkalasj
+pasientaj anos árbbedábálasj låhkkijs
+vuoset sáme pasienta viehkev åhtsi
+låhkkijs ienebuv dádtja pasientajs.
+- Åvdep ja ietjama dutkamijn vuodon,
+ájggop ådå prosjevtan lagábuj
+guoradallat gåktu varresvuodabargge
+háldadi pasientajt gudi viehkev gávnni
+skåvlåmedisijnan ja árbbedábálasj
+låhkåmin.
+Makkir åtsådallama li
+varresvuodabarggijn háldadimijn
+pasientaj gudi aktidi låhkåmav ja
+skåvlåmedisijnav julevsáme guovlojn?
+Majt diehti varresvuodabargge låhkåma
+Gåktu vájkkut varresvuodabargge
+ietjas tjerdalasj ja kultuvralasj duogásj
+åtsådallamav ja dádjadusáv
+árbbedábálasj låhkåmis?
+Ja gåktu
+sáhkadi varresvuodabargge gaskanisá
+låhkåma birra, javlaj Anette Langås Lar-
+sen Divtasvuona suohkanstivrra-
+politihkkárijda.
+Árbbedáhpe
+Larsena ságastallama
+varresvuodabarggij vuoset muhtema
+låhkåmav tjadni sáme árbbedábijda ja
+muhtema e. Valla gájka guorrasij låhkåm
+risstalasj dábijda gullu.
+Sij jáhkki
+pasienta adni låhkåmav ja jáhkki låhkåm
+le dábálasj suohkanin, valla e gávna dav
+vuosstebiellen skåvlåmedisijnnaj.
+vieledi pasienta jáhkov låhkåmij, dan
+diehti gå le dábálasj suohkanin,
+sierraláhkáj sámij gaskan.
+- Låhkåm guosská ålov.
+Muhtema javlli
+gullu unnep vájvijda duola dagu
+varrastieggimij, gádodibme vártojs,
+báktjasijt, bádnevárkev ja nav
+vijddásappot.
+Madi iehtjáda vas giehto
+alvos vájvij birra duola dagu
+bårredávdda, psyhkalasj vájve ja nav
+Gå varresvuodabarggijt
+ságájdahttiv åtsådallamij birra låhkåma
+hárráj, de álu mujsta gahtjadin jus
+priváhta ulmutjin gatjádiv jali
+fáhkabarggen.
+Moaddása subtsastin
+priváhta åtsådallamij birra låhkåma
+hárráj, jali subttsasij birra majt lidjin
+gullam, javlaj Langås Larsen.
+sieradin priváhta ja barggo åtsådallamij
+gaskan mij gulluj låhkåmij.
+Varresvuodabargge gev Larsen
+ságájdahtij ællim oahppam majdik
+låhkåma birra, jali ietjá árbbedábálasj
+buoredimvuogij birra ietjas åhpadusán.
+Dav majt diehtin, lidjin oahppam
+bajássjaddadahttin suohkanin gånnå dát
+Máhtudagáv låhkåma birra li
+åttjudam subttsasij ja åtsådallamij baktu,
+jali soames berrahin le lågåduvvam.
+vájllu máhtudahka duostodittjat dáv
+barggosajen.
+- Varresvuodabarggij milta almulasj
+virgen le gássjelis sáhkadit gaskanisá
+låhkåma birra.
+Gullut le tjanádum
+tabutiebmán, ja danen ij ulmusj dan birra
+sáhkada almulattjat, ja sierraláhkáj
+varresvuodabarggen.
+Vuojnnet lågådime
+birra ij bárep nammaduvá ietján gå ietjas
+sosiála juohkusin ja ietjas tjerdalattjaj.
+Sæmmi bále le dát ájnas pasientajda gudi
+jáhkki låhkåmij dan diehti gå máhttá
+fámojt åttjudit gå le skibás, javlaj Anette
+Langås Larsen gut diededij
+vejulasjvuoda birra joarkátjit dutkamav.
+Sån le åvdebut tjadádam sæmmi
+guoradallamav "dábálasj" ulmutjij gas-
+kan gudi viehkev gávnni låhkki lunna
+soames suohkanin Nuortta-Råmsån.
+Suohkanstivra oassálasste buoragit
+duosstun åvddånbuktemav, ja muhtema
+hållamståvlås subtsastin ietjasa
+åtsådallamij birra låhkåma hárráj.
+- Jáhkav le máhttelis dahkat dáv oassen
+åhpadusás UiTan, sierraláhkáj jus
+buohtastahtá båhtusijt goappátja
+Vuojnedahtte le sierra
+dárbbo máhtudahkaj dán birra
+varresvuodabarggij gaskan, javlaj
+seniordutke ja prosjæktajådediddje Nina
+Foss åvddånbuktema mannela.
+Prosjækta le ruhtaduvvam Nordlánda
+fylkkasuohkanis, SANKSas, Sámedikkes,
+Guovdásj huksodutkamis, NAFKAM,
+Sáme guoradallamguovdátjis ja Árran
+julevsáme guovdátjis.
+Fredag 5. april 2013
+Filmma sihtá gæhttjijda dålusj sáme
+dijdav vuosedit, sæmmi båttå dagu
+gæhttje bessi gæhttjat moadda vuorrasij
+dåbdojt huksodievnastusán.
+gåvvit ájnegis ulmutjij tjiegadum
+máhtov, ja man ájnas le tjiegosvuodajt
+boahtte buolvvaj gaskostit åvddål ájgge
+l vássám.
+Filma fádda le ájnegis ulmutjij
+tjiegnalis máhtto man ruohtsa li dålusj
+sáme åskon, ja gåktu muhtem gássjelis
+politihkalasj dille vargga dáv
+árbbediedov gádot ålles boahtte ájgijda.
+Gatjálvis mij de báhtsá le galla dákkir
+vuorbedis dile gávnnuji ietjá sajijn?
+oanesfilmav
+doarjju
+Julev film oattjoj sámedikkerádes
+juollodum rudájt ietjas oanesfilmmaj
+"Bonki"
+Tæksta: Præssadiedadus Samediggi
+- Mij "Bonki" filmav
+doarjjop danen gå dat
+dokumenteri sámevuodav
+ájggeguovddelis ja
+ådåájggásasj birrasin,
+javllá Sámedikkeráde Vibeke Larsen.
+Filma álggo le muhtem dijdda Nuortta-
+Råmsås, ja dan vuodon le duohta
+histåvrrå.
+Oajvvepersåvnnå le hoavkes
+vuoras ålmmå guhti muhtem
+institusjåvnån Nuortta-Råmså guovlon
+årru.
+Gájka jáhkki hiebdes le, danen gå ij
+aktak sujna buvte guládallat.
+Gitta
+dallutjij gå ådå bargge, nissun Sis-
+Finnmárkos dåhku álggá.
+Sån ájttsá
+oajvvepersåvnån le muhtem alvos
+tjiegosvuohta mav sihtá ilmodit.
+galggá Ivgumuotki dáfojn báddiduvvat,
+Solhov institusjåvnnåtsiekkadusájn
+eksteriørra- ja interiørrabirástagán
+histåvrråj.
+Filma ietjá ruhtadiddjij gaskan le
+Nordlánda fylkkasuohkan ja ålle
+budsjæhtta le 2,15 millijåvnå.
+vihpá sulle 15 minuhta.
+- Filmma le nanos media gå galggá
+subtsastallat, aj gå sáme hásstalusá ja
+subttsasa galggi subtsastuvvat.
+Julev
+Filma "Bonki" le ájnas viehkken sáme
+filmmabuvtadibmáj, ja åvdet aj dav lase-
+dum berustimev sáme filmas, låhpat
+sámedikkeráde Vibeke Larsen.
+Tæksta: Præssadiedadus NSR
+Vájku la vilá nuorra,
+de li sujna juo
+åtsådallama
+kulturbargos ja
+politihkalasj
+Siebrre Julev-
+sáme (DSJ)
+Nuorajpolitihkkár
+Divtasvuonas
+Viktor Inge Paulsen Ájluovtas le
+20 jage vuoras ja le nomineridum
+nuppát sadjáj Vuona Sámij
+Rijkasiebre (VSR) lisstaj Sáme-
+dikkeválggaj Viestarmera
+nuorajda, dat le gal sihkar, javllá Paul-
+sen. Gå galgaj jåhtet de lij luondulasj
+válljit Guovddagæjnov.
+- Ájnas sivva
+manen válljijiv jur Guovddagæjnov, le gå
+sidáv årrot sajen gånnå máhtáv nannit
+ietjam identitehtav.
+Gå åhpav
+nuorttasámegielav de aj sjattav
+smidásabbo julevsámegielan.
+Sávav aj
+sjaddat tjiehpep duodjár, javllá Paulsen,
+guhti sierraláhkáj berus duojes ja la
+duola dagu allasis sliehpáv gårrum.
+Paulsenin li aj åtsådallama politihkalasj
+bargos, dallutjis gå tjåhkkåhij nuoraj
+fylkkadikken Nordlándan tjavtjas 2010
+tjaktjaj 2012.
+- Muv mielas lij miellagiddis
+barggat politihkalasj ássjij nuoraj
+fylkkadikken, valla dåbddiv ittjiv
+nuohkásav oattjo barggat daj ássjij ma
+lidjin munji ájnnasabmusin.
+berustav sámepolitihkalasj ássjijt, ja muv
+vásádusá vuona politihkalasj systemajn
+li sivva manen iv la tjáledahttám vuona
+politihkalasj belludahkaj, hæjttá Paulsen,
+2. kandidáhtta VSR:a listan Vestarmeran.
+(Runar Myrnes Balto)
+stivrrajådediddje, ja le Julevsáme Vahko
+prosjæktadåjmadiddje.
+vahkko le julevsáme kultur- ja
+giellavahkko man sisadno li dåjma ja
+kursa julevsáme árbbedábij nali
+vuododum, ja vahkon tjadáduvvá
+dábálasj HellmoCup.
+- Munji le ájnas åvdedit sáme kultuvrav
+Vierttip åttjudit ienep
+sáme dáhpádusá Divtasvuonan, ja dan
+diehti bargav mån julevsáme vahkujn.
+Muv mielas le ájnas jut nuora oadtju
+sáme fálaldagájt ma sáme identitehtav
+nanniji, javllá Paulsen.
+Sån gielav ja kultuvrraássjijs berus ja
+sávvá máhttá daj ássjijn liehket buorre
+åvddågåvven.
+- Sávav mij nuora galggap
+sámástit ja gáptijn vádtset ienebuv gå
+uddni dahkap, ja hálidav oassálasstet
+vaj sjaddá luondulasj dav dahkat,
+joarkká lisstaájras.
+Mannel gå lij guhka ájgev bargov
+åhtsåm Divtasvuonan ja ittjij oattjo, de la
+dal Guovddagæjnnuj jåhtåm.
+- Vierttip
+barggat ienep barggosajij åvdås
+Odd Levi Paulsen
+Fredag 8. februar 2013
+Urfremføring.
+Jiena hadde for
+anledningen oversatt
+Tysfjordsangen til
+lulesamisk og fremførte
+vakkert både den,
+samenes nasjonalsang
+"Sámi soga lávlla" og
+flere.
+Ådå nasjonála ájllek?
+Vuostasjåvddånbuktem
+.Drag Jiena lij dán
+bæjvváj jårggålam
+Divtasvuona lávllagav
+julevsábmáj ja
+åvddånbuktin tjábbát
+sihke dav ja sáme
+vierrega lávllagav ja ietjá
+lávllagijt.
+Biskoahppa bådij njuolgga Hábmeris
+gånnå lij ávvudallam biejvev
+rádeviesson, dassta Árranij manáj
+åvddål gå vuonav rasstij Gásluoktaj.
+lij riek ávon gå besaj oassálasstet
+ávvudallamin goappátjij bielen
+Divtasvuonas.
+Ietjas hålan oajvvadij
+biejvve viertti nasjåvnålasj ájllegin
+- Guovvamánno 6.
+Biejvve viertti ådå
+ájllegin sjaddat Vuonarijkan.
+máhttep ávvudallat, aktisasjvuohta
+nanni åvdedimev, javlaj sån ja vuosedij
+dan tjáppa dálvvebæjvváj, muohttagijn,
+bæjvádagájn ja sáme ja vuona slávgá
+aktan lipsjodin, ma aktan dahkin buorre
+birástagáv bæjvváj.
+- Dát le ájnas biejvve sámeednamij ja
+dádtjada Vuonan.
+Ådåájggásasj biejvve
+oabme álmmugij.
+Biejvve le má
+slávggimbiejvve ålles Vuodnaj, dættodij
+Jørgensen giehtoj gássjelisvuodaj birra
+ma soajttá ihti gå la unneplågon ja majt
+sámeálmmuk la vásedam.
+giella le ájnas ja vájku bukta japana
+gielav de rat skurnnjel gå galggá adnet
+dajt gallegasj bágojt majt la
+julevsámegiellaj oahppam.
+- Symbåvlå lij ájnnasa, sihke slávggá,
+giella ja galba.
+Lev mihá ietjam stádas
+Bådåddjo gånnå galba li goappátjij
+gielajda, jur dagu Divtasvuonan ja dálla
+aj Hábmerin gånnå li sáme galbajt
+åttjudime.
+Viessop aktan.
+Gasskavahko sáme álmmukbiejvve
+ávvudaláduváj moatte sajen Nuortta-
+Sállton.
+Árranin biskoahppa Tor B. Jørg-
+ensen ja Drag Jiena tjuovgadin biejvev.
+álmmuga avtalágásj duobddágin, javlaj
+Jørgensen, åvddål gå sávaj vuorbbe
+biejvijn ja buorissjivnnedij gájkajt.
+Assto li ulmutjij ságastit åvddål gå
+vuonav rasstij Gásluoktaj, gånnå galgaj
+rádevieson hållat.
+Le oajbbum
+Direktørra Lars Magne Andreassen rabáj
+biejvev, gånnå mánájgárdde, skåvllå ja
+ållesjattuga lidjin tjoahken.
+- Uddni ávvudallap 20 jage sáme
+álmmukbiejvev, valla gávnnuj juo
+mælggadav åvddål moattes dijás lijda
+riegádum.
+Biejvve ij la nåvku boahtám,
+sæmmiláhkáj gå jienastamriektá
+nissunijda ittjij nåvku boade.
+Soames le
+oajbbum riektáj sámástittjat mánájgárden
+ja skåvlån, javlaj Andreassen.
+Vuosedij
+dálla le lågev jage dassta gå biejvve
+sjattaj almulasj slávggimbiejvven.
+- Vuona slávgájn galggá slávggit, valla
+Hiervvidum.
+Are Tjikkom (10), oahppe
+Ájluovta skåvlån, lij gápptáj tjágK'am ja
+mihát vuosedij væskov biejvvegåvåstagájn
+majt le iesj gårrum, mij aven gahtsahij.
+Galla lij vehi gássjel goarrot, sierraláhkáj
+biedjis sasnev, dåbdåstij sån.
+I finstasen.
+Elev ved Drag skole, Are
+Tjikkom (10) hadde tatt på sin kofte og viste
+stolt frem egenprodusert taske med
+solsymbolet på, som hang i beltet.
+-Det var
+litt vanskelig å sy, spesielt det hvite
+skinnet, innrømmet han.
+sáme slávgájn besa iesj válljit.
+Sån lij riek dudálasj biejvijn mij fálaj
+fágalasj dåjmajt oahppijda,
+dájddavuosádusáv ja girjjealmmudagáv.
+- Dálla le sjiehtes ájgge tjalmostahttet
+duov dáv sáme temátihkav, javlaj Andre-
+assen, ja vuosedij dasi majt Divtasvuona
+ASVOj lij åvddånahttám ja aj gåktu
+biejvve måttijn sajijn ávvudaláduvvá
+ålles vahkov.
+Drag Jiena rabáj sáme vierraga lávllagijn
+ja åvddånbuktin aj Divtasvuona
+lávllagav julevsábmáj, mij dán
+aktivuohtaj lij áttjak julevsábmáj
+jårggåluvvam Erling Urheimas.
+Navti lij
+vuostasj åvddånbuktem dán lávllagis
+julevsábmáj.
+Mannelij lij girjjealmodibme,
+jubmeldievnastus ja girkkokáffa.
+Ávvogáhko ávvobæjvváj.
+Klássa Ájluovta skåvlån ja sijá æjgáda lidjin báhkkum ja
+gahpagáhkujn guossodin.
+Festkaker på festdagen.
+10. klasse ved Drag skole og deres foreldre sto for baking og
+servering av bløte kaker.
+Ruhtadoarjja kursajda/kursene
+støttes økonomisk av:
+Julevsámegiela álggoåhpadus Árranin
+- Sámásta 1 og 2
+Árran álggá guovtijn julevsámegiela åhpadusájn ållessjattugijda Sámásta 1
+Kursa li rahpasa gájkajda gudi sihti julevsámegielav oahppat.
+Sámásta
+2 le sidjij gudi åvdutjis vehin máhtti.
+Sámásta 1 le juohkka gasskavahko 09.00 - 14.00
+Sámásta 2 le juohkka duorastagá 09.00 - 14.00
+Juohkka kursan li 70 åhpadimtijma tjoahkkáj.
+Sámásta 1 álggá gasskavahko guovvamáno 13. biejve kl 09.00,
+Sámásta 2 álggá duorastagá guovvamáno 14. biejve kl 09.00,
+Kursa li navku ja gájkajda rahpasa.
+Oahppámnævojt kurssaj oattjo Árranin
+Diededimev kursajda ja diedojt kursaj birra vattá telefåvnå 75 77 51 00 jali
+mejla poassta@arran.no baktu.
+Ienep diedojt vaddeba Lars-Filip Paulsen jali Samuel Gælok: tlf.
+Gehtja aj mijá giellarijmov dánna:
+http://www.arran.no/arrana-giellarijmmo-2013.5148479-240161.htm
+Lulesamisk begynneropplæring på Árran
+Árran starter opp to lulesamiske språkkurs for voksne, Sámásta 1 og 2.
+Kur-
+sene er åpne for alle som ønsker å lære seg lulesamisk.
+Sámásta 2 er be-
+regnet på de som kan litt samisk fra før.
+Sámasta 1 foregår på onsdager kl 09.00-14.00.
+Sámásta 2 foregår på torsdager kl 09.00-14.00.
+Hvert kurs er på totalt 70 undervisningstimer.
+Sámásta 1 starter onsdag 13. februar, og siste kursdag er 29. mai.
+Sámásta 2 starter torsdag 14. februar, og siste kursdag er 30. mai.
+Kursene er gratis og åpne for alle.
+Kursmateriell kan kjøpes på Árran.
+For påmelding, ta kontakt med Árran på tlf: 75 77 51 00 eller e-post:
+poassta@arran.no
+For mer informasjon om språkkursene, kontakt Lars-Filip Paulsen eller
+Samuel Gælok, tlf.
+Se også vår språkkalender, via lenken:
+Biskopen kom rett fra Hamarøy hvor han
+markerte dagen på rådhuset, så til Árran
+før han krysset fjorden over til Kjøpsvik.
+Han viste stor glede over å være med i
+feiringen på begge sider av Tysfjorden.
+Han kom i sin tale med forslag om at dagen
+bør bli en nasjonal helligdag.
+-6. februar bør bli en ny helligdag i Norge.
+Sammen kan vi feire dagen, fellesskap ska-
+per utvikling, sa han og viste til den flotte
+vinterdagen, med snø og sol og vaiende
+norske og samiske flagg i vinden, som
+satte en perfekt ramme rundt dagen.
+-Dette er en viktig dag for Sápmi og for
+alle nordmenn og Norge.
+Det er en mo-
+derne dag for et gammelt folk.
+Denne da-
+gen er flaggdag for hele Norge, understre-
+ket han.
+Jørgensen viste til at det kan være van-
+skelig å være minoritet, noe Samefolket
+har fått erfare.
+Han viste til at språket er en
+viktig faktor og sa at selv om han har lært
+seg japansk, vegrer han seg fremdeles for
+å bruke det lille av ordforråd han har lært
+seg på lulesamisk.
+-Symbolene er viktige, både flagg, språket
+og skilting.
+Jeg er stolt over min by Bodø
+som har skilting på begge språk, akkurat
+som i Tysfjord og nå Hamarøy som jobber
+med å få samisk skilting.
+Vi lever et samliv.
+To folk i ett territorium, sa Jørgensen, før
+han gratulerte med dagen og velsignet
+Han tok seg tid til å snakke med folk før
+han tok turen over til Kjøpsvik for å holde
+tale i rådhuset.
+Ny nasjonal helligdag?
+Onsdag ble samefolkets dag markert og feiret
+flere steder i Nord-Salten.
+På Árran var det biskop
+Tor B. Jørgensen og Drag Jiena som kastet glans
+over dagen.
+Ny nasjonal helligdag.
+-Et naturlig sted å være, og det er en stor opplevelse å være her,
+sa biskopen som foreslår Samefolkets dag som ny nasjonal helligdag.
+-I første omgang
+kunne de tre-fire nordligste fylkene gjøre det, ja man kunne lage en kampanje for det,
+oppfordret biskopen.
+Ådå nasjonála ájllek.
+Dåbddu luondulasj dánna liehket, ja le stuorra muossádibme
+dánna liehket, javlaj biskoahppa ja oajvvat sáme álmmukbiejvev ådå nasjonála ájllegin.
+Álgon lij máhttelis gålmmå-niellja nuorttalamos fylkajn, dåhkkit lij ratjástimev dan hárráj
+dahkat, bádtjij biskoahppa.
+Har kjempet
+Det var direktør Lars Magne Andreassen
+som åpnet dagen, hvor både barnehagen,
+skolen og voksne var samlet.
+-I dag feirer vi 20 år for samefolkets dag,
+men dagen har eksistert lenge før mange
+av dere ble født.
+Dagen har ikke kommet
+av seg selv, på lik linje som stemmerett for
+kvinner kom av seg selv.
+Noen har kjem-
+pet for retten til å snakke samisk i barneha-
+gen og skolen, sa Andreassen.
+Han viste til at det er ti år siden denne
+dagen ble en offentlig flaggdag.
+-Det norske flagget skal man flagge med,
+mens det samiske er valgfritt.
+Han var godt fornøyd med dagen som
+bød på både faglig opplegg for elever,
+kunstutstilling og boklansering.
+-Dette er en fin anledning til å synliggjøre
+ulik samisk tematikk, sa Andreassen, og
+viste til det som Tysfjord ASVO i lengre
+tid har utviklet og at dagen mange steder
+har blitt til ei hel ukes markering.
+Urfremføring
+Drag Jiena åpnet med samenes felles na-
+sjonalsang "Sámi soga lávlla" og frem-
+førte Tysfjordsangen på lulesamisk, for
+anledningen nyoversatt til lulesamisk av
+En aldri så liten premiere
+med andre ord.
+Det ble senere på dagen både bok-
+lansering, gudstjeneste og kirkekaffe.
+Kunstutstilling og maleverksted.
+Elevene i Tysfjordskolene fikk både omvisning i
+kunstutstillingene og eget malerverksted.
+Det ble godt mottatt.
+Dájddavuosádus ja mállimbåddå.
+Oahppe Divtasvuona skåvlåjn vuoseduvvin
+dájddavuosádusán ja oadtjun sierra mállimbåttåv.
+Dát buoragit duostoduváj.
+Markerte samenes dag
+Samenes nasjonaldag 6. februar ble
+markert også i Leinesfjord med tale av
+ordføreren, flaggheising, sang og
+samiske tradisjoner.
+LEINESFJORD
+Heiser sameflagget.
+Her heiser Eilif Jensen det samiske flagget
+utenfor rådhuset i Leinesfjord med ordfører Asle Schrøder (t.v.
+), ansatte
+på rådhuset og elever fra barneskolen som tilskuere.
+Eventyr.
+Nina Einarsen (i midten) leser samiske eventyr i lavvoen.
+Alle foto: GUNNAR GRYTØYR
+Lassokasting.
+Hanna for også god dreis på lassoen etter å ha fått instruksjoner av Eva Ditte Donat.
+Kjøpsvik skole har samisk utstilling på Rådhuset i Kjøpsvik.
+KJØPSVIK
+Kulturellt innslag: 1-2 og 4. klasse ved Kjøpsvik synger her "Bæ, bæ lille lam" på samisk.
+Lærer er Astrid
+Grundvold.
+Foto: Geir Smelror
+Anna Kuoljok holdt tale med
+tema om samiske kvinner og 100-
+års jubileum for kvinners
+stemmerett.
+Sameflagget vaier over prestegården i Kjøpsvik.
+Elevene i 1.-4. klasse fremførte "Bæ, bæ lippatjam" og en sang om
+reinen i forbindelse med flaggheising ved skolen.
+Foto: Ingar N. Skogvoll
+Det ble bekreftet da direktør ved
+Árran Lulesamisk senter, Lars
+Magne Andreassen, overleverte
+det nye styringsdokumentet for
+de neste fire årene.
+Til stede var
+styreleder Sonja Steen og
+sametingsråd Vibeke Larsen.
+Styringsdokumentet er et verk-
+tøy som institusjonen skal jobbe
+mot de nærmeste fire årene og
+som legger klare mål og strate-
+gier for virksomheten.
+Driften for-
+deler seg som foregående år på
+barnehage, språksenter, museum
+og forskning & utvikling (FOU).
+Og selv om det ikke er de store
+endringer i driften, sier direktør
+Lars Magne Andreassen at det
+skal satses enda sterkere på selve
+- Vi skal fremdeles satse sterkt
+på språket og samisk skal utvi-
+kles til hovedspråk på Árran, sier
+Andreassen, og viser til at selve
+språket er en av de viktigste fak-
+Lulesamisk blir
+hovedspråket ved
+institusjonen og de
+igangsatte prosjek-
+tene som duodje
+og grenselos-
+prosjektet videre-
+føres i de neste
+årene.
+Nytt styringsdokument på plass.
+F.h direktør ved Árran, Lars Magne Andreassen, styreleder Sonja Steen og sametingets visepresident Vibeke
+Larsen, her i intervju med NRK.sapmi.
+Samisk blir hovedspråk
+på Árran
+torene som viser tilhørighet.
+Men også andre prosjekt som
+videreføring av duodjekompe-
+tanse og grenselosprosjektet vil
+bli prioritert.
+- Det vil bli videreføring av
+duodjeprosjektet, som vi har fått
+veldig mye positiv tilbakemelding
+på og også grenselosprosjektet
+vil bli videreført, sa samtingsråd
+Vibeke Larsen til NRK.sapmi.
+vil det bli et nært samarbeid med
+riksantikvaren om grenselos-
+Styreleder Sonja Steen
+forteller at Forskning og Utvik-
+ling (FOU) vil bli videreutviklet
+hvor man opprettholder samarbei-
+det med Universitetet i Nordland
+og deltar i forsknings- og
+utviklingsnettverk.
+Johan Daniel Hætta (t.v) har fortellerstund om samiske tradisjoner i lavvoen i Pæsatun barnehage.
+Ingar Kuoljok og Kirsti Knutsen forsyner seg av bidos.
+Lager kniv.
+Her lager Magnus en kniv mens Sidsel Bakke
+koker styrkedrikk ved å legge varme steiner i gryta.
+LEINES-
+FJORD
+Tæksta/gåvvå: Ragnhild Lien
+Divtasvuona ASVOa jådedime baktu le
+Rádnastallam vahkkosattjat ásaduvvam
+2012 tjavtja ja 2013 gidá, guokta tijma
+vihpá ja ållåsit le 19 váhko ásaduvvam.
+Fálaldahka le buoragit
+vuosstájváldedum ja 71% mánájs adnin
+fálaldagáv.
+Ulmme lij aktan
+hávsskudallat - julevsámegielajn
+guládallamgiellan, majna prosjækta le
+19 váhkoj
+rádnastallamijn máná ienemusát
+sámásti.
+Viertti liehket galle
+ållesjattugijs váj sjaddá buorre sáme
+ságastallam ja váj tjårggiji divna máná
+bessi sáme ságastallamij, javlli
+Rádnastallam jådediddje.
+Æjgáda li aj
+miellusa fálaldagájn ja sijá mielas le
+ájnas juhte joarkeduvvá.
+Dálla le
+åvdåsvásstádus Árranij sirdeduvvam ja
+direktørra Lars Andreassen tjårggit
+fálaldahka joarkeduvvá buoremus
+láhkáj gå máhttelis.
+Giellaarena mij le
+vuorbástuvvam
+Rádnastallam le
+sámegielalasj
+asstoájggefálaldahka
+mánájda 1-7.
+Klássan
+gejn le sámegiella
+åhpadimgiellan
+Hávsskes æjvvalibme Divtasvuona ASVOn, mannemus Rádnastallamin.
+Jådediddje Divtasvuona ASVO Beate Ráhka-Knutsen, Rádnastallamjådediddje Mathias Mikkelsen, Inga
+Mikkelsen, Ingrid Kintel, sadjásasj Siri Nystø Ráhka.
+Duogen: Soahkanoajvve Tor Asgeir Johansen.
+Hyggelig sammenkomst på Tysfjord Asvo, da avslutningen av Radnastallam ble
+markert.
+Fra venstre: Leder Tysfjord ASVO Beate Ráhka-Knutsen, Rádnastallamledere Mathias Mikkelsen, Inga Mikkelsen, Ingrid Kintel, vikar Siri Nystø Ráhka, bak: ordfører Tor Asgeir
+Boandás-Anders ja
+áhkásj Boletta
+(Jovasdtr
+Oajvedibme) ja
+sunnu niejda Inga ja
+Ristin aktan ælov
+sujttijin.
+Goappátja
+niejdas nuorra jagij
+sinna sårmen
+jámijga.
+Árbbedábij
+milta Boandás-
+Boandás-Anders
+Gåhtjoduváj "boandás-Anders" suv stuorra
+ællo diehti.
+Tjuottjoduvvá Anders Pettersen
+Vaddnemin lidjin sulla 1000 rejna bajemusát.
+Anders álu juojgaj ietjas
+surgov gå lij ålggon jali
+várijt vádtsij.
+Mælggadav gulluj.
+Javllin vájku ulmutja
+ettjin dádjada juojgav de
+máhttin gullat dát lij
+"surggojuojgga".
+niejdajt biestij stuorra
+oasse hærdo vuodos
+gádoj.
+Biebbmobárnne
+ja niehpe Jon Jonsen
+Håkjerringnesas
+manemussaj æddnuv
+árbbij.
+Manebuj
+gåhtjoduvváj Lánásse-
+Jåvvån.
+vuorastuvájga årojga
+Anders ja Boletta
+Vielggisgierjåhkågátten
+Goajvojávre guovlon.
+Sadje gåhtjoduvváj
+Boandásanders-
+giedden.
+Danna adnin
+berunáhkárattjav ja
+gallegasj gájtsa mielke
+Dálvijt lidjin
+gájtsa Vuoras-Piera
+fievsen Skielkkán.
+Birrusij 1885 lij
+Boandás-Anders riek
+vuorbedis ja sårmen
+nårråsav dåjij.
+Ittjij savá
+ja dajnas ittjij nagá
+vádtset.
+Ietjastis guokta
+såppij duok diek giesij.
+Vuoratjismáuvjve 189j.
+Vuoratjismániino 29.
+Biejve boandás-Anders
+jámij ietjas gámán
+Vielggisgierjåhkågátten.
+Vuoras-Piera Skielkká
+Boandás-Andersav
+viettjaj hestajn ja
+gierrisijn ja
+doalvoduvváj
+Karlsøy:aj gånnå
+hávddáduváj.
+Boletta
+manemus jagijt
+Lánásen åroj.
+Fredag 12. april 2013
+Sivva le suollun li moadda sáme hávde
+Vánatjasuoloj le
+årrom hávddádimsadje sáme álmmugij
+Divtasvuonan 1000-1200 jagijs gitta
+1800-jagij loahppaj.
+Jagen 1876
+Vánatjasuoloj duodastuváj
+girkkogárdden, jáhkedahtte sihke dáttja
+ja sáme dav adnin gitta jahkáj 1910.
+Girjen Fra en nordlandsk Prestegaard
+(1923) subtsas suohkanbáhppa
+Divtasvuonan 1878-1884, Olaf Holm,
+ietjas vásádusáj sáme hávddádime birra
+Vánatjasuollun, kapihttalin En
+begravelse blant Lapper.
+Dárkkelappot li aj guoradallam
+Vánatjasuollu kulturhiståvrålasj árvov,
+duola dagu arkeologa dr. Aut.
+Audhild
+Schanke.
+Dimáj dámoj le tjielggiduvvam
+suv girjen Graver i ur og berg - samisk
+gravskikk og religion fra forhistorisk
+til nyere tid (2000).
+Suollun gávnnuji aj
+hávde ma ælla mierkkidum.
+Ednamhávde
+Sihti Vánatjasuolluv
+suodjalit
+sihtá Vánatjasuoloj,
+Gásluovta, Vuollná ja
+Jågåsijda gasska galggá
+kulturmujtton suodja-
+luvvat nælját paragráfa,
+nuppát lahtasa milta -
+girkkogárdden.
+dutkijs gehtjaduvvi gasskamuddon
+vuodohávde dábijs risstalasj
+hávddádimijda, dan diehti gå
+ednamhávde gávnnuji vuodohávdij
+guoran suollujn moadda sáme
+årromguovlon.
+Dát - ja duodden
+njálmálasj ja tjálalasj mujttalusá, duodas
+Vánatjasuoloj le árbbedábálasj sáme
+hávddádimsuoloj.
+Gå suoloj hávddádime
+li dåbdos, de le rádeålmmåj Konrad
+Sætra mielas jut suoloj gálggá
+suodjaluvvat automáhtalasj
+ráfájduhttema vuolláj.
+Dajna de
+guoradaláduvvam kulturmujtto, udnásj
+tjáledimijn, aktijvuohtaj biejaduvvat
+sáme suolojhávddádimeárbbedábe milta.
+Uddni le dåssju oasse suollus
+suodjaluvvam.
+Askeladden
+kulturmujttodáhtábása milta li
+girkkogárddesaje ja girkkogárde
+automahtalattjat suodjaluvvam.
+Arkeologalasj saje, gierggehårresalljo ja
+arkeologalasj ájnegismujtto -
+hávddegierggehårre, tjielggiduvvá
+"iehpetjielgas suodjalimsládjan" dán
+dáhtábásan.
+Dillediedádusán
+gehtjadimmåhke mannela jagen 2006,
+Askeladden kulturmujttodáhtábásan
+låhkåp saje Vánatjasuollun li nievres
+dilen gasskasijs, båvnijs ja muorajs
+savvum.
+Duodden lij gássjel gávnnat
+hávdijt ma ællim mierkkidum, ja
+girkkogárdde gárdev ja gálmmegoade
+sadje ittjij gávnnu.
+Aktan Divtasvuona girkko aktisasjrádijn
+sávvá åvddånammadus, guhti ássjev
+dagástallin tjåhkanimen åvdep vahko
+duorastagá, barggojuohkusav ásadit
+oassálasstij aktisasjrádes,
+bájkálasjhiståvrålasjlágas, Museum
+Nord, Árran dávvervuorkás ja suohkana
+háldadusás.
+Ulmme le árvvaladdat ja
+gárvedit bisodimev ja ienep árvvusasj
+suodjalimev Vánatjasuollutjis gå uddni.
+Gálggi aj árvustallat jus suollu galggá
+automahtalattjat suodjaluvvat
+kulturmujttolága nælját paragráfa nuppát
+lahtasa milta.
+Avtajienalasj
+åvddånammadus dav mierredij.
+Tæksta/gåvvå: Gunnar Grytøyr
+Jårggålibme:Divte Media AS/Adrian N. Mikkelsen
+Fredag 15. februar 2013
+Børge Strandskog/Ragnhild Lien
+Låhkåmgirjje unnemusájda
+- ja muhtem ållesjattugijda
+Ådå låhkåmgirjje julevsámegiellaj unnemusájda,
+valla dåhkki aj álggogirjjen ållesjattugijda.
+Sáme álmmukbiejvve guovvamáno 6.
+Biejvve mierkkij álgov giellajahkáj 2013
+Dalloj ådå julevsáme
+låhkåmgirjje 1. dássáj almmuduváj.
+dån måj le Rachel Nergårdas
+tjáleduvvam ja almmuduvvam girjje-
+almmudagás Báhko Árran julevsáme
+Tjálle gut la Divtasvuonas ja barggá
+åhpadiddjen, le iesj dárbov vuojnnám
+alfabehttagirjes ja álggogirjes
+unnemusájda gudi li iesski álggám
+julevsámegielav låhkåt.
+Nergård la
+åhpadiddje sámeskåvlån Jielleváren ja aj
+åhpadiddje guhkásåhpadimen
+Låhkåm le akta vuodomáhtudagájs mij
+tjalmostuvvá Máhtudaklåpptimin,
+oahppoplánaj sihke vuodo- ja
+jårggåskåvlån.
+Almodibme Mån dån måj
+le doarjoduvvam Sáme-
+dikkes.
+Girjje le 70 biele ja li
+moadda tjuorggasa, ja
+motijvaj ma sáme máná
+Juohkka bokstáva
+le tjanádum soames
+Dáhpádussaj lijga sámeklássa 1S ja 2S kåvråv dahkam majt Bjørn Fagernes jådedij.
+Unna Solveig Árrana Mánájgárdes lij soames láhkáj kåvrråj sehkanam stuorra mánáj siegen.
+Kåvrrå lávloj guokta lávllaga julevsábmáj.
+For anledningen dannet samiskklassene S1 og S2 ved Drag skole et kor som ble ledet an av Bjørg Fagernes.
+Lille Solveig ved Árran
+Mánnágárdde klarte på "uforklarlig vis" å snike seg med i koret, sammen med de store barna.
+Det gikk bare godt.
+Koret sang to sanger på lulesamisk.Divna gåvå/alle foto: Ragnhild Lien
+gåvvåj.
+Klássaladnjaj gatsostittjat
+gávnnuji sierra gåvå sæmmi tjuorggasij
+gå girjen.
+Bokstáva ma ælla sáme
+alfabehtan li aj siegen.
+Manemusán
+girjen li muhtem biele åni tevstaj.
+Rachel Nergård ittjij máhte oassálasstet
+gå girjev almodin, Danen rádevadde
+Árranin, Päivi Alanen girjev almodij
+aktan åhpadiddjijn Ájluovta skåvlån
+Bjørg Fagernes.
+Fagernes le
+oassálasstám referánssajuohkusin
+låhkåmgirjjáj.
+Sån dættodij girjen le
+stuorra árvvo dan diehti gå oahpponævo
+julevsábmáj li vuorjjá.
+Mån dån måj le låhkåmgirjje mij le
+ájádaláduvvam 1. klássagijda, valla Bjørg
+Fagernes májnoj girjev álggogirjjen
+vuorrasappojda, aj ållessjattugijda.
+Almodibme julevsáme låhkåmgirjes lij
+ájnas dáhpadus ja oassálasste mánáj ja
+ållessjattuga Árrana auditoriuman dáv
+vuosedin.
+Duodden Árran
+Mánájgárddemánájda lij skåvllå
+åvdåstuvvam oahppijs sámeklásajs,
+suohkana 5. klássagijs ja muhtem
+åhpadiddjijs.
+Prienntidus gænna le
+åvdåsvásstádus layouta ja designa
+åvdås oassálasstin, aktan ietjá
+berustiddjij.
+Bjørg Fagernes ja Päivi Alanen girjev almodin.
+Bjørg Fagernes og Päivi Alanen stod for boklanseringen.
+RACHEL NERGÅRD (Pressefoto)
+Fredag 15. november 2013
+Gáhkko ja liegga sáffta gámán aktan åhpadiddjijn John Gunnar Skogvold.
+Klappakaker og varm saft i gammen sammen med lærer John Gunnar Skogvold.
+Sáme kultuvrra ja
+histåvrrå tijmmaplánan
+Dá jage li sihke 8.
+9. klássaga Gásluovta
+skåvlån ájgev
+hiebadam bargatjit
+guokta vahko sáme
+kultuvrajn ja histåvråjn.
+Dán jahkásasj tiemá lidjin duola dagu
+riektá sámegiellaåhpadibmáj, sámegiela,
+sámij histåvrrå, sáme Amerigijn, dålusj
+subttsasa, juojgga ja ietjá sáme
+musihkka, Læstadius ja læstadianissma,
+noajdástallam, ællosujtto ja
+guohtomguovlo, duodje, gábmá ja sáme
+biebmo.
+Ienemusoase skåvlåbiejvijs dán guokta
+vahkujn aneduvvin Divtasvuona
+kultuvrajn ja histåvråjn buorebut
+oahpásmuvvat, ja sierraláhkáj sáme
+histåvråjn ja kultuvrajn, dålusj ja udnásj
+ájge.
+Lågådallamij, låhkåma,
+ságastallamij, dahkamusáj, ja
+praktihkalasj dåjmaj baktu li buoragit
+oahpásmuvvam ájnas åsijn dan lahka
+kultuvras ja histåvrås.
+Giellaåvdediddje
+Divtasvuonan, Arnhild Lindbach,
+diededij riektáj birra sámegiella-
+åhpadibme hárráj, giehtoj juojga birra ja
+juojga dábij birra, ja duodden aj
+juojgastij.
+Bruce Morén Duolljá gielaj
+birra lågådaláj, ja dættodij sámegielajt.
+Båhtusa sáme vahkojs le tjáppa girjátjin
+sjaddam ja aj hærsskomállásin aktan
+åhpadiddjij ja skåvlå rektorijn.
+Giellaåvdediddje Divtasvuonan, Arnhild Lindbach, diededij riektáj birra
+sámegiellaåhpadibme hárráj, giehtoj juojga birra ja juojga dábij birra, ja duodden aj
+Språkutvikler i Tysfjord, Arnhild Lindbach, informerte om rettigheter til
+språkopplæring, fortalte hva joik er og bruk av joik, samt bidro med noen fine joiker.
+Sjuohppimin lásjmudallamtijman.
+Tobias Westgård sjuohppi boahttsuv Kristoffer
+Nilsen madi Håkon Olsen ja Maria Jakobsen gæhttjaba.
+Fra lassokasting i kroppsøvingstimer.
+Tobias Westgård fanger reinen Kristoffer Nilsen
+bivånet av Håkon Olsen og Maria Jakobsen.
+Bruce Morén Duolljá gielaj birra
+lågådaláj, ja dættodij sámegielajt.
+Bruce Morén Duolljá holdt
+foredrag om språk, og da med
+vektlegging av samiske språk.
+Torsdag 16. mai 2013
+Duodden le Sámedikke Ann Irene Sæter,
+kontåvråjn Ájluovtan, gænna le
+váksjárstáhtus sæmmi
+prográmmadåjman, ja dajnas aj julevsáme
+máhtudagáj ja dárboj birra viehkedit.
+- Valla mån ájrastav Sámedikkev ja
+Sámedikkerádev prográmmadåjman, ij
+sierraláhkáj julevsáme guovlov, dættot
+Sæter, gænna le hållamriektá, valla ij la
+sujna jienastimriektá stivran.
+Jienastimriektá le gal Oddmund Ander-
+sin.
+Suv mielas le ájnas julevsáme
+guovllo ja Nordlánnda oadtju
+Dutkamráden vájkkudit.
+De le
+máhttelisvuohta bájnedit gåsi dårja
+dutkamprosjevtajda juogeduvvá.
+- Vájku stivran diehttelis le alemus
+åvdåsvásstádus ålles sámeednamis, de
+le munji ájnas tjalmostit sierraláhkáj
+julevsáme guovlov ja Nordlándav, ja
+viehkken liehket dårjav åttjudittjat mijá
+guovlon, subtsas sån.
+Dutkamráde le
+åvdebut aktisasjbargov doarjjam "Et-
+niske relasjoner i nordre Nordland i his-
+torisk perspektiv", mij UIT:a professor
+Lars Ivar Hansenis jådeduváj, valla
+háldaduváj Árranis.
+Dát 4-jahkásasj
+prosjækta, gånnå Oddmund Andersen lij
+ájnas oasse, tjadáduvváj moadda jage
+dás åvddåla.
+Dálla doajvvo Andersen
+ådå, bájkálasj prosjevta doarjoduvvi
+Dutkamráde baktu.
+Ájnnasamos ulmme Dutkamráde
+prográmman sáme dutkama hárráj le
+sáme dutkamav nannit, sihke lågoj ja
+kvalitehta gáktuj.
+Sávvi sámij sebrudagá
+valjesvuodav ja variasjåvnåv tjuovgadit.
+Prográmma gálggá gåbttjåt
+kulturåvddånbuktem, demográfia, vies-
+somdille ja viessomkvalitehtta, njálmálasj
+árbbedáhpe ja árbbedábálasj
+máhtudahka, máná ja nuora, ressursa ja
+riektádille jaådå ájggásasj sáme
+Julevsáme jiena
+Dutkamráden
+Árrana seniordutke
+Oddmund Andersen le
+válljiduvvam ådå
+sebrulattjan Dutkeráde
+sáme dutkama
+prográmmadoajmmaj.
+Dát vadda julevsáme
+guovlo sáme dutkamav
+ájnas ja ådå jienav -
+ájnas juohkusin.
+sebrudagá tsieggim.
+gasskamutton ietjas 10-jahkásasj plánan
+2007-2017, ja rudá ma ruvva almoduvvi,
+badjelasj 20 milijåvnå, aneduvvá
+prográmma manemus, stuorra
+almodusán.
+- Prográmman le vijdes dutkamsuorgge ja
+tiemá, ja rudá ruvva almoduvvi.
+Rudá
+juogeduvá dutkamprosjevtajda ja
+doktorgrádastipendajda, ja duodden aj
+almodibme ja ásadusdoarjjan.
+Almodibme gåbttjå gájkka prográmma
+tiemájt, subtsas Oddmund Andersen.
+Åhtsåmusájggemierre le ragátmáno 4.
+biejve, ja ådå prosjevta máhtti de
+álgaduvvat guovvamánno 1. biejve rájes
+Fredag 16. august 2013
+Lávvodagá suohkanoajvve ja báhppa Rolf Steffensen sárnnedij idedisjubmeldievnastusán stuorloavddagin.
+Julevsábmáj dålkkuj Lars
+Theodor Kintel.
+Ordfører og prest Rolf Steffensen preket under morgengudstjenesten i storlavvoene.
+Han ble tolket til lulesamisk av Lars
+Rolf Steffensen Hábmeris ja Ingar
+Kuoljok Divtasvuonas lijga guokta
+oassálasstijs Nuortta-Sáltos, gudi aktan
+Michael Lapsleyajn Oarjje-Afrikas
+ásadin sierra seminárav såbadime birra.
+Ja såbadibmeprosessa sámij ja dáttjaj
+gaskan tjalmostahteduváj.
+Danna aj ådå
+girjje såbadibmeprosessaj birra
+vuoseduvváj.
+Dan namma le "Dåbdijdit
+vássám ájgev - Hábbmit boahtte ájgev",
+ja le oajvvadus girkkolasj
+såbadibmebargguj Sámeednamin.
+Lapsley, Steffensen ja Kuoljok li tjállám
+gålmmå artihkkala ålles lågenanguovtes.
+Lapsley le báhppa, guhti anti-
+apartheidrijdoájge giedajt láhpij
+bummbaj ja le Healing of Memories-
+guovdátja oajvve Oarjje-Afrikan, ja sån
+le moaddi Divtasvuonav ja Hábmerav
+guossidam.
+Sujna li åtsådallama
+såbadallambargos moattet sajes væráldin
+ja aj álggoálmmugij gáktuj.
+le nubben jådediddje guhti julevsámijt
+åvdåstahttá Sáme girkkoráden ja aktan
+báhpajn ja suohkanåjvijn Rolf
+Steffensenijn libá goappátja læhkám
+ájnnasa såbadibmeprosjevtan Nuortta-
+Sálton.
+- Manen le dát barggo nav ájnas ja
+miellagiddis dunnuj?
+- Munji le ájnas dan diehti gå guláv
+dárbahav dav ietjam iellemin.
+Dárojduhttem sámijs le skábmodieblle
+majt gájka li gierddam, mån aj.
+viehkke ja oassálasstem le danen
+persåvnålattjat måvtåstuvvam, valla
+vuodon le aj dádjadus juhte
+institusjåvnå gen åvdås lev læhkám ja
+lev njunnjusj, girkkon ja suohkanin, le aj
+sierra åvdåsvásstádus, javlla Rolf
+Steffensen.
+Ingar Kuoljoka mielas dagáj
+dárojduhttemájgge váj ulmutja jáhkkin
+dárogielaga lidjin sámijs buorep.
+- Midjij le dánna ållo boasstot dagádum,
+ja ålov hæhttu dahkat váj buorrán - ja
+jus galggap ållånit ulmev, guokta
+kultuvra ja akta aktisasj buorre
+boahtteájgge dáppe Nuortta-Sálton,
+javlla Kuoljok.
+Majt såbadimijn miejnnip?
+Le gus såbadibme dåssju hiejtedit
+vájves vássám ájgev, jali le gus gåktu
+rievtugattjat háldadip vássám ájgev,
+udnásj ájgev ja boahtte ájgev?
+oajvvegatjálvis girjen, mij dagástallá
+såbadimhásstalusájt ja såbadimbargojt
+Sáme Girkkobiejve
+Moadda tjuohte
+oassálasste Nuortta-
+rijkajs ja Ruossjasj
+lidjin ájllegin tjåhkanam
+sáme girkkobiejvijda
+Muoffien (Mo i Ranan).
+Lågenanguokta artihkkalij
+baktu - gånnå fágalasj dagástallam le
+lávgga praktihkalasj åtsådallamijda -
+sisadno bájneduvvá vuojnos teologijas,
+psykiatrias, sebrudakdiedas, teáhteris,
+jussas ja diakonias.
+- Gåktu le såbadibmebarggo viehkken
+læhkám Nuortta-Sálton?
+- Såbadibmeprosessa ma stuorra
+rievddadusájt dahki álu mælggadav vihpi
+ja soajttá moadda jage.
+Prosjevtav majt
+duolli jådediv lij ilá unnagasj ja ittjij ålov
+rievddada.
+Valla midjij gudi
+oassálastijma, girkko diedulasjvuohtaj
+rollaj ja såbadibmedárbbuj sámij ja
+dárogielagij gaskan, le læhkám stuorra
+árvvo, javlla Steffensen.
+- Såbadibme guosská aj duohtavuodav
+vierrevuodaj birra subtsastit.
+Åvdåsvásstediddje dåbdås
+vierrevuodav, ietjas åvdåsvásstádusáv
+ja ietjas vigálasjvuodajt.
+Dan mannela de
+viertti ándagis almulattjat anoduvvat ja
+divvot vierrevuodajt ma li dagádum jali
+ietjáláhkáj buohttit.
+rievddadusájda váj ij ådåsit dáhpáduvá.
+Åvdåsvásstádus aj viertti tjårggiduvvat.
+Dát le såbadibme dåjman ja guosská
+sihke guovdátjin, bájkálattjat ja ulmutjij
+Dáv viertti dahkat Nuortta-
+Sálton, Kuoljoka mielas.
+Sáme girkkoiellem rájáj rastá
+Ulmme sáme girkkobiejvij le nannit,
+ådåstuhttet ja arvusmahttet sáme
+girkkoiellemav rájáj rastá ja vuosedit
+vuonnalasj, teologalasj ja dájdalasj
+boanndudagáv sáme girkkoiellemin.
+Gálggá aj viehkedit sámegielajt nannit ja
+liehket tjåhkanimsadje ulmutjijda vájku
+makkir álldarin ja makkir girkkoj gulluji.
+Sáme girkkobiejvve gálggi liehket
+miellagiddisa nuorajda ja lasedit
+dádjadusáv sámij ja dáttjaj gaskan.
+Girjje hiehpá juohkkahattjaj gænna le
+berustibme såbadibmeprosessajs
+sámeednamin ja åbbålattjat
+såbadibmegatjálvisájs, ja duohppit
+sierraláhkáj girkko vásstediddje rollav
+dán hárráj.
+Dav vuojnná vuolep namás
+Oajvvadusá girkkolasj
+le aktisasjbarggo Girkkolasj
+åhpadibmeguovdásj nuorttan (KUN) ja
+sáme girkkoráde gaskan, ja le oase
+KUN:a gudát Praktihkalasj girkkolasj
+jahkegirjes.
+- Girjje le ájnas tjállagin sjaddám.
+Lev riek
+ávon gå lev bessam viehkedit, låhpat
+Steffensen, masi aj Kuoljok guorras.
+DIEHTOLÅDA
+Sáme girkkobiejve
+Histåvrålasj ednamin.
+Muoffie válljiduváj
+gå stáda le nav tjadnum sámijda.
+Mo
+girkko, stáda guovdátjin, sámijda
+tsieggiduvváj jagen 1723 Thomas von
+Westenis.
+Moa vuostasj skåvllå aj sámij
+diehti tsieggiduváj.
+Skåvllå lij Moholmenin,
+stáda vuorrasamos oasen.
+Sihke Mo
+girkko ja Moholmen li láhka
+festivállabájkkáj.
+Sáme girkkobiejve le ásadus gájkka
+sámijda, sáme girkkoiellemij Vuonarijkan,
+Svierigin, Suoman ja Ruossjan.
+Goalmádis dán jage ásaduváj ja
+vuostasj bále Vuonan
+oarjjesámeguovlon.
+Ásadus le tjanádum sáme girkkoiellema
+åvdåstahtte orgánajda lutheralasj
+álmmukgirkkojn nuorttarijkajn.
+Ortodoksalasj árbbedábe ja sáme
+Ruossjan aj sebradahteduvvi.
+Åvdebut le ásaduvvam Jåhkåmåhken
+Svierigin (2004) ja Anárin Suoman
+Ásadiddje le Sáme girkkoráde, Vuona
+girkko, Sáme ráde, Svieriga girkko, Oulu
+bisspaguovllo, Evangelisk-lutheralasj
+girkkon Suoman, Aktisasjráde risstalasj
+girkkojda Barents-guovlon, Rana
+suohkan ja Rana girkkolasj aktisasjráde
+Fredag 19. april 2013
+Ávkálasj gávne.
+Gunnar Östman Inga ja Sanna Larsson Sáme Duojes Jåhkåmåhkes vuosedibá gåktu jåhtemviesso loavddagin
+dáhpáduváj.
+Nyttige ting.
+Gunnar Östman Inga og Sanna Larsson fra Sameslöjdstiftelsen i Jokkmokk viser hvordan nomadelivet i
+lavoen kunne arte seg.
+Garra- ja dibmaduodje.
+Gunnar Östman Inga vuosedime muhtem gávne ma vierttijin
+rájdo fáron liehket gå lidjin guohtomis guohtomij elujn jåhtemin.
+Sihke garra- ja
+dibmaduodje le oassen vuosádusás ja vuoset ájvanduojev.
+Hard og myk duodje.
+Gunnar Östman Inga viser litt av alt det praktiske som måtte
+være med på en raid når man var underveis fra ett beite til et annet sammen med
+reinflokken.
+Både hard og myk duodje inngår i utstillingen og viser førsteklasses
+samisk håndverk.
+Dát le akta
+gatjálvisájs
+vuosádusán
+"mánáj rájddo", mij
+vijmak le jåvsådam
+guovdátjij.
+Rájddo le 14 rejna muoras ja danna li aj
+gálvo guokta sijdajda, juogedum
+dálvverájdduj guhtta gierrisij ja avta
+noaderájdduj.
+Birrusij 30 duodjára li
+badjelasj 200 gálvo duodjuham.
+Vuosádusá ulmmejuogos le máná gaskal
+6-12 jage, valla le sæmmi miellagiddis
+ållesjattugijda gå mánájda.
+Kulturhiståvrålasj ståhka
+Mánáj rájddo le kulturhiståvrålasj ståhka
+mij le manádam Svierigin ja Vuonan jages
+Bagádiddje Gunnar Östman Inga ja
+Sanna Larsson Sáme Duojes
+Jåhkåmåhken lij bagádallam sihke
+åhpadiddjijt ja barggijt gejn le miela
+bagádallat juohkusijt ma sávvi adnet
+vuosádusáv ståhkamij ja åhpadime
+Mij esski le suohtas vuosádusájn le gå
+besa ståhkat divna gálvoj.
+- Ælla dánna plastihka, måjåt Gunnar
+Östman Inga, ja ájvan dibma- ja
+garraduojev vuoset.
+- Gávne vuoge ja masi li aneduvvam le
+tjielggidum rájdon.
+Rájdon li gájkka
+gálvo dallutjis gå sáme boahttsuj jåhtin
+giesseguohtoma ja dálvveguohtoma
+Máhtá árbbedábálasj duoje birra
+Gåktu le duodjujuvvam luondo
+ja jåhttesáme iellemij milta, dalloj gå
+ájdov tjuovvun.
+dádjadusáv duojes dahkat ja
+moallánagájt ma dasi gulluji,
+Mánáj rájddo le
+buvtadum Sáme Duojes Jåhkåmåhken.
+Dåssjedibme ij besa
+rájdo fáron
+Gálvojt majt dárbahin jåhtteviessomin,
+vierttijin liehket jådedahtte.
+gávnen lij sierra sadje ja dåssjedime lij
+buorgodum.
+Vædtsaga li hábbmiduvvam
+ja praktihkalattjat gæhttjaluvvam makta
+Jus gávnne lij ávkálasj de besaj
+rájdo fáron.
+Rádevadde Ragnhild Lien Árranin le riek
+mihás gå vuosádus vijmak
+Divtasvuodnaj le jåvsådam.
+- Vijmak nagájma rávvit mánáj rájdov.
+Sámedigge le vuosádusáv ruhtadam ja
+dan diehti aj le vuosádus Divtasvuodnaj
+jåvsådam.
+Dálla doajvvop skåvlå ja
+mánájgárde Nuortta-Sáltov miehtáj
+ávkken gávnni rájdduj oassálasstet.
+Vuosádus le miellagiddis sihke mánájda
+ja ållesjattugijda, subtsas Lien, gut
+gåhttju berustiddjijt Árranav guládallat
+rávvitjit såbadimev.
+Siebre ja iehtjáda li
+aj buorisboahtem.
+- Rájddo lij miellagiddis ållesjattugijda gå
+åvddånbuvtijma vuosádusáv
+gasskavahko iehkeda, ållesjattuga gudi
+sihti vuojnnet rájdov li buorisboahtem,
+javllá Lien.
+Gåsstå boahtá gå vuolggá?
+Fredag 21. juni 2013
+Ådå bussa, ådå ålgusj hærvva, ådå
+girjálasjvuohta ja ådå doajmmasåbadus
+Árranijn.
+Dajnas de libá gárves ådå
+skåvllåjahkáj ja vuodjet suohkanis
+suohkanij ja sáme girjálasjvuodav, filmajt
+ja duojev fállat.
+Mannamin
+Åvdep vahko Johnsen giehtoj giella- ja
+girjálasjvuodasemináran Árranin.
+Álgij ja
+låhpadij dav juojgajn majt lij iesj dahkam.
+- Sisadno tjielggi gåk la manoj nanna,
+duola dagu duoddarin ja váren ja
+buoragit hiehpá munnuj gudi lin álu
+mannamin, måjut Johnsen.
+Ja dán vahko libá oarjás mannamin Moaj
+gånnå galggi guorrasit gåktu bussa
+galggá hiervviduvvat.
+Gå le sáme
+girjjebussa de má dat ålggolis aj galggá
+- Miján li muhtem tjuorggama ma sáme
+kultuvrav vuosedi.
+Lin riek dudálattja
+ådå bussajn, valla vuojnnusij buktem le
+aj ájnas, javllá Johnsen.
+Duodden sáme girjálasjvuohtaj ja
+filmajda le girjjebussan sierra
+duodjevuosádus, mij le læhkám bivnos.
+Vuosádus galggá aj sadjásis.
+- Ulmutja berusti, ja sierraláhkáj nuora
+sihti diehtet mij la, javlla Johnsen, ja
+subtsas gábmaga ja ietjá vædtsaga
+guossijt mielastuhttá.
+Árran girjjebussa
+dåjmav válldá
+Girjjevuorkkár Sigmund
+Johnsen ja vuoddje Rune
+Knutsen libá álu manoj
+nanna, sunnu baktu bessi
+máná, nuora ja
+ållesjattuga luojkkat girjijt
+ja filmajt sáme kultuvra
+Jur dálla libá
+mannamin Mo i Ranaj
+gånnå ådå julevsáme
+girjjebussa galggá
+hiervviduvvat.
+Binnep luojkadum
+Vuoddje Rune Knutsen le tjuovvum álgo
+rájes jagen 2001.
+Julevsáme girjjebussa
+æjgát le Divtasvuona suohkan ja
+dåjmaduvvá Divtasvuona girjjevuorkkás
+Dálla gálggá Árran
+gæhttjalimprosjæktan dåjma åvdås
+vásstedit, mannel gå åvdåstiddje
+Divtasvuona suohkanis, Árranis, Sijti
+Jarnge, Sámedikkes ja Nordlánda
+fylkkasuohkanis lidjin tjåhkanam gidán.
+Gitta jahkáj 2008 luojkkam lassánij 13 000
+luojkkamijda.
+Jages 2008 li luojkkama
+binnum 9000 luojkkamijda jagen 2011 ja
+7500 luojkkamijda jagen 2012.
+Ajtu ælla
+guossij lågo rievddam.
+- Jagen 2004 lidjin sulle 5000 guosse ja
+jagen 2012 sulle 6000 guosse.
+Valla sivva
+binnedibmáj le tjanádum dasi jut
+suohkana skåvlåjt avtastahtti dan diehti
+gå oahppij låhko le binnum, duodden li
+digitála luojkkamij lågo lassánam, javlla
+Johnsen.
+Vájku guosse binnep luojkki de skåvlå
+berusti sáme kultuvras viehka enas.
+gå máná guorristi Sigmunda lunna
+bussan, oahppá sån sijáv muhtem
+sámegiellabágov, juojgav jali låhkåj
+- Dajnas de sámegiellaj hárjjánij, ja ij
+sidjij abmasin sjatta.
+Sjaddá sæmmi
+luondulasj gå iennilsgiella ja ietjá giella,
+Sigmunda mielas.
+Ådå ådåájggásasj nævoj.
+Dánna le sihke projektor, lerret ja TV ja guosse bessi filmajt gehtjadit ja sáme girjálasjvuodav låhkåt gå
+girjjebussav guossidi.
+Nytt moderne utstyr.
+Her er det både prosjektor, lerret og tv installert så de besøkende kan både se film og lese
+samisk litteratur når de besøker bokbussen.
+Sigmund Johnsen subtsastij julevsáme
+girjjebussa birra giella- ja
+låhpadij ietjas giehtov juojgajn mannama ja
+jåhtema birra.
+Vargga dagu girjjebussa.
+Sigmund Johnsen fortalte om den
+lulesamiske bokbussen under språk- og
+litteraturseminaret på Árran.
+Han både
+startet og avsluttet sin presentasjon med
+joik om det å være underveis og bevege
+seg fra et sted til et annet.
+Litt sånn som
+bokbussen gjør.
+Fredag 22. februar 2013
+Namma: Lars Magne Andreassen
+Jage: 45
+Virgge: Árrana direktørra
+Famillja: Aktugasj, valla iv la aktu,
+mujna li moadda ráddna goappátjij
+sjiervijs.
+Viellja familjajn gudi
+Ankenesan årro ja berraha oabllát
+Vuonan ja Svierigin.
+Gåsstå boahtá: Ieddne le
+Áravuomes Narvijkan.
+Áhttje le
+Tjierrekluovtas Divtasvuonan.
+Årrom
+lav Duola degu Bådådjon, Råmsån
+ja manemusát Guovddagæjnon.
+Gånnå dálla årru: Ájlátten
+- Mihásvuohta alebun
+Jus divtasvuonaga dåbdåsti suohkan-
+visjåvnåv "Guokta almatja - aktisasj buorre
+boahtteájgge", de luluj mihásvuohta stuoráp
+nasjonálaváres sjaddat, jáhkká Lars Magne
+- Goassa Divtasvuodnaj jåhttij ja mij
+duv diek giesij?
+- Bajássjaddiv Narvijkan, tjuoldus
+muhtem jage Áravuomen mánnávuodan,
+lev Divtasvuonan læhkám vargga
+juohkka loaben dan mannela.
+lev aj Divtasvuonan årrum duola dagu
+gå hiejttiv joarkkaskåvlås ja
+doarrodievnastusás.
+Vuostatjin barggiv
+åhpadiddjen Måsken 1988-1990
+ájggudagán, ja barggiv Árranin 1996-
+2000 ájggudagán, ja manutjissaj
+ruopptot jåhtiv jagen 2007
+-Manen Divtasvuodnaj jåhti jagen
+· Åhpadusáv válldiv Bådådjon ja
+Mujna le ámmáteksábma, jali
+mastergrad sebrudakdiedan.
+Barggam
+lav aj doktográdajn sæmmi fágan, valla
+ittjiv asta ållit åvddål gå virgev målssuv.
+- Mij la gájkin buoremus dåppe gånnå
+dálla åro?
+· Dabdá bargo le lahkavuohta berrahij ja
+Várdudahka værándás
+Ájlátten ja bargos le buoragit tjårggidum
+gåvåj baktu Facebookan.
+- Lidjin gus muhtem láhkáj hásstalusá
+gå jåhti?
+· Jåhtiv soames láhkáj sijddaj vas ja da-
+nen ij lim jur jåhtem sierralágásj.
+Mælggadav usjudalliv jus galggiv jåhtet,
+persåvnålasj ássjij diehti - danen gå
+vierttijiv juojddáv guodet - valla
+gávnadiv sijddaj sihtiv ja julevsáme
+ássjij barggat.
+Uddni ålov manádip ja
+moaddásijn le buorre ruhtadille ja danen
+dåhkki årrot åvtå sajen ja ajtu álu
+manádit, juogu de bargo baktu jali
+priváhta.
+Danen årrot vissa sajen ij la
+nav tjarggat gå åvddåla?
+-Le gus mige mij la duv alvaduhttám
+dassta gå jåhttij?
+Lev miellusit alvaduvvam semasvuodas
+ja væhkkádakmielas Ájluovtan ja
+Ájlátten.
+Ulmutja li riek bargál
+aktisasjvuoda åvdås.
+Sámevuohta le
+ienep dåhkkidam gå åvddåla.
+- Gåktu le dábálasj biejvve dujna?
+· Bargguj ållo ájgge gållå ja manádav
+ålov tjåhkanimij diehti.
+Ij le agev sæmmi
+hávsske dan diehti gå asstoájgge binnu.
+Ietján de lijkkuv girjijda ja filmajda ja
+gæhttjalav ájmon anedit musihkav.
+Muhttijn oassálastáv ájllek gilbbusijda
+sjáhkan mij le muv nubbe budáldibme.
+Sávav assto luluj dahkat mij la buorren
+allasim; Ulmutjit guossidit ja váttsatjit.
+Mij la stuorrásamos sieradus
+- Divtasvuonan årrot ja årrot Bådådjon
+ja Råmsån?
+· Divtasvuonan diehttelis ij le sæmmi
+moattebelak fálaldahka gå Bådåddjon ja
+Lev aj åhtsålam buorre
+musihkka sebrudagáv Guovddagæjnon,
+gånnå årruv manemus jagev åvddål gå
+diehki jåhtiv.
+Áttjak lip muhtema
+sehkanam ja ásadam Vuonaga/Fjordfolk
+musihkalattjat dánna vuonan.
+Danna lev
+ienep luondon gå da ietjá sajijn gånnå
+lav årrom.
+Lahkavuoda diehti, valla aj
+mujto ja gulludime diehti.
+Várijt váttsatjit
+vuonan le dagu ietjas kultuvralasj luottaj
+milta vádtset.
+- Gåktu sidá divtasvuonagav gåvvidit?
+- Hmm.. Berus vuonas, bivddemis,
+hyhtos, sjiervverållajs, muorjijs, guolijs,
+tjiektjamis, bájkálasj politihkas,
+aktisasjvuodas ja luoddnok guorrasimes,
+åskos, kultuvras ja iehpekultuvras,
+tjerdalasjvuodas, iesjdåbdos j.n.v.
+Vuodna dahká muhtem njuolgadusájt
+divtasvuonaga iellemij, valla ietján gå
+muhtem girjagis de lip gájka
+moattelágátja ja dábálasj divtasvuonagij
+le soajttá man ietjálágátja li nubbe
+nuppes!
+- Massta viertti suohkan sierraláhkáj
+årrot mihá?
+- Gå lij válljim "Guokta almatja - aktisasj
+buorre boahtteájgge" bajemus
+visjåvnnån.
+Ælla nav moadda suohkana
+dán rijkan gudi dættodi almasjriektájt ja
+kultuvrav, sihke dáttjajda ja sámijda.
+Javlav dagu Alemusriektájustitiarius
+Carsten Smith: " Diehtep sáhka le liehket
+jali ij liehket ålles kultuvrraj ja divna majt
+la tjoahkkim almatja viessoma tjuohte
+jagij tjadá ja almatja ájádusá joarkket
+nannimin.
+Dán vuossti unnuji ietjá ássje
+mijá rijka kultuvrrapolitihkan."
+Divtasvuodna le oasse sáme
+Jus nahkap dav
+dádjadit, de mihásvuohta sjaddá
+stuorábun gå Stáddátjåhkkå.
+dáttja oahppi dal sámegielav, valla mij
+sáme vierttip ietja válldet
+åvdåsvásstádusáv.
+Árranin le stivrra
+mierredam sámegiella gálggá
+oajvvegiellan åvddånahteduvvat.
+máhttelis jus gájka suohkanin árvov
+vuojnni ja májnnodi mijáv.
+Valla sihtá
+åvtåv ássjev dættodit: Gå Árran ienep
+sámegielav vuorot, de ij dat mierkki mij
+dáttjajt ja sámijt gudi e sámegielav máhte
+ålgus guodep.
+Dárogielagin le dån
+buorisboahtem diehki.
+Árran sihtá vilá
+væráldijn guládallat ja sebrudaksá-
+gastallamij oassálasstet ja dávver-
+vuorkká galggá vilá årrot
+almulasjávkálasj institusjåvnnå
+sebrudagán j.n.v.
+Valla jus sámegiella
+galggá åvddånit de vierttiji soabmása
+gielav dåjmalattjat adnet, jus
+julevsámegiella galggá bissot ja viessot.
+Danen vierttip dáv dahkat.
+Mij lip
+avtaárvulasj sáme vájku gielav máhttep
+jali ij, valla dat la ietjá ássje.
+Vájku
+sámástip gå li dáttja siegen de ij la danen
+gå sihtap náginav ålgodit, valla giellaj
+árvov vaddet.
+- Gut duv mielas suohkanin viertti
+rámpoduvvat?
+- Vieledav sijájt gudi soames láhkáj li
+åvdåsvásstádusáv válldám - juogu de
+njunnjutjin, iesjmiellulasj
+organisásjåvnåjn ja politihkan, jali
+huksoulmutja priváhta iellemin.
+moattes gudi ålov vaddi allasisá, ja e
+nuohkásit rámpoduvá, gå vuordeduvvá
+galggi gievra liehket.
+Vierttip ienep
+giedjegijt guhtik guojmmásimme vaddet.
+- Le gus iejvvim bájkkejuhtusav?
+- Lev, valla ij la sierralágásj judos mij
+bájkkáj gullu - valla soajttá le álggep
+ájttsat sijáv unnep bájken gå stádan.
+Bájkkejudos ij la ietján gå "janteloven".
+Le boaktjot hålla ja dåssjedis sága,
+oabme sjiervvarålla, amásballo ja
+homofobia, tjielgga udnodisvuohta ja
+iebdesvuodadåbdo.
+Bájkkejudos la
+aktisasjvuoda bahá tjiehtje.
+árvo ja dádjadusá ulmutjahttemij morálla
+birra le buorak, valla ij gå aneduvvá
+ulmutjit "giddit".
+Oajvvadav
+Divtasvuodna suohkan, gå ådå
+arealplánav dahki, dahki sierra sajev
+bájkkejuhtusij!
+- Majna doajvo máhtá viehkedit
+bájkálasjsebrudagán?
+- Bargo baktu doajvov besav viehkedit
+váj suohkana visjåvnnå jåhtuj
+biejaduvvá.
+Persåvnålattjat iv la
+bájkkejuhtusa gæhttjalimijs bessam.
+Ietjam hágánij lev dahkam unna
+árranattjav gåsi muhttin tjåhkkidav ja
+gæhttjalav buolldet hálov dåssjev
+Lev oassálasstám væhkádagán
+dáppe Ájluovtan gånnå
+"åvdedumsáhka" le guovdátjin.
+ásadam álmmuktjåhkanimev, ja sihtap
+vuorodit dav mij bájkev sierralágátjin
+dahká ja åvdedit årrommielav.
+doajvov musihka baktu ienebu sábmáj
+lávllu ja juojgga vas badján.
+Jus li assto
+de galggiv sjáhkka kursav ásadit.
+- Makta le suohkanin gålggåm?
+- Skámojn javlav iv la læhkám divna
+vuonaj sinna suohkanin.
+Oarjjevuodna ja
+Spællá li báhtsám aktan várij badjelin.
+Iv
+jáhke sidáv Stáddáj guotsadit.
+Tjuottjov
+farra sienan tuvsán ulmutjij åvdån gå
+dåk guotsadit.
+- Mij la tjáppemus sadje suohkanin?
+- Gássjelisvuohta le gå ij gávnnu sadje
+mij ij la tjábbe!
+Danna le sælldát tjábbe ja
+muhttin vajálduhttep.
+Dijmátjin lidjin
+mujna guosse Suomas ja USA:as.
+Manájma duola dagu Måsskåj, ja sijá
+baktu sajev vuojnniv ådå tjalmij.
+sidáv muossádimijt de manáv vuona sisi
+-Når flyttet du til Tysfjord, og hva var
+det som trakk deg hit?
+-Jeg vokste opp i Narvik, med unntak
+av noen barneår i Vassdalen, og jeg har
+vært i Tysfjord i så og si alle ferier siden
+den gang.
+Jeg har også bodd i Tysfjord
+et par ganger etter at jeg avsluttet gym-
+naset og militærtjenesten.
+Først som
+lærer i Musken i 1988-1990, så arbeidet
+jeg på Árran perioden 1996-2000, og til
+slutt flyttet jeg tilbake i 2007.
+-Hva gjorde du før du flyttet
+til Tysfjord i 2007?
+-Jeg tok min utdannelse i Bodø og
+Har embetseksamen, eller
+mastergrad, i samfunnsvitenskap.
+har også arbeidet med en doktorgrad
+innen det samme faget, men den er per
+nå lagt på is, ettersom jeg ikke rakk å
+fullføre den innen jeg byttet stilling.
+- Hva er det største godet med
+å bo der du bor nå?
+-Foruten jobben er det nærheten til
+slekta og naturen.
+Utsikten fra veran-
+daen på Hellandsberg og på jobben er
+godt dokumentert gjennom bilder lagt ut
+på Facebook.
+- Byr det å ha flyttet på noen
+spesielle utfordringer?
+-Jeg flyttet på et vis hjem igjen så det var
+ikke spesielt i seg selv.
+Jeg tygget lenge
+på om jeg skulle flytte, av personlige
+grunner - fordi jeg måtte velge bort noe
+annet - men fant ut at jeg ville hjem og
+jobbe med det samiske.
+I dag er vi så
+mobile, og mange av oss har rimelig
+ordnet økonomi, så man kan godt bo et
+sted og likevel være på reise ofte, enten
+gjennom jobben eller privat.
+Derfor er
+det å bo et bestemt sted kanskje ikke like
+viktig og altomfattende som det var før?
+-Er det noe som har overrasket deg
+siden du flyttet?
+- Jeg er positiv overrasket over samhol-
+det og dugnadsånden på Drag og
+Hellandsberg.
+Folk står virkelig på for
+Det samiske er også langt
+mer akseptert enn tidligere.
+-Hvordan ser en vanlig dag ut for deg?
+- Jobben krever mye og jeg reiser en god
+del i forbindelse med møter.
+Jeg liker ikke
+dette bestandig like godt, fordi fritida
+spises opp.
+Ellers er jeg er glad i bøker
+og film, og jeg forsøker å holde musikken
+ved like.
+Min andre hobby, sjakken, får
+jeg dyrket gjennom en sjelden helge-
+turnering nå og da.
+Jeg skulle ønske jeg
+oftere tok meg mer tid til å gjøre mer av
+det jeg har godt av; besøke folk og gå
+-Hva er den største forskjellen på å bo i
+Tysfjord og å bo i Bodø og Tromsø?
+- Tysfjord har selvsagt ikke samme
+mangfoldet av tilbud som i Bodø og
+Jeg har også savnet det gode
+musikkmiljøet i Kautokeino, hvor jeg
+bodde siste året før jeg flyttet.
+Nylig har
+en gjeng vi kaller Vuonaga /Fjordfolk
+slått oss sammen musikalsk her i fjorden.
+Jeg er langt mer tilstede i naturen her
+enn jeg var på de andre plassene jeg har
+bodd.
+Det henger sammen med nærhe-
+ten, men også minnene og tilhørigheten.
+Å gå tur i fjellene i fjorden er å gå i egne
+kulturelle fotspor.
+-Hvordan vil du beskrive den typiske
+tysfjordværingen?
+- Hmm... Opptatt av fjorden, jakt og
+hytta, kjønnsroller, bær og fjellet og
+fisken, fotball, lokalpolitikk, samhold og
+uenighet, religion, kultur og ukultur,
+- Stolthet høyere
+enn STETIND
+Tar tysfjæringer inn over seg kommunevisjonen om
+"To folk- en felles god fremtid", vil stoltheten rage
+høyere enn nasjonalfjellet, tror Lars Magne Andreas-
+Navn: Lars Magne Andreassen
+Alder: 45
+Yrke: Direktør på Árran
+Familie: - Enslig, men ikke ensom,
+da jeg har mange gode venner av
+begge kjønn.
+Bror med familie som
+bor på Ankenes og slekt godt spredt
+utover i Norge og Sverige.
+Kommer fra: Mor fra Vassdalen/
+Áravuopmi i Narvik.
+Pappa fra Nord-
+bukt/Tjierrekluokta i Tysfjord.
+Bodd i
+blant annet Bodø, Tromsø og senest
+Kautokeino.
+Bosatt nå: Hellandsberg i Tysfjord
+FORTSETTELSE neste side
+gå Stáddá
+Jårggålibme:Divte Media AS/Adrian Mikkelsen
+berrahasajijda Tjierrekluoktaj ja Hujtagij.
+Dá guokta saje li oadtjum ietjasa
+- Dåbdå gus bájkálasj politihkav?
+- Diedon sámegielas berustav.
+Sávav
+suohkan ja ulmutja duodasti "guokta
+almatja - aktisasj buorre boahtteájgge"
+Viertti liehket duola dagu buorre
+sámegielåhpadibme sihke mánnágárden
+ja vuodoskåvlån.
+Dát gájbbet diedulasj
+válljimijt mij guosská juohkkahattjaj ja ij
+dåssju sámijda.
+Gå vuorodip sámegielav
+de hullip ulmutjijt sijddaj jåhtet jali diek
+årrutjit.
+Dássta suohkan tjijnni, ja de la
+máhttelis bisodit ja ásadit fálaldagájt ma
+soajttá ietján e boade.
+varresvuodaguovdásj gájkajda
+Vierttip sehkanit sijá vuosstij
+gudi javlli sámegiella ij gullu
+aktisasjvuohtaj.
+Åvdep stuorradikke-
+válgan Åvddånimbelludahka oattjoj
+lagábuj gålmmålågev prosenta jienajs
+Åvddånimbelludahka li agev
+oajvvadam binnedit ruhtadårjav
+sámegiellaåhpadibmáj, sáme mánná-
+gárdijda, sáme kultuvrraj ja sáme
+girjálasjvuohtaj.
+Jus lij dát dáhpáduvvam
+de lij Árran stieggiduvvam, máná ællim
+sámegiellaåhpadusáv skåvlån oadtjum
+j.n.v.
+Suohkan lij láhppet sulle 60-70
+barggosajijt álggon.
+Ja iv galla jáhke sij
+gudi Åb:av jienasti Divtasvuonan sihti
+dáv, valla baláv mij luluj sámegielajn
+dáhpáduvvat jus Åb:a fámov oadtju jus
+sjaddá ráddidusmålssom.
+- Sjatta vilá dánna årrot?
+- Lev goadev oasstám Ájlátten ja
+vieledav barggokontráktaj mij vihpá 6
+Dan mannela iv diede.
+viessomájgev lev årrom muhtem jagev
+duon dán sajen ja soajttá vas jådåv.
+Majt sidá javllat iehtjádijda gudi
+usjudalli Divtasvuodnaj jåhtet?
+Danna oadtjobihtit
+gájkka man birra niegadihpit ja ájn vil
+etnisitet og identitet og så videre.
+Fjor-
+den setter noen rammer for livet for
+Tysfjordværingen, men bortsett fra noen
+mønstre er vi så forskjellige alle sammen,
+at det typiske er å være ulik de andre!
+-Hva synes du kommunen bør være
+spesielt stolt av?
+- Å ha valgt å ha "To folk- en felles god
+fremtid" som overordnet visjon.
+ikke mange kommuner her i landet som
+har så godt fokus på menneskere-
+ttigheter og kultur, både for nordmenn
+og samer.
+Jeg sier som tidligere Høyeste-
+rettsjustitiarius Carsten Smith: "Vi vet at
+det gjelder være eller ikke være for en hel
+kultur med alt hva den har samlet i seg
+av et folks liv gjennom århundrer og av
+folkets tanker om å bygge videre.
+Mot
+dette blekner de fleste andre saker i vårt
+lands kultur-politikk".
+Tysfjord er en del
+av samisk språkforvaltningsområde.
+Klarer vi å ta dette helt inn over oss, vil
+stoltheten rage høyere enn Stetind.
+Mange ikke-samer lærer seg nå samisk,
+men vi samer må først og fremst ta an-
+svar selv.
+På Árran har styret vedtatt at
+samisk skal utvikles til å bli hovedspråk.
+Dette klarer vi dersom alle i kommunen
+synes det er verdifullt og klapper oss på
+skuldrene.
+Men jeg vil samtidig påpeke
+én ting: At Árran satser mere på samisk,
+må ikke sees på som om vi stenger ute
+bufolk og samer som ikke kan samisk.
+er velkommen med norsk språk hit.
+vil fortsatt kommunisere med omverd-
+enen og delta i samfunnsdialogen, og
+museet skal fortsatt være en allmennyt-
+tig institusjon i samfunnet og så videre.
+Men noen må rett og slett bruke samisk
+aktivt, om lulesamisk skal videreutvikles
+og overleve.
+Derfor må vi gjøre dette.
+er like gode samer om vi kan språket eller
+ei, men det er en helt annen sak.
+snakkes samisk med bufolk tilstede
+handler heller ikke om utestengelse, men
+å gi språket verdi.
+-Hvem i kommunen vil du gi en rose?
+- Jeg har fått stor respekt for de som på
+ulikt vis tar på seg ansvar - det være seg
+som ledere, som frivillige i organisasjo-
+ner og politikken, eller som omsorgsper-
+soner i privatlivet.
+Det er så mange som
+gir mye av seg selv, og som ofte ikke får
+noe klapp på skuldrene, da det forventes
+at de skal være de sterke.
+Vi bør gi hver-
+andre blomster oftere.
+-Har du truffet på bygdedyret?
+- Ja, men det er ikke et særegent dyr på
+bygda - det er kanskje bare lettere å få
+øye på det her enn i byer.
+Bygdedyret er
+ikke annet enn janteloven omsatt i prak-
+sis.
+Det er baksnakkelse og rykte-
+spredning, foreldete kjønnsroller, frem-
+medfrykt og homofobi, god gammeldags
+misunnelse og mindre-verdighets-
+komplekser.
+Bygdedyret er fellesskapets
+slemme onkel.
+Felles verdier og oppfat-
+ninger om oppførsel og moral er bra, men
+ikke når de brukes for "å holde folk på
+plass".
+Jeg foreslår at Tysfjord kom-
+mune, nå når de lager ny arealplan, setter
+av et eget område til bygdedyret!
+-Hva håper du at du kan bidra med i
+lokalsamfunnet?
+- Gjennom jobben håper jeg jo å kunne
+bidra til at kommunens visjon omsettes i
+praksis.
+Personlig er jeg ikke fritatt for
+bygdedyrets fristelser.
+I hagen har jeg
+laget en egen liten árran, hvor jeg nå og
+da setter meg ned og forsøker brenne
+opp lysten på å bidra til drittkasting.
+har vært med i en liten dugnad blant folk
+her på Drag om å ha "framsnakking" som
+motto.
+Vi har hatt folkemøte, og ønsker å
+fokusere på det som gjør stedet så spesi-
+elt og å fremme bolyst.
+Ellers håper jeg at
+jeg gjennom musikken kan bidra til at
+flere synger på samisk og tar opp joiken
+igjen.
+Hadde bare tida strukket til, skulle
+jeg arrangert kurs i sjakk.
+Har du fått utforsket kommunen?
+- Jeg har med skam å melde ikke vært i
+alle fjordene i kommunen.
+Sørfjorden og
+Mannfjorden med fjellene ovenfor gjen-
+står.
+Jeg står over å klatre opp på Stetind.
+Jeg står heller på scenen fremfor tusenvis
+av mennesker enn å gå opp der.
+-Hva er den vakreste plassen i kommu-
+nen?
+- Problemet er å finne et sted som ikke er
+vakkert i kommunen!
+Det er så himla vak-
+kert her at jeg tror vi noen ganger er
+blinde for det.
+Jeg hadde besøk av et par
+venner fra USA og Finland sist sommer.
+Vi dro blant annet til Musken, og gjen-
+nom dem så jeg stedet med nye øyne.
+jeg skal føle det vakre drar jeg inn fjor-
+den til slektstedene Tjierrekluokta og
+Huitag.
+De har fått egne sanger/joiker.
+-Har du satt deg godt inn i kommune-
+politikken?
+- Det sier seg selv at jeg er opptatt av det
+Jeg ønsker at kommunen og folk
+virkelig tar inn over seg dette med "to
+folk- en felles god fremtid".
+Vi må for
+eksempel ha god samiskundervisning i
+barnehagen og grunnskolen.
+Dette forut-
+setter bevisste valg som angår alle, ikke
+bare samer.
+Ved å satse på det samiske
+frister vi folk til å flytte hjem eller bosette
+seg her.
+Dette tjener kommunen på, og vi
+kan opprettholde og etablere tilbud som
+kanskje ellers ikke vil komme.
+Eksempel-
+vis helsesenter for alle på Drag.
+Vi må stå
+sammen mot de som mener det samiske
+ikke hører hjemme i fellesskapet.
+Ved
+siste stortingsvalg fikk Fremskritts-partiet
+nærmere tretti prosent av stemmene i
+Fremskrittspartiet har i alle år
+foreslått å kutte økonomisk støtte til
+samiskundervisning, samiske barnehager,
+samisk kultur, samisk litteratur og så
+Hvis dette skulle gjennomføres,
+ville Árran måtte stenge, ungene ville
+ikke få samiskopplæring i skolen lengre,
+og så videre.
+Dette ville koste kommunen
+nærmere 60-70 arbeidsplasser bare til å
+begynne med.
+Jeg nekter å tro at de som
+stemmer FrP i Tysfjord virkelig vil dette,
+men jeg er likevel redd for hva som kan
+skje med det samiske hvis Frp kommer til
+makten ved et eventuelt regjeringsskifte.
+-Er du kommet for å bli for godt?
+- Jeg har kjøpt hus på Hellandsberg og
+forholder meg til åremålskontrakten på 6
+Etter det vet jeg ikke.
+Jeg har hele livet
+bodd noen år på hver plass og kanskje
+rører jeg på meg igjen.
+-Hva vil du si til andre som vurderer å
+flytte til Tysfjord?
+- Velkommen skal dere være!
+Her får dere
+nesten alt dere kan drømme om og mere
+til.
+KARIANNE
+SØRGÅRD OLSEN
+Skuterkjøring I
+Steigen Jeger og fiskeforening har fått til-
+latelse til å bruke én snøskuter til trans-
+port av ved, ovn og materialer fra Balkjosen
+og inn til foreningshytta på Storvasseid.
+De har også fått tillatelse til å kjøre inn
+Storvatnet og til grensa for naturreservatet
+rett nedenfor hytta i Stordalen.
+Tillatelsen
+gjelder i perioden fra 13. februar til 30. april
+i år og begrenses til to turer fra Balkjosen
+til Storvatnet og ellers nødvendig kjøring
+på selve vannet.
+Tillatelse gjelder kun på
+is og snødekt mark og med tillatelse fra
+berørt grunneier.
+Skuterkjøring II
+Kevin Gregersen, Leinesfjord, har fått til-
+latelse til å kjøre inntil ti turer med snøsku-
+ter fra egen bopel til Bjøllfårra under Dal-
+tind, der Leinesfjord grunneierlag nylig
+har satt opp en skjeltersjå.
+Kjøringen skal
+skje fra boligen, over jordene på Stormyra
+og langs traktorvei fram til skjeltersjåen.
+Gregersen, som ble lam i begge beina og
+varig funksjonshemmet etter en ulykke,
+begrunner søknaden med at han ønsker å
+komme seg på tur i skogen og brenne bål
+sammen med familie og venner.
+Han søkte
+også om tillatelse til å kjøre langs en av-
+merket trasé fra Bjøllfårra, over skoggrensa
+ved Daltind og tilbake til Storlia for å hente
+ved for en kamerat, men denne ble avslått
+begrunnet med at behovet for hjelp i dette
+tilfellet syntes svært lite, og at teigen var
+liten og vanskelig tilgjengelig.
+Skuterkjøring III
+Allskog ved Rune Moen, Tollef Mykleby
+og Per Olaf Fladset eller eventuelle leie-
+kjørere har fått tillatelse til å benytte inntil
+tre snøskutere for taksering av verdier i
+forbindelse med erstatningsoppgjør for
+skog etter vernet av Storvatnet naturre-
+servat.
+Tillatelsen gjelder i perioden fra
+Oppdraget er
+gitt av regjeringsadvokaten og direktora-
+tet for naturforvaltning og gjelder alle nye
+verneområder i Nordland.
+Tillatelsen er gitt
+fra nærmeste tilgjengelige bilvei og til
+vernegrensen for naturreservatet ut fra
+hva som er praktisk i henhold til vær og
+Årsmøte
+Skutvik IL
+Skutvik skole.
+Saker som ønskes tatt
+opp på årsmøte må sendes Jorun
+Hansen innen onsdag 13. mars.
+Enkel servering.
+Avis
+Opplag Løssalg Endring
+Lokalavisa NordSalten
+Meløyavisa
+Lofot-Tidende
+Ságat
+Sortlandsavisa
+Svalbardposten
+Vesteraalen Avis
+Øksnesavisa
+Fremover
+Brønnøysundavis
+Lofotposten
+Saltenposten
+Andøyposten
+Våganavisa
+Stabilt
+opplag for
+Lokalavisa
+Lokalavisa NordSalten har hatt et
+godt og stabilt 2012.
+I 2011 hadde vi
+den største opplagsøkningen blant
+LLAs aviser (Landslaget for
+Lokalaviser) i Norge, med en økning
+på over 12%.
+Det var derfor
+spennende å lese 2012-tallene, som
+viser en liten nedgang på 1,1% med 33
+aviser.
+Det totale opplaget ble på
+Det betyr at avisa holder
+stillingen som Nord-Norges største
+ukeavis.
+-Det er vi svært godt fornøyd med.
+fryktet større nedgang etter den
+rekordstore veksten i 2011.
+Det slo
+ikke til, heldigvis, sier redaktør Børge
+Strandskog.
+Tallene viser en god stabil
+opplagssituasjon for avisa og det er
+spesielt løssalget som holder seg
+overraskende bra, sammenlignet med
+lignende aviser.
+Nedenfor kan man
+lese opplagstallene for de mindre
+lokalavisene i vårt område.
+Regionavisa AN hadde en opplags-
+nedgang på noe over 600 eksemplarer.
+Skilting på Nes-
+veien i Hamarøy
+Etter ni ukers ventetid har Line Næss, Skut-
+vik nå fått svar fra Hamarøy kommune
+vedrørende sin henvendelse om skilting
+av fylkesvei 661,Nesveien.
+beklager sen tilbakemelding og viser til at
+Hamarøy kommune ikke har skiltmyndighet
+på denne aktuelle veien, det er det Statens
+vegvesen som har.
+Henvendelse vil der-
+for bli fremmet som innspill til den årlige
+rulleringen av kommunal Trafikk-
+sikkerhetsplan, som vil skje i løpet av vå-
+Skutvik havn
+finansieres av
+næringsfondet
+Kommunestyret behandlet i møte
+07.02.2013 grunnavståelse og videreutvik-
+ling av Skutvik havn.
+Det ble vedtatt å
+avsette kr 1,3 mill i budsjettet for 2013 til
+fase en og prosjektet vil finansieres av
+næringsfondet.
+Som startfinansiering og
+for å komme videre med arbeidet avsettes
+det en mill kr finansiert av næringsfondet i
+budsjett 2013.
+Fylkeskommunen søkes om
+medfinansiering forprosjekt.
+Behandlin-
+gen skjedde i lukket møte.
+Dát åvddånboahtá sijda
+guláskuddamjavllamusán
+suohkanoassepládnaj rubbmelasj dåjma
+ja luonndomuossádimij hárráj 2013-2016.
+- Udnásj ådåájggásasj sebrudagán
+vargga juohkkahattjan le GPS æjgon, ja
+dárbbo dárkkelis mierkkimis bálggájs ja
+lájdojs guovlon ij le mijá vuojnos
+dárbulasj.
+Mij oajvvadip mierkkim
+tjadáduvvá sáme árbbedábij milta, gånnå
+mierkkim vargga ij vuojnnu, valla
+huoman la tjielgas.
+Viertti diehtet mav
+galga åhtsåt gå vájalda mierkkimij milta,
+tjálleba jådediddje Mareno Mikkelsen ja
+sadjásasj jådediddje Heidi Andersen.
+Oajvvaduvvá miehttseduobddága/
+duoddara álgon diededuvvá bálggáj
+birra, duobddága ano, kulturárbbedábij
+ja bájkkenamáj birra, gåktu bálggá li
+mierkkidum ja vaj duodden kártta
+dagáduvvá miehttse- ja
+várreduobddágijs gånnå aj sáme
+bájkkenamá tjáleduvvi.
+- Sáme bájkkenamá li sáme histåvrålasj
+kulturmujto, ma vaddi ájnas diedov
+bájkálasj histåvrå birra, dålusj vájaldimij,
+årudagáj ja duobddága ano birra.
+Bájkkenamájn li árbbediedo ma bierriji
+várajdaváldeduvvat ja li dan diehti
+Sáme bájkkenamá máhtti
+subtsastit jus guovllo le manádahtte jali
+ij, ja vaddet ájnas diedov mij ihkap le
+gáhtum dárogielan.
+Hábmer ja Stájggo li
+agev læhkám oasse julevsáme Nuortta-
+Sáltos, ja aj dánna gávnnuji diedon
+moadda sáme bájkkenamá ma bierriji
+tjoahkkiduvvat ja aneduvvat, tjállá
+sijdda
+guláskudda-
+mjavllamusán.
+Sijdda ij ga sidá
+hiebadahttet
+edna adnuj
+guovlos ja
+vuoset pládnaj
+oajvvaduvvá
+tsieggiduvvat gapahuka ja dållåsaje.
+Låvdagoade ja gámá luonndomateriálajs
+li árbbedábálasj sáme årudagá ja sjaddi
+riek hiebalgisá idjadibmáj ja
+vuojnadibmáj.
+- Ienni gå gapahukav tsieggit de
+Vuodnabat sijdda oajvvat låvdagådijda
+ja segajda, sáme árbbedábálasj
+tsiekkadus luonndomateriálajs, ma li riek
+buorre suoje dálkkáj ja bieggaj.
+Sáme kultuvrraduobddák
+Sáme kultuvra tjanos luonnduj le agev
+læhkám nanos.
+Ulmutja li viessum
+E sidá bálggájt mierkkit
+Vuodnabat sijdda ij
+sidá bálggájt mierkkit,
+valla sihti åvdedit
+sáme adnemdábijt mij
+gullu vádtsemij.
+Sijda, sládjogiette,
+guohtomguovlo,
+nuorre, miehttse ja
+váre dåbdduji dagu
+oassen sijdas ja da
+ma vaddi tjadnasav.
+Drådnik Sonja.
+Drådnik Sonja ja ietjá várrevádtse oavdos Vuodnabadán vierttiji iesj
+bálggáv várráj gávnnat ja oahppat sáme anov guovlos jus Vuodnabat sijda vuojno vieleduvvi
+suohkanplánan rubbmelasj dåjma ja luonndomuossádimij hárráj.
+Dronning Sonja og
+andre fjellfarere i storslåtte Hellmobotn må sjøl finne veien opp fjellet og lære seg samisk
+bruk av området dersom Hellmobotn grunneierlag sine syn blir tatt hensyn til i
+kommunedelplan for fysisk aktivitet og naturopplevelser.
+Foto/gåvvå: Heidi Andersen
+luondon ja luondos.
+Vieledibme luondos
+ja luonndofámojs ja guoddelis
+ávkástallam luohkojs le sáme
+árbbedábijda tjiegnalit tjanádum.
+- Máhttet luondov friddja adnet ilá
+moadda rievddamij ja hieredusáj dagi le
+ájnas oasse
+sáme iellem-
+kvalitehtas.
+Stuorra oase
+luondos ja
+åjdåmiehtses
+ja Nuortta-
+Sálton ma
+uddni
+vargga
+duohtadahtik, li ja li læhkám sáme
+kulturduobddága.
+adno guovlos máhttá liehket gássjel
+vuojnnet luondon, gå álu várrogisát li
+luondov ja duobddágav ávkástallam.
+Ållo le savvám ja gáhtum juo.
+sáme kulturmujto li várnnahisá
+biejsstemij.
+Luonndo le sijdda
+Luohko miehtsen, váren ja nuoren li
+agev læhkám tjuohppamguovlo ja gåsstå
+viedtjat ájnas lasádusáv viessomij ja
+sisbåhtusij.
+- Dát le vilá ájnas midjij gudi gullup
+Vuodnabahtaj.
+Tjadnusa fuolkkáj le
+ájnas guovlluj gånnå aktak e åro, mij
+dálla le mijá "asstoájggeduobddák".
+Fuolkke, fuolke årromsadje ja luotta
+fuolke bargos ja dåjmas dahki tjadnasav.
+Sijda, sládjogiette, guohtomguovlo,
+nuorre, miehttse ja váre dåbdduji dagu
+oassen sijdas ja da ma vaddi tjadnasav.
+Dát nanos tjanos le ájnas vuodo
+bisodittjat fámilja ja fuolke dålusj
+årromguovlojt ja dajt adnet tjuohppamij,
+rekreasjåvnnån ja asstoájggedoajmman.
+Dát vaddá midjij iellemkvalitehtav,
+tjálleba Mikkelsen ja Andersen, moadda
+tjuohte maneldisboahttij åvdås
+Oarjjevuonan.
+Bálggámierkkima vuosstij.
+Vuodnabat
+sijda jådediddje, Mareno Mikkelsen, le
+moadda tjuohte maneldisboahttij åvdås
+Vuodnabadán oajvvadam bálggáj milta e
+galga galbajt tsieggit, valla farra
+hiebadahteduvvá sáme adnuj duobdd��gis,
+duola dagu sáme bájkkenamáj adno ma
+subtsasti ålov duobddágij birra.
+Imot stiskilting.
+Leder i Hellmobotn
+grunneierlag, Mareno Mikkelsen, har på
+vegne av flere hundre etterkommere i
+Hellmobotn bedt om at det ikke skiltes
+langs ferdselsårene i området, men at det
+heller legges til rette for samisk bruk, som
+eksempelvis samsike stedsnavn som sier
+mye om terrenget.
+DIEDO Vuodnabat Sijdda/
+Hellmobotn Grunneierlag
+· åvdåsti ednamæjgádijt ja árbulahájt
+priváhta ednamij Vuodnabadán.
+· uddni badjelasj 200 ulmutja gulluji
+Vuodnabahtaj fámilljan jali fuolkken.
+· sijdda le organiseridum dålusj sijdda-
+prinsihpaj milta, semalasjvuoda baktu
+aktisasj mierredimorgádna ednamæjgádijs
+ja maneldisboahttijs Vuodnabadán.
+· Sijda sebrulattjajn le æjgát- ja adnoriektá
+sissKálasj åsijn Oarjjelvuonan.
+Fredag 25. oktober 2013
+- Gatjálvis le liehket
+nav gåktu ulmusj le
+- Vuorddám lidjiv
+værámusáv.
+ænndu la buoragit
+mannam, buorebut gå
+vuorddiv, javllá Svenn-
+Egil Knutsen Duolljá.
+Jagen 2001 lej sån
+vuostasj sábme
+julevsáme guovlon
+guhti åvddånbådij
+homofijllan, jagen 2009
+lej sån vuostasj sábme
+guhti vállduj náginijn
+sæmmi sjierves.
+Dá vahko rabáduváj sirddevuosádus
+"Bájkálasj mujtulvisá" Árranin.
+subtsastuvvi avtse iesjgenga ulmutjij
+subttsasa, ålles rijkas, ma li merkajt
+vaddám, gænna li sierra subttsasa
+subtsastit, gudi li iejvvim bájkkejuhtusav
+ja gudi li rahtjam liehket nav gåktu li.
+Ulmutja gev vuosádusán iejvvi li Rose
+Marie Køhn, Kadra Ahmed Noor,
+Ashlam Ahsan - ja Svenn-Egil Knutsen
+Duolljá.
+- Sjaddá ållo berustallam avta bále, måjut
+Svenn-Egil - ja usjudallá åvdep vahko
+prográmmav "Sinnasnekker'n", gånnå
+aktan gállasjålmmåjn Bruce ja "unna
+goadásj miehtsen" Ájluovtan ållo
+berustimev oattjoj.
+Svenn-Egil ållessjattugin åvddånbådij
+homofijllan tjavtjan 2001.
+Guhka pros-
+essa mannela.
+Ja sæhkálak dåbdoj.
+álkke.
+Ij åvvånis.
+- Munji lij giehpedibme, dåbdduj dagu
+låsså noade ålgijs váldeduváj.
+Iv lim
+juojddáv boasstot dahkam.
+Lidjiv sæmmi
+ulmusj majt lidjiv agev læhkám.
+ulmutja oadtjun muv duosstot nav gåk
+lidjiv.
+Valla diedon aj usjudalliv fámiljav,
+æjgádijt ja oarbbenijt, rádnajt.
+Lej hálvva
+gássjelis sidjij aj álgon.
+Balliv
+værámusás, ålgoduvvat.
+Svenn-Egil bajássjattaj Måsken ja
+Ájluovtan, tjadnasijn læstadianissmaj.
+Divtasvuonan le læstadianissma
+nannusit tjanádum sámevuohtaj, ja
+árbbedábálasj ristagis árvo li ájnas oasse
+Homofilija ij la sierraláhkáj
+árvvon anedum dán birrusin.
+Tjanádum li
+moadda gátto.
+Juska homofilija muhtem
+mærráj dåhkkiduvvá læstadianalasj
+birrusijn, de ij la huoman "dåhkkidum"
+viessot navti.
+Gå ådås lagosbirrusin gulluj, de Svenn-
+Egil vállji manádit muhtem ájgev.
+- Guhka ja buorre loahpe Portugalan, nav
+guhkás ierit gå máhttelis.
+Madi ulmutja
+bessin sáhkadit gaskanisá, subtsas sån.
+Ja vierttij gárvedit åvddål sijddaj manáj.
+Ja reaksjåvnå båhtin, buoragit ja nievret.
+- Vehi smadje sjattaj, valla ienemusát
+positijva diededime.
+Nuorajn li læhkám ja
+ájn ienep "ja de majt"-vuojnno dási,
+madi moadda vuorrasijda le læhkám
+gássjelis dåhkkidit, javllá Svenn-Egil.
+Bájkkejudos lej huoman oassálasste
+sivva manen Svenn-Egil Divtasvuonas
+jådij sæmmi jage.
+Ájluovtajn
+buohtastahtedum le Råmså stuorstáda.
+Danna máhtij Svenn-Egil viessot
+homofijllan ja ulmutja vuojnnet ettjin
+berusta.
+Ja danna aj iejvvij Bruceav,
+amerikanarav guhti mannela sjattaj suv
+gállasjålmmån ådåjakmánon 2009.
+Hávskes seremonija Diggevieson
+Råmsån sjattaj vuostasj sáme
+"homohedja" Vuonarijkan, dåssju nágin
+vahko mannel gå ådå gállasjvuodaláhka
+doajmmagådij.
+Munnuj hedja lij juokkirik láhkáj dåssju
+hedja.
+Dåbdduj luondulattjan munnuj.
+Sæmmi bále le válldut symbåvlålasj
+dáhpádus.
+Munnuj lej duodastit ietjama
+gieresvuodav nubbe nubbáj.
+Ja ihkap lin
+oassálasstám værjoduhttet juojddáv mij
+le læhkám iebdes ja gássjelis.
+Ájnegis
+ulmutja máhtti sierradusáv dahkat ja
+vájkkudit ja væráldav buoredit.
+Mannela
+diehtep aj ietjá sáme Divtasvuonas li
+"skáhpas" ålgus boahtám, subtsas
+Svenn-Egil.
+Ja jur dákkir vuorjjás subttsasa, dagu
+Svenn-Egila, galggá sirddevuosádus
+Árranin vuosádallat, jienajn ja gåvåj.
+Subttsasa moattebelak Vuonarijkas.
+Ulmutjij birra gudi li åvdån vádtsám.
+Svenn-Egil Knutsen Duolljá válljij
+tabuav boarkkit homofilija birra sáme
+sebrudagán ja vattij homofijlajda
+muodov.
+Dáv dagáj dan diehti gå sihtá
+liehket dav gev la.
+- Gatjálvis le liehket nav gåktu ulmusj le,
+åskeldit ietjas dåbdojt, ja bessat viessot
+ietjas iellemav, tjuottjot sån.
+Moatte jagij mannela Råmsån le Svenn-
+Egil ruoptus Divtasvuodnaj jåhtåm aktan
+ietjas Bruce Morén-Duolljájn.
+"Unna
+goadátjij miehtsen".
+Iesj barggá
+nuorttarijkalasj giellaprosjevtajn,
+GiellaGálldo, kåntåvrråsajijn Sámedikken
+kulturguovdátjin Árranin.
+Bruce le dutke
+Råmså Universitehtan ja ruvva
+vuostasjamanuensis Nordlánda
+Universitehtan.
+Dåbddåba buoragit
+vuosstájváldedum lagosbirrusin,
+soapptsoba ja buoragit adneba.
+- Soajttá gehtjaduvvin "imálattjan", ij
+ållu A4, valla dåbddin dåhkkiduvvam ja
+buorisboahtem.
+Bájkkejuhtusav en
+ielve...
+Fredag 29. november 2013
+Tjálle Harald O. Lindbach Siljárbáhkos le
+hæsstaj Rositaj gielav vaddám,
+moattejahkásasj Hábmervierik Bjørn
+With le tjuorggam ja Hábmernæjttso Nan
+Persen, dåjmadiddje Idut almmudagán,
+girjátjav almot.
+- Harald le sjuggelis tjálle ja
+resurssaulmusj gejna buoragit aktan
+barggap, subtsas dudálasj dåjmadiddje
+Nan Persen.
+Bájkálasj histåvrrå
+gåvvårájddon
+Vuodon subttsasis gåvvårájddogirjátjin
+le bájkálasj histåvrrå ja iesj diehtá jus
+tjálle hæssta
+Siljárbáhkon le
+tjállev
+arvusmahttám?
+Subtsas vállda
+mijáv bálggá milta
+sámeednamin,
+fiervás åvtå bájkes
+ja várráj ietjá
+Stuorra ja
+njálga láttaga, guole jávrijn ja
+skåvllåmánná rahtedis bájkes várráj
+vádtsemin, hestajn Rosita
+noadehæsstan.
+Vuostasj julevsáme
+gåvvårájddogirjásj
+Almmudahka Idut
+le áttjak vuostasj
+gåvvårájddogirjátjav
+almodam julevsáme-
+Gålmås
+Hábmeris lij dajna
+barggam.
+- Subttsasa vuodo le dalloj gå lidjiv
+åhpadiddje Måsken ja miján lij
+skåvllåmanno, subtsas Lindbach, gen
+mielan subtsas le mælggadav læhkám ja
+dálla, lahka aktisasjbargujn tjuorggijn ja
+åhpadiddjijn Bjørn With, le ållidam
+gåvvårájdov.
+- Bjørn le mælggadav Siljárbáhkon
+barggam ja munnun le goappátjijn
+juonga lágásj vetoriektá bargguj, ja
+aktan lin guorrasam tjoavddusijda majna
+lin dudálattja, subtsas tjálle.
+40 biele guhka gåvvårájddogirjásj le
+boanndát Bjørn Withas tjuorgaduvvam,
+guhti moadda jage Hábmerin åroj ja dálla
+le åhpadiddje Narvijkan.
+Sáme almmudahka
+Dåjmadiddje ja Hábmernæjttso Nan Per-
+sen (gástaduvvam Mydske) ja le
+riegádam ja bajássjaddam Tranøy fyran.
+Gå áhttjes ja fyraålmåj Hans Mydske
+jámij de lij Nan 11 jagák, ja fyraskierres
+jådij Tranøyaj ja manenagi Oppeidaj, ja
+danna åroj madi joarkkaskåvlåv váttsij.
+Gieresvuohta suv Porsánguj Finnmárkon
+doalvoj.
+Boaddnjes
+Åge Persen lij
+moadda jage
+dassta åvddåla
+álgadam Idut
+almmudagáv.
+Jages
+girjálasjvuodajn ja
+gielajn barggam.
+Jages 2001 le sån
+stuoves bargov
+adnám almmudagán, mij le aktisattjat
+Lindbachajn barggam 1994 jage rájes.
+sujna le almma vieledus girjálasjvuoda
+bargos mav sijddalahá Siljárbáhkon le
+- Harald le ållesjattugin sámegielav
+oahppam ja ælla gájka dav dahkam.
+Vie-
+let bájkálasj kultuvrav, javlla Nan, gut
+ittjij iesj goassak iednegielav åhpa, vájku
+ieddnes Berit lij julevsábme.
+- Dalloj ij lim åhpadibme julevsámegielan
+ij ga mánnágárden, nuorajskåvlån jali
+Valla nuorttasámegiella åhpajn de dádjat
+vehi julevsámegielav.
+- Gåvvårájddogirjátjin le álkkes tæksta ja
+hiehpá sihke mánájda ja ållesjattugijda.
+Álkkep le gåvvårájdov låhkåt, ij la dagu
+girjev låhkågoahtet.
+Dánna li moadda
+tjáppa gåvå ja oanes gárgadisá, ja le
+hiebalgis ådåálggijda ja máhtalgijda, suv
+Ájggop almmudit gåvvårájddogirjátjav
+sihke nuortta- ja oarjjesámegiellaj.
+Nammaduvvam
+girjálasjvuodaguddnebálkkáj
+Almmudahka boahtteájggáj vuorot
+girjálasjvuodav, prosa ja mánnágirjijt ja
+almmut aj nuorramagasijnav mij
+almoduvvá vihtti jahkáj.
+Guokta girje
+almoduvvam Idut almmudagás li esski
+nammaduvvam nuortalasj ráde
+girjálasjvuodaguddnebálkkáj 2013.
+guddneduvá, valla gå nammaduvájma lij
+mihtos ja arvusmahtte, dåjmadiddje
+- Signe Iversen (tjálle) ja Sissel Horndal
+(tjuorgge) lijga nammaduvvam mánná- ja
+nuorragirjálasjvuodaguddnebálkkáj
+mánnágirjijn "Manugánda ja Heike".
+Tjálle Sollaug Sárgon lij nammaduvvam
+diktatjoahkkijn "Savvon bálgáid
+luottastit", Idut almmudagás
+almoduvvam jagen 2010.
+Diktatjoahkke
+lij Sollaug Sárgona vuostasj almodus.
+Dát le vuostasj bále Nuortalasj Ráde
+guddnebálkáv vaddá mánáj- ja
+nuorajgirjálasjvuohtaj ja lip viehka mihá
+nammadusájn, javlla Nan Persen.
+Vuostasj bále vuojtte Nuortalasj Ráde
+guddnebálkás ivteduvvin avta buohta
+gå guddnebálkkájuogedibme, ja gevaj
+guddnebálkkágallan Operagoaden Oslon
+gålgådismáno 30. biejve.
+- Lij stuorra vásádus dåssju dåppe
+liehket, subtsas Nan.
+Dálla le almmudahka dal vuostasj
+gåvvårájddogirjátjav julevsábmáj
+almmudam.
+Girjásj máksá 99 kråvnå ja
+viertti liehket bigos javllavattáldahka
+mánájda juohkka álldarin.
+Dat ja ietjá
+tjáppagirjálasjvuoda girje dåhkki oasstet
+njuolgga almmudagás telefåvnå baktu,
+mejla baktu jali nehta baktu dinngut jali
+girjjeoassásin.
+Girjásj aj Árran julevsáme
+guovdátjin vuobdeduvvá.
+Harald ja Rosita miehtsen barggamin.
+Harald Lindbach le tjállám gåvvårájdov hesta
+Rosita birra ja várrevádtsemis sámeednamis.
+Hæssta Siljárbáhkon le Haralda fáron
+miehttsimin ja le dálla aj ietjas gielav oadtjum gåvvårájddogirjátjin julevsámegiellaj.
+Harald og Rosita på jobb i skogen.
+Harald Lindbach har skrevet tegneserien om hesten
+Rosita og en fjelltur i Sameland.
+Hesten i Skilvassbakk er med Harald på skogrydding og
+har nå også fått sin stemme i et eget tegneseriehefte gitt ut på lulesamisk.
+Almmudahka Idut AS
+almot
+Tjuorgas
+Rositas
+Fredag 5. september 2014
+Amund Johnsena subtsas le oasse vuosádusás BRUDD mij Árranin rabáduváj åvdep vahko.
+Rádevadde Anne Kalstad Mikkelsen le
+åvdåsvásstediddje vuosádusás - mij vil ienep sajij rijkan vuoseduvvá.
+Amund Johnsens historie er en del av utstillingen BRUDD som
+ble åpnet på Árran i forrige uke.
+Rådgiver Anne Kalstad Mikkelsen er lokalt ansvarlig for utstillingen - som vises flere steder i landet.
+Gåktu sáme giehtadaláduvvin doaro
+mannela le akta Vuona
+mannájdoarohiståvrå stuorámus
+skámojs.
+Rádjálåvså ettjin almulattjat
+gijteduvá jali rámpoduvá dan várálasj
+bargo åvdås majt tjadádin doaro jagij
+sinna, valla dan sadjáj farra
+doarrádaláduvvin ja gáddalahteduvvin.
+Esski jagen 2005 Gånågis Harald
+vájvahij rámpodisvuodas rádjálåvsåjs ja
+sijá báhttsijda, gå Sámedikkev rabáj dán
+jage, 60 jage mannel gå doarro hiejtij.
+dát guhká rámpodisvuohta ja
+tjuodjelimvánesvuodas dagáj nav jut
+rádjálåvså ja sáme birrasa ettjin vuojga
+dájt tjierggis dáhpádusájt nammada.
+Vásádusá ettjin subtsastuvá, ja ettjin
+gåjt tjáleduvá.
+Ja muhtem mærráj le aj
+nav subtsas mij subtsas Strávvásj
+Amunda birra.
+Amund Nicolai Johnsen riegáduváj
+Skotsfjordmarkan Stájgon jagen 1907,
+valla unna mánátjin Hábmerij bådij aktan
+æjgádij ja oarbbenij muhtem jage mann-
+Rádjálåvsså guhti
+Sachsenhausenij virdduj
+Vuosádus Brudd, mij
+åvdep vahko Árranin
+rabáduváj, åvddånbuktá
+moadda amás, sjievnnjis
+subttsasa mijá histåvrås -
+dagu subtsas Amund
+Johnsena birra Strávvátjis
+Hábmerin.
+Sån giddiduváj
+tuskajs ietjas
+rádjálåvsådåjmas ja
+dåbdos fángaårruhij
+Sachsenhausenij virdduj.
+ela.
+Áhttjes Jonas Johnsen (Vaddnem)
+lij dalloj oasstám sijdav Strávvátjin, mij
+la udnásj bæjvváj fuolkke æjggu.
+Sijddan ij aktak dasti åro, ja le guoros
+læhkám moadda, moadda jage.
+Amund Johnsen åroj divna mánná- ja
+nuorra jagijt Strávven ja danna vilá åroj,
+gå Ella Labbajn vállduj jagen 1934,
+ællosáme Henrik (Heika) Labba niejdda.
+Lagámus jagij mannáj Mielkkevággáj
+Bállágin jåhtin, gånnå Amund vuohppas
+ællosujttuj oassálasstij, madi sujna ja
+Ellajn aj lidjin sierra boahttsu.
+Gå doarro álgij, Amund manenagi
+låvssågådij aktan iehtjádij, duola dagu
+Vuohpes.
+Dán ájge javladuváj Henrik
+Labba virggáj biejaj ienep svájnnasijt gå
+dárbahij.
+Amunda hárráj lidjin sieldes båhtusa.
+Akta báhtariddjijs majt låvssij rájá
+badjel, lij gåvvimapparáhtta manen ja
+gåvvij juohkusav báhtariddjijs ja
+rádjálåvsåj Svierigij váttsedijn.
+Ja sihke
+gåvvå ja mujttalus báhtarimes soames
+avijssaj bådij Svieriga bielen.
+Tuska
+delegasjåvnnå Stocholman dáv ájttsin,
+ja diedojn sihke namájn ja årromsajijn,
+de lij álkke tuskajda Amundav gávnnat.
+Sån giddiduváj snjuktjamánon jagen
+1943, vuostak giddagissaj Tråmsån, ja
+nágin máno mannela sirdeduváj Grinij,
+dassta tuska Sachsenhausenij tjavtjan
+sæmmi jage.
+Danna sjattaj dasik doarro
+hiejtij, nievres dilen.
+Binná biebbmo, ållo
+dænntjá ja båddåsattjat lij sån
+hæggavádán skihpudagás.
+Javladuvvam le jut rijbadij dåssju dan
+diehti gå akta fánngaguojmijs, giehtos
+Arnulf Øverland, biebbmotsuhttsev
+sujna juogij.
+Valla ålos jábmin, huj ålos.
+Valla Amund rijbadij.
+Røde Kors-páhke
+dilev buoredij doaro låhpan, valla gå
+bieddjis bussa båhtin giddagisájt
+viettjatjit de lidjin guojrre ja fámodime.
+Oanegattjav lij Svierigin åvdås gå
+ruoptus Bálágij jåvsådij.
+Ienemus oasse
+ælos lij gáhtum ja dajnas aj
+viessomuháv massáj.
+Såj Ellajn
+mierredijga oarjás jåhtet aktan mánáj,
+gånnå Amund barggagådij
+ræjnnuhiddjen Dagali ja Skurdalen reins-
+kompania åvdås Hardangerduoddarin.
+Åstij manenagi aj ietjas boahttsujt ja
+sujttogådij Årdalsvárijn Valdresin.
+Jagen 1949 goadev åstij Tuftlian Geilon.
+60-jagij álgon Amund hárddos sjattaj, ja
+gå lij bárnedis de vierttij boahttsujt
+vuobddet ja jagen 1962 tsieggij niellja
+gámá mij uddni le nasjonpárka
+guovddelin, váj turisma sjaddá ådå
+viessomuj sunji, Ellaj ja 6 niejdajda.
+viddnudahka le vilá dåjman.
+Amund
+jámij jagen 1970, 63 jage vuoras.
+Ietjas tjierggis vásádusáj birra doaro
+jagijs ja sierraláhkáj Sachsenhausenis
+ittjij vuojga giehto...
+Fredag 8. august 2014
+Låhkåmusán gávnnu.
+- Måj oajvvepersåvnåjn li hálvva muodugattja, valla iv lim mån guossak dahkam dagu sån.
+Mån gávnnuv låhkåmusán, valla man rádjáj le låhkkij duogen
+- Galla lev alvaduvvam divna árvustallamijs.
+Sæmmi båttå le luondulasj gå dárogielgirjes ienebu berusti gå sámegielgirjes.
+Finnes i stoffet.
+- Hovedpersonen og jeg har mange likhetstrekk, men han gjør ting jeg aldri ville gjort.
+Jeg finnes i stoffet, men i hvor stor grad, er opp til leserne å avgjøre.
+-Det har vært
+overveldende og overraskende med all responsen.
+Samtidig er det naturlig at ei bok på norsk får mer oppmerksomhet enn ei bok på samisk, sier Sigbjørn Skåden om sin første bok,
+javllá Sigbjørn Skåden suv vuostasj dárogielak girje birra.
+Sigbjørn Skåden le ájgge-
+guovddelin ietjas vuostasj
+románajn dárogiellaj.
+Våke
+over dem som sover
+tiemátiseri fámov ja
+hæsodisvuodav moatte
+sáme buolvaj tjadá.
+Hamsunbiejvijn guossidij Skåden
+Hábmerav, girje birra subtsastittjat.
+Girjen le dálátjij viehka buorre
+árvustallama, ja le akta dajs girjijs mij le
+ienemusát luojkadum Tråmså
+girjjevuorkán.
+Skåden iesj le Skánes
+Oarjje-Råmsån, ja le almmudam guokta
+diktagirje ja románav, gájka sámegiellaj.
+Girjijn Våke over den som sover,
+almoduvvam Cappelen Damm baktu, le
+sån dárogiellaj målssum.
+- Munji le amás, dárogiellaj tjállet, ja
+almoduvvat dákkir dåbdos
+girjjealmmudagá tjadá.
+Ja duodden le
+geldulasj gå li nav ållo vuojno ja
+árvustallama; luodjomláhkaj ij la
+máhttelis sæmmi láhkáj jus sámegiellaj
+tjállá, javllá Skåden.
+Objevtas subjæktaj.
+Vájku ij la
+sámegiellaj, de la tiemátihkka muhtem
+mærráj sámij birra.
+Skåden
+fábmogasskavuodajt guoradallá; Gåktu
+ulmusj le juogu dal subjæktan, jali
+iehtjádij fámo objæktan.
+berajhiståvrån manus manná.
+- Gænna le máhttelisvuohta ráddit?
+Dárojduhttem ja nasjåvnnåtsieggim
+sámijda vájkkudij, sierraláhkáj
+vuojnnusij boahtá muhtem subttsasin.
+Subttsasa máttaráhkon ælla fámo.
+suv bárnijs vuosteldahttjá vierredagov,
+valla juhkalisvuohtaj boahttu.
+Ja de la
+ieddne subttsasin.
+Sån le akta 68:ijs, ja
+ráddigoahtá fámov mij ij la sujna
+goassak læhkám, subtsas tjálle.
+Girje oajvvepersåvnåjn ja
+oajvvesubttsasijn le ietjáláhkáj.
+dájddárin fábmo mav boasstot adná.
+- Måj oajvvepersåvnåjn lin ludtjusattja,
+måj lin sæmmi sáme bájkátjin
+bajássjaddam, ja munnun le sæmmi
+Máhttet lij liehket mån, valla
+sujna la prosjækta - korståhka - mij le
+guhkken ierit muv ulmusjvuoges.
+Aktu
+allasis le dat vuogas prosjækta, valla
+dav majt dahká iehtjádij vuosstij le
+mælggat ierit dassta mij le dåhkkidahtte.
+Hálvva sieldes sjaddá, subtsas Skåden.
+Várálattjat láhka.
+Girje oajvvesubttsas
+gåvvit dájddára viessomav
+Guovddagæjnon jagen 2007, sån le
+dåppe danen gå galggá dahkat
+oajvvebuvtav stuorra vuosádussaj.
+Prosjevta vuodon le dat vijdes
+råhtsatjimássje mij bájkev suorggidahtij
+nágin jage dassta åvddåla.
+Romádna le
+tjielggiduvvam dagu "várálattjat lahka".
+- Tjáláv ietjam almma subttsasa sisi, váj
+besav javllat juojddáv seksualitehta ja
+fámo birra.
+Girje oajvvepersåvnnå ájggu
+"bávkodahttet rugev", ilmodit
+vigedisvuohta ij åvvå gávnnu, javllá
+tjálle, gut oattjoj soabmásav
+Guovddagæjnos girjev lågåtjit, ja
+tjårggitjit sån lij "rájáj sisbielen" gå
+sebrudagáv gåvvidij.
+Hamsun-dásen.
+Valla Våke over dem
+som sover, le ienep gå bihko
+unugisvuohta.
+Árvustalle li bajedam
+Skådena luondogåvvidimijt, ja gåhttju
+dajt sæmmi dásen gå Knut Hamsun.
+- Dat le imálasj ja le májnudibme mav le
+gássjel dåhkkidit.
+Dan diehti gå mån
+heva persåvnåjda ájádusáj oahpástuvá,
+dibdáv birrasav mujttalit; luonndo rahpá
+ulmutjij sisbielev, tjielggi tjálle, guhti le
+riegádam jagen 1976.
+Árvustalle li aj ájttsam Skåden adná
+stuorra åvddåbokstávav gasskavuoda
+namájda; persåvnåj namá li
+Máttaráhkko, Ieddne ja nav vijdábut.
+- Muhtemij mielas ihkap histåvrålasj
+sekvensa e rat aktan hieba.
+sån dahkam stuorbokstávav tjanástagá
+Ja mijájn gájkajn le ham dát
+aktisasj: Juohkkahattjan le læhkám
+áhkko ja ieddne, subtsas Sigbjørn
+Skåden, guhti le tjállám gáktsa
+versjåvnå románas åvddål gå
+almoduváj.
+Divna barggo le vuojnunagi
+tjuohppusav vaddám.
+Girjje massta árvustalle
+rámmpu guoradallá
+fámov ja hæsodisvuodav
+Fredag 9. mai 2014
+Gåvvå: Sander Andersen, NRK Sapmi
+Asplan Viak le virgeduvvam
+máhttelisvuodajt gávnatjit ájggomusájs,
+majt ájggu jåhtuj biedjat guovdástagán
+Ájluovtluovtan.
+Kuoljoka ájggomusá li
+sihke galleria, årudagá, kontåvrå ja
+æládus aktan hotellajn ja guossodimijn.
+Ednama ma li usjudallam ásadibmáj
+gåbtjåduvvi Ájluovta guovdastagá
+reguleringsplánas, mij le reguleriduvvam
+årudagájda ja æládusájda ja luovtastagá
+dievddemij.
+Valla dajnas gå pládna le
+guovvamános jagen 1980 de ådå
+reguleringspládna hæhttu dagáduvvat
+ja danen åhtså Kuoljok 100 000 kråvnå
+Divtasvuona suohkanis ja
+merraæládusruhtafåndas ådå
+reguleringsplána bargojda.
+Prosjevtav li
+åvdebut åvddånammadussaj vuosedam.
+Máhttelisvuodabargo ulmme le
+åvddånahttet konsepthámev
+smávveplánaj ja galggá aneduvvat
+vuodon joarkke prosessan regulerima
+hárráj ja dajnas rámmaåhtsåmussaj.
+Ájnegasjviddnudahka Njunjes, Anna ja Ingar Kuoljokijn, åhtsåba ásadit sihke galleriav, guossodimsajev ja idjadimsajev Ájluovta guovdastagán.
+Dánna Ájluovta doajmmamárnánin
+2011, gånnå juohkka jage oassálassti låvdagådijn, biebmoj ja muossádimij.
+Enkeltforetaket Njunjes, med Anna og Ingar Kuoljok, søker å etablere både galleri, serveringslokalet og
+overnatting i sentrum av Drag.
+Her under Drag Aktivitetsmarknad 2011, hvor de årlig stiller med telt, mat og samiske opplevelser.
+Låvdagoahtegalleria
+ja kafea Ájluovtan?
+Anna Kuljok ja suv viddnudahka Njunjes
+ájggu galleriav ja hotellav tsieggit Ájluovta
+guovdastagán.
+Bájkálasj viddnudahka "Njunjes", jådeduvvá
+gállasjguojmeguoktás Anna ja Ingar Kuoljokis ja
+le jage 2009 ásadime rájes vuorodam sáme
+guossodimev ja sáme muossádusájt.
+Gå SDH-nammadus ja sáme ájrrasa
+galggin dágástallat árvvalattadum
+guovllomedisijnalasj
+varresvuodaguovdátjav (TDMS)
+Ájluovtan mánnodagá, ittjij NRK
+Sáme journalissta Sander Andersen,
+jali ietjá media, besa tjåhkanimev
+tjuovvot.
+NRK ittjij rat dasi lijkku ja
+sijá mielas vierttiji dákkir tjåhkanime
+tjadáduvvat bihkusin farra gå
+måsskusin.
+"Avtaárvvusasj varresvuoda-
+dievnastusáj birra giehttu gitta
+uvsaj duogen", næhttabielen tjálli.
+Gievras fámo Divtasvuonan vilá
+barggi guovdátjav Ájluoktaj
+åttjudittjat, vájku Divtasvuona
+suohkan ij sidá prosjevtav tjadádit
+ja ráddnásuohkana Hábmer ja
+Stájggo li skurnnjeluddam
+prosjevtav doarjodit.
+julevsáme birrasijda le ájnas
+guovdátjav ásadit Árrana modella
+láhkáj, gånnå sihke dutkam ja
+varresvuodadievnastusá
+tjoahkkiduvvi sæmmi rábe vuolláj.
+Ij diehttu jus barggi ietjá tjoavddusij
+gå TDMS.
+tjåhkanimes
+ålgus bálke-
+stuváj
+Kártta.
+Njunjes dárbaj dårjav regulerimij ednamis gnr/bnr 60/107 ja 60/108 Ájluovta
+guovdastagán, gånnå ájggomus le ásadit galleriav, årudagájt, kontåvråjt ja æládusájt aktan
+hotellav ja guossodimev.
+Kart.
+Njunjes har behov for bistand til regulering av eiendom
+med gnr/bnr 60/107 og 60/108 i Drag sentrum, hvor man ønsker å etablere galleri, bolig,
+kontor og næring samt hotell og servering.
+Fredag 20. juni 2014
+- Ælla lahkám åhttse riekta
+máhtudakgájbbádusáj, subtsas hiejtte
+rektor, Sigurd Magne Winther.
+Skåvllå le adnám Árran julevsáme
+guovdátjav sámegiella åhpadime gáktuj,
+guhkásåhpadime baktu.
+Ja navti sjaddá
+aj 2014/2015 skåvllåjahkáj.
+- Árran le guhkev åhpadam ja siján li
+tjiehpes åhpadiddje, ja nav de nuora
+oadtju dav majt galggi riektáj hárráj,
+dættot Winther.
+Oahppijlåhko sámegiellaåhpadimen le
+målssum gávtse ja lågenanvidá oahppij
+gaskan, valla boahtte skåvllåjage li
+dåssju gålmmå oahppe gudi ájggu
+sámegielåhpadimev tjuovvot.
+- Álgos dán skåvllåjáhkaj lidjin gávtses
+tjáledam sámegielåhpadibmáj, valla gå lij
+guhkásåhpadibme de vidás ettjin
+huoman åhpadimev sidá.
+Ávastav le
+dan diehti gå soabmása åtsådalli
+guhkásåhpadibme ij sidjij hieba.
+Árvvedahtte sávvin farra dábálasj
+åhpadimev, javllá Winther.
+- Diedá gus manen ehpit nagá
+E sámegielåh-
+padiddjev gávna
+Goalmát jage juo ij la
+Knut Hamsun joarkka-
+skåvllå nahkam sáme-
+gielåhpadiddjev åttjudit.
+Dajnas jáhkedahtte skåvlå
+sámegieloahppijt massá.
+Hiejtte rektor Knut Hamsuna
+joarkkaskåvlån, Sigurd Winther dåbdås le
+gássjelis sámegielåhpadiddjijt åttjudit
+skåvllåj Oppájden.
+- Soajttá vierttip
+incentivajt ienebut konkretiserit, javllá sån.
+Avtroppende rektor ved Knut Hamsun
+videregående skole, Sigurd Winther
+erkjenner at det er vanskelig å rekruttere
+samisklærere til skolen på Oppeid.
+- Vi må
+nok konkretisere incentivene mer, sier han.
+sámegielåhpadiddjijt åttjudit?
+- Gássjelis le vuojnov bajedit dan birra.
+Gávnnuji moadda tjiehpe nuora gudi
+vállji sámegielav fágan ja gænna le
+máhtudahka åhpadittjat, valla muhtema
+farra åhpadusáj joarkki ja sihti ietján
+dahkat gå åhpadit.
+Galla lulujma adnet
+ållesvirgev Oppájden, dan diehti gå dat
+la ájnas skåvllåbirrasij ij dåssju
+giellaåhpadime hárráj.
+máhttá viehkedit máhtudagájn ja
+diedulattjan dahkat ietjá oahppijt sáme
+histåvrå ja kultuvra hárráj, ja dan láhkáj
+buoredit sáme perspektijvav skåvllåj,
+javllá rektor.
+Skåvllå sávvá liehket luondulasj
+vuostásjválljim julevsáme oahppijda.
+- Sij li ájnnasa ja buorre oasse
+skåvllåbirrasis.
+Ep la dåssju
+guovtekultuvralasj skåvllå sámegielajn
+ja dárogielajn, valla moattekultuvralasj
+skåvllå moadda ålggorijkalasj oahppi
+sihke sentralskåvlås ja Hábmera
+gasskarijkalasj guovdátjis, javllá
+Winther.
+- Lihpit gus gæhttjalam vaddet
+incentivajt gå sámegielåhpadiddjijt
+åttjudihpit?
+- Diedon galggi miján soames
+máhtudakrávkalvisá ja dán jage ællim
+åhttse máhtudagáj.
+Valla vuojnnep jus
+galggap juojddáv nahkat de vierttip
+fálaldagájt buktet ja láhtjet váj
+miellagiddisin sjaddá.
+Gávnnuji dåssju
+gallegattja dájna máhtudagájn ja dan
+diehti le luondulasj ahte le stuorra
+gilpustallam dáj fáhkaulmutjij birra.
+galggá fáhkaulmutjit åttjudit de le
+máhttelis biedjat incentivajt mij gullu
+- Skåvlån le agev læhkám buorre
+aktisasjbarggo Árranin guhkásåhpadime
+Sij li dahkam ja vilá dahki riek
+buorre bargov, valla sávvap diedon
+ietjama åhpadiddjijt, valla dallutjij lip
+dudálattja Árranijn.
+Árran fállá uddni guhkásåhpadimev 20
+oahppijda vuodo- ja joarkkaskåvlån,
+juogedum guhtta joarkkaskåvlåjda (Akta
+Råmså fylkkasuohkanin ja vihtta
+Nordlándan).
+FJERNUNDERVISNINGSELEVER på elevtreff på Arran i oktober 2010.
+De fortalte at det var blitt
+trendy å lære seg samisk.
+Isabell Thomassen, Jonas Paulsen, Christin Solberg, Nora Mari
+Iversen, Marte G. Kleivan og Olga Gælok.
+barggobiejve tjádadibmáj,
+bálkká ja soajttá doarjjagav,
+- Jus soames dáv ássjev de
+låhkå ja mielastuvvá de galggá
+ber aktijvuodav válldet, måjåt
+ja duoddis:
+- Ep la ájn mierredam gudi sjaddi ådå sáme oahpestiddje, javllá
+prosjæktajådediddje Risten Länsman Sáme allaskåvlån Guovddagæjnon.
+- Dav oadtjop diehtet Riddu Riddu festiválan snjilltjamánno 11.
+Biejvve,
+javllá sån
+Sáme oahpestiddje li gålmmå nuora gudi li virgeduvvam manádittjat
+Vuonav miehtáj, valla sierraláhkáj sáme guovddaguovlon, diededittjat
+nuorajt sáme kultuvra ja dilij birra.
+Sij sierraláhkáj joarkkaskåvlåjt guossidi,
+valla aj ietjá guovddelis sajijt gånnå nuora tjåhkani.
+Sáme oahpestiddje
+åhpaduvvi Sáme allaskåvlån Guovddagæjnon, mij la Sáme oahpestiddjij
+tjadádime ja dåjma fágalasj åvdåsvásstediddje.
+Mannel åhtsåmájggemiere
+biehtsemáno 1. biejve lidjin gietjas gudi lidjin åhtsåm.
+Skåvllå sávvá
+åhttsijt nuortta, julev- ja oarjjelsámij guovlos ja le nuorajt bádtjim ålles
+rijkas, ja sierraláhkáj báhtjajt, åtsåtjit.
+Mánnodagá dán vahko lij audition gietjav åhttsijda
+gudi lidjin åhtsåm oahpestiddjen boahtte skåvllåjahkáj.
+Dåssju akta gietjajs lij julevsáme guovlos.
+Ådå sáme oahpestiddje
+Fredag 14. mars 2014
+Julevsáme Vahkkuj ådå
+prosjæktajådediddjev åhtsi
+Sidá gus dån Julev-
+sáme Vahkov jådedit?
+Doajmmasiebrre Julevsábme (DSJ) åhtsi
+ådå prosjæktajådediddjev guhti máhttá
+jahkásasj Julevsáme Vahkov jådedit.
+Valla dálátjij ij le aktak diededam.
+jådediddje Odd Levi Paulsen guhti sihtá
+nágin iehtjádij bargov vaddet, hasot
+gájkajt gudi julevsáme gielas ja
+kultuvras berusti diededit.
+- Prosjæktajådediddje bierri dakkár guhti
+åvdåsvásstádussaj lijkku ja berustit, ja
+åhtsåp náginav guhti le badjel 18 jage,
+javllá Paulsen.
+Vidát jahke
+Dán giese le vidát jahke doajmmavahkko
+ásaduvvá.
+Ja degu agev le rahtedis
+sebrudahka Måsske Divtasvuonan
+gånnå dáhpáduvvá.
+Vahkko le
+snjilltjamáno goalmát vahkko gå
+Divtasvuonav miehtáj li ulmutjijs galle
+giesseårudagájn.
+-Dákkir barggo ja tjadádibme le ávkálasj
+máhtto ja mákso le dan duogen man
+stuorra ruhtadibme prosjevtan le ja
+makkir prosjevta tjadáduvvi.
+vájmos sávvap náginin le
+vejulasjvuohta ja miella prosjevtav
+joarkket, javllá Doajmmasiebrre
+Julevsábme (DSJ) dårvodis
+stivrrajådediddje Viktor Inge Paulsen.
+Sáme vahkko le julevsáme giela,
+kulturárbe ja histåvrå nali tsieggidum, ja
+dan ulmme le liehket alkoholahtes,
+hávsskes ja jasska vejulasjvuohta
+giesen sierraláhkáj sáme nuorajda, valla
+aj fálaldagáj sihke mánájda ja
+Vahkon li moadda
+iesjgengalágásj dåjma degu julevsáme
+dibmaduodje kurssa,
+bállotjiektjamskåvllå ja dábálasj Hellmo
+Cup.
+Li aj vádtsem- ja guollimgilppusa,
+giellabagádalle ja ållo ienep.
+- åhtsåp berustiddje ulmutjav gænna le
+miella dási, sáme ássjijs berus ja le
+gárves badjel válldet geldulasj ásadimev
+mij gielav ja kultuvrav dættot.
+Organisasjåvnå oajvveulmme le sáme
+gielav, identitehtav ja kultuvrav åvdedit,
+gånnå sáme máná ja nuora li
+oajvveulmmejuohkusa, ja Julevsáme
+Vahkko le ájnas oasse dát bargos, javllá
+Odd Levi Paulsen.
+Stuoves ruhtadibme
+Sámedikke budsjehta
+Vahkko le juo bessam stuoves
+ruhtadibmáj Sámedikke budsjehtan.
+Ásadibme le aj ruhtaduvvam rudájs majt
+åhtså ja ietjas rudáj ja le oadtjum
+doarjjagav duola dagu Nordlánda
+fylkkasuohkanis, Siesstembánnka 1
+Nuortta-Vuonas ja Divtasvuona
+suohkanis.
+- Dijmmá lij budsjæhtta 680.000 kråvnå,
+massta kr 130.000 lij kafeadoajmma, sulle
+Sámedikkes, 150.000 Nordlánda
+fylkkasuohkanis ja 100.000 Divtasvuona
+Miján li 200.000 kråvnå
+stuoves ruhtadibmen Sámedikkes ja
+miján le aktisasjbarggosjiehtadus
+Divtasvuona suohkanijn mij merkaj 2015
+rájes oadtjop 100.000 kråvnå sijájs.
+Navti li dá rudá juo gárvvása váni
+åhtsåmis, mij álu le låsemus barggo,
+miejnni åvdep jådediddje.
+Vuoset aj ådå prosjæktajådediddje duo-
+gen le makta galggá ienep rudájt åhtsåt
+dájda duodden.
+- Ja prosjæktajådediddjen le aj
+barggevehka, 6-8 gudi vásstedi iesj
+guhtik ássje åvdås plánidijn ja
+tjadádimijn ja navti ij "aktu" barga.
+Duodden li gájka 2014 åhtsåmusá
+sáddiduvvam ja navti ij ådå
+prosjæktajådediddje dárbaha
+ruhtadimijn barggat dán jage.
+máhttá stivrra dahkat.
+- Mij sihtap mijá ásadibme galggá
+liehket dakkir gånnå julevsáme máná ja
+nuora bessi liehket dåssju gudi sij váni
+dættos stuorrasebrudagás, ja jut máhtto
+julevsáme dábij, giela ja kultuvra birra
+buolvas buolvvaj åhpaduvvi, javllá Odd
+Levi Paulsen.
+Sån hasot gájkajt gudi
+julevsámevuodas berusti, aktijvuodav
+Máhtá aktijvuodav válldet
+stivrrajådediddjijn Viktor Inge
+Paulsenijn telefåvnån 952 95 985.
+ARKIVFOTO: LULESAMISK UKE 2010
+Fredag 21. februar 2014
+Dágástallin TDMS ja sáme varresvuohta- ja sosiáldievnastusájt Nuortta-Sálton.
+Henrik Olsen, Rolf Steffensen, Ann-Mari Thomassen, Asle Schrøder ja Tor Asgeir Johansen.
+Vuorkkágåvvå dållågádde tjåhkanimes Árranin ådåjakmánon.
+Diskuterte TDMS og samiske helse- og sosialtjenester i Nord-Salten.
+Henrik Olsen, Rolf Steffensen, Ann-Mari
+Thomassen, Asle Schrøder og Tor Asgeir Johansen.
+Arkivbilde fra "bålmøtet" på Árran i januar.
+Lávkke TDMS:a guovlluj?
+Duodden suohkanåjvijda Asle Schrøder,
+Tor Asgeir Johansen ja Rolf Steffensen,
+sámedikkeráde Ann Mari Thomassen ja
+Henrik Olsen, lij aj Gunhild Thunem
+KUN:as tjåhkanimen.
+- Sámediggáj le ájnas juhte sáme
+pasientajn li avtaárvulasj varresvuohta-
+ja sosiáldievnastusá dagu álmmuk ietján.
+Danen le riek buorre gå tjåhkanimen
+guorrasijma SDH-nammadus dálla
+åvdåsvásstádusáv válldá tjadádimes
+prosjæktaoajvvadusáv
+gasskakultuvralasj bájkkemedisijnalasj
+guovdátjij, subtsas rádeájras Henrik
+Suohkanij bieles guorrasin SDH-
+nammadus aktan sáme sebrudagájn
+galggá TDMS:a prosjæktaoajvvadusáv
+Ulmme le åvddånbuktet ássjev
+suohkanstivran divna gålmmå
+suohkanijn.
+Åvdep TMDS-prosjevta
+prosjæktajådediddje Fred Andersen
+dádjat signálajt SDH-nammadusás ja
+Sámedikkes miellusin.
+Varresvuodafágalasj gájbbádusá ja
+gájbbádusá máhtudahkaj vierttijo
+bærrájgåtseduvvat, ja vuordedahtte
+bájke viesáda ja sáme birás bessi
+prosjevta åvddånahttemij sæbrrat.
+Prosjækta gálggá dievnastusájt fállat
+ålles álmmugij Divtasvuona alusjbielen
+ja viesádijda lagosbirrasin gånnå le
+sávadahtte ja ávkálasj, tjállá Andersen
+låhkkijtjálan udnásj avijsan.
+- Oajvveulmme sihke suohkanijda ja
+sámedikkerádáj le sáme álmmuk
+julevsáme guovlon bessi adnet
+varresvuohta- ja sosiáldievnastusáv mij
+le hiebaduvvam sámegiella kultuvra
+Danen de vuojnnu dát buorre
+tjoavddusin, Divtasvuona suohkanoajve
+Tor Asgeir Johansen milta gut duodden
+le SDH-nammadusá jådediddje.
+Åvdep bierjjedagá
+guovvamáno 14. biejve,
+tjåhkanin SDH-suohkan-
+oajve, sámedikkeráde
+ájrrasa ja KUN:as
+dágástalátjit varresvuohta-
+ja sosiáldievnastusájt
+sáme addnijda ja
+pasientajda, Nuortta-
+Sálton åbbålattjat, valla aj
+gasskakultuvralasj
+guovdátjav (TDMS)
+Duorastagá ja bierjjedagá åvdep vahko lij vuostasj smirjjo digitála subttsasij
+hárráj ja tjadáduvváj Árranin.
+Árran le oasse prosjevtas "Doarromujtto Nuortta-
+Sálton".
+17 oassálasstijn, ájnegattja ja åvdåstiddje dávvervuorkájs ja almulasj
+háldadusás, lidjin muhtem ávkálasj ja arvusmahtte biejve, oahppin ålov ja båhtusa
+lidjin soames geldulasj subttsasa, ma li digitálattjat almoduvvam.
+Riek árvulasj
+gehtjastit.
+Subttsasijt gávna næhttabielen http://krigsminner.blogspot.no.
+Digitálalattjat subtsastuvvam
+- Nuortta-Sáltos
+Kristin Bolgård Kulturrádes lij máhtulasj ja berustiddje kurssaásadiddje aktan Beate
+Heidejn Sortlandas.
+Kristin Bolgård fra Kulturrådet var kunnskapsrik og engasjert
+kursholder sammen med Beate Heide fra Sortland.
+Gåvvå/foto: Árran
+Fredag 8. april 2016
+FREDAG 8.
+APRIL 2016 Nr.
+TURKJØRING
+SKOLEKJØRING
+Løssalg: kr 30,-
+i Nord-Salten
+ÅR
+FJERNING
+AV GAMLE
+BILVRAK
+Bogøy Bil-
+og Landbruks-
+verksted AS
+8288 BOGØY
+Har du bilvrak stående som du gjerne
+vil bli kvitt?
+Vi henter og leverer til vraking.
+Vi beholder vrakpanten for jobben.
+VÅROPPRYDDING?
+8260 INNHAVET
+Kraftige reaksjoner i
+Hamarøy på NFKs kutt-
+forslag i hurtigbåt og ferge
+- Henger ikke
+på greip!
+SIDE 2-3
+Da Korsnes fikk
+vei og fergeleie
+Sterk kost i Steigen
+I forrige uke var Krisesenteret i Salten på besøk i Steigenskolen i Leines-
+fjord der de møtte både lærere og elever.
+Wanja Sæter i Krisesenteret var
+svært glad for å ha med Angelica Kjos som fortalte en sterk historie om
+kampen for å overleve etter å ha vært utsatt for overgrep.
+Niende-
+klassingene Elise Adolfsen, Hanne Gregersen og Julie Thomassen syntes
+historien til Angelica Kjos var sterk kost, men håper den kan
+bidra til at andre som trenger det kan bli sett og hørt.
+SIDE 11
+Produksjon:
+Trykk:
+AN Trykk, Bodø
+75 77 24 50, e-post: lokalavisa@nord-salten.no Ansv.
+red.
+: Børge Strandskog
+Åpningstid
+redaksjonen:
+Mandag-torsdag
+Nordland Fylkeskommunes for-
+slag om kutt i ferge og hurtigbåt
+langs hele Nordlandskysten har
+vakt harme og engasjement i
+Nord-Norges distrikter, og debat-
+ten har rast både i lokalaviser og
+sosiale medier siden forslaget til
+nytt ferge- og hurtigbåtkart ble
+lagt frem 4. mars.
+Beskjeden fra
+Stortinget er at Nordland bruker
+for mye penger på sjøveis sam-
+ferdsel, og rammene skal reduse-
+res med 280 millioner frem mot
+I Hamarøy er hurtigbåt-
+forbindelsen mellom Skutvik,
+Bodø og Svolvær foreslått ned-
+lagt, med anløp til Skutvik kun i
+løpet av helgene.
+Vestfjordferga
+som går Skutvik - Skrova - Svol-
+vær sommerstid skal ifølge for-
+slaget fjernes helt.
+- Vil ha negativ effekt for utvik-
+lingen av området.
+Flere aktører i
+turistnæringen er bekymret både
+for næringsutviklingen i området
+og at kuttene skal ha negativ ef-
+fekt på bolyst og bosetting.
+dem er Arne Andrè Solvang, di-
+rektør for Hamsunsenteret på
+I fylkesrådets mål og
+bestilling står det dog at tilbudet
+- etter foreslåtte kutt - fortsatt
+skal bidra til nettopp nærings-
+utvikling og bolyst.
+- Hva er din kommentar til fylkes-
+rådets mål i lys av kutt-
+forslagene?
+- Dette henger ikke på greip.
+må huske på at vi er et av områ-
+dene i landet med lengst veg til
+flyplass og større sentra.
+Vi opp-
+fatter dagens tilbud som et
+"minimumstilbud".
+Det er svært
+uheldig at den direkte kommuni-
+kasjonen over Vestfjorden for-
+svinner helt, uttaler Solvang på
+vegne av Hamsunsenteret.
+Sen-
+teret har cirka seks stillinger i til-
+legg til sesongarbeidere, og for-
+venter rundt 24 000 besøkende i
+Solvang mener en dramatisk
+forverring av kommunikasjons-
+Det mener Arne Andrè Solvang, direktør
+ved Hamsunsenteret, om fylkesrådets mål
+om at ferge- og hurtigbåttilbud fortsatt skal
+bidra til næringsutvikling og bolyst etter
+foreslåtte kutt.
+Lokalavisa har vært i kontakt
+med flere næringslivsaktører i Hamarøy som
+er bekymret for lokalsamfunnets framtid hvis
+kuttforslagene går gjennom.
+MARIE BUNES
+tilbudet vil ha negativ effekt på
+utviklingen av området, og tror
+Hamsunsenteret,
+andre
+næringslivsaktører og hele lokal-
+samfunnet går en vanskelig tid i
+møte dersom forslagene blir ved-
+tatt.
+- Dette vil skape en tøffere jobb
+for oss på Hamsunsenteret å klare
+å holde oppe besøkstallene i nær
+fremtid, men det skaper i tillegg
+problemer for vår langsiktige sat-
+sing i de ulike markedene vi sat-
+ser på.
+Kommunikasjonstilbudet
+er viktig for næringsliv og privat-
+personer, og reduksjoner kan gå
+ut over bolyst.
+Folk i dag vil ha
+fleksibilitet, og kontakten mot
+fylkeshovedstaden er viktig for
+alle typer tjenester, handel, helse
+Forringet tilbud kan redu-
+sere troen på muligheter innen
+næringslivet, skremme bort grun-
+dere, og vi går glipp av viktige
+vekstimpulser.
+Vi må ikke under-
+slå hva dette kan bety psykolo-
+gisk i et område som har mange
+marginale forutsetninger for po-
+sitiv samfunnsutvikling, sier Sol-
+vang.
+Taper omsetning, frykter fra-
+flytting.
+Direktøren for Hamsun-
+senteret er ikke alene om å rea-
+gere på fylkets kuttforslag.
+Bente
+Ness ved Ness Camping på Skut-
+vik spår en dramatisk nedgang
+for
+hennes
+sesongbaserte
+reiselivsbedrift dersom kuttene
+blir en realitet.
+- Fergetrafikken via Skutvik-Svol-
+vær utgjør 70-80% av omsetnin-
+gen, og da gir resultatet og frem-
+tidsutsiktene seg selv.
+NFK skal
+være utviklingsaktør i Nordland,
+og dette er lite offensivt.
+både regionale og sentrale myn-
+digheter og politikere er Nord-
+land Gullkysten.
+Vi må ikke
+glemme at denne Gullkysten er
+bygget opp rundt dagens infra-
+struktur, og for Hamarøys del vil
+det rive ned allerede etablerte
+samarbeider mellom aktører.
+I til-
+legg stoppes muligheten for å
+samarbeide med Lofoten, vår
+nabo i vest, og har store konse-
+kvenser for hele nordre Nordland
+ettersom det tar bort en mulighet
+for skape reiselivsprodukter og
+samarbeide om disse.
+Nasjonalt
+satser vi på reiseliv og havbruk -
+og begge er næringer som ikke
+kan sentraliseres.
+Det er viktig å
+huske, mener Ness.
+Hun frykter
+fraflytting fra deler av kommu-
+nen.
+Det samme gjør Harald
+Bolsøy, innehaver av Skutvik
+Fiskecamp.
+- Jeg tenker at hvis ikke ferga og
+hurtigbåten går så blir dette en
+fraflyttingsplass.
+Det blir håpløst
+å bo på Skutvik og hele lokal-
+samfunnet blir sterkt skadeli-
+dende.
+Også for Skutvik Fiske-
+camp kan det føre til redusert ak-
+tivitet.
+Det er mange som kom-
+mer til Skutvik fordi de skal med
+ferga over til Lofoten, og hvis de
+ikke kan det vil færre komme hit,
+sier Bolsøy, som har gjester fra
+hele Europa under sesongen.
+Enkelte mer rammet enn andre.
+På Tranøy er det variasjoner i
+hvor stor grad den enkelte be-
+drift tror de kan bli rammet.
+Inne-
+haverne av Dorotheas Fryd og
+Dorotheas Ly mener de blir har-
+dere
+rammet
+privat
+enn
+bedriftsmessig.
+Villy Sund, som
+driver det populære turistmålet
+Tranøy Fyr sammen med kona
+Inger, tror derimot det vil få
+næringsmessige konsekvenser
+for deres bedrift.
+- I dag er det mange som benyt-
+ter anledningen til å overnatte på
+Tranøy Fyr på veien mot Lofo-
+Disse benytter for det meste
+ferga fra Skutvik til Svolvær på
+ferden videre.
+Det vil for bedrif-
+ten Tranøy Fyr bli en økonomisk
+utfordring å markedsføre denne
+trenden, som nå blir en avstikker
+fra E6 på Ulvsvåg for de som
+ferdes til Lofoten.
+Så er det alle
+sykkelturistene som kommer med
+hurtigbåten, disse vil vi ikke se
+lengre på tur over gangbrua til
+fyret.
+At totalbildet for fremtiden
+blir både krevende og en økono-
+misk utfordring er det ingen tvil
+om, mener Sund, som kan fortelle
+om en solid utvikling for deres
+bedrift så langt, med en
+omsetningsøkning på 300% på
+seks år.
+rådets mål om fortsatt nærings-
+utvikling og bolyst i lys av kutt-
+- Ja, hva betyr vel fine ord når de
+ikke har noe innhold.
+Hadde po-
+litikerne virkelig hatt visjoner for
+fylket de har tatt på seg ansvaret
+for å styre, så kunne de gjort føl-
+gende for næringsutvikling og
+bolyst i distriktene.
+Tenk hvilken
+perle, hvilke utvikling, hvilken
+turistrute åpning av kystriksvei
+fra Bodø over Kjerringøy, Stei-
+gen, Hamarøy ,videre med ferga
+Skutvik-Svolvær ville blitt.
+Opp-
+leve nærhet til naturen og alle
+småstedene på turen, istedenfor
+å sende folk til havs mellom Bodø
+og Moskenes.
+Forslagene til po-
+litikerne vitner til de grader om
+mangel på sunn fornuft, hvis ikke
+den underliggende årsaken er
+ønske om å lure oss i distriktene
+inn i veipakke Salten, er uttalel-
+sen fra Sund.
+Vibeke Stavøy og Geir Solli, inne-
+haverne
+av
+bakerikafèen
+Dorotheas Fryd overnattings-
+plassen Dorotheas Ly, tror ikke
+de vil rammes bedriftsmessig av
+eventuelle kutt i ferge og hurtig-
+båt, da de fleste av deres gjester
+har Dorotheas som planlagt mål i
+Butikken på Oppeid også
+berørt: Kjøpmann Kuldeep Singh
+er ikke tvil om at også den snart
+nyåpnede Spar-butikken på
+Oppeid vil lide tap dersom ferga
+og hurtigbåten fra Skutvik
+forsvinner.
+Spår negativ utvikling: Arne Andrè Solvang, konst.
+direktør ved
+Hamsunsenteret, spår en negativ utvikling for området dersom
+forslagene om å legge ned ferge og hurtigbåt mellom Skutvik, Bodø og
+Svolvær går gjennom.
+Arkivfoto.
+Kan miste 70- 80% av omsetningen: Bente Ness (innfelt) ved Ness
+Camping er en av aktørene innen turistnæringen som vil rammes hardt
+av forslagene.
+- Fergetrafikken via Skutvik-Svolvær utgjør 70-80% av
+omsetningen, og da gir resultatet og fremtidsutsiktene seg selv, sier
+Ness.
+- Dette henger ikke på
+Kraftige reaksjoner i Hamarøy på NFKs kuttforslag
+Frykter fraflytting: Harald Bolsøy ved Skutvik Fiskecamp tror Skutvik
+blir fraflyttet hvis ikke ferga og hurtigbåten går.
+Kritiske: Villy og Inger Sund driver Tranøy Fyr er kritiske til NFKs
+kuttforslag: - Forslagene til politikerne vitner til de grader om mangel på
+sunn fornuft, sier Villy Sund.
+Fremmer ikke bolyst: Vibeke Stavøy og Geir Solli er innehaverne av
+Dorotheas Fryd og Dorotheas Ly på Tranøy.
+De mener kuttforslagene
+ikke fremmer bolyst, og vil ramme hele kommunen hardt selv om de ikke
+frykter at deres egen bedrift vil bli nevneverdig berørt.. Arkivfoto.
+utgangspunktet og ikke som et
+stopp på veien.
+- Som helhet vil kommunen
+rammes hardt av forslagene,
+men tar vi turismen på Tranøy
+der vi er, tror vi ikke det vil
+merkes i nevneverdig grad.
+er den private delen av Hama-
+røy foruten om Skutvik som blir
+rammet hardest.
+Det fremmer
+ikke bolyst og det rammer de
+bedriftene som på grunn av
+plassering langs leia får sine
+varer levert på denne måten og
+også naturligvis en del av sine
+gjester, sier Stavøy og Solli i
+en kommentar til lokalavisa.
+- Vil dere ha Nordland med i
+Norge eller ikke?.
+Det er det
+krasse spørsmålet kjøpmann
+Kuldeep Singh på Oppeid ret-
+ter til stortingspolitikerne i ho-
+vedstaden, som har pålagt fyl-
+keskommunen de store kuttene.
+- Å kutte så dramatisk i sjøveis
+transporttilbud i distriktene er
+som å fjerne en blodåre i krop-
+pen.
+Det kan man ikke gjøre,
+det er viktig for kontakten med
+andre deler av regionen.
+Utlen-
+dinger kommer for å se Nord-
+Norge, ikke Sør-Norge.
+man sørge for tilbud som sti-
+mulerer og legger til rette for
+turisme og næringsliv her nord.
+Jeg vil gjerne invitere noen av
+dem opp hit til Nord-Norge på
+min regning, så kan de få se og
+oppleve de mulighetene som
+finnes her, sier Singh, som
+snart skal åpne ny Spar-butikk.
+Totalt 38 millioner kroner er in-
+vestert, og planlagt shopping-
+senter skal åpne neste høst.
+- Vil din egen bedrift lide øko-
+nomisk dersom forslagene blir
+vedtatt?
+Det er klinkende klart.
+vil alle i region Nord-Salten,
+mener kjøpmannen.
+Prosessen videre .
+NFK har i
+løpet av mars hatt møter med
+alle berørte kommuner i Nord-
+land, og presentasjons- og inn-
+spillsmøter i flere deler av fyl-
+ket.
+På sine nettsider informe-
+rer NFK om at når innspills-
+møtene er gjennomført, vil den
+administrative
+styrings-
+gruppen gå gjennom inn-
+spillene og gjøre forslaget fer-
+dig og oversende det til fylkes-
+rådet i mai måned.
+Etter planen
+vil saken sendt på ordinære
+høring til kommuner og
+intresseorganisasjoner med
+tanke på behandling i fylkes-
+tinget i oktober.
+Representan-
+ter fra Hamarøy har deltatt på
+to innspillsmøter, sist onsdag
+6. april i Svolvær.
+greip!
+i hurtigbåt og ferge:
+- Å stille et ja eller nei-spørsmål
+blir kanskje å sette ting på spis-
+sen, og flere alternativer kompli-
+serer det hele.
+Så jeg ville ikke
+brukt folkeavstemning om jeg
+hadde vært ordfører.
+Jeg ville hel-
+ler ha involvert innbyggerne på
+en annen måte, sa lederen i Kom-
+munal- og forvaltningskomiteen
+Helge André Njåstad (FrP) til
+NRK Nordland mandag.
+- Jeg mener allikevel at det er rett
+å bruke folkeavstemning i og med
+at dette er et såpass stort spørs-
+Det er tross alt kommunen
+vår og lokaldemokratiet vårt som
+står på spill, så jeg mener det er
+viktig å høre hva folk mener.
+kan ikke bare la oss tvinge av
+Stortinget som skviser oss med
+økonomiske virkemidler for å få
+oss til å slå oss sammen, så jeg
+mener det er en del andre ting
+som betyr noe i det lange løp.
+- Men det er jo dere som politi-
+Mener folke-
+avstemning
+er rett
+Ordfører Asle Schrøder (Sp) mener fort-
+satt at det er rett å be folket i Steigen om
+sin mening om eventuell kommunesammen-
+slåing, selv om det denne uka ble kritisert av
+blant annet departementet.
+GUNNAR GRYTØYR
+Her sitter ordfører Asle Schrøder med den politiske plattformen for Ytre
+Salten-alternativet som Steigen kan bli en del av.
+kere som vet mest om hva dette
+handler om.
+Blir det ikke da feil å
+skyve ansvaret over på folk
+flest?
+- Vi vet nok litt mer enn folk
+flest, men ikke så veldig mye mer.
+Det er så mange usikkerhets-
+faktorer at det vil være mye hel-
+ler ikke vi klarer å få på plass.
+Dessuten legges det opp til at
+detaljene skal forhandles fram til
+den endelige sammenslåingen i
+2020, etter at alt egentlig er av-
+gjort.
+Men dette er likt for alle
+kommunene.
+Nå skal vi prøve å
+få så mye som mulig på plass før
+vi går i gang med folkemøtene,
+og så får folket si sin mening
+basert på den informasjonen de
+har tilegnet seg.
+Deretter blir det
+opp til oss politikere å ta den
+endelige avgjørelsen, sier ordfø-
+rer Asle Schrøder.
+Men han innrømmer at de kan få
+et delikat problem dersom for-
+skjellene er små, eller at valg-
+deltakelsen blir under 50 prosent.
+Skifter dieselanlegg på Måløy
+Kystverket Nordland har meddelt Steigen kommune om at de vil skifte
+det gamle dieselanlegget på Måløy-Skarholmen fyrstasjon som ble fre-
+det som kulturminne i 1999.
+Arbeidet er ikke søknadspliktig siden ingen
+bygningsmessige endringer skal gjøres, men Kystverket ønsker å orien-
+tere Steigen kommune om arbeidene som er tenkt avsluttet innen okto-
+De fem gamle dieseltankene i glassfiber inklusive lednings-
+nettet skal skiftes ut, og rommene skal rengjøres og males.
+Det elektriske
+ledningsnett til brannanlegg og lys skal skiftes ut, og det samme skal
+dagens takbelysning, unntatt armaturer i tankrommet.
+Samarbeidsavtale Tysfjord-Hamarøy
+Hamarøy og Tysfjord kommune har inngått en samarbeidsavtale vedrø-
+rende arbeid med mindreårige i Tysfjord kommune.
+Èn dag i uken skal
+helsesøster Mallin Andreassen i Hamarøy arbeide opp mot Tysfjord stat-
+lige mottak for enslige mindreårige flyktninger.
+Tidsrom for arbeidsforhol-
+det varer i den tid jordmor i Tysfjord arbeider for Hamarøy kommune.
+SØNDAG 10.
+APRIL
+Kirkene
+Tanker mot helg
+Av prest i Hamarøy
+Terje Ness
+KJENTE
+kjære
+OBS!
+Frist for innsending: onsdager før kl.
+E-post: lokalavisa@nord-salten.no
+STEIGEN
+LEINESFJORD KAPELL KL.
+- Gudstjeneste med nattverd.
+HAMARØY
+HAMARØY KIRKE KL.
+- Gudstjeneste med dåp.
+Kirkekaffe og årsmøte
+Alle er velkommen.
+Min kjære mann, kjæreste pappa og svigerfar,
+snille morfar og farfar, bror, onkel,
+kompis og kollega.
+Magne Tormod Leif
+Berntsen
+Raus, sterk, og sta.
+Vi savner deg.
+Skutvik, Harstad, Oslo, Stavanger
+og Habberstad.
+Eva
+(kone)
+Heidi, Per, Johan
+(barn)
+Espen, Anja, Magda
+(svigerbarn)
+Karoline, Tobias, Agathe, Torje,
+Nikolai og Kristian
+(barnebarn)
+Øvrig familie
+Begravelse fra Hamarøy kirke
+Alle som kjente og var glad i Magne
+er velkommen.
+2 år
+Vi vil gjerne gratulere far-
+mor og Torfar sin aller
+beste venn, han Edward i
+Rønvika med 2-årsdagen
+10. april.
+Vi ønsker deg en
+superduper bursdagsfeiring,
+med masse namnam og
+pakker!Vi gleder oss til å
+feire sammen med deg.
+er veldig glade i deg fin-
+ingen vårres.
+Stor klem fra
+farmor og Torfar på Tver-
+Sivert Berg 4 år
+Hipp hurra for verdens
+beste go-gutt og lillebror
+Hå-
+per dagen ble super.
+Stor
+bursdagsklem fra mamma,
+pappa, Oda Amalie og An-
+drea Sofie.
+Edward 2 år
+Hipp hipp hurra for ene-
+stående Edward som blir to
+år på søndag.
+Gratulerer
+kjempemasse med dagen
+lille venn, jeg håper du får
+en kjempeartig bursdag!
+Kjæmpegla i dæ og savner
+dæ masse!
+Resten av stor-
+familien hilser også til deg.
+Stor klem fra tante Tintin
+(Tina) i Tromsø.
+Kjære Edward
+Gratulerer hjerteligst med
+2-årsdagen din den 10.
+april.
+Jeg håper du får en
+kjempeflott bursdag, og jeg
+gleder meg til du kommer
+på besøk.
+Klem fra olde-
+mor Liv.
+Takk
+for all oppmerksom-
+het og omtanke i for-
+bindelse med Arne
+Skaars bortgang.
+Willgunn, Elin og
+Kristin
+Tirsdag 9. april og tre tirsdager til fremover,
+blir det gratis vaffelkafé i Hamarøy kirke fra kl.
+Alle er velkommen, liten og stor, gammel
+og ung og alle midt i mellom.
+Så blir det baby-
+sang for babyer og foreldre, fra kl.
+Eveline Vik 1 år!
+Familiens lille sjarmtroll Eveline, fyller 1 år 10. april!
+Gratulerer så masse med dagen lille venn:) Gleder oss til å
+feire deg med familien og alle vennene dine.
+Mange klem-
+mer fra mamma, pappa, Madelen og Nicholas.
+8 år
+Hipp hipp hurra for snille og tøff Tom-Sebastian som fyll
+8 år 9. april.
+Gratulerer så masse med dagen.Gleder oss til
+å feire bursdagen din.Vi glad i deg.Klem fra mamma og
+pappa.
+DØDSFALL
+Fredag 8. april: Kirkegammen på Drag kl.
+"En stille stund".
+Lørdag 9. april: Korsnes kirke kl.
+Tårnagentgudstjeneste v/kateketene Edgar-
+Stark og Heidi.
+TYSFJORD
+søndagens preken
+tekst (Markus, ka
+finner vi den utrolige
+historien om Jesus som
+metter 5000 menn
+(pluss kvinner og barn)
+med 5 brød og 2 fisker!
+Jeg vil gjerne dele noen
+tanker om hva som står
+mer i fokus i teksten
+enn selve underet.
+Rent
+teologisk forstår vi best
+slike underhistorier som
+manifestasjoner av Jesu
+makt og rolle, de viser
+til at Guds rike er nær,
+hos dem, om enn ikke i
+hele sin fylde.
+Undrene
+peker på Jesus.
+Og for-
+herliger Jesus.
+Hva viser så Jesus oss?
+Jo, at han ser mennes-
+kenes behov, først
+disiplenes behov for
+hvile, som han da la mid-
+lertidig til side for det
+som var større: folkets
+behov; behov for mat,
+ja, men enda mer: beho-
+vet for Gud, for Guds
+velvilje og kjærlighet,
+for tilhørighet og mening.
+Han kjente på deres ånde-
+lige behov.
+Jesus kjente medfølelse,
+empati.
+Empati/medfølelse er kan-
+skje den aller viktigste av
+de 16 kategorier emosjo-
+nell intelligens er delt inn
+i. Empati er som en radar,
+som scanner og søker og
+tar inn informasjon fra
+omgivelsene, slik at en god
+respons kan formes og
+settes ut i livet.
+Empatien
+er en radar som engasjerer
+seg, føler med ...
+Jesus så .... og hadde med-
+følelse, kjente empati, ja
+endog medynk ...
+Så trer Jesus sin empati i
+aksjon: han føler ikke bare,
+men går aktivt inn i situa-
+sjonen og gjør noe med
+den.
+Slik viser han oss Gud.
+Bibelens Gud er ikke in-
+aktiv, uaffektert og uinter-
+essert.
+Nei, Gud går inn i
+vår situasjon, føler hva vi
+føler, føler med oss, en-
+dog lir med oss.
+Den jødiske (senere for-
+fatter), Eli Wiesel, for-
+teller fra en morgen de
+ble stilt opp i leirens
+gjørme, foran galgene,
+for å måtte være vitne
+til henginger av med-
+fanger, som represalier.
+En anonym stemme i
+den store flokken ropte
+ut i innbitt fortvilelse
+idet medfangene ble
+hengt: "Hvor er Gud
+nå?"
+Etter et øyeblikks still-
+het, kom svaret fra en
+annen medfange: "Han
+dingler fra repet" ....
+Jeg synes å huske at
+Jesu
+navn
+betyr
+Immanuel: Gud med oss
+I dag blir ho mor Ella Kjær-Olsen 80 år.
+Vi gratulere ho så
+masse med dagen og gleda oss til å feire dagen i lagmed dæ
+i Bodø.
+Vi e gla i dæ!
+Stor bursdagsklæm fra Linda, Johne,
+Børge og Sigrid m/familier.
+Kristin Mehus Staurbakk
+Hipp hurra førr superpia vårres som bi 1 år søndag 10.
+april!
+Ingen e så go som du.
+Suss og klæm frå mami og
+papi.
+Dette er Sigurd Johan
+Sandberg Leonthin
+Helene Marie sin lillebror, Sigurd Johan, ble født 12. feb.
+på Ullevål Sykehus.
+Han veide 3900 gr og var 52 cm lang.
+Stolte foreldre til to er Mari Elisabeth og Anders.
+Vi gra-
+tulerer!
+Hilsen bestemor og bestefar på Oppeid.
+Lea Valle Olsen
+fyller 7 år
+søndag 10. april, gratulerer
+så mye med dagen fineste
+lillesnuppa vårres.
+Vi er
+uendelig glad i deg!
+Suss &
+klem fra Elias, Isak, Tilde,
+Marius og Mamma.
+Hipp, hurra for han Edward
+Jakobsen som fyller 2 år på
+søndag den 10. april.
+Vi gle-
+der oss til å komme og feire
+bursdagen sammen med
+deg.
+Håper du får en SU-
+PER dag med sjokolade-
+kake og masse pakker.
+Kjempemange bursdags-
+klemmer fra bestemor og
+bestefar i Bakkan, onkel
+Martin og fra tante Ka-
+trine, onkel "Turbo" og
+Sigmund.
+Elbjørg Lagård ble 64 år i
+går 7. april.
+Gratulerer unge
+dame.
+Kjærlig hilsen Lis-
+beth, Viktoria, Elias, Ann,
+Elaine og Raymond.
+Siv og
+Einar-Arve hilser også.
+er kjempeglad i deg!
+Onsdag 6. april gikk flag-
+get utenfor Steigentunet
+til topps for Sigrid Nilsen
+som fylte 100 år.
+Sigrid er fra Tro i Leines-områ-
+det, og har bodd på Steigen-
+Ungdommelig 100-åring på Steigentunet
+tunet de to siste årene.
+På da-
+gen fikk hun gratulasjonsbrev
+fra Kong Harald.
+I brevet stod følgende:
+Fr.
+Sigrid Nilsen - mine hjer-
+teligste gratulasjoner i an-
+ledning av deres 100-års fød-
+selsdag.
+Harald R.
+Ordfører Asle Schrøder møtte
+opp på rommet til Sigrid, der
+flere familiemedlemmer var
+samlet, for å gratulere, og over-
+rakte blomster på vegne av Stei-
+gen kommune.
+Sigrid sa til ord-
+føreren at hun var veldig for-
+nøyd med å bo på Steigentunet.
+Lokalavisa slutter seg også til
+gratulantene!
+Fra fritids-
+til bolighus
+Therese og Freddy Wist
+har søkt Hamarøy kom-
+mune om bruksendring av
+et hus i Steinbakkan fra
+fritidshus til bolighus.
+Fa-
+milien på fire skal flytte
+tilbake til Hamarøy og bo-
+sette seg i Steinbakkan.
+Støtte til
+skoletur
+10. klasse ved Hamarøy
+sentralskole har fått
+elev) i støtte fra Hamarøy
+kommune for å reise på
+skoletur med Hvite busser
+Vil forlenge
+flytebrygge-
+avtalen
+Langnesvika Båtforening
+har søkt Steigen kommune
+om fornyelse av tillatelsen
+til å ha flytebrygge og land-
+anlegg i Langnesvika, etter
+at Kystverket har delegert
+denne behandlingen til
+Anlegget, som
+i dag består av 27 båt-
+plasser, båtutsett og slip,
+ble sist godkjent i 2011.
