id
stringlengths
1
5
translation
translation
0
{ "br": "Emañ Rannvro Breizh hag he c’hevelerien o prientiñ aozañ dibaboù rannvroel 41vet Olimpiadennoù ar Micherioù, a-raok ar genstrivadeg vroadel e Pariz hag ar genstrivadeg etrebroadel e Londrez.", "fr": "La Région Bretagne et ses partenaires se préparent à organiser les sélections régionales des 41èmes Olympiades des Métiers, prélude du concours national à Paris et du concours international à Londres." }
1
{ "br": "Ur gevezadeg ziaes ha brudet eo an Olimpiadennoù, met ouzhpenn an dra-se ez int.", "fr": "Les Olympiades sont une compétition exigeante et prestigieuse mais pas seulement." }
2
{ "br": "Ur skeudenn mat-kenañ ez int ivez evit diskouez pegen liesseurt ha buhezek eo ar micherioù e gwirionez en deiz hiziv.", "fr": "C’est également une formidable vitrine pour montrer la réalité, la diversité et la vivacité des métiers aujourd’hui." }
3
{ "br": "Ur benveg a-feson ez int ivez evit ar re yaouank niverus zo o klask gouzout diouzh o heñchadur er skol ha neuze en o micher, hag a zeu d’an Olimpiadennoù evit ober anaoudegezh gant ar micherioù pe kadarnaat o dibaboù.", "fr": "C’est également un très bon outil pour les nombreux jeunes qui s’interrogent encore sur leur orientation scolaire puis professionnelle et viennent aux Olympiades pour découvrir des métiers ou conforter leurs choix." }
4
{ "br": "Ur prantad a bouez eo an dibaboù rannvroel-se dre ma tiskouezont splann al labour a vez sevenet bemdez er c’hreizennoù stummañ.", "fr": "Ces sélections régionales sont un temps fort qui met en lumière le travail accompli chaque jour dans les centres de formation." }
5
{ "br": "Bez’ ez int ar poent ma kej an oberoù graet a-stroll e-barzh ar filierennoù, hag ivez un adskeud eus al labour zo bet boulc’het abaoe bloavezhioù gant ar gevelerien.", "fr": "Elles sont le point de convergence de synergies fortes au sein de filières et le reflet du travail partenarial engagé depuis de nombreuses années." }
6
{ "br": "Un avantur a-stroll eo an Olimpiadennoù, hag unan kaer-meurbet.", "fr": "Les Olympiades sont une très belle aventure collective." }
7
{ "br": "Ne c’hallje ket bezañ anezho hep emstriverien prest da ziskouez o barregezh, hep diazezadurioù stummañ da brientiñ an arnodennoù, hep izili ar jurioù o reiñ o amzer, hep embregerezhioù da lakaat o dafar e-kerz an dud.", "fr": "Elles ne pourraient voir le jour sans candidats prêts à faire la démonstration de leurs talents, sans établissements de formation préparant les épreuves, sans membres des jurys donnant de leur temps, sans entreprises mettant à disposition leurs moyens." }
8
{ "br": "Setu e pedan ac’hanoc’h da zont ganimp evit bevañ asambles Olimpiadennoù nevez aroueziet gant ar chemet hag ar wellentez.", "fr": "Aussi, je vous invite à nous rejoindre pour vivre ensemble une nouvelle édition placée sous le signe du savoir-faire et de l’excellence." }
9
{ "br": "Prezidant Kuzul-rannvro Breizh", "fr": "Le Président du Conseil régional de Bretagne" }
10
{ "br": "Egorenn ar skiantoù", "fr": "Espace des sciences" }
11
{ "br": "Steredoniezh", "fr": "Astronomie" }
12
{ "br": "Adalek ar Big Bang betek hiziv", "fr": "Du Big Bang à nos jours" }
13
{ "br": "Gant ar steredoniezh e vezomp lakaet da blediñ gant orin ha tonkadur an Hollved.", "fr": "L'astronomie nous renvoie à la question des origines de l'Univers et à son devenir." }
14