+Søker om
+utvidet elgjakt
+Kristian Hansen har på vegne av jaktlagene i Hel-
+dalisen jaktvald og jaktlagene i Storvatn jaktvald
+som ligger rundt Nordfoldfjorden, søkt Steigen kom-
+mune om å få forlenge tiden for elgjakt til medio
+november eller helst ut november.
+Bakgrunnen for
+søknaden er at det ofte er dårlig vær i tida rundt
+slutten av elgjakta, og i dette området er de avhen-
+gige av å komme til og fra med båt til mange av
+valdene.
+For jaktlagene i Heldalisen elgvald er det
+problemene med å komme seg over Nordfoldfjorden
+som er dominerende, særlig etter at det rutegående
+tilbudet i realiteten er fjernet.
+For jaktlagene Alv-
+enes-Balkjosen, Lommeren, Nøtnes, Bjørsvik og
+Storvatnet har været mer begrenset i den daglige
+jakta som jegerne er avhengige av båt for å delta i, i
+tillegg til at det kan være vanskelig å komme seg
+over fjordene.
+Hansen viser blant annet til at et av
+jaktlagene i fjor mistet en båt under uværet på vei
+hjem fra jakta, og ulykken i Storvatnet der to per-
+soner havarerte, noe som medførte en vanskelig
+redningsoperasjon der blant annet redningshelikop-
+teret ikke kom inn på grunn av dårlig vær og lokale
+forhold.
+Hansen understreker derfor at søknaden
+om utvidet elgjakt kun dreier seg om sikkerheten til
+jegerne.
+Bakgrunnen er at Reiseliv i Ham-
+suns rike ikke lenger fungerer op-
+timalt etter at flere kommuner har
+meldt seg ut, og at daglig leder er
+sluttet.
+Fred Eddy Dahlberg (V) var skep-
+tisk til avtalen, og hadde en fø-
+lelse av at Hamarøy burde hatt
+tettere kontakt med Narvik.
+Så han
+Rådmann Bjørn Skog opplyste om
+det tidligere vedtaket om å selge
+Mellombygda barnehages lokaler
+når barnehagen flytter i nye loka-
+ler, men at flere etater i kommu-
+nen har signalisert behov for lo-
+kaler.
+I tillegg har en gruppe be-
+stående av Marte Hovlund (pro-
+sjektleder for Housing First i Ha-
+marøy), Bente Haukås og Ingrid
+Kjevik (rus- og psykiatri-
+tjenesten), Ingrid Bergande (le-
+der for folkehelse- og frisklivs-
+sentralen), Niclas Granheim
+(prosjektmedarbeider Housing
+First) og Jannita Olvik (leder for
+Frivilligsentralen i Hamarøy) for-
+slått å etablere en møteplass/
+flerbrukshus spesielt knyttet til
+særlig sårbare grupper i de ledige
+lokalene etter Mellombygda bar-
+nehage.
+Det er endringer i retningslinjene
+for Husbankens grunnlån som
+åpner for at private utbyggere kan
+få grunnlån i Husbanken for byg-
+ging av utleieboliger hvis de har
+avtale om tilvisningsrett med en
+Målet er å skaffe flere
+utleieboliger i det ordinære mar-
+kedet, flere kommunalt disponerte
+utleieboliger og bidra til å skape
+et mer profesjonelt utleiemarked.
+En tilvisningsavtale er i denne
+sammenhengen en avtale mellom
+utleier/utbygger og kommunen
+som forutsetter at avtalen gjelder
+for 20 år fra utbetaling av grunn-
+lånet, og skal være tinglyst på
+eiendommen, at kommunen hen-
+viser sine boligsøkere til boligene,
+men leieavtalen inngås mellom
+Blir ikke med i Visit Bodø
+Formannskapet i
+Hamarøy vedtok ons-
+dag at Hamarøy kom-
+mune ikke skal inngå
+en samarbeidsavtale
+for 2016 med destina-
+sjonsselskapet Visit
+Bodø til en kostnad
+på 50.000 kroner
+pluss moms, slik ad-
+ministrasjonen hadde
+foreslått.
+var ikke sikker på at dette var rett
+bruk av pengene.
+Også May Valle
+(V) var usikker på veien videre,
+men Britt Kristoffersen (Sp) opp-
+fattet at dette kun var en
+markedsføringsløsning for året
+2016, og at veien videre vil bli
+staket ut senere.
+Hun foreslo der-
+for at ordføreren tok et møte med
+reiselivet i Hamarøy snarest mu-
+lig.
+Rigmor Lien (Ap) var i ut-
+gangspunktet redd for at Hama-
+røy vil bli "slukt" av Visit Bodø
+gjennom en slik avtale, men ser
+også viktigheten av å vedlike-
+holde markedsføringen av kom-
+munen.
+Hun ville heller bruke
+pengene på markedsføring i Lo-
+foten.
+Ordfører Jan Folke Sand-
+nes (H) viste til at forslagene til
+nytt rutekart vil forlenge avstan-
+den til Bodø betraktelig, og tenkte
+et møte med Visit Bodø var på sin
+plass før en avtale ble underteg-
+FORMANNSKAPET i Hamarøy diskuterte samarbeid om reiseliv.
+Både (f.v) May Valle, Rigmor Lien, Britt Kristoffersen, Fred Eddy Dahlberg og
+ordfører Jan Folke Sandnes hadde ordet i debatten - som endte med at man ikke ville inngå samarbeidsavtale med Visit Bodø for 2016.
+Utleieboliger
+i Hamarøy
+Hamarøy vedtok
+onsdag enstemmig å
+be administrasjonen i
+samarbeid med Hus-
+banken om å gå i
+dialog med tilbydere
+som har meldt sin
+interesse for å reali-
+sere utleieboliger i
+Hamarøy kommune
+ved tilvisningsavtaler.
+utleier og boligsøkeren, at kom-
+munen ikke har noen forpliktelser
+i forhold til selve leieforholdet,
+og et løpende og godt samarbeid
+mellom kommunen og forvalter av
+Fram mot realisering av
+et prosjekt legger Husbanken opp
+til tre "avtaler" som gir forutsig-
+barhet.
+Da fristen for å melde sin inter-
+esse var utløpt var det sju inter-
+essenter i Hamarøy: Singh Invest
+AS ønsker å bygge fire til åtte
+leiligheter på Oppeid, Blankbygda
+Eiendom AS ønsker å bygge fire
+tre-roms leiligheter på Oppeid,
+NordSalten Boliger AS har ikke
+spesifisert antall og lokalisering,
+Dalshammeren AS anslår at det
+er behov for ti til tolv enheter på
+Skutvik, men skisserer et prosjekt
+på åtte utleieleiligheter i samar-
+beid med en lokal entreprenør,
+Sørbygda Eiendom AS har et pro-
+sjekt på fire til åtte utleieboliger
+på Skutvik, Tranøy Opplevelser
+AS har et prosjekt på fire utleie-
+boliger på Tranøy, og Sivertsen
+Trebygg AS har et prosjekt på
+fire til seks utleieleieboliger på
+Skutvik.
+Innspill til NTP
+Formannskapet i Hamarøy skal utarbeide en høringsuttalelse til
+Nasjonal Transportplan 2018-2029 som legges fram for endelig
+godkjenning av kommunestyret.
+Der skal blant annet stam- og
+riksvegnettet, styrking av Nordlandsbanen, videreføring av jern-
+banen nordover, flyplass Bodø/Evenes, havner og farleder og
+sikkerhet og beredskap være med.
+GUNNAR
+GRYTØYR
+Etablering av
+møteplass
+Formannskapet i Hamarøy gikk imot forslaget
+om å etablere en møteplass/flerbrukshus i
+lokalene til Mellombygda barnehage, men
+foreslo å videreføre tanken, men i andre lokaler.
+May Valle (V) mente det var be-
+hov for å se på helheten når det
+gjelder kommunens behov for lo-
+kaler, blant annet fordi Telenor-
+bygget ikke er optimalt utnyttet.
+Hun mente Marielund ikke var
+rette lokaler for denne gruppen,
+men at lokaler i Hamarøyhallen
+ville være et bedre alternativ.
+Britt
+Kristoffersen (Sp) var enig med
+Valle, og viste til at kommunen
+har kjøpt en fantastisk møteplass
+på Oppeid som kalles Hamarøy
+Internasjonale Senter, og at den
+bør utvikles videre i stedet for å
+gjøre det til en institusjon, slik
+det kan se ut som nå.
+Så hun for-
+slo at ideen om en slik møteplass
+utredes videre, men at andre mer
+egnede lokaler vurderes.
+Og slik
+ble det.
+Nytt styremedlem
+Formannskapet i Hamarøy valgte Elin Eidsvik som nytt medlem av
+styret i Nord-Salten Kraft AS.
+May Valle (V) må tre ut av styret på
+grunn av sitt verv som varaordfører, i henhold til aksjonæravtalen
+mellom eierkommunene.
+Varsel om pålegg
+I et brev til Hamarøy kommunale boligstiftelse varsler Salten Brann
+IKS om pålegg etter manglende tilbakemelding på branntilsyn hos
+Innhavet bofellesskap.
+Fristen for tilbakemelding gikk ut 22.
+februar, men gis ny frist til 22. april.
+KAD-plasser
+i kommune-
+styret tirsdag
+En av sakene i tirsdagens
+kommunestyre i Tysfjord er
+om det lar seg gjøre å eta-
+blere kommunal akutt-
+medisinsk døgnplass (KAD)
+på Dragstunet.
+Innstillingen fra administrasjonen
+er at det med bakgrunn i kommu-
+nens økonomiske situasjon ikke
+er mulig å opprette en slik KAD-
+plass.
+Rådmannen viser til at eksiste-
+rende KAD-plass, som leies på
+sykehuset i Narvik, oppfyller fullt
+ut lovens krav til forsvarlighet.
+En opprettelse av ekstra KAD-
+plass på Dragstunet vil stille nye
+krav til legetjenesten i Tysfjord
+kommune, og den faglige vurde-
+ringen er gjort fra blant andre
+helse- og omsorgssjef Lill Tove
+Hansen, leder i pleie og omsorg
+vest,
+Morten
+Aspaas
+og
+kommuneoverlege Tavs Qvis.
+Kommuneoverlegen mener at
+opprettelse av KAD-plass på
+Dragstunet vil kreve en egen
+KAD-vakt, bemannet av kommu-
+nens fastleger, og at det ikke vil
+være arbeidsmessig- og medi-
+sinsk forsvarlig å pålegge legene
+ytterlige vaktarbeid.
+Leder pleie
+og omsorg Morten Asspaas vi-
+ser til at omgjøring av helsefag-
+arbeiderstilling ikke bare kan om-
+gjøres til sykepleierstilling, hvor
+man ikke vil klare å gi forsvarlig
+helsehjelp til beboerne som i dag
+har mye oppfølging i det daglige.
+Saken vil nok skape engasjement
+og diskusjon i kommunestyre-
+salen i Tysfjord.
+Se for øvrig saken på neste side.
+Det har fått en faggruppe på Drag
+til å reagere og de har sammen
+utarbeidet en detaljert plan over
+hvordan man med noen grep kan
+etablere dette lovpålagte tilbu-
+det på Dragstunet.
+Det er lege
+Fred Andersen, sykepleier Jo-
+hanne Ellingsen og sykepleier og
+HMS-koordinator Ragnhild Lien
+som har utarbeidet saks-
+utredningen, som de nå håper
+kommunen kan enes om.
+- Det er opprettet en midlertidig
+- Vi er i startgropen og har hittil,
+som tidligere år, operert med
+OBS-plass (observasjonsplass)
+som KAD-plass.
+Nå har kravene
+til KAD-plass endret seg noe fra
+da dette ble lovbestemt, slik at
+man for eksempel ikke trenger full
+bemanning når KAD-plassen
+ikke er i bruk.
+Også responstiden
+for legen er endret noe på, sier
+Gustavsen.
+- Ser dere på mulige løsninger
+med Tysfjord?
+- Personlig kunne jeg tenke
+meg i fremtida at det ville være
+bra å få til noe i fellesskap i Nord-
+Salten, både på grunn av øko-
+nomi og styrket fagkompetanse.
+Men dette er et kommunalt an-
+svar, så enn så lenge forholder vi
+Foreslår KAD-plasser og felles legevakt ettermiddag på Drag
+Bedre utnyttelse
+av fagkompetansen
+Alle kommuner
+skal ha kommunale
+øyeblikkelige hjelp
+plasser fra 1. januar
+I dag kjøper
+Tysfjord kommune
+denne tjenesten fra
+Narvik sykehus, fordi
+man ikke har klart å
+enes om hvor tilbu-
+det skal ligge.
+KAD for Tysfjord på Narvik sy-
+kehus.
+Dette er lite hensiktsmes-
+sig for befolkningen på Tysfjord
+vest som tilhører Nordlands-
+sykehuset HF, skriver de i nota-
+Kommunal øyeblikkelig hjelp
+plass (KAD) skal være et allmenn-
+medisinsk tilbud som skal gis til
+dem som har behov for observa-
+sjon, behandling og tilsyn, men
+som ikke har behov for innleg-
+gelse i sykehus, der innleggelse i
+KAD kan erstatte innleggelse i
+Tysfjord kommune har
+søkt Helsedirektoratet om etable-
+ring av KAD på Prestegårdstunet
+sykehjem, men har fått avslag.
+- Uten fast sykepleier 24 timer i
+døgnet syv dager i uka, og uten
+legedekning vil det ikke la seg
+gjøre, sier Andersen, som viser
+til at man har kompetansen på
+Drag til å oppgradere bemannin-
+gen til flere sykepleierstillinger.
+Han og sykepleierne Ellingsen
+og Lien mener at Dragstunet, som
+ivaretar omsorgen for personer
+med en lang rekke alvorlige so-
+matiske og psykiske lidelser, kan
+tilrettelegges for slike øyeblikke-
+lige plasser.
+- Hovedbygningen på Drags-
+tunet har flere boenheter hvor to
+pasienter bor sammen.
+KAD fore-
+slås opprettet i en av de sentralt
+beliggende boenhetene med kort
+avstand til stue/vaktrom og
+hovedinngang.
+Nordlands-
+sykehuset HF har signalisert at
+de vil kunne godkjenne KAD på
+Dragstunet, sier Andersen til lo-
+kalavisa.
+Endringen av Dragstunets sta-
+tus til å omfatte KAD krever opp-
+bygging av forsterket kompe-
+tanse ved institusjonen.
+Drags-
+tunet har i dag to helsearbeidere
+på natt.
+En av disse turnusene
+kan oppgraderes til sykepleier-
+stilling.
+På dag og kveld må det
+også være sykepleier hele uken.
+- Det er viktig å presisere at en
+ikke har ment å tilføre Dragstunet
+nye stillinger, men å oppgradere
+noen av de stillinger en har i dag
+fra helsearbeider til sykepleier,
+understreker Andersen.
+Faggruppen har også gjennom-
+arbeidet en fullstendig turnus-
+plan for KAD på Dragstunet, som
+viser at det må 5,8 sykepleier-
+stillinger til for å få en fullstendig
+turnus for sykepleiere med full
+- Dragstunet har tre stillings-
+hjemler for sykepleiere fra før.
+hjelpepleierstillinger må derved
+oppgraderes til sykepleierstilling,
+sier Andersen og legger til:
+- Kommunestyret har vedtatt
+nedbemanning i alle sektorer i
+kommunen, også i helse- og
+omsorgstjenesten.
+Opprettelse
+av KAD ved Dragstunet vil kom-
+pensere for effekten av eventu-
+elt nedbemanning, da det tilføres
+friske midler ved etablering av
+KAD.
+Felles legevakt.
+Det er også kom-
+met forslag om å se på mulighe-
+ten for å opprette et samarbeid
+Må løses lokalt
+I Hamarøy har man heller ikke fått på
+plass KAD-plass, men helse- og omsorgs-
+leder Torodd Gustavsen sier at det vil
+komme på plass i løpet av 2016.
+oss til at dette skal løses i kom-
+Vi har en faglig dyktig
+arbeidsstokk som gjør en god
+jobb, og den tette dialogen mel-
+lom sykepleiere og lege har gjort
+at vi de siste årene har hatt null
+liggedøgn
+ved
+Nordland-
+sykehuset, noe som viser at vi
+klarer å ta hånd om de som tren-
+ger denne pleien, sier Gustavsen.
+- Vil det være nødvendig å
+gjøre store fysiske endringer for
+å få godkjent KAD-plass i Hama-
+røy?
+- Vi har arealer på bygde-
+heimen og plassen er ikke låst
+opp til et rom, så plass har vi, sier
+Gustavsen, som sier at de geo-
+grafiske utfordringene i Nord-
+Salten gjør at man må tenke lo-
+kalt.
+- Det krever at vi løser ting
+lokalt, sier han.
+Johanne Ellingsen
+Ragnhild Lien
+Lovpålagt.
+Sammen
+med sykepleier Johanne
+Ellingsen og sykepleier
+og HMS-koordinator
+Ragnhild Lien har Fred
+Andersen utredet
+hvordan det kan
+etablere Kad-plasser på
+Dragstunet.
+om felles legevaktordning for
+Hamarøy og Tysfjord på ettermid-
+dag og kveld.
+- Det vil gjelde fra klokka 15.30 til
+klokka 22.00 alle hverdager.
+denne tid overtar den interkom-
+munale legevakta på Innhavet.
+Dette kan halvere utgiftene til
+kveldslegevakt for begge kommu-
+nene og redusere arbeidsbelast-
+ningen for legene, noe som i sin
+tur kan bedre rekrutteringen og
+stabilisere legedekningen i de to
+En slik omorganise-
+ring vil passe som hånd i hanske
+med en KAD-plass på Drags-
+tunet, gjerne for begge kommu-
+nene, mener Andersen.
+Kurshelg for pårørende
+til personer med demens
+april
+Kurset avholdes helga 22.-24.
+april på Steigentunet.
+Kurset er gratis.
+For nærmere opplysninger og påmelding, kontakt Pia Olsen,
+telefon 480 34 356, e-post: pia.olsen@steigen.kommune.no
+Påmeldingsfrist: 10. april
+Arrangør: Steigen kommune i samarbeid med Kløveråsen.
+Kurset er et tilbud til deg som har
+et familiemedlem eller en nær
+venn med demenssykdom.
+Personen med demens kan bo
+hjemme eller på institusjon.
+Gjennom faglige forelesninger,
+plenums- og gruppesamtaler får
+du kunnskap om demens og
+treffer andre pårørende i samme
+situasjon og fagpersoner med
+kompetanse på området.
+TEIGEN KOMMUNE
+Jobbnorge.no
+Søknad til kultur- og
+næringsfond
+Steigen kommune inviterer med dette enkeltpersoner,
+foretak eller organisasjoner til å søke midler fra
+kommunens kultur- og næringsfond.
+Fondenes midler skal nyttes til finansiering som kan
+fremme kultur- og næringsliv og stimulere til trivsel,
+bolyst, nyetableringer, bosetting og tilflytting.
+Bevilgninger fra kultur- og næringsfondet gis som
+tilskudd og fremmes gjennom: www.regionalforvaltning.no
+Spørsmål kan rettes til næringskontoret v/Per Løken,
+per.loken@steigen.kommune.no, telf 99 51 87 44.
+Steigen kommune har også et tiltaksfond som kan
+yte lån til ulike næringsprosjekter.
+Retningslinjene for fondene og annen informasjon
+finnes på www.steigen.no
+Studiested Steigen:
+Avdelingsleder
+Tysk 1
+Spansk 2
+Søknadsfrist 17. april
+Spesialundervisning inntil 20%
+Naturfag YF
+Matematikk
+Søknadsfrist 25. april
+Stillingsressursene er kombinerbare.
+Nærmere informasjon - henvendelse
+til skolen tlf.
+MATKROKEN STORJORD SØKER ETTER
+Butikkmedarbeider/vikar
+Liker du å jobbe med mennesker?
+Og ønsker du å
+gi kundene våre gode handleopplevelser?
+Matkroken Storjord søker butikkmedarbeider/vikar.
+Arbeidsoppgaver:
+• Kassererarbeid • Kundebehandling
+• Varehåndtering • Forefallende butikkarbeid
+Personlige egenskaper:
+• Må være fylt 18 år • Punktlig
+• Utadvent og ærlig • Serviceinnstilt
+• Ryddig • Godt humør
+Søknad og CV sendes daglig leder Øyvind
+Johansen på e-post: post@ojmaskin.no
+SØKNADSFRIST 18.04.16
+i samarbeid med lokalavisa og
+Les annonsene på
+www.medier24.com/stilling
+Vil du jobbe i
+lokalavis?
+Her er ledig stilling:
+Vere med å utvikle
+ei lita lokalavis?
+Storfjordnytt
+søkjer redaktør /
+dagleg leiar
+Søknadsfrist: 1. mai
+SKIFERHELLER OG LAPPHELLER
+TIL SALGS
+Oppeid, 8294 Hamarøy,
+www.hamaroy.kommune.no
+Hamarøy kommune har brukte skiferheller og lappheller
+til salgs.
+Skiferheller.
+pr.
+kvm.)
+Dekker ca.
+Lappheller.
+Eventuelle spørsmål kan rettes til teknisk sjef Petter Staal
+Bud sendes til postmottak@hamaroy.kommune.no eller
+Hamarøy kommune, postmottak, 8294 Hamarøy
+Budfrist: 20. april 2016
+frantz.no
+Skiaktiviteter i Steigen 2016:
+Lørdag 9. april
+Kobberløpet
+Malm IL
+Lysløyperenn:
+Mandager kl.18.00
+Klubbrenn/skiskyting
+IL Løken
+Onsdager kl.17.30
+Klubbrenn
+Steig IL
+Onsdager kl.18.00
+Nordfold IF
+Onsdager kl.19.00
+Steigen SK
+Kontaktpersoner:
+Steig IL:
+Pia Olsen.
+Telf.
+Steigen SK:
+Merete Kristensen.
+Nordfold IF:
+Ketil Hansen.
+Leines IL:
+Kenneth Larsen.
+IL Løken:
+Håvard Olsen.
+Softis i kremmerhus 38,-
+Softis i glutenfri kjeks 38,-
+Softis i kjeks
+Softis i beger
+Soft-
+isisisisis
+Fritt valg av tilbehør - strø eller topping
+Tid for å røre litt på seg?
+Et besøk i trimrommet til Sagfjord IL kan være
+et steg i riktig retning.
+Utleie via resepsjon
+Hamarøy Hotell.
+Trenger du påfyll av energi i mørketiden?
+Da anbefales et besøk i vårt solarium.
+Ny forskning
+viser at et besøk i solariumet har bedre helse effekt
+enn en teskje tran om dag!!!
+Innhavet Svømmebasseng
+Innhavet Svømmebasseng er åpent for utleie
+til private og grupper.
+Kontakt resepsjon på
+Hamarøy Hotell for detaljer og priser.
+Nå kan du forhåndsbestille plass!
+FOLKEBAD: Lørdag kl.
+Småbarn kl.
+DA
+DAGENS MIDD
+GENS MIDD
+GENS MIDDAAAAAG
+GG
+Buffét serveres fra kl.
+Dagens på buffét
+alle dager
+Fredag 08.04
+Fårikål
+Vårt lokale lam fra Krokan Gård og kokte poteter
+Lørdag 09.04
+Salatfest
+Lag din egen salat med favoritt tilbehør
+Søndag 10.04
+Elgsmåsteik
+Med erterstuing, gulrøtter, tyttebær og kokte poteter
+Mandag 11.04
+Plukkfisk
+Med bacon-baconfett, gulrøtter, flatbrød
+og kokte poteter
+Tirsdag 12.04
+Lundal kjøttpølser i brunsaus
+Med kålstuing, gulrøtter, tyttebær
+og hjemmelaget potetstappe
+Onsdag 13.04
+Hawaifilet
+Grillede og gratinert hamburgerfilet med ananas
+og ost, med salat, dressing, bearnaisesaus
+og ovnsbakte poteter
+Torsdag 14.04
+Markens Grøde bacalao
+Denne klassiske rett laget slik vårt kjøkken mener
+den skal være, med ferskt bakverk
+Fredag 15.04
+Reinsdyrbuljong
+Buljongkjøtt av rein, margebein, rotgrønnsaker
+Lørdag 16.04
+Pizzabuffet
+Med tilbehør som hører til
+Søndag 17.04
+Marinert svinenakke
+Med grønnsakssymfoni, soppsaus og kokte poteter
+2009 Toyota RAV4 X 2,2 D-CAT automat
+selges for kunde
+Kilometerstand: 65 300
+Meget godt utstyrt bil som fremstår strøken.
+• Dieselvarmer med fjernkontroll
+• Frontbøyle med ekstralys • Stigtrinn • Skinninteriør
+• Navigasjon • Panserbeskytter • Tilhengerfeste
+SINGH snart klar for nyåpning
+Et mye større og luftigere lokale
+med bedre vareutvalg er det som
+venter kundene når Oppeid en-
+delig får butikken sin tilbake.
+Brannen som slukte gammel-
+butikken og skadet deler av ny-
+bygget ved årets begynnelse
+førte til tapte inntekter, permitte-
+ring av ansatte og 2-3 millioner
+kroner i ekstra investerings-
+kostnader for kjøpmannen.
+etter 3,5 måneders knallhardt ar-
+beid er Spar-butikken snart oppe
+og går.
+- Arbeidet etter brannen har
+gått fantastisk bra.
+Både Skanska
+og alle underleverandører
+omstillet seg og jobbet veldig
+raskt for at vi skulle komme i
+havn, og de har gjort en kjempe-
+jobb.
+Før 15. april skal alt bygge-
+arbeidet være ferdig både inn-
+vendig og utvendig, forteller
+Singh.
+Totalt 38 millioner kroner
+er investert i nybutikken, og 12-
+15 ansatte kan nå se frem til en
+arbeidshverdag igjen.
+- Vi skal også ha utvidede
+åpningstider både hverdager og
+lørdager, og Posten kommer til
+butikken etter sommerferien, in-
+En flunkende ny
+Spar-butikk på Opp-
+eid er endelig snart
+klar for åpning,
+knappe 3,5 måneder
+etter at gammel-
+butikken brant ned.
+- Nå er vi sterkt til-
+bake, smiler kjøp-
+mann Kuldeep
+Singh, som åpner
+nybutikken 21. april.
+Fasade: 15. april legges
+siste hånd på verket både
+innvendig og utvendig.
+Snart klar for åpning: Kjøpmann Kuldeep Singh åpner den flunkende nye Spar-butikken på Oppeid 21. april, knappe 3,5 måneder etter at
+gammelbutikken brant ned.
+formerer Singh.
+Tjenester som
+MyPack og tipping blir tilgjen-
+gelig, og Singh ønsker etter hvert
+å snakke med DNB om mulighe-
+ter for å ha minibank i butikken
+ettersom bankfilialen på Hama-
+røy legges ned.
+21. april inviteres hele lokal-
+samfunnet til å være med på åp-
+ningen av nybutikken.
+Dagen startet imidlertid med at
+elevene i de største klassene fikk
+gjennomgå et selvforsvarskurs
+før de fikk se film og noe under-
+visning, mens krisesenterets le-
+der Wanja Sæther snakket med
+lærerne i fire timer om krise-
+senterets arbeid, vold i nære re-
+lasjoner og voldsutsatte barn.
+Pilotprosjekt.
+- Krisesenteret i
+Salten er eid av Bodø kommune,
+men vi har en samarbeidsavtale
+med 13 kommuner i Salten, og vi
+ønsker å gi noe tilbake til disse
+som er med på spleiselaget.
+blir slike fagdager/seminarer
+holdt i Bodø, men vi ønsker å
+komme ut for å møte folk i kom-
+munene, og i år har vi valgt å
+fokusere på skolene der vi gir en
+fagdag som både angår elever
+og lærene.
+Vi har også bedt sko-
+lene invitere de de selv vil, og
+deriblant håper vi at også politi-
+kere kan komme, sier daglig leder
+Wanja Sæther i Krisesenteret i
+Men hun tar også gjerne en invi-
+tasjon til de samarbeidende kom-
+munestyrene for å vise hva de
+bruker pengene til, selv om hun
+tror de har klart å vise hva de står
+for, blant annet ved å være et av
+landets mest aktive krisesentra i
+Hun tror også at de repre-
+senterer et attraktivt tilbud som
+mange kommuner ønsker å være
+en del av, som Steigen og Hama-
+røy som har vært med i mange år.
+Besøket i Steigen er et pilotpro-
+sjekt som to kommuner har fått
+Forrige onsdag var
+Krisesenteret i Salten
+på besøk i Steigen-
+skolen i Leinesfjord
+der de møtte både
+lærere og elver, og
+andre som er knyttet
+til deres arbeid.
+Angelica Kjos fortalte
+en sterk historie om
+kampen for å over-
+leve etter å ha vært
+utsatt for overgrep.
+Niendeklassingene Elise Adolfsen, Hanne Gregersen og Julie Thomassen syntes historien til Angelica Kjos
+var sterk kost, men håper den kan bidra til at andre som trenger det kan bli sett og hørt.
+Lydhør forsamling.
+Det var en lydhør forsamling som lyttet til Angelica Kjos sin sterke historie, og så filmene hun viste.
+Kjos sang også noe av sangene hun snart skal gi ut på plate.
+seksuelle overgrep.
+Løvetanna
+vokser som kjent gjennom både
+asfalt og betong.
+- Jeg håper alle her har voksne
+rundt seg som tør å spørre.
+Læ-
+rerne mine så nok problemet, men
+turte ikke å ta ordentlig tak i det.
+Derfor endte det slik, sa Kjos
+avslutningsvis.
+Interessant og lærerikt.
+klassingene Elise Adolfsen,
+Hanne Gregersen og Julie Tho-
+massen var tidlig på dagen med
+på selvforsvarskurset som ble
+arrangert i forbindelse med krise-
+senterets besøk, og det var vel-
+dig bra.
+De syntes også histo-
+rien til Angelica Kjos var sterk
+kost, men hadde også lært mye
+som de ikke visste fra før om
+krisesenteret og det de gjør.
+- Det har vært en interessant og
+lærerik dag som vi sikkert vil ha
+med oss biter av for resten av
+livet.
+Det gir oss også inspira-
+sjon til å hjelpe dersom vi ser
+noen som er i en situasjon der de
+- Tror dere det finnes elever her
+på skolen som kunne trengt slik
+hjelp?
+- Det er det helt sikkert, men det
+synes ikke så godt på dem.
+Kan-
+skje blir det letter både å opp-
+dage slikt, og for de som sliter å
+søke hjelp etter å ha vært gjen-
+nom denne dagen, sier de tre.
+- Jeg har en sterk klump i magen
+etter å ha hørt historien til
+Angelica Kjos, og om det arbei-
+det som Krisesenteret i Salten
+gjør.
+Derfor føler jeg det er viktig
+å si til dere elever at det er mange
+i skolen - og ellers her i salen -
+som kan hjelpe dere dersom det
+trengs, sa rektor Anne Sofie Skog-
+vold etter å ha gitt en pakke med
+leker til ungene på krisesenteret,
+og blomster til de tilreisende.
+Daglig leder Wanja Sæther i Krisesenteret i Salten var glad for å ha
+artist Angelica Kjos med som offer og forteller om overgrep, men ikke
+minst som bevis å at det går an å komme seg ovenpå igjen.
+delta i mot en liten ekstra beta-
+ling, og nå skal de tilby det
+samme opplegget til resten av
+deltakerkommunene, og Sæther
+håper skolene takker ja til dette
+viktige tilbudet.
+Sæther sier at de har ofre - også
+fra Steigen og Hamarøy, som har
+vært gjennom deler av Angelica
+Kjos sin historie, men at det er
+svært sjelden at én person har
+vært gjennom alle de grusomme
+hendelsene som hun forteller om.
+Derfor synes hun det er godt å
+ha henne med som eksempel på
+en som har opplevd alt dette, og
+som kan fortelle om det.
+Og ikke
+minst at det går an å komme seg
+ut av de traumene et slikt liv kan
+- Jeg håper vi gjennom denne
+dagen har gitt både lærere og
+elever "nye briller" som de kan
+se både enkeltpersoner og klas-
+sekamerater gjennom, det er i
+hvert fall målet vårt, sier Sæther.
+Løvetannbarn.
+Dagen ble avslut-
+tet med Angelica Kjos og hen-
+nes sterke historie om veien til-
+bake til "livet" etter å ha opp-
+levd både vold, seksuelle over-
+grep, menneskehandel og rus-
+misbruk.
+Angelica kom fra Irak
+som fireåring, og hadde allerede
+som toåring sett sin søster bli
+skutt.
+I Norge ble hun mishand-
+let av sin stefar og dopet og solgt
+som sexslave av sin onkel, noe
+som gjorde henne til stoff-
+misbruker i en alder av 11 år.
+Musikkterapi hjalp henne tilbake
+til et rusfritt liv, og i dag har hun
+vært rusfri i tre år og fire måne-
+der, hun har fått seg kjæreste og
+skal snart gi ut sin første plate.
+Hun kaller seg selv et Løvetann-
+barn, et sosialfaglig populær-
+begrep om barn og unge som kla-
+rer seg gjennom oppveksten på
+tross
+umulige
+oppvekstforhold med for eksem-
+pel rus, vold, omsorgssvikt og
+Rektor Anne Sofie Skogvold hadde en sterk klump i magen etter å ha
+vært gjennom denne dagen, og minte elvene om at det er mange i skolen
+som kan hjelpe dersom det trengs.
+Humørfylt
+100-årslag
+Som seg hør og bør kom ordfører Jan Folke Sandnes
+på besøk da Olav Jakobsen på Innhavet fylte 100 år på
+tirsdag denne uka.
+Statslosen, krigsveteranen og
+amatørkunstneren Olav har vært behørig presentert
+og omtalt i Lokalavisa ved flere anledninger opp gjen-
+nom årene; en spennende og trivelig kar - med mye å
+fortelle.
+Jubilanten har noen helseplager, men er frem-
+deles å se i "gatebildet" på Innhavet.
+Den store mar-
+keringen av 100-årsdagen skjer nå på lørdag.
+Foto: PRIVAT
+Valg av leder AMU Hamarøy
+Arbeidsmiljøutvalget (AMU) har vedtatt
+rådmannen som leder fra arbeidsgiversiden
+og hovedvernombudet som sekretær fra ar-
+beidstakersiden for 2016.
+Utsettelse av buss-
+oppstillingsplass
+Hamarøy kommune har fått utsatt bygges-
+tart av bussoppstillingsplass foran Spar-
+Det kommer frem i en
+e-post fra vegvesenet til kommunen.
+rinnelig skulle bussoppstillingsplassen
+være ferdig 1.11.2016, men på grunn av
+brannen i butikklokalet ved begynnelsen
+av året er byggestart altså utsatt med nes-
+ten ett år.
+Rådmannen
+ut mot
+kontroll-
+utvalget
+Rådmann i Tysfjord,
+Oddbjørn Nilsen,
+reagerer kraftig på
+kontrollutvalgets
+saksbehandling, som
+har behandlet en rekke
+kontroversielle saker
+og investeringer gjort i
+Tysfjord kommune de
+siste årene.
+- I flere saker er framstillingen
+helt feil fordi muntlige redegjø-
+relser er gjengitt i protokollform,
+uten at vi har fått muligheter til å
+komme med tilsvar.
+Vi kjenner
+oss rett og slett ikke igjen i fram-
+stillingen.
+Det har vært en uhold-
+bar saksbehandling, uttaler råd-
+mannen til Avisa Nordland.
+Han har nå laget et notat for å
+kunne opplyse kommunestyret,
+når det i neste uke skal behandle
+kontrollutvalgets bilagskontroll
+av Drag vannverk og Stetind-
+hallen, samt komme med tilsvar
+til kontrollutvalgets protokoll.
+Kontrollutvalgets leder, Ann
+Aashild Hansen reagerer ifølge
+avisa og NRK Sapmi sterkt på
+rådmannens reaksjon.
+-Det er kontrollutvalget som kon-
+trollerer administrasjonen, så han
+har ikke noen mulighet til å vur-
+dere sakene.
+Han kan selvfølge-
+lig uttale seg, men ikke påvirke
+saksbehandlinga og vedtakene
+til kontrollutvalget.
+Da blir det jo
+helt feil, og da trenger vi ikke
+kontrollutvalg.
+Kontrollutvalget
+er jo nemlig valgt av kommune-
+styret for å kontrollere både ad-
+ministrasjonen, ordfører og even-
+tuelt formann-
+skapet ved
+behov, sier
+Hansen
+NRK Sapmi.
+Tirsdag er det
+styre i Tys-
+fjord hvorav
+dette er en av
+sakene
+på
+sakslista.
+Reagerer på
+rådmannens
+utspill, leder i
+kontrollutvalget
+Ann Aashild
+- Jeg har arbeidet i flere år for å få
+kommunen til å søke om Vinmo-
+nopol i Leinesfjord, og endelig
+fikk vi positivt svar i fjor.
+Vinmo-
+nopolets folk var her på befaring
+2015 ble det beste året i COOP Steigens historie, slo styreleder
+Torbjørn Hjertø fast da han åpnet årsmøtet i COOP Steigen på Stei-
+gen Vertshus forrige torsdag.
+23 medlemmer fikk høre at bedriften
+hadde et driftsresultat i 2015 på 2.276.962 kroner, en økning på 531.808
+kroner fra året før.
+Den har en egenkapital på nesten 12 millioner
+kroner som tilsvarer 55,4 prosent.
+I 2015 foretok de en stor investe-
+ring med utskifting av alt av kjølemaskiner på alle tre avdelingene.
+Samtlige av styrets medlemmer ble gjenvalgt, med unntak av ansatt-
+representant Ronald Pettersen som ble erstattet med Salve Kildahl.
+Styret består dermed av Torbjørn Hjertø (leder), Eilif Jensen (nestle-
+der), Solfrid Fredriksen, Hilde Sivertsen, Thomas Fjordbakk Jensen,
+Salve Kildahl og disponent Atle Gundersen.
+Fortsatt leder.
+Torbjørn Hjertø (t.h.)
+ble av årsmøtet gjenvalgt som
+leder for styret i COOP Steigen, og Eilif Jensen som nesteleder.
+Tidenes beste
+for Coop Steigen
+Polet i Leinesfjord
+åpner torsdag 2. juni
+Men det hadde ikke
+skjedd om ikke Atle
+Gundersen hadde tatt
+tak i saken, både som
+privatperson og som
+disponent i COOP
+for to år siden, og da hadde vi
+tilgjengelige lokaler i butikken
+vår, men da var det Bø i Vester-
+ålen som ble valgt.
+Dermed tok vi
+lokalene i bruk til andre ting, så
+da det endelig ble klart at vi skulle
+få pol i Leinesfjord, var lokaler
+det første vi måtte ta tak i, fortel-
+ler Atle Gundersen.
+Det var ledige lokaler i Heste-
+skoen, men Vinmonopolets ville
+være i handlegata, og dermed tok
+Gundersen kontakt med de eneste
+som hadde ledige lokaler der,
+nemlig daglig leder Bengt Han-
+sen i Nordnorsk Veisikring AS.
+- De var innstilt på å leie ut til
+Vinmonopolet, men da de fikk vite
+at leien var på vel 20.000 kroner
+per år, og at de selv måtte stå for
+de bygningsmessige kostna-
+dene, ble svaret nei.
+Det var rett
+og slett uaktuelt.
+Dermed hang
+hele etableringen i en tynn tråd,
+forteller Gundersen.
+Han hev seg imidlertid rundt og
+fikk de andre butikkene i Leines-
+fjord med på et spleiselag som
+dekker materialkostnadene, og i
+tillegg 10-15 dugnadsarbeidere
+som ville ta på seg arbeidet.
+Der-
+med aksepterte Nordnorsk Veis-
+ikring leieavtalen, og nå er arbei-
+det i full gang.
+- I går var prosjektleder Rune
+Ødegård på befaring i lokalene,
+og han var godt fornøyd.
+vi må være ferdige med alt innen
+18. mai, for to dager etter kom-
+mer Vinmonopolets folk for å
+innrede butikken, og det er be-
+stemt at åpningen blir torsdag
+2. juni, sier Gundersen.
+Det er daglig leder ved Vinmono-
+polet i Glasshuset i Bodø, Maria
+Strand, som skal bestyre polet i
+Leinesfjord som blir åpent 12 timer
+i uka på dagene torsdag, fredag og
+lørdag.
+Men altså: Hadde ikke Atle
+Gundersen tatt tak i saken på egen
+hånd ville vi ikke fått polutsalg i
+Steigen, det er helt klart.
+Atle Gundersen har allerede lagt
+ned en god del dugnadstimer for å
+få lokalene til Vinmonopolets
+utsalg i Leinesfjord klart til
+åpningen 2. juni, men det er nå
+hardkjøret begynner.
+Materialer.
+Her bærer Atle Gundersen og sønnen Marius inn
+materialer til det nye polet i Leinesfjord.
+Men i følge Gundersen har
+Vinmonopolet strenge krav til materialvalg, så mye må spesialbestilles
+fra Oslo.
+FRED
+FREDA
+AA
+AAG 8.
+APRIL:
+FREKVENSER:
+Småtindan 103,8 Botnheia 106,0
+Hamlot 104,1 Kjøpsvik 106,7
+Studio i Leinesfjord
+Studio på Oppeid
+E-post: post@radionordsalten.no
+www.radionordsalten.no
+Meldinger om arrangement o.l.
+meldes innen torsdag kl.15.00
+Radio Nord-Salten er på nettradio www.radionordsalten.no
+Det er alltid sending på våre frekvenser, selv stillheten er vår.
+Hør på Radio NordSalten - bruk Radio NordSalten.
+Ansv.
+redaktør er Petter Pettersen.
+Styreleder Bj.
+Bertheussen 991 67 206
+MUSIKKPROGRAMMET går fra kl 22.00 til kl 23.00.
+Programleder Anita Nilsen.
+Reprise tirsdager kl.
+"NATTSVISKER" er på luften fra kl 23.00 til 01.00.
+Program-
+ledere: Petter Pettersen og Lill-Arna Moen (Repr.
+tirs.
+Sendingen kommer fra studio i Leinesfjord.
+Musikksendingen blir sponset av: Lokalavisa Nord-Salten,
+lokalavis for Steigen, Tysfjord og Hamarøy, og Klea og
+Krushuinna, Leinesfjord.
+Sponsorer for Nattsvisker er:
+Hamarøy hotell, Innhavet og Steigen Vertshus, Leinesfjord.
+PENSJONISTRADIO: Reprisesendinger av pensjonistradioen alle
+fredag kl.19.30 med reprise søndag kl.
+Frida Fredly
+intervjuer Alma og Karl Kristensen
+Kommunestyremøte Tysfjord tirsdag 12. april
+BOSCH
+Laser-
+avstands-
+måler
+GLM 40
+HEY'DI
+Basic +Plus
+avrettings-
+masse
+Lagerførte
+ytterdører
+VI LEVERER ALT
+FRA GRUNN TIL TAK
+FRA KR
+HANDY KAMPANJEDAGER HOS
+BYGGER'N - DITT LOKALE BYGGEVAREHUS
+- BOLIGSERVICE AS -
+Oppeid,
+8294 Hamarøy
+Se våre tilbud: www.byggern.no
+- STEIGEN -
+Ålstadøya Trelast AS,
+8289 Engeløya
+Tilbudt jobb
+Susanne Reuber (Skutvik) er
+innstilt til stillingen som hjem-
+mehjelp/personlig assistent i
+Hamarøy kommune.
+Stillingen
+er en fast stilling med en
+stillingsstørrelse på 90%.
+Fra butikk
+til bolig
+Harald Bolsøy (Skutvik) har
+sendt en søknad til Hamarøy
+kommune om bruksendring fra
+butikk til bolig.
+Omsøkte lokale
+er en del av grunnetasje i tidli-
+gere butikk.
+Formålet med søk-
+naden er å avhjelpe bosetnings-
+situasjon for en ung arbeidsta-
+ker i full jobb.
+Pensjonistene
+høystbydende
+Ulvsvåg og Omegn pensjonist-
+forening la inn det høyeste bu-
+det på gamle Ulvsvåg skole.
+De får dermed kjøpe eiendom-
+men for 100 kr.
+Slå sammen nordover
+med Ofoten-kommunene
+Slå sammen med kom-
+munene i Indre Salten i sør
+Dele kommunen i to
+mellom nord og sør
+Forbli egen kommune
+Blankt
+Hamarøy
+Slå sammen med kommu-
+nene i Indre Salten i sør
+Steigen
+Slå sammen kommunen
+med Bodø
+De ba kommunestyret vedta for-
+slag til intensjonsavtalen med
+Indre Salten, men vil at
+forhandlingsutvalget skal få full-
+Meningsløs folkeavstemning?
+Alle de tre Nord-
+Salten kommunene
+har bestemt seg for
+å holde folkeavstem-
+ning 29. mai om
+kommunereformen.
+Nå blir politikerne, ikke bare i
+Nord-Salten, men også i de øv-
+rige kommunene som har valgt
+en slik rådgivende folkeavstem-
+ning, kalt feige.
+I Tysfjord blir
+det lagt frem fem alternative løs-
+ninger.
+- Det er helt meningsløst, sier
+professor Asbjørn Røiseland ved
+Nord Universitet i Bodø til NRK
+Sapmi nylig.
+Røiseland sier alt annet enn "ja"
+eller "nei" ikke gir mening i fol-
+keavstemninger og mener det er
+en myte at folkeavstemninger er
+noe av det mest demokratiske
+verktøyet vi har.
+- Det er ikke et egnet instrument,
+spesielt når man har flere ulike
+alternativer.
+Blir det for kompli-
+sert, dropper folk å stemme, sier
+Røiseland til NRK.
+I Tysfjord vil folket få fem mulige
+valg, mens i Hamarøy og Steigen
+legges det frem to mulige alter-
+nativer på stemmeseddelen.
+Høyre-politiker i Tysfjord, Lars
+Filip Paulsen satte i siste
+formannskapsmøte spørsmåls-
+tegn ved hvor formålstjenlig det
+vil være for Tysfjord å ha fem
+alternativ.
+- Med fem alternativer risikerer
+man å få rundt 20% på hver, og
+hva gjør vi da, spurte han.
+Ordfører i Hamarøy, Jan Folke
+Sandnes mener at en folke-
+undersøkelse ville gitt et bredere
+beslutningsgrunnlag, men forhol-
+der seg til tidligere vedtak om å
+gjennomføre en folkeavstem-
+ning.
+- Et "ja" eller "nei" alternativ vil
+ikke gi noe informasjon utover
+selve svaret.
+Hadde man hatt en
+folkeundersøkelse ville man ha
+kunnet lese mer data ut fra alder
+og geografisk tilhørighet, så sånn
+sett mener jeg det blir et svakere
+beslutningsgrunnlag, sier Sand-
+nes.
+- Tror du Hamarøy kan leve med
+det såkalte O-alternativet, og be-
+stå som egen kommune i frem-
+tida?
+-Personlig så tror jeg vi vil få
+store utfordringer.
+Vi kan nok
+klare oss de nærmeste årene, men
+på lang sikt vil det gi utfordrin-
+ger med stadig press på inntekts-
+kilder og nye oppgaver.
+Et inter-
+kommunalt samarbeid kan fun-
+gere en tid, men vil kreve mer
+etter hvert som oppgavene blir
+større og dette vil gi mer byrå-
+krati, sier Sandes.
+Alternativene
+Tok intensjonsgrunnlaget
+til etterretning
+Hamarøy tok onsdag
+denne uka intensjons-
+grunnlaget mellom
+kommunene Hamarøy,
+Fauske, Saltdal, Sør-
+fold og Tysfjord til et-
+terretning.
+makt fra kommunestyret til å be-
+arbeide og revidere forslag til in-
+tensjonsavtale og bygge videre
+på de innspillene som kommune-
+styret gir i april, og den dialogen
+forhandlingsutvalget får i folke-
+møtene i mai.
+Endelig forslag til
+intensjonsavtale Indre Salten
+legges fram for kommunestyret i
+løpet av juni 2016.
+May Valle (V) syntes grunnlaget
+var et greit dokument, og syntes
+forholdene i de enkelte kommu-
+nene var kjempeinteressant.
+Sær-
+lig at Hamarøy er den eneste kom-
+munen som har pluss i regnska-
+pet, og at barnevernet fungerer
+godt.
+Hun var dermed i tvil om
+hva man egentlig vil oppnå med
+en sammenslåing, og savnet en
+utredning om null-alternativet.
+Britt Kristoffersen (Sp) fulgte opp
+Valles syn på dokumentet, og
+konkluderte med at det egentlig
+fortalte at Hamarøy har det meste
+på stell.
+Fred Eddy Dahlberg (V)
+hadde flere kritiske innvendinger
+til intensjonsgrunnlaget som han
+mente var for lite utfyllende, og
+hadde flere konkrete forslag til
+tillegg og endringer som han ville
+sende over til forhandlings-
+15. juni skal kommunestyrene
+vedta hva de går for og dette
+skal være inne hos Fylkesman-
+nen 1. juli.
+1. oktober skal Fylkes-
+mannen oppsummere kommune-
+nes ståsted og rapportere til de-
+partementet.
+Neste vår vil et nytt
+kommune- og fylkeskart kunne
+være på plass.
+En av mulighetene for innbygg-
+erne i bådeTysfjord og Hamarøy
+er å gi sin stemme til alternativet
+Indre Salten.
+5 kommuner er blitt
+enig om et intensjonsgrunnlag -
+der Fauske er utpekt til et
+kommende kommunesentrum.
+- Rundt 50.000 kr er investert i
+oppgradering av utstyr og cirka
+10.000 kr er investert i kursvirk-
+somhet, forteller Rune Rønning
+Sivertsen om sin nyeste geskjeft,
+NordSalten Dekk.
+Snekkeren driver allerede sitt
+eget tømrerfirma, Sivertsen Tre-
+bygg AS, på tredje året og er
+således ingen nykomling i næ-
+ringslivet.
+Inspirert av bestefa-
+ren etablerer han nå NordSalten
+Dekk og skal tilby tjenester innen
+bildekk.
+Ambisiøs og godt i gang
+1. januar gikk startskuddet for
+nyetableringen, og han er alle-
+rede godt i gang.
+Våren står på
+trappene, og vinterdekkene må
+byttes med sommerdekk.
+- Jeg har allerede lagt om åtte
+sett til nå, og har seks bestillin-
+ger som venter, forteller Sivert-
+sen. Arbeidet gjør han på etter-
+middags- og kveldstid og i hel-
+ger, utenom hans vanlige jobb
+som tømrer.
+- Blir det ikke veldig mye ar-
+beid?
+Når skal du ha fri?
+Bestefars lokaler: Det blir ikke stille i lokalene til bilverkstedet Skutvik Auto AS i Nordvåg, som Hugo
+Rønning drev i en årrekke.
+Når Rønning pensjonerte seg til nyttår ville barnebarnet Rune Rønning Sivertsen
+videreføre drift i lokalene, og har etablert NordSalten Dekk her.
+Satser friskt på bildekk
+Dekkskifte, dekk-
+vask, salg og oppbe-
+varing av bildekk på
+dekkhotell.
+Rune
+Rønning Sivertsen
+på Hamarøy satser
+friskt med nyetab-
+lerte NordSalten
+Dekk i bestefarens
+lokaler for tidligere
+Skutvik Auto AS.
+- Neida, det går bare godt,
+smiler gründeren og tobarnsfar-
+en, som er bosatt på Haukås.
+Det er altså ikke noe å si på
+arbeidsviljen, ei heller ambisjo-
+nene.
+- Jeg har hele Nord-Salten som
+marked.
+Målet mitt er å tilby de
+beste tjenestene til de beste pri-
+sene, sier Sivertsen, som holder
+til i bestefarens gamle lokaler for
+Skutvik Auto AS i Nordvåg, mel-
+Satser på bildekk: Rune Rønning Sivertsen satser friskt på bildekk.
+Med det nyetablerte NordSalten Dekk tilbyr han tjenester som dekkskifte,
+dekkvask, salg og oppbevaring av bildekk på dekkhotell.
+lom Skutvik og Oppeid.
+I bestefars hjulspor
+Det var Hugo Rønning som i juni
+1984 åpnet bilverkstedet Skutvik
+Auto AS, og her trådte Sivertsen
+i sine barneår.
+Interessen for bil
+ble tidlig vekket, og tok for alvor
+til da han fikk sin egen for snart
+10 år siden.
+- Siden da har jeg holdt på
+mye med bil.
+Jeg synes det er
+veldig artig.
+For fire- fem år siden
+begynte jeg å tenke på at jeg ville
+videreføre drift i bestefars loka-
+ler når han pensjonerte seg, som
+han gjorde til nyttår.
+Han synes
+det er artig at jeg går i hans fot-
+spor, forteller Sivertsen.
+NordSalten Dekk tilbyr han det
+meste av tjenester innen dekk:
+salg, skifte, vask og dekkhotell.
+- Det er mange som ikke vet
+hva det er.
+Dekkhotell er når man
+oppbevarer dekkene over seson-
+gen etter dekkskifte.
+Så når man
+nå legger om til sommerdekk, så
+kan jeg vaske og oppbevare
+vinterdekkene her, frem til neste
+dekkskifte, forteller Sivertsen,
+som har beslaglagt en garasje og
+låve hos bestefar som skal gjøre
+nytten som dekkhotell.
+- Foreløpig er det god plass.
+Så får vi se etter hvert, hvor fort
+det fylles opp, smiler Sivertsen.
+Boka Mat i Salten - helt natur-
+lig, er et produkt av Salten Friluft-
+råds prosjekt "Robuste Salten-
+unga", som flere barnehager i
+Salten er med på, blant annet Lei-
+nesfjord.
+De har over to år hatt
+"høsting" som tema, og boka byr
+derfor på oppskrifter med råvarer
+rett fra naturen, som diverse saf-
+ter, elgkjøttkaker, sevjesnurrer og
+mye mer.
+- Det har vært artig å følge
+barna i dette prosjektet, og det
+har gått fra mange "æsj" til at de
+fleste i barnehagen har smakt på
+både egen hjemmelaget kaviar,
+med rogn fra fisker Bjørnar i Vik-
+ran, til andre spennende retter,
+sier pedagogisk leder Silje
+Isaksen.
+- Vi har i prosjektperioden fått
+vært med på mye bra kursing o.l.,
+og lært oss mye nyttig som vi nå
+bevisst bruker i hverdagen.
+Sammen med barna høster vi nå
+oftere fra naturen og lager vår
+Boklansering i barnehagen
+- og kanskje blir det tur med danskebåten?
+Tirsdag 5. april
+inviterte Leinesfjord
+barnehage til bok-
+lansering.
+med flere barneha-
+ger i Salten, blant
+annet Skutvik, har
+Robuste Salten-
+ongas tema "høs-
+ting" blitt til en helt
+unik oppskriftsbok.
+Vil reise med danskebåten.
+Erik peker stolt på
+seg selv i boka, og lurer på om de får penger nok
+til å reise med danskebåten.
+Det har han gjort
+før, og det var så gøy at han vil vise den til hele
+barnehagen.
+I følge han manglet det bare én
+krone på tidspunktet.
+KAROLINE O.
+A. PETTERSEN
+Skål i forfriskende krøkkebærsaft.
+framme f.v: Alexandra 6 år, Petter 5 år, Nabe 5 år, Erik 5 år og Sakarias 6 år.
+De eldste barna i barnehagen
+signerte bøker på tirsdag.
+Bak f.v.
+pedagogiske ledere Marit Sjøvoll og Silje Isaksen, og styreleder Reidun Adolfsen til høyre.
+egen mat utendørs eller inne, til-
+føyer hun.
+Under boklanseringen ble det
+servert hjemmelaget krøkkebær-
+saft med "bobler", og flatbrød
+med hjemmelaget kaviar.
+De eld-
+ste barna signerte bøker med
+egne navn, som foreldre og be-
+steforeldre kunne få kjøpe med
+seg hjem.
+Pengene går til barne-
+hagen og det skal holdes et de-
+mokratisk valg på hva de skal
+brukes til.
+Da lokalavisa spurte noen av
+barna hva de ville kjøpt for pen-
+gene om de fikk bestemme alene,
+kom der flere gode svar: "Kan-
+skje vi kan reise med danskebå-
+ten?", spurte Erik 5 år, "Jeg ville
+kjøpt en hel butikk eller mer pen-
+ger for pengene", sier Zakarias 6
+år, "Jeg ville kanskje kjøpt et
+slott", sier Nabe 5 år.
+Boka/heftet koster en hundre-
+lapp og blir å få kjøpt på Coop
+Leinesfjord for de som ikke kunne
+møte på lanseringen.
+Mer om pro-
+sjektet "Robuste Saltenunga",
+kan en lese om på Salten Friluft-
+råds nettsider.
+Full rulle.
+Det var mange som kom
+innom boklanseringen og ville kjøpe
+oppskriftsboka Leinesfjord
+barnehage har bidratt i.
+Det ble dannet en privat
+veikomitè for bl a at Korsnes
+skulle få vei, en plan som staten
+overtok og de startet i 1916
+arbeidet som skulle knytte Kors-
+nes til resten av området og bli
+et sentralt sted for veiforbindel-
+sen i nord og ferjeleie Korsnes-
+Skarberget.
+Privat initiativ.
+- Det startet med
+et lokalt og privat initiativ til
+etablering i 1904 av en veikomitè
+som ønsket å bygge vei fra
+Korsnes mot Storjord.
+Prosjektet
+deres ble viderført av staten i
+1915 med tegning av veikart og
+oppmåling av Korsnesveien og
+arbeidet med veien startet i 1916
+- altså for 100 år siden.
+bygde veien i flere etapper med
+mange arbeidslag på forskjellige
+steder som på Korsnes, Leiknes,
+i Bogen og på Storjord, forteller
+Tormod Bredesen fra Korsnes.
+- De startet veibyggingen på
+Korsnes og antagelig bygde de
+den kontinuerlig videre sørover
+og jeg anslår at i 1928 sto veien
+Selv om det ikke var
+vei til Korsnes annet
+enn sjøveien eller en
+gikk til fots langs
+bergene, sto allikevel
+Korsnes sentralt
+både med båttrafikk
+og hurtigruteanløp.
+Sentralt sted.
+Hurtigruteanløp på Korsnes.
+Postkort, enerett Sverre Norman (utsn
+Da Korsnes fikk vei og
+BILRUTE.
+- Da veien var ferdig fra Korsnes til Sørkil, startet Harald Hansen fra T
+sønnen ved siden av bilen som ble kjøpt i 1928, bildet er tatt i Sørkil, forteller Tor
+finner en bilde av rutebilen samt ruteplanen
+mellom Korsnes via Storjord
+over Tortenåshøgda og til Sørkil
+ferdig, for da kjøpte Harald Han-
+sen fra Tortenåsen seg bil og
+opprettet egen bilrute mellom
+Sørkil og Korsnes med 4 avgan-
+ger pr uke, forteller Bredesen
+Bussrute.
+"Hvis skibene er
+forsinket forbeholdes ruten
+utført derefter" står det på bil-
+ruteplanen som er å se ved
+Korsnes Museum.
+Her er også
+eldre bilder fra tiden før veifor-
+bindelsen kom til stedet og av
+veien da den var nyanlagt på
+Korsnes.
+- Ca 1938 sto ferjekaia her på
+Korsnes ferdig og ferje-
+forbindelsen kunne åpnes.
+resulterte i at det ble det satt
+opp egen bussrute og folk
+kunne reise mellom Fauske og
+Narvik, opplyser Tormod Brede-
+sen, snekker med stor kunnskap
+og interessere for lokalhistorien.
+Hovedveien.
+- Veien mellom Sør-
+kil og Korsnes ble med andre
+ord del av hovedveien til Fauske
+og videre sørover når veien over
+Saltfjellet og Korgfjellet etter-
+hvert ble ferdigstilt.
+- Den het
+riksvei 50 og jeg husker ennå
+skiltene som sto langs veien.
+Idag er det E6, mens strekningen
+Bognes - Korsnes er fylkesvei.
+Under krigen bygde tyskerne
+ferjekai i Bognes og da var det
+en periode ferjeforbindelse både
+fra Korsnes og Bognes til Skar-
+berget inntil krigen var slutt,
+etter den tid har Bognes hatt
+forbindelsen over Tysfjorden,
+opplyser Bredesen ved Museet
+på Korsnes.
+Egen veikomitè.
+- Ja, det var en
+privat veikomitè som begynte
+planleggingen av veiene i områ-
+det her og utga et hefte som
+ILDSJEL.
+- Her er bilde fra da veien ble bygd på Korsnes, forteller Tormod Bredesen, lokalhistorieinteressert
+ildsjel ved Korsnes Museum.
+Før veien kom til Korsnes var sjøveien og båten fremkomstmiddel
+Et sentralt sted i Tysfjord:
+Thorfinn Johansen tilfeldigvis
+fant på loftet i barndomshjem-
+met sitt og som vi har fått til
+Museet her på Korsnes, forteller
+Bredesen videre.
+- Den viser
+oppstarten til veiprosjektet med
+etablering av en komitèen i 1904,
+hvem som deltok på befaring og
+nitt)
+g ferjeleie
+Tortenåsen bilrute mellom stedene.
+Her står
+rmod Bredesen.
+På museet på Korsnes
+oppmålinger, bestemmelse av
+materialdimensjoner og overslag
+over utgiftene bl a til brua over
+Leikneselva (den gang kalkulert
+til kr 150,-) og Bogenelva (kr
+270,-), opplyser Bredesen ved
+Museet.
+Veikomitèen arrangerte årlige
+fester, veibasarer osv til inntekt
+for planlagte veier og fikk god
+støtte lokalt og mange møtte på
+foreningens møter.
+Veifondet
+gav økonomiske bidrag til flere
+veiprosjekt i Storjordområdet og
+da stat og kommune etterhvert
+overtok ansvaret for veibyggin-
+gen av Korsnesveien, ble fon-
+dets midler fordelt og restbelø-
+pet på kr 2000 gitt til
+Sanitetsforeningens Helsehus-
+prosjekt i Bogen.
+Den private
+veikomiteen var aktiv til 1961 og
+en har trolig foreningen å takke
+for ideer, planlegging og økono-
+misk støtte til veiprosjekt som
+Storjord - Østvika, Botn - Kal-
+vik, Korsnes - Tysnes.
+På agen-
+daen sto også vei Kalvik - Selje-
+nes, men denne ble ikke bygd.
+FERGELEIE PÅ KORSNES bygges og den første ferjetrafikken over
+Tysfjorden kunne starte like før krigen.
+Det ble lagt ned stor innsats og
+i 1938 kunne ferjeforbindelsen mellom Korsnes og Skarberget åpnes.
+De eldre fotoene er utlånt
+fra Korsnes Museum.
+Kjell
+Hveding har hjulpet til med
+scanning av bildene.
+VEIKART fra 1915 med planlagt
+vei fra Korsnes, kartet er på
+Korsnes museum
+MYE ARBEID og godt arbeid skulle til for å bygge og konstruere ei bru
+dengang og flotte byggverk ble det!
+Her er fra Storjordbrua
+FOTO/TEKST: ÅSE HARALDSEN
+MENINGER
+Det skal brukes hundrevis av millio-
+ner unødvendige kroner langs
+nordlandskysten, hvis forslaget til
+nytt samferdselskart går igjennom.
+Paradoksalt nok skal dette skje ak-
+kurat når turistnæringa i Lofoten en-
+delig opplever lønnsomhet, også i vin-
+tersesongen og kan satse sterkere på
+helårsturisme, forøvrig dagens glad-
+sak i NRK Nordland.
+Samme år fin-
+ner Nordland Fylke det for godt å
+fjerne infrastrukturen inn til Lofoten.
+Men tilbake til saken.
+Det er mange ting som skurrer når
+det gjelder økonomien og Nordland.
+Hva skal man egentlig se på, hva kan
+medregnes, hvorfor går penge-
+strømmen slik den gjør, mye ut og
+mindre inn, og hvorfor er det så lite
+igjen til Nordland Fylke å forvalte til
+samferdsel?
+Samtidig som det
+investeres så mye i nord?
+investeres det så mye i nord?
+Hvor-
+for er mange av nordlands-
+kommunene så fattige?
+Må det være
+slik?
+Noen deler samsvarer så inder-
+lig dårlig at en kan lure på om det er
+kontakt mellom de ulike forvaltnings-
+nivåene.
+Hør bare her:
+De siste årene har Kystverket (Sta-
+ten) investert mange millioner i ny
+hurtigbåtoppmerking og andre far-
+ledsforberedende tiltak fra Sandes-
+sjøen og nordover til Bodø.
+Nærmere
+bestemt 70 millioner de siste sju åra.
+Nå gjenstår nordre Nordland.
+Planen er blant annet å bruke 100
+millioner
+utdyping
+nyoppmerking av Grøttøyleia.
+prosjektet skal stå ferdig i 2017, altså
+det året hurtigbåten foreslås nedlagt
+gjennom Grøttøyleia.
+Eller, det er
+sant; Den
+skal jo gå til Skutvik i helgene pluss
+Tysfjord kommune disponerer en bra
+bygningsmasse, da mest bolighus
+hvor det aller meste er ubrukbart kan
+ikke leies ut.
+Dette er i seg sjøl full-
+stendig tragedie der politikerne ikke
+har avsatt midler til vedlikehold, og
+den nu siste bygninga er Margits
+Når en leser aviser, hører på radio
+eller ser på Tv, så er det mange poli-
+tikere, forskere eller andre forståseg-
+påere som bruker ordet eldrebølgen i
+forbindelse med at antall eldre for-
+ventes å øke.
+Det fremstilles nær-
+mest som en stor katastrofe at antall
+eldre vil øke i løpet de nærmeste årene
+og en kan nærmest forstille seg et
+snøras, jordras eller en tsunami som
+vil ramme landet.
+Resultatet vil bli at
+en ikke greier å skaffe dem den pleie
+og omsorg som eldre mennesker tren-
+ger.
+For det første er det negativt å fram-
+stille det faktum at det blir flere el-
+dre, som en bølge som vil skylle inn
+over landet.
+De fleste av dagens pen-
+sjonister er oppegående mennesker
+som er en ressurs for fellesskapet og
+det er ingen grunn til å tro at de som
+blir pensjonister i løpet av de neste
+10 til 20 år vil være noe dårligere.
+Tvert om så vil resultatet av de siste
+års fokusering på folkehelse g i en
+positiv gevinst.
+Det andre er at det er bare en liten del
+av dagens pensjonister som er pleie-
+trengende og den andelen vil på sikt
+Skip O'hoi!
+at det vurderes
+ei sommerrute
+mellom Bodø-
+Svolvær!
+Videre plan-
+legges det å
+ferdigstille
+strekningen fra
+Bodø til
+Svolvær med
+nyoppmerking
+i 2017 eller 2018, avhengig av bevilg-
+Dette er beregnet å koste 35 -
+40 millioner.
+Tilsammen utgjør dette
+210 millioner kroner, i merkearbeid
+og utbedring av leiene bare langs
+nordlandskysten opp til Svolvær.
+I tillegg planlegges det å ferdigstille
+hurtigbåtmerking i Hadselfjord-
+bassenget og Øksnesbassenget, med
+en total kostnadsramme på 17 mil-
+lioner kroner.
+Her var Jørn Sørvig,
+prosjektleder for gruppa som har ut-
+arbeidet utkastet til det nye
+samferdselskartet for sjø, mer uklar
+på hvordan de tenker seg endringene
+da han presenterte det nye kartet
+4.mars.
+Annet enn at det også her skal
+effektiviseres, økonomisk.
+Hva er poenget med fortsatt store,
+statlige investeringer i områder der
+hurtigbåt og ferge ikke skal gå fra
+I såfall er det ei gedigen sløsing
+av skattebetalernes penger - penger
+som kunne vært brukt på en mye mer
+konstruktiv måte for nordlands-
+Hvis båtene ikke skal gå.
+Hilsen Mette Bolsøy,
+innbygger i Steigen kommune,
+daglig leder i Aasjordbruket AS
+i Skrova
+Bygningsmassen til
+Tysfjord en skandale
+Minne på Drag som skal tømmes
+omgående, det er forferdelig.
+I Kjøps-
+vik er det mange boligenheter som er
+elendig forfatning og ikke kan benyt-
+tes.
+Kristian Larsen, Kjøpsvik
+Eldrekatastrofe ventes
+prosentvis
+reduseres.
+I dagens
+debatt er
+det en tendens
+til å sette
+likhetstegn
+mellom antall
+pensjonister
+og behovet for
+pleie og en kan lure på om det er for å
+forsterke denne forventede bølge fø-
+lelsen.
+At dette vil kreve økonomiske res-
+surser tror jeg de fleste av oss for-
+står, men det burde de sentrale poli-
+tikerne av ulik valør kunne ha sett for
+minst 20 år siden, i stedet for å tro at
+frislipp vil løse alle utfordringene.
+Vi trenger å stå sammen for å skape
+en forståelse for at dagens og mor-
+gendagens pensjonister er en ressurs
+og ikke farlig tsunami og skal vi klare
+det må de unge pensjonister slutte
+seg til vårt fellesskap.
+Ingvald Sørensen, leder
+Pensjonistforbundet Nordland
+Sametinget vedtok i 2006 at det skulle
+etableres
+forsknings-
+dokumentasjonsvirksomhet om
+grenselostrafikken under 2. verdens-
+krig.
+Oppdraget ble gitt til Árran.
+året etter ble det nedsatt en prosjekt-
+gruppe som skulle ta seg av prosjek-
+Tre hovedmålsettinger.
+Prosjekt-
+gruppa bestod av Marianne Neerland
+Solheim fra Barents-instituttet, som
+var faglig ansvarlig for prosjektet,
+Oddmund Andersen fra Árran var
+prosjektleder, og professor Jens-Ivar
+Nergård fra Universitetet i Tromsø
+var medlem.
+For det første skulle det gjennom-
+føres en historiefaglig dokumentasjon
+av grenselostrafikken i de samiske
+områder generelt - og i Tysfjord spe-
+sielt.
+Videre skulle det gis en kultur-
+faglig dokumentasjon av den samiske
+grenselostrafikkens plass i norsk
+krigs- og etterkrigshistorie.
+skulle prosjektet foreta en analyse av
+de samiske grenselosenes manglende
+anerkjennelse etter andre verdenskrig.
+Stort undersøkelsesområde.
+Tys-
+fjord fikk en sentral plass i prosjek-
+tet, som også skulle undersøke Sør-
+fold, Hamarøy samt Ballangen og
+Narvik, Gratangen og Lavangen - og
+Jokkmokk og Gällivare i Sverige.
+Et omfattende dokumentasjons-
+materiale ble hentet fra Riksarkivet i
+Stockholm, fra Landsarkivet i
+Härnösand, fra Bundesarchiv i
+Freiburg og Berlin, fra Riksarkivet i
+Oslo, fra Statsarkivet, fra Arkiv i
+Nordland og fra Privatarkiv ved Nor-
+ges Hjemmefrontmuseum.
+Intervjuer.
+De fleste som var gren-
+selos under krigen er gått bort.
+de få gjenlevende grenselosene ble
+intevjuet.
+I noen tilfeller intervjuet
+man folk som var født under og etter
+krigen og hadde hørt historiene i sam-
+og ettertid.
+I boka som er utgitt som et resultat
+av prosjektet, var det i alt 44 infor-
+manter.
+Den største gruppen på 16
+personer er fra Tysfjord, men også
+informanter fra Fauske, Sørfold, Ha-
+marøy, Ballangen, Narvik, Gratangen
+og Lavangen er med.
+Fra svensk side
+Grenselos i
+grenseland
+Onsdag 30. mars
+holdt Dr. art.
+mund Andersen fra
+Árran et foredrag på
+Steigen folke-
+bibliotek i Leines-
+fjord om samisk og
+norsk losvirksomhet
+i Nord-Salten fra
+30 interesserte var
+til stede.
+BJØRN ERIK STEMLAND
+Interessant foredrag.
+Rundt 30 tilhørere fulgte interessert med i det
+omtrent timeslange foredraget.
+Dr. art.
+Oddmund Andersen fra Árran (med ansiktet mot publikum)
+blir her introdusert av Eva-Ditte Donat fra Nordlandsmuseet.
+viser fram boka som ble resultat av grenselosprosjektet:
+GRENSELØS I GRENSELAND Samisk og norsk losvirksomhet i
+nordre Nordland og Sør-Troms 1940-1945.
+ble det intervjuet 10 personer.
+Tyske geværlag langs grensen.
+begynnelsen av krigen trodde ikke
+tyskerne det ville bli noen trafikk over
+grensen, men da det i 1942-43 ble
+dokumentert en viss trafikk, særlig
+gjennom Hellemobotn, etablerte tys-
+kerne flere geværlag der for å stoppe
+denne aktiviteten.
+Lokalsamfunnet i Tysfjord regis-
+trerte grensepasseringer allerede i
+1942, og sogneprest Kolbjørn Varm-
+ann tok initiativ til å opprette en hjel-
+petjeneste som skulle sørge for trans-
+port inn fjordene, skaffe utstyr og
+overnatting for flyktningene - og en-
+delig losing over grensen, som oftest
+besørget av samer som var godt kjent
+i de store områdene.
+Økning i flyktningetrafikken.
+Fra
+1942 ble det en markert økning i tra-
+fikken over grensen til Sverige.
+I alt
+var det rundt 50 000 personer som
+flyktet denne veien under krigen.
+Tysfjord flyktet 3 000, i perioden fra
+1942 - med en sterk økning fra 1944
+til krigen var slutt.
+Som fluktårsaker nevnte Oddmund
+Andersen at det etterhvert ble mat-
+mangel.
+En del norske offiserer var
+ettersøkt av tyskerne - også de som
+jobbet i motstandsbevegelsen, og
+flyktet for å komme unna.
+Mange ville
+unngå tyskerarbeid/arbeidstjeneste,
+noen fulgte etter familien, og distrikts-
+lege Hans Sandberg i Tysfjord mente
+at noen flyktet på søken etter et
+bedre liv.
+Hvem flyktet?
+Det var en broket
+forsamling av folk som flyktet.
+Noen var fra regionen, noen kom
+fra andre regioner, og mange var
+utenlandske.
+Andersen nevnte en-
+gelskmenn, tyskere, polakker, rus-
+sere, finlendere, hollendere, belgi-
+ere og franskmenn.
+Mange av disse
+var knyttet til Organisation Todt,
+en halvmilitær organisasjon som
+samarbeidet med den tyske hæren
+om ulike byggeprosjekt i Norge.
+Noen av dem var dårlig utstyrt.
+Avstandene på svensk side før
+man kom til folk var enorme, og
+vinterstid kunne det være svært
+kaldt og masse snø.
+Resultatet ble
+at noen døde underveis.
+Liten ære levnet losene etter
+krigen.
+Til tross for at grenselos-
+ene gjorde en formidabel innsats
+for å hjelpe flyktninger under kri-
+gen, ble de levnet liten ære etter
+krigen, og mistenkt for landssvik.
+De ble beskylt for å ha lost for
+kort, at de tok betaling, at de plyn-
+dret de utlagte depotene, at de ar-
+beidet for tyskerne, og at noen av
+flyktningene døde etter at de hadde
+passert grensen.
+Saken mot
+grenselosene ble imidlertid henlagt
+Fra lokalt hold kom det krav om
+at grenselosene skulle hedres for
+sitt arbeid under 2. verdenskrig,
+og dette ble senere støttet av Sa-
+metinget.
+Kongelig unnskyldning.
+Under
+sin tale til det 5. nyvalgte Same-
+tinget i 2005 kom Hans majestet
+Kong Harald inn på grenselosene
+da han sa følgende:
+- 60 år etter avslutningen av an-
+nen verdenskrig er det fremdeles
+mennesker som er merket etter
+det de selv, eller deres familiemed-
+lemmer, opplevde under krigsår-
+ene.
+Grenselosene i Tysfjord risi-
+kerte liv og helse for å hjelpe an-
+dre til et fritt liv i Sverige.
+Vi må i
+dag beklage at de, og deres etter-
+latte, ikke har fått den anerkjen-
+nelse de fortjener.
+Sparebank 1 Nord-Norge legger ned
+en del filialer der også banken i Hama-
+røy forsvinner sier Kristian Larsen på
+telefon fra Kjøpsvik.
+Det er alltid kjedelig for en del perso-
+ner vil jo alltid ha en viss lokal til-
+knytting til sin lokalbank, og i dette
+tilfellet har jeg hørt at også folk i om-
+Representanter for politikere og ad-
+ministrasjon i Saltenkommunene +
+Røst og Rødøy har forhandlet fram
+intensjonsavtaler
+kommunesammenslåinger.
+Avtalene
+har blitt presentert uten noen synlig
+entusiasme fra de fleste forhandler-
+nes side, og forhåpentligvis har de
+blitt mottatt med enda mindre entu-
+siasme av kommunenes innbyggere.
+Bakgrunnen for denne tids- og
+kostnadskrevende prosessen er poli-
+tisk press og økonomiske trusler fra
+kommunalminister Jan Tore Sanner
+og hans håndgangne byråkrater, som
+reiser rundt i kommunene og propa-
+ganderer gigantkommunenes velsig-
+nelser.
+I mars var kommunal- og beredskaps-
+direktør Silja Ildgruben fra Fylkes-
+mannen i Nordland til stede på kom-
+munestyremøte i Hamarøy, der hun
+kunne fortelle at ett av målene med
+reformen er å gi gode og likeverdige
+tjenester til alle.
+Som det ofte har blitt
+gjentatt, viser alle levekårs-
+undersøkelser at innbyggerne i små
+kommuner jevnt over er mer fornøyd
+med tjenestetilbudene enn innbyg-
+gerne i store kommuner, så målet er
+kanskje at alle skal bli like misfor-
+nøyde?
+Nevnte direktør hadde også
+nerver til å trekke fram styrket lokal-
+demokrati som et argument for
+sammenslåinger!
+Hundrevis av lokal-
+politikere i landet blir overflødige hvis
+resultatet av den planlagte reformen
+blir slik Sanner og co ønsker, og dette
+skal altså styrke lokaldemokratiet?
+Man må nesten til fiksjonens verden
+med George Orwells "nytale" i ro-
+manen "1984" for å finne liknende
+eksempler på misbruk av språket til
+å forvrenge virkeligheten.
+Hvis noen
+lokalpolitikere fra Steigen eller Ha-
+marøy skulle ha mulighet til å delta
+på kommunestyremøter i Bodø eller
+på Fauske, hvor mye ville i så fall
+deres stemmer telle?
+En kommune har tradisjonelt vært den
+minste administrative enheten i et
+land.
+Den skal være et område som
+innbyggerne har en historisk og følel-
+sesmessig tilknytning til, og der vi
+har rimelig oversikt over geografi og
+befolkning.
+Hvis for eksempel gigant-
+konstruksjonen Ytre Salten blir en
+realitet, vil den få en avstand på over
+200 km fra Lundøya i nord til Rødøy
+i sør, og omtrent det samme fra Røst
+ute i havet til svenskegrensa.
+Det blir
+Norges nest største kommune i areal
+og den desidert mest usammenheng-
+ende kommunikasjonsmessig.
+den nye veitraséen gjennom Sørfold
+blir en realitet, vil kjøretida fra nord-
+lige Steigen til kommunesenteret
+Bodø kanskje bli redusert til 2 timer,
+like lang tid som det tar å kjøre tvers
+gjennom Belgia!
+Og mesteparten av
+veistrekninga vil gå gjennom nabo-
+kommunen Indre Salten.
+"Naturlig
+Tysfjord kommune skal etter planen
+snart få på plass veinavn på vest-
+sida, bl.a.
+på Drag.
+I den forbindelse ønsker jeg at Olivia
+Ugland skal få en vei oppkalt etter
+seg, enten på Drag eller på Hellands-
+berg.
+I dag kjenner kanskje ikke mange til
+Olivia Ugland.
+I Årbok for Tysfjord
+årgang 5 - 1987, side 62, skriver
+Borgfrid Jacobsen en interessant ar-
+tikkel om Olivia Uglands innsats
+gjennom 28 år i Tysfjord, med ut-
+gangspunkt på Hellandsberg, hvor
+hun fikk i gang eget tuberkulosehjem,
+i ei vanskelig tid med fattigdom og
+Senterpartiets lokallag fra Hamarøy,
+Tysfjord, Steigen og Sørfold møttes i
+Kobbelv 2.april 2016, og vil uttrykke
+felles bekymring for de utfordringene
+vår region står ovenfor.
+Samferdsel.
+Vi er glade for satsin-
+gen på ny E6 gjennom Sørfold.
+- påpeker nødvendigheten av at tun-
+nel gjennom Ulvsvågskaret må tas inn
+igjen i Nasjonal Transportplan
+(NTP).
+Vi er gjort oppmerksom på at
+Kobbskartunellen planlegges stengt
+når ny E6 er etablert gjennom Sør-
+fold.
+Dette er en utfordring for sik-
+kerhet og beredskap, og for kommu-
+nikasjonene til og fra nordre del av
+Sørfold, noe som også berører region-
+ens tilgang til Kobbvatn og Gjerda-
+Internt gir dette en splitting av
+nabogrender i nordre Sørfold.
+Forslaget på nytt hurtigbåt- og
+fergekart for Nordland betyr en
+rasering av Nordlandskysten.
+Hur-
+tigbåten NEX II Svolvær-Bodø er for
+mange av oss langs kysten et mye
+mer effektivt kommunikasjonsmid-
+del, enn transport via vei.
+For å opprettholde bosetting og næ-
+Uttalelse fra Senterpartiet,
+region Salten Nord
+ringsliv i Nordland og distriktene ge-
+nerelt er det helt avgjørende å ha sjø-
+veis kommunikasjon både sørover og
+Ny næringsetablering krever
+forutsigbarhet.
+Usikkerheten knyt-
+tet til drift av fergesambandet Skut-
+vik-Svolvær gjennom flere år har vist
+hvor vanskelig det er for reiselivsnæ-
+ringen å planlegge sine aktiviteter og
+ytterligere investeringer.
+Havbruk og
+reiseliv er nasjonale satsingsområder,
+og disse næringene kan ikke
+sentraliseres.
+Vi er med andre ord
+avhengig av å opprettholde levende
+kystsamfunn som kan videreutvikles.
+Dette krever hensiktsmessig infra-
+struktur.
+Reduksjon i postens tilbud
+Næringslivsaktører i regionen opple-
+ver store utfordringer knyttet til le-
+vering av pakker.
+Eksempel: En pakke
+som skal til Mørsvikbotn blir liggende
+på Fauske, fordi landpostbudene kun
+bringer hentelappen ut til postkas-
+sen, og ikke pakken.
+Hjemlevering kan
+bestilles etter at hentelapp er kom-
+met, noe som innebærer to virkedagers
+forsinkelse.
+Alternativet er å hente
+Farvel til lokaldemokratiet?
+bo- og arbeids-
+område"?
+Slike "kommuner"
+vil trenge et nytt
+administrativt nivå
+under seg hvis det
+fortsatt skal være
+aktivitet i ut-
+kantene.
+Mer og
+dyrere byråkrati
+er uunngåelige
+resultater, noe erfaringene fra
+kommunereformen i Danmark tyde-
+lig viser.
+Hvor mye blir det da igjen til
+skoler og sjukehjem i utkantene når
+prioriteringene skal foretas av politi-
+kere som må ta fram Nordlandskartet
+for å finne ut hvor disse institusjo-
+nene ligger?
+Det vil føre til misfor-
+nøyde innbyggere, evinnelige
+lokaliseringskrangler og sentralisering
+av befolkninga; eller tror noen at et
+mirakel skal gi stikk motsatt resultat
+her enn i Danmark?
+Heldigvis skal vi jo få lov til å si vår
+mening i rådgivende folkeavstemnin-
+ger, men det pågår en fordekt kam-
+panje for å undergrave resultatene av
+disse.
+På én og samme dag (4/4) sto
+først en professor ved Nor-Univer-
+sitet fram på lokalnyhetene i P1 og
+fortalte hvor lite forutsetninger van-
+lige mennesker hadde for å mene noe
+om disse kompliserte spørsmålene,
+og hvor feige politikerne var som ikke
+bare bestemte alt over hodene våre.
+Kveldsnytt på NRK1 ble resultatene
+fra folkeavstemninger i Sogn- og Fjor-
+dane kommentert.
+På tross av jevnt
+over klare nei-resultater ble det foku-
+sert på hvor vanskelig det var å tolke
+Leder av kommunalkomiteen
+på Stortinget, Helge André Njåstad,
+sto fram med nøyaktig samme bud-
+skap som nevnte professor i Bodø.
+Njåstad tilhører for øvrig Frp, som
+har programfestet at folkeavstemnin-
+ger skal være bindende, men altså ikke
+i akkurat denne saka.
+Og jaggu duk-
+ket ikke Steigens egen ordfører Asle
+Schrøder også opp og ikke visste helt
+om han skulle følge sitt Senterparti-
+hjerte eller kapitulere for alt dette
+kompliserte.
+Men det er ikke kom-
+plisert!
+Spørsmålet er om vi fortsatt
+skal ha mulighet til å bo i hele landet
+med et variert næringsliv og livskraf-
+tig lokaldemokrati, eller om vi skal
+bli tvunget til å klumpe oss sammen i
+stadig større byer.
+Det er velgerne
+som har gitt politikerne sitt mandat,
+og politikerne bør lytte til deres råd.
+Gå mann og kvinne av huse på valg-
+dagen og sørg for at valgdeltakelsen
+blir så stor og resultatet så klart at
+det ikke kan mistolkes.
+Og til de 16-
+og 17-åringene som får lov til å
+stemme: Bruk stemmeretten!
+deres framtid det gjelder.
+Tormod Stensland,
+Rødt Steigen
+Veinavn på Drag
+sykdom for mange.
+Hennes pioner-
+arbeid innen helsearbeidet her i kom-
+munen er lite påaktet i ettertid, slik
+jeg ser det.
+Å gi henne et veinavn vil i
+det minste vise henne en heder hun
+fortjener for sin store, uselviske og
+oppofrende innsats i Tysfjord innen
+viktig helsearbeid fram til 1938.
+Kjøpsvik finner vi Varmanns vei og
+Kokaas vei.
+La oss nå få Olivia Ugland
+vei på Drag eller Helland!
+Noen kil-
+der om Olivia Ugland: Bjørg Evjen:
+Tysfjord kommune 1869-1950, samt
+nevnte årbok.
+Hilsen Ulf Smines
+Banken forsvinner
+selv, noe som betyr å kjøre 16 mil.
+Dette mener vi er urimelig.
+Privat-
+personer rammes på samme måte.
+Særlig ser vi utfordringen for de som
+trenger medisinpakker fra apotek.
+må man passe på å be om å få dette
+sendt som brevpost ellers blir det også
+liggende.
+Kutt i postombæringen innebærer
+også at legekontorene i distriktene
+ikke lengre kan ta blodprøver på fre-
+Dette medfører et forringet til-
+bud til pasienter i distriktene.
+Senterpartiet vil ha levende lokal-
+samfunn og gode nærmiljø.
+Dette for-
+utsetter en infrastruktur som dekker
+våre behov.
+Kobbelv 2. april 2016
+Hamarøy Senterparti
+Bente Melby Ness
+Tysfjord Senterparti
+Bjørnar Grunni
+Steigen Senterparti
+Øystein Laxaa
+Sørfold Senterparti
+Gisle Hansen
+rådet Drag - Storjord benyttet ban-
+ken på Hamarøy.
+I området Drag er det ingen banktje-
+nester etter at Sparebanken Narvik
+tok bort den minibanken som tidli-
+gere var der og det er bre å beklage.
+Utdanningsforbundet Hamarøy v/
+Ingrid Engan har sendt en
+høringsuttalelse til Hamarøy kom-
+mune i forbindelse med nedleggelse
+eller opprettholdelse av skoledelen
+ved Ulvsvåg Oppvekstsenter.
+to forslagene som kommunen pre-
+senterer er nedleggelse eller ny
+kretsinndeling.
+Da det ikke er ar-
+beidstakere igjen i skoledelen av
+Ulvsvåg Oppvekstsenter per i dag
+er det uaktuelt å belyse arbeidsta-
+kernes rettigheter, som er
+Utdanningsforbundets primære
+Utdanningsforbundet om
+Ulvsvåg Oppvekstsenter
+interesse.
+Høringsuttalelsen peker
+derimot på en mulig fremtidig arbeids-
+situasjon for ansatte dersom skole-
+delen opprettholdes.
+Dersom elevtallsutviklingen holder
+stand vil det i 2021 være 11 elever
+4.klasse).
+Med 11 elever vil antallet
+lærerstillinger bli så vidt lavt at det er
+svært sårbart ved fravær, dette vil bli
+noe mindre sårbart med 14 elever og
+4 klasser og dermed flere ansatte.
+Utdanningsforbundet konkluderer i
+sin høringsuttalelse med å anbefale at
+dersom Ulvsvåg skole skal reåpnes
+bør dette være for 1.
+Dersom elev-
+tallsutviklingen holder stand vil det
+og 14 elever (1.
+- 4.klasse).
+11 elever vil antallet lærerstillinger
+bli så vidt lavt at det er svært sår-
+bart ved fravær, dette vil bli noe
+mindre sårbart med 14 elever og 4
+klasser og dermed flere ansatte.
+Utdanningsforbundet konkluderer
+i sin høringsuttalelse med å anbe-
+fale at dersom Ulvsvåg skole skal
+reåpnes bør dette være for 1.
+Bietsisjsuoloj guovddelin vuojnnu Lofotvárijn duogátjin.
+Bekkenesholmen sees i midten av bildet med Lofotveggen i bakgrunnen
+Tæksta: Åse Haraldsen
+Guollár Rudolf Jakobsen la moaddi gátten læhkám Bietsisjsuollun Fisker Rudolf Jakobsen har ofte vært i land på Bekkenesholmen
+Vuona vuostasj luonndoreserváhtta
+Bietsisjsuoloj
+Divtasvuona davvegietjen, Skárffabávtes nuorttaallelin
+ja Hierenjárgas lullelin la suollusj.
+Viehka sierralágásj
+suollu - Bietsisjsuoloj - danen gå la Vuona vuostasj
+luonndoreserváhttá!
+Sivvan suodjalibmáj la bietsisj.
+Torbjørn Storjorda girjen jages 1998:
+Tysfjord Divtasvuodna - Samiske og
+norske stedsnavn tjielggiduvvá
+Dárogielnamma "Bekkenesholmen"
+boahtá sáme bágos biehtje.
+biehtje ja biehtse Divtasvuonan
+javladuvvá, valla huoman la biehtse
+dábálamos.
+Oabme tjállagijn 1750-jagijs
+tjáleduvvá suoloj namma návti,
+"Bekiesholm".
+- Bietsisjsuoloj la jasska ja unna
+reserváhtasj 438 dekarij ja gå
+suodjaluváj jagen 1928 de la danen gå
+suolon la merrabietsisj mij sjaddá
+tjuottjes birrasin ja tjierreednamin.
+Árvvedahtte merrabiehtse la viehka
+vuoras, valla ep la tjoaggám åtsålvisájt
+váj diehtet lijma jur man vuoras.
+Gå lip
+Divtasvuonan de galla goarristip
+reserváhta milta gånnå ij la dåssju
+merrabiehtse mij la suodjaluvvam, valla
+divna sjatto aj.
+Besa muorjjit, valla ij la
+loahpe tjoagget sjattojt reserváhtas.
+Ielle li aj suodjaluvvam, javllá Stáhta
+luonndooahtse (SNO) Geir Håkon Ol-
+sen, Nordlánda åssudagás Bådådjon ja
+duoddis Nordlándan merrabiehtse
+gávnnu aj ietjá sajijn, duola dagu
+Teksmonan Meløya suohkanin.
+Ulmme Bietsisjsuollu suodjalimes la
+bisodit suolggis, unnesjattuk ja bådos
+merrabietsev aktan divna luondulasj
+sjattoj ja iellij ja divna luondulasj
+ekologalasj prosessaj.
+sierralágásjvuohta le gå ij la vuojga
+vájkkuduvvam ja danna l aj bådos
+merrabietse vuovdde, javladuvvá
+ráfájduhttemmærrádusán.
+- Mån lav moaddi gátten læhkám
+Bietsisjsuollun, subtsas guollár Rudolf
+Jakobsen Hierenjárgas.
+- Danna l nav
+jasska!
+Álu lav muorjjimin ja
+káfastallamin Sandvikán mij la nav
+loajtos.
+Dåssju unna vantsatjijn dåk
+besa, valla guollimvantsajn de sildáv
+buodov dåk, dajnas gå danna l suoloj
+davvelin la dille hiebalgis sildáv lássitjit.
+Akti ájgenis ulmutja suollun årrun,
+danna li bátsidisá muvras ja gættátjis
+suoloj nuppe bielen, subtsas Jakobsen.
+Bietsisjsuoloj åvddåla gåhtjoduváj
+álmmukmiehttsen, valla dálla l
+luonndoreserváhtta ja Stáhtta l
+åmastiddje ja gullu Stáhta
+luonndooahtse bájkálasj kontåvrråj
+Bådådjon.
+Duodden merrabæhtsátjij la
+suollun aj ligge, ja rosenrot ja iellijs
+nammaduvvá hávsagusj, guolleskávlle
+ja tjievres.
+- Bietsisjsuoloj la stáhta æjggo ja gå lip
+Divtasvuonan de goarristip
+luonndoreserváhta milta gånnå ij dåssju
+merrabietsisj la ráfájduhttedum, valla
+divna sjatto, diedet Geir Håkon Olsen
+Stáhta luonndooahtses, Bådådjo
+åsudagás.
+- Bekkenesholmen eies av
+Staten og når vi er i Tysfjord ser vi innom
+naturreservatet hvor ikke bare kystfurua
+er fredet, men all vegetasjon, opplyser
+Geir Håkon Olsen i Statens Naturoppsyn,
+avd Bodø.
+BEKKENES-
+HOLMEN
+Like ved innløpet til
+Tysfjorden, nordvest for
+Skarberget og øst for
+Korsnes er det en liten
+holme.
+Det spesielle med
+denne - Bekkenesholmen,
+er at den er Norges første
+naturreservat!
+Årsak til
+vernestatus er kystfurua.
+I Torbjørn Storjords bok fra 1998: Tys-
+fjord Divtasvuodna - Samiske og norske
+stedsnavn står det at stedsnavnet
+Bekkenesholmen trolig kommer av det
+samiske ordet biethje som betyr furu.
+biehtje og biehtse blir brukt i Tysfjord om
+furua, men mest brukt er biethtse.
+I gamle
+dokumenter fra 1750-tallet skrives navnet
+på holmen som "Bekiesholm".
+- Bekkenesholmen er et stille og lite reser-
+vat på 438 dekar og da den ble vernet i
+1928 var det pga sine forekomster av den
+kortvokste kystfurua som vokser i tøft
+miljø med skrint jordsmonn.
+Vi antar at
+kystfurua der er rimelig gammel, men vi
+har ikke gjort prøver slik at vi kan si ek-
+sakt alder.
+Når vi er i Tysfjord, ser vi
+innom reservatet hvor ikke bare kystfurua
+men all vegetasjon er fredet mot skade og
+ødeleggelse.
+Det er tillatt å plukke bær,
+men forbudt å ta planter fra reservatet.
+Fugle- og dyrelivet er også fredet, opply-
+ser Geir Håkon Olsen i Statens Natur-
+oppsyn (SNO), Nordland avdeling Bodø
+og tilføyer at i Nordland fins kystfuru i
+flere reservat, blant annet på Teksmona i
+Meløy kommune.
+Formålet med fredning av Bekkenes-
+holmen er å bevare en fattig, kortvokst og
+glissen kystfuruforekomst med alt natur-
+lig plante- og dyreliv og med alle de na-
+turlige økologiske prosessene.
+Av spesi-
+elle kvaliteter kan nevnes at området er
+lite påvirket og representerer en typisk
+utforming av fattig kystfuruskog, heter
+det i fredningsvedtaket.
+- Ja, jeg har vært på land på Bekkenes-
+holmen mange ganger, forteller fisker Ru-
+dolf Jakobsen fra Korsnes.
+- Det er så
+stille der!
+Jeg pleier å se etter bær og ta en
+kopp kaffe i Sandvika hvor det er så fint.
+Det er kun med småbåt en kommer seg
+dit, med fiskebåten pleier jeg å ha silde-
+steng der, dvs at jeg setter silda i lås like
+utenfor holmen hvor det er fine forhold
+for det.
+Det har bodd folk på øya for lenge
+siden, mener en kan se rester etter både
+en mur og jordslette på baksiden av hol-
+men, forteller Jakobsen.
+Bekkenesholmen ble tidligere kalt nasjo-
+nalpark, men har nå status som naturre-
+servat, eies av staten og ligger under Sta-
+tens Naturoppsyn sitt lokalkontor i Bodø.
+I tillegg til kystfuru finner en på Bekkenes-
+holmen planter som rosenrot og røsslyng/
+kystlyng og av dyre- og fugleliv nevnes
+havørn, fiskemåke og oter.
+Tekst:
+ÅSE HARALDSEN
+Norges første naturreservat
+For navnene kan fort glemmes når bru-
+ken av et område endres.
+De gamle som
+en gang brukte utmarka aktivt er borte
+og nyere generasjoner og tilflyttere kjen-
+ner ikke til de lokale navnene og hvor-
+for de heter som de gjør.
+Gjennom prosjektet "Stadnamn-pro-
+sjektet" i regi av Arkiv i Nordland blir
+nå disse stedsnavnene skrevet ned og
+beskrevet.
+Nå ønsker Hamarøy Historie-
+lag innspill på stedsnavn i kommunen.
+- Arkivar ved Nordland fylkeskom-
+mune, Inge Strand kommer til Hamarøy
+for å snakke om dette prosjektet i slut-
+ten av april og vi ønsker gjerne innspill
+både i forkant og i møtet, sier leder i
+historielaget Idar Sørensen.
+Han var selv med på den spede begyn-
+nelsen på 80-tallet og trodde at hele
+prosjektet var dødd ut, inntil man for ei
+tid siden tok det opp igjen.
+- Jeg ble veldig overrasket, men glad,
+for det er gjort et kjempearbeid, mener
+Han henviser til nettsida hvor man fin-
+ner alle disse lokale stedsnavnene og
+ber folk om å gå inn og lese fra sitt
+område, og eventuelt gi beskjed om det
+er feil eller mangler ved det som alle-
+rede er registrert eller legge til navn
+som ikke allerede er registrert.
+- Strand vil ta for seg både det gamle
+og det nye prosjektet, og snakke om
+hvordan man samler navn og hvordan
+de registreres inn i systemet, forteller
+Leder i Hamarøy Historielag, Idar Sørensen ber folk om å gå inn på nettsiden og se
+stedsnavnene i Hamarøy, og eventuelt justere opplysninger eller komme med nye.
+Og så
+håper han at folk møter opp når historielaget får besøk av Inge Strand fra
+fylkeskommunen i slutten av måneden.
+Hamarøy inn på
+stedsnavnprosjekt
+Det startet for rundt
+30 år siden, det som Ha-
+marøy historielag i dag
+er en del av.
+Nemlig å
+samle inn lokale steds-
+navn i kommunen og få
+det skrevet ned.
+Inge Strand er sekretær for redaksjons-
+komiteen og Nordland fylkeskommunes
+koordinator for prosjektet og historiker
+og har arbeidet hovedsakelig med økono-
+misk historie og lokalhistorie.
+Det er samlet nærmere 200 000 stedsnavn
+på store og små lokaliteter fra alle kom-
+muner i fylket, fra åkerkapper til fjellvid-
+I tillegg til stedsnavnene er det sam-
+let informasjon om hvert enkelt navn, for
+eksempel om opphav, og om natur- og
+kulturkategorier.
+Digitalt kartverk og
+internett har de senere år åpnet nye mu-
+ligheter for å gjøre materialet tilgjengelig
+for allmenheten.
+For å kunne utnytte disse
+mulighetene har det vært nødvendig å
+posisjonsbestemme (kartfeste) stedsnav-
+Kartfestingen har vært en svært omfat-
+tende og ressurskrevende oppgave.
+er
+blitt en del av Nordlandsatlas, som er et
+samarbeid mellom Fylkesmannen i Nord-
+land og Nordland fylkeskommune.
+Resultatet er tilgjengelig på http://
+nordlandsatlas.no/flexviewers/Stadnamn/
+- Ved å zoome inn til målestokk 1:20 000,
+kommer de innsamlede navnene frem.
+å klikke på punktet kommer tilleggsinfor-
+masjonen frem, forklarer Sørensen, som
+gjerne tar imot hendvendelser fra folk og
+som håper mange kommer på møtet i slut-
+ten av april.
+- Det blir på Oppeid og blir annonsert i
+lokalavisa så snart vi har datoen, forteller
+Bakgrunn
+"Stadnamnprosjektet"
+• "Stadnamnprosjektet" har
+samlet inn nærmere 200 000
+stedsnavn fra Nordland
+• Inngår som en del av
+Nordlands-atlas.
+• Ble opprettet i 1988, først
+knyttet til Kulturavdelingen og fra
+1995 som en del av Arkiv i
+Nordland
+Løsning i nr.
+12: Vakker strand i Steigens skjærgård
+2 Flax-lodd til: Synnøve Sørensen, Thalleveien 3, 8010 BODØ
+Nord-Salten kryssord
+Send løsningen til: Lokalavisa NordSalten, p.boks 94, 8261 Innhavet
+eller på e-post: lokalavisa@nord-salten.no innen onsdag kl.
+2 Flax-lodd til vinneren.
+Av Inger Susæg
+VISE
+TIL
+SINT
+BAKKE
+INNG.-
+PENGER
+TRE-
+SORT
+LINJE
+TYST
+TILLAT
+-ELSE
+SAGN
+KONGE
+MAR-
+OKKO
+PLASS
+VINJE
+STED
+SKRI-
+VER
+YTTE
+LAND
+FASE
+LOGA-
+RITME
+POLITI-
+GREN
+PADLE
+GRIS
+SØYLE
+RAGE
+EKS-
+PRESS
+FIRE
+SYK
+LEVE-
+REGEL
+ÅTSEL-
+DYR-
+ENE
+NYN.
+PRON
+MER-
+KE
+SAMA-
+RIUM
+AKTIV
+SVAR-
+ORD
+ARVE-
+STOFF
+FLY-
+DEL
+ART.
+BRYST
+VANSKE-
+LIG-
+HETER
+STEM-
+ME
+EIE
+P.R.
+SANS
+FLATE-
+MÅL
+FOR-
+NØYES
+FOR
+ALLTID
+KNISE
+NÅDDE
+LIDE
+UTROP
+FRANSK
+EPLE
+BE-
+VEGET
+TYNN
+MALING
+STAV-
+KIRKE
+VÆSKER
+MANN-
+SKAP
+DIM
+BOK-
+HANDEL
+BY
+DØSTE
+MOR-
+ENEN
+JENTE-
+NAVN
+EPOS
+HUS
+VED-
+VARER
+SYK-
+DOM
+YRKE
+ANNON
+-SERTE
+EN I
+ENG-
+SENGE-
+BUN-
+NENE
+KLØNER
+GUTTE-
+I lyse og trivelige
+lokaler med flott ut-
+sikt over Kjøpsvik
+havn kan man nå
+nyte en kopp kaffe
+og ta en prat med
+Her har Håvard Jacobsen, daglig
+leder i Kjøpsvik Eiendom AS,
+åpnet Kjøpsvik havn servicesta-
+sjon vegg i vegg med butikken i
+havneområdet.
+I tillegg til et stort rom med
+kaffemaskin med kortterminal
+inneholder servicestasjonen toa-
+lett, dusj, vaskemaskin og tørket-
+rommel.
+Så her er det flere gode servi-
+cetilbud for både reisende og an-
+dre som ferdes i havneområdet.
+Servicestasjonen er åpen for alle
+og er kommet i stand som et sam-
+arbeid mellom Jacobsen og Tys-
+fjord kommune.
+Håvard Jacobsen forteller at
+han i tillegg til oppussing av lo-
+kalene og innkjøp av utstyr, skal
+gjøre en del arbeider utendørs.
+Til sammen blir dette en investe-
+ring på ca.
+300 000 kroner som
+både gjør området mer attraktivt
+og forhåpentligvis blir til glede
+for både fastboende og reisende.
+Servicestasjon i Kjøpsvik havn
+Tekst/foto: Ingar N. Skogvold
+Salg - Service - Bilutleie
+Autorisert bilverksted
+NORD SALTEN AUTO
+8276 ULVSVÅG
+BOLIGSERVICE AS
+Oppeid, 8294 Hamarøy
+BYGGMESTER
+ØISTEIN STEFFENSEN
+NYBYGG • GRUNNARBEID • RESTAURERING
+Fagkunnskap gir trygghet
+MB Regnskap
+Skutvik AS
+NARF
+Autorisert regnskapsfører
+8290 SKUTVIK
+8260 INNHAVET TLF.
+Org.nr.
+Online
+tipping
+PRESTEID - 8294 HAMARØY
+SHELL
+hele veien
+STOKLAND
+Stoklands Bilruter
+OPPEID, 8294 HAMARØY
+NYBYGG - TILBYGG
+RESTAURERING - BUTIKK
+8260 Innhavet
+Mob.
+frode@enganbygg.no
+Størst og best utvalg
+Byggevarer - Fargehandel - Trelast
+Leca - Jernvarer - Fiskeredskaper
+REGNSKAP - LØNN - FAKTURERING
+KONTORTJENESTER - RÅDGIVNING
+Autorisert Regnskapsbyrå
+AVD.
+INNHAVET
+Narvik og Kjeldebotn
+Epost: alfa@amesto.no
+Ulvsvåg Maskin
+& Transport AS
+v/Per Vidar Steffensen
+Gravemaskin - Hjullaster - Kranbil
+Krokløftebil m/containerutleie
+8276 Ulvsvåg - Tlf.
+Landbruksarbeid - Graving - Gårdsag
+Grøfting/drenering - Brøyting/strøing
+Forefallende arbeid
+NORDKIL GÅRD - TLF.
+Nybygg, tilbygg og rehabilitering
+MUR OG BETONG
+Byggmester Bjørn Dypvik
+snekkern.as
+Info / bestilling tlf.
+E-post: post@gjestgiveriet.net
+www.gjestgiveriet.net
+Ta med en venn - og kom innom!
+Torkjell Nilsen
+BoligTakst & BoligTest
+torkjell@boligtaksering.no
+www.boligtaksering.no
+Takstøkonom
+SENTRUMSGÅRDEN
+MOTELL
+Oppeid, 8294 Hamarøy.
+Booking:
+www.blankbygda-overnatting.no
+TRIVELIG MOTELL
+MED HØY STANDARD
+HILLING
+SERVICESENTER
+8260 Innhavet - Tlf.
+HELE
+VEIEN
+Transport
+Matjord
+Singel/grus
+• Tomter
+• Veier
+• Jordbruks-
+arbeid
+8261 Innhavet - Tlf.
+LAGER av matjord og kalk både
+på Oppeid og i Sagfjord-området
+Hamarøy Vekst AS
+Hjemmeside:
+www.hamaroyvekst.no
+Vedsalg • Bokutsalg • Fairtrade
+Vi utfører ulike serviceoppdrag
+Din frisør
+ÅPNINGSTIDER:
+Man.
+og tirs.
+Ons.
+og tors.
+Fredager
+Lørdager
+Stengt
+8289 ENGELØYA • TLF.
+Mobil Ståle Pettersen 950 55 707
+HAMARØY • TLF.
+Haneseth Nord-Salten AS
+E-post: stt@haneseth.no
+STEIGEN • TYSFJORD
+www.haneseth.no
+Selskapet bygger
+BOLIGER OG
+NÆRINGSBYGG
+Vi tilbyr prosjekt-
+utvikling - fra idé
+til ferdigstillelse.
+E-post: bernt@bbi.no
+www.bbi.no
+E-post: smarthytter@gmail.com
+www.limtrehytter.com
+SNEKKERTJENESTER:
+Nybygg (hus, hytter, garasjer og naust)
+Tilbygg • Renovering • Takarbeid
+Mur og betong • Flislegging m.m.
+Bruk det lokale næringsliv i Hamarøy
+Servicehall
+Moderne bilvaskemaskin
+Tilhengerutleie
+AVIS bilutleie
+E-post: planb371@gmail.com
+MALERMESTER
+RØDSTEN AS
+Maling, tapetsering, gulvlegging.
+Mester med over 30 års erfaring.
+Ta kontakt for et kostnadsfritt prisoverslag!
+8294 HAMARØY
+• Verditaksering • Skadetaksering
+• Boligsalgsrapporter
+• Rammeverksted
+Euronics Skutvik
+www.facebook.com/haakon.apold.as
+Tlf: 75 76 58 00 E-post: post@apold.as
+Salg av hvitevarer, brunevarer,
+mobiltelefoni og datautstyr
+Takrenner • Takhatter • Taksikring
+Pipebeslag • Bygningsbeslag
+Tømrer / Snekkerarbeid
+Ness - 8290 Skutvik
+E-post: firmapost@nordsaltenblikk.no
+REGNSKAP
+KONTORSERVICE
+HELNESSUND - 8285 LEINES
+N•A•R•F AUTORISERT REGNSKAPSFØRER
+Totalregnskap innen bedrifter/fiskeri
+JORD * SKOG
+HAGE * FRITID
+Ålstadøya
+FÔRSENTRAL
+v/FALCH AALSTAD - TLF.
+For levering av:
+* KRAFTFÔR
+* TILSKUDDSFÔR
+* GJØDSEL m.m.
+OLJESERVICE AS
+Bensin - diesel - fyrolje - smørolje
+- Transport Bodø-Steigen
+- Flyttetransport
+- Serviceverksted
+- Dekk - dekkservice
+LEINES - Tlf.
+LERO DATA da
+8283 LEINESFJORD
+Stasjonære PC-er - Bærbare
+Virusfjerning / opprydding
+Nettverk
+lero@lero.no
+BESTILL ELEKTRIKER
+OG TELEMONTØR
+direkte på våre nettsider
+eller på tlf.
+Nordsalten VVS
+Mobil (Knut Kalvik) 957 73 392
+SENTRAL
+GODKJENNING
+Steig Transport utfører alle oppdrag
+innenfor transport av masse og grus,
+høvling og brøyting.
+8283 Leinesfjord
+Salg av grus, singel, pukk,
+skoten stein og matjord
+Vi graver veier, drenerer,
+og utfører tomtegraving
+Ta kontakt for et tilbud!
+DU RINGER - VI BRINGER!
+Bistand årsregnskap og ligningspapirer
+Regnskapsførsel - Bistand internkontroll
+Rådgivning
+firmapost@asjord.no www.asjord.no
+boliger og
+næringsbygg.
+Arntzen Revisjon
+Statsautorisert revisor og autorisert
+regnskapsfører Gry Arntzen
+Utfører alt innen regnskap og revisjon
+Kalvdalen, 8286 Nordfold
+E-post: gryarntzen@gmail.com
+Bogen Næringspark, 8288 Bogøy
+Man., tirs., tors kl.
+Onsdag
+Etter avtale
+Maskinsentralen AS
+Mob.nr.
+• Kommunaltekniske anlegg • Fjellarbeid
+• Masseforflytning / transport
+• Veier/tomter • Grus, singel og pukk
+• Autorisasjonsklasse D1
+Berg, 8289 Engeløya - tlf.
+35 års erfaring innen yrket.
+Tar små og store oppdrag.
+Ring for priser og tilbud.
+arnasonbygg@gmail.com
+- Regnskap
+- Lønn
+- Fakturering
+- Kontortjenester
+- Rådgivning
+Håndverkerservice
+Wierschke
+FLIS & PUSS & MUR
+BERG - 8289 ENGELØYA
+Rehabiliteringsarbeid
+Service til oppdrettsnæringen
+www.boteriet.no
+Slipsett, vedlikehold, motorbytte
+og service av alle typer båter.
+Bruk det lokale næringsliv i Steigen
+- STEIGEN
+ÅLSTADØYA TRELAST AS
+Ålstadøya, 8289 Engeløya.
+Levering og oppføring av: HIBAHUS/HYTTER - landbruksbygg
+- restaurering osv.
+Salg av: Byggevarer - fargehandel - trelast
+- Leca - jernvare - støypsand - armering m.m.
+Steigen Øytransport
+Vi transporterer byggevarer/utstyr/
+personer til og fra alle øyer
+Du ringer - vi henter og bringer!
+Alt innen hage
+og steinlegging
+• Beplanting, plen, beskjæring, hagestell
+• Belegningsstein, støttemur, kantstein
+Bartlomiej Kawa - Steigen, Nord-Salten
+401 65 964, bartkawa16@gmail.com
+Facebook: Din Gartner-Kawa AS
+Konsept, utførelse,
+vedlikehold
+PROFFUTLEIE NORD
+Epost: post@proffutleienord.com
+www.proffutleienord.com
+Hesteskoen, 8283 Leinesfjord
+EL FO AS
+REGISTRERT
+ELEKTROINSTALLATØR
+Steigen Vekst as
+Bjørkeved, opptenningsved.
+Div.
+oppdrag.
+Godkjent bilverksted.
+Utleie lift, stillas, kapellhenger.
+"Søstre i
+Vekst": Re-design og håndarbeid.
+Vi tilbyr arbeidsmarkedstiltak fra NAV.
+Kontakt oss på tlf.
+eller på mail: post@steigenvekst.no
+Vi gir mennesker muligheter og skaper
+verdier i lokalsamfunnet ...
+Furulund, 8283 Leinesfjord
+www.nordskotbrygge.no - tlf.
+OVERNATTING - BÅTUTLEIE - SJØSPORT
+www.ribsteigen.no - tlf.
+CHARTER - EVENTS - EKSPEDISJON
+MINIGRAVER
+Vi har solid utstyr, kort og langtidsleie
+Utleie av minigraver, båt og ATV
+Takseringsfirma
+KARL A. GULLIKSEN
+Taksering av bolig
+og landbrukseiendom.
+Skadetaksering
+Medlem av NTF
+NORGES TAKSERINGSFORBUND
+Brødrene
+Johansen
+SKYSSB��TER
+* Barnehage
+* Fjernundervisning
+* Lulesamisk språk
+Julevsáme guovdasj
+Lulesamisk senter
+* Museum
+* Duodje
+* Forlag
+Internett:
+www.arran.no
+Alt innen rørleggertjenester
+Olav Kjær
+Thor Arne Storvik
+AS
+ADVOKAT
+Ingar Nikolaisen Kuoljok
+Postboks 26, 8271 Ájluokta - Drag
+www.kuoljok.no
+Anita S. Nergård
+Mássøra
+Medisinsk massasje
+Øreakupunktur
+www.anitanergard.no
+8270 DRAG Tel.
+Vi vasker, stryker og reparerer ditt tøy
+Vi leier ut sengetøy og duker
+Vi selger ved, strøsand og gaveartikler.
+ÅPNINGSTID:
+Mandag-fredag: 8-15
+Service på
+varmepumper
+Fastpris kr.
+Nord-
+salten VVS, tlf.
+VI TILBYR
+• Pukk
+• Singel
+• Vei grus
+• Støpesand
+Hos oss kan du hente selv eller få tilkjørt
+Kontakt
+• 8275 Storjord
+• Tlf.
+TIL LEIE
+Hytte i Gjerdalen
+Eirik Jensen, Sagvatnan Jeger
+og Fiskeforening.
+Hytte i 7. vann
+Jann Eirik Jensen, Sagvatnan
+Jeger og Fiskeforening
+Hytte v/Sjettevann
+Fullt utstyrt, sengeplass for
+6-8 personer.
+Kontakt HJFF
+8289 ENGELØYA
+Tømrer/snekkeroppdrag • Blikkenslagerverksted
+Service og reparasjon av utenbordsmotorer,
+samt div.
+småmotorer •
+• Div.
+sveiseoppdrag
+Ronny Brunes tlf.
+epost: ronny.brunes@gmail.com
+Marius Mehus tlf.
+epost: m_mehus@hotmail.com
+NÆRINGSLIV I STEIGEN
+Åpningstider:
+ETTER AVTALE
+STORJORD
+E-post: kjopsviktrelast@btkjeden.no
+Industriveien 14
+Bruk det lokale næringsliv
+i Tysfjord
+Kurt Jessen
+Kay Jessen
+www.jessenas.no
+Drag Snarkjøp
+ÅPNINGSTIDER 2016
+Man-fre
+Lørdager kl.
+Velkommen til en
+trivelig handel hos oss!
+Rimelige
+raigrasballer
+Halm, høy og høyensillasje til
+salgs.
+Ved til salgs
+I storsekker og i løs vekt.
+Mandelpotet
+Ekstra stor.
+Lokaler til leie
+sentralt på
+Engeløya
+3 rom som egner seg til konto-
+rer, terapi, frisørsalong.
+Stort
+fellesareal i tillegg.
+Samlet pris
+Kan leies hver for
+Ta kontakt med Inger
+Susæg, tlf.
+Utebord
+Heimsnekra.
+Laget av 148 mm
+x 36 mm trykkimpregnert furu.
+Sitteplass til åtte personer.
+Engeløya.
+Rundballer
+mva.
+stk.
+Engeløya tlf.
+Rustfri dieseltank
+for båt 37 x 75 cm (rund).
+Vind-
+skille i bølgealum.
+For båt.
+x 20cm, selges billig.
+Gårdstank
+i glassfiber med pumpe, 270 x
+Honda moped
+2012-mod., rød, lite brukt, som
+ny.
+Skotsk høylandsfe
+selges.
+For nærmere opplys-
+ninger ring tlf.
+Opel Zafira
+Eu-godkj.
+des.
+sel, 2 L motor.
+Bilen er i god
+stand.
+VHS-
+filmer/
+PC-spill
+VHS-filmer
+selges 10 kr
+per stk.
+PC-
+spill selges 50
+kr per stk.
+Må
+hentes
+Drag.
+Ring 902
+Tikka Kombi
+Cal.
+1/2-5x20 SHIRSTONE.
+FUNNET
+Briller
+funnet på veien i Buvåg 5/4.
+Ring tlf.
+Har du punkterte, duggete
+eller sprukne isolerglass?
+ALLTID LAVE PRISER!
+ALT I GLASS
+OG GLASSARBEID
+En gang i uka
+i Steigen - Tysfjord - Hamarøy
+Vedklyver
+Park & Garden vedklyver m/
+stativ til salgs.
+Hamarøybunad
+til dame / jente (også tilb./sølv).
+Str.
+post@daniellaramsdal.com
+ØNSKES KJØPT
+Et meget fornøyd publikum på nærmere femti fikk oppleve en
+fengende konsert i dag på Trivselsstua på bygdeheimen, Oppeid.
+var det bare kjente låter, gamle slagere og populærmusikk fra
+Ønskekonserten.
+Musikken ble profesjonelt fremført med en ny snert,
+med dans og fantastisk opptreden.
+De nye konsertstedene i Salten, kan
+bare glede seg.
+Vi takker Pensjonistforeningen som serverte kaffe og
+nydelige kaker.
+På programmet stod et nennsomt
+utvalg av de mest populære revy-
+visene i Norge etter krigen.
+ble på alle måter et trivelig gjen-
+syn og gjenhør med norsk revy-
+tradisjon for de ca.
+40 publikum-
+merne i Steigen.
+God publikumsrespons.
+Konser-
+ten på Steigen Vertshus, som ble
+avsluttet med tittellåten En herre
+med bart, ble en fest for de eldre,
+som er vokst opp til dels før og
+Syngende dukker.
+svigermor, Evensen, Kjærringa og
+jeg ble framført, dukket Svigermor
+og Evensen opp som håndholdte
+dukker som sang med.
+Artig!
+Den kulturelle spaserstokken
+- i Hamarøy og Steigen
+De to unge
+musikalartistene
+Charlotte Jenssen
+og Thale Krogtoft
+Jensen turnerte i Ha-
+marøy og Steigen
+først i denne uka
+sammen med pianis-
+ten og moromannen
+Sveinar Aase som er
+distriktsmusiker i
+Sørfold.
+gjennom hele etterkrigsperioden.
+Det var mange smil og gjenkjen-
+nende nikk når Tuppen og Lille-
+mor, Enerhaugen, Grønnmalt
+benk i parken og andre svisker
+dukket opp.
+Da Hovedøen ble
+avsluttet med noen formanende
+ord til unge elskende, fortalte
+Sveinar Aase at en av publikum-
+merne i Hamarøy utbrøt spon-
+tant: - Og det der søng dokker
+no!
+Enkle rekvisitter.
+Sveinar Aase
+Gamle Svarten.
+Pianisten brukte et slags blåseorgel for å få til hovklapringen fra hesten, og Charlotte Jenssen spilte på ukulele.
+Thale Krogtoft
+Jensen til høyre.
+inviterte en av jentene til dans i
+Husmannspolka og skiftet fra
+piano til trekkspill, noe som ab-
+solutt passet til sjangeren.Til
+Gamle Svarten klapret han heste-
+tramp på et slags blåseorgel mens
+Charlotte Jenssen spilte på uku-
+lele.
+Og da jentene framførte Svi-
+germor, Evensen, Kjærringa og
+jeg - var Svigermor og Evensen
+med som dukketeaterfigurer.
+Under Otto Nielsens sang fra de
+innsatte på Grini "Det har vi",
+fikk publikum være med på re-
+Fornøyd publikum i Steigen.
+De fleste publikummerne var av den eldre garde.
+De ga velfortjent applaus til
+de flinke artistene.
+frenget som var trykt opp på bak-
+siden av programmet.
+Det var en stund snakk om å
+fjerne de statlige bevilgningene
+til Den kulturelle spaserstokken.
+Det ble det heldigvis ikke noe av,
+for slike konserter kvikker opp
+tilværelsen for oss som begyn-
+ner å dra på årene, og bidrar til å
+holde liv i musikere og sangere
+som ofte har problemer med å få
+tilstrekkelig med oppdrag.
+SPORT
+& FRITID
+Slik beskriver Mikael Pedersen,
+prosjektleder og hovedtrener for
+innebandylagene til Barents
+Games, innsatsen til ungdom-
+mene fra Hamarøy IL.
+Mathilde
+og Sebastian gjorde en kjempe-
+innsats under kampene, og det
+endte med gull for jentene og
+bronse for guttene.
+- Etter et 4-2-tap for de rus-
+siske jentene lørdag, i en kamp
+hvor de norske jentene brente
+enorme sjanser, snur vi på søn-
+dag og vinner 7-0.
+Det holder til
+sammenlagtseier og gull.
+spillerne Mathilde Leivseth fra
+Hamarøy og Anna Isabella Jo-
+hansen fra Dønna hamrer inn mål,
+skriver Pedersen i en kommentar.
+Norges jentelag spilte kun mot
+Russland, mens guttene spilte
+mot både Russland, Sverige og
+Norsk gull og bronse
+i Barents Games 2016
+- Mathilde Leivseth (15) storspilte og
+Sebastian Helland Olsen (15) scoret
+drømmemål da innebandylagene deres vant
+henholdsvis gull og bronse under Barents
+Games i Murmansk i helga.
+Norsk gull i årets Barents Games: Jentelaget i innebandy sørget for gull til Norge under årets Barents Games i Murmansk.
+Lørdagens 4-2 tap mot Russland snur søndag og de norske
+jentene vinner storslagent 7-0.
+Mathilde Leivseth fra Hamarøy IL bak til høyre.
+Foto: Egon Leonhardsen/ Nord-Norge Bandyregion
+Finland.
+Også guttene gjorde det
+skarpt, selv om de ikke nådde
+helt til topps i år.
+- Guttelaget fikk en kjempes-
+tart lørdag mot Russland.
+spill fra målvakten, hat-trick på
+vår mest målfarlige spiller, et van-
+vittig godt kollektiv og en stor
+Hamarøygutt med drømmemål fra
+midtbanen sørget for en fantas-
+tisk 8-2-seier, fortsetter Peder-
+sen. Selv om guttene måtte ta til
+takke med bronse etter tap mot
+Sverige og Finland mener han
+guttene kan være utrolig stolte
+over storseier mot Russland og
+et hederlig tap mot et lag fra ver-
+dens nest beste innebandy-
+nasjon, Finland.
+Bronse til guttene: Guttelaget tar med bronse hjem til Norge, etter en
+tøff kamp mot Norrbottens regionslag fra Sverige (0-13), knepent tap mot
+Finland (2-4) og fantastisk seier over Russland (8-2).
+Sebastian Helland
+Olsen fra Hamarøy IL bak til venstre.
+Foto: Nord-Norge Bandyregion
+Leder i fotballgruppa, Beate Knut-
+sen Pedersen hadde litt av en
+logistikk å ta seg av.
+For det er
+mange hensyn å ta når små løpe-
+villige fotballivrige unger, som
+også har reist langt, er utålmo-
+dige på å spille mest mulig utpå
+banen.
+-Det blir færre kamper på oss sjøl,
+for at alle lag skal få spille, fortel-
+ler Pedersen.
+Det var spillere i grunnskolealder
+fra Steigen, Hamarøy og Ballan-
+gen i tillegg til Tysfjord som møt-
+tes til duell.
+Og det var stinn
+brakke i hallen denne lørdagen,
+hvor foreldrene fylte tribunen og
+fulgte sine barn, og sørget for
+både mat og drikke underveis.
+Turneringen har blitt den største
+Fenomenal F
+Totalt 38 lag og rundt 250 spil-
+lere var i aksjon da Kjøpsnes
+idrettslag inviterte til fotballcup
+i Stetindhallen sist lørdag.
+i regionen.
+-Etter ønske fra Ballangen har vi
+også fått plass til dem, noe som
+gjør
+det
+utfordrende
+logistikkmessig å få på plass alle
+kampene.
+Men vi ligger foran skje-
+maet, smilte Pedersen, som viste
+til at man har god dialog med tre-
+nerne underveis i arrangementet.
+-De eldste spillerne i idrettslaget
+hjelper til med å få lagene utpå
+banen snarest mulig.
+God organi-
+sering betyr mer spilletid utpå
+banen, smiler Pedersen, som skrøt
+av både foreldre og ungdommene
+som deltok.
+To av dem var i se-
+kretariatet, tiendeklassingene Si-
+mon Millerjord og Martin
+Nicolaisen.
+-Vi satt her i fjor også og det er
+Spilleglede.
+Under årets Energicup i Stetindhallen var det fokus på spilleglede
+Stor logistikk.
+Leder i Kjøpsnes IL Bjørn Johansen og leder i fotballgruppa Beate Knutsen Pedersen var godt
+fornøyde med arrangementet og skrøt stort av både foreldre og ungdommer og andre som hjalp til med å
+arrangere Energicupen i Stetindhallen sist helg.
+Kjøpsnes IL.
+Nora, William, Vigner og Arne Magnus slo i hjel litt
+tid sammen i gangen utenfor garderobene.
+- Det er dumt at vi må
+vente ei stund før neste kamp, mente de, men var glad for at det
+ikke var deres tur for å reise langt denne fotballhelga.
+Ballangen MP10.
+- Det er artig, og slitsomt, sa en godt fornøyd gjeng fra Ballangen, som er glad for å kunne
+delta på Energicupen i Stetindhallen.
+De hadde med fem lag og gledet seg stort til at deres egen fotballbane
+blir spilleklar ute i vårværet.
+artig, sa guttene, som etter en tolv
+timers økt ved bordet selv skulle
+utpå banen lørdag kveld i halv ti
+tida.
+Det ble spilt fotballkamper
+fra klokka 9 til 23.
+- Vi har prøvd å tilpasse kampene
+best mulig, både med hensyn til
+fergetider for de som kommer
+lengst utenfra og for de aller min-
+ste, som skal slippe å bli for lenge
+utover dagen.
+Det blir en lang dag
+og det er mange hensyn å ta, smi-
+ler sjefen, som da lokalavisa snak-
+ker med henne er i ferd med å
+gjøre plass til enda en kamp.
+-Vi ligger 12 minutter foran skjema
+så dette skal vi få til, smiler hun
+og understreker at det er selve
+spillegleden som har fokus og
+ikke nødvendigvis resultatene.
+- Vi har satt inn mindre mål og
+erstattet de andre med håndball-
+Da slipper vi 10-0 kamper.
+Derfor publiserer vi heller ikke
+kampresultatene, understreket
+Det er tredje gangen at Energi-
+cupen arrangeres og er den stør-
+ste turneringen som foregår i
+Nord-Salten.
+Det er også det stør-
+ste arrangementet idrettslaget
+gjennomfører i løpet av året.
+Le-
+der for Kjøpsnes IL, Bjørn Johan-
+sen skryter at dugnadsgjengen.
+-Det gjøres en formidabel jobb
+og Beate har gjort masse arbeid i
+forkant og brukt mye av sin fritid
+på dette.
+Hallen betyr alt, sier Jo-
+hansen, som forteller at den blir
+veldig mye brukt av alle alders-
+grupper gjennom uka og til ulike
+aktiviteter.
+-Klart vi er stolte av hallen vår,
+og vi er glade for at foreldrene
+stiller opp.
+Alle er like viktige i
+dette arbeidet for å få gjennom-
+ført et vellykket arrangement, me-
+ner Johansen.
+da rundt 250 spillere i alderen 1. til 10. klasse møttes sist lørdag.
+Speakerne i sekretariatet.
+Simon Millerjord og Martin Nicolaisen hadde full kontroll og sørget for at alt gikk
+rett for seg.
+Steigen MP10.
+Knallartig!
+Tommelen opp fra Steigen-spillere, som gjerne tok en lang dag i Stetindhallen og ga
+full innsats.
+Foreldrene bidro i kiosken.
+- Vi er
+veldig glad for at Camilla Sandnes og Neyy
+Beate Molvik tok på seg seg ansvaret for å
+få kioskbemanningen til å gå opp og takk
+til alle foreldrene som stilte opp, sier leder
+i fotballgruppa Beate Knutsen Pedersen.
+Foto/tekst: KITTY SKAPALEN
+OTBALLCUP
+Hvor i Nord-Salten
+er dette?
+Send forslag innen onsdag kl.
+og bli med i trekningen av Flaxlodd!
+FORENINGER
+& LAG
+GRATIS ANNONSERING FOR
+Årsmøte i Venner
+av Flatøy fyr
+fredag 8. april kl 19.00 i Gammel-
+huset til Marthe-Rita og Sivert Kris-
+tiansen i Leirvika.
+Vanlige årsmøte-
+saker.
+Saker som ønskes tatt opp bes
+meldes til gre-soll@online.no innen
+1. april.
+Vel møtt.
+Optimisten
+har lørdagskafé
+lørdag 9. april fra kl.
+14.00 i helsesenterets Kantine.
+Alle er hjertlelig velkommen til ei tri-
+velig stund med loddsalg - kakelotteri
+og kaffe med gode kaker til.
+Det plan-
+legges også en liten basar/lørdagskafe
+til høsten, og alt av gevinster mottas
+med stor takk.
+Kontakt Astrid Berg
+Jakobsen tlf.
+ster.
+Åpen hall i Steigen
+for barn og unge lørdag 9. april kl.
+12-14 i allhuset.
+Velkommen.
+Lagsmøte LHL Steigen
+lørdag 9. april kl.
+18.00 på Dyping
+Grendehus.
+Overlege Rolf Salvesen
+ved nevrologisk avdeling Nordlands-
+sykehuset foreleser om: Hjerneslag,
+forebygging og behandling.
+Hjerneslag
+er et svært aktuelt tema som er LHLs
+satsingsområde i år.
+Det blir også
+ALLSANG med Geir Gulbrandsen.
+Kaffe med enkel servering.
+også salg av årer, så hvis du har en
+liten gjenstand tar vi imot med takk.
+Møtet er åpent for alle, og kanskje
+kan det bli en svingom.
+Styret
+Feltskyting
+Ytterstrand skytterlag
+Søndag 10. april kl.
+11.00 arrange-
+res lagmesterskap i feltskyting for alle
+klasser på skytebanen i Laukvika.
+i Hamarøy menighet
+Søndag 10. april etter gudstjenes-
+Årsmøte i Helnessund
+Båtforening
+søndag 10. april kl: 19:00 på båt-
+huset.
+Saker som ønskes tat opp på
+årsmøte, må være meldt til styer se-
+e-post: annkri06@online.no
+Styremøte Tysfjord LHL
+mandag 11. april kl 17.00 med på-
+følgende lagsmøte kl.
+Møtene
+er på dagsenteret.
+Det blir kaffe og
+loddsalg, husk gevinst.
+Gamle og nye
+medlemmer ønskes velkommen.
+Sty-
+ret
+i Hamarøy historielag
+tirsdag 12. april kl.
+senterets kantine, Oppeid.
+Vanlige
+årsmøtesaker etter vedtektene.
+Saker
+en ønsker skal tas opp på årsmøtet
+må meldes inn til:
+idar.soerensen@gmail.com
+innen 8. april.
+Vennekafé på Røde
+Kors-stua i Nordfold
+onsdag 13. april kl.
+Velkom-
+men!
+Årsmøte Kjøpsvikvågen
+båtforening
+Norcems klubbhus.
+Vel møtt!
+Årsmøte i Nordbygda
+Invest
+andelslaget for bygdas egen nær-
+butikk, onsdag 13. april kl 19 på
+Matkroken Tranøy.
+Alle er hjertelig
+velkomne!
+Møte Sagfjord
+pensjonistforening
+torsdag 14. april kl.
+havet eldresenter.
+Vanlige møtesaker.
+Bevertning og åresalg.
+Husk gevinst.
+Gamle og nye medlemmer ønskes
+velkommen!
+Styret.
+Steigen Pensjonist-
+forening har møte
+lørdag 16. april kl 14.30 på Verts-
+huset i Lenesfjord.
+Buss som vanlig.
+Alle velkommen.
+i Finnøy båtforening
+søndag 17. april kl.
+rås Gård.
+Vanlige årsmøtesaker etter
+vedtektene.
+I tillegg tas opp forslag
+om å investere i framføring av strøm
+til kaianlegget på Håkonhals.
+Hjartøyas Venner
+har basar
+på Båtbua i Nordfold søndag 17.
+Det blir orientering
+om framdriften på Hjartøya.
+Salg av
+kaffe, kaker og lynlotteri.
+Gevinster
+mottas med stor takk.
+Alle er hjerte-
+lig velkommen.
+Årsmøte Nordbygdens
+forsamlingsshus
+onsdag 20. april kl 18.00 på huset.
+Vanlige årsmøtesaker: årsmelding,
+regnskap 2015, budsjett, valg av
+styre.
+Saker som ønskes tatt opp på
+årsmøtet må meldes til leder innen
+17. april, tlf.
+Leines grendelag
+torsdag 21. april kl.
+Nybrygga i Helnessund.
+Kom på
+Nybrygga og vær med på å diskutere
+saker som er viktige for oss som bor
+på Leines, og for å treffe sambygdin-
+ger i hyggelig lag.
+Saksliste er publi-
+sert på Facebook og ved oppslag.
+Vårmarked på
+Bogen Kultursenter
+lørdag 23. april kl 12-15.
+Her kan
+du selge og kjøpe hva du måtte øn-
+ske; hjemmelagd, brukt eller nytt.
+blir anledning til å kjøpe mat av di-
+verse slag og kaffe/te.
+Vi åpner dø-
+rene for rigging kl 11, mens arrange-
+mentet åpner kl 12.
+Har du behov for
+å rigge kvelden før er det mulig fredag
+Pris for standplass: Unger
+under 18 år: Gratis.
+Voksne over 18
+år: 200 kr for et bord, 100 kr for på-
+følgende bord.
+De som har med egne
+bord 100 kr for ett, 50 kr for
+påfølgende.
+Påmelding på sms til 911
+54 181 eller på e-post:
+rosmoen@online.no
+i Sagvatnan JFF
+søndag 24. april kl.
+gammelskola Sandens.
+Vanlige årsmø-
+tesaker.
+Medlemsmøte Hamarøy
+onsdag 27. april kl.
+huset til Tranøy IL.
+Alle velkommen,
+ta gjerne med en gjest.
+Årsmøte i Polden
+kystlag Hamarøy
+Fredag 29. april kl.
+marøy bygdetun.
+Vanlige årsmøtesa-
+ker.
+Prosjekt Draget, orientering om
+planene & status for finansieringen.
+Innmeldte saker (styret i hende se-
+nest 1 uke før).
+Alle (også helt nye)
+medlemmer velkommen!
+17. mai-buffét på Drag/
+Helland samfunnshus
+Plasser må
+forhåndsbestilles, frist 29. april.
+Pris:
+barn u/ 4 år gratis.
+Bordbestilling på
+: 94 25 65 62, eller liste som ligger
+på Spar Drag.
+LHL-Steigen inviterer
+til busstur til Senja
+og Sør-Troms
+juni.
+Medlemmer fra Hama-
+røy er også velkommen.
+Påmeldings-
+frist 9. mai.
+Kontakt: Arvid Nødtvedt,
+a-noedtv@online.no
+Drag Aktivitets-
+Marknad / Ájluovta
+doajmmamárnán 2016
+arrangeres lørdag 18. juni.
+I den for-
+bindelse ønsker vi "salgsboder".
+Kontakt Ellisi på:
+elisi.b.k@gmail.com eller tlf.
+Hamarøy pensjonist-
+forening arrangerer
+buss- og hurtigrutetur
+27. og 28. juni for medlemmer og
+andre interesserte.
+Stoklands buss
+starter kl.
+08.30 fra Oppeid.
+I Har-
+stad får vi en kabonade m/kaffe på
+Scandic Hotell før vi møter guiden
+som vil guide oss på Adolfkanonen,
+Trondenes kirke og Historisk senter.
+Overnatting med middag og frokost
+på Scandic Hotell, før vi går ombord
+i Hurtigruta tirsdag morgen kl.0 8.30.
+Underveis til Svolvær spiser vi lunsj
+ombord.
+Fra Svolvær tar vi ferge til
+Skutvik, hvor en stoklandsbuss mø-
+ter oss.
+Pris pr deltaker er kr.
+alt inkl.
+forutsatt 20 deltakere.
+På-
+melding til Elsa tlf.
+Blodsporprøve
+Steigen Hundeklubb
+arrangerer ordinærprøve og klubb-
+mesterskap 2. juli.
+Påmeldingsfrist
+4. juni til kitty-o@online.no.
+spørsmål ring 47604937.
+Det er i til-
+legg bevegelig blodsporprøve i tids-
+Påmeld.
+2 uker
+før.
+Samme gjelder bevegelig fersk-
+sporprøver som er i tidsrommet 10.
+juli til 30. nov. Det er blodsporkurs
+Se www.steigenhundeklubb.net
+arrangerer flere kurs i vår, valpekurs,
+handlerkurs, blodspor og agillitykurs!
+Se www.steigenhundeklubb.net for
+mer informasjon.
+Hamarøy husflidslag
+har strikkekafé
+i lokalene på Oppeid mandager kl.
+Du kan også få kjøpt garn og
+pinner, samt endel husflidsprodukter.
+Strikkekafé
+på ASVO Drag
+Hver mandag kl 19.00.
+Alle er hjer-
+telig velkomne.
+Babysvømming
+i Leinesfjord
+Det er tilbud om babysvømming (0-
+2 år) i Leinesfjord annenhver tors-
+Nytt kurs starter opp etter vin-
+terferien.
+Interesserte kan ta kontakt
+m/Sofie Moe, tlf.
+post@deneventyrligereisen.no
+LHL Steigen minner
+om bassengtrening
+annen hver tirsdag kl.
+varmet basseng i ukene 3., 5., 7. osv.
+Vi har plass til flere.
+Stiens Venner
+ønsker velkommen til innholdsrikt
+turområde i Kalvik!
+Her kan du gå på
+tur til Tjeldhamn, Seljenes, Sandvann,
+Kalvikvann, Furuhågen, Forså, Klub-
+ben, Nesset, Forså-fjellet, Osen, trim-
+kassa ved skogsveien og sist men ikke
+minst Utsikten.
+Stiene er skilta, rydda
+og merket.
+God tur!
+Skogholt Grendehus
+leies ut til fest, bursdager, bryllup,
+konfirmasjon, begravelse etc.
+Lille-
+salen m kjøkken kan leies ut til mø-
+ter.
+Kontakt Trond A. Amundsen tlf
+Grendehus til leie
+i Stamsvik
+for tilstelninger og overnattinger, fullt
+utstyrt kjøkken.
+Fine omgivelser nært
+havet.
+Lyst og trivelig.
+Oppstillings-
+plass for bobiler og campingvogner
+med tilgang til strøm.
+For informa-
+sjon ring Karin Lillejord på tlf.
+utleie
+Bogøy i Steigen, leies ut til møter,
+selskaper, konfirmasjon, bursdag,
+bryllup, begravelse m.m.
+Godt ut-
+styrt kjøkken.
+Gratis internett.
+takt Rose-Mari Moen tlf.
+Nordbygdens
+Forsamlingshus
+leier ut lokaler til forskjellige ty-
+per arrangement.
+Fullt utstyrt kjøk-
+ken.
+For nærmere informasjon, kon-
+takt leder Britt Kristoffersen på tele-
+Tranøy & omegn IL
+leier ut klubbhuset
+på Helland til mindre arr.
+Fullt ut-
+styrt.
+Kontakt: Marie Helland, tlf.
+Velkommen til en uformell møteplass for kvinner.
+På Hamarøy Hotell, Innhavet: 14. april,
+Alle dager kl.
+På Innhavet oppvekstsenter: 27. april,
+Er du nettopp flyttet til Innhavet-området,
+har du bodd her bestandig, eller bare i noen år?
+Velkommen er du til et hyggelig treff.
+Arr: Innhavet Sanitetsforening
+KVINNETREFF PÅ INNHAVET
+Løs den ene eller begge opp-
+gavene, og send løsningen (e) til:
+Lokalavisa NordSalten, pb.94,
+8261 Innhavet eller på e-post:
+lokalavisa@nord-salten.no
+innen onsdag kl.
+2 vinnere får 2 Flax-lodd hver
+Vinner Puslekryss nr.
+2 Flax-lodd: Marit Pedersen, Pb.
+Vinner Kryss og tvers nr.
+2 Flax-lodd til: Øyvind Runar, Øvre Langbråten 14,
+Vinner Hvor i Nord-Salten i nr.
+Riktig svar: Hamnbakkan, Drag
+2 Flax-lodd til: Julie Jessen, Bjørkvik, 8270 DRAG
+Egen kunst-
+utstilling i
+Bodø
+Mange kjenner Heidi Frich Ander-
+sen som sokneprest i Tysfjord.
+visste du at hun også er maler?
+morgen lørdag åpner hun egen salgs-
+utstilling på Låven Galleri i Bodø, der
+et tjuetalls malerier blir stilt ut i de tre
+neste ukene.
+Hun har hatt tegning og
+maling som hobby hele
+livet, og er hovedsakelig
+selvlært.
+Seks år gammel
+lærte hun perspektiv-
+tegning.
+Og fra sin 12 år
+eldre kunstnersøster har
+hun hentet mye god in-
+spirasjon og fått god
+støtte.
+-Min søster har, sammen
+med andre, oppfordret
+meg til å ha en egen
+salgsutstilling og nå skal
+jeg altså ha det, sier hun
+og innrømmer at hun er
+spent på mottakelsen.
+Naturmystikk.
+Den vik-
+tigste inspirasjonen til
+bilder finner hun i den
+nordnorske naturen, med
+spill av lys og mørke,
+årstidenes store variasjon
+og naturelementer som
+jord, hav, luft og lys.
+også menneskets plass i
+denne naturen er viet
+oppmerksomhet, særlig
+menneskets litenhet un-
+der en høy himmel og
+store fjell.
+Andersen be-
+skriver selv sine malerier
+som delvis figurative.
+- Jeg beskriver bildene
+som naturmystikk og
+drømmende og kan be-
+skrives som naturens sjel.
+Naturen trenger ingen
+oppussing, smiler hun og
+legger til:
+-Jeg har lært meg til å
+sette pris på alle årstider,
+for hver årstid har sin
+sjarm og skjønnhet.
+Andersen har laget egen
+nettside hvor bildene er
+stilt ut, og for dem som
+ikke kommer seg til Bodø
+de neste tre ukene, kan
+man ta en titt her.
+fleste arbeidene er olje-
+malerier, og også noen
+akvarellmalerier.
+- Jeg håper folk finner
+glede i bildene mine,
+glede i det visuelle, sier
+hun og mener at vi alle
+har mye å hente i nettopp
+det visuelle.
+- Det handler mye om å ta
+i bruk de ulike evnene vi
+har og skape noe.
+gjennom kunsten kan man
+Sokneprest i Tysfjord og kunstmaler.
+Heidi Frich Andersen åpner salgsutstilling med
+sine malerier i morgen i Låven Galleri i Bodø.
+Utstillingen varer fra 9.- 30.april.
+Bildenekan
+også sess på hennes nettside: heidi-frich-andersen.no
+Moren.
+Menneskets litenhet
+i den store naturen.
+av trykken fremkommer ikke
+bildets farger helt lik som
+originalen.
+uttrykke seg på en annen
+Det er stillestående
+øyeblikk i tiden, som man
+gjennom maleriene gjør
+evig.
+Jeg opplever at det
+er morsomt og får krefter
+av det.
+Det er godt å bryte
+litt ut av det man ellers
+jobber med, mener pre-
+sten og malerinnen, som
+ønsker velkommen til
+vernissage med dikt-
+lesing, musikk og bobler i
+morgen lørdag.
+- Det hadde vært veldig
+hyggelig om folk fra
+Nord-Salten, som er i
+byen, stikker innom, smi-
+ler Heidi Frich Andersen,
+som så absolutt er åpen
+for utstillinger også i
+Nord Salten.
+-Men først får jeg ta
+denne, smiler hun.
+Høst i paradiset.
+Via bildene ønsker Andersen å gi glede og ettertanke.
+Høstnatt.
+Lysets og årstidenes stadige skiftninger er fanget på lerretet.
+15. april
+Henrik Barruks tacktal
+Thursday, 27 March 2008 19:37 - Last Updated Thursday, 27 March 2008 19:39
+Muv hållame
+Månna mujtáb guh lib unnie, gåssie vuoras almatjh nålggsin sámien jah guktie sijjan báguoh
+diejven muv vájmuob.
+Nuv leä jimmátjh guktie såmmásh báguoh mähtth vájmuob deävddiet.
+Månna mujtáb guh lib nuorra jah tjidtjie subtstij suv áhkán bijrra.
+Muv tjidtjie leä guvluos jahtáme gåssie rånttjuo leä áhkán gáptieb gájkkuolame:
+"Banná rånttjuo áhkán gáptieb gájkkuolij."
+Nuv leä jimmátjh guktie daggáreh báguoh mähtth vájmuob deäjvvat.
+Månna mujtáb guh lib sjaddame jah älggub sámiengielub báhkadit.
+Bijjielen guektteluhkie jábieh leäh vassáme.
+Dan tijjien lin alvvies vánieh gieh mähtten sámiengielub báhkadit.
+Muvsnie lij jimmátjh niehkuo: váddiet jietjájde máb jijtja leäb vuöpttiestame, mijjan
+båndásvuohta.
+Aktan ájgien såmies almatje muŋŋien budij jah jehtij: Mandehte leä dajna gielpuominne?
+Majddie leä vuorránema?
+Jus sadnán hålub: Månna leäb gellen ájgien gihtjame dab, majddie leäb vuorráname?
+Valla guh skeneh, giella leä muv deäjvvame.
+Bijkuos leä dán biejvien, nåvváj vuorahke máhttá áj árvuob ådtjuot.
+Månna dan sagga ovvadib gåssie riŋggen muŋŋien jah subtsten ahte leäb dán jábien
+gudnieárvuob udtjame.
+Dájna árvuojne ij leäh barra muv jah muv barguob dåbddastahttáme,
+valla nåvváj åbba ubmejesámien gielub.
+Vuostak sijdub muv fuelkieb gijttiet gieh leäh ållásine muv stårjjame, jah bednegh máb dállie
+ådtjuob sijdub biejjat ruopttijde muv fuölkkije gieh leäh áj májsáb mojssame.
+Miŋŋieln sijdub muv tjidtjieb gijttiet gie leä suv vuorkáste vaddáme.
+Månna sijdub áj gijttiet Olavi jah Raili Korhonen gieh leägan dan sagga muv viehkietame jah
+muŋŋien jáhkkáme.
+Jah sijjije gieh leäh vaddáme muŋŋien lievnuos báguojde gåssie bargguo leä lussade sijdub
+gijttiet.
+Jieŋa gijttuo!
+Institutionen för idé- och samhällsstudier
+Nya vatten, dunkla speglingar
+Industriell kolonialism genom svensk vattenkraftutbyggnad
+i renskötselområdet 1910-1968
+Åsa Össbo
+Industriell kolonialism genom svensk vattenkraftutbyggnad i
+renskötselområdet 1910-1968
+Copyright©Åsa Össbo
+ISSN: 1651-5455 Skrifter från Centrum för Samisk forskning nr 19
+Omslag: "Djupa smutsvatten" av Anders Sunna
+Layout omslag: Hans Karlsson, Print och Media, Umeå universitet
+Elektronisk version tillgänglig på http://umu.diva-portal.org/
+Tryck/Printed by: Print och Media, Umeå universitet
+Umeå, Sverige 2014
+Ráfehisvuođa siste
+Ofredad by
+Ráfehisvuođa siste vuoigńa siida I vånda andas byn
+ođđačázi baluin báhtaraddet
+flyr i skräck för nya vatten
+Dulvi báisa oruhagaide
+Vattnet stiger högt mot boplatserna
+Váigatvuođain gođiid sirdit
+Med möda flyttas kåtorna
+jalges dievaid, ruonas gittiid
+släta backar, gröna vallar
+losses mielain fertejit guođđit måste de lämna med tungsint håg
+Golgangeainnut váivin šaddet Vandringsvägarna blir svåra
+lossa noađđebáttiid vuolde
+under tunga bördors band
+ođđa báikai saji dahkat
+till ett nytt ställe för en boplats
+Árpmukeahtta sápmelaččat
+Utan nåd är samerna
+rissejuvvun johtimii
+piskade att flytta
+Luonddueanan, jogat, jávrrit Landskapet, bäckar, sjöar
+fávlin, nuorrin, áhpin šaddet blir djup, sund, öppet hav
+oaidnemeahttun ravddat
+osynliga vid randen
+Jávrri dulvi lahkanadda
+Sjöns högvatten närmar sig
+ráfehisvuođa biekkat bossut ofredsvindar blåser
+Paulus & Inger Utsi, Giela Gielain 1974
+Svensk översättning: Elli Sivi Näkkäläjärvi & Per Mikael Utsi
+ii
+FÖRORD
+Kristallklart fjällvatten, jag lutar mig över fören på båten för att se gamla
+landsvägen som vi ljudlöst svävar över.
+Far ror, mor vittjar näten, syster spår
+fångsten.
+Först vill jag tacka min familj, Tommy, Ossian, och Astor, vi har nu äntligen
+kommit fram till att skriva dessa avslutande och inledande rader.
+Jag har varit förunnad att ha tillgång till tre engagerade handledare under hela min
+doktorandperiod.
+Oräkneliga tack till Patrik Lantto som bär ansvaret för att detta
+avhandlingsarbete ursprungligen kommit till.
+Din kunskap, förhållningssätt och tilltro
+har varit oersättlig under denna resas gång!
+Erland Mårald har med konstruktiv kritik
+och en underlättande noggrannhet skärskådat mina texter.
+Jon Moen, har möjliggjort
+resor och kurser som vidgat vyerna, och vid tillfällen jag behövt det, visat ett stort
+förtroende för det jag gör.
+Stort tack till er båda!
+Denna avhandling är en del av ett
+större forskningsprojekt med ett långt namn.
+Givande resor och diskussioner har jag
+haft med mina doktorandkollegor i projektet, tack till Annette Löf, Tim Horstkotte och
+Isabelle Brännlund.
+Forskningsrådet för miljö, areella näringar och samhällsbyggande,
+Formas, och Humanistiska fakulteten vid Umeå universitet har finansierat min
+forskarutbildning.
+Göran Gustafssons stiftelse för natur och miljö i Lappland och
+Stiftelsen J.C. Kempes minnesfond har bidragit med resemedel.
+Kollegorna, genom åren, på Centrum för Samisk forskning, Per Axelsson, Isabelle
+Brännlund, Gretha Gustafsson, Eva J:sson Lönn, Lena Karlsson, Patrik Lantto,
+Gabriella Nordin, Åsa Nordin Jonsson, Moa Sandström, Kristina Sehlin MacNeil, Peter
+Sköld, Krister Stoor, Charlotta Svonni och Maria J. Wisselgren har bidragit till en
+lärorik och fantastisk tid med givande arbetsrelaterade diskussioner såväl som
+vardagsprat.
+Ett stort tack också till er alla uppe på "finfyran" dvs.
+DDB och CBS, för
+trevlig avkoppling från avhandlingsarbetet vid luncher, fika och korridormöten.
+tack till Gullan Olofsson, Berit Eriksson och Berith Abrahamsson på DDB för hjälp med
+boende på sluttampen.
+Utan kunnig och hjälpsam arkivpersonal skulle denna avhandling vara tunnare.
+Stort tack till Carola Jonasson på Mark- och miljödomstolen, Östersunds tingsrätt och
+Britt-Marie Granberg på Mark- och miljödomstolen, Umeå tingsrätt.
+Tack till Cuno
+Bernhardsson och personalen på forskningsarkivet, Umeå universitet samt till
+Gertrude Kuhmunen på Ájttes arkiv och Britt-Marie Barruk på SSR.
+Tack till Klas
+Persson och Kjell-Ove Klemensson, Jovnevaerie sameby, tack också till Vilhelmina
+Norra sameby.
+För värdefulla referenser vill jag tacka Christina Allard, Finn Olav
+Nystad, Sverre Fjellheim och Ingwar Åhrén.
+Tack till Annette Löf, Tore Andersson och
+iii
+Tommy Streling för värdefulla diskussioner och referenser.
+Stort tack till två ovärdeliga
+kollegor, Gretha Gustafsson och Kicki Adolfsson Jakobsson, som med tålamod har rett
+ut mina projektfinansiella och anställningsmässiga frågor.
+Under denna avhandlingstid har jag haft många goda läsare som kommenterat mina
+texter.
+Förutom ett stort kollektivt tack till Cesam-seminariet, Norrsam-nätverket och
+seminariet på Idé- och samhällsstudier vill jag tacka Bosse Sundin, Henrik Åström
+Elmersjö och Åsa Nordin Jonsson, som gav synpunkter i ett tidigt stadium.
+Anna-Lill
+Ledman, AnnaSara Hammar, Anna Sténs och Helena Ekerholm läste utkast till artiklar
+då avhandlingen skulle bli en sammanläggning, tack för det.
+Tack till May-Britt Öhman
+och Finn Arne Jørgensen som gav värdefulla och uppmuntrande kommentarer vid
+mittseminariet.
+Min slutläsgrupp, Martin Hultman, Björn Norlin och Krister Stoor får
+ett särskilt stort tack för att rikta in mig på slutspåret.
+Ett stort tack också till Bertil
+Bengtsson som i textens olika skeden, dock mot sluttampen, gett mycket givande
+kommentarer.
+Otaliga tack riktas till er som ställt upp i slutskedet: Isabelle Brännlund,
+Anna-Lill Ledman och Elsa Reimerson har läst delar av manuset; Maria J. Wisselgren
+hjälpte mig med tabellerna och gjorde siffertexter mer begripliga; Kristina Sehlin
+MacNeil språkgranskade engelskan.
+Jag vill även tacka Stefan Sandström för kartor,
+Anders Sunna för att jag fått använda "djupa smutsvatten", samt Miliana Baer, Nils-
+Olof Sortelius, Kenneth Saarstav och Valborg Wiinka för översättning.
+Åter till upprinnelsen, ett barndomslandskap vid ett industrialiserat vattendrag.
+Denna bok tillägnas vindpinade, snart bortvittrade barndomsstigar.
+Gäjka och Ubmeje, februaridagar 2014
+iv
+TJOAHKKÁJGÄSOS
+tjátje,
+tjáhppis
+spiejildime.
+Industridjalasj
+kolonialissma
+dáttja
+tjáhtjefábmobidtjima tjadá boatsojsujttoednamin 1910-1968
+Gå dáttja jávrijt ja änojt dulvvadahtjin de álgij akta dajs vuostasj plánidum stuoráp
+ekploaterima ma sjaddin ållo sajijn boatsojsujttoednamin Svieriga rájij sinna.
+diedalasj tjállaga vuodo manná maŋŋekolonialak gähttjamguovlos gånnå Svieriga
+politijkka ja praktijkka sámij, räjnárij ja Sámeednamij vuosstáj guoradaláduvvi
+kolonialissman tjáhtjefábmobidtjima gávttuj.
+Åtsådallam álggá daj vuostasj stuoráp bidtjimij boatsojsujttoednamin 1910-lågon,
+ja joarkká gehtjadimijn lágaj hárráj ma álkkedin tjáhtjefábmobidtjimijt nubbe
+väráltdoaron.
+Maŋutjissaj guoradaláduvvi vuossteháhko ja vuojnno ma sjaddin
+máhttelis 1950- ja 1960-lågojn, iehtjádij siegen gå vuododij rijkkalihtov svieriga
+Gehtjadibme manná 1968 rádjáj ja sämmi jage bådij árvvádallam ådå
+boatsojäláduslága birra.
+Gå dáttja jávrijt ja änojt dulvvadahtjin boatsojsujttoednamin de tjadáduvvin
+institutalasj
+rábmaverkajn
+tjáhtjelágas,
+boatsojguohtomlágas
+boatsojäládusadministrasjåvnå mindárimes, ma vuojnodibmen dahkin boatsojsujtov
+äládussan ja räjnárij rievtesvuodajt tjáhtjeriektáássijn.
+Fábmudagá ja bidtjijiddje
+håladin ja barggin industrikolonialak diskursas gånnå rievtesvuoda ja histårjjå
+máhttin bånjudallat bidtjijiddjemiellogisvuoda ávkkáj.
+Håladime tjadá "álmmuga
+buoremussan" bidtjiduvvin Svieriga tjáhtjefábmovuogádagá, vuododum hálbes
+energiddjaj nuorttat ja dassta sjattaj riektálasj ålgustjuolldemin ja unnediddje
+riektáäjgádin
+miellodiddjen.
+vuogádagán
+räjnára
+nievrep
+riektásajádagáv ednambarggijs, ja sáme boatsojsujto ålggolin nuppástallin ienebut.
+Dulvvadime
+unnedin
+boatsojguohtomednamijt
+vaj
+binnáp
+máhttin
+boatsojäládusán barggat.
+Sáme riektáoajbbom 1950- ja 1960-lågojn dagáj vaj ulmutja juorrulahtjin jus
+bidtjima lidjin diehttelis.
+Sáme rievtesvuoda hárráj de åvdedibme suojmabut manáj gå
+muhtem riektáássje ettjin guoradaláduvá tjielggidusájn jut lidjin juo duobbmoståvlån.
+Industrikolonialak diskurssa ja stivrrim tjáhtjefábmopolitijkas hásteduvvin huoman
+rievddadit muhtemijt sijá vuojnojs boatsojsujto ja räjnárij hárráj.
+Valla sáddnan la de
+báhtsin ietjá vuojno mälggadij gå sáme vuornoduvvin saje ja bájnatjibme
+sámefoanndabiednigij badjel ma galggin ekploaterima vahágijt unnedit.
+Översättning: Nils-Olof Sortelius
+v
+vi
+ABSTRACT
+Urre tjaatjieh, tjiellketet vuöjneme.
+Faamoen vallteme jeänoede tsieekedeme saamien
+ätneme sisnie 1910-1968.
+Aneteme jeänoiheste lih maitie vuosts stuore aneteme guh ussjedemme lih, guh
+narretih stuore oasieh saamien ätnemeste Ruotsienne.
+Dahte leh supsteteb guktie
+tsieekedeme jeätjtatteih saamieh, buutsesaamieh jah saamien ätneme jah Ruotsie
+faamoen dahkeme jah vihtietit, aj giehtjetdihke mierreteme jeänoih faamoeh.
+Giehtjete allka vuosts stuore tsieekedemeh buutsätnemenne 1910 - 1920 jaapienne
+jah jorrkeleh giehtjetemeh laagahenne guh tsieekedeme giehpetin muppie ätneme
+doaroenne.
+Mahketennie giehtjedihke vuössietietib jah mieletib guh tjuöttjelit 1950
+jah
+jaapienneh.
+urre
+buutselaagab
+tjaaledihke.
+Tsieekedeme
+jeänoesne
+dahkedihke
+viehketalleh
+tjaatjielaagaeste
+buutsegootemelaagaeste
+oajvedemes
+laapeveäsoemeste.
+Gautan
+sjatteih
+buutsebarrkeme jah buutsebuörie ieh gihtjeih elltie riekte eretvalltedihke.
+Faamoe jah
+veäsoke riektesvuote jah autebiejvieih veäsoede jiitjide dahkein.
+Dah jiehteih
+tsieekedemeb gaihke allmetjeh hevonemes lin.
+Gaihke otjoin alpies njuöie saamien
+ätnemeste jis riektesvuote juhteih faamoesse jah veäsokesse.
+Buutsebarrkoejaih
+riektesvuoteh unnebe sjatteih.
+Tsieekedemeste gaihkeh barrsjeh dahkeih gootemeb
+unnebe jah dahkeih juhtemin garhtjies sjatteih jah buutsebuörie uhttseteih.
+Saamien doaroe 1950 - 1960 jaapienne viehkieih juoremeb lassanit tsieekedemesne.
+Saamien riekte bööteih suöjmielaaka auteles.
+Faamoe jiehteih tsalloe lih
+lagastoahpoesne guh tsakkesteih.
+Dah naggatalleme tsieekedejan huoloeme jah
+jeätjatatteh vuöjnie buutsebarrkoejah jah buutsebarrkoe.
+Lihkan lik dohkoe ieh
+buutsebarrkoejah faamoe bietnegenne buutsebarrkoesse vattedihke.
+Översättning: Kenneth Saarstav och Valborg Wiinka
+vii
+New Waters, Reflections of Obscurity.
+Industrial Colonialism through the Swedish
+Hydropower Development in the Reindeer Herding Areas 1910-1968.
+Hydropower development was one of the first systematic large-scale exploitations in
+the reindeer herding areas within Swedish borders.
+Therefore, this thesis departs from
+postcolonial approaches wherein the Swedish state policy and practice towards Sami,
+reindeer herders and Sápmi, the Sami homeland, is analysed as colonialism in relation
+to hydropower development.
+The study spans over the first large-scale hydropower projects in the reindeer herding
+area during the 1910's and 1920's, continuing with the decreased legal security during
+the second world war, and finally the opposition and opinion in the 1950's and 1960's,
+enabled by the establishment of a national association for Swedish Sami, SSR.
+The industrialisation of watercourses in the reindeer herding areas were brought
+about by the works of an institutional framework consisting of the Water Act and the
+Reindeer Grazing Act together with the tutelage of a Lapp Administration.
+These
+institutions made invisible both reindeer herding as an industry and the herders rights.
+Authorities as well as hydropower companies acted and argued within an industrial
+colonial discourse.
+One technique was the re-writing of history and of the herders'
+rights in favour of power developers.
+The Swedish hydropower system was built up
+based on cheap energy from the North, at the expense of stakeholders' rights.
+This was
+made possible by arguing that exploitation was for the sake of "the common good".
+When reindeer herders eventually were noted in the process, reindeer herding was
+regarded as a vested interest and reindeer herding rights as a privilege given to the
+Sami by the state.
+In this system reindeer herders were given a more vulnerable legal
+position than farmers, in addition non-reindeer herding Sami were in some aspects
+even more affected by discriminating structures.
+By damming the watercourses, the
+grazing lands were reduced which affected the amount of herders that could practice
+reindeer husbandry and thereby also the amount of individuals holding Sami rights.
+During the 1950's and 1960's the self-evidenced hydropower development was
+questioned by a Sami struggle for justice.
+With regards to Sami rights, the situation
+was more stagnant due to the state avoiding official investigation of certain legal issues
+that were object for trial.
+However, the industrial colonial discourse and the governing
+of hydropower politics were challenged and the authorities changed some of their
+notions of reindeer herders.
+Nevertheless, the Sami were denied representation and
+viii
+involvement in governing the finances that were aimed at alleviation of the
+consequences of various interferences in the herding area.
+Keywords: Sami History, Reindeer Husbandry, Hydropower Development,
+Industrial Colonialism, Governmentality, Discourse Analysis.
+Språkgranskning: Kristina Sehlin MacNeil
+ix
+ANVÄNDA FÖRKORTNINGAR
+ÁA
+Ájttes arkiv
+CA
+Civildepartementets arkiv
+HLA
+Landsarkviet Härnösand
+JuA
+Justitiedepartementets arkiv
+JorA
+Jordbruksdepartementets arkiv
+KVS
+Kungliga Vattenfallsstyrelsen
+LJA
+Lappfogden i Jämtlands arkiv
+LNNA
+Lappfogden i Norrbotten Norras arkiv
+LNSA
+Lappfogden i Norrbotten Södras arkiv
+LNÖA
+Lappfogden i Norrbotten Östras arkiv
+LVA
+Lappfogden i Västerbottens arkiv
+LW
+Lennart Wallmarks arkiv
+MVD
+Mellanbygdens vattendomstol
+NLLA
+Norrbottens läns landskanslis arkiv
+NVD
+Norrbygdens vattendomstol
+PP
+Porjus Pionjärverket
+RA
+Riksarkivet
+RBL
+Renbeteslagen
+RNL
+Rennäringslagen
+SBL
+Svenskt Biografiskt Lexikon
+SET
+Samefolkets Egen Tidning
+Sf
+Samefolket
+SO
+Sameombudsmannen
+SSR
+Svenska Samers Riksförbund
+SVKF
+Svenska Vattenkraftföreningen
+SVV
+Statens Vattenfallsverk
+UTR
+Tingsrätten i Umeå
+VL
+Vattenlagen
+YK
+Yngre kommittéarkivet
+ÖLA
+Landsarkivet Östersund
+ÖTR
+Tingsrätten i Östersund
+x
+INNEHÅLL
+INLEDNING
+Syfte och frågeställningar
+Vetenskapssyn
+Den postkoloniala utgångspunkten
+Teoretiskt ramverk
+Reflexiv forskning
+Metod
+Forskningskontext
+Disposition
+FRÅN JORDBRUKSKOLONISATION TILL INDUSTRIELL KOLONIALISM
+Samerna och staten
+Renbeteslagen och dess institutioner
+Renskötsel i historiskt perspektiv
+Industrialiseringen av vattendragen
+DE FÖRSTA INDUSTRIALISERINGARNA AV VATTENDRAGEN I
+RENSKÖTSELOMRÅDET
+Det första steget mot industrialisering av Stora Luleälv
+Försöken att dämma Nean 1912-1922
+Suorvas första dämning 1919-1923
+Institutionell struktur för kolonialmaktens suveränitet
+TILLFÄLLIGA DÄMNINGAR MED KRIGET SOM FÖREVÄNDNING
+Beredskap och kris 1939-1943
+Förändringsarbetet påverkar vattenlagen 1944
+Förlängd kris 1945-1952
+Det tillfälliga och kritiska läget som förevändning
+RÄTTSOSÄKERHET OCH OSYNLIGGÖRANDE: KRISLAGENS TILLÄMPNING I
+Burvattengruppen
+Ringselet och Sädvajaure
+Suorvas tredje dämning - regleringar och anpassningar
+I de tillfälliga dämningarnas tid
+MOTSTÅNDET MOT INDUSTRIALISERINGEN AV VATTENDRAGEN OCH
+KAMPEN FÖR RÄTTIGHETERNA
+Riksförbundets inledande arbete
+Folkbildningsaktioner och folkrörelser i opinionen
+xi
+Nya tongångar i vattenkraftdiskussionen
+UTREDNINGAR MEDAN UTBYGGNADERNA PÅGÅR
+Norrländska vattenkraftfrågor
+Västerbottens län, VASO och Lilla Lule älv
+Renbetesmarkerna
+Mot en rennäringslag
+Industrialiseringen och renskötselrättens rationalisering
+INDUSTRIELL KOLONIALISM GENOM VATTENKRAFTUTBYGGNAD
+Industrialiseringen av vattendragen i renskötselområdet
+Möjligheter att tillvarata rättigheter och intressen
+Aktioner och genomslag
+Konsekvenser för rennäringen och det samiska samhället
+Slutord
+KÄLL- OCH LITTERATURFÖRTECKNING
+Otryckta källor
+Tryckta källor
+Elektroniska källor
+BILAGOR
+Bilaga 1.
+Det samiska landet fortsätter att förödas och skändas, allt i
+namn av den ekonomiska nyttan.
+Men nyttan är icke för
+samerna, som dock har den första rätten till landet, utan för
+folk och landamären långt borta från samernas land.
+ekonomiska krafterna - manifesterade i den statliga
+kapitalismen och handhavda av teknokraterna - driver sitt
+blinda spel på samernas land och vatten.
+Det finns en lång erfarenhet av utifrån kommande naturresursexploatering i Sápmi,
+samernas land,1 ingrepp som utfördes på uppdrag eller med godkännande av svenska
+myndigheter, statliga verk samt riksdag och regering.
+Exploateringarna antog stor-
+skalighet under 1900-talet, främst genom utbyggnad av vattenkraft.
+Gynnsamma
+hydrologiska och geografiska förhållanden i framförallt norra Sverige bidrog till att
+vattenkraften tidigt blev basen i det svenska elsystemet,2 ett faktum som kvarstår ännu
+idag.
+Under nederbördsrika år bidrar vattenkraft med upptill 50% av elproduktionen
+i Sverige.3 Vattenkraftens betydelse förväntas dessutom att öka av den planerade ut-
+byggnaden av vindkraften, som reglerkraft vid de tillfällen vindkraft inte kan
+användas.4
+Det inledande citatet från den samiska tidskriften Samefolket, skrevs i samband
+med rättsprocessen kring den fjärde dämningen av Suorvasjöarna.
+De flesta av remiss-
+instanserna hade avrått exploatering, även själva beslutsinstansen, vattendomstolen,
+hade funnit dämningen otillåtlig med hänsyn till inverkan på rennäringen.
+Frågan
+hänsköts till regeringen vars första åtgärd var att för Riksdagen föreslå ett intrång i
+Stora Sjöfallets nationalpark, ett indirekt godkännande av en ytterligare dämning vid
+Suorva.5 Citatet och dess sammanhang kunde lika gärna vara hämtat från 2010-talet,
+en tid av etableringar och prospekteringar av gruvor i Sápmi.
+1 Sápmi är nordsamiska, (Sábme och Saepmie på lule- respektive sydsamiska) och en tämligen ny benämning
+för Samernas land i Norge, Sverige, Finland och Ryssland som tidigare kallades Sameätnam.
+Som sin
+föregångare har ordet Sápmi mer än en innebörd, det refererar till samernas land, samernas språk och
+samiska folket.
+Andrea Amft, Sápmi i förändringens tid 2000, s. 13.
+2 Se Nils Forsgrens Porjus: Pionjärverket i ödemarken, 1982; Suorva: dammbygget i vildmarken, 1987;
+Harsprånget: storverket som aldrig höll på att bli av, 1995. samt Krafttag i norr, 1992; Jonas Anshelm,
+Vattenkraft och naturskydd 1992; Eva Jakobsson, Industrialisering av älvar 1996; Evert Vedung och
+Magnus Brandel, Vattenkraften, staten och de politiska partierna 2001.
+3 Svensk Energi http://www.svenskenergi.se/sv/Om-el/Elproduktion/ [2011-08-24].
+4 Energimyndigheten http://energimyndigheten.se/sv/Forskning/Kraftforskning/Vattenkraft/ [2012-06-12].
+Rennäringen är en arealkrävande näring och i dagens Sverige bedrivs renskötsel
+inom ett område som motsvarar närmare hälften av landets yta.
+Områdets storlek kan
+bedra, eftersom hela ytan inte kan användas till renbete.
+Stora arealer utgör
+impediment och vattendrag bortsett från de ytor som upptas och fragmenteras av
+infrastruktur och annan samhällsutbredning.
+De ytor som kan användas för renskötsel
+till renbete nyttjas heller inte med samma intensitet året runt, utan säsongsmässigt och
+ibland olika från år till år.
+Genom sina specifika egenskaper erbjuder markerna också
+olika kvaliteter som betes- och uppehållsland för renarna.6 Områdena utgör emellertid
+en helhet som vid ingrepp av olika slag störs, inte bara i närområdet utan oftast också
+helheten och områdets arrondering.
+Ett vedertaget synsätt inom forskning med samisk tematik är den samiska
+rådigheten, över individuellt och kollektivt hävdvunna marker, som bestod framtill
+slutet av 1700-talet.
+Då kom samiska rättigheter i Sverige att urholkas allteftersom
+statens intressen i området ökade.7 Detta intresse kom till uttryck i en politik som
+uppmanade till jordbrukskolonisation och sedermera industrialisering.
+Samtidigt
+skedde en överföring till kronan av det som tidigare erkänts som samers enskilda och
+kollektiva marker genom att myndigheten som skötte inskrivningar på dessa land,
+häradsrätten, förlorade inskrivningsuppgiften till länsstyrelserna under tidigt 1800-
+tal.
+Den samiska renskötseln i Sverige utövades från 1800-talets slut under statlig
+kontroll genom renbeteslagar - utarbetade utan samiskt inflytande - och sedermera
+med en särskild myndighet för dess övervakande, lappväsendet.
+Genom renbetes-
+lagarna, RBL, kollektiviserades samernas land till renbetesenheter, så kallade
+lappbyar, där renskötarna endast tillerkändes nyttjanderätt till markerna.8 Eftersom
+den allmänna uppfattningen hos lagstiftaren vid 1800-talets slut var att nomader inte
+kunde förvärva äganderätt, kunde staten överta rätten till rikedomarna som man såg i
+gruvmöjligheter, skogsbruk och vattenkraft.9 Genom lagförändringar 1971 försvann en
+6 Enligt Sametingets hemsida är den totala arealen som samebyarna använder ca 240 000 km², vilket
+motsvarar drygt 50% av Sveriges areal.
+7 Se Nils-Johan Päiviö, Lappskattelandens rättsliga utveckling i Sverige 2001; Mattias Åhrén, "Indigenuos
+Peoples' Culture, Customs, and Traditions and Customary Law - The Saami People's Perspective." Arizona
+Journal of International & Comparative Law 21 (2004): 63-112; Lennart Lundmark, Samernas Skatteland
+2006; Nils-Johan Päiviö, Från skattemannarätt till nyttjanderätt 2011, s. 91.
+Se även Israel Ruong, Samerna
+i historien och nutiden 1982, s. 51f.
+8 Sedan rennäringslagen 1971 kallas lappbyar samebyar.
+Lappbyar hade i vissa områden funnits innan
+renbeteslagen medan termen och indelningen var helt ny för andra områden.
+På vissa håll, företrädesvis i de
+nordligaste delarna, bedrevs redan renskötseln mer kollektivt, Päiviö 2011, s. 185.
+9 Eivind Torp, "Renskötselrättens grunder" SvJT 2012, s. 712; I Sverige och övriga Norden kan den allmänna
+uppfattningen om äganderätt till renbeteslanden sägas vara likartad fram till skattefjällsdomen 1981.
+Se
+närmare NJA 1981, s.1 (Skattefjällsmålet).
+Att samerna vid avvittringen inte skulle tillräknas någon
+äganderätt hängde samman med förhoppningen om framtida utvinningar av de rikliga mineraltillgångarna.
+Patrik Lantto, Lappväsendet 2012, s. 51.
+del av förmynderiet och möjligheter öppnades för ett mer självständigt närings-
+utövande, även om förändringen till en början var begränsad.10 Förloppet bär tydliga
+koloniala drag som kan jämföras med andra kolonialstaters agerande gentemot urfolk.
+Kolonialism kan beskrivas som implementeringen av en utifrån kommande makts
+utövande av politisk dominans och inlemmandet av undersåtar i sin ekonomiska
+struktur.11
+Den ständigt pågående störningen av vattendragen för elproduktion i renskötsel-
+området har under en lång tid orsakat problem i form av fragmenterade marker,
+förstörda och farligare flyttleder samt dränkning av kulturlandskap.
+Sametinget som
+är den samiska befolkningens folkvalda organ sedan 1993, har understrukit att
+myndigheter och bolag till övervägande del bortsåg från renskötselns och det samiska
+samhällets behov, vid planeringen och genomförandet av vattenkraftutbyggnaden.12
+Tidigare forskning rörande vattenkraftutbyggnad har främst fokuserat på fenomenet
+utifrån ekonomiska, teknologiska och sociala aspekter.13 När det gäller forskning som
+berör vattenkraftutbyggnad i renskötselområdet är det enstaka dämningsprojekt som
+studerats, exempelvis Suorva inom Norrbottens län.
+Dämningen genomfördes i flera
+etapper från 1919 till 1971 och medförde omfattande, kontinuerlig inverkan för
+renskötseln i området.14
+Det saknas således för Sveriges del en mer övergripande studie som synliggör hela
+det samiska området inom landets gränser, i relation till förändringar på vatten-
+kraftens och renskötselns områden samt den allmänna samhällsutvecklingen.
+I en
+sådan studie är det också viktigt att väga in koloniala aspekter av den svenska
+vattenkraftutbyggnaden i renskötselområdet.
+Avhandlingens syfte är att studera och analysera den svenska vattenkraftutbyggnadens
+politik och praktik i renskötselområdet samt reaktioner inom renskötseln och det
+samiska samhället mellan åren 1910 till 1968.
+Vattenkraftutbyggnaden sätts in i ett
+kolonialt sammanhang som under den undersökta tidsperioden övergår från jord-
+brukskolonisation till industriell kolonialism.
+Undersökningen går inte in i detalj på
+11 Ania Loomba, Colonialism/Postcolonialism 2002, s. 2f; Robert J. Hind "The Internal Colonial Concept" i
+Comperative Studies in Society and History Vol.
+12 "Sametingets syn på vindkraft" 2009.
+13 Staffan Hansson, Porjus - en vision för industriell utveckling i övre Norrland 1994; Anshelm 1992;
+Jakobsson 1996; Vedung & Brandel 2001.
+14 Patrik Lantto, Att göra sin stämma hörd 2003; May-Britt Öhman, Taming Exotic Beauties 2007.
+hur vattenkraften har påverkat renskötseln, det har redan varit föremål för både
+offentliga utredningar och mer interna undersökningar,15 snarare analyseras de
+tidigare studierna utifrån fokus på kumulativa konsekvenser för rennäringens utövare.
+Genom att använda maktkritiska verktyg som governmentalitets- och diskursanalys
+riktas fokus mot uppbyggandet och upprätthållandet av ett institutionellt ramverk för
+politikområdena vattenkraftutbyggnad och renskötsel.
+Framväxandet av en modern välfärdsstat och det så kallade folkhemmet är en
+process som löper genom denna avhandlings undersökningsperiod och utbyggnaden
+av vattenkraft utgör en beståndsdel i detta bygge.
+Trots att kolonialstaters utnyttjande
+av kolonier varit förutsättningar för välstånd och kapitalism är det sällan koloniala
+aspekter har analyserats kring exploateringen av Norrlands naturresurser som grund
+för skapandet och upprätthållandet av välfärdssamhället.16 Det hänger troligen
+samman med dels den i forskningen överlagrade föreställningen om Sverige som icke-
+kolonialmakt, dels en ovilja att i politiska sammanhang artikulera en skuld som i så fall
+borde återbördas.17 Med tanke på att vattenkraften utgör en betydande del i Sveriges
+elproduktion tillsammans med mineralutvinning och virkesuttag inom renskötsel-
+området handlar det om avsevärda summor.
+Industrialiseringen av vattendragen i Sverige har en lång och sammanflätad historia
+med renskötseln.
+Vid en jämförelse med övriga Sápmi finns det emellertid ingen studie
+som ger en överblick och beskriver den samlade utbyggnadshistorien med särskild
+hänsyn till samisk renskötsel.
+Kolahalvön anträdde sin industrialisering under 1930-
+talet och den hårda deporteringspolitiken som fördes under Stalintiden.
+De områden
+där samisk renskötsel bedrivs på Kolahalvön är också rika på vattenkraftresurser och
+under slutet av 1930-talet byggdes de första vattenkraftstationerna för att elektrifiera
+järnvägen till Murmansk.18 I Norge blev regleringen av Tunnsjøen 1946 början på
+arealinskränkningar för rendriften i Østre Namdals reinbeitesdistrikt i Nord-
+Trøndelag fylke, även om mindre regleringar och kraftverk hade utförts inom vissa
+HLA, NLLA, DIb:36, Utredning av de skador, som kunna antagas uppkomma på renbete genom
+kraftverksbygget vid Harsprånget i Norrbottens län, 25/10 1950; HLA, NLLA, DIb:37 Utredning om värdet av
+de skador som uppkommit på renbete genom reglering av Suorva-sjöarna i Norrbottens län, 28/6 1951;
+Vattenbyggnadsföretags inverkan på renskötseln i Västerbottens län 1960; SOU1966:12; Vattenfalls skrift
+Vattenkraften och rennäringen 1986, som bygger på den då tjugo år gamla renbetesmarksutredningen.
+(eds.)
+Decolonizing Nature, 2003, s. 22f; Taiaiake Alfred
+& Jeff Corntassel, "Being Indigenous.
+Resurgences against contemporary Colonialism" I Government and
+Opposition Vol.
+40 (4) 597-614, 2006 För Sverige se exempelvis Sverker Sörlin, Framtidslandet 1988; se även
+David Loeffler, Contested Landscapes/Contested Heritage 2005; Öhman 2007.
+17 Peter Johansson, Samerna - ursprungsfolk eller minoritet?
+18 G. P. Luzin, M. Pretes & V. V. Vasilev, "The Kola Peninsula: Geography, History and Resources" i Arctic
+vol.
+reinbeitesdistrikt redan under 1910-talet.19 En av de första utbyggnaderna som
+berörde renskötseln i Nordlands fylke var Røsvatnet 1953-1957, nära gränsen till
+Sverige i Hattfjelldal och Hemnes kommuner.20 Utbyggnaden av Altevatn (inte att
+förväxla med den kända utbyggnaden av Altaälven) i Troms fylke 1957 berörde främst
+svenska samer.21 Under 1950-talet skedde Lokka och Porttipahta-dämningarna i
+Finland, Enareträsk hade reglerats 1946 med konsekvenser för fisket.
+Den första stora
+reduktionen av renbetesmark för samer i Finland kom med Sompi-reservoaren i slutet
+Den storskaliga vattenkraftutbyggnaden kan således sägas tidigt drabbat
+renskötselområdet inom Sveriges gränser.
+Det gäller även sett utifrån den statliga
+vattenkraftens historia, då den nyligen inrättade Kungliga Vattenfallsstyrelsen 1909
+projekterade en kraftstation vid Bårjås/Porjus i Sirges/Sirkas respektive Unna
+Tjerusj/Sörkaitums samebyars renbetesland.
+Samebyarna kom snart att möta
+intrånget av de extensiva dämningarna av Suorvasjöarna och, jämte andra samebyar,
+sedermera den totala industrialiseringen av Luleälvarnas vattensystem.
+Den första
+delstudien berör uppbyggandet av det institutionella ramverket kring, och styrningen
+av, vattenkraftutbyggnad och renskötsel genom att studera tre tidiga utbyggnader.
+Fallstudierna utgörs av Porjus kraftverk under åren 1910 till 1915 och Suorva-dammen
+som byggdes 1919-1923, båda i Norrbottens län, samt försöken av dämma Nean i
+Jämtlands län under åren 1912 till 1922.
+I samband med andra världskrigets utbrott tillkom en krislagstiftning där det gavs
+möjlighet att utan långdragna tillståndsförfaranden utföra tillfälliga regleringar vid
+redan existerande dammar.
+Denna tidsperiod är omnämnd i tidigare forskning men
+har inte djupgående studerats med fokus på det område som kom att drabbas hårdast,
+nämligen Norrland.23 I den andra delstudien genomförs dels en diskursanalys av
+19 Sverre Fjellheim, Nord-Trøndelag fylke.
+20 Bård A. Berg, Mot en korporativ reindrift: Samisk reindrift i Norge i det 20.
+Århundre eksemplifisert
+gjennom studier av reindrift på Helgeland, 2000, s. 268f.
+21 Kjell Haagensen & Atle Midttun, Kraftutbygging, konflikt og aksjoner, 1984, s. 23f; Se även Bård A. Berg,
+"Norsk reindriftspolitikk etter 2.
+Verdenskrig - en politikk for utvikling eller avvikling?" i Thomassen & Lorås
+Spenningenes land.
+Nord-Norge etter 1945, 1997; Bård A. Berg, "Den samiske retten til reindrift i
+Norge og Sverige ved overgangen til et nyt århundre" i Lantto, P. & Sköld, P (red) Befolkning och bosättning i
+22 Jukka Nyyssönen, Everybody recognized that we were not white 2007, s. 162 ff.
+23 Mats Rolén, "Vattenkraft och naturskydd" i Återblickar, 1991, s. 189-209; Anshelm 1992; Lena Bäckman,
+"Opinioner om vattenkraft" i Rolén, M. & Boden, B. Dragkampen om vattenkraften 2000, s. 178-207;
+Vedung & Brandel 2001, s. 52f; Margareta Biörnstad Kulturminnesvård och Vattenkraft 1942-1980 2006;
+Bosse Sundin & Richard Pettersson "Sigurd Curman, Nämforsen och 'Det kultiverade kraftverket'" i Mårald,
+Erland (red.)
+När dalen var röd och kusten blev hög 2008 s. 103-137.
+krislagens tillkomst och diskussionerna kring lagförändringarna som kom att följa från
+1939 till 1952, dels en undersökning av krislagens tillämpning i renskötselområdet.
+Den stora vattenkraftutbyggnadsepoken brukar dateras till 1950- och 1960-talen
+och det är också då ett organiserat motstånd blir alltmer synligt både bland samiska
+aktörer, bland annat genom etableringen av Svenska Samers Riksförbund, SSR, men
+också i samhället i stort.
+Den tredje delstudien fokuserar dels den fortsatta styrningen
+av vattenkraftutbyggnadspolitiken i renskötselområdet men även reaktionerna från
+samiska aktörer på styrningen och exploateringarnas inverkan på renskötseln.
+Studien
+sträcker sig till 1968 och betänkandet om en ny rennäringslag som presenterades
+samma år.
+Övergripande frågeställningar som kopplas till de olika empiriska delstudierna är:
+Hur har den svenska industrialiseringen av vattendragen i renskötselområdet
+gått till över tid?
+Hur har frågor kring vattenkraftutbyggnad representerats i
+argument och vilka metoder har använts för att legitimera utbyggnader?
+Hur har renskötarnas möjligheter att tillvarata sina rättigheter och intressen
+förändrats över tid?
+På vilka sätt har renskötselns utövare agerat och reagerat och vilket
+genomslag och bemötande har handlingarna fått?
+Vilka konsekvenser har industrialiseringen fått för rennäringen och för det
+samiska samhället?
+Att det förflutna är i ständig förändring genom att människor studerar det utifrån nya
+perspektiv, sina egna biografier och positioner är ett fenomen som diskuterats flitigt
+inom historievetenskapen.
+Det förgångna är inte bortgånget eller dött, utan lever kvar
+i nuet på samma sätt som samtidens värderingar och synsätt påverkar uppfattningen
+om historien.24 Att finna historien i en sann form någonstans i det förflutna strävar
+troligen få av dagens historiker efter.
+Spår av fragment ur skärvor sätts samman till
+historievetenskap men meningarna är ändå delade kring hur mycket tonvikt som ska
+läggas på den enskilde forskaren och samtiden.
+Att utgå från historikerns egen samtid
+åtföljs inte sällan av skällsord som anakronism och ifrågasätts utifrån en för
+historieämnet förgivet tagen obligatorisk strävan mot objektivitet.
+En inställning som
+i grunden har att göra med en lojalitet mot ett inneboende värde i det förflutna som
+Sara Edenheim, Anakronismen.
+Mot den historiska manin 2011; Kim Salomon "Den kulturella
+vändningens provokationer" i Scandia 75:1, 2010 s. 61-85; Keith Jenkins, Refiguring History 2003; Nick
+Tosh "Anachronism and retrospective explanation: in defence of a present-centered history of science", I Stud.
+Hist.
+Phil.
+Sci.
+(ändå!)
+anses går att nå och överföra till samtiden i en så ren form som möjligt.
+Utövandet av historia som enbart epistemologi - läran om hur man kan nå kunskap
+och vad man kan veta - lever kvar, när historieskrivandet kunde ses som öppet och
+just i ständigt skrivande.25
+Att studera idéer, praktiker, institutioner och strukturer i det förflutna som påverkar
+nutiden snarare än att söka vad som faktiskt hände i det förflutna, kan enligt Mats
+Beronius sägas vara ett genealogiskt förhållningssätt.26 Detta förhållningssätt har sin
+källa i Michel Foucaults tankegångar som i sin tur till stor del inspirerades av Friedrich
+Nietzsche.
+Utan att fördjupa mig alltför mycket kring genealogin enligt Foucault, är
+tanken att visa ingången till de teoretiska utgångspunkterna och analytiska verktygen
+som kommer att användas i avhandlingen och hur det hänger samman med min syn
+på historieskrivning.
+Genealogin tar sin utgångspunkt för uttolkandet av det förflutna
+i nuet och vad som i nuet är levande från en viss tid och på vilket sätt.
+När jag fäster
+blicken på politiken kring rennäringen, samers rättigheter och naturresursutvinning
+är de strukturer, praktiker, institutioner och idéer som lyser igenom tiderna präglade
+av ojämna maktförhållanden baserade på maktcentrum och periferi.
+För att belysa dessa maktförhållanden är utgångspunkten tankegångar som utvecklats
+inom ett postkolonialt teoretiskt fält.
+Istället för att se kolonialismen som ett avslutat
+kapitel vill jag i likhet med vad Ania Loomba påpekat angående postkoloniala
+perspektiv, se kolonialismen som en pågående process där post-prefixet understryker
+en medvetenhet om att en viss avkolonialisering ägt rum som fått olika konsekvenser i
+olika områden.27 Den postkoloniala utgångspunkten utgör ett specifikt sätt att belysa
+hur makt verkar i och mellan samhällen.28 Även om historikern kanske inte kan
+komma undan att själv kolonisera det förflutna genom att påtvinga det de egna
+tolkningarna, definitionerna och förståelsen, ofta med en känsla av ett slags facit i hand
+sker detta trots allt i temporal asymmetri.
+En senare författare kan inte påverka en
+tidigare, bara tolkningen av dennes verk och tolkningen av denne som person vilket
+påverkar en ny historieskrivning, och det är först när historieskrivningen, dess uppgift
+26 Mats Beronius, Genealogi och Sociologi 1991, s. 50.
+28 Hanna Wikström, Etnicitet 2009, s. 61.
+eller syfte diskuteras, som det blir synligt.29 Det innebär utifrån en postkolonial
+utgångspunkt en medvetenhet om att inte helt kunna frigöra sig från den koloniala
+diskursen.
+Under mellan- och tidig efterkrigstid sökte anti-koloniala teoretiker och praktiker
+alternativ till västvärldens dominans.
+Koloniala och postkoloniala studier har till stor
+del utvecklats med utgångspunkt i bland andra Aimé Césaires och Frantz Fanons
+tankegångar.30 Koloniala studier utfördes under 1970-talet ofta med marxistisk ut-
+gångspunkt som betonade ekonomiska strukturer och centrum-periferi beroenden.31
+Nya tankegångar fick genomslag som påverkade och diversifierade fältet, vilket kan
+kännetecknas av Edward Saids Orientalism (1976).
+En gemensam utgångspunkt kan
+ändå sägas vara att trots att avkolonialisering har skett på många håll, påverkar den
+koloniala periodens diskurser, maktförhållanden och strukturer fortfarande världen.
+Post-prefixet i postkolonial teori har ofta kopplats ihop med det post-
+strukturalistiska projektet, den språkliga och kulturella vändningen och sanningen
+som föränderlig och multipel beroende på ifrån vilken position du talar.32 Ella Shohat
+har framhållit att den koloniala erfarenheten riskerar att relativiseras då den används
+i postkoloniala termer som verktyg om människor och områden som förtryckts i olika
+utsträckning.33 Vändningen har också delat upp det koloniala och postkoloniala fältet,
+och kritik har riktats från bland andra Benita Parry och Shohat mot lingvistiskt
+orienterade postkoloniala teoretiker för att inte betona ekonomiska och materiella
+förutsättningar och erfarenheter.34 Postkoloniala studier har även ansetts till stor del
+vara av urban härkomst vilket gör att de kan passa sämre för glest befolkade områden,
+det kan därför uppkomma centrum-periferi problem i att inta en generaliserande,
+global postkolonial position.35
+Postkoloniala teoretiker som Homi K. Bhabha och Gayatri Chakravorty Spivak har
+tagit avstånd till försök att akademiskt återupprätta pre-koloniala kulturer utan
+analyserar skärningspunkten mellan kolonialmakten och de koloniserade, det så
+kallade tredje rummet.
+Det pre-koloniala tillståndet anses alltid omarbetat av den
+29 Edenheim 2011, s. 12f; Det går dock inte att förneka att i vissa fall vet nutidsmänniskan vad som hände
+efteråt, vilket den historiske aktören inte gjorde.
+Samtidigt utgör dem en av länkarna till det historiska
+30 Benita Parry, "The Postcolonial: Conceptual Category or Chimera?" Yearbook of English Studies Vol.27,
+32 Anne McClintock, "The Angel of Progress: Pitfalls of the term 'Post-colonialism'" Social Text No.
+(84-98), 1992, s. 86ff; Ella Shohat, "Notes on the 'Post-colonial" Social Text No.
+koloniala perioden och erfarenheten så att det inte längre är tillgängligt i sin
+ursprungliga form.36 Både Spivak och Bhabha har rönt kritik från bland andra Parry
+för att underbygga och bidra till en pågående kolonialisms effekter och att frånskriva
+den koloniserade aktörskap och röst.37 Hybriditet, mimicry och det tredje rummet,
+begrepp som Bhabha har lanserat, kan ses utifrån den mittemellanplacering som den
+koloniserade ges, en placering som också påverkar kolonisatören men, enligt kritiker
+som Arif Dirlik, utan att rucka på maktbalansen.38
+Under senare tid har det strukturella synsättet inom fältet kritiserats för att undanta
+individens roll och en föränderlig social kontexts betydelse i koloniala och
+neokoloniala projekt.39 Problemet med att balansera aktörs- och strukturperspektiv är
+något jag märkt i min undersökning.
+Därför söker jag nyansera det koloniala och
+använda det specifikt med hänsyn till de förhållanden som har format kolonialismen
+och den koloniala erfarenheten i det område som undersöks.
+Med dessa utgångs-
+punkter vill jag rikta fokus på hur materiella och immateriella faktorer samverkar och
+underbygger varandra; den koloniala situationen är både en djupgående ekonomisk
+och sedermera kapitalistisk intervention och en kulturell omdaning efter kolonial-
+maktens idéer om vad som ska gälla i området, en slags kolonial internalisering som
+Valentin Mudimbé har kallat en "kolonisation av sinnena".40
+Kolonialism i svensk kontext
+Användandet av begreppet kolonialism i denna avhandling kräver en närmare
+definition.
+Utgångspunkten är att det område som idag utgör renskötselområdet i
+Sverige, är ett område vars tillhörighet är omstridd.
+Enligt vedertagen uppfattning har
+Jämtland varit svenskt sedan 1645 och Lappland har enligt den svenska
+historieskrivningen ansetts som herrelöst land, vilket genom skatteuppbörder och
+jordbrukskolonisation kommit att betraktas som svenskt, åtminstone sedan Karl IX:s
+tid.41 Genom att undvika begreppen kolonialism och kolonialisering i traditionell
+36 Gayatri Chakravorty Spivak, "Can the Subaltern Speak?" I Morris (red.)
+Can the subaltern Speak?
+Reflections on the history of an idea 2010, s. 256f; Homi K. Bhabha intervjuad av Rutherford, J.
+"Det tredje
+rummet" I Thörn, H. m.fl.
+) Globaliseringens kulturer, 1999, s. 285ff.
+37 Benita Parry, "Problems in Current Theories of Colonial Discourse" i The Post-Colonial reader 1995, s.
+; Se även Stephen Legg, "Beyond the Europoean Province" I Space, Knowledge and Power 2007a, s. 277f.
+39 W. Beinart, K. Brown & D. Gilfoyle, "Experts and expertise in colonial Africa reconsidered: Science and
+interpretation of knowledge" African Affairs 108/432, 2009 (413-433).
+40 Valentin Y. Mudimbe, The Idea of Africa 1994, s. 54f, 213.
+41 Flera forskare framhåller också att uppfattningen om Lappland som herrelöst land är en bakvänd
+historieskrivning från 1800-talet och att det finns många belägg som talar för erkännande av samers
+äganderätt till sina marker, Lennart Lundmark "Formlös förvaltning och flyktiga rättigheter" i Lundmark, L.
+historieskrivning har förhållandet till andra staters agerande och dominans över folk
+och kulturer slätats över till förmån för neutralare begrepp, som kolonisation och
+kolonisering, vilka då avsett den svenska statens strävan att befolka områden och
+utvinna naturresurser i utkanterna av det uppfattade kungariket.42 Begreppen intern
+kolonisation/kolonialism43 kommer inte att användas i föreliggande avhandling, då
+det innefattar ett förgivet tagande av Sápmi som ett svenskt territorium, vilket i
+förlängningen legitimerar den svenska mjukare kolonialismen och den kanoniserade
+historien om nationalstaten Sverige.
+Ur det perspektivet kan svensk historieskrivning
+sägas anammat "The Blue Water Thesis" eller idén om saltvattenskolonialism, enligt
+vilken kolonialism bara kan ske på andra sidan hav och inte inträffa inom ett lands
+uppfattade gränser.44 Denna tes osynliggör förhållandet att även nybyggarna i
+lappmarken, oavsett ursprung, också kan betraktas som koloniala subjekt och
+tillskrivas en kolonial erfarenhet.
+I Sverige, med stora glest befolkade ytor finns
+exempel på kolonial maktutövning i synnerhet gällande Norrland.45
+Befolkningstäthet och närhet till centralmakten ger bättre förutsättningar medan
+annan etnicitet än svensk och från normen avvikande livsföring, beteende och
+utseende kan medföra sämre förutsättningar.
+Det är alltså inte enbart en etnisk-
+/minoritetsdimension i kolonialismen utan även en centrum-periferi dimension, där
+vissa områdens befolkning kan utsättas för kolonial politik oavsett vilka som bor där.
+Tydligast är dock den etniska dimensionen.
+Men när det gäller samer handlar det om
+den statliga synen på renskötare som de enda samerna och att de icke-renskötande
+samerna oftast ansågs som svenskar och innehade då en annan position.46
+Med den exploatering, bland annat genom vattenkraftutbyggnad, som följer under
+1900-talet framstår begreppet industriell kolonialism som användbart.47 Samtidigt
+& Rumar, L., Mark och rätt i Sameland 2008, s. 117f; Kaisa Korpijakko-Labba, Om samernas rättsliga
+ställning i Sverige-Finland 1994; Päiviö 2011.
+42 Lindmark 2000, s. 15f; Gunlög Fur Colonialism in the Margins (2006) s. 6ff.
+43 För Sápmi och Sverige, se Lawrence, 2009, artikel 4, s. 7f; Lantto 2000; för internationella förhållanden se
+Hind 1984; Hechter, Michael, Internal Colonialism.
+The Celtic Fringe in British national development.
+Minnerup & Solberg (red.
+), First World, First Nations, 2011; Rebecca Hall, "Diamond Mining In Canda's
+Northwest Territories: A Colonial Continuity" I Antipode vol.
+44 James Anaya, Indigenous peoples in international law 2004, s. 54; Johansson 2008, s. 84.
+45 Se exempelvis Lennart Lundmark, Koloni i norr 1971; Sörlin 1988; Lundmark 1982; Kenneth Awebro &
+Tim Senften, Gamla gruvor i Jokkmokk, 1995; Bäärnhielm 1978.
+Se även Bo Malmberg Kronotorparlandet
+46 Ulf Mörkenstam, Om "Lapparnes privilegier" 1999, s. 234; Erik-Oscar Oscarsson "Osynlighetens
+dilemma" i Nordisk Ekumenisk Orientering 1994:4, s. 18-21.
+47 Begreppet har använts i studier kring kolonialism i Afrika, se Anthony D. King, "Colonial Urban
+Development: Culture, Social Power and Environment" I The Journal of Modern African Studies 1978, Vol.
+16:03 (518-520); se även Åsa Össbo & Patrik Lantto, "Colonial Tutelage and Industrial colonialism" i
+Scandinavian Journal of History 2011, 36:3 (324-348).
+Begreppet Industriell kolonisation har använts av
+måste poängteras att den period jag undersöker är en period då medvetenhet om
+rasismens och kolonialismens följder i andra länder successivt växer sig starkare.48 Av
+vikt att belysa blir därför dels myndigheternas goda vilja som blir paternalistisk då den
+anser sig veta bättre, dels okunskapen om de egna åtgärdernas konsekvenser, vilket
+omnämns som etnisk blindhet.
+All historieskrivning kan betraktas som etnisk.
+Det är när en utifrån
+majoritetssamhällets perspektiv bortglömd eller oskriven historieskrivning present-
+eras som det kan bli uppenbart att den historieskrivning som vanligen möter
+människor har ett kön, en etnicitet eller ras, en klass, en sexualitet, ett mått av förmåga
+och en tids-rumslig plats.49 Den som passar in i och ställer upp på majoritets-
+beskrivningen behöver sällan visa, förklara eller försvara den positionen.
+Denna
+undersökning är inte inriktad på samer som grupp utan främst på renskötseln, men
+eftersom renskötseln i Sverige är en näring begränsad till en specifik etnicitet bör
+begreppet klargöras.
+Det finns många olika sätt att närma sig begreppet etnicitet.
+Företrädare för olika
+teoretiska perspektiv använder begreppet på skilda sätt.
+Kultur och etnicitet kan ses
+som statisk, där kulturer är möjliga att avskilja från varandra.50 Andra mer organiskt
+fungerande definitioner ser etnicitet som beteckning av befolkningsgrupper som
+kulturellt skiljer sig och som främst genom social organisering, har bevarat sin
+särprägel under längre tid.51 Den postkoloniala teoretikern ser kulturell tillhörighet
+som stadd i ständig förändring och är kontext- och situationsberoende.
+Etnicitet ses
+inte som en egenskap utan något som uppstår i förhållande till något annat.
+Det finns
+även skillnad i om gruppen ser sig själv som grupp och gemenskap, eller om det är en
+utomståendes kategorisering.52
+Den svenska politiken kan sägas ha skapat eller institutionaliserat en viss etnisk
+kategori när renskötande samer gavs samiska rättigheter och andra ställdes utan.
+Etnicitet får därför många bottnar i de samiska sammanhangen, där renskötseln i vissa
+kretsar anses vara ett bärande fundament, medan andra grupper i det samiska
+flera författare varav vissa har kolonialismen med som en fond, se bl.a.
+Rebecca Hall 2013; Liza Piper
+Industrial Transformations in Subarctic Canada 2008.
+49 Se exempelvis Jenkins, Keith, Re-thinking History 1991, s. 17; Nira Yuval-Davies, "Belonging and the
+politics of belonging" i Patterns of prejudice 2006:3 (199-202); Lee Edelmann, No Future.
+Queer theory and
+the death drive 2004.
+51 Fredrik Barth, Ethnic gropus and Boundaries 1969; Thomas Hylland Eriksen, Etnicitet och nationalism
+samhället anser att det samiska innebär m��nga andra aspekter.53 Detta visar på att
+samer och renskötare inte är beteckningar för en homogen eller statisk grupp.
+Begreppet etnicitet och etnisk används i avhandlingen då personer tillskrivs eller väljer
+tillhörighet till en grupp men även beträffande vad som inte uppfattas av en utifrån
+kommande, just på grund av personens etnicitet och etnocentrism.
+Etnocentrism,
+förgivettaganden med utgångspunkt i den egna kulturen, ses här ha en grogrund, och
+kommer främst till uttryck, i majoritetsbefolkningars omedvetenhet om eller
+förnekande av en egen etnicitet.54 Etnocentrism kan uppfattas som oskyldigare än
+rasism men att kategoriseras och särbehandlas på grund av etnicitet eller ras kan ses
+ha likadana sociala effekter.55 Här uppstår då frågan om de kulturhierarkiska synsätt
+som genomsyrat den svenska politiken gentemot samer inte är att likställa med rasism,
+om nu skillnaden endast gäller att ordvalet ras inte förekommer så ofta i
+källmaterialet.56
+Det är sällan majoritetsbefolkningar talar om sina etniciteter, åtminstone inte i
+Sverige, där synsätten har gått i vågor från flera befolkningsgrupper under kungen till
+föreställningen om en etnisk svensk befolkning med landskapsmässiga skillnader i
+slutet av 1800-talet.
+Ändå står normen och pekar på den som synes avvika.
+I forskning
+som analyserar arkeologins förändrade värdegrunder diskuteras att den svenska
+förhistorien inte behövde förklaras till skillnad från den samiska och andra
+minoriteters förhistoria som ofta uppfattats som, och blivit brickor i, legitimitets-
+anspråk gällande rätt till land.57
+Den för undersökningen aktuella tidsperioden kännetecknas bland annat av att Sverige
+övergår från att vara en parlamentarisk kungamakt till att vara en parlamentarisk
+demokrati.
+I följande avsnitt introduceras en analytisk ram som sedan övergår i en
+presentation av de redskap och den analysmetod som används.
+För denna avhandling
+krävs verktyg som kan analysera hur makt fungerar samt hur makt och kunskap
+produceras och reproduceras.
+53 Christina Åhrén, Är jag en riktig same?
+55 Wikström 2003, s. 41; Rasbegreppet är en social konstruktion som fortfarande har implikationer i den
+fysiska världen och inmänniskors tankevärld.
+56 Se exempelvis Lundmark 2002; Lantto 2012, s. 25f.
+57 Se Carl-Gösta Ojala, Sami Prehistories, 2009, s. 103; se även Sara Hagström Yamamoto, I gränslandet
+mellan svenskt och samiskt, 2010, s. 50ff.
+Maktrelationer, maktutövning och styrning
+För Michel Foucault och de som burit hans tankegångar vidare, manifesteras makt-
+begreppet för den tidigmoderna perioden i suveränen och kungamakten och
+karaktäriseras av dominans där den underordnade har litet eller inget manöver-
+utrymme.
+Vad som sedan konstituerar en maktrelation i det moderna samhället är inte
+längre hotet om våld även om det kunde vara dess primitiva form, sista utväg eller
+sanna jag.
+Snarare utgör maktrelationen ett sätt att agera, vilket inte riktas direkt och
+omedelbart emot andra, "Instead, it acts upon their actions: an action upon an action,
+on existing actions or on those which may arise in the present or the future".58
+En maktrelation kan endast artikuleras gentemot fria, erkända handlande subjekt.
+Samtidigt försvinner friheten när makt utövas och makten är sålunda produktiv i
+skapandet av sociala subjekt med varierande handlingsutrymmen.59 Styrandemakten
+utgår från fria individers handlingar men likväl kan vålds- och styrandemakten inte
+helt separeras från varandra, snarare underbygger de varandra med styrandemakten
+som överlägsen härskarmakten och disciplineringsmakten i den moderna perioden.
+Styrandemakten bygger på kunskap/maktrelationer integrerade i särskilda in-
+stitutioner alltifrån staten till familjen.
+Makt existerar inte i sig utan manifesteras i
+maktrelationer som är beroende av olika kunskaper, arkiv och krafter att relatera till.
+Denna makt definieras som biomakt, makten över livet som riktar in sig på individen
+och samhället med särskilda tekniker.
+Styrandemaktens reglering av den individuella
+så väl som samhälleliga kroppen utövas inom skiftande områden som kan uppfattas
+som självständiga från staten, såsom ekonomi, samhälle och befolkning.60 I fråga om
+den svenska politiken och tillämpningen av politiken gentemot samer är biomakten
+påtaglig, exempelvis i de uppgifter som lappfogden ålades inhämta kring renskötares
+reninnehav och tillhållsorter under olika delar av året, familjeförhållanden samt över-
+vakning av samebarnens utbildning.61
+Maktutövning är enligt Foucault "a way in which certain actions modify others."62
+Att styra är i dessa termer att strukturera ett möjligt handlingsfält för andra.
+märkliga förhållandet mellan maktrelationer, maktutövning och frihet som både
+förutsätter och utesluter varandra, bottnar i ett system av sociala nätverk som staten
+58 Michel Foucault, "The Subject and Power" Critical Inquiry vol.
+59 Foucault 1982, 789f; Michel Foucault Power/Knowledge 1980, s. 118 ff.
+En plantageägare som fångar in en
+förrymd slav utövar inte makt, det är i Foucaults mening istället en våldshandling.
+60 Stephen Legg, Spaces of Colonialism 2007b, s. 2f; Mitchell Dean Governmentality: Power and Rule in
+modern Society 2010, s. 63.
+61 Instruktion för lappfogden I Jämtland, 1885; Instruktion för lappfogden i Norrbotten, 1889; Instruktion
+för lappfogden i Västerbotten, 1895; Instruktion för lappfogdarna 1938, bilaga 3 i Lantto 2012.
+tar över under denna period.
+Maktförhållanden har blivit governmentaliserade, det
+vill säga framarbetade, effektiviserade och centraliserade under statliga institutioners
+beskydd.
+Det är en makt som staten tar över från kyrkan som Foucault därför har
+benämnt pastoral makt.
+Men det är också i detta förhållande, maktrelation -
+maktutövning - frihet, som motstånd och konfrontation kan återfinnas.63
+Stephen Legg sammanfattar en del av kritiken som framförts från det postkoloniala
+fältet av bland andra Said, Spivak och Bhabha, mot den koloniala frånvaron och
+eurocentrismen i Foucaults tankeverk om makt.
+I kritiken regerar tanken om
+kolonialism som en saltvattenskolonialism, då Foucault kritiseras för en inriktning på
+komplexitet, skillnad inom samhällen, snarare än multiplicitet, skillnad mellan
+samhällen vilket kritikerna förordar.
+Legg ser medvetenheten kring kolonialismen
+emellertid som en "frånvarande närvaro" hos Foucault.
+Under ytan finns utrymmet för
+kritik och studium av koloniala maktstrukturer även om Foucault mycket sällan
+explicit uttalar orden.64 Studiet av skillnad både inom och mellan samhällen blir
+möjligt utifrån den geografiska kontext jag undersöker där det går att skilja mellan ett
+majoritetssamhälle som tvångsinkluderar alla och ett minoritetssamhälle eller ett
+perifert samhälle som existerar utanför majoriteten.
+En annan kritik kretsar kring aktörskap och tolkningar av Foucaults maktbegrepp
+som ett "spindellöst nät".
+Said menar att diskursens förgivet tagna anonymitet måste
+utmanas och att människors vilja till makt situeras.65 Enligt Mitchell Dean som arbetat
+vidare med begreppet governmentalitet, är frågan "vem styr" inte aktuell då den
+bortser från maktens och styrandeteknikers öppna och föränderliga karaktär.66 Legg
+menar att motståndets lokala gestaltning blir viktig, där medvetenheten om aktör-
+skapet och motståndet hos de individer som styrandet riktas mot aldrig kan ses helt
+konstituerad av makten och styrandet.67 Foucaults kritik av det västerländska tänk-
+andet är implicit en icke-västerländsk positionering som bidragit till att begreppen
+trots kritik funnit grogrund och utvecklats inom det postkoloniala fältet.
+Governmentalitet
+Det moderna styrandets politiska rationalitet, av Foucault benämnt governmentality,
+fokuserade inte som det äldre furstestyret på att införa lagar utan snarare användes
+lagar taktiskt i det arrangemang de ingick för att uppnå särskilda mål, "the conduct of
+64 Legg, Stephen, "Beyond the European Province" 2007a, s. 266ff.
+65 Edward W. Said, The World, The Text, and the Critic 1991, s. 220, 245ff.
+conduct".68 En uppsjö mångfaldiga taktiker blir styrandets instrument, där kunskap
+om det och dem som makten riktas mot blir avgörande för att legitimera makt-
+utövningen.
+Denna strävan efter kunskap skapar kategoriseringsbehov som resulterar
+i inkludering och exkludering, vilket kan exemplifieras av hierarkin mellan fjällsamer
+och skogssamer i renbeteslagstiftningen samt uteslutningen av icke-renskötande
+samer från de samiska rättigheterna.69 Governmentalitet undersöker hur makt och
+auktoritet utövas i det moderna samhället och blir användbar för att belysa hur
+medborgarna regleras i välfärdsstaten.70
+Governmentalitet har använts i en kolonial miljö av bland andra David Scott och
+Stephen Legg, som har fokuserat de historiskt konstituerade kunskap/makt komplex
+vilka har format den politiska suveräniteten i koloniala projekt.71 Den avgörande
+tekniken är inte exkludering av människor i klassiska koloniala termer utan snarare
+"the introduction of a new game of politics".
+För att räknas som politiska subjekt måste
+de koloniserade rätta sig efter de regler som sätts utifrån.
+Grundvalen för detta nya
+politiska spel är "the construction of a legally instituted space where legally defined
+subjects could exercise rights, however limited those might have been."72
+Rättssystemet och dess officiella rum - i föreliggande avhandling exemplifierat i
+renbetes- och vattenlagstiftningen - ristar in en ny slags rättvisa i det koloniserade
+området med regler som de koloniserade måste svara emot.
+Den koloniala politiska
+rationaliteten tränger undan de ursprungliga verksamheterna och organisationssätten
+på sådant sätt att de gamla vanorna bara är tänkbara och realiserbara genom den nya
+ordningen.73 Genom denna nya ordning kan de sägas ha kolonialiserats.
+I den koloniala institutionella terrängen är styrandemakten snarare ett samspel
+mellan ett eller flera center och lokaliteter än en vertikal envägskommunikation där
+även de styrande kan finna sig styrda.74 Governmentalitetsanalysen handlar egentligen
+inte om hur styrning fungerar eller ser ut, snarare är den enligt Rose, O'Malley och
+Valverde just en diskursanalys som undersöker varför ett visst fenomen problem-
+atiserats, varför det blivit objekt för vetenskaplig kunskap och varför det lett till att
+olika sociala praktiker utvecklats.
+Den identifierar framväxten av ett särskilt system,
+68 Foucault, "Governmentality"i The Foucault Effect 1991 s.
+belyser ännu ett av
+Foucaults användande av dubbel betydelse i ordet conduct som hänför både till utövande och uppförande.
+70 Kenneth Hultqvist & Kenneth Pettersson, Foucault.
+Namnet på en modern vetenskaplig och filosofisk
+problematik 1995, s. 25f.
+71 David Scott, "Colonial Governmentality" Social Text, 1995 (43) 191-220; Legg 2007b.
+Kursiv i original.
+73 Scott 1995, s. 212f, 215; Se Kerstin Eidlitz Kuoljok, Den samiska sitan - en utmaning, 2011, s. 80f.
+och utforskar dess konstituerande element och kunskapen som systemet är beroende
+av och ger upphov till.75 Vidare undersöks de makttekniker som styrningen använder
+och vad som är nödvändigt för en särskild regim av styrandepraktik, bland annat hur
+de som ska styras formas och till vad - men också hur och utifrån vilken kunskap
+styrningen motiveras.76 På så sätt korresponderar flera dimensioner i en govern-
+mentalitetsanalys med diskursanalys, genom synlighet som inriktar sig mot hur frågor
+och problem representeras, hur vissa saker framhålls medan andra undanhålls, genom
+epistem, karaktäristiska sätt att tänka för att producera sanning och ändrande av
+praktik, genom identifikation där vissa identiteter förutsätts inom styrandepraktiker
+och ger upphov till nya, genom etos som utgör de värderingar som är inneslutna i och
+som investeras i den tillfälligt vinnande diskursen och dess avlagringar.
+Att identitets-
+former främjas och förutsätts av olika praktiker och styrandeprogram ska inte
+förväxlas med ett reellt subjekt, subjektivitet eller subjektsposition; styranderegimer
+bestämmer inte former av subjektivitet, snarare lockar de fram, främjar, understöder,
+premierar och tillskriver olika kapaciteter, kvaliteter och status till olika aktörer.77
+Slutligen vill jag markera ett avsteg jag gör från governmentalitetsanalysen vars
+syfte är att studera styrningstekniker och inte själva implementeringen av och
+reaktioner på styrningen.
+I avhandlingen är det främst de diskursiva förutsättningarna
+och diskursiva effekterna av exploateringarna som står i fokus.
+Det handlar om hur det
+institutionella ramverket kring vattenkraftutbyggnad och rennäringen byggts upp, och
+hur styrningen av vattenkraftutbyggnadspolitiken och rennäringspolitiken har sett ut
+i relation till varandra.
+Men det handlar också om reaktioner på styrningen genom
+motståndet mot vattenkraften och kampen för rättigheterna under 1950-talet och
+framåt.
+Aktörer och intressegrupperingar
+För att konkretisera aktörer och intressegrupperingar i undersökningen tar jag
+inspiration från en modell över en hybrid ekonomi som har utvecklats i studiet av
+hållbara utvecklingsmöjligheter i urfolksområden i Australien.78 I stället för att se två
+sektorer, state och market, utgöra ekonomin läggs en tredje sektor till, som kallas
+75 Nikolas Rose, Pat O'Malley & Marina Valverde "Governmentality" Annu.
+Rev.
+Law Soc.
+78 Altman, Jon C. "Development options on Aboriginal land: Sustainable Indigenous hybrid economies in the
+twenty-first century." I L.Taylor, G.Ward, G.Henderson, R.Davis, & L.Wallis (eds.)
+The Power of Knowledge,
+the Resonance of Tradition, (34-48), 2005, s. 35f.
+customary.
+Sektorerna genomskär varandra och visar på hur en aktör kan ha sin
+hushållning och sina intressen inom olika sfärer eller flytta mellan dem.
+I min
+användning ser den ut som nedan.
+Aktörs- och intressegrupperingar.
+Efter Altman 2005.
+Med denna modell kan aktörerna i denna avhandling placeras i tre olika intressesfärer
+som genomskär varandra (1,2,3).
+Tre aktörsgrupper ges till en början en till synes
+statisk karaktär, som modellen hjälper till att nyansera.
+Statliga institutioner,
+administrationen och dess utövare som länsstyrelser, samt lagstiftningen och
+domstolsväsendet hamnar i den statliga/offentliga sfären (1), där Vattenfall i sin
+statliga planerings-, utrednings och förvaltningsfunktion initialt också hamnar.
+Renskötseln och dess utövare utgör den traditionella sfären (2) jämte småbrukare och
+andra enskilda intressenter.
+Privata kraftbolag och dess organisationer hamnar i
+marknadssfären (3).
+Det är dock möjligt för ageranden och aktörer att hamna i de
+mellansfärer som visas, där är lappfogden ett exempel på en aktör som ofta står mellan
+den statliga och den traditionella (4), men kan också hamna i den mittersta (7) på
+grund av aktörens egna men också den offentliga intressesfärens del i
+marknadsintresset.
+Enskilda renskötare och renskötare som grupp kan också ha
+intressen som sammanfaller med både marknaden (6) och det offentliga (4).
+Vattenfall
+utgör också en sådan aktör i sin funktion som affärsdrivande statligt verk vars
+intressen sammanfaller med marknadens (5).
+Modellen tydliggör dock inte skillnader inom den traditionella sfären, där
+renskötseln, jordbruket och andra enskilda intressen kan antas ha varierande och
+motstående intressen.
+Småbrukarintresset får därför ingå i den traditionella sfären när
+det inte direkt understöds från ett offentligt eller marknadsintresse.
+I den moderna staten är den verkställande makten antingen vald av folket eller
+utsedd av ett folkvalt parlament och fattar beslut som överförs till praktik av en
+professionell och nominellt neutral förvaltning.
+Verkställandet är underkastad en
+konstitution och rättsregler samt är redovisningsskyldig gentemot den lagstiftande
+församlingen, riksdagen.
+Lagarna som beslutas av riksdagen uttolkas och verkställs in
+sin tur av domstolssystemet och säkerhetsinstitutioner som polisen.
+Statsformeringen,
+skapandet av dessa enhetliga institutioner, är en långdragen komplex process med
+drag av tvång och underkastelse och vars centrala motiveringar varit i behov av
+erkännande från staten att den primära målsättningen för styrandet är dess befolk-
+nings hälsa, lycka, välgång och välfärd.
+Likväl ses staten inom governmentalitets-
+analysen som en mytifierad abstraktion, där olika grupper har olika möjlighet att
+påverka.
+Problemet med legitimitet är knutet till en uppfattning om staten som ett
+lagstiftande organ och nyansering av denna uppfattning tar fasta på den mängd aktörer
+som genomför det reella styrandet.79 En problematisering av styrande är i högsta grad
+något som är både lokalt och materiellt men även centralt och mer abstrakt.
+ifrågasätter hur vi själva formar och inriktar vårt eget och andras "conduct" - utövande
+av uppförande, genom att lika mycket fokusera utövandet av styrande och styrandet av
+uppföranden.
+Den teoretiska ramen av kolonial, pastoral makt och governmentalitet kan belysa
+situationen i Sverige, där kolonial politik karaktäriserats som mjukare, kännetecknat
+av uteslutande av lokala kunskapers roll, vilket förvandlade människor till icke-aktörer
+i vissa frågor.
+Istället privilegierades en hegemonisk planeringsmentalitet mellan
+parter med likartade intressen som negligerade och exkluderade potentiellt
+motstående parter.80 En mentalitet som har tagit närmast korporativa former, som till
+exempel samarbetet att utveckla teknologi mellan Statens Vattenfallsverk och ASEA.81
+Det koloniala för denna avhandling definieras därför som inte bara berörande vad och
+80 James C. Scott Seeing like a State 1998, s. 6.
+81 Här avses inte den korporatism som kännetecknade det fascistiska Italiens statsideologi 1923-1944, utan
+snarare vad som kallas en liberal korporatism där organisationer anses frivilligt grundade.
+Staten ses inte ha
+inflytande på hur val av ledning eller vilka som utses som representanter.
+Bo Rothstein, Den korporativa
+Däremot är det omvända förhållandet ifråga, att organisationerna har inflytande på hur
+statens områden utformas.
+Fridlund 1999; Erland Mårald, Svenska miljöbrott och miljöskandaler 1960-
+hur stater och myndigheter beslutar, verkställer och administrerar utan även aktörer
+inom en marknadssfär utgör tentakler i och styrs av en kolonial diskurs, politik och
+praktik.
+Vattenfallsstyrelsens agerande i utbyggnadsmål måste ses både som den
+ekonomiske aktörens, men även det statliga bolaget och verket som ska tillvarata
+allmänhetens intresse.
+Hur stater agerat för att genomföra storskaliga samhällsförbättringar har
+analyserats av James C. Scott som framhållit hur kartläggningar, själva synliggörandet
+är en viktig beståndsdel i vad som kallas "high modernism".
+Denna modernism tar sin
+utgångspunkt i tilltron till kontinuerligt vetenskapligt såväl som tekniskt framåt-
+skridande, den ökade kontrollen av naturen men även den mänskliga naturen när
+tekniska och sociala ingenjörer riktade sin blick mot samhället.
+Scott fokuserar på
+"Authoritarian High Modernism" vilken analyseras inom främst fördemokratiska och
+auktoritära stater.82 Därigenom skapas ett motsatsförhållande där demokratiska
+samhällsskick verkar vara lyhörda inför lokal opinion gällande implementerandet av
+storskaliga samhällsförbättrande åtgärder.
+Scott riskerar därför att missa den subtila
+styrningen av vissa frågor.
+Men som Tina Loo och Meg Stanley har framfört angående
+vattenkraftutbyggnad i Kanada, handlade high modernism inte om att utesluta lokala
+kunskaper utan snarare att annektera och använda vissa delar av dem strategiskt och
+översätta dem till en "high modernist" diskurs.83 Denna omvärdering av Scotts
+tolkning av högmodernismen faller inom ramen för den governmentalitetsanalys som
+används i föreliggande avhandling, där uppmärksamhet även vänds mot osynlig-
+görande.
+Med medvetenhet om att kartor är en del av en strategisk omvandling av
+utvald lokal kunskap till vad jag vill kalla ett industrikolonialt synliggörande och
+läsliggörande, kommer den följande framställningen ändå använda kartor för att
+synliggöra renskötselområdet och de industrialiserade vattendrag som förekommer i
+avhandlingen.
+I kartorna och i bilagan anges vattendragen med de namn som återfinns
+i källmaterialet vilket i många fall återspeglar en försvenskad ortografi.
+En utgångspunkt för denna avhandling är således att det existerar och reproduceras
+ett ojämnt maktförhållande mellan de inblandade aktörerna, vilket har rötter i ett
+pågående kolonialt förflutet.
+Under en lång tid var forskning med samisk tematik ett
+verktyg i och för kolonialiseringen och en del av den koloniala diskursen.
+Idag har
+83 Tina Loo with Meg Stanley, "An environmental history of progress: Damming the Peace and Columbia
+forskningen möjlighet att, som Rauna Kuokkanen föreslår, vara en del av en
+avkolonialiseringsprocess där metoder och verktyg, etiska riktlinjer och ett
+ömsesidigare utbyte av kunskap ges prioritet.84 En sådan utgångspunkt riktar fokus
+mot såväl forskarna som akademin där forskare oavsett bakgrund måste foga sig i den
+meny av möjligheter som erbjuds inom de akademiska disciplinernas diskurser.
+Värdet av att släppa in andra perspektiv, metoder och kunskapssyner är något som
+artikuleras genom postkoloniala studier.
+Det kan som Ragnvald Kallenberg har
+föreslagit, handla om att inta en intellektuellt ödmjuk position, där insikten om de egna
+begränsningarna och de förgivettagna metoderna öppnar för en dialog med andras och
+annat slags vetande.85 Men inkluderingsprocesser kan vara lika genomsyrade av
+maktrelationer som exkluderingens processer.86 Inkluderandet kan till exempel med-
+föra osynliggörande och exkludering av andra, och detta representativitetsproblem är
+karaktäristiskt för samernas situation i Sverige där stora delar av den samiska
+befolkningen står utanför de rättigheter som fåtalet samebymedlemmar innehar och
+kan utöva.
+I föreliggande avhandling har jag strävat efter synliggörande dels av
+människor och dels av exkluderingsmetoder.
+Eftersom undersökningen behandlar
+renskötseln vägs även situationen för icke-renskötande samer i relation till renskötseln
+in i beaktandet, då vattenkraftutbyggnad med reducerade marker som följd bidragit
+till en ökad exkludering av samer från renskötseln och därigenom de samiska
+rättigheterna.
+Som Ritu Birla skriver:
+How can we write a history of colonialism that does not presuppose a constant,
+undifferentiated and/or homogenous postcolonial victim, while still
+accounting for the violent transformations and the effectivity of colonialism?87
+Birla fångar här med sin fråga en viktig problematik som mynnat ur reflektioner kring
+Gayatri Spivaks arbete som handlar om representationens dubbla karaktär, den
+filosofiska, konstnärliga som finns i framställandet samt den mer politiska,
+företrädandet.88
+84 Rauna Kuokkanen, "From Research as Colonialism to reclaiming autonomy" in Ethics in Sámi and
+Indigenous Research 2008, s. 49; Linda Tuhiwai Smith, Decolonizing Methodologies 1999.
+85 Ragnvald Kalleberg, "Om vitenskapelig ydmykhet" i Samisk forskning og forskningsetikk 2002, s. 152.
+86 Richard Howitt & Sandie Suchet-Pearson, "Ontological Pluralism in Contested Landscapes" in Anderson,
+Domosh et.
+Al (eds.)
+Handbook of Cultural Geography, 2003, s. 559.
+87 Ritu Birla, "Postcolonial Studies: Now that's history" i Morris, Rosalind C., Can the subaltern speak?
+88 Gayatri C. Spivak, "Appendix: Can the subaltern speak?" i Morris, Rosalind C., Can the subaltern speak?
+I denna avhandling är det viktigt att den svenska industriella kolonialismen kan
+beskrivas nyanserat utan att framställa samer som offer eller passiva.
+Det krävs en
+balanserad syn på aktörskapets förutsättningar över tid och därför är det viktigt att
+också definiera vad som kan vara handling och motstånd då källmaterialet i den tidiga
+perioden oftast är statligt producerad.
+Det går inte att bortse från att renskötare i
+början av undersökningsperioden innehade en ekonomisk, social och kulturell
+ställning som till stor del hindrade möjligheterna att agera samt att ett förmynderi-
+tänkande och praktik från myndigheternas sida länge hängde kvar.89 Men allteftersom
+erfarenheterna ökade, ökade också erkännandet och efterfrågan av renskötarnas
+kompetens.
+Politikutformningen i det moderna samhället är mer ömsesidig än tidigare
+perioder och uppbyggt av olika parters ageranden, även om det ligger en tröghet i
+institutioner.
+När det gäller relationen mellan samerna och staten kan denna tröghet
+vara mer utpräglad.
+Det koloniala arkivet
+Under arbetets gång har jag återkommit till tankegångar kring den akademiska
+historievetenskapsproduktionen och den enskilda forskarens ansvar men också makt-
+position som del av denna produktion.
+Ann Laura Stoler visar på ett sätt att närma sig
+området,
+In treating colonialism as a living history that informs and shapes the present
+rather than a finished past, a new generation of scholars [...] 'prowl' new
+terrain as they re-imagine what sort of situated knowledge have produced
+both colonial sources and their own respective locations in the
+'historiographic operation'.90
+Den historiografiska operationen i sin tur synliggörs av Michel deCertau som "a
+combination of a social place, 'scientific' practices and writing" 91 och i den koloniala
+terräng vi fortfarande befinner oss i, finns anledning att fästa uppmärksamhet mot
+dessa platser, praktiker och skrivningar.
+"It is in terms of this place that its methods
+are established, its topographies of interest can be specified, its dossiers and its
+89 Se Mörkenstam 1999; Lantto 2001; Lantto 2011.
+90 Ann Laura Stoler, "Colonial Archives and the arts of Governance" Archival Science Vol.2 (1-2) 2002 (87-
+91 Michel deCertau, The Writing of History 1988, s. 57.
+interrogation of documents are organized."92 Det postkoloniala perspektivet och
+källmaterialet kräver en metod som inser sin egen innefattning i det som studeras.
+insikten om omöjligheten att helt förflytta sig själv ut ur den diskursiva praktik
+forskaren och individen befinner sig i, blir en historieskrivning med en genealogisk
+ansats också en berättelse om samtiden.93
+Källmaterial
+En omläsning av det "koloniala arkivet" har företagits,94 där dess byråkraters och
+aktörers röster sätts i en kontext av andra koloniala strukturer som inbegriper
+medvetande kring och synliggörande av vissa aktörers tolkningsföreträden, av
+mötesordningar, protokollgenres samt dokumentations- och utredningskulturer.
+Alternativa vägar som det till synes inte blev någonting av, är också viktiga för att
+belysa individers påverkan och tillfälligheterna i processen som lett fram till dagens
+situation.95 I detta sammanhang har det framstått som viktigt att lyfta fram de samiska
+aktörer som gör sina röster hörda i detta material.
+Jag vill instämma med
+urfolksforskaren Peter Kulchyski som menar att "Decolonization involves a righting
+and a writing of names",96 även om jag inte kan garantera att föreliggande
+historieskrivning är "rättvisare" utifrån den enskilda individen eller det samiska
+samhället.
+En risk som jag tar i min avgränsning av undersökningen till renskötseln, är att i
+vattenkraft- och exploateringssammanhang, ja, överhuvudtaget gällande samiska
+frågor har staten, lagstiftare och myndigheter främst haft renskötande samer och
+renskötseln i åtanke när det kommer till frågor om rättigheter och ersättningar.
+Det är
+ett synsätt som jag riskerar att reproducera om det inte tydligt framhålls att
+renskötseln alltid varit en del av ett större samiskt sammanhang.
+Sammanhang som
+rymmer många fler näringar och levnadsätt som fiske, jakt, handel, hantverk,
+sedermera jordbruk, boskapsskötsel och vanligt förvärvsarbete såväl som eget
+företagande.
+Därmed ingår också fler aktörer än renskötande samer.
+Jag behåller
+därför min avgränsning då det är svårt att i det källmaterial jag behandlar dela upp
+sakägare efter etnicitet, som inte alltid anges.
+Det är då enklare med klart angivna
+lappbyar och dess medlemmar.
+Etnicitet anges när det nämns i materialet såsom
+93 Iver Neumann, Mening, Materialitet, Makt 2003, s. 137.
+94 Stoler 2002; Mudimbe 1994, s. 17, 213, har använt begreppet "Colonial library" för att referera till den
+uppsjö av källor som berättar kolonialmakternas historia om och beskrivning om "Afrika".
+95 Stoler 2002, s. 88f; Se även diskussion om källmaterialet i Nordin 2002, s. 36f; Neumann 2003, s. 137.
+96 Peter Kulchyski, Like the Sound of a Drum 2005, s. 21.
+gällande samiska nybyggare, fiskare, torpare och arbetare.
+Eftersom avgången ur
+renskötselnäringen är en central faktor i analysen, ringas en del konsekvenser in för
+det samiska samhället.
+Källmaterialet består främst av domstolsmaterial från Norr- och Mellanbygdens
+vattendomstolar som hanterade tillstånd för utbyggnad av vattenkraft.
+Arkiven finns
+hos mark- och miljödomstolarna vid tingsrätterna i Umeå respektive Östersund.
+är dels domböcker där samtliga sammanträden i olika vattenmål finns samlade årsvis.
+Dessa som har använts för att kartlägga utbyggnader då det saknas diarium över
+ansökningarna.
+Dels akter från själva vattenmålen som utgör en väsentlig del av
+källmaterialet.
+Somliga akter kan vara tiotusentals sidor, vilket gör det svårt att kunna
+sätta sig in i alla aspekter, och en del utbyggnader har också utförts i flera etapper.
+Eftersom den tidigaste utbyggnaden utfördes innan vattendomstolarna hade inrättats,
+har Vattenfallsstyrelsens arkiv, Porjus pionjärverket använts där den rättsliga
+processen kring utbyggnaden återfinns.
+Lappfogdens arkiv i de olika renskötsellänen har använts med medvetenheten om
+att lappfogdens förmyndarposition lämnar ett begränsat utrymme för att spåra
+renskötarnas åsikter och agerande.
+I den tidiga perioden av vattenkraftutbyggandet,
+då samtida jämförande samiska källor är svåra att komma åt,97 är det främst lapp-
+fogdens agerande som kan utläsas och analyseras.
+Konseljakter från justitie-
+departementet har använts för att studera underlagen till och diskussionerna vid
+lagförändringsarbetet gällande krislagen.
+För att få samiska perspektiv på förändringarna och exploateringarnas
+konsekvenser används protokoll från SSR:s landsmöten som finns tryckta och tid-
+skriften Samefolkets Egen Tidning, SET, från 1961 Samefolket, Sf.
+Även arkiv från
+Samernas folkhögskola och tillhörande Lennart Wallmark som var rektor på
+folkhögskolan används för den senare perioden.
+Protokoll, utredningar, brev och remisser analyseras kontextuellt utifrån de
+källkritiska betänkligheter som reser sig kring detta material.
+Materialet följer en viss
+genre, till exempel lappfogdens protokoll från de lagstadgade mötena med lappbyarna.
+Dessa mötesprotokoll skulle innehålla vissa element såsom upprättande av renlängd,
+anmälan om flyttning, hörande om arrenden med mera.
+Husbönderna och renskötarna
+fick oftast inte i förväg veta vilka frågor som skulle behandlas och gavs därför inte
+tillräckligt med tid att överväga och diskutera frågorna.
+Dessutom skrevs protokollet
+av lappfogden som kunde, där han ville, korrigera avvikande eller oönskade åsikter
+97 Samefolkets Egen Tidning började ges ut 1918.
+Men tidskriften berör vare sig Suorvadämningen eller
+andra regleringar i renbetesområdena förrän på 1950-talet.
+innan det sändes in till myndigheterna.98 Det kan då vara vanskligt att låta mötes-
+protokollen reflektera renskötarnas åsikter och ageranden.
+De bör istället främst
+betraktas som de åsikter renskötarna lyfte på mötena, vilka sedan lappfogden valde att
+lägga fram.
+Eftersom denna avhandling undersöker tiden fram till 1968 används termen lappby
+i undersökningen.
+Med 1971 års rennäringslag, RNL, infördes sameby som legal term
+vilket innebar rättigheter och skyldigheter som skiljde sig från lappbyns.
+De två
+begreppen har därför olika innebörd ur ett rättsligt perspektiv.99 Inom rennärings-
+nämnden och SSR hade man emellertid i början av 1960-talet börjat använda sameby
+och kämpade för att detta skulle bli den nya beteckningen i RNL.
+Mot bakgrund av
+styrningen av rennäringspolitiken anser jag att det finns ett syfte att behålla den
+koloniala beteckningen till dess att ett skifte sker inom politikområdet.
+Däremot vill
+jag i samband med att lappbyarna nämns första gången hänvisa till den by som idag
+berörs, i den mån det går eftersom byindelningen idag är annorlunda än vid 1886 års
+RBL.
+Protokollen från Vattendomstolen kan vara dels syneförrättningar som utgör långa
+vandringar genom terrängen, där man allteftersom studerar problem och möjliga
+lösningar och där ett antal personer kommer och går under färdens gång.
+Dels kan
+protokollen innehålla domslut eller andra beslut, där det är lättare att identifiera vilka
+som närvarade, och texten följer oftast en viss given uppställning.
+Muntliga källor kan vara viktiga för att studera renskötselns villkor då de samiska
+samhällena inte i någon större utsträckning lämnat skriftligt källmaterial efter sig.100
+Egna företagna intervjuer är också en metod som har övervägts för att skapa nytt
+material.
+För de delstudier som ingår i avhandlingen har intervjuer främst varit
+möjliga för den senare tidsperioden, medan behovet av samiskt perspektiv är mest akut
+i den period som ligger, enligt min mening, för långt tillbaka i tiden för att nå genom
+intervjuer idag.
+För att metoderna och materialet i de olika delstudierna inte ska skilja
+sig för mycket har jag därför avstått från att göra egna intervjuer.
+Det hade dock kunnat
+balansera den officiella prägel som källmaterialet har och öppnat för samiska
+renskötarperspektiv som fattas under den tidiga perioden.
+I den senare tidsperioden
+finns mer tillgång till samiska perspektiv genom Samefolkets egen tidning och SSR:s
+protokoll.
+I diskursanalys är språket navet allt kretsar kring, språkets huvuduppgift är att skapa
+mening, till skillnad från andra sociala praktiker, vilka skapar mening som en slags
+biprodukt.
+Där mening är en förutsättning för handlingar blir också diskursanalysen
+ett studium av förutsättningar för att handlingar ska äga rum.101 Minsta gemensamma
+nämnare för diskursanalytisk forskning kan därför sägas vara att språket anses ha en
+avgörande betydelse för verkligheten, då det är genom språket, i någon form,
+verkligheten får mening och förmedlas till andra.102 Detta innebär en social-
+konstruktionistisk grundinställning som inte behöver medföra att det inte skulle finnas
+något utanför språket, snarare att vi inte har tillgång till eller kan kommunicera
+verklighet utanför språket (i någon form).
+Att ingenting skulle existera utanför texten
+kan förstås som att detta något/ingenting måste sökas i sin av mening fyllda sociala
+manifestation.
+Diskursens räckvidd stannar inte vid språket utan innefattar också den
+materiella världen, där tal och text har fysiska och sociala konsekvenser som, i den
+mån de institutionaliseras, underbygger och blir en del av en (tillfälligt) vinnande
+diskurs.103
+Diskurs är i den kritiska diskursanalysen en social praktik som också står i
+dialektiskt förhållande till andra sociala dimensioner, vilket innebär att den både är en
+handling som påverkar och konstituerar den sociala världen och en handling som är
+socialt och historiskt situerad och konstitueras av andra sociala praktiker.104 Från den
+kritiska diskursanalysen hämtar jag främst Norman Faircloughs analys av den
+diskursiva praktiken.
+Den tar fasta på vilken sorts text eller tal det är fråga om,
+texten/talets sammanhang och dess intertextualitet, det vill säga att en text eller ett
+uttalande alltid är beroende av historiska texter och tal, och formar även de framtida
+utsagorna.105
+Den kritiska diskursanalysens fokus riktas både mot de praktiker som konstruerar
+föreställningar om världen, om sociala subjekt och relationer, om maktrelationer samt
+mot den verkan dessa konstruktioner har i främjandet av särskilda gruppers intressen.
+I detta ingår således en förändringssträvan då uppgiften är att belysa den diskursiva
+praktikens upprätthållande av en social värld och dess relationer som tillgodoser
+102 Marianne Winther Jørgensen & Louise Philips, Diskursanalys som teori och metod 2000, s. 15.
+104 Norman Fairclough, Norman, Discourse and Social Change 1992, s. 39f, 71, 84; Winther Jørgensen, &
+ojämlika maktförhållanden.106 Det är således människors förståelse av verkligheten
+och hur dessa exempelvis artikuleras, kommuniceras och kodifieras i lagar, politik och
+institutioner, som analyseras.
+Denna grundinställning riktar återigen fokus på
+forskningen och forskaren som en del av det som ska förstås, och vars förståelse
+strukturerar forskningsresultaten.
+En viktig diskursanalytisk ståndpunkt är därmed
+att inta en mot-ställning i förhållande till metod i vanlig mening som innebär att
+analysen inte kan företas från en utifrån-position.
+Tillvägagångssättet kunde hellre
+benämnas strategi än metod, och har att göra med vad diskursanalysen anser sig kunna
+undersöka, nämligen hur vi får kunskap om världen.107 Diskursanalysen involverar
+analytikern i det som analyseras.
+För genomskinlighetens skull följer en närmare
+beskrivning av tillvägagångssättet i följande sektion.
+Den koloniala texten och arenan
+En viktig språngbräda från den anonymiserade diskursen som Foucault (och andra)
+har kritiserats för, är att balansera "subjektets död" och de epistem som subjekten
+enligt diskursanalysen ses enrollerade i. Det handlar om att kontextualisera, se
+sammanhangen kring, aktörer och texter.
+Textens materialitet är knutet till arkivet,
+som enligt Foucault inte utgörs av dokument utan manifesterar gränserna "för vad som
+är möjligt att uttala, bevara, minnas, reaktivera och tillägna sig."108 Men var slutar
+arkivet och var börjar den sociala praktiken är en fråga som infinner sig, när relationen
+mellan arkivens karaktär och komponenter och dess relationer knutet till grupper och
+institutioner, analyseras.
+Arkivet utmanas också av andra röster, de tystade och
+uteslutna.
+En diskursanalys av vattenkraften och renskötseln i ett arkiv av tystnad
+kring rennäringen måste någonstans ha en genealogisk utgångspunkt, en utgångs-
+punkt i en nutida kunskap om långvariga konsekvenser för rennäringen och den
+samiska kulturen.109 Därför undersöks diskurs och praktik parallellt, som till exempel
+i kapitel fyra, som är en undersökning av diskursen kring, och vattendomstolarnas
+tillämpning av, krislagen i renbetesområdena.
+De diskursiva arenor jag studerar är dels den offentliga politiken kring vattenkraft
+som institutionaliseras genom lag, dels den tillämpning och uttolkning som sker
+genom domstolarna, myndighetsutövare, kraftbolag och olika sakägare.
+Den svenska
+politikens arena för samefrågor har studerats av Ulf Mörkenstam som framhåller
+106 Winther Jørgensen & Philips 2000, s. 69 ff.
+materialet, bland annat förarbeten till lagar, lagtexter och offentliga utredningar som
+en specifik typ av text, författad av utsedda personer, strukturerade efter viss ordning
+där sammanhanget, den kommenterande karaktären och intertextualiteten
+framhävs.110 Här kommer också den specifikt koloniala intertextualiteten att vara en
+analysaspekt som genom undersökningens tidsperiod utgörs av en agrarkolonial
+diskurs, med jordbruket som utgångspunkt, vilken utmanas och efterträds av den
+industrikoloniala.
+Hugh Beach har använt begreppet ekokolonialism för att fånga
+uppfattningen hos många samer om att den ekologi som framhålls, både i medier och
+bland beslutsfattare idag, blir ännu ett kolonialt verktyg där samernas rättigheter
+kommer i skymundan.111 Det kan då vara intressant att spåra en ekokolonial diskurs,
+även om den ligger utanför denna avhandlings undersökningsperiod.
+Diskurs utgör ett särskilt sätt att kommunicera en förståelse av världen, som
+samtidigt bottnar i och etablerar mänskliga praktiker och institutioner.
+Diskursanalys
+spårar debatters språkliga regelbundenheter och utforskar de sociala rum där dessa
+regelbundenheter verkar.
+Det "koloniala arkivet" är en fysisk och mental lämning som
+samlar och manifesterar en sådan diskurs.
+En viktig funktion blir då att uppmärk-
+samma dem det varken skrivs eller talas om.112 Det kräver en kompletterande kunskap
+och problemställning: exempelvis genom en vetskap om ifall vattenkraftregleringar
+utfördes i renbetesområden, hur kom det sig att renskötseln inte omnämns i debatten
+kring lagar och lagförändringar?
+I detta sammanhang blir tillträde och tillgång till
+diskursen viktig, och vad som där definieras och anses vara legitim kunskap och
+legitimt aktörskap som samtidigt belyser demokratiska dimensioner av den specifika
+förståelsen eller kommunikationen.113 Ännu en diskursiv arena jag studerar är således
+den motbild som möjliggjordes genom samerörelsens, SSRs och Samernas folkhög-
+skolas arbete.
+En av diskursanalysens fördelar som berörts ovan, är att möjliggöra studier av
+språkets betydelse för politiken och den spårbundenhet som uppkommer när diskurs
+institutionaliseras i lagar och politiska inriktningar.
+Politik kan, enligt Maarten Hajer
+och Wytske Versteeg inte reduceras enbart till strategiska beteenden.
+Det måste ses
+utifrån att det finns "discursive categories that have an 'epistemic' quality, inaccessible
+to subjects" som ändå styrs av dessa strukturer i sitt tänkande och handlande i relation
+111 Hugh Beach, "Political Ecology in Swedish Saamiland" i Anderson, D.G.
+& Nuttall, M.
+Cultivating
+Arctic Landscapes.
+Knowing and Managing Animals in the Circumpolar North, 2004, s. 121 (110-123).
+112 Maarten Hajer & Wytske Versteeg.
+"A Decade of Discourse Analysis of Environmental Politics:
+Achievements, Challenges, Perspectives" in Journal of Environmental Policy and Planning.
+Vol.
+till diskursiva element som är föremål för ständiga överväganden, förhandlingar och
+konflikter.114 Diskursiva kategorier ses då som mer tröga, närmast oföränderliga
+komponenter i en diskurs då dess betydelse är mer fastlåst i relation till andra
+betydelser i den totalitet som utgör diskursen.
+Det är i dessa trögrörliga kategorier som
+jag anser att intertextualiteten återfinns.
+Diskursen utmanas av spårformerande
+händelser eller dislokationer som exempelvis kriser och krigsutbrott, där en diskursiv
+kamp om att låsa fast vissa betydelser kan uppstå.
+Samtidigt modereras möjligheten
+till förändring av den intertextualitet och spårbundenhet som återfinns i institution-
+aliserade diskurser såsom lagstiftning och policys.115
+För denna undersökning blir det centralt att analysera den same- och rennärings-
+politiska diskurs och praktik, samt den vattenkraftpolitiska diskurs och praktik såsom
+invävda i varandra och vilka skapar och upprätthåller subjektspositioner och
+institutioner, för de som involveras i dessa.116 Subjektens självständighet i förhållande
+till dessa diskurser och praktiker kan variera men också deras ständiga arbete med att
+finna den egna positionen inom diskursen.117 Diskursanalysen möjliggör således dels
+att ställa hur-frågor men också att analysera konsekvenser och effekter.
+Exempelvis
+hur vattenkraftutbyggnad har motiverats över tid, och dess uppgift blir då att
+undersöka de processer där kampen om fastställandet av utsagornas betydelse pågår
+och där vissa fixeringar närmast uppfattas som givna eller "naturliga".118 I förlängning-
+en kan också konsekvenser studeras av dessa motiveringar för politik och praktik.
+Trögheten, där vissa procedurer eller tillstånd blivit rutin, konsekvenser blir ett
+upprätthållande, en makt, ett normaliserat tillstånd där aktörers intressen skapas
+utifrån vad som i en varaktig diskurs uppfattats som det följdriktiga.
+Den politiska
+maktaspekten som diskursanalysen söker fånga kan definieras som "striden om att
+låsa fast diskursen i syfte att uppnå en önskad effekt" och därpå följer att striden om
+vad som är följdriktigt inte är det avgörande utan snarare effekterna av den striden.119
+I detta avsnitt förhåller jag mig till den forskning som utförts när det gäller relationen
+mellan samerna och den svenska staten, ursprungsfolk och naturresursexploatering
+främst med tonvikt på samiskt relaterad forskning och vattendragens industrialisering
+118 Hajer & Versteeeg, 2005 s. 176; Winther Jørgensen & Philips 2000, s. 32.
+i Sverige.
+Slutligen presenteras det tema som ligger närmast avhandlingen, studier
+kring rennäringen och industrialisering-en av vattendragen i renskötselområdet.
+Samerna, renskötseln och den svenska staten
+Den svenska politiken gentemot samer har studerats utifrån olika ämnen och
+perspektiv.
+Statsvetaren Ulf Mörkenstams avhandling Om "Lapparnes privilegier" är
+en diskursanalys av föreställningar kring samiskhet hos lagstiftaren och hur dessa har
+format den svenska politiken gentemot samer.
+Studien visar på komplexiteten när det
+gäller särskilda rättigheter och dess konsekvenser över tid inom ett politikområde.120
+Ett postkolonialt perspektiv framkommer i freds- och utvecklingsforskaren Peter
+Johanssons avhandling, Samerna - ett ursprungsfolk eller en minoritet?
+Johansson
+behandlar de svenska officiella diskurserna kring samernas folkrättsliga ställning, som
+ursprungsfolk eller minoritet, från 1980-talet till 2005.
+Individens rättigheter anses
+skyddad av minoritetsdiskursen medan kollektivet aldrig riktigt accepteras som ett folk
+i folkrättens fulla betydelse, då detta kunde innebära rätten till eget landområde eller
+rätt till självbestämmande.121
+En studie som går närmare in på politiken gentemot samer, dess konsekvenser och
+reaktioner bland de berörda, är historikern Patrik Lanttos avhandling, Tiden börjar på
+nytt, där samernas politiska mobilisering fram till 1950 analyseras.122 Lantto har också
+fortsatt sin studie av den politiska mobilisering bland samer efter det att Svenska
+Samers Riksförbund, SSR, bildades och belyser den inriktning riksförbundet valde
+som gick i linje med statsmaktens syn på samer som renskötande, då organisationen
+grundades på lappbyarna.123 De båda studierna visar både anpassning till och mot-
+stånd mot statligt satta ramar för samisk näring och kultur.
+I boken Lappväsendet
+studerar Lantto den statliga administrationen av renskötseln från tillblivelse intill
+myndighetens upphörande 1971.
+I fokus står motiven för lappväsendets tillkomst och
+utveckling, hur lappväsendet betraktade samerna som grupp och hur renskötseln och
+renskötare beskrevs.
+Lappväsendets roll i den svenska politiken gentemot samer
+undersöks också samt hur relationen var mellan myndigheten och den politiska
+samerörelsen.
+Lantto bedömer att lappväsendets och lappfogdarnas position var själv-
+ständigare i jämförelse med USAs och Kanadas liknande myndigheter.
+Åtminstone
+framtill till 1962 då lappväsendet lades under en central myndighet, lantbruks-
+120 Mörkenstam 1999.
+styrelsen.
+Den svenska koloniala myndigheten beskrivs som mindre centralt styrd, och
+att den enskilde lappfogden hade stor betydelse för politikens genomförande.
+var upp till varje individ att applicera en central politik och förordningar,124 vad utgör
+då det koloniala om det koloniala enbart ses som en central maktutövning?
+svenska kolonialismen mot samer bör därför ses som ett idé- och åtgärdsprogram
+producerad initialt på central nivå för att allteftersom även utformas på lokal nivå då
+lappfogdarna, när de etablerat sig som tjänstemän i början av 1900-talet, fick stort
+inflytande på utformningen av politiken riktad mot samer och rennäringen.
+Urfolk och naturresursexploatering
+I forskning kring urfolk och naturresurser har exempelvis Eivind Torp ringat in hur
+renskötselrätten i Sverige står i förhållande till mark- och resursanvändningsrätt.125
+En stor skillnad mot andra länder är dock att samerna inte fullt ut är accepterade som
+urfolk i bemärkelsen att de har vissa landrättigheter som till exempel har blivit
+resultatet av ratificeringen av ILO 169 i Norge och av urfolkspolitiken i USA, Kanada,
+Australien och Nya Zeeland.
+Det handlar också om den svenska statens politik som
+ensidigt fokuserat på renskötseln och därmed bidragit till att försvåra en uppgörelse
+med den koloniala historien.
+När det gäller studier kring vattenkraft och vattenrätt utifrån ett urfolksperspektiv i
+Västra Kanada, menar Kenichi Matsui att äldre forskning med fokus enbart på
+kolonialmaktens förtryck alltmer frångås till förmån för studier med aktörsperspektiv.
+Vissa aspekter går dock inte att frångå, till exempel rätten att utnyttja naturresurserna
+som har utvecklats utifrån ett äganderättscentrerat perspektiv, där 1800-talets ny-
+bildade regionala politiska och rättsliga kulturer uppfångade äldre koloniala/imperial-
+istiska ekonomiska strukturer.
+En huvudingrediens i den processen var omformandet
+av allmänna lagar till att gynna statens användande av naturresurser, det vill säga en
+omdefiniering av gemensamma resurser till privat eller statlig egendom.126 För denna
+undersökning är det viktigt att studera om industrialiseringen av vattendragen i
+Sverige bär likheter med den processen.
+I efterdyningarna av World Commission on Dams,127 skrev Patrick McCully Silenced
+Rivers som ger en internationell överblick av större dammbyggnaders politiska, sociala
+125 Eivind Torp, Renskötselrätten och rätten till naturresurserna, 2008.
+126 Kenichi Matsui, Native Peoples and Water Rights.
+Irrigation, Dams and the Law in Western Canada.
+127 Ursprunget till World Commission on Dams var det hårda motstånd mot "large dams", dvs.
+dammar
+högre än 15 meter, hos påverkade samhällen och de utomparlamentariska organisationerna i världen, särskilt
+de som inriktade sin kritik mot Världsbankfinansierade projekt, sedan mitten av 1980-talet och framåt.
+och ekologiska aspekter.
+McCully pekar på maktaspekterna, att det ofta är urfolk,
+etniska minoriteter eller marginaliserade grupper som drabbas av dammprojekt,
+eftersom områden med rika och inflytelserika människor inte utgör bra dämnings-
+platser.
+Fördrivning på grund av dammbyggnationer är ofta särskilt hård mot dessa
+grupper och kan vara dödsstöten mot redan hårt exploaterade samhällens marker och
+resurser.
+Tvångsförflyttningarnas trauma fördjupas med ursprungsfolkens starka
+andliga band till sina marker.
+På ett övergripande kulturellt plan rubbas också de
+samhälleliga relationerna och sedvänjorna då de är baserade i det gemensamma hand-
+havandet av resurserna vilket utgör grunden för ekonomin.128
+Rebecca Hall har i en studie av diamantgruvor i Nordvästra Kanada använt
+begreppet industriell kolonisation mot bakgrund av en kontinuitet i urfolkens förluster
+och fördrivning, till följd av en kanadensisk kolonialism med välvilja som argument.129
+Vattendragens industrialisering i Sverige
+Studier kring politiska och sociala aspekter av vattenkraften i Sverige har gjorts av
+historikern Eva Jakobsson i avhandlingen Industrialisering av älvar.
+Jakobsson
+analyserar den omvandling av älvar till tekniska system som blev möjlig till viss del
+genom 1899 års förordning om kungsådreresolutioner men som kom att förverkligas
+helt i 1918 års vattenlag.
+I studien understryks naturuppfattningar som kulturellt
+betingade, jordbrukarna som förlorade sina betes- och odlingsmarker var inte "en
+grupp i pakt med naturen" utan hade sin egen instrumentella syn på naturen.
+rytmen i vattensystemet låg bortom de ingrepp som jordbrukarna själva kunde utföra,
+den räckvidd som industrialiseringen nådde separerade tiden från naturen.130
+Jakobsson belyser den tidiga perioden, innan vattenlagen 1918 som en tid då mer
+lokala hänsyn kunde tas i utbyggnadsprocesser då häradsrätten var den beslutande
+instansen.131 En slutsats som kan stämma för de södra delarna av landet dit Jakobsson
+förlagt sin närstudie.
+Men med ett postkolonialt perspektiv kan en sådan slutsats
+ifrågasättas gällande just samiska lokala intressen då renskötande samer genom 100
+första uppgift var att ordna en oberoende översikt av alla Världsbankfinansierade stora dammprojekt.
+Kommissionen kom att bestå av både motståndare och förespråkare.
+En slutrapport upplyste om vilka
+åtgärder som skulle vidtas för drabbade människor, behovet av att utreda rättvisefrågan i distribueringen av
+vinster och förluster av projekten, samt behovet av att förbättra de sociala och ekologiska tillstånden vid
+befintliga dammar.
+De centrala figurernas uppgifter och hemvister blev också fastställda.
+McCully analyserar
+och kritiserar denna utredning i sin utökade upplaga som kom 2001: Patrick McCully, Silenced Rivers 2001,
+s. xix, xxii.
+131 Jakobsson 1996, s. 161; Eva Jakobsson "Norsk och svensk vattenkraftutbyggnad.
+En komparativ studie" i
+Polhem: Tidskrift för teknikhistoria 1992 (10), s.252.
+år av jordbrukskolonisation bytts ut mot assimilerade samer eller inflyttade personer
+som nämndemän i häradsrätten.132
+Evert Vedung och Magnus Brandel har studerat 1900-talets utbyggnadsepok med
+fokus på de politiska partierna och statens agerande.133 Författarna delar in 1900-
+talets kraftutbyggnadsepok i fem vattenkraftregimer, som börjar med grundartidens
+regim 1880-1918, den obrutna utbyggnadens regim 1918-1961 som slutar med freden
+i Sarek, partsavtalens regim 1961-1972, Det statliga riksplaneskyddets regim 1972-
+1975, och Den energipolitiska planhushållningens regim från 1975.134 Med ett strikt
+fokus på politikens aktörer är frågan om inte det motstånd suddas ut som faktiskt kom
+till stånd under 1950-talet och särskilt ur lokala och samiska aktörers perspektiv.
+I en studie kring kulturminnesvårdens relation till vattenkraftutbyggnaden har
+förra riksantikvarien Margaretha Biörnstad analyserat framväxten av den ex-
+ploateringsarkeologi som sades ge en helt ny kunskap om och syn på Norrlands
+förhistoria.
+1939 års krislag och oppositionen mot den snabba utbyggnaden i mellan-
+norrland lyfts fram som en bidragande orsak till att samarbete mellan reglerings-
+föreningar och riksantikvarieämbetet inleddes.
+Det framstår som om fornminnes-
+vården fick en skjuts av de i utbyggnaderna inblandade aktörerna som den inte skulle
+ha fått annars, trots att en ny fornminneslag fanns som stöd.
+Biörnstads framställning
+visar också på att en närmast korporativ tanke fanns hos många av ämbetsmännen,
+som resulterade i en tämligen okritisk inställning till utbyggnaderna ifråga om
+bevarande av natur- och kulturmiljö.135
+Jonas Anshelm har analyserat opinionen mot vattenkraft genom tidskrifter från
+naturskydds-, hembygds-, miljö- och älvräddarrörelser framtill 1990-talet.136 En
+närmast enig mening rådde enligt Anshelm, om det goda i vattenkraftutbyggnad
+framtill 1940-talets slut.
+Ett mer utbrett motstånd vaknade dock under 1950-talet och
+det stämmer även tidsmässigt överens med när frågan börjar artikuleras inom
+Även om viktiga motståndsinsatser markeras, är fokus liksom i Vedung
+och Brandels studie, på ett riksplan där lokala och folkgruppsinitiativ lätt överskuggas
+för en allmännare riksdebatt.
+Historikern Lars J. Lundgren har i en studie av natur-
+skyddspolitiken i Sverige uppmärksammat de protester mot vattenkraftutbyggnaden
+132 Lundmark 2008, s. 109; Lundmark 2006, s. 105f; Nils-Johan Päiviö pekar på förlusten av häradsrätten
+som "lokal rättslig arena där samerna haft ett direkt inflytande över sin egen markanvändning till en regional
+myndighet där de fick ett ringa inflytande." Päiviö 2011, s. 196.
+133 Vedung & Brandel 2001.
+som restes under 1910-talet.
+Bland de etablerade naturskyddare som höjde sina röster
+mot vattenkraften och ingreppet i Stora Sjöfallets nationalpark med den första Suorva-
+dämningen, noteras även de invändningar mot företaget lappfogden gör såsom tales-
+person för renskötseln och renskötarna.137 Dessa invändningar kan behöva nyanseras
+utifrån lappfogdens ämbete och vad lappväsendet var för slags myndighet.
+Teknikhistorikern Staffan Hansson har i sin avhandling studerat tillkomsten av
+Porjus kraftverk som en del av en vision för industriell utveckling i Norrland.
+inriktas på aktörer och nätverk men fokuserar främst på de aktörer som rör sig inom
+en industriell och teknisk intressesfär.
+Samer och renskötare, länsstyrelse och
+lappväsende, är inte närvarande i det fokus på mer centrum-präglade aktörer som
+karaktäriserar Hanssons framställning.
+Det är de stora aktörerna, de centrala och
+slagkraftiga argumenten och motiven som kommer till uttryck även om vissa enskilda
+mindre mäktiga aktörer också märks.
+Men samiska aspekter på Porjus fortsatta
+historia, efter att den förste samiske ägaren tvingas sälja sin fallrätt, lyser med sin
+frånvaro.138 Nils Forsgren har i en rad böcker beskrivit Porjus, Suorva och
+Harsprångets utbyggnader samt kraftutbyggnad i Mellannorrland på uppdrag av
+Vattenfall och Porjus arkivkommitté men inte utan att en viss kritik av utbyggnaderna
+går att läsa mellan raderna.139
+Renskötsel och industrialiseringen av vattendragen
+Den tidigare forskningen om svensk vattenkraft i renskötselområdet är inte
+omfattande.
+Historikern Patrik Lantto har behandlat hur SSR och samerörelsen gav
+sig i kast med frågorna och i den undersökningen har Suorva studerats närmare.140
+Teknikhistorikern May-Britt Öhman har också Suorva som exempel när svensk
+utvecklingsassistans till Tanzania analyseras.
+Öhman menar att samerna inte var
+osynliga utan att de osynliggjordes av svenska staten när de opponerade sig mot
+omvandlingen av vattendragen samt att protesterna mot vattenkraften från 1950-talet
+ledde till att samerna synliggjordes.141 Osynliggörande är ett begrepp som vuxit fram
+inom det feministiska teoretiska fältet och förtar inte ett aktörskap.
+Snarare pekar
+osynliggörande i likhet med de begrepp som kommer att användas här, på aktörers och
+strukturers sätt att orkestrera möjliga fält att agera på.142 Gertrude Hanes har beskrivit
+139 Forsgren 1982; Forsgren 1987; Nils Forsgren, Den effektfulla älven 1989; Forsgren 1992; Forsgren 1995.
+dämningarna av Suorva baserad på egen tidigare forskning och genom att använda
+intervjuer och domstolsmaterial i boken Vaisaluokta under 100 år, vilken ger inblick
+i de direkta konsekvenserna för samerna och renskötseln.143
+Renskötseln och vattenkraft som forskningsfält har blivit mer uppmärksammat i
+Norge, där Altakonflikten är ett återkommande tema för de som skriver på området.
+Detta är rimligt då tillkomsten av det norska Sametinget kan ses som ett, om något
+fördröjt men direkt, resultat av kontroverserna kring Altautbyggnaden.144 Bland andra
+Ivar Bjørklund, Terje Brantenberg och Robert Paine har skrivit om det statliga ingrepp
+som Altautbyggnaden innebar med explicit fokus på renskötseln och samisk kultur.
+Hotet mot den samiska kulturen och inte bara mot renbetet, är en viktig aspekt.145 I en
+antologi har Kjell Haagensen och Atle Midttun sammanställt essäer om vattenkraft-
+konflikter i Norge.146 Bård A. Berg har i sin avhandling om förändringar i renskötseln
+vattenkraftutbyggnad på Helgeland som ett exempel.147 Arvid Holte har i en hoved-
+fagsopgave i geografi tagit fram en metod för bedömning av ingreppen genom ett antal
+fallstudier av utbyggnadsprojekt.148 I dessa studier saknas emellertid en analys av de
+koloniala aspekterna.
+I Finland har historikern Jukka Nyyssönen behandlat vattenkraften som en del av
+samernas politiska rörelse.
+Under 1950-talet skedde Lokka och Porttipahta-
+dämningarna.
+Enareträsk hade reglerats 1946 med konsekvenser för fisket.
+Men den
+första stora reduktionen av renbetesmark för samer i Finland kom med Sompi-
+reservoaren i slutet av 1950-talet.149 När det gäller renskötseln och andra exploatering-
+ar har sociologen Rebecca Lawrence behandlat vindkraften med paralleller till tidigare
+exploateringar.
+Lawrence lyfter fram den svenska demokratiska modellen och tron på
+att kunna balansera konkurrerande intressen.
+Denna modell har inte lyckats tillvarata
+samernas rättigheter och intressen utan har ständigt agerat utifrån vad den politiska
+majoriteten uppfattat vara det allmännas bästa.150
+143 Hanes 2000, se även Hanes B- och C-uppsatser: Gertrude Hanes Nutti, "Karesuandosamer i Vaisaluokta
+och Änonjalme.
+Dislokationens och vattenregleringarnas inverkan på deras näringar och hushållning" Opubl.
+B-uppsats i historia, Umeå Universitet 1987; Hanes-Nutti "Samernas rättsliga ställning vid de tre första
+Suorva regleringarna".
+Opubl.
+C-uppsats i historia, Umeå Universitet 1988.
+144 Einar Niemi, "Kategorienes etikk og minoritetene I nord.
+Et historisk perspektiv" i Samisk forskning og
+forskningsetik 2002, s. 35.
+145 Ivar Bjørklund & Terje Brantenberg, Samisk reindrift - Norske ingrepp 1981; Robert Paine, Dam a river,
+damn a people?
+146 Haagensen & Midttun 1984.
+148 Arvid Holte, Reindrifta og virkinger av kraftutbygging- et metodeforsøk.
+149 Jukka Nyyssönen, Everybody recognized that we were not white 2007, s. 162 ff.
+Eftersom industrialiseringen av vattendragen har inverkat på stora områden och
+många människors liv i Sápmi ingår den jämte andra faktorer i olika studier.151 Andrea
+Amfts avhandling Sápmi i förändringens tid tar upp förändringar inom renskötseln
+och det samiska samhället med fokus på genus- och etnicitetsrelationer.
+Här framhålls
+övergången till en penningekonomi som en betydelsefull faktor jämte andra orsaker
+till de stora förändringar som det samiska samhället mött under 1900-talet.152 En
+tendens finns dock att reproducera vad jag uppfattar som en statligt konstruerad syn
+på både samer och på rennäring: rennäringen sågs som ett system mellan kris och
+relativ balans och där avsikten var att renskötseln successivt skulle avvecklas och de
+överflödiga renskötarna assimileras.
+Amft väger inte in den historiska dynamiken i
+rennäringen såsom en del bland andra samiska näringar som haft en rytm av ingång
+och utgång innan statens regleringar gav upphov till ett sårbarare system.
+Amfts
+ambition att framhålla samiskt aktörskap och interna förklaringsfaktorer tenderar att
+förta de externa faktorernas inverkan och lägger också skuld på samernas eget
+handlande utan att till fullo beakta koloniala strukturer.
+Icke desto mindre är Amfts
+analyser och framställning av intervjumaterialet, särskilt gällande exploateringar, en
+värdefull referens för denna avhandling.
+Jan-Åge Riseth har studerat två områden i Norge med olika utkomst av rennäringen
+trots liknade förutsättning under en period som kännetecknas av teknologisk för-
+ändring.
+Riseth pekar på några moderniseringsfaktorer inom renskötseln från 1960 till
+1990, som står att finna i ett mer bofast levnadssätt, den ökade motoriseringen i det
+dagliga arbetet, en utökad marknad för renprodukter, införande av konsumtionsvaror
+samt en integrering i det nordiska välfärdssamhället.
+Renskötseln har förändrats från
+att ha varit ett sätt att leva till att bli en yrkessysselsättning.153 Åsa Nordin har däremot
+framhållit att renskötseln fortfarande är ett sätt att leva, en livsform som man väljer
+att vara kvar i, och att valet inte kan reduceras till ekonomiska bevekelsegrunder.154
+Sammanfattningsvis kan det konstateras att när det gäller renskötsel och vatten-
+kraft har forskningen ofta fokuserat samma projekt, Suorva för Sverige och Alta för
+Norge, vilket är motiverat då det var kännbara projekt med tydliga konsekvenser för
+såväl de samiska som de omgärdande samhällena.
+I dessa skildringar ter sig dock de
+tidiga utbyggnaderna och faktorerna kring den forcerade utbyggnaden under 1950-
+151 Skildringar om renskötseln förändring över tid i olika samebyar finnas att tillgå, exempelvis Bergstrand
+153 Jan-Åge Riseth, Sami Reindeer management under technological change 2000, s. 3.
+154 Åsa Nordin, Renskötseln är mitt liv.
+En analys av den samiska renskötselns ekonomiska anpassning
+och 1960-talen såsom underutforskade, samtidigt som koncentrationen kring vissa
+projekt ger skenet av att övriga delar av området varit tämligen förskonade.
+Det är en
+uppfattning som undersökningarna inom ramen för denna avhandling ska nyansera.
+Vad jag vidare gör, jämte de kanoniserade nationalekonomiska och teknologiska
+argumenten och perspektiven, är en skrivning av den svenska industrialiseringen av
+vattendragen i ett kolonialt sammanhang där fokus även riktas mot geografisk,
+tidsmässig och kulturell distansering och diskriminering.
+På så vis kan denna studie
+lägga ytterligare en pusselbit till historieskrivningen om vattendragens industrial-
+isering, om rennäringen och de samiska samhällena.
+Ett bakgrundskapitel följer närmast efter denna inledning.
+Arbetet har sedan delats in
+i tämligen kronologiska delstudier som var för sig undersöker olika delar av frågeställ-
+ningarna.
+Den första delstudien, kapitel tre, behandlar de tidigaste industrialisering-
+arna av vattendragen i renskötselområdet utifrån de institutionella utrymmen som
+bereddes aktörer såsom myndigheter, bolag, tjänstemän, renskötare och lokal-
+Tidsmässigt rör den sig i de första decennierna av 1900-talet.
+Utbyggnaden av vattenkraft i norra Sverige i samband med elproduktion för
+fjärrkonsumtion, kom att bli möjligt först med överföringstekniken under 1930-talet.
+Den andra delstudien, kapitel fyra, behandlar därför tiden under och efter andra
+världskriget och den krislag som stiftades vid krigsutbrottet samt det lagförändrings-
+arbete som skedde under perioden på vattenkraftutbyggnadens område.
+I kapitel fem
+följer en fallstudie av tillämpningen av krislagen i tre fall där Burvattnet, Sädvajaure
+och Suorvas tredje dämning studeras.
+De sista empiriska kapitlen sex och sju behandlar 1950- och 1960-talen då rensköt-
+ares motstånd mot vattenkraftutbyggnad synliggjordes och underlättades dels genom
+etableringen av Svenska Samers Riksförbund och förbundets samarbete med natur-
+skydds-, hembygds- och turistintressen på regional och nationell nivå.
+Övergripande förändringar för dessa områden skisseras i det följande kapitlet där
+en bakgrund tecknas och uttolkas och en överblick ges av de förändringar som sker
+inom renskötseln respektive på vattenkraftutbyggnadens område.
+En avslutande
+diskussion sker i kapitel åtta i förhållande till tidigare forskning och sammanfattar
+också resultaten.
+FRÅN JORDBRUKSKOLONISATION TILL
+INDUSTRIELL KOLONIALISM
+Står vid en strand En strandlös strand
+Se dig omkring!
+Gamla stränder finns inte mer
+Främlingar har tagit dem Deras behov är gränslöst
+Jag ser människors kamp i det öppna vattnets storm
+Den rätt som var vår finns inte mer
+Främlingar har tagit den Deras behov är gränslöst
+Ur "Strandlös strand", Paulus Utsi Följ Stigen, 2000.
+Den samiska befolkningens historia är sammanvävd med en förlust av land och
+naturresurser allteftersom de nordiska kungamakternas intressen i området ökade och
+de respektive staternas gränser formerades.
+Statsmakternas syn på, och behandling av,
+samerna har varierat genom århundradena mellan ett självständigt organiserat
+samhälle som skatteuttag fördelades på, och en utdöende folkspillra i behov av
+lagskydd.155 I detta kapitel ges först en bakgrundsteckning rörande samer i Sverige
+med fokus på relationen till staten, därefter presenteras rennäringens institutionella
+rum och renskötseln beskrivs kortfattat.
+En beskrivning av vattenkraftutbyggnadens
+institutioner och dess regelverk följer därpå.
+Samerna är ett ursprungsfolk som bor i fyra länder, Sverige, Norge, Finland och
+Ryssland.
+I dagens forskning och diskussion kring urfolksrätt handlar det inte om vem
+som var först på en specifik plats för att beteckna ett urfolk utan att "en grupp ska ha
+en historisk koppling till de folkgrupper som fanns på platsen vid tiden för koloni-
+sering eller erövring av den grupp som idag dominerar området".156 Samerna anses
+ändå vara de som först mer än tillfälligt uppehöll sig i fjällmarkerna och de omgivande
+155 Patrik Lantto, "Nationell symbol, etnisk markör eller utdöende näring?" I Lantto, P. & Sköld, P (red)
+Befolkning och bosättning i norr, 2004; Bertil Bengtsson, Samerätt 2004, s. 31ff; Lennart Lundmark, "Från
+ursprungsbefolkning till invandrargrupp.
+Samerna i svensk forskning under 1800-talet" i Brändström, Kjell-
+Arne (red.
+), Bilden av det samiska, samerna och det samiska i skönlitteratur, forskning och debatt, 2000.
+skogsmarkerna i det som kom att bli Sveriges nordliga områden.157 Det är också tydligt
+i den första renbeteslagen från 1886.
+Syftet med lagen var att minska konflikterna
+mellan jordbruket och renskötseln och i förarbetena erkändes med självklarhet
+samernas besittningsrätt till sina betesområden i Lappmarken, den var utan tvekan
+äldre än kronans.
+Det var vinterbetesområdena och om de skulle lagfästas som
+diskussionen rörde.
+Men den tidens lagstiftare var influerade av de kulturhierarkiska
+och rasistiska tankegångar som florerade vid 1800-talets slut i Europa och västvärlden,
+om att nomadiserande folk inte kunde upparbeta äganderätt till de marker de
+använde.158 Därför förbisågs den gamla samiska rätten i renbeteslagen, en rätt som
+genom århundradena successivt skurits ner.
+Man förbisåg även det faktum att på flera
+håll både i Jämtland och Lappland var renskötare redan bofasta och bedrev jordbruk
+vid sidan om renskötseln.159
+För denna framställning är det dock viktigast med en beskrivning från den tid, 1500-
+tal, när kungamakten börjar agera kring det område som samerna levde i. Det är också
+då ett skriftligt källmaterial uppkommer i form av dokumenterade uppbörder som
+visar vilka som befann sig i dessa områden.160
+Tiden före kolonisationen
+Även om meningarna går isär om vad som kan sägas vara ursprungligt samiskt, finns
+källor som belägger ett kollektiv, som i forskningen getts namnet siidasamhället.161
+Detta samhälle disponerade ett område vilket övervakades och styrdes av en byarätt
+eller kåtating som fördelade marker och fiskevatten inbördes mellan hushållen.
+Familjer eller släktgrupper använde olika resursområden under olika tider på året och
+huvudnäringarna varierade mellan jakt och fiske, insamling av växter och bär,
+småskalig semi- och nomadiserande renskötsel samt handel med pälsverk och torrfisk.
+I Jämtland finns även tecken på en tidig bofasthet.162 En släktgrupp använde samma
+157 Bengtsson 2004, s. 31, hänvisar till det svåra källäget och den omstridda historien men vill ändå sluta sig
+till ett sådant uttalande.
+Tidigare forskning har gått i vågor om huruvida samerna var först på plats.
+Den så
+kallade "fremrykningteorin" som Yngvar Nielsen lanserade på 1890-talet och som fick stort genomslag
+menade att samerna kommit österifrån och sedan gått söderut för att komma till området kring Trondheim på
+Den teorin gick emot de förhärskande uppfattningarna om samerna som ett ursprungligt folk i
+norr.
+159 Gudrun Norstedt, Lappskattelanden på Geddas karta 2011; Ingwar Åhrén, Kraantje - Gransjön 2011.
+160 Lundmark, Lennart, Uppbörd, utarmning, utveckling 1982 s. 7f, 171f; Statens rätt till "ödemarkerna" i
+norr diskuteras av Lennart Stenman, Avvittringen i Västerbottens län 1983, s. 25.
+161 Siida är nordsamiska, inlånat till svenska som sita, och betyder by eller flyttlag.
+Siida/Sita avser gruppen
+eller flyttningslaget samt tillhörande renhjord men också dess betesland.
+Se Berit Inga & Ida Sunna,
+Renskötarkvinnor.
+Om renen, landskapet och språket 2013, s. 10.
+162 Se Eidlitz Kuoljok 2011; Lundmark 2006, s. 20f; Bertil Marklund, "Några teoretiska aspekter vid studiet
+av skogssamiska lappskatteland" 2005, s. 62-65; Åhrén 2011.
+områden år efter år och rätten till markerna kunde även föras över till nästa generation.
+Om stora förändringar skedde i gruppstorleken kunde byarätten överföra ett område
+från en krympande grupp till en växande grupp.
+Vid midvinter samlades byns grupper
+på en bestämd plats för att bland annat hålla ting och idka handel.
+Det var till de här
+vintervistena som kronans uppbördsmän kom i mitten av 1500-talet då den svenska
+statsmakten började agera i Lappmarken.
+Dessa samlingsplatser centraliserades av
+kronan 1605, då exempelvis Jokkmokk, Dálvvadis vilket betyder vinterboplats på
+lulesamiska, utsågs till vinterviste för samer i Lule lappmark.163
+Den tidiga kolonisationen
+Från kronans perspektiv fanns till en början inget intresse eller vinst i att förändra
+samernas samhällsorganisation.
+Det var dessutom svårt att kontrollera fångst-
+samhällen och nomadiska kulturer som använder stora svåråtkomliga områden.
+Skinnhandeln med samerna var mycket lönsam och kronan var därför försiktig i sin
+behandling av samerna.
+Det gick inte att komma över skinnen genom förtryck, då
+skulle samerna istället handla med konkurrenterna Norge eller Ryssland.
+En relativt
+varsam hållning från svenska kronans sida gentemot samerna bestod till slutet av
+Det fanns dock undantag till exempel i början av 1600-talet då Karl IX
+prövade orimliga skattehöjningar eftersom matvaror ansågs mest lämplig ur krigs-
+hushållningssynpunkt, men också i samband med kronans gruvdrift i fjällområdet.164
+Den svenska överhögheten befästes initialt genom samer som handlade med och
+skattade till svenskutsända birkarlar och fogdar i ett område utan några specifika
+gränser dragna, sedan även genom nybyggare, som odlade jorden och skattade till
+svenska kronan.
+Vissa trakter såsom Jämtland hade dessutom nyligen tillhört
+Danmark-Norge.165 Förändringar i skatteuttagen påverkade samerna, i mitten och i
+slutet av 1500-talet tog kronan ut skatten främst i skinn och pälsverk som efterfrågades
+på den europeiska marknaden.
+Omställningen blev därför stor med Karl IX:s skatte-
+ordning 1602 då matvaror ansågs mest lämplig ur krigshushållningssynpunkt.166
+Torrfisk, renkött och renar som uppbörd ställde helt andra krav på samerna.
+Detta har
+enligt Lennart Lundmark påverkat ett samiskt fångstsamhälles övergång till ren-
+nomadism.167 Det är en teori som har ifrågasatts dels utifrån geografiska skillnader
+inom Sápmi, dels eftersom ett skriftligt källmaterial inte fanns att tillgå som visar
+163 Lundmark 2006, s. 21; Ulla Svedell, Finska och samiska ortnamn i Sverige 2001.
+165 Lars Rumar, "Avradsland, skattefjäll och avvittring i Jämtlands län" 2008, s. 172f.
+situationen innan övergången.168 År 1695 lades skatten åter om att gälla kollektiv upp-
+börd och skatteland samlades till Lappbyar där sådana inte förut funnits, på vissa
+ställen, i Jämtland till exempel, kom de att fortsätta ha formen av siitor.169
+Häradsrätten
+Den svenska häradsrätten påbörjade sin verksamhet i Lappmarken under första
+hälften av 1600-talet och det svenska rättsväsendet hade då anpassat sig till
+byorganisationer i hundratals år.
+Genom nämndemännen hade böndernas lokala
+sedvanerätt stort inflytande på rättskipningen, vilket även gällde för Lappmarken.
+Domstolens uppgift var att finna en balans mellan ortens sedvanerätt och rikets lag.
+Lappmarken, där häradshövdingen bara besökte varje tingslag några dagar per år,
+bestod hela nämnden av samer.
+De enskilda familjernas områden döpte de svenska
+myndigheterna till lappskatteland.
+Men varken domaren eller fogden hade kännedom
+om de geografiska förhållandena och de släktförhållanden som åberopades vid tvister.
+Därför skötte även i fortsättningen lappbyn i praktiken fördelningen av lappskatte-
+landen men efter 1695 års reform även själva skattefördelningen.170
+Så länge samerna stod ekonomiskt starka kunde de upprätthålla de oreglerade
+rättsliga förhållandena.
+Men samerna fick en svagare ekonomisk ställning från 1700-
+talets sista decennier.
+Det berodde på intensivare renskötsel, det vill säga att hjordarna
+hölls för tätt när vajorna skulle mjölkas så att sjukdomar spreds.
+Det berodde också på
+svåra vargår och ökad nybyggeskolonisation som delade skattelanden och ledde till
+tvister om betesland samer emellan.
+Samernas nyckelroll i handelssystemet gick alltså
+tillbaka samtidigt som andra näringar började utvecklas i Norrland.
+Då stod de
+oreglerade förhållandena öppna för länsstyrelsen att begagna sig av eftersom det inom
+den myndigheten funnits missnöje sedan 1600-talet kring häradsrättens hantering av
+lappskattelanden.
+Under en tid då en ung, oerfaren och till på köpet olämplig härads-
+hövding tillträdde sin tjänst, passade länsstyrelsen på, enligt Lennart Lundmarks
+beskrivning, att ta över inskrivningarna på lappskatteland från häradsrätten.
+Jord-
+naturen, vem som stod som ägare till fastigheten, blev betraktad annorlunda, vad som
+hade betraktats som skattejord blev kronojord.
+Samernas rätt urholkades.
+Markerna
+kom att betraktas som kronans.171
+168 Lars Rumar, Historien och Härjedalsdomen, 2014. kap 5.4 [under utgivning].
+169 Päiviö 2011, s. 97; Vintersitan som tillkommen genom kolonialmaktens påverkan diskuterats i Eidlitz
+Observera olika stavningar av siita respektive
+siida beror på geografisk och språklig belägenhet.
+Siida är den nordsamiska stavningen; Lantto 2012, s. 43.
+Idéer kring rätten till markerna
+Kolonisationsförloppet i samernas land har formats av idéerna kring rätten till det som
+av staten betraktades som ödemarker men också av prioriteringen av vissa näringar
+som förväntades ge staten bäst avkastning.
+Till en början respekterades samernas rätt
+till marken, den var att betrakta som skatteböndernas rätt, vilken under 1600-talet inte
+var jämförbar med en modern äganderätt.172 Kronan gav bergsbruket och gruv-
+näringen företräde framför jordbrukskolonisation och jordbruk genom olika slags
+privilegier samt med 1683 års Skogsordning som syftade till att säkra skog för bergs-
+brukens bränslebehov.173 Sedan åtminstone Lappmarksplakaten 1673 och 1695 men
+främst Lappmarksreglementet 1749 har områdena bebyggts och uppodlats av
+människor av olika ursprung som i någon mån gjort intrång på den ursprungliga
+befolkningens levnad.
+Bland dessa nybyggare var många samer som slog sig ner på sitt
+eller någon annans skatteland.
+Vissa byar, åtminstone i Västerbottens län, bestod till
+stor del av samer som tagit upp nybyggen, blivit klockare i kyrkan eller samer som gift
+sig med bybor och sina bofasta släktingar.174
+Idén om att nybyggare och nomadiserande samer kunde samsas om samma livsrum
+eftersom de förde så pass olika näringar - den så kallade parallellteorin - kom till
+uttryck i lappmarksplakaten.
+Samer förutsattes ägna sig åt renskötsel och nybyggare
+företrädesvis kreaturshållning och odling men fick även idka jakt och fiske i liten
+utsträckning.
+Staten gav frihet från skatt ett antal år och livslång frihet från
+knektutskrivning till den som satte sitt bo och odlade upp Lappmarken.
+Men bosätt-
+aren skulle alltså inte inkräkta på samernas näringar, renskötsel, jakt och fiske.175 Men
+då tog myndigheterna inte i beaktande att förutsättningarna var små att livnära sig på
+enbart jordbruk i området och att jakt och fiske i stor utsträckning skulle bli
+nödvändiga komplement till det svåruppodlade området.
+Dessutom var de bästa
+odlingsplatserna ofta mjölkningsvallar som användes med jämna mellanrum av ren-
+skötaren som var innehavare av det skattelandet.
+Det var kring jakt, fiske och
+173 Stenman 1983, s. 26f, 29; Lennart Lundmark, "Skogsordningen 1683 och äganderätten till Lappmarken", i
+Lundmark, L. & Rumar, L. Mark och rätt i sameland 2008, s. 13ff.
+174 Se Norstedt 2011; Ossian Egerbladh, Ur Lappmarkens bebyggelsehistoria Stensele 1741-1860 1972 s. 161.
+Johan Thomasson, "Skattlapp" från Granbyn insynade nybygge på Mårten Nilssons, Umbyn, skatteland 1744
+utan Nilssons samtycke; Se även Gunnar Lindgren, Kolonisationen av Umbyn 1995.
+175 Lantto 2000, s. 36f; Nordin 2002, s. 42f; Lennart Lundmark, "Samernas jakt- och fiskerätt i Lappmarken
+och Jämtland före 1928" i Lundmark, L. & Rumar, L. Mark och rätt i sameland 2008, s. 149.
+nybyggarnas odlings- och slåtterställen de stora konflikterna skulle gro.176 Myndig-
+heterna fick efterhand överge parallellteorin och gjorde det till nybyggarnas fördel.
+När en modern äganderätt uppkommer, i slutet av 1700-talet med Gustaf III
+förenings- och säkerhetsakt, hade samernas ställning försvagats och de kom att
+nonchaleras i uppgraderingen.
+Men innan dess upprätthöll lappbyn och häradsrätten
+gammal praxis för att samerna hade en stark ställning och renskötseln expanderade,
+samernas näringar var viktiga för kustlandets ekonomi.
+Därför fick också samerna
+goda villkor när nybyggesstadgan förnyades i lappmarkreglementet 1749 och vid
+gränsuppgörelsen med Danmark-Norge 1751.177
+Mellan åren 1751 och 1753 drogs Lappmarksgränsen och denna gränsdragning har
+tolkats som en protektionism, som inte specifikt var riktad mot samerna utan för att
+skydda lappmarkens skattelandsinnehavare mot kustböndernas fiskeräder i samernas
+och nybyggarnas område.
+Samtidigt lagstiftades om den gränsöverskridande
+renskötselns betes-, fiske, jakt och handelsrätt mellan konungarikena Sverige-Finland
+och Danmark-Norge i ett tillägg till gränstraktaten 1751.
+Detta tillägg, kallat
+Lappkodicillen, har betraktats som ett mycket viktigt dokument för samernas sedvane-
+rätt men flera forskare har även lyft fram negativa konsekvenser för samerna.
+Lapp-
+kodicillen kan ses dels som ett fastslående av att samerna kunde vara ägare till
+lappskatteland, och dels ur perspektivet av ett påtvingat val av medborgarskap som
+innebar att land i princip bara kunde ägas i "hemlandet".
+Detta medförde, åtminstone
+i norra Lappland, att de renskötande samerna använde markerna inom lappbyn mer
+kollektivt.178
+Länsstyrelsen styr
+Kolonisationen i Lappmarken tog sakta fart för att eskalera under första hälften av
+1800-talet, vilket föranledde samverkan men också konflikter mellan nybyggare och
+renskötare.179 Under denna period förändrades också Kronans anspråk på mark-
+Ekonomiska och fastighetsrättsliga principer började tillämpas och de gamla
+fursteanspråken översattes gradvis till en modern äganderätt.
+Behandlingen av lapp-
+skattelanden där länsstyrelsen slutade ge samer besittningsrätt till sina skatteland, helt
+utan direktiv från högre ort, visar att rätten till mark hanterades på ett mer godtyckligt
+176 Lars Rumar, "Kampen om hässjorna" I Lundmark, L. & Rumar, L. Mark och rätt i sameland 2008, s. 59f.
+178 Lantto 2000, s. 36ff; Päiviö 2011, s. 195; Lantto 2010, s. 9; Kodicillen åberopas ofta till stöd för att
+samerna kunde ha äganderätt till marken, en annan uppfattning om kodicillens betydelse kommer fram hos
+HD i Skattefjällsmålet, se NJA 1981, s. 203ff.
+179 Nordin 2002 har studerat skötesrensystemet som en viktig länk mellan befolkningsgrupperna, se s. 179ff.
+sätt än i övriga Sverige.
+Föreskrifterna från 16- och 1700-talen om jordeböcker tillämp-
+ades inte i Lappmarken förrän 1825.
+Lappbyarna började föras in i jordeböckerna
+under rubriken "kronojord under enskild disposition" 1858 vilket betydde åborätt eller
+upplåtelse på grund av särskilda stadganden.
+Hela lappbyar lades nu in som skatteland
+i jordeboken med en skattesumma och jordnaturen uppgavs vara kronojord.180
+Den överordnade rätten till jakt och fiske var lappskattelandsinnehavarens, en rätt
+som kunde inskränkas genom att nybyggare fick en begränsad rätt till husbehovsfiske
+och jakt.
+Men det var också något som ändrades i och med att länsstyrelsen övertog
+hanteringen av lappskattelanden.
+Fisket i Lappmarken blev formellt fritt för alla 1852
+och jakten 1864.
+Dessa stadgor gällde på oavvittrad kronomark där det inte var annat
+bestämt exempelvis genom urminnes hävd.
+Hela lappmarken var dock oavvittrad, och
+samernas urminnes hävd till fisket och jakten åsidosattes vilket en jakt och fiskeri-
+utredning konstaterar på 1920-talet.
+Trots att också 1886 års renbeteslag borde ha för-
+nyat kunskapen om dessa rättigheter hos lokala myndigheter, förbisåg man samernas
+förstlingsrätt till jakten och fisket.181
+Avvittringen
+Avvittringen var en administrativ åtgärd som innebar att vad som betraktades som
+kronans mark avskiljdes från enskildas och samfälligheters marker.
+Det innebar bland
+annat att nybyggen skulle skattläggas, få sina gränser fastställda och tilldelas den andel
+skog som krävdes för att hemmansägaren skulle klara sig på sin lott.
+Den inleddes
+under mitten av 1600-talet i södra Sverige och blev en långdragen process som avslut-
+ades i Norrbotten 1915 och på 1920-talet i Västerbottens län.182 Avvittringen utfördes
+efter skilda principer i olika delar av landet och den fick därför olika konsekvenser även
+i de tre renskötsellänen.
+I 1824 års avvittringsstadga framkommer att en annan syn på
+vad som ansågs vara ödemarker hade fått genomslag, att den uppodlingsbara marken
+i enskild ägo gav mest nyttan för staten då den genererade skatteintäkter till kronan
+och gynnade befolkningsutvecklingen.183 Enligt denna stadga, som inte tog renskötseln
+med i beräkningen, inleddes avvittringen i Jämtlands län på 1820-talet.
+Därför för-
+lorades stora renbetesarealer, främst vinterbete, till privat ägo och avvittringen fick
+avbrytas 1841.184 Staten insåg efterhand konsekvenserna för renskötseln, efter samers
+klagan, och sökte minska förlusterna genom att avkastningen från avverkning av skog
+på kronans mark fonderades för inköp av renbetesfjäll, vilka i den processen blev om-
+definierade till statlig mark.185 Jämtlands läns skogsfond slogs samman med Jämt-
+lands läns lappfond och sedan samman med de andra länens lappfonder till Statens
+Lappfond 1943, sedermera Samefonden från 1971.186
+I avvittringsstadgan för Västerbottens och Norrbottens län 1873 hade myndig-
+heterna tagit lärdom av konsekvenserna i Jämtland och tog större hänsyn till
+rennäringen.
+Samerna fick använda renbetet på kronans mark under hela året, men
+dock enbart vintertid på mark i enskild ägo som de av sedvana använt.187 Förutom att
+en tidig kolonisering uppstått kring de gruvor som etablerades under 1600-talet i
+Torne, Lule och Pite Lappmark hade kolonisationen hunnit längre i Västerbottens län
+än i Norrbottens län.188 Sålunda kunde staten "behålla" större områden i norra Lapp-
+land än i södra utan att nybyggarna och lappskattelandsinnehavarna för den skull fick
+behålla alla sina insynade ströängar och de med markerna följande strand- och
+fallrätterna.189 Stora skogsarealer i Mellannorrland föll i privata händer under när
+avvittringen genomfördes där, vilka kunde realiseras i reda pengar när trävarupriserna
+steg under mitten och slutet av 1800-talet och då bolagen insett värdet av skogen.
+statligt ägda bruk kunde inköpas av bolag vilket blev utvecklingen i Norrbotten.
+framväxande skogsindustrin började utnyttja de norrländska inlanden genom
+flottning.190
+När avvittringen vunnit laga kraft erhöll kronan fullständig äganderätt till de
+marker som inte tilldelats andra.
+De kallades överloppsmarker eller kronoparker och
+var egentligen avsedda att indelas i nybyggen där så var möjligt.191 I det här samman-
+hanget kan kolonial agrarianism nämnas som en diskurs och ett effektivt verktyg att
+skilja människor från människor och människor från land och vatten.192 Kenichi
+Matsui har i studier från andra urfolksområden hänvisat till den lockeanska natur-
+rätten som grunden till jordbrukets utveckling och ideologiska dominans i den
+koloniala expansionen på bekostnad av urfolkens moderjord och sätt att nyttja
+markerna.
+Äganderätten till land etablerades enligt John Locke genom investerat
+arbete för nyttigt bruk av landet med särskilt avseende på jordbruk.
+Tanken att inte
+185 Se Israel Ruong, Samerna i historien och nutiden 1982, s. 60f.
+Maj:t:s rennäringskungörelse SFS 1971:438 §16.
+188 Erik Bylund, Koloniseringen av Pite Lappmark t.o.m.
+I kompensation tilldelades nybyggarna del i allmänningsskogen.
+190 Jan Jörnmark, Skogen, staten och kapitalisterna, 2004, s. 31, 271ff; Nordin, 2002, s. 63
+äga mer än vad man kunde bruka, stammar också från Locke och skapar en
+fundamental skillnad mellan nybyggare och icke-agrara urfolksamhällen.
+I början av
+1900-talet blev den koloniala äganderättsprincipen en avgörande faktor i föreställ-
+ningar om urfolkens vattenrätt i västliga Nordamerika.193 Samma äganderätts-
+principer som underlättat för jordbrukskolonialismen möjliggör en övergång till
+industriell kolonialism och sålunda jordbrukets tillbakagång över tid.
+En process som
+troligen liknar den svenska.
+I analysen kring industrialiseringen av vattendragen
+kommer därför, som tidigare nämnts, begreppen agrarkolonial respektive
+industrikolonial diskurs, att användas.
+Gränser och gränsöverskridande
+Struktureringen av nationalstaternas gränser i samernas land utfördes till en början
+med respekt för samernas sedvana och hävd men i slutet av 1800-talet framstår de
+alltmer som brickor i ett stormaktspolitiskt spel.
+I Norge, som efter Freden i Kiel 1814
+löstes från den politiska föreningen med Danmark och tvangs in i en union med
+Sverige, bedrevs en medveten förnorskningspolitik, främst riktad mot kvänerna, där
+exempelvis jord enbart såldes till norsk-talande.
+"Hotet" från öster ansågs bäst kunna
+tryggas med en norsk befolkning och samer och kväner, finskättade i Nordnorge, sågs
+närmast som en säkerhetsrisk.194
+Norska staten ville även begränsa eller upphäva svenska samers betesrätt i Norge.
+1751 års gränstraktat kom att utredas från 1843, och 1883 stiftades den svensk-norska
+renbeteslagstiftningen, Faellesloven.
+Då hade redan de första ryska gränsstängning-
+arna skett mot Norge 1826, i och för sig genom avtal, och 1852 stängdes den norsk-
+finska gränsen.
+Ryssland stängde slutligen den svensk-finska gränsen även för svenska
+samer 1888.195 Stängningen blir början till det som Lars Norberg har beskrivit som en
+svensk undfallenhetspolitik gentemot Norge gällande det gränsöverskridande ren-
+betet.196 Svenska samer förlorade därmed successivt alltmer av sitt sedvanebete, med
+stor konsekvens för den samiska befolkningen då tvångsförflyttningar av samer inom
+Sverige använts som en lösning istället.197 Innan renbeteslagen kom till var en samisk
+194 Einar Niemi, Einar, "Kategorienes etikk og minoritetene i nord.
+Et historisk perspektiv", i Samisk
+forskning og forskningsetikk 2002, s. 27f; Johannes Marainen, "Tvångsförflyttning av samer", " i Norrbotten
+196 Udtja Lasse, Begrav mitt hjärta vid Udtjajaure 2007.
+197 Hanes 2001; Marainen 1996; Åhrén, Ingwar, "Tvångsförflyttning eller dislokation", i Norrbotten 1976/77
+strategi att byta medborgarskap till det som passade renskötsel och utkomst-
+möjligheter bäst.198
+Odlingsgränsen
+För att skydda renbetesmarkerna beslöt statsmakten 1867 att en odlingsgräns skulle
+dras i Lappland, väster om den fick inte fler nybyggen anläggas.
+Men inte förrän 1890
+hade den definitiva odlingsgränsen beslutats och trots det beviljades upplåtelser av
+olika slag därefter.199 Odlingsgränsen hade diskuterats sedan tidigt 1800-tal och det
+motiverades inte utifrån att skapa en gräns ovanför vilken renarna skulle befinna sig
+efter sista april, utan främst för att skydda renbetesmarkerna mot fler nybyggen.
+så kallade parallellteorin hade definitivt övergetts.
+Under tidigt 1800-tal hade det även
+varit tal om att skydda vinterbetesmarker för renskötseln men den frågan blev det inget
+av med förrän renbeteslagen 1886.200
+Men den statliga protektionismen gentemot renskötseln bör ses utifrån ekonomiska
+perspektiv, initialt gällande att renskötseln var en näring som kunde bedrivas i
+områden där andra näringar inte kunde bedrivas.
+Beskyddet kan också betraktas
+utifrån en agenda som visar sig allt mer i slutet av 1800- och början av 1900-talet, om
+naturresurser som skulle utnyttjas.
+Staten skulle då tillhandahålla en rätt för ren-
+skötseln, där det fanns möjlighet att undanta mark för samhälleliga eller industriella
+Det kan jämföras med naturskydds- och nationalparkslagstiftningens utform-
+ning 1909, där de områden vilka kom i fråga utgjordes av mark som betraktades som
+ekonomiskt värdelös.201 När den agrarkoloniala diskursen hade decimerat utrymmet
+för skogsrenskötseln men även fjällrenskötseln främst i skogslanden eftersom jord-
+bruk i fjällen var mycket svår, kom den begynnande industrikoloniala diskursen som
+återfinns i vattenlagen 1918 och renbeteslagen 1928 att ta sikte mot fjällrenskötselns
+året-runt-område.
+Sedan den svensk-norska renbeteslagen och den första renbeteslagen (RBL) stiftades
+i Sverige 1886 har staten reglerat renskötseln och dess utövare och på många sätt
+kontrollerat den samiska befolkningen.
+Att lösa konflikter mellan bönder och rensköt-
+199 Lundmark 2006, s. 154; Lennart Stenman, Ströängar - ett svenskt exempel på rättssäkerhet 2004, s. 31.
+201 Lars J. Lundgren, Staten och naturen.
+Naturskyddspolitik i Sverige 1869-1935.
+are har ansetts vara lagstiftarnas ursprungliga intention samt att säkra renskötseln
+som en specifik samisk sysselsättning, med områden avsatta för detta ändamål där det
+följde särskilda rättigheter.
+Renbeteslagarna gav kollektiv nyttjanderätt till de
+områden som samer hade bebott och använt för sina olika levnadssätt långt innan
+staten gjorde några territoriella anspråk i området.
+En huvudtanke bakom kollektiv-
+iseringen var effektivare utnyttjande av de tidigare enskilt och ojämnt använda
+I senare tid har detta utbyte av individuell rätt till en andelsrätt i lappbyn
+karaktäriserats som ett rättsövergrepp.202
+I 1886 och 1898 års lagar antyddes att endast vissa i den samiska befolkningen,
+aktiva renskötare, hade tillgång till rättigheterna, och det blev explicit uttalat i 1928 års
+lag.
+Denna regel skapade grupper med olika rättigheter inom det samiska samhället
+och gäller fortfarande som rättighetsgrund.203 Ulf Mörkenstam har belyst hur dåtidens
+lagstiftare resonerat, att renbeteslagen innebar särrättigheter som måste motiveras
+utifrån ett tydligt särskiljande från den övriga befolkningen av den grupp som till-
+erkändes rättigheterna.
+Ett annat viktigt inslag var att rättigheterna och skyldigheterna
+var kollektiva, vilket fick stor betydelse för en enskild sames rättigheter.204
+I RBL stadgades om tiden för vinterbetet - det vill s��ga tiden då renarna tilläts vistas
+utanför året-runt-markerna som låg ovanför odlingsgränsen i Västerbottens och
+Norrbottens län samt inom renbetesfjällen i Jämtlands län och på kronans mark
+nedom odlingsgränsen - från den första oktober till sista april.205 Områdena som av-
+satts till renbetesland delades in i lappbyar oavsett om det funnits sådana samman-
+slutningar i området innan, med det förbehållet att endast de som själva erhållit rätt
+till det eller vars förfäder tillhört lappbyn eller ägt rätt att vistas inom området fick
+uppehålla sig där under sommartid.
+206 I varje lappby skulle en ordningsman finnas
+som utsågs av medlemmarna.
+Ordningsmannen skulle vara länken mellan renskötarna
+och myndigheterna och bland annat "befordra god ordning" inom byn och anmäla
+förseelser mot lagar.207
+Självklarheten i att tränga undan och omforma det ursprungliga samhället är en
+kolonial tanke som återfinns i renbeteslagen.208 1886 års renbeteslag utgick från att
+205 Odlingsgränsen var inte beslutad vid RBL 1886, men i RBL 1898 inbegriper lydelsen gränsen som en
+markör för året-runt-markerna.
+206 Termen refererar inte till en by i vanlig bemärkelse utan både till ett geografiskt område där medlemmar i
+byn har renskötselrätt samt till medlemmar i denna samfällighet.
+markerna ovan odlingsgränsen var statliga och renskötselrätten kodifierades som en
+nyttjanderätt.
+Områdena bestod både i av sedvana kollektivt och individuellt ut-
+nyttjade områden samt individuella skatteland.
+Rent formellt blev skattelanden
+avskaffade i och med RBL 1886 och hade på myndighetsnivå försvunnit i Norrbotten.
+Däremot använde lappfogden i Västerbottens län skattelanden strategiskt i samband
+med upprättandet av byordningar, för att hålla renskötarna lugna med att förespegla
+att den gamla ordningen gällde.
+Det var en metod som samerna snart genomskådade
+beaktat den kritik som riktades från vissa lappbyar då gränserna mellan olika
+skatteland var okända för renskötarna.209 I lappfogdeinstruktionen inom Väster-
+bottens län 1895 omnämns lappskattelanden explicit som delar av betesområdet.210
+Avsikten var alltså att avskaffa skattelanden och det har i forskningen visat sig att
+lagstiftaren trodde sig ha gjort detta, men de efterföljande årens praktik vittnar om att
+så inte var fallet.
+Skattelanden fortsatte att vara enheter och gränser som användes
+både av myndigheterna och av samerna själva.
+Bland annat i Arjeplog, Jokkmokk och
+Gällivare levde skattelanden kvar i renskötarnas dagliga praktik långt in på 1900-
+talet.211 Om det uppstod betesbrist eller trängsel på markerna hade länsstyrelsen rätt
+att besluta om överflyttning av renskötare till närmaste lappby där utrymme fanns,
+principen var att den som ägde egna renar eller hade andra samers renar i sin vård
+samt hade längst koppling till området i fråga, fick stanna kvar.
+I praktiken fungerade
+det dock inte på det viset utan det fanns utrymme för godtycke.212
+Vidare reglerade lagen renskötarnas kollektiva rättigheter och skyldigheter: en
+sådan rättighet var att använda skog, men inte till att uppföra bostad, visthus eller
+stängsel utan tillåtelse från skogsförvaltare, samt att jaga och fiska i de områden de
+uppehöll sig med renarna.
+Renskötarnas skyldighet var bland annat att ta den minst
+skadliga vägen över enskild mark och att betala ersättning för intrång på annans mark
+och uppehåll i vinterbetesområdet utöver lagstadgad tid.
+Renskötseln hade också
+skyldighet att vika undan för jordbruk, så till vida att de skulle få andra marker
+anvisade.
+I lagen fanns också en paragraf som stadgade att skogsrenskötsel måste vika
+för fjällrenskötsel och var ett uttryck för hur myndigheterna till en början idealiserade
+och prioriterade fjällrenskötseln.
+Denna inställning kom att ändras under 1930-talet
+då synen på skogsrenskötseln förändrades och en lappfogdetjänst tillsattes för skogs-
+210 Kungl.
+Förordningar m.m.
+gällande Lappväsendet inom Västerbottens län.
+Transumt av nådigt brev den
+18 oktober 1895 rörande Lappfogdens åligganden, Umeå 1914, s. 88.
+211 Lantto 2000, s. 39 samt not 10, s. 58; År 1897 godkände länsstyrelsen i Västerbottens län en inrymning på
+skatteland.
+området.
+Under 1950- och 1960-talet blev skogsrenskötseln snarast en förebild för
+rationaliseringen och den framtida rennäringen.
+Trots det stod ändå paragrafen kvar i
+lagen, vilket blev föremål för många debatter och bidrog till att många skogssamebyar
+under SSR:s tidiga år inte anslöt sig till riksförbundet.213
+De marker som var möjliga att använda till slåtter och bete vilket tillsvidare inte
+orsakade renskötseln skada, kunde upplåtas för arrende.
+Det gällde även fiske och jakt.
+Sådana upplåtelser kom att beslutas av länsstyrelsen efter att renskötarna hördes i
+ärendet.
+Samerna ansågs inte kapabla till gemensamma beslut om avtal utan fråntogs
+rätten att själva upplåta sina forna marker.
+Avgifterna från upplåtelserna inflöt till
+lappfonderna och användes till förmån för renskötseln.214
+Andra inbyggda mekanismer, som fick effekter i senare uttolkningar av lagen och i
+senare lagar, var att samerna skulle vara tacksamma för statsmakternas välvilliga
+Staten upplät sina marker till renbete och avlönade lärare till samernas
+Allt utan att samerna "behövde" betala skatt.
+Dessa koloniala, patriarkala tanke-
+gångar, som korresponderar till Kiplings berömda ord "the White mans burden",
+benämndes "Lapprivilegiet".
+Att samerna enligt myndigheternas syn privilegierades,
+samtidigt som de nekades betala skatt, snarare skapade och upprätthöll en konfliktnivå
+gentemot dem som inte erhöll dessa rättigheter.
+Idén om lapprivilegiet, att de rensköt-
+ande samernas rättigheter var en förmån förlänad av staten, var tydligt etablerat i
+förarbetena till 1928 års renbeteslag.215
+Kolonialt förmynderi
+Lappfogden var den statligt utsedde tjänsteman som skulle övervaka lagens efterföljd
+bland renskötarna.
+Ämbetet kom till 1885 för att lösa konflikter som uppstått i
+Jämtland före den första renbeteslagstiftningen 1886.
+Lappväsendets och lappfogdens
+förmynderi kan ses manifesterat bland annat i att de förde renskötarnas talan i olika
+frågor samt hade rätten att besluta om tvångsslakt av renar och tvångsförflyttning av
+familjer som en lösning i områden med för högt renantal.216 Detta myndighetsstyre
+reser frågan som Lars Thomasson har ställt angående fogdeväldet "som passiviserade
+samerna och förhindrade, i varje fall allvarligt fördröjde, den utveckling mot själv-
+ansvar och delaktighet som genom demokratiska processer i övrigt samtidigt växte
+fram på andra samhällsområden."217 Ett exempel som visar lappfogdens långtgående
+217 Lars Thomasson, Ur jämtlandssamernas nutidshistoria.
+En mer än hundraårig kulturkamp 2002, s. 77
+befogenheter var övervakningen av de åtgärder som myndigheterna ansåg nödvändiga
+"för att främja lappbarnens ändamålsenliga uppfostran och undervisning."218 Citatet
+från lappfogdeinstruktionen för Västerbotten från 1895 vittnar om det helhetsgrepp
+den svenska renskötselpolitiken kopplade kring renskötande samer och även kring de
+icke renskötande samerna i sitt osynliggörande av dem: det är "lapp-ska-vara-lapp"-
+politiken som börjar göra intåg under denna tid.
+Det var kyrkoherden i Karesuando,
+Vitalis Karnell, som myntade begreppet i den feministiska tidskriften Dagny 1906:
+Gynna gärna lapparna på allt sätt i deras näring, gör dem till sedliga, nyktra
+och nödtorftigt bildade människor, men låt dem icke läppja på civilisationen i
+öfrigt, det blir i alla fall bara ett läppjande, men det har aldrig och skall aldrig
+bli till välsignelse.
+Lapp skall lapp vara.219
+Politiken fick sin tydligaste inramning i retoriken kring utbildningsfrågorna och
+nomadskolan.
+Illustrerande i sammanhanget är det faktum att ingen lappfogde var
+uttalat same.
+Torkel Tomasson ansökte men fick avslag just på grund av att han var
+same och förutsattes vara för partisk för uppdraget.220
+Den svenska samepolitikens framväxt tog sig administrativa uttryck: främst med
+etablerandet av en myndighet som implementerade politiken, lappväsendet.
+myndighet förlades till länsstyrelsen i de tre nordligaste länen, Norrbotten, Väster-
+botten och Jämtland men var i verkligenheten tämligen självständig.
+Från början
+bestod lappväsendet endast av lappfogdar, en i varje län och hade tillkommit som en
+tillfällig lösning för att hantera problem i de respektive länen.221 Patrik Lantto har
+beskrivit lappväsendet som den "oplanerade myndigheten" och länsstyrelserna kom
+att betrakta det övervakningsarbete lappfogdarna utförde som viktigt och värdesatte
+den kunskap om renskötselns frågor som de bidrog med.222 Det ledde till att lapp-
+väsendet blev en mer permanent myndighet och fick sedermera utökade resurser.
+tillkomsten av en underordnad befattning i form av lapptillsyningsmän 1913, vilkas
+huvudsakliga uppgifter var att mer direkt övervaka och assistera renskötarna ute i
+renskogen, samt delningen av Norrbottens lappfogdedistrikt 1916 för att stärka lapp-
+väsendets administrativa räckvidd, kan arbetet sägas alltmer inriktas mot att övervaka
+218 Kungl.
+gällande Lappväsendet inom Västerbottens län 1914, s. 88, min kursiv.
+I de
+båda äldre instruktionerna för Jämtland (1885) och Norrbotten (1889) talas om att "främja det uppväxande
+släktets undervisning".
+219 Vitalis Karnell "Lapparna och civilisationen" i Dagny 1906, s. 48.
+renskötarna och samerna.223 Eftersom lappväsendet innehade en relativt självständig
+position inom ramen för länsstyrelserna, kom de personer som utnämndes till lapp-
+fogdar under de tidiga decennierna att utöva ett stort inflytande över hur arbetet
+strukturerades och hur RBL och andra lagar tolkades.224
+Lappfogden och tillsyningsmannen - som bland annat skulle hålla sig väl insatt i
+förhållanden som rörde samerna och deras renar samt vara ett stöd i vissa frågor som
+de inte ansågs klara själva såsom ekonomi och gemensamma beslut - avspeglar den
+herdeuppgift som staten övertagit från kyrkan och delegerar ut lokalt.
+Michel
+Foucaults Pastoral power begrepp ringar in hur subjektiveringen av individen sker
+genom att den moderna staten tar upp tankegods och uppgifter från den kristna kyrkan
+och dess institutioner som var stadd på tillbakagång i ett alltmer sekulariserat
+samhälle.225 Denna makt har frälsning som sitt yttersta syfte och är inte kommender-
+ande, dess utövare framstår istället som beredda att offra sig för församlingens
+frälsning.
+Trots det ser inte makten enbart till hela samhället utan också till varje
+individ specifikt och genom hela livet.
+Den pastorala makten utövas genom kännedom
+om människors tankar, deras insida och innebär en kunskap om individerna och en
+förmåga att styra dem vilket den svenska politiken riktad mot samer och uppbygg-
+naden av dess administration visar.
+Den moderna staten ska dock inte ses som en
+storhet utvecklad ovan huvudet på individer utan som en raffinerad struktur där
+individer kan integreras, villkorat av att individualiteten kan stöpas i en ny form och
+underkastas en uppsättning specifika mönster.226 Här anknyter begreppet till govern-
+mentalitetsanalysens identifikation, där vissa identiteter förutsätts och ger upphov till
+nya identiteter inom olika styrandepraktiker.
+Den anknyter också till synlighet, vilka
+idéer och föreställningar som präglat beslutsfattare och verkställare inom ett styr-
+ningsområde.
+Denna typ av utveckling förespeglar deltagande och demokrati inom
+ramen för ett förmynderibaserat system.
+Den framväxande svenska välfärdsstatens politik som ingrep i människors privatliv
+riktades inte enbart mot samer.
+Etniska svenskar med vad som uppfattades som
+avvikande beteende eller fysik blev också föremål för ingripanden, bland annat genom
+tvångssterilisering.
+Den diskriminerande politik, till exempel på utbildningsområdet,
+som riktades mot folkgrupper som resande, romer och tornedalsfinnar visar att
+225 Engelskans subject har dubbla betydelser vilket Foucault uppmärksammar.
+Han verkar dock vara ute
+efter just dubbelheten i ordets innebörd av å ena sidan underkastelse, å andra sidan självmedvetande och
+samvete.
+Michel Foucault, The Subject and Power 1982, s. 781.
+samerna inte var ensamma som utsatt grupp under denna tid.227 Att lägga till den
+koloniala aspekten till denna biomakt blir då intressant för att se hur det kan nyansera
+uppbyggnaden av den svenska välfärdsstaten.
+Inom politiken och även i forskningen har det länge ansetts att den svenska statens
+agerande mot samerna inte går att jämföras med kolonialmakters ageranden och
+behandling av länders ursprungliga invånare.
+Ett synsätt som utgår från en tanke om
+saltvattenkolonialism, att det måste ligga ett hav emellan kolonialmaktens moderland
+och koloni och därmed förutsätter att Sápmi alltid varit en del av Sverige, Norge,
+Finland eller Ryssland.
+Kolonisationen av samernas land har i forskningen framställts
+som fredlig under en lång tid, med övervägande drag av assimilation.228 Men om
+renbeteslagarna betraktas, dess motiv och konsekvenser både på kort och på lång sikt,
+med en urskiljning av vilka slags rättigheter vissa samer tillerkändes samt hur kronans
+syn på Norrland som Sveriges Indien, framstår begreppskomplexet kolonialism som
+användbart för att uttolka händelseförloppet.229
+Konsekvenserna av detta statliga agerande spelar fortsatt stor roll i dagens sam-
+hälle, där fråntagande av ansvar över egna förehavanden och resurser är det främsta
+exemplet.
+Skatteuttagen under 1500- och 1600-talen är exempel på kolonialmaktens
+politiska dominans, liksom inlemmande av samer i en ekonomisk struktur.
+Mer tydligt
+blir det vid slutet av 1700-talet då upplåtelser på lappskatteland övergick från att
+hanteras av häradsrätten, en instans som historiskt hade stark samisk och lokal
+anknytning, till länsstyrelsen vilket medförde att landen förlorade statusen som
+skattejord och kom att betraktas som kronans mark.230 Här hänger politisk dominans
+samman med samernas förlust av land och resurser: där statens planer för omvandling
+av naturresurser till ekonomi - gruv-, skogs- och vattenkraftexploatering men också
+jordbrukskolonisation för skatteintäkter - blir en förutsättning för kapitalism.231
+Tydliga inslag är också det parallella fördrivandet av traditioner, språk och vanor
+som företogs genom bland annat kristnandet och skolväsendet i det svenska nations-
+byggandet i norr.
+I undervisningen var det centrala att samerna skulle kristnas för att
+227 Yvonne Hirdman, Att lägga livet till rätta 2010; Maja Runcis, Steriliseringar i Folkhemmet 1998; Norma
+Montesino Parra, Zigenarfrågan, intervention och romantik 2002; Bo Hazell, Resandefolket 2011; Sara
+Edenheim, Begärets lagar 2005; Maja Hagerman, Det rena landet 2006; David Nilsson Ranta, Nödhjälp på
+villovägar 2008; David Sjögren, Den säkra zonen 2010.
+228 Se Johansson 2008, s. 149f, 245ff., för en diskussion om Sveriges självbild som en icke-kolonialmakt.
+229 Orden "I Norrland hava vi inom våra gränser ett Indien, blott vi förstå att bruka det" tillskrivs Axel
+Oxenstierna utan egentliga belägg, medan ett uttalande om att Pite Lappmark kunde bli svenskarnas
+Västindien kan tillskrivas riksrådet och bergsbrukssakkunnige Carl Bonde 1635.
+Se Göran Bäärnhielm, I
+Norrland hava vi ett Indien 1978, s. 5.
+231 Robert J. C. Young Postcolonialism 2001, s. 23f; Loomba 2002, s. 6ff.
+bli undersåtar, snarare än att överkomma språkliga barriärer.
+Det var viktigt att de
+samiska katekterna, vandrande lärare, behöll sitt språk för att kunna kristna sina
+fränder.232 I Indien var kolonialmaktens utbildningsmotto att forma mellan kolonial-
+isterna och "the millions whom we govern; a class of persons, Indian in blood and
+colour, but English in taste, in opinions, in morals and in intellect",233 vilket kan jäm-
+föras med kyrkans och statens utbildande av samer till präster, tolkar och lärare för
+andra samer.234
+Sedan samerättsutredningen 1986, då tolkningen gjordes att samerna inte hade
+utsatts för kolonialism i samma utsträckning som andra koloniserade folk, har dock en
+minister, Annika Åhnberg, bett om ursäkt för statens agerande genom tiderna och även
+Svenska Kyrkan bad samerna om ursäkt 2006 för sin koloniala mission.235 Dessa händ-
+elser är uttryck för de böjningsmönster som präglat en motsägelsefull svensk politik
+men också för att undgå vad som kommit att kallas "the politics of embarrassment"
+eller "national shame" i olika aktionssammanhang.236
+Vad Samerättsutredningen bland annat anförde mot tankegångar kring en svensk
+kolonialism var att övertagandet av samernas land skedde successivt och långsamt,237
+en process som förmodas varit utan våld.
+Men administrativa, assimilerande metoder
+kolonialiserar genom osynliggörande, tystande och skambeläggande av kulturella
+uttryck.
+Dessa förment fredliga metoder skymmer dock inte de långsiktiga kon-
+sekvenserna och den fördjupning av kolonialismen som sker under 1900-talets
+industrialisering och modernisering, med en framväxande välfärdsstat som inkluder-
+ade människor i olika utsträckning.
+Att belysa denna, av statliga utredningar nedtonade eller onyanserade sida av
+förhållandet mellan staten och samerna, vilket kan ses ha skapat en spårbundenhet -
+en slags institutionell trögrörlighet - med starka koloniala inslag, kan fördjupa tolk-
+ningarna av det förflutna och förståelsen av dagens situation.238
+Moderna avtal som uppmuntrar till urfolks delaktighet i vattenkraftutbyggnad kan
+ses både som en utmaning av den gamla koloniala relationen mot något nytt, eller som
+233 Thomas B. Macaulay, 1835, citerad i Spivak 2010, s. 250.
+234 Lindmark 2000; Lindmark, Daniel, En lappdrängs omvändelse 2006, 23ff, 100f; Ruong 1982, 58f.
+235Johansson 2008, SOU 1986:39; Samiska frågor i Svenska kyrkan.
+Svenska Kyrkans utredningar 2006:1,
+236 Günther Minnerup & Pia Solberg First world, first nations 2011, s. 9-11; Sara Ahmed, The Cultural
+Politics of Emotions, 2004, s. 108f; Sara Ahmed, "Declarations of Whiteness, the Non-Performativity of Anti-
+Racism", Borderlands Vol.
+238 Se Jacob Torfing "Path-Dependent Danish Welfare Reforms" in Scandinavian Political Studies vol.
+en risk att följa i samma spår med en mer legitimerad exploatering som följd.239
+Etablerandet av vattenkraft har i forskning setts som det sista steget i en fördrivnings-
+process, mot bakgrund av att den ursprungliga befolkningen tvingades lämna avse-
+värda delar av sitt land åt jordbrukare så att deras jaktområden blev lidande.
+När de
+själva sedan slog sig ned som jordbrukande kom en ny våg nybyggare och tog den mest
+produktiva marken.240 I jämförelse med den samiska historien har de nord-
+amerikanska koloniala relationerna dock haft en avtalstradition där urfolken har
+erkänts som part och därmed en tidig urfolksrätt, om än begränsad och med
+segregerande konsekvenser i realiteten.241 Den moderna internationella urfolksrätten
+är tillkommen i en, om än kulturellt sammanflätad, kolonial diskurs som inte kan
+negligeras.
+Kanske är Altautbyggnaden i Norge det främsta exemplet, när utbyggnaden
+väl genomfördes blev den norska staten tvungen att gå med på utredning om samernas
+rättigheter som kom att leda till upprättandet av ett sameting i Norge.242
+I den svenska koloniala situationen, kan den pastorala aspekten belysas trots att
+Foucault menade att det knappast rörde sig om en omsorg för alla utanför kretsen av
+kolonisatörer.243 Det handlar inte om en överenskommelse mellan två likbördiga
+parter vilket kan belysas av förarbetena till den första RBL 1886 där det ansågs vara
+svenskarnas ansvar som det folk som hade makten att stifta lagar vilka skulle gälla för
+"båda folken" inom nationen.244 Snarare handlar det om en hegemonisk process, där
+subjektet ska läras och därmed förstå sitt eget bästa, något som särskilt gällde dem
+tillhörande en grupp som ansågs stå lägre i hierarkin.
+Ett fördolt icke-konsensus, en
+kolonisation av sinnena.245 Det behövdes också en kader av herdar som kunde
+materialisera statens vägledande men självuppoffrande uppgifter.246 Till denna kader
+kan länsstyrelsens, lappväsendets och ibland även kammarkollegiets tjänstemän föras.
+239 Stephen M. Hoffman, "Engineering Poverty: Colonialism and Hydroelectric development in Northern
+Manitoba" in Martin, T & Hoffman, S. M.
+Power Struggles: Hydro Development and First Nations in
+Manitoba and Québec 2008, s. 119.
+240 Brian Craik,"Governance and Hydro Development in Québec and Manitoba" in Martin, T & Hoffman, S.
+M.
+Power Struggles: Hydro Development and First Nations in Manitoba and Québec 2008, s. 282.
+241 Bjørklund & Brantenberg 1981, s. 125 ff; Lennart Lundmark, "Lappen är ombytlig, ostadig och obekväm"
+- svenska statens samepolitik i rasismens tidevarv, 2002, s. 71f; Minnerup & Solberg (red.)
+First World,
+First Nations, 2011, s. 3.
+242 Eva Josefsen, "The Norwegian Sámi Parliament and Sámi Political Empowerment" i Minnerup, Günther
+& Solberg, Pia (eds.)
+First World, First Nations 2011, s. 33.
+244 Eivind Torp, "Renskötselrättens grunder", Svensk juridisk tidskrift 2012, s. 711.
+246 Pastoral power har ofta använts inom forskning som har att göra med kyrkans och religiösa
+sammanslutningars arbete.
+Se Miika Pyyhkkönen, "Deportation vs.
+Sanctuary.
+The Rationalities,
+Technologies, and Subjects of Finnish Sanctuary Practices" Refuge Vol.
+Från att kungen fordom hade krävt undersåtens uppoffring för att skydda tronen,
+iklädde sig den moderna, avpersonifierade staten herdeuppgiften och utövade och
+distribuerade den pastorala makten genom sina olika avdelningar och tjänstemän.
+relation skapas mellan individen och helheten, och en möjlighet förankrat i ett
+epistem,247 att tala och styra i termer av det allmänna och det allmännas bästa.
+sådan relation framställs staten, genom dess företrädare, som beredd att offra sig för
+både individen och det allmänna.
+Och omvänt kan individen förväntas att offra sig,
+inte längre för nationen eller kungatronen, utan just för det allmännas bästa.248 James
+Waldram har visat att den land- och resursalienation som urfolk i Västra Canada
+utsattes för gällande både landfördrag - så kallade treaties - och senare, vattenkraft-
+avtal, utfördes primärt genom att vädja till det allmännas bästa.
+I förhållande till urfolk
+som ur flera perspektiv kan betraktas som åsidosatta, blir då frågan: hur allmänt det
+allmännas bästa egentligen kan tänkas vara?249
+Motstånd och mobilisering
+De överlagrade svårigheter som jordbrukskolonisationen åsamkat renskötseln ledde
+till kritik.
+Den politiska mobiliseringen bland samer började under det tidiga 1900-
+talet med bland andra Elsa Laula, Torkel Tomasson, Gustaf Park och Karin Stenberg
+som förgrundspersoner.
+Patrik Lantto har uppmärksammat att industrialiseringen
+inte blev föremål för protester inom den tidiga rörelsen utan exploateringen av
+renbetes-markerna var en fråga som man tog itu med först när Svenska Samernas
+Riksförbund, SSR, bildades 1950.
+Den första artikel som berör vattenkraftutbyggnad i
+Samefolkets Egen Tidning, SET, kom först 1953 och tidningen började ges ut 1918.
+Detta har förklarats med tidningens redaktör, Torkel Tomassons svårighet att ensam
+täcka in många områden samt den mindre kontakten med, och det man uppfattat som
+ett svalare politiskt engagemang från de delar av Sápmi, främst Norrbottens län, där
+vattenkraft och gruvdrift tidigt gjort avsevärda intrång.250
+Det kan också, som Johannes Marainen påpekat, ha att göra med det spända läge
+som uppstod i renbeteskonventionens bakvatten, där frågan om tvångsförflyttningar-
+na som just påtvingade för Karesuandosamerna, överskuggades av de problem som
+uppstod när två renskötselmetoder kolliderade.
+Problematiken med kolliderande
+Blake,"Pastoral Power, Governmentality and Cultures of Order in Nineteenth-Century British Columbia",
+Transactions of the Institute of British Geographers, Vol.
+247 Epistem definierar villkoren för kunskap genom att sålla ut vad som är möjligt att uppfatta som legitim
+kunskap.
+Michel Foucault, Power/Knowledge 1980, s. 197.
+249 James Waldram, As Long as the Rivers Run 1988, s. 174ff, 179.
+metoder fick stor plats i tidningen.251 Kanske kan det förklara att utrymme inte gavs
+eller energi fanns för vattenkraftkritik.
+Mer troligt är att även om kritiken inte återfinns
+i de källor som undersökts, kan motstånd inte bortskrivas.
+Senare uppgifter tyder på,
+att det fanns underlag för missnöje och kritik redan tidigt, som vid lappriksdagen 1942
+i Arvidsjaur, till exempel.
+Dessutom måste den tillsynes frånvarande opinionen eller
+motståndet också ses utifrån att endast fyra sjöar i Norrland hade reglerats för
+elkraftutvinning fram till 1936, då kraftöverföringen från Norrland till Svealand och
+Götaland blev möjlig.252 Innan dess utgjordes vattenkraftutbyggnaden i Norrland
+främst av enstaka större kraftverk och mindre lokala kraftstationer.253
+Ett intressant exempel är dock den otillåtna reglering som gjordes vid Rappen och
+Labbas, Rahppen-Lábbás, i Piteälven, av och för Sikfors Aktiebolag redan 1931.
+Bolaget använde den flottningsdamm som uppförts 1919 och tilltaget uppdagades när
+det uppstod problem för renskötseln i Luokta-Mavasvuomas lappby, idag Luokta-
+Mávas sameby.
+Renarna gick över den torrlagda strömmen och det krävdes ett
+stängsel för att inte merarbete skulle uppstå med renströvningar.
+Bolaget hävdade
+dock att det fanns ett gammalt stängsel och att de inte åsamkat renskötseln några
+svårigheter.
+Länsstyrelsens rekommendation till vattendomstolen blev på inrådan av
+lappfogden att bolaget som villkor för dämningen skulle uppföra och för framtiden
+underhålla ett renstängsel mellan sjöarna Rappen och Skärfajaure.
+Vid ett
+vattendomstolssammanträde beskylldes renskötarna för att inte vakta renarna som de
+borde och därav följde att renarna sprang över strömmen.
+"Numera voro de så
+förvildade att de ej kunde vaktas" uttalar en av hemmansägarna i bygden.
+Bolaget fick
+dock bekosta uppförande och men inte underhåll av stängslet, ett krav som drogs
+tillbaka efter överklagan.254 Att renskötseln åsamkades framtida kostnader genom
+underhåll av stängsel, för att minska verkningarna av externa ingrepp, var ingen fråga
+som länsstyrelsen tog långvarig strid för.
+Under 1900-talets första decennier var utbildningspolitiken gentemot samerna en
+fråga som tillsammans med andra förmynderiaspekter gett upphov till uttrycket "lapp-
+ska-vara-lapp"-politiken, där barn till fjällrenskötande samer inte tilläts att gå i vanlig
+252 Dessa var Suorva i Stora Lule älv, Hotagen i Indalsälven samt Havern och Holmsjön i Ljungan.
+Erik
+Upmark, "Vattenkraft och Sjöregleringar".
+Svenska Vattenkraftföreningens publikationer 381.
+253 Tidiga större kraftverk var exempelvis Hissmofors 1896 i Indalsälven; Sikfors 1912 i Piteälv; Porjus 1914 i
+Stora Luleälv; Norrfors 1926 i Umeälv; Hammarforsen 1928 och Sillre 1933 i Indalsälven.
+254 UTR, NVD, Ans.
+D. 33/1937 Rappen och Labbas, Skrivelse från lappfogde Erik Malmström till
+länsstyrelsen i Norrbottens län 6/9 1935, aktsid 50; Skrivelse från lapptillsyningsman Nils Ranberg 23/7
+1935, aktsid 51-53; Skrivelse från Munksunds aktiebolag till Länsstyrelsen i Norrbottens län 30/8 1934, aktsid
+55; Vattendomstolens protokoll den 18/8 och utslag den 20/10 1937, citat aktsid 88; Vattenöverdomstolens
+skola, utan skulle hållas vid de näringar som ansågs passa dem bäst.
+Nomadskolans
+kvalitativt sämre undervisning i förhållande till folkskolan och dess hälsovådliga miljö
+var en viktig fråga för den tidiga rörelsen.
+I Sverige höll samer landsmöte den första
+gången 1918 med anledning av 1917 års revideringsförslag av RBL.
+Ett andra
+landsmöte hölls 1937 i kölvattnet av 1936 års lapputredning och det tredje landsmötet
+kallades med anledning av köttbesiktningskommittén.
+Det fjärde landsmötet 1950 blev
+också SSR:s konstituerande.255 Från 1950-talet involverades samerna och renskötarna
+mer i de frågor staten behandlade som berörde dem.
+Frågan om exploaterings-
+motståndet har satts i samband med ett förändrat klimat efter andra världskrigets slut
+och det faktum att det nu fanns en organisation som kunde sägas representera
+samerna, SSR.
+Trots det ifrågasatte lappfogdar, både före och efter förbundets
+tillkomst, rörelsens drivande personer såsom icke-representativa för samerna.
+Därför
+blev det också viktigt att grunda förbundet på lappbyarna och renskötseln efter
+statsmaktens definition av samer som renskötare, och särskilt fjällrenskötseln vilket
+föranledde splittring internt.256
+Rationaliseringen i efterkrigstidens Sverige kom också att påverka renskötseln och
+här kan vattenkraftens konsekvenser ha varit en bidragande faktor, vilket kommer att
+beröras i kapitel sex och sju.
+Rationaliseringssträvanden exemplifieras i att den nya
+lagstiftningen 1971 kom att benämnas Rennäringslag, RNL.
+Lappbyarna blev ekonom-
+iska sammanslutningar och bytte namn till Samebyar.
+I RNL var det dock tydligt att
+det enbart var renskötsel som fick bedrivas inom samebyn som ekonomisk förening.
+Som individer kunde renskötarna bedriva annan verksamhet.
+Lappfogdarna som vid
+reformen 1962 hade ändrat beteckning till Förste konsulent i renskötselfrågor, behöll
+då i stort sett sin funktion.
+Samtidigt som RNL stiftades avskaffades lappväsendet i en
+separat förordning och konsulenterna men även övriga tjänstemän som önskade, kom
+att ingå i lantbruksnämnderna.257 Lagändringen i det avseendet kan karaktäriseras
+som kosmetisk, åtminstone till en början, då samma personer bytte i stort sett bara
+titlar och administrativ kontext.258 Däremot kom samebyn som associationsform och
+dess interna struktur att förändras radikalt och gavs ett självstyre inom givna ramar.
+Renskötselns fundament är relationen mellan omgivningen, renen och människan och
+renens beteende som till stor del utformar hur rennäringens verksamheter bedrivs.
+säsongsmässiga flyttningarna styrs av renens biologi och fysiologi i samklang med
+andra ekologiska faktorer som beteskvalitet, insektsmängd, temperatur, vind- och
+snöförhållanden.259 Beroende på sedvanerätten hos antingen en fjällrenskötande eller
+en skogsrenskötande grupp, vilket i sig formades av geografiska aspekter som var
+sommarbetet fanns, vandrade fjällsamerna med sina djur från skogsregionen och
+kustområdet där de varit under vintern, följande älvdalar nordväst till fjälls där de
+stannade under sommaren, medan skogssamerna migrerade inom ett mindre område
+nedanför fjällkedjan.260
+I en del forskning görs skillnad mellan renskötsel och rennäring som begrepp.
+renskötsel avses då den omvårdnad, omsorg och uppsyn som riktas mot renarna ute i
+markerna medan rennäringen avser renhjorden som ägarnas avkastningsgenererande
+resurs och inbegriper ekonomi.261 I föreliggande avhandling görs dock inte den åt-
+skillnaden, utan termerna används synonymt.
+I den statliga begreppsanvändningen
+står renskötsel för allt inom näringen och lagstiftningen kallas renbeteslagar innan
+rennäringslagen 1971 då användandet av begreppet näring blir dominerande.
+Det finns också en distinktion mellan intensiv och extensiv renskötsel, där den
+intensiva metoden oftast avser ett småskaligt, traditionellt sätt att hålla djuren under
+nära övervakning för att kontrollera avel, möjliggöra tämjning av drag- och packdjur,
+och för att mjölka vajorna.
+Med extensiv skötsel menas oftare en storskalig
+djurhållning som under vissa tider kan skötas av ett fåtal personer.
+Dessa två skötsel-
+varianter är dock inte varandras motsatser, de bör idag snarare ses som grader på en
+skala som ändras under olika delar av renskötselns årscykel och i relation till olika
+variabler som klimat och rovdjurstryck.262
+Medan det är möjligt att tala om dessa skötseltypers samexistens och samverkan på
+senare tid i teorin, har dessa varianter en historiografi i Sverige som daterar den
+extensiva renskötselns genombrott i norra Norrbotten redan under 1800-talet.
+om det fanns tendenser till extensifiering redan tidigare även längre söderut, blev den
+ett inslag när nordsamiska renskötare tvångsförflyttades under första halvan av 1900-
+talet.
+Under 1930-talet hade det extensiva renskötselsättet blivit ett tongivande inslag,
+260 Aronsson, Kjell-Åke, Forest reindeer herding AD 1-1800: an archealogical and palaeoecological study
+in northern Sweden 1991, s. 6f.
+vilket skapade problem när två skötselpraktiker kolliderade.
+Från statligt håll sågs den
+intensiva initialt som den genuinare formen medan den extensiva verkade för-
+slappande och uppmuntrade renskötarna att bli bofasta då de inte längre behövde följa
+renens minsta rörelse.263 Efter landsmötet i Arvidsjaur 1937 kom en av samerörelsens
+främsta företrädare, Gustaf Park, att alltmer förespråka den extensiva renskötseln och
+under 1950-talet kom nya ideal att influera renskötselpolitiken.
+Rationalisering och
+effektivisering blev viktiga och riktade in renskötseln mot storskalig köttproduktion.
+Mjölkning och intensiv vaktning ansågs som gammalmodig och att hålla hjordarna
+samlade för längre perioder var ohälsosamt för renarna.
+Det ansågs även att kalvarna
+fick mindre mjölk, vilket inverkade negativt på deras tillväxt.264
+En av förutsättningarna för rennäringen har alltid varit tillgången till fungerande
+beten.
+Tillgången har varit begränsad av svårartat klimat och strategierna att klara av
+vädrets och klimatets dynamik är en generationsöverförd kunskap hos renskötare,
+men konkurrerande markanvändning och en pågående devalvering av rättigheter som
+hotar tillgången, är av en annan karaktär vilket kräver andra strategier.265 Staten har
+dock under en lång tid strukturerat förutsättningarna för renskötseln, vilket
+historikern Lennart Lundmark uppmärksammar i sin avhandling.
+Skatteuttagen från
+samerna kan ses som ett exempel, där behovet från kungamakten många gånger kom
+att styra vilken livsföring som var lämpligast.266 Senare tids kartläggning av lappskatte-
+land visar på hur kolonisationen av samernas skatteland, där en skogssamisk
+renskötseltyp i högre grad samexisterade med fjällrenskötseln, tränger undan en del
+samer upp till fjälls medan andra samer blir nybyggare på sina eller andras
+skatteland.267
+Renskötselåret
+En generaliserad årscykel för renskötseln kan beskriva årets början vid kalvningstiden
+som vanligen inträffar i maj på lågfjällens sydsluttningar för fjällrenar eller i
+skogslandet för skogsrenar där tillgång till bete för årstiden är god.
+Det är en tid då
+vajan, renkon, är känslig för störningar vilket kan leda till att kalvar lämnas, därför är
+det viktig med rikligt bete i vajans närområde.268 Beroende på rovdjurstryck blir ren-
+265 Nordin 2007; Brännlund, Isabelle & Axelsson, Per,"Reindeer management during the colonization of
+Sami lands: A long-term perspective of vulnerablility and adaptation strategies" 2011.
+267 Marklund 2000, s. 74; Se även diskussion i Norstedt, Gudrun, Lappskattelanden på Geddas karta 2011,
+skötaren upptagen med att på avstånd övervaka renarna.
+Härefter inträder en lugnare
+period under försommaren för både renar och renskötare, innan värmen kommer med
+alltför mycket insekter i björkskogen.
+Sommaren innebär att renen söker sig till högfjället eller på vidder där värme och
+insekter kan undkommas.
+Under sommaren samlas kalvarna till märkning där det
+gäller för renskötaren att identifiera sin vaja och märka kalven med det egna renmärket
+vilket består av en unik kombination snitt i renens öron.
+Märkningen företas i hagar
+på fjälltoppar eller som var vanligare förr, på uddar i sjöar som i stor utsträckning
+försvann vid vattenkraftutbyggnad.
+Kalvmärkning och höstskiljning är idag vanligtvis
+de tillfällen då flertalet i samebyn involveras i arbetet.
+Renskötaren får under sommar-
+en ofta vända på dygnet för att använda den svalaste tidpunkten för arbete.269 Naturliga
+gränser mellan olika samebyars områden förstördes av vattenkraftutbyggnad genom
+torrlagda älvfåror vilket resulterat i att stängsel eller merarbete fått sättas in.270
+Bild 2:1 Vid kalvmärkningstid.
+Foto: Författaren.
+När frostnätterna kommer börjar renen söka sig till björkskog och myrar, där tillgång
+till gräsbete, löv och örter är god men även svamp lockar.
+Renen bygger nu upp det
+fettlager som ska ta den genom vintern och det är då viktigt med betesro och de får då
+270 Se exempelvis ÁA, LW, F:15, D:1 Vattenreglering Porsi 1956-1960, Yttringar och erinringar, Jokkmokks
+sameförening till Kammarkollegium 29/11 1956.
+ofta vara i "vildan".271 Före brunstperioden som infaller under senare delen av septem-
+ber, samlas de ännu av sommarbetet feta sarvarna till slakt.
+När frosten kommer under
+sensommaren försämras betets näringshalt och renen går över till annan föda.
+renarnas brunstperiod infaller en lugnare period för renskötarna som kan ägna åt
+andra saker inom företaget.272
+När snön har lagt sig söker sig renarna till kvarvarande grönska i skogsområden och
+på myrar så länge kylan inte är för sträng och snötäcket är relativt tunt.
+Därefter sker
+en gradvis övergång till lavbete.
+Vattenkraftutbyggnad i dessa områden kan leda till att
+värdefulla betesmarker, bland annat älvbeten, inte längre kan brukas vid de tidpunkter
+renarna passerar på flyttningen eller uppehåller sig på höstvinter eller vårvinterbete.273
+De öppna älvarna skapar högre luftfuktighet, med dimbildning som följd som i för-
+längningen kan orsaka isbeläggning på lavar och i ett senare skede under vinter blir
+skaren svårare att gräva igenom.
+Även om det övre snötäcket är mjukt kan det nedersta
+lagret svårligen grävas genom.
+Vattenfall har i skriften Vattenkraften och rennäringen
+dementerat att så kallad nedisning skulle uppstå vid utbyggda vattendrag, men
+vittnesmål om och oro kring detta förekommer ofta i källmaterialet som undersöks i
+föreliggande avhandling.274
+Vandringen påbörjas nu mot vinterlandet och renarna samlas för skiljning till
+vintergrupper och till slakt.
+Denna skiljning företas i ringhagar försedda med särskilda
+hägnader dit de olika renskötarlagen drar sina renar.
+Nuförtiden är många flyttleder
+avskurna av vägar och de frusna vattendrag, vilka tidigare tjänat som flyttväg är öppna
+på grund av vattenreglering.
+Detta leder till att vinterflytten av renar måste ske med
+lastbil för många samebyar, vilket skapar merkostnader i form av dyra transporter och
+utfodringar samt fördröjningar i arbetet.275
+Oreglerade vattendrag är vanligen uppdelade i forsar och större sel, lugnvatten eller
+sjöar.
+Det var över isbelagda sel eller sjöar samt längs med vattendragen man kunde
+flytta innan vattendragen reglerades och isar och strandlinjer blev mer förrädiska och
+många gånger förstörda.276 På samma sätt utgjorde det oreglerade, under vintertid
+273 Se ÁA, LW, F:15, E:1 Messaure, Protokoll vid undersökning 28/5 1958; ÁA, LW, F:15, D:1 Vattenreglering
+Porsi 1956-1960, Yttringar och erinringar, Jokkmokks sameförening till Kammarkollegium 29/11 1956.
+274Vattenkraften och rennäringen 1986, s. 12; För ett annat perspektiv se: HLA, LNÖA FXVI: 50 Suorvas
+första reglering, PM rörande älvregleringarnas sannolika inverkan på klimatet i Norrland;
+"Kommittéprotokoll rörande vattenregleringar" i SET 1956:1, s. 7; Protokoll från SSR:s landsmöte 1958, s. 19.
+275 Apmut Ivar Kuoljok, Mitt liv som renskötare 2008, s. 129; Amft 2002, s. 44; Protokoll från SSR:s
+276 "Suorvaregleringen i riksdagen" i Sf 1967:1, s. 13; Kuoljok 2008, s. 129.
+öppna strömdraget en gräns mellan olika samebyars betesmarker.
+När älvar dämdes
+upp med tillskapade sjöar och sel samt torrlagda älvfåror som resultat skedde ofta
+sammanblandningar mellan byarnas renar vilket ledde till merarbete för renskötarna.
+Dämningarna störde renarnas invanda vandringar och det kunde ta flera år innan
+renarna upptäckt att isen blivit en säker gångbro där det förut varit strömt och
+lömskt.277 Inverkan av vattenkraftutbyggnader måste därför ses som en total kull-
+kastning av renskötselns markanvändning och en omvandling till vad Eva Jakobsson
+karaktäriserat som storsamhällets industriella användning av naturen.278
+Uppdämda vattendrag inverkar som nämnts på klimatet som blir mildare under
+hösten och försenar isläggningen och bärigheten just under flytten till vinterlandet.
+Milt väder innebär ofta snö som förorsakar issörja på vattendragen.
+Flyttade man över
+sjöarna som brukligt var, medförde det stora umbäranden för renarna eftersom sörjan
+frös fast och skadade klövarna på djuren.
+Renarna kunde också frysa fast och dö i den
+svallis och issörja som uppstod när vattennivån höjdes under isen.279 När vatten-
+ståndet varierar, kan vakar bildas överallt på isen och vid snöfall trycks isen ned och
+vattnet upp.
+Enligt närboende vid Storavan-Uddjaur, Stuoráván-Ujják, blev det ingen
+bra is av det vattnet som kommit upp på isen.280
+I mindre grupper (siidor) hålls renarna under vintern åtskilda och flyttas mellan
+olika betesmarker i barrskogsområdet som även de ofta är fragmenterade av olika slags
+ingrepp.
+Senhösten och höstvintern när snön har fallit har av Israel Ruong
+karaktäriserats som renskötarens hårdaste arbetsperiod.
+I mars och april, beroende på
+snö- och betesförhållanden, påbörjas åter färden mot vår- och kalvningslanden i fjäll-
+regionen eller skogssamernas renars kalvningsland i skogsområden.281 Vårflyttning
+sker oftare än vinterflytten på marken, som i äldre tid.
+Älvnära beten som blir tidigt
+snöfria är synnerligen viktiga för djurens överlevnad under vårvintern och för att få
+277 ÁA, LW, F:15, D:1 Vattenreglering Porsi 1956-1960, Yttringar och erinringar, Skrivelse från Serri lappby
+till Norrbygdens Vattendomstol, 29/6 1957; Kuoljok 2008, s. 129; Gällande torrlagda älvfåror och strömmar
+som renhinder, se UTR, NVD, Ans.D.
+33/1937 Rappen och Labbas, Skrivelse från lappfogde Erik Malmström
+till länsstyrelsen i Norrbottens län 6/9 1935, aktsid 50; Skrivelse från lapptillsyningsman Nils Ranberg 23/7
+279 "Suorvaregleringen i riksdagen" i Sf 1967:1, s. 13.