{ "br": "Gant Bruno Mauguin, zo e karg eus hor planetariom, e oa bet kinniget un toullad prezegennoù o deus graet berzh forzh pegement.", "fr": "Bruno Mauguin, responsable de notre planétarium, a présenté une série de conférences qui ont connu un grand succès auprès du public." }
15
{ "br": "Evit degas deoc'h boued ar prezegennoù skian­tel-se eo bet savet al levr-mañ gantañ, da reiñ c'hoant deoc'h da zizoleiñ ar steredoniezh.", "fr": "Pour en restituer le contenu scientifique, il a rédigé ce livre pour vous donner envie de découvrir l'astronomie." }
16
{ "br": "Gant skoazell Kuzul-rannvro Breizh, Kuzul-departamant Penn-ar-Bed ha Ministrerezh ar Sevenadur (DRAC Breizh) eo bet embannet al levr-mañ.", "fr": "Cet ouvrage a été édité avec le concours du Conseil régional de Bretagne, le Conseil général du Finistère et le Ministère de la Culture (Drac de Bretagne)." }
17
{ "br": "Trein : Ofis ar Brezhoneg", "fr": "Traduction : Office de la Langue Bretonne" }
18
{ "br": "Skeudenn ar golo : Galaksienn droellennek NGC4, cl. Hubble Heritage Team (AURA/STScl/NASA)", "fr": "Illustration de couverture : La galaxie spirale NGC, d. Hubble Heritage Team (AURA/STScl/NASA)" }
19
{ "br": "Digoradur", "fr": "Introduction" }
20
{ "br": "Kontañ deoc'h ar pezh a ouzer diwar-benn istor an Hollved eo pal al levr-mañ. Kregiñ a raimp gant ar pezh a lakaer da vezañ an deroù, da lavaret eo ar Big Bang, ha kenderc'hel betek an deiz hiziv.", "fr": "Le propos de cet ouvrage est de vous raconter l'histoire de l'Univers, telle qu'on la connaît aujourd'hui, depuis ce que l'on suppose être le début, c'est-à-dire le Big Bang, jusqu'à nos jours." }
21
{ "br": "Evit kontañ an istor-se deoc'h, emaomp o vont da implijout un deiziataer a vo graet « Deiziataer Kosmek » anezhañ. Ennañ e vo tolpet an 13,7 miliard a vloavezhioù emdroadur a anavezer d'an Hollved e-korf ur bloavezh.", "fr": "Pour vous raconter cette histoire, nous allons utiliser le principe d'un calendrier que nous appellerons « calendrier cosmique » dans lequel nous allons concentrer les 13,7 milliards d'années d'évolution connue de l'Univers, à l'échelle d'une année." }
22
{ "br": "(Amprestet eo keal an deiziataer kosmek digant ar steredoniour ha bevoniour amerikan Carl Sagan, en e levr : Les Dragons de l'Eden: spéculations sur l'évolution de l'intelligence humaine, Embannadurioù Le Seuil, 1980).", "fr": "(L'idée du calendrier cosmique est empruntée au livre de l'astronome et biologiste américain Carl Sagan, Les dragons de l'Eden: spéculations sur l'évolution de l'intelligence humaine, Éditions du Seuil, 1980)" }
23
{ "br": "Setu e krog istor an Hollved d’ar 1añ a viz Genver da 0e00, gant ar Big Bang. Evidomp-ni, e penn kentañ an 21vet kantved, en em gavomp d'an 31 a viz Kerzu da hanternoz.", "fr": "Ainsi, l'histoire de l'Univers commence au 1 er janvier à 0h00, avec le Big Bang, et nous, au début du XXIe siècle, nous nous situons au 31 décembre à minuit." }
24
{ "br": "Talvezout a ra un eilenn en deiziataer-se keit hag ur 500 vloaz bennak en istor, hag en ur ober 4 eilenn e punomp an amzer betek 2000 bloaz.", "fr": "Une seconde de ce calendrier représente environ 500 ans d'histoire, ainsi en 4 secondes nous remontons dans le temps de 2000 ans." }
25
{ "br": "Gant an «Deiziataer Kosmek»-se e c'hallimp intent gwelloc'h pennadoù amzer n'omp ket evit empennañ.", "fr": "Ce « calendrier cosmique » va nous permettre de mieux appréhender les notions de temps qui nous dépassent." }
26
{ "br": "Reiñ a raio tu dimp ivez da lec'hiañ en amzer an darvoudoù pouezus zo c'hoarvezet lerc'h-ouzh-lerc'h en istor an Hollved adalek 13,7 miliard a vloavezhioù zo betek bremañ.", "fr": "Il va également nous permettre de situer dans le temps les évènements importants qui se sont succédé dans l'histoire de l'Univers depuis 13,7 milliards d'années jusqu'à aujourd'hui." }
27
{ "br": "Deomp bremañ gant hon deiziataer kosmek, ha krogomp gant hon istor d'ar 1añ a viz Genver da 0e00, gant ar Big Bang.", "fr": "Parcourons maintenant notre calendrier cosmique et commençons notre histoire au 1er janvier à 0 h 00 avec le Big Bang." }
28
{ "br": "1añ a viz Genver : 0 e 00 mn 00 s : ar Big Bang", "fr": "1er janvier : 0 h 00 mm 00 s : le Big Bang" }
29
{ "br": "13,7 miliard a vloazioù e vefe oad an Hollved hervez patromoù ar gosmologiezh a vremañ.", "fr": "D'après les modèles cosmologiques actuels, l'Univers serait âgé de 13,7 milliards d'années." }
30
{ "br": "Da lavaret eo, hervez ar pezh a ouzomp bremañ, e c'hallomp punañ an amzer betek 13,7 miliard a vloavezhioù.", "fr": "Cela signifie que dans l'état actuel de nos connaissances, nous sommes capables de remonter dans le temps de 13,7 milliards d'années." }
31
{ "br": "Deroù an Hollved eo an harz-se evidomp, hag en tu-hont dezhañ n'eus ket tu da genderc'hel gant hor beaj en amzer dremenet.", "fr": "Le commencement de l'Univers est pour nous cette limite, au-delà de laquelle nous ne sommes plus capables de poursuivre notre voyage dans le passé." }
32
{ "br": "Setu e vefe c'hoarvezet un darvoud 13,7 miliard a vloavezhioù zo, a reomp Big Bang anezhañ.", "fr": "Il y a donc 13,7 milliards d'années, un événement se serait produit; c'est ce que nous appelons le Big Bang." }
33
{ "br": "Ne dalvez ket e oa bet ganet an Hollved rik d'ar poent-se, ha nebeutoc'h c'hoazh e oa bet krouet d'an ampoent, hogen deroù hon istor ez eo.", "fr": "Cela ne signifie pas que l'Univers est né à ce moment précis, et encore moins qu'il fut créé à cet instant, mais c'est le début de notre histoire." }
34
{ "br": "An Hollved « zo anezhañ » abaoe kalz pelloc'h marteze, 1000 gwech koshoc'h eo marteze !", "fr": "Peut-être que l'Univers « existe » depuis bien plus longtemps, peut-être qu'il est 1 000 fois plus vieux !" }
35
{ "br": "Marteze n'eo ket ar Big Bang DEROÙ an Hollved, met ur prantad en e emdroadur hepken.", "fr": "Peut-être que le Big Bang n'est pas LE DEBUT de l'Univers, mais seulement une étape de son évolution." }
36
{ "br": "N'eus forzh ! ... Evidomp-ni, bremañ, e krog istor an Hollved gant ar Big Bang. Setu e vefe ar Big Bang an darzhadenn gentañ eo emdroet an Hollved diwarni evit dont da vezañ ar pezh ez eo hiziv an deiz.", "fr": "Peu importe, pour nous, actuellement, l'histoire de l'Univers démarre avec le Big Bang, qui serait l'explosion originelle à partir de laquelle l'Univers a évolué pour devenir ce qu'il est aujourd'hui." }
37
{ "br": "Sellomp ouzh ar Big Bang war an tres 1.", "fr": "Observons ce fameux Big Bang sur la figure 1." }
38
{ "br": "Ne welomp netra, ha koulskoude emañ ar Big Bang o paouez c'hoarvezout.", "fr": "Nous ne voyons rien, et pourtant le Big Bang vient de se produire." }
39
{ "br": "Perak ne c'haller ket gwelet anezhañ ?", "fr": "Mais pourquoi ne peut-on pas le voir ?" }
40
{ "br": "Da gentañ, evit gwelet an « darzhadenn » zo eus ar Big Bang, e vefe dav bezañ e diavaez an darvoud.", "fr": "Tout d'abord, pour voir cette « explosion » qu'est le Big Bang, il faudrait être à l'extérieur de l'événement." }
41