+280 ÁA, LW, F15, G1 Västerbotten vattenreglering 1955-1964, Skrivelse från Gustaf Park och Israel Ruong till
+Norrbygdens Vattendomstol 29/4 1957 samt bilaga 3, Bofasta svenska sakägares vittnesbörd om
+regleringarna, fördärvade isar på Storavan-Uddjaur, Yrkanden om ersättning för intrång på
+renskötselnäringen.
+kraft att vandra till vår- och kalvningslandet.
+Det var dessa beten som dränktes först
+vid kraftverksbyggen och sjöregleringar.
+Kring sekelskiftet 1900 betraktades Norrland i den offentliga debatten som ett
+"framtidsland" med naturresurser som vattenkraft, gruvmöjligheter och skog.283 Sett
+från den framväxande industrins perspektiv vid denna tid fanns det hinder för ut-
+nyttjandet av vattenkraften.
+Här nedan följer en överblick av förändringen på vatten-
+rättsområdet från slutet av 1800-talet och framåt.
+Strandägarrätten, det vill säga "jordägares rätt till vatten å hans grund" har
+historiskt sett haft en stark ställning i svensk vattenrätt jämte principen om det
+naturliga flödet.
+Det innebar också att ingen strandägare fick förstöra annan strand-
+ägares intresse vid vattendraget.
+Det skandinaviska rättsinstitutet Kungsådran
+illustrerar detta: en del av det strömmande vattnet, en tredjedel, som ansågs vara
+kungsådra fick inte hindras, det låg utanför strandägarens kontroll och var både en
+inskränkning i äganderätten och en garant för det naturliga flödet.
+Denna vattenfördel-
+ningsprincip hör till stor del samman med det förindustriella samhället.284
+I 1880 års vattenrättsförordning kom kungsådran att ges ny definition vilken gjorde
+det svårt att bestämma dess omfång.
+Förordningen kritiserades som hämmande för
+industrin.
+Sjöar gick inte att reglera när en tredjedel av vattendragens bredd på det
+djupaste måste hållas öppen.
+Utbyggnaden av vattenkraften ansågs ha avgörande
+betydelse för Sveriges framtidsutsikter då energiproduktionen i landet var beroende av
+import av kol vilket belastade ekonomin och i förlängningen hindrade utvecklingen för
+industrin - de stora kraftkonsumenterna.
+Genom 1899 års kungsådreförordning tilläts
+överbyggande av kungsådra genom regeringsbeslut.
+Industri- och agrarintresset hade
+nalkats en tillfällig kompromiss.285
+Kungsådreresolutionerna visade sig leda till långa utredningar och principen om
+naturligt flöde hindrade möjligheten att reglera efter efterfrågan och behov.
+Vatten-
+fallskommittéen tillsattes 1899 för att utreda möjligheter att införa skäligt bruk som
+fördelningsprincip och en större möjlighet för strandägare att tillvarata vattenkraften.
+HLA, LNÖA BI:24, Till Norrbygdens vattendomstol ang Vattenfallsstyrelsens ansökan om
+tillstånd att anlägga en kraftstation med damm vid Porsiforsen i Jokkmokks sn.
+Bilaga Serri
+skogslappbys erinringar och påminnelser; ÁA, LW, F:15, D:1 Vattenreglering Porsi 1956-1960, Yttringar och
+erinringar, Jokkmokks sameförening till Kammarkollegium 29/11 1956; ÁA, LW, F: 15, D:1 Vattenregleringar
+Porsi 1956-1960, Om Suorva fyra, Renskötsel, s. 4.
+Detta hade föregåtts av frågan om privata eller offentliga intressen skulle tillåtas eller
+ges förtur i kampen om vattenkraften.
+Betänkandet 1903 betonade försiktighet och
+fortsatt utredning då den överföringsteknik som hade slagit igenom på 1890-talet ännu
+inte var tillfredställande när det gällde långa sträckor, något som karaktäriserar
+Sveriges geografi med de vattenrikaste och brantaste forsarna i ett otillgängligt norr.286
+En permanent vattenfallsstyrelse föreslogs 1908 för att förvalta statens vattendrag
+som kunde bli föremål för arrendering för vattenkraftutvinning.
+Kungliga Vattenfalls-
+styrelsen inledde sin verksamhet 1909 med att för statens räkning projektera ett
+kraftverk i norr som skulle säkra kraft till elektrifieringen av malmbanan.
+Samma år
+skapade de privata vattenkraftintressena sin organisation, Svenska Vattenkraft-
+föreningen (SVKF).287
+Vattenfallsstyrelsen var också verksam och delaktig i att under nästan hela 1910-
+talet utreda en ny vattenlagstiftning som skulle underlätta för den framväxande
+Vid krigsutbrottet 1914 blev kraftbolag och myndigheter också varse det man
+stundtals hade använt som argument för att underlätta vattenkraftutbyggnad, att
+Sverige innehade en sårbar position ifall importen av kol beskars.
+Vattenkraften
+uppfattades som det inhemska "vita kolet" och blev alltmer viktigt att utnyttja.288 1918
+var den nya lagstiftningen klar att sjösättas och den utgjorde ett mastodontverk på 14
+kap, där vissa kapitel kunde uppgå till 113 paragrafer, karaktäriserat som "ogenom-
+trängligt även för den juridiskt bevandrade".289 1918 års vattenlag tillkom under tiden
+då demokratiska principer ännu inte slagit igenom i samhället.
+Det faktum att lagen
+inte genomgick några större förändringar förrän 1954, till förmån för utbyggnadernas
+motstående intressen, gör att lagen framstår som välvillig mot industrin.
+Idag
+försvårar den gamla vattenlagens tillstånd, som gavs för all framtid, miljöanpassning
+och effektivisering av gamla kraftverk då kraftbolagen är rädda att förlora dessa
+evighetstillstånd genom den gamla lagen, vilket en nyprövning enligt miljöbalken
+kunde innebära.290
+288 Lars J. Lundgren, Staten och naturen.
+289 Bertil Bengtsson, citerad av Vedung & Brandel 2001, s. 43; Karl Henrik M. Högstedt Vattenlagen av den
+290 Olga Petriks, "Future of Hydropower in Sweden" 2010, s. 10.
+Vattenkraftindustrialiseringens regelverk
+Trots att regelverket kring industrialiseringen av vattendragen - som i allra högsta
+grad rörde Norrland - och renbeteslagen var barn av samma tid, slutet av 1800-talet,
+syns det vara vattentäta skott dem emellan.
+Renskötseln återfinns inte i vattenlagstift-
+arnas efterlämnade diskussion i utredningar och förberedande arbeten.291 Med 1918
+års vattenlag kom de hinder som fanns i tidigare förordningar att starkt reduceras men
+strandägarerättsprincipen behölls.
+Syftet var att underlätta utnyttjandet av vattenkraft
+även om det fanns vissa begränsningar i förhållanden till allmänna intressen.
+privata och allmänna intressenas position kring vattendragen hade dock försämrats i
+den nya lagen då utbyggnad för elektricitetsalstring gavs företräde framför andra
+former av vattenföretag, vilket medförde expropriationsrätt för, eller tvångsdelaktighet
+i, en enkel vattenkraftutbyggande majoritet.
+Detta innebar att om hälften av ägarna av
+ett strömfall vill bygga ut tvingades den andra hälften med i företaget.292
+Fem vattendomstolar tillsattes i landet,293 vilka bestod av en vattenrättsdomare, två
+vattenrättsingenjörer samt två vattenrättsnämndemän som hade lokal anknytning.
+Den lokala anknytningen var viktig, vilket bland annat Carl Lindhagen kämpade för att
+inkludera i vattenlagen.
+Lindhagen från socialdemokratiska arbetarepartiets vänster-
+flygel och även en tid borgmästare i Stockholm, gjorde sig känd som "samernas riks-
+dagsman" och som försvarare av naturresurserna i norra Sverige både mot privata
+bolagsintressen och mot kallsinnig socialisering, vilket kom till utryck i skyddet för
+småbrukares rätt till jord.294 Därmed behölls en viss lokal insyn i dessa ärenden då
+vattenmålen flyttades från häradsrätterna till specifika vattendomstolar.
+Lindhagen
+arbetade under 1920-talet bland annat med att få tidsbegränsade koncessioner istället
+för de evighetstillstånd som gavs genom vattenlagen samt att den "döda" tillåtlig-
+hetsuträkningen skulle överges, utan gehör i riksdagen.295
+Enligt vattenlagens materiella beslutsregler skulle den ekonomiska tillåtlighets-
+principen gälla, vilket innebar att nyttan av ett företag måste uppgå till byggkost-
+naderna, skadan på den byggandes egen egendom, tre gånger skadan på annans åker
+293 Söderbygdens med säte i Växjö, Österbygdens med säte i Stockholm, Västerbygdens med säte i
+Vänersborg, Mellanbygdens med säte i Östersund (lades ner mellan 1932 och 1949), Norrbygdens med säte i
+Umeå och senare även ett i Luleå (1946).
+294 Sörlin 1988, s. 237, 245 ff; Jakobsson 1996, s. 164 ff; Det fanns en kluvenhet hos narodnikern/folkvännen
+Lindhagen mellan vattenkraftradikalismen och omsorgen om den produktiva fädernesjorden.
+Jörnmark
+Lindhagen använder ordet "döda" i sin framställan och syftar på den ekonomiska
+uträkningsmetoden.
+och äng samt två gånger skadan på övrig egendom tillhörande andra.296 Denna princip
+var gynnsam för kraftbyggarna, vilka kunde finna strategier för att få skadan bedömd
+så låg som möjligt genom förhandsförvärv av fastigheter som kunde skadas och att
+propagera för omöjligheten att på förhand beräkna skada på renbetesland.
+Förutom
+det knappa hinder som tillåtlighetsprincipen utgjorde, där jordbruk innehade en
+särskild position, fanns också skadan på allmänna intressen som ett hinder för
+utbyggnad.
+Dessa var ifall: Ett avsevärt antal bofasta personer berövades sina
+bostäder; En större verksamhet där många hade sitt uppehälle måste läggas ned eller
+minska sin drift väsentligt; Odlad jord av betydande omfattning sattes under vatten
+eller skadades; Fiskerinäring av stor betydelse försämrades; Naturförhållanden
+varaktigt förändrades så att minskad trevnad uppstod för närboende; Förlust för
+landets flora och fauna befarades; Förändrade klimatförhållanden uppstod.297
+Dessa formuleringar gav stort utrymme för tolkningar: hur bedömdes vad som
+skulle betraktas som "avsevärt", "större verksamhet", "många", "betydande omfatt-
+ning"?
+Praktiken visar också att dessa paragrafer inte efterlevdes, då hela byar kunde
+dränkas om nyttan betraktades som avsevärd.298 Det ställdes snarare i relation till den
+förväntade nyttan av företaget och en glest befolkad landsända eller fåtaliga sakägare
+hade liten möjlighet att påverka tillåtligheten.
+På ett antal punkter negligerar också
+dessa bestämmelser intressen och livsföring som ligger utanför en jordbrukande
+befolknings; renskötseln, kultur- och rekreationsvärden samt de forskningsmässiga
+värdena av vattendragen får först på 1970-talet större vikt i dessa sammanhang.299
+Beslutsvägarna var genom vattendomstolen enbart, genom vattendomstolen med
+underställning till regeringen, samt genom vattendomstolen med förbehållsbeslut från
+regeringen (Kungl.
+Maj:t under föreliggande undersökningsperiod).300 På detta vis
+avlastade det politiska systemet sig själv, men när det gällde statliga vattenkraft-
+utbyggnader måste Vattenfallsstyrelsen äska medel för varje enskilt företag och genom
+denna ordning kunde riksdagen avgöra en utbyggnadsfråga i dess linda genom
+godkännande eller avslag i statsbudgeten.
+Alla beslutsvägar kunde överklagas till
+högsta instans utom beslutet från regeringen.301
+298 För Gardikens och Ajaures reglering se Ivar Strand, Kraftens tid 1992; Se även romanen Birger Ekerlid,
+De tvångsförflyttade 2013; För Storjuktans reglering, se Gunda Sjögren, Åbacka 1975.
+Se även Bo Rosén, Den
+glömda miljödebatten, 1987, s. 52f.
+Ytterligare tre bestämmelser i vattenlagen är viktiga att nämna för vad som under-
+söks i denna avhandling, dels tillhandahållandet av kraft åt kringliggande bygd, den så
+kallade bygdekraften och dels de avgifter som ålades utbyggaren för regleringar som
+orsakade skada, regleringsavgifter.
+Båda dessa faller under lagens fjärde kapitel som
+rör särskilda villkor beträffande större vattenkraftanläggningar och vattenregleringar.
+Den tredje bestämmelsen handlar om fiskeavgifter.
+Ifall ett utbyggt strömfalls
+ursprungliga vattenkraft uppgick i oreglerat lågvatten till minst 500 turbinhästkrafter
+skulle byggnadens ägare vara skyldig att tillgodose kringliggande bygds behov av kraft.
+För detta ändamål kunde intill en tiondel av den årliga kraftproduktionen, storleken
+bestämdes av vattendomstolen, avsättas för att användas av bygdens hantverk,
+småindustri eller lantbruk, eller till belysning eller uppvärmning.302
+Om en reglering ökade den uttagbara kraften i ett strömfall med 500 turbin-
+hästkrafter ålades strömfallsägarna att utbetala en årlig avgift om minst tio öre och
+högst tre kronor per turbinhästkraft som vattenkraften ökades med.303 Beloppet
+bestämdes av vattendomstolen och hänsyn togs till ändrade avrinnings- och vatten-
+ståndsförhållanden samt den olägenhet och fördel som uppstod för omkringliggande
+bygd.
+Hänsyn togs också till kostnaden för företaget samt den betydelse utbyggnaden
+hade för varje strömfall.
+Avgifterna skulle användas för förebyggande, minskande och
+gottgörelse av skada, eller olägenhet som vållades genom företaget där domstolen inte
+utdömt ersättning.304 Tillgodoseende av andra ändamål för den drabbade bygden
+kunde åtgärdas om avgifterna räckte till, såsom åtgärder för jordbrukets främjande
+eller beredande elkraft för samfärdsel, jordbruk, hantverk eller annat för befolk-
+ningens behov.
+Årliga fiskeavgifter skulle utbetalas vid dammbygge med ett belopp som varierade
+mellan tio och högst etthundra kronor för varje sekundkubikmeter som kunde uttas
+vid lågvattenmängd.
+Hänsyn skulle tas till om fiske fanns och ifall det skadades samt
+graden av inverkan av byggnaden.306
+Tekniska termer i vattenlagen
+Vattenreglering avser i vattenlagen en ändring av vattenföringen i ett vattendrag till
+förmån för ett annat vattenföretag, med vilket menas kraftanläggning, vattentäkt eller
+industri.
+För kraftändamål delas vattenregleringar in i tre olika typer, flerårsreglering,
+303 Beloppslatituden ökade med tiden.
+304 Avgifterna användes dock inte alltid för dessa ändamål.
+årsreglering och korttidsreglering.
+Flerårsreglering sparar vatten i ett magasin - en
+sjö eller annan naturlig vattensamling, eller en genom uppdämning av ett vattendrag
+tillskapad bassäng - under ett vattenrikt år för att ta ut det under senare, vattenfattiga
+Årsreglering innebär att vatten magasineras under vattenrika delar av ett år,
+särskilt i samband med vårflod, för att avtappas när vattenföringen för kraftverken är
+otillräcklig.
+Korttidsreglering sker genom att vatten sparas under tider av veckan eller
+dygnet då kraftbehovet är litet, exempelvis söndagar, helgdagar samt nattetid för att
+utnyttjas då kraftverkens belastning och sålunda kraftens värde är som högst.307
+Vattenlag och renskötsel
+Mellan åren 1918 och 1954, då lokala myndigheter och organisationer gavs mer insyn
+på planeringsstadiet, utgör vattenlagen en rigid struktur till förmån för utbyggarna.
+Den har karaktäriserats som en "ordnad diskurs med en utvald krets av deltagare",308
+där renskötselns intressen och utövare inte ingick eller representerades.
+specificerade detaljerat hur en ansökan skulle utformas och bestämde vilka som var
+legitima sakägare.
+Vidare fastslogs hur ansökan skulle behandlas av övriga offentliga
+instanser.
+Ett förfarande etablerades som började med sökandens fullgörande av
+ansökan, följt av en kungörelse av projektet.
+Efter det startade domstolen de under-
+sökningar som bedömdes nödvändiga för att avgöra företagets tillåtlighet.
+Sakkunniga
+utsågs på olika områden som till exempel vattenbiologi, isförhållanden och vinter-
+vägar, skogsbruk och flottning.309 Frågor rörande vad som kallades "lappväsendet"
+kom snart att behöva sina experter, vilka ofta var lappfogdarna som senare biträddes
+av renskötare.
+Det är dock viktigt att hålla i åtanke att i vattenmål talades om ren-
+skötseln och rennäringen som lappväsendet, vilket inte hade att göra med myndig-
+heten som sådan.310
+Beaktat lagstiftningens materiella utgångspunkter och ensidiga fokus på jordbruket,
+uppstod problem för renskötselns intressen.
+Hur kunde renskötseln inkluderas i den
+ordnade diskurs av kategorier som vattenlagen erbjöd?
+Skulle betesmarken betraktas
+som åker och äng; renar, båtar och kåtor - skulle dessa betraktas som övrig egendom?
+Hur förhöll sig regler om markersättning då renbeteslagarna endast gav kollektiv
+nyttjanderätt och inte privat ägande?
+Hur garanterades sedvanerätten på privatmark
+307 Rolf Strömberg, Vattenlagen med kommentar 1984, s. 194, 28.
+310 Lars Thomasson understryker i sina artiklar om vattenregleringar att man under en viss tid talade om
+lappväsendet som både den myndighet som var satt att övervaka samerna och såsom samernas gemensamma
+civilrättsliga rättigheter.
+Se exempelvis Sf 1995:1, s. 21
+om den överdämdes?
+Kom någon värdering av skadan till stånd ifall Staten, genom
+Vattenfallsstyrelsen, var utbyggare och följande RBL hävdade sig som ägare till
+markerna och ansåg renskötarna som arrendatorer?
+Enligt VL skulle penning-
+ersättningen för fast egendom som var "besvärad av nyttjanderätt eller rätt till servitut"
+bestämmas var för sig, arrendatorn eller nyttjanderättsinnehavaren skulle få gott-
+görelse.311
+Förändringar i vattenlagen
+En del förändringar av lagstiftningen skedde dock.
+Avvittringen fick som nämnts
+konsekvenser för vattenrättigheter och 1926 stiftas en lag som skulle återbörda de
+utmål - fastigheter för tänkta kraftverk eller dammfästen - som staten skurit ut från
+hemman och fastigheter vid avvittringen i Västerbotten efter 1916, men dock inte i
+Norrbotten.
+Det visar sig enbart vara bokstavsbekännelser då staten behöll största
+delen av dessa fastigheter.312
+Under andra världskriget tillkom en beredskapslag vars motivering, användning
+och efterdyningar är föremål för kapitel fyra.
+Denna lag kan sägas vara ett ordentligt
+steg tillbaka i en utveckling som kunde ha gått mot större rättssäkerhet för andra
+sakägare än exploatörerna.
+Krigstidens lag hävdes i och med 1952/54 års ändringar
+som också innebar att lokala myndigheter, organisationer och enskilda skulle ges mer
+insyn i projektplanerna.
+Men krislagen fanns ändå kvar, redo att användas, framtill
+1962 då den förändrades.
+Till följd av den opinion som väckts mot vattenkraftutbyggnad under det tidiga
+1950-talet kan en ny tid skönjas i början av 1960-talet.
+Bland annat krävde SSR att
+rennäringen skulle skrivas in i vattenlagen.
+Resultaten blev inte bokstavligen utan att
+"andra näringar av betydenhet" skrevs in med 1961 års vattenlagändring.
+Därmed
+ansågs rennäringens och SSR:s krav vara tillgodosedda.313 Lagen innebar också ett
+förbud mot det som blivit praxis för utbyggarna: att igångsätta stora arbeten på land
+innan tillstånd till byggande i vatten hade godkänts av vattendomstolen.314 Förhand-
+lingar hade tagits upp mellan exploatörer och naturskydd, turistintresse och SSR och
+ett avtal träffades, skämtsamt kallat Freden i Sarek 1961 som samerna inte godtog då
+man ansåg att den slöts enbart mellan "vattenkraftintresset" och "naturskydds-
+312 Fallet med Abelvattnet och Gejmåns kraftstation finns diskuterat i Svante Isaksson, När staten stal
+markena 2001.
+intresset".
+Stora renbetesområden skulle fortsätta att offras för vattenkraften.315 Ren-
+skötande samer vann dock en viktig delseger samma år, när Högsta Domstolen i målet
+om Malmesjaures reglering fastslog att lappbyn kunde agera som juridisk person och
+föra talan inför domstol samt tilldömas ersättning för förlorat renbete.316
+Riksdagen avslog 1963 motioner om värn av Talma- och Saarivuoma-samernas
+intressen i det norska vattenmålet Altevatn.
+Motionerna berörde också Bjerka-Plura
+projektet som skulle inverka på Umbyn, idag Ubmeje tjeälddie, Ran, Gran och Svaipa
+lappbyar.
+Ansvaret förlades till Lappväsendet att hålla reda på vilka norska
+utbyggnader som berörde svenska samers norska renbete men skulle dock betänkas i
+konventionsarbetet med Norge.
+Sedermera fick Talma och Saarivuoma av Høyesteretts
+dom 1968 ersättning för förlorat renbete i Norge.317 En dom som skyddade Talmas rätt
+till området i renbeteskonventionen med Norge 1972.318 Riksdagen avslår 1965
+motioner om utredningar kring Vindelälvens utbyggnad.
+Enligt Vedung och Brandel
+kom Vindelälven att räddas genom ett komplext samspel mellan elkraftsdiskursens
+förändringar, den ekologiska forskningens etablering bland annat vid Umeå
+universitet, samt att vindelälvskonflikten hade sitt ursprung i en allmän diskurs om
+den yttre miljöns sårbarhet.319
+Riksdagen bemyndigade nytt intrång i Stora Sjöfallets nationalpark 1966 för den
+fjärde Suorva regleringen.320 När vattenlagsutredningen tillsattes 1968 skulle den ta
+tag i de krav på förändring av lagen som länge hade rests.
+Lagförändringsarbetet har
+satts i samband med ett stärkande av den offentliga sektorns grepp över samhälls-
+utvecklingen, vilket kan ses exemplifierat av den fysiska riksplaneringen som på-
+börjades 1965, bygglagsutredningen 1968 och miljöskyddslagen 1969.321 I förslaget till
+miljöskyddslag fanns vattendomstolarna med som tänkbar prövningsmyndighet för
+miljöskyddsärenden - en gemensam prövningsinstans för vatten- och miljömål som
+senare blev fallet i Miljöbalken 1999 - men förslaget blev utbytt mot en koncessions-
+nämnd för miljöskyddsärenden.
+Vattenlagsutredningen fick i uppdrag att tillse
+behovet att foga in utbyggnadsverksamheten i samhällsplaneringen, vilket också
+medförde att prövningssystemet och det materiella innehållet i 1918 års vattenlag
+315 Lantto, 2003, s. 135; Rosén, 1987, s. 85 anser att även naturskyddet skrev under med blandade känslor då
+avtalet innebar att 28 "objekt" räddades från utbyggnad medan lika många offrades.
+renbeteslagstiftningen 1970, s. 99f, 105f.
+318 Tom G. Svensson, Samernas politiska organisation 1973, s. 103f.
+skulle ses över.
+Utredningens delbetänkande SOU 1970:40 föreslog en tillfällig reform
+i väntan på en övergripande lagändring och gällde främst regeringens prövning rör-
+ande byggande i vatten och att vattendomstolarna skulle inordnas i den nya tingsrätts-
+organisationen.
+Lagändringen 1971 ledde bara till att regeringens obligatoriska
+prövningsrätt skulle utvidgas till att gälla företag (utbyggnadsprojekt) av betydande
+beskaffenhet och inte enbart de större sjöarna som förut.
+"Kronärtskockprincipen"
+gällande stora företag - att bygga ut en sträcka i taget utan helhetssyn på ett
+vattensystem, frångicks i och med att regeringen måste ta hänsyn till projekt som
+aktualiserades av det som förelåg för prövning.322
+DE FÖRSTA INDUSTRIALISERINGARNA
+AV VATTENDRAGEN I
+RENSKÖTSELOMRÅDET323
+Motiven för storskalig vattenkraftutbyggnad i Sverige har ofta förklarats i termer av
+tron på framsteg och utveckling tillsammans med ett ökat behov av energi för att föda
+industrialisering och modernisering.324 I början av 1900-talet omgärdades vattenkraft-
+en med förväntningar som kan jämföras med dagens förhoppningar kring vindkraft.
+Vattenkraften framställdes som en frälsare, inte för naturen och miljön som i dagens
+ekomoderna diskurs utan för nationen, varande en i stort sett outnyttjad inhemsk
+resurs vilken skulle lösa industrins energiproblem.
+Eftersom kol användes för att
+generera kraft var Sverige, som saknade tillräckliga inhemska kolkällor, beroende av
+import från bland annat Storbrittanninen.325 En utbyggnad av vattenkraft för el-
+ektricitetsproduktion ansågs som en uppgift av stor nationell betydelse eftersom det
+förväntades befria landet från importberoendet.326 För att uppnå detta mål riktade
+staten uppmärksamheten mot norra Sveriges inland och fjällområden där merparten
+av de utbyggnadsbara vattendragen i statlig ägo var belägna.327
+I detta kapitel studeras de första storskaliga vattenkraftutbyggnaderna som skedde
+i renbetesområdena med utgångspunkt i hur renskötseln och renskötarna uppmärk-
+sammades och involverades i utbyggnadsprocessen.
+I utbyggnadsprojekten Porjus,
+Nean och Suorva analyseras de förutsättningar som tillhandahölls genom det regelverk
+som under denna tid etablerades kring renskötseln och kring vattenkraftutbyggnad
+samt de handlingar olika aktörer företog.
+Svenska statens incitament för, och
+ageranden och praktik kring, vattenkraftutbyggnad i renbetesområdena står i fokus
+samt problematiken att staten kan betraktas som "rättsvårdare"328, utbyggare samt
+representant för en "andra sida" i vattenmål, det vill säga ett allmänt intresse.
+Här
+väcks också frågan om inte maktanspråk och särintressen gömmer sig bakom
+argument som "det allmänna intresset".
+323 Kapitlet bygger till viss del på Össbo & Lantto 2011.
+Samma fallstudier ligger till grund för
+artikeln men avhandlingskapitlet utgör en djupare studie med fler detaljer och större omfång i material och
+analys.
+326 Förslag till grunder för upplåtelse av dels viss vattenfall, beträffande vilka Kronans äganderätt är eller
+kan förväntas bliva föremål för tvist, dels ock av vissa Kronan tillhötiga strömfall m.m., 1915, s. 21-22.
+För de förväntningar som i den offentliga
+debatten riktades mot Norrlands naturresurser vid sekelskiftet, se Sörlin 1988, s. 9ff.
+Karta 3:1.
+Sápmi - Norrbottens, Västerbottens och Jämtlands län.
+Skapad av Stefan
+Sandström
+Med en governmentalitetsanalys riktas fokus mot styrande och uppbyggandet av ett
+ändamålsenligt institutionellt ramverk där människor inkluderas villkorat av att de
+måste rätta sig efter regler som sätts utifrån.
+Detta har i koloniala studier av David
+Scott kallats ett politiskt spel eller arrangemang vilket har som yttersta syfte att
+legitimera en kolonialmakts suveränitet.329 Suveräniteten i detta fall gällde rätten att
+utnyttja och utvinna vattenkraften.
+Det institutionella ramverket består här av ren-
+beteslagen, RBL, det relativt unga och expanderande lappväsendet, 1918 års vattenlag
+med Norrbygdens vattendomstol, samt den statliga exploatören Vattenfallsstyrelsen.
+Frågeställningarna rör hur och varför renskötares rättigheter, intressen och
+kunskaper uppmärksammades och inkluderades i projektplaneringarna och
+domstolsprocesserna samt hur renskötarna agerade och vilka möjligheter som fanns
+för dem att tillvarata sina rättigheter.
+Källmaterialet består av Vattenfalls arkiv, Porjus Pionjärverket, och lappfogden i
+Norrbottens läns norra och södra distrikts arkiv för att studera Porjus kraftverk som
+utfördes mellan 1909 och 1915.
+För att studera försöken att dämma Nean 1912 till 1922
+har lappfogden i Jämtlands läns arkiv, särskilt inkommande skrivelser och mötes-
+protokoll, använts.
+Suorva-akten från Norrbygdens Vattendomstol, Vattenfalls arkiv
+och lappfogden i Norrbottens läns norra och södra distrikts arkiv har använts för att
+studera processen kring den första dämningen vid Suorva 1919 till 1923.
+Vattenfalls
+Porjus-arkiv är mycket omfångsrikt och mina sökningar har inriktat sig på det som rör
+rättsliga förhållanden kring Porjusutbyggnaden och där har jag upptäckt att frågor
+kring renskötseln kallat "lapparnas förhållanden" tas upp först senare, i anslutning till
+första dämningen av Suorva.
+När det gäller Suorva har jag sökt i Vattenfalls arkiv för
+att komplettera det som saknas i Vattendomstolens akter.
+Förfarandet och praktiken
+inom den institutionella inramning som utgörs av dels RBL och dels vattenlagen, ska
+nu studeras närmare.
+Porjusselet och området kring Porjus, lulesamiskans Bårjås betyder segel,330 användes
+som betesmark och flyttningsled för Sirkas och Sörkaitums lappbyar, idag Sirges och
+Unna tjerusj samebyar.
+Det visar Petter Ivarsson Tuolja fr��n Sirkas, då han 1918
+anmäler att den vanliga flyttvägen förbi Porjus var stängd så att de nu kunde flytta över
+Porjusselet som de brukat göra innan kraftverksbygget.331 Detta retroaktiva tillkänna-
+givande får stå som inledning till processen om kraftverket i Porjus.
+En av de första uppgifter som Kungliga Vattenfallsstyrelsen fick på sitt bord var att
+säkra den elektriska energin för malmtransporten med järnväg i norra Sverige.
+Valet
+stod mellan två förslag: ett kraftverk i Vakkokoski i Torneälv - Järnvägsstyrelsens
+förslag, och Vattenfallsstyrelsens förslag, Porjus i Stora Luleälv.
+Porjus ansågs ha
+många fördelar enligt ett synsätt som satte agrara näringar främst, beläget i vad
+Vattenfallsstyrelsen i ansökan ansåg vara vildmark där få berördes till skillnad från
+den jordbruksbygd som påverkades i Torneälvdal där älven utgjorde gräns mot
+Det avgörande var dock de framtida möjligheter till utbyggnad som erbjöds
+uppströms Porjus i Stora Lulejaure och relaterade sjöar, och nedströms ingick planer-
+na på ett kraftverk vid Harsprånget.332 Riksdagen gav tillstånd till projektet 1910.
+Porjus kan därigenom ses det första steget mot den totala industrialiseringen av Stora
+Luleälv och i synnerhet det extensiva intrång i renskötseln, och i den nyligen tillkomna
+nationalparken Stora Sjöfallet, som dämningarna vid Suorva skulle komma att
+innebära.
+Den samiske nybyggaren vid dammfästet
+Att lokala sakägare hade liten möjlighet att försvara sina rättigheter kan åskådliggöras
+av de rättsliga turerna och motståndet som ägaren av marken vid dammfästet bjöd
+utbyggarna.
+Den samiske nybyggaren Erik Abraham Olofsson Rim, som enligt Nils
+Forsgren kallade sig Olsson, vägrade länge att sälja sin vattenrättsfastighet vid älven.
+Porjushemmanet, om nittiofem hektar, förvärvades dock av Vattenfallsstyrelsen i
+december 1909 efter långvariga försök.
+Enligt ett brev 17 december 1909 till konungen
+hade underhandlingarna inte avlöpt väl och man övervägde att motivera en
+expropriation av hemmanet.
+Olofsson Rim omnämndes som "Porjuskungen" då han
+ansågs ha gjort en förtjänst både på försäljningen av fastigheten och att sedan förse
+anläggningsarbetarna med bostäder och mat.
+Vattenfallsstyrelsen inköpte snart också
+hela hemmanet för att kunna kontrollera bland annat bostadsfrågan.333
+331 HLA, LNSA, AI:2, Protokoll fört vid sammanträde med Jokkmokkslapparna 1-3/2, 1918.
+Karta 3:2.
+Sirkas och Sörkaitums betesområde med Stora Sjöfallets national park, Porjus
+kraftstation och Suorva dammen.
+Skapad av Stefan Sandström.
+Genom avvittringen hade vattenrätten tillskrivits kronan 1890, under de senare
+motsägelsefulla förbehållen om att kunna användas för "farleders öppnande [Porjus
+kraftverk täppte till farleder], sjöars uttappning, ovanför belägna ägors befrielse från
+öfversvämmningar [Porjus översvämmade ovanför belägna ägor] m.m."334 Att kronan
+fick använda vattenrätten till kraftutvinning som just orsakade de skyddade för-
+behållen skada är ett exempel på omskrivning av historiska överenskommelser.
+Olofsson Rim inledde en rättslig process mot Vattenfallsstyrelsen om fallrätten, som
+prövades ända upp i Svea Hovrätt, vilken han slutligen förlorade.335 Relationen mellan
+Vattenfallsstyrelsen och Olofsson Rim blev alltmer problematisk, Olofsson Rim hade
+varit anlitad som meterologisk observatör vid de förberedande undersökningarna men
+han hade enligt Vattenfallsstyrelsen kommit att "försumma" dessa uppgifter och från-
+togs arbetet 1911.336 Försummelsen kan utifrån omständigheterna ses som ett direkt
+motstånd mot ett intrång vars konsekvenser inte kunde förutses vid processens början.
+Erik Abraham Olofsson Rim vägrade sedermera att medverka vid invignings-
+ceremonin för kraftverket 1915, en protest i sin frånvaro vilket rönte stor
+uppmärksamhet i tidningarna.337
+Porjusverkets vidare bygg- och rättsprocess
+Förfarandet i byggnadsprocessen visar att Vattenfallsstyrelsen förutsatte att få göra
+utbyggnaden, domstolsbedömningarna gällde bara hur.
+Redan 1911 hade Vattenfall
+hunnit med avsevärda landskapsomvandlande arbeten, som uppförande av bostads-
+hus, reservkraftverk, hängbro samt sprängningar och betonggjutningar för dammar
+med mera.338 Häradsrätten höll synegång i Porjus samma år för prövning av de villkor
+dammbyggnaden och tunneln skulle utföras på.
+Det var således inte fråga om tillstånd
+eller ej, implicit var beslutet i riksdagen nog.
+Sakkunniga biträdde häradsrätten i
+handläggningen men bland fiskeriintendent, flottningschef, jägmästare och ingenjörer
+finns ingen representant för renskötseln eller lappväsendet.339
+Utbyggnadsprojektet innebar en uppdämning av Stora Porjusselets vattenstånd
+varigenom en del av dess stränder dränktes.
+Området ansågs av häradsrätts-
+utredningen vara beläget "inom kronopark, består af skogsmark och mindre värdig
+336 Meddelanden från Kungl.
+Vattenfallsstyrelsen no.
+8, Redogörelse för arbetena med Porjus
+kraftverksbyggnad intill utgången af år 1911 1913, s. 58, 70.
+338 Kungl.
+Vattenfallsstyrelsen 1913, s. 70, 78ff, 95.
+339 HLA, SVV, PP, F I: 41, akt 95: Utdrag av protokollet vid Jokkmokks lappmarks tingslags häradsrätts syn i
+äng, hvarför den skada, som åstadkommes genom uppdämningen, är synnerligen
+ringa i förhållande till den nytta, som vattenverket vinner genom densamma."340
+Därigenom uppmärksammades inte området som renbetesland.
+Enligt de dåtida
+expertutlåtandena existerade varken allmänna vattenvägar eller transportvägar på
+vattendraget:
+Som allmän farled för närvarande ej förekommer i den del av vattendraget,
+som af anläggningens första utbyggnad, kommer att beröras, hvarken längs
+efter eller tvärs över älfven, kan någon inkräktning i berörda afseende ej i
+frågakomma341
+De rättsliga ramarna tillät ett osynliggörande av den samiska markanvändningen.
+trots att det samiska mark- och resursanvändandet inte uppmärksammas i
+utredningarna för Porjus kraftverk, vilket ovanstående citat visar, vittnar det ökade
+antalet arrenden för jakt, fiske och slåtter som godtogs eller avslogs av lappbyns
+husbönder vid mötet inför lappfogden om ett ökat tryck på resurserna i deras område.
+Avslagen motiverades oftast utifrån om upplåtelsen orsakade intrång på renbetet eller
+flyttvägarna.342
+Kunskapsproduktionen i utredningen var inställd på utbyggarnas tolk-
+ningsföreträde: inverkan på fisket i övre Porjusselet bedömdes som "helt säkert ringa,
+helst i rättsligt hänseende, enär stränderna ju tillhöra kronan."343 Utredningsmannen,
+fiskeriintentendent I. Arvidsson saknade kunskap om eller ignorerade det faktum att
+renskötarna hade fiskerättigheter längs med de vattendrag de flyttade efter.
+synnerhet ovan odlingsgränsen på det som ansågs vara kronans mark tillfrågades ren-
+skötarna om upplåtelser av fiske på dessa områden.
+Vad som var viktigt i ett samman-
+hang föll bort i vattenkraftsammanhanget.
+Staten uppmärksammade och såg sig som
+beskyddare av samernas rätt i förhållande till tredje part ifråga om arrende men inte
+när det gällde situationer där staten "återtog" sina rättigheter i fråga om
+Ett statligt förhållningssätt som var grundat i dåtidens syn på de
+samiska rättigheterna som ett privilegium givet av staten.
+341 HLA, SVV, PP, FI:95: Utdrag av domboken vid Jokkmokk lappmarks tingslag, 1/2 1912, s. 7.
+342 HLA, LNSA, BI:1 Skrivelse till konungen från Lappfogden 1930-10-17, aktsid 684; HLA, LNNA, BI:1
+Utgående skrivelser, Concept protokoll III 1910-1918; HLA, LNNA, A I:1, Protokoll Sammanträde med
+lappbyarna i Gellivare socken, 22/3 1922.
+343 HLA, SVV, PP, FI:95: Utdrag av domboken vid Jokkmokk lappmarks tingslag, 1/2 1912, s. 7.
+I utredningen nämns inte heller inverkan av järnvägen som 1911 hade nått Porjus
+förråd.
+1914 var kraftstationen färdig att börja producera elektricitet, och följande år
+ansökte Vattenfallsstyrelsen om en ny reglering av sjöarna ovanför Porjus.
+344 Tillstånd
+till den utökade dämningen av Porjusselet beviljades 1915.
+Sökandens äganderätt
+deklarerades över stränderna längs med Lulejaure som var
+beläget inom skogsområdet, men ovanför odlingsgränsen.
+Stränderna utgöras
+till huvudsaklig del av kronomark och bebos av enstaka lappar och svenska
+nybyggare, som livnära sig medelst fiske.
+De av nu ifrågavarande reglering
+medförda förändringarna [...] framkalla icke någon skada å jord.345
+Domstolens etnocentrism framkommer i synen på jordbruket som modernäring då
+eventuell inverkan på samernas och nybyggarnas fiske inte diskuteras.
+Följande en
+agrarkolonial diskurs, diskuterades inte heller överdämnigen av renbetesmark och
+flyttvägar.
+Tillståndet beviljades då domstolen beräknade att dämningarna varken
+skulle orsaka skada för någon som ägde jord uppströms eller nedströms och heller inte
+inverka menligt på annan egendom, fiske eller allmänna intressen i vattendraget.
+av anledningarna till detta var att
+[E]n del ägare [sic!]
+vid Luspen och vid sjön som disponerats av enskilda, hade
+Kronan numera genom ägoutbyte förvärvat, så att all mark som komme att
+beröras av anläggningen [...] befunne sig under Kronans omedelbara
+disposition.346
+I domstolsmaterialet nämns varken renskötare eller lappväsendet och det framstår
+som att länsstyrelsen och lappväsendet var passiva i denna process.
+I lappfogde-
+materialet finns ingen information om de planerade eller pågående byggnations-
+arbetena för husbönderna i byarna att ta ställning till under åren 1910-1914.
+Eventuellt
+motstånd eller frågor kring utbyggnaden var en icke-fråga belägen på avstånd från
+renskötarnas påverkan.
+Järnvägen till Porjus å andra sidan som byggdes rakt genom
+Sirkas urgamla flyttled skapade svårigheter.
+Renskötare krävde ett stängsel för att
+skydda renar från att bli överkörda av tåget.
+Det stora antal människor som nu
+uppehöll sig i Porjus var också ett problem, eftersom nykomlingarnas hundar jagade,
+344 Kungl.
+Vattenfallsstyrelsen 1913, s. 66; Forsgren 1982, s. 76.
+345 HLA, SVV, PP, FI:40, akt 89: Domslut Jokkmokk häradsrätt 18/10 1915, s. 9.
+stressade och ibland också dödade renar.
+Erik Nilsson Kuoljok och flera andra
+renskötare krävde att lappfogden skulle agera.347 Lappfogden informerade inte härads-
+rätten om dessa problem, men i ett fall agerade han, när husbönderna i Sörkaitum 1914
+krävde att broar skulle byggas för att med ackjorna kunna komma över de djupa
+järnvägsdikena.
+Lappfogden fick löfte om snar lösning från landshövdingen.
+Dessförinnan hade Sörkaitums byakassa fått bekosta fjärdingsmannen Gustaf
+Nordwalls utstakande av var dessa broar skulle placeras med bästa hänsyn till
+samernas flyttningsvägar.348
+Olika faktorer kan förklara lappväsendets passivitet inför Porjusutbyggnaden.
+Lappfogden i Norrbotten under denna tid, Julius Hultin, var född 1856 och hade
+tidigare tjänstgjort som länsman i Jukkasjärvi, norr om Kiruna innan han utsågs till
+lappfogde 1897.
+När Porjus diskuterades och initierades närmade sig Hultin slutet av
+sin karriär, arbetet framstår som ostadigt vilket kan spåras i hans årsberättelser som
+blev kortare och mer oberäkneliga under de sista åren.
+Detta kan troligen ha haft att
+göra med åldern och yrkets fysiska påfrestningar, särskilt i Norrbotten vilket var det
+geografiskt största distriktet, där lappfogden förväntades resa över stora ytor, ofta till
+fots eller med skidor.
+I detta kan delvis förklaringen till Hultins begränsade
+inblandning i arbetet omkring utbygganden i Porjus återfinnas.
+Hultin var dessutom
+kritisk mot renskötselns organisering och utveckling i länets sydligare områden, vilket
+inbegrep Jokkmokk och Gällivare, där samerna enligt Hultin blivit alltmer försumliga
+i skötseln av renarna.
+Denna attityd kan ha bidragit till det ointresse gentemot de
+tänkbara konsekvenserna av Porjus-utbyggnaden som materialet avspeglar.
+Projektet
+sågs dessutom troligen som en isolerad händelse och inte som den första av många
+framtida kraftutbyggnader i området.349 Men lappfogdens och lappväsendets ointresse
+för intrånget inverkar på renskötarnas möjligheter att agera och tillvarata sina
+rättigheter.
+Lappfogdens uppgift att vid möten med renskötarna förmedla och lägga
+vikt vid andra aktörers och myndigheters ageranden och krav på renskötseln ska inte
+negligeras vid denna tidsperiod då lappväsendet visserligen ännu är ungt men ändå
+etablerat i sin roll som övervakande myndighet gentemot renskötarna.
+347 HLA, LNNA, BI:1 Concept protokoll III 1910-1918, 342, Utkast till protokoll Jokkmokk, 1/2 1911; EII:1a:
+Erik Nilsson Kuoljok m.fl.
+till Lappfogden, 16/5 1911.
+348 HLA, LNNA, BI:1, Concept protokoll III 1910-1918, 412, Utkast protokoll sammanträde med lappbyar i
+Gällivare socken, 28/12 1914; Bok IV, 718, 720, Yttrande till KB 12/2 1915; Bok IV, 777, Svar från KB, Walter
+Renskötare involveras i arbetet
+Per Persson Parffa och hans hustru Brita Johanna Sikku i Tuorpons lappby med
+sommarviste i Staloluokta vid Virijaure, hade från år 1913 och in på 1920-talet anlitats
+som vattenståndsobservatörer av Vattenfallsstyrelsen.
+Vattenfallsstyrelsens kontroll-
+anter uppvisar dock en ambivalens över tillförlitligheten av observationerna trots att
+Parffa var både läs- och skrivkunning samt besatt erforderliga kunskaper för uppgifter-
+na.
+Det berodde mer i att "meddelade instruktioner till observatören tycktes också en
+del hava brustit" än vad som ändå inte underlät att påpekas, att man av observatörerna
+"av här ifrågavarande slag ej får begära alltför mycket".350 Trots den paternalistiska
+inställningen låter Vattenfallsstyrelsen tidigt en del viktiga uppgifter skötas av samer
+som bodde i det berörda området, där en aspekt är att det troligen inte fanns några
+andra att tillgå i dessa milsvida, glest befolkade trakter.
+Även om Vattenfall indikerar att regleringar av högre belägna sjöar i vattensystemet
+planerades vilket bland annat vattenståndsmätningar i Virijaure indikerar, nämndes
+inte renskötseln i relation till en reglering av Lulejaure.351 Sökanden underlät att göra
+en utökad utredning om inverkan på fisket i Lulejuare samt om vattenvägar och
+transportleder.
+Det diskuterades inte heller huruvida de ägoutbytta och på så vis
+bortkopplade landägarna och arrendatorerna endast var fiskare eller ifall de nomad-
+iserande renskötarna i området överhuvudtaget kunde bli ägoutbytta från sina fiske-
+Andrea Amft har i sin avhandling lyft fram en kombination av renpest,
+dåliga betesår och rovdjursangrepp som anledningar till att många i Lulesamiskt
+område under 1910-talet förlorade renar och övergick till bofasthet med fiske som
+basnäring.352 För dessa samer kom en vattenreglering med negativa följder på fisket
+att slå mot deras nuvarande näring samt genom en reduktion av marker, även försvåra
+ett återinträde i rennäringen vilket på sikt innebar en förlust av samiska rättigheter.
+Det norska Trondheims elektrisitetsverk ämnade vid planeringen av en reglering av
+Nean i Jämtland, att skapa en 13 kilometer lång sjö med en yta av 20 km².353 Rensköt-
+arna i Mittådalens och Handölsdalens lappbyar involverades tidigt i frågan och avslog
+Trondheimsverkets första ansökan 1912.
+Lappfogden informerade länsstyrelsen att
+350 HLA, SVV, PP, FI:43, Åtgärder, Reseberättelser, Reseberättelse 1920, s. 4; Citat s. 5; se även Bilaga 7, s. 8.
+351 Planer på att reglera Suorvajaure och närbelägna sjöar, Virijaure och Satisjaure framkommer i material
+från 1914 där nämns ingenting om renskötseln men dock om Svenska och samiska nybyggare utefter
+stränderna.
+HLA, SVV, PP, FI:43, Förslag till reglering av Stora Luleälvs källsjöar.
+193, Volym 3: Lappkommittén yttrande om Nean 14/5 1921.
+renskötarna hade understrukit förlusten av det bästa gräsbetesområdet men hade
+instämt att det skulle kunna kompenseras med ett stängsel som utbyggaren föreslag-
+it.354 Stängslet som ämnades dras längs den Svensk-norska gränsen, skulle underlätta
+för renskötseln och göra dämningsföretaget förmånligt inte bara för renskötarna och
+Trondheims elverk, men också för svenska staten som annars skulle behöva finansiera
+den dyra avgränsningen.
+När Trondheimverkets ansökte om utbyggnad en andra gång
+1917, artikulerades lappfogdens inflytande och övertalningsförsök, men renskötarnas
+motstånd kan också märkas:
+Tilladelse blev dengang ikke givet, da opdæmningen blev fraraadet av de
+lapper, som hadde ret til renbeite paa det omraade, som ville bli oversvømmet.
+Dette forhold er imidlertid nu ændret, idet lapperne sidste sommer gjennem
+forhandlinger med lappefogden i Jämtland har faat nærmere forklaring
+angaaende opdæmnigen.355
+Vid ett möte med Trondheimsverket 1917 uttalade renskötarnas representanter, Olof
+Liljedahl och Nils Jonasson Ringdahl, ett starkt stöd för att ett effektivt stängsel skulle
+byggas för att hindra renar att vandra in i Norge.
+Även om det mesta av byarnas bete i
+Neadalen skulle förloras, fanns det liknande betesmarker tillgängliga på andra platser
+i deras distrikt.
+Ett stängsel skulle innebära att andra områden kunde användas på
+bättre sätt och därför kunde effekterna av stängslet uppväga förlusten av gräsbetet i
+dalen.
+Den konstgjorda sjön kunde tjäna som en naturlig barriär mellan de båda
+byarna och hindra att renarna blandades under tiden som betet längs riksgränsen
+användes.356
+I fallet med Nean var lappfogden, Abraham Staaff mer aktiv i förhandlingarna än
+sin kollega Hultin i Norrbotten, vilket kan förklaras med en klar skillnad i deras
+situation.
+Staaff hade även han en bakgrund som kronolänsman innan han blev utsedd
+till lappfogde 1905, han var åtta år yngre och fortfarande i början av sin yrkesbana i
+vilken han skulle stanna till 1929 och visa sig mycket aktiv.
+Renskötselområdet i
+Jämtland är i förhållande till Norrbotten relativt litet, vilket underlättade arbetet för
+lappfogden.
+Staaffs syn på samerna, hur de skulle leva och utöva renskötseln kan sägas
+vara paternalistisk i den meningen att han ansåg sig som utomstående veta deras bästa
+och han tog tillfällen i akt att förändra förvaltningen efter sina egna principer.357 År
+Dnr 77 till Länsstyrelsen 7/11 1912.
+355 ÖLA, LJA, FIX b: 16: Magistraten i Trondhjem till Länsstyrelsen i Jämtland, Ansökan 10/2 1917, s. 4.
+356 ÖLA, LJA, AI:7, Protokoll sammanträde med Mittådalens Lappby, 12/3 1917.
+1915 initierade han till exempel en uppdelning av de existerande åtta lappbyarna till
+fjorton för att förbättra övervakningen av renskötarna och deras näring.358 Staaff
+ikläder sig den pastorala maktutövningen i det att han såg det som sin plikt att agera
+som förmyndare för samerna och att skydda dem från externt inflytande vilket kan ha
+påverkat honom i fallet med Nean, där initiativet kom från Norge.
+Under denna tid
+pågick dessutom förhandlingar mellan Sverige och Norge gällande den gränsöver-
+skridande renskötseln och även om en konvention inte skulle komma att undertecknas
+förrän 1919 var det sannolikt att samerna i Jämtland kunde förlora sin rätt till renbete
+i grannlandet.
+Gränsen skulle då behöva stängslas längs vissa sträckor för att hindra
+renarnas överfart till Norge.
+I vattenmålet Nean fanns en möjlighet för svenska staten
+att uppnå detta och samtidigt undslippa kostnader.
+Renskötseln vid Nean blev då en
+bricka i spelet om renbetet mellan länderna.
+Karta 3:3.
+Nean med Handölsdalens och Mittådalens samebyar samt Sylsjön, det magasin
+som tillskapades under 1950-talet.
+Förhandlingarna kring Nean skulle dock inte leda till någon enkel och snabb lösning.
+Under de följande åren dök nya aktörer upp på den svenska sidan.
+Vattenfallsstyrelsen
+ålades ett remissyttrande 1918 där man som villkor för dämningen föreslår en
+överenskommelse mellan länderna som tillförsäkrade en svensk reglering av Neans
+norska motsvarighet, Femunden, Klarälvens källsjö på norska sidan.359 Återigen blir
+renskötseln vid Nean en spelmark men nu i ett vattenkraftpolitiskt spel.
+Trondheims-
+verkets svar på förslaget var att Vattenfallsstyrelsen uppenbarligen negligerade dem
+vars intressen hotades mest, nämligen renskötarna i området, för att säkra svenska
+intressen och framtida kraftprojekt som inte ägde någon jämförbarhet, då en reglering
+av Femunden ansågs mer värdefull än Nean ur ett kraftutbyggnadsperspektiv.
+Ännu en remissinstans var den statliga Lappkommittén som under åren 1919 till
+1923 utredde den "interna lappfrågan" när den externa frågan ansågs vara löst genom
+beteskonventionen med Norge.361 Kommittén förespråkade en skyndsam behandling
+av ärendet.
+Intrånget på betesmarkerna ansågs vara betydande men på grund av att
+renantalet i området var relativt lågt bland annat på grund av svåra vintrar,362
+bedömdes de resterande markerna tillräckliga i kombination med nyttan av det
+utlovade stängslet.
+Frånsett användandet av områden i direkt anslutning till riks-
+gränsen skulle jämtlandssamernas betesrätt i Norge upphöra 1923 och hårdare regler
+för skadeersättningar skulle införas.
+Att förhindra en "reninvasion" till Norge blev nu
+viktigt och stängslet som Trondheimsverket utlovade betraktades som en lämplig
+åtgärd för att uppnå detta mål.
+Eftersom områdena var avsatta till renskötselns
+exklusiva nyttjande borde all kontant skade- och intrångsersättning samt arrende-
+avgiften gå till Jämtlands läns lappfond.
+Kommittén var enig om många frågor som
+renskötarna hade lyft fram såsom att hundar inte skulle tillåtas i området och att
+byggnader av tillfällig natur skulle flyttas från platsen när byggarbetet var färdigt.
+Därtill ansåg de kommitterade att om inte ansökan snart kom under behandling av
+vattendomstolen utan blev fördröjd av myndigheterna, befarade man att staten i
+slutändan skulle få bekosta stängslet.363
+Under 1922 skrev flera renskötare till lappfogden och underströk betydelsen av
+renstängslet.
+En av dem var Lars Larsson Kråik som poängterade vikten av att båda
+Kungl.
+Vattenfallsstyrelsen till regeringen, 23/4 1918.
+360 ÖLA, LJA, F IX b:16: Akter och domar i vattenrättsmål, Nean: Brev från Trondhjems magistrat till
+361 Kommittén hade Samisk representation genom bl.a.
+Torkel Tomasson och Gustaf Park men deras
+deltagande och inflytande anses ha varit begränsat.
+362 HLA, NLLA, DIb:37 Utredning om värdet av de skador som uppkommit på renbete genom reglering av
+Suorva-sjöarna i Norrbottens län, 28/6 1951, s. 7f.
+3: Lappkommitténs yttrande angående Nean, 14/5 1921.
+stater bekostade stängslingen: "Det vill jag icke säga att Sverige alenast skall uppföra
+stängslet för det är af lika behov av Norska lappar som det höres har de gjort fram-
+ställning om."364 Samma år blev Trondheims elverk förhindrad av norska regeringen
+att gå vidare i sina förhandlingar med svenska myndigheter, dammprojektet i Nean
+blev lagt på is innan det återupptogs till behandling, först 1934, sedan 1947 i en ny
+ansökan för att under slutet av 1950-talet komma till utförande.365
+Den ekonomiska inramningen av utbyggnadsprojekten är tydlig med Nean och
+Porjus som vid en ytlig betraktelse ter sig som varandras motsatser.
+I Porjusmålet
+existerade inte renskötseln i planeringen, i fallet med Nean var renskötselns intressen
+ett tungt vägande argument.
+Vid närmare anblick framträder dock statens national-
+ekonomiska intressen: den förhärskande synen i båda fallen vara att områdena endast
+kunde användas för renskötsel, åtminstone tills något annat dök upp.
+I Porjus var den
+svenska staten exploatör med industriell utveckling i området som ett mål; med Nean
+fanns inte det alternativet då älven avrann till Norge.
+Det nationalekonomiska
+intressets prioritering manifesteras i försöken att undvika finansieringen av ett
+nödvändigt och kostsamt renstängsel utmed gränsen, ett behov som förstärktes med
+den svenska politiken i och med renbeteskonventionen 1919.366
+Det regleringsmagasin som kallas Suorva bestod ursprungligen av sju sammanlänkade
+sjöar och ligger nio mil uppströms Porjus.367 Vattenfallsstyrelsen ansökte 1919 om att
+dämma utflödet från Suorvajaure och höja vattennivån med nio meter.
+Dämnings-
+området låg inom Sirkas och Sörkaitums året-runt-marker samt Stora Sjöfallets
+nationalpark.
+Men utan någon större diskussion i riksdagen bröts det av skada hotade
+området ut ur nationalparken för att tillåta projektet.368
+Tjänstemännen i Norrbottens läns lappfogdedistrikt kom denna gång att ha en mer
+aktiv roll.
+Två lappfogdar arbetade nu i länet, J.O.
+Holm, från Svapavaara,
+Nedertorneå, som anställdes 1915 och Claes Österberg från Edefors, Överluleå, som
+utsågs till lappfogde 1916 då Norrbottens län delades i två distrikt där gränsen gick
+364 ÖLA, LJA, F IX b:16, L. Lars Kråik till Lappfogden, 22/9 1922; Se även Nils Nilsson till Lappfogden, 2/6
+1922; Olof Liljedahl till Lappfogden, 7/7 1922.
+PM om villkor för koncession; Bilaga Överenskommelse Trondheims
+Borgmesterkontor till Konungen, 24/4 1934, s. 2; ÖTR, MVD, Ans.
+366 Udtja Lasse, 2007, s. 57-59; se även diskussion i kapitel 2.
+367 Dessa sjöar benämns i vattendomstolsprotokollen som Päskajarnga, Napeljargna, Alemusjaure
+Sjåtnjajarnga, Luoktanjarkajaure, Årrojarnga, Nikkojarnga samt Råtjajaure/Ruotjajaure.
+UTR, NVD, Ans.D.
+3/1919 Suorva, Avd II, Koncept Hemställan till Kungl.
+precis genom Stora sjöfallet och det som kom att bli Suorvamagasinet.
+Holm och
+Österberg representerar en förändring i lappfogdeyrket som blir tydlig från 1910-talet.
+Emedan lappfogdar tidigare hade rekryterats bland lokala statstjänstemän, särskilt
+länsmän, hade de fogdar som utsågs från detta decennium och framöver en akademisk
+utbildning och saknade ofta en etablerad inflytelserik position i lokalsamhället.
+På ett
+sätt kan detta vara ett resultat av att yrkets förpliktelser utökats och att ansvars-
+fördelningen förändrats, vilket krävde akademiska kvalifikationer.
+Både Holm och
+Österberg hade arbetat i statliga utredningar om renskötseln och därigenom förvärvat
+epitet som "lappexperter", vilket bidragit till att de av myndigheterna betraktats som
+lämpliga kandidater för lappfogdetjänsten.369
+Redan år 1917 utsåg länsstyrelsen i Norrbottens län Holm och Österberg att
+undersöka Suorvaprojektets inverkningar på renskötseln.
+Lappfogdarnas undersök-
+ning fann att förlusten av betesområden för Sirkas och Sörkaitum skulle bli ringa men
+att en ny flyttled måste skapas då den gamla blev satt under vatten.
+Enligt Österberg
+var den mest oroande aspekten det stora antal människor som skulle bosätta och
+uppehålla sig i området under byggnadstiden.
+Fiske och användande av stora områden
+skulle störa renskötseln och hundar som togs med ansågs vara ett särskilt stort
+problem,370 vilket man troligen lärt från det nya samhället i Porjus.
+Österberg ansåg
+vidare att
+Den av Kungl.
+Vattenfallsstyrelsen sökta rättigheten kan givetvis ej nekas
+endast med hänsyn till lapparna och deras näring, men med rättighetens
+beviljande böra dock sådana villkor förbindas, att olägenheterna för lapparna
+i möjligaste mån förminskas.371
+Renskötseln skulle inte få stå i vägen för vad som uppfattades som en rätt för statens
+bolag.
+Men Vattenfallsstyrelsen borde dock betala en årlig avgift till länets lappfond för
+rätten att dämma vid Suorva.
+Lappfogdens förhandsinformationsläge och förmyndar-
+position gör att denne, utan inblick från renskötarna, levererade ett utlåtande som i sin
+form av skrivbordsprodukt inte uppmanade till någon eftertanke gällande renskötselns
+Lappfogdarnas okunskap initialt blev ett alibi för exploateringen.
+370 UTR, NVD, Ans.
+D. 3/1919 Suorva, avd I: Bilaga 3 till ansökan, Lappfogde Claes Österbergs utlåtande, 8/2
+Renskötares kunskap
+Vid domstolens första syneförrättning vid Suorva infann sig en schaktmästare från
+Porjus vid namn Ivar Kuorak som blev utfrågad om konsekvenserna för renbetet och
+flyttningslederna.
+Kuorak var född och uppvuxen i en renskötande familj och han lyfte
+fram liknade aspekter som lappfogdarna hade gjort men med tydligare referens till
+renskötarna.372 Varken lappfogden eller några aktiva renskötare var närvarande vid
+detta tillfälle, även om Kuorak hade arbetat som renskötare var han inte förordnad från
+länsstyrelsen att agera som rådgivande om, eller sakkunnig på, renskötselns område.
+Däremot var han anställd av Vattenfallsstyrelsen och kom senare att sammanställa
+namnuppgifter på sjöar, holmar och öar belägna inom Suorvamagasinets uppdäm-
+ningsområde inom ramen för den etnologiska undersökning som Vattenfallsstyrelsen
+ålades att utföra.373
+Genom Kuoraks, Olofsson Rims och Persson Parffas arbetsuppgifter kan man
+konstatera att lappväsendet inte hade monopol på att förmedla kontakter och uppgifter
+från externa bolag i renskötselområdet.
+Vattenfallsstyrelsen vände sig åtminstone
+initialt direkt till samer.
+Men genom att Kuorak agerade representant eller sakkunnig
+för renskötseln vid den första synegången visar att Vattenfallsstyrelsen gick förbi ett
+led i byråkratin.
+Kuorak anlitades även när det gällde att föreslå åtgärder för den
+försvårade övergången för renar vid Vuojat Ätno.
+En prestigestrid verkar ha upp-
+kommit där lappfogdarna, uppbackade av vad de anförde vara ett stöd från
+renskötarna, föreslår en fast broförbindelse, där Kuoraks förslag var ett simningsställe.
+Brobygget försökte Vattenfallsstyrelsen avstyra genom att åta sig att transportera över
+renkalvarna vid för högt vattenstånd.374 Ivar Kuorak var uppvuxen inom Sirkas lappby
+och sade sig ha för avsikt att återvända till näringen och torde därför vara insatt i och
+mån om renskötseln och de lokala förhållandena i området.375 Lappfogdarna torde,
+efter några år i arbetet och med det stöd de hade från renskötarna, även ha sådan
+kunskap, därför är dessa förslag svåra att bedöma.
+Kuorak kan lika gärna ha gått
+Vattenfallsstyrelsens ärenden för att avstyra ett fördyrande brobygge, som att veta och
+förmedla vad som passar bäst för rennäringen medan lappfogdarna kan ha föreslagit
+vad som föll dem själva bäst in, med ett påstått stöd från renskötarna.
+372 UTR, NVD, Ans.
+373 HLA, SVV, PP, FI:47 Vattenrättsfrågor, Etnologiska undersökningar; N.K.
+Sundblads brev till Stig Bergsjö
+Den etnologiska undersökningen uppges i Biörnstad 2006 vara försvunnen.
+374 HLA, SVV, PP, FI:47 Vattenrättsfrågor, Åtgärder rensimning, N.K.
+Sundblad till Vattenfall, 29/7 1921;
+Förslag till anordnande av simningsställe, 10/3 1922; N.K.
+Sundblad till Vattenfall, 15/3 1922; Lappfogde
+Österberg till N.K.
+Sundblad till Vattenfall, 15/8 1922; N.K.
+Sundblad till
+Sundblad till Vattenfall 28/10 1922.
+375 UTR, NVD, Ans.
+29ff
+Kungligt medgivande
+Lappkommittén konsulterades om Suorva 1920 och gav ett andra utlåtande 1923.
+I det
+första ansåg man sig inte ha fått nog kunskap eller information för att bedöma de
+verkliga inverkningarna på området vilket vittnar om att processen gick litet för
+snabbt.
+Men gällande förlusten av betesmarker och kalvningsland torde effekterna
+säkert bli betydande.
+Förlusten kunde dock överkommas eftersom det fanns lämpliga
+områden tillgängliga i närheten.
+Gällande de beräknade ökningarna av renhjordarnas
+storlek och de planerade tvångsförflyttningarna från andra lappbyar till detta område,
+en följd av renbeteskonventionen, kunde dämningen orsaka trängsel på beteslanden.
+Kommittén var enig med lappfogdarnas krav och uttalade sitt stöd för förslaget om en
+avgift till lappfonden som villkor för dämningen.376 Med ett kungligt medgivande, där
+bestämmandet av villkoren för företaget sköts på framtiden, gav vattendomstolen
+tillstånd att påbörja arbetena i Suorva 1921 och tillstånd gavs också för viss dämning
+utan att kravet att beräkna den ekonomiska vinningen av företaget hade uppfyllts.
+Detta förfarande blev föremål för protest från Kammarkollegiet som företrädde de
+allmänna intressena.377 Om lagen gav utrymme för att frångå reglerna om beräkningen
+av företagets nytta är oklart.
+Däremot gav lagen utrymme för vattendomstolen att
+hemställa om konungens medgivande vid byggande i vatten "av synnerlig betydelse för
+näringslivet eller för orten eller eljest från allmän synpunkt" även om hinder mötte
+enligt den ekonomiska tillåtligheten och de allmänna intressena.378
+Alternativ rättstolkning
+Kammarrådet Tom Wohlin anförde att det tidigare i målet framhållits från "det
+allmännas sida" att samernas rätt att nyttja renbetesmarkerna inte var av "prekarisk
+natur", vilket jag tolkar som att rätten var säker.
+Ett precario-bruk är ett tålt bruk och
+innebär att ägaren i princip kan säga upp bruksrätten även om den pågått länge,379
+vilket enligt Wohlin alltså inte var fallet med samernas renbetesrätt.
+Eftersom kronan
+inte var berättigad att för fiskaliska, skattemässiga, intressen disponera över denna rätt
+torde det följa, enligt Wohlin, att intrång på denna rätt måste av vattendomstolen
+betraktas som ett intrång på egendom tillhörig annan, alltså renskötarna.
+Att detta
+376 UTR, NVD, Ans.
+D 3/1919 Suorva, avd I: Lappkommitténs yttrande till Norrbygdens vattendomstol, 30/1
+377 UTR, NVD, Ans.
+D. 3/1919 Suorva, avd II: Kungl.
+Medgivande, 22/4 1921, aktsid.
+154-156; NVD Protokoll
+3/8 1921; Utdrag NVD Protokoll och Utslag meddelat 8/4 1922, aktsid.
+Suorva, avd I: Anförande av kammarrådet T. Wohlin med bilaga, 21/3 1922, aktsid.
+379 Falkanger, Thor & Falkanger, Aage Thor, Tingsrett 2007, s. 309.
+gällde för enskildas fiskerätt som skadades av regleringen, var uppenbart.380 Kammar-
+kollegiet gav här en annan rättstolkning än den som kommit att tillskriva staten rätten
+att vid exploateringar urholka renbetesrättens karaktär.
+Denna Wohlins tolkning vann
+inte genomslag, men fanns dock kvar vid sidan om i diskussioner kring kraftutbygg-
+nader.
+Den tolkning som fick genomslag i rättsprocessen var baserad på en kollektivisering
+av renskötseln som en enhet över hela landet och en föreställning om renskötande
+samer som ett kollektiv, inte individer.
+Denna tolkning gav också staten rätt att
+disponera över vissa av samernas rättigheter, vilket exempelvis fått konsekvensen att
+ersättning för förlorat renbete inte har gått till det berörda hushållet, gruppen eller
+lappbyn, utan till lappfonden för att kollektivt distribueras efter behov för hela landets
+renskötsel.
+Wohlins alternativa tolkning skulle kanske inte avkolonialiserat rättssystemet men
+om den fått gehör kunde det åtminstone på ett tidigare stadium gett renskötarna rätt
+till ersättning för förlorad och dämningsskadad renbetesmark.381 När den första ren-
+beteslagen debatterades i riksdagen och särskilda utskottet på 1880-talet, ifrågasattes
+aldrig samernas rätt till renskötsel på året-runt-markerna.
+I fokus stod istället
+huruvida rätten till vinterflyttningarna skulle lagstadgas eller inte, och främst vilka
+konsekvenser det skulle få för enskilda jordägare.
+Om renskötselrätten på året-runt-
+markerna ansågs så självklart, där samerna hade en rätt på grundval av besittnings-
+tagande av marken som idag kallas ockupation, reser sig frågan varför denna rätt är
+totalt frånvarande något decennium senare i diskussionerna kring vattenlagen och
+utbyggnaderna i Porjus.
+Att tolka till fördel för industri och vattenkraftutbyggnad hade
+dock sin idégrund i förarbetena till 1886 års RBL där renskötselns utövning inte ansågs
+ge upphov till äganderätt.382 De svenska lagstiftarna bar och tillämpade samma tanke-
+gods som kolonisationspolitiken gentemot de nordamerikanska och australiensiska
+urfolken där åsidosättande kunde ske när det gällde att för staten säkra resurser av
+omfattande karaktär.383
+Vid 1910-talet framstår ett statligt ägande av renbeteslanden som närmast självklart
+och synsättet fastställdes under 1920-talet av en utredning om lappskattelands-
+380 UTR, NVD, Ans D. 3/1919 Suorva, avd I: Anförande av kammarrådet T. Wohlin med bilaga, 21/3 1922,
+aktsid.
+381 Se diskussion i Allard 2010, s. 44f; Bengtsson 2004, s. 24
+14f; Se även Hall 2013; Stephenson 2011.
+institutet.384 Denna ståndpunkt har att göra med rätten till utvinning av vissa natur-
+resurser vilkas värde staten vid denna tidpunkt insett och förfarandet utgör en tydlig
+kolonialism.
+Statens äganderätt ifrågasattes inte på detta stadium men blir befäst
+bland annat genom styrande över hur markersättningen skulle utformas.
+I sin tur blir
+utformandet av markersättningen en förklädd erövringspolitik och en möjlighet att
+återigen bekräfta statens äganderätt över området.
+Inom kolonial diskursanalys används olika typer av troper eller bildspråk.
+Mary
+Louise Pratt använder begreppet anti-conquest, med vilket hon menar de represent-
+ationsstrategier som en europeisk borgarklass använt i reseskildringar och upptäckts-
+litteratur för att oskyldigförklara sig och distansera sig från en äldre imperieretorik
+kring erövring.385 Förnekandet av erövring/-exploatering genom kolonialmaktens eller
+exploatörens omskrivning av händelsen i olika former som ibland tar sig uttryck i ett
+avtal mellan jämbördiga parter.386
+Något som framstår som omskrivningens motsats där den koloniala suveräniteten i
+området bekräftas genom olika tekniker har använts av David Spurr på såväl litterärt
+och journalistiskt som administrativt material.
+Retoriken utgår från ett kollektiv som
+idealiserar sig själv i bland annat civilisationens, humanitetens, vetenskapens och
+utvecklingens namn, en bekräftelse som repeteras till dess bekräftandet av dessa
+värden i sig själva blir ett medel eller mantra för att tillskansa sig makt.387
+De viktigaste utsagorna i den koloniala diskursen handlar om att rättfärdiga och
+bekräfta auktoriteten hos den som kontrollerar diskursen genom att demonstrera en
+slags moralisk överlägsenhet vilket kommit till uttryck i exempelvis "The White Man's
+Burden".388 Uttrycket handlar om en uppfattad patriarkal plikt att sörja för den som
+inte ansågs kunna planera eller ta ansvar för sig själv vilket exempelvis kan överföras
+till den förmyndarposition som lappfogden gavs gentemot renskötarna.
+I detta
+sammanflyter det koloniala bildspråket med den pastorala makten.
+Bekräftelsens taktik blir tydlig, där kolonialmaktens omstridda landrättigheter
+slutgiltigt blir befästa via vattenmålen.
+En industrikolonial diskurs i en omskrivning av
+erövring framgår genom utsagorna om att markerna, som inte uppmärksammas som
+renbetesmarker, anses tillhöra kronan i fallet med Porjus och Suorva, och med fallet
+384 Åke Holmbäck, Om lappskattelandsinstitutet och dess historiska utveckling.
+SOU 1922:10; Lundmark
+385 Mary Louise Pratt Imperial Eyes 1992, s. 7.
+386 Pratt har kritiserats för att genom sina verktyg underbygga en sådan uppfattning, se Parry 1997, s. 15,
+därför krävs denna nyansering.
+387 David Spurr, The Rhetoric of Empire 1993, s. 4, 98, 109ff
+Nean utger sig statens företrädare - lappfogde, länsstyrelse och lappkommitté - att
+agera med renskötarnas bästa i åtanke.
+Vattenfallsstyrelsen visar dock tydligt sina
+intentioner om att få rätt att dämma en källsjö i Norge i utbyte mot Nean.
+Delaktighet och motstånd
+Det första mötet inför lappfogden som berörde Suorvaprojektet hölls först 1921 och då
+presenterades arbetsplanen och de nya vattennivåerna i sjöarna.
+Även om medgivande
+till arbetena gavs strax därefter förordnades Erik Eriksson Kuoljok och Paulus Åstot
+från Sirkas samt Per Persson Skano och Anders Pannasson Kitok från Sörkaitum att
+biträda lappfogden i utredningen.
+Alla fyra var Lulesamer med kännedom om området,
+vilket kan vara viktigt att påpeka då de första tvångsförflyttningarna av Karesuando-
+samer redan hade påbörjats till området.
+Renskötarna blev därmed mer involverade i
+processen, vilket är tydligt i lappfogdarnas andra utlåtande 1922.389
+Regleringsmagasinet Suorva bestod ursprungligen av sju sammanlänkade sjöar.
+Ett
+landskap som visar sig när flerårsmagasinet töms.
+Renskötarnas deltagande i utredningsprocessen innebar att lappfogdarna insåg att
+markerna som förlorades inte enbart kunde beräknas som en procentandel av lapp-
+389 HLA, LNNA, A I: 1, Protokoll Sammanträde med lappbyarna i Gellivare socken, 21/3 1921.
+byns totala tillgängliga betesareal, utan att specifika markanvändningar och andra
+immateriella samverkande faktorer, såsom renarnas föredragande av ett område
+framför ett annat under en viss tid, var centrala kunskaper vid beräkningen av
+konsekvenserna.
+I det andra utlåtandet ansåg lappfogdarna nämligen att inverkan på betesområdet
+var mycket allvarligare än vad de första beräkningarna hade visat på grund av mer
+nyanserade perspektiv på användningen och kvaliteten på de marker som skulle
+förloras.
+En elftedel av den totala betesarealen för Sirkas skulle förloras, mark som var
+högkvalitativt vårbete och av motsvarande betydelse som hela återstoden av området.
+Lappfogdarna bedömde även förlusterna av visten och båtplatser, där förlusten av
+visten ansågs som mindre skadligt.390 Detta visar myndigheternas och lappfogdarnas
+prioritering av det som direkt kunde hänföras till renskötselns utövande, såsom
+betesmark, antal renar, båtplatser och flyttleder, medan andra aspekter av samisk
+kultur och kulturmiljöer bagatelliserades.
+Lappfogdarnas tidigare deltagande i statliga
+utredningar hade gett dem formella meriter att utnämnas till sina ämbeten.
+Men det
+hade inte utrustat dem med nödvändig kunskap om hur en komplicerad näring och
+livsföring som renskötseln fungerade vilket visade sig i det första utlåtandet från 1917
+som antog att effekterna av dämningen skulle vara små och begränsade.
+Trots de fördjupade insikterna om betesmarkernas betydelse genom renskötarnas
+involvering framhöll lappfogde Österberg i sitt utlåtande att projektet inte skulle föra
+med sig några egentliga ekonomiska förluster utan snarare skapa hinder i arbetet både
+för enskilda och hela lappbyn bland annat genom att:
+en hel del unga lappar lockade av de goda förtjänsterna i Porjus och Suorva
+helt och hållet eller tidvis övergiva nomadlivet och deltaga i arbetena på dessa
+Det betalar sig bättre att vara arbetare i Porjus eller Suorva än att gå
+som lappdräng.
+Åtminstone för tillfället.
+Och arbetet är ej så ansträngande.
+Följden härav har emellertid blivit den, att det nu är synnerligen svårt [...] att
+kunna skaffa sig det antal renvaktare, som är behövligt.391
+Detta ansågs motivera att ersättningarna skulle sättas så högt som möjligt för att just
+kompensera svårigheter för enskilda, byar och renskötseln i allmänhet.
+Här sker en
+omskrivning av betesmarksförlusten till en förlust som rör arbetsliv och kultur och blir
+därför en svårare inverkan att beräkna i den ekonomiska balansräkningen.
+Holm
+390 UTR, NVD, Ans.
+D 3/1919 Suorva, avd I: Lappfogdarnas utlåtande, 8/8 1922, s. 10
+391 UTR, NVD Ans.
+D 3/1919 Suorva, avd I: Lappfogdarnas utlåtande, 8/8 1922, s. 19.
+argumenterade i sitt utlåtande i linje med "lapp-skall-vara-lapp"-politiken, att
+dämningen skulle resultera i ett bofast leverne då "renskötaren" kunde ta
+intryck, som icke verkar i god riktning på honom.
+Renskötaren får genom
+dessa intryck andra intressen än renskötseln och kan överge nomadlivet eller
+ock försummar han sin egen för honom lämpligaste näringsgren.392
+När lappkommittén presenterade sitt andra utlåtande 1923 ansåg även den att
+konsekvenserna för renskötseln var allvarligare ut än vad de tidigare beräkningarna
+visat och att ekonomisk kompensation var nödvändig.
+Utbyggnaden begränsade också
+möjligheterna för utökade renhjordar vilka hade planerats efter renbeteskonventionen
+1919 med Norge.
+Kommittén framhöll därför att ersättning skulle användas för
+renskötselns bästa i hela landet och inte enbart renskötarna vid Suorva.393
+I detta sammanhang bör också uppmärksammas, att de lappar, som hava sitt
+tillhåll i ifrågavarande trakter icke rimligen torde kunna göra anspråk på att
+ensamma komma i åtnjutande av vederlaget i fråga.394
+Här visar lappkommittén hur de kollektivistiska principerna som den statliga
+styrningen av rennäringen följde, överfördes till vattenmål då ersättningar för förlorat
+renbetesland i ett område fonderades för renskötseln i hela landet.
+Det står också i
+kontrast till kammarrådet Tom Wohlins alternativa rättstolkning.
+Att ersättningen
+också skulle ges årligen för att även kunna utgå i framtiden och inte förbrukas som
+engångssumma av de renskötare som drabbades, kan ses som ett utslag av paternalism
+där myndigheterna ansåg renskötarna inkapabla att ta ansvar för sin framtid.395 I
+rummet och tiden förflyttades kompensationen från de som blivit lidande.
+nordsamer som skulle komma att tvångsförflyttas under senare delen av 1920- och
+början av 1930-talet måste söka sina nya hemvister längre söderut i renskötsel-
+området, i Västerbotten och Jämtland.
+En undersökning om missförhållanden i
+renskötseln 1931, som var en del av arbetet inom 1930 års lapputredning, visar just att
+393 UTR, NVD, Ans.
+D 3/1919 Suorva, avd I: Lappkommitténs yttrande, 31/5 1923, aktsid.
+394 Ibid., aktsid.
+395 Det finns dock exempel på arrangemang som föreskrivits i annan fastighetsrättslig lagstiftning, bl.a.
+när
+det gäller ersättning för framtida skada enligt 32 kap.
+9 § miljöbalken, utan att det innebär någon
+nedvärdering av de skadelidande.
+I fallet med ersättningen som lappkommittén syftade på var den dock
+ackompanjerad av ett regelverk som förutsatte renskötarnas oförmåga att hantera ekonomi.
+Fördordningar m.m.
+rörande Lappväsendet inom Västerbottens län, Umeå 1914.
+inflyttningen till Jokkmokks norra delar blivit för stor.
+Det rådde "ren överbefolkning"
+där, vilket hänvisar till Sirkas men ingen parallell görs i undersökningen till att
+renbetesmarkerna minskades på grund av vattenkraftutbyggnaden.396 I undersökning-
+en framkommer en motsättning mellan de inflyttade och infödda, och myndigheterna
+tar de inflyttades ställning.
+De infödda måste anpassa sig trots att det framhölls bland
+annat att kvinnorna bland de inflyttade deltog ytterst litet i renskötselarbetet vilket i
+förlängningen talar för att myndigheterna tog parti för, eller åtminstone inte motsatte
+sig, en ny könsarbetsdelning inom renskötseln.397
+Samernas förluster kom att kompenseras genom regleringsavgifter som beräknades
+efter det att den ekonomiska avvägningen av projektet var fastställd.398
+Då sedan de regleringsavgifter sökanden har att erlägga lämna full tillgång till
+tillgodoseende av ifrågavarande intressen finner vattendomstolen det icke
+böra åläggas sökanden ytterligare ersättningsskyldighet i anledning av det
+intrång företaget förorsakar lappallmogen i avseende å betesmarker och fisket
+i sjöområdet.399
+Eftersom den direkta ersättning på 10 000 kr per år som föreslagits av
+kammarkollegiet 1925 inte fick gehör i domstolen, uppmärksammades inte heller
+samerna som specifika sakägare i målet.
+För samernas enskilda egendom såsom bodar
+kåtor och båtar utgick emellertid ersättning.400
+Av de avgörande domsluten framgår att den ursprungliga tanken med
+Suorvadämningen rörde en dämning som var sex meter högre än den provisoriska som
+genomfördes 1921.
+Det var också den höjd som blev bestående för den första
+Suorvadämningen eftersom en ansökan om en högre dämning vid avgörandet 1927
+ansågs vara förfallen och inte ens önskvärd från Vattenfallsstyrelsens sida.401 I
+hemställan till regeringen 1925 framgår den lägre provisoriska dämningen som ett
+396 HLA, LNSA, HII, Utredning angående inom vissa delar av Norrbottens län yppade om missförhållanden
+avseende å renskötselns bedrivande 1931, s. 2ff.
+398 Regleringsavgifter utdömdes först 1929.
+NVD, Vattenbok, Nbo Stora Luleälv, Suorva blad 1b; NVD, Ans.
+D. 3/1919 Suorva, avd II, Protokoll och utslag 27/7 1927, aktsid.
+316ff; HLA, LNÖA, FXVI:50, Norrbygdens
+vattendomstols protokoll 24/1 1951, s. 11, 19.
+399 UTR, NVD, Ans.
+D. 3/1919 Suorva, avd II, Protokoll och utslag 27/6 1927, aktsid.
+FXVI:50, Norrbygdens vattendomstols protokoll 24/1 1951, s. 11, 19.
+400 "Samernas rätt vid kraftutbyggnad i Övre Norrland" Föredrag av vattenrättsdomare Folke Löwing i
+Spörsmål av samiskt intresse vid Nordiska rådets 7:e session 1959, s. 300; NVD, Ans.
+II, Koncept Hemställan Kungl.
+401 UTR, NVD, Ans.
+II, Kungl.
+Maj:t till Norrbygdens Vattendomstol 27/8 1926,
+verkningsfullt argument i synnerhet då det gällde att mildra omständigheterna kring
+de dränkta renbetena.
+Såsom framhållits har utgångspunkten för lappfogdarnas undersökningar
+varit, att den övre magasinsgränsen skulle komma att läggas så högt som vid
+110 m. Givetvis kommer sänkningen av denna gräns till 104,0 m att medföra,
+att den areal, som sättes under vatten, blir avsevärt mindre.402
+Genom governmentalitetsanalysen kan tillkomsten och uppbyggandet av en
+institutionell struktur kring vattenkraftutbyggnad i renbetesområdet belysas.
+handlar mindre om en stat som agerar utifrån någon högre, abstrakt position utan
+snarare hur denna stats tentakler eller delegerade genom länsstyrelse, lappfogdar,
+statliga affärsdrivande verk och vattenrättssystemet utvecklar sig, agerar och
+involverar andra aktörer i den institutionella miljön.
+Denna miljö skapades kring
+specifika frågor, renskötseln å ena sidan och vattenkraftutbyggnad å den andra, vilka i
+vissa fall är avskilda från varandra och i andra fall interagerar med många andra
+I denna infattning accentueras de koloniala villkoren för renskötseln genom
+RBL, villkor som i denna studie kan ses fördjupas i och med att vattenkraft-
+utbygganden påbörjas i renbetesområdet där också renskötare involveras som
+observatörer i utbyggarens tjänst.
+I den tidigare agrarkoloniala diskursen sågs
+renskötseln parallell med, men underordnad jordbruket, medan den industrikoloniala
+diskursen osynliggjorde renskötseln.
+Lappfogdarnas förmynderi och herdeuppgift var i det närmaste lagstadgat och
+lämnade begränsat utrymme för renskötarna att agera självständigt och att delta i
+planeringsprocesser eller i domstolsbehandlingar annat än som biträden åt lappfogden
+eller annan extern expert.
+Enskilda samer utanför renskötseln, som Kuorak och
+Olofsson Rim har satt mer avtryck som agerande för och mot myndigheternas
+ageranden, även om dessa handlingar och positioner kan ses utifrån ett perspektiv av
+både kolonial internalisering och som protest mot kolonialmakten.
+Ett hierarkiskt
+system av kunskaps- och informationsöverföring mellan myndigheter och besluts-
+fattare, där renskötarna inkluderades som förevändning, bidrog till att underordna
+renskötarna som juridiska subjekt.
+Denna underordning är grundläggande för den
+struktur som upprätthåller och säkrar kolonialmaktens politiska suveränitet.
+402 UTR, NVD, Ans.
+Det institutionella ramverkets aktörers och instansers hantering av vatten-
+kraftfrågorna avspeglar en samverkan mellan argumenten om nationalekonomiska
+intressen och teknologiska, industriella och koloniala idéer och föreställningar.
+Nationalekonomins primat var rent tekniskt kodifierat i vattenlagens exploaterings-
+vänliga regler, mot vilka andra myndigheter såsom lappväsendet, fogade sig.
+Pådrivna
+av nationellt- och privatekonomiskt intresse och främjade av en följsam institutionell
+omgivning, placerar utbyggnadsprojekten renskötseln i korselden mellan kolonial-
+maktens begär efter modernisering och industrialisering och epistemet det allmännas
+bästa, som i en governmentalitetsanalys kan ses utgöra den moraliska stöpformen för
+styrandet.
+Jämförelser kan göras med Eva Jakobsson studie av dämningen av Skagen på 1910-
+talet, där bönderna kring sjön förlorade mot argumenten och ideologin hos en
+teknologisk överklass representerad av ingenjörer vars argument hämtade styrka långt
+från den lokala arena som berörde böndernas villkor.403 Även om resultatet blev
+likartat är det en betydande skillnad manifesterat i att bönderna vid Skagen var synliga,
+självständiga aktörer till skillnad från det osynliggörande förmynderi och den rättsligt
+underordnade position som överskuggade de samiska renskötarnas handlings-
+Detta kan exemplifieras med att renskötselrätten under denna tid sågs som
+ett privilegium och att vattenlagen inte ens nämner renskötseln, men dock näringar av
+betydenhet där uppenbarligen renskötseln eller samernas fiske kunde placeras.
+Att lagstiftningen var utformad efter bondesamhället har bland andra Andrea Amft
+pekat på.
+Det fanns en insiderkunskap eller en etnocentrism där böndernas förluster
+vann förståelse från domstolars och myndigheters sida i fråga om vattenkraft-
+utbyggnad medan renskötseln ansågs vara något främmande som låg utanför
+inspektörers och rättsväsendets kompetensområde.404 Renskötselrätten var inte
+inskriven som servitut å fastigheterna i fråga,405 och förorsakade att många utbygg-
+nadsfall försent hamnade på renskötarnas och lappväsendets bord.
+Även detta
+underlättade för exploateringar och är ett förhållande som föreligger än idag.
+De otaliga lagstiftningarna och institutionella ansvarsområdena verkar ha förvirrat
+myndigheterna.
+Men förvirring och godtycke kan också visa sig vara en strategisk
+styrandeteknik: i RBL från 1886 och 1898 skulle fiske, jakt, slåtter- och
+betesupplåtelser tillkännages för och i vissa fall godkännas av de renskötande i
+Användande av mark för industriella ändamål nämns inte specifikt förrän i
+RBL 1928, vilket innebär att fram tills dess var RBL öppen för tolkningar som lämnade
+utrymme för regionala skillnader och godtycke.
+Främst verkar denna öppenhet ha
+gynnat statens exploateringsintresse vilket tolkningarna till kronans utbyggarfördel av
+förbehållen för vattenrätten i fallet med Porjus visar.
+De variationer i lappväsendets hantering av de tidiga utbyggnaderna som
+undersökningen visar, belyser lappfogdarnas handlingsutrymme att synliggöra
+problemen.
+När kraftverket i Porjus diskuterades och förbereddes informerades inte
+renskötarna i området om projektet.
+I Jämtland blev de engagerade från början och
+deltog i möten med den tänkta exploatören av Nean.
+Individuella och distriktsbaserade
+faktorer kan förklara detta.
+Lappfogden i Norrbotten närmade sig yrkesbanans slut och
+var mer intresserad och informerad om andra delar av sitt stora distrikt.
+Jämtland var
+det äldsta distriktet och bestod av mindre byar inom ett mindre område.
+Arkiven visar
+hur Jämtlands fogde höll möten med en by i taget, vilket gav nära kontakt men låg
+också i linje med en vilja att kontrollera byarna.
+I Norrbotten mötte lappfogden med
+hela församlingar på samma gång, bestående av två, ibland tre eller fyra lappbyar.
+Att
+samerna i Jämtland talade svenska, vilket inte alla i Norrbotten gjorde, kan ses som en
+annan tänkbar förklaring till att de hade en bättre plattform att handla utifrån.406
+Härtill kommer ytterligare en aspekt, en successiv kompetensförhöjning genom
+erfarenheter, både för renskötarna och för lappfogdarna, vilket delvis förklarar
+svårigheterna att försvara sina rättigheter i den tidiga perioden.
+Lappväsendet som institution genomgick under denna period en tillväxtfas, dess
+organisatoriska struktur utvecklades och utökades, byråkratiska rutiner etablerades -
+'conducts of conduct' - i Foucaults termer.
+Lappfogdarna fyllde från sina enskilda håll
+lappfogderollen med innehåll där varje ny fråga måste övervägas, hanteras och in-
+begripas i tjänsteutövningen.
+I slutet av 1910-talet ökade lappfogdarna kontakterna
+med varandra över distriktsgränserna vilket lade grunden till en professionalisering av
+organisationen, en koordinering av utövningen såväl som en mer enhetlig myndig-
+En läroprocess kan också spåras hos lappfogdarna gällande renskötarnas
+Allteftersom ökar också kännedomen hos omgärdande aktörer gällande
+dessa specifika rättigheter, men initialt när kunskapsläget var diffust, bidrar
+kunskapsbristen eller oviljan inför viss kunskap till en smidigare väg mot exploatering.
+Kunskapen och förmågan att förutse betesbehov i framtiden var en kompetens som
+lappfogdarna måste förvärva, liksom en metod att beräkna kvaliteten och värdet av
+beten som stod inför hotet att förloras.
+Renskötarnas deltagande i undersökningar,
+förfrågningar och information beslutades av lappfogden vilket osynliggjorde rensköt-
+arna, då lappfogdarna inte ansåg deras kunskap som en allmän tillgång utan valde att
+använda eller referera till den vid särskilda tillfällen när det ansågs vara av vikt.
+I fallet
+med Suorva märks en förändring av informationen och attityderna när renskötarna
+inkluderas som biträden.
+Lappfogdarna talar i termer av kvalitetsbeten - baserat på
+renskötarnas specifika traditionella kunskaper - ett begrepp som kom att användas
+längre fram på ett annat sätt, främst grundat i biologisk vetenskap vilket framkommer
+i 1966 års statliga utredning om renbetesmarkerna.408
+Den ekonomiska inramningen av utbyggnadsprojekten är tydlig till exempel med
+Nean och Porjus.
+När det gällde Suorva användes argument om nationalekonomiska
+intressen trots att Vattenfallsstyrelsen i slutändan befriades från kravet att presentera
+projektets ekonomiska konsekvenser och tillåtlighet.
+Omkring 1922 motiverade det då
+redan investerade statskapitalet och de arbetsmarknadsmässiga argumenten
+företagets fullbordande, oavsett den nästan obefintliga efterfrågan på elektricitet.
+För
+att säkra marknaden började Vattenfallsstyrelsen propagera för ökad elkonsumtion409
+medan det planerade Harsprångets kraftverk fick läggas på is.
+Utrymme för försvar och motstånd
+Ekonomiska incitament och attityder gentemot renskötare och samer samverkade i att
+avskilja renskötarnas rättigheter från utbyggnadsdiskussionen.
+Gällande Suorva
+hävdade Vattenfallsstyrelsen att vattenkraftens materiella syften och de ideella ända-
+målen med en nationalpark var inkommensurabla, så väsensskilda att de var
+oförenliga.
+Icke desto mindre tolkades denna oförenlighet till de materiella syftenas
+fördel.410 I princip kunde en annan diskurs ha varit möjlig genom vattenlagens
+bestämmelser om skada på allmänna intressen som nämns i kapitel två.
+Även om dessa regler skapades för att skydda mindre sakägare och vattenkraft-
+utbyggares motstående intressen utgjorde dessa bestämmelser inget reellt skydd för
+renskötseln.
+En rad definitioner och föreställningar samverkade i att förta rättsskyddet
+och skapade dilemman som ska förklaras nedan.
+För det första var renskötseln inte
+inskriven som näring i vattenlagen vilket fiske, flottning och jordbruk var.
+Hur kunde
+renskötseln tryggas då RBL stiftade kollektiv nyttjanderätt och upplöste enskilda
+samers rätt till markerna?
+Att renskötseln endast erhållit nyttjanderätt i lagen
+410 UTR, NVD, Ans.D.
+3/1919 Suorva, avd I, ansökan s. 2.
+tillsammans med kollektiviseringen av denna nyttjanderätt får konsekvenser som
+manifesteras till exempel i det faktum att ersättningen för förlorad betesmark gavs
+kollektivt till lappfonden och inte till enskilda renskötare.
+Definitionen av en
+renskötare, åtminstone till efter andra världskriget vilade på föreställningen om en
+nomadisk livsföring utan markägande och således inga fasta egendomar som
+exempelvis hus i landskapet att ta hänsyn till vid vattenkraftutbyggnad.411 Frågan om
+trivsel och förlust för närboende överläts till vattendomstolens, utbyggarens och
+lappfogdarnas faktiska tolkningsföreträde.
+De få paragrafer som skyddade övriga och
+allmänna intressen i den exploateringsorienterade vattenlagen förlorade sin effekt i
+samverkan med en kolonial syn och definitionen från RBL på renskötare som enbart
+nomader.
+I domstolsväsende och rättsystem fanns också som tidigare nämnts en
+inbyggd etnisk föreberedelse för jordbrukets krav och förståelse inför dess förluster
+som inte fanns gällande renskötseln.
+Lagstiftningen och praktiken utgör en styrning
+som osynliggör de som befann sig utanför normen.
+Renskötare framställdes i en närmast rasistisk diskurs som rotlösa, följande sina
+renar och möjliga att flytta från ett område till ett annat.
+Nomadiserande leverne var
+omodernt, det togs ingen hänsyn till det i lagstiftningen.
+Som nomader var därför ren-
+skötarna dömda att inte vara en del av modernitetens framsteg.
+Därigenom kunde de
+undanträngas och myndigheter kunde bortse ifrån att renskötarnas specifika kunskap
+var intimt förbunden med ett särskilt område.
+Den kunde inte bara dras upp med
+rötterna och överföras till ett annat område.
+I utredningen om Porjus negligerades
+området som samisk trakt helt, och utlåtandena om Suorva försummade området som
+samiskt kulturlandskap och hemmiljö.
+Ett erkännande kunde ha ruckat ett projekts
+tillåtlighet enligt reglerna om skada på allmänna intressen.
+Från exploatörens
+perspektiv framstår därför vissa föreställningar och etnocentriska oförmågor effektiva
+att upprätthålla och stödja.
+Dessa föreställningar var exempelvis lapprivilegiet och
+synen på renskötande samer samt oförmågan att bedöma inverkan på rennäringen.
+Tankegångarna och ohörsamheten fanns även hos Kammarkollegiet som beskyddade
+allmänna intressen utifrån storsamhällets synvinkel.
+Därmed försvarade både
+utbyggare och "det allmännas" beskyddare kolonialmaktens suveränitet.
+mångfaldiga aspekter av renskötseln som kunde ha vägts in vid hanteringen
+reducerades istället till näringsfrågor inom ett ekonomiskt ramverk medan frågor
+såsom förlust av en hemmiljö med alla dess kulturella, religiösa, sociala och språkliga
+dimensioner avfärdades.
+Detta trots att rennäringen inte fanns med i vattenlagen.
+411 Mörkenstam 1999, s. 135; Denna syn på renskötare fortsatte att överväga ända på 1950-talet.
+Folke
+Löwing, I kraftverkens skugga 1955, s. 41f.
+Bjørklund och Brantenberg uppmärksammar liknade aspekter i sin studie av Alta-
+utbyggnaden där renskötseln bedömdes efter en etnisk norsk förståelse, där
+utbyggnaden kunde avgränsas till en fråga om hur många renar som förlorade sitt bete,
+inte utbyggnadens samlade inverkan på renskötseln och den samiska kulturen som är
+så intimt förknippad med området man lever och verkar i.412 Renskötseln, samisk
+kultur och samiska rättigheter värdesattes inte tillräckligt för att stoppa projekt vilket
+är ett förhållande som råder än idag med Rönnbäcksgruvan som ett tydligt exempel.
+Men i domstolen hanterades de lagligt fastslagna hindren mot vattenkraftutbyggnad
+när det passade sig.
+Nyttan av ett företag måste uppfylla vissa förutbestämda krav för
+att tillåtas men i vägningen av kostnader och nytta av projekten uteslöts renskötselns
+förluster i alla de tre studerade fallen.
+Governmentalitetsanalysen belyser användandet
+av lagar för att styra fram mot vissa mål och att strukturera ett möjligt sätt att handla
+på för andra.
+Vedung och Brandel har visat att vattenlagen i den institutionella hant-
+eringen av vattenmålen möjliggjorde ett utbyggande följande en "kronärtskocks-
+princip" utan ett helhetsperspektiv på vattensystemen.
+Projekten behandlades var för
+sig i domstolen, älvar och vattensystem skars upp bit för bit.
+Genom att använda denna
+strategi inklusive en dold agenda om framtida planer, kunde en stor exploatör som
+Vattenfallsstyrelsen fragmentera eventuell kritik från framtida sakägare.413 Denna
+taktik användes också innan vattenlagen, vid Porjus, där de sakkunniga för den lokala
+domstolen verkade distanserade från de rättigheter och intressen renskötseln hade i
+Detta är en aspekt som nyanserar uppfattningen att häradsrätten var mer
+benägen att säkra lokala intressen.414 Här måste frågan ställas, vems lokala intressen?
+Och anlägga koloniala aspekter vid spörsmålet då den lokala svenska myndigheten
+förbisåg de samiska ursprungliga rättigheterna.
+En bekräftelsens taktik genom
+erövring som är oblodig men trots sin administrativa karaktär likväl är uttryck för
+Kolonialmaktens särskilda syften, nationalekonomiska intressen och
+även bekräftandet av landrättigheter - kan också ses väglett den lokala myndigheten
+eftersom Porjus materialiserade industrialiseringens evangelium för övre Norrland.
+Porjus-förslaget motiverades utifrån framtida utnyttjande av sjöar högre upp i
+vattensystemet men samtidigt doldes det nödvändiga intrånget i nationalparken vilken
+inrättades under samma tid, även om det i vissa kretsar snabbt blev en debatt om
+farhågorna kring detta.
+Enligt Lars J. Lundgren var ett viktigt kriterium för national-
+parker under denna tidiga naturvårdsperiod, att de skulle vara ekonomiskt värde-
+414 Se diskussion i Jakobsson 1992, s. 252.
+lösa,415 vilket också belyser att samernas rättigheter inom parken inte tillmättes något
+större ekonomiskt värde.
+Samma bortprioritering av rennäringen sker i dag när det
+gäller gruvetableringar och vid utpekande av nya riksintressen för värdefulla ämnen
+och mineral, där rennäringens "äldre" riksintresse samexisterar med flera andra redan
+utpekade riksintressen för exempelvis friluftsliv och naturvård, skyddade vattendrag,
+turism och det rörliga friluftslivet.416 När Porjus väl var beslutat från riksdagsnivå,
+argumenterades det inte emot vad en sådan överträdelse innebar utan de delar av
+nationalparken som för tillfället ansågs nationalekonomiskt värdefulla kunde helt
+enkelt skäras ut.
+Vattenfallsstyrelsen var inte alltid en aktör vars intressen gick ihop
+med statens övriga verksamheter.
+Snarare driver den egna linjer som ligger närmare
+ett marknadsintresse som omnämns i kapitel ett, exemplifierat av diskussionen om
+huruvida Vattenfallsstyrelsen försökte smyga igenom Suorvaregleringen via Porjus-
+förslaget i konkurrens med Järnvägsstyrelsens förslag om kraftverk i Torneälv.417
+Ännu ett exempel på denna motstridighet är Vattenfalls nutida agerande med kol-
+kraften i Tyskland som går emot Sveriges målsättningar om minskat koldioxidutsläpp.
+Vattenlagens förtur framför andra lagstiftningar framträder ur studien, då
+intentionerna och bestämmelserna i RBL inte användes i Suorvafallet.
+Statens
+områden ovan odlingsgränsen var reserverad för renskötseln och renskötarna måste
+informeras och ibland också ge samtycke till upplåtelser för olika ändamål.
+National-
+parkslagen begränsade inte renskötselns rättigheter inom området istället fram-
+ställdes samerna tidstypiskt som ett naturligt inslag i landskapsbilden.418 Både RBL
+och Nationalparkslagen blir åsidosatta på grund av prioriteringen av industrin och
+nationalekonomiska intressen i de inledande diskussionerna kring Suorva.
+När
+Vattenfallsstyrelsen ansökte om utökade statsmedel för utbyggnaden 1921 som ett
+resultat av de ekonomiska svårigheterna följande "fredskrisen",419 fattades beslut i
+vattendomstolen genom Kungl.
+Maj:t som i princip kan ses ha skyddat Suorva-
+416 Se regeringens ställningstagande för nickelgruva i Rönnbäck
+http://www.regeringen.se/sb/d/15986/a/224142 2013-10-09; se även SGU:s beslut om utpekande och
+detaljavgränsning av riksintresset Stekkenjokk i Vilhelmina kommun, Västerbottens län, och Strömsunds
+kommun, Jämtlands län enligt 3 kap.
+7§ andra stycket Miljöbalken, 2012-12-10.
+http://www.sgu.se/dokument/riksintressen/46-2099-2011.pdf 2013-09-09; Länsstyrelsen i Jämtland tog
+dock hänsyn till och värdesatte rennäringens förmåga att samexistera med de andra riksintressena i området i
+sitt yttrande till Bergstaten med förslag till avslag om bearbetningskoncession i Stekenjokk.
+http://www.lansstyrelsen.se/jamtland/SiteCollectionDocuments/Sv/nyheter/2013/Stekenjokk-yttrande.pdf
+418 SFS 1909:56; Betänkande rörande åtgärder till skydd för vårt lands natur och naturminnesmärken,
+utbyggnaden genom att undanta eller skjuta upp regeln om att sökanden måste
+presentera projektets ekonomiska tillåtlighet som starkt ifrågasattes av kammarrådet
+Wohlin.
+Suorva skulle genomföras.
+När det gällde att fullfölja industrialiseringen som medgav dränkning av samiska
+kulturlandskap, renbetesmarker och intrånget i den nyligen bildade nationalparken
+framträder en fragmentering i olika lager av lagstiftning och jurisdiktion, i
+koordineringen och samverkan av kunskap och kunskapsproduktion, ansvarsområden
+och rättigheter, mellan statliga institutioner och aktörer.
+Denna maktens fragment-
+ering som samverkar mot vissa mål karaktäriserar det koloniala styrandets
+institutionella spel, vars syfte reproducerar och manifesterar suveränitet, i detta fall
+genom att sanktionera industriell exploatering i de samiska renbetesområdena.
+finfördelade makt där ansvaret breddes ut på en mängd aktörer och institutioner som
+alla ägde laglig rätt att delta, även om renskötarnas rätt var starkt begränsad, skapade
+en tvångsmässig inkludering mot en modernisering, som möjliggjorde kränkning av
+rättigheter och intressen genom det industriella tolkningsföreträdet hos stats-
+apparaten och kolonialmakten.
+I detta kapitel analyseras den inledande vattenkraftsexploateringen av renbetes-
+områdena i Sverige, hur projekten möjliggjordes av statens agerande genom det nya,
+växande och i läroprocess vardande lappväsendet, samt genom vattenlagens tillkomst
+och grundandet av Kungliga Vattenfallsstyrelsen.
+Genom att uppmärksamma hur-
+frågor riktas fokus mot vad som är nödvändigt för en särskild regim av styrande-
+Vissa aspekter i hanteringen av vattenmålen har accentuerats genom en
+governmentalitetsanalys, såsom framväxandet av en kolonial institutionell omgivning
+och dess medel och tekniker, det taktiska användandet av lagar där vissa ägde giltighet
+över andra, samt överföringen och produktionen av kunskap.
+För att motivera systemets existens inkluderades aktörer vilkas handlingsutrymme
+starkt begränsades genom samma system.
+Genom renskötarnas involvering i
+projektplanerna och processerna, framträder ett politiskt spel som kan ses manifest-
+eras i arrangemangen, tillvägagångssätten och de koloniala diskurserna i vattenlagen
+och RBL.
+Sammantaget skapade det ett begränsat fält för renskötarna att handla på
+och uttala sina åsikter och deras rätt inskränktes.
+Samer utanför renskötseln hade ett
+större individuellt rättsligt utrymme men exkluderades dock ur det rättighetspaket
+som renskötarna successivt kom att inlemmas i. Den institutionella inramningen av
+vattenkraftutbyggnaden, skapad utifrån, formade en uppfattning om hur kunskap,
+kommunikation och rättvisa skulle identifieras och utövas.
+Vattendomstolssystemet
+och bestämmelserna, praktiken och de underliggande idéerna i vattenlagen ger stöd åt
+en redan existerande kolonial, institutionell miljö bestående av RBL, länsstyrelsen och
+lappväsendet samt attityder inom miljön och i det omgivande samhället.
+I denna miljö
+som kan ses bekräfta statens koloniala suveränitet, åsidosattes renskötarnas rättig-
+heter också av deras statligt utnämnda beskyddare, lappväsendet, delvis på grund av
+myndighetens ungdom och ovana, men till största del på grund av etnocentrismen i
+argumenten om projektens nationalekonomiska och teknologiska betydelse.
+I tidigare forskning har de avgörande motiven för de här undersökta projekten,
+ansetts främst vara energibehovet till följd av en vision om industrialisering och
+teknologisk utveckling men också placeringen av företagen i områden där skadan
+ansågs liten utifrån majoritetssamhällets perspektiv.
+Detta kapitel lyfter fram ett
+synsätt som riktar fokus på andra motiv och metoder när relationen mellan staten och
+samerna tas med i beräkningen.
+Det visar att industrialiseringen av vattendragen var
+möjlig med hjälp av en befintlig kolonial politik och en diskurs med kulturhierarkiska
+och rasistiska drag.
+Denna politik osynliggjorde samer och renskötseln och deras
+rättigheter, vilket fördjupades genom industriella visioner om modernisering samt
+majoritetssamhällets tolkningsföreträde och dess attityder gentemot den samiska
+befolkningen och renskötseln.
+Staten ikläder sig den industriella kolonialmaktens roll
+med både offentliga och marknadsinriktade intressen och delegerar beskyddar-
+uppgifter för en traditionell sektor genom sina aktörers agerande.
+Denna industriella
+kolonialism manifesterar sig i den institutionella miljön där den omsätter olika
+koloniala visioner om nationens behov, modernisering och frågan om det allmännas
+bästa i handling vilket får konsekvenser för samer och renskötseln.
+Dessa samverkande faktorer kan ge inblick i bakomliggande orsaker och metoder
+samt de därpå följande konsekvenserna av den tidiga vattenkraftutbyggnaden i
+renbeteslanden i Sverige.
+Det belyser också en intertextualitet i en nuvarande
+ekomodern diskurs, inom vilken miljöhänsyn och tillväxt förutsätter varandra.
+ekomoderna diskursen hänvisas ofta till "det allmännas bästa", exempelvis gällande
+förespråkande att bygga ut vindkraften och underlättande för gruvetableringar genom
+Sveriges mineralstrategi.
+En ekokolonial diskurs framträder då dessa företag båda
+utgör hot mot redan inskränkta samiska rättigheter.
+Det allmännas bästa formuleras
+fortfarande inom majoritetssamhället, vilket framstår som märkligt ohörsamt inför
+historiens koloniala drag och dess återverkningar i samtiden.
+TILLFÄLLIGA DÄMNINGAR MED KRIGET
+SOM FÖREVÄNDNING
+Under 1950- och 1960-talet blev industrialiseringen av vattendragen i norra Sverige en
+fråga som engagerade människor såväl lokalt som på riksnivå.
+Bland de aktörer som
+gav sig in i diskussionen, ifrågasatte samer sin underordnade position i förhållande till
+andra sakägare i vattenlagen.
+Kritiken och motståndet baserades på erfarenheter av
+dämningar av sjöar i renbetesområdena och hotet om framtida intrång.420 I de följande
+två kapitlen ska bakgrunden och kontexten till det ökade motståndet undersökas och
+analyseras.
+I tidigare forskning om den begynnande opinionen mot vattenkraften har intresset
+främst riktats mot naturskyddsrörelsens opinion och motstånd mot den exploaterings-
+inriktade vattenlagen.
+För att nyansera historieskrivningen om vattenkraftutbygg-
+nadsopinionen lyfts i detta kapitel en omständighet vars inverkan inte har fokuserats
+tidigare.
+Det handlar om 1939 års lag om tillfällig vattenreglering, den så kallade
+krislagen, som kom till vid krigsutbrottet och som kunde användas gällande vissa
+vattenmål ända in på 1960-talet.
+Denna lag har i tidigare studier främst berörts i
+anslutning till opinionen i Jämtland kring ändringar i vattenlagen och om fornminnes-
+inventering.421 Antikvarie Lena Bäckman har analyserat opinion och tankar kring
+vattenkraft och naturresurser i jämtländska bygder men utan att skriva om renskötseln
+som i allra högsta grad befinner sig i detta område.
+Vad som lyfts är emellertid det
+spirande motstånd och de "segrar" som motståndet faktiskt vann under 1940-talet med
+Åreälvens räddning och Tännforsen som naturreservat samt att Ottsjön räddades från
+dämning 1954.422 Lagens fortsatta direkta och indirekta betydelse för den svenska
+vattenkraftutbyggnadshistorien har inte alls analyserats, inte heller när utbyggnader
+berört renbetesområdet.
+I Finland tillkom redan 1934 en speciallag för handläggning av brådskande vatten-
+rättsärenden och en specialdomstol, vattendragskommissionen.
+En krislag liknande
+den i Sverige stiftades 1940 som möjliggjorde tillfälliga licenser före ett slutligt tillstånd
+för vattenreglering.
+Den finska lagen har i historieskrivningen ansetts befogad av
+vinterkriget då Finland förlorade 30% av sina befintliga kraftverk.
+Under 1941 gjordes
+ett tillägg till lagen som gjorde det möjligt att snabbt bygga nya kraftverk.
+Avsikten var
+Brandel 2001, s. 52f; Biörnstad 2006; Sundin & Pettersson 2008.
+Gertrude Hanes Nutti (1988) som studerat
+bl.a.
+Suorvas tredje dämning uppmärksammar krislagen som mer diskriminerande för samer än vattenlagen.
+att lagen skulle upphöra efter kriget, men den kom att användas fram till 1962 och har
+setts som avgörande för vattenkraftutbyggnaden i Finland, då 61 kraftverk kom till
+genom dess bestämmelser.423 I Norge kan vattenkraftpolitiken ses följa en liknande
+utveckling där staten understödde kraftverk och utbyggnader i glesbygd, en politik som
+upprätthölls även under den tyska ockupationen.424
+Eftersom möjligheterna att bygga ut och effektivisera vattenkraft i de södra delarna
+av Sverige var små vid tidpunkten för andra världskrigets utbrott riktades intresset mot
+de norra delarna av landet och särskilt de högt belägna källsjöarna i fjällvärlden.
+tanke på denna situation är syftet i detta kapitel att studera krislagstiftningen som en
+del av den svenska vattenkraftpolitiken och praktiken, och dess betydelse för vatten-
+kraftutbyggnadens utveckling, samt belysa hur renskötselområdet påverkades.
+Genom
+att studera hur lagen användes och debatten under den lagförändringsprocess som
+pågick från 1942 till 1952, analyseras här hur lagen motiverades, av vem och hur den
+användes i renbetesområden.
+Källmaterialet består av konseljakterna kring lagföränd-
+ringarna, riksdagstryck och lappfogdarnas arkiv i Jämtlands och Norrbottens län.
+nästföljande kapitel analyseras närmare hur rennäringens situation påverkades och
+hur renskötare och deras ombud agerade.
+Undersökningen består dels i en diskursanalys av lagförändringsprocessen genom
+förarbeten till lagen, dels av en kartläggning av lagens användning genom Mellan-
+bygdens och Norrbygdens vattendomstolars domböcker.
+Syftet är att belysa om och
+hur renskötseln gavs representation eller uppmärksammades i lagförändringsarbetet.
+Utöver vad som nämns i sektionen om diskurs i metodavsnittet, används diskurs i
+denna undersökning i betydelsen av ett särskilt sätt att förstå, kommunicera och
+därigenom producera en för myndigheter och även allmänheten legitim kunskap om
+vattenkraft, vattenreglering och därmed sammanhängande frågor.
+Lagstiftnings-
+apparaten och framarbetandet av politik ses som en diskursiv terräng inom vilken ett
+politikområde formeras.425 Det inbegriper också skapandet av och tillträde till debatt,
+legitimt aktörskap i domstolsmål, och möjligheten att utforma ett fält att handla på
+under tidsperioden.
+423 "Samernas intressen vid vattenregleringar i Finland" föredrag av Uno Dahl vid Nordiska samerådets
+konferens rörande samernas ställning med avseende på rätten till naturtillgångarna, 20-21 april 1959, bilaga 2
+i Spörsmål av samiskt intresse vid Nordiska rådets 7:e session 1959, s. 304f; Waterpower in Finland 1968, s.
+Statsminister Per Albin Hansson försäkrade vid krigsutbrottet att landets beredskap
+var god, och gällande vissa områden hade han rätt.426 På grund av oron för kriget hade
+lagstiftarna i Sverige förberett ett antal beredskapslagar som kunde sjösättas när
+behovet uppkom.
+Ett rikstäckande samarbete på energiförsörjningsplanet hade
+initierats mellan myndigheter, organisationer och större kraftbolag för att "säkerställa
+en rationell produktion och distribution av elektrisk kraft under krigs- och krisförhåll-
+anden".427 Samordningen, kallad den centrala driftsledningen, sköttes av Statens
+Vattenfallsverk sedan 1935.
+Ett förhållande som måste ha underlättat för följd-
+riktigheten i att Kungliga Vattenfallsstyrelsen (i noterna förkortad KVS) och det privata
+vattenkraftbolagsintresset, Svenska Vattenkraftföreningen (i noterna kallad SVKF) i
+september 1939 lade fram ett förslag till en ny lag med förenklade förfaranden i vatten-
+mål gällande vattenreglering för elproduktion under krigstid.428 Dessa förslag blev med
+vissa modifikationer antagna som Lagen den 20 oktober 1939 med särskilda
+bestämmelser om tillfällig vattenreglering.
+Fram till västblockaden i april 1940 kunde importen av bränslen upprätthållas,
+därefter blev införseln av fasta bränslen som kol och koks underställd handels-
+konventioner med Tyskland.
+På grund av krigsutvecklingen avstannade importen 1944
+men återupptogs i juli 1945.
+Energipolitiken under denna tid fokuserade på att reglera
+tillgång och efterfrågan och att ersätta importerat bränsle med inhemska alternativ.429
+Under vintern 1941-42 och för en höstmånad 1942 beslutade samlingsregeringen om
+ransonering av energikonsumtion.
+Men ända fram till 1960 hängde hotet om elranson-
+ering över landet.430
+I likhet med under första världskriget, blev självförsörjning på energiområdet i
+Sverige under andra världskriget betraktat av myndigheter som synonymt med en
+övergång från bränslegenererad kraft till vattenkraftbaserad elproduktion.431 Möjlig-
+heterna för denna omställning hade ökat när kraftöverföringsproblemen i stort sett
+löstes i mitten av 1930-talet då ett stamnät sammankopplade de större lokala
+distributionsnäten från norr till söder.432 Medan distributionen till enskilda konsum-
+426 Per Albin Hansson & Anna Lisa Berkling, Från Fram till Folkhemmet 1982, 266f.
+142, KVS och SVKF till Konungen, 9/9 1939.
+432 Upmark 1945, s. 3f, 20; SOU 1952:50, s. 884ff; Mats Fridlund, Den gemensamma utvecklingen, 1999, s.
+enter på landsbygden fortfarande framstod som problematisk och kostsam behövde
+inte längre ett kraftverk i norr ha omedelbar avsättning för sin produktion i när-
+området utan elkraften kunde sändas till ett annat område längs nätet.
+Detta innebar
+också att de stora elkonsumenterna - industrierna - kunde stanna där de var, vid
+kusten.433
+Till den nationella ekonomins och autonomins försvar
+I sitt förslag till krislagstiftning 1939 argumenterade Vattenfallsstyrelsen och
+Vattenkraftföreningen att:
+Erfarenheten har exempelvis givit vid handen, att genom skapande av
+regleringsmagasin eller utökande av redan befintliga väsentligt ökade möjlig-
+heter kunna vinnas i detta avseende [kraftförsörjning].
+En mångfald dylika
+regleringsföretag hava redan genomförts; andra äro under utredning eller
+domstolsbehandling eller kunna utan vidlyftigare utredningar och med
+relativt små medel genomföras.
+[---] För att dessa möjligheter under
+nuvarande krisläge skola kunna utnyttjas, erfordras emellertid en författning
+om ett förenklat och snabbare förfarande än det ordinarie.434
+Ett sådant förfarande skulle innebära att kungörelser till alla myndigheter inte
+behövde göras och frågor som rörde ersättningar för skada kunde uppskjutas.
+Detta,
+menade förslagsställarna, ledde till snabbare domstolsbehandling och kunde då bidra
+till att minska kolkonsumtionen genom att "en omedelbar tillämpning av regleringen
+är tekniskt möjlig och detta utan att förorsaka någon nämnvärd skada och olägenhet
+för andra intressen"435 Även om Vattenfallsstyrelsen och Vattenkraftföreningen endast
+en gång nämnde att regleringarna skulle kunna vara av tillfällig karaktär,436 gör
+lagstiftarna det tillfälliga till huvudingrediens i lagstiftningen vilket framgår av dess
+namn.
+Länsstyrelsen i Västernorrland påpekade i sitt remissyttrande att endast tillfäll-
+iga regleringar kunde bli föremål för denna snabbare behandling, inte permanenta
+dämningar då "obehöriga regleringsvinster kunna uppkomma för kraftintressena på
+bekostnad av andra legitima intressen".437 Trots att lagen berörde tillfällig reglering
+142, Landskansliet i Västernorrlands län till Konungen, 17/9 1939, s.
+3; Även Vattenrättsdomaren i Söderbygdens vattendomstol menade att regleringen endast kunde gälla vid
+genom en tillfällig lagstiftning kom kraftintressenternas intentioner i förslaget, om
+permanenta byggnationer, att vinna inflytande genom vattendomstolarnas hantering
+och genom bolagens agerande.
+Argumenten i förslaget antydde att bolagen hade en mängd projekt av stor betydelse
+för kraftförsörjningen redo att sjösättas och att lagen enbart gällde regleringar som
+orsakade minimal skada.
+Statliga Vattenfallsstyrelsen och privata Vattenkraft-
+föreningen använde kriget som förevändning tillsammans med kommunicerandet av
+ett behov av vattenkraft som en lösning på problemet med kolimporten.
+I kombination
+med att de tekniska förutsättningarna för långväga elöverföring nu förelåg öppnade sig
+nya möjligheter.
+På överföringsteknikens område hade Vattenfallsstyrelsen ett lång-
+varigt samarbete med ASEA, vilket synliggör hur viktigt samarbete var mellan stat och
+näringsliv och hur dessa bottnade i sociala nätverk av personer med likartad bakgrund
+och värdegrund.
+Detta förhållande har bland andra Martin Hultman, Mats Fridlund,
+Eva Jakobsson och Staffan Hansson visat i sina respektive avhandlingar.438 Där blir
+den sammanlänkande tekniken närmast en aktör eller en irreversibel utvecklingskedja
+som skapar en spårbundenhet både i den fysiska omgivningen och i styrandets etos,
+om vem som tjänar på en viss styranderegim, samt var och med vem värderingar blir
+investerade.439
+En tillsynes stabil politik kring vattenkraften, med tanke på att inga större
+förändringar skett sedan 1918, bröts upp och en ny väg anträddes, dock med ett
+återkopplande till den industrikoloniala diskursen från första världskriget om vatten-
+kraften som god utveckling och Sveriges "vita kol".440 Samtidigt fanns det påtagliga
+samtida och framtida inslag där den pastorala maktens beskyddande framträder, om
+planering inför kris och förväntad elbrist och ökad elkonsumtion som ingen,
+uppenbarligen, borde nekas.
+Därtill fanns ett annat viktigt inslag: lagens, och de
+därmed avsedda regleringarnas, uttalat tillfälliga karaktär.
+Lagen godkändes med
+enighet i riksdagens båda kamrar.
+I andra kammaren uppstod dock en diskussion där
+justitieministern fick understryka att lagen inte skulle tillämpas på bestående regler-
+ingar eller innebära att företag som inte godkändes enligt den vanliga vattenlagen
+skulle tillåtas med den föreslagna författningen.441
+redan existerande dammar men eventuellt också vid mindre kostsamma provisoriska dammar.
+Prop.
+438 Martin Hultman, Full gas mot en (o) hållbar framtid 2010; Fridlund 1999; Jakobsson 1996; Hansson
+441 FK protokoll nr.
+Ett anpassningsbart rättssystem
+Som många andra beredskapslagar blev 1939 års krislag en fullmaktslag vars
+tillämpning och avskaffande beslutades vid lämpligt tillfälle av regering för att
+sedermera godkännas av riksdagen och gavs därmed en karaktär av tillfällighet i mer
+än ett avseende.442 Tillämpningen av lagen godkändes omedelbart och drogs inte till-
+baka förrän lagändringen av 1961/62.
+Lagen innebar ett stort avsteg från den ordinarie
+vattenlagen som hade en längre tillståndsprocess där ersättningarna måste fastställas
+och utbetalas innan ett tillstånd kunde tas i bruk.443
+Krislagen lättade på ansvarsbördan för bolagen och utjämnade den ekonomiska
+balansen för projektens tillåtlighet: enligt vattenlagen som kunde betecknas som
+exploateringsvänlig, togs mer hänsyn till skada på andra sakägares egendom än i kris-
+lagens bestämmelser där nyttan av utbyggnaden endast behövde överstiga skadan.
+Tillstånd enligt krislagen gavs för en tidsperiod om maximalt tre år och vattenrätts-
+domaren kunde genom resolution utan att domstolen var samlad, tillåta att inledande
+arbeten fick påbörjas.
+Reglerna till skydd för allmänna intressen i vattenlagen var helt
+borttagna - såsom regleringsavgifterna vilka utdömdes att betalas årligen för regler-
+ingar som skapade en viss mängd kraftvinst, samt avgifter för förstört fiske - med
+argumenten att det gällde tidsbegränsade, mindre skadliga regleringar.
+Kungörelse-
+förfarandet tillämpades inte och inte heller gällde informationsplikten till Kammar-
+kollegiet som värnade allmänna intressen i vattenmål.
+Projekten som dömdes enligt
+krislagen omgärdades i det närmaste av sekretess då det inte var meningen att besluten
+skulle skrivas in i vattenboken, där domslut och beslut för olika vattendrag fanns
+samlade.444 Sammantaget gjorde de nya reglerna det närmast omöjligt för andra sak-
+ägare och myndigheter att ingripa i dessa tillfälliga vattenmål.
+Rättsystemet anpass-
+ades att svara mot kraftbolagens initiativ, motiverat av kraftförsörjningen under
+kristid och regleringarnas tillfälliga karaktär.
+Den första ansökan till Norrbygdens vattendomstol om tillfällig reglering inkom en
+vecka efter att lagen trätt i kraft.
+Under återstoden av 1939 inkom totalt åtta ansök-
+ningar om tillfällig reglering där Vattenfallsstyrelsen var utbyggare i fyra fall.
+Nio
+vattendrag berördes av de åtta projekten, varav två var oreglerade Åtta låg i renbetes-
+442 Fullmaktslagar utökade regeringens/den exekutiva maktens befogenheter och motiverades utifrån
+nödfallssituationer där behovet av en snabb och effektiv lagstiftningsprocess var påkallad.
+Herbert Tingsten,
+Konstitutionella fullmaktslagar i modern parlamentarism, 1926, s. 10, 130.
+443 Tidsperioden från förslaget den 9/9 1939 till lagrådets förslag den 14/10 tills lagen trädde i kraft, den
+20/10 är mycket kort.
+Vilket är fallet med bl.a.
+Storuman.
+områden.445 Under 1940 inkom 15 krislagsansökningar som berörde 18 vattendrag
+varav tre var oreglerade.
+17 låg i renbetesområden.446 År 1941 inkom sex ansökningar
+för tillfällig reglering av åtta vattendrag som alla låg i renbetesområden.447 Vid denna
+tidpunkt hade tolv vattendrag i Jämtland drabbats av tillfälliga regleringar, i
+varierande utsträckning skall dock understrykas då vissa ingrepp berörde redan
+dämda sjöar.448
+Tabell 4.1 visar antalet ansökningar vilka behandlades vid Norrbygdens vatten-
+domstol och, sedan andra halvåret av 1945, även av Mellanbygdens vattendomstol.
+Eftersom ett antal av dessa ansökningar behandlar samma sjö flera gånger och andra
+ansökningar berör grupper av sjöar blir antalet ansökningar inte synonymt med
+antalet tillfälligt reglerade sjöar.449 Däremot stämmer det bättre överens med antalet
+nya projekt då bolagen oftast var tvungna att lämna in en ny ansökan om exempelvis
+dämningshöjden skulle förändras.
+Om bolagen ville förlänga pågående tillstånd
+behövdes dock inte en helt ny ansökan lämnas in.
+Jämtland framstår som det hårdast
+drabbade länet, där antalet tillfälliga ansökningar övergår de ordinarie.
+Detsamma
+gäller för Norrbottens län men då med ett mindre antal.
+Här måste dock understrykas
+att antalet inte i sig är det viktigaste utan snarare det uttalande som framkommer i
+materialet om att Jämtlands tillfälliga regleringar ansågs vara de viktigaste ur kraft-
+utvinningssynpunkt, vilket indikerar att det handlade om omfattande regleringar.
+Värt att notera är dock att utbyggarna inte uteslutande använde sig av krislagen utan
+att ordinarie vattenlagsansökningar ändå utgör en majoritet i de flesta län.
+Det hänger
+troligen samman med att projektet inte behövde eller kunde tänkas underkastats en
+snabbare behandling, men också att projekten var tänkta som en bestående reglering.
+Beträffande svenska myndigheters koloniala agerade kan det dock påpekas att Vatten-
+fallsstyrelsen och dess medintressenter använde krislagen i 41 ansökningar under
+perioden 1939-1953, och vattenlagen i 22 ansökningar.
+Ett agerande som utsätter
+445 Dessa åtta var Eggelatsjaure och Malmesjaure i Norrbottens län, Storuman och Abmoträsket i
+Västerbottens län, Kvarnbergsvattnet, Gesunden, Vängelälven och Storsjön i Jämtlands län.
+UTR, NVD,
+Med renbetesområden avses här både året-runt-marker samt vinterbetesområden.
+Storuman och
+Kvarnbergsvattnet hade ingen tidigare reglering.
+446 Torrön, Näckten, Juvuln, Stora och Lilla Rensjön, Anjan, Kallsjön, Locknesjön, Pånsjön, Hungensjöarna
+och Bodsjön i Jämtland, Byssjan, Storuman, Sängsjön och Viskasjön i Västerbottens län, Pieskejaure och
+Suorvasjöarna i Norrbottens län.
+UTR, NVD, AIa:16.
+447 Stora och Lilla Rensjön, Storsjön och Hammarforsen i Jämtlands län, Hällforsen i Västerbottens län samt
+Suorvasjöarna, Stora Porjusselet och Lulejaure i Norrbottens län.
+UTR, NVD, AIa:17.
+448 Exempel på redan dämda sjöar i Jämtland var Storsjön, Näckten, Gesunden.
+Den ökade tillfälliga
+regleringen kunde innebära ett längre utövande av en regleringsperiod, någon högre dämning eller lägre
+sänkning.
+Inom ramen för denna undersökning har det varit omöjligt att bedöma varje enskild reglerings
+inverkan.
+449 Näckten är ett exempel på en sjö som återkommer i flera ansökningar medan Burvattnet-ansökan
+behandlar åtminstone fyra sjöar i en ansökan.
+sakägare och allmänna intressen för en större rättsosäkerhet än den ordinarie vatten-
+lagen.
+Alla krislagsansökningar som redovisas i tabellen har dock inte kunnat följas
+Tabell 4.1.
+Ansökningar behandlade vid Norrbygdens och Mellanbygdens
+vattendomstol, 1937-1954 (länsvis).
+Kopparberg
+Gävleborg
+Väster-
+norrland
+Jämtland
+Västerbotten
+Norrbotten
+KL
+Sa
+Sa:
+Källa: UTR, NVD Protokoll AIa:12-36; ÖTR, MVD Protokoll AIa 14-34.
+Förklaring: VL=
+Vattenlagen, KL= Krislagen.
+* indikerar att vissa sjöar låg i fler än ett län, därav decimaler.
+Eftersom diarium saknas är det enda sättet att söka ansökningarna i domböckerna där de följer
+en behandlingskronologi vilket medför att ansökningar är få för åren 1950 och framåt.
+För att åskådliggöra hur renskötselns utövare var berättigade till delaktighet i disk-
+ussionen följer här nedan en tabell som visar vilka områden som användes för tillfällig
+450 Se bilaga 1.
+reglering, även om hela det område som materialet omfattar i princip är renbetes- och
+renflyttningsområde.
+En åtskillnad har gjorts i året-runt-marker och vinterbetes-
+marker då rennäringen anses ha starkare rätt till de förstnämnda, även om betydelsen
+av vinterbetena är avgörande och en reglering där kan förorsaka stor skada.451 När det
+Tabell 4.2.
+Ansökningar om tillfällig reglering på renbetesmarker
+Året-
+runt-
+marker
+Vinterbetesmarker
+Utanför
+renbetesmarker
+Källa: UTR, NVD Protokoll AIa:12-36; ÖTR, MVD Protokoll AIa:14-34.
+Övrigt: Att sjöarna
+ligger inom renbetesområdet har bekräftats genom samebyarnas markanvändningskartor,
+som återfinns på sametingets hemsida, http://www.sametinget.se/8382, [2011-05-14].
+451 Tillgången till de olika årstidsbetena är givetvis något som varierar mellan samebyarna där vissa har
+rikligt med sommarbete och sämre med vinterbete.
+Vattenkraftutbyggnad är något som ytterligare har
+inverkat på detta, där ofta vårbeten, belägna vid fjällsjöars strandkanter, dämts över.
+gäller Jämtland har jag placerat sjöar som utgör flera samebyars sedvanerättsområden
+i kategorin året-runt-marker då de också omnämns som viktiga av renskötare i det
+domstolsmaterial som jag studerat.452
+Till enskilda och allmänna intressens beskydd
+I januari 1942 tillskrev Länsstyrelsen i Jämtlands län regeringen då de ansåg att åt-
+gärder borde vidtas för en rättvis reglering av ersättningsfrågor som hade uppkommit
+gällande tillfälliga regleringar, i synnerhet med tanke på de omfattande reservoar- och
+kraftverksbyggen som pågick i Jämtland.
+[T]rots de 100-tals miljoner kilowattimmar, som komme att uttagas ur Indals-
+älven, åtskilliga bygder, som vore belägna vid älven eller kring dess reglerade
+källsjöar, saknade elektrisk belysning och ej heller hade utsikter att med stöd
+av vattenlagen erhålla sådan [...] utan att därför nedlägga kostnader och
+avgifter, som vida överstege vederbörandes bärkraft.
+Från turistintresserat
+håll har bl.a.
+framhållits att [... ] ståtliga och vackra vattenfall och forsar,
+försvunne och lämnade efter sig skrämmande raviner och tomma flodfåror,
+som vore allt annat än lockande för turisten.
+En minskad turistfrekvens kunde
+därför med fog befaras.453
+En bakgrund till denna skrivelse var Vattenfallsstyrelsens inköp av det berömda
+vattenfallet Tännforsen 1940 från änkefru Lithander och vattenrättsadvokat Erik
+Selander, och planerna på en reglering av Ånnsjön som skulle torrlägga forsen vilket
+hade orsakat ett upprop till skydd för hotade natur- och skönhetsvärden.454 Det hölls i
+anslutning till detta upprop ett opinionsmöte i Östersund under mars 1942 där frågor-
+na lyftes fram och under året hade Indalsälvens regleringsförening, IRF, slutit en över-
+enskommelse med Riksantikvarieämbetet att inventera fornminnen innan vattenkraft-
+utbyggnad fick ske.
+Parallellt stiftades en fornminneslag som ålade bolag att utföra
+452 Lars Thomasson har i sin artikelserie "Ur jämtlandssamernas historia" i tidskriften Samefolket skildrat en
+rad vattenmål i senare tid, som påbörjades genom tillfällig reglering.
+För bl.a.
+Kvarnbergsvattnet,
+Kycklingvattnet, Fågelsjön-Hetögeln, Jormvattnet och Ströms Vattudal, se "1960-talets vattenregleringar och
+samebyarna i norra Jämtland" i Sf 1997:7, s. 30; "Nya vattenregleringar i norra Jämtland" i Sf 1997:8, s. 38;
+"Striden om vattenregleringarna i norra Jämtland" i Sf 1997:10, s. 40.
+262, Länsstyrelsens skrivelse till Kungl.
+454 Mats Rolén, "Indalsäven - en kraftkälla för 1900- och 2000-talet" i Rolén & Bodén (red.)
+Dragkampen
+om vattenkraften.
+Studier kring en omstridd naturresurs, 2000, s. 28ff.
+inventeringar vid exploatering.455 Tännforsen och Ånnsjön blev sedermera säkrade
+från att behandlas enligt krislagen genom ett regeringsbeslut.456
+Länsstyrelsen återkom några veckor efter sin första skrivelse med en ny hemställan
+till regeringen om ändringar i 1939 års lag för att garantera att enskilda och allmänna
+intressen tillgodosågs.
+Eftersom flera regleringar i Jämtland var "av en storleks-
+ordning, som icke åsyftats med nyssnämnda lag.
+Man kan jämväl med säkerhet utgå
+från att de ifrågavarande regleringarna äro avsedda att gälla för överskådlig framtid
+och att [...]ändringar av naturförhållanden m.m.
+bliva bestående."457 Länsstyrelsen
+ifrågasatte inte att dämningarna varit behövliga men yrkade på att vissa av vatten-
+lagens bestämmelser borde vara tillämpliga i krislagen, såsom regeringens prövning
+av stora projekt, samt utgivandet av årliga reglerings- och fiskeavgifter.
+Reglerings-
+avgifterna låg ofta oanvända hos länsstyrelserna då reglerna för hur de skulle användas
+inte var tillfredställande.
+Ett vidare användningsområde för avgifterna var önskvärt.
+Trots oron inför konsekvenser för naturen och de små sakägarna i bygden omnämns
+inte renskötseln eller renskötarna.458
+I den följande utredningen kring ändringsförlaget uttalar Kammarkollegiet ett
+missnöje med att reglerna om att inte underrätta kollegiet om tillfälliga regleringsmål
+eliminerat deras möjligheter att bevaka det allmännas intressen i målen.
+Motiven för
+denna regel syntes vara att regleringar följande denna lag inte ansetts få några skadliga
+följder eller olägenheter av betydelse.
+Detta stämde inte överens med utvecklingen av
+lagens tillämpning.
+Kollegiet föreslog en förstärkning av det allmännas representation
+i de tillfälliga regleringsmålen.459
+455 Vattenregleringarna i Jämtland i kritisk belysning, 1942; RA, JuA, Konseljakter 29/9 1939, nr.
+RAÄs rekognoseringar 1942; Biörnstad 2006, s. 48ff.
+262, Länsstyrelsens i Jämtlands län skrivelse till Kungl.
+Karta 4:1.
+Krislagsdämningar och kraftverk, lappbyar och orter i Jämtlands och
+Västernorrlands län 1939-1954.
+Rikets offentliga intressen mot bygdens gemensamma intressen
+Lagkommittén medgav att krislagen fått en vidare tillämpning än vad som varit
+avsikten, ��tminstone i Jämtland.
+Bland de flesta remissvar på ändringsförlaget
+återspeglas konsensus rörande de allmänna och enskilda intressenas beskydd.
+fallsstyrelsen underströk dock att tillfälliga regleringar fortsättningsvis var nödvändiga
+för kraftförsörjningen och att många av regleringarna i Jämtland hade planerats innan
+kriget och skulle ha blivit tillåtna i samma utsträckning enligt den ordinarie lagen.
+krislagen fanns att tillgå ansåg man sig skyldiga att använda denna möjlighet att upp-
+rätthålla kraftförsörjningen.
+Regleringarna var tänkta att bli permanenta och det
+snabba genomförandet var framkallat av krisläget vilket inte skulle leda till någon
+orättvisa då bolagen var skyldiga att hålla de berörda skadelösa när projekten
+sedermera beslutades enligt vattenlagen.460 Vattenfallsstyrelsen visade att deras tolk-
+ning av lagen vilar på deras egen intention som framkom i förslaget, att påskynda
+omfattande, permanenta projekt och inte på lagstiftarens motiv i förarbetena och
+själva lagtexten, där endast tillfälliga, mindre kostsamma regleringar var avsedda med
+Både Vattenfallsstyrelsen och Vattenkraftföreningen förnekade att turismen
+skadades av nakna älvfåror, tvärtom, "kraftverken ha visat sig vara stora turist-
+attraktioner".461 Vattenkraftföreningen framhöll vidare att
+[N]ågon oelektrifierad bygd ej finnes vid den egentliga Indalsälven.
+[...]Däremot finnes på sina håll i de stora skogsområdena på ömse sidor om
+älven oelektrifierad spridd bebyggelse, som med hänsyn till sitt ringa
+kraftbehov ej kan bära kostnaderna för erforderliga ledningar från älvdalen.
+Vid ett par av de nu reglerade källsjöarna finnes också oelektrifierad bygd.462
+Detta för att underbygga sina argument om att regler om bygdekraft och
+regleringsavgifter inte borde tillämpas i fall med tillfällig reglering.
+Vid samma tid-
+punkt beskrev Erik Upmark, ordförande i Vattenkraftföreningen, i en annan statlig
+utredning de oelektrifierade områdena i Jämtland och möjligheterna för dem att bli
+anslutna till stamnätet.
+Där konkluderade han att 800 personer som bodde kring de
+reglerade Kallsjö-gruppens sjöar saknade elektricitet.463 I elkraftutredningen var det
+viktigt att belysa att det fanns oelektrifierad bygd.
+Ifall bygden skulle kunna bära
+462 2LagU 1942: 35, SVKF:s yttrande, s. 32, mina kursiveringar; Se även 2LagU 1942: 35 KVS yttrande, s. 20.
+kostnaderna för sin elektrifiering var då inte huvudfokus som i lagändrings-
+diskussionen där frågan handlade om regleringsavgifters användande och tillämpning
+på tillfälliga regleringar.
+Det sker en omskrivning av exploateringens följder följande
+vad Mary Louise Pratt har kallat anti-erövring, olika representationsstrategier som
+använts i reseskildringar och upptäcktslitteratur för att oskyldigförklara och distansera
+sig från en äldre imperieretorik kring erövring.464 Utbyggarintresset, representerat av
+Upmark, distanserar sig från tänkbara konsekvenser eller kompensationer för ut-
+byggnaden.
+Omskrivningen förringar motståndarnas argument om förfulning,
+minskad turistfrekvens och behov av eldistribution.
+Vad som gällde för kunskap och
+sant - att vissa bygder var oelektrifierade - i elkraftutredningens sammanhang, för-
+minskades vid argumentering i ett annat sammanhang inriktat på vad företagen skulle
+bekosta vid en utbyggnad.
+Här syns en skiljelinje mellan vad centrala aktörer som
+Vattenfallsstyrelsen och Vattenkraftföreningen förde fram som ett allmänt intresse på
+ett nationellt plan, om kraftförsörjning och eldistribution - till en för bolagen viss
+ekonomisk gräns - och ett allmänt intresse på ett lokalt plan gällande naturvärden,
+turism och länsbefolkningens behov av eldistribution.
+Naturvärden och lokala behov
+synliggjordes inte i elbolagens argumentation.
+Lagkommittén ansåg dock att bestående regleringar, vilka i domstolen fördes fram
+som tillfälliga, måste klara att betala full ersättning, men att en översyn av reglerna
+som skyddade enskilda och allmänna intressen inte heller fick hämma kraft-
+produktionen.
+"[D]essa intressen [bygdens gemensamma] helt naturligt kunna
+komma i en viss motsatsställning till sådana med vattendragen förbundna offentliga
+intressen, vilka mer allmänt knyta till riket i sin helhet."465
+En utredning tillsattes där bland andra Vattenkraftföreningen uttalade sig
+Det synes naturligt, att de gångna årens erfarenheter nu föranleda vissa
+ändringar av lagen.
+Det är dock angeläget, att dessa ändringar ej komma att
+motarbeta lagens syfte att åstadkomma för landet nödvändiga och gagneliga
+regleringsmagasin.
+[---] Under nuvarande omständigheter och snabbt
+växande kraftbehov är det tyvärr icke möjligt att avvakta resultatet av dylika
+beräkningar [om skador och inverkningar], innan reglering påbörjas.
+landets försörjning är det således av stor vikt att snabbheten i förfarandet
+enligt 1939 års lag fortfarande bibehålles.466
+Här söker Vattenkraftföreningen först sätta ramarna för vad lagförändringen ska
+inbegripa, den bör inte "motarbeta lagens syfte" och därefter använder man kraft-
+behovet för att bagatellisera meningsmotståndarnas argument om rimlig tid för skade-
+beräkningar.
+Betydelsen av "gagneliga" förutsätts här vara likställt med gagn för
+kraftbolagen och bygdens behov åsidosätts för vad som framställs som ett nationellt
+intresse.
+Inför lagförändringen 1943 kartlades krislagsprojekten i hela landet och framtill
+1942 uppgick de till 220 av vilka endast ett fåtal blivit avslagna.
+Det högsta antalet
+ansökningar, 100, fanns hos Österbygdens vattendomstol som hade sitt säte i
+Stockholm, men de viktigaste regleringarna i kraftutvinningshänseende hade genom-
+förts i Jämtland.
+Dessutom skilde sig praxis mellan domstolarna, de södra var mycket
+restriktiva att tillåta helt nya dämningar enligt 1939 års lag, det var utökade regleringar
+vid, eller påbyggnader av, redan befintliga dammar.467 Norrbygdens vattendomstol
+däremot hade under åren 1939-1942 godkänt åtminstone sju tillfälliga regleringar i nio
+tidigare oreglerade vattendrag där vi finner att sju av dessa låg i renbetesområden.468
+Vid överarbetandet av krislagen 1952 redovisas en företeckning av krislagsprojekten
+som synliggör flest krislagsmål i Norrland men också att dessa mål pågått under en
+längre tid.469
+Propositionen 1943 föreslog enkla regler för regleringsavgifter vid tillfälliga
+regleringar som hade skadlig inverkan eller om det genererade vinst för bolaget, vilket
+talar för att alla inte var vinstgivande.
+Avgiften skulle ses som en kostnad för projektet
+och bestämmas av vattendomstolen enligt en viss skala av ören per turbinhästkraft.
+Vattenfallsstyrelsen och Vattenkraftföreningen hade redan protesterat 1942 med att
+eventuella regleringsavgifter utgjorde ett hot mot möjligheten till kraftförsörjning och
+på lång sikt skulle det hota såväl nationalekonomi och industri som enskilda konsum-
+enter.
+"[E]n ökning av kraftverkens omkostnader leder ofrånkomligen till en höjning
+av kraftpriset."470 Några måste uppenbarligen betala för kraften i termer av intrång i
+RA, JuA, Konseljakter 14/5 1943, nr.
+262, Skrivelse från Söderbygdens
+Vattendomstol 31/10 1942; Skrivelse från Västerbygdens Vattendomstol 29/9 1942.
+468 Storuman, Kvarnbergsvattnet, Stora och Lilla Rensjön, Burvattnet, Korsvattnet och Mjölkvattnet.
+469 RA, JuA Konseljakter 8/2 1952, nr.
+sin närmiljö och avkall på rättmätiga regleringsavgifter som kunde användas för
+elektrifiering av samma närområde.
+I Vattenfallsstyrelsens och Vattenkraftföreningens argumentering framstår flertalet
+tillfälliga regleringsprojekt som olönsamma om de inte befriades från att betala för den
+orsakade skadan samt att en anledning till att använda krislagen var just att
+undkomma de högre ekonomiska krav som vattenlagen ställde.
+När tillfälliga regler-
+ingar föreslogs beläggas med avgifter hotade bolagen med högre elpriser.471 Denna
+argumentering lade ett ensidigt ansvar på människor som befann sig i utkanten av det
+nationella allmänna intressets sfär, det intresse som Vattenfallsstyrelsen och bolagen
+sade sig agera för.
+De ville dock inte betala för det utan denna allmännytta skulle skapa
+vinst för allmännyttan och privata bolag på vissa enskildas bekostnad.
+Det visar också
+på en motsättning mellan å ena sidan bekräftandet av landet som ett samhälle det plan-
+erades för, vilket användes för att motivera beredskap, uppoffring och exploatering,
+och å andra sidan förfrämligande och distansering gentemot det exploaterade
+området och dess befolkning när de krävde rättvis kompensation.
+En centrum-periferi
+relation kan därför sägas föreligga.
+Hur kunde motsättningen som kom till uttryck i de lokala intressena utmed ett
+vattendrag och ett offentligt intresse på riksnivå förenas?
+Frågan om bolagen, åt-
+minstone statliga Vattenfallsstyrelsen, borde erbjuda mer stöd för exempelvis
+distributionen till enskilda konsumenter avfärdades: Vattenkraftföreningen framhöll
+däremot deras kostsamma arbete med att planera, projektera och finansiera dessa
+dammar, stamnät och kraftverk.472
+Bestämmelserna om bygdekraft i vattenlagen låg närmast frågan om hur utbyggaren
+kunde bidra till att lindra bygdens skada.
+Där fanns en sällan använd möjlighet för
+domstolen att ålägga företagen att tillhandahålla elkraft till omkringliggande bygd.
+Men att leverera kraft till isolerade hushåll kunde enligt bolagen bli en alltför tung
+börda för enskilda regleringsprojekt att bära.
+Enskilda konsumenter i den berörda
+bygden fick betala för sina nätanslutningar medan kraften flödade till industrier och
+konsumenter längs det befintliga stamnätet.
+Enligt länsstyrelsen i Jämtlands läns
+förslag kunde regleringsavgifterna användas för att kompensera denna orättvisa
+När Vattenkraftföreningen menade att ett sådant arrangemang skulle bli
+orättvist gentemot konsumenter i hela landet isoleras ordet rättvisa till att bara gälla
+Karta 4:2.
+Krislagsdämningar, lappbyar och orter i Västerbottens län 1939-1954.
+Skapad av
+Stefan Sandström.
+utifrån ett aggregat av landets elkonsumenter, 473 inte utifrån att de som skulle gynnas
+i detta fall redan hade betalat i form av ingrepp och förändring i sin omgivning.
+Argumentationen kring det "allmännas bästa" uppvisar inte någon ömsesidighet
+men är ett genomgående epistem varom det sker en viss diskursiv kamp.
+Lagförslaget
+1943 sågs dock som en rättvis balansering mellan vattenkraftintresset och andra
+allmänna och enskilda intressen.
+Regleringsavgifter blev accepterade och även förslag-
+et om användningen av avgifterna för elkraftdistribution.
+En viss andel var emellertid
+tvungna att sparas för oförutsedda skador vilket kan ses som ett försök att skydda vissa
+projekts sämre ekonomiska balansräkning och möjligheten att moderera kostnader
+som annars skulle falla projektet till last.
+När lagen trädde i kraft 1943 var det ett steg
+på väg mot en ökad rättsäkerhet för kraftbolagens motstående intressen.474 Men det
+legitimerade också en fortsatt "vid" tillämpning av lagen.
+Genom att skäliga ersätt-
+ningar nu hade synliggjorts och framstod som självklara från både de som talade för
+de drabbade och från utbyggarnas sida etablerades kompensation som ett verktyg att
+använda i hur frågorna kunde framställas.
+Epistemet "det allmännas bästa" byggde
+dock på ett etos som var definierat och avvägt utifrån centrums värderingar och
+intressen.
+Dessa värderingar var även behäftade med etnocentrism och förförståelse
+för näringar som redan ägde lagskydd vilket placerar renskötarna som sakägare längst
+bort av periferins sakägare.
+Lagförändringsdiskussionen ifrågasatte heller inte det sätt
+problemet synliggjordes på, utan ansåg tillfälliga regleringar och lagen vara nödvänd-
+iga utifrån kraftförsörjningssituationen samt att kompensation i någon form var
+möjlig.
+Framställningen från länsstyrelsen i Jämtlands län initierade också en revision av den
+ordinarie vattenlagens bestämmelser främst gällande regleringsavgifter och bygde-
+kraft.
+Jämtlandsbaserade riksdagsledamöter motionerade om ändrade ändamål för
+användandet av avgifterna och en ny beräkningsgrund som skulle innebära att fler
+projekt skulle åläggas avgifter.
+Vattenfallsstyrelsen och Vattenkraftföreningen ville,
+som i krislagsdiskussionen, avsätta viss andel av avgifterna till ersättningar för oförut-
+sedda skador.475 Praktiken - att avgifterna sparades för oförutsedda skador som inte
+skulle belasta företaget vid bedömningen av dess tillåtlighet - etablerades vid Suorvas
+första dämning under 1920-talet och blev vägledande för synen på avgifterna före
+krislagsrevisionen 1943.476
+Vattenfallsstyrelsen framhöll att "påståendena om regleringarnas skadeverkningar
+var tendentiösa" och att "agitationen" måste ses som ett uttryck för en önskan hos
+bygderna med vattenkraftregleringar att ta del av de vinster de trodde att bolagen
+gjorde.
+När man sedan i linje med sin argumentation pekade på "den oansenliga areal
+nyttomark" som sattes under vatten vid exempelvis Suorva, negligerade man den stora
+areal av renbetesmark som dolde sig i kategorin "övrig mark" och återigen visar sig en
+omskrivningens strategi och en etnisk blindhet.477 Sedan vattenlagen hade trätt i kraft
+1919 hade ett fåtal regleringsavgifter utdömts och det enda fallet där avgifterna hade
+kommit till användning var vid Suorva för att kompensera den stora skada som
+åsamkats renskötseln och den samiska befolkningen i området.478 Domstolen utdömde
+inte ersättning för samernas förluster och problem med dämningen på det vanliga viset
+i rättsprocessen, vilket fick den ekonomiska tillåtligheten av projektet att se bättre ut.
+Givetvis måste en viss förståelse finnas för utbyggarnas resonemang och strategi att
+finna det mest gynnsamma argumenten för sitt projekts genomförande.
+Men sett
+utifrån Vattenfallsstyrelsen som ett statligt bolag med ett allmännyttigt intresse där
+vinst rimligen inte ska gå ut över enskilda, får kritiken stå kvar, särskilt beaktat de
+argument om det allmännas bästa som fördes fram i förslagen, förarbetena till och för-
+ändringsarbetet kring krislagen.
+Det var det kollektivt goda som definierades utifrån
+en industrikolonial diskurs utformad på avstånd från de som berördes i landskapet.
+Det verkade som lagstiftarna ville prioritera behoven i de drabbade områdena, reella
+värden föredrogs framför kontanta ersättningar för att undvika avfolkning och genom
+att ansluta nya konsumenter till stamnätet samt genom att bygga vägar.
+underliggande ekonomiska förmånen för bolagen uppmärksammades inte i
+diskussionen; när de betalade för skadan i bygden genom regleringsavgifterna fick de
+samtidigt nya elkunder.
+Arrangemanget kan på så vis snarare ses underbygga och
+legitimera dammarnas och kraftverkens närvaro i omgivningen än att kompensera
+skada.
+Det är dock värt att återigen notera den praktik som etablerades i början av
+1920-talet med det under fredskrisen ekonomiskt svårhanterliga Suorva-projektet;
+avgifterna kom att sparas till oförutsedda skador som företaget inte skulle belastas med
+476 Se krislagsfallet Pieskejaure i Norrbotten, HLA, LNAÖ, FXVI:42, PM Malmström, 27/6 1940.
+478 Enligt Norrländska Vattenkraftsfrågor 1956, Bil.E.
+hade 14 vattendrag i Sverige regleringsavgifter enligt
+vattenlagen framtill 1942.
+Efter lagändringen 1943 om regleringsavgifter för tillfälliga projekt steg antalet
+under året till 22.
+Användandet av avgifterna kom igång 1944.
+för dess ekonomiska tillåtlighet.
+På så vis uppkom det ekonomiska kryphål för bolagen
+att räkna med när de planerade sina projekt och dessa var synnerligen viktiga att
+försvara.
+Departementschefen följde i stort sett Vattenfallsstyrelsens åsikter och lade ett
+förslag som blev antaget 1944.
+Kriget, krisen och behovet att upprätthålla krafttillgång-
+en berättigade bolag och kraftförsörjningsorganisationer att till stor del utforma
+lagstiftningen.
+Detta bör ses utifrån perspektivet att de hade egna marknadsintressen
+som ekonomiska aktörer och inte enbart representerade ett offentligt krafttillgångs-
+intresse på riksnivå.
+Gällande regleringsavgifterna föreslog ministern att dessa skulle
+"såsom för närvarande fastställas med hänsyn till de objektiva förhållanden"479 som
+inverkan av företaget och kostnader för och nyttan av dess genomförande.
+Ett ut-
+talande som förlänade bygdebehoven en subjektiv stämpel.
+Icke desto mindre blev
+användningen av avgifterna uppdelade mellan bygdebehov och åtgärder för oförut-
+sedda skador i lagtexten.480 I det sammanhanget kan nämnas att utbyggaren, Vatten-
+fallsstyrelsen och IRF, i Burvatten-målet som studeras närmare i nästföljande kapitel,
+protesterade så sent som 1950 mot att bygdens behov skulle avgöra avgifternas storlek.
+"De avgiftsbelopp, som kammar-advokatfiskalämbetet kommit med i dag, äro alldeles
+för höga.
+Vidare vilja sökanden framhålla att behovet av regleringsavgifter icke får vara
+avgörande för avgifternas storlek."481 Vattenfallsstyrelsen visar i praktiken att de helst
+inskränkte sina utfästelser från 1942 års revisionsprocess, om att när projekten seder-
+mera beslutades enligt vattenlagen skulle sakägare hållas skadelösa och vad som
+företagits under krisläget skulle därigenom inte leda till någon orättvisa.
+I Burvatten-
+målet yrkade utbyggaren IRF, där Vattenfallsstyrelsen ingick som en part, att
+regleringsavgifter avseende förfluten tid måste utdömas efter krislagens regler vilka
+var lägre.482
+Vid krigsslutet efterfrågade Vattenfallsstyrelsen i en skrivelse till regeringen ändringar
+i vattenlagen för att möjliggöra snabbare prövningar genom att införa deldoms-
+institutet i vattenlagen:
+482 Ibid., aktsid.
+Krafttillgången väntas med stor säkerhet bliva knapp under tiden från hösten
+Det är därför av stor betydelse, att lagen om tillfällig
+vattenreglering kommer att kunna användas under åtminstone denna tid.
+För vårt lands kraftförsörjning under krigsåren har lagen ifråga varit av
+oerhörd betydelse.
+Några nämnvärda olägenheter torde icke till följd av
+densamma hava åsamkats kraftföretagens motstående intressen.
+Alla skäl
+synas därför även tala för att den tillfälliga lagen inarbetas i vattenlagen och
+därmed blir en för framtiden gällande beståndsdel av denna.483
+Deldomar hade funnits med i den ordinarie vattenlagen men inte rörande avgörande
+beslut vilket var en praktik som utvecklats i mål med krislagstillämpning.
+Denna gång
+mötte man ett större motstånd från de remitterade myndigheterna som i tidigare
+remisser inte hade ifrågasatt lagens existens.
+Även om lagen fortfarande ansågs viktig
+tills dess att "normalare omständigheter" uppstod, hade allmänna och enskilda in-
+tressen drabbats hårt.
+Kammarkollegiet hävdade att Vattenfallsstyrelsens beräkningar
+om ökad energiefterfrågan och förväntad elbrist inte kunde motivera fortsatt tillämp-
+ning av lagen: under fredstid måste en högre nivå av rättsäkerhet upprätthållas.
+detta kan ställas forskning som visar att Vattenfallsstyrelsen använde för höga
+elprognoser för att övertyga om en utbyggnad av kärnkraften.484 Tillämpningen borde
+upphävas så snart omständigheterna normaliserades, och man hänvisade till olägen-
+heterna för sakägarna vid Luleälv och Indalsälven.485 Detta kan gestaltas med
+regleringarna av Kallsjöns inverkan på kulturlandskapet där IRF tvingades flytta 23
+gårdar i byn Bonäshamn.486 En genomgående retorik från utbyggarna synes vara att
+om kompensation för skadorna hade getts skulle intressena inte anses skadade och
+saken vara ur världen.
+Vissa frågors ojämförbarhet med kompensation berörs inte.
+Även om stödet för en återgång till normal praktik var månghövdat blev resultatet
+status quo.
+Ett sätt att framställa problemet, som understödde utbyggarna, var en
+rädsla för vad som skulle hända om alla de tillfälliga regleringarna som var avsedda att
+blir permanenta, måste avbrytas.
+Detta var synligt i argumentationen från kraftbolag-
+en, bränslekommissionen samt en vattendomstol i södra Sverige.487
+483 RA, JuA Konseljakter 8/3 1946 Nr.
+277-283, KVS citeras i PM m. förslag till övergångsbestämmelser, s. 5.
+Karta 4:3.
+Krislagsdämningar, lappyar och orter i Norrbottens län 1939-1954.
+Arrangemanget genom vilket lagstiftningen framarbetades som gav kraftintresset en
+framskjuten position i förhållande till andra aktörer, avväpnade de utmaningar som
+kravet på en normaliserad rättsgång under fredstid ställde.
+De argument som
+korresponderade med det ekonomiska intresset i vattenlagen, åsidosatte än en gång de
+ekonomiska intressen som mindre sakägare representerade och synliggjorde.
+Två
+kraftverksdirekstörer medverkade i en åttamannautredning om lagförändringar och
+det eventuella införlivandet av krislagsbestämmelser i vattenlagen.488 Det var inget
+konstigt med att kraftverksdirektörer medverkade i liknande utredningar som
+experter, deras uttalanden fick dock bedömas utifrån deras partsintressen.
+Men man
+kan ändå ställa frågan om inte genomslaget för centrums dominerande industri-
+koloniala diskurs möjliggjordes än mer i revisionen 1946 på grund av detta förhåll-
+ande, ett förhållande som visar på att vissa partsintressen ges en maktposition och
+tillskrivs objektivitet medan andra exkluderas.
+Jämför man med den enmansutredning
+som utfördes av ett lagråd träder en fråga fram om varför just vissa partsintressen
+inbjöds att delta i utredningar.
+Svaret har att göra med vems och vilken slags synlighet
+som eftersträvades i styrningen av vattenkraftutbyggnadspolitiken.
+Lagändringen mot en framtida avveckling av krislagen tog formen av en
+övergångsstadga vilken förlänade bolagen tre års anstånd, för att utreda och ansöka
+om tillstånd enligt vattenlagen.
+Så stillades rädslan för att de "tillfälliga" regleringarna
+skulle behöva avbrytas.
+En slags byteshandel blir tydlig när justitieministern uttalar att
+lagändringen 1943 om regleringsavgifter vid tillfällig reglering hade sanktionerat en
+vidare tillämpning av lagen.
+Även om en tidpunkt för upphävande av lagen inte kunde
+beräknas ansågs det böra göras så snart som möjligt.489 Vissa slutbestämmelser, för-
+ändringar mot ett avskaffande av lagens tillämpning, lades till krislagen 1946.
+Redan
+följande år 1947 yrkade riksdagsledamöter i andra kammaren på lagens avskaffande,
+och en utredning tillsattes.
+Den utredningen fick dock vila på sitt utlåtande då lagen
+fortsatt ansågs behövas för att säkra krafttillgången.490
+Parallellt med den uppskjutna utredningen för avskaffande av krislagen, arbetade
+som nämnts ovan en kommitté för utredande av frågan om krislagens införande i
+vattenlagen.
+År 1947 presenterade denna grupp sitt förslag att kodifiera deldomar i
+vattenlagen som ett villkor för att avskaffa krislagen.
+Experterna föreslog tillägg som
+erbjöd utbyggare obegränsad tid att få förlängda tillfälliga tillstånd medan de utredde
+488 Dessa var Åke Rusck, bl.a.
+Kraftverksdirektör Vattenfall Älvkarleby 1944, generaldirektör för Vattenfall
+Kleman, bl.a.
+VD för Svarthålsforsen 1935-1954, SBL band 21
+och färdigställde sina vattenlagsansökningar.
+Varje handling som kunde begränsa
+kraftförsörjningen skulle undvikas, och det dröjde till 1952 innan förslaget ingavs till
+riksdagen.491
+Upphävandet och inarbetandet av krislagen i vattenlagen
+Enmansutredningen om krislagsförändringen, författad av lagbyråchefen Per
+Bergsten, var färdig 1950.
+Bergsten påpekade att eftersom balansen mellan kraft-
+tillgång och efterfrågan snart förelåg borde en tidpunkt för lagens avskaffande
+bestämmas.
+Den forcerade utbyggnaden av vattenkraft förväntades dock att fortsätta
+med ett följande behov av en rask tillståndsprövning.
+Ett problem var den låga
+personalstyrkan hos de norra vattendomstolarna vars arbetssituation hade förvärrats
+av krislagen: även om en extra avdelning hade tillsatts 1946 och återupprättandet av
+Mellanbygdens vattendomstol kom till stånd 1949, var situationen inte tillfreds-
+ställande.492 Förslaget innehöll också en lista över pågående tillfälliga regleringar
+vilken visar en obalans för de norra delarna: av 40 mål var 30 belägna i Norrland, norr
+om Dalälven.
+Ett tre års anstånd föreslogs för tillfälliga regleringar att utredas och
+tillåtas enligt vattenlagen och ett datum för upphävandet av lagen sattes till 1 januari
+I den slutgiltiga propositionen från justitiedepartementet jämkades Bergstens
+förslag mot åttamannautredningens om ändringar i vattenlagen.
+Dels beslutades ett
+högre maximum belopp för regleringsavgifterna vid tillfälliga regleringar, dels gavs de
+projekt som var av stor betydelse möjlighet till upprepade tillståndförlängningar med
+tre år åt gången till dess att tillstånd gavs enligt vattenlagen.
+Resultatet blev också att
+det var tillämpningen i helt nya mål som upphävdes 1953.494 Själva lagen fanns kvar
+tills 1962 då den ändrades.495
+Det parallella förslaget om förändringar i vattenlagen, åttamannautredningen,
+argumenterade för möjligheter att realisera vattenkraft och regleringsprojekt genom
+deldomar och att uppskjuta ersättningsfrågor som på förhand var svårberäknade.
+Under de tretton år av tillfälliga regleringsmöjligheter som lagen fört med sig, hade en
+syn etablerats hos både utbyggare och vissa sakägare, bland annat jordbrukande
+utefter Lule älvdal, där perioden av ouppklarade ersättningar ansågs positiv då den
+Det resulterade i att bolagen "kastade in" en mängd
+ofullständiga ansökningar innan sista datum, se Vedung och Brandel 2001, s. 58.
+gjorde den slutliga uppgörelsen mer adekvat.496 Denna syn kan ses som en kapitulation
+gentemot utbyggnadernas självklarhet och ett godkännande av kompensations-
+diskursen men även något som kunde verka positivt och mer rättvisande: i Lappfonds-
+utredningen från 1960 relateras tanken att användandet av deldomar var ett sätt att
+dels få loss ersättningarna snabbare, och dels att ersättningen kom direkt från
+utbyggaren, inte från avgiftsmedlen.497 Men givetvis inom ramen för den ofrånkomliga
+industrialiseringen.
+Sammanfattningsvis kan krislagen sägas ha blivit inarbetad i vattenlagen och att de
+tretton år av tillfälliga regleringsmöjligheter påverkade synen på hur tillstånds-
+processen borde gå till.
+Men det skedde inte utan att vissa frågor där rättviseaspekter
+åsidosatts med krislagen påverkade vattenlagen i en riktning som tillgodosåg dessa
+aspekter.
+Det tydligaste exemplet är förberedelseregeln 1952 som utgör ett diskursivt
+skifte med rötter i reaktionen mot krislagens snabba och stängda förfarande.
+regel markerar början till en mer öppen process där lokala myndigheter, organisation-
+er och befolkning måste involveras på ett tidigare stadium än innan.
+Illustrerande i
+sammanhanget är att Vattenfallsstyrelsens blivande direktör, Åke Rusck, som var en
+av utredarna reserverade sig mot denna del av förslaget, som innebar att bolagen inte
+längre fick sluta avtal på egen hand utan delegater och information till länsstyrelsen.498
+En del vattendomstolar ansåg att det var opassande att involvera vad de kallade
+"utomstående".
+Men Norrbygdens vattenrättsdomare, den för mindre mäktiga
+sakägares och renskötselns rättigheter i vattenmål engagerade Folke Löwing, menade
+att detta kunde begränsa bolagens strategi att balansera ett projekts ekonomiska till-
+åtlighet genom att i förväg förvärva fastigheter och mark som kunde skadas av
+dämningen.499 Reglerna blev dock tämligen luddiga i 1952 års lagförändring, utan
+några bindande beskrivningar av vad utbyggaren skulle utföra i förberedelsen så länge
+åtgärderna noterades i ansökan.500 Under senare delen av 1954 stramades reglerna
+497 RA, YK 1780, Lappfondsutredningen 1960:1, Odaterat PM angående särskilda villkor enl.
+Vattenlagen och angående regleringsavgifter, s. 12.
+Det politiska spelet kring denna fråga har uppmärksammats av Vedung & Brandel 2000, s.
+Målen vid MVD och NVD
+Av de 217 ansökningar, som identifierats hos MVD och NVD under tiden från att
+krislagen började tillämpas i oktober 1939 och fram till utgången av 1953, utgör de
+tillfälliga regleringarna närmare hälften, 93 ansökningar som berörde 86 vattendrag.
+Av de resterande 124 vattenlagsansökningarna gällde 28 lagligprövningsärenden av
+olika anläggningar, vilket gör att antalet ansökningar var tämligen lika för de båda
+lagvägarna.
+Det visar ett frekvent användande av denna möjlighet från sökande-
+parternas sida där det statliga bidraget genom Vattenfallsstyrelsens involvering var 41
+ansökningar av totalt 63 under perioden.
+Av de 93 ansökningarna var det endast nio
+som berörde vattendrag utanför renbetesområdet.
+19 ansökningar avsåg tillfälliga
+regleringar i 25 tidigare oreglerade vattendrag och av dessa låg 20 i renbetesområden.
+När det gällde hur dessa ansökningar hanterades, visar det sig att i ett fall, som berörde
+två oreglerade vattendrag utanför renbetesområdet, drog sökanden själv tillbaka sin
+ansökan.
+I ett annat fall inom året-runt-marker för rennäringen tilläts inte regleringen
+på grund av vetenskapliga intressen.502 Resterande 22 vattendrag blev föremål för
+tillfällig regler-ing vilket visar domstolpraktikens avsteg från lagen, och dessa domar
+fälldes i ansök-ningar som i åtta fall ingivits efter 1946.503 Krigslutet blev med andra
+ord ingen slutpunkt för att bygga ut oreglerade vattendrag enligt krislagen.
+Kanske
+snarare tvärtom då bolagen insåg att möjligheterna snart kunde upphöra.
+Ansökningar för tillfälliga regleringar från 1940 och framåt rörde till stor del
+förlängningar av tillstånd och modifierade regleringar av redan tillfälligt reglerade
+vattendrag.
+Endast 24 av de 93 ansökningarna blev inte föremål för förlängda tillstånd,
+där en ansökan inte bifölls, en ansökan bedömdes enligt vattenlagen istället, fyra
+ansökningar berörde kortare projekt och ytterligare fyra ansökningar återkallades av
+sökanden.
+Under tidsperioden resulterade tio ansökningar i vattenlagstillstånd.
+femton projekt (som tillsammans utgör 35 krislagsansökningar) som blev bestående i
+renbetesområdet kan krislagstillstånden ses som avgörande.504
+502 Det gällde Övre Oldsjön i Burvattens-gruppen som senare kom att regleras.
+503 Se bilaga 1.
+504 I Jämtland: Gesunden med 3 ansökningar, Kvarnbergsvattnet med 3 ansökningar, Storsjöns samman-
+slagna reglering med 3 ansökningar, Kallsjö-gruppen med 5 ansökningar, Burvattnet-gruppen, Landösjön,
+Stora och Lilla Jorm med Kycklingvattnet, Ströms Vattudal, Storsjouten och Ormsjön.
+I Västerbotten:
+Storuman med 3 ansökningar, I Norrbotten: Malmesjaure med 3 ansökningar, Suorvas högre dämningar med
+4 ansökningar, Porjusselet och Lulejaures högre dämning med 2 ansökningar, Sädvajaures högre dämning
+med 3 ansökningar.
+Nära nog samtidigt som långväga eldistribution blev möjlig i Sverige genom
+stamnätets utbyggnad under senare delen av 1930-talet, hotade ett nytt stormaktskrig
+att bryta ut.
+Behovet av en oberoende position på kraftförsörjningens område blev
+därigenom viktigare.
+Krislagen kan ses som ett resultat av myndigheters, affärs-
+drivande verks och näringslivs strävan, genom samarbete av korporativt slag, att under
+kriget och krisen upprätthålla såväl den nationella ekonomin som autonomin.
+nationella ekonomin och autonomin återfinns i den industrikoloniala diskursen såsom
+intimt förknippade med varandra, de var centrala för den problembild som synlig-
+gjordes och gav tyngd åt de argument som kunde kopplas till dess beskydd.
+Sociala och
+rättsliga aspekter åsidosattes, temporärt till en början, men det kom att dra ut på tiden
+för vissa sakägare att återfå sin förlorade position.
+Medan krigsåren gick och
+konsekvenserna började visa sig kom lagförändringarna successivt att återta
+positionen för kraftbolagens motstående intressen men i stort gick reformerna ändå
+utbyggarnas önskningar till mötes då avskaffandet av lagen inte kom till stånd vid
+krigsslutet.
+Hur kan bibehållandet av denna lag förklaras?
+Vattenfallsstyrelsens och andra
+kraftintressenters blotta vinstintresse skulle inte kunna driva den linjen så fram-
+gångsrikt utan förklaringar kan hämtas både från argumenten, epistemen och
+identifikationen som användes, hur man sade sig agera för landets bästa och iklädde
+sig uppgiften av frälsare för både industrin och den övriga befolkningen.
+Den pastorala
+maktutövningens roller tas upp av både Statliga Vattenfallsstyrelsen och privata
+intressenter och frågan från föregående kapitel dyker upp igen, huruvida makt-
+anspråk och särintressen gömmer sig bakom epistemet "det allmänna intresset".
+I tider
+av kris måste inte enbart de utsatta befolkningsgrupperna som annars varit föremål
+för den pastorala styrningsregimens ingripanden skyddas, utan beskyddandet in-
+begriper även viktig infrastruktur och industri.
+Det kan ses som en process av
+diskursiva begränsningar där utmanande åsikter, erfarenheter och aktörskap uteslöts
+och osynliggjordes från den kunskapscirkulation och form av styrande som lag-
+förändringsdiskussionen här har analyseras som.
+Krigshotet och krigsutbrottet utgör
+ett kritiskt moment som kraftintressenterna utnyttjar vilket skapar en spårbundenhet
+och öppnar möjligheter som annars inte skulle ha varit tillgängliga.505
+Ur denna synvinkel kan krislagen ses institutionalisera en vinnande diskurs och
+etablera en spårbundenhet där förväntningar och domstolspraktik samt medföljande
+infrastruktur av befintliga, högst verkliga dammar och kraftverk i landskapet inte
+kunde ändras över en natt.
+Aktörerna som representerar den industrikoloniala
+diskursen får också mer och mer tyngd i reformprocessen.
+Dammarnas existens i
+landskapen etablerar denna tyngd i argumenten och en ny problembild synliggörs som
+ger inverkan på styrningen av vattenkraftutbyggnadspolitiken: skulle fördämningarna
+tas bort spolades hela det uppbyggda kraftförsörjningssystemet undan.
+Att freden eller krigsslutet inte blir ett lika kritiskt moment som leder utvecklingen
+i ny rikting kan förklaras med att kraftintressenas argument om kraftförsörjning och
+fortsatt kris upprätthölls i den diskursiva kampen där olägenheter för vissa sakägare
+förminskas eller osynliggörs i relation till kraftbehovet.