{ "br": "Hogen lodenn omp eus an Hollved, setu emaomp e-barzh an darzhadenn.", "fr": "Or nous faisons partie intégrante de l'Univers, nous sommes donc à l'intérieur de l'explosion." }
42
{ "br": "Da c’houde, evit gwelet an darzhadenn-se, e vefe dav d'ar gouloù gallout tec'hel diouti.", "fr": "Ensuite, pour voir cette explosion, il faudrait que de la lumière puisse s'en échapper." }
43
{ "br": "Hogen da goulz ar Big Bang, n'eus ket eus ar gouloù c'hoazh !", "fr": "Or au moment du Big Bang, la lumière n'existe pas encore." }
44
{ "br": "Setu n'ouzomp ket petra e oa neuz an Hollved d'ar c'houlz-se (tres 2).", "fr": "Nous ne savons donc pas à quoi ressemble l'Univers à cette époque (figure 2)." }
45
{ "br": "Un dra a ouzer : pell-pell zo, e oa kalz tommoc'h an Hollved, kalz douesoc'h ha fetisoc'h eget an hini a anavezomp hiziv an deiz.", "fr": "Ce que l'on sait, c'est qu'il y a très longtemps, l'Univers était beaucoup plus chaud, beaucoup plus dense et plus compact que celui que nous connaissons aujourd'hui." }
46
{ "br": "Gant an teknikoù bremañ evit studiañ an danvez, ar buanaerioù rannigoù da skouer, e c'hallomp kompren ar pezh a oa c'hoarvezet adalek 10-43 eilenn war-lerc'h koulz zero ar Big Bang (ar c'houlz zero o vezañ bet dezastumet dre jedadennoù diwar stad vremañ an Hollved). Dianav-krenn eo ar pezh a oa c'hoarvezet a-raok.", "fr": "Avec les techniques actuelles d'exploration de la matière, tels que les accélérateurs de particules, nous sommes capables de comprendre ce qui s'est passé à partir de 10-43 seconde après l'instant zéro du Big Bang (l'instant zéro étant une extrapolation estimée par les calculs d'après l'état actuel de l'Univers), ce qui s'est passé avant cet instant nous étant totalement inconnu." }
47
{ "br": "N'eus ket tu da c'houzout petra e oa stad an Hollved a­raok an harz-se, 10-43 eilenn, na war-bouez ar fizik na war-bouez an teknikoù bremañ.", "fr": "Ni la physique ni les moyens techniques actuels ne nous permettent d'appréhender l'état de l'Univers avant cette limite de 10-43 seconde." }
48
{ "br": "Petra a oa c'hoarvezet 'ta adalek 10-43 eilenn ?", "fr": "Que s'est-il donc passé à partir de ce moment?" }
49
{ "br": "13,7 miliard a vloavezhioù zo e oa tolpet an Hollved a-bezh en un ec'honenn ken bihan ma tizhe e wrezverk meur a viliard a viliardoù a zerezioù !", "fr": "Il y 13,7 milliards d'années, tout l'Univers était concentré dans un volume si petit que sa température atteignait plusieurs milliards de milliards de degrés !" }
50
{ "br": "Da c'houde, evit un abeg ha n'anavezer ket, eo distrizhet an Hollved a-daol-trumm en un darzhadenn divent : an dra-se a reer ar Big Bang anezhañ.", "fr": "Puis, pour une raison que l'on ne connaît pas, l'Univers s'est brutalement dilaté dans une gigantesque explosion : c'est ce qu'on appelle le Big Bang." }
51
{ "br": "E-ser distrizhañ e yena an Hollved hag e tiskenn ar gwrezverk.", "fr": "En se dilatant, l'Univers se refroidit, les températures chutent." }
52
{ "br": "Kregiñ a ra nerzh ar gravitadur d'en em ziskouez.", "fr": "La force gravitationnelle commence à se manifester." }
53
{ "br": "D'ar poent-se e stag da efediñ hag e ren emdroadur an Hollved zo gwall domm c'hoazh.", "fr": "À cet instant, elle entre en action, gère l'évolution de l'Univers qui est encore très chaud." }
54
{ "br": "Goude-se, a-feur ma tistrizh an Hollved e tiskenn ar gwrezverk.", "fr": "Puis au fur et à mesure que l'Univers se dilate, la température baisse." }
55