+Ytterligare en aspekt är att vad
+som tilläts i kristidens början motiverat av projektens tillfälliga karaktär där annars
+"obehöriga regleringsvinster kunna uppkomma för kraftintressena på bekostnad av
+andra legitima intressen."506 Denna aspekt kommer helt i skymundan när de allmänna
+och enskilda intressenas tillmötesgående ändrar innebörden av "det tillfälliga" som får
+en annan betydelse då den reviderade krislagen implementerades från 1943 och
+En betydelse som antyder att det bara är lagen som är tillfällig och tillstånden
+som ges, inte själva dämningarna.
+Renskötarnas och renskötselns situation
+Denna undersökning har inte syftat till att förklara om lagen och de tillfälliga
+regleringarna utfördes genom mer eller mindre giltiga argument som till exempel ett
+reellt behov av kraftförsörjning.
+Snarare är syftet att belysa argumentens kontext och
+inverkan av lagen för den framtida vattenkraftutbyggnaden.
+Genom studiet av hur
+lagen användes och hur dess bevarande motiverades samt tillämpningen i renbetes-
+området framkommer huruvida det skulle ha varit befogat att renskötseln gavs
+representation i lagförändringsdiskussionen och om så skedde.
+Resultatet av under-
+sökningen om tillämpningen i renskötselområdet har visat att det utifrån inverkans-
+området råder en icke-representativ frånvaro av renskötselns utövare och en frånvaro
+av frågor kring renskötselns villkor.
+Tidigare forskning som studerat vattenlagen har uppmärksammat den påtagliga
+avsaknad i frågor gällande renskötselns situation som varande en näring i de områden
+som skulle drabbas av vattenkraftutbyggnad.507 Denna avsaknad är också märkbar
+gällande krislagens förändringar.
+Det är en frånvaro som stammar dels från exklud-
+142, Landskansliet i Västernorrlands län till Konungen, 17/9 1939,
+eringspraktiker i den ordinarie vattenlagen gällande vem som ansågs som sakägare,508
+dels genom att renskötselrätten inte är inskriven i fastighetsboken i likhet med servitut
+på enskilda fastigheter,509 ett faktum som visar sig vara mycket fördelaktigt för
+vattenkraftutbyggare, och slutligen från det faktiska tolkningsföreträde som hade sin
+bas i ett centrum med Vattenfallsstyrelsen och andra kraftbolag som företrädare vilka
+förlänade litet utrymme till aktörer som representerade periferin.
+Dessa exkluderings-
+och styrningspraktiker utgör viktiga beståndsdelar i den industrikoloniala diskursen.
+Erfarenheter från människor som levde vid de dämda vattendragens stränder var
+inte helt uteslutna ur lagändringsdiskussionen, vilket Länsstyrelsen i Jämtlands
+skrivelser ändå visar, men deras möjlighet att påverka i domstolsprocesserna var
+beskuren genom att krislagen otillräckligt tillgodosåg deras rättssäkerhet.
+Dessutom
+överskuggades försvaret av rättigheter av det övergripande legitima argumentet att
+inte hindra kraftförsörjningen under kristiden.
+Märkbart är ändå att i lagförändrings-
+diskussionen omnämns svårigheter för renskötseln endast gällande reglerings-
+avgifterna för den omfattande regleringen av Suorva men när regleringarna i Jämtland
+diskuteras varken omnämns eller används renskötseln som ett argument från det i
+Jämtland uppkomna motståndet vilket pekar mot att renskötseln behandlades som en
+periferi i periferin.
+Den allvarliga orättvisa som samerna drabbades av då de "ej personligen tillerkänts
+några skadestånd"510 i Suorvamålet hade en kännbar om än annorlunda verkan även
+på den rättsliga arenan.
+Förhållandet formade förväntningarna kring reglerings-
+avgifterna som en möjlighet att rädda den ekonomiska nyttan av projekten och
+samtidigt söka gottgöra skadan.
+Inte förrän krislagen drabbade oelektrifierade
+områden i Jämtland kunde dessa regleringsavgifter delvis ges en ny innebörd.
+Ursprungligen skulle avgifterna täcka skadeförebyggande arbeten för att undvika
+framtida olägenheter, inte den direkta ersättning som Vattenfallsstyrelsen undvek i
+Suorva.
+Därtill kom att vissa delar av kompensationen från avgifterna gällde förlorat
+renbetesland och gavs inte individuellt till renskötare eller lappbyar utan kollektivt till
+respektive läns lappfond, sedermera statens lappfond.
+Denna praxis att ta ersättningen
+för förlorat renbete från regleringsavgifter var en olycklig lösning som 1958 blev
+ekonomiskt ohållbar vid den tredje dämningen av Suorva.
+Den dämningen var en av
+de "tillfälliga" regleringsprojekt som konstant förnyades i över 20 år vilket gjorde
+508Vedung & Brandel 2001, har diskuterat denna fråga i relation till vattenlagen i allmänhet.
+Öhman 2007
+har använt termen invisibilization gällande Vattenfalls handlande mot samerna i vattenmål.
+Se också Lantto
+frågan om ersättning svårhanterad inom ramen för den struktur som byggts upp av
+regleringsavgifter.
+Avgifterna som i detta fall även avsåg "skador, som i regel ej brukar
+täckas med dem" kunde inte omfatta ersättning till de nya sakägare som under tiden
+hade gjort sina röster hörda i målet.511
+I lagförändringsdiskussionen erhöll de tillfälliga regleringsprojekten starkt rättsligt
+stöd att uppfylla lågt satta ekonomiska krav.
+Det kan skönjas till exempel med Suorva-
+dammen, som ansågs vara av stor nationalekonomisk betydelse, men förorsakade
+omfattande och fortlöpande skada som i ett längre perspektiv f��rtog den ekonomiska
+nyttan.
+Men stödet för de ekonomiska argumenten gällde för bolagens nationella
+kraftförsörjningsmotiv, inte för de ekonomiska argument som renskötselns utövare
+reste.
+Etos förändras utifrån vem som tjänar på det.
+Renskötare eller rennäringen
+identifierades inte som legitima framförare av, eller ett legitimt område för
+ekonomiska eller materiella argument.
+Det visar både det enskilda kraftintresset och
+det allmänna länsstyrelseintresset.
+Centrums ekonomiska argument hade företräde,
+och de ekonomiska argumenten från periferin uteslöts ur, eller bagatelliserades i,
+lagförändringens industrikoloniala diskurs.
+Uteslutande av erfarenheter
+Det finns ett flertal uppgifter från hela Sápmi om svåra vintrar under 1930-talet,
+särskilt 1936-37 när renantalet minskade avsevärt vilket gjorde att fiske och andra
+binäringar blev viktiga.512 Dessutom medförde kriget att priserna på renkött steg,513
+och renkött blev heller inte föremål för ransonering514 vilket kunde ha stärkt rensköt-
+selns position i vattenmålen.
+De mindre sakägarnas ekonomiska och materiella
+argument varken användes eller tillmötesgicks, utan den som kunde vädja till en upp-
+fattning om ett allmännas bästa för hela landet blev mer framgångsrik.
+Inte heller i
+renbeteslagen togs tillräcklig hänsyn till renskötselrätten.
+Detta riktar fokus på ett
+kolonialt centrum-periferi förhållande som är tydligt i reformprocessen och som
+indikeras av det stora antal tillfälliga regleringar som utfördes i renbetesområdet.
+Nu var de norra delarna av landet i stort sett det som fanns kvar att effektivt använda
+för vattenkraftutbyggnad, men att just dessa områden i så hög grad underkastades ett
+regelverk som gav sakägarna en försämrad position är också en indikator på det
+512 Bergstrand 1985, s. 55f; Lars Rensund, I samernas land förr i tiden 1986, s. 50; Hanes 2001, s. 44; Bertil
+Wiinka & Valborg Wiinka Har du slutat vara lapp?
+stor del beroende av fisket för sin utkomst." ÖTR, MVD, Ans.D.
+koloniala förhållandet.
+Här kunde det avgörande sägas vara geografiska förhållanden,
+men förhållandet som var inbyggt i vattenlagen att byggde man ut där många bodde
+blev det dyrare för bolaget medan man inte tog hänsyn till den enskildes förlust i
+områden som var glest befolkade.
+Bolagen beräknade enbart utifrån företagets kost-
+nader vilket kan vara rimligt att göra när vattenlagen gav den möjligheten i sin
+exploateringsvänliga utformning, inte på vad varje hushåll/individ förlorade eller fick
+i ersättning och vad det kunde betyda i det enskilda fallet.
+Detta förhållande, vatten-
+lagens och i synnerhet krislagens exploateringsvänlighet och vad den öppnar för
+möjligheter är, i min definition av begreppet, kolonialt.
+I synnerhet om det också
+innefattar en etnisk dimension där vissa grupper fick sina förluster sämre bedömda
+eftersom det skedde utifrån en förförståelse för och prioriteringar av vissa näringar.
+Det överensstämmer med vad koloniala moderländer kunde göra, ta över land och
+naturresurser utan att bry sig om förlusten för de ursprungliga invånarna.
+Det är också
+här som kolonialt i min användning av begreppet även går att använda gällande glest-
+befolkade periferier, då alla som bor där behandlas orättvist.
+Dock finns det nivåer i
+periferin och renskötseln framstår då som en periferi i periferin på grund av att
+majoritetsbefolkningen i periferin trots allt ändå har en gynnsammare position att
+agera utifrån jämfört med renskötande samer.
+Med utgångspunkt ifrån vad käll-
+materialet sagt om de övriga vattendomstolarnas praktik framgår att krislagen inte
+användes i samma utsträckning i andra delar av landet, trots att den var mer gynnsam
+så till vida att det kunde förväntas bli billigare på kort sikt.
+Även detta visar på ett
+kolonialt förhållande gentemot norrländska, glest befolkade periferier vilka i högre
+grad underkastades en lag som satte rättssäkerheten ur spel.
+Renskötarnas erfarenheter blir upprepat ohörda och rundgången av uteslutanden
+blir en viktig diskursiv struktur där renskötselns problem överskuggas av det
+begränsade utrymme som upplåts åt mer legitima eller centrala "små" sakägare.
+kan den större förståelse gentemot jordbrukets förluster som Andrea Amft har
+framhållit, skönjas: en kolonial eller etnisk förförståelse och prioritering gentemot det
+närliggande.515 Argumenten om elektricitetsbehov i kristid gavs en diskursiv styrka och
+ett stöd utifrån krisens kontext och talarens legitimitet, vilket medförde en solidaritet
+för människor att inte protestera mot tanken på att vissa sjöar och trakter måste
+användas för vattenkraftutbyggnad.
+Förarbetenas kommenterande karaktär, departe-
+mentschefens makt att i propositionen fördela utrymmet för de olika remissyttrandena
+och slutligen lagförslaget som summerade och exkluderade perspektiv är också en
+påtaglig diskursiv struktur.
+Genom lagändringsprocessen beskrivs den exploaterade
+delen av landet, periferin, i sin frånvaro som en spegling av centrum, såsom något
+annat, någon annanstans.
+Denna exploaterade del av landet är ett glesbefolkat land-
+skap, som är möjligt att använda i utvecklingen men som också har ett behov av
+elektricitet och inlemmande i den moderna världen.
+Här framstår de samiska rensköt-
+arna och deras näring och område som en periferins periferi, vilkas problem - ifall de
+omnämndes - kunde hota att underminera inte bara idén om att renskötseln skulle
+vika undan för utvecklingen definierad utifrån, utan också att centrum utan
+ömsesidighet skulle styra periferin.
+Inom den industrikoloniala diskursens begränsande och uteslutande mekanismer
+finns också möjligheten för motstånd och alternativa vägar.516 Utmanande föreställ-
+ningar, värderingar och händelser återfinns under perioden, först kampen för de
+allmänna och enskilda intressens skydd, och sedan krigsslutet som kunde ha återställt
+rättssäkerheten.
+Men vattenlagens industrikoloniala diskurs och institutionella arv
+och de därmed förknippade argumentens intertextualitet begränsade dock möjlig-
+heten för att vissa händelser som krigsslutet skulle få ett reellt genomslag.
+Men även
+strategier från kraftintressena avväpnade reformverktygens genomslag som ses i slut-
+stadgandena om obegränsad tid för tillståndsomprövning och inlemmandet av
+deldomar i vattenlagen.
+Utifrån domstolsmaterialet från NVD och MVD har krislagens användning i
+renskötselområdet kunnat studeras.
+Många fall i renbetesområdena blir upprepade
+gånger föremål för förlängd tillfällig reglering och sedermera slutligen permanenta
+dammar.
+Långdragna processer har framkommit, Burvattnet tog 18 år och Suorva 25
+år tills en slutgiltig dom godkände regleringarna enligt vattenlagen.517 Krislagens till-
+komst och tillämpningarna av lagen är utifrån rådande situation möjligtvis förklarligt
+men dröjsmålet att avskaffa lagen efter kriget är inte försvarligt.
+En orättvisa i lagen då
+den drabbade de norra delarna av landet vilket fördjupas på grund av centrum-
+periferi-förhållanden och det faktum att renskötarnas rättigheter inte var tillräckligt
+tillgodosedda i renbeteslagen samt att renskötseln var exkluderad som näring i
+krislagen och den ordinarie vattenlagen.
+De maktförhållanden som karaktäriserar en
+kolonial relation, med ett imperiecentrum som ensidigt utnyttjar en geografisk,
+ekonomisk och politisk periferi korresponderar med krislagens tillkomst, tillämpning
+och förändringsprocess där vissa sakägare utesluts och konsekvenser förminskas eller
+osynliggörs.
+Krislagen påverkade utvecklingen av vattenlagen genom att en del av dess förenklade
+procedurer inlemmades.
+Helt nya element tillfogades också vilket demokratiserade
+processen.
+Medan krislagen och distributionstekniken flyttade vattenkraftutbyggandet
+norrut och mot periferier, stannade styrningen och utformandet av det rättsliga
+utrymmet samt utbyggnadsplaneringen i ett sydligt beläget centrum.
+Statens roll i
+detta kan ses i form av en pastoral maktutövning, å ena sidan som utbyggare och
+planerare genom Vattenfallsstyrelsen, å andra sidan som lagstiftare.
+Rollerna flyter
+samman och ett korporativt inslag är tydligt med Vattenkraftföreningen och
+Vattenfallsstyrelsen, som från början hade en annan intention än lagstiftaren.
+intention om att lagen också kunde gälla helt nya regleringar.
+Denna tanke fick fäste
+hos domstolarna och fick även genomslag i den framtida utvecklingen av lagstiftningen
+då regleringsavgifter och ersättningar får legitimera denna vidare tillämpning av
+lagen.518 Kammarkollegiet som skulle övervaka de allmänna och enskilda intressena i
+vattenmål, framstod som en av statens pastorala tentakler som upprätthöll en
+kollektivisering och omyndigförklaring av renskötarna genom att förorda att döma
+ersättningar för förlorat renbetesland till lappfonden.
+De förlorade markernas betydelse för det samiska rättsutrymmet är en viktig fråga
+då de följande decennierna ser en minskning av antalet utövare, men ett bibehållet
+renantal.
+Där det bibehållna renantalet blir statliga utredningars argument för att inte
+kritisera exploateringarna eller att vidta några åtgärder för återväxt av betesområden
+och näringsutövare.
+Dessa aspekter kommer att behandlas i de nästföljande kapitlen.
+Denna undersökning har även riktat fokus mot en mentalitetsförskjutning som kan
+skönjas i de möjligheter som rättssystemet efterhand erbjöd i form av ersättningar i
+reella värden.
+Ersättningar som infrastruktur och elkraft legitimerade vattenkraft-
+utbyggnaden och inlemmade människor i en ibland påtvungen modernisering.
+skapade inte bara en politisk spårbundenhet utan också en spårbundenhet i den fysiska
+miljön som blir svår att bortse ifrån och att förändra, där varje ny utbyggnad blir en
+förutsättning för och en tillvänjning till nästa.
+I de tillfälliga arrangemangens förklädnad öppnade krislagen möjligheter för
+oåterkalleliga utbyggnadsprojekt i renbeteslanden.
+Krislagstillämpningen i de norra
+delarna av Sverige belyser hur krigstiden utgör en avgörande period och ett skifte i
+vattenutbyggnadshistorien.
+Med argumentet "det allmännas bästa" offrades enskilda
+och allmänna intressens rättssäkerhet för kraftförsörjningens sak - en kraftför-
+518 Se Prop.
+sörjning som primärt gällde industrier och redan elektrifierade delar av landet och
+sekundärt eller inte alls de landsdelar som användes i utbyggnaden - i det allmännas
+bästas namn.
+Men vad som kunde accepteras tillfälligt förvandlades successivt till ett
+permanent läge, som drabbade de norra delarna av landet och särskilt de av vattenkraft
+tidigare orörda källsjöarna i renbetesområden.
+Vad som kunde vara förklarligt utifrån
+den stämning av beredskap som rådde under krigstiden framstår under fredstid som
+mindre försvarligt.
+Många av de stora dammprojekten kom till eller utvecklades under
+denna tid då mindre mäktiga sakägare hade sämre möjligheter att värna sina rätt-
+igheter och mobilisera ett motstånd, både på grund av lagstiftningen men också på
+grund av den kristid de var mitt inne i. Ett stort antal av dessa projekt pågår i land-
+skapen, och många projekt har medfört förhållanden som lett till domstolsprocesser
+vilka pågår än idag.
+Undersökningen av lagförändringsprocessen visar hur vattenutbyggare anpassade
+lagstiftningen efter sina behov.
+En anpassning genom vilken vattenutbyggarna
+etablerade det svenska vattenkraftsystemet byggande på, från utbyggarnas perspektiv,
+billig energi från norr och rättsligt exkluderade och förminskade rättsägare och
+intressenter.
+Denna process gav elkraft till delar av landet, den fragmenterade samt
+bejakade och legitimerade en specifik kolonial användning av landskapet i kon-
+verteringen av sjöar till regleringsmagasin och urminnes rättigheter till ersättningar
+och skadeförebyggande åtgärder.
+I denna koloniala praktik förflyttas renskötares rätt-
+igheter längre bort från en status där rennäringens utövare råder över egna marker och
+samtidigt fördjupas icke- renskötande samers diskriminerade rättsposition.
+RÄTTSOSÄKERHET OCH
+OSYNLIGGÖRANDE: KRISLAGENS
+TILLÄMPNING I RENSKÖTSELOMRÅDET
+Av rädsla för vattnet har siidans folk flyttat fem gånger.
+är inte ett "naturligt" vatten och dess naturgivna rörelser som
+tvingat dem att dra sig undan utan det som skett är att ett
+annat, ett större folk, som menar sig ha rätt att beröva ett litet
+folk dess hem, har bestämt att vattnet måste stiga.
+människorna som levde på platsen vid älven skulle jagas bort,
+utövades en speciell "konst", nämligen den att bygga en damm
+Ur "Siidan kämpar för att komma undan ett nytt vatten" Paulus Utsi
+I föregående kapitel framkom att krislagens tillämpning i de norra delarna av landet i
+stor utsträckning berörde renbetesområdet.
+Denna lagtillämpning och dess följder av
+ouppklarade ersättningsfrågor kan ses som en av anledningarna till det aktiva
+motstånd som växer fram inom samerörelsen och SSR som kommer att belysas mer i
+nästföljande kapitel.
+I detta kapitel studeras hanteringen av tre vattenmål vilka
+behandlades enligt krislagen och hur lappväsendet, renskötare och deras ombud i
+vattenmålen agerade samt hur renskötarnas rättsposition kan betraktas i dessa fall.
+Tyngdpunkten ligger på regleringen av Burvattengruppen i Jämtlands län.
+Målet är
+intressant därför att det handlade om sjöar som saknade tidigare reglering och utgör
+därmed exempel på ett utbyggnadsprojekt som egentligen inte skulle ha bedömts
+enligt krislagens förenklade procedur.
+Dessutom låg de till största del i områden som
+uteslutande användes av renskötseln.
+Vid Sädvajaure i Norrbottens län fanns bofasta
+invid sjön och exemplet diskuteras utifrån ett mål som berörde renskötare och icke-
+renskötande samer.
+Suorvamagasinets omfattande utbyggnadshistoria vävs in även
+här, eftersom den tredje dämningen som skedde enligt krislagen.
+Själva magasinet låg
+i exklusivt renskötsel- och nationalparksområde, men en uppsjö av sakägare
+drabbades.
+Dokument rörande den tillfälliga regleringen av Burvattnet, Buvriejaevrie,
+Korsvattnet,
+Kroessejaevrie,
+Mjölkvattnet
+Mealhka,
+och
+Övre
+Oldsjön,
+Buvrienjaevrie, finns med i förarbetena till 1943 års krislagsändringar, men målet
+förekommer inte sedan i diskussionerna kring lagförslaget.
+Dokumenten, som fogats
+till lagutredningens aktmaterial, berör en överenskommelse som skulle upprättas
+innan sökanden i målet fick använda och dämma över renbetesområdena vid de
+oreglerade källsjöarna i Långans flodområde inom Kalls och Offerdals socknar i Jämt-
+lands län.
+De inblandade vid denna tidpunkt var Vattenfallsstyrelsen och Indalsälvens
+regleringsförening, IRF, och Länsstyrelsen i Jämtlands län.
+Länsstyrelsen ansåg sig
+inte ha bemyndigande att sluta avtal i frågan innan en ansökan sändes till
+vattendomstolen utan skickade därför ärendet till Kammarkollegiet.519
+Vid en tidpunkt då varken krislagen eller vattenlagen ännu krävde något lokalt
+samråd i områdena innan en ansökan sändes in till domstol, framstår proceduren om
+Burvattnet som ovanlig, även om motiveringen var en snabbare hantering när ansökan
+väl förelåg hos vattendomstolen.
+Eftersom intrånget på renbetesmark, i statligt
+perspektiv statens egendom, också var ett motiv för denna förberedande procedur
+reser sig frågan om sådana arrangemang kunde innebära en högre rättssäkerhet för
+renskötare i relation till andra sakägare i tillfälliga regleringsmål.
+I detta fall ledde arrangemanget till regeringens medgivande att ta marken i
+anspråk.
+Beviljandet var dock villkorat av skadeförebyggande åtgärder, ersättning till
+renskötarna för direkta och indirekta skador och olägenheter.
+Bolagens skulle även
+bekosta vetenskapliga undersökningar i området rörande fornlämningar, vegetation
+och etnografiska och geologiska förhållanden.
+Ett annat inslag var den från både IRF
+och Kammarkollegiet efterfrågade snabbheten i ärendet, så att inte "ansökningens
+syftemål skulle förfelas".520 Det verkar snarare som om denna procedur minskade
+rättssäkerheten för renskötarna då särskilda instanser, inkluderat lappväsendet,
+ålades att ge utlåtanden och förhandla ovanför huvudet på renskötarna med en ofrån-
+komlig utbyggnad i åtanke.
+Förfarandet med en tillsynes omsorgsfull förberedelse av
+projektet, speglar hur den pastorala maktens institutioner samverkar kring att
+legitimera ett tilltag som kunde verka tvivelaktigt.
+Det skapades ett spelrum där vissa
+aktörer gavs ett skenbart utrymme.
+Något motstånd och försvar fick inte tillfälle att
+formera sig, vilket kan ses som ett på förhand strukturerat handlingsutrymme där
+möjligheterna till opposition mot själva utbyggnaden styrs in på ersättningsfrågor.
+Konseljakter 14/5 1943, nr.
+262, Länsstyrelsens skrivelse till Kammarkollegium, 11/3 1942.
+Konseljakter 14/5 1943 nr.
+Maj:t till Länsstyrelsen, 29/5 1942
+Detta förfarande liknar de tidiga vattenmål där renskötselns rättigheter och
+renskötarnas deltagande åsidosattes tills dess att det mesta var klart.
+I sig är detta inte
+förvånande då rättssystemet genom krislagen anpassats än mer till utbyggarens
+initiativ, vilket framgått av föregående kapitel.
+I sitt utlåtande över ansökningen intog lappfogde Waldemar Gardham en
+resignerad men ambivalent hållning gentemot vattenregleringarna, dels stöd-jande
+dem som han ansåg skulle komma att drabbas, dels övertygad om ofrånkomligheten i
+händelseförloppet:
+Ersättningen, om nu sådan prövas böra utgå - uppskattningen verkställes väl
+utan inflytande från den som direkt lider skadan och vet vad marken betyder
+för honom [...].
+Den som har nyttan av marken får finna sig i den värdering
+som personer, vilka intet intresse ha för ifrågavarande mark och dess
+betydelse för brukaren [...] ny nyttighet får han inte.
+Med erfarenhet från
+regleringen av sjön Torrön synes markägaren och brukaren få en viss
+beräknad summa kontanter.
+[---] Vare sig avtalet kommer till stånd eller ej
+kommer regleringen att genomföras och jag har ingen anledning att på något
+sätt fördröja dessa betydelsefulla arbeten.521
+Rättssystemet skapade en känsla av ofrånkomlighet och penningkompensation
+verkade vara det enda som kunde krävas.
+Ersättning i pengar är något som omformar
+ett självhushållande samhälle och sett i en kolonial kontext införlivas människor då
+alltmer i en penningekonomi som kolonialmakten har satt ramarna för.522 Inträdet i
+en penningekonomi är en process som redan hade anträtts för jämtlandssamernas del
+i och med att de under en tid deltagit i försäljningen av kött och sålunda utbytet av
+kontanter och varor, en process som renskötare som bodde inom Norrbottens län kom
+att ta del i först efter andra världskriget.523 Vattenbyggnadsföretagens ersättningar i
+pengar, i kombination med en förväntad försvåring för renskötseln genom regleringar-
+na, kan ses som ytterligare incitament att successivt lämna delar av själv-
+hushållningen.
+Den fortsatta hanteringen av fallet visar de problem som kunde uppkomma för
+renskötseln i mål som dömdes enligt krislagen.
+Utbyggaren ansåg att regleringen
+262, Lappfogden till Länsstyrelsen, 7/2 1942.
+I Norrbottens län var verdde-systemet - att bönder kunde ha skötesrenar hos samer -
+fortfarande i bruk vilket troligen tillgodosåg deras behov av renkött.
+medförde "synnerligen ringa skador.
+Det är visserligen stora regleringshöjder, men det
+rör sig om fjälltrakter, som äro praktiskt taget obebyggda".524 I den klassiska upp-
+delningen mellan kultur och natur, civilisation och nomadism kan bebyggelse ses stå
+för civilisation medan nomadism hänfördes till det obebyggda och det som i denna
+diskurs ansågs närmare naturen.
+Denna syn, eller snarare blindhet, beträffande den
+renskötande befolkningens förhållanden står i kontrast mot det faktum att åtta
+samefamiljer i Offerdal och Sösjö lappbyar (idag Jovnevaerie respektive Njaarke
+samebyar) levde och verkade i området.
+Del av Korsvattensdammen 2011.
+Redan i april 1942 påbörjades arbetena med dammarna vid Burvattnet, Mjölkvattnet
+och Korsvattnet, trots att ansökan insändes först i juni.
+Det här agerandet visar ett från
+bolagen självsvåldigt förfarande eftersom det kungliga medgivandet, att få ta området
+i anspråk för markarbeten, gavs först i maj.525 Från övriga myndigheters sida kan
+524 ÖTR, MVD, Ans.D.
+525 ÖLA, LNAÖ, FIXb:2, Burvattnet, Ansökan till Norrbygdens vattendomstol, 30/6 1942.
+agerandet ha medfört att motstånd ansågs som meningslöst, på ett eller annat sätt
+skulle reglering ske.
+Men i just detta fall kom dock en sjö att förbli oreglerad, Övre
+Oldsjön.
+Vid ett av målets första vattendomstolssammanträden, i september 1942, närvarade
+inte någon representant för renskötseln eller lappväsendet förutom kammarkollegiet
+och jägmästaren för renbetesfjällens revir, Robert Sköld.
+Sökanden fick således ingen
+ingående information om hur utbyggnaden skapade svårigheter för samernas
+transportvägar och fick därtill en del lösa antaganden om samernas fiske.526 Efter ett
+kartläggningsarbete med en representant från den ena av de berörda lappbyarna,
+ordningsman Lorentz Fjällberg från Sösjö, framkom enligt sökanden att samernas
+flyttningsvägar inte berördes av regleringarna men däremot två broar, vilkas funktion
+kunde ersättas med att dammarna konstruerades så att de även kunde tjänstgöra som
+broar.527
+Att regleringarna ändå inverkat på flyttvägarna framgick av ordningsmannen i
+Offerdal, Petrus Gustafssons redogörelse vid ett sammanträde 1944.528 Under en efter-
+följande synegång vandrade IRF:s VD, civilingenjör Nils Jakobsson från Stockholm
+med bland andra Gustafsson och Fjällberg, i de berörda områdena.
+Vid detta tillfälle
+utlovades ett antal åtgärder: det gällde strandröjning, broar, båtplatser och dränkta
+renuddar, det vill säga platser där man märkte kalvar och använde bland annat som
+slakt- och skiljningsplatser.
+Förlorade renuddar krävde i regel inhägnader på andra
+Vid ett möte 1950 visar sig att flertalet av åtgärderna inte hade infriats.529
+När bland andra John Doj och Sigrid Fjällberg berättade om de problem de
+upplevde vid Tjourens sameviste invid Mjölkvattnet, med nätslitage, förfulning och
+besvärliga, dagliga båtdragningar vid den föränderliga stranden, lovade direktör
+Jakobsson att försöka uppställa ett vindaggregat på prov för att ge elektrisk ström till
+byn.530 Av detta blev inget och överhuvudtaget framstår strömleveransen till samernas
+boplatser som underprioriterad.
+Detta kan illustreras av historien kring Jänsmäss-
+holmen som var höstviste för Offerdal men också en samisk nybyggarby belägen i ett
+område med flera reglerade sjöar.
+Här satsade länsstyrelsen på kolonisationsåtgärder
+för samer som tvingats lämna renskötseln.
+Byn kämpade länge med att få el till
+hushållen och fick nära nog avtala bort sitt husbehovsfiske innan elektriciteten till slut
+526 ÖTR, MVD, Ans.D.
+527 ÖTR, MVD, Ans.D.
+37/1942, band I, Komplettering ansökan 22/8 1942, aktsid.
+75-78 samt bilaga 1,
+79; Nils Jakobsson till NVD, 30/11 1942, aktsid.
+528 ÖTR, MVD, Ans.D.
+529 Ibid., aktsid.
+530 ÖTR, MVD, Ans.D.
+drogs fram 1963.531 I utbyggandet av välfärdsstaten prioriterades inte alla, de som
+befann sig i de områden som tagits i bruk och exploaterats för välfärdsstatens syften
+verkar dessutom minst prioriterade vilket återigen pekar på ett kolonialt centrum-
+periferi förhållande.
+Processens fortgång
+Länsstyrelsen i Jämtland län förordnade 1948 advokaten Erik Selander att bistå
+samerna som ombud och de framställde då sina yrkanden i målet.
+Advokaten
+företrädde båda lappbyarna och samerna som enskilda sakägare, och kom med tiden
+att efterträdas i målet av Gustaf Selander och sedermera även Bengt Selander.
+byarnas yrkanden i målet rörde sig om renstängsel, bland annat vid arrendegården
+Åkroken, rengärde, slakt- och kalvmärkningsgärde, anläggandet av väg, gångstig och
+flyttningsleder som blivit överdämda, samt en bro vid Långsån och en renvaktarstuga.
+Byarna yrkade också ersättning för minskad trevnad och förlorat skönhetsvärde,532 en
+fråga som hade dryftats av Lorentz Fjällberg vid ett möte i Arvidsjaur 1942 med
+särskild emfas på att ersättningar skulle gå till enskilda samer och inte lappfonden.533
+En anhållan om ersättning till lappbyarna för fisket som förmodades bli försämrat i
+avvaktan på en utredning framställdes också.
+De enskilda samernas anspråk rörde sig
+om ersättning för båtlänningar och dragning av båtar.
+Man yrkade också på ersättning
+för tillvaratagandet av renar då behovet av fler skiljningar hade uppkommit på grund
+av att byarnas renar sammanblandades genom regleringens torrläggning av vissa
+vattengränser mellan olika områden.
+Flyttning av byggnader blev också nödvändigt
+samt ersättning för nätslitage i de ännu inte bottenröjda sjöarna.
+Man förbehöll sig
+även rätten att föra talan om oförutsedda skador, då ersättning för det ökade arbetet
+på grund av regleringarna var svår att specificera.534
+Jägmästaren Skölds uttalande kan återges från ett vattendomstolssammanträde
+1950, då den tillfälliga regleringen pågått i närmare åtta år, det gällde den av Sösjö
+yrkade bron för att underlätta renarnas överfart vid Långsån:
+531 Martha Jåma & Ewa Ljungdahl, Samiska nybyggare i Jänsmässholmen 2001; "Elkraft mot fiskevatten" i
+532 Ett fåtal advokater verkade behärska det komplicerade regelverket i vattenmål vilket märks då det ofta är
+samma namn som förekommer i domstolsmaterialet.
+ÖTR, MVD, Ans.D.
+37/1942, band III, Skrivelse från E.
+Selander till NVD, 26/4 1948, aktsid.
+533 HLA, NLL, D I b:27, Protokoll hållet vid möte i Arvidsjaur 13-16/10 1942 för överarbetning av 1930 års
+lapputrednings betänkande mm.
+534 ÖTR, MVD, Ans.D.
+37/1942, band III, Skrivelse från E. Selander till NVD, 26/4 1948, aktsid.
+Vi ha fått en utredning om huru stora värden som i detta fall tages ut genom
+regleringsföreningen.
+Jag vill påminna om vad Kungl.
+Maj:t satt som villkor,
+när regleringsföreningen skulle på sin bekostnad företaga de nödvändiga
+åtgärder, som ansågs påkallade till förebyggande av skada och olägenheter,
+som kunde uppkomma.
+[...] Jag tycker regleringsföreningen gjort ganska litet
+för att fullfölja dessa villkor.
+Vi ha ända sedan år 1944 haft mycket stora
+obehag av regleringen just genom att vi saknat broförbindelse.
+Det hade
+kunnat hjälpa en hel del och särskilt arrendatorn [vid Åkroken], som är
+beroende av förbindelsen över Långsån men likaledes lapparna.
+För vår del är
+det viktigast med en förbindelse över Åkroken för lapparnas del är det
+tvärtom.535
+Detta riktar fokus på att vad exploatören valde att prioritera kunde ge upphov till lokala
+kontroverser.
+Nu verkade det dock som man höll en enad front mot utbyggarsidan,
+utom när det gällde fisket, där samernas rätt nedvärderas utan någon egentlig vinning
+för skattefiskarna: "därest såsom skattefiskeägarna göra gällande, [att] lapparnas fiske
+i Mjölkvattnet, Korsvattnet och Övre Oldsjön ej grundar sig på laglig rätt utan endast
+på gammal hävd - [skulle deras rätt] endast avse fiske i Stora och lilla Burvattnet, samt
+Övre och nedre Lilla Mjölkvattnet".536 Renskötarnas fiskerätt utreddes och det fast-
+ställdes att de även ägde rätt i Stora Mjölkvattnet, Korsvattnet och Övre Oldsån.
+renskötarna yrkade röjning av fiskeplatser i Mjölkvattnet och Burvattnet och fiske-
+rättsägarna i Övre Oldsjön också yrkade röjning medgav sökanden endast röjning för
+Övre Oldsjön.537 Detta agerande antyder en orättvis särbehandling av renskötarna som
+inte enbart hade med etnisk blindhet att göra utan mer uttalad diskriminering, då Övre
+Oldsjön ännu inte var reglerad, vilket de andra sjöarna var och sålunda i större behov
+av åtgärden.
+Det påpekades också av Sköld och lapptillsyningsman Rönnögård att
+röjning samt omhändertagande av kringflytande skräp var viktigt ur säkerhets-
+synpunkt vid båtfärder.538 Även om det var enklare för sökanden att utföra röjning där
+det ännu inte var dämt, vilket kan ha påverkat ställningstagandet, visar det på sök-
+andesidans inställning att sjön självklart skulle komma att dämmas.
+Det visar också på
+att säkerhetsaspekten inte prioriterades när det gällde de sjöar som låg inom ren-
+skötarnas område.
+Eftersom det var utbyggaren som stod för detta agerande medan
+535 ÖTR, MVD, Ans.D.
+536 ÖTR, MVD, Ans.D.
+37/1942, band II, Vattenfall till Norrbygdens Vattendomstol, 26/4 1944, bil.4.
+Uppgifter ang.
+fiskets bedrivande i Långans vattensystem, 17/2 1944, aktsid.
+537 ÖTR, MVD, Ans.D.
+myndigheterna krävde röjning får en viss hänsyn tas till att utbyggaren använde den
+mest gynnsamma taktik för sina projekt.
+Men statliga Vattenfallsstyrelsen var dock
+involverad och som myndighet kan detta agerande ifrågasättas.
+Att domstolen sedan
+gick på sökandens linje och inte villkorade utbyggnaden med röjning visar också en
+orättvis särbehandling av renskötarna från myndigheternas sida, dock försvarade
+lappväsendet och länsstyrelsen frågan om röjning och rensning i de fiskevatten som
+enbart användes av renskötare.539 Jägmästaren hade själv i processens början ansett
+det onödigt att "med hänsyn till skogens avverkning och skötsel för närvarande påkalla
+röjning eller bränning av avfall nedanför skadegränserna"540.
+Det riktar fokus på IRF:s
+agerande, de åsidosatte vad som inte var akut påkallat samt att ta fasta på att vad
+jägmästaren vid det tillfället uttalade sig om, skogens skötsel och avverkning skulle
+gälla för alla andra eventualiteter, som säkerhetsrisker för människor som levde i
+Många inverkningar för renskötseln var svårbedömda på förhand, såsom
+konsekvenserna för flyttningsleder, där väder- och betesförhållanden varje år styrde
+vilka leder man valde.541 Svårigheten att på förhand beräkna inverkningarna som
+kunde ha krävt ett mer försiktigt tillvägagångssätt verkar snarare legitimera för-
+farandet att först bygga ut och därefter utreda.
+Sökanden lovade då att kompensera för
+det merarbete för renskötarna som skulle uppstå.542 Redan på ett möte 1944 ifråga-
+sattes om vinsten blev tillräckligt stor i förhållande till kostnaderna, bland annat på
+grund av transportkostnader och svårigheter vid virkesavläggning på is och lågt
+liggande stränder i flottleden.543 Frågan om vinsten handlade mer om för vem vinsten
+skulle uppstå och vem som skulle bekosta denna vinst med merarbete och inkomst-
+förlust.
+Även här offrades periferins aktörer till fördel för centrums intressen.
+Ersättning för mark
+Trots att Burvattnet var föremål för en förberedelseprocess på grund av områdets och
+markernas karaktär av renbetesland, blev förlusten av renbetesmarker ändå inte
+medtagna i beräkningen av skadad mark.
+Vid ett tillfälle 1944, då ingen företrädare för
+renskötseln eller lappväsendet var närvarande, diskuterades ersättning för renbetes-
+mark, och jägmästare Sköld uttalade då att "marken däruppe är ej så dyr."544 Eftersom
+540 ÖTR, MVD, Ans.D.
+37/1942, band I, Komplettering Ansökan, bilaga aktsid.
+541 ÖTR, MVD, Ans.D.
+542 ÖTR, MVD, Ans.D.
+543 ÖTR, MVD, Ans.D.
+544 Ibid., aktsid.
+de personer, tjänstemän eller myndigheter som egentligen borde involverats inte var
+närvarande, kom skadorna också att uppgå till en blygsam summa 1950, då detta
+återigen diskuterades.
+I en dialog mellan ombudet för IRF och Jägmästare Sköld visar
+sig missförståndet:
+Rasmusson: /.../Sköld såsom ombud för Kronan [har yrkat på] ett belopp om
+13 732 kr och 41 öre, utgörande full ersättning för alla skador, olägenheter och
+kostnader, som till följd av regleringen skulle uppkomma med avseende på
+skogs- och annan mark ävensom växande skog inom de Kronans fastigheter,
+som berörs av regleringarna.
+Detta belopp hade preciserats av Sköld efter
+förhandlingar med regleringsföreningen.
+I beloppet skulle ingå alla ersätt-
+ningar således all ersättning för skada å mark som tillhör kronan.
+Sköld: Jag får erkänna, att jag varit mycket oförsiktig men när överläggningen
+höllos med representant för regleringsföreningen gällde frågan bara skog och
+skogsmark.
+Jag tror att regleringsföreningens representant kan intyga, att vi
+endast utgingo från vattenfallstyrelsens normer, som innefattar ersättning för
+skogsmark och minskad tillväxt på sådan mark.
+Det var icke min avsikt, att
+beloppet skulle innefatta gottgörelser för renbetesskador.545
+Att personer som inte var lämpade att förhandla i en fråga, eller inte ens hade vetskap
+om att de förhandlade i ett specifikt ärende, gavs detta uppdrag visar på nonchalans
+och oförståelse från både sökandesida och myndigheter, betingad av etnocentrism och
+ett kolonialt synsätt där renskötselns rättigheter åsidosattes.
+Detta tillvägagångssätt
+accentuerades ytterligare av brådskan i de tillfälliga regleringarna.
+Domen och till-
+ståndet 1951 att fortsätta tillfällig reglering till utgången av 1953, visade dock på att
+många av de krav som samerna reste togs upp men att regleringsavgifterna sköts på
+framtiden.
+Markersättningen blev även den uppskjuten då den ansågs kräva vidare
+utredning efter fadäsen med de låga ersättningarna för kronans skogsmark.546
+Skadeersättningar med dröjsmål
+Under en färd längs sjön Mjölkvattnet 1951 uppmärksammades att träden stod kvar i
+samma utsträckning som vid besiktningen 1945.
+Någon röjning hade alltså inte
+genomförts och klagomål om säkerhetsrisker för motorbåtsfärd i sjön hade också
+545 ÖTR, MVD, Ans.D.37/1942, band III, Vattendomstolens protokoll, 23/5 1950, aktsid.
+546 ÖTR, MVD, Ans.D.37/1942, band IV, Vattendomstolens dom 29/9 1951, aktsid.
+framförts.
+Bråte och virke från fällda träd låg längsmed stranden och ansamlades i en
+vik vid Tjourenvistet.
+Virket var avsett att tas till vara men hade fått ligga kvar.547 Signe
+Doj berättade om fisket som märkbart hade försämrats några år efter regleringen.
+Någon ersättning för förstörda nät och nätslitage hade de ännu inte sett till vid Tjouren,
+och de föreslagna ersättningarna ansågs vara alltför låga.
+Sökandens representant
+förklarade att röjningarna hade försenats på grund av brist på arbetskraft.
+Ersättning-
+arna hade gjorts upp utifrån vad de sakkunniga på fiske föreslagit.
+Lappfogden Åke
+Wikman, som hade tillträtt sin tjänst 1949, yrkade på väsentligt högre ersättning per
+nät men sökanden vidhöll sina siffror som rimliga.
+Sökanden hade kört sönder den
+gångväg som fanns mellan Långsådalen och Mjölkvattnet när de transporterade
+material till dammbygget.
+Efter regleringen hade fiskplantering och andra kontin-
+uerliga anläggningstransporter nödvändiggjort upprätthållande och förbättring av
+vägen.
+Den användes nu dessutom av Lorentz Fjällberg som bodde året runt med sin
+familj i Tjouren efter att blivit tjänsteman vid regleringsföreningen.
+Därför yrkade
+lappfogden att sökande skulle reparera vägen och utifall att utbyggaren skulle använda
+den i framtiden ville man få till ett underhåll som var gemensamt bekostat av
+lappväsendet och sökandesidan.548
+Sedan samerna fått ett juridiskt ombud fick inte lappfogden uttala sig för enskilda
+utan fullmakt, utan enbart för lappväsendets räkning.
+Vid ett tillfälle var dock lapp-
+fogde Wikman förordnad företrädare för lappbyarna biträdd av Klemens Klemensson,
+ordningsman i Offerdal.
+Det gällde då inverkningar på flyttningsvägarna som var svåra
+att förutse och man anförde att slutlig uppgörelse måste anstå för att vinna mer
+erfarenhet kring inverkningarna.549 Efter arton år av tillfällig reglering gavs permanent
+tillstånd 1960 till reglering av Stora och lilla Burvattnet, Stora Mjölkvattnet och Stora
+och lilla Korsvattnet.
+Regleringen av Övre Oldsjön avslogs men kom ändå att
+genomföras senare.550
+En annan fråga som drog ut på tiden var ersättningarna för skada på fisket inom
+renbeteslanden där den stora frågan var om de enskilda renägarna skulle tilldelas
+ersättningen eller om lappbyn, länsstyrelsen eller lappfonden skulle erhålla ersättning-
+Efter överklagan av renskötarna i lappbyarna till vattenöverdomstolen och reg-
+eringen löstes frågan först 1964 genom att ersättningen för de tillfälliga regleringarna,
+alltså för den gångna tidens skador, utbetalades till länsstyrelsen att fördela till vardera
+547 I en bok om fjällflygaren Gunnar "Spökis" Andersson berättas om en dödsolycka i samband med
+rensningar i Mjölkvattensdammen.
+Karl-Erik Johansson, Spökis - fjällflygaren, 1985, s. 89-93.
+548 ÖTR, MVD, Ans.D.37/1942, Vattendomstolens undersökningsprotokoll, 12-13/7 1951, aktsid.
+549 Ibid., aktsid.
+550 ÖTR, MVD, Ans.D.
+lappby som sedan hade att fördela mellan sina medlemmar under den tid som avsågs.
+Sin vana trogen motsatte sig Kammarkollegiet renskötarnas önskemål och förordade
+att skada för gången tid liksom för framtiden skulle betalas till statens lappfond.551
+Återigen aktiverar Kammarkollegiet den pastorala maktutövningen.
+Eftersom dämningarna hade radikalt ändrat isförhållandena i Långsån där
+renskötarna tidigare hade flyttat med renarna och att den bro som utbyggarna hade
+uppfört inte kunde kompensera det merarbete som uppstod fick vissa renskötare
+sedermera kontantersättning för detta, men det dröjde dock till 1979.552 Det kan vara
+intressant att relatera att argumentationen i målet såg annorlunda ut efter 1971 års
+RNL, där advokat Nils Söderlund som ombud för samebyn resonerar i mindre själv-
+klara termer om Kronan som ägare av renbetesfjällen.
+"Kronan står i dag formellt som
+ägare" och "I t.ex.
+rättsfallet H1965:492 har sålunda antagits att Kronan är mark-
+ägare".553 Det pågående Skattefjällsmålet inverkade på hur argumentationen fördes
+från juridiskt håll.
+En viktig aspekt som kan skönjas i målet om Sädvajaures, Sädvvájávrre, reglering i
+Skellefteälven är de skillnader som kunde uppkomma när det gäller hur sakägare fick
+kompensation i vattenmål.
+Lars Rensund, som var uppvuxen i en renskötande familj
+och arbetat som renskötare och ordningsman under en period, var när processen
+började bofast vid Sädvaluspen och en av sakägarna i vattenmålet.
+Han blev sedermera
+också engagerad som sakkunnig i flera vattenkraftutredningar.
+Projektet med
+kraftverket vid Ringselet, Riŋgosavvun, i Sädvajaure blev tillåtet enligt vattenlagen
+1943 och bolaget ansökte om tillfällig reglering 1947.
+Det tillfälliga målet rörde en
+höjning av dämningsnivån på en halv meter, men trots den modesta skillnaden skulle
+rättsprocessen bli långdragen eftersom ett antal frågor inte var lösta från den första
+dämningen, då utbyggnaden kommit som en överraskning för en del av de som bodde
+och verkade vid vattendragen.554
+551 ÖLA, LNAÖ, FIXb:2, Burvattnet, Vadetalan till Vattenöverdomstolen 4/7 1960; Skrivelse till
+Kammarkollegiet från Gustaf Selander 22/11 1960; Skrivelse till Vattenöverdomstolen från Kammarkollegiet,
+552 ÖTR, MVD, Ans.D.37/1942, Band V, Jämtbygdens tingsrätts Dom 7/3 1979, aktsid.
+553 ÖTR, MVD, Ans.D.
+37/1942, Band V, Nils Söderlund skrivelse till Vattendomstolen Jämtbygdens tingsrätt
+554 Lars Rensund, I samernas land förr i tiden; Anders Persson Blind hade dock en del vetskap om det
+stundande företaget och förlade sin planerade boplats högre upp efter strandkanten för att undvika att hamna
+på en holme i dammen.
+HLA, LNÖA, FXVI Ringselet, protokoll 23/10 1947, aktsid.
+Som tidigare nämnts var det vattentäta skott mellan vattenlagen och renbeteslagen,
+vilket är tydligt då det inte fördes någon diskussion om renskötseln i vattenlags-
+utredningarna.555 Däremot tillsattes utredningar om hur arrendelägenheter, bland
+annat i Arjeplog, kunde upprättas för att inte hindra framtida vattenkraftutbyggnad i
+området som var renbetesområde.
+Utredaren i det fallet var blivande lappfogden i
+Norrbotten, J.O.
+Holm.556 Oavsett om åsidosättandet av renskötseln var en medveten
+strategi eller oavsiktligt, blev åsidosättandet ett för statsmakten underlättande inslag i
+att tillskriva sig rikedomarna i resurserna.
+I det första målet om reglering av
+Sädvajaure höll arrendatorerna kring sjön på att gå miste om sin rätt till kompensation
+genom en paragraf i kontraktet som till en början endast hade noterats av lappfogden
+i Norrbottens läns södra distrikt, Erik Malmström.
+De flesta av arrendatorerna var före
+detta renskötande samer och arrendekontrakten hade konstruerats så att framtida
+vattenkraftutbyggnaders tillåtlighet kunde säkerställas genom att arrendatorn måste
+"tåla" intrånget, vilket försatte dessa i en sämre position inför vattenlagen än andra
+arrendatorer.
+Istället behöll de den diskriminerade rättsliga position som renskötande
+samer befann sig i.
+Men genom att bolaget, för att undvika invändningar mot regleringen 1942, bibehöll
+den först medgivna rätten till kompensation fick arrendatorerna behålla ersättningen
+för förlorat fiske och för markskador under en viss tid.
+En jägmästare framlade att
+klausulen i kontrakten nog enbart avsåg dämning genom flottning men lappfogden
+som brukade upprätta dessa kontrakt sade sig med säkerhet veta att det gällde
+vattenregleringar i allmänhet.
+Här fanns uppenbarligen ett utrymme för tolkning där
+lappfogden tog ställning för utbyggarsidans rätt att bygga ut och att agera frikostig och
+ge ersättning.
+Om denna ståndpunkt berodde på erfarenhet av tidigare regleringar på
+sådan arrendemark eller om ett tyst samförstånd mellan upplåtaren (staten) och dess
+upprättare av kontrakten (lappfogden) framgår inte av materialet.
+I detta mål underställs både de arrenderande samernas och de renskötande
+samernas rättigheter lappfogdens styrande.
+Enligt lappfogden kunde ersättningen för
+förlorat renbetesland varken tilldelas individuellt eller kollektivt till renskötarna i
+Semisjaur-Njargs lappby.
+Detta trots att summan i fråga var oansenlig och lappfogdens
+personliga åsikt att den kunde ges direkt till de drabbade.557 Vid ett sammanträde 1947
+gällande den tillfälliga regleringen försökte advokat Harald Gagge, som företrädde
+samerna och många andra sakägare i målet, få till stånd en kompromiss om att
+556 HLA, LNNA, BI:1, Skrivelse till Konungen med förslag till åtgärder angående upplåtande av
+odlingslägenheter, 18/12 1915, Skrivelse till Konungen från J.O.
+Holm, A. Montell, H.E.
+ersättningen för land skulle gå till en fond för just denna lappby, en lösning som
+lappfogden accepterade.558 Här visade sig lappfogdens splittrade lojaliteter gentemot
+staten å ena sidan och renskötarna å den andra, på en gång förvaltare av renbetes-
+landen och renskötarnas övervakare och beskyddare, även om denna uppgift kom att
+förändras under 1950-talet genom bildandet av SSR.
+Tillfällig reglering fördröjer rättsprocessen
+Intressant i detta fall var att inom ramen för den tillfälliga regleringens rättsprocess
+kom den ännu inte utbetalade ersättningen för de gångna årens reglering att betalas
+ut, plus ett förskott för den tillfälliga gällande tre år som om detta förhållande inte
+skulle blivit upptäckt om inte ännu en reglering kommit till stånd.
+Här snurrade hjulen
+i rättsprocessen snabbare än i Jämtland men dock inte för alla inblandade.
+tillfälliga regleringsmålet ifrågasattes inte de förut närmast rättslösa arrendatorernas
+rätt till ersättningar, däremot en av arrendatorerna som upptagit renskötsel i Norge
+och vars familj bodde vid Sädvajaure.
+Olof Johannes Blind och Nils Olsson Blind blev
+utan ersättning för fisket från maj 1946 då de börjat bedriva ren-skötsel i Norge.
+ifrågasattes också från bolagets sida om Anders Persson Blind, medlem i Semisjaur-
+Njargs lappby från 1943, verkligen skulle få ersättning från regleringens början.
+enligt honom själv och advokat Gagge hade han som norsk renskötare genom renbetes-
+konventionen med Norge husbehovsfiskerätt oktober till april i Sädvajure sedan
+tidigare och den rätten hade försämrats genom regleringen.559 Huruvida de övriga
+norska renskötarna som hade fiskerätt genom konventionen fick ersättning, framgår
+inte av de dokument som studerats.
+När fiskets betydelse för sakägarna kring Sädvaluspe lyfts fram anser lappfogden
+att det även fanns utkomstmöjligheter för dem genom turisters inkvartering, och
+genom att lappväsendet och lappbyn behövde leja folk till arbete.
+Lars Rensund
+genmälde, att varken han eller andra kring sjön hade sett så mycket av sådana arbeten
+på nio år.
+Turisterna kom i sådan liten omfattning att inkvarteringsplikten närmast
+blev en belastning.560 Det sviktande turistunderlaget framkommer också när bolagets
+ombud avstyrker lappfogdens yrkande på ersättning till lappfonden för skadat fiske.
+Här avsågs inte samernas fiske utan en förlorad inkomst för lappfonden som alltså inte
+558 UTR, NVD, Ans.
+559 UTR, NVD, Ans.
+108-110; Skrivelse från Bolidens
+Gruvaktiebolag till Olof Johannes Blind 18/11 1947, aktsid.
+205; Skrivelse från Bolidens Gruvaktiebolag till
+Norrbygdens Vattendomstol, den 12/12 1947, aktsid.188.
+560 UTR, NVD, Ans.
+ansågs föreligga på grund av det ringa fiske som turisterna företog.
+Samerna däremot
+skulle få ersättning men inte för förlorat utarrenderat fiske.561 När mötet hölls i oktober
+1947 hade den tillfälliga regleringen redan inletts och vissa åtgärder syntes nödvändiga
+att vidta som byggande av bryggor och båthus, flyttningar av lador med mera.
+De rättsliga ombud som samerna tillförordnades från länsstyrelsen belyser ännu en
+aspekt av ett system som underbygger maktlöshet och diskriminering.
+Att det var svårt
+att hitta jurister med kännedom om vattenrätten var en sak och att hitta den som inte
+skulle företräda en uppsjö av sakägare med inbördes motstridande intressen och
+samtidigt inte främja någon part av etnisk blindhet, var en annan.
+Advokaternas
+kompetens att klara både renskötselrättsfrågorna och vattenrätten är en diskussion
+som kommer upp senare då SSR skulle anställa juridiskt ombud.562 I detta mål kan
+sakägarnas advokat Hilding Gagges agerande ifrågasättas då dennes uttalande, att den
+tillfälliga regleringen förstorade skadorna av den första regleringen men inte så att den
+äventyrade sakägarnas existens, kan ses som en orsak till att ingen regleringsavgift
+föreslogs och inte heller utdömdes för den tillfälliga regleringen i den efterföljande
+deldomen 1948.563 Regleringsavgifter utdömdes 1953 och vid detta tillfälle fick bolaget
+också tillstånd att höja dämningsnivån med ytterligare drygt tre meter.
+avgift för den regleringen men även för den allra första, utdömdes först 1968.564
+Att regleringsavgifterna för de regleringar som utdömts enligt vattenlagen fick en
+sådan fördröjning måste ses i skenet av de tillfälliga regleringarna och hur de för-
+svårade och fördröjde den ordinarie processen.
+Krislagens förfarande gick därmed ut
+över utbyggarnas motstående sakägare även i de ordinarie vattenlagsmålen,
+åtminstone när det gällde regleringsavgifter som skulle bidra till att kompensera
+bygdens behov.
+Ersättningsfrågor för den första regleringen och de tre tillfälliga
+regleringsmålen, bland annat i fråga om samernas fiske, drevs i Högsta Domstolen så
+"Framhållas må också, att renskötseln visat sig ha stor anpassningsförmåga efter
+ändrade naturbetingelser.
+Detta kan ses av erfarenheterna från Suorvaregleringen."566
+561 Ibid., Skrivelse från Bolidens Gruvaktiebolags ombud Åke Palm till Norrbygdens Vattendomstol 20/5
+562 Protokoll från SSR:s landsmöte 1958, s. 48f; Protokoll från SSR:s landsmöte 1961, s. 27-31.
+563 UTR, NVD, Ans.
+564 UTR, NVD, Vattenbok, Nbo 20 Skellefteälven, Sektion I, avd.
+565 UTR, NVD, Vattenbok, Nbo 20 Skellefteälven, Sektion I, avd.
+566 ÖLA, LJA F X:5, Renskötselns förhållande till vattenkraftutbyggnaderna i Lilla Lule älv, 1960, 58.
+Orden är lappfogde Erik Malmströms från en utredning om renskötselns förhållande
+till vattenkraftutbyggnaderna i Lilla Luleälv.
+Uttalandet möttes av stor kritik från SSR
+som istället framhöll att det fanns en ekologisk gräns för hur långt anpassningarna
+kunde sträcka sig.567 Den första regleringen vid Suorva skedde 1919-1923 och höjde
+vattennivån i de sju sjöarna med 8,5 meter vilket resulterade i en tillskapad sjö, ett
+regleringsmagasin, kallat Akkajaure eller Suorvajaure, Suorvvajávrre, med stor
+inverkan för renskötseln i området.
+Regleringsavgifterna fastställdes 1927 och en
+andra reglering som höjde vattennivån med ytterligare 7 meter genomfördes 1937-
+Redan 1940 ville Vattenfallsstyrelsen med hjälp av krislagens föreskrifter höja
+nivån med ännu en meter utan att behöva vidta några större åtgärder.
+Utan några
+förhandlingar gav vattenrättsdomaren tillstånd till höjningen och nästa år ansökte
+Vattenfallsstyrelsen återigen om höjning med en meter men nu krävdes vissa
+byggnationer.
+Även denna ansökan bifölls av vattenrättsdomaren.
+Lappfogden krävde
+då för rennäringens räkning kompensation för förlorat betesland och dränkta kåtor.
+Domstolen sammanträdde kort för att diskutera målet utan att några egentliga
+domstolsförhandlingar ägde rum och tillstånd gavs medan ersättningsfrågorna sköts
+på framtiden.568
+Vattenfallsstyrelsen ansökte 1943 om en tredje dämning av Suorva, som skulle
+innebära en höjning av högsta vattennivån med 1,3 meter över den senaste dämningen.
+Denna ansökan var tänkt att hanteras enligt den ordinarie vattenlagen men
+Vattenfallsstyrelsen ville använda sig av regleringen redan samma höst och efter-
+frågade därför krislagens snabba förfarande.
+Vattenfallsstyrelsen krävde att de gamla
+tillstånden från 1940 och 1941 skulle förnyas om inget nytt tillstånd gavs.
+Norrbygdens
+vattendomstol svarade dock att frågan om hinder mot företaget först måste lösas innan
+målet kunde utredas vidare av domstolen.
+Motstående intressen, bland annat de
+renskötande samerna, kunde lida utökad och bestående skada.
+Därför kunde inte
+vattenrättsdomaren tillåta nytt tillstånd, men däremot förnyades de gamla tillstånden.
+En lång utredningsperiod följde och under tiden fick Vattenfallsstyrelsen förnyade
+tillfälliga tillstånd en eller två gånger vartannat år till dess att permanent tillstånd gavs
+1963 och frågan om regleringsavgifter slutligen fastställdes i Högsta domstolen 1965.
+Innan dess hade regeringen ålagt Vattenfallsstyrelsen att trygga ersättningen till
+samtliga sakägare.
+De tillfälliga regleringarna hade successivt ökat reglerings-
+amplituden med över tre meter i det enorma vattenmagasinet.569
+568 HLA, LNÖA, F XVI:51, Vattenrättsdomare F. Löwing till Kungl.
+569 Ibidem; Renbetesmarkerna SOU 1966:12, s. 130.
+De uppskjutna processerna i mål rörande tillfälliga dämningar komplicerade ett
+rättvist avgörande.
+Detsamma gällde beräkning och utgivande av ersättningar efter-
+som de pågående effekterna av de förutvarande dämningarna ständigt fanns med i
+bilden och ett flertal motstående åsikter existerade bland de olika parterna i målet.
+Huvudproblemet berörde vem som skulle erkännas som sakägare och hur området
+som brutits ut ur nationalparken 1919 skulle betraktas.
+Regleringsavgifterna för
+Suorva användes för att ersätta förlorade renbetesmarker och för kompensatoriska och
+skadeförebyggande åtgärder i området.
+I fall med "vanliga" sakägare, som bönder,
+fiskerier och andra näringsidkare och rättsinnehavare, gick kompensationen för skada
+och förlorad mark till ägare eller arrendator.
+Den ersättningen skulle införas som en
+utgiftspost vilket belastade projektets ekonomiska tillåtlighet, alltså något som kunde
+avstyra ett projekt ifall kostnaden blev för hög.
+I målet med Suorvas första dämning
+agerade den statliga exploatören och domstolen utifrån synen att det var kronans land
+och den samiska rätten och intresset uppmärksammades inte förrän i slutet av
+rättsprocessen.
+Den förlorade betesmarken kom inte alls att uppmärksammas och
+samernas förluster kompenserades genom regleringsavgifter som beräknades efter det
+att den ekonomiska avvägningen av projektet var fastställd.570 Därigenom påverkades
+inte tillåtligheten av förlusten av renbetesland, mark som ändå ansågs vara statens,
+vilket i detta fall var detsamma som utbyggarens egen egendom.
+På så vis uppkom ett
+ekonomiskt kryphål för den statliga utbyggaren med grund dels i den etniskt blinda
+vattenlagstiftningen som inte uppmärksammade renskötselns förluster, dels i den
+koloniala renbeteslagstiftningen där renskötselrätten var en kollektiv nyttjanderätt.
+Enligt Bo Wetterström, Vattenfallsstyrelsens ombud i målet under 1950-talet, inne-
+bar regeringsbeslutet att bryta ut dämningsområdet ur Stora Sjöfallets nationalpark
+1919 att det var förlorat som ett nyttjanderättsområde för renskötseln.
+Lappväsendet,
+genom lappfogde Malmström, bestred emellertid detta.
+Sakägarnas advokat och
+Kammarkollegiet stödde renskötarnas nyttjanderätt i det skadade området.
+från RBL 1928 togs som stöd för ersättning till renskötseln för områden som tagits i
+besittning för samhälleliga ändamål, menade Vattenfallsstyrelsen att dessa paragrafer
+inte hade någon retroaktiv effekt gällande Suorvas första dämning.
+571 De årliga reg-
+leringsavgifter om 20 860 kr som dömts ut 1927 ansågs vara tillräckliga.
+För den andra
+570 Regleringsavgifter utdömdes först 1929.
+UTR, NVD, Vattenbok, Nbo Stora Luleälv, Suorva blad 1b; UTR,
+NVD, Ans.
+D. 3/1919 Suorva, Protokoll och utslag 27/6 1927, aktsid.
+316ff; HLA, LNÖA, FXVI:50,
+Norrbygdens vattendomstols protokoll 24/1 1951, s. 11, 19.
+571 UTR, NVD, Ans.
+D. 3/1919, Protokoll syneförättning Vaisaluokta 1953, aktsid.
+Protokoll 13/7 1957, Vattenrättsdomare F. Löwing till Kungl.
+regleringen tillkom ytterligare 23 360 kr.572 Inställningen om att ersättningarna genom
+regleringsavgifter var tillräckliga fick dock vika för den med tiden växande
+erfarenheten i målet.
+Eftersom avgifterna nu inte längre kunde täcka de åtgärder och
+ersättningar som krävdes, ålade vattenrättsdomare Löwing att Vattenfallsstyrelsen
+skulle betala 2,7 miljoner kronor till regleringsfonden när målet 1957 överlämnades till
+regeringen för beslut.573
+Det nya fjällvattnet
+En deldom i Suorva-målet visar inverkningarna av dämningarna som renskötar-
+familjerna levde med.
+Förändrade isförhållanden på Suorvasjöarna försvårade
+samlandet av renar inför höst- och tidig vinterflytt.
+Innan regleringarna hade det
+funnits utrymme för valmöjligheter men sedan de tillfälliga regleringarna hade
+påbörjats måste man av säkerhetsskäl låta familjerna, kvinnorna med barnen, flytta
+tidigare under hösten med båt medan renskötarna, männen, flyttade med renarna på
+Vårflytten upp till fjälls påverkades på samma vis, vilket omstrukturerade
+livsföringen och medförde en ökad arbetsuppdelning på kön och ålder inom familj och
+vintergrupp.574 Susanna Kuhmunen skrev i en inlaga till vattendomstolen 1964 om
+sjöregleringarna kring Vaisaluokta inför den fjärde dämningen vid Suorva:
+Jag var åren omkring 1925 en liten flicka på tio år.
+Jag var äldsta barnet och
+en stor hjälp åt mina föräldrar.
+[...] Sjön var liten då.
+Massor av holmar och
+näs gjorde att det aldrig blev tal om storm, därför kunde vi flytta med våra små
+roddbåtar den dagen vi tänkt göra det.
+Ifall Far var i renskogen kunde vi barn
+ro.
+[...] Där fanns en liten grund vik för oss barn.
+Där kunde vi tvätta oss
+alldeles själva.
+Mor kunde vara lugn och ta en extra vilostund.
+[...] Omkring
+Vattnet stiger.
+Allt blir annorlunda.
+En rejäl fiskebåt med bra motor
+måste finnas.
+Tio-åringen, som hjälp, duger inte längre.
+Till denna rejäla båt
+fordras en kraftig karl, som orkar ro, när det blåser hårt.575
+572 "Samernas rätt vid kraftutbyggnad i Övre Norrland", 301; 20 860 kr år 1927 (Mars) motsvarar 543 850 kr
+år 2010 (Januari).
+http://www.solidinfo.se/konsumentprisindex.aspx [2013-11-30].
+573 LNÖA, FXVI:51, Vattenrättsdomare F. Löwing till Kungl Maj:t. 12/8 1957, s. 45-50, Protokoll, 13/7 1957,
+574 Förhållandet att "flickorna överger näringen" uppmärksammades under samma tid av utredningen
+Vattenbyggnadsföretags inverkan på renskötseln i Västerbottens län 1960, s. 13.
+Minskade höstbeten ledde till en tidigare flytt från väst vilket i sin tur orsakade
+svårigheter att nyttja kvarvarande beten.
+"Flaskhalsar" uppstod när hjordarna försökte
+nå beten som var tillräckliga under den specifika tidpunkten i det fragmenterade land-
+skapet.
+Behoven av mekaniska hjälpmedel blev akuta: för lastning i och ur båtar, och
+för anläggningsplatser vid de varierande strandlinjerna.
+För att underlätta olägen-
+heterna som regleringen orsakade blev också en konstant interaktion med kraftverks-
+personalen nödvändig.
+Färjetrafik och övervakning av dammluckor var uppgifter som
+vattendomstolen hade ålagt Vattenfallsstyrelsen.576 Ett beroendeförhållande kan
+därför ses ha uppstått där renskötarna både tvingades anpassa sig till villkoren som
+det fragmenterade landskapet och betesmarkerna erbjöd men också att förlita sig på
+människor som ålagts hjälpa dem i vissa av deras flyttningsrutiner.
+Byggande av distributionsnät för elkraften och anläggande av vägar i samband med
+dammbyggnationerna förorsakade problem för renskötseln i olika utsträckning.
+I vissa
+fall underlättade kompensationerna i form av vägar och broar flyttningen mellan
+årstidslanden, och genom att erbjuda elektrifiering, telefonförbindelser och möjlighet
+till säsongsmässiga lönearbeten kunde utbyggnaderna även ses som en positiv
+förändring i renskötarnas slitsamma vardag.577 Men aspekterna av utbyggnadernas
+konsekvenser är mångfaldiga, i ljuset av rättigheternas åsidosättande, behovet av att
+anpassa sig, och konsekvenserna av anpassningen till påtvingade nya villkor.
+Det nära
+bandet mellan markförluster och framtida utsikter för renskötseln och den samiska
+kulturen har framställts bland annat i dikter av Paulus Utsi och Inger Utsi och i debatt-
+inlägg av Inger Utsi.578 Inger Utsi framhåller inverkningarna på flyttningslederna, där
+tappvattnet skapade isbarriärer på sjön som var utsatt för stormar vilket gjorde
+isbarriärerna hala.
+Det innebar kryssande och omvägar föra att komma över sjön.
+av vattenståndsvariationer sargade stränderna, utgjorde heller inga bra landnings-
+platser, det gick inte att komma i land varsomhelst.
+Det nya fjällvattnet medförde en
+dyster tillvaro, borta var idyllen och gyttjan från uppluckrad och blottlagd sjöbotten
+gjorde sitt intåg.579
+Det var inte bara renskötande fjällsamer som drabbades eller uppmärksammades i
+vattenmålen.
+I och med att betesmarkerna minskade, ökade trycket på skogssamernas
+578 Paulus Utsi & Inger Utsi, Giela Gielain, 1974; Utsi, Inger "Vattnet över bräddarna" i Sveriges Natur
+1958:4, s. 118ff; Östlund, Birgitta samtalar med Inger Utsi "Samiskt kulturlandskap.
+Våldtagen vildmark" i Sf
+områden i Gällivare.580 En dominoeffekt som skapade slitningar inom det samiska
+samhället och inom renskötarsamhället eftersom myndigheterna och lagstiftningen
+prioriterade fjällrenskötseln, även om en lappfogde som hade ansvar främst för
+skogsrenskötseln, tillsattes 1932.
+Fiskesamerna längs Stora Luleälv källsjöar uppmärk-
+sammas vid tiden för den andra regleringen av Suorva 1937, då fisket var av så stor
+betydelse för den samiska befolkningen på grund av decimerat renantal att det togs
+som ett av argumenten för kammarkollegiet att underställa beslutet om reglering till
+regeringen.581
+De tillfälliga dämningarnas "epok" sträcker sig över 1940- och 50-talen och i vissa fall
+in på 1960-talet.
+Under denna tid händer mycket som inverkar på förhållandena, inte
+minst samernas organisering, politiska mobilisering och förbättrade möjlighet till
+motstånd mot vattenkraften genom SSR:s etablering.
+Dessutom påverkade det
+växande nationella naturbevarandeintresset åtminstone från början av 1950-talet
+vattenkraftutbyggnadens regelverk.
+Man kan säga att de tillfälliga regleringarna i
+renbetesområdena och deras rättsliga fortlevnad och efterspel kom att påverka SSR:s
+tidiga arbete.
+Trots att de artiklar som omnämner vattenregleringar i Samefolkets
+Egen Tidning, SET, inte explicit omnämner krislagen och tillfälliga regleringar, upp-
+märksammar SSR under sitt första verksamhetsår, 1950, regleringen av Suorva som
+ett hot och ett avskräckande exempel på hur viktigt det var för samerna att i de
+planerade utbyggnaderna arbeta för att tillvarata sina intressen.582 Den forcerade ut-
+byggnaden av vattendrag i renbetesområdet under 1950- och 60-talen var till stor del
+en effekt av den infrastruktur som byggts upp under krigstiden där tillfälliga
+regleringstillstånd sedermera blev permanenta.
+Vattenfall och Vattenkraftföreningen önskade i sitt förslag till krislag 1939 en
+snabbare process men fick istället, vilket de tillfälliga regleringsexemplen som
+studerats i detta kapitel utvisar, ett långt rättslig efterspel för dessa omedelbara
+tillstånd.
+Orsaken till detta var just krislagens införande av en praktik som skilde sig
+från den ordinarie vattenlagens, där ersättningarna måste fastställas och utbetalas
+innan ett tillstånd kunde tas i bruk.
+I vissa fall skapades - genom krislagens införande
+av möjligheter att ge tillstånd före ersättningar fastställts - en följdriktighet i ständigt
+580 HLA, LNÖA, FXVI:50, NVD:s protokoll ang.
+omprövning av första och andra regleringens
+regleringsavgifter, 24/1 1951, s. 21.
+581 HLA, LNÖA, FXVI:51, Vattenrättsdomare F. Löwing till Kungl Maj:t. 12/8 1957, s. 14.
+nya höjningar av dämningsnivåerna.
+För renskötselns del kan dessa långdragna
+processer ses främst som negativa då ersättningar i några av de här studerade fallen
+inte utdömdes under perioden eller utdömdes men betalades inte ut, ett förhållande
+som verkade mer vanligt då det gällde reell kompensation eller skadeförebyggande
+åtgärder, som till exempel röjningar av stränder.
+I fallet med Suorva kan de långdragna
+processerna visa på att man försökte rätta till begångna misstag eller förlegad
+rättspraxis långt i efterhand och att delvis gottgöra genom regleringsavgifter som
+utdömdes retroaktivt med möjligheten till omförhandling inför framtiden.
+När det gällde att avstyra ett tillfälligt regleringsprojekt vägde renskötseln lätt på
+avgörandets skål.
+Renskötselns intressen och rättigheter kunde inte ensamt avvärja ett
+utbyggnadsföretag, snarare var naturvetenskaplig forskning ett argument som vägde
+tyngre vilket bedömningen som temporärt undantog Övre Oldsjön från reglering kan
+ses som ett exempel på.
+De sjöar som låg i områden för samernas uteslutande
+begagnande med betes- och fiskerätt med mera, togs däremot i anspråk innan det
+kungliga medgivandet formellt hade getts i Burvattenmålet.
+Oldsjö-området kom dock
+att bli föremål för juridisk process i målet om Oldens kraftverk där de dåvarande
+lappbyarna hävdade äganderätt till fallhöjden.583
+Det var inte enbart renskötare som drabbades av krislagens procedurer men med
+tanke på den etniska blindhet som genomsyrade lagstiftningen och rättssystemet kan
+renskötare och icke-renskötares rättspositioner bli lidande i förhållande till andra
+sakägare.
+Exempel visar på att deras behov hörsammades försent, dels på grund av att
+ingen eller personer utan rätt kvalifikationer förväntades bedöma frågor om inverkan
+på renbetesmark, flyttningsvägar och fiske, dels på grund av ett strategiskt osynlig-
+görande från utbyggarens sida för att hålla ersättningar på en rimlig nivå.
+Strand- och
+bottenröjningar av vissa sjöar och ifrågasättande av samernas fiskerätt visar också på
+diskriminering av renskötarna och deras rättsposition i förhållande till en bofast eller
+jordbrukande befolkning framstår som svagare.
+Myndigheternas förmynderi i vissa fall
+och underlåtenhet i andra frågor skapar en situation där vissa delar av renskötarens
+rättigheter är "skyddade" medan andra utelämnas, ibland till synes godtyckligt.
+Kompensation som medel
+Enligt RBL 1928 skulle renskötseln kompenseras om renbetesområden måste
+användas till verksamheter av stor samhällelig betydelse.
+Reella värden, vilket blivit en
+viktig ingrediens i den allmänna diskussionen kring och behandlingen av vattenmål
+583 "Oldens kraftverk och samernas rätt" i Sf 1962: 6-7, s. 71; "Samerna gör anspråk på fallhöjder" i Sf 1963:7-
+under 1940-talet, verkar för renskötarnas vidkommande inte vara synonymt med nytt
+betesland.
+Även om reglerna i RBL kunde tolkas just så föreslår lappfogden inte att nya
+betesmarker skulle erbjudas som ersättning för förlorat bete.584 Med Burvattnet
+konstateras krasst att "ny nyttighet får han [renskötaren] inte".
+När renskötare i senare
+fall krävde detta fick de avslag.585 I vattenlagsmålet angående Sippmikken,
+Sipmesjaevrie, i Jämtland 1946 föreslog Kammarkollegiet att Frostviken Mellersta
+Lappby (idag Ohredahke sameby) för sin förstörda året-runt-mark skulle få bete i
+kompensation på annan av sökandens, Kungsgården-Mariebergs AB:s mark.
+Biträdande lappfogden Malte Olsson och ordningsmännen Anders Åhrén och Jonas
+Nilsson från Frostviken Mellersta anförde att byn borde få tillgång att vistas på
+sökandens mark väster om sjön året runt, där de sedan tidigare hade sedvanerätt.586 I
+en dom från 1947 berättigades lappbyn att använda sökandens mark vid sjön året
+om.587 Ett avtal rörande vissa frågor ingicks mellan sökanden och Anders Åhrén som
+lappbyns ordningsman.
+Markfrågan komplicerades emellertid när ett nytt bolag
+övertog kraftanläggningen i Sippmikkbäcken.
+De nya ägarna påstod att bolaget inte
+hade några marker i närheten av sjön, och frågan blir förvirrande i det senare
+rättsmaterialet, kontakt skulle upprättas av lappfogden med andra markägare i
+Ohredahke sameby har idag inga kompensationsmarker till följd av
+regleringen.588
+Troligen kan svårigheten att ge mark i kompensation förklaras med uppfattningen
+om att det inte fanns någon mark tillgänglig, utom just i Jämtland där privatägd mark
+låg sida vid sida med renbetesområden, till skillnad från Lappland där all mark ovan
+odlingsgränsen utom inägor är året-runt-marker för renskötseln.
+En något avvikande
+inställning fanns hos biträdande lappfogde Iwan Lundberg som i målet om Burvattnet
+anförde att
+i målet om Storsjouten och Nea betalades renbetesersättningen till läns-
+Jag anser att länsstyrelsen bör få avgöra vad man skall göra med det
+584 SFS 1928:309, §5; HLA, LNÖA, FXVI:50: L. Berglöfs PM angående ersättningar, 6/3 1947.
+586 ÖTR, MVD, AI:a 15, NVD:s Protokoll 17-18/6 1946 i mål om Kungsgården-Mariebergs AB ansökan om
+uppföra en kraftverkanläggning i Sippmikken.
+Ans.
+587 ÖTR, MVD, Ans.
+588 Lars Thomasson har i sin artikelserie "Ur jämtlandssamernas historia" i tidskriften Samefolket skildrat
+en rad vattenmål i senare tid, varav några påbörjades genom tillfällig reglering.
+Sippmikken/Semningssjöarna se "Första regleringen i Jämtland gav lite tillbaka" i Sf 1997:4, s.60ff; Ingwar
+Åhrén, personlig korrespondens/mail 2012-05-04 samt telefon 2012-05-22.
+här beloppet.
+[...] Det borde vara så, att man köper mark med motsvarande
+myckenhet renbete.
+Det är omöjligt här.589
+Lundberg menade att ersättningen borde gå till den by som berördes men genom
+länsstyrelsen och inte lappfonden, och istället för att ge ersättning i marker var den
+lämpligaste lösningen att satsa ersättningen på sådana åtgärder som det inte fanns
+medel till.
+I det sammanhanget visade också sökandeparten, IRF, sin önskan att
+beloppen skulle gå till de som drabbades, men ansåg att kammarkollegiet "som
+tillvaratar kronans intressen i detta avseende" ändå måste avgöra frågan.590 Här
+kapitulerar såväl utbyggarna som lappfogden inför det etablerade, paternalistiska
+förfaringssättet.
+Att lappväsendet inte drev frågan längre om reell markersättning kan ha att göra
+med en rädsla att behöva erkänna vattenkraftens stora inverkan på rennäringens
+betesresurser.
+En balansering av den inverkan medförde konsekvenser för andra
+markrättighetsinnehavare och intressen i området.
+Myndigheterna hade fortfarande
+en slags parallellteori för ögonen, att renskötsel och andra näringar kunde använda
+samma marker, nu med inriktningen så länge de andra näringarna kunde tåla det.
+Tillsammans med idéerna om "lapprivilegiet" förutsattes att renskötseln till slut måste
+vika när markerna blivit alltför beskärda.
+Men lappfogdarnas inställning till reell
+markersättning kan även bero på att de inte längre automatiskt förde lappbyarnas och
+enskilda samers talan vilket kan ha lösgjort dem från att ta ställning för enskilda samer
+och byar.
+Nu kunde de agera utifrån området, dess vinst och förlust för lappfonden i
+termer av bortfall av arrenden för jakt, fiske och slåtter.
+Det var också vattenlagens
+regler som gällde vilken inte innehöll markompensation enligt RBL, något som SSR
+uppmärksammar och som studeras närmare i nästa kapitel.
+När renbetesmarkerna utreddes på 1960-talet med avseende på vattenkraftutbygg-
+nadernas inverkan konstaterades att nya marker inte behövde ställas till förfogande
+eftersom renantalet inte hade behövt inskränkas.591 Vad som då förbisågs, trots ration-
+aliseringstänkande och att mekanisering hade inletts, var att möjligheten till att utöka
+antalet renar omöjliggjordes samtidigt som ett högre renantal var en förutsättning för
+att bibehålla antalet utövare i näringen då mekaniseringen medförde ökade kost-
+589 ÖTR, MVD, Ans.D.
+37/1942 Burvattnet, Protokoll Vattendomstolens sammanträde 21/2 1956, aktsid.
+590 Idibem, aktsid.
+Förslaget var att upplåta områden nedan och ovan odlingsgränsen i bl.a.
+Vilhelmina
+socken för skogsrenskötsel.
+nader.592 Ett successivt avvecklande eller åtminstone begränsning av näringen och
+därmed en minskning av antalet samiska rättighetsinnehavare kan därför ses som ett
+implicit resultat av dessa utredningar.
+Några år därefter i samband med förslag till en
+förändring av renbeteslagen föreslås en aktiv avveckling av antalet renägare.
+Avgångs-
+vederlag och flyttningsbidrag införs för att få bort små rennäringsföretag i den
+rationaliseringsinriktade rennäringslagen av 1971.
+En utveckling i linje med en
+industrikolonial styranderegim som successivt frigör området från rättighets-
+innehavare åt en stat som eftersträvar ensamrätt till naturresurserna eller att styra dess
+avyttring eller upplåtelse.
+Att tillerkänna renskötarna kompensationsmark i vattenmål
+skulle kunna betyda att samernas landrättigheter var starkare än en bruksrätt, eller
+sett till praxis, att renskötselrätten åtminstone kunde likställas med andra
+arrendatorer som fick kompensation för förlust av nyttjanderätt i vattenmål.
+ansvariga myndigheter och tjänstemän länge inte ville gå så långt som till en
+likställighet med övriga arrendatorer visar på renskötarnas diskriminerade rätts-
+position.
+Från 1950-talet och framåt började annan praxis råda där renskötarna som
+kollektiv fick mer uttalad ersättning för förlorad nyttjanderätt.
+Hanteringen av de studerade tillfälliga regleringarna visar att renskötarnas och
+renskötselns rättigheter inte uppmärksammades i tid.
+Krislagen gav upphov till ett
+förfarande där dämningar sattes igång innan undersökningar genomförts och tillstånd
+hanterats.
+Renskötseln förbisågs på grund av en etnisk blindhet hos lagstiftare,
+myndigheter och utbyggare gentemot samernas rättigheter och behov, dels eftersom
+personer utan kompetens att avgöra inverkan på renskötseln ibland ålades att göra
+bedömningar.
+Redan överdämda betesmarker kunde inte analyseras i efterhand och
+ersättningar i form av reella värden visar renskötselns diskriminerande position i
+jämförelse med jordbruket eller fisket.
+Renskötselns dilemman vägdes inte in i beräkningarna, som till exempel att ren-
+skötseln inte går att flytta till ett annat område och att fiskesjöar måste ligga på rätt
+ställe annars skulle merarbete uppstå.
+Kompensationerna som var utformade efter en
+förförståelse för andra näringar som jord- och skogsbruk fick alltså inte alltid önskvärd
+effekt.
+Beroendeförhållanden skapades som exempelvis att invänta personal för
+öppning av dammar vid vår- och höstflytt, och en ibland påtvingad modernisering med
+krav på mekanisering och större och dyrare utrustning.
+592 Holte, 1983, s. 59; Riseth, Jan-Åge, Sámi reindeer management under technological change vol.
+När det gällde ersättningar blev dessa i regel skjutna på framtiden trots att krislagen
+skärptes vid krigsslutet.
+Den pastorala maktens aktörer visar uppgivenhet och för-
+ståelse inför de behov som majoritetssamhällets representanter artikulerar under
+kristid.
+Lappväsendet balanserar mellan motstridiga lojaliteter som renskötselns
+beskyddare och som förvaltare av renbetesområdena för statens räkning.
+Krislagen
+underbyggde ett redan etablerat system bestående av vattenlagen och renbeteslagen
+som försatte de renskötande samerna i en diskriminerad position i jämförelse med
+andra sakägare.
+Vad som var mest diskriminerande av allt i jämförelse med jord-
+brukets sakägare, var att renskötseln fullt ut aldrig fick kompensation i reella värden.
+Det skulle nämligen ha inneburit nya betesmarker i utbyte mot de som dränktes.
+praktiken visas statens ovilja eller rädsla att tillerkänna renskötarna kompen-
+sationsmark vilket skulle kunna betyda att det uppstod oklarheter kring
+landrättigheterna som tydligen betraktats som en så svag bruksrätt att renskötseln inte
+fick mark i kompensation.
+Flera exempel på att renskötares och icke-renskötares rättspositioner i relation till
+krislagen kan sägas omgärdas av osynliggörande och diskriminering, återfinns i
+materialet.
+Deras behov och rättigheter hörsammades sent i processen och kraven från
+både renskötare och lappfogdar underprioriterades.
+Exempel härpå är utlovade el-
+leveranser som inte infrias, svårigheter med rätt till fiskeersättningar, försenade
+brobyggnationer samt uteblivna bottenröjningar av sjöar.
+Efterhand vann renskötare
+erfarenhet om vilka delar av rättigheterna som myndigheterna beskyddade och
+successivt erbjöd även rättssystemet ersättningar och till viss del också upprättelse för
+gångna tiders förluster.
+Men kvar stod dock vissa inriktningar hos den beskyddande
+makten, där renskötare och lappbyar inte fick möjlighet att företräda sina rättigheter.
+MOTSTÅNDET MOT
+INDUSTRIALISERINGEN AV
+VATTENDRAGEN OCH KAMPEN FÖR
+RÄTTIGHETERNA
+[T]y samerna har vid dessa ödeläggande företag hittills
+behandlats, såsom vore de fullständigt rättslösa svenska
+medborgare.
+De har inte ens blivit "hörda" om sina
+betesmarker, som enligt regionplanerna kommer att tagas
+ifrån dem.
+Detta kapitel fokuserar på början av den tidsperiod när ett organiserat motstånd mot
+vattendragens industrialisering framträder både inom samerörelsen och i samhället i
+stort.
+Under 1950-talet hade vattenkraftutbyggandet definitivt förflyttats norrut och
+krislagen kunde fortfarande användas gällande vissa regleringsprojekt.
+Tidsperioden
+ger möjlighet att dels studera myndigheternas agerande och syn genom utredningar
+och annat material, och dels den motbild som framkommer genom material från SSR:s
+verksamhet, genom artiklar i Samefolkets Egen tidning, SET, som från 1961 bytte nam
+till Samefolket, Sf, och det arbete som Samernas folkhögskola och Same-Ätnam bedrev
+i syfte att ifrågasätta den då närmast ohindrade utbyggnaden av älvar och sjöar i norr.
+Redan under 1930-talet väcktes idén om en folkhögskola för samer av lärarinnan
+Karin Stenberg och kyrkoherde Gustav Park, som skulle komma att bli SSR:s förste
+ordförande.
+Men de fick då avslag från Svenska Missionssällskapet på sin ansökan.
+Samernas Folkhögskola kom dock att förverkligas några år senare av Svenska
+Missionssällskapet med hjälp av Biskop Bengt Jonzon 1942.
+På grund av kriget var det
+svårt att få tag i lokaler i Jokkmokk, som ansågs vara den lämpligaste orten för skolan
+enligt Missionssällskapet.
+Därför kom den första kursen att erbjudas i Sorsele för 24
+elever läsåret 1942/43.
+Elevantalet sjönk ganska snabbt vilket föranledde folk-
+högskolan att kalla till ett ungdomsmöte 1944.
+Detta möte innebar att folkhögskolan
+skulle kunna bestå och att skolhus och elevhem projekterades i Jokkmokk.
+En annan
+följd av mötet var att en kommitté bildades för att arbeta fram stadgar till en
+organisation för främjandet av samisk kultur - Same-Ätnam - som bildades 1945 med
+tillnamnet Sällskapet för lapska odlingens framtid, vilken länge präglades av att inte
+enbart samer ledde och ingick i sällskapet, utan även andra som engagerade sig i
+samiskrelaterade frågor.593
+Samernas Folkhögskola fick stor betydelse för bildandet av Same-Ätnam och även
+SSR, samt för samarbetsorganet för Nordens samer.
+Folkhögskolan var också aktiv i
+etablerandet av ett museum i Jokkmokk, sedermera Ájtte och idrottsevenemanget
+Same-SM.
+Lennart Wallmark var skolans rektor i 30 år, från 1942 till 1972.
+Han föddes
+1910 i Dorotea, Västerbottens län, prästvigdes 1940 och tjänstgjorde som präst i Åsele,
+senare Jokkmokk och Harads.
+Efter åren som rektor återgick han till prästyrket, först
+i Åsele och sedan i Häggenås i Jämtlands län.594
+Naturskydds-, frilufts- och turiströrelserna hade vid mitten av 1900-talet antagit en
+mindre elitistisk form än som var fallet i början av seklet.
+Till följd av en splittring inom
+naturskyddsrörelsen drev Vetenskapsakademien vidare den ursprungliga natur-
+vetenskapliga linjen inom sin naturskyddskommitté medan Svenska naturskydds-
+föreningen, SNF, stod för en mer folklig linje.
+En annan orsak till en mer folklig
+naturskyddsrörelse var den debatt som uppstod kring fritidsfrågor med lagen om 12
+dagars semester 1938.595 Kulturminnesvården, eller natur- och landskapsvården som
+det kallades genom Samfundet för Hembygdsvård, SfH, bar däremot fortfarande en
+prägel av en akademiskt skolad elit.
+Begreppet vård användes i samband med kultur
+vilket krävde viss professionalisering, medan naturen skulle skyddas.
+SfH hade en
+ambition att vara sammanhållande organ för hembygdsrörelsen, men den framväx-
+ande landsantikvarieinstitutionen och de nya länsmuseerna tillsammans med land-
+skapsförbunden, kom att få mer inflytande över denna uppgift.
+SfH fick därmed
+anledning att professionalisera sig.596 Denna skillnad kan även spåras i materialet då
+SfH inte i någon högre grad engagerade sig i motståndet mot vattenkraftutbyggnad
+utan fungerade som utomstående remissinstans.
+Samernas Folkhögskola kan ses som
+en arena för samarbete och samordning av motstånd mot vattenkraftutbyggnad mellan
+SSR och sameföreningar, naturskydds-, kulturminnesvårds-, frilufts- och turist-
+organisationer och -institutioner, samt även med fjällkommunerna.
+Fokus i detta
+kapitel ligger på att jämte myndigheters och utbyggares agerande, analysera det
+opinionsarbete som ovan nämnda samiska aktörer bedrev.
+Rektor Wallmark får en
+593 Anna Helena Sarri Nordrå & Anna Maria Blind Olsson, Eldsjälen Lennart Wallmark 2004, s. 20-24.
+Ruong
+594 Sarri Nordrå, Anna Helena & Blind Olsson, Anna Maria, Eldsjälen Lennart Wallmark.
+595 Desirée Haraldsson, Skydda vår natur!
+1987, s. 126ff; Magnus Boström, Miljörörelsens mångfald 2001, s.
+64; Thomas Hillmo, "Från bygd till kultur" i Återblickar.
+Samfundet för Hembygdsvård 75 år 1991, s. 137f.
+596 Bosse Sundin, Landskapet som arena 2000, s. 53f; Hillmo 1991, s. 138.
+dubbelroll som både icke-same och som en adjungerad försvarare och företrädare för
+de intressen som definieras som samiska.
+Patrik Lantto har analyserat hur SSR och SET/Sf agerade och argumenterade i
+denna fråga framtill 1962.597 För att ge ytterligare perspektiv kommer jag att studera
+Samernas folkhögskolas verksamhet och Lennart Wallmarks korrespondens samt gå
+litet längre fram i tiden tillsammans med en analys av SSR:s agerande, opinionen i
+SET/Sf och de utredningar som utfördes från statligt håll under denna tid.
+Under-
+sökningen är dock uppdelad i två kapitel där detta kapitel berör tiden 1950 till 1959,
+medan nästföljande kapitel har ett mer inriktat utredningsfokus och undersöker tiden
+Syftet är att studera samiska aktörers agerande i vattenkraftutbyggnadsopinionen
+men även sätta den samtida styrningen av industrialiseringen av vattendragen i ren-
+betesområdet i ett sammanhang och beskriva hur myndigheterna, renskötare, samiska
+föreningar och andra motståndsaktörer handlade i specifika fall.
+Det är ett mång-
+facetterat landskap av aktörer och instanser som analyseras, liksom de argument som
+kommer till uttryck och ges tyngd i styrningen av och diskursen kring vatten-
+kraftutbyggandet.
+Etablerandet av ett riksförbund för landets samer, SSR, möjliggjorde ett organiserat
+ifrågasättande av den diskriminerade ställning samerna hade i förhållande till
+Denna diskriminering kännetecknades främst av lappfogdens
+förmyndarskap och rensamernas oklara rättsliga ställning i olika lagstiftningar.
+Förbundet möttes initialt av ett böljande motstånd och kritik från lappväsendet och
+ibland även från länsstyrelserna medan förbundet av politiska instanser på riksnivå
+snabbt ansågs som lämplig remisspart trots att representativiteten i början var ganska
+svag.
+Lappväsendet hade även haft en nedlåtande inställning gällande den tidiga
+samerörelsens politiska mobilisering och organiseringsförsök under ledning av bland
+andra Torkel Tomasson och sedermera Gustaf Park.598
+Sameföreningarna slöt ganska snart upp bakom riksförbundet medan lappbyarna
+lät vänta med medlemskap, 1961 hade samtliga lappbyar anslutit sig.
+Riksförbundet
+blev också snart en pådrivande instans för utredningar på renskötselns och same-
+frågornas område.599 Att riksförbundets åsikter i remissyttranden sällan fick genom-
+slag annat än gällande kultur och utbildningsfrågor är dock ett tecken på att när det
+gällde näringsfrågorna och de därmed förknippade rättigheterna, var myndigheterna
+mer restriktiva med att låta SSR:s åsikter få genomslag.600 Per Idivuoma har skildrat
+sina år i riksförbundets tjänst och karaktäriserat 1950-talet som ett glömt decennium
+medan 1960-talet sågs som "den stora kampens decennium".
+Ett exempel är hur SSR:s
+styrelse 1960 begärde att lappfogden skulle sända ut protokollen från lappbyarnas
+årsstämma till ordningsmännen, vilket inte hade skett tidigare.
+Det blev då uppenbart
+att det var skillnad mellan lappfogdens protokoll och husböndernas uppgifter.601
+SSR hade redan vid sitt första landsmöte 1950 uppmärksammat Suorvaregleringen
+som ett hot och ett avskräckande exempel på hur viktigt det var för samerna, att arbeta
+för att tillvarata sina intressen i de planerade utbyggnaderna.602 Ämnet kom upp i
+relation till en fråga om ersättning för markbränning.
+"Det finns exempel på t.ex.
+från
+Suorvadammen att man varit tvungen att ersätta samer för renbete, som förstörts av
+vatten." Ordförande Gustav Park var ännu inte helt insatt i vattenmålen då
+ersättningen inte gick till renskötare utan till lappfonden.603
+Lappväsendets utredningar om skador
+Inom länsstyrelsen i Norrbottens län utreddes skador på renbete till följd av
+Harsprångets kraftverksbygge 1950 av lappfogdarna Åke Wikman och Erik
+Malmström.
+Här framkommer att utbyggnaderna vid Porjus 1910-1915 borde varit
+föremål för lappväsendets uppmärksamhet.
+I och med ökade regleringar hade ytterlig-
+are inskränkningar gjorts, först 1918 och sedan 1933 där den sistnämnda inte hade
+blivit ersatt trots att femte paragrafen i RBL 1928 var tillämplig.
+Lappväsendet hade
+med stöd av Kammarkollegiet krävt ersättning om 65 000 kr till lappfonden men
+avgörande hade ännu inte fallit.
+1947 hade nästa undantagande skett och där hade 30
+000 kr604 tilldömts lappfonden.
+Wikman och Malmström, underströk att hela det
+berörda området fortfarande skulle anses som avsatt till renskötselns uteslutande
+användning vilket innebar både betet och andra tillhörande nyttigheter.605 Det
+förmynderiomgärdade framtidsperspektivet för att trygga kommande generationer i
+600 Se exempelvis YK 2284:2 Pm med sammanfattning av innehållet i två skilda av Sasme-Ätnam och av
+Svaenska Samers riksförbunds till konoungeb ingivna framställningar, 5/12 1961, s. 4f, där lappfogde Bror
+Ejdemo visat tvivel rörande hur representativa SSR:s uttalanden är för renskötarna.
+601 Per Idivuoma, Minnesbilder 1990, s. 72-76, citat rubrik s. 75.
+603 Protokoll från SSR:s landsmöte i Jokkmokk 3-5/10 1950, §10.
+http://www.solidinfo.se/konsumentprisindex.aspx [2013-08-08].
+605 HLA, NLLA, DIb:36, Utredning av de skador, som kunna antagas uppkomma på renbete genom
+kraftverksbygget vid Harsprånget i Norrbottens län, 25/10 1950, s. 2.
+rikets hela renskötselområde framträder här, cementerat i att ersättningar skulle gå till
+lappfonden.
+Vissa nyttigheter som renskötarna inte själva använde eller ansågs vara
+"främmande" för, kunde genom upplåtelser ge fortlöpande inkomster till lappfonden
+och för renskötselns bästa.606
+Myndigheterna ansåg eller tillät alltså inte att vissa nyttigheter såsom grustäkter och
+slåtter skulle kunna vara av direkt användning för renskötseln eller enskilda rensköt-
+selutövare, vilket inskränkte renskötarnas näringsbredd.
+Möjligheten att förvalta och
+kontrollera denna bredd hade i kolonial förmynderianda ålagts lappväsendet.
+Arrenden för industriella upplåtelser, mark vid dammfästen, för gruv- och torvtäkter,
+tillföll inte lappväsendet som intäkt, vilket skulle gett kontinuerliga inkomster till
+Enligt en juridisk förklaring där skillnad gjordes mellan äganderätt och
+andra rättigheter jämställdes inte renskötselrätten med äganderätt till marken.
+förklaringar kan även sökas i regalrätter till vissa näringsgrenar med följande
+exproprieringskrav.
+Om arrenden för industriellt bruk och för det allmännas bästa
+skulle vägas utifrån lappväsendets och i synnerhet renskötselns intäktsbehov kunde
+rensamerna få för mycket att säga till om i rikets affärer.
+SSR ställde 1959 krav på att
+samer, renskötare såväl som icke-renskötande borde få ta del av vinster från
+exploateringar i form av en fondering för alla samers räkning.607
+Renskötare hade framfört att skadeverkningarna gällde all mark inom 5 km från
+älven längs dess vänstra sida som blev helt onyttiggjort för renskötseln på sträckan
+Porjus-Harsprånget.
+Det skulle innebära 5 000 ha.
+Utredningsmännen ansåg det svårt
+att komma till klarhet i frågan men i princip menade man att det inte kunde sträcka
+sig så långt ut.
+Utredarna ansåg att de områden som undantagits 1933 och 1947 var
+totalförlorad för renskötseln, utöver detta skadades renskötselns markers
+"arrondering" - sambruksmöjligheter - av Harsprånget vilket betydde att vissa om-
+råden som förut använts i sambruk med andra nu förlorade områden, inte längre
+kunde användas.
+Dessa marker uppskattades till 1000 ha.608
+Enligt "Nean-principen" värderades markerna till 150 kr/ha och sambruksmarkerna
+till 75 kr/ha.609 Tidigare hade de övriga rättigheterna inte knutits till markarealen och
+608 HLA, NLLA, DIb:36, Utredning av de skador, som kunna antagas uppkomma på renbete genom
+kraftverksbygget vid Harsprånget i Norrbottens län, 25/10 1950, s. 14.
+http://www.solidinfo.se/konsumentprisindex.aspx.
+Detta kan jämföras med ett
+försäljningspris på 20 300 kr/ha för skogsproduktiv mark i Norra Norrland 2008.
+http://www.skogforsk.se/KunskapDirekt/KraftsamlingSkog/Priser-och-kostnader/Vad-ar-skogen-vard/
+lagts in i ersättningsbeloppen för markerna, utan fått hävdas enskilt av renskötare eller
+kollektivt av lappfogden då det varit tydligt att skada skulle uppkomma.
+Det innebar
+att man nu från början hade med rätten till skohö- och bärtäkt, jakt, fiske, virke,
+upplåtelse för grustäkt, bostäder.
+Det var dock svårt att bestämma värdet av
+nyttigheter som i framtiden skulle kunna användas, möjligen med viss procent av
+värdet på den mark där nyttigheterna fanns eller hade funnits.
+Man räknade med
+hälften av värdet på den totalskadade marken men inte på den vars arrondering
+förstörts och sambruket blivit stört.610 Lappfogdarna krävde inte ersättning för
+arronderingen, vilken borde setts som en ersättningspliktig förlust eftersom ren-
+skötarna inte längre hade någon anledning att vara i sambruksområdet och saknade
+därför möjlighet att använda sina rättigheter där.
+Wikman och Malmström kom fram till ett belopp om 312 825 kr611 baserat på 1 057
+ha totalskadad renbetesmark och 1 000 hektar mark med försämrat värde för ren-
+skötseln.
+Därutöver hälften av värdet av 1 057 ha mark för allmänt intrång på nyttig-
+heter utöver renbetet.612 Det talades genomgående om nyttigheter, vilket främst tolkas
+i ekonomiska termer, och inte rättigheter.
+Om renskötarnas syn hade fått avgöra skulle
+området och då även ersättningsbeloppen varit det dubbla, rörande ca 5 000 ha
+totalskadad mark.
+Året därpå utredde lappväsendet värdet av de skador som uppkommit på renbete
+genom reglering av Suorvasjöarna.
+Upplysningar sades ha inhämtats dels från ren-
+skötarna men man refererade inte till dem utan deras uppgifter sades samstämma med
+de urkunder som hade använts bland annat i lappfogdarna Holm och Österbergs
+utredning 1922 och av lantmätarna Bengtsson och Bergsjö samt i en bok av Ernst
+Manker.
+Angående den senaste regleringen (den tredje) sade man sig inte ha uppgifter
+om hur stor arealen samt hur förhållandena varit vilket visar att man inte tillfrågat
+renskötarna som kunde ha bistått med sådana uppgifter, då det låg endast några år
+tillbaka i tiden.
+Utredarna verkade hysa samma synsätt på renskötarnas objektivitet
+som framkommer i den senare statliga utredningen om renbetesmarkerna 1966, där
+även objektiviteten hos lappfogdar ifrågasattes.613
+I utredningen framkommer att två omgångar med nedgångar i renantal (från 16 000
+till 6 000) bland annat på grund av svåra vintrar, sammanföll med tidpunkten strax
+610 HLA, NLLA, DIb:36, Utredning av de skador, som kunna antagas uppkomma på renbete genom
+kraftverksbygget vid Harsprånget i Norrbottens län, 25/10 1950, s. 14-19.
+612 HLA, NLLA, DIb:36, Utredning av de skador, som kunna antagas uppkomma på renbete genom
+kraftverksbygget vid Harsprånget i Norrbottens län, 25/10 1950, s. 19.
+innan dämningarna 1921 och 1937/39.614 Dessa förhållanden gjorde det svårt att
+bedöma dämningarnas reella verkan.
+Hade renantalet varit större - det vill säga
+närmare ett normaltal - skulle en mer direkt effekt kunna utläsas på hur detta antal
+renar klarade sig på reducerade marker.
+Istället tolkades situationen båda gångerna
+som att det fanns tid för social och arbetsmässig anpassning hos renskötarna samt
+biologisk anpassning hos renarna där återhämtningen av hjordstorleken skedde
+successivt.
+Vid de första två regleringarna dömdes ersättningar att tas ur regleringsmedel som
+fastställts utan tanke på värdet av det förstörda renbetet och det med tiden ökande
+antalet skadelidande.
+Regleringsavgifterna för de två första dämningarna uppgick då
+till 806 999 kr.615 Buffertmagasinet med en extra halvmeter hade enligt utredningen
+ännu inte ersatts eller utretts.616
+Opersonliga ersättningar i ett framtidsperspektiv var ett epistem som styrande-
+praktiken lutade sig mot även på det lokala planet där lappfogdarna agerade.
+Båda
+utredningarna visar att lappfogdarna visserligen krävde ersättningar som annars inte
+skulle utgivits eller blivit lägre, men samtidigt underlät man att använda renskötarnas
+erfarenheter, krav och uppgifter om exempelvis större arealer.
+Som utredare verkade
+lappfogdarna vilja gå en medelväg som samtidigt, med de första regleringarna i
+renbeteslanden i åminne, återigen blir ett bagatelliserande av samernas vittnesmål,
+kunskaper och erfarenheter.
+Lappfogdarna ville tillgodose rensamernas behov av
+kompensation, vilket uppfattades som begränsat, samtidigt som lappfogdarna inte
+heller förhindrade vad som betraktades som en nödvändig utveckling.
+Motståndet organiserar sig
+Under 1951 inlämnade Svenska Turistföreningen (STF), och Svenska Fjällklubben en
+hemställan till regeringen om utredning av vattendrag som borde skyddas från
+exploatering.
+Undantagande och gradering av skyddsvärda vattendrag skulle utredas
+utifrån olika bevarandeaspekter, bl.a.
+rennäring och samisk etnicitet.
+En ny
+naturskyddslag stiftades 1952 och två år senare trädde en förändring i vattenlagen i
+kraft som gav sökandens motstående intressen formellt sett ökad insyn i planeringen
+vid olika utbyggnadsmål.
+Samma år, 1954, överlämnade Samarbetsnämnden för
+614 HLA, NLLA, DIb:37 Utredning om värdet av de skador som uppkommit på renbete genom reglering av
+616 HLA, NLLA, DIb:37 Utredning om värdet av de skador som uppkommit på renbete genom reglering av
+Suorva-sjöarna i Norrbottens län, 28/6 1951, s. 23-25.
+natur och landskapsvård (bestående av SNF, STF, Fjällklubben och Samfundet för
+Hembygdsvård) sin förteckning över skyddsvärda älvar.617
+Konkurrensen om vissa naturtillgångar i renbeteslanden var tidigt på SSR:s agenda.
+Under landsmötet 1953 diskuterades bland annat gruvdrift och upplåtelser till externa
+jaktlag i gruvetableringars följd, den utbyggda infrastrukturens nytta och skada för
+rensamerna, skogsvårdande åtgärder, kalhuggning och hyggesbränningar.
+Det fram-
+hölls att exploateringen av lappmarkerna borde ha gett samerna någon del av
+exploatörernas vinster.
+Utdelningen skulle användas av SSR som representant för
+landets samer.
+Adak och Kristinebergs gruvor inom Malå socken var exempel på
+svårigheten för skogsamer att försvara sin rätt, med sitt område beläget nedanför
+odlingsgränsen.
+Gällande vattenkraftutbyggnad anförde en representant att reglering-
+ar var lika över hela landet och ansåg därför att frågan inte behövde diskuteras.618 Här
+avspeglades en förlitan på rättssystemet vilket också syns i de inledande artiklarna
+kring vattenkraftutbyggnad och argumentationen som förs i SET.619
+I den tredje artikeln om vattenkraftutbyggnad i SET användes en kritisk rättslig
+argumentation.
+Det handlade om Vattenfalls informationsmöte i Storuman där
+Kammarkollegiet påpekat "att rensamerna själva ej kunde få ersättning för sjö-
+regleringsskadorna på renbetet." Privilegieidéerna hos myndigheterna ifrågasattes och
+kritiserades med utgångspunkt i en argumentation om samernas urgamla rätt.
+"Vore
+så fallet, innebure det, att rensamerna vore i stort sett rättslösa medborgare och som
+sådana enbart beroende av statens 'nåd'".
+En tolkning som fördes fram var att "samer-
+nas mångtusenåriga hävd" hade lagfästs vid flera tillfällen, senast i 1928 års
+renbeteslag.
+Lagen naggade påtagligt de enskilda jordägarnas äganderätt i kanten.
+Samernas prioritetsrätt i lappmarkerna pekade snarare på en äganderätt till renbetet
+och därmed förknippade nyttigheter, samt på "nybyggarna och andra som rena
+inkräktare" på samernas urgamla domäner.
+Park nämnde den omtalade "rättsrötan i
+förvaltningen i vårt land"620 och efter denna artikel framstod tilliten till rättssamhället
+inte längre lika starkt uttalad i argumentationen i SET.
+Snarare användes rätts-
+samhället som ett ideal, men inte en verklighet samerna befann sig i. Det var Gustaf
+618 Protokoll från SSR:s landsmöte 4-5/3 1953, § 13.
+619 "Sjöregleringar och renssamer" i SET 1953:2, s. 2; "Lappfogden uteblev från vattendomstols-
+sammanträdet" i SET 1953:4, s. 2; "Vad är innebörden av samernas renskötselrätt?" i SET 1953:4, s. 3-4.
+620 "Vad är innebörden av samernas renskötselrätt?" i SET 1953:4, s. 3-4
+Park som författade artiklarna och ofta i apokalyptiska ordalag, för att "väcka" både
+samer och andra involverade i problematiken.621
+I början av denna period framstår rapporteringen i SET gå hand i hand med spörs-
+målen på SSR:s möten och landsmöten.
+I takt med att tidningen fick ökat stöd kunde
+den öka från kvartals- till månadsutgivning.
+Patrik Lantto har framhållit att det var
+svårt för den tidiga oorganiserade samerörelsen att lyfta frågan om exploateringar
+innan SSR:s tillkomst men att frånvaron av ämnet vattenkraftutbyggnad i tidningen är
+mer komplex.
+Den tidiga periodens ensamredaktörer tog det mesta av ansvaret för
+innehållet vilket ställde stora krav på att känna till förhållanden samt att prioritera
+förmedlig från olika delar av det samiska området.622 Johannes Marainen har pekat på
+en obalans i tidningen där vissa frågor fick större utrymme, såsom problemen i
+renbeteskonventionens och tvångsförflyttningarnas spår när två renskötselmetoder
+kolliderade.623 Dessa faktorer inverkade troligen på möjligheten att framföra
+vattenkraftkritik.
+Förhållandet att det ännu fanns fåtaliga exempel på större vatten-
+regleringar i renbeteslanden där insatser gjorts för att utläsa effekter spelade också in,
+samt med Suorvaregleringarnas följder som invävt i en komplex konsekvensram av
+nedgångar i renhjordarnas storlekar beronde på andra faktorer.
+Ytterligare en faktor
+som framkom i kapitlet om krislagen och krigstidens kraftbehovsargumentation var
+att den industrikoloniala diskursen inte tillät eller värderade vissa utsagor och teman
+förrän ett visst mått av motstånd och påtagliga exempel hade uppnåtts.
+Vid 1950-talets
+början hade konsekvenser av de många dämningarna börjat visa sig och med det
+upptrappade tempot av nya exploateringar, tvingades motståndet artikulera sig och
+samarbeta med parter som hade liknande intressen.
+Under 1955 ökade kännedomen om Vattenfallstyrelsens planer, dels i Västerbottens
+län med främst Vilhelmina och Tärna kommuner, dels i Norrbottens län utmed Stora
+och Lilla Lule älv.
+Trots att förhoppningarna var uttalat svaga om att kunna hindra de
+framtida exploateringarna av renbetesområdena, bildade SSR en kommitté för till-
+varatagande av samernas rätt och intressen vid vattenregleringar under landsmötet i
+Lycksele detta år.
+I gruppen ingick Gustaf Park, Israel Ruong, Jonas Åhrén, Erik
+Nilsson (Mankok) och Lars Rensund.
+Som suppleant valdes bland andra Lennart
+621 Lantto 2003, s. 110; Se "Ett nödrop med anledning av planerade regleringar i samernas renbetesland" i
+SET 1955: 3, Inlaga till MVD om sjöarna Kultsjön och Malgomaj i Vilhelmina där Park vill visa förlitan till
+vattenlag, renbeteslag och rättssamhället i stort.
+Wallmark.
+Kommittén skulle skaffa sig kunskap om områdena där planer fanns för
+vattenkraftutbyggnad, förmå sökanden att verkställa utredningar, få vattendomstolen
+att utse lämplig renskötselförtrogen person till sakkunnig, få drabbade renskötare att
+skaffa advokat, själv verkställa utredning om det krävdes samt få domstolen att för-
+lägga möten till passande årstider för renskötseln.
+Häradshövding Erik Thomasson i
+Lycksele, som skulle bli en ledande person inom Norrlands Naturvärn som sam-
+arbetade med SSR i vattenkraftmotståndet, närvarade också vid mötet i egenskap av
+"expert på naturskyddet" i norr, där han höll ett föredrag just om sjöregleringarna.624
+Under landsmötet underströks bland annat att renskötseln inte var ett privilegium
+utan en tusenårig sedvanerätt och från renskötarhåll framfördes oro att om ersätt-
+ningar endast tillföll nu levande samer skulle de efterlevande inte få ut något av det.625
+Tanken om att en viss del av ersättningarna borde sparas, eftersom inga andra
+bestående värden gavs i kompensation hade i praktiken blivit att lappfonden tog all
+ersättning för förlorat renbetesland från den enskilde för fondering till gagn för hela
+rikets renskötare och även för framtiden.
+Men SSR drev under 1960-talet krav på
+alternativ fondering med samiskt inflytande.
+Vattenfall presenterade vid denna tid den så kallade Tärnaplanen, om Umeälvens
+Med anledning av de planerade utbyggnaderna tillsattes utredningen om
+vattenbyggnadsföretags inverkan på renskötseln i Västerbottens län som utfördes av
+lappfogde Hilding Ritzén.
+En folkbildningskurs i Tärnaby anordnades under juni
+månad 1955 av Tärna sameförening och Same-Ätnams bildningsutskott i samarbete
+med Västerbottens bildningsförbund.
+Teman kretsade kring vattenregleringar där
+bland annat vattenrättsdomaren Folke Löwings föredrag samlade många åhörare.
+I ett
+antal punkter listade sekreterarna från kursen vad som behövde göras, bland annat
+skulle man kräva regionplaner för älvar och sprida kunskap om vattenlagens
+bestämmelser och erfarenheter från vattenmål.
+Det var viktigt att se hela området från
+Lule älv till Ljusnan som en enhet och de organisationer som hade intressen i detta
+område borde kontakta både samer och övriga berörda.
+Problemen kunde bara
+åtgärdas i den mån de lyftes fram och samarbete skulle startas för att i utredningarna
+få egna sakkunniga på renskötselns område samt att renforskningen aktiverades.
+uppmanades också till samarbete med vattenreglerarna för att hitta rimliga lös-
+ningar.626 I detta upprop framträder en enad front av olika aktörer mot främst den
+624"Renskötseln och sjöregleringarna" i SET 1955: 1, s. 2f; "Från samernas landsmöte i Lycksele 1955" i SET
+626"Renskötseln och sjöregleringarna" och "Från samernas landsmöte i Lycksele 1955" i SET 1955:1, s. 2;
+"Samerna och fisket" i SET 1955:3, s. 4; "Sammanfattning" i SET 1955:3, s. 5.
+statliga utbyggaren.
+Den enade fronten kom med tiden att splittras och rensamerna
+utpekades som särintresse tillsammans med turistföreningar och naturskyddet mot
+utbyggare, kommuner och lokalbefolkning.
+Senare uppstod schismer mellan de tre
+förstnämnda intressegrupperna och samer och renskötande samer stod snarast själva
+i sin kamp som då blivit en flerfrontsstrid.
+Under året inleddes en korrespondens mellan Lennart Wallmark och ingenjör Sven
+Sundius, en företrädare för Svenska Fjällklubben.
+Wallmark återger intryck från det
+första informationsmötet om Vattenfalls planer i Jokkmokk där kommunens företräd-
+are visade sig "överraskande återhållsamma" i sin glädje över utbyggnadsplanerna och
+landshövdingen hade gjort en inlaga till regeringen om att börja med Messaure och
+spara Porsifallen vars utbyggnad troligen skulle öppna för reglering av Lilla Lule älv.
+För Fjällklubben fanns det dock vissa intressen,
+Vi i fjällklubben är i första hand inställda på att värna vattendraget ovanför
+Tjåmotis alltså hela Blackälven med Laitaure och Sitojaure samt
+Tjåmotisjaure och Saggat.
+Men om det finns en stark opinion för att skydda
+älven i dess helhet, så vilja också vi med all kraft slåss för den saken.
+Har du
+månne folkets öra och kan organisera bygdens opposition?627
+Förverkligandet av den gamla planen att utvidga Sareks nationalpark var också en
+ambition för Sundius och Fjällklubben, vilket troligen skulle innebära att Satisjaure
+och Langas i Stora Luleälv måste "offras".
+Sundius efterfrågar Wallmarks syn som
+samevän, eller "samernas synpunkt", på den saken.628 Wallmark och Sundius höll möte
+med ordföranden i SNF, tillika justitierådet Gösta Walin i syfte att diskutera inledande
+åtgärder för ett undantagande av Lilla Lule älv från utbyggnad.
+I planerna ingick en
+saklig beskrivning av Lilla Lule älvdal, folkbildningskurser för samer och svenskar i
+Jokkmokk samt spridande av information i tidningsartiklar, trycksaker och även film.
+Alla officiella åtgärder skulle delges SSR.629 Information som skulle vara saklig,
+folkbildning och samverkan med berörda intressenter användes som metoder i
+motståndsopinionen.
+627 ÁA, Samernas Fhsk, Korrespondens Vattenkraft 1955-1958, Brev från Sven Sundius 4/9 1955.
+628 Ibid., Brev från Sven Sundius 29/10 1955; Brev från Sven Sundius 26/11 1955.
+629 ÁA, Samernas Fhsk, F 10:6 Anteckningar från sammanträden, Anteckningar 14/9 1955 möte på Högsta
+Domstolen i Sthlm med Justitierådet Gösta Walin m.fl.
+Ersättning i bestående värden
+SSR:s vattenregleringskommitté fick till en början ta pengar från egen kassa då
+remissvar angående deras ansökan om ersättning ur lappfonden saknades från
+lappväsendet i Norrbottens och Västerbottens län.630 Troligtvis lät svaren vänta på sig
+inom ramen för byråkratin.
+I själva verket skrev lappfogdarna under ett tillstyrkande
+av lån ur lappfonden tillsammans med länsstyrelserna i länen, där de ställt sig positiva
+till ett sådant initiativ.
+Särskilt länsstyrelsen i Norrbotten kan ses som positiv då de
+inte förordade en reduktion av det begärda anslaget vilket föreslagits från länsstyrelsen
+i Västerbottens län.
+Västerbottens länsstyrelse hade nyligen anhållit om medel för
+utredningen om vattenkraftutbyggnaders inverkan på renskötsel inom länet.631
+Kommitténs arbete påbörjades ändå bland annat genom planerna att anställa en jurist
+som skulle utreda samernas rätt till land och vatten.
+Man uppmärksammade och
+kritiserade även att vissa avtal "mellan skål och vägg" hade förekommit där
+lappbyordningsmän på eget bevåg har slutit överenskommelser med Vattenfalls-
+styrelsen som kunde få ödesdigra konsekvenser för renskötselns möjligheter att hävda
+sina rättigheter i området.
+Samerna uppmanades istället att använda sig av sin
+riksorganisation och dess kommitté.
+Kommittén lyfte också frågan om ersättning i
+realvärden exempelvis i form av växande skog.632
+Ersättning i realvärden diskuterades vid länsstyrelsens informationsmöte i
+Jokkmokk angående vattenrättsfrågor i januari 1956 där överingenjör Jonas Norrby
+från Vattenfallsstyrelsen redogjorde för de närmaste utbyggnadsplanerna och
+ändamålet för denna öppenhet var att utbyggnaderna skulle få "smälta in i det
+allmänna medvetandet".633 Här är det inte fråga om utbyggnadernas vara eller icke-
+vara, utan om en inbyggd ofrånkomlighet som presenteras med kolonialmaktens
+självklarhet.
+Dagen innan hade dels naturskyddare från riksorganisationer, dels
+Jokkmokksbor - samer såväl som icke-samer - samlats för att förebereda sig inför
+mötet med vilka frågor som skulle föras fram.
+Frågan om en "lapsk skogsallmänning"
+diskuterades som möjlighet för samerna att få realvärden och framtidsutkomster ovan
+Jovva Spiik från Sirkas framhöll att Vattenfallsstyrelsen förväntades
+förblinda med stora siffror och att bönderna ville ha ersättning i skog ovan odlings-
+630 Protokoll från SSR:s landsmöte 8/3 1956, § 7.
+631 RA, JorA Konseljakter 20/9 1957 nr.
+24, Skrivelse till Konungen från Gustaf Park 27/4 1955; Remisssvar
+Länsstyrelsen i Norrbottens län 19/3 1956; Remissvar Länsstyrelsen i Västerbottens län 23/1 1956.
+632 Protokoll från SSR:s landsmöte 8/3 1956, § 7; "Kommittéprotokoll rörande vattenregleringar" i SET
+1956:1, s. 7ff; "Samer, försummen icke att bevaka edra personliga intressen vid pågående vattenregleringar!" i
+633 HLA, LNNA EIII:22 Utdrag av protokoll, fört vid länsstyrelsens informationsmöte i vattenrättsfrågor i
+gränsen.
+Samerna däremot ville inte att statlig skog gick till bönderna.
+De ville själva
+få del i statens skog som i Karesuando, där samerna var delägare i allmänningen.634
+Under mötet dagen därpå framträdde Jovva Spiik som företrädare för jokkmokk-
+samerna.
+När Spiik framhöll att samerna borde få bestående realvärden, kunde Norrby
+inte bemöta det annat än med löften om penningkompensation, då vattenlagen enligt
+Norrby var utformad på sådant vis.
+Men kompensationsåtgärder dock var möjliga.
+rad anföranden hölls under mötet där samernas situation i vattenmålen diskuterades
+och det visade sig finnas en underförstådd möjlighet hos vissa talare att flytta
+renskötare från en by till en annan.
+Detta trots att Wallmark under samma möte
+påpekat att samerna hade det trångt i sina områden, att de på andra håll redan förlorat
+mark och därför inte kunde flyttas på i likhet med jordbrukare.
+Vattenrättssekreterare
+Stig Svensson uttalade att
+"[d]et är nog riktigt, att man i vattenmålen får ta viss hänsyn till en framtida
+utveckling, men man kan nog inte gå längre än till ett beaktande av en sådan
+utveckling,
+som
+redan
+vid
+prövningstillfället
+kan
+säkerhet
+överblickas."635
+Vilken rätt kunde då renskötseln sägas ha?
+Vem definierade utveckling och vad hade
+utformat möjligheterna innan?
+"[M]en det kan troligen sägas, att förbud råder mot
+sådant byggande i vatten, som i avsevärd mån skulle förnärma rikets lappväsende".636
+Synen på renskötseln, här uttryckt som lappväsendet637 - vilket osynliggjorde ren-
+skötseln som näring - som en enhet för hela landet, ställde åter till problem för den
+enskilde renskötaren eftersom färre renskötselutövare i en lappby till följd av
+regleringar, som i det lokala perspektivet var en förlust, inte ansågs vara till avsevärd
+skada för hela landets lappväsende.
+Snarare började det omvända perspektivet få
+genomslag från myndighetshåll, att en renskötare mindre var en förbättring.
+Myndigheternas spirande visioner om rationalisering i rennäringen där lönsamheten
+definierades i fler renar på färre innehavare, började få genomslag i praktiken.
+Ett anförande om ersättning för skador på jordbruk och byggnader pekade på att
+"sökanden ofta erbjuder allt för låga ersättningar för skador, som åsamkats jord och
+634 ÁA, Samernas Fhsk, F 10:6 Anteckningar från sammanträden, Anteckningar från möte på S.F.
+635 HLA, LNNA EIII:22 Utdrag av protokoll, fört vid länsstyrelsens informationsmöte i vattenrättsfrågor i
+637 Lars Thomasson understryker i sina artiklar i Samefolket om vattenregleringar att man under en viss tid
+talade om lappväsendet som både den myndighet som var satt att övervaka samerna och såsom samernas
+gemensamma civilrättsliga rättigheter.
+Se exempelvis Sf 1995:1, 21.
+byggnader" ett förhållande knutet till penningvärdet i framtiden.
+Jordbruket hade
+dock större möjligheter till reella ersättningar än renskötseln exempelvis genom
+ersättningsodlingar.638 Det visar på risken för att renskötseln drabbades svårare vid
+fastställande av ersättningar.
+Reella värden och kompensationsåtgärder var i själva
+verket diskriminerande och helt inriktade mot jordbruket.
+Själva basen för
+renskötseln, markerna, kunde inte kompenseras genom det ersättningssystem som,
+utvecklat inom ramen för den industrikoloniala diskursen, inom rättsväsendet
+präglades av en prioritering av och ett kunskapsövertag om agrar verksamhet - den
+förra modernäringen.
+Skadeförebyggande åtgärder som vägar, broar, mekaniska hjälpmedel, renvaktar-
+stugor i ersättning för förlängd flyttning och utökat arbete framträder därför som en
+inriktning mot en utveckling som kolonialmakten bäddar för: en rationalisering av
+rennäringen och en minskning av antalet rättsutövare.
+En sådan "utveckling" framstår
+då som en omskrivning av erövring där kolonialmakten ytterligare säkrar eller mutar
+in sin position i området.
+Därmed blir den rättsgrund samerna som folk opererar på
+fortsatt naggad i kanten av en expansiv kolonialmakt.
+Relateras även SSR:s (och
+rennäringens) drivkraft initialt att höja lönsamheten i renskötseln genom ration-
+alisering och även minskning av antalet rennäringsutövare,639 kan den koloniala
+politiken till viss del ses ha internaliserats.
+Men förbundets syn på rationaliseringen
+nyanserades allteftersom kritiken växte och den inriktning argumentationen antog då
+SSR fick medel för att anställa en sameombudsman 1962.
+SSR blev med tiden alltmer
+kritisk mot myndigheternas definitioner av rationell renskötsel och vilken konsekvens
+rationaliseringen fick för betesmarkernas användande.
+Rationaliseringen förde med
+sig nya arbetsmetoder och krav på större renhjordar vilket ledde till att vissa betes-
+marker som var av lägre kvalitet inte kunde användas samtidigt som vattenkraften tog
+de bästa markerna i anspråk.640
+När det gällde den jordbrukande befolkningens trivsel togs även förlusten av byar
+och grannar med i beräkningen.
+Det gjordes inte uttalat när det gällde renskötselns
+utövare.
+Ett minskat antal renskötarkollegor och övriga medlemmar i renskötsel-
+hushållen togs inte med i diskussionerna.641 Som om bysamfällighet och sociala band
+638 HLA, LNNA EIII:22 Utdrag av protokoll, fört vid länsstyrelsens informationsmöte i vattenrättsfrågor i
+641 Se diskussion i "Kommittéprotokoll rörande vattenregleringar" i SET 1956:1, s. 8; ÁA, LW,
+Vattenreglering Porsi 1956-1960, Framställning om ändring av vattenlagen, Skrivelse från Gustaf Park till
+Justitieministern 19/11 1957.
+inte hade någon betydelse för renskötarna, det var renen och dess oförändrade antal
+som var viktiga.
+SSR vände sig starkt emot vad de framhöll som ett hot mot den
+samiska kulturen och renskötselns framtidsutsikter som förde med sig av ett begränsat
+antal näringsutövare.
+De kritiserade senare även myndigheternas inriktning mot ett
+litet antal renskötande kulturbärare istället för att se alla samer som kulturbärare
+oavsett livsföring och yrke.642 Tongångarna i denna fråga hade svängt över åren, då
+Park under 1930-talet sett pessimistiskt på renskötselns framtid till att renskötseln,
+kanske i hotet från vattenkraftens externa tryck, åter blir viktig att försvara både som
+tradition och framtidsutsikt för samisk kultur.643 Det dröjde till 1961 innan SSR samlat
+alla samebyar i sin organisation, vilket kan ha varit ett motiv för att visa att man
+verkligen stod upp för renskötselns frågor.
+Den opposition som vädrades inte bara från de närvarande samernas, kommunens,
+juristers utan även från landshövdingen Folke Thunborgs håll, bemöttes av Norrby i
+ett avslutande inlägg om "tonen" i vissa anföranden och instick såsom skuldbeläggande
+och brottslighetsbeskyllande.
+Det resulterade i att landshövdingen underströk att
+projekten inte skulle ses som någon illvillighet från Vattenfalls sida.
+Vattenfalls-
+styrelsen bedrev ju inte brottslig verksamhet vilket man enligt Norrby kunde tro av en
+del av de yttranden som framkom.
+De hade ett rättesnöre för att få fram den kraft som
+samhället ansågs behöva, och med nuvarande skatteregler kunde Jokkmokk räkna
+med ökat skatteunderlag som inte skulle sjunka efter det att arbetarna avflyttat.
+Kraftverken var större skatteobjekt än de objekt som överdämdes.
+Vattenfall ville
+gärna träffa uppgörelser på förhand och Norrby uppmande lokalbefolkningen att de
+lugnt kunde göra det trots att det cirkulerade en kritisk broschyr om detta.644 "Det
+skulle ju vara direkt dödande för oss, om vi, så att säga, misshandlar dem, som vill vara
+tillmötesgående", det låg "i Vattenfalls intresse, att de som träffar överenskommelse
+med oss, inte blir sämre ställd än andra, som går till vattendomstolen".645
+Jokkmokks kommunkamrer David Hedqvist påpekade att av inkomsten från
+rörelsen av kraftverket tillföll 10% Stockholm, 25% den kommun där kraften
+produceras och 65% den kommun där den konsumeras.
+Den orättvisa fördelningen
+borde vändas till att minst 65% skulle gå till producerande kommun och en hemställan
+till 1952 års skattesakkunniga om ändring i kommunalskattelagen skulle göras.
+642 Protokoll från SSR:s landsmöte 1966, Johan Jannoks uttalande, s. 32.
+643 Lantto 2003, s. 216; Patrik Lantto "Nationell symbol, etnisk markör eller utdöende näring" I Lantto, P. &
+Sköld, P.
+Befolkning och bosättning i norr 2004, s. 288.
+644 Broschyren med titeln "Nu gäller det Lilla Lule Älv!" var framtagen av Svenska Fjällklubben.
+645 HLA, LNNA EIII:22 Utdrag av protokoll, fört vid länsstyrelsens informationsmöte i vattenrättsfrågor i
+Landshövdingen uppmanade avslutningsvis till god vilja från alla håll.
+Konstrandet
+fick inte bli självändamål, då ställdes "hela vårt lands elförsörjning inför en besvär-
+ligare situation än vad som eljest skulle bli fallet.
+Det är just det, saken gäller, ty det är
+ju inte i sina egna intressen, som dessa vattenbyggare är ute."646
+Man kan ifrågasätta denna resignation, utan exploateringsprojekt hade ju "dessa
+vattenbyggare" inga jobb.
+Det låg således i vattenbyggarnas intresse att utbyggnader
+gjordes.
+I Vattenfalls tidning för anställda, Vi i Vattenfall, fanns skrivelser som talar
+för en atmosfär av intern prestige, där enskilda personer inom ramen för ett kollektiv
+skulle ordna segrar i tilltagande vattenutbyggnadsstrider.647 May-Britt Öhmans analys
+av svenska vattenbyggare som i utvecklingsassistans från 1960-talet såg sig tämja
+"exotiska skönheter", det vill säga flodsystem i Tanzania, när de "svenska" hade gett
+dem nobben,648 ligger nära tillhands att berika även den inhemska kontexten.
+landshövdingens försvarstal identifieras vattenbyggarna som tillhörande en ensidig
+hegemonisk objektivitet, där staten förutsätts vilja väl, objektivt företrädande ett
+allmänt intresse och en god vilja.
+Vattenfall som statligt verk kan därför inte förväntas
+agera i egna intressen.
+Medan däremot samer och även övriga sakägare ges en
+identifikation som representerar ett särintresse där "konstrandet" kunde bli ett själv-
+ändamål och vilkas objektivitet kunde avfärdas vilket blir tydligt då utredningar om
+vattenkraft och renskötseln ifrågasatte både lappfogdars och renskötares tillförlit-
+lighet.649 Författaren Albert Viksten påtalade i en artikel i tidskriften Vi att Vattenfalls-
+styrelsen var ute efter elförbrukare då propaganda spreds om elkaminer för
+uppvärmning av hus mitt i skogslanden medan veden efter överdämd skog ruttnade
+utanför husknuten.650 Att övertyga om utökad elkonsumtion var även aktuellt för
+samma bolag för att genomdriva en utbyggnad av kärnkraft som ny energikälla.651
+Krav på regionplaner för utbyggnaderna
+Tärnaplanen, som för övrigt ansåg vara bristfällig när det gällde inverkan på
+renskötseln, ledde tillutredningen om vattenkraftutbyggnaders inverkan på rensköt-
+seln i Västerbottens län och följdriktigt måste även planer presenteras för Lule
+646 HLA, LNNA EIII:22 Utdrag av protokoll, fört vid länsstyrelsens informationsmöte i vattenrättsfrågor i
+647 ÁA, Samernas fhsk, F 10:6 småskrifter, Norrby, Jonas "Brev till en nyanställd sjöreglerare".
+649 Se främst utredningshistorik i SOU 1966:12, s. 16ff.
+650 ÁA, Samernas fhsk, F 10:6 Pressklipp, Viksten, Albert, "Dramat i norr" Vi 7/9 1956.
+älvdalar.652 Häradshövding Thomasson hade i brev till Wallmark flera gånger uttryckt
+en oro över att samerna inte verkade ha mod att gå emot vattenregleringarna.
+Wallmark framhöll både modet och strategierna hos sameföreningar och lappbyar och
+pekade på att deras sätt att framhålla ersättning i naturvärden skulle bli betydelsefullt
+för att få till en lagändring på området.653
+I september 1956 anhöll Jokkmokks sameförening genom Petter-Erik Kuoljok och
+Nils-Eric Spiik till Norrbygdens Vattendomstol om fullständig utredning kring de
+planerade vattenregleringarna i Lilla Lule älvs vattensystem och dess inverkan på
+renskötseln inom Jokkmokk socken.
+Föreningen yrkade också på att Porsi kraftverk
+inte fick påbörjas under tiden för utredning och granskning av domstolen och att
+domstolen inte heller borde ta ställning till vattenfallsstyrelsens regionplan för Lilla
+Lule älv förrän utredning om renskötseln hade behandlats.
+De ingrepp som redan
+gjorts i Stora Lule älv från Akkajaure/Suorvajaure till Ligga hade orsakat stora
+förluster av renbetesland, försämrade flyttningsvägar och försvårat övergången av
+älven.
+Därför befarades de ingrepp som planerades i Lilla Lule älv medföra så stora
+nackdelar för renskötseln, att många såg sig tvingade att sluta med näringen.
+Dessutom underströk man att ersättning för intrång i renskötseln och förlorat eller
+försämrat renbete genom vattenregleringen borde ersättas med naturvärden, till
+exempel i form av skog.
+Till utredningsman föreslogs jägmästare Folke Skuncke, ledare
+av statens renforskningsanstalt, som skulle få adjungera en växtbiolog och ett par
+erfarna renskötare från utanför Jokkmokks socken.654
+Föreningen gjorde också en skrivelse till Kammarkollegium där de framhöll
+konsekvenserna av de tidigare regleringarna i området och vad de befarade för slags
+situationer med de planerade utbyggnaderna.
+Vattenfall skulle vid ett tidigare
+informationsmöte ha lovat att Porsi endast byggdes ut för Stora Lule älvs reglering och
+Lilla Lule älvs naturliga vattenföring.
+Men föreningen framhöll att planerna nu hade
+ändrats eftersom det var känt att utbyggaren hade kontaktat ortsbefolkningen kring
+Karatsjön i Lilla Lule älvdal.
+Dessutom planerades att dämma Tjaktjajaure med 40
+meter och föreningen framhöll att värdefullt vårgräsbete riskerade gå förlorat.
+Tjaktjajaures dämning skulle troligen kräva ett ingrepp i Sitojaure som hade än bättre
+beten, i paritet med Akkajaure innan Suorvadämningarna.
+Skrivelsen kritiserade också
+652 ÁA, LW, F:15, f:5, vattenregleringar övrigt, ang.
+reglering av Rebnesjaure, Handskrivet odaterat blad 25/9
+samtal om vattenregl.
+o. samerna.
+653 ÁA, Samernas Fhsk, F 10:6 Korrespondens Vattenkraft 1955-1958, Brev Erik Thomasson till Lennart
+Wallmark, 23/7 1956; Brev Erik Thomasson till Lennart Wallmark, 20/8 1956, Brev Lennart Wallmark till
+Erik Thomasson 31/8 1956.
+654 ÁA, Samernas Fhsk, F 10:6 Korrespondens Vattenkraft 1955-1958, Jokkmokks sameförening till
+Norrbygdens Vattendomstol 4/9 1956.
+den summariska redogörelse som Vattenfall gett om inverkningarna på rensköt-seln
+som vittnade om stora kunskapsluckor bland annat om hur renskötare agerade vid
+krisår, och om vilka som hade rätt till vinternödlanden vid Stora och lilla Lule älv.
+Nödbeten gav renarna kraft att överleva svåra snövintrar och att klara vandringen upp
+till vårlanden.
+Det var således enligt föreningen det värdefullaste renbeteslandet som
+förväntades gå till spillo vid de stundande regleringarna.
+Även om det fanns högre be-
+lägna betesland kunde de inte ersätta de beten som framhölls som livsnödvändiga.
+sommar- och höst-betesland kunde helt enkelt inte ersätta förlorade vinter- och vår-
+Ersättningarna för förlorad rätt till renbete framhöll föreningen skulle gå till
+berörd renägare och till lappbyn eller till en fond för kompensationer inom det berörda
+Det kunde inte godtas att det blev som vid Suorva där vissa drabbade inte fått
+ersättning och kanske inte skulle få det innan sin död.
+Även nivåerna på ersättningen
+för renbetet kritiserades, betydelsen av de olika betena vägdes inte in i utredning-
+arna.655
+Kort därefter lämnade lappfogdarna Erik Malmström i Norrbottens läns södra
+distrikt och Erik Kangas för det östra distriktet in en skrivelse till Vattendomstolen
+angående Vattenfallsstyrelsens ansökan om Porsi kraftstation som drabbade Sirkas
+fjällrenskötsel och skogsrenskötseln i Serri, idag Sierri Sameby.
+Området ägde en
+högre beteskvalitet och erbjöd en längre betesperiod än vid Harsprånget, där
+ersättningen 1950 hade satts till 150 kr/ha + 50% förhöjning.
+Samma sökande hade
+denna gång beräknat skadan till endast 15 000 kr baserat på ersättning 50 kr/ha.
+Lappfogdarna vände sig både mot uppskattningen av arealen och ersättningsnivån:
+skadan borde beräknas till minst 100 000 kr och betesförlusten måste även ses i
+sammanhanget med eventuella framtida dämningar och utbyggnader vid Messaure
+och i Lilla Lule älv.
+Skadan borde även vägas mot vad som skett i Suorva, Porjus och
+Harsprånget.656 Lappfogdarna tog strid för ersättningsnivåerna men backade när det
+gällde reella värden.
+Detta kan relateras till att SSR:s vattenregleringskommitté ännu
+inte fått mandat att agera i vattenmål och under 1956 och 1957 uppmanade Park vid
+några tillfällen samer att sända fullmakter till kommittén.657
+655 ÀA, LW, F:15, D:1 Vattenreglering Porsi 1956-1960, Yttringar och erinringar, Jokkmokks sameförening
+till Kammarkollegium 29/11 1956.
+656 HLA, LNÖA BI:24, Till Norrbygdens vattendomstol ang Vattenfallsstyrelsens ansökan om tillstånd att
+anlägga en kraftstation med damm vid Porsiforsen i Jokkmokks sn.
+657"Samer, försummen icke att bevaka edra personliga intressen vid pågående vattenregleringar" i SET
+1956:3, s. 2; "Ordningsmannen och lappbyn" i SET 1957:1, s. 2; Enligt SSR:s landsmötes protokoll 1957, § § 7,
+17, hade samtliga renägare i Tärna lämnat in sina fullmakter men annars var det "inte så välbeställt med den
+saken".
+Ordningsmannen i Serri, Erik Johansson och andra renägare redogjorde i en
+separat skrivelse för intrången som kunde uppstå exempelvis genom att vägar drogs
+genom områden där renarna var stationära vid känsliga tidpunkter.
+Järnvägen mellan
+Jokkmokk och Porjus hade stängt av Serris användande av markerna väster om banan,
+ersättning hade inte getts för detta förhållande som uppmärksammades när ytterligare
+intrång förestod.
+Särskilda överdämningshotade områden framhölls, och det faktum
+att älvnära beten vid ogynnsamma vintrar är särskilt viktiga, då snötäcket är tunnare
+och lättare för renarna att gräva genom.
+Även Sirkas, Jåkkåkaska och Tuorpons renar
+drogs till området som kallades vårnödland.
+Dessutom hade skogsvårdsåtgärder av-
+lägsnat träd med skägglavar vilket fungerat som nödfoder för renarna under besvärliga
+vårar med tjocksnö och skare.
+Arealerna var inte stora men utgjorde ett värdefullt
+område genom sin egenskap att tidigt bli snöfria.658
+Renskötarna hade tidigare anfört att Letsis eventuella kraftverk skulle få ödesdigra
+följder om man dessutom tog Messaures uppdämning i beräkningen vilken skulle
+dränka värdefullt betes- och kalvningsland.
+Om sjön frös skulle renarna gå över till
+andra lappbyars marker som redan var ett faktum genom Ligga och Harsprångets
+tillskapade storsel, lugnvatten, och dammar.659 Markerna som dämdes över kunde inte
+ersättas med pengar och byn godtog heller inte den nämnda ersättningen.
+Man avsåg
+att kräva kompensation främst i naturavärden och åtgärder för näringen, men också
+en utredning av klimatpåverkan där dimbildningens inverkan måste bedömas.
+Snön
+vid älven kunde nämligen befaras bli rikligare då vattnet blev mer stillastående vilket i
+sin tur medförde att betesmarken närmast älven försämrades då den blev bar senare.
+Renägarna i Serri motsatte sig utbyggnaden av Porsi.
+Man ansåg att alla tre
+utbyggnaderna, Porsi, Letsi och Messaure måste ses i ett sammanhang, det behövdes
+en utbyggnadsplan innan man kunde bedöma inverkningarna på näringen.
+riskerade att bli dödsstöten för Serri och ingreppen skulle starkt påverka renskötseln
+inom Jokkmokks socken och även hela Jokkmokks inland eftersom det skulle bli
+nödvändigt att dämma fler sjöar.660
+Från renskötarnas sida och även från lappväsendet fanns en helhetsbild med, en
+helhetsbild för renskötseln.
+Det perspektiv utbyggaren gav var inte en helhetsbild som
+658 HLA, LNÖA B I:24, Till Norrbygdens vattendomstol ang Vattenfallsstyrelsens ansökan om tillstånd att
+Bilaga Serri skogslappbys
+erinringar och påminnelser.
+659 ÀA, LW, F:15, D:1 Vattenreglering Porsi 1956-1960, Yttringar och erinringar, Skrivelse från Serri lappby
+till Norrbygdens Vattendomstol, 29/6 1957.
+660 HLA, LNÖA B I:24, Till Norrbygdens vattendomstol ang Vattenfallsstyrelsens ansökan om tillstånd att
+täckte det aktuella renskötselområdet, och ofta inte heller den helhet som krävdes för
+vattenkraftutbyggnaden i hela det aktuella vattensystemet.
+En taktik som har
+omnämnts följa en kronärtskocksprincip.661
+I regionplanen för Lilla Lule älv som lades fram 1957 omnämndes fjorton
+utbyggnadsobjekt som berörde renskötseln i Sirkas, Jåkkåkaska, Tuorpon och Luokta-
+Mavas fjällappbyar och Serri och Udtja skogslappbyar.
+Tabellerna tillsammans med
+det ekonomiska synsättet i övrigt tydliggör hur siffror och procentandelar kunde
+användas som hävstång för att inverkan skulle framstå som hanterbar.
+Bland annat
+skulle de planerade utbyggnaderna främst av Karats innebära en förlust av 16,6% av
+vårbeteslandet för Tuorpons Kaskatjavelk-grupp och för Serri skulle 5,3% av
+sommarbetet och 1% av vinterbetet gå till spillo.
+Men utslaget över alla berörda byar,
+där flera inte hade fått några skador beräknade ännu (Luokta-Mavas och Udtja),
+uppgick den totala förlorade arealen till det överkomliga 0,7% av byarnas
+sammanslagna totala renbetesareal.662
+I tillståndsansökan för Messaure diskuterades det om Serri skulle få ersättningsland
+väster om järnvägen.663 Det blev omdefinierat till ett problem som inte kunde bedömas
+eftersom andra betesmarker då måste tas i anspråk och att ändring av betesområden
+krävde beslut på administrativ nivå.664 I denna praktik, liksom den gällande tvångs-
+förflyttningar, reflekteras den koloniala idén om möjligheten att ändra betesområden
+inbördes mellan byar och grupper, vilket än mer fragmenterar och utplånar de rättsliga
+förhållandena som kunde knytas till enskilda personer och deras områden.
+Renskötar-
+na fick anpassa sig till dessa förhållanden, att myndigheter på administrativ väg styrde
+om rätten att nyttja marker som enskilda samer hade personlig anknytning till.
+Serri skogslappby blev dock föremål för Vattenfallsstyrelsens bidrag till ren-
+forskningen 1958 genom att en renforskningsstation anlades på lappbyns område,
+samma år som utbyggaren också anställer lappfogde Åke Wikman som renskötsel-
+expert.665 Renskötarna i Serri anhöll även om att ett reservat skulle upprättas inom
+661 Vedung och Brandel 2001, s. 48ff.
+662 ÁA, LW, F:15,f:1, Vattenregleringar övrigt, Regionplan för Lilla Lule älv, 27; Se även ÁA, LW, F:15, f:5,
+Vattenreglering övrigt, Vattenreglering och renskötsel, Skrivelse från Gustaf Park till Konungen 7/11, 1957 där
+Vattenfallsstyrelsens uträkningar av procentandelarna av Maskaure och Mausjaures betesmarker inte kunde
+anses rättvisande.
+Handläggnings PM för tillståndsansökan Messaure.
+664 ÀA, LW, F: 15, d:1 Vattenregleringar Porsi 1956-1960, Yttranden och erinringar, Avskrift av avskrift av
+KVS ansökan om tillstånd för Messaure kstn, Bil.A, s 58-61, Band I.
+665 Lantto 2012, s. 325; Serri stationen lades dock ned efter några år, Patrik Lantto, "The establishment of a
+scientific field" i Rangifer 31 (1), 2011, s. 101f.
+byns område motiverat dels av naturskyddsaspekter och de vattenkraftplaner som stod
+för dörren.666
+Obehöriga förhandlingar om kompensationer
+Utbyggnaderna fortskred trots att utredningar om inverkan på renskötseln inom
+Västerbottens län pågick.
+En deputation av samer uppvaktade Kungliga kanslihuset,
+bland annat med krav på ändring av vattenlagen med ersättningar i realvärden, att
+utredningar måste verkställas enligt RBL § 5 innan exploatering fick ske, och att
+skydda Kultsjön vars reglering hotade en samisk begravningsplats i Fatmomakke.667
+Att Kultsjön redan var såld till exploateringsintressen kunde befaras då Vilhelmina
+kommun hade ingått avtal med Vattenfallsstyrelsen 1954 och avstått från att motsätta
+sig en exploatering.668 Troligen hade naturskyddet på riksnivå också gett upp sjön
+vilket framkom i Wallmarks korrespondens med John Nihlén, SfH, som sade sig vara
+beredd att offra Stalon, kraftverket som förknippades med Kultsjöns reglering, för Lilla
+Lule älv vid Naturvårdsdelegationens sammanträde i oktober 1956.669
+Tidigt under 1958 kom regeringsbeslutet att dämma Kultsjön men tillståndet
+innebar dock en modifierad sänkning av sjön.
+Vattenfallsstyrelsen ålades åtgärder till
+skydd för kyrkogården och som kompensation för förlorade renbeten skulle på
+sökandens bekostnad brytas väg från Stornäs till lämpligaste plats i Burgfjäll där ett
+renslakteri skulle uppföras.
+Till sist utlovades ett gärde på lämpligaste plats för
+märkning av ren, vilket enligt Gustaf Park sammantaget utgjorde betydelsefulla
+realvärden.670 Men inverkan för Vilhelminas lappbyar skulle inte stanna vid detta, utan
+en väg som utlovats som kompensation till kommunen för vattenregleringarna
+planerades över byarnas värdefullaste kalvningsland.
+Inte nog med att kommunen
+hade ingått avtal med Vattenfall att inte motsätta sig utbyggnader inom kommunen
+och därmed fått ett lån till en turistanläggning i Kittelfjäll, man ville dessutom få ytter-
+ligare kompensationer som innebar än mer exploatering av rensamernas områden.
+Vägprojektet hade redan hunnit hänskjutas till Kungl.
+Maj:t:s prövning och därigenom
+nonchalerades samernas rätt till nyttjande av markerna.
+666 ÁA, LW, F:15, f:5, Vattenregleringar övrigt, ang.
+reservat Suoksåive, Skrivelse Serri skogslappby till
+Domänstyrelsen 7/10, 1958.
+667 "Uppvaktningar i Kungl.
+Kanslihuset" i SET 1957: 4, s. 2; SSR:s landsmötes protokoll 19-21/3 1958.
+668 Össbo, Åsa, "Naturhänsyn inom ramen för det ofrånkomliga: En undersökning av en kommuns agerande
+i vattenkraftfrågor 1945-1960" Opubl.
+magisteruppsats, Historiska institutionen, Uppsala Universitet, 2008,
+669 ÁA, Samernas Fhsk, F 10:6 Korrespondens Vattenkraft 1955-1958, Brev från John Nihlén till Lennart
+670 "Kultsjön får regleras men samerna gottgöras" i SET 1958:2, s. 9.
+Vilhelmina kommun har ju enligt renbeteslagen, som gäller just i dessa
+trakter, inga som helst lagliga rättigheter att bevaka eller att få ersättning för
+inom dessa marker ovan odlingsgränsen.
+Det är istället nämnda sockens
+samer samt de bofasta här, som är nyttjanderättsinnehavare av marker och
+fiskevatten i dessa trakter.
+[---] För övrigt har kommunen ifråga inte lagt två
+strån i kors för att värna Kultsjöåns vackra forsar och fall mot den planerade
+förstörelsen av dessa.
+Och därför torde den inte heller gjort sig förtjänt av
+någon kompensation för den blivande utraderingen av dessa skönhets-
+värden.671
+För Kultsjön utarbetades, enligt Kungl.
+Maj:t:s villkor, så småningom avtal om
+frikraftleverans både till vissa fastigheter och till hushåll inom Vilhelmina Norra och
+Södra samebyar.
+Under lång tid blev detta istället en ersättning i pengar och tanken
+med reella kompensationer föll bort.672
+Användandet av renbeteslagens och vattenlagens bestämmelser
+Sökandesidans användning av bestämmelser i RBL och VL försvårade samernas
+situation vilket uppmärksammades av SSR och artikulerades i SET 1957 när Vattenfall
+vägrade ersätta undantagande av renbetesmark vid Vargforsens planerade kraft-
+station.
+Marken var belägen nedanför odlingsgränsen och i § 5 RBL stadgades att
+ersättning skulle ges för mark ovan odlingsgränsen.
+Ett förhållande som försatte skogs-
+samer i en ytterst svår situation då huvuddelen av deras mark var belägen nedom
+SSR såg det emellertid som glädjande att de fick göra ett remissyttrande i
+frågan efter att ha existerat i sex år och efter att många exproprieringsfall under tiden
+inbegripit renbetesmark.
+Riksförbundet anförde att sökanden inte utrett hur mycket
+mark det var fråga om och dess beskaffenhet som renbetesland.
+Eftersom inget annat
+område kunde bistå som ersättning borde paragrafen inte få användas då den
+kringskar näringsutövningen.
+Om man ändå beslöt att använda denna paragraf "vore
+det därmed fastslaget att rensamerna är rättslösa medborgare i vårt svenska
+folkhem."673
+671 "Landsväg för turister genom känsligt renbetesland" i SET 1958:5, s. 29.
+672 HLA, LVA, H I:21b Kultsjöns reglering 1954-1968, Bilaga D i huvuddom 1959 i målet Ans.D.7/1953.
+673 Park, Gustaf, "Ett remissyttrande ang.
+tillämpningen av 5§ renbeteslagen" i SET 1957:4, s. 6.
+Frågan aktualiserades även för lappväsendet där lappfogdarna försvarade att
+ersättning gavs, dock till lappfonden, för överdämt och undantaget renbetesland.
+drabbade skogslappbyarna Mausjaure och Maskaure kunde inte anvisas några
+alternativa vinterbeten inom andra byars områden.
+Enligt vattenlagen fick det inte
+byggas i vatten om allmänna intressen i avsevärd mån förnärmades vilket borde gälla
+nu, hävdade lappfogde Erik Kangas.
+Vidare anförde Kangas att skogssamerna också
+torde ifrågasätta och bestrida företagets tillåtlighet.
+De utövade sin näring nedom
+odlingsgränsen året om enligt lagen.
+Om vintern betade dessutom fjällsamernas renar
+i trakter nedom lappmarksgränsen.674 Dessa omständigheter verkade varit nyheter för
+den statlige utbyggaren eller något som omintetgjorde en viktig taktik för att göra
+vattenföretag mer lönsamma, nämligen tystnad kring renskötselfrågor nedom
+Vattenfallsstyrelsen betonade i ansökningen att det bara var en
+obetydlig areal renbetesmark som skadades men lappfogden framhöll att för varje
+lappby hade det högsta tillåtna antalet renar beräknats utifrån omfånget och be-
+skaffenheten av det årstidsbete som byn ägde minst av.
+Var vinterbetena knappa fick
+förlust på just det betet förödande konsekvenser på renskötselns lönsamhet.
+Skogslappbyarna hade mindre områden än fjällappbyarna och dessutom saknade de
+betesrätt i Norge.
+Bedömningen av renbetesförlusten utgick ifrån en felaktig premiss
+av Vattenfallsstyrelsens utredare, att renar kunde beta var som helst under vilken
+årstid som helst.
+Dessutom hade Sverige i renbeteskonventionen med Norge utfäst sig
+att tillhandahålla beten utefter Skellefteälven för renskötare från Nordlands fylke och
+inom sedvanelanden för Pite lappmarks renskötare.
+Att använda § 5 RBL för undan-
+tagande av marker i detta fall, i sådan omfattning i detta område mitt på renbetesland,
+och vid flyttningsstråken, omöjliggjorde renskötseln.
+Kostnaderna skulle bli för stora
+till följd av bevakning för att undvika vissa områden.
+Slutligen skapades prejudikat till
+nackdel för renskötarna och renskötseln.675 Lappfogde Kangas såg igenom de koloniala
+mekanismerna i laganvändandet.
+Nedom odlingsgränsen var vattenlagens bestämmel-
+ser bättre lämpade att skydda renskötseln.
+Begränsningen av renbetesrätten hade, enligt lappfogden, lagts i Kungl.
+Maj:t:s
+händer för att alla intressen skulle beaktas och att avlysningen av rätten bara fick ske
+ifall inga andra utvägar stod till buds.
+Det vore då särskilt motbjudande om samerna
+berövades sina nyttigheter utan någon kompensation, ansåg lappfogden.676 Detta
+exempel visar på de svårigheter som uppkom för renskötseln när staten var exploatör
+674 HLA, LNÖA, B I:24 PM ang KVS ans om tillstånd att anlägga Vargfors kraftstation, Ans.D.
+(genom Vattenfallsstyrelsen), utredare (lappfogden, Vattenfallsstyrelsen internt
+och/eller kammarkollegiet) samt beslutare i målet (regeringen).
+Ett förhållande som
+SSR alltmer fokuserar i sin kritik mot exploateringssystemet.
+Det faktum att samernas renskötsel inte ens var omnämnd i vattenlagen och att
+renskötare inte betraktades som närboende i paragraferna till beskydd för allmänna
+intressen, blev föremål för en skrivelse från Gustaf Park till justitieministern mot slutet
+Samernas rätt vid dämningar på en nordisk arena
+Nordiska samerådet bildades 1956 för att tillvarata samernas ekonomiska, sociala och
+kulturella intressen.678 Vid en konferens rörande samernas ställning och rätten till
+naturtillgångarna i Stockholm under april 1959, presenterades samerna situation vid
+vattenregleringar i Finland.
+Regelverket där såg likartat ut gällande förenklade
+procedurer under andra världskriget som också hängde kvar som gällande lag efter
+kriget.
+När Kemi älv i Lappland skulle börja regleras ansågs lagstiftningen som var från
+1902 och 1934 så bristfällig att en statskommitté utsågs för att ta fram ett förslag till
+ännu en speciallag, just för Kemi älv, parallellt med att en ny allmän vattenlag ut-
+arbetades.
+Betänkandet om Kemi älvs reglering föreslog realvärden som ersättning, att
+den som förlorade mark skulle få andra ägor i stället utifrån principen att ersättning i
+pengar inte var tillräckligt.
+Rätten att fortsätta sin näringsverksamhet var viktig och
+beroende på hur reglerna skulle tillämpas i praktiken kunde samernas rättigheter
+skyddas bättre.
+Renskötseln var omnämnd i Kemi älvförslaget vilket den inte var i
+förslaget till den nya allmänna vattenlagen.679
+Att samerna skulle vara rättslösa togs upp till diskussion av vattenrättsdomaren
+Folke Löwing i ett föredrag om samernas situation i Sverige vid kraftutbyggnad under
+samma konferens.
+Suorvadämningarna användes som exempel på att inställningen till
+samernas rättsskydd hade ändrats under senare tid men ändå befunnits vid samma
+principiella inställning.
+Löwing håller i det närmaste ett försvarstal för sina tidiga
+kollegor som "ingalunda - såsom man ibland synes tro - tog alltför lätt på samernas
+problem"680 Vattenrättsdomaren sköt över ansvaret för problemen på sakägarsidan:
+samerna och samernas ombud framställdes ha haft svårt med att uppskatta inverk-
+ningarna av utbyggnaderna vilket fått som följd att skadebedömningarna var för lågt
+677 ÁA, LW, F:15, D:1, Vattenreglering Porsi 1956-1960, Framställning om ändring av vattenlagen, Skrivelse
+från Gustaf Park till Justitieministern 19/11 1957.
+679 "Samernas intressen vid vattenregleringar i Finland" i Spörsmål av samiskt intresse, s. 305f.
+680 "Samernas rätt vid kraftutbyggnad i övre Norrland" i Spörsmål av samiskt intresse, s. 291, citat 297.
+räknade.
+Efterhand växte erfarenheterna om skadebedömningar och då kunde även
+domstolarna komplettera med nya ersättningar.
+1944 framhålls som ett år då vatten-
+domstolen utsatte möten som samer kunde bevista i större utsträckning.
+Yrkanden och
+information från samerna själva bidrog till en större insikt hos domstolspersonalen om
+samernas problem.681 Detta korresponderar med den etniska blindhet som rådde
+innan dess, då samerna av olika anledningar inte kunde närvara vid sammanträdena
+om de ens blivit informerade om dessa möten.
+Det visar också på en viss omedvetenhet
+eller ovilja att se strukturellt beskärda handlingsutrymmen, samtidigt som Löwings
+inställning inte identifierade samerna som offer och maktlösa utan som aktörer vars
+handlingar spelade roll för rättskipningen.
+Det tog tid för riksförbundet att etablera sig som en renskötselns förkämpe gentemot
+exploateringar, både inåt mot samerna och utåt mot myndigheter.
+Tillkomsten av ett
+riksförbund för samer utgjorde en möjlighet att värna renskötselns intressen mot
+exploateringar även om inte alla lappbyar var medlemmar förrän på 1960-talet.
+lappväsendet konsulterade inte riksförbundet i de tidiga utredningarna eller
+yttrandena kring vattenkraftutbyggnader.
+Istället fortsatte man i stort sett i den pater-
+nalistiska anda som visades i de första utbyggnaderna i renbetesområdet.
+Kraven på
+ersättning blir dock skarpare med erfarenhetens tyngd, men kunskapen hämtades inte
+från renskötarna och det talades uteslutande om nyttigheter inte rättigheter.
+ersättningar för renbetesmarkerna skulle ges kollektivt till lappfonden och delas upp
+på det nu verksamma kollektivet men även sparas för framtida generationer, ovanför
+huvudet på renskötarna, visar på den pastorala maktutövningens styrandepraktik.
+Där
+förutsattes renskötarna inte veta sitt eget bästa, trots att SSR förordat att spara och
+fondera ersättningar i en samestyrd fond.
+Identifikationen av renskötaren som inte
+kunde bevaka sina egna intressen, handha pengar eller fatta gemensamma beslut gick
+tillbaka till 1800-talets lappfogdeinstruktioner.682
+Lappfogdarnas roll i kraftutbyggnadssammanhang förändrades under mitten av
+1950-talet mot att agera som företrädare för lappväsendets och renskötselns intressen
+i ett större sammanhang hellre än som tidigare närmast verka som ett ombud för
+samerna och lappbyarna.683 Den kommitté som riksförbundet utsett för ändamålet
+anlitades initialt i mycket liten utsträckning.
+En förklaring kan möjligen finnas i
+övergången mellan lappfogdarnas förändrade roller.
+Denna omständighet kan ha
+skapat osäkerhet som bidrog till att enskilda renskötare och lappbyar tvekat med att
+involvera SSR.
+Det kan också ha att göra med att olika lappfogdar hade olika
+ambitioner när det gällde att ta strid för renskötarnas rättigheter vilket framkommer
+av hur lappfogden för skogslappbyarna agerar.
+Vid SSR:s landsmöte 1957 är det
+lappfogde Hilding Ritzén som informerar om de planerade vattenkraftutbyggnaderna
+Där framkommer också ett samarbete mellan lappväsendet och
+SSR:s vattenregleringskommitté kring att undersöka områdena inom Tärna och
+Sorsele.684
+I fallet med skogslappbyarna och deras rätt att få kompensation för renbete nedan-
+för odlingsgränsen såg lappfogden igenom det koloniala systemet, där man annars på
+grund av lagparagrafers trubbigheter i det närmaste skulle utradera förutsättningarna
+för skogsrenskötseln.
+Givetvis kan det också tolkas som nämnde lappfogdes själv-
+bevarelsedrift att behålla sin tjänst som just var förlagd till skogssamebyarna.
+handlade även om en förändrad syn på den skogssamiska renskötseln som en
+skötseltyp som dels ansågs vara mer ursprunglig och dels mer rationell än den mer
+arealkrävande fjällsamiska renskötseln.685 Patrik Lantto har satt detta i relation till den
+under 1930-talet tillsatta lappfogdetjänsten i östra distriktet som fick ansvar för
+skoglappbyarna och koncessionslappbyarna.
+Nya arbetsmetoder och sätt att organ-
+isera arbetet genom renägar- respektive renskötarföreningar prövades under 1940-
+och 50-talen, vilket kom att bli förebild för de förslag som renutredningen skulle
+presentera 1960.686
+Lappväsendets företrädare såg SSR:s ordförande, tillika redaktören för den samiska
+tidskriften Samefolkets Egen Tidning, SET, Gustaf Park som en konkurrent och såsom
+obehörig att tala för renskötselns sak.
+På många punkter skiljde sig strategierna åt, i
+SET argumenterade Park för en samisk vetorätt under 1950-talet medan den från
+myndighetssynpunkt mera legitime talesmannen, lappfogden, ansåg det meningslöst
+att opponera sig mot betydelsefulla projekt.687 Lappfogden försvarade därmed kol-
+onialmaktens rätt att agera som markägare och exploatör.
+Det är tydligt bland annat i
+hur man såg på rättigheter som nyttigheter och vissa av dessa nyttigheter som
+främmande för renskötarna.
+Inställningen kan jämföras med hur andra kol-
+onialmakter agerat i urfolksområden, där urfolkens rätt till land begränsats exempelvis
+684 Protokoll från SSR:s landsmöte 1957, s. 19.
+685 Se exempelvis SOU 1968:16 Rennäringen i Sverige, s. 71.
+genom att inte inbegripa underjordsrätt i mineralutvinningshänseende och att en
+vetorätt vid exploateringar inte föreligger, endast förhandlingsrätt.688 Det fanns hos
+utbyggaren en taktik att presentera utbyggnaderna som något ofrånkomligt, vilket
+lappfogdarnas "försvar", att inte motsätta sig projekten, korresponderar mot.
+Patrik
+Lantto har framhållit att det åtminstone under större delen av 1950-talet, rådde en
+samsyn i vissa vattenkraftfrågor mellan SSR och länsmyndigheterna.689
+En viss kursändring hos lappväsendet skedde när exploateringarna tilltog under
+mitten av 1950-talet.
+Utlåtanden från lappbyar bifogades lappfogdars yttranden och de
+verkade tämligen överens om projektens inverkningar.
+När det gällde ersättnings-
+frågan önskade dock renskötarna nya betesmarker eller skogsmark medan lappfogden
+föreslog andra realvärden som underlättade i arbetet, understödd av tanken att ersätt-
+ningen tillföll ägaren till marken, med vilken man avsåg staten och dess lappfond.
+Återigen framgår att tanken om markernas användande styrdes av lapprivilegieidén
+och att samernas "uteslutande begagnande" var förhandlingsbart på storsamhällets
+premisser.
+Men ny mark som ersättning blir också omöjlig inom ramen för
+föreställningen om en uppdelning mellan nu verksamma renskötare och framtida
+generationer, då myndighetens syn på de verksamma var präglat av ett
+omyndighetsförklarande.
+Då skulle marken, den reella kompensationen, inte heller
+kunna säkras för kommande generationer.
+Ersättningen i bestående värden är en fråga
+som kommer igen i nästföljande kapitel med utredningen kring renbetesmarkerna.
+I SET fördes vidare en diskussion om renskötarnas rättsosäkerhet enligt vatten-
+lagen, de borde åtminstone jämställas i lagen med andra nyttjanderättshavare, såsom
+Även om renskötarna ägde sina renskötselrättigheter individuellt kunde
+de inte få personlig ersättning för förlorat land utan medlen fonderades till
+renskötselns bästa i hela landet.
+Parallellt med kritiken från samiskt håll propagerade
+lappfogden för att "lapparnas rättsställning" var stark.690 Vidare delades aktörerna upp
+i tre samarbetande sakägarparter bestående av "1) Det statliga Lappväsendet, 2)
+Lappbyn, 3) Den enskilde lappen."691 Det är den beskyddande, bättre vetande,
+pastorala maktens inställning som inte är medveten om eller rent av nonchalerar att
+688 Margret Anne Stephenson, "Sami Lands and Indigenous Australian Lands" I Minnerup & Solberg, First
+World First Nations 2011.s.
+; Se även "Report of the Special rapporteur on the Rights of Indigenous
+Peoples.
+James Anaya "Extractive Industries and Indigenous Peoples" 2013; Hall 2013.
+690 HLA, LNSA, HII:1, Om lapparnas ersättning för vattenregleringsskador på renskötseln och på andra
+förmåner för renägarna.
+Manuskript till radioanförande av lappfogde Erik Malmström, odaterat troligen
+skrivet 1956 eller 1957.
+691 HLA, LNSA, HII:1, Om lapparnas ersättning för vattenregleringsskador på renskötseln och på andra
+självbestämmandet blir lidande i detta graderade kollektiv.
+Även här framkommer
+synen att de fonderade medlen måste sparas också för kommande generationer och i
+alla tider användas för renskötseln bästa, vilket uppenbarligen inte ansågs från
+lappfogdens sida vara en fråga man kunde hantera inom lappbyn eller det enskilda
+hushållet.
+Mot detta kan SSR:s vattenregleringskommittés syn på renssamerna som
+skadelidande part ställas, där man delar parten i tre grupper: "1) enskilda renägare, 2)
+renskötselgrupper eller sitah och 3) samfälligheter eller lappbyar."692 Att SSR skulle
+hantera fonderingen, vilket framfördes som förslag från förbundet, diskuterades inte
+av lappväsendet.
+Olika naturskyddsorganisationer sluter upp som samarbetspartners till SSR genom
+bland annat Lennart Wallmarks kontaktnät.
+Naturskyddarnas agenda som också inne-
+höll planer på nya nationalparker skiljde sig till viss del från samernas, men de kunde
+ändå initialt skapa en gemensam front mot vattenkraftutbyggnaderna.
+Det skedde
+bland annat genom folkbildningskurser, möten, skrivelser och samiska aktörer skrev
+exempelvis i SNF:s tidskrift Sveriges Natur.693 I agerandet från myndigheter, såväl
+Vattenfallsstyrelsen, stat, länsstyrelse och kommuner identifierades rensamer till-
+sammans med turistföreningar och naturskyddsaktörer som ett särintresse som kunde
+ställas mot utbyggare, kommuner men också lokalbefolkningen utifrån epistemet "det
+allmännas bästa".
+Den statliga utbyggaren identifieras som objektiv, där staten före-
+träder ett allmänt intresse och en god vilja medan samer och även övriga sakägare
+representerar ett särintresse vilkas opinion och objektivitet ständigt kunde avfärdas.
+När det senare uppstod schismer mellan naturskyddsaktörer och renskötande samer
+stod de sistnämnda snarast själva i sin kamp som då blivit en flerfrontsstrid.
+Motståndet kunde fragmenteras genom olika styrandetekniker i likhet med
+utbyggarnas kronärtskocksprincip.
+Kravet på regionplaner för utbyggnaderna blev framfört från många håll.
+Det till
+synes planlösa exploaterandet, benämnt som kronärtskocksprincipen skulle inte
+komma att överges förrän i övergången till 1960-talet.
+Taktik eller inte, att bygga ut en
+skvätt här och en där i ett vattensystem skapade förutsättningar för ytterligare
+dämningar och kraftverk vilkas inverkan inte kunde bedömas i början.
+På sådant sätt
+kunde hela älvdalar successivt dämmas och torrläggas utan att en helhetsbedömning
+kunde göras.
+SSR uppmärksammar även fenomenet med att sökanden investerade
+stora summor i byggande på land och att dra vägar genom renbetesland för att göra
+det svårare för vattendomstolen att avvärja projektet sett ur en nationalekonomisk
+692 "Kommittéprotokoll rörande vattenregleringar" i SET 1956: 1, s. 8.
+693 Utsi 1958; Gustaf Park "Hur ska det gå för samerna?" i Sveriges Natur 1958:1, s. 8-11.
+synvinkel av investerade statsmedel.694 Det kan tyckas vara märkligt att Jämtland som
+blev så drabbat av krislagen inte är så uppmärksammat i SET eller av SSR under denna
+tidsperiod.
+Det är tydligt att industrialiseringen av vattendragen hade vandrat ännu
+längre norrut.
+Men Jämtlands sjöar blir motiv för nya utbyggnader under 1960-talet.
+En del argument är återkommande i skrivelser från olika aktörer där Wallmark
+ibland finns med som undertecknad.
+Ett sådant argument är att de strömmande
+vattnen borde sparas till dess man sett verkningarna av den fredliga atomforsk-
+ningen.695 Jonas Anshelm har framhållit att förhoppningarna till atomenergin som
+alternativ till vattenkraft, var så stora från naturskyddshåll att Vattenfall beskylldes för
+teknisk efterblivenhet då de, enligt naturskyddare, inte satsade tillräckligt på
+kärnkraft.696
+Att synliggöra behov, exempelvis av energi, och osynliggöra problem för renskötseln
+med siffornas hjälp är strategier som utbyggarna använder sig av.
+Procentandelar av
+renbetesområden i förhållande till renskötselområdets storlek är även idag en för
+exploatörer och politiker användbar relation för att visa utrymme för exploateringar.
+Utbyggarnas uträkningar och kalkyler i syfte att legitimera utbyggnader var en omtalad
+strategi under perioden.
+En uträkning där svenska folket skulle få betala 30 miljoner
+årligen mer för elen om inte Lilla Lule älv byggdes ut, bemöttes av Sven Sundius med
+att "Det folk som hade råd att årligen dricka sprit och röka för 1 800 miljoner kronor,
+bör också ha råd att skona Lilla Lule älv.
+Det kostar bara var 30:e snaps och var 30:e
+cigarett."697 I mångt svarar motståndarna också i ekonomiska termer, exempelvis om
+negativa konsekvenser för näringar, vilket har framhållits av tidigare forskning som en
+direkt anpassning till vattenlagens regler som stipulerade att det var de ekonomiska
+skadorna som var avgörande för projektens tillåtlighet.698
+Argumentationen från SSR och SET kan ses genomgå en utveckling från att till en
+början förlita sig på rättssystemet, men allteftersom erfarenheter utvanns kring ut-
+byggnadsprocesser och i bemötandet från utbyggare respektive myndigheter och
+samarbetspartners, framstår samernas sak i exploateringssammanhang som en
+694 ÁA, LW, F:15, f:5, Vattenreglering övrigt, Vattenreglering och renskötsel, Skrivelse från SSR genom
+Gustaf Park till Konungen 5/7, 1958
+695 Argumentet dyker bland annat upp i skriften/brevet "Nu gäller det Lilla Lule älv!" i ÁA, Samernas fhsk
+10:6, Vad kostar Lilla Lule älv?
+; se även"Lappmarken i atomåldern" av Lennart Wallmark 5/12 1955, i ÁA,
+Samernas fhsk 10:6, Vattenkraft korrespondens 1955-1958; ÀA, LW, F:15, D:1 Vattenreglering Porsi 1956-
+1960, Yttringar och erinringar, Jokkmokks sameförening till Kammarkollegium 29/11 1956; ÁA, LW, F:15, f:5,
+Vattenreglering övrigt, Vattenreglering och renskötsel, Skrivelse från Gustaf Park till Konungen 7/11, 1957;
+696 Jonas Anshelm, Mellan frälsning och domedag 2000, s. 41.
+697 ÁA, Samernas fhsk, 10:6, Vad kostar Lilla Luleälv, "Vad kostar Lilla Lule älv?"
+698 Jonas Anshelm, Det vilda, det vackra och det ekologiskt hållbara 2004, s. 30.
+rättskamp där rättssystemet snarare är ett ideal än realitet.
+De samiska aktörerna
+försökte bland annat genom SET att förmedla en samisk syn på utbyggnaderna, och
+överhuvudtaget på de samiska rättigheterna.
+Lagstiftningarnas blinda fläckar, dels
+vattenlagen gentemot rennäringen, dels renbeteslagen gentemot samers rätt i
+exploateringssammanhang, är frågor som den samiska opinionen riktade in sig på.
+kan ses som en kamp om verklighetsbeskrivning men också en förhandlings-position
+där SSR för att vinna myndigheternas förtroende var tvungna att gå litet till mötes och
+inte vara alltför konfrontativa.
+Det fanns även kritik gentemot lappväsendets för-
+mynderi som ännu levde kvar, dels i att lappfogdarna ofta fick den plats som legitim
+expert på renskötselns och samefrågornas område som Gustaf Park och andra försökte
+etablera för riksförbundets räkning.
+Trots kritiken mot samernas rättsställning i vattenutbyggnadsfrågor framförde SSR
+ett svar till nordiska rådets medlemsförslag om gemensamma regler för samernas
+rättigheter, där det konstateras att samernas rätt vid vattenmål hade erhållit hänsyn, i
+synnerhet hos Norrbygdens vattendomstol.
+När revideringen av vattenlagen pågick
+fanns det ett hopp, trots att ingen från utredningen tagit kontakt med "samernas
+intressen", om att samerna skulle omnämnas i vattenlagen.699 Det kom emellertid inte
+att ske.
+När kommittén för vattenregleringsfrågor bildades inom SSR var hoppet inte
+särskilt stort att motståndet skulle leda någon vart i fråga om att stoppa utbyggnader.
+Under den undersökta perioden framhävs inte heller någon "seger" i den bemärkelsen
+utan det är fortfarande exploateringar som genomdrivs.
+Möjligen kunde Kultsjöns
+modifierade reglering ses som en viss framgång.
+Men det handlade ändå om
+ofrånkomligheten i utbyggarnas planer.
+Och möjligen i likhet med Suorvas första
+dämning, att som taktik presentera projekt som var omfattande vilka kunde modifieras
+enligt den egentliga planen när motstånd väcktes.
+Därmed hade utbyggarna lyckats
+framställa sig som kompromissvilliga.
+Svenska Samernas Riksförbund bildades 1950 och utgjorde en helt ny möjlighet för
+samer att samlat uttala sig i frågor som berörde dem.
+Exploateringarna av
+renbeteslanden blev en drivande fråga men trots det dröjde det innan riksförbundet
+vann insteg hos myndigheterna och lappväsendet.
+Mot mitten av 1950-talet tilltog
+Vattenfalls utbyggnadsplaner och -aktiviteter i bland annat Vilhelmina, Tärna och
+699 Spörsmål av samiskt intresse vid Nordiska rådets 7:e session 1959, s. 235.
+Jokkmokks kommuner.
+SSR inrättade en kommitté för att värna samernas intressen
+och Samernas folkhögskola med rektorn Lennart Wallmark engagerade sig för
+samarbeten över förenings- och förbundsgränserna.
+Naturskyddare, sameföreningar,
+SSR, Same-Ätnams bildningsutskott och även kommuner samarbetade för att sprida
+kunskap om hur man skulle gå till väga när ett område stod inför en vatten-
+kraftutbyggnad.
+En motståndsinriktad opinion framträdde i SET och i Lennart
+Wallmarks artiklar och korrespondens.
+Det var främst lagstiftningarnas exkluderingar
+men även domstolarnas praktik och utbyggarnas invanda strategier som kritiken
+fokuserade.
+På ett tidigt stadium i SSR:s historia var hoppet inte särskilt stort att kunna motsätta
+sig exploateringar.
+Emellertid artikulerades att om inte samerna kunde undgå ingrepp-
+en i renbeteslanden borde de åtminstone få möjlighet att ta del av vinsterna och att
+dessa skulle fonderas med tanke på framtida generationer.
+Från utbyggare och
+myndighetshåll fanns ingen lyhördhet för sådana krav.
+När samarbetet med natur-
+skyddet inleddes kom ett mer uttalat principiellt motstånd att artikuleras.
+UTREDNINGAR MEDAN
+UTBYGGNADERNA PÅGÅR
+Förhållandet mellan samerna och kronan måste, sett från
+samernas synpunkt, få beteckningen rättskamp.
+Israel Ruong vid SSR:s landsmöte i Karesuando 1965 Sf 1966:1, s. 3.
+Från slutet av 1950-talet blev SSR:s ställning som samernas och renskötarnas
+representanter mer etablerad.
+En alltmer kritisk juridisk argumentation fördes, där
+krav ställdes på en rättvisare behandling av samiska frågor i vattenkraftutbyggnads-
+processer och delaktighet för SSR i frågor som berörde samer.
+Riksförbundet hade
+drivit igenom att Renutredningen tillsattes men fortfarande förbisågs avgörande
+frågor såsom tillgång till renbetesmarker, vilka SSR riktat uppmärksamhet mot.
+Eftersom det från 1957 presenterades och initierades ett antal utredningar som
+handlade om renskötselns framtid i ljuset av olika exploateringar, exempelvis vatten-
+kraftutbyggnad, har perioden framtill 1968, då förslaget till ny rennäringslag present-
+eras, fått utgöra ett eget kapitel.
+Utredningen Norrländska vattenkraftfrågor
+presenterades 1957 och tre år därefter utredningen om vattenutbyggnaders inverkan
+på renskötsel inom Västerbottens län.
+Under 1960-talets första hälft kom den nämnda
+renutredningen men också vattenkraftintressenternas VASO-utredning.
+En kommitté
+utsågs för översyn av renbeteslagen 1964 och den offentliga utredningen Renbetes-
+markerna presenterades 1966.
+Dessutom utredde Nordiska vattenkraftkommittén
+möjligheter för utbyggnad av Torne- och Kalixälvar.700
+I detta kapitel studeras myndigheternas inställning och agerande genom utred-
+ningarna samt hur skribenter i Samefolkets Egen Tidning, SET (från 1961 Samefolket,
+Sf) och SSR, men även Samernas folkhögskola och föreningar de samarbetade med,
+diskuterar kring och reagerar på utredningar och frågor som rörde industrialiseringen
+av vattendragen och renskötseln.
+Under 1960-talet växte en rörelse fram som
+kritiserade och utmanade SSR som representant för alla samer.
+Anledningen var ett
+missnöje hos icke-renskötande samer, att SSR kommit att företräda och arbeta för de
+renskötande samernas intressen trots att riksförbundet och den tidiga politiska rör-
+elsen till stor del byggdes på samiskt initiativ utanför rennäringen.701 Patrik Lantto har
+700 Vattenkraften i Torne och Kalix älvar.
+Nordisk Utredningsserie (NU 1962:3).
+Olika grupper som Storumangruppen och Mälargruppen, bildades för att representera
+icke renskötande samer, eller differentierade som de kallades sig.
+1980 gick flera av grupperna samman till
+Landsförbundet Svenska Samerna.
+framhållit att SSR under denna period och i samband med exploateringarna av
+vattendragen började betona sin ställning som urfolk, vilket sätts i samband med att
+International Labour Organization (ILO), ett fackorgan med anknytning till FN, 1957
+antog en konvention om urfolk och stamfolk.
+Dokumentet visar på den uppmärk-
+samhet frågorna började få på ett internationellt plan under denna period.702
+Undersökningens avslutande år utspelar sig också mot bakgrund av en tilltagande
+maktkritik i samhället kännetecknat av bland annat kvinnorättsrörelsen, gayrörelsen,
+medborgarrättsrörelsen i USA och AIM (American Indian Movement).
+När Norrländska vattenkraftutredningen tillsattes 1955 nämndes inget om renskötseln
+eller samer i anslutning till vattenkraftutbyggnad i direktiven, inte heller i det
+betänkande som kom 1957.703 Vattenkraftfrågor i norr synliggörs därmed som icke
+sammanhängande med renskötseln.
+Trots detta sändes utredningen på remiss till
+lappväsendet.
+Erik Malmströms yttrande fokuserade många av de lagbrister som har
+framhållits i tidigare kapitel men också en del andra aspekter där lappväsendets syn
+blir tydlig.
+Malmström ansåg att vid prövningen av tillåtligheten måste vissa närings-
+intressen såsom renskötseln nämnas då en av vattendomstolarna hade uttalat "att
+skada å renbetesland - oavsett skadans storlek - icke lagligen kan utgöra hinder mot
+vatten-reglering enligt 2 kap.
+3 § andra stycket vattenlagen".
+Denna utformning ställde
+renskötseln i ett ogynnsamt och orättvist läge i förhållande till andra näringsgrenar
+och eftersom de allmänna intressena inte heller ansågs ha tillräckligt skydd i vatten-
+lagen borde renskötseln tas upp som näring.
+Det kunde inte försvaras med argument
+om att renskötseln inte hade samma ekonomiska betydelse som andra näringar, då
+rennäringen, i de områden som för tillfället och i framtiden var föremål för
+utbyggnader, många gånger överträffade andra näringar som var upptagna i lagen.
+Gällande ödeläggelse av bostäder borde skrivningarna ändras så att nomadiserande
+renskötares situation också fick betydelse och vägdes in i tillåtlighetsprövningen.
+Bofasta personer borde alltså ändras i lagtexten till invånare i bygden.704
+Angående renskötselns kommunikationsintressen var flyttvägar inte skyddade i
+vattenlagen som de var i RBL.
+En samklang mellan VL och RBL efterfrågades.
+isolerade bedömningarna av projekt kritiserades också men med utgångspunkt i rätten
+703 Norrländska Vattenkraftfrågor.
+Betänkande avgivet av Norrländska vattenkraftutredningen, 1957; Se
+704 HLA, LNÖA B I:25 (1) Till Länsstyrelsen i Norrbottens län ang Norrländska vattenkraftfrågor, 3/1 1958.
+att tvångsförflytta renskötare över riket.
+Föreställ-ningen om kollektivet renskötseln
+stod fast i lappväsendets synsätt liksom motiven för att ersättningen för förlorad
+renbetesmark skulle tillfalla lappfonden då kronan ansågs ha upplåtit betesrätt till
+samerna på vad som uppfattades som statens och enskildas områden.
+Utredningens
+förslag, att åtskillnad inte borde göras mellan annans egendom och sökandens egen
+egendom i bedömningen av tillåtligheten ansågs vara bra.
+Det var särskilt bra för
+renskötseln då utbyggnad oftast skedde på "statens" mark av staten själv.
+Ett förhåll-
+ande som kunde leda till en mer realistisk uppskattning av förlusterna vid utbyggnad
+och möjligheten att företaget inte föll inom tillåtlighetsmåttet, vilket Malmström
+emellertid inte underströk.705 Lappväsendet företrädde inte ett principiellt motstånd,
+snarare verkade lappfogdarna vara agenter för så stora ersättningar som möjligt till
+statens lappfond.706 Men inte till priset att undergräva föreställningen om statens
+äganderätt till renbetesmarker.
+När det gällde regleringsavgifter konstaterade Malmström att "[t]illgången på
+regleringsavgifter har visat sig särskilt värdefull för renskötseln."707 Lappfogden
+företrädde en syn där renskötarnas rätt hade beskurits och inte uppmärksammats i
+den mån som borde skett men också det motsatta, att renskötseln kunde ha viss nytta
+av exploateringar för att få inkomster till utgifter som staten inte ville bidra med
+allmänna medel för.
+Gustaf Parks ord "staten flyttar pengar från sin ena ficka till den
+andra" är träffande när det gällde att ersättningarna för renbetesmarker tillföll lapp-
+fonden för lappväsendets överinseende.708 Det staten tjänade på elproduktion kunde
+underhålla den rationalisering som renskötseln var tvungen till med vattenkraftens
+och andra exploateringars konsekvenser i form av minskade betesmarker och
+försvårad näringsutövning.
+Exploateringar i renbetesland blir då en oundviklig
+inkomstkälla för ett orättvist inrättat system där statens konstruktion och myndig-
+heternas pågående tolkningsföreträde gällande renskötselfrågor cementerade ren-
+näringens framtid som beroende av statlig utförsäljning av vad SSR artikulerade som
+samernas naturresurser.
+Här kan den institutionaliserade rennäringen, formad och
+styrd genom 1886 års och följande renbeteslagar, i perspektivet av renskötselns över-
+levnad på storsamhällets premisser ses undergräva samiska rättigheter.
+Genom utbyggnadsföretag hade rennäringen drabbats i högre grad än andra
+näringar och särskilt då olägenheterna var komplicerade att definiera och gottgörelse
+707 HLA, LNÖA B I:25 (1) Till Länsstyrelsen i Norrbottens län ang Norrländska vattenkraftfrågor, 3/1 1958.
+708 Park, Gustaf "'Renägarna är aldrig rättslösa' 2.
+Olika exempel på rensamernas rättslöshet" i SET 1959:9,
+svårligen kunde fastställas av vattendomstolarna.
+Malmström tillstyrkte höjning av
+avgiftslatituden och även att korttidsregleringar avgiftsbelades, då dessa ofta orsakade
+stor inverkan på flyttningsvägarna.
+Men lappfogden framhöll dock inte att renskötseln
+och dess utövares ställning kunde anses som diskriminerad, trots att renskötseln
+"måste" stanna kvar - de kunde inte flytta så vida de inte blev tvångsförflyttade.
+Detta
+förhållande kunde betraktats annorlunda vid en jämförelse med andra näringar, såsom
+jordbruket vilket i och för sig också drabbades hårt vid tvångsartade dämningar.
+Skill-
+naden kan ändå ses ligga i att jordbruket som näring i princip kunde upptas på andra
+håll i landet eller området vilket inte var fallet för renskötseln med begränsade
+områden som stod till buds.
+Ersättning i kraft och mark
+De föreslagna realvärdena i form av kraft och mark hade länge varit ett önskemål från
+renskötarna men det framhölls av lappfogden som tveksamt om det kunde tillgodose
+"lappväsendets" intressen då det i utredningen föreslogs gå till enskilda sakägare.
+Renbete brukar ju icke betraktas som ett de enskilda tillhörigt skadeobjekt,
+eftersom lapparna ju icke äga den mark, på vilken deras renskötsel bedrives.
+Renbete betraktas i stället som en staten tillhörig nyttighet, vare sig bete ligger
+på statens mark eller på enskild grund.
+Ersättning för skada å renbete
+tilldömes därför också alltid det allmänna, nämligen statens lappfond, vars
+tillgångar i en mångfald former användas till förmån för lapparna och
+renskötseln.709
+Lappfogden framhöll att reglerna om realvärden borde utformas så att "rätt till
+vederlag i mark otvetydigt tillkommer även statens lappfond såsom förvaltare av de
+enskilda lapparnas förfoganderätt över renbetesnyttigheterna".
+Från lappväsendets
+sida var man inte heller nöjd med osäkra penningersättningar utan önskade mer
+värdebeständiga gottgörelser.
+Önskemålet om skogsmark för lappbyars räkning - som
+Jovva Spiik framfört året innan vid Vattenfalls informationsmöte i Jokkmokk - särskilt
+ovan odlingsgränsen, omnämndes inte.
+Tystnaden kan tolkas som att lappväsendet
+inte önskade en inriktning mot ökat näringsunderlag och diversifiering samt större
+självständighet för lappbyarna i likhet med vad allmänningen var för byalagen.
+Lappfogden yrkade istället, kvar i sin förmyndarroll, att en ersättningsresurs skulle
+tilldelas och övervakas av lappväsendet som en självklarhet vilket var långt ifrån den
+709 HLA, LNÖA, B I:25 (1) Till länsstyrelsen i Norrbottens län ang Norrländska Vattenkraftfrågor 3/1 1958.
+självständiga förvaltning som kunde antydas i Spiiks förslag.
+Hur en sådan "till
+lappväsendet överlåten vederlagsmark" lämpligen skulle förvaltas, var Malmström
+inte beredd att närmare klargöra, men framhöll dock, att avkastningen av marken
+knappast borde sammanblandas med lappfondens övriga inkomster, avkastningen
+skulle i så fall bokföras under "särskilda poster".710
+Malmström underströk att skadeförebyggande åtgärder som kompensation borde
+häftas med åläggande för sökanden att för framtiden vidmakthålla den företagna
+åtgärden.
+Detta var troligen motiverat av en misstanke om eller erfarenhet av att
+vattenbyggarna annars skulle göra för billiga och obeständiga åtgärder.
+Trots att
+lappväsendet i princip inte motsatte sig vattenregleringar kvarstod dock, enligt
+Malmström, den primära frågan, vilken utredningen undvek - hur långt kunde
+utbyggnadsverksamheten rimligen tillåtas sträcka sig?
+Lappväsendet följde i många avseenden sin agenda som förmyndare, eller
+försvarare av den syn som präglat myndigheten, om renskötseln som kollektiv med
+privilegier vars undantagande inte skulle ge ersättning åt den enskilde utan till förmån
+för den renskötselverksamhet som staten i det närmaste "ägde" eller tillhandahöll för
+samer.
+Likväl hade en del aspekter och argument från SSR:s opinion och upplysnings-
+dialoger tagits upp av lappväsendets tjänstemän, bland annat vikten av att rennäringen
+omnämns i vattenlagen, ersättning i realvärden, om § 5 RBL och dess olämplighet
+gällande vattenkraftutbyggnad.
+En annan fråga var att rensamerna måste ses som när-
+boende i vattenmålens behandling.711 Detta hade också tagits upp av Norrlands Natur-
+värn som blivit uppmärksammade i ämnet av Lars Rensund.712
+Men i ett remissyttrande över SSR:s och Gustaf Parks skrivelse om ändring av
+vattenlagen tedde sig samsynen inte vara stor.
+Malmström höll visserligen med om en
+del brister i lagen som Park påtalat men framställningen syftade enligt lappfogden till
+att renskötarna skulle tillförsäkras personlig ersättning för överdämt och skadat
+renbetesland som hittills oavkortat tilldömts statens lappfond.
+Vidare nämndes i
+yttrandet inget om rätt till realvärden.
+Lappfogden kunde inte stödja Parks krav då han
+ansåg att "gottgörelsen för bestående skada å den naturtillgång statens eller enskilds
+som kronan genom lagstiftning ställt till förfogande som långsiktigt underlag för
+renskötseln" inte skulle tillkomma den enskilde renskötaren "som just vid skadans
+Till länsstyrelsen i Norrbottens län ang Norrländska Vattenkraftfrågor 3/1 1958.
+711"Kommittéprotokoll rörande vattenregleringar" i SET 1956:1, s. 7; "Paragraf 5 i renbeteslagen och
+rensamernas rättslösa ställning enligt vattenlagen" i SET 1957:4, s. 3;"Ett remissyttrande ang.
+tillämpningen
+av § 5 renbeteslagen" i SET 1957:4, s. 6; ÁA, LW, F:15, D:1, Vattenreglering Porsi 1956-1960, Framställning
+om ändring av vattenlagen, Skrivelse från Gustaf Park till Justitieministern 19/11 1957.
+712 ÁA, LW, F:15 f:5, vattenreglering övrigt 1956-1960, angående reglering av sjön Rebnisjaure, Norrlands
+naturvärn till Svenska Naturskyddsföreningen,
+uppkomst råkar ha sin renskötselnäring förlagd till det skadade området."713 Lapp-
+fogden resonerade mot bakgrund av den kollektivistiska synen på renskötseln och
+möjligheten att tvångsförflytta renskötare över hela renskötselområdet.
+"Skadan
+drabbar icke honom ensam.
+Dess verkningar sträcka sig till kommande generationer
+renskötselutövare." Inställningen om att kommande generationer också drabbades
+fanns även hos SSR men tanken var en fondering med samiskt självbestämmande som
+princip.
+Att lappfonden skulle förvalta ersättningar hade sin utgångspunkt dels i en
+agrarkolonial diskurs med tankegångar om att staten ägde marken då det ansågs att
+ett nomadiserande ursprungsfolk inte kunde upparbeta äganderätt, dels i den
+pastorala maktens förmyndarperspektiv att samma folk ägde bristande förmåga att
+hantera gemensamma pengar.714
+Lappfogden ansåg att gottgörelsen för själva betet skulle ställas under allmän
+förvaltning, vilket inte innebar ett förnekande av att vattenbyggnadsföretag förorsak-
+ade renskötarna personliga skador för vilka individen borde erhålla gottgörelse genom
+VL.
+Här "torde lapparna icke intaga sämre ställning i detta avseende än andra
+nyttjanderättshavare."715 Om uttalandet beaktas i skenet av samernas inställning att
+de haft äganderätt, som tidigare innehavare av lappskatteland, till sina betesområden
+vilka i lappbyn kollektiviserats så att den enskilda rätten försvunnit, träder en annan
+rättsställning fram.
+Det var en rättsställning varom allmänheten inte hade stor
+kännedom men som torde funnits viss kunskap om hos lappfogden.
+Ansvaret lades
+istället på den enskilde att utkräva sin personliga rätt som kollektiviserats.
+Ifall en
+same hade förlorat sina renar ansågs inte den personen som en del av kollektivet
+lappbyn, det kollektiv som enligt en annan syn kunde anses som ägare av renbetes-
+marker, genom att rennäringen formats och styrts av RBL.
+I Samefolket talades det
+också om "att samernas historia hädanefter blir lappbyarnas historia" då man
+refererade propositionen som kom efter renutredningen 1962.716
+Redan i anledning av att SSR diskuterade en utredning om renprodukternas till-
+varatagande 1954 vilket sedermera resulterade i att Renutredningen tillsattes 1956, var
+frågan om grundförutsättningen för renskötseln, betesmarkerna, i ljuset av de
+planerade vattenindustrialiseringarna, en viktig fråga.
+Under slutet av 1950-talet drev
+SSR och Same-Ätnam frågan om inventering av renbetesmarkerna till följd av
+713 HLA, LNÖA B I:25 (1) Till länsstyrelsen i Norrbottens län ang revision av vattenlagen yttrande över
+skrivelse av Gustaf Park m.fl., 17/4 1958.
+Citat på s. 133, kursiverat av mig.
+715 HLA, LNÖA B I:25 (1) Till länsstyrelsen i Norrbottens län ang revision av vattenlagen yttrande över
+Man önskade också att inga nya exploateringar skulle få äga rum under
+utredningstiden.717 Att Renutredningen inte tog upp frågan om betesmarkerna och att
+regionplaner och betesmarkutredning lät vänta på sig samt att exploateringar fortgick
+under utredningstiden visar den statliga vattenkraftutbyggnadsstrategin och industri-
+ella kolonialismen, att genomföra sina planer utan hörsamhet gentemot renskötseln.
+Utredningarna - oavsett resultat - framstår som en förevändning för att ostört fort-
+sätta exploatera.
+När sedan utredningar tillsattes för frågor som SSR artikulerat, togs
+dessa inte på allvar och styrdes om redan i utredningens början.
+Det gällde frågan om
+nya betesmarker i 1966 års Renbetesmarkerna och samernas rätt till land och vatten i
+1964 års utredning om ny rennäringslag.718
+I Västerbottens län utreddes mellan åren 1955 till 1960 inverkan av vattenbyggnads-
+företag på renskötseln vilket kan ses som en konsekvens av Tärna-planen, den första
+regionplanen som Vattenfall presenterade.719 Ett antal aktuella projekt analyserades
+av bland andra lappfogden Hilding Ritzén, Fil.
+Dr. Olof Rune med biträde av till-
+syningsmännen i Ammarnäs, Tärnaby respektive Dikanäs samt renägaren Nils Mikael
+Nilsson från Vilhelmina Södra som sedan efterträddes av förre ordningsmannen Lars
+Rensund i Arjeplog.
+Lappbyarna Gran, Ran och Vilhelmina Norra ansågs mest hotade genom de
+planerade utbyggnader av Dalovardo, Tärnasjön respektive Fättjaure vilka man
+avrådde från att genomföra.
+Med facit i hand kan det konstateras att dessa regleringar
+inte heller kom till stånd.
+I övrigt ansåg Ritzén att det var svårt att bedöma inverkan
+av projekten samt att värdet på marken inte tagits med då det inte gick att bedöma en-
+bart efter avkastningsförmåga räknat i foderenheter utan krävde en mer genom-
+gripande analys.
+Utredningen underströk renskötselns goda och successiva anpass-
+ningsförmåga till exploateringar men med förbehåll om hur länge anpassning till nya
+717 Protokoll SSR:s Extra landsmöte 26-27/9 1960, Bilaga A2 SSR:s utlåtande om renutredningen, s. 3f; YK
+2284:2, PM med sammanfattning av innehållet i två skilda av Same-Ätnam och av Svenska samernas
+riksförbund till konungen ingivna framställningar, s. 2f.
+de svenska lapparnas rätt til renbete i Sverige m.m.
+"Svesnka Samernas Riksförbunds landsmöte i Arvidsjaur den 14-17 mars 1962 antanga resolutioner" i Sf
+1962: 4-5, s. 43; "Statsministern och jordbruksministern" i Sf 1963:10, s.155f; Rennäringen i Sverige SOU
+719 Tärnaplanen har inte återfunnits i något arkiv.
+intrång kunde ske.
+Även svårigheterna för fiskande samer som av olika anledningar
+tvingats upphöra med renskötseln, uppmärksammades.720
+Utredningen blev sedermera kritiserad för "skönsmässiga uppskattningar rörande
+vattenbyggnadsföretagens inverkan på renskötseln" 721 i den statliga utredningen
+Renbetesmarkerna.
+Deltagarna i utredningen inom Västerbottens län var dels
+tillsyningsmän med stark lokal förankring i den bygd som skulle drabbas, och dels
+renskötare från andra områden med vattenkraftutbyggnad.
+Eftersom renskötarna inte
+var från just de områden som var i fråga, skulle argumentet hellre pekat mot att just
+samerna besatt en nödvändig sakkunnighet, en omständighet som inte uppmärk-
+sammades i kritiken från den statliga utredningen.
+Däremot användes inte några
+värderande termer om VASO-utredningen.
+Renskötarna och även lappväsendets
+tjänstemän identifieras som partiska, medan utbyggare framställs som objektiva.
+När VASO-utredningen omskrevs i Samefolket framhölls utredningens resultat som
+löjeväckande.
+Utredningen kom nämligen fram till att ett genomsnittligt värde för
+renbetesmark om 10 kr/ha vilket var uträknat på basis av renantal och dess avkastning
+och tillgänglig areal betesmark.
+Alla de faktorer som gör själva grunden för metoden osäkra, såsom t.ex.
+klimatiska förhållanden, har omsorgsfullt förtigits.
+T.ex.
+att snöförhållandena
+gör vissa marker flerdubbelt mera värda än andra.
+Om det just är dessa mark-
+er, som hotas av överdämningar, hur går det då med de beräknade värdena?722
+Beräkningarna bortsåg också från renskötselns mervärde i form av dess övriga
+ekonomiska förgreningar i rätt till jakt och fiske samt till de kulturella och sociala
+dimensionerna förknippade med renskötseln för den samiska folkgruppen.
+Eftersom
+VASO fastslog att "rätten till renskötseln för en lapp är lika med avkastningen av
+renskötseln som han [sic!]
+bedriver"723 framstår det som märkligt att inte samer, vilka
+hade kännedom om det immateriella värdet, fått lägga in ett ord om det.
+Den var som
+Åke Wikman hade uttryckt det, en partsutredning724 som likväl i en statlig utredning
+tillmättes objektivitet.
+720 Vattenbyggnadsföretags inverkan på renskötseln i Västerbottens län, inledning, s. 89, 93, 99, 112, 108,
+Vasoutredningen" i Sf 1961:4-5, s. 83f, citat s. 84.
+723 Citat ur Vaso i "Den s.k.
+Vasoutredningen" i Sf 1961:4-5, s. 83.
+724 Protokoll från SSR:s landsmöte i Arvidsjaur 14-17/3 1962, § 28, s. 20f.
+Utredningen om renskötselns förhållande till vattenkraftutbyggnaderna i Lilla Lule
+älv blev, i likhet med västerbottensutredningen, kritiserad av renbetesmarkutred-
+Lappfogde Erik Malmström, som utredde kring Lilla Lule älv, konstaterade
+mot bakgrund av ett bibehållet renantal, att det fanns "anledning att vara ganska
+optimistisk beträffande renskötselns möjligheter att överleva utbyggnaden" av älven.
+Hoten ansågs snarare ligga i den bristfälliga organisationen av det gemensamma
+arbetet i byarna och omständigheten att kvinnorna i ökat antal lämnade renskötsel-
+gruppen och gifte sig med andra näringsutövare.725 Malmström vände ansvaret
+tillbaka på dem vars område exploaterades, det var deras eget fel om renskötseln inte
+överlevde.
+Att kvinnornas flykt kunde ha att göra med utbyggnadernas konsekvenser i
+omvandlingen av levnadssätten, togs inte i beaktande.
+Malmström framhöll också att
+skadorna på renskötseln förstorades och samernas ställning som "urbefolkning gärna
+begagnades såsom murbräcka" av andra aktörer i kampen om vattendragen.726
+1960 uppdrog regeringen till en utredningsman att undersöka frågan om förutsätt-
+ningarna för en lönsam renskötsel av den nuvarande storleksordningen.
+Till utredare
+utsågs landshövdingen i Jämtlands län, Anders Tottie med lappfogde Bror Ejdemo
+som sekreterare.
+Som experter deltog också avdelningsingenjören Torvald Lif,
+statsagronomen Eliel Steen, renägaren Olof Tuuri och förre lappfogden och över-
+inspektören Åke Wikman.
+Utredningen skulle göra en fullständig inventering av de
+marker som kunde utnyttjas till renskötsel, undersöka på vilka sätt vissa åtgärder i
+vatten påverkade förutsättningarna för renskötseln, framlägga förslag på utökning av
+renskötselterritoriet genom öppnande av renskötselrätt på annan kronomark eller
+genom inlösen av renbetesrätt på enskild mark, samt ge förslag på hur renskötselns
+lönsamhet kunde förbättras genom tekniska anordningar och hjälpmedel.727 Bror
+Ejdemo framförde synpunkter i ett PM till kommittén gällande den tredje punkten
+angående utökning av markerna.
+Utredningen kunde inte undgå att komma in på
+ömtåliga frågor där avvägning mellan olika kontroversiella intressen på ett yttre och
+inre plan måste göras, menade Ejdemo.
+Huvudlinjen i Ejdemos resonemang var
+725 ÖLA, LJA FX:5, Renskötselns förhållande till vattenkraftutbyggnaderna i Lilla Lule älv.
+Utredning
+verkställd av lappfogden Erik Malmström på uppdrag av länsstyrelsen i Norrbottens län.
+Citat s.
+727 YK 2284:1, Utdrag av protokoll över jordbruksärenden 14/10 1960; YK 2284:2, PM den 12 januari 1961
+med synpunkter på utredningsuppdraget och målsättningen för arbetet, s. 1-4.
+knappast den bästa utgångspunkten för en allvarligt menad utredning om utökade
+betesmarker:
+Från allmän synpunkt torde det vara ändamålsenligt att disponera visst mark-
+område på det sätt, varav samhället har största möjliga nytta.
+I realiteten
+innebär en sådan linje t.ex., att för renskötseln icke borde tagas i anspråk
+sådan mark som med annan produktion - exempelvis skogsbruk - kan ut-
+nyttjas effektivare.728
+Måttet var företagsekonomisk lönsamhet per ytenhet och rennäringen åsidosattes
+återigen även i en utredning som skulle stärka rennäringen.
+Att den och liknande
+inställningar redan präglat historien av markförlust för samerna och renskötseln lyftes
+inte fram.
+men Renskötselns markområden ansågs innehaft ett skyddat läge genom
+lagstiftning och att detta skydd skulle bestå enligt uppdraget för utredningen.
+Rensköt-
+seln skulle enligt utredningens direktiv kunna bedrivas i samma omfattning som förut-
+sattes i 1928 års lag.
+Hur skulle då "omfattningen" bedömas, frågade sig Ejdemo.
+Skulle
+utgångspunkten vara antalet människor som kunde försörja sig av näringen, eller
+antalet renar, betesarealen, produktvolymen eller produkternas samlade värde?
+många fall var inte betesarealen den begränsande faktorn, ansåg Ejdemo, utan snarare
+tillgången till arbetskraft och tillgängligt kapital, för att peka på lönsamheten än en
+gång.
+Renskötseln kunde bara undantagsvis vinna enligt "naturens ordning" i
+konkurrens om mark med andra intressenter, vilket utredningens förslag måste ta i
+beaktande.
+Därför måste förslagen sökas på det inre området, alltså mellan olika
+grupper inom näringen när det gällde fördelningen av betestillgångar vilket pekade på,
+enligt Ejdemo, att man borde koncentrera sig på att ändra gränserna mellan
+lappbyarna på ett lämpligare sätt än de varit hittills.
+Ejdemo ville inte nagga i kanten de av jord-, skogsbruk och industriell kolonisation
+beslagtagna områdena, som poängterades i SSR:s alltmer konfrontativa rättshistoriska
+argumentation, opinionsbildning och agerande.
+Det skulle tillstå möjligheten att det
+var just kolonisationen som fått de tidigare lämpligt indelade gränserna mellan byarna
+att bli mindre lämpliga.
+Kompensationen för förlorad betesmark till följd av störningen
+av vattendragen blev enligt förslaget reducerad till en lösning inriktad på omfördelning
+av kvarvarande marker mellan lappbyarna, något Ejdemo förutspådde också kunde ge
+728 YK 2284:2, PM den 12 januari 1961 med synpunkter på utredningsuppdraget och målsättningen för
+arbetet, s. 5.
+upphov till rättvisediskussioner.729 Men "rättvisan" skulle enbart diskuteras inåt,
+mellan byarna och, av avsaknaden av förslag i den riktningen att döma, inte lyftas upp
+till det omgärdande samhällets intrång på den samiska kulturen och renskötseln.
+statens företrädare kunde eller ville uppenbarligen inte hantera en lösning på frågan
+om det omgärdande samhällets inverkan på samernas område, som till största delen
+medfört positiv effekt enbart för det omgärdande samhället.
+En tänkt lösning pekade
+mot att med mark kompensera renskötseln för långvarig, och nu i vattenkraftens
+skugga, akut utarmning av betesarealer.
+Det sågs slutligen i utredningen som en intern
+fråga för renskötseln, inte som en rättvisefråga mellan två parter, samer och staten där
+staten och enskilda, uppdragna av staten genom lappmarksplakat och dylikt, under
+sekler inkräktat på samernas jakt-, fiske-, renbetes- och bosättningsområden.
+Lös-
+ningen skulle ske genom rationalisering, tekniska hjälpmedel och andra åtgärder som
+i sin tur till på köpet kunde finna sin ibland enda finansiering genom ersättning från
+En utredning kom ändå till stånd gällande marker utanför renbetesområdet.
+Ut-
+redarna resonerade från början utifrån ekonomiska termer om intrång i annans
+egendom och ifall renantalet, som kunde hållas i området skulle bära kostnaden för
+inlösen av betesmarken.
+Det kan tyckas att utredarna borde ha resonerat i längre tids-
+horisonter och diskuterat expropriation som verktyg.
+I dessa uttalanden framställs
+renskötseln och renskötarna återigen som ett särintresse, men denna gång också som
+ett inkräktande sådant, vilket inte skapar legitimitet för att stödja en utvidgning.
+Tillgången på "nya" renbetesmarker undersöktes främst utifrån premissen att det
+var "nya områden",730 inte att samerna och renskötseln i dessa områden fått stå tillbaka
+alltsedan kolonisationen och odlingsgränsen samt bestämmelserna om att fjällrenar
+skulle befinna sig väster om gränsen efter sista april.
+En premiss som hade sin grund i
+den omvända historieskrivning som etablerades under 1800-talets intensivare
+kolonialpolitik då sedvana höljdes i glömska och ny ordning blev tagen för given och
+historisk.731 Rättighetsdiskussionen som fanns på 1880-talet, i förarbeten till den
+första RBL, saknas från statliga utredningars sida på 1960-talet.
+En anledning till det
+kan vara att under 1960-talet existerade en preciserad lagstiftning att utgå ifrån som
+saknades på 1880-talet, vilket sålunda gav upphov till en friare diskussion.
+729 YK 2284:2, PM den 12 januari 1961 med synpunkter på utredningsuppdraget och målsättningen för
+arbetet, s. 6f.
+730 Området kring Fulufjäll i Dalarna omnämns av Jonas Åhrén som gammalt renskötselområde angående
+önskemålet om att utvidga renbetesmarkerna söderut till Dalarna, Protokoll från SSR:s landsmöte 1959, § 13,
+Renbetesmarksutredningen kom fram till att inlösen av betesrätt och inköp av mark
+var kostsam och förenad med besvär.
+Eftersom upptagande av nya områden, enligt
+utredarna, kunde få till följd att de nu disponibla markerna inte skulle användas lika
+effektivt, bedömdes utvidgningen vara onödig.
+Bedömningen visar åter den patern-
+alistiska inställningen, här manifesterad i antagandet att renskötarna, när de fick
+utökade marker inte skulle använda markerna effektivt utan förslösa utrymmen på
+andra näringars bekostnad.
+De oklara förhållandena som ansågs råda inom ren-
+skötseln försvårade en bedömning av frågan.
+Ansvaret sköts över på renskötare som
+implicit ansågs inneha "bristfälliga kunskape[r] om de driftsekonomiska samman-
+hangen".732 Renskötarna framställs som okunniga på områden som var nödvändiga för
+näringen när den moderniserades och rationaliserades, vilket legitimerar en fortsatt
+pastoral maktutövning.
+Att utvidgade områden kunde innebära en ökad möjlighet till
+kombinationsnäring, vilket kunde stödja kvarvarande familjemedlemmar i när-
+området, som med sina kunskaper kunde träda in under tider med behov av arbets-
+kraft, föreslogs inte då man inte ansåg det vara skäl nog.
+Grunden till detta kan sökas
+i att det fanns en vilja från statsmakterna vilket visar sig i 1968 års förslag till
+rennäringslag att så att säga renodla rennäringen.733 Ingen annan ekonomisk verk-
+samhet skulle kunna bedrivas med utgångspunkt från renbetesrätten vilket blir en
+tydlig inskränkning av rättighetsutövandet och utvecklingsmöjligheterna för de som
+stod på randen att förlora lappbymedlemskapet.
+På det viset blir rationaliseringen som
+framtvingats genom den industriella kolonialismen än mer genomgripande och oåter-
+kallelig, då den föreslagna nya lagstiftningen utformas för att snäva av en redan kväst
+näringskultur.
+En utvidgad omfattning av renskötseln i det av vattenindustrialisering krympta
+området, förutsatte i första hand att det fanns vinterbetesområden tillgängliga.
+I både
+norra och mellersta Lappland samt i angränsande trakter av kustlandet var vinter-
+betestillgångarna knappa eftersom alla marker av större betydelse var tagna i anspråk
+för den renskötsel som redan förekom där.
+Utredarna valde bort att nämna alla
+odlingar, samhällen och exploateringsföretag som också samsades i och omvandlade
+Utredningen prövade en tanke om skogsrenskötsel i Stöttingfjällområdet,
+inom Vilhelmina, Lycksele och Åsele kommuner, eller en utökad renskötsel i
+Vilhelmina Norra lappby.
+Men, som utredarna hävdade, att eftersom det fanns en
+begränsning i RBL av skogsrenskötseln endast till områden som tidigare använts för
+733 Se Samernas samepolitiska program.
+Svenska Samernas Riksförbunds remissyttrande över
+rennäringssakkunnigas betänkande (SOU 1968:16) 1969; SOU 1968:16, s. 10, kap 2, § 2 i lagförslaget.
+skogsrenskötsel kunde den inte utan lagändring upptas i Stöttingfjällsområdet där
+fjällrenskötseln hade sedvanemark.734 De kartor som finns på gamla lappskatteland,
+Geddas karta bland annat, visar att Stöttingfjällets skatteland tillhörde Umbyn, en
+skogssamisk lappby på 16- och 1700-talen.735 Utredarna var fast i den omvända
+historieskrivningen och sin samtids syn på samer generellt men även skogssamisk
+kontra fjällsamisk renskötsel och kultur, där den fjällsamiska gavs företräde.736 Detta
+trots att den äldre synen på skogssamisk renskötsel som en avart hade svängt under
+1950-talet, då myndigheter började se den som mer genuin och dessutom mer drifts-
+ekonomisk än fjällrenskötseln med avseende på arealer och arbetsmetoder som
+användes.
+Utredarna ansåg det lämpligare att de existerande överskottsområdena kunde
+sparas för utökad renskötsel i befintliga byar genom mindre utvidgningar på initiativ
+av länsstyrelserna när det behövdes, än de stora projekt som utretts i betänkandet.737
+De stora projekten ansågs orealistiska med tanke på den "allmänna utvecklingen på
+det näringsekonomiska området.
+Förutsättningarna f��r att starta nya renskötsel-
+företag inom sådana områden torde med tiden ytterligare försämras."738 Rennäringen
+tillskrivs här en omodern karaktär i relation till utvecklingen på det närings-
+ekonomiska området.
+För skogsrenskötsel i Stöttingfjäll krävdes betesrättsinlösen på ca 1 000 km² för en
+hjord på högst 2 000 renar.
+Vinterbete skulle då anordnas kring Öreälv, Lögdeälv, och
+Gideälv väster om stambanan.
+Blajkfjäll, inom Vilhelmina och Dorotea kommuner,
+kunde begagnas för betning på våren under uppflyttning, men torde skapa svårighet
+för fristående renskötsel med nuvarande Vilhelmina Södras flyttningsstråk.
+Inlösen för
+renbetesrätt skulle krävas, 1 500 kvm för den hjord om 3 000 renar vilka torde kunna
+beredas utrymme där.
+Men med erfarenhet från inlösen i Jämtland ansågs det vara en
+olönsam åtgärd.
+Det ansågs bättre att nyttiggöra området för Vilhelmina Södras befint-
+liga renskötsel då det redan var en del av deras flyttled.
+Fulufjället, i nordvästra
+Dalarna, utreddes också som möjligt renbetesområde, det var kronans mark men
+måste i så fall inhägnas och vinterbete skulle då bli i Älvdalens kronopark.
+Det företaget
+ansågs inte kunna bära sina egna kostnader med arrende och stängsel med mera, en
+hjord på 7-8 000 renar skulle krävas medan området kunde härbärgera högst 4-5 000.
+736 Utredningen i denna del skrevs av f.d.
+landskamrerare Erik Huss, se SOU 1966:12, s. 209ff.
+Dessutom pågick viss exploatering för turiständamål vilket förutsattes skapa intresse-
+konflikter.739
+Avslutningsvis kunde utredningen konstatera att vattenkraftutbyggnad inte behövde
+leda till minskad produktion inom rennäringen.
+Men driftkostnaderna kunde emeller-
+tid öka, i synnerhet vid större sjöregleringar.
+Vad man i utredningen lutar sig mot för
+sin bedömning är två faktorer, först renantalet som mått för produktionen och inte en
+av de faktorer som Ejdemo berörde i sin tidiga skrivelse, att ett visst antal renskötare
+eller hushåll skulle kunna livnära sig på renskötseln.
+Utredarna räknade med att 260
+000 renar kunde livnära sig på de tillgängliga betesmarkerna vilket var 10% mer än
+genomsnittet under de senaste decennierna.740 Detta synsätt kan ses frysa rennäringen
+i tiden, utan ett tillräckligt framtidsperspektiv beträffande utvecklingen för hur ren-
+antalet påverkade det enskilda företagets ekonomi.
+Den andra avgörande faktorn var relationen mellan överdämda hektar renbete (688
+km² varav 170 km² utgjorde vinterbetesmark) och de kvarvarande renbetesmarkerna
+(137 000 km²).741 Redovisningen av överdämda hektar utan en diskussion om dessa
+betens samt de kvarvarandes kvalitet och tillgänglighet i direkt anslutning till siffrorna,
+åskådliggör åter de skilda synsätt i frågan som statens företrädare och utbyggare hade
+i relation till renskötare och andra företrädare för renskötseln och samiska in-
+tressen.742 De företagsekonomiska måtten visar sig inte gå att kränga över rennäringen
+utan det var många andra faktorer som spelade in för att kunna väga in det omätbara
+i förlusterna vid vattendragens industrialisering för renskötseln och den samiska
+kulturen.
+SSR informerades om renbetesmarksutredningens arbete vid olika landsmöten men
+vid 1966 och 1967 års landsmöte diskuterades det färdiga betänkandet inte alls.743
+SSR:s förhoppningar på utredningen hade inte infriats och exploateringen fortsatte
+under hela utredningstiden.744 Några åtgärder om de utredda tilläggsmarkerna
+bedömdes av utredarna inte behöva göras då renskötseln som helhet inte hade minskat
+sett till 1928 års nivåer.
+I Samefolket presenterades endast utredningens innehåll men
+märkligt nog nämndes inget om utredningen om kompletterings-marker.745
+742 För en liknande, tidigare diskussion se Park, Gustaf, "Ett remissyttrande ang.
+tillämpningen av 5§
+renbeteslagen" i SET 1957:4, s. 6.
+743 Protokoll från SSR:s landsmöte 1966; Protokoll från SSR:s landsmöte 1967.
+745 "Renbetesmarksutredningen" i Sf 1966:5, s. 104.
+I kölvattnet av renbetesmarksutredningen uppdrog länsstyrelsen i Jämtlands län till
+Iwan Lundberg att utreda om det fanns önskemål och möjlighet till utvidgning av
+betesområden för lappbyarna i länet.746 Här framgick att alla byar utom Frostviken
+Mellersta i princip önskade och behövde tilläggsmarker.
+Betesbristen berodde på
+vattenkraftutbyggnader men även turistanläggningar, kommande gruvetableringar
+och vägars framdragande.
+Två byar, Idre och Tännäs, idag Ruvhthen Sijte, var enligt
+Lundberg i skriande behov av utvidgade marker.
+För Tännäs del hade överenskom-
+melse träffats med ett skogsbolag om att på prov under kortare tid upplåta renbete.
+problem var att byarna låg i Kopparbergs län och att länsgränsen ställde till det på en
+administrativ nivå.747
+Freden och splittringen mellan SSR och "Naturskyddet" i Sarek
+Vid 1962 års landsmöte uttalade ordförande Israel Ruong att det var en viktig
+principiell fråga att renskötseln fick använda lavbetesområden som låg outnyttjade.
+Renbetesmarksutredningens ordförande Anders Tottie ville dock inte sprida någon
+optimism kring frågan, då klagomål framförts från befolkningen om strövande renar i
+det område han trodde Ruong syftade på, nämligen de norra delarna av Kopparbergs
+län.
+Det kunde emellertid finnas möjligheter inom vissa delar av Jämtlands län.748
+Jovva Spiik anförde angående revisionen av vattenlagen att vattenreglering varit frågor
+som berört Sirkas lappby och Jokkmokks kommun i cirka 25 års tid.
+Det hade byggts
+så många kraftverk och planer på ytterligare, att Spiik betraktade "Sirkas lappby som
+en båt som Vattenfall har borrat i sank och för vilken domänverket bränt årorna."749
+Ett nytt dilemma gjorde sig också synligt:
+[N]u möter Vattenfall - den tekniska björnen - en annan björn, nämligen
+naturskyddarna.
+Och två starka krafter vill egentligen inte börja en öppen
+kamp.
+De underhandlar.
+Kohandeln mellan Vattenfall och Naturskyddet går
+746 ÖLA, LJA, B I:46, Förste konsulent Lundberg till Länsstyrelsen i Jämtland, inklusive bilagor, 16/9 1968.
+Frostviken Södra framförde inga uttalade önskemål utöver ett fortsatt gott förhållande till angränsande
+markägare, men de ville ändå hålla frågan öppen inför framtiden.
+Offerdal, Sösjö och Kall hade inte anmält
+några önskemål men Lundberg framhöll tillkomsten av riksgränsstängslet, som kunde fordra tilläggsmarker
+för byarna.
+747 ÖLA, LJA, BI:46, Förste konsulent Lundberg till Länsstyrelsen i Jämtland, bilaga 14, 16/9 1968.
+748 Protokoll från SSR:s landsmöte i Arvidsjaur 14-17/3 1962, § 14, s. 4.
+ut över oss samer därigenom att man nu fordrar en ännu större
+nationalpark.750
+Israel Ruong kunde "inte underlåta att påpeka, att det dock finns ett visst drag av
+kolonialism i de nuvarande förhållandena."751
+Genom den s.k.
+Freden i Sarek, en överenskommelse mellan Naturvårdsdelegation-
+en i samarbete med SNF och andra älvskyddsintressenter, och Vattenfallsstyrelsen
+1961,752 hade det goda förhållandet till naturskyddet rubbats.
+I överenskommelsen
+som uppfattades som ensidig hade naturskyddet enligt SSR "sålt" sjöar och vattendrag
+mot andra som aldrig funnits med i någon regionplan för Vattenfallsstyrelsen.
+Som för
+att ge ett gott sken utåt räkna upp vattendrag som man sparade.
+En av dessa sjöar var
+Gräsvattnet, på gränsen till Norge i Tärna socken, som Vattenfallsstyrelsen lovade att
+spara i överenskommelsen men som året därpå kom att ingå i ett projekt på norsk sida.
+Naturvärnets Erik Thomasson undrade hur det förhöll sig med det statliga verkets för-
+handskunskap: det kunde ses som en enkel sak att avstå från en sjö som ändå var
+tingad av norska intressen.
+Naturskyddet hade inte fått någon annan sjö i kompen-
+sation för Gräsvattnet.753
+Israel Ruong upplyste att SSR var med i SNF och det blev då än märkligare att SSR
+inte fått vara med i det inre arbetet när det gällde samernas områden.
+Vissa krävde
+SSR:s utträde, men Ruong underströk att det fortfarande fanns stora gemensamma
+Istället skulle samarbete eftersträvas och krav på att få vara med i den inre
+kretsen när frågor om samernas områden berördes.754 SSR hade från 1962 en same-
+ombudsman (SO) anställd, förre advokatfiskalen vid kammarkollegium, Tomas
+Cramér.
+Under 1962 ställdes en rad skrivelser angående samernas rätt till land och
+vatten till olika myndigheter.
+Sösjö och Offerdals lappbyar krävde överflyttning av
+förvaltningen av vattenrätten tillhörande vissa skattefjäll från Vattenfallstyrelsen till
+SSR:s styrelse.
+Ett mål om vattenrätten vid Oldens kraftverk inleddes.
+Förbundet gav
+även utlåtande över den nordiska vattenkraftkommitténs juridiska sub-kommitté, där
+betänkandet kritiserades utifrån dess otillräckliga utredning om inverkan på ren-
+skötseln.755 Det mer fristående förhållandet till "naturskyddet" efter Sarek känne-
+753 ÁA, LW, F:15, G:1 Västerbotten vattenreglering 1955-1964, Skrivelse från Erik Thomasson till
+Kammarkollegium ang.
+Gejmåns kraftstation och Abelvattnets reglering 15/12 1964, s. 10.
+755 Protokoll från SSR:s landsmöte i Gällivare 27/2-1/3 1963, bilaga 4, s. 49f, 54f.
+Den nordiska
+vattenkraftkommittén hade till uppgift att utreda Atlantprojektet som skulle innebära utnyttjandet av
+tecknades av anhållan till Same-Ätnam om bildande av ett naturskyddsutskott.
+ansågs viktigt att samernas naturkänsla fick komma till sin rätt i olika sammanhang.
+Man kunde lätt få "intrycket, att olika stockholmsanslutningar är de verkliga
+experterna i fråga om naturen i samernas land."756
+Den juridiska argumentationen trappades upp efter SO:s tillträde, på olika områden
+vässades rättighetskraven och alla former av exploateringsprojekt förekom på
+dagordningen.757 Detta kan också ha bidragit till ett avståndstagande gentemot en del
+av de organisationer som i början av undersökningsperioden delade intresset om att
+skydda de strömmande vattnen.
+I ett remissyttrande om Rebnisjaures reglering där
+SSR ställt sig bakom rennäringsnämndens yttrande, underströks återigen att samer
+måste betraktas som närboende, att företaget var otillåtligt och att denna sjö blivit
+"bortglömd" av naturskyddet i fredsöverenskommelsen i Sarek.
+I argumentationen kan
+ett avstånd till det övriga naturskyddet spåras då man uttalade att samernas och orts-
+befolkningens naturkänsla borde "tillmätas större vikt än standardåsikter, medförde
+från andra delar av landet."758 Av meddelade yttranden från Norrlands naturvärn till
+Lennart Wallmark, kan tydas att denna förening vägde in och enade sig med SSR:s
+strävan att skydda viktiga sjöar inom renskötselområdet.759
+Samernas rätt till land och vatten
+"När vattenlagen kom till torde de omfattande vattenregleringarna i fjälltrakterna inte
+ens varit påtänkta" uttalar Park i sin artikel "Rensamernas rättskrav".
+Det framstår
+som en underdrift och närmast ett ursäktande av vattenlagstiftarnas etniska blindhet,
+då utredningar under 1900- och 1910-talet om vattenkraftresurser talade för Norrland
+som ett framtidsland på området.760 Att de som utredde frågan hade mindre kännedom
+om, eller nonchalerade vilka rättigheter samerna hade i området, är uppenbart då ren-
+skötseln inte omnämndes.
+Frågan kan hänföras till det osäkra rättsrum som
+renskötseln förlänades i förhållande till industriell exploatering där gruvdriften tidigt
+nonchalerat renskötselns existens.
+Men att Porjus, Suorva och Harsprånget var
+vattenkraft i Torne och Kalixälvar där en överledning av bland annat Torneträsks vatten till Rombaksbotn
+kraftverk på norska sidan.
+Vattenkraften i Torne och Kalix älvar 1962.
+756 Protokoll från SSR:s landsmöte i Gällivare 27/2-1/3 1963, bilaga 4, s. 60.
+758 Protokoll från SSR:s landsmöte i Karesuando 3-5/3 1965, bilaga 4, s. 97.
+759 ÁA, LW, F:15, G:1 Västerbotten vattenreglering 1955-1964, Skrivelse från Erik Thomasson till
+Gejmåns kraftstation och Abelvattnets reglering 15/12 1964, Skrivelse från Erik
+Thomasson till SNF ang.
+Abelvattnets reglering 15/12 1964.
+760 Protokoll från SSRs landsmöte i Vilhelmina 8-11/3 1961, bilaga 9b "Rensamernas rättskrav"; Betänkande
+afgifvet den 17 mars af den för utredning beträffande vissa staten tillhöriga vattenfall af Kungl.
+Maj:t den 9
+planlagda innan vattenlagen, eller under tiden vattenlagens bestämmelser kom till, är
+ett faktum mot bakgrund av de dokument som återfinns angående dessa företag.
+Park var konfrontativ i sitt skrivande kunde det i här fallet även framhållas
+lagstiftarens underlåtenhet med tanke på kunskapen om att kraftresurserna fanns i
+renbetesområden.
+Men Parks försiktighet och ursäktande kan också tolkas som
+strategisk i en förlitan till rättssamhället, för att nå någon vart i praktiken efter att vissa
+koloniala förhållanden ådagalagts:
+Men det är inte nu i sanning tids nog, att den [§5] snarast möjligt kommer
+bort ur renbeteslagen och ersätts av en paragraf som ger rensamerna full
+rättvisa så att varje lappby får befogenhet att uppbära ersättningar för sina
+fördärvade
+renbeten,
+fått
+penningvärde
+genom
+deras
+egen
+renskötselrörelse.
+Vad som nu sker i Sameland med stöd av sistnämnda
+paragraf är ju - beklagligt nog en form av kolonialism, som inte anstår vårt
+rättssamhälle.761
+Frågan om befästandet och höjandet av samernas rätt till land och vatten var intimt
+förknippat med alla
+aktuella
+vattenregleringsfrågor.
+I en diskussion
+vattenlagsutredningen ställdes frågan varför Vattenfall i ansökningar inte utredde ut-
+byggnadernas inverkan på rennäringen, då ett statligt bolag troligen planerar tio år i
+förväg.
+Utredningarna borde vara klara för domstolen att ta ställning till vid tillåtlig-
+hetsprövningen, istället för att sättas på prövotid som om man inte visste att
+rennäringen fanns.
+Detta förhållande hade gett vattenbyggarna ett konstant övertag.762
+Jämtlandssamer var oroliga över att en ny renbeteslaglagstiftning kunde rycka undan
+de rättigheter som trots allt ändå fanns och orsaka en allmän försämring.
+landsmötet kom ändå överens om att arbeta för kravet att samernas rätt till land och
+vatten befästes genom ny lagstiftning.763
+Riksdagen beslutade 1962 om att avsätta Padjelanta som nationalpark och samtidigt
+godkändes ytterligare intrång i Stora Sjöfallets nationalpark för dämningen av
+Satihaure.
+Men de avtalade vattendragen som ingick i Freden i Sarek respekterades.764
+Regeringen lade samma år fram en proposition gällande rennäringens organisation
+som ledde till att lappfogdetiteln avskaffades, efter att frågan i omgångar påtalats från
+SSR.
+Förste konsulent i renskötselfrågor blev den nya titeln och på ett centralt plan tog
+761 Protokoll från SSRs landsmöte i Vilhelmina 8-11/3 1961, bilaga 9b "Rensamernas rättskrav", s. 4f.
+762 Protokoll från SSR:s landsmöte i Arvidsjaur 14-17/3 1962, § 27, s. 22f.
+lantbruksstyrelsen över ansvaret för renskötselfrågor och blev huvudman för
+Den stora förändringen var att en rennäringsnämnd tillsattes som be-
+stod av representanter för SSR och renskötseln.
+Denna nämnd som existerade framtill
+1971, gav samerna en viktig kontaktyta gentemot de centrala myndigheterna, vilket
+successivt stärkte SSR:s position som ett remissorgan för samer.
+I nämnden arbetade
+man också med att ändra terminologin, exempelvis användes rendriftsväsendet istället
+för lappväsendet, och sameby användes istället för lappby.765
+Samtidigt som den statliga hegemoniska objektiviteten ifrågasattes angående
+gruvdrift, där kronan var både utredare och beslutare i skaderegleringsfrågan, uppstod
+en kontrovers under 1964 års landsmöte om opartiskhet inom SSR och den samiska
+Riksförbundet hade ansökt om de villkorsmedel från Suorva som i ett
+"kungabrev" avsatts för utredningar om renskötseln.
+Detta för att bemöta länsstyr-
+elsens äskande om samma pengar för särskild konsulentverksamhet.
+Företrädare för
+de berörda lappbyarna motsatte sig det faktum att samekonsulenten inte kontaktat
+dem innan ansökan skickades in.
+Men medlen hade oavsett SSR:s agerande gått till
+länsstyrelsens verksamhet.
+Byarna ansåg att det var lämpligast då samekonsulenten
+måste betraktas som partisk, vilket visar att en stundtals hård självrannsakan riktades
+inåt den egna gruppen, som också bottnade i en upplevd bristande kontakt mellan
+byarna och riksförbundet.
+SO underströk att länsstyrelsen inte använt pengarna till de
+utredningar som avsågs i kungabrevet, vilket skulle blivit fallet om SSR erhållt medlen.
+Samekonsulenten tillade att man givetvis omedelbart skulle samarbetat med byarna
+om vad som skulle utredas, ifall SSR hade fått pengarna.
+Trots att SSR årligen skulle
+informeras om utredningsarbetet hade ingen årsberättelse inkommit, och landsmötet
+beslutade att högre krav skulle ställas på denne utredares årsberättelse till SSR.766
+Vid nästföljande landsmöte redogjorde 1964 års rennäringssakkunnigas ordförande
+vattenrättsdomare Lennart af Klintberg för utredningsuppdraget.
+Enligt denne var det
+numera "inte så mycket kvar av den individuella renskötseln" som utgjort grunden för
+Ett väsentligt kollektivt utnyttjande av renbetesmarkerna förekom
+istället och det krävdes en ökad befogenhet gällande renskötselns egna angelägenheter
+i en kollektiv driftsform.
+Utredningen skulle även överväga lappväsendets fortsatta
+existens samt se över ekonomiska stöd som borde utgå från det allmänna.
+Principen
+var att näringen skulle jämställas med andra näringar i landet.
+Utredningen fick dock
+inte avskaffa samernas uteslutanderätt till renskötseln eller ge sig i kast med frågan om
+samernas särskilda rättigheter i förhållande till kronan och andra rättsägare,
+alltså den under senare tid livligt diskuterade frågan, huruvida renbetes-
+markerna är kronomark eller tillhör samerna i en eller annan form.767
+Rättegångarna kring Altevatn i Norge och Oldens kraftverk i Sverige hade troligen att
+göra med detta uttalande.
+Året därpå skulle också samtliga samebyar och SSR lämna
+in en stämningsansökan mot staten om bättre rätt till vissa skattefjäll i Jämtlands län,
+det så kallade Skattefjällsmålet.
+Motstående intressen och medintressenter i samma gestalt
+När det gällde turistväsendet visar exempelvis 1966 års landsmötes diskussion om
+turism, fiske och jakt inom sameallmänningen svårigheter när det kom till de samiska
+STF:s ordförande Halvar Sehlin menade att turism inte kunde vara en
+form av exploatering.
+Sehlin talade utifrån en uppfattning om att "hävda rättigheten
+för alla landets invånare att få uppleva svensk natur i alla delar av landet",768 oavsett
+om "naturen" som den formats av samerna egentligen borde betraktas som samisk och
+belägen utanför den rättighetsdomän dit man kunde räkna "alla delar av landet".
+Särskilt med tanke på den undanträngda ställning renskötseln hade i jämförelse med
+andra näringar, som exempelvis gavs utrymme i vattenlagen och erhöll statsbidrag
+utöver vad som kom av direkt exploatering.
+Anders Åhrén påtalade att renskötseln inte
+var emot turism, rätt skött kunde den ge inkomst till samebefolkningen som måste
+lämna renskötseln.
+Åhrén menade dock att från kommunalt håll hade turismens
+guldkronor tillmätts större värde än andra näringar.
+Ruong framhöll STF:s goda vilja
+att "samerna inte bara skall vara som reklamprojekt utan som yrkesutövare i det
+svenska samhället", det skulle inte bero på rena tillfälligheter att samarbete uppstod.
+Tvärtom måste samarbetet organiseras och det var även samernas skyldighet att
+representera när tillfälle gavs.
+Men samerna måste ha en fast rätt att falla tillbaka på
+och inte bara lita på "snälla försäkringar från kommunalmän".769
+Gällande Vindelälven som diskuterades under mötet, ansåg Lennart Wallmark att
+samerna låtit advokater agera och motståndet uppfattades som "en kamp från Umeå,
+universitetet, från Lycksele och ifrån alla möjliga friluftsälskare".
+Om renskötsel-
+näringen i det området skulle kunna leva såsom samerna hade rätt att få leva av sin
+näring, måste de slåss för vattnen på ett nytt sätt.
+Tärna hade mjölkats klart på
+767 Protokoll från SSR:s landsmöte i Karesuando 3-5/3 1965, § 48, s. 53f.
+768 Protokoll från SSR:s landsmöte i Lycksele 1966, § 10, s. 17.
+vattenkraft och skulle turism och renskötsel överleva i Tärna måste ett nytt kommunalt
+försvar föras för exempelvis Abelvattnet.770 Häradshövding Thomasson ventilerade
+missnöje då han framhöll att organisationer "utifrån" hade argumenterat att många
+ingrepp inte borde tillåtas då det drabbar renskötseln för hårt, men "Så har man då ett
+tu tre fått reda på, att de berörda samerna slutit avtal med sökanden i vattenmålet."771
+Thomasson ansåg att de av utbyggnaderna berörda personerna torde ha större möjlig-
+het att få gehör för ett motstånd än utifrån kommande, samtidigt som han ifrågasatte
+de drabbade renskötarnas rätt att själva sluta avtal.
+SO pekade på problemen som
+gällde just rensamerna: för att få personliga ersättningar kunde de inte motsätta sig
+regleringen utan måste göra upp avtal med utbyggaren.
+Annars fick de sin ersättning
+instoppade i fonder, ersättningar som var självklara för bönder om de drabbades.772
+Under 1964 ledde SSR:s krav på en revidering av renbeteslagen till att en kommitté
+tillsattes.
+Men riksförbundets önskan om en juridisk bevandrad person, nämligen
+sameombudsmannen, som representant i utredningen tillgodosågs inte.
+Renskötande
+samer skulle få en representant och flera av styrelseledamöterna tillfrågades.
+Dessa
+höll sig trogna mot styrelsens beslut och det ledde till att en same utanför SSR anlitades
+av regeringen.773
+Vid landsmötet 1965 informade rennäringssakkunnigas ordförande om utredning-
+Med uttalandet att renskötseln utövades mest i kollektiv form, formulerades från
+början betänkandet att utgå från ett nuläge och hur man redan tänkt sig att renskötseln
+skulle rationaliseras.
+Att diskutera renskötselrättens ursprungliga form som kom till
+uttryck i förarbeten till RBL 1886, fanns inte med på agendan.
+Därmed undanhölls
+diskussionen gällande äganderätt till land och vatten med argumentet att dessa frågor
+var pågående mål under domstolsprövning.
+Kvar för utredarna att arbeta med fanns
+frågorna om lappväsendet som myndighet och det ekonomiska stödet.
+I likhet med hur
+problemen representerades i renbetesmarkutredningen och renutredningen, kan
+SSR:s hjärtefrågor ses strypta i sin linda.774
+770 Protokoll från SSR:s landsmöte i Lycksele 1966, § 12, s. 39.
+"Den nya rennäringsutredningen" I Sf 1964:6-7, s. 107; Jonas Åhrén, "Önskemål
+om samernas represenation i kommittén för översyn av renbeteslagstiftningen och omorganistation av
+renskötselnäringen" i Sf 1964: 8-9, s. 147f.
+774 För Renutredningen se SSR:s landsmötesprotokoll 1954; SSR:s Extra landsmötes protokoll 1960, Bilaga A
+I slutet av 1967 debatterades "samefrågan" i Sveriges Radio och återgavs i Sf av
+Torbjörn Eriksson som en "svag radiodebatt om samerna".
+Det åstundande
+betänkandet från de rennäringssakkunniga var givetvis ett tema tillsammans med
+samernas allmänna rättsställning.
+SSR:s ordförande Anders Åhrén inledde debatten
+med att underrätta om att samerna inte fick föra sin egen talan inför domstol utan att
+Kammarkollegiet skötte detta.
+Trodde jordbruksministern Erik Holmqvist att ett
+statligt ämbetsverk kunde tillvarata en parts rättigheter då staten i princip stod på
+andra sidan skranket?
+Jordbruksministern betonande att staten även i framtiden utan
+tvivel skulle stå som ägare till nämnda områden, och att det var att flytta befogenheter
+från en myndighet till en facklig organisation om samerna skulle ges ett eget, stats-
+avlönat ombud.
+Eriksson ansåg detta vittna om ministerns föga känsla för samernas
+behov av "en starkare rättslig ställning och en förhandlingsposition."775 Synen på
+samerna som renskötare höll i sig, men gavs nu, i takt med tiden, en arbetslivs-
+framtoning till skillnad från den mer näringskulturella föreställning som genomsyrade
+myndigheternas syn i början av 1900-talet.
+Nikolaus Kuhmunen lyfte frågan att samerna borde få insyn och medbestämmande-
+rätt gällande lappfondens medel.
+Om det var samernas pengar, borde de få insyn och
+beslutsrätt.
+Jordbruksministern verkade betrakta pengarna som statens tillgång.
+Eriksson ansåg att ministerns uttalande om lappfonden var anmärkningsvärda efter-
+som han verkade medveten om det orättvisa i systemet, samtidigt som han retirerade
+och ansåg det nuvarande systemet vara tillfredställande.
+Förslaget var ju att
+lappfonden skulle få ny styrelse med en sannolik samisk representation.
+Ministern
+framställde SSR som ett orealistiskt alternativ i fråga om beslutsinstans för
+lappfondsmedlen, och som informatör och rådgivare istället för lappväsendet.
+i praktiska hänseenden som man borde bereda samerna mer självständighet så att
+beroendeförhållandet, som genom det statliga förmyndarskapet var intimt förknippat
+med fogdesystemet, kunde ändras.
+Bara för att titlar byttes från fogde till konsulent,
+betydde inte att förmynderiet upphörde eller ändrade karaktär.
+Visst borde statlig
+förvaltning även i framtiden ge information och råd i rennäringsfrågor, men det måste
+minskas betydligt, kanske helt försvinna och föras över till lantbruksnämnderna.776
+Landshövdingen i Norrbottens län, Ragnar Lassinantti antydde att renskötarna
+borde vara tacksamma för lappfonden som var till gagn för rennäringen vid
+katastrofer.
+Eriksson avfärdade inlägget då frågan handlade om vem som skulle
+bestämma och ha inflytande över fonden.
+Jämförelsen som Lassinantti hade gjort med
+775 Eriksson, Torbjörn, "Svag radiodebatt om samerna" i Sf 1968, 1-2, s. 10f.
+kommuners regleringsmedel ansågs omotiverad då kommuner inte hade någon rätt till
+ersättning i samband med vattenregleringar.777
+Att samernas rättigheter betraktades som ett intresse bland andra utan någon
+särskild status blir tydligt vid debatten om storsamhällets exploatering av ren-
+beteslanden.
+Där ställdes frågan om det fanns någon gräns för när samhället avstod att
+utnyttja rikedomar inom renskötselområdet, vilket besvarades av ministern med nej,
+det fick avgöras från fall till fall, och vägande mellan det allmänna samhällsintresset
+och samernas intressen, som definierades som "ett mera begränsat näringsintresse".
+Eriksson lyfte upp att det i många fall handlade om att vad som kan ligga i samhällets
+intresse kan utradera en hel samebys existens, samtidigt som samerna inte kunde
+använda sig av de sanktionsmöjligheter som andra grupper, eftersom rösträtten var av
+noll värde för de samepolitiska frågorna, och strejk snarare skulle leda till en lättnad
+för myndigheterna.778
+Lassinanti ansåg att samernas självbestämmanderätt var en akademisk fråga, man
+ville inte ge samerna en reell möjlighet att tampas med motstående intressen, vilket
+enligt Eriksson berodde dels på oförståelse för en minoritets situation i ett omgärdande
+"armbågssamhälle", dels på ett hänsynstagande till grupper som stod i intressekonflikt
+med samerna.
+Näringsfrågorna gavs stor tyngd, vilket inte var konstigt med tanke på
+att det var två socialdemokrater som var debattmedverkande.
+Genom att resonemanget kopplats med en uttalad ambition att lösa samernas
+näringsproblem bibringas lyssnaren den föreställningen att Holmqvist och
+Lassinantti är långt mer prosamiska än vad de i verkligheten är .779
+Näringsfrågornas vikt och dess översättning till rationaliseringstermer hade
+accentuerats på grund av vattenkraftutbyggnaden.
+Men myndigheterna såg inte att
+bakomliggande orsak kunde vara just att man inte tagit tag i rättslösheten, vilken i
+grunden banade väg för den exploatering som nu krävde att näringsfrågorna och
+rationaliseringen blev det enda ledmotivet.
+Kärnan var att ta tag i rättsfrågorna först
+eftersom de hängde samman med de övriga.
+Rationalisering och näringsfrågor ställdes
+fortfarande under en statlig förmyndaregid.
+779 Eriksson, Torbjörn, "Svag radiodebatt om samerna" i Sf 1968, 1-2, s. 12f
+Abelvattnet
+Sjön Abelvattnet, Aepienjaevrie, inom Tärna kommun var liksom Vindelälven ett av
+de i naturskyddets fredsöverenskommelse utsålda objekten.
+Det hindrade dock inte
+SSR och Norrlands Naturvärn att agera i frågan eftersom de inte hade undertecknat
+uppgörelsen.
+Regeringen beslutade 1965 att Abelvattnet skulle regleras och skarp
+kritik riktades mot lantbruksstyrelsen för den alltför korta utredningen som utfördes.
+Även kammarkollegiet som beskyddande instans riktade kritik mot Vattenfalls-
+Brådskan med utbyggnadsarbetena tolkades i Samefolket som att Vatten-
+fallsstyrelsen var ivriga att skapa sysselsättning åt sin överflödiga personal.780 I
+Västerbottens-Kuriren uppmärksammades utbyggnaden som ett exempel på den
+partiskhet som hela det statliga exploateringssystemet utgjorde med Kungl.
+fallsstyrelsen, vattendomstolens underställning till regeringen, och slutligen samernas
+ofrivilliga beroende av kronoorgan och statliga myndigheter för utredning av för dem
+viktiga frågor.
+Tidningen undrade vidare ifall brådskan i målet kunde vara föranledd
+av en "bakomliggande utbyggnadsplan" upprättad inom Vattenfall, varför annars hasta
+fram Abelvattnets reglering?
+Målet borde rimligen gå tillbaka till vattendomstolen för
+grundligare undersökningar.781 Om det nu framstod som bråttom kan man fundera
+över Samefolkets tolkning där det vidare anfördes att eftersom "Sverige lider brist på
+arbetskraft" och om arbetsmarknadsstyrelsen hade medel för omskolning, vore det
+klokare att sätta in medel för omskolning av "överflödig arbetskraft inom
+vattenfallsstyrelsen än att sysselsätta dem på tvivelaktiga vattenregleringsprojekt" och
+därmed förstöra oersättliga naturvärden.782 Problemet för renskötarnas del var att
+regleringen kunde komma till stånd innan några villkor hade föreskrivits för den.
+hade uppvaktat regeringen för att understryka vilka inverkningar det skulle få för
+renskötseln och det var ännu osäkert om särskilda villkor skulle föreskrivas, och ifall
+SSR skulle bli kontaktade innan dessa bestämdes.783
+Suorvafyran
+Vid diskussionerna inför motståndet mot Suorvas fjärde dämning, visade sig svårig-
+heterna och anpassningarna kring fiskets bedrivande.
+De tre tidigare dämningarna
+hade successivt försvårat fisket, det hade funnits skyddade vikar och holmar där vinden
+kunde undkommas.
+Efter dämningarna kunde näten på grund av svårt väder bli
+781 "Klippt ur dagspressen" Sf 1966:5,s.
+782 "Samernas mening kommer till uttryck" Sf 1966:3-4, s. 70.
+liggande för länge med surnad fångst som resultat.
+När många vid jultiden 1958 hade
+fått pengar från Suorvaregleringarna, måste pengarna gå till investering i större båtar.
+Fiskearbetet blev tyngre och kapitalintensivare samtidigt som fiskarna blev mindre.
+Kvinnorna ansåg att fisket hade varit tungt i många år och yttrade oro över hur det
+skulle bli med ännu en reglering.
+Det var i stor utsträckning kvinnorna och de som
+kunde undvaras i arbetet med renarna som utförde det viktiga fisket.
+Kombinations-
+näringarna fiske och renskötsel möjliggjorde för människor att vara kvar i renskötseln
+men hur skulle det bli med ännu en reglering?784 Här framkommer, som vid
+regleringen av Burvattnet, hur omformandet av landskapet för storsamhällets syften
+drabbade kvinnor och bidrog till att förändra den traditionella näringssektorns
+arbetsdelning.
+Den nya arbetsdelningen premierade mansstyrkan i en helt annan grad
+än tidigare, vilket ställde kvinnor utan sysselsättning.
+Kvinnorna lämnade följaktligen
+näringen i högre grad, för arbete någon annanstans.
+Suorvas fjärde dämning beräknades tidvis överdämma en areal om 5 200 hektar.
+Det var nästan lika mycket som den areal om 6 700 hektar som hittills blivit överdämd
+genom Suorvamagasinet.
+Till största del skulle det drabba Sirkas sameby med 3 500
+hektar, medan Sörkaitums förlust var 1 700 hektar.
+Av dessa områden låg 2 600 hektar
+inom Stora Sjöfallets nationalpark.
+En allvarlig brist i rättshänseende enligt SSR, var
+att samer inte fick personlig ersättning vid utbyggnader genom domstol som bönderna,
+utan måste göra upp med utbyggarna.
+Samebyarna gavs tillfälle att underhandla med
+utbyggaren och Sörkaitum slöt ett avtal om ersättningar, medan Sirkas bestred
+tillåtligheten, vilket gjorde att de inte kunde få personliga ersättningar.
+I Samefolket
+framhölls Kammarkollegiums omyndigförklarande av Sörkaitums agerande, som
+innebar att de nådde ett avtal där byn fick ersättning i likhet med andra
+byaallmänningar, och ersättning som utgick också till enskilda renägare och med-
+lemmar efter en skala anpassad efter intrånget i det enskilda fallet.
+Sörkaitum yttrade
+även sin kritik mot kammarkollegiet, då kollegiet ifrågasatte att Sörkaitum ville
+använda medlen till rennäringens bästa, "motsvarande misstro skulle knappast
+uttalats ifråga om andra fria näringutövare".785 Sörkaitums agerande bör utifrån om-
+ständigheterna snarare ses som ett motstånd mot det statliga förmynderiet än en
+eftergivenhet för utbyggarnas.
+Kammarkollegium, i sin pastorala maktutövning, anade
+att de inte längre skulle få insyn och makt över lappfondsmedlen, som de ansåg borde
+tillkomma staten som beskyddare av renskötselns utövning.
+784 ÁA, LW, F: 15, D:1 Vattenregleringar Porsi 1956-1960, Anteckningar ang Porsi kraftverk, Om Suorva fyra,
+odaterat handskrivet blad, s. 2; Renskötseln, s. 5.
+785 "Det är dyrt att vara same" och Kraft, John "Suorvaregleringen" Sf 1966:11/12, s. 202-210, citat s. 210;
+"Klippt ur dagspressen" Sf 1966:5, s. 112f.
+Utbyggnaden var enligt SSR i ett remissvar till regeringen otillräckligt beredd,
+lantbruksstyrelsen hade gjort en för ytlig utredning där man å ena sidan fann
+regleringen otillåtlig enligt vattenlagen.
+Samtidigt hade man omintetgjort samernas
+förhandlingsposition med vissa uttalanden i tillåtlighets- och skadefrågorna.
+Sirkas kritiserade lantbruksstyrelsen, då den i ett senare yttrande uttryckt att man inte
+kunde motsätta sig företaget eftersom det hade betydelse för näringslivet ur allmän
+synpunkt och då torde inget hinder föreligga mot regleringen.786 Lantbruksstyrelsen
+framträder som en nyckfull instans, i fallen med Abelvattnet och Suorva gjorde de
+hastverk till utredningar som gynnade eller var stöpta i exploateringsprocessens gång.
+Det är då mindre förvånande att SSR i frågan om lappfondens framtida förvaltning i
+rennäringslagen, inte ville ha lantbruksstyrelsen som handhavare av fonden.787
+I slutet av 1966 diskuterades tre motioner om Suorvas fjärde reglering i riksdagen,
+eftersom Norrbygdens vattendomstol inte funnit regleringen tillåtlig då den orsakade
+för stor inverkan på samernas boplatser och näringsutövning i området.
+konstaterades att en diskussion om samernas reella och rättsliga problem med
+dämningen överskuggades av det fokus som lades på den pro-samiska aktiviteten i den
+tredje motionen.
+Motionen, som undertecknades av ledamöter för centerpartiet och
+folkpartiet, tog enligt Samefolket upp samernas självbestämmande i rätts- och avtals-
+Motionen innehöll yrkande på att riksdagen inte skulle besluta om in-
+trånget i Stora Sjöfallets nationalpark, vilket var en förutsättning för regleringen, innan
+samerna hade slutit avtal med Vattenfall.
+De två andra motionerna tog även upp frågan om att reglering inte fick inverka
+skadligt på rennäringen.
+Den ena motionen krävde Vindelälvens beskydd och att Stora
+Sjöfallets nationalpark nu blev så förstörd att en ny nationalpark borde inrättas någon
+annanstans.
+Inställningen hos SSR var att nya nationalparker ofta begränsade
+samernas rättigheter och användande av området.788 Den andra, som omtalas som
+"naturvännernas" motion, ansågs vara en kapitulation inför de ekonomiska
+intressena.789 Här kommer de olika synsätten till uttryck: för samerna blir ytterligare
+reglering ännu en katastrof eftersom området för dem fortfarande är ett av tidigare
+regleringar skadat men levande kulturlandskap och en hemmiljö, medan för natur-
+vännerna hade nationalparken redan fått "oreparabla" skador att den lika gärna kunde
+offras för att värna andra outbyggda vattendrag.
+Detta var ett svek som framhölls i
+786 Kraft, John "Suorvaregleringen" Sf 1966:11/12, s. 207.
+787 Samernas samepolitiska program 1969, s. 63, 65.
+788 Eriksson, Torbjörn "Samernas Vilja" i Sf 1967:2, s. 32.
+789 "Suorvaregleringen i riksdagen" i Sf 1967:1, s. 11.
+uttalanden av riksförbundet och i Samefolket, och att sveket innebar att naturvännerna
+förhandlade om områden som de närmast hade en instrumentell inställning till, utan
+hänsyn till att det försämrade förhandlingspositionen för samerna.
+För naturvännerna
+hade de outbyggda vattendragen och områdena skyddspotential endast i egenskap av
+sin orördhet.
+Tidigt i behandlingen av "Suorvafyran" hade som tidigare nämnts lantbruks-
+styrelsen utfört en utredning kring inverkningarna på renskötseln.
+Utredningen
+innehöll planer för en omläggning av näringen, vilket bakades in som kompensations-
+önskemål på så vis att själva regleringen blev förutsättningen för omläggningen, när
+omläggningen egentligen var konsekvensen av Suorvas fjärde dämning.
+Detta var
+något man vände sig starkt emot från SSR, och i den pro-samiska motionen framställs
+närmast ett misstroendevotum mot både lantbruksstyrelsen och kammarkollegium för
+kritiken mot samernas självbestämmande i egna avtal med utbyggaren.790 De berörda
+lappbyarna hade, för att få möjlighet att personligen disponera ersättningarna, inlett
+förhandlingar med Vattenfall.
+Sörkaitum hade slutit avtal om 3, 5 miljoner kr, men
+förhandlingarna mellan Sirkas och utbyggaren strandade.
+Regeringen gav tillstånd till
+regleringen i årsskiftet 1966/67 där Vattenfall måste betala 8, 5 milj.
+kr för intrånget
+och en särskild ersättning om troligtvis 6 milj.
+som skulle utgå till Sirkas lappby.791
+Vindelälven
+Vindelälven var som nämnts offrad i fredsuppgörelsen, men alltfler röster höjdes mot
+de tilltagna regleringarna som skulle dränka flera byar.
+Statens Naturvårdsnämnd slöt
+en överenskommelse med Vattenfall där vissa områden, som Tärnasjön och tillflöden
+uppströms Storvindeln, skulle skyddas från exploatering.
+Det framstod dock i pressen
+som om Vattenfall bara fått avstå från de mindre lönande projekten.
+Det stora och
+skadliga kvarstod och avtalet blev inte heller denna gång till gagn för renskötseln.
+Naturvårdsnämnden ansågs alltför eftergiven.792 Norrlandsförbundets Uppsala-grupp
+uppvaktade jordbruksministern och framhöll inverkan på rennäringen.793 SSR:s
+styrelse fick tillfälle att lägga fram samernas synpunkter för allmänna berednings-
+utskottet där man pekade på två problem, det första var bristande rättssäkerhet för
+samerna då de inte kunde få en personlig skadereglering genom domstol i likhet med
+bönderna.
+De renskötande samerna måste alltså före tillåtlighetsfrågans avgörande,
+790 "Suorvaregleringen i riksdagen" i Sf 1967:1, s. 13f.
+793 "Rennäringen och Vindelälven" Sf 1967: 3-4, s. 78.
+sälja sin rätt i ett avtal med utbyggaren.
+Det andra problemet rörde rationaliseringen
+av renskötseln och överdämd och skadad renbetesmark.
+Styrelsen förde fram att
+rationaliseringen kunde leda till att betesmark inte längre kunde användas då andra
+arbetsmetoder och större hjordar blev ett resultat av rationaliseringen.
+Det fanns
+anledning att skydda de fungerande områden som återstod, som även innehöll det
+bästa betet.
+När då rationaliseringens metoder ledde till bortfall eller mindre nyttjande
+av vissa marker, planerades vattenregleringar på de goda betesmarkerna och
+förlusterna blev därför än värre.794
+Allmänna beredningsutskottet gav i riksdagen sitt nej till Vindelälvens reglering
+I Samefolket refererades ett sammanträde i målet, samebyarna Semisjaur-Njarg
+och Svaipa hade fått göra som Sörkaitum, tvingats gå med på tillåtligheten av
+regleringen för att kunna sluta avtal som gav dem personliga ersättningar.
+SO ansåg
+att skadorna på betesmarkerna värderats för lågt.
+Även andra inslag i konsulenternas
+utredning var föremål för kritik, vissa kostnader hade inte tagits med och ersättningar
+hade satts för lågt.795
+I SSR:s framtidsprogram "Samernas vilja" 1967 samlades de resolutioner som
+förbundet fattat under de senaste fem åren.
+En av portalresolutionerna var att samerna
+måste få talerätt gällande sina kollektiva rättigheter i domstol eftersom kronan stod
+som både kärande och svarande.
+En annan viktig fråga var att likställa renskötseln med
+jordbruket i fråga om katastrofskydd.
+Riksförbundet hade även arbetat för att gruv-
+lagen skulle reformeras.
+När naturskydd och Suorvas fjärde dämning diskuterades
+underströk SO att vattenlagen var vida mer rättssäker än gruvlagen för renskötselns
+vidkommande.796
+Betänkande om rennäringslag
+I direktiven till betänkandet Rennäringen i Sverige omnämndes statliga kostnader och
+stöd som fanns för rennäringen, när lappfonden beskrevs nämndes inget om att den
+väsentliga delen av medlen i fonden kom från exploateringen av vattenkraften.
+Däremot nämndes intäkter från skogsdrift, upplåtelser från jakt och fiske men endast
+"ersättningar för skador på renbete m.m." Positiva effekter i form av intäkter kunde
+namnges medan de negativa aspekterna såsom skador inte skulle ges någon
+proveniens eller avsändare.
+Utredningens synliggörande och osynliggörande av frågor
+och historik blir en röd tråd för detta avsnitt.
+794 "Allmänna beredningsutskottet uppvaktas" i Sf 1967: 8-9, s. 149f.
+795 Lars Rensund "Från vattendomstolens sammanträde i Laisvall" Sf 1967: 11-12, s. 215.
+796 Protokoll SSR:s landsmöte 1967, s. 29f.
+Betänkandet innehöll några förslag som innebar självklara förbättringar, bland
+annat att kvinnor behöll sin renskötselrätt vid gifte med icke renskötselberättigad man,
+samt att skillnaderna mellan fjäll- och skogssamer togs bort.797 Det innebar en
+förändring av den statliga samepolitiska diskursen där en same definierats som
+(fjäll) renskötande man.
+Men det kan också ses som den pastorala maktutövningens
+svar på en oro för samebefolkningens fortbestånd då många kvinnor flyttade på grund
+av sysselsättningsbrist i den rationaliserade renskötseln.798
+Vid undantagande av mark skulle ersättningsprövningen flyttas från Kungl.
+Maj:t
+till en expropriationsdomstol vilket var en fråga som SSR hade arbetat för under flera
+Det blev i så fall expropriationslagens regler som skulle gälla vid bedömandet av
+värdet som togs utifrån minskningen av renskötselrättens värde vid intrånget.
+annan förbättring som i praktiken riskerade bli verkanslös var förslaget om skydd mot
+markanvändning till skada för renskötseln.
+Här ansåg utredningen att lagen borde
+jämkas mot den rådande situationen för den modernare rennäringen.
+Men för att inte
+hämma "utvecklingen inom renskötselområdet", inte minst för samernas eget bästa,
+inskränktes regeln till att gälla inom året-runt-området och på marker som "faktiskt
+nyttjas för renskötsel".799 Här framträder åter den ovanifrån kommande pastorala
+maktutövningen "i samebefolkningens eget intresse" samt ett undvikande av frågor
+kring repatriering eller återtagande av renskötselområden.
+Även förslaget om en
+fortsatt rätt för myndigheter att begränsa renbete inom vissa områden "för renbetets
+bevarande" eller "renskötselns främjande" vittnar om en kvardröjande syn på
+renskötarna som okunniga rörande vissa frågor.800
+Trots att samiska organisationer och samfälligheter föreslogs få större inflytande
+genom att en del av de uppgifter som åvilat lappväsendet överfördes till lappbyarna,
+gavs renskötarna ändå inte förtroende för det kollektiva och renskötselområdet som
+allmänning.
+Men begreppet "renby" som utredarna valt framför det föråldrade
+begreppet lappby ansågs från Samefolket vara mindre lyckat.
+Dessutom hade SSR och
+rennäringsnämnden börjat använda sameby som beteckning.
+Men grundtankarna,
+som sammanfattades i att samebyn skulle organiseras enbart med avseende på
+renskötselns behov samt att jordbruket skulle ange normerna, dels för rennäringens
+utövande, och dels för finansieringen av samernas organisationsväsende, ansågs stå i
+798 Mörkenstam 1999, s. 182; Se även Anna-Lill Ledman, Att representera och representeras 2012, s. 97.
+800 Ibid., s. 70f, citat se lagförslaget Kap 1, § 4.
+"bjärt kontrast" till den inriktning som SSR hittills hade arbetat för.801 Namnförslaget
+renby kan också ses med perspektiv i utredningens begränsning att inte gå in på
+markrättighetsfrågorna, vilket de ändå gjorde genom sitt ordval.
+Renby-begreppet
+osynliggjorde de rättigheter och den historia som begreppet lappby och sameby, enligt
+SSR, vilade på.802
+De sakkunniga föreslog att renbyn inte skulle ägna sig åt någon annan ekonomisk
+verksamhet än renskötsel av anledningen att man inte ville "blottställa de enskilda
+samerna för ekonomiska risker" genom att ifall en viss verksamhet misslyckades,
+kunde det gå ut över rennäringen.
+Ville man syssla med annan ekonomisk verksamhet
+gick det ju att bilda handelsbolag, enkelt bolag eller ekonomisk förening.803 Det var
+emellertid just ekonomiska risker som ändå förelåg eller åtminstone hade gjort det
+innan omställningen.
+Utredningens ordförande af Klintberg presenterade förslaget vid SSR:s landsmöte
+En av frågorna berörde varför formuleringen "områden för samernas uteslut-
+ande begagnande" hade tagits bort i utredningens föreslagna lagtext.
+Förklaringen "av
+praktiska skäl" kan knappast ha insett att det var en oerhörd skillnad med "rätt till..."
+och "uteslutande rätt".
+Enligt utredningen skulle Kammarkollegiet, som förde kronans
+och det allmännas talan, föra kronans ägaretalan och talan för den nuvarande
+generationen i renbyn rörande nyttjanderätt.
+Samerna borde, enligt betänkandet,
+själva avlöna sin ombudsman i likhet med andra näringar.
+Förslaget om lappfonden
+överensstämde inte med lagutskottets rekommendationer, eftersom utredarna hade
+starka sympatier för tanken på att samerna skulle bestämma över lappfondens medel.
+Men den lösning man tänkt sig föreföll sedan olämplig då den tillkommit för rensköt-
+selns förkovran och det skulle behövas olika organ för att ta hand om de olika
+uppgifterna: rationaliseringsfrågorna och arbetsmarknadsmedlen.
+Medelsanvänd-
+ningen borde därför centraliseras till lantbruksstyrelsen.
+Inflytandet över medlen till-
+försäkrades sedan samerna, inte på grund av att de var medlens ägare utan för att
+samtliga dessa tillgångar var specialdestinerade.
+Utredarna ville inte skriva in en aktör
+- SSR och landsmötet - i lagstiftningen som bestämde för samerna: "Den sortens för-
+mynderi" ville man få bort.804 Ändå ville man få Lantbruksstyrelsen till överinseende
+vid fondsmedelns användning.
+802 Samernas Samepolitiska program 1969, s. 33.
+Betänkandet SOU 1968:16 använder både lapp och same,
+samer företrädesvis när hänsyftning sker åt samerörelsen.
+Utredningen hade inskränkt sig till de frågor som handlade om rennäringen men
+hade förordat ett upprätthållande av jakt- och fiskerätt i 10 år för de samer som måste
+söka sig ut på annan arbetsmarknad.
+Att rationaliseringstänkandet och förslagen till
+avgångsvederlag som skulle minska antalet renskötande med nästan 30% torde få
+inverkan på sådana frågor verkar inte ha tagits på fullt allvar i utredningen.
+I en debatt
+under landsmötet 1968 om betänkandet beklagade Anders Åhrén att SSR inte varit
+representerat i utredningen.
+Rättsfrågornas åsidosättande var en allvarlig brist.
+Medan
+Norge erkände "alder tids bruk" - urminnes hävd, utgick lagen i Sverige från tanken att
+samerna fått sin rätt genom 1886 års RBL.
+Dessutom tilläts samerna endast få makt
+mot samerna själva, inte en reell samisk makt på riksplanet, genom att byastämman
+föreslogs få befogenhet att begränsa antalet renskötande medlemmar i byn och
+medlemmarnas renantal.
+Snarare borde en utredning om minskningen av antalet
+renskötande samer initieras och konsekvenserna för samekulturen.
+I frågor om
+begränsandet av antalet renskötande medlemmar skulle beslut hellre ske genom högre
+instans.
+I sitt remissyttrande kom SSR att förespråka möjligheten för icke renskötande
+samer att upptas som stödjande medlem i sameby.805
+En annan inskränkning av samernas självbestämmande i förslaget var att
+rennäringsnämnden, som bestod av samer eller representanter för SSR, föreslogs
+ändras till en rennämnd med en minoritet samer.
+Utredarna ansåg det inte vara en
+försämring, samerna skulle tvärtom kunna få ökat inflytande.806 På landsmötet ansågs
+detta visa att samerna inte tycktes få något forum ovan byaplanet.807 Minoritets-
+representation i rennämnden blev en försvagning.
+Här riskerade utredningen att
+anamma en söndra-och-härska teknik som kunde medföra splittring inom samebyar
+och samiska samhällen, vilket i förlängningen legitimerade en fortsatt pastoral makt-
+utövning.
+Genom att neka SSR ett statsavlönat ombud och samer en jämställd
+representation i rennämnden och samefonden, vilket utredningen i och för sig
+förordar, undviker lagförslaget att ge ett reellt inflytande till den samiska befolkningen.
+Nikolaus Kuhmunen ansåg att den nya lagen klippte bort de icke renskötande
+samerna eftersom vissa grupper inte längre fick ha skötesrenar.
+Sixten Persson anförde
+att de icke renskötande också behövdes, renskötarna kunde inte ensamma bära upp
+kulturen, det borde både finnas ekonomisk och kulturell trygghet.
+Kuhmunen menade
+att lagförslaget förstärkte den statliga administrationen och undvek att stärka den
+samiska positionen.
+Per Idivuoma förvånades över att utredarna inte upptäckt att
+samepolitiska program 1969, s.
+807 Samernas Samepolitiska program 1969, s. 19.
+samefrågan inte enbart var en näringsfråga, men de hade dock i sina direktiv blivit
+begränsade till näringsfrågorna.
+af Klintberg underströk att rättsfrågorna, kultur-
+politiken och samernas minoritetsposition i relation till storsamhället inte hade ingått
+i utredningsuppdraget.
+En skillnad i synsättet mellan SSR och utredningen är att samebyn som menighet
+och deras urminnes rätt, att kollektivt och enskilt utöva vissa näringsfång, måste ges
+plats i lagtexten.
+Det var ett rättsutrymme samebymedlemmarna inte skulle behöva
+starta bolag för.
+Man ville inte bara likställa rennäringen med andra näringar, utan
+även samebyn med andra menigheter och samfälligheter, samt att hänsyn måste tas
+till "samefrågan" i ett större perspektiv.
+Under 1966 inleddes på allvar prövningen av samernas rätt inför olika domstolar.
+Förutom att Skattefjällsmålet inleddes, hade Mellanbygdens Vattendomstol avvisat de
+krav på fallhöjder inom Saxälvens flodområde som samerna framställt i anledning av
+Dabbsjöregleringen.
+Motiveringen var att samebyar inte inför domstol kunde bevaka
+intressen som låg utanför renskötselbedrivandet.809 En tydlig hänvisning till ett
+kolonialt system som utsläckte renskötande samers rätt till vissa, för industrin
+intressanta, naturresurser inom sitt åretruntområde.
+I målet om Lossen hade Högsta
+domstolen året innan beslutat att kammarkollegiet skulle tillvarata samernas
+intressen.810
+I Altevatnmålet om svenska samers överdämda betesmarker i Norge hade samernas
+talan bifallits men överklagats till Høyesterett och även renbeteskonventionen av-
+vaktade utfallet som kom i april.
+De svenska samerna förklarades äga civilrättslig rätt
+grundad på urminnes hävd till betesområdena i Norge.
+Den civilrättsliga grunden
+gällde också i förslaget till ny norsk reindriftslov.
+SSR menade att denna grund skulle
+även gälla i svensk renbeteslag.811 I Skattefjällsmålet var kronans formella ståndpunkt
+att samerna saknade behörighet att föra talan om sina civilrättsliga rättigheter, att alla
+äldre rättigheter klippts av på grund av renbeteslagarna.
+Kammarkollegiet menade att
+samerna hade att hålla sig till den rätt 1928 års lag gav dem.
+I ett gruvmål hade
+Ratukkagruppen inom Gällivare skogssameby tilldömts intrångsersättning genom
+vattenöverdomstolen.
+Det var en liten summa som dock var principiellt viktig eftersom
+rensamer i andra rättsfall inte ansågs taleberättigade till anspråk på renbetesmark.
+använde argumentet att kronan aldrig fört renar eller fiskat på de områden som
+810"Resolutioner vid 1965 års landsmöte i Karesuando" i Sf 1965:3-4, s. 43-47.
+811 Samernas samepolitiska program 1969, s. 64.
+berördes, att kronan kunde föra talan för samernas rätt.
+De rättsliga åtgärder som hade
+vidtagits mot samerna ansågs bära en kolonialistisk prägel, där lagstiftaren följde ett
+evolutionistiskt synsätt att samer betraktades som lägre stående, vars rätt inte skulle
+tilldömas någon högre valör.812
+Det blev tydligt att frågan om renskötselrätten inte kommenterades av alla
+remissinstanser och de som gjorde det uttalade sig i en riktning som inte var över-
+raskande.
+Medan Domänstyrelsen ansåg att "renskötselprivilegiet" var en nyttjande-
+rätt knutet till näringsutövningen, uttalade länsstyrelsen i Västernorrlands län att det
+var otillfredsställande att samernas disposition över renskötselområdena inte helt var
+fastslagen.
+De sakkunniga hade enligt Länsstyrelsen i Jämtlands län, rätteligen intagit
+statens ställning när det gällde spörsmål som också kunde härröras till de rättegångar
+om samers rätt som pågick.813
+Justitieombudsmannen gjorde en skrivelse till regeringen i början av 1966 om hur
+staten hanterade samernas rättigheter, vilken överlämnades till de rennärings-
+sakkunniga.
+I SSR:s remissyttrande över betänkandet framgår att vissa valda delar av
+JO:s skrivelse lagts in i betänkandet, medan de delar som preciserade samernas
+rättssäkerhetsproblem inte relaterades.
+JO förespråkade ett organ som kunde bevaka
+samernas rättigheter, dels för rennäringen i sin helhet men också för varje lappby.
+Lappväsendet och länsstyrelsernas "dubbelställning" underströks.
+Dessa myndighet-
+ers handlande kunde ibland svårligen uppfattas som opartiskt och långsamheten i
+agerandet var ofta till nackdel för samerna.814 Denna risk för byråkratisk partiskhet
+och tröghet togs inte upp i betänkandet, snarare fördjupades byråkratin då rennärings-
+nämnden föreslogs att bli en rennämnd med minskat samiskt inflytande.
+JO noterar också samernas absoluta vetorätt i 1898 års RBL gällande upplåtelser
+för bete, slåtter och grustäkt, samt lagstiftarens övervägningar om att detsamma skulle
+gälla för jakten och fisket, vilka emellertid kom att omgärdas av svagare vetorätt för
+rensamerna.
+Inom ramen för den agrarkoloniala diskursen fick samerna en vetorätt
+som inte skulle utsträckas till att gälla vad som definierades som samhällsnyttigt inom
+den industrikoloniala diskursen.
+Det kan kännetecknas av införande av § 5 i 1928 års
+RBL några decennier efter gruvetableringen i Kiruna.
+Den bakvända historieskrivningen i betänkandet kritiserades av SSR.
+Ett exempel
+är att lappbyarna i utredningen föreslås upphöra när renbyarna trädde i kraft, vilket i
+remissyttrandet anses som allvarligt och att det kunde innebära avklippta rättigheter
+812 "Samernas rätt i domstolarna" i Sf 1968: 3-4, s. 43.
+813 "Remissinstanserna och betänkandet" i Sf 1968: 10-12, s. 186f.
+814 Samernas samepolitiska program 1969, s. 19-22.
+bakåt i tiden.
+Utredningen utgick från att lagstiftaren med 1886 års RBL instiftade
+lappbyområden som om dessa områden och rättigheter inte förut existerat.815
+Liknande argument kan riktas mot beskrivningen av områdena som förlorades genom
+avvittringen i Jämtlands och Kopparbergs län, vilka genom kungliga brev i slutet av
+1800-talet upplåtits till renskötsel, där repatrieringen av land omskrivs till en
+utvidgning av renskötselområdet.816 Som om ingen renskötsel utövats där tidigare, ett
+synsätt som även återfinns i Renbetesmarkutredningen.
+Utredningens skrivning om
+lämpliga lappbyindelningar817 visar också en historieskrivning som subtilt fråntar
+samerna deras självständiga organisering, till fördel för statliga myndigheters
+ingripanden och privilegieförläning.
+Lappväsendet följde ibland motsägelsefulla idéer då det å ena sidan var satt att skydda
+och bevara renskötseln, men å andra sidan i många ageranden utgick från att
+renskötseln måste vika undan ifall jordbruk eller industri krävde det.
+Patrik Lantto har
+framhållit lappväsendet som både industrialiseringens tillskyndare och renskötselns
+försvarare, där lappfogdarna underströk att utbyggnaderna skedde på statlig mark.
+blev emellertid, allteftersom tiden gick och effekterna framträdde, mer benägna att
+hålla med om att viss kompensation skulle ges till de samer som drabbades.
+kanske främst den rationaliserade renskötseln som lappväsendet kom att försvara,
+åtminstone vid slutet av 1950- och början av 1960-talet.
+Lantto menar att utredningen
+om vattenkraftens inverkan på rennäringen i Västerbottens län 1960 fann att det skulle
+ge djupgående effekter på näringen, men att ifall skadeförebyggande åtgärder
+genomfördes skulle de negativa effekterna ändå bli begränsade.
+Utbyggnaderna kunde
+tvärtemot välkomnas, då de åtminstone från lappfogden i Jämtlands län Bror Ejdemos
+perspektiv, underlättade en omställning till andra sysselsättningsområden.818
+Kvardröjande idéer i styranderationaliteten hos myndigheter, främst föreställ-
+ningen om statens äganderätt till renbetesmarker och den därmed sammanhängande
+idén om samernas renskötselrätt som ett privilegium givet av staten, påverkade
+lappfogdarnas ämbetsutövning.
+Ännu ett motsägelsefullt uttryck för den industriella
+kolonialismens styranderegim, som tar stöd från den agrarkoloniala diskursen och den
+pastorala maktutövningens etos, är att rennäringen - mitt i renskötselns
+815 Samernas samepolitiska program 1969, s. 33f.
+rationalisering - aldrig helt blir betraktad som en näring, även om lappfogdarna slut-
+ligen förordar detta tillägg i vattenlagen.
+Det främsta exemplet är det faktum att
+rennäringen aldrig blir inskriven i vattenlagen jämte jordbruk, skogsbruk, fiske och
+flottning.
+När det däremot gällde aspekter som förenklade "samefrågan" för
+myndigheter fungerade det utmärkt att betrakta och begränsa frågekomplexet till en
+fråga som kretsade kring renskötselnäringen - som inte betraktades som näring i
+egentlig mening - och jämställa med och utsätta den för konkurrens med andra
+näringar, utan att samerna först fått igenom sina grundläggande krav på själv-
+bestämmande.
+Den diskursiva styrkan hos idén om att renskötseln måste vika undan om
+samhällsutvecklingen krävde det, var grundad i en syn som övriga institutioner, vilka
+lappväsendet samverkade med, också företrädde.
+Det kan förklara varför frågan om ny
+betesmark som reell kompensation inte blev aktuell, eftersom det inkräktade på andra
+statliga och privata ambitioner i området som värderades högre.
+Att inte erbjuda mark
+som kompensation, kan då ses som en del av en rationaliseringspolitik gentemot
+renskötseln, som förde med sig en avvecklingspolitik mot de samiska rättigheterna och
+renskötselrätten kan därför ses rationaliseras.
+Någon annan ekonomisk verksamhet än
+ren-skötsel skulle heller inte få bedrivas utifrån renbetesrätten, vilket inskränkte
+rättighetsutövandet och utvecklingsmöjligheterna för de personer som kom att förlora
+lappbymedlemskapet.
+Den industriella kolonialismens styrande framtvingar på så vis
+en omvandling som är mer genomgripande och oåterkallelig, inte bara i landskapet,
+utan även för samiska rättigheter på tröskeln till de samiska aktörernas frigörelse från
+det koloniala förmynderiet genom den nya rennäringslagen.
+Det innebär också att
+både samer utanför och innanför samebyarna återskapas som koloniala subjekt i en
+process som kunde verkat avkolonialiserande.
+Men diskussionen om äganderätt till
+land och vatten blev avfärdade i rennäringsutredningen.
+De förhoppningar som hade
+fästs vid ersättningar i bestående värden kom att avsmalnas till kompensationer i
+skadeförebyggande åtgärder.
+Ett förfarande som redan hade praktiserats under lång
+tid.
+Resonemanget om att effektivisera renskötseln hade rötter i den inverkan som
+industrialiseringen av vattnen tilläts ha på renskötseln, genom att "marker i nationens
+intresse skulle nyttjas för ändamål som tillskrevs större värde än renskötseln".819
+Synsättet ledde i sin tur till en uppvisning i hur anpassningsbar renskötseln var och
+hur andra intressen också kunde samsas i ett redan fragmenterat område.
+ersättningar från exploateringar fick finansiera rennäringens rationalisering blir även
+tydlig i rennäringssakkunnigas syn på att statligt administrerade stödåtgärder delvis
+utgick från statens lappfond och "även framledes [bör] en väsentlig del av stödet till
+rennäringen finansieras på detta sätt."820
+Något som blir tydligt under 1950-talet är den förändrade synen på
+skogsrenskötseln.
+Ulf Mörkenstam har uppmärksammat hur myndigheter ändrade
+inställning till skogsrenskötseln, som förut ansetts vara en avart av ett mer genuint
+helnomadiskt levnadssätt, vilket hade att göra med rationaliseringen och
+effektiviseringen där utnyttjade sammanhållna marker var positivt framför alltför
+arealkrävande driftsformer.821 Patrik Lantto har framhållit att den organisering av
+renskötselarbetet som skedde i skogslappbyar blev vägledande för förslag till för-
+ändringar.822 Det kan ses vara ett resultat av ett förändrat etos, vad som premieras
+utifrån det som passar in i epistemet om rationalisering och som ger upphov till nya
+identifikationer kring de skogssamiska renskötarna.
+Ett etos som fortfarande var rådande från den agrarkoloniala diskursen var tanken
+om att staten ägde renbetesmarkerna, eftersom det ansågs att nomadiserande urfolk
+inte kunde upparbeta äganderätt till sina marker.
+Detta korresponderade med en
+identifikation av att detta folk som ägande bristande förmåga att fatta kollektiva beslut
+och att hantera pengar, som i sin tur legitimerar en fortsatt pastoral maktutövning.
+vissa fall tilläts inte renskötare föra talan i vattenmål, som i Lossen-målet.
+tydligaste exemplet är praktiken kring ersättningarna för förlorat renbete, där
+kommande generationer renskötare även ansågs drabbade av exploateringarna och att
+lappfonden skulle förvalta ersättningarna för förlorad renbetesmark.
+Inte ens SSR:s
+initiativ till en fond med samiskt självbestämmande till renskötselns och samernas
+bästa kunde erkännas, vilket understryker den ihållande förmyndarattityden.
+De tidiga utbyggnaderna åsidosatte frågor om renbetesmarkernas värd-ering i
+uträkningarna för att ernå tillstånd.
+I många fall ansågs det bara kunna göras korrekt
+i efterhand.
+Ersättningar från överdämt och förstört bete gick till Statens lappfond där
+det kunde användas till renskötselns fromma i hela landet och för framtida generation-
+er, medan ersättningar gällande utrustning och förlorat fiske kunde ges till lappbyns
+kassa eller till enskilda renskötare.823 I fallet med den tredje dämningen av Suorva
+uppstod en dispyt var medlen för förlorat bete skulle placeras, i Lappfonden, byakassan
+eller hos det drabbade enskilda hushållet.
+Den sistnämnda möjligheten avvisades av
+Vattenfall 1958 med argumentet att sådan kompensation inte var en civilrättslig fråga,
+utan en administrativ fråga.824
+Inblick mot Malmesjaure genom en av de fyra utloppsdammarna.
+Foto: Författaren
+Med Högsta domstolens prejudicerande dom 1961 i målet om Malmesjaures reglering,
+där Östra Kikkejaure krävde ersättning för förstört bete, tillerkändes lappbyn ställning
+som juridisk person med villkoret att de hade byafullmäktige.825 Enligt 1928 års RBL
+kunde fullmäktige tillsammans med ordningsmannen som ordförande agera å lapp-
+byns vägnar.
+Trots föreskrifterna var det väldigt få lappbyar som hade fullmäktige,
+vilket allvarligt begränsade deras möjligheter att planera verksamheten och tillvarata
+sina rättigheter.
+Samefolket propagerade för tillsättning av fullmäktige i början av
+1960-talet och trots oro för maktkoncentrationer inom byarna hade de flesta
+genomfört fullmäktigetillsättningar 1963.826 Trots att renskötselrätten sedan 1971 års
+lag är av uttalat civilrättslig karaktär fördelas ändå en viss del av ersättningen till
+Samefonden, vilket är ett förfarande som följer en i tiden och rummet upplöst
+fördelningsprincip och visar på den kollektiva karaktär som renskötselrätten förlänas.
+Olika naturskyddsorganisationer samarbetade initialt med SSR, men med tiden
+visar sig en spricka i allianserna med organen på riksnivå gällande vissa frågor, där
+både en traditionell renskötsel och en mer rationaliserad ser sig trängd av
+naturskyddarnas strategier.
+Bland de argument och förslag som lades fram av
+naturskyddsaktörer på riksnivå, bland annat att man inte tog strid för redan reglerade
+vattendrag eller vattendrag i reglerade vattensystem, framstår närmast en ekokolonial
+diskurs gentemot rensamerna.
+Renskötarnas och samernas mer juridiskt grundade
+kritik mot staten och motstånd mot exploateringar under 1960-talet kan ses utgöra ett
+hot, inte bara mot utbyggnadsbolag utan även mot en del tidigare samarbetspartners.
+Att politik och praktik främjar och förutsätter identitetsformer ska, som tidigare
+nämnts, inte förväxlas med ett reellt subjekt, subjektivitet eller subjektsposition;
+styrningsregimer bestämmer inte former av subjektivitet, snarare lockar de fram,
+främjar, understöder, premierar och tillskriver olika kapaciteter, kvaliteter och status
+till olika aktörer.827 Styrningsregimens syn på samerna som renskötare höll visserligen
+i sig, men gavs med tiden och epistemet om rationalisering, en arbetslivsframtoning
+till skillnad från den mer näringskulturella föreställning som genomsyrade myndig-
+heternas syn i början av 1900-talet.
+Men myndigheterna gav varken gehör för JO:s eller
+SSR:s krav på att samerna skulle bli behandlade utifrån ett fackligt synsätt trots, eller
+på grund av, att de saknade sanktionsmöjligheter.
+Tvärtom skapade arbetslivs-
+identifikationen ett problem, då SSR liknades vid en fackförening och nekades därför
+att få ett av staten avlönat ombud och inflytande över lappfonden.828 I utredningar
+under perioden framställdes renskötseln som ett särintresse.
+Rennäringen kan även
+ses vilja frysas i tiden gällande renantalet, som inte tilläts höjas genom att repatriera
+marker som tagits i anspråk på annat sätt, vilket implicit innebär att renskötarna måste
+bli färre.
+Myndigheter och det samiska motståndet talar utifrån närmast inkommensurabla
+positioner, men motståndet anpassar sig ibland till den industriella kolonialismens
+batteri av ekonomiska argument och talar även i företagsekonomiska termer.
+Argumentet att renbeten får värde endast genom renskötseln artikulerades.
+"Idkare av
+denna näring blir alltså rätta ägare till ersättningar för renbeten."829 Men på vissa
+punkter går inte renskötarnas kunskap om och syn på naturen att översätta till den
+828 Eriksson, Torbjörn, "Svag radiodebatt om samerna", i Sf 1968: 1-2, s. 11ff.
+829 Protokoll från SSRs landsmöte i Arvidsjaur 14-17/6 1962, bilaga 9b, "Rensamernas rättskrav", s. 4f.
+industrikoloniala diskursen.
+Med lappväsendets tjänstemän fanns förvisso en samsyn
+gällande renbetenas kvaliteter och känslighet.
+I diskussionerna om omätbara värden
+fanns en samsyn både med naturskyddare och jordbrukande befolkning.
+Men att till
+fullo väga in förlusterna av det omvandlade, industrialiserade landskapet och dess
+konsekvenser för rennäringen och det samiska folket krävde en insyn i det samiska
+samhället som bland andra SSR kunde förmedla, men som de inte beviljades.
+Vid
+början av 1960-talet hade myndigheter börjat erkänna SSR som representant för samer
+som grupp.
+Att utredningen om rennäringslagen inte ger SSR det uppdrag eller
+erkännande som kunde förväntats vid decenniets slut, kan ha sin förklaring i den
+alltmer utmanande argumentation som fördes kring rätten till land och vatten.
+även ses i att icke-renskötande samer börjat samla sig i grupper som utmanade SSR
+som förbund för alla samer.
+Jämte förslagen till samiskt självbestämmande enbart inåt
+den egna gruppen och inte över kultur-, närings- och ekonomiska frågor visar på ett
+styrande i söndra och härska-tekniker, istället för att ge reellt inflytande till samer över
+deras egen situation.
+Under slutet av 1950- och början av 1960-talet utfördes en rad utredningar som hade
+betydelse för rennäringen i ljuset av industrialiseringen av vattendragen och naturen.
+De förhoppningar som hade fästs vid ersättningar i bestående värden kom att
+avsmalnas till kompensationer i skadeförebyggande åtgärder.
+När utredningen om
+renbetesmarkerna väl kom till stånd upphörde inte exploateringarna, vilket var ett
+krav redan vid efterfrågandet om regionplaner.
+SSR blev alltmer etablerat som
+företrädare för samerna som grupp och även för renskötselns intressen.
+Därigenom
+blev samarbetet ibland svårt med naturskyddet vars agenda inte alltid sammanföll med
+renskötselns intressen, bland annat gällande nationalparker och rovdjur, men också i
+motståndet mot dämningar av fjällsjöar, där orördheten var det viktigaste för
+naturskyddet.
+Mot slutet av perioden är utredningen kring den nya rennäringslagen en möjlighet
+att studera styranderationaliteten i den industriella kolonialismens tidevarv.
+Upp-
+draget begränsades till att utreda frågor som inte hade att göra med rättigheter till land
+och vatten på grund av pågående rättsfall.
+Utredningens förslag kan ses som ett bokslut
+över en epok där samerna under den industriella kolonialismens tvång anpassat sig till
+fragmenterade marker och inkorporerats i moderniseringen, utan att erhållit
+inflytande över sin egen situation.
+Då samernas mångåriga politiska mobilisering ledde
+fram till ett riksförbund blir detta först mött med misstanke, sedan ett försiktigt
+erkännande, för att sedan bli avfärdat som en fackorganisation för vissa samer.
+INDUSTRIELL KOLONIALISM GENOM
+VATTENKRAFTUTBYGGNAD
+Sörlänningar /.../ brukar efter några minuter framkasta
+frågan "hur många renar har ni".
+För min del faller det sig ej
+in att svara på den anslutna frågan.
+Men jag skulle kunna
+svara "har inte sånt.
+Men strängt taget är det jag, som enligt
+ärvdabalken är ägare till fallhöjden till Stalons kraftverk."
+Erik Nilsson-Mankok, För vilken etnisk befolkning planeras det, 1980, s. 9.
+Det inledande citatet av Erik Nilsson-Mankok, som ingick i SSR:s vatten-
+regleringskommitté och senare Storuman-gruppen, belyser beröringspunkter mellan
+fördomar och kunskapsbrister i majoritetsbefolkningens sätt att bemöta samer som
+enbart renskötare, och hur staten genom dess lagstiftare, myndigheter och ämbetsverk
+har utformat, styrt och institutionaliserat rennäringen.
+I denna samman-fattande
+diskussion vill jag först göra några samtidsreflektioner i förhållande till de
+frågeställningar som har analyserats genom undersökningen.
+Hur den industrikoloniala diskursen som studerats här har raffinerats till en
+ekokolonial diskurs, kan jämföras med den utveckling Jonas Anshelm beskrivit som
+en övergång från industrimodernitet via ekologisk mot-modernitet till ekologisk
+modernisering.
+Den "förlösande formeln" för att kombinera industrimoderna antag-
+anden med kraven på ekologiska hänsyn, kom med Brundtlandkommissionen 1987.830
+Enligt den ska en hållbar utveckling stödja sig på såväl ekonomisk, som miljömässig
+och social utveckling.
+Detta på grund av att miljön länge fick stå tillbaka för de övriga
+aspekterna.831 Men bland de argument som används i Sveriges och Europas klimat-
+och hållbarhetsarbete efter millennieskiftet tenderar ekonomiska och miljömässiga
+aspekter, definierade utifrån ett globalt perspektiv, att överskugga de sociala,
+åtminstone för vissa delar av landet och befolkningen.832
+831 Lennart J. Lundqvist, "Ekologiskt integrerad politik" I Jagers, Sverker C., (red.)
+Hållbar utveckling som
+politik.
+Om miljöpolitikens grundproblem 2005, s. 87f.
+832 Som belysande exempel står regeringsbeslutet att bevilja bearbetningskoncession i Rönnbäck efter en
+överklagan i förvaltningsdomstolen.
+Regeringen anser att riksintresset för mineral väger tyngre än
+rennäringens riksintresse.
+Miljöriskerna har åsidosatts men också en lokal självhushållningsekonomi som har
+stor betydelse för den långsiktiga, sociala hållbarheten.
+Det ekonomiska och sociala utifrån kortsiktiga
+arbetstillfällen i gruvan har fått företräde framför den månghundraåriga rennäringen.
+Sedan FN:s klimatpanel etablerades 1988 har metoder för att hantera klimat-
+förändring, dess orsaker och konsekvenser, varit på den politiska agendan för många
+stater.
+I Sverige och Europa har lösningar sökts i det som uppfattas vara förnyelsebara
+och miljövänliga energikällor som en viktig del i en anpassning till klimat-
+förändringar.833 Införandet av elcertifikatsystemet i Sverige 2003 syftade till att öka
+produktionen av förnybar energi.
+Systemet ger fördelar till bland annat vindkraft, torv
+i kraftvärmeverk samt viss vatten-kraft för att underlätta utbyggnaden av dessa energi-
+källor.834 Sedan 2008 arbetar EU med ett energi- och klimatpaket för att minska
+fossilbränslebaserad energiproduktion där Sverige till 2020 föreslås öka sin andel av
+förnybar energi från 40 till 49%.
+I dagens ekomoderna hållbarhetsdiskurs, där tillväxt och miljöhänsyn snarast anses
+förutsätta varandra,835 konstrueras Sápmi åter som en koloni i norr som resurs inte
+bara för nationen Sverige, utan också för hela världen att utnyttja.836 En föreställning
+som även var rådande för hundra år sedan, men då med ett strikt nationellt perspektiv.
+Dagens ekomoderna diskurs riskerar att skapa en ekokolonialism gentemot samer och
+Sápmi,837 vilken kan föras tillbaka till den industrikoloniala diskurs som rådde under
+större delen av 1900-talets vattenkraftutbyggnadsepok.
+Konsekvenserna av denna
+omvandling och industrialisering av den fysiska miljön till följd av olika energikällors
+utbyggnad är en pågående problematik, belägen på avstånd från dem som idag gynnas
+av en miljövänlig elproduktion.
+Glest befolkade kraftkommuner producerar el för
+städer och storstadsregioner, där beskattningen av produktionsuttagen inte längre
+ligger på en lokal nivå utan på en statlig.838 Det är alltså inte miljöhänsyn i sig som är
+problematisk för rennäringen, utan en ekomodern diskurs där hållbarhet, ekonomisk
+såväl som miljömässig, förutsätts underbygga varandra.
+I denna diskurs riskerar andra
+värden att inte tas med i beräkningarna, värden som svårligen kan kombineras med
+ekonomisk hållbarhet definierad utifrån ett globalt perspektiv, däribland miljö- och
+kulturhänsyn, exempelvis renskötselns betydelse för den samiska kulturen.
+I sammanhanget kan det uppmärksammas att den statliga utredningen om de
+gångna tidernas tillstånd enligt vattenlagen inte har någon sakkunnig eller represent-
+833 http://europa.eu/pol/clim/index_sv.htm [2013-12-07]; http://energimyndigheten.se/sv/Forskning/
+834 http://energimyndigheten.se/sv/Foretag/Elcertifikat/Om-elcertifikatsystemet/ [2011-11-24].
+836 Se Annie Lööf & Lena Ek "Hållbarhet kräver gruvor" I Dagens Industri, 12/2 2013.
+837 Hugh Beach har använt begreppet för att fånga uppfattningen hos många samer om att den ekologi som
+framhålls både i medier och bland beslutsfattare blir ännu ett kolonialt verktyg där samernas rättigheter
+kommer i skymundan.
+838 Rolén 2000, s. 34f; Hans Hedin "Vattenfalls utbyggnadsplan 1962" i Västerbotten 2008:2, s. 31.
+ant med från rennäringen.
+Men däremot finns sakkunniga från älvräddarrörelser,
+jordbruket och fiskeintressenter.839 Betänkandet har det lovande namnet Ny tid ny
+prövning, men sett utifrån det osynliggörande av samer och rennäringen som präglat
+den svenska vattenkraftutbyggnadspolitiken, kan frågan ställas, vad är det som är nytt?
+EU:s Vattendirektiv har gett en viss inriktning på utredningsuppdraget om bevarande
+och förbättrande av vattenmiljön i grund- och ytvatten, men eftersom jordbrukarnas
+riksförbund är representerat genom sin förbundsjurist, följer den befogade frågan,
+varför inte SSR är representerat.
+De argument som användes för vattenkraftutbyggnad under det tidiga 1900-talet tog
+avstamp i nationens och industrins intressen.
+Styrningen av politikområdet kring
+vattenkraftutbyggnad kom snart att manifesteras i den exploateringsvänliga vatten-
+lagen och speciella vattendomstolar för bedömningen av frågorna.
+Detta har av Eva
+Jakobsson ansetts ge industriintresset ett övertag då domstolarna utrustades med
+teknologer, vattenrättsingenjörer tillsammans med vattenrättsdomaren men även två
+lokala nämndemän.840 Ett nytt institutionellt ramverk som, när det gällde utbyggnader
+i renskötselområdet, kunde ta stöd av det ramverk som renbeteslagen samt förmynd-
+eriet genom lappväsendet utgjorde, där de senare var utformade inom en agrarkolonial
+diskurs.
+Under den tidiga storskaliga industrialiseringen av vattendragen i renskötsel-
+området som har studerats här, har en förändring kunnat utläsas från vad jag kallar en
+agrarkolonial diskurs, till en industrikolonial diskurs.
+Skillnaderna kan sökas i en
+förändring i styrandets etos, de värderingar som är inneslutna i och som investeras i
+den tillfälligt vinnande diskursen.
+Men som Mitchell Dean understryker bör styrnings-
+praktik inte ses som uttryck för värderingar, utan snarare som en del av retoriken som
+ger styrningsregimer en särskild mening i samspel med karaktäristiska sätt att tänka,
+synliggöra och identifiera.841 I den industrikoloniala diskursen och dess styrnings-
+praktik är det en ny näring - industrin - och en nationell självständighets- och
+moderniseringstanke som ska främjas i skuggan av första världskriget.
+En viss distans-
+ering sker från den förra modernäringen - jordbruket - men med etnisk blindhet hos
+flertalet myndigheter, prioriteras jordbruket och renskötseln förflyttas än längre bort i
+den koloniala diskursen.
+839 SOU 2013:69 Ny tid ny prövning.
+Utifrån den första delstudien syns de tidiga utbyggnaderna i renbeteslanden i
+Norrbottens län ha försiggått utan att varken lappväsende och renskötare fått sätta sig
+in i frågorna.
+Men i Jämtland involverades renskötseln på ett tidigt stadium, vilket har
+analyserats utifrån att även det passade statsmakten bäst, eftersom det dels var ett
+utländskt bolag som var utbyggare, dels innebar det att andra obligatoriska utgifter
+kunde undvikas.
+Om jämförelsen mellan Porjus och Nean nyanseras, framträder olika
+utgångspunkter där området kring Nean kan betraktas som mer uteslutande ren-
+skötselns marker, om än i ett bruksrättsperspektiv då inga nybyggen låg kring den
+tilltänkta uppdämningen.
+I Porjus fick Vattenfallsstyrelsen förhandla med den samiske
+nybyggaren vid dammfästet.
+Trots att Porjus ligger ovan odlingsgränsen inom året-
+runt-området för renskötseln, kan detta ha medfört att den statlige utbyggaren inte
+trott sig behöva göra något utifrån ett renskötselperspektiv, eftersom nybyggen inte
+skulle uppföras där det störde renskötseln.
+Om den samiske nybyggarens förfäder
+slagit sig ned på sitt gamla viste, mitt i bästa renbetes- eller flyttbetesland, samt att
+andra samer gärna tog in hos släktingar och fränder utefter flyttvägen, förtäljer inte de
+källor jag har studerat.
+Däremot framkommer att Porjus var ett viktigt område för
+renskötseln, man gick över älven med renarna och det fanns viktigt bete i närheten av
+vad som skulle bli Porjus förråd.842 Detsamma framkommer också kring senare
+ingrepp vid Porjus och Harsprånget.843
+Med dessa aspekter kan Vattenfallsstyrelsens, häradsrättens och övriga aktörers
+agerande tolkas som okunskap eller ovilja att uppmärksamma renskötselns rättigheter
+i området.
+Agerandet tar stöd både mot den tidigare agrarkoloniala diskursen, där det
+fastställdes att renskötare inte kunde upparbeta äganderätt till land, och mot en
+industrikolonial diskurs med förförståelse för jordbrukets och vissa andra näringars
+Inom båda diskurserna återfinns epistemet och argumentet om "det
+allmännas bästa" eller "det kollektivt goda".
+Det är det geografiska perspektivet i vilka
+som innefattas i detta kollektiv som successivt flyttas utåt, från en parallellteori med
+renskötsel och jordbruk sida vid sida, till vad som gagnade nationens bästa.
+ekokoloniala diskursen är siktet förflyttat till hela världen.
+Jordbruket var moder-
+näringen som gynnade fiskala intäkter till staten, medan industrin kom att fylla
+moderniseringstanken med innehåll.
+Så länge renskötselns huvudsakliga motpart var
+842 HLA, LNNA, B I:1 Concept protokoll III 1910-1918, 342, Utkast till protokoll Jokkmokk, 1/2 1911; EII:1a,
+Erik Nilsson Kuoljok m. fl.
+till Lappfogden, 16/5 1911; BI:1, Concept protokoll III 1910-1918, 412, Utkast
+protokoll sammanträde med lappbyar i Gällivare socken, 28/12 1914; Bok IV, 718, 720, Yttrande till KB 12/2
+1915; Bok IV, 777, Svar från KB, Walter Murray, 15/3 1915; HLA, LNSA, AI:2, Protokoll fört vid sammanträde
+med Jokkmokkslapparna 1-3/2, 1918.
+843 HLA, NLLA, DIb:36, Utredning av de skador, som kunna antagas uppkomma på renbete genom
+det lokala jordbruket, kunde renskötseln hävda sig på ett annat sätt än när renskötseln
+vägdes mot en storskalig industrialisering och det nationella kollektiv som gynnades
+av den.
+I vattenmålen och dess dokument kunde staten också bekräfta sin äganderätt
+genom synlighet inför domstol.
+Motsägelsefullheten i argumenten om det allmännas bästa i den industrikoloniala
+diskursen kan belysas av åsidosättandet av glesbygdens invånare och frånvaron av
+ömsesidighet.
+Det kollektivt goda tillkom inte alla, åtminstone inte samtidigt, vilket
+kapitel fyra visar.
+George Manuel och Michael Posluns har påpekat att det koloniala
+systemet är ett sätt att ta makten över människor i namn av det allmännas bästa.844
+Vem var förmögen att avgöra vad som var det bästa för en uppfattad allmänhet, och
+vilka inkluderades ens i detta kollektiv under början och mitten av 1900-talet i Sverige?
+Bakom uttrycket står en universalism hos de som definierar det kollektivt goda, vilkas
+utgångspunkt är en priviligierad majoritetsposition.845 Argumentet om det allmännas
+bästa återkommer genom hela undersökningsperioden men fylls med olika innehåll.
+början av undersökningsperioden togs spjärn utifrån nationens bästa, som ansågs
+synonymt med allas bästa utifrån en överlagrad syn på medborgarna, på tröskeln till
+det demokratiska genombrottet, som undersåtar i snar likhet med James C. Scotts
+auktoritära högmodernism.846 Under andra världskriget och de följande åren fanns en
+mer demokratiserad moderniseringstanke parallellt med upprätthållandet av nation-
+ens självständighet på kraftförsörjningsområdet.
+Det allmännas bästa fylldes med
+demokratisering av eldistributionen som legitimerade en omvandling av landskapet
+primärt för industrins elektricitetsbehov.
+Ransonering av elkonsumtionen användes
+länge som argument, men också att de ingrepp som skulle göras var av tillfällig
+karaktär vilket ger ytterligare tyngd åt epistemet om det allmännas bästa.
+ersättningar och regleringsavgifter för krislagsprojekt blev lagfäst, balanserades det
+allmännas bästa att bli mer ömsesidigt, vilket även legitimerade att lagen användes på
+ett sätt som från början inte var avsikten.
+Användandet av lagar för att nå vissa mål var en metod inom den industriella
+kolonialismens styrningsrationalitet, särskilt vid tiden kring de båda världskrigen.
+stater agerar på det viset är kanske mindre konstigt men kapitel fyra visar ändå hur
+stort inflytande vissa aktörer fick, aktörer som kan kopplas till ett marknadsintresse,
+medan traditionella intressens aktörer fick mindre gehör.
+De offentliga intressena
+kopplades samman med marknadsintresset och även i den följande opinionen mot
+844 George Manuel & Michael Posluns, The Fourth World: An Indian Reality, New York, Collier Macmillan
+vattenkraft under 1950- och 1960-talen, framstår marknadens aktörer och det
+offentliga intressenas samexistensform som närmast självklar.
+Den traditionella sfären
+kunde identifieras som ett mer begränsat och omodernt särintresse.
+Vattenlagen kom
+till under första världskriget och vid andra världskrigets utbrott stiftades den tillfälliga
+krislagen på initiativ av utbyggare, statliga Vattenfallsstyrelsen, privata och
+kommunala bolag.
+Det tillfälliga kom att prägla rättspraxis och den följande lag-
+utvecklingen på området, exemplifierat i att regleringsavgifter infördes för tillfälliga
+regleringar 1943, och förändringen 1952, då deldomar kom att tillämpas även i den
+ordinarie vattenlagen för att uppnå snabbare behandling i domstol.847 Samtidigt
+skapades ändå en möjlighet för sakägare att få mer insyn, som en kompromiss, i likhet
+med att ersättningarna för tillfälliga regleringar legitimerade en fortsatt forcerad
+industrialisering.
+Att vissa lagar gavs prioritet över andra var också en vattenkraftutbyggnadspraktik
+i renskötselområdet där VL användes gentemot renskötselområdet i den tidiga
+perioden, fram till RBL 1928 och § 5 som tillät undantagande av renbetesmark för
+industriella syften.
+Då prioriterades RBL:s paragraf framför VL, vilken kom till pass
+för att undvika andra förfaringssätt.
+Gällande § 5 drevs förmynderiet till sin spets då
+undantagande skulle ske enligt bestämmelser som gavs av Konungen, vilket betydde
+att samerna fick inte själva bestämma hur ersättningen för undantagandet skulle
+användas.848
+Samernas rättigheter blev i vissa uttalanden omskrivna i termer av ett privilegium
+givet samerna av staten, det så kallade "lapprivilegiet".849 Lapprivilegiet har i de
+studerade fallen inte uttryckligen använts som argument för utbyggnader men det kan
+ses ha underlättat för staten att hänvisa till en nyttjanderätt given av staten, snarare än
+till en urminneshävds rätt av "icke-prekarisk natur".850 Lapprivilegie-idén kan ses i
+kontrast till uttalanden i 1882 års lappkommitté, där samerna ansågs vara de första
+innehavarna till markerna och hotade av kolonisationen, vilket motiverade en sär-
+lagstiftning för att skydda samernas renskötsel.851 I 1928 års lag var privilegiet tydligt
+uttalat och denna idé legitimerade på ett annat sätt än tidigare att renskötseln skulle
+vika undan för jordbruk och industriell utveckling.
+Att renskötarna hade en civil-
+rättsligt grundad rätt till marken togs inte i beaktande, även om det förekommer drag
+847 Elkraftförsörjningen SOU 1954:12, s. 166.
+850 UTR, NVD, Ans D. 3/1919, avd I: Anförande av kammarrådet T. Wohlin med bilaga, 1922-03-21, aktsid.
+av detta i olika utredningar.852 En annan aspekt är också att med den bakomliggande
+synen på samers rättigheter som ett privilegium hos lagstiftare och myndigheter,
+möjliggörs också att dessa rättigheter kunde nonchaleras eller att de inte tarvade
+samma hänsyn vid olika förfaranden.
+Huruvida motivet bakom privilegie-idén var att legitimera expropriering av same-
+land går bara att spekulera om.
+Vid denna tid borde staten ha insett de ekonomiska
+vinster som låg i att åsidosätta samernas rätt till markerna genom att slippa ett laga
+expropriationsförfarande som skulle innebära ersättning till samerna, vilket kan vara
+en anledning till införandet av § 5 i 1928 års RBL.
+Paragrafen blir en kunglig ange-
+lägenhet utanför domstol, där odlingsgränsen blev markör för renskötares
+betesrättigheter.
+Vid 1917 års revidering av 1898 års RBL pågick en anpassning av en
+äldre vattenlagstiftning till modernare förhållanden, vilket resulterade i en industri-
+vänlig vattenlag 1918.
+I denna lag fanns inte renskötseln med bland de viktiga näring-
+arna att förhålla sig till, trots medvetenheten om att områdena som hade störst
+potential i vattenkraftsammanhang låg just i renskötselområdet.
+Osynliggörande och
+omskrivning av rättigheter och historia kan ses som en metod för den industriella
+kolonialismens styranderationalitet.
+Ofrånkomligheten i den tänkta industrialiseringen var både ett argument för
+exploatering och ett resultat av epistemet det allmännas bästa.
+Det ligger därför bakom
+hela exploateringstanken, att det tänkta var ofrånkomligt för att det ansågs samhälls-
+förbättrande.
+Bolagen började många gånger bygga på land eftersom utbyggarna var
+säkra på att få sin vilja igenom, åtminstone i modifierad skala som vid Suorvas första
+dämning och vid Kultsjön.
+Det förfarandet gjorde avvägningen besvärlig för
+vattendomstolarna eftersom det investerade (stats) kapitalet kunde spolieras vid ett
+avslag.
+Under kriget blev många av de tillfälliga regleringsdammarna ofrånkomliga
+genom sin existens i landskapet.
+Förändringen hade redan skett och dess permanens
+blev ofrånkomlig.
+Ofrånkomlighetens mantra korresponderar till den apoteos som
+Anshelm beskriver i implementeringen av k��rnkraften, där tekniken och dess fram-
+bärare förgudades.853 Tilltron till tekniska och sociala ingenjörer som planerade
+samhällsförbättrande åtgärder, fängslade landskapet och de människor som levde och
+verkade där i en utveckling de inte tilläts råda över.
+Det skapades en ofrihet som liknar
+en våldshandling, i Foucaults termer, trots, eller på grund av, att viss lokal kunskap
+användes strategiskt för att uppnå målen, samtidigt som annan lokal kunskap osynlig-
+Att synliggöra och läsliggöra frågor eller problem är en slags manipulation, menar
+James C. Scott, eftersom det handlar om att smalna av en annars ogripbar helhet.854
+Hos Scott ligger fokus på statliga interventioner i samhället, men kan även inbegripa
+politik och lagstiftningsarbetet, där delstudierna i föreliggande undersökning pekar på
+ett osynliggörande av renskötseln, renskötare och samer i allmänhet, i frågor om
+vattenkraftutbyggnad.
+Samer och samefrågor tillhörde ett specifikt politikområde och
+vattenkraftutbyggnad tillhörde ett annat.
+Utvecklingen inom de båda politikområdena
+framstår som åtskilda från varandra.
+Frågan varför, kan svårligen besvaras men borde
+åtminstone uppmärksammas.
+De nationalekonomiska argumenten som även tog stöd
+mot epistemet om det allmännas bästa vägde alltid vågskålen till rennäringens nack-
+del.
+Renskötseln, samisk kultur och samiska rättigheter värdesattes aldrig tillräckligt
+för att stoppa utbyggnadsprojekt, vilket är ett förhållande som råder än idag med
+Rönnbäckgruvan som ett tydligt exempel.
+En industrikolonial styrning möter inte
+individer eller näringar från deras egen horisont, utan jämför med ojämförbara enhet-
+er till industrins och centrums fördel i en centrum-periferi relation.
+Var det strategiska
+avgöranden angående naturresursexploatering eller var det nonchalans och etnisk
+blindhet som styrde styrningen?
+Samspelet mellan de ekonomiska bevekelsegrund-
+erna och de identifikationer som fästs vid aktörerna som osynliggjordes kan möjligen
+ge mer svar på frågorna.
+Rätten att utnyttja naturen har utvecklats utifrån ett perspektiv inriktat på äganderätt,
+som i vissa områden fört med sig en omdefiniering av gemensamma resurser till privat
+eller statlig egendom.855 Resonemanget förutsätter en viss motsättning mellan
+begreppen statlig egendom och gemensamma resurser, vilket kan sägas föreligga
+mellan samerna och staten, urfolk och kolonialmakt.
+Med 1918 års vattenlag kunde
+både enskilda ägare men även allmänningars fallrätter tvångsanslutas till en enkel
+kraftutbyggande majoritet.856 Den rättsliga processen kring Porjus kraftverk utspel-
+ades emellertid innan dess, men avvittringen i Lappmarken hade tillskrivit kronan
+vattenrätten, eftersom det hade avstyckats utmål, fastigheter för tänkta kraftverk eller
+dammfästen, från sina stamhemman.
+Vattenrätten innefattade inte explicit rätt till
+kraftutvinning, snarare ingrepp för att upprätthålla de allmänna intressena i
+855 Matsui, Kenichi, Native Peoples and Water Rights.
+vattendraget.
+I frågan om Porjus fallrätt omdefinierades och moderniserades de
+allmänna intressena, bland annat farledens öppethållande, till att inkludera
+kraftutvinning.
+Vattenfallets kraft omvandlades till statlig egendom genom kraftverks-
+bygget.
+Det offentliga intresset ställer sig därmed i motsats till det traditionella.
+Vattenlagens regler fungerade även de som en omskrivning av enskilda och
+gemensamma resurser till större privatägande eller statlig egendom.
+I fallet med
+renskötselrätten som kollektiviserats i 1886 års lag blev fallrätter som låg inom
+lappbyars områden vid en industrialisering omvandlade till privat eller statlig egen-
+dom beroende på vem som var utbyggare.
+Det gäller även utifrån den rättsuppfattning
+om samebyn som bärare av rättigheten till renbete som SSR hävdade som samisk
+rättsuppfattning under 1960-talet.857
+Ett problem som framkommer i analyser av renskötselrätten är svårigheten att
+förena dess kollektiva karaktär med individers rättigheter.
+Svårförenligheten mellan
+kollektiv rätt och enskild rätt kommer också till uttryck i urfolksrätten som utvecklats
+inom internationell rätt.858 I den svenska rennäringspolitiken har kollektivisering varit
+tongivande sedan den första renbeteslagstiftningen.
+En kollektivisering som många
+gånger förfördelar samer.
+De som tvingades byta individuella rättigheter mot andel i
+lappbyn, sedermera samebyn, blev förfördelade i fråga om ersättningar från olika slags
+exploateringar, där kollektivet aggregerades upp till en riksnivå men också beräknades
+innefatta framtida generationer.
+De som hamnade utanför bymedlemskapet förlorade
+helt sina rättigheter i området.859
+Myndigheternas kollektiva behandling av renskötselns utövare är framträdande i
+fråga om vattenkraftutbyggnader i renskötselområdet.
+Det ger upphov till frågeställ-
+ningar som övergripande kan sägas röra renskötselrättens utveckling i en
+kolonialiserings- och senare avkoloniseringskontext.
+Hur har till exempel praxis i
+vattenmål påverkat synen på denna rätt, en praxis som är invävd i en process som
+medfört att urfolksrätt som kollektiv rätt är svårtillämpad på samerna i Sverige, där
+rättigheter till land knutits till renskötseln och skapat ett specifikt kollektiv.
+Osynliggörande av renskötare framkommer både i politik, som behandlats ovan,
+och i praktiken genom bland annat myndigheternas underlåtenhet att inkalla
+lappväsendet och renskötarrepresentanter.
+Under den tidiga undersökningsperioden
+spelade även oerfarenheten roll, både hos renskötare och lappväsendet, för att hantera
+rättsfrågorna kring vattenkraftutbyggnad.
+Lappfogdarnas okunskap och ovilja att
+857 Se exempelvis Samernas samepolitiska program 1969, s. 45.
+859 Christina Allard, "Urminneshävd som förklaringsmodell" 2010, s. 28, 46f; Bengtsson 2004, s. 37, 58.
+involvera renskötarna blir till en början ett alibi för exploatering då lappfogdarna inte
+innehade den kännedom om området som renskötarna.
+När renskötare sedermera
+involverades, var det efter Suorvafrågans egentliga avgörande och möjligheten att
+rättvisande uppgifter skulle omintetgöra exploateringen var minimal.
+Renskötarnas
+kunskaper, om vi bortser från Kuoraks deltagande vid första synegången och Fjällbergs
+utpekade flyttvägar, blev viktiga först för att klara ut ersättningsfrågorna och
+skadeförebyggande åtgärder vilket visar att myndigheter och utbyggare tog stöd av ett
+strategiskt användande av lokal kunskap vid både Suorva och Burvattnet.860 Den
+rättsosäkerhet som krislagen till en början förde med sig visar att lappfogden inte
+ansåg det löna sig att ställa sig emot dämningar, eller ens att hoppas på ersättningar,
+vilket troligen skapade sämre möjligheter för renskötarna att tillvarata rättigheten att
+opponera sig mot exploateringen.
+Rätten att motsätta sig ett dämningsprojekt kan ses
+kontinuerligt fråntagen renskötarna, eftersom praxis i vattenmål var att samerna inte
+kunde få enskilda ersättningar om de inte förhandlade med utbyggare.
+Vid förhand-
+lingarna var det grundläggande villkoret att lappbyn inte motsatte sig regleringen.
+Detsamma förekommer idag där urfolkgrupper sitter gisslan i fiktivt jämlika för-
+handlingspositioner och tvingas godta ofrånkomligheten i exploateringen.
+För att få
+aningen rimligare ersättning måste de avstå sin vetorätt.861
+Synliggörande och osynliggörande
+De föreställningar som myndigheterna hade om samer som renskötare och om deras
+rättigheter, hade inverkan för renskötarnas möjligheter att värna sina rättigheter.
+Idén
+om lapprivilegiet, ackompanjerad av överlagrade föreställningar om renskötare som
+omyndiga i ekonomiska frågor, gjorde att staten såg sig som förlänare och beskyddare
+av samernas rätt i förhållande till andra.
+Staten skulle även förhålla sig opartisk när
+det gällde statliga exploateringar i renskötselområdet.
+Denna uppgift var grannlaga
+och omöjlig, enligt SSR.862 Efterhand identifierades renskötarna som företrädare för
+ett särintresse, vars rättigheter därför inte behövde tas större hänsyn till och de
+framställdes också som partiska, vilket skapade svårigheter i sakkunniguppdrag och
+när SSR krävde att få insyn över lappfonden.863
+Det finns en motsägelsefullhet i att renskötseln ena stunden osynliggjordes som
+näring, och vid andra tillfällen sågs strikt i ekonomiska termer som näring, när det
+862 Samernas samepolitiska program 1969, s. 66; "Frågestunden" i Sf 1963: 3-4, s. 54.
+863 Samernas samepolitiska program 1969, s. 40, 65; "Frågestunden" i Sf 1963: 3-4, s. 54.
+passade synliggörarens intressen.
+I utbyggnadsmål reducerades de mångfaldiga
+aspekterna av renskötseln till näringsfrågor för ekonomisk läsbarhet, där renskötselns
+intäkter aldrig kunde mätas sig med industrins.
+Utbyggnaden kunde avgränsas till en
+fråga om hur många renar som förlorade sitt bete, inte exploateringens samlade
+inverkan på renskötseln och den samiska kulturen, genom omvandling av arbets- och
+levnadssätt, hemmiljö, framtidsutsikter och rättigheter.
+I den industrikoloniala
+diskursen konstruerades samer som koloniala subjekt i synliggörarnas strategiska
+användande av kunskap.
+Gällande renskötarnas rättsposition i förhållande till andra aktörer är det tydligaste,
+sett över tid, att renskötseln aldrig blev inskriven som näring att ta hänsyn till i VL, ett
+osynliggörande som placerar renskötselns utövare i en annan position än övriga
+sakägare som omnämns.
+Renskötarnas rättsställning var svagare än jordbrukarens och
+fiskenäringens utifrån den bruksrätt som för andra arrendatorer renderade ersättning
+för mark till enskild.864 Men utifrån ett perspektiv på renbetesmarkerna som successivt
+förlorade samiska ägor, är skillnaden avgrundsvid från exempelvis den självägande
+jordbrukarens.
+Samtidigt kunde renskötaren upplevas som bättre skyddad än en
+ensam småbrukare, genom förmynderiet när lappväsendet väl informerades.
+Icke-
+renskötande samer och fiskesamer hade en delvis värre situation då deras samiska
+jakt- och fiskerättigheter inte täcktes in genom medlemskap i lappbyn.
+Samiska
+nybyggare som ägde mark var emellertid jämställda med jordbrukare.
+områden där markarrenden upplåtits till bland annat renskötare som lämnat
+näringen, på platser där avtal redan slutits om vattenkraftexploateringar.
+arrendatorer fick vissa av sina ersättningar endast genom en akt av välvilja från
+utbyggaren som var ett utländskt bolag.
+På ett flertal punkter var renskötarna diskriminerade i ersättningsfrågorna eftersom
+kompensationerna var utformade efter jordbruket och de andra näringarna som var
+inskrivna i VL.
+Ersättningar i form av reella värden kunde inte översättas mellan
+jordbruket och rennäringen, och till viss del på grund av myndigheters ovilja att
+tillerkänna renskötseln kompensationsmark eller -skog.
+Om renskötarna tillerkändes
+kompensationsmark i vattenmål, kunde det betyda att samernas landrättigheter var
+starkare än en bruksrätt.
+Men jordbrukare hade inte heller någon egentlig juridisk rätt
+till kompensationsmark såvida inte särskilda avtal slöts.
+Skillnaden var emellertid att
+jordbrukare fick agera självständigt, utan förmynderi från lappväsende, länsstyrelse
+och kammarkollegium.
+Renskötseln kunde inte flyttas till ett annat område och
+anvisningar om nya fiskesjöar inbegrep att dessa måste ligga på rätt ställe annars skulle
+merarbete uppstå.
+Renskötselns dilemman förbisågs på grund av en etnisk blindhet
+hos lagstiftare, myndigheter och utbyggare, exemplifierat av att personer utan
+kompetens att avgöra inverkan på renskötseln kunde åläggas att göra bedömningar om
+överdämda renbetesmarker.865
+För renskötselns del kan de långdragna processerna till följd av de tillfälliga
+regleringarna under andra världskriget och tiden därefter, ses främst som negativa.
+Ersättningarna i några av de studerade fallen kom inte att dömas ut under perioden,
+eller så utdömdes de men betalades inte ut.
+Det senare var ett förhållande som verkade
+mer vanligt då det gällde reell kompensation och skadeförebyggande åtgärder,
+exempelvis röjningar av stränder.866 I fallet med Suorva resulterade de långdragna
+processerna i att domstolen efterhand försökte rätta till begångna misstag eller
+förlegad rättspraxis och att delvis gottgöra genom regleringsavgifter, som utdömdes
+retroaktivt med möjligheten till omförhandling inför framtiden.
+Om detta kan ses varit
+tillräckligt ligger utanför denna undersöknings möjlighet att besvara.
+Renskötselrätten i vattenmålens spegel
+1993 års ändrade rennäringslag (RNL) grundar renskötselrätten på urminnes hävd för
+att tillmötesgå Skattefjällsmålet som pågick 1966-1981 och dess domskäl som
+fastställde stark rätt för samer åtminstone i Lappland på civilrättslig grund.
+I perioden
+mellan RBL 1928 och RNL 1971, sker det troligen största olaga expropriations-
+förfarandena i Sveriges historia om renskötselrätten betraktas som en civil rättighet,
+vilket omnämndes i förarbetena till 1886 års RBL men som emellertid inte ansågs vara
+fullt lika stark som äganderätt.
+Renskötselrättens civilrättsliga karaktär föreslogs i det
+närmaste också från ett kammarråd vid kammarkollegiet, men hörsammades inte, i ett
+tidigt vattenmål som Suorva.867 Vattenfallsstyrelsen och privata och kommunala bolag,
+dämmer upp vattendrag och dränker de värdefullaste renbetesmarkerna utan att ge
+kompensation till rättsinnehavarna för förlorat renbetesland.
+Att kollektiva ersättning-
+ar kommer efter 20 år kan knappast uppväga den skada som orsakats.
+Trots tidiga och
+upprepade protester - inom ramen för vattenmålen - från renskötare om att
+ersättningar borde gå till berört hushåll eller byakassa, blir det inte en realistisk
+möjlighet förrän 1961 då Östra Kikkejaures lappby i Högsta domstolen blir erkänd som
+juridisk person och tilldöms ersättning för mark under förutsättning att byn har en
+865 Exemplet med Burvatten-gruppen.
+866 I Ernst Mankers bok, Det nya fjällvattnet från 1941 förekommer en rad bilder på överdämd skog,
+torvkåtor och tältkåtaställningar samt kringflytande delar av en njalla, s. 35, 63, 67, 74, 76, 85, 97.
+867 Bengtsson 2004, s. 35; se diskussion i kapitel 3.
+styrelse, vilket blir prejudicerande.868 Trots det fick lappbyar inte föra talan i Lossen-
+målet i slutet av 1960-talet, utan det skulle skötas av kammarkollegiet.
+Positionerna
+hade knappast flyttats framåt utan påtryckningar från de samiska aktörerna.
+baserat på en inställning till samernas renskötselrätt som ett privilegium givet av
+staten, negligerade myndigheter att dessa rättigheter, grundade på urminnes hävd, i
+året-runt-markerna närmast var äganderättsliga, betraktat uttalanden i förarbetena
+till RBL 1886, och att de i vinterbetesområden gett upphov till en så stark bruksrätt att
+ersättning borde utgå eller beslutas om med rättsinnehavarnas delaktighet.
+Istället
+resulterar argumenten om att staten äger marken - trots avsaknad av fånges-
+handlingar och ofta med enda hänvisning till avvittringen, som knappt hade avslutats
+- i att staten genom sina vattendomstolar avgör hur ersättningen för förlorat bete och
+land ska utgå: nämligen efter de kollektiva principer som följt med alltsedan 1886.
+Ersättningarna fonderades till kollektivet över hela renbetesområdet och även för
+framtida generationer.
+Dessa beslut fråntar den enskilde individen förfoganderätten
+över rätten.
+Det visar också den nationalekonomiska betydelse kollektiviseringen av
+renskötseln utgjorde, då staten, genom att finansiera stöd till rennäringen över hela
+riket ur lappfonden, kunde undvika statliga utgifter.
+Här kan 1971 års RNL ses utgöra
+ett steg mot avkolonialisering då ersättningen därefter delas mellan samefonden och
+berörd sameby.869
+I 1993 års RNF beskrivs hela den samiska befolkningen som bärare av
+renskötselrätten.870 En rättsutvidgning eller återupprättelse som kunde utföras
+"tryggt" när det i praktiken inte kan förverkligas i den utformning rennäringssystemet
+har idag till följd av historiska tillslutningar i leden av rättssubjekt och förlorade
+betesområden.
+Ett motsägelsefullt agerande som vittnar om den ambivalenta politik
+svenska staten fört gentemot samer och renskötseln under årens lopp.
+Flera forskare
+anser att rättssystemet måste avkolonialiseras och menar då att en större hänsyn måste
+tas till de koloniala processer som präglat historien i norr, något som Norge har tagit
+mer fasta på.871 Där har bevisbördan vänts men kanske bör mer radikalare åtgärder
+övervägas.
+Att renskötsel inte är inskriven i fastighetsboken i likhet med servitut på
+enskilda fastigheter872 är något som har visat sig mycket fördelaktigt för vattenkraft-
+868 Nytt Juridiskt Arkiv 1961:59, s. 444ff; SSR:s vattenregleringskommitté krävde tidigt att ersättningen
+borde fördelas mer direkt till den som drabbades.
+"Kommittéprotokoll rörande vattenregleringar" i SET 1956:
+utbyggare, där många av de tidiga fallen, Porjus 1910, Suorva 1919, Rappen och Labbas
+1937, Pieskejaure 1938, Ringselet och Sädvajaure 1942, involverade lappväsendet men
+främst renskötarna först vid ett senare skede, då utbyggarna, staten genom
+Vattenfallsstyrelsen i tre fall, inte tog hänsyn till att renskötsel bedrevs i året-runt-
+Under den tidiga perioden omnämns knappt motstånd eller opinion från renskötare i
+källmaterialet och det sätts heller inte i samband med vattenkraftutbyggnad.
+renskötare involverades i arbetet med de tidiga utbyggnaderna vittnar fallen med
+Nean, Suorva och Burvattnet om.
+Vid Nean avrådde renskötarna från att företaget
+skulle genomföras, men lappfogden erbjöd en kompensation från utbyggarna som
+ansågs uppväga nackdelarna.
+Lorentz Fjällberg, som också blev anställd vid
+regleringsföreningen i Indalsälven, väckte tidigt frågan om att ersättning skulle ges till
+enskilda hushåll under Lennart Berglöfs utredningar i samefrågor under början av
+1940-talet.873 Krislagen och det försämrade rättsläget nämns inte i SET eller vid SSR:s
+landsmöten, det är snarare effekterna av lagen i en forcerad utbyggnad under 1950-
+talet som blir föremål för den kritik som Gustaf Park till största del står för i SET under
+På ett tidigt stadium i SSR:s historia hystes inga större förhoppningar om att kunna
+stoppa exploateringarna.
+Trots det tillsattes en vattenregleringskommitté och det
+artikulerades att om inte samerna kunde undgå exploateringarna i renbeteslanden
+borde de åtminstone få möjlighet att ta del av vinsterna.
+Vinsterna skulle fonderas med
+tanke på framtida generationer.874 Från myndighetshåll fanns ingen hörsamhet för
+sådana krav även om utbyggare ansåg det bäst att de närmast berörda skulle få
+tillerkännas hela ersättningen.875 När samarbetet med naturskyddet inleddes kom ett
+mer uttalat principiellt motstånd att artikuleras.
+När sedan naturskyddet började för-
+handla med utbyggarintresset om skydd för vissa vattensystem i den så kallade Freden
+i Sarek, framstår de samiska aktörerna genom SSR som mest radikala i sitt motstånd,
+då de också motsatte sig ytterligare dämningar i redan industrialiserade sjöar och
+873 HLA, NLLA, D I b:27, Protokoll hållet vid möte i Arvidsjaur 13-16/10 1942 för överarbetning av 1930 års
+874 Protokoll från SSR:s landsmöte 4-5/3 1953, § 13; Protokoll från SSR:s Landsmöte 25-26/2 1955, s. 1, 6; Se
+även "Samlevnad" i Sf 1962:1, s.2, där 1% av bruttonyttan föreslås fonderas.
+875 Se kapitel 5: ÖTR, MVD Ans.D.
+37/1942 Burvattnet, Protokoll Vattendomstolens sammanträde 21/2
+överhuvudtaget dämningar i sjöar som var viktiga för renskötseln och samiska
+näringar.
+SSR blir efterhand en av myndigheterna godtagen remissinstans främst för frågor
+rörande samer men även kring renskötsel.
+Riksförbundets krav på utredningar
+tillmötesgicks förvisso, om än utan att utredarna får ta tag i de brännande frågorna om
+marker och rättigheter i en vidare bemärkelse.
+Regeringen anslog medel ur lappfonden
+för en sameombudman, formellt för att stärka SSR:s kansli,876 pekar på att besluts-
+fattare ansåg att samernas problem, som i mångt bottnade i exploateringar motiverade
+utifrån det allmännas bästa, inte skulle belasta det allmänna, det vill säga statsmedlen.
+Rättskampen får genomslag i en del rättsmål där samernas rättigheter synliggörs,
+exempelvis i Altevatnmålet 1968, men även 1961 med Östra Kikkejaures krav på
+ersättning för förlorat renbete.
+Men eftersom en del rättegångar och även stämningen
+av staten i Skattefjällsmålet, sattes igång under senare delen av 1960-talet kan
+återhållsamheten med att inte ta upp markfrågorna i betänkanden som
+Renutredningen 1960, rättsfrågorna i Renbetesmarkerna 1966 och de begränsade
+rättsfrågorna i betänkandet om rennäringslag, tolkas som en tillrättavisning från
+rättighetsförlänaren staten.
+Israel Ruong lyfter fram hur det utredningsarbete som
+samesidan utförde i Skattefjällsmålet ansågs viktigt i domskälen, då det inte förut
+funnits liknande tillhands och att det skapade en helt ny position för samerna inför ny
+lagstiftning.877
+Med SSR som motpart formulerades av myndigheter en ny identifikation kring
+samer som fortfarande renskötare men nu yrkesmänniskor med SSR som fack-
+organisation.
+Därigenom kunde SSR:s krav på insyn och delaktighet i lappfond-
+medlens förvaltning och fördelning avfärdas som olämplig utifrån likställig-
+hetsprinciper med andra fackorgan.
+Rennäringen som ett begränsat särintresse kunde
+också styrkas och användas som argument för att inte ta större hänsyn då det gällde
+exploateringar för det allmänna samhällsintresset.878
+Rationalisering istället för avkolonialisering
+Den historiska processen med avkolonialisering har i forskningen delats in i tre faser.
+Den första fasen utspelades under 1700- och 1800-tal, där ättlingar till utvandrade
+européer i USA och Latinamerika frigjorde sig från de europeiska moderländerna.
+andra fasen utgör de asiatiska och afrikanska koloniernas befrielsekamp under 1900-
+878 Torbjörn Eriksson, "Svag radiodebatt om samerna" i Sf 1968: 1-2, s. 11f, 13.
+talet, vilken i likhet med den första vågen resulterade i etablerandet av suveräna stater
+med självbestämmanderätt.
+Aktörerna inom ramen för den tredje vågens avkolonial-
+isering, urfolk i etablerade territorialstater, begränsas i sitt handlingsutrymme av en
+syn på kolonialism enligt en så kallad saltvattensversion, vilket endast innefattar
+områden perifera - helst på andra sidan hav - från kolonialmakten sett.
+Med en sådan
+definition kunde världen anses avkolonialiserad under 1970-talet och inte alls
+inbegripa Sápmi.
+En annan begränsning är den avlagrade nationalism- och
+suveränitetsdiskursen som utvecklar en "lösning" på avkolonialiseringen inriktad på
+urfolks självbestämmande inom ramen för etablerade staters gränser.
+Peter Johansson
+har uppmärksammat att urfolk sällan kräver egna stater på den internationella
+arenan.879
+1950-talets inledande rationalisering inom renskötseln och 1960-talets starkare
+ställning för SSR kan ses som begynnande steg på väg mot en avkolonialisering.
+Initialt
+ställde sig SSR positiva till renskötselns rationalisering om det åtföljdes av själv-
+Men frånvaron av förslag till utvidgning av renskötelområdet i utred-
+ningsbetänkandet Renbetesmarkerna, och rennäringslagsförslagets tillbakagång till
+en minoritet samer i rennämnden pekar mot att myndigheterna ansåg att ration-
+aliseringen av näringen skulle räcka till för även andra krav, där SSR förespråkade en
+rättighetsutredning.
+Samer var fortfarande att betrakta som renskötare och de ansågs
+från myndighetshåll endast behöva självbestämmande på byaplanet.880
+De påtagligaste konsekvenserna av vattendragens industrialisering för rennäringen är
+renbetesmarkernas minskade omfång och kvalitet, vilket lett till en ytterligare
+devalvering av de samiska rättigheterna som institutionaliserades mot renen och
+Med de förlorade betesmarkerna och myndigheternas ovilja att utöka eller
+repatriera marker för renskötseln måste också antalet renskötare minska och näringen
+rationaliseras för att bärga de som var kvar.
+Vad som skapades genom 1928 års RBL
+av kategoriklyvning av det samiska folket, kan sägas cementeras genom industri-
+aliseringens inverkan på markbeståndet och myndigheternas åtgärder eller icke-
+åtgärder för att möta konsekvenserna av ingreppen.
+Undersökningen av lagförändringsprocessen under och efter andra världskriget
+visar hur lagstiftningen anpassades efter utbyggarnas artikulerade kraftförsörjnings-
+En anpassning som etablerade ett svenskt vattenkraftsystem vars styrka var
+880 SOU 1966:12; SOU 1968:16; Samernas samepolitiska program 1969.
+den, från utbyggarnas perspektiv, billiga energin från norr.
+Att vattenkraften framstod
+som billig berodde på att rättsligt exkluderade och förminskade rättsägare och
+intressenter osynliggjordes i processen.
+Den våldsamma koloniseringen av landskapet
+som dämningarnas omvandling innebar, blev emellertid en tystad och långdragen
+kolonialisering av människors handlingsutrymmen och rättspositioner.
+En industriell
+kolonialisering där renskötares rättigheter inskränktes och icke- renskötande samers
+diskriminerade rättsposition fördjupades.
+När äldre samisk sedvanerätt övergick till
+kollektiv bruksrätt och individer som var innehavare av denna äldre rätt mönstrades
+ut ur kollektivet, skapades en konflikt mellan tre parter, något som kan ses som en
+söndra-och-härska teknik från staten, både gentemot ett kollektiv som genom
+exploateringar får allt mindre mark att utöva sina rättigheter på, och mot individen
+som har förlorat sina rättigheter.
+Renskötarna fick anpassa sig till förhållandet att myndigheter på administrativ väg
+styrde om rätten att nyttja marker som enskilda samer hade personlig anknytning till.
+En av den tidiga samerörelsens förgrundspersoner, Elsa Laula, såg på rennäringen
+som en utdöende näring på grund av statens inskränkning av samernas rättigheter och
+renbetesutrymmen.
+Hon fäste större förtroende för sitt folks överlevnad i andra
+näringar och krävde därför marken ovan odlingsgränsen för samer oavsett
+näringsutövning.881 Den institutionaliserade renskötselnäringen - där den statliga
+politiken drog en strikt gräns mellan renskötsel och andra näringar882 - som skapades
+och styrdes genom 1886 och följande renbeteslagar, kan i perspektivet av renskötselns
+överlevnad på storsamhällets premisser ses fragmentera både samiska marker och
+samiska rättigheter.
+Emellertid utgjorde ändå den institutionaliserade rennäringen en
+upprätthållare av en miniminivå av samiska rättigheter, eftersom den industriella
+kolonialismens styranderationalitet närmast förutsatte att renskötseln successivt
+måste avvecklas i mötet med annan samhällsutbredning.
+I dagens tal om konkurrerande markanvändning får rennäringen närmast lida för
+sin anpassningsförmåga.
+Det visar sig, efter all undanträngande verksamhet, att ren-
+näringen trots allt har klarat sig.883 Vad som inte belyses vid vägningar av intressen är
+emellertid att det innebär stora uppoffringar och anpassningar för rennäringen och att
+den svårligen kan överleva utan de marker som undantas.
+Medan om motparten,
+881 Elsa Laula, Inför lif eller död?
+understryker 1928 års RBL som avgörande för den statliga politikens strikta
+gränsdragning mellan renskötseln och andra näringar.
+883 Se exempelvis Olov Isaksson, Tärna - förvandlad bygd, 1975, s. 62; För en kritisk belysning av
+rennäringens anpassning se Tim Horstkotte, Contested Landscapes 2013; Annette Löf m.fl.
+Renskötsel och
+klimatförändring 2012.
+exploatörerna, avstår från markanvändandet innebär det inte att deras näring går
+under, utan snarare att de inte kan utvecklas i just detta område.
+Perspektiven är
+disparata och argumenten överförs ofta till, eller att exploateringen egentligen är
+sprungen ur, sysselsättningsförhoppningar för den närmast belägna orten.
+Detta utan
+att väga in den långsiktiga sysselsättning och kringeffekt som rennäringen kan
+förväntas ha, och har haft under århundraden.
+"Rennäringen behöver utvecklings-
+möjligheter och inte bara skydd mot exploateringar"884 Att få utvecklas på egna villkor
+och möjligheter till positiv planering, inte enbart negativ, är en önskan som sällan
+infrias för rennäringen.
+Snarare framträder åter en söndra-och-härska teknik
+gentemot det hela det samiska folket, där renskötare och rennäringen har ställts mot
+övriga samer och även den övriga befolkningen i området.
+Myndigheterna övervägde dock att utöka renskötselområdet.
+Men betänkandet om
+renbetesmarkerna karaktäriseras av en industrikolonial diskurs, där utvalda delar av
+en helhet, läsliggjordes.885 Utredarna fann att markerna minskade medan renantalet
+bestod, vilket blev ett argument för påståendet att vattenkraftutbyggnader inte hade
+påverkat rennäringen.
+Ett implicit argument för, och möjlighet till fortsatt
+I förslaget till ny rennäringslag 1968 blir det följdriktigt att andra sidor
+av prismat framkommer, nämligen frågan om antalet renskötselutövare som kunde
+bärga sig på det begränsade antalet renar som fick hållas på krympande marker.
+Uppstyckningen av helheten i renskötselfrågorna bär likhet med den industrikoloniala
+taktiken att stycka upp vattendragens industrialisering i små läsliga enheter, utan att
+väga in konsekvenserna för hela vattensystem och dess närboende.
+Men om blicken fördjupas till att inte enbart se dränkta arealer och renantal,
+innebar omvandlingen av landskapet som följde industrialiseringen att kvarvarande
+marker också påverkades.
+De marker som var kvar måste, i den mån det gick, användas
+mer intensivt.
+I de flesta fall låg markerna också i anslutning till ingreppen, vilket
+beredde svårigheter i många göromål eftersom fragmentering uppstod och flyttningen
+påverkades av föränderliga isförhållanden.
+Själva användandet av landskapet för-
+ändrades till att bli mer antropogen, exempelvis genom att stängsel fick ersätta
+naturliga barriärer för bygränser och uddar för kalvmärkning, och senare genom
+lastbilsflytt av renar till följd av isförhållanden och av övrig infrastruktur fragment-
+erade områden, samt behovet av motorbåtar i de tillskapade, stora sjöarna.
+ekokoloniala diskursen som i dagens diskussioner om hållbarhet ibland dömer
+rennäringen som mindre miljövänlig, har rötter i den industriella kolonialismens
+konsekvenser.
+I den diskursen återfinns även föreställningar och förväntningar, vilka
+kan liknas vid vad som florerade kring nationalparkers instiftande och "lapp skall vara
+lapp"-politiken, att samer på ett ensidigt sätt såg som ett med naturen, där de
+förvägrades modernisering för att utöva sina näringar.886
+Omformandet av landskapet i takt med ett industrialiserat storsamhälle drabbade
+det samiska samhället genom att en köns- och generationsarbetsdelning rubbades.
+Kvinnor, barn och äldre hade skött vissa arbetsuppgifter som exempelvis fisket.
+med de större och osäkrare dämda sjöarna krävdes större båtar, vilka måste dras till
+och från den föränderliga stranden, och därigenom blev många uppgifter för tunga.
+vissa myndighetsuttalanden understöds en sådan ny könsarbetsdelning som i
+förlängningen ställde kvinnorna utan sysselsättning i nära anslutning till renskötseln.
+Istället fick de söka sig utbildning och arbete någon annanstans.
+Anna-Lill Ledman har
+studerat bilden av samiska kvinnor i svensk och samisk press 1966-2006.
+Ledman
+framhåller att den mekaniserade och motoriserade renskötseln i princip kunde öppnat
+för fler kvinnor i renskötseln, men initialt kom kvinnor i skymundan då männens plats
+inom renskötseln prioriterades.887
+Det kvardröjande förmynderiet genom den expertroll lappfogden tillskrevs fick
+konsekvenser för renskötseln och indirekt för det samiska samhället.
+Iklädd en
+mittemellan-ställning företrädde lappväsendet och dess tjänstemän inte ett principiellt
+motstånd mot exploateringar, utan snarare eftersträvades så höga ersättningar som
+möjligt till statens lappfond och när det gällde regleringsavgifter ansågs dessa vara en
+värdefull tillgång för renskötseln.888 Även om lappväsendets tjänstemän ansåg att ren-
+skötarnas rätt kringskurits kunde renskötseln ha nytta av exploateringar för att få
+inkomster till utgifter som staten inte ville bidra med allmänna medel för.
+tjänstemän försvarade sina egna yrkespositioner när de argumenterade för
+ersättningar för renbetesmarker till lappfonden under lappväsendets, länsstyrelsens
+och sedermera lantbruksnämndens överinseende.
+Den rationalisering som rensköt-
+seln tvingades till med vattenkraftens och andra exploateringars konsekvenser av
+minskade betesmarker och försvårad näringsutövning, skulle finansieras av ytterligare
+Den industriella kolonialismens styrande framtvingade genomgrip-
+ande omvandlingar, i landskapet, näringsutövningen och för samiska rättigheter.
+innebar också att både samer utanför och innanför samebyarna återskapades som
+888 HLA, LNÖA B I:25 (1) Till Länsstyrelsen i Norrbottens län ang Norrländska vattenkraftfrågor, 3/1 1958.
+koloniala subjekt i en process som kunde verkat avkolonialiserande, på tröskeln till
+frigörelsen från det koloniala förmynderiet genom den nya rennäringslagen.
+En aspekt av konsekvenserna för renskötseln är frågan om någon lappby tvingades
+lägga ned verksamheten på grund av vattenkraftutbyggnader.
+Och om inte, kan det då
+konstateras att jordbruket led större skada då flera jordbruksbygder idag är öde?
+frågan är det svårt att jämföra.
+Renskötseln är inte stationär på samma sätt som
+jordbruket, anpassningsförmågan har redan omtalats, men enskilda renskötare fick
+lägga ner verksamheten precis som enskilda bönder fick sluta eller flytta.
+renskötseln kan antas att framtidsutsikterna krympte eftersom antalet aktiva
+renskötare inte kunde upprätthållas.
+För bönderna blev den ärvda jorden dränkt, men
+jordbruket gick i princip att uppta på annat håll.
+Det är osäkert om någon lappby fick
+lägga ned renskötseln på grund av intrång för vattenkraftutbyggnad, i fallet med
+Malmesjaures skogslappby, som slogs samman dels med Östra Kikkejaure och dels
+med Udtja skogslappbyar 1945, kan en av anledningarna varit kumulativa effekter av
+utbyggnader i Skellefte- och Pite älvar snarare än den dämning som skedde i sjön
+Malmesjaure under hela 1940- och 50-talet.
+Fjällappbyarna Semisjaur-Njargs och
+Luokta-Mavas' renar strövade in i Malmesjaures lappbys område och drog med sig
+skogsrenar, vilket kan ha varit en konsekvens av utbyggnader i högre belägna sjöar som
+Sädvajaure, Rebnisjaure och Hornavan inom deras betesområde.889 Men det är en
+fråga för fortsatt forskning med närstudium på byars markanvändning.
+Det råder ofta okunskap bland allmänheten om rennäringen och de olika stödåtgärder
+samebyarna egentligen fått som kompensation för intrång i renskötselområdet, något
+som påverkar rennäringen visavi det övriga samhället.