{ "br": "Kregiñ a ra nerzhioù all da efediñ war an danvez en em aoz tamm-ha-tamm.", "fr": "D'autres forces commencent à agir sur la matière qui s'organise petit à petit." }
56
{ "br": "An etregwezhiañ nukleel kreñv a ro tu d'an derc'hanoù hidrogen hag heliom da chom stag ha d'en em stummañ.", "fr": "L'interaction nucléaire forte permet la cohésion des noyaux d'hydrogène et d'hélium qui commencent à se former." }
57
{ "br": "Da neuze en em ziskouez an etregwezhiañ nukleel gwan hag an nerzh tredanwarellek.", "fr": "Puis l'interaction nucléaire faible et la force électromagnétique se manifestent." }
58
{ "br": "En em liammañ a ra an elektron ouzh an derc'hanoù ha kregiñ a ra an atom d'en em stummañ.", "fr": "Les électrons se lient aux noyaux et les atomes commencent donc à se former." }
59
{ "br": "Kement-se zo o c'hoarvezout e‑pad nebeutoc'h eget un eilenn abaoe deroù an Hollved.", "fr": "Tout ceci se passe dans les quelques fractions de seconde du début de l'Univers." }
60
{ "br": "Evel-se, gant ar 4 nerzh-se, en em dro ul lodenn eus an energiezh kentañ e danvez. Ar gouloù avat a chom bac'het c'hoazh er «soubenn »-se, anezhi danvez hag energiezh, zo oc'h ober an Hollved d'ar c'houlz-se.", "fr": "Ainsi, grâce à ces 4 forces, une partie de l'énergie initiale se transforme en matière, et la lumière qui est constituée de photons est toujours prisonnière de cette « soupe » de matière et d'énergie qu'est l'Univers à cette époque." }
61
{ "br": "Ne c'hall ket ar foton mont ha dont en o frankiz abalamour d'an etregwezhiañ dibaouez etre an danvez hag int.", "fr": "Les photons ne peuvent pas circuler librement, ils interagissent en permanence avec la matière." }
62
{ "br": "Doues-kenañ eo an Hollved c'hoazh ha didreuzus d'ar gouloù.", "fr": "L'Univers est encore très dense et opaque à la lumière." }
63
{ "br": "Tres 1 : brastres eus ar Big Bang !", "fr": "Figure 1 : représentation schématique du Big Bang" }
64
{ "br": "Tres 2 : ar Big Bang.", "fr": "Figure 2 : Le Big Bang." }
65
{ "br": "N'eus titour ebet hag a rofe tro dimp da zerc'hennañ rik an Hollved d'ar c’houlz-se.", "fr": "Aucune information ne nous permet de donner une représentation exacte de l'Univers à cette époque." }
66
{ "br": "Gant ur pik-goulenn hon eus taolennet an dianavenn-se.", "fr": "Nous avons traduit cette inconnue par un point d'interrogation." }
67
{ "br": "Ar 4 nerzh di a ren an Hollved zo : nerzh ar gravitadur, an nerzhioù nukleel (derc'hanel) kreñv ha gwan, hag an nerzh tredanwarellek.", "fr": "Les 4 forces ou interactions fondamentales qui gouvernent l'Univers sont : l'interaction gravitationnelle, les interactions nucléaires forte et faible, l'interaction électromagnétique." }
68
{ "br": "Ar gravitadur, pe kendedennerezh an tolzoù zo kaoz d'ar pounnerder.", "fr": "La gravitation, responsable de l'attraction des masses, explique la pesanteur." }
69
{ "br": "Abalamour dezhañ e kouezh an avaloù war an douar !", "fr": "C'est à cause d'elle que la pomme tombe par terre." }
70
{ "br": "Ne c'hall ket an nerzhioù nukleel kreñv ha gwan efediñ a-bell : e-barzh derc'hanoù an atom e vezont santet.", "fr": "Les interactions nucléaires fortes et faibles ont un rayon d'action extrêmement réduit et agissent uniquement à l’échelle du noyau atomique." }
71
{ "br": "An nerzh kreñv a ra d'an derc'hanoù bezañ kenstag.", "fr": "L'interaction forte assure la cohésion des noyaux." }
72
{ "br": "Liammañ a ra ar c'hwarkoù kenetrezo evit stummañ proton ha neutron, ha rediañ a ra ar proton da chom unanet etrezo, hag int techet d'en em zizarbenn.", "fr": "Elle lie les quarks entre eux pour former protons et neutrons, et force les protons qui ont tendance à se repousser à rester unis." }
73
{ "br": "An nerzh gwan a ren treuzfurmadur kwarkoù zo e re all, ha hini ar proton e neutron (hag ar c’hontrol).", "fr": "L'interaction faible régit la transformation de certains quarks en d'autres, et des protons en neutrons (et vice-versa)." }
74
{ "br": "An nerzh tredanwarellek a liamm an elektron ouzh an derc'han.", "fr": "L'interaction électromagnétique régit la liaison de l'électron au noyau." }
75
{ "br": "1añ a viz Genver : 0 e 15 mn : ra vo gouloù !", "fr": "Le 1er janvier : 0 h 15 mm : Que la lumière soit !" }
76
{ "br": "Emaomp 380 000 bloaz war-lerc'h ar Big Bang, ar pezh a ya d'ober 15 munut en hon deiziataer kosmek.", "fr": "Nous sommes 380 000 ans après le Big Bang, ce qui représente 15 minutes dans notre calendrier cosmique." }
77
{ "br": "Kenderc'hel a ra ar gwrezverk da ziskenn.", "fr": "La température continue de baisser." }
78
{ "br": "Echu eo gant an etregwezhiañ etre an danvez hag ar foton, ha mont-dont a ra ar re-se en o frankiz.", "fr": "Les photons cessent d'interagir avec la matière et circulent librement." }
79
{ "br": "Deuet eo an Hollved da vezañ treuzus d'ar gouloù, hag emañ hennezh o veajiñ da bep lec'h en egor.", "fr": "L'Univers est devenu transparent à la lumière et celle-ci voyage maintenant dans toutes les directions de l'espace." }
80
{ "br": "Gant ar radioteleskopoù e c'haller pakañ hiziv an deiz aspadennoù eus ar gouloù-se.", "fr": "Grâce aux radiotélescopes, on peut aujourd'hui capter les vestiges de cette lumière." }
81
{ "br": "E gwirionez ez eus anv eus ur skinad mikrogwagennoù zo soubet an Hollved a-bezh ennañ.", "fr": "Il s'agit en fait d'un rayonnement de micro-ondes radio qui baigne tout l'Univers." }
82
{ "br": "Ober a reer skinadur kentvedel an Hollved eus an dra-se, ha ne c'haller ket gwelet anezhañ gant an daoulagad.", "fr": "C'est ce qu'on appelle le rayonnement fossile de l'Univers, et on ne peut le voir à l'oeil nu." }
83
{ "br": "En tres 3 e weler ur skeudenn eus ar skinad kentvedel-se, adsavet gant livioù faos, evel m'eo bet paket gant ar sonterez WMAP diwar pep lec'h en Hollved.", "fr": "La figure 3 est une image reconstituée en fausses couleurs de ce rayonnement fossile capté par la sonde WMAF, dans toutes les directions de l'Univers." }
84
{ "br": "Gallout a reer stadañ emañ ar gwrezverk, er skinad-se, un tammig bihan war-neuñv, n'eo ket peurunvan.", "fr": "On peut constater que ce rayonnement présente de très légères fluctuations de température, il n'est pas parfaitement uniforme." }
85
{ "br": "Gant ar c'hemmoùigoù-se e weler ne oa ket undoare penn-da-benn ar skinad deuet war-lerc’h an etregwezhiañ gant an danvez, 380 000 bloaz goude ar Big Bang, abalamour ma ne oa ket unvan dasparzh an danvez en Hollved.", "fr": "Ces petites fluctuations nous montrent que 380000 ans après le Big Bang, le rayonnement libéré des interactions avec la matière n'était pas parfaitement homogène parce que la répartition de la matière dans l'Univers n'était pas uniforme." }
86
{ "br": "Bez' e oa takadoù douesoc'h (e ruz hag e melen) ha takadoù na oant ket ken doues (e glas-mouk).", "fr": "Il y avait des zones plus denses (en rouge et jaune) et des zones moins denses (en bleu foncé)." }
87