+Ersättningar för rovdjurs-
+dödade eller trafikdödade renar och den stödutfordring som dagens samebyar kan få,
+uppfattas ofta av majoritetssamhället som orättvisa bidrag i förhållande till exempelvis
+bönder.
+Ersättningarna sätts sällan i relation till att det har sin orsak i decennier av
+tilltagande infrastruktur, som kringskär betesmöjligheter och renskötarnas
+möjligheter att beskydda djuren i jämförelse med bönder, som oftast själva råder över
+sina marker.
+Det är de kumulativa effekterna av vattenkraftexploateringarna som
+framkommer idag, jämte decennier av tilltagande infrastruktur som kringskär
+betesmöjligheter och flyttleder, vilket tvingar många samebyar att flytta renar med
+lastbil.
+Inte sällan döms rennäringen som mindre miljövänlig på grund av detta.
+Sätts
+889 LNÖA, B I:12 Utgående skrivelser 1945, Utdrag av protokoll, hållet vid lagstadgat årssammanträde med
+skogslappbyarna i Arvidsjaur den 16 & 17/5; SSR:s landsmöte 1958, s. 18.
+detta i relation till eventuellt ökade anspråkstaganden av mark inom renskötsel-
+området, för vad som artikuleras som en hållbar gruvnäring och förnybar
+energiproduktion, framträder en aspekt av en ny kolonial diskurs, en ekokolonial
+Inom den ekokoloniala diskursen prioriteras ekonomisk och miljömässig
+hållbarhet på ett globalt plan, framför lokal miljömässig och social hållbarhet.
+med en ökad medvetenhet hos beslutsfattare och allmänhet kring hur och att det
+industrikoloniala förflutna faktiskt påverkar nutiden, behöver inte den politik och
+praktik upprepas som präglade industrialiseringen av vattendragen i renskötsel-
+Industrialiseringen av vattendragen i renskötselområdet utfördes genom ett in-
+stitutionellt ramverk bestående av vattenlagen och renbeteslagen samt förmynderiet
+genom lappväsendet.
+Politiken i uppbyggandet och upprätthållandet av dessa
+institutioner osynliggjorde renskötseln som näring och renskötarnas rättigheter.
+Äldre, agrarkoloniala synsätt, kring samer som enbart nomadiserande renskötare utan
+äganderätt till sina marker, överfördes till en industrikolonial diskurs.
+Myndigheter
+såväl som utbyggare argumenterade och agerade utifrån denna diskurs där rättigheter
+och historia kunde omskrivas till utbyggarintressets favör.
+Genom argumentationen
+om "det allmännas bästa" och synliggörandet av renskötselrätten som ett privilegium
+och särintresse, när renskötarna väl uppmärksammades i processen, byggdes det
+svenska vattenkraftsystemet upp baserat på billig energi från norr till följd av rättsligt
+exkluderade och förminskade rättsägare och intressenter.
+styrningen och den pastorala maktutövningen genom lappväsendet och kammar-
+kollegiet, som företrädde de allmänna intressena, identifierades renskötare som
+mindre förmögna att fatta kollektiva beslut och sköta ekonomiska angelägenheter.
+Denna subjektifiering av renskötare, legitimerade ett fortsatt förmynderi och en
+hantering av exploateringsfrågorna på avstånd både från den enskilde renskötaren
+men även från samerna som grupp.
+Omvandlingen av landskapet försvårade för renskötseln, den dämde över marker,
+flyttleder, visten och hemmiljöer, bär- och skohötäkter samt försvårade och även
+förstörde fisket.
+Kulturlandskap försvann eller förändrades och nya sätt att använda
+markerna påverkade renskötseln och dess binäringar att bli mer mekaniserad vilket
+ledde till att kvinnor, barn och äldre många gånger inte kunde utföra sysslor som de
+förut haft.
+Den samiska rättskamp som tar sin början under 1950-talet bidrog till att ifrågasätta
+utbyggnadernas självklarhet och utmanade den industrikoloniala styrningsregimens
+subjektifiering och identifikation av samer som enbart renskötare samt renskötare som
+oförmögna att självständigt råda över sin näring.
+Utredningar tillsattes för att mod-
+ernisera och rationalisera renskötseln.
+Men gällande de samiska rättigheterna gick
+utvecklingen långsammare, då vissa rättsfrågor inte blev föremål för statliga utred-
+ningar med motiveringen att de pågick som rättsfall i domstol.
+Den industrikoloniala
+diskursen och styrningen av vattenkraftpolitiken utmanades emellertid gällande vissa
+identifikationer av renskötare, medan andra överlagrades i praktiken, då samer
+nekades representation och inflytande över lappfondsmedlen som skulle mildra
+exploateringarnas konsekvenser.
+Det framstår som om myndigheterna ansåg att rationaliseringen av rennäringen var
+en tillräcklig förändring istället för en avkolonialisering av byråkratiska strukturer och
+Lappväsendets kvardröjande förmynderi kan spåras i den expertroll dess
+tjänstemän fortsättningsvis innehade, där de upprätthöll sina positioner och avfärdade
+statligt stöd till rennäringen.
+Istället skulle det som staten fonderade till följd av
+vattenkraftutbyggnad underhålla den rationalisering som renskötseln tvingades till,
+med exploateringarnas konsekvenser av minskade betesmarker och försvårad
+näringsutövning.
+Exploateringar i renbetesland blev då en oundviklig inkomstkälla för
+ett orättvist inrättat system.
+Ett system där statens konstruktion och myndigheternas
+pågående tolkningsföreträde gällande renskötselfrågor, cementerade rennäringens
+framtid som beroende av statlig utförsäljning av vad SSR artikulerade som samernas
+naturresurser.
+Här kan den institutionaliserade rennäringen, formad och styrd genom
+1886 års och följande renbeteslagar, i perspektivet av renskötselns överlevnad på
+storsamhällets premisser, ses undergräva samiska rättigheter.
+I förlängningen
+framträder en söndra-och-härska teknik gentemot det samiska folket där renskötare
+ställs mot övriga samer och även den övriga befolkningen i området.
+Utredningar utförda inom den industrikoloniala diskursen som synliggjorde utvalda
+delar av en helhet, fann att markerna minskade men renantalet bestod, vilket legitim-
+erade påståendet att vattenkraftutbyggnader inte hade påverkat rennäringen.
+förlängningen blev det ett implicit argument för och möjlighet till, fortsatt
+Ođđa čázit, sevdnjes duogáš.
+Industriála kolonialisma ruoŧa čáhcefápmohuksehusa
+bokte boazodoalloguovllus 1910-1968.
+Industrialiseren čázadagain čáhcefápmohuksehusaid bokte leai okta dain vuosttaš
+systemáhtalaš stuorra ávkkástallan mii váikkuhii stuorra osiid boazodoalloguovlluin
+Ruoŧa rájiid siskkobealde.
+Dát dutkosa áigumuš lea danin leamaš iskat ja analyseret
+ruoŧa čáhcefápmohuksehusa politihkka ja praktihka boazodoalloguovllus ja maid
+reakšuvnnat ja váikkuhusat boazodoalus ja sámi servodagas jagiid 1910 ja 1968
+Iskan lea vuolgán postkoloniála vuolggasajis go ruoŧa stáhta politihkka ja
+praktihkka sámiid, boazodolliid ja Sámieatnama vuostá analyserejuvvo dego
+koloniálisma čáhcefápmohuksehusa ektui.
+Go geavaha fápmokritihkalaš neavvuid
+dego governmentalitehta- ja diskursaanalysan de fokus bidjo huksehussii ja
+doalaheapmái
+institušuvnnalaš
+rámmadoaimmas
+politihkkaguovlluide
+čáhcefápmohuksehus ja boazodoallu.
+Stivren ja ákkastallan dain politihkkaguovlluin,
+ja vel subjeaktadahkan ja váikkuhusat daid oassálasttiide, lea leamaš dehálaš faktorat
+analysas.
+Jearaldagat gusket dasa got ruoŧa industrialiseren čázadagaid boazodoalluguovlluin
+lea dahkkon áiggi mielde, got váttisvuođat leat boahtán ovdan ákkastallamiin ja
+makkár vugiid leat geavahan.
+Got boazobargiid vejolašvuođat váldit vuhtii iežaset
+vuoigatvuođaid ja beroštumiid lea rievdan áiggi mielde ja got boazobargit leat láhtten
+ja reageren ja makkár bohtosat leat leamaš daguin.
+Ja de vel jearru makkár
+industrialiserema bohtosat leat boazoealáhussii ja sámi servodahkii.
+Iskan álggahuvvo vuosttaš stuorra huksehusain boazodoalloguovllus Norrbottena ja
+Jämtlándda leanas 1910- ja 1920-logus, ja joatká láhkaásahusain mii sakka geahpidii
+čáhcefápmohuksehusa nuppi máilmmisoađi áiggi dalle go riektesihkkarvuohta
+badjelgehččui fápmoealáhusa doalaheami dihte.
+Loahpalaččat analyserejuvvo dan
+vuosteháhku ja álbmotoaivil mii dagahii ahte 1950- ja 1960-logus go earret iežá
+ásahedje Ruoŧa Sámiid Riikasearvvi (RSR).
+Iskan lea gitta 1968 ja cealkámuš ođđa
+boazoealáhuslága birra ovdanbuktui seamme jagi.
+Gáldomateriála vuosttaš iskamis lea lappfálddi vuorkkás Norrbottena ja
+Jämtlándda leanas, Vattenfalla vuorkkás ja maid Norrbygdena ja Mellanbygdena
+čáhceduopmostuoluid vuorkkáin.
+Iskamii mii guoská soahtteáiggi geavahuvvo
+vuosttažin konseljaáššebáhpirat vuoigatvuođadepartemeanttas.
+Loahpalaš iskamiidda
+geavahuvvojedje materiálat vuorkkáin Sámij åhpadusguovdážis, Lennart Wallmarkas,
+Lappfálddiin.
+Stáhtalaš guorahallamat, áigečálus Samefolkets Egen Tidning/
+Samefolket ja beavdegirjjit RSR:a riikačoahkkimiin maid geavahuvvojedje.
+Dutkosis boahtá ovdan ahte industrialiseren čázadagain boazodoalloguovlluin
+dahkkui industriála rámmadoaimma bokte mas ledje čázadagat ja boazoguohtunlága
+ja maid eiseváldehálddahusa lappväsende bokte.
+Go huksejedje ja doalahedje daid
+ásahusaid de politihkka dagai boazodoalu ealáhussan ja boazobargiid vuoigatvuođaid
+oaidnemeahttumat.
+Boarrásit, agrarkoloniála oaivilat sirdojuvvojedje industriijakoloniála diskursii, dušše
+johtti boazobargiide geat eai oamastan iežaset eatnamiid.
+Eiseválddit ja nugo
+hukseheaddjit ákkastalle ja láhttejedje dan diskurssas gos vuoigatvuođa ja historjjá
+sáhtii
+rievdaduvvot
+huksejeddjiid
+beroštumiid
+buorrin.
+ákkastallet
+"almmolašvuođa buoremusa" birra ja čalmmustahttin boazodoallorievttis dego
+privilega ja erenoamášberoštupmi, go boazobargit viimmat čalmmustahttot
+proseassas, dalle ruoŧa čáhcefápmovuogádat huksehuvvui vuođđuduvvon hálbbes el-
+rávnnji vuođul nuortan ja mii dagahii rievttelaš olggušteami ja unnin dahkan
+riekteoamasteddjiid ja berošteddjiid.
+Dát vuogádagas boazobargi sámit oažžot heajut
+riektesajádaga go eanandoallit ja sámit geat eai lean boazobargit sáhttá gehččot eanet
+go vealaheaddji.
+Buođut gáržžidedje boazoguohtuneatnamiid mii dagahii ahte
+ealáhusbargiid ja maid vuoigatvuođaoamasteddjiid lohku njeiddii.
+Industriijakoloniála stivren ja pastorala fápmogeavaheapmi lappväsende ja
+kammarkollegiija
+mii
+ovddastii
+almmolaš
+bokte,
+boazobargit
+identifierejuvvojedje fuonibut mearridit kollektiivvalaš mearrádusaid ja fuolahit
+ekonomalaš áššiid.
+Stivren mii legitimerii joatkašuhtti fápmoválddálašvuođa ja
+gieđahallama čáhcefápmoáššiin guhkkin eret sihke ovttaskas boazobargis muhto maid
+sámiin joavkun.
+Nuppástuhttin eanadagas buvttii váttisvuođaid boazodollui, dulvadedje eatnamiid,
+johtolagaid, orohagaid, muorje- ja gámasuoidnebáikkiid.
+Guolásteapmi hedjonii ja
+dávjá billistuvvui mii guoská bivddu kvalitehta ja kvantitehta.
+Kultureanadat jávkái
+dehe nuppástuvai ja ođđa vuogit geavahit eatnamiid váikkuhii nu boazodoallu ja dan
+lasseealáhusat šadde eanet mekaniserejuvvon mii dagahii ahte nissonat, mánát ja
+boarrásat dávjá eat sáhttán bargat daid bargguid maid sis ovdal ledje leamaš.
+Kolonialaš fápmogeavaheami karakeristtalaš, váikko ge eretbahkken olbmuin ja sin
+opmodaga ja árvvu váldin, buoridáhtu ja vuoittu namas kollektiivvalačča váras mii ii
+váikkuhuvvo ávkkástallamis, gávdná olles iskanáigodagas.
+Árra áigodagas stáhta
+vuoseha duođašteami boazodoalloguovlluin dego stáhta eanan čáhceduomuid bokte,
+nuppi máilmmisoađis badjelgehčče riektesihkkarvuođa gaskaboddasaš lágas ja
+huksenkampánja mii stuorimus muddui lea Norrlándda ja boazodoalloguovllu guvlui.
+Maŋit áigodahkii pastorála fápmogeavaheapmi bissu gos stáhta iežas eiseválddiid
+bokte oaivvilda allasa dego neutrála gaskkusteaddji ja čearut eai oačču buktit iežas
+oaivila čáhceduopmostuolus muhtin áššiin.
+Čearut bággejuvvojedje cealkit eret
+vetorievtti
+buđđosiid
+fápmodoaimmaid
+vuostá
+go
+soahpamušaid
+hukseheddjiin vai buhtadusat eai galgan mannat lappfáldái.
+Sámi riekterahčamuš mii álggahuvvui 1950-logus leai veahkkin jearuhit
+huksehusaid
+diehttelasvuođa
+hástalii
+indtustriijakoloniála
+stivrenrešima
+subjektadahkama ja identifierema sámiin dego dušše boazobargit ja vel ahte
+boazobargit lea čuorbbit iešráđálaččat stivret iežas ealáhusa badjel.
+Vuolggaheaddji
+barggus RSR:a vuollegas sávaldagat sáhttit bissehit ávkkástallamiid.
+Sii celket jus
+sámit eai sáhttán beassat eret ávkkástallamiin boazoguohtuneatnamiin de goitge galge
+oažžut vejolašvuođa váldit oasi vuoittuin ja dat galge bidjot fondii boahtte buolvvaid
+váras.
+Muhto eiseválddit eai guldalan dakkár gáibádusaid.
+Go sámit sierra
+konstellašuvnnain álggahedje ovttasbarggu luondolihkastagain dalle celkui eanet
+prinsihppalaš
+vuosteháhku.
+luondosuodjalus
+álggahii
+šiehtadallat
+huksenberošteddjiiguin suodjaleamis muhtin čázadagaid, dan nu gohččoduvvon
+Freden i Sarek 1961, sámi oassálastit govviduvvojedje dego eanemus radikála iežas
+vuostehágus, dalle go vuosttildedje lasit dulvademiid daid juo industrialeserejuvvon
+jávrriin ja ollislaččat dulvademiid jávrriin dehálaččat boazodollui ja sámi ealáhusaide.
+Nammaduvvui guorahallan moderniserema ja rašonaliserema dihte boazodoalu.
+Muhto mii guoskkai sámi vuoigatvuođaid ovdáneapmi manai hihtásit go muhtin
+riekteáššit eai šaddan áššin stáhtalaš guorahallamiin ákkain ahte áššit gieđahallojuvvo
+duopmostuolus.
+Industriijakoloniála diskursa ja stivren čáhcefápmopolitihka
+hástaluvvui goitge mii guoská identifikašuvnna boazodoalus ja iežát badjelgehččojuvvo
+praktihkalaččat go sámit hilgojuvvo ovddasteami ja váikkuhanvejolašvuođa
+lappfoandaruđain mat galge geahpidit ávkkástallama bohtosiid.
+Orru dego eiseválddit oaivvildedje ahte rašonaliseren boazodoalus lea doarvái
+rievdadussan mihá buoret go eretkoloniseren byrokráhtalaš struktuvrrain ja
+ásahusain.
+Lappväsendet hálddahusstivrema bissun oidno dan čehppodatrollas maid
+dan virgeolbmot joatkašuhtti doalahedje, sii doalahedje iežaset posišuvnnaid ja hilgu
+stáhtalaš
+doarjaga
+boazoealáhussii.
+Ruđaid
+maid
+bijai
+foanddaide
+čáhcehuksema dihte galggai mihá buoret doalahit dan rašonaliserema man
+boazodoallu bággejuvvui dahkat ávkkástallamiid bohtosiid dihte go guohtuneatnamat
+gáržžiduvvojedje
+ealáhusbargu
+šattai
+váddásit.
+Ávkkástallamat
+boazoguohtuneatnamiin dalle šattai sisboahtu man eai sáhttán garvit vuoigatmeahttun
+ásahuvvon vuogádagain gos stáhta ráhkadeapmi ja eiseválddiid ovdu dulkomis mii
+guoská boazodoallojearaldagaid.
+Dat čavgii boazoealáhus boahtteáiggi dego
+sorjavažžan stáhtalaš vuovdimis man RSR celkkii dego sámiid luondonávccat.
+Industrialiserejuvvon boazoealáhus, hábmejuvvon ja stivrejuvvon 1886 jagi ja
+čuovvovaš boazoguohtunlágaid mielde, sáhttá gehččot dego geanuhahttin sámi
+vuoigatvuođain.
+Guorahallamat dahkkon industriijakoloniála diskursa rámma siskkobealde mii
+čalmmustahtii válljejuvvon osiid ollisvuođas, gávnnahii ahte eatnamat gáržžiduvvo
+muhto boazolohku bisui, mii šattai ággan cealkámuššii ahte čáhcefápmohuksehusat ii
+leat váikkuhan boazoealáhusa.
+Implisihta ákkastallan dan ovddas ja vejolašvuhtii
+joatkit ávkkástallama.
+Kumulatiiva bohtosat ávkkástallamiin mat bohtet ovdan otne, jahkelogiiguin
+lassáneame infrastruktuvrrain mii botke guohtunvejolašvuođaid ja johtolagaid, mii
+otne bágge máŋga čearuid johtit bohccuiguin guorbmebiillaiguin.
+Boazodoallo dávjá
+dubmehallo dego unnit birasbuorri dan dihte.
+Okta aspeakta ođđa koloniála diskursas
+ihtá, ekokoloniála diskursa, gos ekonomalaš ja biraslaš bistevašvuohta globálalaš dásis
+bidjo
+gaskavuhtii
+báikkálaš
+biraslaš
+sosiála
+bistevašvuhtii
+industriijakoloniála vássánáigi váikkuha dálááiggi.
+Översättning: Miliana Baer
+The industrialisation of watercourses through hydropower development was one of the
+first systematic large-scale exploitations in the reindeer herding areas within Swedish
+borders.
+Therefore, the aim of this thesis has been to study and analyse Swedish
+hydropower developmental politics and practice concerning the reindeer herding area,
+as well as reactions and consequences within reindeer husbandry and the Sami
+community from 1910 until 1968.
+Departing from a postcolonial approach, this study analyses the Swedish state policy
+and practice towards Sami, reindeer herders and Sápmi (land of the Sami) as
+colonialism in relation to hydropower development.
+By using governmentality and
+discourse analysis, this thesis focuses on the construction and maintenance of an
+institutional framework for the policy areas pertaining to hydropower development
+and reindeer herding.
+Important conditions for the analysis have been the governing
+and argumentation within these areas of politics, and the subjectification of and the
+consequences for the actors involved.
+The research questions include: how the Swedish
+industrialisation of watercourses in reindeer herding areas was carried out, as well as
+how issues were represented in argument and what methods were used.
+Focus has also
+been on the change in capacity over time for reindeer herders to ensure their rights and
+interests as well as the herder's actions and the impact of such actions.
+Finally, the
+consequences of the industrialisation for reindeer herders and for the Sami community
+is analysed.
+The study begins with the first large-scale hydropower projects in the reindeer
+herding area in the counties of Norrbotten and Jämtland during the 1910's and 1920's,
+and continues onto the decreased legal security during the Second World War which
+brought on a legislation that significantly facilitated exploitation.
+A study of the
+opposition in the 1950's and 1960's enabled by the establishment of the National
+Association for Swedish Sami, SSR, concludes the empirical survey.
+A legislative
+proposal concerning reindeer husbandry was presented in 1968 and marks the end of
+the studied time period.
+In the first study the source material includes archived documents from Lapp
+Bailiffs in the counties of Norrbotten and Jämtland, the State Power Board Vattenfall,
+sw. Waterfall, and the Water Courts of the North and Middle districts.
+Concerning the
+investigation during the Second World War the source materials are foremost cabinet
+council documents of the Justice Department.
+The concluding surveys are based on
+documents from archives of the Sami Folk College, Lennart Wallmark and the Lapp
+Bailiffs.
+Other source materials contributing to the study has been state official
+investigations, the Sami journal Samefolkets Egen Tidning/Samefolket and the
+protocols from the congress of SSR.
+The industrialisation of watercourses in the reindeer herding area was effectuated
+through an institutional framework consisting of the water act and the reindeer grazing
+act together with tutelage from the Lapp administration.
+The politics in building and
+maintaining these institutions made invisible both reindeer herding as an industry and
+the herders' rights.
+Older colonial agrarian viewpoints transformed into an industrial
+colonial discourse concerning Sami as nomadic reindeer herders lacking ownership to
+their lands.
+Authorities as well as hydropower companies acted and argued within this
+discourse where one technique was the re-writing of history and of herder's rights in
+favour of power developers.
+The Swedish hydropower system was built up based on
+cheap energy of the North, at the expense of legally excluded and diminished rights for
+the stakeholders.
+This was made possible by arguing that exploitation was for the sake
+of "the common good" and furthermore, by the arguing that reindeer herding rights
+was a privilege given to the Sami by the state as well as reindeer herding being a vested
+interest when reindeer herders eventually were included in the process.
+In this system
+reindeer herders were given a weaker legal position than farmers and non-reindeer
+herding Sami can in some aspects be seen as even more discriminated than reindeer
+herders.
+By damming the watercourses, the grazing lands were reduced affecting the
+amount of herders that could practice reindeer husbandry and thereby also the amount
+of Sami rights holders.
+In this industrial colonial governing, as well as the pastoral exercise of power
+through the Lapp Administration and the State agency protecting common interests,
+reindeer herders were identified as less capable to decide on mutual agreements and
+handle economics.
+A governing that legitimised continued tutelage which led to the
+management of hydropower issues being further removed both from the individual
+herder and the Sami as a group.
+The transformed landscape aggravated reindeer herding as grazing grounds,
+migration routes, settlements and, areas for collecting berries and shoe-hay were
+inundated.
+Fishing became a harsh and unsafe activity, the catch often deteriorated
+both in quality and quantity.
+Cultural landscapes disappeared or changed, and new
+methods for land-use affected reindeer herding and the complementing livelihoods.
+The fragmented grazing grounds led to increased mechanisation, which initially
+resulted in a new gender and age-based division of labour.
+As fishing became heavier
+and unsafe in the amplified lakes, women, children and elderly often were unable to
+perform this chore.
+Characteristics of colonial exercise of power follows throughout the study, such as
+the displacement of peoples and dispossession of their property and values in the name
+of benevolence and common good for a community at distance from the impact of
+exploitation.
+The early inquiry shows the affirmation of the reindeer herding area as
+state property and thus dispossessing reindeer herders of their ancestral lands.
+During
+the Second World War the legal security was displaced by a temporary legislation and
+a power sustention-campaign that largely was aimed at the North and reindeer herding
+areas.
+By the end of the studied time period, the pastoral exercise of power lingers on,
+as Lapp villages were denied pursuing lawsuits in water courts concerning certain
+cases, although this had been object for a prejudice.
+Through the acts of authorities,
+the state regarded itself as a neutral arbitrator.
+In negotiations with exploiters, Lapp
+villages were forced to give their consensus, if not, the replacements would accrue the
+Lapp fund.
+During the 1950's and 1960's the Sami struggle for justice questioned the
+hydropower development.
+The industrial colonial governing was challenged on its
+subjectification and identification of Sami as only reindeer herders and of herders as
+incapable to prevail in their own industry.
+Initially SSR held low expectations in halting
+these exploitations, articulating that the Sami ought to at least get a share in the profit
+to create a fund for future generations.
+However, the authorities did not acknowledge
+those claims.
+When Sami in different constellations started collaborating with nature
+conservationist, a more explicit opposition was articulated.
+When nature
+conservationist negotiated with exploiters concerning the safeguarding of certain
+water systems, the so-called Peace of Sarek 1961, the Sami actors appeared to be the
+most radical in their claims on protecting already industrialised waters, which were of
+importance for reindeer husbandry and Sami livelihoods, from further damming.
+Official investigations were appointed to modernise and rationalise reindeer
+herding.
+With regards to Sami rights, the situation was more stagnant due to the State
+avoiding official investigation of certain legal issues that were object for trial.
+However,
+industrial colonial discourse and the governing of hydropower politics were challenged
+and the authorities changed some of their notions of reindeer herders.
+Nevertheless,
+the Sami were denied representation and involvement in governing the finances that
+was aimed at alleviation of the consequences of various interferences in the herding
+area.
+It appears as the authorities regarded rationalisation as sufficient change, instead of
+decolonizing bureaucratic structures and institutions.
+The remaining tutelage through
+the Lapp Administration can be traced in the role as special adviser given their officials.
+Defending their own positions, the former Lapp Bailiffs - now called advisers in
+reindeer husbandry issues - rejected state support for reindeer husbandry.
+Instead,
+the rationalisation of reindeer herding was implemented by force due to hydropower
+exploitations.
+The consequences of reduced grazing grounds and aggravated
+livelihood, should be maintained by the state funded capital from hydropower
+companies to alleviate and compensate damages from the very same exploitation.
+on-going interpretative prerogative of authorities' concerning reindeer herding
+consolidated the future for reindeer husbandry as dependent on governmental sell-
+outs of natural resources.
+The exploitation of reindeer grazing lands became an
+inescapable source of revenue for an unjust founded system.
+The institutionalised
+reindeer husbandry, as it was shaped and governed through the reindeer grazing acts
+of 1886 and later acts, subverted Sami rights if seen from the perspective of reindeer
+herding survival at the premises of majority society.
+The official investigations were accomplished within an industrial colonial
+discourse that made visible selected parts of a bigger picture.
+Showing that grazing
+grounds were reduced but the number of reindeer remained became an argument for
+claiming that hydropower development left reindeer herding unaffected.
+An implicit
+argument and possibility for further exploitations.
+Today, cumulative effects of exploitations and decades of accelerating infrastructure
+that circumscribe grazing lands and migration routes, causes many Sami Villages to
+move reindeer by truck.
+Sometimes these changes caused by exploitation forces
+reindeer husbandry to become a less environmental-friendly activity.
+Aspects of a new
+colonial discourse emerge - an eco-colonial discourse - as economic and
+environmental sustainability on a global level is given priority over local,
+environmental and social sustainability and the impact of the industrial colonial past.
+Ájttes arkiv (ÁA)
+Lennart Wallmarks arkiv (LW)
+F:15 Vattenregleringar
+d Porsi kraftverk
+e Messaure kraftverk
+f Vattenregleringar, övrigt
+g Vattenreglering inom Västerbottens län
+Samernas Folkhögskolas arkiv (Samernas Fhsk)
+F: 10 Övrigt
+Landsarkivet Härnösand (HLA)
+Lappfogden i Norrbottens norra distrikt arkiv (LNNA)
+A I. Protokoll
+B I. Utgående skrivelser
+B III.
+Årsberättelser
+E II.
+Skrivelser från länsstyrelsen
+E III.
+Övriga inkomna skrivelser
+Lappfogden i Norrbottens södra distrikt arkiv (LNSA)
+A. Protokoll
+B I. Koncept till utgående skrivelser
+Lappfogden i Norrbottens östra distrikt arkiv (LNÖA)
+F XVI.
+Handlingar angående vattenmål
+Lappfogdens i Västerbottens läns arkiv (LVA)
+E I. Inkomna skrivelser
+H I. Akter och domar i vattenrättsmål samt handlingar rörande
+sjöregleringar
+Ö. Utredningar angående lappförhållanden
+Norrbottens läns landskanslis arkiv (NLLA)
+D I b. Ankomna brev i lappärenden
+Statens Vattenfallsverk (SVV) Porjus Pionjärverket
+F I. Dossierer angående Porjus Kraftverksbyggnader
+Landsarkivet Östersund (ÖLA)
+Lappfogdens i Jämtlands län arkiv (LJA)
+A I. Protokoll vid sammanträden med lappbyarna
+B I. Brevkoncept
+F IX b. Akter och domar i vattenrättsmål samt handlingar rörande
+vattenregleringar
+Jämtlands läns länsstyrelses landskontors arkiv (JLLA)
+A III a. Resolutionskoncept.
+Huvudserie
+Riksarkivet (RA)
+Civildepartementets arkiv (CA)
+Konseljakter
+Jordbruksdepartementet (JorA)
+Justitiedepartementets arkiv (JuA)
+Yngre Kommittéarkivet (YK)
+No.
+1919 års lappkommitté.
+Renbetesdelegerade.
+Lappfondsutredningen 1960.
+Umeå Tingsrätt (UTR)
+Norrbygdens Vattendomstols arkiv (NVD)
+AIa.
+Protokoll
+D. 33/1937 Rappen Labbas
+D. 68/1947 Ringselet Sädvajaure
+Östersunds Tingsrätt (ÖTR)
+Mellanbygdens Vattendomstols arkiv (MVD)
+D. 37/1942 Burvattnet m.fl.
+D. 28/1946 Sippmikken
+Offentligt tryck
+Kunglig Majestäts betänkanden (KMB)
+Betänkande rörande åtgärder till skydd för vårt lands natur och naturminnes-
+märken, Afgifvet af inom Kungl.
+Jordbruksdepartementet för ändamålet till-
+kallade sakkunnige.
+Stockholm: Nordiska Bokhandeln, 1907.
+Riksdagstryck
+Andra Lagutskottets utlåtande Nr.
+35 1942 Utlåtande i anledning av väckt motion
+angående vissa ändringar i 4 kapitlet vattenlagen m.m.
+29 1947 Utlåtande i anledning av väckt motion om
+upphävande av lagen den 20 oktober 1939 med särskilda bestämmelser angående
+tillfällig vattenreglering.
+Andra Kammaren protokoll nr.
+Betänkande afgifvet den 17 mars 1903 af den för utredning beträffande vissa staten
+tillhöriga vattenfall af Kungl.
+Maj:t den 9 juni 1899 tillsatta kommitté.
+Stockholm,
+Första Kammaren protokoll nr.
+Förslag till grunder för upplåtelse dels av vissa vattenfall, beträffande vilka Kronans
+äganderätt är eller kan förväntas bliva föremål för tvist, dels ock av vissa Kronan
+ostridigt tillhöriga strömfall m. m. Civildepartementet, Stockholm 1915.
+Norrländska Vattenkraftfrågor.
+Betänkande avgivet av norrländska vattenkraft-
+utredningen 1957.
+Statens energimyndighet.
+Nytt planeringsmål för vindkraften år 2020.
+Stockholm: Statens energimyndighet, 2007.
+Tillväxtpotential inom sektorn förnybar energi: Så kan
+Sverige öka tillväxten inom förnybar energi.
+Stockholm: Statens
+energimyndighet, 2009.
+Tredje lagutskottets utlåtande 1963 Nr.
+34 i anledning av motioner angående bevak-
+ande av samernas rättigheter vid vattenbyggnad i Norge (3LagU 1963:34).
+Motioner
+Andra Kammaren 1942 Nr.
+74 av Herr Hedlund i Östersund m.fl.
+angående utredning
+om ändringar i vissa delar av vattenlagen.
+Andra Kammaren 1947 Nr.
+21 Av herr Pettersson i Ersbacken m.fl.
+om upphävande
+av lagen den 20 oktober 1939 angående tillfällig vattenreglering.
+Andra Kammaren 1963 Nr.
+450 av herrar Jönsson i Ingemarsgården och Larsson i
+Umeå om bevakande av samernas rättigheter vid vattenutbyggnad i Norge.
+Första Kammaren 1929 Nr.
+192 av Herr Lindhagen om revision av gällande vattenlag
+till skydd för jordbruket, den stora allmänheten och den kommande släkten.
+Första Kammaren 1963 Nr.
+379 av herr Osvald om bevakande av samernas rättig-
+heter vid vattenutbyggnad i Norge.
+Propositioner
+Proposition 1910: 119 Kungl.
+Maj:ts nådiga proposition till Riksdagen angående
+uppförande af en elektrisk kraftstation vid Porjusfallen i Stora Lule älf m.m.
+Proposition 1939: U29 Kungl.
+Maj:ts proposition till riksdagen med förslag till lag
+med särskilda bestämmelser angående tillfällig vattenreglering m.m.
+Proposition 1943:110 Kungl.
+Maj:ts proposition till riksdagen angående åtgärder till
+stöd för de renskötande lapparna m.m.
+Proposition 1943: 253 Kungl.
+Maj:ts proposition till riksdagen med förslag till lag om
+ändring i vissa delar av lagen den 20 oktober 1939 (nr 732) med särskilda
+bestämmelser angående tillfällig vattenreglering.
+Proposition 1944: 169 Kungl.
+ändring i vissa delar av vattenlagen.
+Proposition 1945: 148 Kungl.
+Maj:ts proposition till riksdagen angående anslag till
+vattendomstolarna.
+Proposition 1946: 154 Kungl.
+tillägg till slutstadgandet i lagen den 20 okt 1939 (nr 732) med särskilda
+Proposition 1952: 52 Kungl.
+ändring i vattenlagen.
+Proposition 1952: 53 Kungl.
+ändring i lagen den 20 okt 1939 (nr 732) med särskilda bestämmelser om tillfällig
+vattenreglering.
+Proposition 1961:13 Kungl.
+Maj:ts proposition till riksdagen med förslag till ändring-
+ar i vattenlagen.
+Svensk Författningssamling (SFS)
+SFS 1886: 38 Lag angående de svenska Lapparnes rätt till renbete i Sverige.
+SFS 1898: 66 Lag om de svenska Lapparnes rätt till renbete i Sverige.
+SFS 1909: 56 Lag angående nationalparker.
+SFS 1918: 523 Vattenlag.
+SFS 1928: 309 Lag om de svenska lapparnas rätt till renbete i Sverige.
+SFS 1939: 732 Lag med särskilda bestämmelser angående tillfällig vattenreglering.
+SFS 1943: 392 lag om ändring i vissa delar av lagen den 20 oktober 1939 (nr 732)
+med särskilda bestämmelser angående tillfällig vattenreglering.
+SFS 1944: 199 Lag om ändrad lydelse av 4 kap.
+SFS 1944: 200 Lag om ändrad lydelse av 7§ i lagen den 20 oktober 1939 (nr 732) med
+särskilda bestämmelser angående tillfällig vattenreglering.
+SFS 1946: 149 Lag om tillägg till slutstadgandet i lagen den 20 okt 1939 (nr 732) med
+särskilda bestämmelser om tillfällig vattenreglering.
+SFS 1952: 235 Lag om ändring i vattenlagen.
+SFS 1952: 240 Lag om ändring i lagen den 20 oktober 1939 (nr 732) med särskilda
+Maj:t. Kungörelse angående upphävande av kungörelsen den
+20 oktober 1939 (nr 733) med förordnande jämlikt 1 § lagen samma dag (nr 732)
+Maj:t. Kungörelse angående förberedelse av vissa företag enligt
+SFS 1961:48 Lag om ändring i vattenlagen.
+SFS 1962: 627 Lag om vissa åtgärder för utnyttjande av vattenkraft under krig m.m.
+SFS 1971:437 Rennäringslag.
+Maj:t:s rennäringskungörelse.
+Statens Offentliga Utredningar (SOU)
+SOU 1952:49, Kristidspolitik och kristidshushållning i Sverige under och efter andra
+världskriget (I).
+SOU 1952:50, Kristidspolitik och kristidshushållning i Sverige under och efter andra
+världskriget (II).
+SOU 1954:12, Elkraftförsörjningen.
+SOU 1966: 12, Renbetesmarkerna.
+SOU 1968:16, Rennäringen i Sverige.
+SOU 2013:69, Ny tid ny prövning.
+Övriga tryckta källor och litteratur
+Adams, William M. & Mulligan, Martin (red.).
+Decolonizing Nature Strategies for
+conservation in a post-colonial era.
+Earthscan Publications, London 2003.
+Ahmed, Sara.
+"Declarations of Whiteness, the Non-Performativity of Anti-Racism",
+Borderlands Vol.
+The Cultural Politics of Emotion, Edinburgh University Press,
+Edinburgh 2004.
+Alfred, Taiaiake & Corntassel, Jeff "Being Indigenous.
+Resurgences against con
+temporary Colonialism" I Government and Opposition Vol.
+Altman, Jon C. "Development options on Aboriginal land: Sustainable Indigenous
+hybrid economies in the twenty-first century." I L.Taylor, G.Ward, G.Henderson,
+R.Davis, & L.Wallis (eds.)
+The Power of Knowledge, the Resonance of Tradition,
+(34-48), Aboriginal Studies Press, Canberra 2005.
+Amft, Andrea.
+Sápmi i förändringens tid: En studie av svenska samers levnadsvillkor
+under 1900-talet ur ett genus- och etnicitetsperspektiv.
+Kulturens frontlinjer 20,
+Kulturgräns norr, Umeå 2000.
+Anaya, S. James.
+Indigenous Peoples in International Law.
+Oxford University Press,
+Oxford 2004.
+Report of the Special rapportuer on the Rights of Indigenous
+Peoples, James S. Anaya.
+Indigenous Peoples and Extractive industries, Report to
+the Human Rights council A/HRC/24/41, 2013.
+Anshelm, Jonas.
+Vattenkraft och naturskydd.
+En analys av opinionen mot vatten-
+kraftutbyggnaden i Sverige 1950-1990.
+Tema T rapport, 31; Tema V report, 18.
+Univ., Tema Teknik och social förändring, Linköping 1992.
+Mellan frälsning och domedag.
+Om kärnkraftens politiska idé-
+historia i Sverige 1945-1999, Symposion, Eslöv 2000.
+Anshelm, Det vilda, det vackra och det ekologiskt hållbara.
+Om opinionsbildningen i
+Svenska naturskyddsföreningens tidskrift Sveriges natur 1943-2002.
+Skrifter från
+landskapet som arena 8, Umeå Universitet, Umeå 2004.
+Arrhenius, Svante.
+Berättelse öfver en jemlikt Kongl.
+Maj:ts nådiga bref den 18 Maj
+1900 på uppdrag af Vattenfallskomitén under sommaren år 1900 företagen
+utrikes studieresa.
+Jordbruksdepartementet, Stockholm 1901.
+Aronsson, Kjell-Åke.
+Forest reindeer herding AD 1-1800: an archealogical and
+palaeoecological study in northern Sweden, Univ., Umeå 1991.
+Awebro, Kenneth & Senften, Tim.
+Gamla gruvor i Jokkmokk.
+Gruvor och gruvarbete
+vid Routevare, Kedkevare och Alkavare under främst 1600-talet.
+Duoddaris 8
+Ájtte, Jokkmokk 1995.
+Barth, Fredrik.
+Ethnic Groups and Boundaries: The social organization of
+cultural difference, Oslo.
+Beach, Hugh.
+Reindeer-Herd management in Transition.
+The case of Tuorpon
+Saameby in northern Sweden, Univ., Uppsala 1981.
+Hugh Beach, "Political Ecology in Swedish Saamiland" i Anderson, D.G.
+Cultivating Arctic Landscapes.
+Knowing and Managing Animals in the
+Circumpolar North (110-123) Berghahn, New York 2004.
+Beinart, W., Brown, K. & Gilfoyle, D. "Experts and expertise in colonial Africa Re-
+considered: Science and interpretation of knowledge" African Affairs 108/432,
+Bengtsson, Bertil.
+Samerätt: en översikt, Stockholm: Norstedts Juridik, 2004.
+Berg, Bård A.
+Verdenskrig - en politikk for utvikling
+eller avvikling?" i Thomassen, Ø.
+etter 1945, Ad Notam Gyldendal, Oslo 1997.
+Bård A. Berg, Mot en korporativ reindrift: samisk reindrift i det 20.århundre -
+eksemplifisert gjennom studier av reindriften på Helgeland, Dieđut, 2000:3,
+Sámi Instituhtta, Kautokeino 2000.
+Berg, Bård A."Den samiske retten til reindrift i Norge og Sverige ved overgangen til et
+nyt århundre" i Lantto, P. & Sköld, P (red) Befolkning och bosättning i norr,
+Centrum för samisk forskning, Univ., Umeå 2004.
+Bergstrand, Ingrid.
+I Sirkassamernas land.
+Sàmi Girjjit, Jokkmokk 1985.
+Beronius, Mats.
+Genealogi och sociologi.
+Nietzsche, Foucault och den sociala analys-
+Symposion, B. Östlings bokförlag, Stockholm; Stehag 1991.
+Bhabha, Homi K. The Location of Culture.
+Routledge, London 1994
+Birla, Ritu.
+"Post-colonial studies: Now that's history" I Morris, Rosalind C. (red), Can
+the subaltern Speak?
+Reflections on the history of an idea.
+Columbia University
+Press, New York 2010.
+Biörnstad, Margareta.
+Kulturminnesvård och vattenkraft 1942-1980.
+Vitter-
+hets historie och antikvitets akademien, Stockholm 2006.
+Bjørklund, Ivar & Brantenberg, Terje.
+Samisk reindrift - Norske ingrepp: Om Alta-
+elva, reindrift og samisk kultur.
+Tromsø: Universitetsforlaget, 1981.
+Blake, Lynn A.
+"Pastoral Power, Governmentality and Cultures of Order in
+Nineteenth-Century British Columbia", Transactions of the Institute of British
+Geographers, Vol.
+Brännlund, Isabelle & Axelsson, Per.
+"Reindeer management during the colonization
+of Sami lands: A long-term perspective of vulnerability and adaptation strategies" I
+Bylund, Erik.
+Koloniseringen av Pite Lappmark t.o.m.
+Univ., Uppsala, 1956.
+Bäckman, Lena.
+"Opinioner om vattenkraft" i Rolén, M. & Bodén, B.
+Drag-
+kampen om vattenkraften.
+Studier kring en omstridd naturresurs.
+Mitthögskolan,
+Östersund 2000.
+Bäärnhielm, Göran.
+I Norrland hava vi ett Indien.
+gruvdrift och kolonisation i Lapp-
+marken under 1600-talet.
+Ordfront Arkivet för folkets historia, Stockholm 1976.
+Craik, Brian.
+"Governance and Hydro Development in Québec and Manitoba." Power
+Struggles: Hydro Development and First Nations in Manitoba and Québec,
+Martin, T. & Hoffman, S. M., (eds.)
+Winnipeg: University of Manitoba
+Cramér, Tomas & Prawitz, Gunnar.
+Studier i renbeteslagstiftning.
+Norstedts, Stock-
+Dagens Industri, 12/2 2013.
+Dean, Mitchell.
+Governmentality.
+Power and Rule in Modern Society.
+Sage, London
+de Certeau, Michel.
+The Writing of History.
+Colombia University Press, New York
+Dirlik, Arif.
+"The Postcolonial Aura: Third World Criticism in the Age of Global Capital-
+ism" in Critical Inquiry 20 (2, winter) 1994.
+Edelmann, Lee.
+No Future.
+Queer theory and the death drive.
+Duke University Press,
+Durham 2004.
+Edenheim, Sara.
+Begärets lagar.
+Moderna statliga utredningar och heteronormativ-
+itetens genealogi, Symposion, Eslöv 2005.
+Anakronismen.
+Mot den historiska manin.
+Glänta Hardcore,
+Daidalos, Göteborg 2011.
+Egerbladh, Ossian.
+Ur Lappmarkens bebyggelsehistoria Stensele 1741-1860.
+hundra äldsta nybyggesupptagningarna, Umeå 1972.
+Eidlitz Kuoljok, Kerstin.
+Den samiska sitan och vinterbyarna - en utmaning.
+Institutionen för kulturantropologi och etnologi, Univ., Uppsala 2011.
+Ekerlid, Birger.
+De tvångsförflyttade.
+En roman om samer och nybyggare som
+tvingades lämna sina hem.
+Ekerlids förlag samt Gaaltije, Östersund 2013.
+Fairclough, Norman.
+Discourse and Social Change.
+Polity, Cambridge 1992.
+Falkanger, Thor och Aage Thor Falkanger.
+Tingsrett, 6.
+uppl., Universitetsforlaget,
+Fjellheim, Sverre.
+Nord-Trøndelag fylke.
+Reindrift og arealbruk, Sami Instituhtta,
+Kautokeino 1984.
+Forsgren, Nils.
+Porjus: pionjärverket I ödemarken.
+Porjus arkivkommitté, Porjus
+Suorva: dammbygget i vildmarken.
+Den effektfulla älven.
+Stänk från Luleälvens kraftfulla historia.
+Porjus
+arkivkommitté, Porjus 1989.
+Krafttag i norr.
+En krönika om energin från Vattenfall Mellersta
+Norrland.
+Vattenfall Mellersta Norrland, Sundsvall 1992.
+Harsprånget: storverket som aldrig höll på att bli av.
+Porjus arkiv-
+kommitté, Porjus 1995.
+Foucault, Michel.
+Power/Knowledge.
+Selected Interviews and Other Writings, 1972-
+Brighton: Harvester Press, 1980.
+Foucault, Michel."The Subject and Power" in Critical Inquiry, Vol.
+"Governmentality." In The Foucault Effect: Studies in Govern-
+mentality, Burchell, G., Gordon, C. & Miller, P.
+University of
+Chicago Press, Chicago 1991.
+Friberg, Lennart.
+Styre i kristid.
+Studier i kristidsförvaltningens organisation och
+Stockholm 1973.
+Fridlund, Mats.
+Den gemensamma utvecklingen: staten, storföretaget och sam-
+arbetet kring den svenska elkrafttekniken.
+Fur, Gunlög.
+Colonialism in the margins: cultural encounters in New Sweden and
+Lapland.
+Brill Academic Publishers, Leiden 2006.
+Haagensen, Kjell & Midttun, Atle (red.).
+Kraftutbygging, konflikt og aksjoner, Oslo,
+Universitetsforlaget, 1984.
+Hagerman, Maja.
+Det rena landet.
+Om konsten att uppfinna sina förfäder Prisma,
+Stockholm 2006
+Hagström Yamamoto, Sara.
+I gränslandet mellan svenskt och samiskt, Identitets-
+diskurser och förhistorien i Norrland från 1870-tal till 2000-tal.
+Univ., Uppsala
+Hajer, Maarten & Versteeg, Wytske.
+"A Decade of Discourse Analysis of Environmental
+Politics: Achievements, Challenges, Perspectives" in Journal of Environmental
+Policy and Planning.
+Hall, Rebecca.
+"Diamond Mining In Canda's Northwest Territories: A Colonial
+Continuity" I Antipode vol.
+Hanes-Nutti, Gertrud.
+"Karesuandosamer i Vaisaluokta och Änojalme.
+Dislokationens
+och vattenregleringarnas inverkan på deras näringar och hushållning." Opublicerad
+uppsats, B-nivå.
+Umeå: institutionen för historia, Umeå universitet, 1987.
+"Samernas rättsliga ställning vid de tre första Suorvareglering-
+arna." Opublicerad uppsats, C-nivå.
+Umeå: institutionen för historia, Umeå
+universitet, 1988.
+Hanes, Gertrude.
+Vaisaluokta 100 år.
+Vaisa Sameförening 2001.
+Hansson, Staffan.
+Porjus - en vision för industriell utveckling i övre Norrland.
+Tekniska högskolan i Luleå, 1994.
+Hansson, Per Albin & Berkling, Anna Lisa, Från Fram till Folkhemmet.
+Per Albin
+Hansson som tidningsman och talare.
+Metodica Press, Solna 1982.
+Haraldsson, Desiree.
+Skydda vår natur!
+Svenska naturskyddsföreningens framväxt
+och tidiga utveckling.
+Lund University Press, Lund 1987.
+Hazell, Bo.
+Resandefolket.
+Från tattare till traveller.
+Ordfront, Stockholm 2011.
+Headrick, Daniel R. Tentacles of Progress.Technology Transfer in the age of Imperial-
+ism.
+Oxford University Press; New York 1988.
+Hechter, Michael.
+Internal Colonialism.
+The Celtic Fringe in British National Deve-
+lopment.
+Transactions Publishers, New Brunswick 1999.
+Hedin, Hans.
+"Vattenfalls utbyggnadsplan 1962" i Västerbotten 2008:2.
+Hind, Robert J.
+"The internal Colonial Concept" I Comparaive Studies in Society and
+History.
+Hirdman, Yvonne.
+Att lägga livet till rätta.
+Studier i svensk folkhemspolitik Carlssons,
+Stockholm 2010.
+Hoffman, Stephen M. "Engineering Poverty: Colonialism and Hydroelectric develop-
+ment in Northern Manitoba." In Power Struggles: Hydro Development and First
+Nations in Manitoba and Québec, Martin, T. & Hoffman, S. M., (eds.)
+University of Manitoba Press, Winnipeg 2008.
+Holmbäck, Åke.
+Om lappskattelandsinstitutet och dess historiska utveckling.
+SOU
+Stockholm 1922.
+Holte, Arvid.
+"Reindrifta og virkinger av kraftutbygging - et metodeforsøk",
+Opublicerad Hovedfagsopgave i geografi, Geografiskt institutt, Universitet i
+Trondheim 1983.
+Horstkotte, Tim.
+Contested Landscapes: Social-ecological Interactions between
+Forestry and Reindeer Husbandry.
+Institutionen för Ekologi, miljö och
+geovetenskap.
+Howitt, Richard & Suchet-Pearson, Sandra.
+"Ontological Pluralism in Contested
+Landscapes" i Anderson, K., Domosh, et.al.
+Handbook of Cultural
+Geography, Sage, Thousand Oaks, California 2003.
+Hultman, Martin.
+Full gas mot en (o) hållbar framtid.
+Förväntingar på bränsleceller
+och vätgas 1978-2005 i relation till svensk energi- och miljöpolitik.
+Institutionen
+för tema teknik och social f��rändring, Univ., Linköping 2010.
+Hultqvist, Kenneth & Pettersson, Kenneth.
+Foucault.
+Namnet på en modern veten-
+skaplig och filosofisk problematik.
+HLS, Stockholm 1995.
+Hydropower in Sweden.
+Vattenfall, Stockholm 1981.
+Hylland Eriksen, Thomas.
+Etnicitet och nationalism.
+Nya Doxa, Nora 1998.
+Högstedt, Karl Henrik M. Vattenlagen av den 28 juni 1918 samt Lagen om flottning i
+allmän flottled av den 19 juni 1919 med anmärkningar och sakregister.
+Norstedt,
+Stockholm 1923.
+Inga, Berit & Sunna, Ida.
+Om renen, landskapet och språket.
+Duoddaris 26, Ájtte, Jokkmokk 2013.
+Isaksson, Olov.
+Tärna - förvandlad bygd, LT, Solna 1975.
+Isaksson, Svante.
+När staten stal marken.
+Ord & Visor, Skellefteå 2001.
+Jakobsson, Eva.
+"Norsk och svensk vattenkraftutbyggnad: En komparativ studie."
+Polhem: Tidskrift för teknikhistoria 10 (1992): 226-64.
+Industrialisering av älvar: Studier kring svensk vattenkraftutbygg-
+Historiska institutionen, Univ., Göteborg 1996.
+Jansson, Sverker & Wanhainen, Väinö.
+Tidig miljövård vid Statens vattenfallsverk.
+Statens vattenfallsverk, Stockholm 1990.
+Jenkins, Keith.
+Refiguring History.
+New thoughts on an old discipline.
+Routledge,
+London 2003.
+Re-thinking History.
+Routledge, London 1991
+Johansson, Karl-Erik.
+Spökis - fjällflygaren, CeWe-förlag, Bjästa 1985.
+Johansson, Peter.
+Samerna - urfolk eller minoritet?
+En studie av svensk samepolitik
+1986-2005, Institutionen för globala studier, Univ., Göteborg 2008.
+Josefsen, Eva.
+"The Norwegian Sámi Parliament and Sámi Political Empowerment" i
+Minnerup, Günther & Solberg, Pia (eds.)
+First World, First Nations.
+Internal
+Colonialism and Indigenous Self-determination in Northern Europe and
+Australia.
+Sussex Academic Press, Portland 2011.
+Jåma, Martha & Ljungdahl, Ewa.
+Samiska nybyggare i Jänsmässholmen.
+Jamtli
+Förlag, Östersund, 2001.
+Jörnmark, Jan. Skogen, staten och kapitalisterna.
+Skapande förstörelse i svensk
+basindustri 1810-1950.
+Studentlitteratur, Lund 2004.
+Kallenberg, Ragnvald.
+"Om vitenskapelig ydmykhet" i Samisk forskning og
+De nasjonale forskningsetiske komitéer, Oslo 2002.
+Karnell, Vitalis.
+"Lapparna och civilisationen" i Dagny 1906.
+King, Anthony D. "Colonial Urban Development: Culture, Social Power and Environ-
+ment" I The Journal of Modern African Studies, Vol.
+Korpijaakko-Labba, Kaisa.
+Om samernas rättsliga ställning i Sverige-Finland.
+rättshistorisk utredning av markanvändningsförhållanden och -rättigheter i
+Västerbottens lappmark före mitten av 1700-talet.
+Juristförbundets förlag,
+Helsingfors 1994.
+Vattenfallsstyrelsen.
+Redogörelse för arbetena med Porjus kraftverksbyggnad
+intill utgången af år 1911.
+Vattenfallsstyrelsen, Stockholm 1913.
+Kulchyski, Peter.
+Like the sound of a drum.
+Aboriginal cultural politics in Denendeh
+and Nunavut.
+University of Manitoba Press, Winnipeg 2005.
+Kuokkanen, Rauna.
+"From research as colonialism to reclaiming autonomy.
+Towards
+a research ethics framework in Sápmi" I Ethics in Sámi and Indigenous Research.
+Report from a seminar in Kárášjohka, Norway.
+Sámi Instituhtta, Kautokeino
+Kuoljok, Apmut Ivar.
+Mitt liv som renskötare.
+Ord & visor, Skellefteå 2004.
+Lantto, Patrik.
+Tiden börjar på nytt.
+En analys av samernas etnopolitiska mobil-
+isering i Sverige 1900-1950.
+Att göra sin stämma hörd: Svenska samernas riksförbund, same-
+rörelsen och svensk samepolitik 1950-1962.
+Kulturgräns norr, Umeå 2003.
+"Nationell symbol, etnisk markör eller utdöende näring?" I Lantto, P. &
+Sköld, P (red) Befolkning och bosättning i norr.
+Etnicitet, identitet och gränser i
+historiens sken.
+Skrifter från Centrum för samisk forskning 1, Univ., Umeå 2004.
+"Rotlösa nomader?
+De första försöken att tvångsförflytta samer i
+Sverige" i Oknytt 2006, Vol.
+Lantto, Patrik."Borders, Citizenship and Change: The case of the Sami People, 1751-
+I Citizenship Studies Vol.14 issue 5, 2010.
+"The establishment of a scientific field.
+The history of reindeer
+Lappväsendet.
+Tillämpningen av svensk samepolitik 1885-1971.
+Skrifter från Centrum för Samisk forskning 14, Umeå universitet, Umeå 2012.
+Lantto, Patrik & Mörkenstam, Ulf.
+"Sami Rights and Sami Challenges: The
+Modernization Process and the Swedish Sami Movement, 1886-2006."
+Scandinavian Journal of History 33 (2008): 26-51.
+Lantto, Patrik & Össbo, Åsa.
+"Det åsidosatta folket.
+Samerna, renskötseln och de första
+planerna på en storskalig utbyggnad av vattenkraften i Sverige" Oknytt 1-2 2011.
+Laula, Elsa.
+Inför lif eller död?
+Sanningsord i de lappska förhållandena.
+Gaaltije, Östersund 2003.
+Lawrence, Rebecca.
+Shifting Responsibilities and Shifting Terrains: State
+Responsibility, Corporate Social Responsibility, and Indigenous Claim.
+Sociologiska institutionen, Univ., Stockholm 2009.
+Ledman, Anna-Lill.
+Att representera och representeras.
+Samiska kvinnor i svensk och
+samisk press 1966-2006, Skrifter från Centrum för samisk forskning nr 15, Univ.,
+Legg, Stephen.
+"Beyond the European Province" I Elden, S. & Crampton, J. W.
+Space, Knowledge and Power.
+Foucault and Geography.
+Ashgate Publishing ltd,
+Spaces of Colonialism.
+Delhi's urban governmentalities.
+Blackwell
+Publishing, Malden 2007 (b).
+Lindgren, Gunnar.
+Kolonisationen av Umbyn.
+Lyckselebyar i Vindelådalen med
+biflöden, Lycksele 1995.
+Lindmark, Daniel.
+"Diaspora, Integration and Cantonization: Swedish colonial
+education from a theoretical, comparative and concluding perspective." In
+Education and Colonialism: Swedish Schooling Projects in Colonial Areas, 1638-
+1878, Lindmark, Daniel, (red.
+Umeå: Kulturgräns norr, 2000.
+En lappdrängs omvändelse.
+Svenskar i möten med samer och
+deras religion på 1600- och 1700-talen, Centrum för Samisk forskning, Univ.,
+Loeffler, David.
+Contested Landscapes/Contested Heritage.
+History and heritage in
+Sweden and their archaeological implications concerning the interpretation of the
+Norrlandian past Institutionen för arkeologi och samiska studier, Univ., Umeå
+Loo, Tina & Stanley, Meg.
+"An environmental history of progress: Damming the Peace
+and Columbia Rivers" I The Canadian Historical Review 92, 3, (399-427) 2011.
+Loomba, Ania.
+Colonialism/Postcolonialism.
+Routledge, London 2002.
+Lundgren, Lars J. Energipolitik i Sverige 1890-1975: Sammanfattning av studie
+utarbetad på uppdrag av Framtidsstudien Energi och samhälle.
+Projektgruppen
+Energi och samhälle, Sekretariatet för framtidsstudier, Stockholm 1978.
+Lundgren, Lars J. Staten och naturen.
+Del I.
+Lundgren, Lars J. Staten och naturen: Naturskyddspolitik i Sverige 1869-1935.
+Del
+Lundmark, Lennart.
+Koloni i norr.
+Om 650 års utsugning av Norrbotten.
+Gidlund,
+Stockholm 1971.
+Uppbörd, utarmning, utveckling.
+Det samiska fångstsamhället
+övergång till rennomadism i Lule Lappmark.
+Arkiv, Lund 1982.
+Lundmark, Lennart."Från ursprungsbefolkning till invandrargrupp.
+Samerna i svensk
+forskning under 1800-talet", i Brändström, Kjell-Arne (red.
+), Bilden av det samiska.
+Samerna och det samiska i skönlitteratur, forskning och debatt.
+Kulturens
+frontlinjer; Umeå 2000.
+Lundmark, Lennart."Lappen är ombytlig, ostadig och obekväm": Svenska statens
+samepolitik i rasismens tidevarv.
+Norrlands Universitetsförlag, Umeå 2002.
+Samernas Skatteland.
+Institutet för rättshistorisk forskning,
+Stockholm 2006.
+"Formlös förvaltning och flyktiga rättigheter" i Lundmark, L. &
+Rumar, L., Mark och rätt i Sameland.
+Stockholm 2008.
+"Skogsordningen 1683 och äganderätten till Lappmarken" i
+Lundmark, L. & Rumar, L., Mark och rätt i Sameland.
+Institutet för rättshistorisk
+forskning, Stockholm 2008.
+"Samernas jakt- och fiskerätt i Lappmarken och Jämtland före
+1928" i Lundmark, L. & Rumar, L., Mark och rätt i Sameland.
+Institutet för
+rättshistorisk forskning, Stockholm 2008.
+Lundqvist, Lennart J.
+"Ekologiskt integrerad politik" I Jagers, Sverker C., (red.)
+Hållbar utveckling som politik.
+Om miljöpolitikens grundproblem.
+Liber, Malmö
+Löf, Annette; Sandström, Per; Baer, Karin; Stinnerbom, Marita; Sandström, Camilla.
+Renskötsel och klimatförändring: Risker, sårbarhet och anpassningsmöjligheter i
+Vilhelmima Norra Sameby.
+Forskningsrapporter i statsvetenskap 2012:4, Univ.,
+Löwing, Folke.
+I kraftverkens skugga: Ett och annat om kraftutbyggnadsmål.
+LT,
+Stockholm 1955.
+Luzin, G.P., Pretes, M. & Vasilev, V.V.
+"The Kola Peninsula: Geography, History and
+Resources" in Arctic vol.
+Malmberg, Bo.
+Kronotorparlandet, kolonister och kronotorpare i muntliga och
+skriftliga källor.
+CeWe-förlag, Bjästa 1980.
+Manker, Ernst.
+Det nya fjällvattnet.
+Forskningar och upplevelser bland lapparna
+kring Akkajaure Medén, Stockholm 1941.
+Manuel, George & Posluns, Michael.
+The Fourth World: An Indian Reality, Collier
+Macmillan Canada, New York 1974.
+Marainen, Johannes.
+"Tvångsförflyttning av samer", " i Norrbotten (62-79), Luleå
+Marklund, Bertil.
+"Några teoretiska aspekter vid studiet av skogssamiska lappskatte-
+land" I Sköld, P & Lantto, P (red.)
+Den komplexa kontinenten.
+Staterna på
+Nordkalotten och samerna i ett historiskt perspektiv, Forskningsrapporter från
+Institutionen för historiska studier nr.
+Matsui, Kenichi.
+Native Peoples and Water Rights.
+Irrigation, Dams, and the Law in
+Western Canada.
+Québec.
+McGill-Queen's University Press, Montreal & Kingston
+McClintock, Anne.
+"The Angel of Progress: Pitfalls of the Term 'Post-colonialism'" i
+Social Text, No 31/32, Third World and Post-Colonial Issues (84-98) 1992.
+McCully, Patrick.
+Silenced Rivers.
+The ecology and politics of large dams, Zed, London
+Minnerup.
+Günter & Solberg, Pia (red.).
+Internal Colonial-
+ism and Indigenous Self-determination in Northern Europe and Australia.
+Sussex
+Academic Press, Portland 2011.
+Montesino Parra, Norma.
+Zigenarfrågan, intervention och romantik Socialhögskolan,
+Univ., Lund 2002
+Mudimbe, Valentin Y.
+The Idea of Africa.
+Indiana Univ.
+Press, Bloomington 1994.
+Mårald, Erland.
+Svenska miljöbrott och miljöskandaler 1960-2000.
+Hedemora 2007.
+Mörkenstam, Ulf.
+Om "Lapparnes privilegier": Föreställningar om samiskhet i
+svensk samepolitik 1883-1997.
+Statsvetenskapliga institutionen, Univ., Stockholm
+Neumann, Iver B. Mening, materialitet, makt.
+En introduktion till diskursanalys.
+Studentlitteratur, Lund 2003.
+Niemi, Einar.
+"Kategorienes etikk og miniritetene i nord.
+Et historisk perspektiv" i
+Samisk forskning og forskningsetikk (s. 22-44), De nasjonale forskningsetiske
+komitéer, Oslo 2002.
+Nilsson-Mankok, Erik.
+För vilken etnisk befolkning planeras det, Marsfjäll 1980.
+Nilsson Ranta, David.
+Nödhjälp på villovägar.
+Implementering av en filantropisk
+välfärdsidé, Norrbottens arbetsstugor 1903-1954.
+Sociologiska institutionen,
+Nordin, Åsa.
+Relationer i ett samiskt samhälle.
+En studie av skötesrensystemet i
+Gällivare socken under första hälften av 1900-talet.
+Sámi dutkan Samiska studier
+2, Univ.
+Renskötseln är mitt liv.
+En analys av den samiska renskötselns
+ekonomiska anpassning.
+Centrum för samisk forskning, Univ., Umeå 2007.
+Norstedt, Gudrun.
+Lappslattelanden på Gedda karta.
+Umeå Lappmark från 1671 till
+1900-talets början.
+Thalassa, Umeå 2011.
+Nytt Juridiskt Arkiv (NJA) avd I Rättsfall från Högsta domstolen, Norstedts juridik,
+Stockholm 1961.
+Nytt Juridiskt Arkiv (NJA), avd I Rättsfall från Högsta domstolen, Norstedts juridik,
+Stockholm 1965.
+Stockholm 1981.
+Nyyssönen, Jukka.
+"Everybody recognized we were not white": Sami Identity
+Politics in Finland 1945-1990.
+Department of History, Univ., Tromsø 2007.
+Ojala, Carl-Gösta.
+Sámi Prehistories.
+The Politics of Archaeology and Identity in
+Northernmost Europe.
+Univ., Uppsala 2009.
+Oscarsson, Erik-Oscar.
+"Osynlighetens dilemma" i Nordisk Ekumenisk Orientering (s.
+Paine, Robert.
+Dam a river.
+Damn a people?
+Saami (Lapp) Livelihood and the
+Alta/Kautokeino hydro-electric project and the Norwegian parliament,
+Köpenhamn, 1982.
+Parry, Benita.
+"Problems in Current Theories of Colonial Discourse" i Ashcroft, B.,
+Griffiths, G., Tiffin, H.
+The Post-Colonial Studies reader Routledge, London
+"The Postcolonial: Conceptual Category or Chimera?" I The Yearbook of
+Petriks, Olga "Future of Hydropower in Sweden.
+Results of a workshop using external
+and value-based scenarios" Examensarbete KTH, Skolan för industriell teknik och
+management (ITM), Stockholm 2010.
+Piper, Liza.
+Industrial Transformation in Subarctic Canada UBC Press 2008.
+Pratt, Mary Louise.
+Imperial Eyes: travel writing and transculturation.
+London 1992.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds Extra landsmöte 1960.
+Svenska
+Samernas Riksförbund, Umeå 1960.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte 1950.
+Svenska Samernas
+Riksförbund, Umeå 1950.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte 1951.
+Riksförbund, Umeå 1951.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte 1952.
+Riksförbund, Umeå 1952.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte 1953.
+Riksförbund, Umeå 1953.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte 1954.
+Riksförbund, Umeå 1954.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte 1955.
+Riksförbund, Umeå 1955.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte 1956.
+Riksförbund, Umeå 1956.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte 1957.
+Riksförbund, Umeå 1957.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte 1958.
+Riksförbund, Umeå 1958.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte 1959.
+Riksförbund, Umeå 1959.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte 1960.
+Riksförbund, Umeå 1960.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte 1961.
+Riksförbund, Umeå 1961.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte 1962.
+Riksförbund, Umeå 1962.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte i Gällivare 27 februari -
+Svenska Samernas Riksförbund, Umeå 1964.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte i Östersund 11-13 mars
+Svenska Samernas Riksförbund, Umeå 1965.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte i Karesuando 3-5 mars
+Svenska Samernas Riksförbund, Umeå 1966.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte i Lycksele 2-4 mars 1966.
+Svenska Samernas Riksförbund, Umeå 1967.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte i Jokkmokk 9-11 mars
+Svenska Samernas Riksförbund, Umeå 1968.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds landsmöte i Arjeplog 15-17 februari
+Svenska Samernas Riksförbund, Umeå 1969.
+Protokoll från Svenska Samernas Riksförbunds Urtima landsmöte i Östersund den
+3-5 oktober 1968 jämte samernas samepolitiska program.
+Riksförbund, Umeå 1969.
+Pyyhkkönen, Miika.
+"Deportation vs.
+The Rationalities, Technologies, and
+Subjects of Finnish Sanctuary Practices" Refuge Vol.
+Päiviö, Nils-Johan.
+Lappskattelandens rättsliga utveckling i Sverige.
+En utredning
+om lappskattelandens och de samiska rättigheterna utveckling från mitten av
+1600-talet till 1886 års renbeteslag.
+Sámi Instituhtta: Kautokeino, 2001.
+Från Skattemannarätt till nyttjanderätt.
+En rättshistorisk studie
+av utvecklingen av samernas rättigheter från slutet av 1500-talet till 1886 års
+renbeteslag, Juridiska institutionen, Univ., Uppsala 2011.
+Rensund, Lars.
+I Samernas land förr i tiden.
+Norrbottens museum, Luleå 1986.
+Riseth, Jan-Åge.
+Sami Reindeer mangement under technological change.
+I,
+Rolén, Mats.
+Jämtlands och Härjedalens historia.
+Östersund 1990.
+"Vattenkraft och naturskydd" i Återblickar.
+Samfundet för hembygds-
+vård 75 år.
+Bygd och Natur (Årsbok), Sveriges hembygdsförbund, Stockholm 1991.
+"Indalsäven - en kraftkälla för 1900- och 2000-talet" i Rolén & Bodén
+Dragkampen om vattenkraften.
+Studier kring en omstridd naturresurs,
+Mitthögskolan, Östersund 2000,
+Rose, Nikolas, O'Malley, Pat & Valverde, Marina.
+"Governmentality" Annu.
+Law
+Soc.
+Rosén, Bo.
+Den glömda miljödebatten.
+Statens naturvårdsverk, Solna 1987
+Rumar, Lars.
+"Avradsland, skattefjäll och avvittring i Jämtlands län" i Lundmark, L. &
+Rumar, L. Mark och rätt i sameland.
+Insititutet för rättshistorisk forskning,
+"Kampen om hässjorna" i Lundmark, L. & Rumar, L. Mark och rätt i
+sameland.
+Insititutet för rättshistorisk forskning, Stockholm 2008.
+Historien och Härjedalsdomen.
+En kritisk analys.
+Skrifter från Centrum
+för Samisk forskning nr 20, Univ., Umeå 2014.
+[under utgivning].
+Runcis, Maja.
+Steriliseringar i Folkhemmet Ordfront, Stockholm 1998.
+Ruong, Israel.
+Samerna i historien och nutiden Bonnier Fakta, Stockholm 1982.
+Said, Edward W., The World, The Text, and the Critic.
+Vintage, London 1991.
+Salomon, Kim.
+"Den kulturella vändningens provokationer" i Scandia 75:1, 2010 (s.
+Samernas Samepolitiska program.
+Svenska Samernas Riksförbunds remissyttrande
+över rennäringssakkunnigas betänkande (SOU 1968:16).
+Samiska frågor i Svenska kyrkan.
+Svenska kyrkans utredningar 2006:1.
+Stockholm
+Scott, David.
+"Colonial Governmentality." Social Text no.
+Scott, James C. Seeing like a State: How certain schemes to improve the human
+condition have failed.
+Yale University Press, New Haven 1998.
+Shohat, Ella.
+"Notes on the 'Post-Colonial'" I Social Text, No 31/32, Third World and
+Post-Colonial Issues, (99-113) 1992.
+Sjögren, David.
+Den säkra zonen.
+Motiv, åtgärdsförslag och verksamhet i den
+särskiljande utbildningspolitiken för inhemska minoriteter 1913-1962.
+Institutionen för idé- och samhällsstudier, Univ., Umeå 2010.
+Sjögren, Gunda.
+Åbacka.
+Idé och Kultur, Stockholm 1975.
+Skjold, Dag Ove.
+Statens Kraft 1947-1965: for velferd og industri, Universitetsforlaget,
+Smith, Linda Tuhiwai, Decolonizing Methodologies.
+Indigenous Peoples and
+Research.
+Zed, London 1998.
+Spivak, Gayatri Chakravorty.
+"Appendix: Can the Subaltern Speak?" I Morris, Rosalind
+C. (red), Can the subaltern Speak?
+Columbia
+University Press, New York 2010.
+Spurr, David.
+Rhetoric of Empire.
+Colonial Discourse in Journalism, Travel Writing,
+and Imperial Administration.
+Duke University press, London 1993.
+Spörsmål av samiskt intresse vid Nordiska rådets 7:e session 1959, samernas
+rättigheter och samverkan på renskötselns område.
+Nordiska rådet, S.I.,
+Stockholm 1960.
+Stenman, Lennart.
+Avvittringen i Västerbottens läns lappmarker, Kulturgeografiska
+institutionen, Univ., Uppsala 1981.
+Ströängar.
+Ett svenskt exempel på rättsäkerhet.
+Karlstad
+University studies, 2004:37.
+Institutionen för samhällsvetenskap, Gruppen för
+regionalvetenskaplig forskning, Univ., Karlstad 2004.
+Stoler, Ann Laura.
+"Colonial Archives and the Art of Governance" i Archival Science
+Strand, Ivar.
+Kraftens tid: Björkvattskommittén om Gardiken och Ajaures reglering.
+Tärnaby 1992.
+Strömberg, Rolf.
+Vattenlagen med kommentar, Publica, Stockholm 1984.
+Sundin, Bosse & Pettersson, Richard.
+"Sigurd Curman, Nämforsen och 'Det kultiverade
+kraftverket'" i Mårald, Erland (red.)
+När dalen var röd och kusten blev hög Skrifter
+från forskningsprogrammet Landskapet som arena 10, Univ., Umeå 2008, s. 103-
+Svedell, Ulla.
+Finska och samiska ortnamn i Sverige.
+Finsk-ugriska institutionen,
+Univ., Uppsala 2001.
+Svenskt Biografiskt Lexikon.
+Band 21, Bonniers, Stockholm 1977.
+Band 30, Bonniers, Stockholm 2000.
+Svensson, Tom G. Samernas politiska organisation.
+En studie av etnisk minoritet i
+förhållande till storsamhället.
+Univ., Stockholm 1973.
+Sörlin, Sverker.
+Framtidslandet: Debatten om Norrland och naturresurserna under
+det industriella genombrottet.
+Carlssons, Stockholm 1988.
+Tingsten, Herbert.
+Konstitutionella fullmaktlagar i modern parlamentarism,
+Skrifter utgivna av Fahlbeckska stiftelsen, 6.
+Gleerups, Lund 1926.
+Thomasson, Lars.
+"Samerna" i Rolén, Mats (red.)
+Jämtlands och Härjedalens
+Jämtlands läns museum, Östersund 1990.
+Ur jämtlandssamernas nutidshistoria.
+En mer än hundraårig
+kulturkamp Gaaltije, Östersund 2002.
+Thue, Lars.
+Statens Kraft 1890-1947.
+Thörn, Håkan, Eriksson, Catharina & Eriksson Baaz, Maria.
+Globaliseringens kultur-
+er: den postkoloniala paradoxen, rasismen och det mångkulturella samhället.
+Nya
+Doxa, Nora 1999.
+Torfing, Jacob.
+"Path-dependent Danish Welfare Reforms: The Contribution of the
+New Institutionalisms to Understanding Evolutionary Change" I Scandinavian
+Political Studies, Vol.24, No.
+Torp, Eivind.
+Renskötselrätten och rätten till naturresurserna.
+Univ., Tromsö 2008.
+"Renskötselrättens grunder" i Svensk Juristtidning SvJT 2012.
+Tosh, Nick.
+"Anachronism and retrospective explanation: in defence of a present-
+centered history of science", I Stud.
+Udtja Lasse.
+Begrav mitt hjärta vid Udtjajaure.
+Emma publishing, Stockholm 2007.
+Upmark, Erik.
+"Vattenkraft och Sjöregleringar".
+Svenska Vattenkraftföreningens
+publikationer 381.
+Stockholm 1945.
+Utsi, Paulus och Utsi, Inger.
+Giela Gielain.
+Porjus 1980.
+Utsi, Paulus.
+Följ stigen.
+DAT förlag, Kautokeino 2000.
+Vattenkraften i Torne och Kalix älvar.
+Vedung, Evert & Brandel, Magnus.
+Vattenkraften, staten och de politiska partierna.
+Nya Doxa, Nora 2001.
+Waldram, James.
+As long as the rivers run.
+Hydroelectric developments and Native
+communities in Western Canada.
+Univ.
+of Manitoba Press, Winnipeg, Man.
+Waterpower in Finland.
+Helsinki, 1968.
+Wiinka, Bertil och Valborg.
+Har du slutat vara lapp?
+Wikström, Hanna.
+Etnicitet.
+Begreppbart, Liber, Malmö 2009.
+Winther-Jørgensen, Marianne & Phillips, Louise.
+Diskursanalys som teori och metod,
+Studentlitteratur, Lund 2000.
+Young, Robert J. C. Postcolonialism.
+An historical introduction.
+Blackwell, Oxford
+Yuval-Davies, Nira.
+"Belonging and the politics of belonging" i Patterns of prejudice
+Åhrén, Christina.
+Är jag en riktig same?
+Etnologisk studie av unga samers identitets-
+arbete, Etnologiska skrifter 47, Institutionen för kultur- och medievetenskaper,
+Åhrén, Ingwar.
+"Tvångsförflyttning eller dislokation" i Norrbotten (107-143) 1976/77.
+Samernas vilja.
+Svenska samernas riksförbund, resolutioner 1966-
+Sápmi 4, Svenska samernas riksförbund, Umeå 1986.
+Åhrén, Ingwar & Ljungdahl, Ewa.
+Kraantje - Gransjön.
+Gaaltije, Östersund 2011.
+Åhrén, Mattias.
+"Indigenuos Peoples' Culture, Customs, and Traditions and Customary
+Law - The Saami People's Perspective." Arizona Journal of International &
+Öhman, May-Britt.
+Taming Exotic Beauties: Swedish Hydropower Constructions in
+Tanzania in the Era of Development Assistance, 1960s-1990s.
+Stockholm:
+Department of History of Science and Technology, Royal Institute of Technology,
+Össbo, Åsa.
+"Naturhänsyn inom ramen för det ofrånkomliga.
+Studie av en kommuns
+agerande i vattenkraftutbyggnadsfrågor 1945-1960" Opublic.
+Magisteruppsats i
+historia, Uppsala Universitet, 2008.
+Össbo, Åsa och Lantto, Patrik.
+"Colonial Tutelage and Industrial Colonialism: reindeer
+husbandry and early 20th-century hydroelectric development in Sweden" i
+Scandinavian Journal of History.
+Energimyndigheten, om elcertifikatsystemet,
+http://energimyndigheten.se/sv/Foretag/Elcertifikat/ Om- elcertifikatsystemet/
+Energimyndigheten, Vattenkraft,
+http://energimyndigheten.se/sv/Forskning/Kraftforskning/Vattenkraft/
+Europeiska Unionen, Klimatåtgärder,
+http://europa.eu/pol/clim/index_sv.htm [2013-12-07].
+Länsstyrelsen i Jämtland, Yttrande till Bergstaten med förslag till avslag om bearbet-
+ningskoncession i Stekenjokk.
+http://www.lansstyrelsen.se/jamtland/SiteCollectionDocuments/Sv/nyheter/2013/S
+tekenjokk-yttrande.pdf [2013-10-09].
+Regeringen, Rönnbäcken publicerad 2013-09-17,
+Sametinget i Sverige, Skogsbruk och rennäring, uppdaterad 2013-10-09,
+Sametinget i Sverige.
+"Sametingets syn på vindkraft i Sápmi." Publicerad
+Sametinget i Sverige, Samebyarnas markanvändningskartor,
+Solidinfo, konsumentprisindex,
+Skogforsk, Vad är skogen värd?
+http://www.skogforsk.se/sv/KunskapDirekt/Priser-och-andra-siffror/Vad-ar
+Svenska Samers Riksförbund, Rennäring,
+Svensk energi, Elproduktion med god klimatprestanda,
+http://www.svenskenergi.se/sv/Om-el/Elproduktion/ [2011-08-24].
+Svensk Geologisk Undersöknings/SGU:s beslut om utpekande och detaljavgränsning
+av riksintresset Stekkenjokk i Vilhelmina kommun, Västerbottens län, och
+Strömsunds kommun, Jämtlands län enligt 3 kap.
+7§ andra stycket Miljöbalken,
+http://www.sgu.se/dokument/riksintressen/46-2099-2011.pdf [2013-09-09].
+Ansökningar om reglering för elektricitetsproduktion under åren 1939-1954 i
+Norrbygdens och Mellanbygdens Vattendomstolars arkiv
+Eftersom vattendomstolarna saknar diarieförteckning över sina inkomna ansökningar har
+ansökningarna genomsökts kronologiskt från 20 oktober 1939 till december 1954 för att upprätta
+en lista över existerande vattenmål under perioden då krislagen var i bruk.
+Förklaring:
+Län: Nb - Norrbottens, Vb - Västerbottens, Jä- Jämtlands, Vn - Västernorrlands, Gvb -
+Gävleborgs, Kb - Kopparbergs län.
+TR/VL: TR - Tillfällig regleringsansökan, VL - Vattenlagsansökan, KR - korttidsreglering
+Typ: redan - dämd genom flottning eller kraftutvinning, ny - tidigare oreglerad, Lgp - laglig
+prövning av befintlig anläggning.
+Renbete: ÅRM - året-runt-marker, Vinter (L) - vinterbetesområde inom lappmarken, Vinter -
+vinterbetesområde, Vinter 3 - enligt gränsdragningskommissionen område som renskötare anser
+vara sedvanemark men inte markägarna, V i ort - anläggningen ligger mitt i ett samhälle/tätort
+inom vinterbetesområdet.
+Utbyggare: Lista i slutet av bilagan.
+Beslut: hur dömdes målet?
+Åter - återkallad ansökan, KM - Kungl.
+Maj:ts medgivande, Prov.
+provisorisk.
+TRa - ansökan om tillfällig reglering, VLa - ansökan enligt vattenlagen
+Krv: Krv - kraftverk.
+Vattendrag
+Län
+TR/VL
+Typ
+Renbete
+Utbyggare
+Beslut
+Krv
+1939 (oktober)
+Abmoträsket
+Vb
+TR
+Vinter (L)
+Gargnäs El
+Gesunden
+Jä
+Vinter 3
+KVS m.fl.
+Storuman
+Ny
+ÅRM
+Stadsforsen
+Eggelatsjaure
+Malmesjaure
+Nb
+Sikfors AB
+Vängelälven
+Sporrsjön
+Vinter
+Kramfors
+Graninge
+Kvarnbergsvattnet
+Xxx
+Storsjön
+Byssjaur
+Granö
+Torrön
+KVS IRF
+Näckten
+Pieskejaure
+Juvuln
+Stora Rensjön
+Lilla Rensjön
+Anjan
+Kallsjön
+Sängsjön
+Åsele Kraft
+AB
+Kattstrupeforsen
+AB Kattstr
+Hansesjön
+Gvb
+Enskild
+Hammarforsen
+V i ort
+Roggån
+Vn
+Roggån El
+Suorvasjöarna
+Locknesjön
+Torpsh
+Åter-41
+Pånsjön
+Hungensjöarna
+Bodsjön
+Viskasjön
+Fredrika
+Husumån
+Älgeredsån
+Kb
+Bergsjö AB
+Harrseleforsen
+Grönstasillret
+Torpshammar
+Gammelänge
+Krångede
+Holmsjön
+Fagervikssjön
+Leringen
+Jä/
+KVS mfl.
+TR KR-
+Ljusån
+Lpg
+Boden stad
+Stora Porjusselet
+Lulejaure
+Östavallströmmen
+Lgp
+Alby AB
+Selsforsen
+Skellefteå
+Ringdalsforsen
+Hammarf
+KVS & IRF
+Hällforsen
+V (L) i ort
+Holmsunds
+Blir VL
+VLa-45
+Sädvajaure
+KVS &
+Boliden
+TRa-47
+Hörneån
+Torringsjön
+Njurunda
+VLa-42
+Övre Bodsjön
+TR ans
+Norrfors
+Umeå stad
+Burvattnet
+Korsvattnet
+Övre Oldsjön
+TR till
+Ej bifall
+Edsele AB
+Midskogsforsen
+m.fl.
+Roggen
+Roggåns El
+Dellensjöarna
+VLa-44
+Graningen
+Leringsforsen
+Torps-
+hammar
+TRa-44
+Järvsjön Rissjön
+V-mina Ö
+Landösjön
+Kvarnån
+Bjärmsjön
+Munkbysjön
+Åter-45
+V (L) i ort
+Lse Kraft
+Åter-49
+Greningen
+Ljungan
+Fäbodbäcken
+Fisklösån
+AB Paul
+TR KR
+Midskog
+VLa-51
+Lundaströmmen
+Holma-H
+Lomsjöbäcken
+Nämforsen
+Boden Stad
+VLa-48
+Biesabäcken
+Storforsen
+Sösjöbäcken
+Brukstjärn
+Hultsjön
+Graningesjön
+Rickleåns sjöar
+Gertasjaure
+Bricka
+Forsmoforsen
+KM
+Hölleforsen
+Rickleån
+Torringsån
+Flåsjön
+krv
+AB Per H
+VLa-49
+Stora Blåsjön
+Lilla Blåsjön
+Ströms tAB
+Stor Jorm
+Lill Jorm
+Kycklingvattnet
+Gulsele
+Gulsele AB
+Prov.
+Liten
+Ströms Vattudal
+Sågån
+Tåsjön
+Vn/
+Bergeforsen
+Bergef AB
+Äggforsen Mörsil
+Krångfors
+VLa-46
+Nätraån
+Å Kraft AB
+Stångån
+V 3 i ort
+Stångå sf
+Storsjouten
+Lilldammforsen
+Junsterforsen
+FRF
+Sippmikken
+Kungsg
+Marieberg
+Hetögeln-
+Fågelsjön
+m. fl.
+Harsprånget
+Ytterviksbäcken
+Sävarån
+Sävar bel
+Skallböle
+Skönviks
+Vojmsjön
+8b
+Forsse
+Satssjön
+Saxnäs El
+Sthlm Sff
+Yttre Lemesjön
+Mo Domsjö
+Forsmo
+KR
+Stödesjön
+Lossjön m.fl.
+Länstersjön
+Harrsjön
+Stora Tjärnsjön
+Hedsjön
+Juvats-Mellansjön
+Stavsjön
+Fossjön
+Enstern
+Satsån
+Nean
+Trondheim
+Valsjön Hårkan
+Häggsjön Hårkan
+Rengen
+Ulen
+Fällforsen
+Åter
+Jokksjaure
+VLL
+Botsmark el
+Öreälv
+Agnäsforsen
+Bjurholm
+Finnforsen
+Rörvattensån
+Kvarn
+Wifstavarf
+Sikfors
+Gideälv
+Granforsen
+Sikån Burträsk
+Hotagen
+5b
+Edensforsen
+Edsele
+VLa-50
+Kilforsen
+Marsån
+Grytsjö El
+Näldsjön
+Karvsjön
+Juvansjön
+Junsele
+Elektriska
+Hångstaörn
+Iggesunds
+Rörtjärn
+VL/TR
+Storfinnforsen
+Borgasjön
+Ormsjön
+Österskelet
+Svarthålsf
+Umeälv
+Blåsjöfallet
+Blåsjöf AB
+Flyån
+Trönö El
+Sällsjö
+Storbof AB
+Ottsjön
+Fjällsjöälven
+(Hotingsjön,
+Bodumsjön,
+Fjällsjön,
+Vängelsjön,
+Tåsjön, Flåsjön)
+Omb
+Ligga
+Kubbeån
+Pengfors
+Näverede
+Stugun
+Ramsele
+Ransaren
+Lasele
+Getterån
+Limingen
+No/
+ny damm
+Rep
+Hällsjön
+Östra Skinnsjön
+Västra Skinnsjön
+Alsjöån
+Strömb AB
+Hedvigsfors
+Bålforsen
+Utbyggare:
+AB Iggesunds Bruk
+AB Kattstr - AB Kattstrupeforsen
+AB Storboforsen
+AB Svarthålsforsen
+AB Per Holms elektricitetsverk
+Alby Vattenfalls Aktiebolag
+Bergeforsens kraftaktiebolag
+Bergsjö Kraftaktiebolag
+Blåsjöfallets kraftaktiebolag
+Bolidens gruvaktiebolag
+Botsmarks elektriska kraftförening u.p.a.
+Edsele Kraftaktiebolag
+FRF - Faxälvens regleringsförening
+Gargnäs El - Gargnäs Elektriska kraftförening
+Graningeverkens Aktiebolag
+Granö kraftverksförening u.p.a.
+Grytsjö elektriska förening u.p.a.
+Gulsele Aktiebolag
+Hackås-Näs Elektriska Aktiebolag
+Hammarforsen Kraftaktiebolag
+Holma-Helsinglands Linspinneri- och väfveriaktiebolag
+Holmsunds Aktiebolag
+IRF - Indalsälvens Regleringsförening
+Junsele Elektriska Aktiebolag
+KVS - Kungliga Vattenfallsstyrelsen
+Kramfors Aktiebolag
+Krångede Aktiebolag
+Kungsgården-Mariebergs Aktiebolag
+Lse Kraft - Lycksele kraftaktiebolag
+Mo och Domsjö Aktiebolag
+Nya Aktiebolaget Njurunda Industrier
+Roggåns Elektriska Aktiebolag
+Saxnäs elektriska förening u.p.a.
+Sikfors - Sikfors kraftaktiebolag
+Skellefteå Stads Kraftverk
+Skönsviks Aktiebolag
+Stockholms Superfosfatsfabriks Aktiebolag
+Strömbacka Bruks Aktiebolag
+Ströms tAB - Ströms trävaru AB
+Sävar Belysningsförening u.p.a.
+Torpsh - Torpshammar AB
+Trondheims kommun, Norge
+Trönö elektricitetsverks aktiebolag
+VLL - Västerbottens läns landsting
+V-mina El - Vilhelmina Elektriska AB
+V-min Ö - Vilhelmina Östra Kraftverksförening
+Wifstavarfs Aktiebolag
+Åsele Kraftaktiebolag
+Umeå universitet, 901 87 Umeå
+www.idesam.umu.se
+Skrifter från Centrum för
+Samisk forskning nr 19
+I början av 1900-talet byggdes de första större vattenkraftanläggningarna
+för elproduktion i Sverige.
+En av dessa var Porjus kraftstation i Stora
+Luleälven, i året-runt-områden för renskötseln.
+Under de kommande
+decennierna, i takt med att Sverige baserade sitt energibehov på vattenkraft,
+skulle renskötselområdet hamna i fokus för ett stort antal industrialisering-
+ar av vattendrag.
+Hur behandlades renskötare och renskötseln i förhållande
+till utbyggnaderna?
+Vilka inverkningar fick exploateringarna för rensköt-
+seln och det samiska samhället, sett över en längre tid?
+I denna avhandling undersöks hur den svenska industrialiseringen av
+vattendragen i renskötselområdet har gått till från 1910-1968.
+Mot bak-
+grund av jordbrukskolonisationen som till viss del redan hade trängt undan
+renskötseln, analyseras politiken och praktiken kring vattenkraftutbyggnad
+som en industriell kolonialism mot samerna och deras land.
+Genom att studera rättsprocesser kring olika utbyggnader, lagföränd-
+ringar på vattenkraftutbyggnadsområdet och hur renskötarna och samiska
+aktörer agerade i opinionen kring vattendragens industrialisering.
+Åsa Össbo är historiker vid institutionen för idé- och samhällsstudier och
+Vaartoe-Centrum för Samisk forskning, Umeå universitet.
+Nya vatten,
+dunkla speglingar är hennes doktorsavhandling.
+Sami lifestyle and health
+epidemiological studies from northern Sweden
+Lena Maria Nilsson
+Public health and clinical medicine
+Nutritional research
+Responsible publisher under Swedish law: the Dean of the Medical Faculty
+This work is protected by the Swedish Copyright Legislation (Act 1960:729)
+Umeå university medical dissertation, New series No 1475
+Cover picture: A traditional Sami coffee bag from Arvidsjaur, photograph by Lena
+Maria Nilsson
+Electronic version available at http://umu.diva-portal.org/
+Printed by: Print & Media, Umeå University
+Umeå, Sverige 2012
+Aerpimaahtoe
+Tänk om jag kunde följa med dej på din vandring
+tätt i dina spår tills jag visste dina vägar:
+alla glömda namn du kan
+på alla glömda stigar,
+älgens väg och rika fiskevatten.
+Tänk om jag kunde lägga handen på din hand
+och känna pulsen
+av det gamla hantverket,
+som dina händer vet så mycket om
+men sällan kan förklara.
+Tänk om jag kunde suga i mej från din mun
+det språk, som du har kvar, men som jag saknar:
+kittla min gom med diftonger och luftstötar,
+lapa i mej de mjuka konsonanterna
+från din tungspets.
+Table of Contents
+Abbreviations
+List of articles and manuscripts
+Abstract
+Abstracts in four Sami languages
+I. Čoahkkáigeassu davvisámegillii
+(Northern Sami)
+Álkkes tjoahkkájgäsos dárogiellaj
+(Lule Sami)
+Tjöönghkedisteme åarjelsaemiengïelesne
+(Southern Sami)
+Unne Uppmie saamien tjuöhkeme
+(Ume Sami)
+Enkel sammanfattning på svenska
+xiv
+(popular science summary in Swedish)
+Preface
+xviii
+Background
+1.1 Public health
+1.2 Sami people
+1.3 Sami health
+1.4 Epidemiology
+1.5 Nutritional epidemiology.
+1.6 Determinants of health
+1.7 Diet in the Sami population
+1.8 Overall perspective
+Objectives
+Materials and methods
+3.1 Study population
+3.2 Study design and study subjects
+3.3 Food frequency questionnaire
+3.4 Interviews
+3.5 Content analysis
+3.6 Sami diet score
+3.7 LCHP score
+3.8 Coffee
+3.9 Baseline and selection variables
+3.11 Health outcome endpoints
+3.12 Statistical analyses
+3.13 Ethical considerations
+Results and discussion
+4.1 Paper I
+4.2 Paper II
+4.3 Paper III
+4.4 The coffee intake measure in Papers IV and V.
+4.5 Paper IV
+4.6 Paper V
+4.7 General discussion
+Conclusions
+5.1 General conclusions
+Acknowledgements
+References
+ApoB/ApoA1 apolipoproteinB/apolipoptotein A1 ratio
+BMI
+body mass index
+CI
+confidence interval
+CVD
+cardiovascular disease
+FFQ
+food frequency questionnaire
+FIL
+food intake level
+HR
+hazard ratio
+LC
+low-carbohydrate
+LCHF
+low-carbohydrate, high-fat
+LCHP
+low-carbohydrate, high-protein
+MI
+myocardial infarction
+MONICA
+Multinational Monitoring of Trends and Determinants in
+Cardiovascular Disease
+MUFA
+monounsaturated fatty acid
+OR
+odds ratio
+PAL
+physical activity level
+PLS
+partial least square
+PUFA
+polyunsaturated fatty acid
+VIP
+the Västerbotten Intervention Programme
+VHU
+Västerbottens hälsoundersökningar
+WHO
+the World Health Association
+1) Nilsson LM, Dahlgren L, Johansson I, Brustad M, Sjolander P, Van
+Guelpen B.
+Diet and lifestyle of the Sami of southern Lapland in the 1930's-
+1950's and today.
+2) Nilsson LM, Winkvist A, Brustad M, Jansson J-H, Johansson I, Lenner
+P, Lindahl B, Van Guelpen B. Sami diet and mortality in a northern Swedish
+population.
+Manuscript submitted 2011.
+3) Nilsson LM, Winkvist A, Eliasson M, Jansson J-H, Hallmans G,
+Johansson I, Lindahl B, Lenner P, Van Guelpen B. Low-carbohydrate, high-
+protein score and mortality in a northern Swedish population-based cohort.
+Eur J Clin Nutr, accepted 2012.
+4) Nilsson LM, Johansson I, Lenner P, Lindahl B, Van Guelpen B.
+Consumption of filtered and boiled coffee and the risk of incident cancer: a
+prospective cohort study.
+Cancer Causes Control.
+5) Nilsson LM, Wennberg M, Lindahl B, Eliasson M, Jansson JH, Van
+Consumption of filtered and boiled coffee and the risk of first
+acute myocardial infarction; a nested case/referent study.
+Nutr Metab
+Cardiovasc Dis.
+All papers were reproduced with the permission of the publishers:
+International Association of Circumpolar Health Publishers (Paper I),
+Nature publishing group (Paper III), Springer (Paper IV), and Elsevier
+(Paper V).
+The aim of this PhD thesis was to expand the current knowledge of
+"traditional Sami" diet and lifestyle, and to test aspects of the Sami diet and
+lifestyle, specifically dietary pattern, macronutrient distribution and coffee
+consumption, in population-based epidemiological studies of mortality and
+incident cardiovascular disease and cancer in a general population.
+In Paper I, semi-structured interviews were conducted with 20 elderly Sami
+concerning their parent's lifestyle and diet 50-70 years ago.
+Questionnaire
+data from 397 Sami and 1842 matched non-Sami were also analyzed, using
+non-parametric tests and partial least square methodology.
+In Papers II-IV,
+mortality data and incident cancer data for participants in the Västerbotten
+Intervention Program (VIP) cohort were used for calculations of hazard
+ratios by Cox regression.
+In Paper II, a Sami diet score (0-8 points) was
+constructed by adding one point for each intake above the median for red
+meat, fatty fish, total fat, berries and boiled coffee, and one point for each
+intake below the median for vegetables, bread and fibre.
+In Paper III, deciles
+of energy-adjusted carbohydrate (descending) and protein (ascending)
+intake were added to create a Low-Carbohydrate, High-Protein (LCHP) score
+In Paper IV, filtered and boiled coffee consumption was
+studied in relation to incident cancer.
+In Paper V, a nested case-control study
+of filtered and boiled coffee consumption and acute myocardial infarction,
+risk estimates were calculated by conditional logistic regression.
+Surprisingly, fatty fish may have been more important than reindeer meat
+for the Sami of southern Lapland in the 1930's to 1950's, and it is still
+consumed more frequently by reindeer-herding Sami than other Sami and
+non-Sami.
+Other dietary characteristics of the Sami 50-70 years ago and
+present-day reindeer-herding Sami were high intakes of fat, blood, and
+boiled coffee, and low intakes of bread, fibre and cultivated vegetables (Paper
+Stronger adherence to a "traditional Sami" diet, i.e.
+a higher Sami diet
+score, was associated with a weak increase in all-cause mortality, particulary
+apparent in men (Paper II).
+A diet relatively low in carbohydrates and high
+in protein, i.e.
+a high LCHP score, did not predict all-cause mortality
+compared with low LCHP score, after accounting for saturated fat intake and
+established risk factors (Paper III).
+Neither filtered nor boiled coffee
+consumption was associated with cancer for all cancer sites combined, or for
+prostate or colorectal cancer.
+For breast cancer, consumption of boiled coffee
+≥4 versus <1 occasions/day was associated with a reduced risk.
+An increased
+risk of premenopausal and a reduced risk of postmenopausal breast cancer
+were found for both total and filtered coffee.
+Boiled coffee was positively
+associated with the risk of respiratory tract cancer, a finding limited to men
+(Paper IV).
+A positive association was found between consumption of filtered
+coffee and the risk of acute myocardial infarction in men (Paper V).
+In conclusion, the findings of Paper I, in particular the relative importance of
+fatty fish compared to reindeer meat in the "traditional Sami" diet of the
+1930's-1950's, suggest that aspects of cultural importance may not always be
+of most objective importance.
+The findings of Papers II-V generally did not
+support health benefits for the factors studied.
+The relatively good health
+status of the Sami population is therefore probably not attributable to the
+studied aspects of the "traditional Sami" lifestyle, but further investigation of
+cohorts with more detailed information on dietary and lifestyle items
+relevant for "traditional Sami" culture is warranted.
+Keywords: Sami, traditional food, traditional lifestyle, VIP, cohort, mortality,
+cancer, cardiovascular disease
+There are several different Sami languages and dialects.
+According to
+estimates from the Sami Information Centre, run by the Sami Parliament
+in Sweden, Northern Sami, the most widespread, is spoken by about 17 000
+people, followed by Lule Sami and Southern Sami, each of which is spoken
+by about 700 people (www.eng.samer.se, accessed 2012-01-23).
+Ume Sami,
+the indigenous language of the southern Lapland area, is believed to be
+spoken by only 20 people (www.ethnologue.com, accessed 2012-01-23).
+Guorahallama ulbmil lea muitalit sámi biepmu ja eallinvuogi birra ja iskat
+árbevirolaš
+sámi
+borranvierut,
+makrobiebmama
+juogustus
+gáffegolaheapmi váikkuhit jámolašvuođa ja riskka oažžut borasdávdda dehe
+váibmo-/ suotnadávdda dábálaš davvi-ruoŧŧelaš ássiid luhtte.
+Guoktelogi sámi vuorrasa ledje jearahallon daid vánhemiid eallinvuogi ja
+borramuša birra 50-70 jagi áigi (Oassedutkan 1).
+Dasa lassin 397 sámi ja
+ruoŧŧelačča
+biebmandata
+guorahallojuvvo
+eahpe-paramehtarlaš
+iskamiid ja partialalaš unnimus kvadráhta metoda (PLS) mielde.
+Dát golbma
+čuovvovaš oassedutkama, gait kohortdutkamat, isket jápminsiva dehe
+borasdávdabuohccivuođa oaseváldiid luhtte Västerbottenis dearvas-
+vuohŧaiskkademiid hárrái (64 603-77 319 iskama) ja riskkaluoitimat leat
+rehkenaston Cox regrešuvnna mielde.
+Oassedutkamis 2 árbevirolaš sámi
+biebman lea speadjalaston čuokkesskála vuostá 0 rájes gitta 8 čuoggá.
+bealli oaseváldiin geat leat eanemus rukses bierggu, buoiddes guoli, buoiddi,
+murjiid ja vuoššangáfe borran, lea ožžon 1 čuoggá juohke áidna
+biebmanelemeanta ovddas, oktiibuot eanemus 5 čuoggá.
+Vel 3 čuoggá dát
+bealli oaseváldiin lea ožžon geat lea unnimus šattuid, láibbi ja fiberiid
+borran, eanemus oktiibuot 3 čuoggá.
+Oassedutkamis 3 speadjalastá
+oktavuođa kolhydráhtaid ja proteiinnaid gaskkas biebmamis LCHP (vuolit-
+kolhydráhta, alit-proteiidna) čuoggáid bokte.
+Alimus LHCP čuoggát (=20)
+dát oasseváldit leat ožžon geat leat borran unnimus kolhydráhtaid ja
+eanemus proteiinnaid ja vuolimus čuoggát (=2) dát oasseváldit leat ožžon
+geat leat borran eanemus kolhydráhtaid ja unnimus proteiinnaid.
+Oassedutkamis 4 riska borasdávdabuohccivuođa ektui guorahallojuvvo
+brygg- ja vuoššangáffejuhkkiid luhtte.
+Oassedutkan 5 lei goallostuvvon
+dárkkástus-dutkan, gos riska fáhkkatlaš healladávdda oažžut gáffejuhkkiid
+luhtte rehkenasto logistihkalaš eaktuduvvon regrešuvnna bokte.
+Sáhttá leahkit nu ahte buoiddes guolli lea rievtti mielde leamašan
+deaŧaleabbo sámiide go boazobiergu lulli Lapplánddas 1930-1950-logus ja
+badjeolbmot ain dávjábut borret dan go iežá sámiid ja ruoŧŧelaččat.
+Iežá
+sierra erenomášvuohta sámi biebmamis lei alit oassi buoiddis, mális ja
+vuoššangáfes ja vuolit oassi láibbis, fiberiin ja šaddaduvvon šattuin
+(Oassedutkan 1).
+Stuora seammaláganvuođat árbevirolaš sámi biebmamiin,
+rievtti mielde alit Sami diet score čuoggát, ledje čatnon veahá aliduvvon
+jámolašvuhtii dievdduid luhtte muhto ii fal nissoniid luhtte (Oassedutkan
+Biebman mas vuolit oassi kolhydráhtaid ja alit oassi proteiinnat, rievtti
+mielde alit LHCP čuoggát, ii váikkuhan riskka jápmit, maŋŋel go lea
+statistihkalaččat jurddašan ahte buoiddi borrat ja mat dát leat dát
+sajáiduvvon riskafáktorat (Oassedutkan 3).
+Gáffejuhkan ii lean čatnon
+eaneduvvon borasdávdariskii, iige eaneduvvon riskii oažžut prostata-
+gassačoalleborasdávdda.
+Nissoniin
+mat
+juhke
+vuoššangáfe
+geardde/beaivái lei geahpeduvvon riska oažžut čižžeborasdávdda go nissonat
+mat juhke <1 geardde/beaivái.
+Ollesgáffe ja brygg-gáffe ledje čatnon
+eaneduvvon riskii oažžut čižžeborasdávddá nuorat nissoniid luhtte ja
+geahpeduvvon riskii vuorrasiin luhtte.
+Dievdduin mat juhke ollu vuoššangáfe
+lei eaneduvvon riska oažžut borasdávdda (Oassedutkan 4).
+Dievdduin mat
+juhke olu brygg-gáfe lei eaneduvvon riska oažžut healladávdda (Oassedutkan
+Vuorrasit sámiid muitalusat man olu guoli sin vánhemat leat borran
+boazobierggu ektui 1930-1950-logus, čujuhit ahte bealit main alit
+kultuvrralaš
+mearkkašupmi
+eai
+dárbbaš
+seamma
+nanu
+objektivalš
+mearkkašumi atnit.
+Oassedutkamiid 2-5 bohtosat čujuhit ahte guorahallon
+bealit árbevirolaš sámi biebmamis ja eallinvuogis eai váikkut gárrasit
+dearvvašvuođa ja buohccivuođa dábálaš davviruoŧŧelaš ássiid luhtte.
+(translation: Joseph Fjellgren for Daasta NUF)
+Dán guoradallama ájggom lij sáme biebmov ja viessomvuogev tsuojgodit, ja
+åtsådit gåk árbbedábak sáme bårråmdábe, stuoräládusebna juohkem ja
+káffajuhkam
+nuorttalándak
+álmmugin,
+bájnná
+jábmemav
+bårredávddabalov ja tsåhke-/ varravárredávddabalov.
+Guoktalågev sáme gatjádaláduvvin sijá äjgádij viessomvuoge ja biebmo birra
+50-70 jage dán åvddåla (Oasseåtsålvis 1).
+Biebbmodáhtá 397 sámes ja 1842
+láttes guoradaláduvvin parametragahtes gähttjalimij ja muhtem miere
+unnemus kvadráhta vuoge (PLS) viehkijn.
+Gålmmå tjuovvo oasseåtsådime,
+gájkka kohorttaåtsådime, vuolggin Västerbottena varresvuohtaåtsådimj
+oassálasstij jábmemårijs jali bårredávddaskihpudagájs (64 603-77 319).
+Ballamoarremerustallamav dahkin Cox regressionijn.
+Oasseåtsådibme 2
+spiedjildij avtaárvojt árbbedábak sáme biebmon tjuokkesmåhtajn nållå rájes
+gávtse tjuoggáj.
+Dat lahkke oassálasstijs gudi bårrin ienemus ruoppsis
+biergov, buojdes guolev, buojdev, muorjijt ja máleskáfav, oattjoj avtav
+tjuoggáv juohkka avta bårråmoases, aktan 5 tjuoggá ienemusát.
+Ájn 3
+tjuoggá oattjoj dat lahkke oassálasstijs mij båråj binnemus ruonudisájt,
+lájbijt ja fiberijt, aktan ienemusát 3 tjuoggá.
+Oasseåtsådibme 3 spiedjilt
+vidjurijt kolhydráhtaj ja proteijnaj gaskan biebmon nåv gåhtjodum LCHP
+(vuolle-kolhydráhta, alla-proteijna) tjuoggáj viehkijn.
+Alemus LCHP
+tjuoggájt (=20) oadtjun oassálasste gudi binnemus kolhydráhtajt ja ienemus
+proteinajt bårrin ja vuolemus LCHP tjuoggájt (=2) oassálasste gudi ienemus
+kolhydráhtajt ja binnemus proteijnajt bårrin.
+Oasseåtsådimen 4
+åtsådaláduváj
+bårredávddaballo
+brygga-
+máleskáffajuhkkijn.
+Oasseåtsådibme 5 lij aktijdum guoradim-åtsådibme, gånnå káffajuhkkij
+tsåhkedávddaballo merustaláduváj aktijdam vihkemáhtsadime baktu.
+Vuordedahtek lij buojdes guolle ájnnasabbo gå boatsojbierggo sámijda oarjje
+Lapplándan 1930-1950-lågojn ja ájn vilá ällosáme guolev ienebut bårri gå
+ietjá sáme ja látte.
+Ietjá sierra merka sáme biebmon lij alep oasse buojdes,
+máles ja máleskáfas ja unnep oasse lájbes, fiberis ja sáddjidum ruonudisájs
+(Oasseåtsådibme 1).
+Árbbedábak sáme biebmo muoduk biebbmo, alep Sami
+diet score tjuoggáj, aktijaneduváj lasse jábmemijn sierraláhkáj ålmmåj hárráj
+(Oasseåtsådibme
+vuolep
+kolhydráhttaåsijn
+alep
+proteijnnaåsijn, alla LCHP tjuoggáj, ittjij jábmembalov bájne, maŋŋel gå
+statistijkalattjat
+gehtjadam
+buojddebårråmijt
+ieme
+ballovidjurijt
+(Oasseåtsådibme 3).
+Káffajuhkam lij tjanádum juogu de lasse gájkkásasj
+bårredávddaballuj, jali lasse prostáhta- bahtatjoallebårredávddaj.
+Kujnajn
+gudi máleskáfav juhkin ≥ niellji bäjvváj lij binnep njidtjebårredávddaballo gå
+buohtastahttá kujnaj gudi < akti bäjvváj juhkin.
+Ålleskáffa ja bryggakáffa
+tjanáduváj lasse njidtjebårredávddaballuj nuorap kujnaj hárráj ja binnep
+vuorrasappoj.
+Ålmmåjn
+juhkin
+edna
+máleskáfav
+lasse
+bårredávddaballo vuojŋŋamorgánajn (Oasseåtsådibme 4).
+Ålmmåjn gudi
+juhkin edna bryggakáfav lij lasse tsåhkedávddaballo (Oasseåtsådibme 5).
+Vuorrasap sámij tsuojggoma äjgádij guollebårråmis gå buohtastahttá
+boatsojbierggobårråmijn 1930-1950-lågo, vuosedi biele alla kultuvrak
+sisanos e agev dárbaha sämmi nanos objektijvak sisanov adnet.
+Oasseåtsådimij 2-5 båhtusa vuosedi åtsådum biele árbbedábak sámebiebmos
+ja viessomvuoges e varresvuodav ja skihpudagáv nuorttalándak álmmuga
+hárráj heva bájne.
+(translation: Karin Tuolja)
+Dan goerehtimmien ulmie lea saemien beapmoem jïh jielemevuekiem
+buerkiestidh jïh dotkedh guktie aerpievuekien saemien beapmoevuekieh,
+makrobïepmehtimmiej juekeme jïh prïhtjhjovhkeme jaemedem jïh riskem
+dijpieh vaajmoe-/ jïh soeneskïemtjelassen muhteste noerhtesvöörjen sïejhmi
+årroji luvnie.
+Lea göökteluhkie saemien voeresh goerehtamme daej eejtegi jielemevuekien
+jïh beapmoen dïehre 50-70 jaepiej juassah (Stuhtjedotkeme 1).
+Dïsse lissine
+lea beapmoedaatam goerehtamme 397 saemijste jïh 1842 laedtijste ov-
+parametrihken gïehtjedimmiej jïh partiellen unnemes kvadraaten vuekien
+mietie (PLS).
+Dah golme båetien stuhtjedotkemh, gaajhkh kohortdotkemh,
+leah dotkeme man gaavhtan jaameme jallh mïetskeåedtjieskïemtjelassh daej
+luvnie gïeh meatan Västerbottenen healsoedotkemi muhteste (64 603-77 319
+dotkemh) jïh riskeryøknemh dorjeme Cox regresjovnen viehkine.
+Stuhtjedotkemisnie 2 lea mohtedamme guktie aerpievuekien saemien
+beapmoe vaestede låhkoeraajterasse 0 raejeste 8 raajan.
+Daate bielie daejstie
+gïeh meatan gïeh jeenemes rööpses bearkoem, buajtehks gueliem, buejtiem,
+muerjieh jïh voessjemeprïhtjegem byöpmedamme, leah aktem låhkoem
+åådtjeme fïere guhte beapmoeelementen åvteste, jeenemes 5 låhkoeh.
+Dïsse
+lissine 3 låhkoeh åådtje daate bielie daejstie gïeh meatan gïeh unnemes
+kruanesaath, laejpiem jïh fiberh byöpmedamme, jeenemes 3 låhkoeh.
+Stuhtjedotkemisnie 3 daelie mohtede kolhydraath jïh proteinh beapmosne
+LHCP (vuelehks-kolhydraath, jïlle-proteine) låhkoej viehkine.
+Jillemes
+LHCP låhkoem åådtjeme (=20) dah gïeh meatan gïeh vaenemes kolhydraath
+jïh jeenemes proteinh byöpmedamme jïh vueliehkommes LHCP låhkoem
+(=2) åådtjeme dah gïeh meatan gïeh jeenemes kolhydraath jïh vaenemes
+proteinh byöpmedamme.
+Stuhtjedotkemisnie 4 riskem goerehtamme
+mietskeåedtjieskïemtjelassem åadtjodh brygg- jïh voessjemeprïhtjegejovhkiji
+luvnie.
+Stuhjtedotkeme 5 lïj tjetskeme-dotkeme gusnie riskem ryöknoe
+logistihken regresjovnen baaktoe jis maahta faahketji vaajmoedåeriesmoerh
+åadtjodh prïhtjhjovhkiji luvnie.
+Buajtehks
+guelie
+meehti
+vihkielåbpoe
+årrodh
+båatsoesaemide
+goh
+bovtsebearkoe åarjel Lapplaantesne 1930-1950-låhkosne jïh daamhtah
+båatsoesaemieh daam byöpmedieh jeenebe goh jeatjah saemieh jïh laedtieh.
+Jeatjah sïejhmi sjïere vuekieh saemien beapmosne lea jïlle stuhtje buejteste,
+maeleste jïh voessjemeprïhtjegistie jïh vuelie stuhtje laejpeste, fiberistie jïh
+kruanesaatijste (Stuhtjedotkeme 1).
+Jeenh saemien aerpievuekien beapmoe,
+jïlle Sami diet score låhkoeh, provhki vuesiehtidh vaenie jeananamme
+jaemede ålmaj gaskemsh bene ij nyjsenæjjaj gaskemsh (Stuhtjedotkeme 2).
+Beapmoe man vuelehks stuhtje kolhydraath jïh stoerre stuhtje proteijnh,
+jeenh LCHP låhkoeh, ij leah dïjpeme riskem jaemedh, dan mænggan goh lea
+ussjedamme statistihken muhteste man jeene buejtiem byöpmedidh jïh
+sijjiedahteme
+riskefaktovrh
+ussjedamme.
+(Stuhtjedotkeme
+Prïhtjhjovhkeme ij leah tjoelmesovveme jeananamme mïetskeåedtjieriskese,
+jallh jeananamme riskese prostaate-voeresbuejtiemïetskeåedtjiem åadtjodh.
+Nyjsenæjjah gïeh voessjemeprïhtjegem jovhkeme ≥ 4 aejkien/biejjesne
+unnemes riskem utnin njammamïetskeåedtjiem åadtjodh nyjsenæjjaj
+muhteste gïeh jovhkeme <1 aejkien/biejjesne.
+Ellies prïhtjege jïh
+bryggeprïhtjege
+lea
+tjoelmesovveme
+jeananamme
+riskese
+njammamïestkeåedtjiem åadtjodh noere nyjsenæjjah luvnie jïh unniedamme
+riskem voeresi luvnie.
+Ålmah gïeh jeenh voessjemeprïhtjegem juvhkieh
+riskem
+utnieh
+mïetskeåedtjiem
+åadtjodh
+girsesne
+(Stuhtjedotkeme 4).
+Ålmah gïeh jeenh bryggeprïhtjegem jovhkeme
+vaajmoedåeriesmoerem
+åadjtodh
+(Stuhtjedotkeme 5).
+Dah saemien voeresi soptsestimmieh man jeeneh gueliem daej eejtegh leah
+byöpmedamme bovtsebearkoem muhteste 1930-1950-låhkosne, vuesehte
+ahte daate bielie man vihkeles kultuvren sisvege ij eejnegen seamma
+objektiven sisvegem utnieh.
+Illeldahkh stuhtjedotkemijstie 2-5 vuesiehtieh
+ahte dah bielieh mejtie lea goerehtamme saemien aerpienvuekien beapmoen
+jïh jielemevuekien muhteste eah healsoem jïh skïemtjelassem dïjph jeenebe
+goh sïejme noerhtesvöörjen årrojh.
+Dahte guoreteme suptseste saamien beäpmoen jah jielemevuökien biire jah
+giehtjedie guktie aarpievuökien saamien beäpmoeh, oajviebeäpmoeh jah
+kaavoeh mietete jaameke vahkake jah cancerenne jah vajmoen/
+virreveättennea nuorthen allmetjeih luunie.
+Guökteluhke saamieih boariesh gihtjedihke lie elltie eihtegeh jielemevuökien
+jah beäpmoen biire dann baelie 50-70 jaapieh (Oasie 1).
+Jieneh beäpmoe-
+dataede dahkedihke lie 397 saamieiheste jah 1842 ruotseiheste dennake
+viehketihenne ieh parmetriske giehtjedemeh jah partiellen unnemes
+kvadraten vuökien miete (PLS).
+Dah gullme oasieh boatien kohort-
+luhkemeh,
+allkemme
+lie
+jaamemeste
+jall
+canceremeste
+mieteih
+Västerbottenen varaasgiehtjemeih luunie (64603-77319 ollu) vahkake-
+tsiehkesjeme dahkedihke Cox-enne regressione.
+Oasienne 2 vuöjnedihke leh
+akte laakatjenne aarpievuökien saamien beäpmoeh vuösstede akte
+tsiehkesjerairoe 0 - 8.
+Dahte bielie deistie gieh jienemes ruöpses
+beärrkoede, buöjteks guöliede, buöjtiede borrein jah vuossjeme kaavoede
+juukein, akte tsiehkie fierte beäpmoih outeste otjoin, jienemes 5
+tsiehkieh.Vielie 3 tsiehkieh dahte bielie otjoin gieh unnemes jaamoede jah
+urhtsede, laipiede jah fiberede borrein, jienemes 3 tsiehkeh.
+Oasienne 3
+vuöjnedihke aktevuotta gasske kolhydrateh jah proteieneh beäpmoenne
+LCHP-esne (vuöleke kolhydrateh, jylloeke-proteineh) tsiehkie.
+Jyllemes
+LCHP tsiehkieh (=20) dainie mietenne unnemes kolhydrateh jah ollomes
+proteineh borrein jah unnemes LCHP tsiehkieh (2) dainie mietenne ollomes
+kolhydrateh jah unnemes proteineh borrein.
+Oasienne 4 giehtjedihke
+vahkake cancerede brygg- jah vuossjeme kaavoe juukejenne.
+Oasie 5
+tjohkenne lin kontrolle- giehtjedeme vahkake hiehke vaajmoe-narrenne
+kaavoe-juukejenne tsiehkiesjdihke logistiske regressionenne.
+Buöjteke
+guölieh
+borretdihke
+mahtein
+vieliebe
+buutsebeärrkoeste
+saamieihesne oarrjel saamien eätname 1930-1950 jaapienne jah vieliebe
+borretdihke buutsesaamieiheste guh jeätja saamieh jah ruotse-allmetjeh.
+Jeätja siejhme sierreme saamien beäpmoesne lin akte jylloeke oasie buöjtie-,
+xii
+viire-, jah vuossjeme kaavoeste jah akte vuöleke oasie laipie-, fibere-, joamoe
+jah urhtseste (Oasie 1).
+Ollu aktelaaka aarpievuökien saamien beäpmoeh,
+ollu Sami diet score tsiehkieh tjohkan lin vieliebe jaameme ollmaihenne
+sierrelaaka (oasie 2).
+Beäpmoihenne unne kolhydrateh jah ollu proteineh,
+ollu LCHP tsiehkie, ieh vahkake lasste jaamet, dann mingjelen guh
+statistiske ussjede valltedihke leh borremmiean gallane buöjtieste jah vihties
+vahkake faktoreiheste (oasie 3).
+Kaavoejuukeminne lin ieh vielebe
+aarpievuökien cancer-vahkake tjohkenne, jall vielebe vahkake prostate-
+kolorektale-cancere.
+Nyesenejah guh vuossjeme kaavoe juukein ≥4
+aikieh/biejvie unnebe vahkake nitje-cancereb lin muhteste nyesenejanneh
+gieh <1 aikie/biejvie juukein.
+Gaihkekaavoe jah brygg-kaavoe lie tjoahkan
+vielebe nitje cancereb nyesenejanne jah unnebe vahkake boariesh
+nyesenejaihenne.
+Ollma guh ollu vuossjeme kaavoeb juukein cancereste
+gonkelmesenne vieliebe vahkake otjoin (oasie 4).
+Ollma guh ollu brygg-
+kaavoe vajmoe-narreme vieleb vahkake otjoin (oasie 5).
+Dah boariesh saamieh suptsestemeh man jingje guöliede elltie eihtegeh
+buutsebeärrkoeh borrein 1930-1950-aikie, vuösiete dahte bielie veäksekes
+kulture miele ieh gaihke aikie darpesjedennake veäksekes objektive miele
+leh.
+Oasie 2-5 vuösiete dah giehtjedemes dahte bielie aarpievuökien saamien
+beäpmoen jah jielemen vuökien ieh varaas jah skieptjeme mietete ieh
+nuorthen almetejeh ollu.
+(translation: Valborg Wiinka and Kenneth Sarstav)
+xiii
+Syftet med denna avhandling var att beskriva livsstil och kostvanor hos
+Det var också att undersöka hur en "traditionell samisk" livsstil
+påverkar risken att insjukna av eller dö i cancer och hjärt-/kärlsjukdom i en
+norrländsk normalbefolkning.
+En majorietsbefolkning har alltså undersökts
+ur ett minoritetsperspektiv.
+Avhandlingen belyser framför allt kostvanor,
+fördelning av de näringsämnen som innehåller energi (kolhydrat, protein,
+fett) och konsumtion av kok- och bryggkaffe.
+Bakgrunden till undersökningarna var att samerna, till skillnad från de flesta
+andra urfolk i världen, kan förvänta sig ett lika långt liv som
+När det gäller hjärtkärlsjukdom finns inga stora
+etniska skillnader, men samiska män, särskilt renskötande, har lägre risk att
+drabbas av cancer än icke-samer.
+Det finns ingen entydig förklaring till
+samernas relativt goda hälsa, men det kan finnas ett samband med
+kostvanor och livsstil.
+Delstudie I var en intervjustudie med äldre samer och fungerade som
+bakgrund för de andra delstudierna.
+Tjugo äldre samer intervjuades om sina
+föräldrars livsstil och kostvanor för 50-70 år sedan.
+Dessutom analyserades
+kostdata från 81 renskötande och 226 icke-renskötande samer och 1842
+matchade icke-samer för att se vilka skillnader som fanns mellan grupperna.
+Intervjuerna visade överraskande att fet fisk kan ha varit viktigare än renkött
+för samerna i södra Lappland under 1930-1950-talen.
+Fet fisk äts fortfarande
+i högre utsträckning av renskötande samer än av andra samer och icke-
+Saker som har hög kulturell betydelse (i detta fall renkött) behöver
+alltså inte alltid ha lika stor betydelse ur ett objektivt, vetenskapligt
+Andra typiska särdrag hos den samiska kosten var en hög andel
+av fett, blod och kokkaffe och en låg andel av bröd, fibrer och odlade
+grönsaker.
+Det dagliga livet hos samerna på 1930-1950-talen präglades också
+mycket mer av fysisk aktivitet än vad det gör idag.
+De samiska männen
+arbetade oftast långt hemifrån, medan kvinnorna hade ansvaret hemmavid
+för fiske, jordbruk och trädgårdsskötsel (som introducerades under 1930-
+Kvinnorna tog även hand om hushållsarbetet och barnen.
+Delstudierna II-V handlade om olika aspekter av samisk kost i relation till
+dödlighet och sjuklighet.
+Till dessa användes huvudsakligen data från
+Västerbottens hälsoundersökningar, men i delstudie V även från MONICA-
+projektet, som är en del av ett multinationell forskningsprojekt om hjärt-
+xv
+/kärlsjukdom.
+Totalt ingick på så sätt data från mer än 80 000 unika
+individer från en allmän, till största delen icke-samisk, normalbefolkning.
+Delstudie II byggde på en modell liknande den som använts för att
+undersöka hälsoeffekter av så kallad Medelhavsdiet.
+En poängskala från 0-8
+poäng, en så kallad "Sami diet score", skapades för att spegla likheter med
+"traditionell samisk" kost.
+Den hälft av deltagarna som åt mest rött kött, fet
+fisk, fett, bär respektive kokkaffe, fick 1 poäng var, sammanlagt maximalt 5
+poäng.
+Den hälft av deltagarna som åt minst grönsaker, bröd respektive
+fibrer fick också 1 poäng var, sammanlagt maximalt 3 poäng.
+Stora likheter med en "traditionell samisk" kost, det vill säga höga "Sami diet
+score" poäng, var förknippade med en svagt ökad dödlighet, särskilt hos
+männen.
+Det verkar därför osannolikt att den samiska kosten i sig förklarar
+den relativt goda hälsan hos samer.
+Denna fråga är dock mycket svår att
+undersöka, eftersom kostvanorna kan ha skiljt sig mellan olika samegrupper
+och över tid.
+Dessutom äter dagens västerbottningar mycket mindre av vissa
+livsmedel, jämfört med vad samerna gjorde förr i tiden.
+Det gäller till
+exempel fet fisk och bär.
+För sådana livsmedel kan det därför vara extra
+svårt att påvisa samband med dödlighet.
+Syftet med kostenkäten i
+Västerbottens hälsoundersökningar är inte heller att spegla en "traditionell
+samisk" kost.
+Det finns till exempel inga frågor om renkött och vilt, utan
+sådant kött räknas som en del av övrigt rött kött.
+Det här är första gången som någon undersökt betydelsen av ett
+"traditionellt samiskt" kostmönster för hälsan på detta sätt.
+Fler liknande
+undersökningar i material med mer detaljerade frågor, som bättre fångar en
+samisk kost, är önskvärda.
+Lågkolhydratdieter, som har vissa likheter med den "traditionella samiska"
+kosten, är både populära och kontroversiella.
+Eventuella långtidseffekter för
+hälsan är till stor del okända.
+I delstudie III speglades förhållandet mellan
+kolhydrater och protein i kosten med hjälp av så kallade LCHP (låg-
+kolhydrat, hög-protein) poäng.
+Högsta LCHP poäng fick de deltagare som åt
+minst kolhydrater och mest protein.
+Höga LCHP poäng påverkade inte
+risken att dö, eller att dö i cancer eller hjärt-/kärlsjukdom, efter att statistisk
+hänsyn tagits till intaget av mättat fett och de vanligaste riskfaktorerna.
+LCHP score användes i denna studie, istället för exempelvis en LCHF (low
+carbohydrate, high fat) variant.
+På så sätt kunde betydelsen av total
+fettmängd och av mättat fett också vägas in i analyserna.
+innehåller kolhydrater och protein samma mängd energi per gram, vilket gör
+det lättare att byta ut dem mot varandra i en poängskala.
+Fett innehåller
+xvi
+nästan dubbelt så mycket energi per gram som proteiner och kolhydrater.
+Inte bara olika sorters fett, utan även olika sorters protein och kolhydrater,
+kan spela roll för hälsan.
+Det är därför mycket svårt att skilja ut effekterna av
+mängd och kvalitet av kolhydrater, protein och fett i kosten.
+I delstudierna IV och V undersöktes risken att bli sjuk i cancer eller få en
+akut hjärtinfarkt hos västerbottningar som dricker mer respektive mindre
+kok- och bryggkaffe.
+De som drack mycket kaffe hade varken ökad generell
+cancerrisk, eller ökad risk för prostata- eller tjocktarmscancer.
+Kvinnor som
+drack kokkaffe ≥ 4 ggr/dag hade minskad risk för bröstcancer jämfört med
+kvinnor som drack <1 gång/dag.
+Både totalt kaffeintag och intag av
+bryggkaffe var kopplade till ökad risk för bröstcancer hos yngre kvinnor och
+minskad risk hos äldre.
+Män som drack mycket kokkaffe hade ökad risk för
+cancer i luftvägarna.
+Dessa resultat visar att de som dricker olika sorters
+kaffe kan ha olika stor risk att drabbas av olika sorters cancer.
+I tidigare
+studier har inga starka samband hittats mellan kaffedrickande och cancer.
+Denna studie var den första att undersöka hur cancerriskerna ser ut hos
+människor som dricker olika sorters kaffe.
+När det gäller hjärtinfarkt, hade män som drack mycket bryggkaffe ökad
+risk, medan inga entydiga resultat kunde visas bland män som drack mycket
+kokkaffe.
+Tidigare studier har visat motstridiga resultat när det gäller kaffe
+och hjärt-/kärlsjukdom, även om kaffekonsumtion är vedertaget förknippat
+med en del faktorer som kan öka risken att drabbas av hjärtinfarkt, till
+exempel ökade halter av blodfetter.
+Betydelsen av kokkaffe har aldrig
+undersökts tidigare i en studie där uppgifter om kaffedrickande samlats in i
+Delstudierna II-V är alla så kallade observationsstudier.
+I sådana studier
+följer deltagarna ingen bestämd forskningsplan, utan lever sina normala liv
+och jämförs sedan med varandra.
+I observationsstudier är det mycket svårt
+att ta hänsyn till alla möjliga störande faktorer som kan finnas i
+omgivningen.
+Därför är det i princip omöjligt att bevisa direkta samband
+mellan orsak och verkan i en observationsstudie.
+Delstudierna II-V hade
+emellertid den starkaste design som en observationsstudie kan ha.
+byggde på en representativ normalbefolkning (= en befolkningsbaserad
+kohort), där data samlats in från ett stort antal personer (> 80 000 unika
+individer) medan de ännu var friska (= en prospektiv kohort).
+Resultaten av
+enstaka observationsstudier har störst betydelse som underlag för att
+planera nya liknande, eller andra typer av mer riktade undersökningar.
+De är
+med andra ord hypotesgrundande.
+Om däremot flera observationsstudier
+visar på liknande resultat brukar man utgå från att resultaten är sanna, eller
+åtminstone sannolika.
+xvii
+I was born 1965 in Lund, a university city in southern Sweden, close to
+Denmark.
+Both my parents descended from the rural areas of Västerbotten
+County, more than 1000 kilometers north of Lund, where we spent most of
+our longer vacations.
+In the autumn, picking berries was an important
+leisure-time family activity.
+We explored numerous edible wild berries and
+fruits of southern Sweden for taste and use.
+We also "imported" reindeer
+meat and coffee cheese when available from northern relatives.
+As a little girl, I was told that my mother was partly "Lappish".
+I was told that
+only reindeer-herding Sami were real Sami.
+Despite this, I was dressed in
+Sami clothes occasionally on festive events.
+When my mother defended her
+PhD thesis in Lund in 1978, she wore a traditional Sami dress, made for her
+by reindeer-herding relatives, one of whom also encouraged me to try Sami
+handicraft (duodji) myself.
+As an adult, at this Sami relative's funeral, I was
+one of few guests dressed all in black.
+By then, I was convinced that I did not
+have the right to wear Sami clothes any longer.
+At the same time, a sad
+feeling of unfairly being excluded tormented me.
+In 1992, it was legally stated in Sweden that anyone who can show that it is
+probable that one of his or her grandparents had a Sami language spoken in
+their homes can be considered to be Sami.
+Despite a fear of being
+disapproved, I applied for registration in 2000, and participated in my first
+election to the Sami Parliament in 2001.
+Since then my interest in Sami
+culture has increased by the feeling of being included and personally
+involved.
+I have realized how invisible Sami culture is today and how a
+majority perspective has dominated descriptions of the Swedish culture in
+general and the northern Swedish culture in specific.
+My view is that while genes are diluted when shared, culture can work in an
+opposite direction, aggregating by sharing, making it irrelevant to classify
+people into, for example, whole-Sami, half-Sami or quarter-Sami when
+studying the Sami culture.
+While a colonial perspective can entail a view of
+indigenous groups as people who do not develop through history but rather
+remain as an interesting historical relict, I would never exclude the thought
+of development in any culture.
+In this thesis I have thus tried to apply an opposite perspective compared
+with the usual.
+I have studied a majority population from a minority
+xix
+perspective, letting traditional Sami lifestyle factors define and frame my
+public health research scope.
+The result of this, I kindly invite you as a reader
+to create your own personal opinion about.
+Umeå January 19, 2012
+This is a thesis in public health, with the aim to expand the current
+knowledge of "traditional Sami" diet and lifestyle 50-70 years ago, and to test
+aspects of the Sami diet and lifestyle, specifically dietary pattern,
+macronutrient distribution and coffee consumption, in population-based
+epidemiological studies of mortality and incident cardiovascular disease and
+cancer.
+Public health refers to the health situation of an entire population, for
+example, the Swedish population, the northern Swedish population, or the
+Sami population.
+Most definitions of public health aim at the vision of a good
+public health, for example: "the science and art of preventing disease,
+prolonging life and promoting health through the organised efforts and
+informed choices of society, organisations, public and private, communities
+and individuals." (1) (p. 9)
+When diet is the examined determinant (exposure), the field is referred to as
+nutritional epidemiology, a relatively young discipline within public health
+In this thesis, nutritional epidemiological methods, described in more
+detail below, were employed for the study of aspects of Sami diet and
+lifestyle in relation to mortality and incident cardiovascular disease and
+cancer in a mainly non-Sami population.
+Sami people are the indigenous people of the Sami area (Sapmi) of northern
+Norway, Sweden, Finland, and the Kola Peninsula of Russia.
+Reindeer
+herding, hunting, fishing, as well as small-scale farming are generally
+considered as traditional Sami sustenances (3) (p. 61-83), with cultural
+differences depending on different environments.
+For example mountain
+Sami have traditionally had a nomadic lifestyle and a more extensive
+reindeer herding culture compared with forest Sami, who have been
+characterized as semi-nomadic (4) (p.160).
+During the 1800's in particular,
+political directives were implemented to assimilate non-nomadic Sami into,
+and segregate migratory, reindeer-herding Sami from, the Swedish non-
+This, in combination with legislation primarily
+benefitting mountain Sami culture (4) (p. 149-72), (5) (p.212-213), enhanced
+assimilation of Swedish Sami, especially among the forest Sami group.
+Since the establishment of the Sami parliament 1993, all Swedish citizens
+with a Sami background, i.e.
+citizens with Sami language spoken in their
+homes and/or in the homes of their parents and/or grandparents, have the
+right to apply for registration in the electorial registry of the Sami
+Parliament, though they may be appealed and excluded by people not
+considering them as "real Sami", as part of the legal registration process
+Being confirmed as Sami in Sweden means a
+special right to support for preservation of culture and language, and also
+some influence on Sami policy issues [Sametingslag (1992:1433) ].
+Many
+traditional rights, such as hunting and fishing in traditional geographical
+areas, are, however, legally reserved for Sami who are members of a
+reindeer-herding association (in Swedish, sameby), and thus not available
+for other Sami, e.g.
+settled, fishing, or urbanized Sami [Rennäringslag
+The exact numbers of Sami in Sweden or in other parts of Sapmi are
+unknown, but official estimates are shown in Figure 1.
+In Sweden, defining
+the Sami population is a particularly complicated task, since ethnical
+registration has been forbidden by law since 1945.
+Despite this, a population
+of 36 000 Swedish Sami (1998) has been identified for research purposes,
+by linking so called "index Sami", described in more detail in Methods,
+defined as either reindeer-herding Sami, people belonging to households
+with reindeer herding as a significant source of income, or Sami eligible to
+vote for the Sami Parliament, as well as their relatives and immediate family
+In contrast, in 2009, the electoral register for the Swedish
+Sami Parliament included less than 8000 people (www.sametinget.se,
+accessed 23 January 2012).
+According to a recent review in the Lancet, the common case among the
+more than 370 million indigenous people of the world is having a larger
+amount of health related problems than their surrounding majority societies
+However, in the sparsely populated Sami area of northern
+Fennoscandia, the indigenous people do not differ much in life expectancy
+from the majority population (9, 10), and actually show lower risks of dying
+from cancer, except in Swedish Sami women (11).
+In Sami men, a
+Figure 1.
+The Sami area of northern Fennoscandia and official estimates of the
+indigenous Sami population.
+significantly lower cancer incidence has also been shown, especially
+pronounced in reindeer-herding Sami (10, 12, 13).
+Diabetes, cardiovascular
+disease, and alcohol abuse, common problems within other indigenous
+populations (8, 14), are also not clearly associated with Sami ethnicity in
+In Norway, obesity is more common among Sami women
+and less common among Sami men compared with the majority population
+A limited number of studies have attempted to elucidate the underlying
+causes for the health disparities, and lack thereof, between Sami and non-
+Sami.
+For example, underdiagnosis and socionomic factors have been
+excluded as likely explanations for differences in cancer and CVD risks,
+respectively (12, 17).
+Both genetic factors and lifestyle factors such as diet
+and physical activity has been suggested as an explanation (10, 18).
+Regarding health care services and social security systems, Sami and non-
+Sami inhabitants of Sweden are treated equally.
+Looking at problem areas overrepresented among, or specific for, reindeer-
+herding Sami people today, such as depression, anxiety, headache,
+musculoskeletal pain, accidents related to outdoor activity, carnivore-
+induced stress (related to the impact of carnivores, such as wolves, on the
+reindeer herd), and ageing as Sami, some studies have been carried out in
+The United Nations Special Rapporteur has criticized the limited knowledge
+of the health situation of the Sami in Sweden, and recommended the
+establishment of a Sami health research unit within the Swedish Ministry of
+Health (26).
+To date, no such unit has been established.
+1.3.1 Historical perspective on Sami health
+In a historical description from the 1600's, Sami people are characterized by
+longevity, vitality, strength and health: "Och såsom the icke synnerligen
+weeta af Swåre siukdomar: altså warda the gamble och komma till een
+stoor ålder, somblige till 70.
+90. ia och 100 åhr och ther öfwer, och äro
+the och i sin ålder wijge och snälle att giöra sitt wärck arbete, och att Reesa
+och lööpa i Skogh och i marck; gråna doch ganska sällan." 1 (27) (p. 56)
+However, the reliability of this description may be questioned, since the
+report might have been aimed to please Swedish authorities, rather than to
+provide a true picture of the health and life expectancy of the Sami people.
+Recent research has shown that during the 1800's, Sami people had an
+increased all-cause mortality compared with non-Sami (28).
+differences decreased towards the end of the century (28).
+When excluding
+infant and childhood mortality, some Swedish Sami groups had longer life
+expectancies than the non-Sami during the later parts of the 1800's (28, 29).
+In 1929-1931, the nutritional status in the northern Sweden population was
+generally better in Sami core areas than in the coastal regions (30), though
+school children from the village of Tärna were described as being thin due to
+Table 1.
+Age distribution and median age of Swedish Sami, 31 December 1945
+(N=5278), in comparison with the entire Swedish population and the population of the
+three northernmost counties of Sweden (31).
+Age
+Sweden
+Northern Sweden1
+Sami2
+Years
+Median age, years
+1 The counties of Jämtland, Västerbotten and Norrbotten.
+2 Defined by connection to Sami language, either as first language, or as language spoken
+within the family, N=5278.
+1 And they do not know serious disease, thus they become old and reach a great age, some 70, 80, 90, even
+100 years and more, and in old age, they are agile and quick in their work, and travel and run in the forest
+and terrain; rarely become gray haired.
+Translation by Lena Nilsson.
+miscegenation with Sami (Part 1, Chapt 5, p. 65).
+Relatively high hemoglobin
+levels of the inland population were also explained by miscegenation with
+In the 1945 census, mortality was not specified for different ethnic groups,
+but people with connection to Sami language showed a higher median age
+and a higher proportion of elderly people compared with other inhabitants of
+northern Sweden (Table 1).
+Between the years 1946 and 1955, an approximately 50% lower risk of dying
+from cancer or CVD was noticed in the northernmost Sami villages of
+Sweden in comparison with settlers from the same area (32).
+In contrast,
+infant- and childhood mortality was higher among these Sami (32).
+Since
+then, no generally increased mortality has been noted among Sami people in
+In other Nordic countries, similar Sami health patterns
+have been found (35, 36).
+The relatively equal health status of the Sami people in comparison with the
+majority population, unique among indigenous peoples, and the lower
+incidence of cancer among Sami, raises the question of potential health
+impacts associated with a Sami lifestyle.
+The research field of epidemiology is connected to public health and may
+similarly be defined in a positive way, as research "concerned with the
+distribution and determinants of health and disease in defined populations
+with the ultimate aim of controlling and preventing disease occurrence"
+Epidemiological investigations often entail observations and comparisons of
+people with and without a disease of interest.
+A classic example from
+Northern Sweden is the association between high childhood mortality from
+diarreal disease and lack of breast feeding, which was discovered by the
+general practitioner CJ Wretholm in Haparanda in the 1830's, by observing
+the infant care habits of the population.
+After a breast-feeding promotion
+campaign, infant mortality in Haparanda decreased by 50% (37) (p. 8).
+In years past, epidemiological conclusions were generally drawn like this
+from observations on a population level, which is referred to as "ecological
+studies" or "correlation studies".
+In cohort studies and case-control studies,
+individual data are used instead.
+When these data are collected after disease
+occurrence, the study is called retrospective.
+When data are collected before
+disease occurrence, the study is called prospective.
+Prospective studies thus
+require large sample sizes, since it is impossible to know in advance who will
+be acquire or die of the disease to be studied.
+The main advantage of a prospective design is that recall errors are avoided.
+For example, it is easier to report on current tobacco use, than to recall
+tobacco consumption 20 years ago.
+And efter being diagnosed with lung
+cancer, memories of smoking may be unconsciously reconstructed.
+Onset of
+a disease may also affect lifestyle factors such as tobacco use, diet and
+physical activity, which further increases the value of a prospective design.
+In
+this thesis all epidemiological analyses are based on prospective data.
+Nutritional epidemiology is a research field dealing with aspects of diet (food
+items, nutrients or dietary patterns) assumed to influence the occurrence of
+human disease (38).
+In classic studies, focus was generally on deficiency
+diseases, where associations between diet and disease were easy to
+demonstrate, such as lack of C vitamin in sailor's diet and scurvy (38).
+This was also one of the focuses in the "Norrlandsundersökningen", a large
+multi-center study performed in northern Sweden 1929-1931, in which also
+anemia, rickets, and malnutrition were studied in relation to dietary habits
+and lifestyle in the northern Swedish population (30).
+Today nutritional
+epidemiology has shifted attention toward the major chronic diseases of
+Western civilisation, primarily cardiovascular disease, cancer, and diabetes.
+These diseases all have in common that they are extremely complex with
+relatively low frequencies (from a statistical perspective), long latency
+periods, unclear etiology and multiple causes, making confounding a
+problematic issue.
+Confounding occurs when an appearant association is not necessarily due to
+the factors examined, but to related factors.
+For example, associations
+between total energy intake and measures of body composition, such as mass
+index (BMI), may be confounded by factors such as physical activity or
+genetic predisposition.
+In addition to confounding, risk associations may
+also be affected by factors in the direct causal pathway between exposure and
+outcome, referred to as intermediate variables or effect mediators.
+Effect
+modifiers are variables that interact with the exposure variable, affecting the
+association between exposure and outcome differently at different levels.
+1.5.1 Measurements of dietary exposure
+A further challenge in nutritional epidemiology is the adequate measurement
+of dietary exposures (39).
+One common method is the registration of food
+intake of individuals over a defined period, through 24-hour recall interviews
+or individually administered food records, for example.
+The assumption that
+the period chosen is representative of the individual's general diet represents
+the main weakness of this method, since food items that are not consumed
+on a daily basis will only sporadically be captured.
+Another weakness is the
+great economical resources and time required to achieve large, population-
+based research databases.
+Food frequency questionnaires (FFQ) have the advantage of being a
+relatively inexpensive, standardized means of including large numbers of
+In an FFQ, a food list is combined with a frequenzy
+specification for each food in the list, with the aim of describing the general
+diet of the individuals over a given time period, often the previous year.
+Information on portion sizes, seasonal variation, and other types of
+specification may also be included.
+A main limitation of FFQ methods is that unless open-ended questions are
+included, only food items asked for will be reported, which means that the
+FFQ will not necessarily reflect the complete energy and nutrient intake of all
+individuals, especially not of individuals with a very deviant or unstable
+dietary pattern.
+Further, a FFQ is culture-specific, which means that even
+within a population, it can perform differently within different demographic
+groups and sub-cultures (38) (p. 102).
+Despite all limitations, FFQ
+methodology is currently the primary method for measuring dietary intake
+in epidemiological studies (38) (p. 91), and has been shown to be a valid
+method for ranking study subjects with respect to dietary intake.
+1.5.2 Adequate reporting
+Adequate reporting is difficult to achieve in FFQ, 24-hour recall and food
+records.
+For example, it has been shown that subjects with higher social
+desirability and higher eating restraint are especially likely to underreport
+their dietary intake (40).
+A means of assessing dietary intake beyond the limits of adequate reporting
+is the use of indirect methods, i.e.
+biochemical indicators as biomarkers of
+intake.
+example,
+plasma
+concentrations
+of
+the
+metabolite
+alkylresorcinol have recently been shown to be a good biomarker for whole
+grain wheat and rye intake in free-living populations (41).
+Indirect methods
+are also used to validate other dietary assessment methods.
+By using the so
+called doubly labelled water method, very precise estimates of energy
+expenditures may be achieved (42), which can be compared with energy
+intake from food items reported.
+Even if an ideal dietary assessment method did exist, together with a
+population of only truth-tellers and adequate reporters, changes in diet
+would inevitably occur over time.
+One way of assessing temporal changes is
+repeated measures.
+Stratification by time units is another.
+According to the World Health Asociation (WHO), the general determinants
+of health include "the social and economic environment, the physical
+environment and the person‟s individual characteristics and behaviours"
+The term "social and economic environment" refers to factors such as
+income, social status, education, culture, and the distribution of welfare.
+example, in the United States, the health impact of economic inequality is
+manifested by poor people showing a fourfold use of hospital days compared
+with the rich (44).
+The term physical environment refers to factors such as
+housing conditions, climate, pollution, vegetation, and availability of fresh
+water and food.
+For example, in Canada, the Inuit people have the highest
+measured levels of almost all persistent organic pollutants compared with
+other inhabitants in the Arctic region (45).
+This is due to high consumption
+of marine mammal fat in which such pollutants are concentrated, and
+resultant detrimental effects on the public health of the Canadian Inuits have
+been reported (45).
+In Sweden, the socioeconomic and physical environments of the Sami and
+non-Sami populations are similar (10).
+In contrast, differences in individual
+characteristics and behaviors, i.e.
+both genetics and lifestyle, still exist (10,
+This thesis focuses solely on lifestyle differences, primarily dietary,
+between Sami and non-Sami.
+1.6.1 Diet as a determinant of health
+Lifestyle and diet are related to health and wellbeing in many ways.
+We all
+know that starvation may lead to malnutrition, that lack of vitamins may
+lead to deficiency diseases, and that over-eating is one of the main causes of
+chronic diseases in Westernized countries today.
+Despite the methodological
+limitations of nutritional epidemiology, estimates suggest that approximately
+every third cancer death is linked to diet (47).
+It has also been claimed that a
+majority of CVD in Western countries could be prevented by adequate
+dietary and lifestyle changes (48).
+However, elucidating the dietary factors or patterns that contribute to or
+help prevent the development of these diseases has proved to be a major
+challenge.
+Several inconsistencies exist, especially with respect to the role of
+specific nutrients in health and disease.
+For example, cohort and case control
+studies have suggested a reduced risk of cardiovascular events with intake of
+vitamin E, whereas randomized controlled trials do not support any
+unambiguously beneficial effect (49).
+A dietary pattern may be defined by a combination of different foods,
+beverages, and macronutrients.
+Over the last decade, dietary patterns have
+received much attention, since they seem to better capture the diet than
+single nutrients.
+Dietary patterns may be explored using statistical methods,
+such as factor analysis, principal component analysis, and cluster analysis, or
+by diet scores, described in more detail below.
+Compared to individual
+nutrients, dietary patterns are considered more relevant for public health
+recommendations,
+but
+less
+relevant
+understanding
+underlying
+mechanisms (2).
+1.6.2 Dietary patterns as determinants of health
+Several dietary patterns have been studied in relation to health.
+Culturally
+defined dietary patterns, for example, the traditional diet of the
+Mediterranean area, i.e.
+high ratio of monounsaturated to saturated fat,
+moderate alcohol intake, high legume intake, high intake of grains (including
+bread and potatoes), high fruit and vegetable intake, low intake of meat and
+meat products, and moderate intake of milk and other dairy products, has
+been used as a model for healthy eating and applied on many different
+populations worldwide (50).
+Other culturally defined dietary patterns are "Asian", with a low total energy
+intake and a high content of vegetables and spices; "Paleolitic", so called
+Stone-Age, including fish, meat, roots, and nuts, and excluding grains,
+resulting in a diet high in protein and low in carbohydrates; and "Western",
+characterized by high intakes of red meat, sugary desserts, high-fat foods,
+and refined grains (51, 52).
+In recent years, demands have arisen for the
+establishment of practical recommendations for healthy eating more tailored
+to regional food cultures (53), such as "healthy Nordic" diet, an adaption of
+the Mediterranean diet to the dietary traditions of the Nordic countries,
+defined by high intakes of fish, cabbages, whole-grain rye, whole-grain oats,
+apples, pears, and root vegetables (54).
+Within a given population, culturally
+food patterns may also be identified by mathemathical models e.g.
+by cluster
+and principal component analysis.
+These patterns are by definition
+population specific.
+There is convincing evidence for a beneficial effect of a Mediterranen dietary
+pattern on major chronic diseases, and a detrimental effect of a Western
+Asian, healthy Nordic and Paleolithic diets have
+been examined to a more limited extent, and their health-promoting
+potential is therefore a matter of further investigation.
+Dietary patterns may also be defined according to public food
+recommendations, such as the Dietary Approaches to Stop Hypertension
+(DASH) diet, Healthy Eating Index (HEI), Recommended Food Score (RFS),
+and Diet Quality Index (DQI) (55).
+In observational studies, these and
+similar patterns are not unambiguously associated with increased coronary
+or cancer-related health (51, 55).
+1.6.3 Macronutrient composition as a determinant of health
+Another way of studying diet as a determinant of health is the distribution of
+of energy-containing nutrients, the macronutrients, which are carbohydrate
+(4 kcal/g), protein (4 kcal/g), and fat (9 kcal/g).
+Alcohol (7 kcal/g) is also
+rich in energy, which may contribute to total energy intake depending on
+individual habits.
+Carbohydrates provide energy to the cells in the body and give volume to the
+intestinal content.
+Sugar, fiber and starches are all different kinds of
+carbohydrates with different effects on health.
+While refined sugar can be
+considered as pure energy, many micronutrients are attached to less refined
+carbohydrates, and a high fiber intake, which passes through the
+gastrointestinal tract largely undigested, has been associated with a reduced
+risk of heart disease (56) and many types of cancer (51).
+The glycemic effect
+of carbohydrates, that is their effect on blood sugar levels, have also been
+shown to have a health impact (57).
+Protein in the diet is essential as a structural component for body
+construction and reconstruction but can also contribute to energy.
+Lately
+much attention has been given to high-protein diets for weight loss.
+Whereas
+a lower limit for daily intake to avoid protein deficiency has been defined
+(>0.8 g/kg weight) (58), no established upper limits for recommended
+protein intake exist.
+Fat in the diet provides energy to the body, and is also essential as a carrier
+of the fat-soluble vitamins A, D and E. While poly-unsaturated and mono-
+unsaturated fatty acids (PUFA and MUFA) are essential for the body,
+consumption of saturated fat, mainly of animal origin, has generally been
+connected with increased risk of CVD (58).
+However, this is to some extent a
+matter of controversy.
+In a recent meta-analysis of prospective epidemiologic
+studies no associations between intake of saturated fat and CVD or coronary
+heart disease were shown (59), while in a meta-analysis of randomized
+controlled trials, replacement of saturated fat by PUFAs was associated with
+a 19% reduced risk of coronary heart disease (60).
+The proportions of carbohydrate, protein and fat have in health research
+been modelled as: low-carbohydrate (LC) diets, low-carbohydrate, high-
+protein (LCHP) diets, and low-carbohydrate, hig-fat (LCHF) diets.
+Generally,
+LC diets have tended to be associated negatively with long-term health
+outcomes, at least when the main source of protein and fat is animal (61-64).
+However, since only few observational, and no interventional studies on
+long-term effects of LC diets, have been presented to date, and since
+different LC diets have achieved much attention as a method of weight
+control, there is an apparent need of further exploration of the health impact
+of carbohydrate restriction.
+1.6.4 Coffee as a determinant of health
+Coffee may be one of the most studied beverages in the world, and has
+actually been shown to be the major source of antioxidants in some Western
+countries (65).
+Further, coffee is connected to many health claims and has
+been suggested to be associated with both benefits (e.g.
+reduced risk of
+diabetes II, and some cancer types) (66) and risks (e.g.
+Proportions of components of coffee with suggested health impact, i.e.
+diterpenes, antioxidants and caffeine, are affected by brewing techniques
+Filtered coffee is prepared by running sub-boiling water (preferably 92-96oC)
+through a filter containing finely ground, roasted coffee beans.
+As a result of
+filtering, levels of diterpenes are relatively low (68).
+Diterpenes cause
+elevation of cholesterol levels (69, 70), a common risk factor for CVD (71).
+From a cancer perspective, both diterpenes and polyphenols may have a
+protective effect (72).
+Polyphenols are also considered protective for CVD,
+because of their antioxidant effect (65).
+Caffeine, the stimulant of coffee, has
+shown weak negative effects on CVD (73) and equivocal effects on cancer
+The procedure of preparing boiled, unfiltered coffee, illustrated in Figure 2,
+allows for a much higher diterpene content than filtered coffee (68).
+mixture of coarsely ground coffee and fresh water is heated to a boil and then
+removed from the source of heat to settle before serving directly into the cup.
+Other components of coffee, i.e.
+caffeine and polyphenols, are also described
+as dependent on brewing technique, but not with respect to drip-filtered
+versus boiled coffee (74).
+Studies exploring health effects of coffee prepared by alternative brewing
+methods are rare (75-80).
+Given that the Sami culture varies within the Sami area, it is a difficult task
+to define a uniform "traditional Sami" diet.
+Changes over time complicate
+this task further.
+The Sami diet prior to the 1800's has been described as being much higher in
+meat and fish, and much lower in cultivated vegetables and bread than today
+A macronutrient composition based on historical descriptions
+and estimated as % of energy has been suggested to include 16-27%
+carbohydrates, 50-56% protein, and 32-46% fat (81).
+Historical sources
+also describe a widespread use of wild herbs, consumption of reindeer milk,
+blood and organ dishes (27, 82).
+In historical sources from the 1600's, it is
+also stressed that Sami men, not women, were responsible for cooking in the
+Some descriptions also point out similarities between the Sami
+diet before the 1800's and that of stone-age hunter/gatherers (32), today
+often referred to as a Paleolithic diet.
+The main characteristics of a Paleolithic diet is absence of grains, e.g.
+bread
+and porridge (52, 83), a food group introduced in the Neolitic era, which
+occurred in Scandinavia about 4500 years ago.
+In contrast to a Paleolithic
+diet, bread and cereals have been available in the Sami area for at least 200
+Figure 2.
+Preparation of boiled coffee in an outdoor situation.
+years by trade (4).
+There is also a genuine Sami word for flour "jafo", with no
+connection to old Norse language, which has been interpreted as grains
+being available in the Sami area before the cultural exchange with Nordic
+people begun, i.e.
+In the 1920's in Russia, Sami people were estimated to eat about 70 kg fish
+and 120 kg reindeer meat per person and year (84), wich may be compared
+with the Swedish average consumtion of 30 kg fish and 60 kg meat per
+person in the year 1990 (85).
+Compared to other reindeer-herding
+circumpolar peoples, lake and river fish has been more important in the diet
+of the Sami (84).
+Swedish studies on Sami diet in the early 1930's are more focused on
+macronutrient composition than concrete food items (81, 86, 87), suggesting
+a macronutrient distribution, estimated as % of energy, of 20%
+carbohydrates, 47% protein, and 33% fat.
+A description of the diet of the
+general population in northern Sweden in the 1930's includes concerns
+about lack of vegetables and wild berries in the diet, and widespread "coffee
+According to a recent report by the Sami Parliament, reindeer
+milk was an important component of the Sami diet prior to the 1930's, after
+which it was gradually replaced by goat milk as a consequence of the
+increasing commercialization of the reindeer meat industry (88).
+In 1961, the diet of Finnish Sami was investigated in an analysis of health
+effects of radionuclide fall-outs in the polar area (89).
+In that study, a
+complete absence of vegetables among Finnish Sami was described, and a
+very low consumption of berries, compared with local non-Sami, the latter
+eating in average 4.7 kg fruits and berries per month.
+Fish was mainly eaten
+in the summer and meat in the winter.
+During the winter, a reindeer-herding
+man consumed in average about 20 kg reindeer meat per month.
+Meat and
+fish consumption among reindeer-herding Finnish Sami were more than
+four times higher than in a reference rural population and a control group of
+Helsinki inhabitants (89).
+The present-time diet of reindeer-herding Sami has been described as being
+high in meat, especially reindeer meat, fish and fat, and low in vegetables
+Macronutrient characteristics include lower proportions of
+carbohydrate and higher proportions of protein and fat intake compared
+with non-Sami (81, 90), with a suggested macronutrient composition (% of
+energy) of 42% carbohydrates, 18% protein, and 39% fat (81).
+A high intake
+of boiled, unfiltered coffee is another characteristic with strong and deep
+cultural roots (91, 92).
+In present-day scientific descriptions of Sami diet in
+Sweden, which have largely focused on macronutrient composition, coffee
+preferences and animal food sources have not been specified in detail and
+consumption of blood and organ dishes, such as liver and kidney, has not
+been described at all (90).
+In a recent ethnological thesis however, the strong
+cultural importance of boiled coffee in Sami traditions has been noted, e.g.
+an elderly reindeer-herding Sami takes farewell to the landscape before
+dying, by visiting places of emotional importance together with his
+grandson, preparing a cup of coffee at each one of them (92) (p. 9).
+1.7.1 Sami diet as a determinant of health
+To summarize the epidemiological evidence for characteristic Sami dietary
+elements in health, there is probable evidence for detrimental effects of low
+intakes of fibre and vegetables in colorectal and stomach cancers
+respectively, and of high intakes of red and processed meat in colorectal
+cancer (51).
+From a cardiovascular perspective, caution with saturated fat,
+whole grains as the main form of carbohydrates, and abundance of fruits and
+vegetables has been promoted for reducing risk (48).
+Fish, especially fatty
+fish, may reduce the risk of coronary death and total mortality, and may
+favorably affect other clinical outcomes (93).
+With respect to more specific
+traditional foods in relation to health, current knowledge is limited.
+meat is lean and has a higher n-3 fatty acid and antioxidant content than
+commercial beef (94-96), but the role of reindeer meat in health in unknown,
+and compared to fatty fish, the levels of n-3 fatty acids in reindeer meat are
+very low (96).
+Although a health-promoting effect of berries has also been
+shown (97), to the best of my knowledge, traditional herbs have not been
+studied in relation to health endpoints.
+Reindeer milk, which is richer in fat
+and protein than cow milk (32), has also not been related to health
+endpoints.
+1.7.2 Other Sami-related lifestyle factors as determinants of health
+There is convincing evidence for a protective effect of physical activity in
+colorectal cancer, and probable evidence for a similar effect in breast and
+endometrium cancer (51).
+There is also evidence for beneficial effects of
+physical activity in CVD, both for general physical activity levels (PAL) (98),
+and specific activities such as walking (99).
+The traditional Sami lifestyle, as
+well as modern reindeer herding, includes a high physical activity level (23,
+In the present day, there are no major differences between Sami and
+non-Sami in reported physical activity (19, 23), except an increased
+proportion af physically strenuous work in Swedish reindeer-herding Sami
+However, these findings may partly reflect an underestimation of
+physical activity by Sami (23).
+Norwegian Sami women have reported a more
+sedentary lifestyle than Norwegian non-Sami women (19).
+Among non-
+reindeer-herding Sami in Sweden, lower physical activity levels have been
+observed in women compared to men (100).
+The latter has also been
+suggested to explain discrepant CVD and cancer patterns in non-herding
+Sami women compared with other Sami (10).
+From a global perspective nearly 6 million people die every year from
+tobacco-related illness, including more than 600 000 non-smokers (101),
+and alcohol is involved in 3.8% of all global deaths and 4.6% of all global
+disability-adjusted life-years (102).
+Within the Sami area, no differences
+have been observed in tobacco or alcohol use between Sami and non-Sami
+Exposue to wood smoke from open fires, both in the "kåta"
+(traditional Sami tent or hut) and outdoors, may also contribute to disease in
+Since these topics were not a focus of this thesis, they will
+not be addressed further.
+The general idea behind Papers II-V is similar to that of the Mediterranean
+diet score; to define characteristics for a certain population in a certain time,
+and apply this on other populations.
+The Mediterranean diet was first
+described based on dietary differences observed between southern and
+northern Europe and the USA in the 1950's in the so called "Seven Countries
+Study" (107), in which a lower incidence of CVD was found in the southern
+European area.
+In 1995, a Mediterranean diet score was constructed based
+on eight selected dietary components and applied on mortality data from
+elderly people in three Greek villages (108).
+Since then, many studies on
+Mediterranean score have been carried out in populations within and outside
+Europe (50).
+The frames of this thesis are the small differences in health status between
+Sami and non-Sami people, and the lower incidence of cancer.
+In Paper I,
+the focus on the 1930-50's was chosen because it was the earliest time period
+of lived experience of a Sami lifestyle available today.
+In addition, other
+studies describing this period were available, it was a period of great change
+for the Sami, and the adult generation of this period provide the basis for the
+reports comparing mortality and cancer rates.
+In Papers II-V, characteristic
+components of a Sami lifestyle were defined by the diet and lifestyle of Sami
+of southern Lapland in the 1930-1950's, as well as by historical sources
+addressing earlier time periods.
+In this region, the mountain Sami culture
+was (and still is) characterized by seasonal reindeer movements over great
+distances, even from a Sami perspective (up to 400 km single way), the
+forest Sami culture was (and still is) on decline, and a large number of Sami
+had (and still have) Swedish as their first language.
+During the 1930's the
+Sami population of southern Lapland was also expanded by migrating
+northern Sami, relocated by force to the area for policy reasons.
+The local
+Sami culture was also affected by the Second World War and by a snowcover-
+related reindeer-herding crisis in the 1930's.
+In this thesis, characteristic elements of this Sami culture were applied on a
+general northern Swedish population.
+Thus, I have studied a majority
+population from a minority perspective.
+The overall aim of this thesis was to investigate associations between
+different aspects of a "traditional Sami" lifestyle and health in a general
+northern Swedish population.
+The specific aims of each paper were:
+To define and describe Sami diet and lifestyle characteristics in
+southern Lapland 50-70 years ago and today.
+(Paper I)
+To investigate a "traditional Sami" dietary pattern in relation to all-
+cause, cancer and CVD mortality in the population of Västerbotten
+in northern Sweden.
+(Paper II)
+To investigate a low-carbohydrate, high-protein (LCHP) diet score in
+relation to all-cause, cancer- and CVD mortality in the population of
+Västerbotten in northern Sweden.
+(Paper III)
+To investigate consumption of boiled and filtered coffe in relation to
+cancer incidence in the population of Västerbotten in northern
+Sweden.
+(Paper IV)
+the risk of first acute myocardial infarction in the population of
+Västerbotten and Norrbotten in northern Sweden.
+(Paper V)
+In this thesis, one paper was providing a descriptive background of a
+"traditional Sami" diet and lifestyle (Paper I).
+The other four were
+epidemiological, prospective, observational studies (Papers II-V).
+Paper I, conducted to define Sami diet and lifestyle elements to be applied to
+the Västerbotten population, was based on interviews with 20 elderly Sami
+from southern Lapland, i.e.
+the communities Lycksele, Malå, Sorsele,
+Storuman, and Arvidsjaur, and a subpopulation of present time Sami in
+Västerbotten, defined by previous research at the Southern Lapland
+Research Department in Vilhelmina (7).
+All epidemiological analyses (Paper II-V) were based on the population of
+Västerbotten County of northern Sweden.
+In one study (Paper V), the
+population of Norrbotten County was also included.
+With population
+densities of 5 (Västerbotten) and 3 (Norrbotten) inhabitants per square
+kilometer, these two counties, the northernmost in Sweden, are among the
+most sparsely populated areas in Europe.
+Approximately 15% of the Swedish Sami population live in Västerbotten and
+50% live in Norrbotten (10).
+Of a total of 19 Sami administrative
+municipalities2 (January 2012), in which Sami language and culture are
+legally entitled to support from the local community, seven are situated in
+(Dorotea,
+Lycksele,
+Malå,
+Sorsele,
+Storuman,
+Umeå,
+Vilhelmina), and five in Norrbotten (Arjeplog, Arvidsjaur, Gällivare,
+Jokkmokk, Kiruna).
+3.1.1 The Västerbotten Intervention Programme
+Intervention
+Programme
+(VIP)
+is
+an
+ongoing
+cardiovascular preventive health screening.
+It started in 1985, as a
+collaboration between researchers and health care practitioners in the
+municipality of Norsjö, and has thereafter gradually expanded, covering the
+entire county of Västerbotten since 1991.
+In VIP, residents of Västerbotten
+turning 40, 50 and 60 years of age are invited to their local health care
+center to complete a diet and lifestyle questionnaire, to undergo a medical
+2 In Swedish, förvaltningskommuner
+examination including measurements of blood pressure, glucose tolerance,
+serum cholesterol, triglycerides and anthropometry, and to donate a blood
+sample for future research.
+Over the years, some 70 year olds have also been
+included.
+Until 1996, residents 30 years of age were regularly invited.
+From
+1996 until year 2008, some health care centers have continued the
+recruitment of 30 year olds to the VIP as shown in Table 2.
+Table 2.
+Number of participants, by year and age, in the VIP cohort 1991-2008,
+including repeated measures.
+Age group
+(±5 years)
+Time periods
+Total
+30 years
+40 years
+50 years
+60 years
+70 years
+To date, there is no detailed description of the 30 years old participants
+recruited after 1996.
+However, personal contact in April 2009 with 9 of the
+15 health care centers involved suggested that no deliberate selection of these
+participants has occurred.
+The participation rate to VIP, calculated as the proportion of the available
+population in each age group, has varied between 48 and 67 percent (109).
+Calculated as proportion of invited subjects, the participation rate would
+probably be considerably higher, since recruitment to the VIP has varied
+among health care centers, according to personal communication with a
+previous worker at the project database.
+Despite this, little evidence of
+selection bias has been found (110).
+Furthermore, cancer incidences
+demonstrate essentially no differences between the VIP cohort and the
+population of Västerbotten, indicating a truly population-based cohort (111).
+Fasting blood samples from the VIP participants are collected and stored in
+-80oC freezers at the Medical Biobank, originally organized and run by the
+Department of Nutritional research, Umeå university, and the principal
+investigator Göran Hallmans (112, 113), but now administered as a part of
+the Västerbotten County Council's health care laboratory organisation.
+Questionnaire dietary data from the VIP are continuously quality assured
+and processed in the diet-VIP database, run by the principal investigator
+Ingegerd Johansson.
+3.1.2 The Northern Sweden MONICA study
+The Northern Sweden MONICA study (Multinational Monitoring of Trends
+and Determinants in Cardiovascular Disease) is a part of an international
+multicenter study run by the World Health Organisation (WHO), with the
+aim to monitor trends and determinants in cardiovascular diseases.
+randomly selected participants in the counties of Norrbotten and
+Västerbotten, 25-74 years of age, have been invited to a health screening
+similar to VIP.
+In this thesis, data from the MONICA screening 1986, 1994
+and 1999 were used (Paper V).
+During these years, participation rates in
+MONICA, calculated as proportion of invited subjects, has varied between 71
+The data collection and blood sample collection and handling
+procedures of the MONICA project are very similar to those of the VIP.
+3.1.3 The Swedish Sami Cohort
+At the Southern Lapland Research Department in Vilhelmina (1995-2011),
+founded by the Västerbotten County Council and seven of the municipalities
+in southern Lapland (Dorotea,Malå, Lycksele, Sorsele, Storuman,
+Vilhelmina and Åsele), a database of Swedish Sami has been constructed by
+identifying Sami from the Sami Parliament's electorial registers of the years
+1993 and 1997, the Department of Agriculture's registers of reindeer-herding
+companies of the year 1998, and the population censuses 1960-1990
+administered by Statistics Sweden's data on occupation and main source of
+income.
+Index Sami were thus defined as people with a considerable
+economic involvement in reindeer herding and/or eligible to vote for the
+Sami Parliament.
+The National Kinship Register was used to identify
+relatives of these index-Sami, including forfathers, siblings and children,
+who also were added to the Sami database.
+The final database included
+41 721 Sami, of whom 5699 were index-Sami (7).
+In this thesis, the Swedish Sami Cohort was used to identify Sami within the
+VIP cohort.
+Interview respondents
+For the interviews, Sami women and men over 60 years of age from southern
+Lapland were invited by posted letter in 2008.
+All were suggested either by
+local reindeer-herding associations, local Sami associations, or the
+management of forest commons Tärna/Stensele, in which many settled Sami
+are active.
+Study designs involved in this thesis were one semi-qualitative interview
+study combined with quantitative comparisons on Sami and non-Sami
+groups, three prospective cohort studies and one prospective nested case-
+referent study.
+Paper I reports a semi-qualitative interview study combined with
+quantitative comparisons of Sami and non-Sami groups.
+Of the 37 women and men who were invited to participate in the interviews,
+23 elderly Sami, from the communities of Arvidsjaur, Lycksele, Malå, Sorsele
+and Storuman, agreed to participate.
+However, at the time for interview, one
+man did not answer the phone, one woman was out hiking in the mountains
+for an unplanned numbers of days, and one woman had to seek acute
+hospital care.
+Figure 3.
+The selection of present-day Sami and geographicly matched non-Sami
+with 84-item VIP FFQs.
+Figure 4.
+Selection of the study population of the mortality dataset used in Paper II
+and III.
+In some cases, the remaining 20 informants had grown up in different places
+than their present residences, and so the Vilhelmina area of southern
+Lapland was represented, and the Nederluleå area of Norrbotten.
+Ages of the
+informants ranged from 63 - 89 years.
+In June and July 2008, a first round of interviews with 20 elderly Sami (11
+men, 9 women) was conducted.
+When summarising the interviews of 2008,
+some follow-up questions arose.
+Thus, a second interview round was
+performed in spring, 2009.
+Finally the informants were invited to share the
+results in autumn 2010, before publishing.
+In two cases, siblings, differing by about 10 years in age, were interviewed
+about the same parent.
+In both cases, only the interview with the older
+sibling was used for box plot comparisons.
+The selection of the VIP data used for box-plot comparisons and for analyses
+of present time dietary habits of groups of Sami and geographically matched
+non-Sami is shown in Figure 3.
+In this data-set, Sami were defined by linking
+the VIP FFQ with data from the Swedish Sami cohort.
+3.2.2 Papers II, III, and IV
+Papers II, III, and IV are cohort studies, in which mortality endpoints
+(Papers II and III) or cancer incidence data (Paper IV) were identified by
+linking the VIP database with the Swedish national cause-of-death registry
+or the regional cancer registry in northern Sweden, respectively.
+In the
+mortality studies (Papers II and III) a total of 37 639 men (1460 deaths) and
+39 680 women (923 deaths) were selected, as shown in Figure 4.
+Repeated
+sampling occasions (10 years after the first occasion) were kept until the last
+step of the selection, in order to preserve power.
+In Figure 4, the selection of
+subjects for the sub-analyses of temporal changes is also shown.
+In the cancer incidence study (Paper IV), a total of 32 425 men (1495 cases)
+and 32 178 women (1539 cases) were selected.
+The selection of a study
+population for Paper IV is shown in Figure 5.
+Fewer FFQs were available
+compared to Papers II and III, and repeated measures were excluded in the
+first step of the selection.
+Paper V was a prospective nested case-referent study of first acute
+myocardial infarction in the VIP and MONICA cohorts.
+Prospective cases of
+first AMI were identified from the population-based MONICA registry, in
+which all cases were verified by screening of hospital discharge records,
+general practitioners' reports, and death certificates using standardized
+WHO and MONICA methodology (114).
+Inclusion criteria for cases were no previous AMI or stroke, no cancer
+diagnosis within the five years prior to or one year after AMI, and at least
+one matching referent.
+For each case, up to five verified referents that were
+alive and free from AMI, stroke, and cancer at the time of diagnosis of the
+index case were randomly selected.
+The referents were matched to their
+index cases by sex, age (+/-2 years, generally +/- 1 year), date of health
+Figure 5.
+Selection of the study population of the incident cancer dataset
+used in Paper IV.
+Figure 6.
+Selection of the study population of the case-referent dataset used in Paper
+V, reproduced with permission from Nutr Metab Cardiovasc Dis (115).
+survey (+/-4 months) and geographical region.
+Subjects with missing values
+for any of the coffee items (boiled coffee, filtered coffee) were excluded from
+the study.
+The selection of the dataset for this case-referent study is shown in
+In the present thesis, four different versions of the FFQs were used; 3 from
+the VIP and 1 from the MONICA study.
+From the diet-VIP database the
+original 84-item VIP FFQ (in use 1992-1996), an older, nearly identical, 84-
+item FFQ (in use 1990-1992), and the most recent 64-item version (in use
+since 1996) were used.