{ "br": "N'ouzer ket re vat perak na penaos eo deuet war wel an daskemmoùigoù dister-se en douester, met hollbouezus e voent evit « boulc’hañ » an tolpadurioù danvez ha genel ar stered kentañ.", "fr": "On ne sait pas très bien pourquoi ni comment ces variations infimes de densité sont apparues, mais elles furent déterminantes pour « amorcer » les regroupements de matière et donner naissance aux premières étoiles." }
88
{ "br": "Diwar an dizingalderioùigoù kentañ-se end-eeun eo en em aozet an danvez hag eo emdroet an Hollved evit dont da vezañ an hini a anavezomp bremañ.", "fr": "C'est en effet grâce à ces petites inégalités initiales que la matière s'est organisée et que l'Univers a évolué pour devenir celui que nous connaissons aujourd'hui." }
89
{ "br": "Ma vije bet unvan-rik an Hollved e vije bet disheñvel e neuz penn-da-benn, dimp da c'houzout, peogwir ne vije bet galaksienn ebet, steredenn ebet, anez komz eus ar planedennoù.", "fr": "Si l'Univers avait été strictement homogène, sa physionomie aurait été a priori complètement différente puisqu'il n'y aurait eu alors aucune galaxie, aucune étoile et encore moins de planètes." }
90
{ "br": "Setu ne vijemp ket amañ evit komz diwar e benn.", "fr": "Nous ne serions donc pas là pour en parler." }
91
{ "br": "Tres 3 : skinadur kentvedel an Hollved muzuliet gant ar sonterez WMAP a bep lec'h en Hollved.", "fr": "Figure 3 : fond de rayonnement fossile de l'Univers mesuré par la sonde WMAP dans toutes les directions de l'espace." }
92
{ "br": "Klotañ a ra ar c'hemmoù liv gant daskemmoùigoù munut (war-dro ur gantmilvedenn) eus gwrezverk ar skinad.", "fr": "Les différences de couleurs correspondent à des fluctuations infimes (de l'ordre du cent millième) de la température du rayonnement." }
93
{ "br": "Diskouez a ra an daskemmoùigoù-se pegen dizunvan eo douester an Hollved.", "fr": "Ces fluctuations reflètent les hétérogénéités de densité de l'Univers." }
94
{ "br": "Ar skeudenn-mañ zo evel ul « luc'hskeudenn » eus an Hollved evel ma oa 380 000 a vloavezhioù war-lerc'h ar Big Bang (WMAP : Wilkinson Microwave Anisothropy Probe).", "fr": "Cette image est comme une « photographie » de l'Univers tel qu'il était 380 000 ans après le Big Bang (WMAP : Wilkinson Microwave Anisothropy Probe)." }
95
{ "br": "5 a viz Genver : ar stered kentañ (200 million a vloavezhioù war-lerc’h a Big Bang)", "fr": "5 janvier : les premières étoiles (200 millions d’années après le Big Bang)." }
96
{ "br": "An Hollved yaouank, war-lerc'h ar Big Bang end-eeun, zo anezhañ ur goumoulenn vras a c'haz, enni hidrogen (80 %) hag heliom (20 %) mesket gant rannigoù a bep seurt, stabil pe stabi­loc'h.", "fr": "Le jeune Univers tout juste sorti du Big Bang est maintenant un vaste nuage de gaz d'hydrogène (80 %) et d'hélium (20 %) mélangés à diverses particules plus ou moins stables." }
97
{ "br": "N'eo ket dasparzhet an danvez ennañ en un doare unvan; bez' ez eus takadoù doues pe zouesoc'h.", "fr": "La matière n'y est pas répartie de façon homogène; il y a des zones plus denses que d'autres." }
98
{ "br": "Dre ar gravitadur e tedenn an takadoù douesañ an danvez zo tro-dro dezho, ha brasaat a reont tamm-ha-tamm.", "fr": "Par effet gravitationnel, les zones plus denses attirent la matière environnante et grossissent progressivement." }
99
{ "br": "Neuze en em stumm pikoloù koumoul gaz tomm-gor ha doues-kenañ ; enno e krog miliardoù a stered da skediñ.", "fr": "Il se forme alors d'énormes nuages de gaz très chauds et très denses, à l'intérieur desquels des milliards d'étoiles s'allument." }