+In the latter, most foods were unchanged from the
+84-item versions, some food groups were deleted, and some similar food
+groups were merged.
+Similarities and differences among the VIP FFQ
+versions are summarized in Table 3, with the original 84-item FFQ as a
+reference.
+The MONICA FFQ, nearly identical to the original 84-item VIP
+FFQ, was used in Paper V.
+In all 4 versions of the FFQ, intake of food items are estimated on a 9 level
+fixed scale: never, a few times/year, 1-3 times/month, 1 time/week, 2-3
+times/week, 4-6 times/week, 1 time/day, 2-3 times/day, ≥4 times/day.
+Meal-time portion sizes are estimated with the aid of four colour
+photographs of a plate containing proportionally increasing amounts of food
+stuffs representing vegetables and main sources of carbohydrate (for
+example, rice or pasta) and protein (for example, meat or fish).
+Table 3.
+Differences and similarities between three FFQ types used within the VIP
+Food items (translated to or described in English) are numbered
+and described according to the original 84-item FFQ used 1992-1996.
+Items differing
+within the older 84-item FFQ (old) and the most recent 64-item FFQ (64) are marked
+with (x) and missing items are marked with (-) in the columns.
+Food items included in all FFQs (n=47)
+Food items differing in Old1 and/or 642 (n=37)
+Old1
+68% butter/32% canola oil, on bread,
+2. butter on bread
+3. light margarine (40% fat) on bread
+4. margarine (80% fat) on bread
+5. butter in cooking
+6. margarine (80%fat) in cooking
+7. oil in cooking
+8. salad dressing with oil, vinaigrette
+9. cream, crème fraiche, sour cream
+10. whole grain, high-fibre crisp bread,
+e.g.
+husmans bread (rye)
+11. whole grain high-fibre soft bread,
+14. sweet buns, rusk
+20. meat as sandwich topping
+24. rosemary or juice soup, fruit cream
+25. soured milk, yoghurt, 3% fat
+26. soured milk, yoghurt, 0,5% fat
+29. berries, fresh or deep frozen
+Banana
+34. root vegetables, carrots
+35. tomato, cucumber
+39. potato, boiled or baked
+Rice
+Pasta
+46. baked beans, pea soup
+Pizza
+51. ground meat dishes
+52. beef stew
+53. steak, chop, cuts of meat
+54. bacon, pork belly, ham
+55. sausage dishes
+Hamburger
+Poultry
+60. lean fish (perch, cod)
+61. fatty fish (herring, whitefish, salmon),
+63. salted fish (herring)
+64. smoked fish/smoked meat
+65. ice-cream
+66. sweets, e.g.
+chocolate, candy
+69. cakes, cookies, pastry
+70. salted snacks (chips, popcorn, nuts)
+Tea
+Wine84.
+spirits
+12. white soft bread
+x4
+13. white crisp/flat bread (northern Swedish type)
+15. hard cheese, 28% fat (medium fat)
+16. hard cheese, 10-17% fat (low fat)
+17. cream cheese, soft cheese spread
+18. whey cheese
+19. sausage as sandwich topping
+21. liver paté
+22. porridge, oatmeal
+23. porridge, graham-, rye- or barley
+27. whole grain cereals, e.g.
+musli
+Corn flakes, low-fibre cereals.
+30. apples, pears, peaches
+x5
+31. orange, mandarin, grapefruit
+33. cabbage
+36. lettuce, Chinese cabbage
+37. spinach, kale
+38. frozen mixed vegetables
+40. fried potatoes
+41. french fries
+42. mashed potatoes
+43. potato salad
+47. broth + flat bread
+48. pancakes, waffles
+49. potato dumplings
+58. blood dishes
+x6
+59. liver, kidney
+62. seafood (shrimp, mussels/clams)
+67. sugar cubes, sugar, honey
+68. marmalade, jam
+x3
+74. syrups of fruit or berries
+75. carbonated soft drinks, coca cola
+76. juice
+77. drip-filtered coffee
+78. boiled, unfiltered coffee
+Food items not included in the original 84-item VIP FFQ (n=3):
+Egg dishes (Old + 64)
+Pie, e.g.
+gound meat pie, vegetable pie (Old)
+water (64)
+1 the 84-item VIP FFQ, in use before 1992 2 the 64-item VIP FFQs, in use since 1997 3 Separate items, 4 Merged with
+other items, 5 More items included, 6 Fewer items included
+Calculation of nutrient intakes from the FFQ items and portion size
+estimations were based on the national food composition database, as
+described elsewhere (116).
+The software MATs (Rudans Lättdata, Västerås,
+Sweden) was used for calculations of energy and nutrient content.
+For Paper
+II food items were recalculated into grams/day by multiplying frequency
+with portion size and adjusting for validated sex- and age-specific intake
+levels, defined by a 24-hour dietary recall (117).
+Calculations of food and
+nutrient intakes were performed by Professor Ingegerd Johansson, principal
+investigator for the diet-VIP database.
+Validation of the original 84-item FFQ against 24-hour recall and
+betacarotene and fatty acids has showed a "good reproducibility and an
+estimated level of validity similar to that of FFQ measurements in other
+prospective cohort studies" (117), and that the FFQ gives a satisfactory
+estimate of the intake of fish and milk fatty acids, but not of vegetable fatty
+The VIP-FFQ has also been found valid in relation to biomarkers
+for folate, riboflavin and vitamin B6, but not vitamin B12, in a study in
+which more recent FFQ versions were partly included (119).
+In Papers II, III and V, all intake variables except alcohol and coffee were
+energy adjusted by the residual method, according to which a regression
+between the log-transformed intake variable and total energy intake is
+performed in the population, and the individual deviation from the linear
+regression (the residual) is used as an estimate of intake in relation to
+general energy intake.
+In Paper IV, the energy density method was used,
+according to which daily intake variables per 1000 kcal are calculated, which
+thus is not related to the general energy intake in the population.
+Both these
+methods are considered equally valid (120), but because of the log function's
+inability to handle the value zero, the energy density method may be
+preferable in datasets in which abstainers (null-consumers) are included.
+For Paper I, all interviews were performed in the homes of the informants or
+in other places of their choice.
+The Swedish language was used, although
+some traditional herbs and foods were referred to by their Sami names.
+In summer 2008, 20 Sami 63-89 years of age were asked how they believed
+their father or mother would have completed the VIP questionnaire at the
+age of 40-50 years.
+The informants were also asked about foods consumed
+by the parent on special occasions, and about the parent's body proportions
+in relation to those of the interviewer (myself, height, 161 cm, body mass
+index, BMI, 25 kg/m2).
+In spring 2009, 20 food items from the 84-item FFQ and 11 traditional food
+items not included in the VIP questionnaire were added to the interview as
+follows: animal fat for cooking, coffee-cheese, wheat porridge, wild herbs,
+reindeer steak shavings (renskav), meat soup, dried meat, dried fish, brain,
+buttermilk, and eggs from wild birds.
+The availability of food items was also
+specified in months/year.
+Finally, two open-ended questions on fishing were
+added: "Who did most of the fishing in your family?" and "What role did
+gender play in the fishing in your family?"
+The informants were asked to read through and, if required, modify the
+transcribed interview from 2008.
+The final, written summary of the two
+interviews was then approved and signed.
+Each informant was offered a copy
+of his or her interview summary.
+The transcribed interviews were analyzed qualitatively in a content analysis
+All responses were sorted according to the 84-item VIP questionnaire
+or according to new categories that arose during the interviews or data
+analysis.
+Meaning units such as; "That was not a leisure time activity.
+That was an
+"opportunity for sustenance that could not be passed up‟3.
+They had to fish,
+when they were without food, without fish", were marked, condensed to
+"fishing was survival, not a leisure time activity", and categorized as "fish
+important food".
+The results of the qualitative analysis were discussed from
+temporal, gender, and cultural perspectives with a focus on the manifest
+content.
+Interpretation of the results were also done with awareness of the co-
+operation between interviewer and informant in the interview situation
+Thus, to improve trustworthiness, the interpretations of the
+transcribed interviews were performed together with the second author of
+Paper I.
+3 levnadsmöjligheterna
+The qualitative analysis focused on concept rather than on concrete, in vivo
+expression, for example, when several synonyms could be used, as was the
+case for the traditional herb "jomo."
+Before publishing the final paper, the
+informants were invited to share and
+discuss the results of the content
+Eight of the informants
+participated in this discussion.
+Coffee cheese
+For Paper II, a Sami diet score (0-8 points) representing the "traditional
+Sami" diet was constructed for use on the VIP FFQ.
+The score was
+constructed in a similar way as the Mediterranean diet score (50), by adding
+one point for each energy-adjusted intake above the median level of red
+intake below the median level of vegetables, bread and fibre, all calculated
+separately for sex and FFQ version.
+These food items were selected based on
+the results of Paper I, as well as the scientific and historical literature
+concerning "traditional Sami" dietary patterns, and in consideration of the
+items in the FFQ.
+Alternative definitions of Sami diet score defined by strictly mathematically
+criteria were also tested.
+These models were based on significant differences
+between present time groups of Sami, i.e.
+ordinal differences and importance
+in a PLS projection (Paper I).
+For Paper III, a previously established model for low carbohydrate and high
+protein intake, an LCHP score, was used (61-63, 122).
+Deciles of energy-
+adjusted carbohydrate (descending) and protein (ascending) intake were
+added to create an LCHP score (2-20 points), whereby higher scores
+represent a lower proportion of carbohydrate and a higher proportion of
+protein in the diet.
+LCHP scores were calculated separately for sex and FFQ
+version.
+The categorization of coffee intake, employed for the risk analyses in Papers
+IV and V, was as follows: < 1 (reference category), 1-3, and ≥4
+occasions/day.
+In addition to total coffee, separate analyses were performed
+for boiled coffee and filtered coffee.
+In older VIP questionnaires from 1990-1992, n=5776, both times/day and
+cups/day coffee questions were available.
+A subanalysis of these cases was
+done, to give an estimate of the relationship between the times/day scale in
+relation to the more common cups/day scale.
+Baseline and selection variables used in the studies were mainly derived
+from the VIP questionnaire, or the health examinations of VIP.
+The only
+exception was number of children, obtained from Statistics Sweden.
+In Papers II and III, 10 year age intervals were used as age strata in the
+multivariate models.
+In Paper IV, data concerning menopause were not
+available, but the cohort was age stratified to provide a conservative
+approximation.
+Menopausal status was thus defined as age at breast cancer
+diagnosis <49 years (premenopausal) or >55 years (postmenopausal).
+referent cohort participants were stratified according to age at end of follow-
+up, in order to ensure comparability of baseline data collection.
+3.9.2 Apolipoprotein B/Apolipoprotein A1
+ApolipoproteinB/apolipoptotein A1 ratio (ApoB/ApoA1), was included as a
+covariate in Paper V. It was analysed in archival blood samples at the Umeå
+university hospital laboratory, by immunoturbidimetry with reagents from
+Dako (Glostrup, Denmark), calibrator (X 0947), Hitachi 911 multianalyzer
+(Roche Diagnostics GmbH, Mannheim, Germany).
+3.9.3 Body mass index
+Body mass index was included as a covariate in Papers II-V, and calculated
+as measured weight (kg) /square height (m2).
+3.9.4 Diabetes
+The diabetes variable (yes/no) was used for stratification in Papers II and III
+and tested as a confounder in Papers IV and V. The variable was based on
+oral glucose tolerance tests (available for essentially all subjects) and/or self-
+reported diabetes, and was defined as fasting plasma glucose 7.0 mmol/l
+and/or post-load plasma glucose 11.0 mmol/l (12.2 mmol/l in the VIP
+cohort, in which capillary plasma was used) and/or diabetes.
+For definition
+as non-diabetic, a glucose tolerance test was required.
+3.9.5 Education
+As a surrogate estimate for socioeconomic factors, lack of postsecondary
+education was included as a covariate in Papers II-V.
+Lack of postsecondary
+education was defined as lack of university, or similar, education (yes/no).
+3.9.6 Food intake level
+Food intake level (FIL) was used in Papers I-IV for defining limits for
+exclusion of the most extreme reporters within the FFQs.
+It was defined as
+the ratio between reported caloric intake and basal metabolic rate, below the
+5th or above the 97.5th percentile based on sex and FFQ-specific
+distributions.
+Basal metabolic rate was calculated as a linear function of
+weight according to the age and sex-specific formulas included in the Nordic
+Nutritional Recommendations 2004 (122).
+3.9.7 Hypertension
+The hypertension variable (yes/no) was used for stratification in Papers II
+and III, and tested for confounding in Paper V. Hypertension was defined as
+systolic blood pressure≥140 mm Hg and/or diastolic blood pressure ≥90
+mm Hg and/or use of antihypertensive medication.
+For definition as non-
+hypertensive, a measure of blood pressure was required.
+3.9.8 Metabolic low risk, high risk
+In Papers II and III, stratifications were done with respect to metabolic
+health profile as follows:
+Subjects with low metabolic risk profile, defined as subjects free
+from hypertension, diabetes, and obesity.
+Subjects with a high metabolic risk profile, defined as subjects with
+hypertension and/or diabetes and/or obesity.
+3.9.9 Number of children
+In Paper IV, number of children was tested as a confounder in women.
+Data
+on number of children were obtained by linking VIP with the database of
+Statistics Sweden.
+3.9.10 Saturated fat intake level
+In Paper III, saturated fat intake was included as a covariate.
+Stratification
+by saturated fat intake level was also performed.
+Due to low numbers of
+subjects with saturated fat intakes below the recommendation of 10% of
+energy, sex-specific medians were used as the cut-off for low and high intake
+of saturated fat.
+3.9.11 Serum cholesterol
+Serum cholesterol, measured at health care centers (VIP) or at a core
+laboratory of Umeå university (MONICA), was considered as a confounder
+in Paper V. Serum cholesterol was measured by enzymatic methods using
+reflotron benchtop analyzers (Boehringer Mannheim GmbH Diagnostica,
+Germany).
+3.9.12 Smoking
+Cigarette and/or pipe smoking was included as a covariate in the
+multivariate analyses of Papers II-V.
+In Paper IV, a three level categorical
+variable was used (current smoker, former smoker, never smoker).
+other papers a dichotomized variable, current smoker (yes/no) was used, in
+which the categories former smoker and never smoker were merged.
+Other
+kinds of tobacco use, such as snus were not considered.
+3.9.13 Physical activity
+In Paper IV, recreational physical activity was included as a covariate in the
+multivariate model.
+In Papers II, III and V, sedentary lifestyle was used
+instead.
+Recreational physical activity was defined as exercise performed in
+order to improve physical fitness and feel good; the five response alternatives
+in the VIP questionnaire were classified as (1) never or rarely, not on a
+regular basis, (2) 1-2 times per week, (3) 2-3 times per week, and (4) 4 or
+more times per week.
+Sedentary lifestyle (yes/no) was defined as never or
+rarely any recreational physical activity.
+3.9.14 Physical activity level
+In Paper II, physical activity level (PAL) was used for stratification.
+To
+estimate PAL, two questions on work-related and leisure-time physical
+activity were cross-tabled and used as described elsewhere (123).
+Missing in
+either or both of these questions was thus generating missing PAL value,
+rendering a loss of 5.4% of the subjects.
+Subgroups were based on the PAL
+above or below median (1.6).
+3.9.15 Underreporting
+In Papers II and III, underreporting was assessed by weighting the estimated
+energy-reporting.
+A direct comparison of FIL and PAL was used to define
+low-energy reporters, an appropriate method in large sample sices (n>100
+subjects) (124).
+Cut-off proportions of low-energy reporters were calculated
+by the Goldberg cut-off, modified by Black (124) according to the following
+simplified equations:
+Within subject variation = 8.5
+Between subject variation = 15
+Lower confidence interval of PAL = PAL * e (-1.96*S) = PAL_low
+Underreporters = if FIL < PAL_low
+This confidence interval will yield different proportions of low energy
+reporters in the 84- and 64-items FFQs, as previously demonstrated
+elsewhere (125), due to the difference in reported energy intake levels.
+Given that 84-item VIP FFQs are older and 64-item FFQ are more recent, a
+direct application of the confidence interval cut-off could thus introduce bias
+in relation to mortality, since death is a time-related event.
+For this reason,
+the average proportion for all questionnaires together was used in the entire
+data set, and applied on the FIL/PAL ratio separately for FFQ version and
+sex.
+For Papers II and III, identification of all-cause mortality up to and until 31
+December 2008, and cancer and CVD mortality endpoints up to and
+including 31 December 2007, were identified by linking the VIP database
+with the Swedish national cause-of-death registry.
+Swedish 12-digit personal
+identification numbers were used as the linkage variable.
+Cancer mortality
+was defined as underlying cause of death, ICD-9 codes 140-208, or ICD-10
+codes C00-C97.
+Cardiovascular mortality was defined as the main cause of
+death and/or underlying cause of death, ICD-9 codes 390-438, or ICD-10
+codes I00-I69.
+For Paper IV, prospective cases of first invasive cancer were identified by
+linking the VIP database with the regional cancer registry in northern
+Sweden, which is more up to date than the national cancer registry.
+Swedish
+12-digit personal identification numbers were used as the linkage variable.
+Cancer sites were defined according to ICD7 as described more in detail in
+Paper IV.
+In this thesis, I have run most statistical analyses essentially on my own,
+except the PLS analyses, which were run by Ingegerd Johansson.
+In Paper V
+(my first study), I had support from the second author Maria Wennberg.
+Paper IV (my second study), the selection process, definition of cancer cases
+and some of the preliminary analyses were done together with a statistician,
+Robert Johansson, Oncological center, Umeå university.
+The mortality
+dataset used for Papers II and III, is also being used in a study outside the
+frames of this thesis, together with a colleague, which has led to mutual
+quality assurance.
+All statistical analyses were performed using SPSS software (version 15.0,
+17.0, 19.0) or, for the PLS analysis, SIMCA P+ (version 12.0, Umetrics AB,
+Umeå, Sweden).
+All tests were two-sided and P values < 0.05 were
+considered statistically significant.
+3.12.1 Cox proportional hazard regression
+The hazard function describes the probability that a person will die (or have
+a disease onset) in the next given interval of time, given that he or she has
+survived (or stayed healthy) until the beginning of the interval (126).
+probability is relative, and reference group is thus a free choice within each
+study.
+A hazard ratio (HR) of 1.5 means 50% increased risk compared with
+the reference group.
+A HR of 0.5 means a 50% decreased risk compared with
+Cox proportional hazard regression (Cox regression) is
+widely used in epidemiological research, because it permits control for
+confounding variables, both categorical and continuous.
+HRs for mortality and incident cancer were calculated by Cox regression.
+When number of deaths/cases were >50 in each sex, sex-specific HRs were
+calculated.
+Cox regression assumes that all covariates have proportionate effects on the
+hazard function over time.
+If not, data will be automatically manipulated by
+the computer function to fit this so called "proportional hazard assumption".
+To avoid manipulation of data, it is thus preferable if the proportional
+hazarard assumption is confirmed before using Cox regression.
+done in Papers II and III, by Schoenfeld's test.
+In Paper IV the proportional
+hazard assumption was not confirmed until after the results were published,
+by a visual judgement of Kaplan-Meier curves.
+These curves showed
+negligible deviations from the proportional hazard assumption in all cancer
+sites with a significant result.
+However, in some of the cancer sites with
+unstable results, the proportional hazard assumption was clearly violated.
+Since these were all null results, the deviations from the proportional
+hazards assumption likely did not have had major effects on the general
+interpretation.
+3.12.2 Partial least square analysis
+Partial least square (PLS) analysis is a way to analyse a regression with many
+x-variables and one or more y-variables.
+It is a regression in space (a
+projection) constructed to produce the smallest least square distance to all
+involved covariates.
+In the PLS analyses (Papers I and V), variables were
+logarithmically transformed, autoscaled to unit variance, and then modeled
+on three Sami cathegories (Paper I), and filtered and boiled coffee separately
+Factors with a "variable of importance in projection" value >1.0
+were considered influential.
+3.12.3 Conditional logistic regression
+Conditional logistic regression is used for case/referent studies.
+It works in
+nearly the same way as regular logistic regression, but the cases and
+referents are divided into matched sets and thus kept together in the
+In Paper V, conditional logistic regression was used to calculate
+odds ratios (OR), which can be interpreted in the same way as HRs for
+endpoints with low frequencies in the studied population.
+3.12.4 Confounder analysis
+In Papers II-V covariates were considered to confound associations between
+exposure and outcome if they affected the HRs for the main exposure
+variable by more than 10% when included in a bivariate analysis.
+As almost
+none of the tested covariates, except saturated fat in Paper III, appeared as
+confounders, risk factors for the multivariate models were selected mainly
+on a theoretical basis.
+In Paper IV, a PLS analysis was also used for the
+selection of covariates.
+In Paper V, a backward stepwise conditional
+regression was performed to minimize the number theoretically defined
+covariates in the final multivariate model.
+Since cancer is not one, but many different kinds of diseases, with different
+risk patterns, and since risk patterns for men and women also may differ, a
+preliminary confounder analysis was done separately for each analysis in
+Paper IV by step-wise backward logistic Cox regression.
+A summary of these
+models are presented in Table 4.
+These cancer-specific models were,
+however, ultimately replaced by a general multivariate model in the final
+study, in order to facilitate comparisons with other studies, and with no
+material impact on the results.
+Table 4: ICD7 codes and multivariate models for specific cancer types, when
+defined through stepwise backward logistic Cox regression.
+Cancer site
+ICD7
+Multivariate model1
+Number
+M/W
+All cancer sites
+M: Age, body mass index, current smoking,
+energy, fiber, vegetables, vitamin A
+W: Age, body mass index, current smoking,
+energy, cohabitating, education
+Prostate
+Age, body mass index, energy
+Breast
+Age, fat, vitamin C, energy
+Age <49 years: + (body mass index, vitamin A,
+folate) - (fat)
+Age >55 years: + (fiber, folate, current
+smoking) - (fat, vitamin C)
+Colorectum
+M: Age, vitamin C, energy fat, carotene
+W: Age, vitamin C, energy, alcohol
+Respiratory tract
+M: Age, current smoking, energy, selenium,
+vegetables
+W: Age, current smoking, energy, fiber
+Urinary tract
+Age, sex, smoking, vitamin A
+Non-Hodgkins lymphoma
+Age, sedentary lifestyle, sex, vitamin B6, energy
+Endometrium
+Age, body mass index, carotene, education, fat,
+fiber, energy
+Malignant melanoma
+Age, carotene, education, fat, fiber, sex, vitamin
+B6, energy
+Leukemia
+Age, body mass index, sex
+Pancreas
+Age, folate, sex, energy
+Ovary
+Age, sedentary lifestyle, cohabitating, vitamin A,
+energy
+Stomach
+Age, sex, energy
+Multiple myeloma
+Age, carotene, sex, vegetables, energy
+Renal cell
+Age, body mass index, folate, selenium, sex,
+vitamin B6, energy
+M, men; W, women
+1 Defined by step-wise backward logistic Cox regression.
+3.12.5 Other statistical tests
+Other statistical tests, without further description, were as follows:
+In Papers I- V, the Kruskal Wallis test was used for non-parametric
+comparisons between groups, though in Paper IV these results were
+not presented for reasons of space.
+In Paper I, ordinal differences between non-Sami, non-reindeer-
+herding Sami and reindeer-herding Sami, reflecting hypothetical
+increasing adherence to "traditional Sami" diet and lifestyle, were
+tested by the Jonckheere-Terpstra test, which is a non-parametric
+rank sum test developed from the Kruskal-Wallis test.
+In Papers II and IV, a chi-square test was used to test heterogeneity
+in the results.
+In Papers III and IV, intra-individual, temporal changes in LCHP,
+macro-nutrients and coffee consumption were assessed by
+Wilcoxon's paired samples signed rank test in subjects with repeated
+surveys 10 years apart.
+The study protocol and data handling procedures were approved by the
+Regional Ethical Review Board of Northern Sweden (Dnr 07-165M), which
+ensures that no harm will be done to any of the study subjects from a legal
+perspective.
+All study subjects provided written informed consent, and the
+study was conducted in accordance with the Declaration of Helsinki.
+In addition, I believe that I have followed the basic ethical principles, that all
+research involved in human subjects should be conducted in accordance with
+the International guidelines for ethical review of epidemiological studies.
+this study, three basic ethical principles have been of relevance, namely
+respect for persons, beneficience and non-maleficience.
+The fourth basic
+ethical principle, justice, was not, in my opinion, applicable in the studies
+included in this thesis.
+In quantitative analyses, respect for persons was considered by only using
+previously collected research material, in which all study subjects had
+provided written informed consent (e.g.
+VIP, MONICA).
+In the interview
+process, it was my intention to give the elderly Sami informants as good a
+description of the aims and protocol of the study as possible before they
+agreed to participate, during the data collecting process, and before
+publishing the results.
+Paper I, when published, was translated to Swedish
+and sent to the informants, together with the English version, in order to
+assure that all informants had a maximal overview over the use of their
+stories in qualitative and quantitative analyses.
+Beneficence was shown by seriously considering the relevance of the study in
+relation to potential risks.
+In Sweden, Sami culture has been ignored and
+treated in a derogatory way for decades.
+Children are not taught about Sami
+history in public schools, and the general level of knowledge about Sami
+culture is low.
+To highlight Sami culture in a general context, applied to the
+whole population, in a sound research design, with research questions of
+international relevance, and in collaboration with highly professional and
+competent researchers, is thus, according to my opinion, a way of acting for
+the beneficience of the Sami.
+Whereas the results of the thesis are not likely
+to be of direct benefit to the residents of northern Sweden, they contribute to
+the field of epidemiology and public health.
+Non-maleficience was shown by following the quality-assured routines for
+data security developed within the Medical Biobank of Umeå4 .
+The elderly
+Sami informants were also able to withdraw confidential information from
+the transcribed interviews or participation in the study, before these were
+used for analysis.
+When discussing the results from Paper II, a question was raised about the
+risk of stigmatization of Sami people and culture by the construction and
+naming of the Sami diet score.
+Concern was expressed that the score
+reflected a regional rural, rather than a Sami dietary pattern, and that many
+Sami might object to the use of the name Sami diet score, given the
+considerable heterogeneity within the Sami population and the variability
+over time.
+In accordance with the international guidelines for ethical review
+of epidemiological studies, the interpretation of the results was thus
+thoroughly discussed in consistence with scientific integrity, both within the
+author group and with an external expert, and with people in my Sami social
+network.
+From a scientific point of view, efforts were made to include food items of
+evident importance in different groups of Swedish Sami, both from a
+qualitative, quantitative, and historical perspective.
+Though the Sami diet
+score was a novel model, it was based on the established methodology of the
+Mediterranean diet score.
+The author group also had the opinion that it
+would be unethical not to publish the results or to rename the score after the
+4 swegene.omv.lu.se/biobanker/practice/SWEGENE_biobanker.html, accessed 3 January 2012
+results were known.
+Further, one of the co-authors made a final review of the
+manuscript from a Norwegian Sami research perspective, and an external
+Swedish expert on Sami research reviewed the manuscript and gave his
+support for the relevance of the study.
+In addition, I discussed the study within my Sami social network, in order to
+identify possible feelings of stigmatization related to the study protocol.
+With
+closer Sami friends I also summarized the ethical discussion more explicitly.
+From my personal view, the positive reactions from Sami people, though not
+systematically collected, was an important argument to finalize the study.
+Transparency has been one of the main principles in this study.
+Over a 4-
+year period, aims, methods, and results have been presented both in general
+public and Sami media, in public seminars, at Sami cultural meetings at
+nursing homes, and at international scientific meetings.
+A weakness of the thesis from a Sami perspective is the lack of ethical review
+from a specific research ethical review board representing the Sami society.
+Such a board does not exist, and the establishment of such a board is
+warranted.
+This chapter describes and discusses individual results from Papers I-V, and
+finally attempt to synthesize all results in a more general discussion.
+Interviews with elderly Sami indicated that fatty fish may have been more
+important than reindeer meat for the Sami of southern Lapland in the 1930's
+Fatty fish is still consumed more frequently by reindeer-herding
+Sami than non-reindeer-herding Sami and geographically matched non-
+A substantial seasonal variability was also described in the diet.
+Meat was
+mainly consumed during autumn and winter, though dried meat was also
+eaten in summer and, particulary by men, during work-related migration
+(herding,
+hunting,
+rafting).
+Wild
+berries,
+especially
+lingonberries,
+cloudberries and blueberries were widely collected and eaten, and could be
+available fresh or conserved all year during good seasons.
+Among the Sami of
+southern Lapland, women were generally responsible for the home, farm,
+fishing and gardening, wheras the men had more mobile working situation.
+The meal pattern described for the men was irregular, often consisting of
+packed food such as dried meat, animal fat, and cheese eaten in coffee, and
+berries and herbs picked along the way.
+The incorporation of cultivated
+vegetables like carrots, leaf lettuce, and rhubarb into the diet, during the
+Swedish health-promoting agricultural movement of the 1940's and 1950's,
+was largely a women's initiative.
+Traditional wild herbs were concurrently
+abandonned.
+A transition in fishing habits over time was also apparent from the
+interviews, in which the responsibility shifted from a shared or primarily
+female dominance in the 1930's and 1940s to a male dominance in the
+In one interview, reflecting the 1950's, the mother did not fish at all.
+In the quanititative analyses, higher intakes of fat, blood, and boiled coffee,
+and lower intakes of bread, fibre and cultivated vegetables, were observed
+among the historical Sami and present-day reindeer-herding Sami compared
+with present-day non-reindeer-herding Sami and non-Sami.
+Figure 7.
+The Sami man in the center of the picture was described as big and
+strong.
+Physical activity was also described as a more important part of daily life in
+the 1930's to 1950's than today.
+Yet many of the informants found the
+question on physical activity during work irrelevant and difficult to apply,
+stressing that they did not believe that their parents would have considered
+their lifestyle to be strenuous.
+Of the specific leisure time activities listed in
+the VIP questionnaire - walking, dancing, biking, shovelling snow,
+gardening, hunting, fishing and berry picking - all but dancing were not
+considered to be recreational for the historical Sami in the 1930s to 1950s.
+Among present-day reindeer-herding Sami physically strenuous labour still
+seems to be more common than in non-reindeer-herding Sami and non-
+4.1.1 Results not described in Paper I
+Due to limited space, some of the results from the interviews were not
+described in Paper I.
+Body proportions described in the interviews were
+contradictory.
+For example, one father, described as big and strong, bigger
+than the interviewer, and able to carry an iron stove on his back for many
+kilometres in montainous terrain, had a very small and thin appearance in a
+photograph shown by the informant (Figure 7), and one mother, described
+as tall and handsome, but very fat, was believed to have had similar body
+proportions as the interviewer (height 161 cm, BMI 25).
+Outside the interview situation (not documented on tape, and not addressed
+to their parents in specific), some informants also described consumption of
+moldy meat.
+It could be used for drying, after removal of the moldy surface,
+and was then described as very tasty.
+It could be eaten in situations of lack of
+other meat, and was then described as something that not everybody could
+manage to eat without being sick.
+Outside a meal situation, it was also
+described as used as a one-time-only cure against severe fever disease; i.e.
+mold from a piece of meat mixed in a glass of water.
+The macronutrient distribution of the diet described by the informants in the
+1930's-1950's (n=20), in median percent (1st-3rd quartile) was: carbohydrate
+Including subjects from the
+1930's only (n=5), the macronutrient distribution was as follows:
+4.1.2 Methodological issues specific to Paper I
+Content analysis was used for analyzing the interviews since my aim was a
+relatively close and concrete description, rather than a distant and abstract
+one.
+The interviews would probably not be suitable for more in-depth
+qualitative analysis, since the interview protocol was rather strict, allowing
+limited associations outside the frames.
+The strengths of the interview study (Paper I) were repeated interviews,
+feed-back meetings with the informants, and a study design allowing
+comparison with present day FFQ data.
+The combination of quantitative and
+qualitative analyse was also a strength, which broadened the perspective of
+the elderly Sami's stories.
+Weaknesses were that the interviewing was
+conducted by a single researcher, and that many of the elderly Sami
+informant's stories fell outside the scope of the FFQ.
+This was, on the other
+hand, also positive, since the dynamics between present-day questions and
+past experiences enriched the dialogue.
+In three cases I recognized the informants as distant relatives.
+This was not
+unexpected, given the low number of Sami in Västerbotten.
+Strong personal
+ties could affect the interview situation.
+However, since descriptions of
+parental diet and lifestyle in the past are not a matter of high confidentiality,
+and since I did not have any deep contact with these relatives before the
+interviews, I doubt that family ties affected the reliability of the results.
+The contradictory stories about body proportions further indicate that
+childhood memories of size and shape may be affected by the overall
+memory of the adult, and also related to average sizes of the childhood,
+rather than average sizes at present.
+The methodology used for assessing
+body size in this study, i.e.
+comparison with the proportions of the
+interviewer, was thus not very valuable from a quantitative perspective.
+4.1.3 Implications
+The importance of fatty fish was stressed in the interviews to a much further
+extent than I had expected, as previous studies had pointed out reindeer
+meat as the primary source of protein in Sami culture and fish as a more
+complementary element.
+This relatively low recognition of the importance of
+fatty fish may be an effect of a normative gender power structure, by which
+Sami culture has been defined from a male meat-producer's perspective, as
+is the case today (127).
+However, it might also reflect the greater general
+recognition of the culture of mountain Sami, who have benefited from
+Swedish Sami legislation (5) and who historically ate less fish than forest
+Furthermore, if differences between ethnic groups are
+stressed when ethnicity is defined (128), then fishing might not be a factor of
+interest in the 1930's to 1950's, when fishing was central to the survival of all
+inhabitants of southern Lapland.
+An important implication of the importance of fatty fish described, is that for
+studies investigating characteristic lifestyle elements of specific ethnic
+groups in relation to health outcomes, the elements of greatest
+acknowledged cultural importance today (in this case reindeer meat) may
+not be of the most objective importance traditionally.
+Based on the findings of Paper I, the factors assessable by the VIP
+questionnaire that are most representative of a "traditional Sami" lifestyle in
+southern Lapland 50-70 years ago include high intakes of fatty fish, fat,
+blood, boiled coffee and low intakes of bread, fibre and cultivated vegetables.
+Increasing Sami diet scores were associated with slightly elevated all-cause
+mortality in men [Multivariate HR per one-point increase in score 1.04 (95%
+This increased risk was
+approximately equally attributable to CVD and cancer, though somewhat
+more apparent for CVD mortality in men free from diabetes, hypertension
+Stratification according to physical activity level did not materially affect the
+results.
+None of the individual components of the Sami diet score were
+clearly associated with mortality
+4.2.1 Results not presented in Paper II
+In addition to the Sami diet score model presented in Paper II, some more
+strictly mathematically defined score models were also tested, based on
+present-day differences between Sami and non-Sami, and importance in a
+PLS projection on ethnicity.
+The results of these alternative score models did
+not deviate materially from the results presented, though, in the strictest
+defined Sami diet score model, in which only dietary items of importance in
+a PLS projection were included i.e.
+intake of red meat, fatty fish, bread and
+vegetables, the increased mortality was only statistically significant in Model
+1, and borderline-significant in the multivariately adjusted Model 2 in men,
+as shown in Table 6.
+Table 6.
+Hazard ratios for all-cause mortality by the alternative Sami diet scorePLS
+4 in
+participants of the Västerbotten Intervention Programme cohort 1990-2008.
+Model 11,2
+Model 21,3
+Sex (number of deaths)
+hazard ratio (95% CI)
+1 Hazard ratios were determined by Cox regression analyses.
+2 Age included as strata.
+3 Further adjusted for BMI,
+sedentary lifestyle, education, current smoking, intake of alcohol and total energy 4 based on intake of red meat, fatty
+fish, bread, vegetables, which are intake variables oriented in the upper left or lower right area and a variable of
+importance in projection value >1 in a PLS-plot on present-time herding Sami, non-herding Sami and non-Sami in
+Västerbotten, Northern Sweden.
+4.2.2 Methodological issues specific to Paper II
+In contrast to the Mediterranean diet score, and Healthy nordic diet, in
+which all food items included are defined through a putative positive health
+impact (54, 129), no such intentions were ever attached with the
+construction of a Sami diet score.
+The final model was a result of giving
+priority to items of demonstrated importance for differences between groups
+of Sami and geographically matched non-Sami in the quantitative or
+qualitative analyses of Paper I, and research on historical diets.
+In this
+context, the heterogenity of the Sami people, combined with considerable
+changes over time, complicated the selection of characteristic dietary and
+lifestyle aspects.
+This was handled to some extent by defining historical and
+geographical frames for the study.
+Figure 8.
+Associations between Sami diet score and all-cause, cancer and CVD
+mortality in men and women, shown as HRs and confidence interval.
+associations are adjusted for BMI, sedentary lifestyle, education, current smoking,
+intake of alcohol and total energy
+The possibility of a different result with a more detailed or specific FFQ
+cannot be excluded, for example if reindeer and game meat had been
+specified.
+In the present study, proportions of game/reindeer meat and
+meats within the category red meat may have differed considerably among
+the subjects, which may have diluted the results.
+Furthermore, it is
+important to stress that a current inhabitant of northern Sweden with a high
+Sami diet score may have intake levels of selected food items far below or
+above "traditional Sami" levels, for example, fatty fish and red meat,
+respectively, as indicated by Paper I.
+Using medians rather than absolute threshold values as a cut-off in dividing
+a population according to a given variable is a way to preserve power when
+the distribution is skewed.
+If all associations between single factors and
+health were ordinal (or linear), median-based models would also be easier to
+apply on different populations.
+However, since effects are often more
+complex, a score may perform differently in populations with different
+general dietary habits.
+Dividing each component of a score into only 2
+categories, whether based on relative or absolute cut-offs, provides a crude
+measure of intake.
+Using multiple cut-offs, however, reduces power and
+increases the complexity of the score.
+Another methodological consideration is that in the Sami diet score, all
+dietary items were treated as if they were of equal importance for health,
+which was not likely the case.
+For example, based on the interviews, perhaps
+fatty fish should have had a greater weight than other food items.
+Other diet
+scores, including the Mediterranean diet score, have the same limitations as
+the Sami diet score with respect to variability in intake, the use of a relative
+versus absolute or multiple cut-offs, and the weighting of food items within
+the score.
+4.2.3 Implications
+This was the first study to examine a "traditional Sami" dietary pattern in
+relation to any health outcome.
+The weak increased mortality in subjects
+with higher Sami diet scores is largely in line with the evidence to date for
+the individual components of the Sami diet score (51), except the lack of
+increased mortality in men with a higher intake of red meat (48, 51).
+The lack of associations between fatty fish and berries with all-cause
+mortality, may be explained by much higher intakes of both fatty fish and
+berries believed to have been typical among Sami 50-70 years ago, compared
+to either Sami or non-Sami in Västerbotten today, as found in Paper I.
+In a
+previous report from the same northern Swedish population, no associations
+between reported fish consumption (lean and fatty fish combined) and risk
+of acute myocardial infarction were observed (130).
+Recently the Mediterranean Diet was acknowledged as "an Intangible
+Cultural Heritage of Humanity" by UNESCO (107).
+A large number of
+confirmational studies in many different populations inside and outside
+Europe provided the background for this UNESCO decision (107).
+A similar
+recognition of the Sami diet score is unlikely, since no aim to capture a
+healthy diet was ever attached with the modelling of it.
+The aim with the
+Sami diet score model was rather exploratory on a general level.
+The results of Paper II do not support the hypothesis that the slightly lower
+cancer risk in Sami groups is due to "traditional Sami" dietary habits.
+However, due to the inherent weakness in the FFQ and the difficulty in
+defining a Sami diet score, as discussed above, further study of cohorts with
+more detailed information on dietary and lifestyle items relevant for
+"traditional Sami" culture is thus warranted.
+Figure 9.
+Construction and macronutrient composition (medians) of the LCHP score
+in the VIP cohort.The left staple shows the macronutrient composition of the lowest
+LCHP score (1+1=2 points), the right staple shows the composition of the highest
+LCHP score (10+10=20 points).
+The proportions of carbohydrate, protein and fat in the highest and lowest
+LCHP scores, respectively, are shown in Figure 9.
+As shown in this figure, the
+variability in intake of macronutrients was relatively low in the VIP
+Results from the univariate and multivariate adjusted models are shown in
+Figure 10 and 11.
+High LCHP scores (14-20 points) did not predict all-cause
+mortality compared with low LCHP scores (2-8 points), after accounting for
+saturated fat intake and established risk factors.
+For cancer and
+cardiovascular disease, no associations were found, except areduced
+cardiovascular disease mortality in men with diabetes, and the opposite in
+women with diabetes, a finding which is difficult to explain.
+Results for all-
+cause, cancer and CVD mortality were generally similar in subgroups based
+on age and intake of saturated fat.
+Carbohydrate intake was inversely associated with all-cause mortality,
+though only statistically significant in women [Multivariate HR per decile
+An LCHP score based solely on
+animal protein resulted in stronger, positive risk associations, but only in
+univariate analyses, whereas an LCHP score based solely on plant protein
+retained the null results, even in multivariate analyses.
+Similarly, there were
+stronger, positive risk associations for an LCHP score based on whole grain
+instead of carbohydrates in Model 1 and opposite tendencies for an LCHP
+score based on sucrose, but neither of these were statistically significant in
+multivariate analyses.
+There were no material differences in results with
+respect to energy reporting.
+The main findings do not support the positive associations with mortality in
+previous cohort studies, which may in part reflect the apparent lack of
+adjustment for saturated fat intake in some reports, in the analyses most
+comparable to this study (61, 63).
+Saturated fat was the most important
+confounder in this study.
+However, other studies have reported a positive
+association between a carbohydrate-restricted diet and increased mortality
+after adjusting for saturated fat (62), or with fat intake taken into account by
+other means (64).
+The results for LCHP scores based solely on animal or plant protein were in
+line with previous studies, (64, 131), and might be explained by the strong
+association between animal protein and saturated fat, but it could also imply
+health effects specific to certain types of protein.
+Similarly, the quality of
+carbohydrates in an LCHP score is worth attention, as suggested by the
+discrepant results of LCHP score modelling based solely on whole grain
+carbohydrates
+versus
+sucrose.
+result
+sub-analysis
+intraindividual temporal changes suggests an increased LCHP score over
+time.
+4.4.1 Methodological issues specific to Paper III
+Elucidating potentially different roles of proteins and fat in carbohydrate
+restricted diets is complicated.
+In Paper II, a reason for not including fat in
+the LCHP score or replacing it by a LCHF (low-carbohydrate, high-fat) score
+was the isocaloric nature of carbohydrates and proteins, making a
+proportional scoring possible.
+One gram of fat contains more than twice
+energy as one gram of protein or carbohydrate.
+However, the role of fat, and
+in particular saturated fat, was explored both as a confounder and as an
+effect modifier.
+There is a risk that increased intraindividual LCHP score over time, may
+have diluted the results.
+This may be one explanation to the null results.
+Figure 10.
+Crude associations between a high LCHP score (14-20 points) compared
+with a low LCHP (2-8 points) and all-cause, cancer and CVD mortality in men and
+women, shown as HRs and confidence intervals.
+Figure 11.
+Adjusted associations between a high LCHP score (14-20 points)
+compared with a low LCHP (2-8 points) and all-cause, cancer and CVD mortality in
+men and women, shown as HRs and confidence intervals.
+The associations are
+adjusted for BMI, sedentary lifestyle, education, current smoking, intake of alcohol
+and total energy
+4.4.2 Implications
+No clear, general association between a diet relatively low in carbohydrates
+and high in protein and increased mortality is supported by this study, when
+intake of saturated fat is taken into account.
+In future studies of
+carbohydrate-restricted diet in health and disease, subgroups based on sex,
+age, metabolic risk profile, and macronutrient quality should be considered.
+In the VIP population about 35% of the daily coffee consumption is boiled
+coffee (data not shown), and boiled coffee accounts for 40% of the market
+share in northern Sweden (www.kaffeinformation.se, accessed 23 January
+The relation between the times/day scale and a cup/day scale for coffee
+intake is shown in Table 7.
+These results show that more than one cup of
+coffee may often be consumed on each occasion, which should be considered
+when interpreting the results of Papers IV and V.
+Table 7.
+The relation between the times/day scale and a cup/day scale
+for coffee in VIP questionnaires 1990-1992 (n= 5776).
+times/day
+number
+cups/day
+median
+25-75 percentiles
+No associations with consumption of any kind of coffee were found for
+incidence of all cancer sites combined, or for prostate or colorectal cancer.
+For breast cancer, boiled coffee ≥4 versus <1 occasions/day was associated
+were found for both total (HRpremenopausal=1.69, CI=0.96-2.98, Ptrend=0.015,
+HRpostmenopausal=0.60, CI=0.39-0.93, Ptrend=0.006) and filtered coffee
+(HRpremenopausal=1.76,
+HRpostmenopausal=0.52,
+Boiled coffee was positively associated with the
+risk of respiratory tract cancer (HR=1.81, CI=1.06-3.08, Ptrend=0.084), a
+finding limited to men.
+Main results for less common cancer types included
+total coffee in renal cell cancer (HR=0.30, CI=0.11-0.79, Ptrend=0.009) and
+boiled coffee in pancreas cancer (HR=2.51 CI=1.15-5.50, Ptrend=0.006).
+Tests
+for heterogeneity showed no statistically significant differences between the
+HRs for trend for boiled versus filtered coffee except in cancer of the
+respiratory tract (P=0.048) and pancreas (P=0.013), as shown in Figure 12.
+Figure 12.
+Multivariate hazard ratios for each additional occasion/day of total, filtered, and boiled coffee consumption,
+determined by Cox regression analyses.
+Hazards ratios were adjusted for age, sex, body mass index, smoking, education, and
+recreational physical activity.
+P values for heterogeneity between hazards ratios for filtered and boiled coffee were
+determined by chi-square test.
+Reproduduced with permission from Cancer Causes Control (74).
+4.5.1 Results not presented in Paper IV
+A PLS analysis was done on filtered and boiled coffee (Figure 13).
+Non-
+influential variables, i.e.
+values ≤1.0 for both filtered and boiled coffee in
+both men and women, were: diabetes, number of children, and intake of
+calcium, dairy products, fish, fruit, red meat, sweets, sugary drinks and
+vitamin E. Variables remaining were thus, as indicated in Figure 13: sex
+(male/female, categorical), age at baseline (continuous), BMI (based on
+measurements taken at the health survey, continuous), cohabitating,
+(yes/no, categorical), current smoking (yes/no, categorical), education
+(postsecondary education, yes/no, categorical), sedentary lifestyle (lack of
+regular physical activity, yes/no, categorical), and daily intake of alcohol,
+carotene, energy, fat, fiber, folate, selenium, vegetables, and vitamins A, B6,
+C, and D (continuous).
+Different lifestyle factors appear to be associated with different brewing
+techniques in the population of Västerbotten as shown in PLS analysis,
+boiled coffee consumers being characterized by low education, low intake of
+vegetables and high intake of fat, and filtered coffee consumers being
+characterized by a higher consumption of alcohol, more frequent smoking
+and a lower grade of cohabiting.
+This should be taken into consideration
+both in future studies including different brewing methods, and in
+interpreting the results of the present study.
+4.5.2 Methodological issues specific to Paper IV
+Discerning separate risk associations for filtered and boiled coffee is difficult,
+due to relatively high colinearity.
+This can be handled by mutual adjustment
+for the two coffee types.
+This was done in Paper V but not in Paper IV.
+Paper IV risk estimates for total coffee consumption were presented, which
+to a limited extent may be interpreted in terms of colinearity when compared
+with risk estimates for the two coffee types.
+Coffee consumption had a skewed distribution in the population, which
+affected the categorization of the coffee items.
+The reference category must
+not be too small, which is why < 1 times/day rather than non-consumers was
+chosen as the cut-off.
+The absence of a reference group of coffee abstainers
+limited the potential to identify risks or benefits associated with high coffee
+consumption in Papers IV and V. Further, data on number of cups/day or
+concentration of coffee brews were not available for the entire data set,
+which may have diluted the results.
+Figure 13.
+Scatter plot of Partial Least Squares (PLS) weights for lifestyle variables
+reported to be influential for cancer development (51), modelled on intake of (a)
+filtered and (b) boiled coffee.
+Only variables with a variable of importance in
+projection value >1.0 are labelled.
+Non-labelled points with no filling indicate non-
+influential variables (variable of importance in projection value <1.0), and include, (a)
+sex, BMI, diabetes, sedentary lifestyle, daily intake of calcium, carotene, dairy
+products, energy, fat, fiber, fish, fruit, folate, red meat, sweets, sugary drinks,
+vegetables, and vitamins A, B6, C and E, and (b) age at baseline, BMI, cohabitating,
+current smoking, sedentary lifestyle, daily intake of alcohol, calcium, dairy products,
+diabetes, fish, fruit, red meat, sweets, sugary drinks, selenium, and vitamins D & E.
+4.5.3 Implications
+The results of this study demonstrate, for the first time, a potential
+importance of brewing method in investigations of coffee consumption and
+cancer risk.
+Results from Paper V are shown in Figure 14.
+In men, an increased risk of
+first MI was found in univariate analysis for consumption of filtered coffee
+Adjusting for confounders had only minor effects on the
+magnitude and statistical significance of the risk estimates (multivariate OR:
+Excluding apoB/apoA-I ratio did not
+affect the risk estimates materially.
+Boiled coffee was not associated with the
+risk of first MI in men.
+In women, neither filtered nor boiled coffee was
+clearly related to the risk of first MI.
+The odds ratios for a high consumption
+of boiled coffee were above one and statistically significant in univariate but
+not multivariate analysis in women.
+Mutual adjustment for the two coffee
+types did not affect the results in men.
+In women, the risk estimates were
+affected by mutual adjustment, but low power rendered the analyses
+unstable.
+Univariate and multivariate risk estimates for total coffee
+consumption, the sum of filtered and boiled coffee consumption, were not
+statistically significant in trend analysis in either men or women.
+4.6.1 Methodological issues specific to Paper V
+Methodological issues were largely in common with Paper IV, and will thus
+not be repeated.
+The nested case-referent, rather than cohort, design was
+employed in Paper V because a dataset of strictly verified cases and referents
+had already been defined for biomarker studies.
+The number of study
+subjects available in Paper V was greatly reduced due to the exclusion of
+FFQs with non-comparable coffee items (-243 cases).
+In the oldest VIP FFQ,
+for exemple, boiled and filtered coffee specified only as coffee preference,
+after an estimate of total coffee consumption.
+Figure 14.
+Associations between a high intake of filtered and boiled coffee (≥ 4
+times/day) compared with a low intake (≤ 1 time/day) and risk of acute myocardial
+infarction in men and women, shown as ORs and confidence intervals.
+associations are adjusted for current smoking, postsecondary education,
+apolipoproteinB/apolipoproteinA-I ratio and body mass index in men, and current
+smoking, postsecondary education, hypertension and sedentary lifestyle in women.
+4.6.2 Implications
+To our knowledge, this is the first prospective study to address the role of
+boiled coffee in cardiovascular disease.
+In a Swedish retrospective case-
+control study, both filtered and boiled coffee were associated with increased
+MI risk in men, but not women (79).
+In Paper V, only filtered coffee
+increased the risk of first MI in men.
+Given the well-established cholesterol-
+raising effect of boiled coffee, this is surprising.
+One possible explanation is
+residual confounding by other lifestyle factors not assessed, or not
+sufficiently assessed, by the questionnaire employed in this study.
+In this thesis, for the first time a "traditional Sami" diet and lifestyle was
+related to health outcomes in a general population.
+A "traditional Sami" diet
+was modeled as a diet score containing high intakes of red meat, fatty fish,
+total fat, berries and boiled coffee, and low intakes of vegetables, bread and
+fibre.
+Further, it was modeled as a diet containing relatively low intakes of
+carbohydrates and high intakes of protein.
+Finally, one aspect of a
+"traditional Sami" lifestyle, namely consumption of boiled coffee, was
+studied in relation to disease incidence endpoints.
+The findings of Papers II-V generally did not support health benefits for the
+factors studied.
+The equal life expectancies in the Sami and non-Sami
+populations, and the decreased cancer risk in the Sami population of
+northern Sweden, can therefore probably not be attributed to these aspects
+of the "traditional Sami" diet.
+However, since the inherent weaknesses of the
+VIP FFQ with respect to capturing the "traditional Sami" diet (as described
+above in the methodological considerations specific to Paper II), may have
+precluded detection of risk associations, further study in cohorts with more
+detailed information on dietary elements common among the Sami is
+In addition to the factors studied in this thesis, the VIP questionnaire may be
+suitable for investigations of other potential health factors not yet explored
+from a Sami perspective.
+For example, although physical activity is an
+established health factor (51, 98), evidence is scarce with respect to potential
+additional benefits of physical activity in an outdoor environment, such as
+hiking, fishing and hunting.
+Outdoor activities could be examined in relation
+to disease incidence or mortality endpoints in the VIP database.
+This attempt to apply a Sami perspective on the general northern Swedish
+population also leads to some general methodological considerations.
+In the risk analyses (Papers II-V), some intake levels in the general
+population may not have been high or low enough to capture putative health
+effects, for example very high intakes of fatty fish and berries in Paper II,
+higher or lower carbohydrate and protein intakes in Paper III, and non-
+consumers of coffee in Papers IV and V. Large multicenter studies, or other
+studies with a wider range of a given variable, may be necessary to detect
+potential health effects of these "traditional Sami" lifestyle aspects.
+A weakness was also the limited numbers of food items included in the FFQ,
+and the change in FFQ items over time.
+Some of the food items excluded or
+merged from the original 84-item FFQ were of importance from a
+"traditional Sami" perspective, e.g.
+blood dishes, liver and kidney.
+in relation to macronutrients and intakes of coffee, the limited exclusions
+and the merging of food items in the 64-item FFQ was likely sufficient to
+achieve reliable results.
+The main strengths of Papers II-V were the prospective design, the large
+sample size, and the long follow up-time (up to 19 years).
+Furthermore, the
+general study design, with health measures, anthropometry and detailed
+lifestyle data for all subjects, made it possible to consider many possible
+confounders.
+This is essential when studying lifestyle-related diseases with
+multifactorial causes.
+However, residual confounding due to factors not
+estimated (such as wood smoke), or not adequately, estimated (such as
+smoking) was almost certainly present.
+In the multivariate statistical models used in this thesis, covariates with a
+mediating or intermediate effect on the causal pathway between exposure
+and outcome may have been included, for example saturated fat in the
+relation between LCHP score and mortality (Paper III), and apolipoprotein
+levels in the relation between boiled coffee consumption and MI risk (Paper
+In order to account for these intermediate variables, stratification by
+median saturated fat intake was performed in Paper III, and the multivariate
+model in Paper V was tested both with and without ApoB/ApoA-1 ratio as a
+covariate.
+Adjustment for multiple testing was not performed in any of the papers.
+rational for this was the exploratory nature of the studies.
+Instead, caution
+was employed in the interpretation of results.
+The frequent use of the
+Bonferroni correction has been questioned in exploratory studies, in which it
+has been considered to be too conservative (132).
+Finally, it is important to stress that no general dietary recommendations
+can be based on single studies such as those presented in this thesis.
+Scientific evidence from prospective studies based on free-living subjects
+must be repeated, preferably in different populations, before general
+conclusions can be drawn.
+Even then, biological cause-effect relationships
+can seldom be established.
+In some cases, intervention studies may be
+possible.
+But when studying diseases with multifactorial causes and long
+time intervals between exposure and disease onset, intervention studies are
+generally not a realistic option.
+Hopefully, the results of this thesis, as well as the study design, applying a
+minority perspective on a majority population, will be useful for hypothesis
+generating, and for further studies on more specific levels.
+Paper I: Fatty fish may have been the most important dietary item in the
+Sami lifestyle of southern Lapland 50-70 years ago.
+Other factors assessable
+by the VIP questionnaire that are most representative of a "traditional Sami"
+lifestyle in southern Lapland 50-70 years ago include high intakes fat, blood,
+boiled coffee and low intakes of bread, fibre and cultivated vegetables.
+Paper II: Higher Sami diet scores were associated with a weak increase in all-
+cause mortality in men from Västerbotten, approximately equally attributed
+to CVD and cancer mortality.
+In women from Västerbotten, there were no
+stable risk associations for Sami diet score, though all HRs were ≥1.
+Paper III: No clear, general association between a LCHP dietary pattern
+(relatively low in carbohydrates and high in protein) and increased all-cause,
+CVD or cancer mortality was observed in the population of Västerbotten,
+when intake of saturated fat was taken into account.
+Paper IV: Associations between coffee consumption and cancer risk differed
+both by brewing method and by cancer site.
+This suggests a potential
+Paper V: Consumption of filtered coffee, but not boiled coffee, was associated
+with an increased risk of acute myocardial infarction in men from northern
+The relatively good health status of the Sami population is
+therefore probably not attributable to the studied aspects of the "traditional
+Sami" lifestyle, but further investigation of cohorts with more detailed
+information on dietary and lifestyle items relevant for "traditional Sami"
+culture is warranted.
+In early autumn 2007, I was introduced to Bethany Van Guelpen, by
+professor Göran Hallmans, for whom I had been working since 1996, mainly
+with fund raising and information issues related to the Medical Biobank of
+Umeå university.
+At that time, an opportunity of getting funding for a PhD
+student had occurred.
+After a short discussion, Bethany looked straight at
+me and said:
+- Before I consider becoming your main supervisor, I must be really sure that
+you are seriously interested and will be prepared to offer a lot of work to
+succeed.
+Looking back, I think this was the moment when I realized that I was about
+to face a great re-socialization, from working at the shoreline of research to
+entering the great lake of knowledge.
+And with no ambition to mention all
+people who have supported me in this process by name, my aim is here at
+least to highlight some of them.
+First of all I want to thank the interview participants and the participants in
+the VIP, MONICA and Sami cohorts for their invaluable contribution to
+medical and Sami research.
+There are also a considerably amount of boiled
+coffee, coffee cheese, dried meat, homemade food and pastries, duodji
+related advices, a fishing tour, and a reindeer calves marking event, that I
+want to thank my elderly Sami informants and their families for sharing with
+me.
+Warmest thanks to my main supervisor Bethany Van Guelpen for her
+patience and pedagogic way of explaining and introducing different kinds of
+nutritional epidemiology methodologies for me, and also for her high
+availability, friendly attitude, and sense of humor.
+Her initiative to invite me
+to a work-retreat at Källan, a spa hotel 200 km away from Umeå, in the end
+of finalizing this thesis was the most extreme mixture of hard work, delicious
+food and comfortable relax that I have ever enjoyed.
+I also appreciate
+Bethany's main principle of always letting me try on my own before
+interfering.
+From Bethany I have learned the advantages of being
+"neurotically pedantic" in a positive way, though I doubt that I will ever
+reach her high level of noticing the smallest of errors or finding the most
+elegant of rhetorical expressions.
+I am also very grateful to my co-supervisors, who stood behind me during
+my PhD education period:
+Anna Winkvist, who during the whole study period gave me a lot of positive
+support and excellent advice, not least during my visit at her Department in
+Gothenburg in May 2011.
+Anna also mantled the role of deputy main
+supervisor during Bethany's maternity leave.
+May the Holy Dolores always
+smile towards Anna.
+Per Sjölander, who welcomed me to visit the Southern Lapland Research
+Institute of Vilhelmina in May 2010.
+I have learned that Per Sjölander is a
+man of strong views.
+Our dynamic discussions broadened my perspective on
+research in common, and Sami-related research and research ethics in
+specific.
+Per Lenner, who introduced me to oncology in a concrete way by lending me
+the Swedish textbook "Oncologi", for which he is one of the co-authors.
+Whenever a cancer-related issue was too difficult for me, Per Lenner
+explained it by referring to a suitable chapter in this book.
+Besides my official supervisors, I have got a lot of support from the senior
+researchers of the Medical biobank, Göran Hallmans, always enthusiastic,
+and Jie-Xian Zhang, "doctor no-trouble" (retired since 2010), and from
+Ingegerd Johansson, PI of the diet-VIP database.
+Ingegerd has generously
+shared her knowledge, both during office hours and on leisure time, and has
+been an important research guide as well as a friend to count on in stormy
+weather.
+Robert Johansson deserves special thanks for his important contribution to
+Paper IV, and for his availability whenever statistical advice has been
+needed.
+Further, I want to thank:
+My other co-authors, who have contributed valuable insight to the
+publications: Magritt Brustad, Lasse Dahlgren, Mats Eliasson, Jan-Håkan
+Jansson, Bernt Lindahl and Maria Wennberg.
+My collegues in the Nordic network HELGA (Nordforsk center of excellence,
+http://helgawholegrain.org), who have contributed with comments and
+discussions at our meetings, and shared their research experiences.
+Without
+diminishing the value of all graduate courses, I think that the HELGA project
+meetings twice a year since autumn 2007 have had the greatest impact on
+expanding my practical knowledge and encouraging my re-socialization as a
+researcher.
+My collegues in the Nordic NEON network (the network in epidemiology and
+nutrition, http://www.neon.sahlgrenska.gu.se), who have been of great
+importance for me when offering professional friendship and in-depth
+methodological discussions.
+My collegues at the Colorectal cancer research group at the pathology
+department for inviting me to present my work at some of their meetings,
+and for giving me many valuable comments and suggestions.
+My PhD student collegues Gunilla Lindfors, for friendship and lodging
+during my interview travels in the Sami core areas, Björn Sundström for
+encouraging discussions and Anders Johansson, 10 years ahead of me from
+many different aspects, for locally tailored PhD study advice.
+Gerd Berglund, formerly of the Department of Public Health and Clinical
+Medicine, Nutritional Research, Umeå University, Sweden, for her assistance
+in interview planning and in the feedback discussions with interview
+participants.
+Gry Skrædderdal Jakobsen, Department of Anthropology, University of
+Copenhagen, Denmark, for her contribution to interview planning.
+Göran Broström, Department of Statistics, Umeå university, Sweden, for
+excellent statistical advice.
+Peter Sköld, Center for Sami Research, CESAM, Umeå University, Sweden,
+for kind support and valuable advice from a Sami research perspective.
+Anna-Sara Molin and John Hutilainen, Medical Biobank, Umeå University,
+for skilful technical assistance.
+Valborg Wiinka for sharing her critical thoughts on Sami culture and
+language with me and for showing me her life work's collection of Sami
+cultural objects, such as a reindeer stomach filled with dried fat and mouth
+sticks used on reindeer calves to facilitate milking of the cows.
+The financial supporters of this work: HELGA/Nordforsk, Visare
+Norr/Northern County Councils, The Cancer Research Foundation in
+Northern Sweden, Stiftelsen JC Kempes Memorial Fund.
+In June 2011 a severe water-damage chased me out of my house periodically
+for six months.
+In the light of all complications followed by this I would also
+like to thank:
+My colleagues at the Medical Biobank/Nutritional Research for practical and
+emotional support, and for helping me in difficult decision-making
+connected to the extreme home makeover that was needed because of the
+damages, which gave me time to focus more on science.
+My love Mats, for giving me home and care.
+The first rows of this thesis were
+written in his kitchen.
+And finally, my family, for helping me find practical day-to-day solutions,
+especially my sons Rasmus, Mårten and Jakob for strong emotional support,
+my father for inspiring lunch-discussions and my mother for supplying me
+with home-made food during the last two months of writing this thesis.
+It
+almost made me became a Sami vegan, just like her.
+Jiinges giitos!
+Lena Maria
+Wanless D. Securing good health for the whole population:
+Final report - February 2004, Summary.
+London: Crown.
+Michels KB.
+Nutritional epidemiology--past, present, future.
+Marklund B. Några teoretiska aspekter vid studiet av
+skogssamiska lappskatteland.
+In: Sköld P, Lantto P, editors.
+Den komplexa kontinenten staterna på nordkalotten och
+samerna i ett historiskt perspektiv.
+Umeå: Institutionen för
+historiska studier; 2000. p. 61-83.
+Fjellström P. Samernas samhälle i tradition och nutid.
+Translated title: "Sami society in tradition and the present
+day.
+Stockholm: Norstedt; 1985. p. 640.
+Elenius L. Nationalstat och minoritetspolitik.
+Samer och
+finskspråkiga
+minoriteter
+ett
+jämförande
+nordiskt
+Translated title: "National state and minority
+policy".
+1st ed.
+Odder, Danmark: Narayana Press; 2006. p.
+Mörkenstam U.
+"Rennäring är förutsättning för samisk
+kultur": Föreställningar om samiskhet i offentlig svensk
+samepolitik 1952-1977.
+Translated title: ""Reindeer herding is
+a prerequisite for the Sami culture": Notions of Sami in
+public Swedish Sami Policy 1952-1977" In: Sköld P, Lantto P,
+editors.
+Umeå: Grafikerna i
+Hassler S, Sjölander P, Ericsson A.
+Construction of a database
+on health and living conditions of the Swedish Saami
+In: Lantto P, Sköld P, editors.
+Befolkning och
+bosättning i Norr - etnicitet, identitet och gränser i historiens
+sken.
+Umeå: Nyheternas tryckeri AB, Umeå; 2004. p. 335.
+Gracey M, King M. Indigenous health part 1: determinants
+and disease patterns.
+Hassler S, Johansson R, Sjolander P, Gronberg H, Damber L.
+Causes of death in the Sami population of Sweden, 1961-
+Sjolander P. What is known about the health and living
+conditions of the indigenous people of northern Scandinavia,
+the Sami?
+Glob Health Action 2011;4.
+Hassler S, Soininen L, Sjolander P, Eero P. Cancer among the
+Sami--a review on the Norwegian, Swedish and Finnish Sami
+Hassler S, Sjolander P, Barnekow-Bergkvist M, Kadesjo A.
+Cancer risk in the reindeer breeding Saami population of
+Hassler S, Sjolander P, Gronberg H, Johansson R, Damber L.
+Cancer in the Sami population of Sweden in relation to
+lifestyle and genetic factors.
+Naqshbandi M, Harris SB, Esler JG, Antwi-Nsiah F. Global
+complication rates of type 2 diabetes in Indigenous peoples: A
+comprehensive review.
+Diabetes Res Clin Pract 2008;82 (1):1-
+Kaiser N, Nordstrom A, Jacobsson L, Renberg ES.
+Hazardous
+drinking and drinking patterns among the reindeer-herding
+Sami
+population
+Subst
+Use
+Misuse
+Downward G. Diabetes among the Sami population of Sweden
+Umeå: Umeå university; 2011.
+Sjolander P, Hassler S, Janlert U. Stroke and acute
+myocardial infarction in the Swedish Sami population:
+incidence and mortality in relation to income and level of
+education.
+Ross AB, Johansson A, Ingman M, Gyllensten U. Lifestyle,
+genetics, and disease in Sami.
+Nystad T, Melhus M, Brustad M, Lund E. Ethnic differences
+in the prevalence of general and central obesity among the
+Sami and Norwegian populations: the SAMINOR study.
+Storm C, Wänman A. Temporomandibular disorders,
+headaches, and cervical pain among females in a Sami
+Ahlm K, Hassler S, Sjolander P, Eriksson A. Unnatural deaths
+in reindeer-herding Sami families in Sweden, 1961-2001.
+Int J
+Kaiser N, Sjolander P, Liljegren AE, Jacobsson L, Renberg ES.
+Depression and anxiety in the reindeer-herding Sami
+Int
+Circumpolar
+Health
+Daerga L, Edin-Liljegren A, Sjolander P. Work-related
+musculoskeletal pain among reindeer herding Sami in
+Sweden--a pilot study on causes and prevention.
+Circumpolar Health 2004;63 Suppl 2:343-8.
+Daerga L, Edin-Liljegren A, Sjolander P. Quality of life in
+relation
+physical,
+psychosocial
+and
+socioeconomic
+conditions among reindeer-herding Sami.
+Int J Circumpolar
+Alex L, Hammarstrom A, Norberg A, Lundman B.
+Balancing
+within various discourses--the art of being old and living as a
+Sami woman.
+Hunt P. Report of the special rapporteur on the right of
+everyone to the enjoyment of the highest attainable standard
+of physical and mental health, mission to Sweden 10-18
+January 2006.
+UN: Human Rights
+Council
+(http://www2.ohchr.org/english/bodies/chr/special/sp_repo
+rtshrc_4th.htm, accessed 23 January 2012) 2007. p. 6.
+Rheen S. En kortt relation om lapparnes lefwarne och sedher,
+wijd-skiepellsser,
+sampt
+många
+stycken
+grofwe
+wildfarellsser.
+Berättelser om samerna i 1600-talets Sverige,
+Faks-utg av de sk prästrelationerna mm först publicerade av
+KB Wiklund1897-1909/ med företal av Phebe Fjellström och
+efterskrift av Israel Ruong Umeå: Skytteanska samfundet;
+Skold P, Axelsson P. The northern population development;
+colonization and mortality in Swedish Sapmi, 1776-1895.
+Sköld P. Liv och död i Lappmarken.
+Aspekter på den
+demografiska utvecklingen i Arjeplog under 1700- och 1800-
+talen.
+bosättning i norr, etnicitet, identitet och gränser i historiens
+sken Umeå: Nyheternas tryckeri AB; 2004. p. 85-101.
+Odin M. En socialhygienisk undersökning i Västerbottens och
+Norrbottens län, Kungliga medicinalstyrelsen.
+Translated
+title: "A social hygienic investigation in the counties of
+Västerbotten and Norrbotten.
+Lund: Håkan Ohlssons
+boktryckeri; 1934. p.
+Höijer E. Folkräkningen den 31 december 1945, IV, Totala
+räkningen behandlar statistiken över lappbefolkningen.
+Stockholm: Statistiska centralbyrån, Statistics Sweden; 1949.
+Haraldson S. Levnads- och dödlighetsförhållanden i de
+nordligaste
+svenska
+lappbyarna.
+Läkartidningen
+H.
+den
+befolkningsutvecklingen.
+In: Hägerstrand T, Karlqvist A,
+Forskare om befolkningsfrågor, blandvetenskaplig
+bilaga till Ett folks biografi.
+Stockholm: Departementens
+offsetcentral; 1975. p. 357.
+Wiklund K, Holm LE, Eklund G. Mortality among Swedish
+reindeer breeding Lapps in 1961-85.
+Arctic Med Res
+Tynes T, Haldorsen T. Mortality in the Sami population of
+North
+Norway,
+Scand
+Public
+Soininen L, Pukkola E. Mortality of the Sami in northern
+Int J Circumpolar Health 2008;67 (1):43-
+Persson LÅ, Wall S. Epidemiology for public health.
+Translated title.
+Umeå: Epidemiology, Department of Public
+health and clinical medicine, Umeå; 2003. p. 272.
+Willett W. Nutritional Epidemiology.
+New York; Oxford:
+Oxford University Press; 1998. p. 514 s.
+Willett WC.
+Nutritional epidemiology issues in chronic
+disease at the turn of the century.
+Epidemiol Rev
+Maurer J, Taren DL, Teixeira PJ, Thomson CA, Lohman TG,
+Going
+SB,
+et
+behavioral
+characteristics related to energy misreporting.
+Nutr Rev
+Andersson A, Marklund M, Diana M, Landberg R. Plasma
+alkylresorcinol concentrations correlate with whole grain
+wheat and rye intake and show moderate reproducibility over
+a 2- to 3-month period in free-living Swedish adults.
+Ainslie P, Reilly T, Westerterp K. Estimating human energy
+expenditure: a review of techniques with particular reference
+to doubly labelled water.
+World Health Organization, Health impact assessments,
+http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/ (accessed 2011-
+Cooper RA.
+Geographic variation in health care and the
+affluence-poverty nexus.
+Donaldson SG, Van Oostdam J, Tikhonov C, Feeley M,
+Armstrong B, Ayotte P, et al.
+Environmental contaminants
+and human health in the Canadian Arctic.
+Sci Total Environ
+Johansson A, Vavruch-Nilsson V, Edin-Liljegren A, Sjolander
+P,
+Gyllensten
+U.
+Linkage
+disequilibrium
+between
+microsatellite markers in the Swedish Sami relative to a
+worldwide selection of populations.
+Anand P, Kunnumakara A, Sundaram C, Harikumar K,
+Tharakan S, Lai O, et al.
+Cancer is a preventable disease that
+requires
+major
+lifestyle
+changes.
+Pharm
+Res
+Hu FB, Willett WC.
+Optimal diets for prevention of coronary
+heart disease.
+Gaziano
+JM.
+Vitamin
+cardiovascular
+disease:
+observational studies.
+Sofi F, Abbate R, Gensini GF, Casini A. Accruing evidence on
+benefits of adherence to the Mediterranean diet on health: an
+updated systematic review and meta-analysis.
+Am J Clin Nutr
+World Cancer Research Fund: Food, nutrition, physical
+activity, and the prevention of cancer.
+Washington, DC:
+American Institute for Cancer Research2007.
+p.
+Cordain L, Eaton SB, Miller JB, Mann N, Hill K. The
+paradoxical nature of hunter-gatherer diets: meat-based, yet
+non-atherogenic.
+Bere
+E,
+Brug
+J.
+health-promoting
+environmentally friendly regional diets - a Nordic example.
+Olsen A, Egeberg R, Halkjaer J, Christensen J, Overvad K,
+Tjonneland A.
+Healthy aspects of the Nordic diet are related
+to lower total mortality.
+Bhupathiraju SN, Tucker KL.
+Coronary heart disease
+prevention: nutrients, foods, and dietary patterns.
+Clin Chim
+Pereira MA, O'Reilly E, Augustsson K, Fraser GE, Goldbourt
+U, Heitmann BL, et al.
+Dietary fiber and risk of coronary heart
+disease: a pooled analysis of cohort studies.
+Arch Intern Med
+Brand-Miller J, McMillan-Price J, Steinbeck K, Caterson I.
+Dietary Glycemic Index: Health Implications.
+Journal of the
+American College of Nutrition 2009;28 (4 Supplement
+Trumbo P, Schlicker S, Yates AA, Poos M. Dietary reference
+intakes for energy, carbohydrate, fiber, fat, fatty acids,
+cholesterol, protein and amino acids.
+J Am Diet Assoc
+Siri-Tarino PW, Sun Q, Hu FB, Krauss RM.
+Meta-analysis of
+prospective cohort studies evaluating the association of
+saturated fat with cardiovascular disease.
+Am J Clin
+Mozaffarian D, Micha R, Wallace S. Effects on coronary heart
+disease of increasing polyunsaturated fat in place of saturated
+fat: a systematic review and meta-analysis of randomized
+controlled trials.
+Trichopoulou A, Psaltopoulou T, Orfanos P, Hsieh CC,
+Trichopoulos D. Low-carbohydrate-high-protein diet and
+long-term survival in a general population cohort.
+Eur J Clin
+Lagiou P, Sandin S, Weiderpass E, Lagiou A, Mucci L,
+Trichopoulos D, et al.
+Low carbohydrate-high protein diet and
+mortality in a cohort of Swedish women.
+J Intern Med
+Sjogren P, Becker W, Warensjo E, Olsson E, Byberg L,
+Gustafsson IB, et al.
+Mediterranean and carbohydrate-
+restricted diets and mortality among elderly men: a cohort
+study in Sweden.
+Fung TT, van Dam RM, Hankinson SE, Stampfer M, Willett
+WC, Hu FB.
+Low-carbohydrate diets and all-cause and cause-
+specific
+mortality:
+two
+cohort
+studies.
+Ann
+Intern
+Bonita JS, Mandarano M, Shuta D, Vinson J.
+Coffee and
+cardiovascular disease: in vitro, cellular, animal, and human
+Higdon JV, Frei B.
+Coffee and health: a review of recent
+human research.
+van Dam RM.
+Coffee consumption and risk of type 2 diabetes,
+cardiovascular diseases, and cancer.
+Appl Physiol Nutr Metab
+Urgert R, van der Weg G, Kosmeijer-Schuil TG, van de
+Bovenkamp P, Hovenier R, Katan MB.
+Levels of the
+cholesterol-elevating diterpenes cafestol and kahweol in
+various coffee brews.
+Zock PL, Katan MB, Merkus MP, van Dusseldorp M,
+Harryvan JL.
+Effect of a lipid-rich fraction from boiled coffee
+on serum cholesterol.
+Urgert R, Katan MB.
+The cholesterol-raising factor from
+coffee beans.
+Annual review of nutrition 1997;17:305-24.
+Psaty BM, Anderson M, Kronmal RA, Tracy RP, Orchard T,
+Fried LP, et al.
+The association between lipid levels and the
+risks of incident myocardial infarction, stroke, and total
+mortality: The Cardiovascular Health Study.
+J Am Geriatr Soc
+Nkondjock A.
+Coffee consumption and the risk of cancer: an
+overview.
+Mesas AE, Leon-Munoz LM, Rodriguez-Artalejo F, Lopez-
+Garcia E. The effect of coffee on blood pressure and
+disease
+hypertensive
+individuals:
+systematic review and meta-analysis.
+Lopez-Galilea I, De Pena MP, Cid C. Correlation of selected
+constituents with the total antioxidant capacity of coffee
+beverages: influence of the brewing procedure.
+J Agric Food
+Naidoo N, Chen C, Rebello SA, Speer K, Tai ES, Lee J, et al.
+Cholesterol-raising diterpenes in types of coffee commonly
+consumed in Singapore, Indonesia and India and associations
+with blood lipids: a survey and cross sectional study.
+Nutr J
+Rodrigues IM, Klein LC.
+Boiled or filtered coffee?
+Effects of
+coffee and caffeine on cholesterol, fibrinogen and C-reactive
+protein.
+Nystad T, Melhus M, Brustad M, Lund E. The effect of coffee
+consumption on serum total cholesterol in the Sami and
+Norwegian populations.
+Tverdal A, Hjellvik V, Selmer R. Coffee intake and oral-
+oesophageal cancer: follow-up of 389,624 Norwegian men
+and women 40-45 years.
+Hammar N, Andersson T, Alfredsson L, Reuterwall C, Nilsson
+T, Hallqvist J, et al.
+Association of boiled and filtered coffee
+with incidence of first nonfatal myocardial infarction: the
+SHEEP
+VHEEP
+Hjellvik V, Tverdal A, Strom H. Boiled coffee intake and
+subsequent
+risk
+type
+diabetes.
+Epidemiology
+Haglin L. The nutrient density of present-day and traditional
+diets and their health aspects: the Sami- and lumberjack
+families living in rural areas of Northern Sweden.
+Drake S. Västerbottenslapparna under förra hälften av 1800-
+Translated title: "The Lapps of Västerbotten during the
+2nd ed.
+Umeå: Två förläggare Bokförlag; 1979.
+Eaton SB, Cordain L. Evolutionary aspects of diet: old genes,
+new fuels.
+Nutritional changes since agriculture.
+World Rev
+Kozlov A, Borinskaya S, Vershubsky G, Vasilyev E, Popov V,
+Sokolova M, et al.
+Genes related to the metabolism of
+nutrients in the Kola Sami population.
+Becker W. Livsmedelskonsumtion och kostvanor i Sverige -
+utvecklingstrender.
+In: Abrahamsson L, Andersson A, Becker
+W, Nilsson G, editors.
+Näringslära för högskolan.
+Haglin L. The food and nutrient intake of a Swedish Saami
+Haglin L. Nutrient intake among Saami people today
+compared with an old, traditional Saami diet.
+Samisk mat Exempel på mattraditioner som
+grund
+för
+moderna
+samiska
+köket;
+Miettinen JK, Jokelainen A, Roine P, Liden K, Naversten Y.
+Cesium-137 and potassium in finnish Lapps and their diet.
+Radiol Health Data Rep 1964;5:83-97.
+Ross AB, Johansson A, Vavruch-Nilsson V, Hassler S,
+Sjolander P, Edin-Liljegren A, et al.
+Adherence to a traditional
+lifestyle affects food and nutrient intake among modern
+Swedish Sami.
+Nilsen H, Utsi E, Bonaa KH.
+Dietary and nutrient intake of a
+Sami population living in traditional reindeer herding areas in
+north Norway: comparisons with a group of Norwegians.
+Rydberg T. Landskap, territorium och identitet i Sapmié:
+exemplet
+Handölsdalens
+sameby.
+title:
+"Landscape, territory and identity in Sápmi: the example the
+reindeer-herder's association (sameby) of Handölsdalen.
+Uppsala: Uppsala universitet; 2011. p. 119.
+Mozaffarian D, Rimm EB.
+Fish intake, contaminants, and
+human health: evaluating the risks and the benefits.
+JAMA
+Hassan AA, Sandanger TM, Brustad M. Level of selected
+nutrients in meat, liver, tallow and bone marrow from semi-
+domesticated reindeer (Rangifer t. tarandus L.).
+Circumpolar Health 2011:0.
+Mielnik MB.
+Antioxidant and other quality properties of
+reindeer muscle from two different Norwegian regions.
+Meat
+Rincker PJ, Bechtel PJ, Finstadt G, Van Buuren RGC, Killefer
+J, McKeith FK.
+Similarities and differences in composition
+and selected sensory attributes of reindeer, caribou and beef.
+Bere E. Wild berries: a good source of omega-3.
+Oguma Y, Shinoda-Tagawa T. Physical activity decreases
+cardiovascular disease risk in women: review and meta-
+Hamer M, Chida Y.
+Walking and primary prevention: a meta-
+analysis of prospective cohort studies.
+Br J Sports Med
+Edin-Liljegren A, Hassler S, Sjolander P, Daerga L. Risk
+factors for cardiovascular diseases among Swedish Sami--a
+controlled cohort study.
+Int J Circumpolar Health 2004;63
+WHO report on the global tobacco epidemic, 2011: Warning
+about the dangers of tobacco: World Health Organization;
+Rehm J, Mathers C, Popova S, Thavorncharoensap M,
+Teerawattananon Y, Patra J.
+Global burden of disease and
+injury and economic cost attributable to alcohol use and
+alcohol-use disorders.
+Spein AR.
+Substance use among young indigenous Sami--a
+summary of findings from the North Norwegian Youth Study.
+Spein AR, Sexton H, Kvernmo SE.
+Longitudinal drinking
+patterns in indigenous Sami and non-indigenous youth in
+northern Norway.
+Poikolainen K, Nayha S, Hassi J.
+Alcohol consumption among
+male reindeer herders of Lappish and Finnish origin.
+Soc Sci
+Naeher LP, Brauer M, Lipsett M, Zelikoff JT, Simpson CD,
+Koenig JQ, et al.
+Woodsmoke health effects: a review.
+Inhal
+Bach-Faig A, Berry EM, Lairon D, Reguant J, Trichopoulou A,
+Dernini S, et al.
+Mediterranean diet pyramid today.
+Science
+and cultural updates.
+Public Health Nutrition 2011;14 (Special
+Trichopoulou A, Kouris-Blazos A, Wahlqvist ML, Gnardellis
+C, Lagiou P, Polychronopoulos E, et al.
+Diet and overall
+survival in elderly people.
+Norberg M, Wall S, Boman K, Weinehall L. The Vasterbotten
+Programme:
+background,
+design
+implications.
+Glob Health Action 2010;3.
+Weinehall L, Hallgren CG, Westman G, Janlert U, Wall S.
+Reduction of selection bias in primary prevention of
+cardiovascular disease through involvement of primary health
+care.
+Pukkala E, Andersen A, Berglund G, Gislefoss R, Gudnason V,
+Hallmans G, et al.
+Nordic biological specimen banks as basis
+for studies of cancer causes and control--more than 2 million
+sample donors, 25 million person years and 100,000
+prospective cancers.
+Laage-Hellman J.
+Clinical genomics companies and biobanks.
+In: Hansson MG, Levin M, editors.
+Biobanks as resources for
+health.
+Uppsala: Universitetstryckeriet i Uppsala; 2003. p. 68.
+Lenner P, Hallmans G, Weinehall L, Stenling R. [Population-
+based biological test bank.
+New possibilities for epidemiologic
+cancer research].
+Stegmayr B, Lundberg V, Asplund K. The events registration
+and survey procedures in the Northern Sweden MONICA
+Project.
+Scand J Public Health Suppl 2003;61:9-17.
+Nilsson LM, Wennberg M, Lindahl B, Eliasson M, Jansson
+JH, Van Guelpen B.
+Consumption of filtered and boiled coffee
+and the risk of first acute myocardial infarction; a nested
+case/referent
+Nutr
+Metab
+Cardiovasc
+Dis
+Winkvist A, Hornell A, Hallmans G, Lindahl B, Weinehall L,
+Johansson I.
+More distinct food intake patterns among
+women than men in northern Sweden: a population-based
+survey.
+Johansson I, Hallmans G, Wikman A, Biessy C, Riboli E,
+Kaaks R. Validation and calibration of food-frequency
+questionnaire measurements in the Northern Sweden Health
+and Disease cohort.
+Wennberg M, Vessby B, Johansson I.
+Evaluation of relative
+intake of fatty acids according to the Northern Sweden FFQ
+with fatty acid levels in erythrocyte membranes as
+biomarkers.
+Johansson I, Van Guelpen B, Hultdin J, Johansson M,
+Hallmans
+G,
+Stattin
+P.
+Validity
+food
+frequency
+questionnaire estimated intakes of folate and other B vitamins
+in a region without folic acid fortification.
+Eur J Clin Nutr
+Brown CC, Kipnis V, Freedman LS, Hartman AN, Schatzkin A,
+Wacholder S. Energy adjustment methods for nutritional
+epidemiology; the effect of categorization.
+Am J Epidemiol
+Graneheim UH, Lundman B. Qualitative content analysis in
+nursing research: concepts, procedures and measures to
+achieve
+trustworthiness.
+Nurse
+Education
+Today
+the Nordic Nutritional Recommendations (NNR): Integrating
+nutrition and physical activity.
+Nordic Council of Ministers,
+Copenhagen 2004.
+Johansson G, Westerterp KR.
+Assessment of the physical
+activity level with two questions: validation with doubly
+labeled water.
+Black AE.
+Critical evaluation of energy intake using the
+Goldberg cut-off for energy intake:basal metabolic rate.
+practical guide to its calculation, use and limitations.
+Hornell A, Winkvist A, Hallmans G, Weinehall L, Johansson I.
+Mis-reporting, previous health status and health status of
+family may seriously bias the association between food
+patterns and disease.
+Nutrition Journal 2010;9 (1):48.
+Dawson B, Trapp RG.
+Basic and clinical biostatistics
+New York: McGraw-Hill Companies, Inc.; 1994. p. 438.
+komplexa kontinenten.
+Jones S. The archaeology of ethnicity constructing identities
+in the past and present.
+London;: Routledge; 1997. p. 95.
+Wennberg M, Bergdahl IA, Hallmans G, Norberg M, Lundh T,
+Skerfving S, et al.
+Fish consumption and myocardial
+infarction: a second prospective biomarker study from
+northern Sweden.
+de Koning L, Fung TT, Liao X, Chiuve S, Rimm EB, Willett
+WC, et al.
+Low-carbohydrate diet scores and risk of type 2
+diabetes in men.
+Am J Clin Nutr 2011.
+Streiner DL, Norman GR.
+Correction for multiple testing: is
+there a resolution?
+Sámegiela ja sámi girjjálašvuođa symposia 14.-16.11.2018 Oulus
+Lene Antonsen ja Laura Janda: Earutkeahtes oamasteapmi, nugo boahtá ovdan davvisámi
+aviisateavsttain
+Lene Antonsen ja Trond Trosterud: Dihtorjorgaleami rolla sámi servodagas
+Outi Guttorm: Dat-pronomena adnominála geavaheapmi Suoma ja Norgga beale sámegielas
+Kaisa Rautio Helander: Mii lea ortográfalaš loatnanamma?
+Annukka Hirvasvuopio-Laiti: "Ođđa luohti" jagi 1968 rájes - Mii rievddai ja makkár
+váikkuhusat das ledje sámemusihkkii
+Johanna Johansen Ijäs: Vuollel golmmajahkásaš máná direktiivvat
+Marjatta Jomppanen: Guovdu fatnasa vai gasku fatnasa?
+Markus Juutinen: Kodamolsun nuortalaš- ja mearrasámegiela gaskkal
+Maja-Lisa Kappfjell ja Trond Trosterud: Lullisámegiela guovttestávval adjektiivvaid
+grammatihkka
+Olle Kejonen: Muhtin syntávssalaš suopmanerohusat čohkkirassámegielas
+Eino Koponen: Nuortalaččaid "Pieʹnne maainâs" ja dan vástagat eará Ruošša sápmelaččain
+Miika Lehtinen: Nuortalašgiela vearbasuorgásat -jed ja -õõvvâd
+Hanna Mattila: Luondu ja olmmoš Áillohačča divttain
+Jukka Mettovaara: Anarâškielâ suorgiittemoopâ máhđulâšvuođâin, ovdâmerkkân syergis -
+(V) dâh
+Petter Morottaja: Anarâškielâ variaatio kieđâvuššâm Kielâtekno analysaattorist: motomeh
+ovdâmeerhah
+Eljas Niskanen: Anarâškielâlâš media já čallum kielâ
+Marja-Liisa Olthuis: Suomâkielâ interferens ceelhâopâlijn ráhtusijn sämikielâst
+Marja-Liisa Olthuis ja Pigga Keskitalo: Ieguđetlágán oahpaheaddjit sámi dilis
+Helena Omma: Giella ja boazosámiid máhttu eatnamiid birra
+Hanna Outakoski: Čállimin min muitalusa - studeanttat dutkame čálamáhtu
+Siri Nystø Ráhka: Guovte gielajda låhkåt - julevsámemánáj giellamáhtudahka ja
+låhkåmtjehpudahka
+Sierge Rasmus: Badje-Deanu giellabirrasa nuppástuvvan sođiid maŋŋá
+Ilona Rauhala: Adjektiivvaid geavaheapmi davvisámegielas: Jens Friisa ja ođđa
+ságastallanmateriála veardádallan
+Trond Trosterud: Partihkkalat
+Ryo Umeda: Dálá davvisámegiela referatiivaráhkadusaid syntávssalaš ja semantihkalaš
+sárgosat
+Taarna Valtonen, Kati Kallio, Marko Jouste: Olaus Sirma: čuvgehuvvon diktačálli vai
+njálmmálaš girjjálašvuođa gaskkusteaddji?
+Jussi Ylikoski: Bora- ja jugakeahttá hála- ja čáledettiin: Degrammatikalisašuvdna
+davvisámegielas
+Lene Antonsen ja Laura Janda
+UiT Norgga árktalaš universitehta
+Earutkeahtes oamasteapmi, nugo boahtá ovdan davvisámi aviisateavsttain
+Letne guorahallan man láhkai substantiivvat oktan oamastangehčosiin (SOG) geavahuvvojit
+davvisámi aviisateavsttain.
+SOG leat unnit geavahusas aviisasteavsttain go čáppagirjjálašvuođas, ja muhtun muddui eará
+substantiivvaiguin go čáppagirjjálašvuođas (čáppagirjjálašvuođa geavaheami leaba
+gieđahallan Antonsen & Janda 2015).
+Letne erenoamážit geahččan substantiivvaid maidda
+aviisateavsttain dávjjimusat lasihuvvo oamastangeažus (omd.
+bargu: bargguinis), ja maiddái
+geahččan man dávjá dát substantiivvat leat mielde gihpuin main lea refleksiivapronomen
+genetiivvas (iežas bargguin).
+Fágagirjjálašvuođas lea dábálaš juohkit oamasteami guovtti jovkui:
+Earutkeahtes oamasteapmi (eŋg.
+inalienable possession)
+Earuhahtti oamasteapmi (eŋg.
+alienable possession), mii lea buot eará go earutkeahtes
+oamasteapmi.
+Vaikko leat erohusat kultuvrras nubbái das mo oamit juohkásit dán guovtti jovkui, de
+earutkeahtes oamasteapmi namuhuvvo dávjjimusat fuolkevuođa ja rumašosiid oktavuođas.
+Letne guorahallan makkár juohkáseapmi lea dán guovtti joavkku gaskkas davvisámegielas.
+Materiála čájeha ahte earutkeahtes oamasteapmi boahtá vel čielgaseappot ovdan
+aviisateavsttaid SOG-geavahusas go čáppagirjjálašvuođas.
+Go gehčče dan 100 substantiivva
+maidda aviisateavsttain dávjjimusat lasihuvvo oamastangeažus, de njealjádas substantiivvain
+muitalit FUOLKEVUOĐAS, muhto vel stuorit oassi substantiivvain leat olbmuid BUKTAGAT.
+Substantiiva 'girji' sáhttá leat girji maid olmmoš lohká (mii addá earuhahtti oamasteami)
+dahje girji maid olmmoš lea čállán, ja dalle lea BUVTTA, mii addá earutkeahtes oamasteami.
+Dáid substantiivvaid gaskkas leat maiddái lingvisttalaš buktagat mat leat čadnon ođđaáigásaš
+servodatdoaimmaide, ja mat čáppagirjjálašvuođas leat unnán geavahuvvon SOG:in, nugo
+'preassadieđáhus' ja 'sáhkavuorru'.
+Dát čájeha ahte aviisateavsttaid SOG geavahus lea
+produktiiva.
+BUVTTA-joavku ii leat mielde Dixon (2009) earutkeahtes oamasteami
+klassifiseremis.
+Letne maiddái guorahallan SOG grammatihkalaš hámiid.
+Juohke semantihkalaš joavkkus lea
+sierra grammatihkalaš profiila, ja muhtun substantiivvaiguin SOG geavahuvvo dušše
+idiomáhtalaččat.
+Referánssat:
+Antonsen, Lene and Laura Janda 2015: Oamastanráhkadusat davvisámi
+girjjálašvuođas.
+[English summary: Possessive constructions in North Saami prose.]
+Vuokko
+Hirvonen, Johanna Johansen Ijäs Marjatta Jomppanen and Kaarina Vuolab-Lohi (ed.
+Symposia ávvučála - Nostalgiija, naga ja eará gielalaš ja kultuvrralaš fenomenat.
+Dixon, Robert M. W. 2009: Basic Linguistic Theory, Volume 2: Grammatical topics.
+Oxford:
+OUP Oxford.
+Lene Antonsen ja Trond Trosterud
+Dihtorjorgaleami rolla sámi servodagas
+Dihtorjorgaleami lea vejolaš geavahit ipmárdusa várás ("maid teavsttas lohká?")
+teakstabuvttadeami várás ("sáhttágo dihtor buvttadit munnje teavstta, maid sáhtán
+almmuhit?").
+Sámi oktavuođas lea máŋgii dárbu oažžut jorgalanveahki ipmardusa várás: Dárogielagat ja
+suomagielagat eai ipmir sámegiela teavstta, ja dárbbašit dan dihte jorgalusa dárogillii dahje
+suomagillii.
+Davvisámegielat lohkki dárbbaša veahki lohkat lullisámegiela teavstta, dahje
+nubbi ladje.
+Dáinna lágiin dihtorjorgaleapmi dahká vejolažžan čállit sámegillii, go čálli ii
+dárbbaš váldit vuhtii lohkkiid vejolaš váilevaš giellamáhtu.
+Jorgaleapmi buvttadeami várás gáibida alla kvalitehta: Jos buvttadusas ferte divvut omd.
+juohke goalmmát sáni vai boađus lea dohkálaš, de manná johtilabbot ieš jorgalit
+manuálalaččat dihtora haga.
+Jos sihke gáldo- ja ulbmilgiella leat sámegielat, de syntávssalaš
+erohus gielaid gaskkas ii leat nu stuoris, go fas jorgaleapmi sámegiela ja eanetlogugiela gaskka
+lea stuorát hástalus.
+Giellatekno lea intesiivalaččat bargan dihtorjorgalemiin 2014 rájes, davvisámegielas eará
+sámegielaide, muhto maiddái davvisámegielas dárogillii.
+Dán prográmma lea dál laktojuvvon
+sihke Sámi allaskuvlla ja Guovdageainnu suohkana ruovttusiidduide veahkkin daidda geat eai
+ipmir sámegiela teavstta.
+Prográmma sátnelisttus leat 39.000 sátnepára, ja dasa lassin 41.000
+nammapára.
+Measta 1400 njuolggadusa válljejit rivttes jorgalusa, dalle go leat eanet
+vejolašvuođat, omd.
+'gođđit' sáhttá jorgaluvvot sihke 'å strikke' og 'å veve'.
+Eará njuolggadusat
+heivehit sátneortnega dárogiela syntáksii, ja válljejit juogo indefinihtta dahje definihtta hámi,
+ja lasihit sániid nugo artihkkala, preposišuvnna ja pronomena, vai boađus sulastahttá
+dárogiela, omd.
+'Šiljus lea biila.'
+jorgaluvvo 'På gårdsplassen er det en bil.'
+Moai áigo muitalit davvisámi-dáru prográmma evaluerema bohtosiid.
+* jorgalusa gielalaš feailaanalysa (man ollu ferte divvut dihtorprográmma jorgalusa vai lea
+dohkálaš dárogiella?
+Mat leat dábáleamos meattáhusat?
+Mat leat váddáseamos gielalaš áššit
+jorgalanprográmmii?)
+* informánttaid ipmárdusa (man bures lohkki ipmirda dihtorjorgaluvvon teavstta?)
+* mo gielalaš meattáhusat váikkuhit informánttaid ipmárdussii
+(Evalueren galgá dahkkot golggotmánus 2018.)
+Dárogiela buvttadusas leat olu hástalusat, sihke sátneortnega, indefinihtta/definihtta
+válljema, ja sátneválljema dáfus.
+Váikko lea álki gávdnat feaillaid dárogiela cealkagis, de ii leat
+nu čielggas makkár feaillat eanemusat hehttejit lohkki ipmárdusa.
+Ovdanbuktima ulbmil lea
+iskat vástidit dasa.
+Outi Guttorm
+Sámi allaskuvla ja Oulu universitehta
+Dat-pronomena adnominála geavaheapmi Suoma ja Norgga beale sámegielas
+Juo boares giellaoahpain namuhuvvo, ahte davvisámegiela muhtin pronomenat geavahuvvojit
+skandinávalaš gielaid artihkkaliid láhkai, omd.
+dat olmmoš, dat buorre báimman (gč.
+Friis
+Dakkár geavaheapmi lea dábálaš maiddái dálá gielas (Guttorm 2015).
+Muhto leago dat-pronomena adnominála geavaheapmi seammalágan sihke Norgga ja Suoma
+beale sámegielas?
+Geavahuvvogo dat seammá olu ja seamma láhkai goappáge riikkas?
+Sáhtášii
+jurddašit ovdamearkka dihte ahte dat-pronomena artihkallágan geavaheapmi lea dábálut
+Norgga bealde dárogiela váikkuhusa geažil.
+Nuppe dáfus maiddái suomagielas geavahuvvo
+pronomen se, mii vástida sámegiela dat-pronomena, definihtta artihkkala láhkai (omd.
+Laury
+Fáddá gullá mu doavttirgrádaprošektii, mas guorahalan definihttavuođa, artihkkaliid ja
+demonstratiivapronomeniid davvisámegielas.
+Materiála dán oassedutkamuššii lean čohkken
+nuoraid rádioprográmmain Sohkaršohkka (Yle Sápmi) ja Dáppe ruovttus (NRK Sápmi).
+Girjjálašvuohta:
+Friis, Jens Anders 1856: Lappisk grammatik.
+Christiania: J.M.
+Cappelens forlag.
+Guttorm, Outi 2015: Davvisámegiela adnominála dat - demonstratiivadeterminánttas maiddái
+definihtta artihkalin?
+- Sámi dieđalaš áigečála 2/2015: 7-31.
+Juvonen, Päivi 2000: Grammaticalizing the definite article.
+A study of definite adnominal
+determiners in a genre of spoken finnish.
+Stockholm: Stockholm University.
+Department of linguistics.
+Laury, Ritva 1997: Demonstratives in interaction.
+The emergence of a definite article in
+Finnish.
+Amsterdam: John Benjamins.
+Nielsen, Konrad 1979 (1926-1929): Lærebok i lappisk (samisk).
+Kaisa Rautio Helander
+Mii lea ortográfalaš loatnanamma?
+Dán sáhkavuoru fáddán leat dakkár sámi báikenamat, maidda eai leat njálmmálaš gielas
+buohtalasnamat mange eará gillii ja mat leat váldojuvvon maiddái čálalaš, virggálaš atnui
+nugo omd.
+namma Sirma.
+Jus dákkár báikenamat adnojuvvojit deivvolaččat maiddái earágielat
+oktavuođain, de nammafágalaš girjjálašvuođas dat gohčoduvvojit nammasitáhtan dahje
+sitáhtanamman.
+Jus ja go sámi báikenamaid čállinvuohki lea áiggi mielde rievdan čállingiela ovdáneami
+boađusin, de leat olu ovdamearkkat das, ahte sámi namain sáhttet leat guokte čállinvuogi
+virggálaš anus, daningo boares čállinvuohki bisuhuvvo váldogiela nammaanus.
+Guorahalan sáhkavuorustan kontáktaonomastihka metodihka vuođul dákkár nammabáraid.
+Dutkangirjjálašvuođas ii leat sajáiduvvan tearbma dánlágan loatnanamaide, main boares
+čállinvuohki doalahuvvo dálá čállinvuogi lassin, ja danin ságastalan ja evttohan tearpma
+ortográfalaš loatnanamma.
+Annukka Hirvasvuopio-Laiti
+"Ođđa luohti" jagi 1968 rájes - Mii rievddai ja makkár váikkuhusat das ledje
+sámemusihkkii
+Vuosttas sámegielat populára- dahjege modearna musihkka LP almmustuvai jagis 1968.
+Áillohačča "Joikuja"-skearrus ledje vuosttas geardde ovttastahttojuvvon árbevirolaš luđiid ja
+čuojanasaid.
+Áillohaš ieš gohčui dan ođđa vuogi dahkat sámemusihka namahusain "ođđa
+luohti".
+"Joikuja"-skearru álggahii sámemusihkas áibbas ođđa áigodaga ja lei vuođđun olles
+sámemusihka rievdamii - ii dušše Suomas baicce olles Sámis.
+Nákkosgirjebarggustan dutkkan Jår'galæd'dji-lágádusa almmustahttin LP-skearruid lávlagiid
+teavsttaid.
+Dutkamušastan geavahan maŋŋekolonisttalaš teoriija ja eamiálbmotmetodologiija.
+Analyseren maiddái musihkkabihtáid musikálalaš beali iežan etnomusikologa skuvlejumi
+vuođul
+Sáhkavuorus guorahalan man láhkai ja mainna lágiin árbevirolaš luohti rievddai Áillohačča
+álggahan vuogi mielde ja makkár váikkuhusat dainna leat leamašan modearna
+sámemusihkkii.
+Ovdamearkan geavahan iežan dutkamuša dutkanmateriála.
+Johanna Johansen Ijäs
+Vuollel golmmajahkásaš máná direktiivvat
+Direktiivvat leat olggosbuktimat maid ulbmil lea váikkuhit nuppi olbmo daguide ja
+doaimmaide.
+Direktiivvat sáhttet leat ovdamearkka dihte dakkár cealkagat go Boađe fal!, Doai
+váldibeahtti dán!, Ehpetgo bora eambbo?
+ja Ale vuos vuolgge!.
+Direktiivvaiguin olmmoš gohčču,
+sihtá, bivdá, jearrá, evttoha ja rávve nuppi olbmo dahkat juoidá, dahje gieldá su dahkamis
+juoidá; daid ulbmil lea oččodit nuppi olbmo (dahje nuppiid olbmuid) dahkat dahje leat
+dagakeahttá juoidá.
+Direktiiva leat funktionála kategoriija mii sisttisdoallá máŋggalágan
+cealkkatiippaid, muhto maiddái oanehis dajaldagaid ja ovttaskas sániid main ii leat iežaset
+syntáksa.
+Direktiivvat leat mihtilmas oassi mánáid ja rávisolbmuid
+juohkebeaivválaš gulahallamis, ja imperatiivvat ja eará čielga direktiivvat ihtet dan dihte árrat
+Sámegiela direktiivvaid ovdanbuktimis adnojuvvojit earenoamážit morfologalaš ja
+morfofonologalaš elemeanttat ja kategoriijat, nugo modusdovddaldagat, muhto leksikála
+elemeanttat nugo modála vearbbat, leat maid mihtilmasat.
+Ollu iešguđetlágan cealkkatiippain,
+ja maiddái eará cealkkaráhkadusain, sáhttá leat direktiiva doaibma.
+Nuppi olbmo daguide lea
+vejolaš váikkuhit sihke gohččun-, muitalan- ja jearaldatcealkagiiguin, ja direktiivan veadjá
+maid leat cealkkaráhkadus mas verbálan lea infinitiivahápmi almmá finihtta vearbahámi haga.
+Direktiivvat sáhttet leat sihke mieđihan- ja biehttalancealkagat, muhto daid sáhttá
+ovdanbuktit maiddái verbála haga.
+Direktiivvaid lea vejolaš ovdanbuktit sihke njuolga ja
+eahpenjuolga, ja daid sáhttá modifiseret earret eará partihkkaliiguin ja suorgásiiguin.
+man njuolga direktiivvaid ovdanbuktá, sáhttet váikkuhit máŋggalágan gielalaš (ja giela
+olgguldas) fáktorat, nugo verbála modus, vearbaleksema semantihkalaš sisdoallu ja dat
+adnojuvvogo direktiivvas modála veahkkevearba.
+Sáhkavuorus guorahalan direktiivvaid oččodeami vuollel golmmajahkásaš máná gielas.
+Guorahallan vuođđuduvvá materiálii mii lea čoggojuvvon ovtta máná ja su áhči ságastallamiin
+dan rájes go mánná lei jagi ja gávcci mánu boaris.
+Čielggadan (1) makkár elemeanttaiguin
+mánná ovdanbuktá direktiivvaid, (2) mot direktiivvaid oččodeapmi ovdána
+guorahallanáigodagas ja (3) makkár ovttalágánvuođat ja erohusat máná ja rávisolbmo
+direktiivvain leat.
+Girjjálašvuohta
+Aikhenvald, Alexandra Y.
+2012 [2010]: Imperatives and Commands.
+Oxford Studies in
+Typology and Linguistic Theory.
+Oxford: Oxford University Press.
+Hakulinen, Auli & Vilkuna, Maria & Korhonen, Riitta & Koivisto, Vesa & Heinonen, Tarja Riitta
+& Alho, Irja 2004: Iso suomen kielioppi.
+Suomalaisen Kirjallisuuden Seuran Toimituksia 950.
+Helsinki: Suomalaisen Kirjallisuuden Seura.
+<http://scripta.kotus.fi/visk/etusivu.php>
+Lauranto, Yrjö 2014.
+Imperatiivi, käsky, direktiivi.
+Arkikeskustelun vaihtokauppakielioppia.
+Suomi 205.
+Searle, John R. & Vanderveken, Daniel 1989 [1985]: Foundations of Illocutionary Logic.
+Cambridge & New York & New Rochelle & Melbourne & Sydney: Cambridge University
+Press.
+Marjatta Jomppanen
+Oulu universitehta
+Guovdu fatnasa vai gasku fatnasa?
+Guovdu ja gasku leat sihke adposišuvnnat ja advearbbat, mat geavahuvvojit oassin
+seammasullasaš mearkkašumis.
+Dán ovdasága ulbmilin lea gieđahallat guovdu ja gasku
+erohusaid ja seammasullasašvuođaid autenttalaš materiála vuođul.
+Váldodutkanmateriála
+čoggojit SIKORis (Sámi Internationála KORpus, mii lea sámegielat teakstačoakkáldat maid
+UiT Norgga árktalaš universitehta ja Norgga Sámediggi leat čohkken) ja Norgga nationála
+girjeráju sámegiela girjjiin, mat gávdnojit digihámis.
+Guktot advearbbat/adposišuvnnat guovdu ja gasku almmuhit báikki, gos ja gosa.
+Dasa lassin
+guovdu geavahuvvo mearkkašumis 'dáfus, bealis', Luossabivdu lei headju buohkaid guovdu;
+mearkkašumis 'boahtit ovddal', Son bođii guovžža guovdu ja mearkkašumis 'aiddo rivttes
+áiggi', Mun bohten aiddo mállása guovdu.
+Gasku almmuha báikki lassin áiggi, Áddjá bođii gasku
+juovllaid.
+Gáldut
+Nickel, Klaus Peter & Sammallahti, Pekka 2011: Nordsamisk grammatikk.
+Karasjok: Davvi
+Girji AS.
+Nielsen, Konrad 1979a [1926-29]: Lærebok i lappisk (samisk).
+Utarbeitet på grunnlag av
+dialektene i Polmak, Karasjok og Kautokeino.
+Grammatikk, tekster og glossar.
+Grammatikk.
+Lydlære, formlære, orddannelseslære og syntaks samt tillegg.
+Bind I.
+Universitetsforlaget, Oslo.
+Nielsen, Konrad 1979b [1932-1962]: Lappisk (samisk) ordbok.
+Bind II.
+Universitetsforlaget,
+Markus Juutinen
+Kodamolsun nuortalaš- ja mearrasámegiela gaskkal
+Dán ovdaságas gieđahalan Njeavdán sápmelaččaid kodamolsuma teavsttain, maid Eliel
+Lagercrantz lea čoaggán.
+Guorahalan materiála Peter Auer (1998) golmmadását
+kodamolsunmálle vuođul.
+Vuosttas muttus ovttagielat gulahallamii váldojuvvojit ovttaskas
+sánit nuppi gielas.
+Nuppi muttus lea máŋggalágan gielaid ráhkadusaid ovttastuvvan cealkagiid
+siste ja goalmmát muttus gielaid giellaoahpat leat ovttastuvvan ja variašuvdna lea jávkan.
+Lulli-Várjjagis Njeavdán siidda nuortalaččat ledje nuortalašgiella-davvisámegiella
+guovttegielagat maŋimustá 1700-logu rájes.
+Eliel Lagercrantz dagai gieddebargguid
+Njeavdamis geassit 1920.
+Son čohkkii ja almmustahtii teavsttaid (1961) Oskar Romanoffas ja
+Ondrei Lietoffas, geat leigga goappašagat davvisámegiella-nuortalašgiella guovttegielagat.
+Okta Oskar teaksta lei su iežas mielde mearrasámegielat ja loahpat su teavsttat ledje
+nuortalaš- ja mearrasámegiela seahkalas hápmi.
+Dárkilut guorahallama vuođul eará Oskar teavsttat leat nuortalašgielat.
+Oassi Ondrei
+teavsttain leat davvisámegillii ja eará teavsttat fas dakkár giellaregistaris, maid gohčodan
+nuortalašgiella-davvisámegiella.
+Ondrei ja Oskar davvisámegielat teavsttain leat ovttaskas
+cealkaga siskkáldas kodamolsumat nuortalašgillii.
+Kodamolsumat leat eanaš nuortalašgiela
+vearbahámit, maid sátnemáddagat leat oktasaččat nuortalaš- ja davvisámegielas.
+Oskara
+nuortalašgielat teavsttain leat cealkaga siskkáldas kodamolsumat davvisámegillii.
+Kodamolsumat leat sihke nomenat ja vearbbat.
+Nuortalašgielat teavsttain lea vehá eanet
+kodamolsun, go davvisámegielat teavsttain.
+Ondrei nuortalašgiella-davvisámegiella registtar spiehkkasa ovddibuin.
+Das lea olu eanet
+kodamolsun gielaid gaskkal.
+Gielain ii leat čielga bargojuohku, baicce registaris leat goappáge
+gielas vearba- ja nomenhámit.
+Dán ii goittotge ii sáhte Auer terminologiija vuođul atnit
+seahkálas giellan, daningo registaris lea olu giellaoahpalaš variašuvdna.
+Ovdamearkka dihte
+máŋggaidlogu nominatiivvas ja ovttaidlogu illatiivvas leat sihke nuortalašgielat ja
+davvisámegielat hámit.
+Dutkamuš lea oassi nákkosgirjjistan, man fáddán leat nuortalašgiela giellakontávttat.
+AUER, PETER 1999: From Code-switching via Language Mixing to Fused Lects: Toward a
+Dynamic Typology of Bilingual Speech.
+The International Journal of Bilingualism 3, s. 309-322.
+LAGERCRANTZ, ELIEL 1961: Lappische Volksdichtung V See- und skolte-lappische Texte des
+südlichen Varangergebiets.
+Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia 124.
+Helsinki: Suomalais-
+Ugrilainen Seura.
+Čoavddasánit: nuortalašgiella, kodamolsun
+Maja-Lisa Kappfjell ja Trond Trosterud
+Lullisámegiela guovttestávval adjektiivvaid grammatihkka
+Adjektiivvaid sojaheapmi ii leat makkárge sámegielas nu eahpesihkkar go lullisámegielas.
+Bergslanda mielde systema lea "prinsihpas dego davvisámegielas".
+Sihke sátnegirjjiin ja
+teakstakorpusiin lea stuorra variašuvdna.
+Guovttestávval adjektiivvain leat dábálaččat guokte hámi positiivvas.
+Nuppi hámis lea vokála
+loahpas (-V), ja nuppi hámis lea -s-geažus (-Vs).
+Dát guokte hámi sáhttet leat attribuhttahápmi
+dahje predikatiivahápmi, dahje sihke - ja.
+Prentejuvvon grammatihkaid mielde
+komparatiivahámit leat huksejuvvon predikatiivahámi vuođul, muhto go lea nu ollu
+variašuvdna predikatiivahámis, de maid komparerensystemas lea ollu variašuvdna.
+Buot njeallje attribuhtta-predikatiiva-kombinašuvnna leat grammatihkaid mielde (Bergslanda
+Vs), muhto goitge nu, ahte juohke adjektiiva gullá dušše ovtta jovkui.
+Sihke positiivahámiid ja erenoamážit komparerenhámiid vuođul moai čájehetne, ahte otná
+dilli ii leat nu ovttageardán.
+SIKOR-korpusis adjektiivvat eai gula dušše ovtta systemii, muhto
+komparerejit sihke -V- ja -Vs-hámi vuođul.
+Sáhkavuoru ulbmil lea iskat, leago ođđaáigásaš lullisámegiela teakstačoakkáldagas vejolaš
+gávdnat eará tendeanssaid adjektiivvaid sojaheamis go namuhuvvon grammatihkain.
+Bergsland, Knut 1982: Sydsamisk grammatikk.
+Tromsø - Oslo - Bergen: Universitetsforlaget.
+Magga, Ole Henrik ja Lajla Mattsson Magga 2012: Sørsamisk grammatikk.
+Kárášjohka: Davvi
+girji.
+Hasselbrink, Gustav 1981-1985: Südlappisches Wörterbuch = Oårj'elsaamien baaguog'ärjaa.
+Skrifter / utgivna genom Dialekt- och folkminnesarkivet i Uppsala Ser.
+C, Lapskt språk och
+lapsk kultur; 4.
+Uppsala: Lundequistska bokhandeln, 1981-1985.
+SIKOR.
+UiT Norgga árktalaš universitehta ja Norgga Sámedikki sámi teakstačoakkáldat,
+Veršuvdna 08.12.2016, URL: http://gtweb.uit.no/korp/
+Olle Kejonen
+Uppsala Universitehta
+Muhtin syntávssalaš suopmanerohusat čohkkirassámegielas
+Dán logaldallamis ovdanbuvttán muhtin syntávssalaš erohusaid ovtta davvisámi suopmana
+siste.
+Logaldallama vuođđun leat preliminára bohtosat mu doktorándabarggus, man ulbmil
+lea čállit deskriptiiva grammatihka davvisámegielas.
+Barggu gielalaš vuođđun lea
+čohkkirassuopman, mii gullo duortnussámi suopmanjovkui.
+Čohkkirassámegiela sáhttá
+viidáseappot juohkit guovtti suorgái ele suopmanii: Norggabeal suopman ja Ruoŧabeal
+suopman.
+Vaikko dát guokte suopmana leat obba seammalágánat ja historjjálaččat gullojit
+oktii, de gávdnojit liikká erohusat daid gaskkas sihke fonologiija, morfologiija, sátneráju,
+sátneráhkadeami ja syntávssa dáfus.
+Muhtimat dain suopmanerohusain, muhto eai fal visot,
+vulget das ahte Norggabeal suopman maŋemus jahkečuđiid lea báinnáhallan dárogillii,
+seammás go Ruoŧabeal suopman lea báinnáhallan suomagillii (ele meängillii), mii 1900-logu
+gaskamutto rádjái lei váldegiella davvisámi guovllus Ruoŧa bealde.
+1900-logu gaskamutto
+rájes lea ruoŧagiella nai báidnigoahtán Ruoŧabeal suopmana.
+Sámi suopmandutkamis lea historjjálaččat bidjan olu deattu fonologalaš ja morfologalaš
+fenomenaide, muhto eai leat seamma olu deattuhan syntávssalaš erohusaid varietehtaid
+Danin lean válljen dán logaldallamis govvidit muhtin (morfo-) syntávssalaš erohusaid
+maid lean huomihan go lean guorahallagoahtán čohkkirassámegiela suopmaniid.
+Ovdamearkka dihte gektet Norgga bealde vearbba atnit predikatiiva oamasteamis (omd.
+anán
+guokte bártni) go Ruoŧa bealde gektet lokatiivakonstrukšuvnna (omd.
+mus leat guokte oappá).
+Norgga bealde sáhttá bidjat polára gažaldagaid gahčanpartihkkala haga (omd.
+galggat=Ø don
+goarrut?)
+muhto Ruoŧa bealde ferte geaktit gahčanpartihkkala (omd.
+meidnet=go goarrut?).
+Positiiva áigumušcealkagiin sáhttá Norgga bealde geaktit supiidnahámi (omd.
+dat manai
+Narviikii beatnaga vieččažit) muhto Ruoŧa bealde fas dakkár hámit orrot láhppon, ja daid
+sadjái geaktá infinitiivva (omd.
+dat manai beatnaga viežžat).
+Dáinna logaldallamiin háliidan vuosehit man dehálaš lea váldit vuhtii syntávssalaš
+variašuvnna ja giellakontávttaid váikkuhusaid giellagovvideamis.
+Eino Koponen
+Nuortalaččaid "Pieʹnne maainâs" ja dan vástagat eará Ruošša sápmelaččain
+Vuosttaš prentejuvvon veršuvdna "Beatnaga máidnasis" gávdno 12 máidnasa čoakkáldagas,
+man almmustahtii Báhčaveaji searvegotti báhppa Konstantin Ščekoldin jagi 1890.
+Čoakkáldaga ovdasánis čálli muitala, ahte son lea čállán máidnasiid bajás Báhčaveaji
+nuortalaččain dulkka vehkiin, guhte jorgalii daid ruoššagillii.
+Ščekoldin dadjá, ahte son lea
+gullan eanetnai máidnasiid, muhto lea guođđán daid muitui merkekeahttá, go dat ledje ruošša
+máidnasat.
+Máidnasa juotna manná oanehaččat muitaluvvon dán láhkai: Ledje áhkku (ääkkaž) ja áddjá
+(källsaž).
+Áddjá leai albma olmmoš, muhto áhkáš leai belohahkii beana.
+Áddjá jámii ja fargga
+áhkui riegádii bárdni, guhte leai seammalágán go eadnis.
+Bárdni dáhttu eatni viežžat sutnje
+eamida golmma nieidda goađis, ja áhkku bargá gohččuma mielde.
+Áhkku máhccá soagŋus
+boarrásamos nieiddain.
+Son málestišgoahtá ja gieldá manjis geahččamis.
+Mannji ii jeagat
+muhto geahččá ja oaidná áhku vuoššamin biepmu náhkkeseahkas.
+Áhkku suhttá ja
+nuppástuhttá manji geađgin.
+Seamma láhkai geavvá gaskkamus nieiddain.
+Nuoramus nieida
+jeagada ja nu sus šaddá beanabártni eamit.
+Sudnuide riegáda bárdni, guhte lea nugo su áhčči.
+Beanabárdni váruha eamidis diktimis máná gožžat duolji ala. Oktii goittotge geavvá nu.
+Dalle
+beanabárdni vuolgá eret ruovttus ja váldá bártnis fárrui.
+T. I. Itkonen almmustahtii jagi 1930 seammá - dahje seammanammasaš - máidnasis guokte
+variántta, mat leaba gaskaneaskka hui sullasaččat muhto earráneaba máŋgga dáfus
+Ščekoldina máidnasis.
+Guhkit dain lea bajás čállojuvvon Njuohttejávrris (muitaleaddjin
+Marinja Gerasimoff) ja oanehabbo lea Suonjilis (muitaleaddjin Anastasia Moshnikoff).
+veršuvnnas áhkáš ja vuorrasaš leaba albma olbmot, muhto sudno bárdni lea belohahkii beana.
+Ohpit vuolggaha beanabárdni eatnis eamida viežžat.
+Eadni buktá vuosttažettiin boarrásamos
+nieidda, muhto beanabárdni goddá su, go moarsi ii mieđit "beatnaga stoahkamiidda" ihkku
+áittis.
+Seammaláhkai geavvá gaskkamus nieiddain.
+Muhto nuoramus nieida láhtte
+beanabártniin nugo olbmuin ja sus šaddá beanabártni eamit.
+Mannji muitala vuotnámii, ahte
+ihkku beanabárdni nuollá náhkis (dorkkas) ja nuppástuvvá fávrros almmájin.
+De mannji ja
+vuoni boaldiba beanabártni náhki go son oađđá.
+Beanabárdni vuolgá eret, muhto muitala
+eamidasas, mo su sáhttá gávdnat.
+Guhkes áiggi maŋŋá ja stuoris váivviin eamit gávdná isidis,
+geas lea dál Áhcaga nieida ođđa eamidin.
+Ovddit eamit oažžu isidis ruovttoluotta ja Áhcaga
+nieida nuppástuvvá "jeaggeázan" (jeakkis orru njuikkodeaddji divrin).
+Mikko Korhonen báddii 1970-logus Čeavetjávrris velá guokte veršuvnna "Beatnaga
+máidnasis".
+Ovtta lea muitalan Åjjaž Fofonoff, ja dat lea almmustahtton nuortalašgiela
+čájánasaid čoakkáldagas "Sääʹmǩiõll, äʹrbbǩiõll" (2010).
+Nuppis leaba muitaleaddjin Fedosia
+Semenoff ja Vassi Semenoja, ja dat lea almmustahtton Kielipankkis Matti Miestamo jođihan
+nuortalašgiela dokumenterenprošeavtta oassin.
+Åjjaž Fofonoffa veršuvdna sulastahttá juona
+bealis Njuohttejávrri ja Suonjila veršuvnna, muhto nuppis lea loahppa áibbas earálágán.
+Velá
+iežálágán loahppa lea "Beatnaga máidnasa" veršuvnnas, mii lea báddejuvvon Ruošša bealde
+Tulomas ja vurkejuvvon Gárjila dieđaguovddáža arkiivii Petrozavodskis.
+Earret nuortalaččain "Beatnaga máinnas" lea báddejuvvon ja bajás čállojuvvon gieldda- ja
+darjjesápmelaččain, muhto dain veršuvnnain lea loahppa, mii spiehkkasa buot
+nuortalašveršuvnnain.
+Iehčan ovdaságas mun guorahalan sivaid máidnasa varieremii ja
+ozadan iešguđetlágán veršuvnnaid gárggiidanbálgáid.
+Miika Lehtinen
+Nuortalašgiela vearbasuorgásat -jed ja -õõvvâd
+Nuortalašgiela vearbasuorgásat -jed ja -õõvvâd gohčoduvvojit dávjá passiivasuorggisin.
+vástidit davvisámegiela suorgásiid -ot ja -uvvat (ovdamearkka dihte sániin gullot ja
+bálkestuvvat).
+Gieđahalan dáid suorgásiid sihke morfologalaš ja semánttalaš
+geahččanguovllus: Makkár vuođđosániide dat sáhttet laktásit ja makkár mearkašumit dain
+leat?
+Seammás suokkardalan suorggádustiippaid produktivitehta.
+Veardidan maid daid
+davvisámegiela vástideaddji vearbbaide.
+Sáhkavuorru vuođđuduvvá mu pro gradu -bargui, mii gárvvásmuvai geassit 2018.
+Dutkamuš
+juohkásii guovtti oassái: sátnegirjeoassái ja hállojuvvon giela oassái.
+Daid várás mus ledje
+guokte dutkanmateriála.
+Vuosttas oasis ohcen sátnegirjjis (T. I. Itkonen: Koltan- ja kuolanlapin
+sanakirja) buot jed- dahje õõvvâd-suorgásiiguin ráhkaduvvon vearbbaid ja juhken daid
+luohkáide mearkašumi mielde.
+Dehálamos mearkašupmejoavkkut leat golbma.
+Intentionála
+passiiva mearkaša, ahte vearbba doaimma duohken lea diđolaš orut, váikko dat ii dábálaččat
+almmuhuvvoge cealkaga dásis.
+Automatiiva passiivvas fas doaibma šaddá iešalddes.
+Translatiivvas vearbba subjeakta šaddá dan láganin maid vearbba vuođđosátni almmuha.
+Guovtti vuosttamusas vuođđosátnin lea vearba ja maŋimusas nomen.
+Nuppi oasis mus lei materiálan Helssega universitehtas čoggojuvvon Nuortalašgiela
+dokumenašuvdnakorpus.
+Dat sisttisdoallá hállojuvvon giela ja dan annotašuvnna.
+materiálaš mun maid ohcen buot jed- ja õõvvâd-vearbbaid ja gehččen, mo dat heivejit ovdal
+namuhuvvon joavkkuide.
+Dutkamuša boađusin lea, ahte jed-vearbbaid dábáleamos mearkašupmi lea automatiiva ja dat
+leat geavatlaččat álo deverbálat.
+Dakkár intentionála pasiivavearbbat go davvisámegiela
+lohkkot gávdnojedje unnán.
+Õõvvâd-vearbbat fas leat sihke deverbálat ja denominálat, ja daid
+váldomearkašumit leat automatiiva ja translatiiva.
+Mánggat earátge mearkašupmejoavkkut
+goit gávnojit guktuin suorgásiin.
+Suorgása -õõvvâd ovddabealde lea dávjá muhtun konsonánta,
+ovdamearkka dihte -lõõvvâd, -stõõvvâd dahje -šõõvvâd; oassái dáin konsonanttain gávdnui
+čilgehus, muhto oasi motivašuvdna dahje mearkkašupmi bázii eahpečielggasin.
+Guktuid suorgásiiguin sáhttá ráhkadit ođđa vearbbaid muhtun muddui, muhto dát
+produktivitehta ii oro leamen stuoris.
+Moadde dakkár ovdamearkka goit gávdnojit, mat leat
+jáhku mielde ráhkaduvvon produktiivvalaččat, justa dan hállanbottu várás.
+Hanna Mattila
+Luondu ja olmmoš Áillohačča divttain
+Dála Sámi dáiddáriid dáiddalaš olggosbuktimis leat ekologalaš temát, "ruoná" árvomáilbmi ja
+ekopolitihkka eanet ja eanet oidnosis.
+Luonddu nuoskkideapmi ja earenomážit
+ruvkefitnodagaid doaimmat árktalaš guovllus leat dagahan dan, ahte dála Sámi dáiddárat ja
+girječállit leat eanet ja eanet diđolaččat ekologalaš problemain.
+(Eko) politihkalaš ja
+servodatlaš oassálastin leage šaddan oassin dáiddalaš olggosbuktimis.
+Seammás go dáiddárat
+bealuštit Sámiid vuoigatvuođaid, sii figget váikkuhit maid ekologalaš áššiide.
+Diet
+jurddašanvuohki ja dáidaga giella, mii deattuha analogiija luonddu ja eamiálbmogiid kultuvrra
+buresbirgejumi gaskka lei mihtilmas jo Áillohačča (1943-2001) lyrihkkii.
+Dán sáhkavuorus
+suokkardange, mo ekologalaš gažaldagat tematiserejuvvojit Áillohačča divttain fáttáin, mat
+guorahallet luonddu ja olmmošvuođa gaskavuođaid.
+Čuolbma lea áigeguovdil danne go
+luonddugovat ja -veardádusat, mat leat mihtilmasat Áillohažžii, geardduhuvvojit maid dála
+sámi girjjálašvuođas ja eará dáiddalaš olggosbuktimis.
+Sáhkavuorus ovdanbuvttán iežan doavttirgrádaprošeavtta, mii gieđahallá luonddu ja olbmo
+gaskavuođaid Áillohačča divttain postkolonialisttalaš-ekokritihkalaš perspektiivvas.
+Teorehtalaččat lahkanan fáttá kritihkalaš dulkonrámmas, mii ovttastahttá postkolonialisttalaš
+teoriija, ekokritihka ja eamiálbmogiid dutkama.
+Sáhkavuorus čájehan diktaovdamearkkaid
+bokte ekologalaš ja kolonialismakritihkalaš temáid oktiigullevašvuođa sierra beliid.
+Jukka Mettovaara
+Oulu ollâopâttâh
+Anarâškielâ suorgiittemoopâ máhđulâšvuođâin, ovdâmerkkân syergis - (V) dâh
+Anarâškielâ hämioopâ, aainâskin suorgiittem iä lah tuáistáážân meendu ennuv kieđâvuššâm
+tieđâlii kirjálâšvuođâst.
+Suorgitmist lii kuittâg tehálâš rooli veikkâbâ uđâssaanijd rähtidijn.
+Nuuvtbâ tast-uv kolgâččij finniđ eenâb systemaatlii tutkâmuštiäđu om.
+ollâopâttuv kuursâi já
+kielâtipšom- já normimorgaanij várás já manebâ ij meiddei táválii kielâkevttei.
+Suorgiittem lii ohtâ vyehi rähtiđ kielân uđđâ saanijd kuálustem já lovnim lasseen.
+Tego eres-
+uv uraallijn kielâin, sämikielâst-uv láá riges suorgiittemmáhđulâšvuođah.
+Eromâš pyereest
+taat uáinoo veerbâi puotâ, mut noominsuárgáseh-uv láá ennuv.
+Mun kieđâvušâm täst oovtâ
+suárgás, - (V) dâh, moin ráhtojeh enâmustáá deverbaallijd já denominaallijd substantiivijd.
+Mun siskelditám ton olán meiddei tagarijd variantijd moi ovdiibeln maadâsääni vookaal
+muttoo, tego -odâh já -ádâh.
+Diakroonlávt puoh taah suárgáseh iä puáđi siämmáá
+algâvuolgâst, mut muu fokusist lii-uv eenâb tááláá kielâ.
+Tutkâmuš vuáđđun lii amnâstâh,
+maid mun lam nuurrâm Erkki Itkos Inarilappisches Wörterbuch -sänikirjeest, Giellatekno
+Nettidigisäänih-sänikirjeest, Giellatekno anarâškielâ analysaattor substantiivij
+käldeetiätuvuárhást já SIKOR-korpusist.
+Täin käldein mun kavnim ohtsis 109 säännid maid
+lam tuhhiittâm fáárun.
+Kielâ puoh suárgásijd puáhtá suogârdiđ produktiivlâšvuođâ tááhust, mii meerhâš tom et mon
+älkkeht toiguin puáhtá suorgiittiđ jieškote-uv maadâsaanijn uđđâ suárgusijd.
+Ovdâmerkkân
+sämikielâ tahheenoomâ syergis -ee/-oo/-eijee lii uáli produktiivlâš tondiet ko tot lahtoo
+prinsiiplávt mon peri verbâmaddui.
+Amnâstuvâst čiälgá, et - (V) dâh-syergis oro lemin uásild viehâ produktiivlâš, mut täst
+vuáttojeh iäruh suárgás jieškote-uv merhâšuumij kooskâst.
+Ovdâmerkkân šooŋâ já sijvo
+merhâšeijee suárgustijppâ ij vaarâ lah innig tááláá sämikielâst produktiivlâš (koškádâh <
+koškes, siäbládâh < sieblâ), mut suárgásáin láá liijká rahtum tááláá kielân ennuv uđâssäänih,
+main stuárráámus uási mun anam kollektiivsuárgusin, om.
+ciäkkádâh (< cekki) ʼasteikkoʼ,
+korttâdâh (< korttâ) ʼkortistoʼ já távgádâh (< tävgi) ʼjousitusʼ.
+Tággáár suárgus suomâkiel
+vaastâ siskeeld maŋgii -stO- teikâ -kkO-suárgás, já tondiet oro-uv lemin et - (V) dâh-syergis lii
+ohtâ utke jurgâliđ suomâkielâ kollektiivsaanijd anarâškielân.
+Petter Morottaja
+Anarâškielâ variaatio kieđâvuššâm Kielâtekno analysaattorist: motomeh ovdâmeerhah
+Tromsa ollâopâttuv Kielâtekno-kuávdáš lii huksim anarâškielâ morfologisii analysaattor, jieijâs
+tavekielâ-anarâškielâ maašinjurgâlemproojeekt uássin.
+Maŋeláá analysaattor lii valdum anon
+meid anarâškielâ tivvoomohjelm vuáđđun.
+Maašinjurgâleijee toimâm várás rijttáá, et ohjelm
+máttá pyevtittiđ jyehi morfologisii häämi várás oovtâ olgohäämi.
+Tivvoomohjelm vist ferttee
+tubdâđ meiddei kirjekielâst kevttum muulsâiävtulijd haamijd, já tađe várás analysaattor
+oovdedmist kirjekielâ variaatio lii maŋeláá valdum váhá pyerebeht vuotân.
+Jis sänihäämist láá
+kyehti teikkâ eenâb variaatioh, tain ohtâ lii väljejum vuosâsajasâžžân maašinjurgâleijee várás já
+loopâid analysaattor kieđâvuš kuulmâ náál: 1) kirjekielân tuhhiittum variaatioh merkkejuvveh
+tagijn Use/NG (Keevti, ij generist), mon tivvoomohjelm meid tuhhit 2) kirjekielâst hilgum mut
+liijká táváliih variaatioh merkkejuvvojeh tagijn Err/Orth (feilâ tâi ortografiafeilâ), mon
+deskriptivlâš analysaattor tobdá mut tivvoomohjelm hilgo já 3) epitáváliih teikkâ tuše
+sárnumkielâst ittee variaatioh láá kuođđum ollásávt merkkiihánnáá já analysaattor ij tuubdâ taid
+ollágin.
+Analysaattor validistmist lii kevttum anarâškielâ korpus, mast láá suullân 1,6 miljovn säännid.
+Korpus ana sistees stuorrâ uási anarâškielân čallum teevstâin.
+Taan muddoost analysaattor tobdá
+suullân 95% korpus saanijn (1), mii lii viehâ šiev puáđus.
+Korpus kevttim validistempiergâsin lii
+šiev vyehi finniđ tiäđu tast, mon vijđáht analysaattor tobdá saanijd, mut riggásub kove variaatiost
+tot ij addel siämmáá pyereest; korpus ij lah meendu styeres já ovtâskâs čälleeh láá uccáá.
+Analysaattor lii kieskâd validistum meiddei nube náál: tivvoomohjelm keččâlâddâm ääigi lâi
+máhđulâš verdidiđ, maht tivvoomohjelm já olmooštivvoo tivodeh teevstâi feeilâid.
+Taan
+keččâlâddâm ääigi čielgâi, et varijistem lii stuorrâ čielgiittâs toos, mondiet maašin motomin tivo
+eres náál ko olmooštivvoo (2).
+Tááláá kirjekielâ noormâid lii stivrim ive 2004 rääjist anarâškielâ ravvimjuávkku, mii tuáimá tääl
+Säämi kielâkäldee já tooimâi ovddist Säämi kielâlävdikode vyelni (3).
+Uási noormâin iä lah
+šoddâm vijđásub anon, mut nabdemist lii et uási miärádâsâin láá vaikuttâm toos, mon vijđáht
+varijistemsajeh tiättojeh kirjálijn käldein.
+Jieččân sahâvuárust mun puávtám oovdân kirjekielâst ain táválijd varijistemsoojijd, maht toh
+tiättojeh kirjálijn käldein, magareh miärádâsah tain láá adelum anarâškielâ ravvimjuávhust já
+maht toh láá valdum vuotân tááláá anarâškielâ morfologisii analysaattorist.
+Mun kieđâvušâm
+kulmâ varijistemalmoon, moh kyeskih vokalij kvalitetân já kvantitetân:
+táváliih vookaal reduktiotábáhtusah: partisip perfekt á > â (puállám ~ puállâm);
+kuulmâstaavvâlsij veerbâi 3. staavvâl vookaal i > â (mainâstiđ ~ mainâstâđ),
+neeljistaavvâlsij veerbâi 3. staavvâl e > â (savâsteleh ~ savâstâleh)
+siisâsuoppim: kyermiauto ~ kyermauto
+kyevtistaavvâlsij veerbâi já nominij 2. staavvâl i ~ e já u ~ o (säänih ~ säneh, čääli ~ čäle,
+áldu ~ ááldoh)
+(1) Antonsen, Lene 2018: Sámegielaid modelleren - huksen ja heiveheapmi duohta
+giellamáilbmái.
+PhD, UiT.
+UR: https://munin.uit.no/handle/10037/12884
+(2) Morottaja, Petter; Olthuis, Marja-Liisa; Trosterud, Trond; Antonsen, Lene 2018:
+Anarâškielâ tivvoomohjelm.
+Čällei kielâ- já ortografiafeeilâi kuorrâm tivvoomohjelmáin
+(almostuvá 2018 loopâst).
+(3) Säämi kielâkäldee siijđoh: http:///www.giella.org
+Eljas Niskanen
+Anarâškielâ servi
+Anarâškielâlâš media já čallum kielâ
+Veikâ anarâškielâ iäláskittem lii ovdánâm pyereest aldaiivij, lii ohtân čuolmân tot, et kielâ
+čálloo viehâ uccáá.
+Ucceeblovokielâ tááhust ličij kuittâg tehálâš, et kielâ meid čalluuččij.
+Anarâškielân lii čallum táássáš enâmustáá Anarâš-loostâst.
+Ive 2013 kiiđâ rääjist meid Yle
+Säämist láá almostum sämikielân čallum uđđâseh, táválávt kuittâg enâmustáá ohtii teikkâ
+kuohtii ohhoost pargeeresursij mield.
+Tagareh ulmuuh, kiäh mättih čäälliđ, kale láá.
+Puohah sist iä kuittâg čääli aktivlávt.
+Ulmuin láá
+maaŋgâlágán suujah toos, manen sij iä čääli.
+Čällei juávkku-uv lii uáli kirjáá, já čällei kooskâst
+láá viehâ stuorrâ täsi-iäruh.
+Motomeh čällein teikâ potentiaalijn čällein láá eenikielâg ulmuuh, kiäh iä lah tovle finnim
+škoovlâst máttááttâs jieijâs eenikielân, motomeh láá oppâm kielâ jo kielâpiervâlist
+(juávkkuperâpeivitipšoost), motomeh láá jottáám vuáđuškoovlâ-uv anarâškielâlii
+máttááttâsâst, motomehkis láá oppâm iäskán rävisolmožin ollâopâttuvâst teikâ Säämi
+máttááttâskuávdáá oovce mánupaje pištee intensivkuursâst.
+Puoh tain čällein oroh lemin uásild siämmááh háástuh riehtâčäällim iähtun, veikâ luándulávt
+jieškote-uv čällest láá meid jieijâs háástuh.
+Ovdâmerkkân Anarâš-loostân vuolgâttum teevstâin uáiná mottoomnáál tom, magareh
+čuolmah aktivlijn čällein láá čälimist.
+Puoh táválumoseh čuolmah láá ceelhâopâliih já
+morfologisiih feeilah.
+Toh oroh lemin viehâ táv��liih ovdâmerkkân ovdijn kielâpiervâlpárnáin
+já kielâ rävisolmožin oppâm ulmuin.
+Eenikielâg čälleingis láá vädisvuođah sämikielâ
+ortografiain.
+Marja-Liisa Olthuis
+Suomâkielâ interferens ceelhâopâlijn ráhtusijn sämikielâst
+Suomâkielâ ceelhâopâliih ráhtuseh viggeh sämikielâ ráhtusij sajan.
+Taat almoon vuáttoo sehe
+čaallum et sarnum kielâst.
+Taan sahâvuárust kieđâvušâm neelji saje, moigijn anarâškielâ
+máttááttâsâst láá lamaš vädisvuođah:
+1) Iäruh objektráhtusist
+a) Suomâkielâ imperatiiv mieđetteijee häämist, mast objekt sajehäämmin lii maaŋgâlovo
+nominatiiv mut sämikielâst akkusatiiv:
+Myy nämä kalat - Vyebdi taid kuolijd!
+(Puástud: Vyebdi taah kyeleh!)
+b) Suomâkielâ partitiiv passiivráhtusijn; sämikielâst passiiv ohtâvuođâst lii nominatiiv já
+verbâ maaŋgâlovvoost.
+Saamenkielisiä nimityksiä käytetään vähän.
+- Sämikielâliih nomâttâsah kiävttojeh
+uccáá.
+(Puástud: sämikielâlijd nomâttâsâid)
+2) Iäruh omâstemráhtusist: mieđetteijee já kieldee häämi
+Minulla on kaksi kalaa.
+- Must láá kyehti kyele.
+(Puástud: Must lii kyehti kyele.)
+Minulla on kaloja.
+- Must láá kyeleh.
+(Puástud: Must lii kuolijd teikâ Must láá
+kuolijd.)
+3) Iäruh eksistentiaalcelkkuu ráhtusist
+Pihalla on poroja.
+- Šiljoost láá poccuuh.
+(Puástud: Šiljoost lii poccuid.)
+Pihalla ei ole enää poroja.
+- Šiljoost iä lah innig poccuuh.
+(Puástud: Šiljoost ij lah
+innig poccuid.)
+4) Suomâkielâ sárnumkielâ epikongruens maaŋgâlovo 3. persovnist
+Ne tulee - Toh puátih (Puástud: Toh puátá.)
+Taan sahâvuárust naggiim, et kielâi koskâsijd celhâopâlijd iäruid lii tárbu kieđâvuššâđ vala
+vuáđulubbooht sämikielâ máttááttâsâst já lii meiddei tárbu rähtiđ šiev kielâopâlii
+tivvoomohjelm.
+Tivvoomohjelm kalga šoddâđ tagarin, et tot tobdá vädis soojijd já iävtut olmâ
+sujâttemhäämi čällei.
+Marja-Liisa Olthuis1 ja Pigga Keskitalo2
+Oulu universitehta1 - Sámi allaskuvla2
+Ieguđetlágán oahpaheaddjit sámi dilis
+Ovdanbuktima dárkkuhussan lea čielggadit oahpahusdili sámi konteavsttas.
+Čilgejetne
+makkár dilis oahpaheaddjit barget sámegielat birrasis dahje sámegielat oahpahusas.
+Vigge
+hábmet makkár gielalaš duogáža oahpaheaddjit, oahppit ja bearrašat leat.
+Dasto ovdanbukte
+modealla mainna oppalaččat oahpaheddjiid dievasmahttinskuvlejupmi sáhttá vástidit dáidda
+hástalusaide ja servodatlaš ja gielalaš diliide.
+Plánedettiin dievasmahttinskuvlejumi sámi dillái
+ferte váldit vuhtii earret eará gielalaš, pedagogalaš ja servodatlaš beliid.
+Čoavddasánit: sámi pedagogihkka, sámegiella, oahpahus, oahpaheaddjit,
+dievasmahttinskuvlejupmi
+Helena Omma
+Giella ja boazosámiid máhttu eatnamiid birra
+Iežan doavttirgráda dutkamušas guorahalan boazosámiid giela eatnamiid birra.
+Mu ulbmil lea
+ipmirdit boazosámiid máhttosystema eatnamiin, mii guoská guođoheapmái ja eananatnui ja
+mo dat máhttu vurkejuvvo ja ovdanbuktojuvvo gielain.
+Lean boazosámiiguin ságastallan sihke
+eanantearpmaid sisdoalu birra ja muđui eatnamiid ja daid anu birra.
+Boazobargiid giella lea
+ovdánan buolvvaid ovttasbargamis ja ságastallamis bohccuid, guođoheami ja luonddubirrasa
+Giella lea olbmo váldo gulahallanreaidu.
+Sániid ja dadjanvugiid bokte mii sáhttit
+lonohallat dieđuid, jurdagiid ja vásáhusaid.
+Go gulahallat, sániid ja dadjanvugiid bokte, de mii
+seammás govahallat daid mearkkašumi iežamet jurdagiin.
+Sániid bokte mii maiddái earuhit ja
+čuoldit albmanemiid min birrasis, go bidjat daidda nama.
+Kultuvrralaš lingvistihkka lea joatkka kognitiiva lingvistihkas ja dat váldá vuolggasaji olbmo
+kognišuvnnas go čilge mo giella organisere olbmo jurdaga ja máhtu iežas mielas, muhto čatná
+dasa kultuvrralaš perspektiiva das go oaivvilduvvo ahte olbmo doahpagat ja kategoriijat leat
+kollektiiva dásis, eai ge individuála dásis.
+Gielas lea dehálaš doaibmá kultuvrralaš
+kognišuvnna ovddideamis, das go giella dat dahká vejolažžan olbmuide ovdanbuktit iežaset
+kognišuvnna.
+Nuppe dáfus giella gis maiddái speadjalastá kultuvrralaš kognišuvnna, ja nu lea
+giela guorahallan lea guovddážis kultuvrralaš kognišuvnna ipmirdeamis.
+(Sharifian 2011)
+Dán sáhkavuorus háliidan ságastallat das mo sáhttá dulkot eanantearpmaid kultuvrralaš
+lingvistihkka čilgevugiiguin ja čatnat dan boazosámiid eanananu čilgemii mottiin
+ovdamearkkain iežan dutkamušas.
+Sharifian, Farzad 2011: Cultural conceptualisations and language: theoretical framework and
+applications vol.
+Hanna Outakoski
+Ubmi universiteahta
+Čállimin min muitalusa -studeanttat dutkame čálamáhtu
+Čakčat 2017 vuolggahedje vihtta sámegieloahppi unna dutkanprošeavtta mii lei oassi sin
+oahppoprográmmas Ubmi universitehtas.
+Dát oahppit ledje buohkat máŋggagielat nissonat
+geat ledje mearridan olahit buoret čállinmáhtu iežaset eatnigielas, sámegielas.
+Seammás sii
+ledje maiddái áŋgirat oaidnit mo sin persovnnalaš eallinmuitalusat speadjalastojuvvojedje sin
+čállimis ja čállinproseassain guovtti gielas, sámegielas ja eanetlogugielas.
+Prošeakta lei
+hábmejuvvon čálamáhtolaš dutkanprošeaktan, ja oahppit geavahedje prográmma, mainna
+sáhtii čálidettiin čuovvut ja báddet buot lihkastagaid ja deaddilemiid boallobeavddis.
+Sii
+geavahedje Inputlog-nammasaš prográmma go báddejedje iežaset čállima eatnigielas ja
+eanetlogugielas, mii lei stuorra muddui leamašan sin skuvlabálgá váldogiellan.
+Buohkat čálle
+guokte teavstta, muitaleaddji ja ákkastalli teavstta, guovtti gillii.
+Dan maŋŋá sii analyserejedje
+erenoamážit iežaset čállima teknihkalaš beliid sin guovtti gielas, dego ovdamearkka dihte
+čállinleavttu, teakstameari ja man njuovžilit sii čálle.
+Teakstabuvttadeami lassin oahppit
+vástidedje jearranskovvái mas ledje sihke persovnnalaš duogášgažaldagat ja
+čállingeavadiidda guoskevaš gažaldagat.
+Jearranskovi ulbmilin lei čielggadit ja govvidit
+oasálastiid dábálaš čállindiskurssaid ja čállindáhpáhusaid árgabeaieallimis.
+Jearranskovi
+vástádusaid vuođul oahppit čálle oktasaš, kollektiiva čállinmuitalusa man buohkat lohke ja
+dohkkehedje ovdal máhcahusa.
+Oktasaš narratiiva čanai joavkku oktii, vaikko ovttaskas čálliid
+gaskkas ledjege erohusat sihke čállinproseassa ja čállinmáhtu ektui.
+Oktasaš muitalus
+doaimmai maiddái jeđđehussan áigodagain go oahppit fáhkka duođas fuomášedje ja
+ipmirdedje makkár surolaš ja váidalahtti váikkuhusat oahpuid koloniseremis leat leamašan
+sin eatnigiela ektui ja erenoamážit sin čállinmáhtu ektui.
+Dutkamuš čájehii ahte čállindábit ja
+skuvlejupmi ledje váikkuhan erenoamážit negatiivvalaččat teknihkalaš beliide ohppiid
+eatnigiela čállimis, dego omd.
+njuovžilvuhtii ja automatiseremii.
+Juos skuvllas ii lean beassan
+báljo lohkat ja čállit eatnigillii, de dat vuhttui čielgasit eanetlogugiela ja eatnigiela čállimis, nu
+ahte eatnigiella vuoittáhalai teknihkalaččat.
+Maiddái oasálasti ahki váikkuhii oainnuide
+čállima birra.
+Guokte nuoramus čálli, geat gulaiga nieiddaid bulvii, vásihedje stuorit
+hástalusaid sihke teknihkalaš ja lingvisttalaš áššiid ektui go maid etniid bulvii gullevaš guokte
+nissona dagaiga.
+Okta nieiddaid bulvii gullevaš nuorat čálli dovddai goittotge oadjebasvuođa
+čálidettiin sámegillii, dasgo son barggai ámmáhisttis maiddái beaivválaččat sámegielat
+čállinbargguiguin.
+Dihtomielalaš ja oppalaš čállinhárjánupmi doaimmai vuostefápmun
+čállinproseassa vuostálasti mekanismmaide maid duohken lei eanetlogugiela nana
+posišuvdna servodagas.
+Metadásis olles prošeakta lei pedagogalaš prošeakta man áigge
+oahppit oahpásmuvve dieđalaš čálamáhtu metodaide seammás go sii barge
+eamiálbmotdutkanvugiiguin ja narratiivva vehkiin analyserejedje iežaset čállima ja dasa
+gullevaš čuolmmaid.
+Prošeakta lei dovdduid ektui lossat ja maiddái metodologalaččat
+hástaleaddji, muhto prošeavtta bohtosat čájehedje ahte ođđa analyserenvugiid dego
+ovdamearkka dihte narratiivva ja introspekšuvnna váldin mielde dieđalaš dutkamuššii lea
+dehálaš lávki ovddos guvlui Sámi pedagogihkas, mii vuohttá persovnnalaš muitalusaid
+dehálaš rolla Sámi dutkamušas.
+Dáin narratiivvaiguin lea maiddái nana oktavuohta gillii ja
+olles giellaservošii, mii berre leat vuođđun sámegiela dutkamis.
+Dán sáhkavuorus muitaluvvo
+eambbo prošeavtta, ja ohppiid čállinmuitalusa birra, ja mo dákkár prošeavttat sáhttet
+váikkuhit positiivvalaččat boahtteáiggi giellaválljemiidda ja eamiálbmotčálamáhtu
+ovdáneapmái dutkansuorgin.
+Siri Nystø Ráhka
+Sáme allaskåvllå
+Guovte gielajda låhkåt - julevsámemánáj giellamáhtudahka ja låhkåmtjehpudahka
+Julevsáme máná Vuonarijkan oahppi skåvlån låhkåt sihke dárogiellaj ja sámegiellaj.
+le tjehpudahka majt mánná åvddånahttá, gånnå ulmme le dåjmalasj låhkåmtjehpudagáv
+åmastit.
+Ja sæmmi láhkáj gå mánná máhttá oahppat guokta giela, máhttá aj mánná oahppat
+låhkåt daj guokta gielajda.
+Muv dutkam galggá låhkåmtestaj tjadá guoradallat mánáj låhkåmtjehpudagáv gå galggi
+fonologalasj låhkåmdáses ortografalasj låhkåmdássáj jåksåt.
+Låhkåmtesta galggi guoradallat
+gåktu mánná dekåvddij bágojt, sijá gielalasj diedulasjvuodav ja báhkoboanndudagáv
+Ulmme dutkamijn le gávnnat gåktu julevsámegiellaj le låhkåt gå mánná
+galggá nanos låhkken sjaddat.
+Vuodon muv dutkamin li kognitijvalasj teorija, ja ahte låhkåm le prosæssa gånnå lij moadda
+oase.
+Guokta bágo ma lij ájnnasa dán aktijvuodan li dekåvddim ja dádjadibme.
+Mánná viertti
+máhttet dekåvddit bágov, juogu de fonologalattjat jali ortografalattjat.
+Valla mánná viertti aj
+dádjadit sisanov.
+Dá lij prosessa gånnå giella vájkkut, ja julevsámegiela ja dárogiela gaskan lij
+gielalasj sieradusá.
+Dán dutkamin tjalmostav julevsáme fonemajt, valla ienemusát
+morfologalasj aspevtajt mij gullu såjådimijda.
+Gatjálvis le gåktu låhkåmåvddånibme le gå
+mánná galggá guokta gielajda oahppat låhkåt, ja man láhkáj julevsáme fonema ja morfema
+vájkkudi dekåvddimav ja dádjadimev.
+Gå mánná oahppá låhkåt le aj gielalasj diedulasjvuohta
+viehkkenævvo gå galggá dádjadit ja åvddånit giellamáhtudagáv sihke njálmálattjat ja
+Sámegiellaj le soajttá morfologalasj diedulasjvuohta, dádjadibme bágoj
+morfologalasj struktuvraj birra, sierraláhkáj ájnas.
+Dán åvddånbuktemav galgav dájt
+gatjálvisájt dágástallat, ja vuosedit muhtem buojkulvisájt låhkåmtestajs.
+Sierge Rasmus
+Badje-Deanu giellabirrasa nuppástuvvan sođiid maŋŋá
+Dán ovdanbuktima fáddá lea oassi mu nákkosgirjedutkamuša, mas guorahalan
+davvisámegiela Badje-Deanu suopmana rievdama 1950-logus otnábeaivái.
+Dutkamuša
+váldodeaddu lea hállangiela nuppástusain, muhto das ii sáhte leat válddekeahttá
+fuomášupmái man láhkai giellabiras lea gárggiidan dutkanáigodagas.
+Dát lea giellasosiologalaš geahčastat áigodahkii, goas modeardnašuvvan lea boahtán garra
+leavttuin davimus sápmái.
+Geainnu huksen lea nannen oktavuođa ruovtturiikii ja ođđa
+teknologiija lea rievdadan árbevirolaš ealáhusaid.
+Turisma ja čuvgehusdoaibma leat fállan
+eanebuidda beaivválaš láibbi ja vehážiid boares gielladomenaid mearkkašupmi lea
+geahppánan ja daid sadjái leat ihtán oalát ođđa giela geavaheami arenat.
+Vaikke dán geahčastaga fokusis leage Deanuleahki Ohcejogas Áŋŋelii, de ovdamearkka dihte
+sámegielat mediaid ja interneahta boahtin leat váikkuhan olles sápmái.
+Dutkanáigodagas
+Suomas lea dáhpáhuvvan nuppástus skuvlejumi lágideamis, go ođđa vuođđoskuvlaortnet
+váldui atnui.
+Dán áigái nuorat vázzet unnimustá 9 jagi vuođđoskuvllas ja dasa lassin vejolaččat
+joatkkaoahpuid bajit dásiin, go fas 1950-logu informánttat soite leamašan muhtimin
+katekehta dahje álbmotskuvlla oahpus.
+Skuvla, ovttas ásodatvásáhusaiguin, lea dagahan
+oassái sápmelaččaide gielalaš traumaid, go eatnigiela hállamis lea sáhttán ráŋggáštuvvot.
+áigái skuvla ja árrabajásgeassin fas leat dehálaš rollas giela ealáskahttimis, nu ahte ovtta
+institušuvnna mearkkašupmi lea rievdan oalát nuppeláganin.
+Dá lean namuhan fal muhtin áššiid, mat leat dáhpáhuvvan dutkanáigodagas ja jo dološ dutkit
+leat árvalan sámegielaid jávkat farga oalát.
+Ođđa áigi lea bajidan sámegielaid stáhtusa ja fállan
+ođđa reaidduid giela seailluheapmái, nu ahte gielat leat seilon, muhto dat eai leat
+seammaláganat go ovdal.
+Olles barggu stuorámus gažaldagat leat: Mo ovtta suopmana dilli lea
+rievdan ja mo birrasa rievdan váikkuha gillii?
+Čoavddasánit: giellasosiologiija, skuvla, media, gielladomenat, modeardnašuvvan
+Ilona Rauhala
+Helssega universitehta
+Adjektiivvaid geavaheapmi davvisámegielas: Jens Friisa ja ođđa ságastallanmateriála
+veardádallan
+Dán sáhkavuorus veardidan guokte hui earálágan ja eará áigásaš materiála: Jens Friisa čoaggán sámi
+giellačájáhusaid Lappiske sprogprøver: en samling af lappiske eventyr, ordsprog og gaader
+(almmuhuvvon 1856) ja ieš čoaggán ságastallanmateriála jagis 2017.
+Veardádalan adjektiivvaid
+semánttalaš ja morfologalaš geavaheami dáid materiálaid gaskkas ja geahčan, makkár earuhusat dain
+leat ja mo adjektiivvaid geavaheapmi lea rievdan.
+Jens Friisa čoaggán materiála lea hállanmateriála.
+Almmuheapmi lea 112-siidosaš ja sisttisdoallá
+máidnasiid ja muitalusaid.
+Friis lea čoaggán dan sierra suopmaniin ja lea čállán dan muitui dainna
+lágiin go son lea gullan.
+Dálá ságastallanmateriála sisttisdoallá gávcci ságastallama, main guokte olbmo ságasteaba sierra
+fáttáid birra.
+Evttohuvvon fáttát ledje duodji, girjjálašvuohta, orrunguovlu, buđaldusat, muhto
+ságasteaddjit leat leamaš friddjat váldit maid eará fáttáid.
+Ságastallamat bistet sullii 15-30 minuhta,
+oktiibuot materiála lea sullii 230 minuhta.
+Hállit leat albmát ja nissonat, stuorit oasi leat oahppan
+sámegiela vuosttaš gielan, muhto mielde leat maid L2 hállit, geat goit geavahit sámegiela beaivválaččat.
+Buot hállit leat goit guovttegielagat, sáme-suoma dahje sáme-dáža.
+Materiála lea čoggon Oulus,
+Guovdageainnus, Eanodagas ja Vuohčus.
+Hállit leat eanemusat oarjesuopmana hállit, muhto maid
+moadde nuortasuopmana hálli leat.
+álgoanaliisa vuođul orru, ahte sihke Friisa ja ságastallanmateriálas leat geavahuvvon ollu
+suorggádusaid.
+Dat lea vehá amas dainna lágiin, go árvalin, ahte Friisa materiálaš livččet dušše vehá
+suorggádusat.
+-laš lea dábáleamos suorggis goappásge materiálas, muhto earáge suorgásat leat
+geavahuvvon.
+Orru maid, ahte Friisa čoaggán materiálas adjektiivvaid attribuhtta- ja predikatiivahámit varieret
+eambbo go ságastallanmateriálas, vaikke álgoárvalusa mielde varieren livččii dábálaš maid dálá áigge
+materiálas.
+Sivva dasa sáhttá leat, ahte ságastallanmateriálas hállit leat eanemusat hárjánan geavahit
+maid normeren sámegiela, eanemusat sii leat allaskuvladási studeanttat dahje oahpaheaddjit.
+Sihke Friisa ja ságastallanmateriálas dábáleamos buorrevuhtii čájehan sátni lea buorre.
+Friisa
+materiálas dábálaš lea maid čáppis.
+Ságastallanmateriálas lea dávjá geavahuvvon maid fiinnis, muhto
+Friisa materiálas dat lea hui hárvenaš.
+Sturrodahkii čujuhan adjektiivvat Friisa materiálas leat unni, uhcci, smávis ja stuoris.
+Dábáleamos
+unnodahkii čujuhan sátni lea uhcci, muhto ságastallanmateriálas dábáleamos lea unni.
+Friisa čoaggán materiálas lea guokte adjektiivva, mat čujuhit ahkái: boaris, mii lea geavahuvvon ealli
+objeavttain ja oamis, mii lea geavahuvvon ealehis objeavttain.
+Ságastallanmateriálas oamis váilu ollásii
+ja goabbatge entitehttii čujuhuvvo sániin boaris.
+Dáid veardádallamiid vuođul lea vejolaš oaidnit rievdama adjektiivvaid geavaheamis.
+Lea vehá
+earenoamáš, ahte adjektiivahámiid válljen attribuhtta- ja predikatiivasajis váilu dán
+ságastallanmateriálas, vaikke goit Friisa materiálas lea varieren, maid ovtta ja seammá hálli muitalusa
+Friis, J.
+1856: Lappiske sprogprøver: en samling af lappiske eventyr, ordsprog og graader.
+Christiania:
+J.W.
+Cappelen
+Trond Trosterud
+Partihkkalat
+Suomaugralaš gielladutkanárbevierus leat meroštallojuvvon morfologalaččat golbma
+sátneklássa: nomenat (sojahuvvon kásusiin), vearbbat (sojahuvvon áiggi mielde) ja
+partihkkalat (sojakeahtes sánit), omd.
+Genetz 1890.
+Dan maŋŋel interjekšuvnnat,
+subjunkšuvnnat, konjunkšuvnnat ja adposišuvnnat leat čuldojuvvon eret syntávssalaš
+kriteraid mielde.
+Sámegielat grammatihkat earuhit eará sojakeahtes sániid guovtti klássii,
+advearbbaide ja partihkkaliidda, muhto semanttalaš kriteraid mielde.
+Nickel čállá ahte partihkkaliiguin olmmoš dovddaha dovdduid ja miellaguottu, nugo
+buorremenolašvuođa ja vuordemeahttunvuođa, ja dasa lassin sáhttá partihkkaliiguin
+deattuhit ášši, dahje jearrat (1994:200).
+Magga ja Magga bidjaba dušše advearbasátneklássa,
+muhto vuollekategoriija "holdningsadverb" (miellaguoddoadvearba), mii sisdoalu dáfus lea
+seammá klássa go Bergsland (1982) cealkkapartihkkalat.
+Magga ja Magga meroštallama
+mielde (2012:81) miellaguoddoadvearbbat muitalit makkár miellaguoddu hubmis lea dasa
+maid dadjá, dahje mo ieš árvvoštallá dadjama sisdoalu, dahje mo nubbi galgá ipmirdit
+sisdoalu.
+Miellaguoddoadvearbbaiguin sáhttá maiddái čájehit leago konstateren, jearaldat,
+gohččun dahje ávžžuhus.
+Bergslandas (1982) lea sierra sátneklássa "partikler" (partihkkalat),
+man son ii meroštala njuolgga, dadjá dušše "disse småordene" (smávvasánit).
+Bergslanda sániid mielde lea álkit jurddašit, ahte partihkal lea ovttastávval advearba, dahje
+muđui fonologalaččat gehppes advearba.
+Grammatihka čálli sáhttá maid klassifiseret seammá
+sáni sihke advearban ja partihkalin.
+Divvun-joavkku ja Giellatekno sámi
+analysáhtorprográmmat leat klassifiseren advearbbaid ja partihkkaliid grammatihkaid ja
+sátnegirjjiid mielde.
+Klassifiseren čájeha, ahte oassi partihkkaliin lea maid klassifiserejuvvon
+advearban.
+Partihkkaliid "advearbaproseanta" lea prográmmaid mielde čuovvovaččat: 41%
+(anárašgiella), 23% (julevsámegiella), 16% (lullisámegiella), 7% (davvisámegiella) ja 0%
+(nuortalašgiella).
+Lea čielggas, ahte ná stuorra erohusat eai speadjalaste lingvisttalaš
+erohusaid gielaid gaskkas.
+Sáhkavuorus mun čuoččuhan, ahte dálá semánttalaš vuohki meroštallat ii leat ávkkálaš, jos
+háliida ipmirdit sámegielaid syntávssa.
+Mun válddán lullisámegiela (SIKOR) dutkanmateriálan
+ja dan vuođul mun earuhan partihkkaliid advearbbain syntávssalaš kriteriaid mielde:
+Advearbbain lea viehka friddja distribušuvdna, partihkkalat fas sáhttet leat dušše moatti sajis
+cealkagis, ja dan sajiin dain lea dihtolágan funkšuvdna kránnjásáni ektui.
+Genetz, Arvid 1890: Suomen partikkelimuodot.
+Helsinki: Suomalaisen kirjallisuuden seura.
+Nickel, Klaus Peter 1994: Samisk grammatikk.
+2. prentehus.
+Kárášjohka: Davvi girji.
+Ryo Umeda
+Dálá davvisámegiela referatiivaráhkadusaid syntávssalaš ja semantihkalaš sárgosat
+Referatiivaráhkadus lea ii-finihta ráhkadus, mii lea vuojuhuvvon váldocealkaga
+komplemeantan.
+Davvisámegielas referatiivaráhkadusat leat omd.
+čuovvovaš cealkagat:
+Máhtte logai eatni boahtit/boahtán/boahtimin.
+Mun oidnen su boahtimin.
+Mii gulaimet beatnagiid ciellame.
+Mii háliidit dieđusge Guovdageainnu vuoitit.
+Dat gohčui min leat geargan go son boahtá.
+Oahpaheaddjit leat bidjan mánáid nohkkat.
+Referatiivaráhkadusain ii-finihta vearba sáhttá leat infinitiiva, partisihppa dahje aktio essiiva.
+Infinitiiva lea dábáleamos ja danin ráhkadus lea muhtumin čilgejuvvon infinitiivva
+oktavuođas (omd.
+Dat lea maiddái gohčoduvvon cealkkavásttan (Sammallahti
+Dán ovdaságas gohčodan ráhkadusa referatiivaráhkadussan
+fennistihka terminologiija mielde (gč.
+ISK referatiivirakenne).
+Davvisámegiela
+referatiivaráhkadusa lea dutkan earet eará Magga (1986), muhto ii leat velá čilgejuvvon,
+makkár syntávssalaš ja semantihkalaš iešvuođat gávdnojit dálá davvisámegiela
+referatiivaráhkadusain.
+Čájehan vuosttaš sajis SIKOR-korpusa vuođul makkár vearbbat
+gávdnojit referatiivaráhkadusain dálá davvisámegiela materiálain.
+Oktan referatiivaráhkadusa sárggusin lea dat, ahte referatiivaráhkadusa subjeakta lea
+genetiiva-akkusatiivva hámis.
+Genetiiva-akkusatiiva doaibmá nugo váldocealkaga objeaktan
+sihke referatiivaráhkadusa subjeaktan.
+Genetiiva-akkusatiivva hámi syntávssalaš ja
+semantihkalaš sajádat ii leat goitge seamma buot cealkagiin (1) - (6).
+Dán ovdaságas čájehan
+maid dan, ahte genetiiva-akkusatiivva hámi syntávssalaš funkšuvdna lea váldocealkaga
+vearbasemantihkas gitta.
+Gáldut:
+Magga, O.H.
+Studier i samisk infinitivsyntaks: Del I. Infinitvsetning.
+Akkusativ og infinitiv.
+Guovdageaidnu: Sámi Instituhtta.
+Cealkkavástta - čielga ja anolaš doaba sámi cealkkaoahpa čilgemis?
+Barggus J. Ylikoski & A. Aikio (doaimm.
+), Sámit, sánit, sátnehámit: Riepmočála Pekka
+Sammallahtii
+ISK = Hakulinen, A., Vilkuna, M., Korhonen, R., Koivisto, V., Heinonen, T.R.
+& Alho, I.
+Iso
+suomen kielioppi.
+Sammallahti, P. (2005).
+Láidehus sámegiela cealkkaoahpa dutkamii.
+Taarna Valtonen1 - Kati Kallio2 -Marko Jouste1
+Suoma Akademiija / Oulu universitehta1 ja Helssega universitehta / Suopmelaš Girjjálašvuođa
+Searvi (SKS) 2
+Olaus Sirma: čuvgehuvvon diktačálli vai njálmmálaš girjjálašvuođa gaskkusteaddji?
+Olaus Sirma, Čirma Mohcee Vuolli (Olaus Matthiae Sirma, Olof Mattsson Sirma, Hearrá Vuolev,
+s. 1655-1719) lea vuosttas sápmelaš, gean diktema leat dokumenteren ja gean nama dovdet.
+Son juoiggai dahje leuddestii guokte musihkkabihtá professor ja Ruoŧa Antikvitetskollegiuma
+asessor Johannes Schefferusii Uppsalas jagis 1672.
+Su iežas čilgehusa mielde dat ledje
+giemasápmelaš sogŋostallanluođit, maid máŋgasat leuddestedje.
+Dáid musihkkabihtáid
+teavsttat almmustuvve jagis 1673 girjjis Lapponia giemasáme- ja láhtengillii.
+Girjji ja dan
+jorgalusaid bokte dajahusat levve johtilit viidát Eurohpás.
+Su diktema atne čáppisin ja
+alladásagin.
+Dan dihte máŋgasiidda lei váigat jáhkkit, ahte dat livčče primitiivan adnon
+čeardda sátneduojit.
+Go 1880-logus čielggai, ahte diktadujiid lei čállán Sirma, gii lei
+studeremin báhppan, daid eaktivuođa eahpidišgohte.
+Máŋggat arvaledje, ahte dat eai
+ovddastan eakti árbevieru, muhto ahte son lei dikten daid skuvllain ohppojuvvon dieđuid ja
+dáidduid vuođul.
+Sámiid diktema heajos kvaliteahta lea nákkus, man lea álki gomihit etnosentrálalažžan.
+Alla
+kvaliteahtas muitalit maiddái maŋit áiggiid luohte-, livđe- ja leuʹdd-teavsttat.
+Muhto man olu
+Sirma diktemii váikkuhedje su oahput Durdnosa pedagogalaš skuvllas (pedagogio)?
+Uppsalas
+son ii lean studeren go oanehis áigge ovdal go Schefferus jearahalai su, muhto dange áiggis
+son sáhtii gal njammat váikkuhusaid váldokultuvrras.
+Go mis eai leat geavahusas dárkilut
+dieđut dáid teavsttaid álgoboahtimušas, de áidna vuohki čoavdit ášši orru leamen
+buohtastahttit su sátnedujiid, maiddái daid muitui merkenvuogi, eará duon áiggi
+sátnedujiiguin.
+Dán ovdaságas muitalit makkár bohtosiidda leat olahan, go sámegielaid, boares girjjálašvuođa
+ja folklore ja vel musihka dutkit leat ovttastahttán dieđuideaset.
+Leigo Sirma čuvgehuvvon
+diktačálli, gii geavahii diktadujiinis eurohpálaš váldokultuvrrain lonejuvvon elemeanttaid vai
+njálmmálaš girjjálašvuođa gaskkusteaddji, gii buvttii ovdan nuortasápmelaš árbevieru?
+Sirma
+divttaid buohtastahttet 1600-logu ruoŧŧelaš, suopmelaš, gárjillaš ja čuvgehuvvon máilmmi
+láhtengielat sátnedujiiguin, muhto maiddái eará sámekultuvrraid teavsttaiguin.
+Bartens, Raija 1992: Olaus Sirma: kansanrunon välittäjä vai saamelaisen taıderunon
+ensimmäinen edustaja.
+Itkonen, Erkki 1940: Olaus Sirman kotiseudusta ja kielestä.
+Setälä, E. N. 1890: Lappische lieder aus dem XVII:ten jahrhundert.
+Suomalais-Ugrilaisen
+Seuran Aikakauskirja VIII, 105-118.
+Helsinki.
+Jussi Ylikoski
+Bora- ja jugakeahttá hála- ja čáledettiin: Degrammatikalisašuvdna davvisámegielas
+Juo 1800-logu rájes leat gielladutkit bures dovdan fenomena man leat maŋimuš moattilogi
+jagi áigge dávjjit ah' dávjjit gohčodan namahusain grammatikalisašuvdna.
+Sammallahti (2007
+s.v.
+grammatikalisašuvdna) sániiguin dat mearkkaša proseassaid, main "morfema
+mearkkašupmi šaddá abstrávttabun ovdamearkka dihte nu ahte substantiivva sojahanhámis
+šaddá postposišuvdna (ovdamearkka dihte rádjái ol.ill.
+> rádjai postposišuvdna) dahje go
+sátni guoibmi lea dolin šaddan máŋggaidlogu komitatiivva kásusgeažusin".
+Morfologiija
+geahččanguovllus grammatikalisašuvdnii gullá dávjá dat, ahte iehčanas morfemat suddet oktii
+eará sániiguin ja šaddet eahpeiehčanas affiksan dego mat máŋggaidlogu komitatiivva
+geažusin - (i) guin mii lea ovdal leamaš postposišuvdna.
+Grammatikalisašuvdna lea eahpitkeahttá okta dábáleamos ja lunddoleamos historjjálaš
+morfologiija proseassain, muhto dasa lassin gávdno maiddái fenomena man sáhttá
+karakteriseret grammatikalisašuvnna vuostegeahčin, ng.
+degrammatikalisašuvdna.
+Norde
+(2009: 120) mielde degrammatikalisašuvdna lea máŋggaoasat rievdan mas giellaoahpalaš
+morfema oažžu eanet autonomiija ja šaddá nie unnit giellaoahpalažžan.
+Okta dovdoseamos
+morfema maid degrammatikalisašuvnna dutkit stuorra máilmmis leat gieđahallan lea leamaš
+davvisámegiela haga, mii lea gárggiidan nuppe guvlui go kásusaffivssat ja adposišuvnnat
+dábálaččat.
+Dološ sámi abessiivva kásusgeažus lea luovvanan iehčanas sátnin,
+postposišuvdnan ja nuoramus buolvva gielas muhtumin maid preposišuvdnan (báiddihaga >
+báiddi haga > haga báiddi).
+Nubbi ovdamearka lea Guovdageainnu suopmana naga 'dielku;
+bázahus', mii lea suorggidansuffiksa mii lea šaddan dahje šaddamin iehčanas substantiivan
+(varranaga → varranagat 'varradielkkut' → naga 'dielku').
+Iežan ovdaságas buvttán ovdan ja guorahalan ain eanet davvisámegiela morfemaid, mat orrot
+muhtun muddui luovvanan iehčanas morfemaid guvlui.
+Dakkárat leat ovdamearkka dihte
+vearbaabessiiva geažus -keahttá ja gerundda geažus - (d) ettiin, mat oidnojit muhtumin
+sátnepárain dego mat bora- ja jugakeahttá ja hála- ja čáledettiin.
+Dákkár morfemat leat
+davvisámegielas logiid mielde, ja muhtun veardde maiddái eará sámegielain dego mat
+anárašgiela gihpuin pärni- já nuorâvuotâ ja julevsámegiela bielje- ja gieladibme.
+Guorahalan
+dan man dihte aiddo sámegielain.